1 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
PUBLISHER | UITGEWER
2 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Contents PUBLISHER | UITGEWER .............................................................................................................. 2 NONGQAI: OORSPRONG & OOGMERKE ..................................................................................... 7 NONGQAI: ROOTS & GOALS......................................................................................................... 8 VOORWOORD | FOREWORD ........................................................................................................ 9 Dr Coert Mommsen ...................................................................................................................... 9 VOORBLAD | FRONT COVER ...................................................................................................... 10 POLISIEGESKIEDENIS | POLICE HISTORY ................................................................................ 11 ZARP’e MET NAME | ZARP’S WITH NAMES .............................................................................. 11 Barman, J Leibbrandt & Breedt, H (Johannesburg Berede Polisie) ............................................ 11 Blignaut, Kmdt JSF (Swaziland Polisie) ..................................................................................... 12 Blignault, PW (Pretoria Polisie) .................................................................................................. 13 Bösel, Luit L................................................................................................................................ 13 Bosman, Luit JW: Witwatersrand ............................................................................................... 14 Botha, Theunis (Spreeu) Pretoria ............................................................................................... 14 Bredell, HC “Manie” (Geheime Diens – Later SAP) .................................................................... 15 Breedt, Louw (Pretoria) & B Prinsloo .......................................................................................... 16 Butt: Sers John Frederick Butt (Pretoria) .................................................................................... 16 Cockrane, Albert Cockrane (Pretoria - gekleur deur Tinus le Roux) ........................................... 18 Coetsee, G (Lid van die Dorpspolisie, Pretoria) ......................................................................... 19 Coetzer, J (Zarp Pretoria) ........................................................................................................... 20 Conradie, Hendrik (Pretoria Polisie) ........................................................................................... 22 Myburg, Philip en Hendrik Willem Huysser de Bruyn (Polisie Pretoria) ...................................... 23 De Hors, 2de Lt PJ van Nikkelen de Hors (Pretoria Polisie) ....................................................... 24 De Jager, JP (Vryheid: Zarp’s) ................................................................................................... 24 De Witt Tossel, Fredrick Luit ...................................................................................................... 25 Delport, Daniel (Pretoria Polisie) ................................................................................................ 34 Delport, Jan (Vryheid) ................................................................................................................ 35 Dreyer, J (Pretoria Polisie) ......................................................................................................... 35 Du Plessis, Gert (Pretoria Polisie) .............................................................................................. 36 Erasmus, D; G Erasmus en P Du Plessis (Pretoria Polisie) ....................................................... 36 Du Toit, Luit GA .......................................................................................................................... 37 Engelbrecht, J (Berede Polisie Zoutpansberg) ........................................................................... 39 Engelbrecht, Jan (Pretoria Polisie) ............................................................................................ 40 Enley, Joe; WA Jordaan; HJ Meyers (Boksburg) ....................................................................... 40 Ferreira, H (Pretoria) & Ferreira, Ignatius ................................................................................... 42 Flynne, P (Pretoria) .................................................................................................................... 42 Gibson, G (Pretoria) ................................................................................................................... 43 Goosen, Pieter J Goosen (Pretoria) & Greef, P (Pretoria) .......................................................... 43 3 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Greef, D (Pretoria) & Grobler, P (Berede Polisie Carolina)......................................................... 44 Groenewald, Jacobus (Pretoria Polisie) sneuwel 10 Maart 1900 te Abrahamskraal .................. 45 Groenewald, Christoffel (Pretoria Polisie)................................................................................... 46 Groenewald, K (Pretoria Polisie) ................................................................................................ 46 Grundling, Andries (Pretoria) ...................................................................................................... 47 Haverman, G Sers (ZARP Vryheid) ........................................................................................... 47 Heystek, A .................................................................................................................................. 47 Kapt Jack Hindon: Toeka se Dae uit Die Bronberger ................................................................. 48 Skotse ‘Dinamite Jack’, die meester trein-saboteur, sterf armlastig .............................................. 48 Capt Jack Hindon (Deel 2) ......................................................................................................... 61 Hunt, Sers .................................................................................................................................. 64 Immelman, W & Jacobs, DJS (Pretoria Polisie) ......................................................................... 66 Jones, George (Pretoria) ............................................................................................................ 67 Jonker, Rudolph P (Pretoria Berede Polisie ZAR) ...................................................................... 68 Jordaan, Sers WA (Boksburg) .................................................................................................... 68 Keyser, P (Polisie Pretoria.......................................................................................................... 68 Le Roux, Jan (Pretoria) J Leibbrandt (Pretoria) .......................................................................... 69 Liebenberg, Johannes (Pretoria) & Liebenberg Kpl Daniel Petrus (Spesiale Polisie Pretoria ABO 1899 - 1900) ...................................................................................................................... 69 Loggenberg, CJP; Loggenberg, Jacobs & Hans (Almal van Pretoria) ........................................ 70 Loggenberg, P (Pretoria) ............................................................................................................ 70 Louw, Kmdt GJ Louw: 2de Polisie distrik ZAR ........................................................................... 70 Maas, Dawid (Pretoria Polisie) & Malan, Hermanus .................................................................. 71 Marais, Luit D ............................................................................................................................. 71 Marè, Lt DS (Johannesburg – Gesterf te Colesberg) ................................................................ 71 Marias, JG Marias (Pretoria) ZAR .............................................................................................. 72 Maritz, Manie ................................................................................................................................. 72 Biography ....................................................................................................................................... 73 Meyer Hendrik (Boksburg).......................................................................................................... 73 Muller, Luit J ............................................................................................................................... 73 Myburg, Philip (Pretoria) & Nel, Gert (Pretoria) ......................................................................... 73 Nel, Hendrik van Skurweberg Pretoria, Distrik Z. ....................................................................... 74 Niewenhuizen, Phillip (Pretoria) & Niewenhuizen, Hermanus(Pretoria) .................................... 75 Niewenhuizen, Matthys. ............................................................................................................. 75 Oberholzer, konst. Willem .......................................................................................................... 76 Oosthuizen, PR Lt: Nico Moolman & Zetef du Plessis ................................................................ 76 Opperman, Sersant (later generaal) JD ..................................................................................... 77 Panter, J (Polisie Pretoria).......................................................................................................... 77 Paskin, J (Polisie Pretoria) ......................................................................................................... 78 Pohlman, Kapt FW ..................................................................................................................... 78 4 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Potgieter, NJ (Berede Polisie Pretoria) ....................................................................................... 78 Pretorius, Marthinus van Skurweberg Pretoria Distrik Z ............................................................. 79 Pretorius, C (Berede Polisie Zoutpansberg) ............................................................................... 80 Pretorius, Johannes & Pretorius, Andries (ZAR Polisie) ............................................................ 81 Pretorius, AWJ & Prinsloo, B ...................................................................................................... 81 Retief, Gipie: Grenspolisie Swaziland ........................................................................................ 82 Rynners, Johannes (Pretoria Polisie); Ryners JF Ryners (Pretoria Polisie;) .............................. 83 Rynders JF (Pretoria Polisie). ..................................................................................................... 83 Sales, John (Pretoria Polisie); Schroeder - Lieut De La Coer Schroeder ................................... 83 Schroeder - Kmdt De La Coer Schroeder................................................................................... 84 Schutte (Berede Polisie, Johannesburg) .................................................................................... 84 Schutte Hoof-Kommissaris Daniel Egnatius ............................................................................... 85 Smit, Albert van Skurweberg Pretoria Distrik Z .......................................................................... 89 Smit, Piet .................................................................................................................................... 89 Smorenburg Kmdt. Andries Smorenburg drilmeester van die ZARPS in Johannesburg ............ 90 Andries Smorenburg ...................................................................................................................... 90 Wikipedia .................................................................................................................................... 90 Steenkamp. Jan (Zarp: Vryheid) ................................................................................................. 93 Stoltz: Coenraad F Stoltz (Hoofkonstabel Pretoria Polisie) ........................................................ 93 Swarts PD (Laer Kmdt: Polisie-kommando: Wonderboom-Noord, Pretoria) .............................. 93 Tossel Luit Frederick De Witt ..................................................................................................... 94 Tuck, John & Van Anders; (Veldkornet P van Anders in Marthinus Pretorius- kommando later in Polisie)........................................................................................................................................ 94 Van Dam, GMJ ........................................................................................................................... 95 Van der Walt, PC (Pretoria) ...................................................................................................... 102 Van Nahuis, Sers Herman (Polisie Komatipoort) ...................................................................... 102 Van Niekerk, SJ: Kommissaris van Polisie ............................................................................... 103 Van Schalkwyk, O (Zarp: Vryheid) ........................................................................................... 103 Van Wyk, Louis & Van Wyngaard, Christiaan (Beide Pretoria Polisie) ..................................... 103 Van Zyl, J: (Berede Polisie Pretoria) & Van Zyl, J: (Polisie Pretoria) ........................................ 104 Veldhuizen, Gert (Pretoria Polisie) ........................................................................................... 104 Veldhuizen, M (Pretoria Polisie) ............................................................................................... 104 Venter, Johannes Lodewickus.................................................................................................. 104 Vermaak, Jan (Vryheid) ............................................................................................................ 105 Vermeulen, Sers Hendrik ......................................................................................................... 105 Waldeck (Body Guard of Pres Kruger | Lyfwag van Pres Kruger) ............................................ 105 Weinthal, P (Johannesburg Berede Polisie) ............................................................................. 107 Wessels, WJ (Zarps Vryheid) ................................................................................................... 107 White, James (Pretoria Polisie) ................................................................................................ 107 5 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
POLISIESIELKUNDE: DIE ZUID-AFRIKAANSCHE REPUBLIEK POLITIE: GETROUSTE GEDIENSTIGSTE GEREGSDIENAARS ..................................................................................... 108 Dr Coert Mommsen .................................................................................................................. 108 NONGQAI TRUST | IT 002701/2018(T)....................................................................................... 113 THANK YOU! | DANKIE! .............................................................................................................. 114 VAN DIE REDAKSIE ................................................................................................................... 116 •
OOGGETUIEVERSLAE VAN TERREURDADE GESOEK ................................................ 116
•
BEWARING VAN ONS ERFNIS ........................................................................................ 116
•
KOMMENTAAR ................................................................................................................. 116
•
SONONDER 31 DESEMBER 2021 ................................................................................... 116
NAWOORD | AFTERWORD ........................................................................................................ 117 Brig HB Heymans ..................................................................................................................... 117
6 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
NONGQAI: OORSPRONG & OOGMERKE
7 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
NONGQAI: ROOTS & GOALS
8 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
VOORWOORD | FOREWORD
Dr Coert Mommsen Wanneer ‘n mens die vertelling, kroniek of geskiedenis van ware gebeure lees, doen dit iets aan jou. Jy begryp veral twee dinge: Die fisiese wêreld en van daardie tyd verskil nie baie van dié van die hede nie – en: Die mense van daardie tyd en hulle behoeftes en ervaringe verskil nie baie van dié van die hede nie. Mense se persoonlikhede (soos ons kan aflei uit die vroeë geskrifte van die psigologie en vroeëre werke uit die literatuur) het ook fundamenteel dieselfde gebly. As dit nie was vir die mens se behoefte om te versorg, te help, of jouself in iemand anders se posisie te plaas nie, sou ons as ras seker lankal vergaan het. Mans, sowel as vroue het oor die jare as versorgers (tuis en in die gemeenskap) opgetree. Versorging bestaan uit elemente soos beskerming, bewaking toewyding en organisasie. Die besluit op ‘n loopbaan (voel ek), kan vergelyk word met ‘n koffietafel wat op die volgende vier bene staan: • ‘n Mens se belangstelling; • jou persoonlikheid; • jou aanlegte; en • die aanvraag vir die beroep. As jy die behoefte het om ‘n maatskaplike werker te word, gaan dit veral om om te sien na die welsyn van ander. As jy die behoefte het om ‘n wetstoepasser te word, sluit dit duidelik die volgende in: om die welsyn van ander te beskerm, om die veiligheid van ander te beskerm, om die eiendom van ander te beskerm, om vrede in die gemeenskap te beskerm, om empatiese teenoor ander op te tree. So kan mens aflei dat die behoeftes van iemand wat vandag ‘n wetstoepasser wil word, waarskynlik eenhonderd of selfs tweehonderd jaar gelede dieselfde gebly het. Mens kan dan weet, dit was ook só die geval by mense wat aangesluit het by die Zuid Afrikaansche Republiek Polisie in die 1880’s. Hierdie manne se dapperheid, goedhartigheid en empatie was laterhoog aangeskryf deur vriend sowel as vyand. Ons kan baie aflei van hul behoeftes maar helaas, min van hul werklike belewenisse. Lank moet ons hulle onthou as mense wat vir ons dapper en stoer op twee fronte geveg het: vir besit van ons welsyn en vir besit van ons land. CM 16 Desember 2021
9 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
VOORBLAD | FRONT COVER
10 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
POLISIEGESKIEDENIS | POLICE HISTORY ZARP’e MET NAME | ZARP’S WITH NAMES
Barman, J Leibbrandt & Breedt, H (Johannesburg Berede Polisie)
J Leibrandt Barman Pretoria; H Breedt van die Johannesburg Zarp’s
11 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Blignaut, Kmdt JSF (Swaziland Polisie)
Bron: Nongqai: 1959:05:11.
Kmdt JSF Blignaut Swaziland Polisie 12 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Blignault, PW (Pretoria Polisie)
PW Blignaut: Pretoria Polisie
Bösel, Luit L
Foto: Nico Moolman 13 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Bosman, Luit JW: Witwatersrand
Botha, Theunis (Spreeu) Pretoria
14 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Bredell, HC “Manie” (Geheime Diens – Later SAP)
15 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Breedt, Louw (Pretoria) & B Prinsloo
Butt: Sers John Frederick Butt (Pretoria)
16 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
17 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Agter: P Loggenberg, G Gibson, A Heystek en M Veldhuizen Voor: B Massyn, JF Butt. J Paskin, K Groenewald en PC van der Westhuizen.
Cockrane, Albert Cockrane (Pretoria - gekleur deur Tinus le Roux)
18 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Coetsee, G (Lid van die Dorpspolisie, Pretoria)
19 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Coetzer, J (Zarp Pretoria)
20 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
21 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Conradie, Hendrik (Pretoria Polisie)
22 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Myburg, Philip en Hendrik Willem Huysser de Bruyn (Polisie Pretoria)
23 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
De Hors, 2de Lt PJ van Nikkelen de Hors (Pretoria Polisie)
De Jager, JP (Vryheid: Zarp’s)
24 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
De Witt Tossel, Fredrick Luit •
Eintlik Tossel
25 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
26 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
27 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
28 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
29 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
30 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
31 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
32 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
33 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Delport, Daniel (Pretoria Polisie)
34 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Delport, Jan (Vryheid)
Dreyer, J (Pretoria Polisie)
35 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Du Plessis, Gert (Pretoria Polisie)
Erasmus, D; G Erasmus en P Du Plessis (Pretoria Polisie)
36 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Du Toit, Luit GA
37 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
38 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Engelbrecht, J (Berede Polisie Zoutpansberg)
39 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Engelbrecht, Jan (Pretoria Polisie)
Enley, Joe; WA Jordaan; HJ Meyers (Boksburg)
Vlnr: Onbekend, Sers WA Jordaan, Joe Enly en Hendrik Meyer 40 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Source: Pam Beck 41 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Ferreira, H (Pretoria) & Ferreira, Ignatius
Flynne, P (Pretoria)
42 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Gibson, G (Pretoria) Sien ook Butt, Sers F, se groepfoto
Goosen, Pieter J Goosen (Pretoria) & Greef, P (Pretoria)
43 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Greef, D (Pretoria) & Grobler, P (Berede Polisie Carolina)
44 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Groenewald, Jacobus Abrahamskraal
(Pretoria
Polisie)
sneuwel
10
Maart
1900
te
45 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Groenewald, Christoffel (Pretoria Polisie)
Groenewald, K (Pretoria Polisie) •
Sien Butt, sers F vir foto.
46 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Grundling, Andries (Pretoria)
Haverman, G Sers (ZARP Vryheid) •
Sien De Jager (Vryheid Zarps)
Heystek, A •
Sien Butt, sers F vir foto.
47 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Kapt Jack Hindon: Toeka se Dae: Die Bronberger
Skotse ‘Dinamite Jack’, die meester trein-saboteur, sterf armlastig Angie Kleijn
48 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Kaptein Jack Hindon en sy treinvernielers Foto: www.fotosearch.com
Jack se graf in die Middelburg-begraafplaas: “Ter nagedagtenis aan my man Kaptein Jack Hindon. Tot die laaste druppel bloed onverskrokke, dapper, getrou, en goed. Oliver John Hindon. 1874 – 1919”.Foto: boerenbrit.com 49 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Gustav Preller se boek, ‘Kaptein Hindon, Oorlogsaventure van ’n Baas Verkenner’ Foto: antiquarianauctions.com
50 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Kaptein Jack Hindon kort ná die oorlog Foto: antiquarianauctions.com
51 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Jack in Amerika Foto: antiquarianauctions.com
52 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Jack se vrou, Martha Pauline, ’n nooi Coetzee Foto: geni.com
’n Foto van Jack met sy handtekening Foto: geni.com
53 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Die Jack Hindon-medalje Foto: bidorbuy.co.za
Jack se vrou help hom met die rolstoel Foto: geni.com
54 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Jack en Albert de Roos met die uitbeelding van die vlag-insident. Die skrif op die foto lees: “De Helden van Spioenskop” Bron: Herman Labuschagne
’n Kamma-slag in die ‘Boere-oorlog skouspel’ in St Louis, 1904 Foto: reddit.com
55 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Die program vir die Engelse Oorlog-skouspel by die ‘World’s Fair’, St Louis in 1904. Lord Roberts is links onder en Generaal Cronjé regs onder Bron: Wikipedia
56 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
As hoogtepunt van die skouspel het generaal Christiaan de Wet op ’n perd ontsnap deur vanaf ’n hoogte van 11 meter in ’n poel water te spring. Dié toneel is by Coney Island in 1905 uitgebeeld Foto: westland.net
57 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Die Amerikaner, dr John Tower Blake, in wie se huis op Middelburg Jack gratis gewoon het Foto: geni.com
John Tower Blake se graf in die Middelburg-begraafplaas Foto: H Labuschagne
58 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Die berugte ‘Dinamite Jack’, ’n Skotse treinvernieler wat in die Engelse Oorlog aan Boerekant geveg het, was volgens Lord Kitchener die ‘Boer’ wat vir hom meer probleme as enige iemand anders veroorsaak het. ’n Medalje vir dapperheid het sy naam gedra lank ná sy verhaal in uiterse armoede, pyn, lyding en dood in Pretoriase hospitaal geëindig het. Oliver John (Jack) Hindon is op 20 April 1874 in Stirling, Skotland gebore. Sy ma was ’n kinderbruid wat met ’n Britse weermag-veteraan getroud was. Jack het een suster, Margaret, gehad en die gesin het gereeld getrek. Soos sy pa, het Jack as 14-jarige seun by die Britse weermag aangesluit. Hy is na Zoeloeland gestuur as lid van die Britse militêre orkes, maar het uit die weermag gedros weens swak behandeling en het op Wakkerstroom gaan woon. Teen die tyd van die Jameson-inval van 1895-1896 het Jack aktief aan Boerekant geveg en as blyk van waardering het hy Zuid-Afrikaansche Republiek (ZAR) burgerskap ontvang. Met die uitbreek van die Engelse Oorlog in 1899 was Jack ’n lid van die Middelburg-kommando. Hy het by die Zuid-Afrikaansche Republiek Politie (ZARP) aangesluit en as lid van die Rijdende Politie is hy Natal toe. Jack het onder meer op 20 Oktober 1899 aan die Slag van Talana deelgeneem; hy was op 30 Oktober 1899 by Bulwana en op 15 November 1899 by Chieveley. Vlag Dit was op 20 Januarie 1900 met die slag by Tabanyama, net voor die Slag van Spioenkop op 24 Januarie, waar Jack uitgeblink het toe hy saam met Henri Slegtkamp en Albert de Roos die Britse magte terug gehou het en die Vierkleur op die kruin gehys het. Sommige bronne sê dat dié vlag ’n Vyfkleur was, ’n kombinasie van die vlag van die ZAR en die Oranje Vrystaat-republiek, wat deur Jack se meisie aan hom gegee is. Jack, Henri en Albert het op eie inisiatief die kop uitgeklim en die Britte se linkerflank onder hewige geweervuur gebring. Die Britte het gedink dat die kop baie sterk beman was en het teruggetrek. Dit het die Boeremagte se moreel so versterk dat die kop weer beset is. So is die weg gebaan vir die glorieryke oorwinning by Spioenkop vier dae daarna. Die nag van 25 Februarie 1900 het Jack waardevolle verkenningswerk by Pietershoogte gedoen en in Junie 1900 het hy lid van Danie Theron se verkennerskorps geword en Vrystaat toe gegaan waar hy deelgeneem het aan ’n aanval op ’n Britse konvooi tussen Kroonstad en Lindley. Treine ’n Nuwe fase volg toe Jack aangestel is as hoof van ’n korps, wat aanvanklik Britse kommunikasielyne moes ontwrig en toe begin het met die ontwrigting van spoorweglinies. In Oktober daardie jaar is hy tot kaptein van ’n veg- en verkennerskorps van 50 mans bevorder. Hy het binne ’n japtrap ’n verskrikking vir die Britte langs die Oosterspoorlyn (Pretoria-Delagoabaaispoorlyn) geword. Jack het self die ‘landmyne’ gemaak om treine te laat ontspoor. Hy het Martini-Henry gewere gebruik wat 10 cm voor en agter die magasyn afgesaag is. Dié het hy onder die spore begrawe, maar die sneller het bo die grond uitgesteek en was aan dinamiet verbind. Die sneller is dan afgetrek deur die trein se gewig op die spore. Die Britte het vanaf Augustus 1901 begin om blokhuise en doringdraad langs treinspore op te rig en het die spore gereeld gepatrolleer. Lord Kitchener het ook gedreig om boervroue en -kinders voor in Britse treine te laai sodat hulle eerste sal doodgaan as die treine opgeblaas word. 59 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Jack is deur ‘koors’ platgetrek, net voor die oorlog tot ’n einde gekom het. Ander bronne sê dat hy aan ’n neurologiese siekte gely het, wat deur die oorlog veroorsaak is. Hoe dit ook al sy, Jack het later blind geword en kon die laaste vyf jaar van sy lewe nie loop nie. Sirkus Hy is op 23 Februarie 1903 met ’n Afrikaanse vrou, Martha Pauline Coetzee, getroud. Hulle het geen kinders gehad nie. Soos baie ander uit die Boeremagte, soos generaals Ben Viljoen en Piet Cronjé, het Jack en sy vrou ook in 1904 na die ‘St Louis World’s Fair’ in St Luis, Missouri VSA gereis om aan die ‘Anglo-Boer War Historical Libretto’ deel te neem. Hulle militêre vertoning het as die ‘Boere-oorlog Sirkus’ bekend gestaan. Frank Fillis het dit as die grootste en mees realistiese militêre skouspel in die wêreld se geskiedenis bemark. Daar was ’n Britse kamp, verskeie Afrika statte, wat Zoeloes, Boesmans, Swazi’s en Ndebeles uitgebeeld het, en ’n 61 000 m² arena waarin soldate aan parades, sport en perderesies deelgeneem het. Die hoof veldslae uit die Engelse Oorlog is twee keer ’n dag uitgevoer. Elke veldslag het twee tot drie ure geneem en verskeie generaals en 600 veteraan-soldate uit beide Boere- en Britse geledere het deelgeneem. As die hoogtepunt van die skouspel het generaal Christiaan de Wet op ’n perd ontsnap deur vanaf ’n hoogte van 11 meter in ’n poel water te spring. Toegangsfooie het van 25 sent tot $1 gestrek en toegang tot die statte was ’n verdere 25 sent. Dié produksie het $48 000 gekos om op te rig en die opvoering het ’n totale bedrag van $630 000 ingebring en omtrent $113 000 tot die St Louis World’s Fair se koffers bygedra – die mees winsgewende militêre skouspel by die geleentheid. Bankrot Dié sirkus is daarna na Coney Island geneem, waar dit in die somer van 1905 op ’n stuk moerasgrond tussen Manhattan- en Brighton-strand afgespeel het. Daar het die sirkus bankrot gespeel en die meeste van die Boeremagte-deelnemers was sonder ’n sent in New York gestrand. Baie van dié Boere het hulle permanent in die VSA gevestig. Jack en sy vrou is deur Ierse Amerikaners ingeneem en het tussen die VSA en Holland gereis tot die Suid-Afrikaanse Uniewording in 1910. In 1911 het Louis Botha, eerste minister van die nuwe unie, Jack se ‘verbanning’ tot niet verklaar en Jack, wat toe al baie siek was, het op Middelburg in die Transvaal gaan woon. Dr John Tower Blake, ’n Amerikaner wat op Middelburg gewoon het, het vir Jack en sy vrou gratis verblyf in Blake House gegee. Hoekom dr Blake in Suid-Afrika was, weet niemand vandag meer nie. Dié mediese praktisyn en soldaat is op 1 Desember 1840 in Providence, Rhode Island, VSA gebore. Hy is met die Slag van Gettysburg op 2 Julie 1863 in die gewrig gewond en het in 1864 uit die Amerikaanse weermag getree. Vriende Vriende in die regering het seker gemaak dat Jack se vrou, Martha, werk gehad het en dat Jack ’n inkomste uit skenkings kon kry. Gustav Preller het ’n fiktiewe biografie van Jack se lewe geskryf en dit is verkoop om fondse in te samel. Met die 1914 Rebellie het Louis Botha vermoed dat Jack die rebelle opgestook het, maar teen dié tyd was Jack reeds blind, verlam en het geweldige pyn verduur. Tog was hy woedend oor Louis Botha se aantyging en het ’n politieke stuk geskryf, wat later as briljant verklaar is.
60 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Wat van al Jack se skrywes geword het, is ’n raaisel. Geskiedkundiges soek vandag nog na die ‘verlore manuskrip’ wat Jack oor die oorlog, vroeë Afrikaner nasionalisme en sy siening oor sy tyd en sy aangenome land geskryf het. Hy het al sy persoonlike geskrifte aan Gustav Preller nagelaat met die versoek dat sy manuskrip eers ná sy dood gepubliseer moet word. Dit het nooit gebeur nie. Gustav het nooit verduidelik hoekom hy dit nie gepubliseer het nie. Navorsers vermoed dat Gustav of iemand ná hom, dié manuskrip vernietig het. Jack Hindon is op 19 Maart 1919 in ’n Pretoriase hospitaal oorlede toe hy maar 44 jaar oud was en is naby sy vriend, dr Blake, in die Middelburg-begraafplaas begrawe. Dr Blake se graf wys dat hy op 22 Julie 1927 in die ouderdom van 86 jaar oorlede is – meer as agt jaar ná Jack se dood. Medalje Om Jack se brawe dade te vereer, is die Jack Hindon-medalje op 24 Februarie 1970 ingestel. Dit is aan manskappe van kommando’s van die Suid-Afrikaanse Weermag toegeken vir dapperheid in vrede- en oorlogstyd. Die medalje se voorkant is ’n reliëfafbeelding van Jack en twee van sy makkers waar hulle die Vierkleur met die Slag van Spioenkop hys. Op die keersy verskyn die versierde RSA wapen in reliëf. Die Jack Hindon-medalje vir dapperheid is in 1975 afgeskaf. (Met toestemming van uitgewers)
Capt Jack Hindon (Deel 2)
Kleurwerk: Jennifer Bosch. 61 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
62 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
63 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Jack Hindon se huis in Middelburg (Foto HBH).
Hunt, Sers
Hunt – Sers en ‘n kollega (waarskynlik Sers Majoor of Adjudant). Foto in 1890 geneem.
64 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
65 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Immelman, W & Jacobs, DJS (Pretoria Polisie)
66 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Jones, George (Pretoria)
67 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Jonker, Rudolph P (Pretoria Berede Polisie ZAR) Jordaan, Sers WA (Boksburg)
Keyser, P (Polisie Pretoria) & Kruger, Konst. Sarel
68 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Le Roux, Jan (Pretoria) J Leibbrandt (Pretoria)
Liebenberg, Johannes (Pretoria) & Liebenberg Kpl Daniel Petrus (Spesiale Polisie Pretoria ABO 1899 - 1900)
69 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Loggenberg, CJP; Loggenberg, Jacobs & Hans (Almal van Pretoria)
Loggenberg, P (Pretoria) •
Sien Butt, Sers F
Louw, Kmdt GJ Louw: 2de Polisie distrik ZAR
70 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Maas, Dawid (Pretoria Polisie) & Malan, Hermanus
Marais, Luit D •
Sien foto van Lt Bösel
Marè, Lt DS (Johannesburg – Gesterf te Colesberg)
71 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Marias, JG Marias (Pretoria) ZAR
Maritz, Manie
Salomon Gerhardus "Manie" Maritz (July 26, 1876 - December 20, 1940) was a Boer general during the Second Boer War and the leader of the Maritz Rebellion, named after him.
72 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Biography Before the war, Maritz was a Johannesburg police officer who had fought in the Jameson Raid. In October 1899 he left with the Boksburg Commando for the war front in Natal. He then went south with the Transvaal Police Force (ZARP) and later became a member of Danie Theron's Scout Corps in the Cape Colony. In January 1902, he was responsible for the Leliefontein Massacre, in which he razed the village of Leliefontein and had 35 pro-British Khoisan executed. After the war, he went to Madagascar and Europe, later returning to the Transvaal and the army. After the pro-British Louis Botha and Jan Smuts declared war on Germany at the start of World War I, Maritz refused to invade German Southwest Africa and started a revolt through the South African Republic. However, this Maritz rebellion was crushed and Maritz fled via Angola to Portugal and Spain, after which German Southwest Africa was conquered after all in 1915. He stayed in Europe for a few years but returned in 1923 and was convicted in 1924 for three years in prison. However, he was released early after James Barry Munnik Hertzog was elected Prime Minister. After that, Maritz became a farmer in the new Southwest Africa. Later, Maritz became a supporter of National Socialism and started his own anti-Semitic and pro-fascist movement. Maritz died in 1940 in Pretoria after a car accident. https://www.wikipe.wiki/wiki/nl/Manie_Maritz (17 December 2021)
Meyer Hendrik (Boksburg) •
Sien foto van Enley, Joe.
Muller, Luit J •
Sien foto van Lt Bösel.
Myburg, Philip (Pretoria) & Nel, Gert (Pretoria)
73 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Nel, Hendrik van Skurweberg Pretoria, Distrik Z. Ons weet Hendrik Nel is op hierdie foto – maar ons weet nie watter een nie.
74 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Niewenhuizen, Phillip (Pretoria) & Niewenhuizen, Hermanus(Pretoria)
Niewenhuizen, Matthys.
75 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Oberholzer, konst. Willem •
Lid van berede polisie Christiana (Boek oor lewe van Eugene Marais: Die Groot Verlange).
Oosthuizen, PR Lt: Nico Moolman & Zetef du Plessis
Luit Oosthuizen sit voor links.
Sy grafsteen – Zetef du Plessis 76 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Opperman, Sersant (later generaal) JD
Volle name: Genl. Jacobus Daniel Opperman. ZARP Generaal van die Swaziland Polisie, Sneuwel 4 Januarie 1901 by Bankop, Ermelo. Hy sit op die stoel links.
Panter, J (Polisie Pretoria)
77 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Paskin, J (Polisie Pretoria) •
Sien foto van Butt, sers.
Pohlman, Kapt FW •
Sien foto van Lt Bösel.
Potgieter, NJ (Berede Polisie Pretoria)
78 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Pretorius, Marthinus van Skurweberg Pretoria Distrik Z -
(Onbekend wie is wie).
79 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Pretorius, C (Berede Polisie Zoutpansberg) Hier verskyn hy in die uniform van die SA Constabulary
80 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Pretorius, Johannes & Pretorius, Andries (ZAR Polisie)
Pretorius, AWJ & Prinsloo, B
81 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Retief, Gipie: Grenspolisie Swaziland
82 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Rynners, Johannes (Pretoria Polisie); Ryners JF Ryners (Pretoria Polisie;) Rynders JF (Pretoria Polisie).
Let op die spelwyse van die van – HBH.
Sales, John (Pretoria Polisie); Schroeder - Lieut De La Coer Schroeder
83 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Schroeder - Kmdt De La Coer Schroeder
Schutte (Berede Polisie, Johannesburg)
84 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Schutte Hoof-Kommissaris Daniel Egnatius
Kommissaris Schutte en mev ML Schutte 85 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Daniel Schutte, kommissaris van Polisie op sy perd, datum 4 November 1899
86 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
HBH het die ou SAP-museum gaan wys waar kommissaris Schutte se graf in die Helde-akker is. 87 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Die grafte van kommissaris DE en mevrou ML Schutte in Pretoria Helde-akker
88 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Smit, Albert van Skurweberg Pretoria Distrik Z
Onbekend wie is wie.
Smit, Piet •
Vir sy foto kyk Retief, Gipie: Grenspolisie Swaziland
89 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Smorenburg Kmdt. Andries Smorenburg drilmeester van die ZARPS in Johannesburg
Andries Smorenburg Wikipedia in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Kmdt. Andries Smorenburg by die krat waarin hy as Boerekrygsgevangene van Sint Helena af ontsnap het. Kmdt. Andries Smorenburg (De Bilt, provinsie Utrecht, Nederland, 3 90 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Maart 1872 – Johannesburg, Suid-Afrika, 16 April 1939) was ’n Nederlandse stryder aan Boerekant in die Tweede Vryheidsoorlog en moontlik die enigste Boerekrygsgevangene wat dit reggekry het om van die eiland Sint Helena af te ontsnap, hoewel hy gevang en teruggestuur is. C. de Jong beskryf hom in die Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek, deel V as "avontuurlik, vindingryk en waaghalsig". Herkoms Smorenburg was die seun van Gerrit Smorenburg en Johanna Aletta Rijnhart (of Reinhart). Hy het twee susters gehad, Anna Sophia Margaretha (getroude van Ruitenbeek) en Ida Anthonia Georgina. Toe Smorenburg nog klein was, het sy pa hom in ’n beskonke oomblik laat ompraat om by die Franse Legioen aan te sluit; daarom moes hy kleintyd begin werk om sy gesin te help onderhou. Op ’n baie vroeë leeftyd het hy as vakleerling by ’n plaaslike skrynwerker gaan werk. Toe dié bankrot speel en besluit om na Transvaal te emigreer, is Smorenburg saam met hom daarheen. Die vaardighede wat hy destyds geleer het, sou later goed te pas kom. Altyd rusteloos van geaardheid, het Smorenburg op 15-jarige leeftyd in 1887 ná ’n uitval met sy werkgewer (of oom) besluit om by die Transvaalse polisie (die Zuid-Afrikaansche Rijdende Politie) aan te sluit, eers as klerk en later as konstabel. Teen 1895, ten tyde van die Jameson-inval, is hy reeds tot speurder-sersant bevorder en het hy deelgeneem aan ondersoeke na die samesweerders. Saam met 'n offisier het hy op die brandkas van die Reform Committee beslag gelê. Hy was ook behulpsaam met die opruiming van die dinamietontploffing in Braamfontein op 19 Februarie 1896. (Volgens een bron is hy kort hierna tot sersant bevorder.) Omstreeks 1899 is hy terug Nederland toe vir mediese behandeling omdat ’n dokter in Johannesburg gedreig het om sy een been af te sit weens bloedvergifting ná ’n besering daaraan. Toe die Driejarige Oorlog op 11 Oktober 1899 uitbreek, het Smorenburg die hospitaal in Arnhem verlaat en hom na Transvaal teruggehaas om betyds te wees om aan die gewapende stryd deel te neem. Hy het met ’n skip langs Afrika se ooskus af gereis na Mosambiek en van daar na die ZAR teruggekeer. Tydens die oorlog is Smorenburg benoem tot kommandant van die tweede Hollanderkorps, wat later onder genl. Georges de Villebois-Mareuil in die Vrystaat opgetree het, maar Smorenburg het nie goed met die generaal oor die weg gekom nie omdat hy van mening was dat De Villebois Mareuil geen begrip van die omstandighede in Suid-Afrika en oorlogvoering met ongereelde troepe gehad het nie. Op 19 Maart 1900 het Smorenburg saam met sy manne uit Pretoria vertrek en tweede dae later op Kroonstad aangekom. Op 24 Maart het hulle opdrag gekry om die spoorlyn noord van Kimberley op te blaas. Hulle het oos van Boshof opgetree. In ’n geveg op 5 April 1900 naby Boshof waarin die Franse generaal gesneuwel het, is Smorenburg en die grootste deel van die Hollanders van die Vreemelingelegioen gevange geneem en na die Deadwood-kamp op Sint Helena verban, een van 5 000 Boerekrygsgevangenes wat in die loop van die oorlog daarheen gestuur.[1] Ontsnapping van Sint Helena Vanweë sy rusteloosheid kon hy nie in die krygsgevangekamp aanpas nie. In Desember 1901 het hy vir homself ’n krat gemaak, gemerk “Curios”, “Handle with Care” en “This Side Up”, en homself op die Union Castle-posskip SS Goth, wat onderweg na Engeland was, “gepos”. Danksy sy skrynwerkersvaardighede het hy 'n houtkrat verander sodat die kant van binne af oop- of toegemaak kon word. Hy het hierdie luike met ysterbande gekamoefleer. In hierdie tyd is aandenkings wat die krygsgevangenes op Sint Helena en elders gemaak het, gereeld na die buiteland uitgevoer. Hy het die krat voorberei deur dit van ’n fiktiewe adres in Stroud, Gloucestershire te voorsien en dit toe vol klere, vuurhoutjies en genoeg kos en water vir 20 dae ter see te pak. Bewapen met ’n rofweg getekende kaart van die hawe in Southampton, het hy op 21 Desember in die krat geklim nadat dit op 20 Desember met die ambulanswa na Jamestown gebring is. In die mistige vroeë oggendure het Smorenburg die wagte by die Deadwood-kamp ontglip en daarin geslaag om ongemerk in die krat op een van die skuite in die hawe te klim. Later is die krat met sy 91 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
ongemaklike insittende in die skeepsruim van die stoomskip Goth wat in die baai voor anker gelê het, gelaai. Hy was 1,87 m lank (volgens 'n ander bron "meer as 2 m"), maar die kis waarin hy weggekruip het, net 1,45 m. Ten spyte van die etikette, is die krat aan boord rondgegooi en omgekeer sodat Smorenburg harsingskudding opgedoen en die meeste van sy watervoorraad verloor het. Nadat hy nie by die volgende rollesing in sy kamp opgedaag het nie, het die kampowerheid sy verdwyning verbind met die geheimsinnige krat en die onlangse vertrek van die Goth. ’n Telegraafkabel wat die jaar vantevore tussen Sint Helena en Ascension gelê is, is gebruik om die skip se bestemming te waarsku om op die uitkyk na die verstekeling te wees. Volgens oorlewering het Smorenburg, wat dae lank in ’n gebukkende posisie moes lê, op Kersdag 1901 te veel van die beknopte omstandighede daarin gehad en glo uitgeroep: “In Vadersnaam, moenie aan die kis raak nie. Ek het genoeg gehad. Staan opsy, ek sal uitkom . . . ek het die afgelope week deur hel gegaan.” Kapt. John Attwoord het hom toe bevry. So het hy ná net vyf dae die aftog geblaas. Luidens ’n ander weergawe het die skip Ascension-eiland op Kersdag bereik en is die ruim geopen om possakke en bagasie te verwyder. Volgens tweede offisier (in ’n ander weergawe die kaptein) John Attwood het een van die matrose 'n figuur in die ruim gewaar wat hy as 'n spook aangesien het. Die gevolg was dat kapt. Eaton Travers al die bagasie deeglik laat ondersoek het. Toe Smorenburg se krat bereik word, het hy benoud van binne af laat hoor: “Stop! I'll come out!” en die daad by die woord gevoeg. Ná ondervraging is Smorenburg weer op 30 Januarie 1902 aan boord van die Gibraltar vanaf Ascension na St. Helena teruggestuur. Aanvanklik is gemeen dat hy swaar gestraf sou word omdat vermoed is dat hy sy parool om die dorp te besoek, verbreek het. Dit was egter nie die geval nie aangesien hy uit die kamp ontsnap het. Hy is van 4 Februarie af in die militêre tronk by Deadwood aangehou en is op 13 Februarie deur 'n krygsraad verhoor. Daarna is hy in die Fort High Knoll-gevangenis aangehou. Ná die oorlog Ná die vrede het hy as timmerman na Johannesburg teruggekeer. Twee jaar later, in 1904, is hy aangestel as inspekteur van lisensies vir openbare voertuie. Hy het ook 'n beëdigde vertaler en vrederegter geword en is bevorder tot hoof van die lisensieafdeling van Johannesburg, waar hy in 1928 met pensioen afgetree het. Hy was lid van die Arbeidersparty en het met die stakende mynwerkers van 1922 gesimpatiseer, maar geen aktiewe rol in die politiek gespeel nie. In 1938 is die Dekoratie voor Trouwe Dienst aan hom toegeken. Smorenburg is op 5 Junie 1906 met Martha Sprong getroud en het twee dogters gehad. Nadraai Die Smorenburg-familie het die krat, wat later as die “Christmas Box” bekendgestaan het, van Sint Helena af laat kom en aan ene mej. Anna Smith van die Johannesburgse Museum (Africanamuseum) gegee, nou Museum Afrika, waar dit later uitgestal is. Verwysings ↑ (af) Ontsnap[dooie skakel]. URL besoek op 12 Augustus 2016. Bronne (en) Genealogiese besonderhede op geni.com. URL besoek op 12 Augustus 2016. (af) ABO-krygsgevangene se ontsnapkis in museum[dooie skakel], Beeld, 14 Mei 2001. URL besoek op 12 Augustus 2016. (en) The Boer in the box. URL besoek op 12 Augustus 2016. (af) Boerevryheid.co.za Geargiveer 2 April 2017 op Wayback Machine. URL besoek op 12 Augustus 2016. 92 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
(af) Claasen, J.P. in Beyers, C.J. (hoofred.). 1987. Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek, deel V. Pretoria: Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing.
Steenkamp. Jan (Zarp: Vryheid) •
Sien De Jager (Zarp – Vryheid)
Stoltz: Coenraad F Stoltz (Hoofkonstabel Pretoria Polisie)
Swarts PD (Laer Kmdt: Polisie-kommando: Wonderboom-Noord, Pretoria)
93 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Tossel Luit Frederick De Witt •
Kyk De Witt Tossel, Fredrick Luit
Tuck, John & Van Anders; (Veldkornet P van Anders in Marthinus Pretoriuskommando later in Polisie)
94 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Van Dam, GMJ
95 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
“In July 1887, Brandis reported to Pretoria that owning to the unregulated state of the brothels of Johannesburg that syphilis was reaching pandemic status, leading to him to ask for permission to intern the "sick whores" as he called them in a medical facility before more were infected. When there was no response, Brandis sent another telegram threatening to send the "lewd women here infected with vuilziekte (syphilis)" to Pretoria, leading the ZAR state attorney-general to reluctantly to grant permission for the ZARPs to provide a medical facility for the treatment of prostitutes, albeit with the orders to keep the costs of such a facility as low as possible. Besides for prostitution, the ZARPs were much concerned with attempting to prevent the sale of alcohol to blacks. Lieutenant Gerard Van Dam of the ZARPs blamed the illegal alcohol canteens selling to blacks on "low class Russians or Polish Jews", whom he claimed were the only people in the ZAR who were unscrupulous enough to sell alcohol to the black miners” https://en.wikipedia.org/wiki/South_African_Republic_Police
96 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
97 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
98 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Van Dam se kommando bestaande uit Johannesburg Zarp’e
99 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Van Dam se kommando te Ladysmith
100 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
101 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Kmdt Van Dam latere jare – Foto Nico Moolman
Van der Walt, PC (Pretoria) •
Sien foto waarop sers Butt verskyn.
Van Nahuis, Sers Herman (Polisie Komatipoort)
102 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Van Niekerk, SJ: Kommissaris van Polisie
Van Schalkwyk, O (Zarp: Vryheid) •
Sien foto van De Jager (Zarp – Vryheid)
Van Wyk, Louis & Van Wyngaard, Christiaan (Beide Pretoria Polisie)
103 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Van Zyl, J: (Berede Polisie Pretoria) & Van Zyl, J: (Polisie Pretoria)
Veldhuizen, Gert (Pretoria Polisie)
Veldhuizen, M (Pretoria Polisie) •
Vir foto kyk sers Butt
Venter, Johannes Lodewickus
104 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Vermaak, Jan (Vryheid) •
Sien foto van De Jager (Zarp – Vryheid)
Vermeulen, Sers Hendrik
Waldeck (Body Guard of Pres Kruger | Lyfwag van Pres Kruger) 1897 First motor car in Pretoria
105 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Dr AM Neethling en mnr Waldeck (sittende)
106 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Weinthal, P (Johannesburg Berede Polisie)
Wessels, WJ (Zarps Vryheid) •
Sien foto van De Jager (Zarp – Vryheid)
White, James (Pretoria Polisie)
107 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
POLISIESIELKUNDE: DIE ZUID-AFRIKAANSCHE REPUBLIEK POLITIE: GETROUSTE GEDIENSTIGSTE GEREGSDIENAARS Dr Coert Mommsen As student het ek soms saam met vriende en soms saam met my gesin Melrose huis, aangrensend aan Sunnyside, besoek. Ons het ons telkens verwonder aan die huisraad en toerusting van die woning wat alles so goed behoue gebly het. Die sitkamer was ‘n donker, somber vertrek met dik gordyne en ‘n beklemmende atmosfeer. Dis hiér, het ek eenkeer staan en dink, waar die Vrede van Vereeniging onderteken is. Die ondertekening het net na 11 uur die aand van 31 Mei 1902 plaas gevind. Die Britte is verteenwoordig deur Lord Milner, Britse Hoë Kommissaris en Lord Kitchener, opperbevelvoerder van die Britse leër in Suid-Afrika. Namens die Zuid Afrikaanse Republiek was dit die Waarnemende Staatspresident Schalk Willem Burger, Staatsekretaris Francis William Reitz, Kommandant-Generaal Louis Botha, Generaal Jacobus Herculaas de la Rey, Lucas Johannes Meyer en J.C. Krogh. Namens die regering van die Oranje Vrystaat, Hoofkommandant en waarnemende staatspresident Christiaan Rudolf de Wet, Generaal James Barry Munnik Hertzog, Generaal C.H. Olivier en die Waarnemende goewermentsekretaris W.J.C. Brebner. Mens kon jouself indink hoe die boereverteenwoordigers dié aand moes beleef het. Dit was in die middel van die winter en die voorkamer was ‘n kenmerkende simbool van Europese luuksheid en gemak - ‘n kaggelvuur, die reuk van sigaar-en pyptabakrook het waarskynlik swaar in die lug gehang. Elke dan en wan het ‘n lyfkneg die sitkamer half geboë binnegekom om die uitgebrande stompe heen en weer te roer en nuwe hout op die vuur te gooi - die gloed van die vuur teen sy wit voorkop, die vonke wat knetter en bars en die vlamme wat fluks om die nuwe hout lek. ‘n Deurskynende walm hitte stroom telkens uit die kaggel die vertrek binne en van die manne staan nader aan die hitte met hul rûe styf, naby aan die vuur. Vergete in dié gerief by sommiges, is die duisende vroue en kermende kinders wat onder seil-skanse teen mekaar moet lê vir warmte. Bekend aan ander is die hitte wat ‘n getroue perd se nek gee teen die koue van ‘n wintersnag en die ysige wind wat sny deur die uitgerafelde jasse van vryheidsvegters en beskermers van die Republieke se brose landgenote. Hierdie, die krygers en beskermers van die Republieke en hul mense, was lank reeds deur die vreemde onderhandelaars met minagting bejeën. Wat dié aand veronderstel was om die beskerming van menseregte te wees, was eintlik ‘n maneuver om meesterskap oor die grond van twee onafhanklike, nederige en godsdienstige volke te verkry. Nie alle vreemdelinge het egter dieselfde minagtende houding teenoor hierdie volke gehad nie. Davitt, ‘n Britse verslaggewer skryf die volgende artikel onder die opskrif “The Boers as they are”: “Ek het gevind dat die Boere ("Boer" is die ou Nederlandse naam vir "Landbouer ") (en hierby sluit ek hul jong en ou bewoners van dorpe en grondwerkers in), meer intelligente mense as hul ooreenstemmende klasse in Engeland is, wat boere sowel as arbeiders insluit. Hulle is baie meer moreel in hul lewens en meer opreg godsdienstig as die Britse mense. Jong Boere is beter mans in elke opsig - fisies en moreel - as jong Engelsmanne; (hulle is CM*) meer intelligent, hulle praat almal twee tale - Nederlands en Engels terwyl hulle in hul karakter en gedrag in die lewe, skoon en morele lewens lei. Hulle is vêr bo die persoonlike en morele van die gemiddelde jong Engelsman van enige klas.” Ook verskyn in die “Daily News”, ‘n berig wat geskryf is deur ‘n Britse krygsgevangene van die Boere, Luitenant C.E. Kinahan van die Royal Irish Fusiliers: “Al wat jy oor die Boere in Engeland gelees het, is absoluut onwaar. Hulle is besonder goedhartig teenoor die gewondes en gevangenes en versorg hulle soos hulle hul eie versorg. Enigiets wat hulle het, sal hulle jou gee as jy daarvoor vra, al kom hulle hulself te na. Ons het in eersteklaswaens 108 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
na Pretoria gereis, en die manier waarop hulle ons behandel het, was besonder bedagsaam – hulle het ons gevoed en koffie gegee elke keer wanneer ons gestop het. Die dag toe ons daar aangekom het, het ons kwartiere op die renbaan ingeneem, en ons is later verskuif na ‘n voortreflike baksteengebou met baddens, elektriese ligte, ens. Hulle het ons voorsien van alles: Van klere tot tandeborsels. Hulle voorsien ons van voedsel en ons kry ook voortdurend geskenke van groente en sigare van private mense. Trouens, ons kan alles kry behalwe ons vryheid; Om die een of ander rede sal hulle ons nie op hierdie tydstip parool gee nie, en ons is omring deur wagte. Daar is naby vyftig offisiere in hierdie gebou, en hulle het baie gewondes wat hulle op verskillende plekke moet versorg. Die versorgdes sê hulle sal nie die offisiere vir enigiets verruil nie." Wat, sou ʼn vraag wees wat seker aanhoudend by van die verpletterde verteenwoordigers opgekom het, het die verdrukker vanaand hier teenwoordig, die reg gegee om ‘n jong en opregte volk só te gesel en grusaam te verbrysel? President Paul Kruger het in sy wysheid die kernoorsaak van die oorlog saamgevat toe hy kragtig die volgende woorde aan Lord Milner tydens samesprekings meegedeel het: “Dit is nie stemreg wat julle wil hê nie, maar my land!” https://af.wikipedia.org/wiki/Geskiedenis_van_die_Boererepublieke Oor die ontstaan en oorsake van die Anglo Boereoorlog bestaan daar by die vyand waarskynlik soveel opinies as individue. Die mees eksentriek en absurde (maar terselfdertyd baie algemeen in spesifieke kringe) opinie was sekerlik dié van ene Arthur Whitlock wat vasgelê is in ‘n dokumentêre video oor die Anglo Boereoorlog. Brittanje se regverdiging om sekere moondhede te annekseer, was volgens hom, “benificent theft” https://www.youtube.com/watch?v=cO6AQ6iW7Y4 Hierdie “weldadige diefstal” kristalliseer uiteindelik as die anneksasie van Pretoria gedurende Julie 1900. President Kruger vertrek na die anneksasie na die Oos-Transvaal. Die beleg van Ladysmith deur die Boeremagte is in dié stadium vir Engeland ʼn baie groot verleentheid. Genl. Redvers (“Reverse”) Buller verloor tydens sy opmars om Ladysmith te bevry, die veldslae van Colenso, Spioenkop en Vaalkrans. Hy breek deur na die Natalse front gedurende Februarie 1900, maar word gestop. Op 6 Augustus 1900, kon hy weer sy opmars na Belfast hervat. https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Bergendal Cecilia Jooste, in haar artikel getiteld The Battle of Berg-en-Dal, beskyf die slag as volg: “Just over a century ago, the pleasant countryside between Belfast and Machadodorp was 'swept by hails of shrapnel, while the rocks ... were torn and rent by the explosion of the lyddite shells. Smoke and sulphurous gases and rocks shooting up into the air made the place look like a Vesuvius eruption’... The battle lasted from 21 to 27 August 1900. Its climax came on the last day, when 70 men of the Johannesburg Zuid-Afrikaansche Republiek Politie (ZARP), a special mounted police corps of the Zuid-Afrikaansche Republiek (ZAR) of the Transvaal Republic, faced a full attack by General Sir Redvers Buller's Natal Field Army (also referred to as the Natal Field Force)...” http://samilitaryhistory.org/vol124cj.html In bevel van Boere was Genl Louis Botha met ongeveer 7000 man en 20 kanonne (o.a. Long Tom kanonne) met doel om die spoorlyn te beheer tussen Belfast en Paul Kruger se hoofkwartier in ooste. Aan Britse kant was Buller met 19000 soldate en 82 kanonne. Botha het op ‘n strategiese koppie 60 van sy beste man (Zarp’e – lede van die ZA Republikeinse Polisiemag) geplaas met opdrag om koppie tot die dood toe te behou. Buller het besef dat as hy die koppie verower, hy die Boerelinie in twee kan verdeel. Hewige bombardement het vir ure aangehou voor die Britte die koppie bestorm het. Die Britte word 2 maal 109 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
teruggedryf deur Boere se verwoede vuur. Die Britte het moedig aangehou en uiteindelik moes Zarp’s oorgee want hulle ammunisie was gedaan. Sommige ontvlug maar 19 word gevange geneem en 14 het gesneuwel. Aan Britse kant is 100 soldate gewond en 12 gesneuwel plus 7 offisiere gewond en 3 offisiere gesneuwel. Op 26 Augustus 1900 berig as volg aan Lord Roberts: “During the day, I became convinced that Bergendal Farm, a very strong position at the junction of the ridge we were on, that which runs from west to east from Belfast to Dalmanutha, was the key of the Boer position, and that if we could gain that ridge we would pierce the centre of the enemy's defence and probably get in rear of the defence on both his flanks with but little difficulty. I therefore concentrated the whole force at Vogelstruispoort with a view of attacking Bergendal the following day...” http://samilitaryhistory.org/vol124cj. Anton van Vollenhoven, in sy artikel getiteld An investigation into the historical context of graves exhumed on the farm Wemmershuis 379JT, Belfast, gee ‘n kort samevatting van Buller se opmars as volg: “Op 21-22 Augustus het skermutselings op die plaas Van Wyksvlei ten suide van Belfast begin. Dit is gevolg deur 'n aanval op 23 Augustus deur die Britte op die Boeremagte op die plaas Geluk. Later daardie dag is die Boere in Dalmanutha ook aangeval. Op 24 Augustus 1900 het die Britse magte Belfast beset en op 26 Augustus het skermutselings by Geluk weer voorgekom. Die finale fase van die slag was op 27 Augustus 1900 te Bergendal. Die Boere het teruggeval en hul opmars na die Laeveld voortgesit.” Die Slag van Berg en Dal strek oor paar dae ongeveer 21 tot 27 Augustus 1900. In bevel van Boere was Genl Louis Botha met ongeveer 7000 man en 20 kanonne (o.a. Long Tom kanonne) met doel om spoorlyn te beheer tussen Belfast en Paul Kruger se hoofkwartier in ooste. Aan Britse kant Buller met 19000 soldate en 82 kanonne. http://monumentsa.co.za/-belfast-bergendal/ Volgens die artikel van Jooste het 70 man van die ZARP hulle ingegrawe op ʼn koppie suid van die spoorweglyn: “Just south of the railway, on a stony kopje, or hillock, 70 men of the ZARPs dug themselves in. The defence of the railway was entrusted to them.” http://samilitaryhistory.org/vol124cj.html Buller het besef dat as hy koppie (Zarp-stelling suidwes van die Belfast) verower hy die Boerelinie in twee kan verdeel. Hewige bombardement het vir ure aangehou voor Britte koppie bestorm het. Britte word twee maal teruggedryf deur Boere se verwoede vuur.” Lord Roberts skryf die volgende oor Bergendal op 26 Augustus 1900: “During the day, I became convinced that Bergendal Farm, a very strong position at the junction of the ridge we were on, that which runs from west to east from Belfast to Dalmanutha, was the key of the Boer position, and that if we could gain that ridge we would pierce the centre of the enemy's defence and probably get in rear of the defence on both his flanks with but little difficulty. I therefore concentrated the whole force at Vogelstruispoort with a view of attacking Bergendal the following day...” Buller's force consisted of 9000 officers and men with 42 guns.[14] http://samilitaryhistory.org/vol124cj.html Cecilia Jooste, in haar artikel die Slag van Bergendal beskryf die slag as volg: “As well as being the last pitched battle of the war, the battle of Bergendal was one of the most severe.” http://samilitaryhistory.org/vol124cj.html. “At 11.00, the three-hour, uninterrupted bombardment of the kopje began. This attack was a combination of a Bombardment from the howitzers and salvos of shrapnel from a field Battery, assisted by the 4,7-inch naval gun placed at Belfast. The shells ploughed up the land and filled the air with yellow smoke, shrapnel and fragments of rock. The heavy projectiles from the naval guns blew to pieces some heavy blocks of rock on the kopje behind which the ZARPs had taken up their positions. The rock fragments were just as dangerous as the shrapnel. The British artillery had the upper hand, as the Boer guns were too far away to have any impact on Buller's men. http://samilitaryhistory.org/vol124cj.html
110 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Dr Knox, Britse geneesheer, gee sy indrukke van die einde van die slag as volg: “Bayonets glitter as the infantry double across the plain... The Boers stand up in their trenches emptying their rifles to the last moment. But they are doomed. The majority break and fly, some on horseback, some on foot... Time shrapnel is burst with beautiful and most accurate precision over the fugitive band that breaks across the railway line. Men on foot and men on horses caught in that hail are seen to stumble and fall” http://samilitaryhistory.org/vol124cj.html Die Webblad http://samilitaryhistory.org/vol124cj.html beskryf die stadia van die slag van as volg: “Die Zarp’e was goed versteek agter en tussen die rotse en ten spyte van swaar bombardement en die besliste wete dat ʼn voetsoldaat aanval sal volg, het geeneen sy posisie verlaat nie. Die enigste beweging was wanneer ʼn Zarp skuiling agter ʼn rots gesoek het. Dwarsdeur die bombardement het luitenant W.F. Pohlman aanhou om te probeer vasstel of iemand gewond was en sy soldate bly aanmoedig om nie die kanonvuur te vrees nie. Vroeg in die aanval is Kommandant Oosthuizen gewond deur ʼn stuk vlieënde klip en moes hy onttrek aan die geveg”. (Breytenbach, 1996, p 334) Die gedig van ʼn onbekende skrywer tydens die bombardering van die inwoners van Ladysmith op 2 November, 1899 kan miskien iets uitbeeld van die Zarp-krygers se belewenis in afwagting vóór die konflik: “kalm en vreedsaam soos lank gelede, toe mense stil sit en wag het op die kanonne se verskriklike gebrul bo in die hemel het die son geskyn en rustig het die velde hieronder gelê In afwagting op die groot gedonder wat alles dié dag verwag is Toe breek die stem van die storm deur Die lug was deur ʼn uitbarsting verskeur meteens was elke hoof geboë Deels gefluit deels, getjank Deels ʼn noodkreet, deels ‘n angsgil dan ʼn skok – die geraas van ʼn ontploffing Hierdie was die gedruis van die projektiel” Na drie ure het die Zarp’e steeds hul posisies op die koppie gehou. Buller het bevel gegee vir ‘n infanterie aanval, Lord Kitchener het Luitenant-Kolonel Payne opdrag gegee om ʼn stelling teenoor die hoof oos en wes rante onder dekking van geweervuur in te neem. Metcalfe manskappe sou vanuit die weste aanval. Luit. Kol. Payne is opdrag gegee om Die Zarp’e met die Inniskilling Fusiliers vanuit die suide aan. Toe die Britse Infanterie die voet van die koppie bereik is bajonette gegrendel en het die finale aanval begin met 1,500 Britte wat die oorblywende Zarp’e aangeval het. Dr. Knox, mediese offisier van die Britte, beskryf die gebeure as volg: “Bayonets glitter as the infantry double across the plain... The Boers stand up in their trenches emptying their rifles to the last moment. But they are doomed. The majority break and fly, some on horseback, some on foot... Time shrapnel is burst with beautiful and most accurate precision over the fugitive band that breaks across the railway line. Men on foot and men on horses caught in that hail are seen to stumble and fall” (Knox, 1902, p 289): https://www.angloboerwar.com/books/214-knox-buller-s-campaign/3521-knox-chapter-9-thebattle-of-belfast-june-30-to-october-20 Lord Roberts doen as volg verslag van wat hy dié dag waargeneem het: Die vyand het hul grond met groot dapperheid verdedig en net hul posisies verlaat toe die vyand tussen hulle was met die Inniskilling Fusiliers op hul flank, het tussen 20 en 30 van hulle wat aanhou skiet totdat hulle gevangene geneem is.” http://samilitaryhistory.org/vol124cj.html.
111 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
Cecilia Jooste, in haar artikel die Slag van Bergendal beskryf die slag as volg: “As well as being the last pitched battle of the war, the battle of Bergendal was one of the most severe.” http://samilitaryhistory.org/vol124cj.html. Die geskiedkundige Conan Doyle beskryf sy observasie van die Zarp’e se verdediging as volg: “No finer defence was made in the war” http://samilitaryhistory.org/vol124cj.html. ”Buller en Roberts het die finale fase van die aanval met hul verkykers dopgehou.” http://samilitaryhistory.org/vol124cj.html. Brigadier F.J. Rossouw in sy artikel: “Vergete Polisiehelde” (Nongqai Maart 2021 Vol.12 No.3) beskryf die volgende tragiese toneel van die slagting uit ʼn Britse koerant: “The Boer dead lay where they had fallen, alone in their trenches — the blood lay at the mouths of their wounds like frozen port. Not one ill-featured face was there; no man could be ill-featured who had the heart to hold this post against that hurricane of death. The faces were yellowed and a powder of dust lay over them. One man, handsomely bearded with curly hair, lay with his hand thrown back to the nape of his neck, like a sleeping god. They were massive in their repose, these dead Vulcans — unbroken peace to their souls, for they were brave men." Die besonder roerende en respekvolle beskrywing deur ʼn Brit van hierdie tyd toon ʼn mens met edel inbors – anders as die indruk wat die Britse bevelvoerders skep terwyl hulle probeer om ʼn groepie van 70 Polisiemanne met grofgeskut te vergruis en die laaste fase van die slagting met hul verkykers dophou. http://samilitaryhistory.org/vol124cj.html. Wanneer mens hierdie beskrywing lees, dink jy ook onwillekeurig aan die koerantberigte van die verslaggewer Davitt en die krygsgevangene Luit. Kinahan: “Hulle (die Boere) is baie meer moreel in hul lewens en meer opreg godsdienstig as die Britse mense. Jong Boere is beter mans in elke opsig - fisies en moreel ...(Davitt) en dié van Luitenant Kanaän ... “Hulle (Die Boere) het ons voorsien van alles: Van klere tot tandeborsels. Hulle voorsien ons van voedsel en ons kry ook voortdurend geskenke van groente en sigare van private mense .” Veldmaarskalk Montgomery van Brittanje sê 45 jaar later: (“Spoken by great men): “Give me 20 divisions of American soldiers and I will breach Europe. Give me 15 consisting of Englishmen and I will advance to the borders of Berlin. Give me two divisions of those marvellous fighting Boers and I will remove Germany from the face of the earth.”
112 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
NONGQAI TRUST | IT 002701/2018(T)
113 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
THANK YOU! | DANKIE!
114 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
115 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
VAN DIE REDAKSIE
• OOGGETUIEVERSLAE VAN TERREURDADE GESOEK Help asseblief: So baie van ons lede en lesers was ooggetuies van terreurdade gedurende die rewolusionêre oorlog. Ons is op soek na ooggetuieverslae van ons oudlede. En statistiek. Soos die ou Anglo Boere-oorlog wat meer as 100 jaar gelede plaasgevind het, steeds interessant bly – so het ons rewolusionêre-oorlog van 16 Des 1961 tot 1994 geduur – selfs na die bekende “2 Februarie 1990”-toespraak van mnr FW de Klerk het die stryd eintlik feller voortgeduur veral tussen die ANC en Inkatha en tussen “Hostel dwellers” en “Residents”. Op die foto is majoor Dolf Odendaal nadat ‘n handgranaat na hom gegooi is.
• BEWARING VAN ONS ERFNIS Foto’s van die Zarp’s, OVS Rijdende Dienstmacht en Koloniale Polisiemagte in Suid-Afrika word gesoek. Help asseblief.
• KOMMENTAAR Indien u kan help om ons geskiedenis oor die Zarp’e uit te bou, sal ons dit waardeer. Opbouende kommentaar of toevoegings is welkom.
• SONONDER 31 DESEMBER 2021 Neem vir ons asseblief ‘n foto waar u op sononder op Vrydag 31 Januarie 2021 ’n glasie lig vir gevalle makkers en afgestorwe veterane! Stuur na my asseblief.
116 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
NAWOORD | AFTERWORD Brig HB Heymans Deur die jare het ek die wedervaringe Zarp’s goed bestudeer. Daar was baie hoogte punte en ongelukkig enkele laagte punte. Vir hulle tyd, was hulle ‘n gedugte Mag gewees! Ja, in Johannesburg het enkele lede en offisiere hulle skuldig gemaak aan omkopery – Lees maar genl Manie Maritz se boek My lewe en Strewe. Daar was ook diegene wat hulle aan drankmisbruik skuldig gemaak het. Ons neem kennis van die Edgar-skietery deur konstabel Jones. Baie gebeure waarin die Zarps betrokke was, moet teen agtergrond van die Uitlanders se propaganda pogings gesien word. Die Uitlanders wou gehad het Brittanje moes in die ZAR ingryp. Was die Witwatersrand vol mielie- en pampoenlande sou daar waarskynlik geen oorlog of Uitlanders gewees het nie! Ja, die Zarps was polisie, van gewone dorpspolisie te voet tot beredepolisie in die kontrei, maar ook soldate of te wel polisie-troepe, hulle het forte gehad soos Fort Hendrina en hulle het die grense bewaak en in Swaziland diens gedoen. Wanneer daar op hul knoppie gedruk was, het hul na wense presteer. Ook die Geheime Politie of te wel die “Geheime Dienst” was vir sy tyd goed ontwikkel – u hoef net Brig-Genl H.J.G. Kamffer se doktorale verhandeling “Om een scherpe oog in't zeil te houden” - Die Geheime Diens in die Zuid-Afrikaansche Republiek te lees om te sien dat hierdie - ook vir sy tyd – ‘n moderne diens was. Ek het gelees dat van die geheime agente van die ZAR die eerste was om foto’s van Britse stellings te neem wat aan hul intelligensieverslae aangeheg was. Ons moet onthou dat die ZAR en die OVS aanvanklik landelike gebied was met boerdery, transportry en jag die hoof bronne van die ekonomie was. Baie plaasboere het vier maal ‘n jaar nagmaal kom bywoon en min in die dorpe gekom. Met die ontdekking van goud het baie mense – ook skelms en uitvaagsels – na die Witwatersrand gestroom. Die begin van industrialisasie en verstedeliking en misdaad. Baie Zarp’e was nie opgewasse vir hierdie kosmopolitiese area nie MAAR baie van die Zarp’e was opgevoede manne en van goeie inbors en kon Engels praat. Baie Zarp’e was Engelssprekend of van Europa afkomstig. Kyk mooi na die foto’s – baie lyk soos puik mense! Mense soos Winston Churchill en ander, skryf mooi woorde oor die Zarp’e. Ons het baie goeie polisiemagte in die twee Boere republieke gehad en ons het ook goeie polisiemagte in Natal Kolonie, die Kaap Kolonie, Bechuanaland, Basoetoland en Rhodesië gehad. Duits-Wes het ook goeie polisie gehad. Natal het vingerafdrukke gebruik voor Scotland Yard dit gedoen het. Die Boere republieke het goed geveg teen Brittanje en die polisie het hulself hier onderskei. In die guerilla fase het die Britte die SA Constabulary gestig met vele Kanadese (OudMounties) en manne van die Britse Gemenebes bv. Ierland. Hierdie was ook ‘n baie goeie Mag! Hierdie tydskriffie bevat enkele foto’s Van Zarp’e wat ek so oor die jare versamel het met ‘n bietjie navorsing hier en daar! Die nuwe Suid-Afrikaanse Polisie gestig in 1913 kon ‘n keurkorps saamstel uit lede wat in die voormalige magte gedien het. Kom ons eer die Zarp’e se nagedagtenis!
117 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
BR REKENMEESTERS
118 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties
SLOT | END
119 Nongqai Vol 13 No 1C – Zarp’e: Alfabeties