1
NONGQAI: VOLUME 9 NO 11C Special Service Battalion A Short Pictorial History of the Special Service Battalion of the Union Defence Force by Nico Moolman Dedicated to the Late Sgt Chris Moolman
2
Nico Moolman at the Garden of Remembrance, Kanchanaburi, Thailand. Nico is the author of the book: The Boer Whore.
3
Contents Special Edition: SSB/SDB: Nico Moolman ....................................................................................... 6 Special Service Battalion/Spesiale Diensbattaljon ........................................................................... 6 Introduction ............................................................................................................................... 6 History....................................................................................................................................... 6 Regimental symbols ................................................................................................................. 7 Museums .................................................................................................................................. 7 Notable Commanders ............................................................................................................... 7 Further reading ......................................................................................................................... 7 PART 1: Glass plate photographs from Nico Moolman’s private collection ..................................... 8 Raw material ............................................................................................................................. 8 The finished product ...................................................................................................................... 11 Barracks inspection ................................................................................................................ 11 Kit Inspection .......................................................................................................................... 12 The Band ................................................................................................................................ 14 The Trained Soldier ................................................................................................................ 17 Going on Manoeuvres............................................................................................................. 28 On Parade .............................................................................................................................. 29 Officers, Instructors and Staff......................................................................................................... 31 •
Lt Col (W.H.E) Everet Poole ............................................................................................. 32
•
Lt Col - Unknown .............................................................................................................. 33
•
Captain (Unknown): Front Cover ...................................................................................... 33
•
Captain “Pappa” Brits........................................................................................................ 34
•
Major “Pappa” Brits ........................................................................................................... 35
•
Lt Col “Pappa” Brits........................................................................................................... 36
•
A pair of unknown Lt Col’s ................................................................................................ 36
•
Lt Col - Unknown & Lt Col Beresford-Wood .................................................................... 37
•
Major Wocke & Lt - Unknown ........................................................................................... 37
•
Lt - Unknown & 2Lt - Unknown ......................................................................................... 38
•
Lt’s - Unknown .................................................................................................................. 38
•
Capt Schmidt & Unknown Officers .................................................................................... 39
•
Warrant Officers ................................................................................................................ 39
•
Warrant Officer – Unknown & WO Malan ......................................................................... 40
•
WO Malan & WO & S/Sgt’s ............................................................................................... 40
•
S/Sgt – Unknown & Sgt De Villiers ................................................................................... 41
•
A Group of Officers & NCO’s ............................................................................................ 41
•
Lt Col ‘Pappa’ Brits, Officers & WO’s ................................................................................ 42 4
•
WO’s and NCO’s............................................................................................................... 42
•
NCO’s ............................................................................................................................... 43
•
NCO’s ............................................................................................................................... 43
•
Staff-Sergeants ................................................................................................................. 44
•
Sergeant & Corporal ......................................................................................................... 45
•
Privates ............................................................................................................................. 45
•
Group photo of an Officer & NCO’s................................................................................... 46
•
Officer, WO’s & NCO’s...................................................................................................... 46
•
Two Officers and an NCO. ................................................................................................ 47
•
Officers & NCO’s............................................................................................................... 47
•
NCO’s ............................................................................................................................... 48
PART 2: PVTE AF HEYMANS: HENNIE HEYMANS ..................................................................... 48 DD 342: No 49425 Private AF Heymans ................................................................................ 53 1938: SSB: Witwatersrand Agricultural Show ......................................................................... 54 WW2: Inspection by General Mark W. Clark accompanied by Maj Gen W.H.E. Poole during the campaign in Italy 1944/5 ................................................................................................... 57 DEEL 3: “VOORWAARTS MARS!” HANNELIE VAN STRATEN ................................................... 57 •
Van die weermag na die polisie ........................................................................................ 65
PART 4: WARTIME SSB ............................................................................................................... 66 END NOTE: COL WILLIAM MARSHALL ....................................................................................... 77 Letter from Col. Marshall: Military Writing ............................................................................... 77 INDEMNITY & © | VRYWARING & © ............................................................................................ 78 End / Slot ....................................................................................................................................... 78
5
Special Edition: SSB/SDB: Nico Moolman Nico Moolman was so kind to send Nongqai a large number of photographs, scanned from glass plate negatives, about the SSB from his extensive archive. Introduction The SSB was formed about 75 years ago. My father a young, poor farmer and blockman, was a member of the SSB who at the completion of his training was recruited into the South African Police. Many “old” policemen first served in the SSB before joining the Police, the Union Defence Force or the Railways. My father always told how strict the discipline was at “Roberts Heights”. Another friend Oom Fred Geldenhuis was also first attached to the SSB’s band. He told me he was especially recruited by the police to be a mounted bugler in the SAP Mobile Unit stationed at Umtata. Special Service Battalion/Spesiale Diensbattaljon Introduction The Special Service Battalion (SSB) is a South African military unit formed on 1 May 1933 under the patronage of Oswald Pirow, Minister of Defence. The object was to give training to youths, between the ages of 17 and 23, who, in the wake of the 1929 depression, could find no suitable employment on leaving school. History Lt Col George E. Brink was given the responsibility for establishing the battalion at Roberts Heights and was the first commanding officer. The SSB was established to save the youth from physical and moral degeneration caused by massive unemployment due to the Great Depression. The SSB was to teach the young men military discipline, fitness and various trades to enable them to be employed by the Department of Labour and Welfare. The SSB men received a salary of a shilling a day causing the SSB soon to be known as the "Bob a Day Battalion" In 1934 detachments were also established for 100 trainees at Durban and 150 at Cape Town. Training included elementary military subjects and physical training. After a year of the young men usually found employment in government departments or with civilian employers. By 1936 the output of the SSB totalled about 2000 youths a year. In 1937 the South African Railways established at Roberts Heights a special school to prepare boys for the railways. In 1937 3788 youths passed through the ranks of the SSB. A total of 882 of them joined the Permanent Force. With the expansion of the South African Air Force in 1937 the SSB provided 248 air apprentices for special training but, with the improvement in the economic situation, the waiting list to join the battalion had dwindled to almost nil. With the outbreak of war in September 1939, members of the SSB were posted to units requiring immediate reinforcement to get on to a wartime basis, as an example of this, the Coastal Artillery. In February 1940 a number of troops were transferred to the 1st and 2nd Field Force Battalions. These served with distinction in East Africa, Abyssinia and the Middle East as part of 1st South African Division. In August 1941 all members of the SSB below the age of 18 were transferred to the Youth Training Brigade. The remainder formed an infantry battalion, which was converted to an armoured car commando in 1942. In February 1943 the SSB, under Lt Col E.G. (Papa) Brits, became part of the 11th SA Armoured Brigade. In March 1943 the Field Force Battalion was disbanded and other ranks and some of the officers were transferred to the SSB, thus providing a nucleus of battle-tested veterans.
6
The unit sailed for the Middle East with the 6th SA Armoured Division in April 1943. In 1944 the Division crossed the Mediterranean Sea to take part in the Italian campaign. The regiment played a prominent part in numerous actions during the campaign. In 1946, SSB was resuscitated as a Permanent Force unit and reorganised on a two-battalion basis with the 1st Battalion as an armoured unit and the 2nd Battalion as Infantry. The former became a training regiment in 1953 and the latter was renamed the 1 South African Infantry Battalion (1 SAI) in 1951. Regimental symbols The cap badge is a spray of three Protea flowers, bound by a ribbon bearing the initials and motto. Regimental motto: Eendrag Maakt Mag (Unity is Strength) Museums The regimental museum of 1 Special Service Battalion in Bloemfontein tells the story of the special unit that was born as a result of the Great Depression. Articles in the museum date from this period. The SA Armour Museum, on the grounds of Tempe Military Base, exhibits various items dealing specifically with military armour. It consists of an indoor-, outdoor-, and reference library area.1 Notable Commanders Lt. Col George Brink. Lt. Col C.E.G. (Papa) Brits. Lt. Col W.H.E. Poole. Lt. Col H.B. Klopper. Further reading W.Otto et al.: Die Spesiale Diensbattaljon/The Special Service Battalion (Central Documentation Service, SA Defence Force, Publication No. 2,1973).
1
https://en.wikipedia.org/wiki/Special_Service_Battalion?fbclid=IwAR0s3a1ipG3y9JW4I0gtM8yUBw_S7PXK5MqBNxuHalOXyJ0agckmpM1DXY
7
PART 1: Glass plate photographs from Nico Moolman’s private collection Raw material
Two boys who had just taken the oath to serve with pride! 8
Raw recruits soon to be moulded into men!
9
Issued with kit.
10
The finished product Barracks inspection
11
Kit Inspection
12
13
The Band
14
15
Silver bugle: See section on WO Fred Geldenhuis.
16
The Trained Soldier
17
18
19
3� Mortar training
Vickers Machine gun training 20
Lewis gun training
3� Mortar training 21
22
Bren gun training
23
Vickers Machine gun training 24
Note: Bren machine guns and a single Boy’s Anti-tank Rifle on the ground.
25
Boy’s Anti-tank Rifle instruction
26
27
Going on Manoeuvres
28
On Parade
29
30
Officers, Instructors and Staff.
Riflemen ready for the War! 31
•
Lt Col (W.H.E) Everet Poole
32
•
Lt Col - Unknown
•
Captain (Unknown): Front Cover
Captain in combat dress.
33
•
Captain “Pappa” Brits
34
•
Major “Pappa” Brits
35
•
Lt Col “Pappa” Brits
•
A pair of unknown Lt Col’s
36
•
Lt Col - Unknown & Lt Col Beresford-Wood
•
Major Wocke & Lt - Unknown
37
•
Lt - Unknown & 2Lt - Unknown
•
Lt’s - Unknown
38
•
Capt Schmidt & Unknown Officers
•
Warrant Officers
39
•
Warrant Officer – Unknown & WO Malan
•
WO Malan & WO & S/Sgt’s
40
•
S/Sgt – Unknown & Sgt De Villiers
•
A Group of Officers & NCO’s
41
•
Lt Col ‘Pappa’ Brits, Officers & WO’s
•
WO’s and NCO’s
42
•
NCO’s
•
NCO’s
43
•
Staff-Sergeants
44
•
Sergeant & Corporal
•
Privates
45
•
Group photo of an Officer & NCO’s
•
Officer, WO’s & NCO’s
46
•
Two Officers and an NCO.
•
Officers & NCO’s
47
•
NCO’s
I thank Nico Moolman for sharing his glass plate negatives with our readers. PART 2: PVTE AF HEYMANS: HENNIE HEYMANS
This part is dedicated to the Late Sgt AF Heymans Part 2 is dedicated to my late father, Sgt A.F. Heymans, who started his military and police career in the SSB and went on to serve in the SA Police. I can only imagine the serious and dire situation facing some Free State young farmers after the 1929 depression. My father obtained his schooling at Van Reenen Primary School and then passed his Std. 6 at the Harrismith High School. In those days’ farmers generally did not need much of an education. Families were large and boys quickly became men. While at school he also trained as a blockman in my grandfather’s butchery. Some Free Staters were very poor after the Anglo Boer War. They had to start from scratch. Farming then was not so scientific as it is today. Both my grandparents were “graduates” of the British Concentration Camps. At the close of Anglo Boer War my grandfather and his siblings grew up without a father, my Great-grandfather Frik Heymans was killed in an ambush by the Klaas-gang, and my Great-grandmother mother was an invalid after an accident on their way from the concentration camp to the farm. How could a few young boys really make money as farmers? My grandmother’s family were the Faure’s who had moved from Stellenbosch to Kroonstad in the Orange Free State, before the Anglo Boer War. My grandmother’s father, mother and sister died in the Heuningspruit Concentration Camp. I have many times wondered about this – I presume that her father was a British subject (from the Cape Colony) and as such could have faced the death penalty for fighting against the British. Never the less, he and his family were sick in bed when they were interned at the Heuningspruit Concentration Camp where they all died. Ouma was the only one to survived as an orphan – she had the will to live and to survive! Boer families were generally large, the farm the sons inherited was usually a subdivision of subdivisions. My father then decided to leave the farm and join the SSB. He had a high regard for “Papa” Brits and he related to us many stories of his time there. He said life there was tough: “We got Hell for sweets and broken bottle pieces for jam!” For inspection he said even the soil around their tents had to be white-washed and there was no hot water! I have, in his honour, over the years collected some photographs and memorabilia which I add to Nico Moolman’s brilliant photographs. So here goes! 48
I bought the following book: Die Spesiale Diensbattaljon (1933 – 1973)
49
50
51
I bought the book during 1984 and I asked my father for his autograph. One day I was chatting to General Jannie Geldenhuys (Chief of the SADF) and we spoke about the SSB and he told me as a young officer he was attached to the SSB. I duly asked him for his autograph.
52
DD 342: No 49425 Private AF Heymans
Here is my father’s discharge certificate. He was released for “approved employment” with the SA Police.
53
1938: SSB: Witwatersrand Agricultural Show
Nongqai 193803469.
54
SSB Bugler. 55
A Boy-soldier of the SSB. 56
WW2: Inspection by General Mark W. Clark accompanied by Maj Gen W.H.E. Poole during the campaign in Italy 1944/5
DEEL 3: “VOORWAARTS MARS!” HANNELIE VAN STRATEN
Opgedra aan wyle AO Fred Geldenhuis Die SDB (Spesiale Diensbattaljon) is tydens die depressiejare van 1932 in die lewe geroep om werk aan jongmanne te verskaf. Die mynwese en Suid-Afrikaanse Spoorweë was die ander twee grootste werkverskaffers van daardie tyd. Aan die begin van die jaar 1937 was Fred Geldenhuis sestien en het pas in graad tien geslaag. Dit was vir hom ‘n moeilike tyd in sy jong lewe. Sy ouers was geskei toe hy baie jonk was en hy het sy moeder ook vroeg verloor. As gevolg van omstandighede het hy verskeie skole bygewoon, maar hoewel hy nie veel aandag aan sy studies kon skenk nie, het hy tog goed op skool presteer. Sy vader, vir wie Fred baie lief was, wou dus nie daarvan hoor dat sy seun by die Unie Verdedigingsmag aansluit nie, altans nie voor hy gematrikuleer het nie. Fred het egter sy vader plegtig belowe dat hy wel sy matriek sou voltooi. Hierdie belofte het hy gestand gedoen, na die oorlog. Fred sê in sy memoires dat hy nooit sou kon dink dat hy voor die mees opwindendste tydperk in sy lewe te staan sou kom nie. Die Staande Mag en polisiediens het gewoonlik rekrute uit die SDB gewerf. Die hoofdoel van die SDB was om jongmanne op te lei as soldate met streng dissipline, netheid en knaphandigheid. Dit moet ook op rekord geplaas word dat die manne wat uit die SDB gewerf was oor die algemeen baie goed gevaar het gedurende die oorlog en selfs daarna in ander areas van die samelewing. Na al Fred se besonderhede geneem is, by die weermag hoofkwartier, is hy en ‘n Richter kêrel, omdat hulle beide onder die toegelate ouderdom was, toegewys aan die SDB se beuelblaser 57
orkes. Hulle is agter op ‘n trok vervoer na die administrasie blok van die SDB. Daar het hulle nog ‘n paar manne ontmoet wat ook pas aangesluit het. Hulle is hier ingesweer en so het Fred, nog nie eens 17 nie, sy loopbaan begin as ‘n soldaat, en lid van die Spesiale Diens Bataljon, op Robbertshoogte. Die soldy was een sjieling (10 sent) per dag en jy was verantwoordelik vir jou eie Brasso, skoenpolitoer en skoonmaakmiddels. Daar benewens moes jy ook jou eie uniform was en stryk. Fred onthou dat daar bekers aan hulle uitgedeel was en dat hulle aangesê is om vir tee na ‘n lokaal te gaan. Fred het gedink dat hulle seker maar koffie bedoel het. Hy het in elk geval net koffie tuis gedrink. Terwyl hy in die ry gestaan het, het hy gesien hoe daar ‘n donker vloeistof in die bekers geskink word en toe dit sy beurt was, het hy reguit gevra of dit koffie was, en hy is toe so ewe in onseker taal vertel dat dit teetyd is en nie koffietyd nie, en dat hy die tee kon drink of daarsonder kon bly. Wel, van daardie dag af, het Fred begin om tee te drink, maak nie saak in watter kleur dit bedien was nie! Na al die administratiewe rompslomp, is Fred aan die kwartier van die beuelblasers toegewys. Hy en twee ander rekrute moes eers basiese opleiding ontvang. Vir 3 maande het Fred-hulle elke dag basiese opleiding en ook tussenin beuel opleiding, ontvang, soos byvoorbeeld die verskillende tone, wat van ‘n beuelblaser verwag was om te kon blaas. Drilparades was in die oggende gehou en orkes oefening in die aand. Beuel marse het natuurlik saam met die volle orkes plaasgevind. Fred is na sowat 3 maande in die weermag orkes opgeneem. Hy is beloon met ‘n soldy verhoging van ‘n sikspens (5 sent) per dag, as ‘n vol beuelblaser. Kort nadat Fred aan die orkes toegewys was, moes hy en ‘n dromslaner, ene Bradbury, ook ‘n rekruut, die regiment se gelukbringers, naamlik twee Great Dane-honde, op parade neem. Dit was slegs vir Vrydagaande geskeduleer, en natuurlik het hulle ook eenkeer by die Randse Paasskou met die diere geparadeer. Die dromslaner, Bradbury met die hond en die tamboermajoor voor aan die orkes, om die erewag te lei. Daar is met die honde aan leibande, voor die tamboermajoor sersant majoor Dan Elias beweeg. Hulle was nie vreeslik goed opgelei nie en Elias moes hulle in lyn hou en vertel wanneer om terug te marsjeer. Dit moes gedoen word om “Pappa” Brits tevrede te stel, want die mars met die honde, was sy idee! Met die dood van een van die honde, het die gelukbringer idee ‘n skielike dood gesterf. Toevallig het Fred die hoof beuelblaser geword en Bradbury die hoof tromslaner! Bo en behalwe optrede saam met die orkes, is daar ook van die beuelblasers verwag om wagbeurte te neem, en die verskeie tone te blaas, waarop die bataljon reageer het. Nog ‘n taak van die beuelblaser was om elke oggend die besoekersboek na Goewermentshuis te neem en dit in die aand weer te gaan haal. Fred het hierdie uitstappies na Goewermentshuis vreeslik geniet. Die omruiling van die wagte het elke oggend om 09:00 plaasgevind. Soms het Fred in die aand, wanneer dit stil was, vrywillig aangebied en die offisier in beheer van die wag, oorreed om in die plek van een van die skildwagte diens te doen. Daar was twee skildwagte wat die mars in- en uitwaarts geloop het, soos dit in Buckingham paleis gedoen was. Die lewe in die weermag, het Fred soos ‘n handskoen gepas. Hy het as beuelblaser uitgeblink en vir sy puik vertonings op parade, het hy by verskeie geleenthede krediet ontvang, wat beteken het dat hy voor die bevelvoerende offisier moes verskyn, in die teenwoordigheid van die adjudant en die tamboermajoor. Die bevelvoerende offisier in daardie tyd was, Kolonel (later generaal) Everet 58
Poole, en die adjudant was, luitenant “Pappa” Brits. Beide van hulle sou later sleutelrolle in die Tweede Wêreldoorlog speel, in die 6de gepantserde divisie. Genl. Poole was die bevelvoerder van die 6de gepantserde divisie. “Pappa” Brits was bekend vir sy absolute strengheid, waar dit dissipline aangaan en hy het netheid en knaphandigheid in ‘n persoon raakgesien en dit waardeer. Fred het soms die idee gekry dat “Pappa” van hom gehou het en Fred het altyd net sy beste gegee. Dit is hoe hy nog altyd was. Fred is as jong beuelblaser aangewys as die offisiersmenasie se beuelblaser. Dit het beteken dat hy elke Dinsdag- en Donderdagaand na die offisiersmenasie van òf die Militêre kollege òf die lugmag moes gaan. Hy is gewoonlik voor die tyd ingelig oor waarheen hy moes gaan. Nadat Fred die nodige tone geblaas het 19:00 en 19:30, is hy na die kombuis waar hy bederf is op ‘n heerlike ete. Vir Fred het die heerlike bederf ete, die aandjies die moeite werd gemaak. Fred het ook die kursus vir soldate, in ‘n nie- bevelvoerende hoedanigheid, bygewoon. Die kursus was puik en het omtrent alles behels wat ‘n soldaat moes weet. Donderdagaande was dit altyd “operasie groot skoonmaak” in die SDB. Dan is al die beddens op die stoep uitgedra, en die huthuise is dan deeglik geskrop met vloeibare seep en water. Besems is hiervoor gebruik. Die bedjies moes mooi op die stoep inpas, anders moes daar op die koue sementvloer geslaap word. So, die manne het mooi geleer van meet en pas. Die nadeel van die skoonmaak operasie was natuurlik dat dit omtrent elke Donderdagaand gereën het. Vrydagaande ongeveer 17h00 het hulle erewag-parade gevorm voor die Noord-Transvaal kommandement vir die vlagstryking seremonie. Die nodige saluut is geblaas en die nasionale vlag is dan neergelaat. Hiermee het die soldaat se werksaamhede vir die dag, dan ook tot rus gekom. Die tye wanneer die vlagstryking seremonie plaasgevind het, het gewissel, volgens die sonsondergang. Na die erewag-parade, het hulle eers iets te ete gekry, voor hulle terug is na die barakke om hulle beddens terug te dra. Hulle het dan komberse op die vloere gegooi om dit nie weer vuil te trap nie. Van die jong manne wat nie op parade gegaan het nie, het intussen voortgegaan met die terugdra van die beddens in die huthuise. Nadat hulle beddens perfek opgemaak was en hulle mondering uitgesprei was, het hulle sommer op die vloer geslaap. Die permanente weermag orkes het musiek, buite op die drilparade gespeel, terwyl die inspeksie uitgevoer is. Verskeie offisiere het die inspeksies uitgevoer. Saterdae na inspeksie, het hulle na die hoof drilparade met hulle wandelstokke, tot 11h30 gehad. Die manne het dit onder mekaar die “spog parade” genoem. Die idee van die parade was om hulle te leer om met die stokke te loop, wanneer hulle in die dorp was. Dit was van hulle verwag om aan die standaard te voldoen, en as hulle nie het nie, het hulle nie naweek pas gekry nie. In die kamer waar hulle die uittekenregister moes voltooi, wanneer hulle pas gekry het, was ‘n groot spieël met die volgende woorde in groot letters bokant die spieël, sodat almal dit kon lees: “I AM A CREDIT FOR MY BATALION”. Die doel was dat jy na jouself moes kyk voor jy op pas uitgaan, en natuurlik onthou dat jy ten alle tye die bataljon se naam hoog sou hou, met jou optrede. Dan het Fred-hulle ook die taptoeparade, wat die troepies die “mal parade” genoem het. Die parade het gewoonlik die eerste Maandag van die maand plaasgevind. Hulle het gewoonlik voor hulle barakke aangetree. Die beuelblasers het dan om 21:30 die eerste taptoe geblaas onder begeleiding van die tromme. Hierna is marsmusiek gespeel en het hulle heen en weer en op en af 59
in die kamp marsjeer tot 22:00. Hierna het hulle weer aangetree vir die blaas van die laaste taptoe. Om 22:15 het die beuelblasers dan die roep vir “ligte uit” gegee en daarna het vier van hulle die kamplede goeienag toegewens met die roep van hulle instrumente. Die goeienag roep was by almal gewild en normaalweg, kon jy die ander manne hoor applous gee vanuit hulle barakke. Na ‘n jaar en 3 maande is Fred bevorder tot die rang van vol-korporaal. Sy 3 maande in die SSB soldy was nou 25 sent per dag. Fred het nou ook sy eie afskorting in die slaapsaal “verdien”. Vir ‘n sewentienjarige was die onverwagse privaatheid nie iets om te waardeer nie, want al sy vriende was daar binne in die oop lokaal. Die enigste eintlike voordeel vir hom, was dat hy nie meer aan die Saterdag-inspeksies onderwerp was nie. Twee van die krediete vir netheid en knaphandigheid, wat Fred ontvang het, was van hulle adjudant, “Pappa” Brits. Elke Woensdag was adjudantsparade. Dan was daar die offisier-inbeheer se parade Vrydae. Die hele bataljon was op parade gedurende hierdie dae. Terwyl die soldate aangetree het vir inspeksie, het die orkes aan die kant aangetree. Kompanjie bevelvoerders het dan hulle eie groepe inspekteer. Een oggend tydens inspeksie, was die orkeslede se parade nie wat dit moet wees nie. Fred het dit weldeeglik agtergekom, en so ook “Pappa”. Toe die luitenant, wat baie streng was, later vir Fred onder oë kry, wel wetende dat Fred altyd sy beste lewer, het hy hom in geen onseker taal, beveel om voor die orkes, uit te marsjeer. Fred het gehoorsaam en na ongeveer 5 meter voor die orkes gehalt. “Pappa” het egter uitgeroep dat Fred verder moes marsjeer, sodat Fred direkte gesig kontak met die orkes kon maak. Fred het seker gemaak dat al sy dril bewegings korrek was. “Pappa” het nou saam met die tamboermajoor voor die orkes gestaan en Fred se naam gevra. Hierna het hy hom direk na die orkes gewend en aan hulle gesê dit is hoe hy dinge gedoen wil hê. Dit was een van die kere wat Fred krediet gekry het vir sy uitstekende paradewerk. Hierdie was seker vir Fred die hoogtepunt van sy jong loopbaan in die SDB, want vir hom was dit haas ondenkbaar, dat ‘n gesagsfiguur soos die “Pappa” hom lof kon toeswaai en dit boonop op ‘n adjudantsparade. En nog ‘n lekkerte was natuurlik die beloning van ‘n langnaweek pas. Daar was ook foto’s van Fred in sy uniform geneem, wat in die SDB se kwartaalblad gepubliseer is. Fred en sy beuel het ook gesorg vir die buiteblad foto van daardie spesifieke uitgawe. Meer as ‘n week na die “Geldenhuis-parade”, het lt. Brits die barakke op ‘n Saterdagmôre besoek vir die weeklikse inspeksie. Hy het selde die inspeksies gedoen aangesien hy adjudant was. Op daardie spesifieke dag was Fred een van die onder-offisiere (nie-offisiere), wat die adjudant vergesel het. Die ander twee was die tamboermajoor en ‘n sersant. Aan die einde van die inspeksie het hy na Fred se afskorting gekom en die tamboermajoor opdrag gegee om Fred weereens te krediteer. Die volgende Maandag het Fred voor die adjudant aangetree in teenwoordigheid van die tamboermajoor. Die adjudant se woorde was min, maar woorde wat nooit vergeet kan word nie: “Alweer jy! Ek is trots op jou”. Hierna het Brits hom na die bevelvoerende offisier geneem en hom daar laat aantree. Teen 11:00 daardie oggend en na hy slegs een maand vol korporaal was, het kol. Everet Poole hom bevorder tot die rang van sersant. Kort hierna het Fred die silwer beuel ontvang – ‘n eer wat net ‘n paar beuelblasers in die SDB te beurt geval het. Die spesifieke beuel is aan die Regiment toegewys vir gebruik op parades en is dan geblaas deur die hoof-beuelblaser. As leidende beuelblaser en met die silwer beuel, is Fred 60
altyd gebruik vir die vlagstryking-seremonies. Hy moes na die vlagpaal marsjeer, waar ‘n ander beuelblaser gereed gestaan het om die vlag te laat sak. Fred het dan alleen die regiment se vlagstrykingsroep gegee. Hierna het die hele orkes, begelei deur die tromme, die nodige roep gegee, waartydens die vlag neergelaat is. As ‘n sersant was Fred se soldy nou 3/6 (35 sent) per dag en het hy natuurlik sy etes ook in die menasie ontvang. Teen die tyd het Fred al op verskeie geleenthede krediet ontvang van verskeie offisiere, onder andere lt. Daniël en kapt. Anderson. Op daardie stadium het die tamboermajoor, Dan Elias, Fred dikwels gebruik om die gekombineerde orkes as tamboermajoor uit te lei, op minder groot parades. Tydens hierdie groot parades het Fred as leidende-beuelblaser opgetree. Fred het ook as leidende-beuelblaser opgetree tydens die hoeksteenlegging van die Voortrekkermonument op 16 Desember 1938. Hy moes ook voor die gekombineerde orkes uit marsjeer. Nog hoogtepunte gedurende Fred se tydperk in die SDB, was die verskillende skou geleenthede, waartydens hulle opgetree het. Een van hierdie geleenthede was die Queenstown se skou, hoofsaaklik weens die pragtige natuurskoon. Terwyl hulle in die hoofstraat af marsjeer het, het die lieflike berge Fred herinner aan ‘n rolprent, wat hy eenkeer gesien het. Die naam van die film was “The Lost Horizon”. Die Johannesburg skou was natuurlik baie spesiaal. Fred-hulle was altyd ingekwartier met die veldkombuis. As ‘n sersant het Fred nie meer ‘n pas nodig gehad om uit te gaan nie, en hy kon kom en gaan soos hy wou. Wanneer hy uit was op pas, was hy in burgerlike drag geklee. Fred se busgeld Pretoria toe was 5 sent2, en om tot by sy vriende in Eloffsdal te kom, het hom ‘n verdere 5 sent gekos. Een aand is Fred Eloffsdal toe. Hy het net 5 sent in sy sak gehad om terug te keer. Dit sou beteken dat hy net die bus kon neem tot op die plein en daarvandaan sou moet stap tot by Robbertshoogte. Hulle was ‘n hele paar jongmense en dit gebeur toe so dat Fred die bus verpas. Die meisie saam met wie hy toe uit was, het toe haar broer wat ‘n motor gehad het, gevra om Fred na die plein te neem. Daar aangekom, het hy gegroet en agter die bus weggeduik, dat hulle nie kon sien nie. Toe gebruik hy die 5 sent vir ‘n heerlike vis-en-skyfie ete en stap op sy gemak Robbertshoogte toe. Fred het sommer so in die stap sy gekoopte ete geniet. Die papiere het hy weggegooi op die plek waar Yskor se hoofkantoor in later jare gesetel was. Een Vrydagaand is ‘n Nieuwoudt-kêrel in ‘n motorongeluk gedood. Fred en ‘n vriend ene Nortje, wat albei beuelblasers was, moes die Sondag as beuelblasers in die dorpie, Amalia, naby Vryburg, vir die begrafnis. In die huis waar hulle tuisgegaan het, is hulle soos eie kinders behandel. Hulle het ‘n dag en ‘n nag by die plaaslike gesin oorgebly. Op ‘n keer moes Fred ook as ‘n beuelblaser na Mapog se land, naby Middelburg, vir die begrafnis van ‘n SDB-lid. Fred was die enigste beuelblaser en die ander persoon wat die SDB verteenwoordig het, was sersant majoor Prinsloo, van die staandemag3. Fred moes die eerste en die laaste taptoe en die saluut by die graf blaas. Die teraardebestelling het op ‘n plaas plaasgevind.
2 3
In daardie dae ‘n sikspens. Die Staandemag van die Unie Verdedigingsmag.
61
Tydens die reis na Middelburg, het die sersant-majoor Fred soos ‘n eie seun behandel. Toe hulle op die plaas kom, was dit duidelik dat die mense arm was. Fred en die sersant majoor moes ‘n dubbelbed deel. Hulle het nietemin ‘n goeie nagrus geniet, sonder dat iemand ‘n wenkbrou opgetrek het. In daardie dae het homoseksualiteit, letterlik en figuurlik, nie bestaan nie. Dit was ‘n bitter koue Hoëveldnag en die sersant majoor het ‘n kussing by sy voete gesit om hulle warm te hou. Die volgende oggend was dit duidelik dat Fred se voete meer as driekwart van die kussing in beslag geneem het. Die sersant majoor het toe grappenderwys gesê: “Dit is nes julle beuelblasers is, steel sowaar my kussing”. Eendag het Fred saam met ‘n kolonel na ‘n begrafnisdiens in Rustenburg gegaan, waar hy die nodige saluut moes blaas. Dit was die eerste keer wat hy generaal Smuts in persoon gesien het. Gedurende Januarie 1938, is Fred op ‘n drie weke instrukteurskursus, by die Militêre kollege. Hy is toe aangewys as instrukteur by die kollege. Dit het nie sy optredes en verpligtinge teenoor die orkes beïnvloed nie. Hy het in elk geval die kursus vrywillig deurloop.
Die sestienjarige Fred Geldenhuis rapporteer in April 1937 by die Verdediging se hoofkwartier in Potgieterstraat, Pretoria. Omdat hy altyd as klein seuntjie baie regop geloop het, het sy oorlede moeder hom altyd haar soldaatjie genoem. Dit is hartseer dat sy nooit die voorreg gehad het om haar woorde bewaarheid te sien nie. 62
Fred verskyn hier saam met een van die Great Dane-honde, wat gereeld saam met die orkes “marsjeer” het. Die twee honde was die orkes se gelukbringers en het op ‘n keer groot pret aan Fred en sy een makker besorg en lank nadat die voorval plaasgevind het, het hulle nog heerlik gelag, wanneer een van hulle daaraan gedink het. Een van die diere het tydens parade ‘n oproep van moeder natuur ontvang en dit was onvermydelik dat een of meer pare marsjerende voete onverwags ‘n “landmyn” afgetrap het!
63
Links: Korporaal Geldenhuis met sy beuel. Hy het ook die silwer beuel kort voor sy bevordering ontvang, wat hom in beheer van die beuelblasers gestel het. Fred met sy beuel het ook die voorblad van die SDB se kwartaalblad gehaal. Na een maand as korporaal word Fred bevorder tot die rang van sersant en sy soldy verhoog na 35 sent per dag. Regs:. Die streng lt. ”Pappa” Brits wat die jong Geldenhuis by verskeie geleenthede raakgesien het en hom lof toegeswaai het, vir sy netheid en korrektheid – self op ‘n adjudantsparade, wat buitengewoon was.
64
Links: Fred as ‘n tamboermajoor op die ouderdom van 17. Regs: Fred as polisieman. Hy sou die benewens die gewone rits WO2-medaljes ook die MM en die “Italy Star” in WO2 in die polisie-brigade verwerf waar hy RSM van 2SAP was. Na aftrede by die SAP sluit hy weer by SAW aan en word RSM van Prince Alfred’s Guard, waar hy ook die MMM en die Pro Patria-medalje vir grensdiens verwerf het. • Van die weermag na die polisie Op die ouderdom van 18 jaar het Fred gevoel hy was gereed vir ‘n loopbaan keuse. Hy was ook oortuig dat die permanente verdedigingsmag die plek was waar hy graag sou wou inskakel. Dit was ook steeds depressiejare. Kolonel Piet (Aldershot) Grobbelaar, kommandant van die Polisie Opleidingsdepot, bring op daardie stadium ‘n besoek om rekrute vir die Suid-Afrikaanse Polisie te werf. Terloops, die bynaam “Aldershot”, het hy verwerf, as gevolg van die feit dat hy opleiding te Aldershot in Engeland ondergaan het. Fred, ‘n ywerige perderuiter, was beïndruk met die kolonel se mondering en sy belangstelling het sommer ‘n paar grade gestyg toe hy verneem dat aangesien hy jonger as 19 jaar was, hy as trompetter gewerf sou moes word. Hy sou ook na die mobiele eskader in Umtata, Transkei, uitgepos word. Die mobiele eenhede daar was met muil-karretjies toegerus vir patrolliewerk en dit het tot 3 weke per keer geneem om die onherbergsame terrein te patrolleer. Fred se avontuurlustige gees het geen verdere aanmoediging nodig gehad nie. As deel van Troep 55, ‘n groep van 36 manne, was Fred weer ‘n doodgewone troepie, wat snags in ‘n slaapsaal waar 36 beddens net mooi ingepas het, moes slaap, maar dit het hom glad nie gepla nie.
65
PART 4: WARTIME SSB
Officers Furstenberg and Brits.
Pappa Brits and SSB officers with a Crusader tank during training in North Africa.
66
Pappa Brits and men on way to Church parade in Italy.
Lt Col “Pappa” Brits.
Major G.E. Wells, 2IC of the SSB.
67
SSB Adjutant: Capt G.W. Noble.
SSB Sherman and Crusader tanks in North Africa. 68
SSB Sherman, Stuart Recce tanks and M31/2 recovery vehicles in Italy.
Monza: SSB band with Sherman dozers tanks in the background.
69
SSB members at Lake Como.
SSB Sherman tanks in Italy. 70
SSB No 5 Troop Sherman dozers.
SSB Postal Sergeant.
71
SSB Quartermaster Staff.
SSB Sherman in a riverbed.
72
SSB Squadron Commander’s jeep.
SSB Sherman tank crew. 73
SSB Sherman’s and crew.
SSB Chevrolet truck on pontoon. 74
SSB Vickers machine gun training.
SSB Christmas lunch – 1943.
75
SSB Christmas day - 1943.
SSB Sherman’s at the Monza parade.
76
Inspection: Generals Mark W. Clark, Poole, Commodore (?) Sturrock and Gen. Van Reyneveld inspect the SSB at Monza. (All photo’s in this section from Gerald Prinsloo from the SANDF Documentation Centre, Pretoria)
END NOTE: COL WILLIAM MARSHALL This unit which had its origin in the Great Depression of the 1930’s as a means of creating work and stimulating the country’s economy into growth has had a proud tradition with many well-known South African soldiers serving in it. Today it is still known as the Special Services Battalion or SSB, the only South African armour unit to be called a Battalion. This is the tradition of Infantry units who are called battalions. This clearly illustrates the SSB’s roots back to the days when they were an Infantry Unit. The unit still has the spray of Protea flowers as their emblem. The Regiment is still based at Tempe in Bloemfontein. What a famous unit with a rich tradition, we salute you all, currently serving and all previous serving members!
Letter from Col. Marshall: Military Writing Hennie, 77
Hiermee ‘n paar kort notas oor militêre skryfwyse wat jou kan help (hou dit byderhand in die toekoms (ek weet die polisie gebruik ander afkorting en spelling), hiermee die militêre weergawes: Army ranks and names: a. Names of places or things: they always get a capital letter such as: “spray of three protea flowers” the correct version would be “spray of three Protea flowers”. b. Lieutenant is always abbreviated at Lt. c. The rank of Second Lieutenant is always written in military form as 2Lt. d. When used in a combination such as in Lt Col – no points are used after the Lt or Col (Lt Col W.H.E. Poole, Lt Col “Pappa” Brits) e. Warrant Officer is abbreviated as WO they are addressed as “Sergeant Major” but in the written form it is always WO. f. Non-Commissioned Officers: one is a NCO two or more are NCO’s with no point after the “O”. g. The rank Staff-Sergeant is always abbreviated as “S/Sgt” and in the Air Force it is “F/Sgt” as in Flight-Sergeant. h. Abbreviated names: When using the members abbreviated names, the abbreviation always gets a point after each abbreviation, such as “Lt Col W.H.E. Poole”. i. Second in command: is always abbreviated as “2IC” in capitals. Comments by HBH Thank you, Colonel. I however, have a “civilian” computer, so it’s a Maj. Gen. or Lt. Gen or an NCO which is automatically corrected. Thanks for the tips. INDEMNITY & © | VRYWARING & ©
End / Slot Dear reader Please note that in this quasi-historical document we make use of various sources and consequently it is obvious that the document contains various diverse and personal opinions of different people and the author of the Nongqai cannot be held responsible or be liable in his personal capacity. Geagte leser Vir hierdie kwasiehistoriese dokument maak ons van verskeie bronne gebruik en bevat die dokument uiteraard uiteenlopende en diverse persoonlike menings van verskillende persone en die opsteller van die Nongqai kan nie in sy persoonlike hoedanigheid daarvoor verantwoordelik of aanspreeklik gehou word nie. Brig. Hennie Heymans: No 43630 (B) © HB Heymans 2018.
78