Vakprijs Ondergronds Bouwen
Ondergronds bouwen
stimuleren en inspireren Dat is het voornaamste doel van Stichting A.M. Schreuders. Zo wil de stichting een positieve bijdrage leveren aan de ruimtelijke inrichting van Nederland.
Elk jaar reikt Stichting A.M. Schreuders een prijs uit voor een bijzondere prestatie op het gebied van ondergronds bouwen. Het ene jaar is dit de Schreudersprijs, die bestemd is voor een bedrijf of instelling. De winnende organisatie ontvangt de prijs bijvoorbeeld voor een innovatieve bouwtechniek of een creatieve ondergrondse oplossing. Het andere jaar wordt de Schreudersstudieprijs uitgereikt. Daarvoor komen studenten van Nederlandse hogescholen of universiteiten in aanmerking. Zij verdienen de prijs met een succesvol afstudeerproject dat te maken heeft met ondergronds bouwen.
Eer en erkenning De winnaar van de Schreudersprijs ontvangt een oorkonde en een cheque van €25.000,-. Voor de winnende student ligt een oorkonde en een geldbedrag van €2.500,- klaar. Maar dat is in feite niet waar het om gaat. Met het winnen van de prijs wordt het bedrijf of de student in het zonnetje gezet en krijgen zij eer en erkenning voor hun opvallende idee of prestatie. Het COB, nauw verbonden met Stichting A.M. Schreuders, draagt hieraan bij door de prijzen uit te reiken op een COB-congres. Daarnaast besteden zowel de website van het COB als het blad de Onderbouwing
Beeld cover: BAM Civiel Noordwest en Avenue2
ruim aandacht aan de genomineerden en de winnaars. Soms zijn de inzendingen zo bijzonder dat één prijs niet afdoende is. In zo’n geval kan de jury een of meerdere eervolle vermeldingen toekennen. De winnaar van een eervolle vermelding bij de Schreudersprijs ontvangt een oorkonde. Bij de Schreudersstudieprijs is hier bovendien een geldbedrag van €500,- aan verbonden.
Hoe kun je winnen? Beide prijzen kennen een open inschrijving: wie denkt voor de prijs in aanmerking te komen, wordt van harte uitgenodigd zijn of haar project in te sturen. Een onafhankelijk jury van deskundigen buigt zich over alle inzendingen en selecteert de vijf beste projecten. Een van hen zal de prijs mee naar huis nemen. De overige genomineerden maken kans op een eervolle vermelding.
De jury beoordeelt de inzendingen onder andere op inventiviteit: hoe vernieuwend en bijzonder is het project? Het kan daarbij gaan om de techniek of het concept. _Daarnaast kijkt de jury in hoeverre het project ondergronds bouwen stimuleert en inspireert. Want dat is tenslotte het streven van Stichting A.M. Schreuders.
V.l.n.r.: Johan Bosch (juryvoorzitter), Paul Beljaars, Ab Schreuders, Louise Attema en Cees Brandsen (voorzitter Stichting A.M. Schreuders). (Foto: Frank Penders)
Schreudersprijs 2011 voor renovatie Rijksmuseum
Op het Technologiesymposium werd het winnende project van 2011 bekendgemaakt: de ondergrondse renovatie van het Rijksmuseum in Amsterdam. Louise Attema, namens de Rijksgebouwendienst senior projectmanager voor Het Nieuwe Rijksmuseum, en Paul Beljaars, projectleider bij BAM Civiel Noordwest, namen de prijs gezamenlijk in ontvangst.
Paul Beljaars: “Het Rijksmuseum als monument dwingt op zich al respect af. Maar dat geldt ook voor wat er moest gebeuren. Gestuurd boren tussen de houten palen, kolommen vervangen, bouwkuipen en tunnels aanbrengen; allemaal aspecten die onder en rondom zo’n monumentaal gebouw in technische en logistieke zin risicovol zijn. Het project is in alle facetten uniek. Als een jury dat onderstreept, is dat hartstikke leuk, vooral voor het uitvoerende team. Het is een erkenning door vakgenoten, en daar zijn we trots op. We hebben inmiddels heel veel leuke reacties ontvangen. Het feit dat we aan het Rijksmuseum mochten werken, was al leuk om te noemen. Nu komt de prijs daar als bekroning nog bij.” Het ondergrondse werk is inmiddels afgerond. Voor projectmanager
Louise Attema loopt het project nog door tot de oplevering in 2013. Voor haar is het daarom nog te vroeg om trots te zijn. Daarmee is ze overigens niet minder ingenomen met de Schreudersprijs. Louise Attema: “Als Rijksgebouwendienst vinden we het echt belangrijk om prijzen te winnen. We willen toonaangevend zijn en toegevoegde waarde bieden. Daarbij zijn we uiteraard wel een uitvoerende dienst. De ambitie moet van onze opdrachtgevers komen. In dit project lag er de uitdaging om zo goed mogelijk om te gaan met de consequenties van het prijswinnende ontwerp van architect Cruz y Ortiz. Het was bekend dat dat moeilijk en risicovol zou zijn, maar de Rijksgebouwendienst heeft dat aangedurfd. Het is mooi dat de jury ons daarvoor onderscheidt.”
‘Een prachtig voorbeeld’ De renovatie van het Rijksmuseum omvat onder andere vijf ondergrondse onderdelen die onder uitdagende omstandigheden met succes zijn gerealiseerd. Gebruik van de ondergrond heeft het mogelijk gemaakt het gewenste programma praktisch geheel binnen de bestaande footprint van het gebouw te realiseren. ‘De uitvoering is, ondanks de veelheid van verschillende technieken en de lastige randvoorwaarden, succesvol verlopen en de omgeving heeft nauwelijks hinder ondervonden. Een prachtig voorbeeld van de toegevoegde waarde die ondergronds bouwen in een binnenstedelijke omgeving kan hebben’, aldus het juryrapport.
(Beeld: Avenue2)
Eervolle vermelding voor de Groene Loper
Er was niet alleen een winnaar in 2011, de jury kende ook een eervolle vermelding toe. Deze ging naar Avenue2 (combinatie Strukton en Ballast Nedam) voor hun project de Groene Loper.
Om de doorstroming op de A2 bij Maastricht te verbeteren en tegelijkertijd de leefbaarheid te verhogen, is een ambitieus project van start gegaan. Er wordt de eerste volwaardige gestapelde tunnel van Europa gerealiseerd. De onderste twee buizen zijn voor doorgaand verkeer, de bovenste twee voor regionaal transport. Op de tunnel komt een parkachtige laan, bestemd voor fietsers en wandelaars. Vandaar de naam: de Groene Loper. De Groene Loper is een project dat uitgaat van een integrale gebiedsbenadering. Door te kiezen voor een gestapelde tunnel, wordt de weg in zijn geheel smaller en ligt er bovengronds slechts een smalle laan. De weg is daardoor geen scheidend element tussen het centrum van de stad en de oostkant. Integendeel, de langgerekte bomenlaan
op de tunnel vormt juist een verbindend element tussen aanliggende wijken. Het innovatieve ontwerp zorgt er ook voor dat de tunnel iets kan opschuiven binnen het plangebied. De afstand tot de bebouwde kom wordt groter, wat milieuproblemen vermindert. Het ondergronds brengen van de weginfrastructuur zal daarom een belangrijke kwaliteitsimpuls geven aan zowel de omgeving als aan het Rijksen gemeentelijk wegennetwerk. De Groene Loper is een uniek en innovatief project, maar het staat nog aan de vooravond van de realisatie en zal zich nog moeten bewijzen. De jury is echter ook van mening dat de nieuwe samenwerkingsvormen binnen dit project en de andersoortige aanpak, ondergronds bouwen sterk stimuleren. Om die reden heeft de jury een eervolle vermelding toegekend aan het project.
Hall of fame / Schreudersprijs
1999
2001
2003
2005
Gemeente Voorburg, Rijkswaterstaat Directie Zuid-Holland, Stadsgewest Haaglanden en Sijtwende BV met
Francine Houben van Mecanoo Architecten met ‘Uitbouw
Henket & partners en ABT (Adviseurs in Bouwtechniek) met
UN Studio en Arup met
kantoorvilla Utrecht’
‘Ondergrondse nieuwbouw Faculteit Dans en Theater van de Hogeschool voor de Kunsten Arnhem’ (Artez)
‘De combinatie van snelverkeer met woongebied Sijtwende’
2007
‘Arnhem Centraal’
2009
Architecten Van Mourik,Van Hattum en Blankevoort Regio Zuid en Aronsohn raadgevende ingenieurs met ‘Distilleerderij Nolet’
Gemeente Den Haag met ’Hubertustunnel Den Haag‘
Hall of fame / Schreudersstudieprijs
2002
2004
2006
2006
Henk Werksma, Rijksuniversiteit Groningen, Ruimtelijke Wetenschappen met ‘Het bestemmings-
Petra van de Ven, Universiteit Eindhoven, Faculteit Bouwkunde met ‘Concrete Poetry’
Categorie Techniek
Categorie conceptuele onderwerpen
Erik Bronsvoort met
Hans van Velthoven met
Prefabricated Track ‘Construction for the London Underground’
‘Werken onder de binnenstad’
2008
2008
2010
2010
Categorie Techniek
Categorie conceptuele onderwerpen
Categorie Techniek
Categorie conceptuele onderwerpen
Jaap Peters, Rob Vinks en Don Zandbergen met
Jeroen Derksen en David Windt met ‘Stationsplein en
Robbert van Leeuwen met
Dominique Tegelbeckers met
‘Parkeergarage Tropicana’
ondergronds theater Haarlem’
‘Ontwerpmethodiek voor bouwputvernageling’
‘Hoogwaardige buitenruimte voor het Jaarbeursplein’
plan uitgediept’
Stichting A.M. Schreuders / Contactpersoon Ellen van Eijk p/a COB / Postbus 420 / 2800 AK Gouda / T 0182–540660 F 0182-540661 / schreuders@cob.nl / www.cob.nl/schreuders
(Foto: Vincent Basler)
Icoon van de sector: Ab Schreuders
De lange carrière van Ab Schreuders (1919) in de aannemerij, zijn grote betrokkenheid bij ondergronds bouwen en de door hem geïnitieerde A.M. Schreudersprijs maken hem tot een icoon van het ondergronds bouwen in Nederland. Zijn eerste kennismaking met ondergronds bouwen op grote schaal betrof de metrotunnel in Rotterdam (1959-1968) en de IJtunnel in Amsterdam, waarvan de bouw in 1957 van start ging. “De IJtunnel was een erg moeilijk werk”, vertelt Ab Schreuders. “Vooral het met luchtdruk afzinken van caissons was lastig. We hebben een keer meegemaakt dat zo’n gevaarte van veertig bij veertig meter scheef begon te zakken. We hebben hem gelukkig weer recht gekregen, een grote prestatie van alle betrokkenen. Het was pionieren, heel anders dan nu. Op het gebied van afzinken is Nederland nog steeds koploper. Het afzinken van tunnels doen we over de hele wereld, maar het is niet meer zo bijzonder als toen.” Ab Schreuders begon zijn carrière in de aannemerij eind jaren dertig op Curaçao en later in Venezuela en Suriname. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zat hij als militair in de Verenigde Staten en Engeland; in 1944 kwam hij met de invasie op het vasteland
van Europa. Ab Schreuders: “In 1947 ben ik uit dienst afgezwaaid en kort daarna heb ik de vibropaal Nederland binnengebracht. Met veel succes. Op een gegeven moment hadden we zevenentwintig heistellingen aan het werk.” Maar niet alles verliep volgens plan. Halverwege moesten bijna alle van de twaalfhonderd geslagen palen nagedrukt worden. “Dat heeft heel veel geld gekost. En ik moest natuurlijk op het matje komen bij de opdrachtgever. Onder het motto ‘Het boetekleed geeft het meeste rendement’, heb ik meteen bij binnenkomst gezegd: ‘Heren, de fout ligt bij ons.’ Dat had ik van mijn moeder geleerd. Als je weet dat je fout zit, kun je het maar beter meteen melden. Dan ben je ervan af. Dat werkte wonderwel, want de druk was er meteen af. Gemeentewerken Rotterdam werkte constructief mee om het probleem op te lossen.” Na zijn pensionering werkte Ab Schreuders als adviseur voor minister Smit-Kroes. “Eerst als lid van de commissie Leblanc bij de
Oosterscheldewerken. Daarna volgde de Wijkertunnel. In de nadagen van Smit-Kroes vroeg zij mij om naar de plannen voor de Westerscheldetunnel te kijken. Men wilde daar boren omdat het graven van een zinksleuf zo vlak bij zee problemen zou geven. Er lag een alternatief waarbij de tunnel vijftien kilometer meer landinwaarts ter hoogte van Kruiningen-Perkpolder kwam te liggen. Daar speelden die problemen niet en kon de tunnel korter omdat de Schelde daar smaller is. Die oplossing was veel goedkoper, maar heeft het politiek niet gehaald.” In de rol van adviseur was de Maeslantkering in de Nieuwe Waterweg Ab Schreuders’ laatste grote project. “Anno 2011 ben ik als lid van de Raad van Advies nog betrokken bij Allseas, het wereldwijd opererende pijplegbedrijf van Edward Heerema. Ik doe dat al vijfentwintig jaar en het is een voorrecht om aan het eind van de rit de uitbouw van dat bedrijf van nabij te mogen meemaken”, aldus Ab Schreuders.