HillenraadSUB40 - editie 2018 - NL by Aldenborg

2018 | € 10,00

BAS LANSDORP MARS ONE: ‘WIJ WILLEN HET SCHIJNBAAR ONBEREIKBARE EN ONMOGELIJKE WAARMAKEN.’

40 WOEST AANTREKKELIJKE ONDERNEMINGEN VOOR YOUNG PROFESSIONALS

MET PASSIE

LEVEREN WIJ DAGELIJKS DE MEEST UNIEKE & SMAAKVOLLE GRŒNTEN & FRUIT

Nature’s Pride | Honderdland 611 | 2676 LV Maasdijk T. +31 (0)174 525 900 | E. info@naturespride.nl | www.naturespride.nl

R E K N I R DARHEALTHY E TAW AND HAPPY LIFE WITH FLOWERS AND PLANTS

Waterdrinker wil dat zoveel mogelijk mensen van bloemen en planten gaan genieten. Innovatie zit in onze genen. Samen met veredelaars en kwekers bieden wij een onderscheidend en vernieuwend assortiment.

WATERDRINKER WWW.WATERDRINKER.NL

HET BE N ALLEMAAL I N 19 6 8 T E N E E N H LL ANDSE AP THEKER HET EERSTE SL AZA ADJE PILLEERDE

K NAMENS DE HELE WERELD: D AV I D B E D A N K T ! De geschiedenis van Incotec begint al ver voordat

voor het probleem van de onregelmatige zaden. Na

Incotec werd opgericht. Kor t na het ontstaan van

veel onderzoek, geduld en oefening lukte het. En

de zaadhandel in West-Friesland werd in 1868 de

zo ontstond in 1968 Incotec, kor t voor INtegrated

firma ‘Gebroeders Sluis’ opgericht. Begin jaren

COating and seed TEChnology, als afdeling van

60 van de 20e eeuw ontstond bij plantenkwekers

de firma Royal Sluis. Nog datzelfde jaar werd het

behoefte aan machinale zaai. Omdat zaad

eerste commerciële product geïntroduceerd:

een onregelmatige vorm heeft, is dat lastig.

de Split Pill ®, een splijtpil voor sla zaad.

Het was Cor Vis, bloemenveredelaar bij

Nu, zo’n 50 jaar later is Incotec als onafhan-

Gebroeders Sluis, die op het idee kwam om

kelijk bedrijf gegroeid tot de #1 wereldwijd

de techniek af te kijken van de farmaceutische

marktleider in zaadbehandeling, produceert coatings

industrie. Hij benaderde David Dirkse die werkte

voor 9 akkerbouwgewassen en lever t zaadbehan-

bij de Amsterdamse Chinine Fabriek.

delingen voor meer dan 20 groentegewassen.

Het onderzoek naar het coaten van groentezaden

Mocht u dus, waar ook te wereld, zo’n prachtige

ging in 1963 serieus van star t. David zocht –

groene akker tegenkomen met planten tot aan de

geïnspireerd door het draaien van medicinale

horizon, weet dan dat u dat mede te danken heeft

pillen in een drageerpan – naar een oplossing

aan dat eerste gepilleerde slazaadje van David.

Contributing to feeding the world, by getting the utmost out of your seed

the seed enhancement company Part of Croda International Plc

w w w. i n c o t e c . c o m

Voorwoord - Tussenjaar

De visie van de redactie: een ode aan de tuinbouw

Maatschappelijke impact van tuinbouw

Enkeltje Mars met Bas Lansdorp van Mars One

SUB40-magnets

SUB40-kenmerken

SUB40-sterren

Beloftes voor de tuinbouwsector

Inspirators van de tuinbouwsector

Nestors van de tuinbouwsector

Buzzwords in tuinbouwland

Het succes van de sterbedrijven verklaard

Robots en Cobots: de nieuwe handen in de tuinbouw

Urban innovators: tuinbouw in de stad

Trots en waardering voor de foodsector

Wie in de tuinbouw werkt, is een man of vrouw van de wereld

To Instagram or not to Instagram

(Eigen)aardigheden van de sector: dynamisch, direct en een beetje afgelegen

Tuinbouwtop in perspectief

Nederland wereldwijd de top: maar hoe blijf je aan de top?

inhoud Colofon

Uitgever Aldenborg Research: Martien Penning, Hillenraad Partners Samenstelling en review: Hillenraad100, SUB40-Peer group Productiecoördinatie en -realisatie: ANIQ Projectorganisatie Ontwerp: Just in Case Opmaak en uitwerking: Peanutsch Fotografie: De redactie heeft getracht, voor zover mogelijk, de rechtmatige eigenaar van het beeldmateriaal te achterhalen, o.a. Sarah Vlekke, Koppert Cress, Viscon Group Advertentieboekingen: Princetown Media Vertaling: Tekom Vertalers

Holland Contracting gaat ver. Héél ver om perfect passend maat-

Het aandragen van arbeidsoplossingen vereist een breed scala aan speciali-

werk te leveren, waar de werkzaamheden in uw bedrijf nu eenmaal

teiten. Flexibel als een gym pro, krachtig als een powerlifter en doordacht

om vragen. We gaan tot de max, ook al moeten we hiervoor in de

als een schaakmeester. Samen met u een energieke en frisse blik werpen

breedste spagaat. Bij ons staan uw wensen altijd op nr. 1, net zoals de zorg

op de werkprocessen en de inzet van Europese uitzendkrachten; dat is onze

voor onze werkers altijd bovenaan staat. Niet voor niets is Holland

specialiteit! Benieuwd hoe ver wij voor ú kunnen gaan? Neem dan

Contracting juist daarom Holland’s number one flex agency.

nu contact met ons op!

Sub-Sponsor SUB40-event

+31 174 51 86 95 | info@hollandcontracting.nl | hollandcontracting.nl

voorwoord TUSSENJAAR

professionals van onder de veertig jaar: de SUB40-magnets. In dit

Na vijftien succesvolle edities van de Hillenraad100, hebben we dit

magazine vind je de sterrenbedrijven die na een zorgvuldige rating

jaar besloten om het helemaal anders te doen. Even niet de druk

één, twee of zelfs drie sterren hebben verworven. Bedrijven waar je

van een Hillenraad100 met profielteksten die we steeds meer op

je vingers bij aflikt.

een goudschaaltje moeten wegen. Nee, voor dit speciale tussenjaar hebben we een vernieuwde Hillenraad-editie in een vrije vorm

Omdat we er geen incrowd feestje van willen maken, hebben we

gemaakt. Geen top 100, maar een top 40 met een bijbehorend

journalisten van buiten de tuinbouwsector gevraagd over deze

speciaal thema. The Next Generation in tuinbouw.

mooie tak van sport te schrijven. Want tuinbouw is een beetje het wielrennen onder de olympische sporten. Je kunt de kopmannen

Waarom dit thema? Het is hoog tijd om een scherp beeld te vormen

en -vrouwen gewoon op straat ontmoeten, ze toejuichen en met ze

van de ondernemers en ondernemingen die het gezicht van de

meerijden. Dit hebben de schrijvers met een onbevooroordeelde

21e-eeuwse tuinbouw gaan bepalen. Daarnaast weet nog lang niet

blik gedaan.

iedereen hoe aantrekkelijk de tuinbouwsector is, zeker niet buiten de sector. Híer liggen de kansen voor een nieuwe generatie om het

Wij hebben ontdekt dat de SUB40-generatie nieuwe doelen

verschil te maken, om te innoveren, om bij te dragen aan de wereld

nastreeft, nieuwe ambities heeft en de tuinbouw wil vernieuwen.

van de toekomst.

Maar dan wel goed voorbereid en goed gecoacht. De vele artikelen geven een prachtige inkijk in deze sector van wereldklasse. En als

We hebben een frisse redactie van professionals in de tuinbouw

je het magazine met net zoveel plezier leest als wij het hebben

samengesteld, allen jonger dan veertig jaar. Zodat we niet over de

gemaakt, dan zijn wij tevreden.

nieuwe generatie schrijven, maar deze groep zelf aan het woord laten. Uit de eerste redactievergadering is het plan gekomen om een

MARTIEN PENNING

lijst van veertig bedrijven samen te stellen die aantrekkelijk zijn voor

Initiator Hillenraad100 en HillenraadSUB40

Kenn is

ikk eling

tie enta lem

nt so i n n Ke

Samen, met kennis de toekomst in: • Professioneel • Deskundig • Digitaal • Onafhankelijk

Kenn isim p

Worldwide Expertise for Food & Flowers

rt n

e rs

Meer informatie? T +31 (0)317 - 491 578 E info@delphy.nl

kennisontwikkeling en kennisimplementatie

www.delphy.nl www.delphy.nl

ANITA BASSIE

LOTTE VAN RIJN

JULIA CORNELISSEN AAGELIEN VAN DER MAREL JANTINE HEEMSKERK NIENKE TOREN GABRIÃ&#x2039;L VAN DER KRUIJK

redactie 8

NIET OP DE FOTO: RENÉ VAN DOP

MARTIEN PENNING

WOUTER DUIJVESTEIJN

LENNART VAN DEN HEUVEL

SUZAN VAN KUPPEVELD

Deze speciale editie van de Hillenraad100 heeft al veel reacties opgeleverd. Het thema van de SUB40 spreekt bij velen tot de verbeelding. Hoe ziet de volgende generatie ondernemers in de tuinbouw eruit, wat houdt ze bezig, wat zijn hun drijfveren? Hoe trekken we de aandacht van talent van buiten de tuinbouw, hoe vinden, winnen, boeien en binden we ze voor onze sector.

Om de stem van deze generatie te laten horen, is voor deze

Deze vraag wordt met de dag actueler, zeker nu de signalen voor

WAAROM TUINBOUW

krapte op de arbeidsmarkt steeds duidelijker worden. De sector

‘De keuze is toch simpel’, zegt een van de redactieleden

heeft veel moois en uitdagends te bieden, maar weten young

verwonderd, als we hem vragen naar zijn motivatie om in de

professionals dit? Hoe is de SUB40-generatie werkzaam binnen

tuinbouwsector te werken. ‘Wat is er mooier dan werken in een

de Hillenraad100-bedrijven en wat doen deze ondernemingen

sector waar mensen gelukkig en gezond van worden?’ Dat is precies

om antwoord te kunnen geven op de wensen en ambities van

wat we vaker te horen krijgen als we de redactieleden eens scherp

aanstormend talent?

aan de tand voelen over hun beweegredenen om voor deze sector

Wat is het uitdagend perspectief voor de SUB40-generatie? En wat

te kiezen. Wat maakt de tuinbouwsector zo uniek?

speciale thema-uitgave een nieuwe frisse redactie gevormd. De redactie bestaat uit jonge ondernemende professionals met roots binnen of buiten de tuinbouw, maar nu allen werkzaam op een verantwoordelijke positie in de verschillende segmenten van de tuinbouw. Met hen zijn we op zoek gegaan naar de motieven en criteria die voor deze SUB40-generatie van waarde zijn bij hun keuze voor een onderneming of ondernemerschap.

zijn nu die 40 ondernemingen die de grootste aantrekkingskracht hebben op de nieuwe generatie. Die vragen staan centraal in de speciale themaeditie van de Hillenraad100.

visie EEN ODE AAN DE TUINBOUW: DE VISIE VAN DE REDACTIE

Waarom kiezen mensen voor de tuinbouw en niet voor een bedrijf als Ahold of Unilever, multinationals met uitdagende en carrièregerichte werkomgevingen?

De Nederlandse tuinbouw loopt voor op de rest van de wereld. Innovatie, dynamiek en snelheid, het zijn woorden die de tuinbouw typeren. Een niet lullen, maar poetsen-mentaliteit. En dat is nodig in een wereld van internationale handel, waar dagelijks honderdduizenden planten, groenten en fruit de wereld over rijden,

Een antwoord vinden we in de eerste plaats in de producten

varen en vliegen.

zelf, van de diepgroene komkommers en kleurrijke orchideeën tot de prachtige, volle rode tomaten, die de wereld overgaan.

MAAR NIET ALLES GAAT GOED

Een greep uit de reacties: ‘We werken met het seizoen mee, met

Door die harde werkers-mentaliteit is de sector wel eens vergeten

steeds verschillende producten. Bloemen, groente en fruit, dat

het succes aan de buitenwereld te verkopen. Een redactielid:

zijn producten waar iedereen blij van wordt.’ En: ‘Ik ben trots op

‘Bekendheid komt de tuinbouwsector niet aanwaaien. We hebben

wat we maken. Er is in onze sector veel liefde voor het product.’

niet vanzelfsprekend allure.’ Terwijl jong talent wel nodig is; vooral in

Weer een ander: ‘Als je een tuinder door zijn kas ziet lopen, dan

hogere functies en door de rappe digitalisering. De tuinbouwsector

zie je die liefde.’

verandert snel en heeft steeds slimmere oplossingen nodig. Denk aan het ontwikkelen van nieuwe bloemen en groenterassen,

TROTSE FAMILIEBEDRIJVEN

het zo efficiënt mogelijk omgaan met energie, de toenemende

Die liefde wordt misschien wel gefaciliteerd door het karakter van

wereldwijde vraag naar voedsel.

de tuinbouw. Veel tuinbouwbedrijven zijn al jarenlang internationaal actief, hebben vestigingen over de hele wereld en hebben

Daarvoor zijn SUB40-ers nodig. Of zoals een redactielid verwoordt:

honderden mensen in dienst, maar hebben nog een bedrijfsvoering

‘De toestroom van jonge mensen is nodig om de sterke positie

zoals dat van een midden- of kleinbedrijf. Het zijn veelal familie

die we nu hebben te behouden.’ En: ‘Jonge mensen trekken weer

bedrijven die tot wereldspelers zijn uitgegroeid. Bedrijven waar

ander jong talent aan.’ Er liggen enorme kansen voor marketing en

generaties van families nauw mee verweven zijn. En juist in die

logistieke oplossingen. Dat de sector echt veel sexier is dan je op

familiebedrijven draait het niet alleen om geld en ambitie, denkt

het eerste gezicht zou zeggen, mag duidelijk zijn. Het is nu aan de

een redactielid. ‘Bij ons staat de mens centraal. We doen het werk

SUB40-generatie van buiten de sector om te ontdekken hoe gaaf de

met elkaar.’

tuinbouw is, want de tuinbouw hoort echt in het rijtje van serieuze werkgevers.

Dit familiaire en kleinschalige karakter van bedrijven, die toch lang niet zo klein zijn als ze zelf misschien denken, zorgt voor veel eigen verantwoordelijkheid en mogelijkheden tot groei. Een redactielid: ‘Als je eenmaal ergens binnen bent en wordt gewaardeerd, dan kun je heel snel groeien en eigen projecten uitvoeren. Je kunt ondernemend zijn.’ Zoals die keer dat een stagiair van een handels bedrijf informeerde naar de mogelijkheden voor export naar India. Een redactielid vertelt: ‘Ik stelde toen voor dat hij bij ons bleef werken om dit zelf op te zetten. Nu heeft die stagiair, die inmiddels een vaste werknemer is, een exportafdeling voor handel naar India opgezet.’

HARD WERKEN Tegenwoordig is een tuinbouwbedrijf niet enkel een ‘plantje kweken,

TOP10 SUB40ONDERNEMINGEN VOLGENS DE SUB40-PEERGROUP Van der Ende Groep

in de grond zitten en sla wegsnijden’, zoals een redactielid zo

Van Gelder groente & fruit

mooi verwoordt. Daar waar een hele generatie tuinders opgroeide

JEM-id

met hard, zwaar en vies werk, ziet de wereld van de tuinbouw er

Koppert Biological Systems

inmiddels heel anders uit. Arbeidsomstandigheden en lonen zijn er flink op vooruit gegaan, de handenarbeid heeft veelal plaats

Koppert Cress

gemaakt voor machines. Tegelijkertijd zijn het allang niet meer de

KUBO Tuinbouwprojecten

mensen in de kas alleen, die de bedrijven in de tuinbouw groot

Nature’s Pride

maken. Nieuwe functies in bijvoorbeeld marketing, onderzoek en

Priva

ontwikkeling zijn net zo belangrijk geworden.

Rijk Zwaan Viscon Group De 10 SUB40-ondernemingen vertegenwoordigen 26% van de totaal 408 beoordelingen. Deze 10 SUB40magnets zijn per onderneming minstens 7 keer beoordeeld door de SUB40-peergroup

Plantify your future. Join the green force at Royal Lemkes. The proud winner of the Horticulture Entrepreneur Award 2018!

We have strong beliefs. We believe that people are the biggest attribute to our success. Every person is a source of inspiration, every person makes a diﬀerence. We oﬀer many opportunities to develop yourself. If you have high aspirations, we will support you to expand your skills and expertise through on-the-job training and our Plantify Academy. We are the leading supplier of plants and related (digital) services to largescale retail, such as IKEA, OBI, B&Q, Praxis, Aldi, Jardiland. Above all, we are proud to be one of the Best Employers*** in the Netherlands, with a top score of 8.5 for employee engagement. Are you keen to positively change your future? Contact us and let’s discuss how we could ‘Plantify* your future together’. *Plantify® = Creating a better life, stronger businesses and a healthier, green world with plants.

hr@royallemkes.nl | royallemkes.com

Technology is what we do, innovation is what we live for

Als beste in de branche ontwikkelen we proactief innovatieve en geavanceerde tuinbouwoplossingen. Wij leveren een bijdrage aan hoogwaardige voedselvoorziening dicht bij de mens. Daar passen alleen de beste technici bij.

werkenbijpb-tec.nl

Het voeden van 10 miljard monden, de transitie naar duurzame energie en het gebruik van minder water: een aantal van de grootste maatschappelijke uitdagingen van dit moment is direct verbonden met de tuinbouwsector.

Wat de verwarming van de kassen betreft is ‘het nieuwe telen’ in volle gang. ‘Tuinders kijken naar wat een plant nodig heeft en passen bijvoorbeeld de temperatuur in de kas hierop aan. Er wordt niet zomaar meer een hele kas verwarmd.’ Om af te stappen van gas als energiebron zijn er verschillende

‘Er is op het gebied van tuinbouw veel ruimte voor onderzoek

mogelijkheden. Steeds meer tuinbouwbedrijven gebruiken

en ontwikkeling in ons land. Hierdoor kijkt de hele wereld naar

aardwarmte en sommigen kiezen ervoor om warmte in de zomer

Nederland,’ zegt Leo Marcelis, hoogleraar tuinbouw aan de

op te slaan in de grond en die warmte in de winter weer te kunnen

Wageningen Universiteit. En zo kun je in de Nederlandse tuinbouw

gebruiken.

iedere dag volop met grote maatschappelijke vraagstukken en innovatie bezig zijn.

WATER De droogte in de zomer van 2018 drukt onze neuzen op het belang

TIEN MILJARD MONDEN

van zuinig waterverbruik. De Nederlandse tuinbouw loopt hierin

Te beginnen met voedsel. In 2050 al zijn we bijna met 10 miljard

voorop. Een voorbeeld: in Zuid-Europa verbruikt een teler van

mensen. Om te zorgen dat er voldoende voedsel is voor deze

tomaten in een open veld 60 liter water per kilogram tomaten.

groeiende bevolking, moet er meer voedsel worden verbouwd op

In een Spaanse plastic kas wordt dit verbruik al gehalveerd, naar

een kleiner oppervlak. Volgens velen is het precies de tuinbouw waar

zo’n 30 liter water per kilo. De gemiddelde Nederlandse kas spant

we de oplossing voor het wereldvoedselprobleem kunnen vinden.

de kroon: een kilogram tomaten verbruikt hier 15 tot 17 liter water.

Bij redactieleden van deze Hillenraad-editie komt het ‘voeden van

Met inzet van de laatste technieken kan dat zelf teruggebracht

de wereld’ steeds terug als motivatie om juist in déze sector te

worden tot 4 liter per kg.

werken. Waarom zo weinig? ‘Omdat het productieniveau in Nederland ‘Om tien miljard monden te voeden moet er veel meer voedsel

zo hoog is, verdampt er in een kas weinig water. En in Nederland

worden geproduceerd op een kleine oppervlakte. Er is immers

telen we op substraat. In de goten waarin het substraat ligt, vangen

minder ruimte,’ zegt Marcelis. ‘Dat is typisch iets voor de tuinbouw.

tuinders water op dat ze daarna opnieuw gebruiken,’ zegt Marcelis.

In kassen worden hele hoge productieniveaus per vierkante meter behaald, omdat alle groeifactoren goed te beheersen zijn. Hierdoor

Een ander mooi voorbeeld is het hergebruik van afvalwater uit de

kan de tuinbouw voorzien in de toenemende vraag naar in ieder

stad in de voedselproductie. Daarmee worden twee problemen in

geval vers voedsel, over de hele wereld.’ Volgens het World

een klap opgelost.

Economic Forum zijn wolkenkrabbers met daarin Vertical Farms een mogelijke oplossing voor het voedselprobleem. Talloze bedrijven in

LIGGING

deze editie zijn betrokken bij de ontwikkeling van Vertical Farming.

Veel tuinbouwbedrijven zijn ideaal gepositioneerd tussen de universiteiten van Delft, Wageningen en Rotterdam in. Over grote

Bovendien wordt naast ‘is er genoeg eten voor iedereen?’ ook de

vraagstukken rond energie(opslag), de circulaire economie,

vraag ‘eten we wel gezond?’ in de toekomst steeds belangrijker.

transport, water en voedsel wordt in deze sector iedere dag

Ook daar heeft de Nederlandse tuinbouw een antwoord op.

nagedacht.

We telen in Nederland efficiënt, en dus relatief goedkoop, groenten en fruit die over de hele wereld worden geëxporteerd.

MAAR ER IS NOG EEN ANDER LINK TUSSEN TUINBOUW EN STEDEN

LICHT EN WARMTE

Naarmate een steeds groter deel van de wereldbevolking in steden

De productie in kassen is dus efficiënt, maar hoe zit het met

gaat wonen, ligt er ook potentie voor de sector in het leveren van

het energieverbruik? Ook daarin innoveert Nederland druk.

schone lucht aan inwoners van de stad. Planten zuiveren immers

‘Ten opzichte van dertig jaar geleden is de energie-efficiëntie

de lucht en geven zuurstof af. Dat vindt nu al zijn toepassing in

meer dan verdubbeld. Uiteindelijk willen we natuurlijk toe naar een

kantoren, scholen, ziekenhuizen en woningen. Zuivere, schone

klimaatneutrale situatie,’ zegt Marcelis.

lucht in een omgeving met planten verhoogt de productiviteit en het geluksgevoel. Tel daar bij op het geluksgevoel bij het geven

Er is op veel vlakken energiewinst te behalen. Voor de verlichting

of ontvangen van een mooi boeket bloemen en je snapt waarom

van kassen stappen steeds meer tuinders over op LED verlichting,

tuinbouw zo in de belangstelling staat.

een energiezuinige technologie die ook steeds goedkoper wordt. Marcelis doet aan de Wageningen Universiteit onderzoek naar hoe (LED)licht ook nog eens de voedingswaarde van producten kan verhogen.

NEDERLAND VOEDT EN VERGROENT DEÂ WERELD

artikel

EEN ENKELTJE MARS Onder een van zijn lijfspreuken ‘het kan, dus waarom doen we het niet’ heeft Bas Lansdorp (41) uit Leusden een missie. Dat is een missie naar Mars. In 2032 moeten de eerste vier mensen op de ‘één na beste planeet van ons zonnestelsel’ leven. Om zijn jongensdroom te realiseren, richtte Lansdorp daarom zeven jaar geleden Mars One op. ‘Wij willen het schijnbaar onbereikbare en onmogelijke waarmaken.’ Dat zal de SUB40-generatie aanspreken. De link tussen Mars en tuinbouw is daarbij snel gelegd, want wat eten ze op Mars?

artikel

Het is misschien wel het spannendste verhaal van de 21e eeuw.

tijd kunnen ze contact leggen met aarde. Maar eigenlijk is het

Als het aan de organisatie van Mars One ligt, vertrekken in 2031

nog veel belangrijker dat het team functioneert. Dat is nog een

de eerste vier mensen naar Mars, om daar in 2032 aan te komen.

veel grotere uitdaging. Iedereen met een goed stel hersens kan

Voorgoed. Aan hen is het de taak om een menselijke kolonie op

leren hoe je een koelkast uit elkaar moet halen en weer in elkaar

deze rode planeet te starten. De eerste selectie van 100 astronauten

moet zetten. Laat staan als je tien jaar hebt om je daarop voor te

is al achter de rug.

bereiden. Maar hoe zorgen we ervoor dat ze elkaar na anderhalf jaar niet de hersens in slaan, met z’n vieren op 200 vierkante meter?

Bas Lansdorp (41) is de ene helft van het brein achter deze missie.

We selecteren de echte teamspelers.’

Tweemaandelijks spreekt hij groepen mensen uit het hele land

omdat het de connectie met de aarde is. ‘Mensen voelen zich

MARS IS EEN WOESTIJNACHTIGE, KALE PLANEET. ER GROEIEN GEEN BOMEN OF PLANTEN. WE WETEN ALLEEN DAT ER IN EEN KLEINE HOEVEELHEID WATER IS. HOE ZULLEN DE EERSTE MENSEN OP MARS AAN VOEDSEL MOETEN KOMEN? WELKE ROL LIGT DAAR VOOR DE TUINBOUW?

prettiger in een groene omgeving’, zegt Lansdorp vanuit zijn

‘We hebben voor de eerste paar jaar voedsel opgeslagen. Dat gaat

woonkamer in Leusden. ‘Technologisch ligt daar een mooie

gewoon mee met de onbemande missies die we al vooruit sturen.

uitdaging om in het Mars-station levende natuur te creëren.

Dat is gevriesdroogd eten, want dat scheelt in gewicht. Maar het is

Dat vraagt om creativiteit en nieuwe oplossingen. Wij zien de

echt heel smerig. Je kunt het mensen psychologisch niet aandoen

tuinbouw als partner om op Mars de ultieme circulaire tuinbouw

om twee jaar lang gevriesdroogd eten te eten. We kunnen helaas

te ontwikkelen. Groen is daar immers echt van levensbelang.’

waarschijnlijk niet vooraf voedsel verbouwen. We bouwen wel vooraf

hierover toe. Zo maakt hij van sceptici ambassadeurs, om daarmee steun vanuit alle kanten voor zijn jongensdroom te krijgen. Ook voor de tuinbouw ligt hier een jongensdroom.

DE RODE PLANEET MET EEN GROENE OASE Naast vers voedsel is tuinbouw heel belangrijk voor deze missie

een nederzetting op. Voordat er mensen komen, wordt er dus al een

WORD JE NIET VAAK VOOR GEK VERKLAARD?

atmosfeer gemaakt en water uit de grond gewonnen. Ook weten we

‘In het begin moest ik inderdaad veel uitleggen. Maar we hebben

dat er grondstoffen op Mars zijn, er mineralen in de grond zitten en

als organisatie nu al zoveel gedaan. We hebben net een recente

CO2 in de atmosfeer aanwezig is. Planten, die uit koolzuur zuurstof

investering van twaalf miljoen getekend en zijn nu beursgenoteerd

produceren, zou je onderdeel van je life support system kunnen

met een waardering van 25 miljoen. Dan is het geen droom meer.

maken. Maar we moeten nog contracten met bedrijven hierover

Dan zijn er al een paar stappen gezet. Dus het ongeloof van mensen

aan gaan.

is nu makkelijk te tackelen.’

DE EERSTE VIER MENSEN WORDEN IN 2031 GESTUURD. DE VOLGENDE MENSELIJKE MISSIE LANDT PAS ANDERHALF JAAR LATER. HOE ZORG JE ERVOOR DAT VIER MENSEN ANDERHALF JAAR LANG VOOR ZICHZELF OP EEN KALE PLANEET KUNNEN ZORGEN?

WAT IS JE DROOM MET MARS? HEB JE IDEEËN OVER HOE DE COMMUNITY MOET LEVEN? ‘Daar ben ik echt nog niet mee bezig. Er zijn zoveel stappen die we nog moeten nemen. Maar zeker in het begin zal de gemeenschap meer een outpost zijn dan een community. Dan doen ze gewoon wat ze wordt opgedragen. Maar hoe zich dat verder ontwikkelt, weet je natuurlijk niet. Op een gegeven moment komt er meer. Ze zullen op

‘De eerste vier mensen worden tien jaar lang getraind. Ze worden

Mars vast dingen verkeerd gaan doen, maar dat hoort gewoon bij

getraind op engineering skills, medische skills, botanische skills,

het mens zijn. Ik zou bijna zeggen: ik hoop het. Dan is er blijkbaar

dus getraind in alles om te doen wat ze moeten doen. Ze moeten

iets het echt waard om voor te knokken. Ik denk dat er in het proces

immers elkaars tandarts en arts zijn. We trainen ze voor een

naar de Marsmissie heel veel ideeën gaan komen. Want als mensen

brand of een medisch ongeval. Maar de eerste vier astronauten

in uitdagende omstandigheden zitten, dan worden nieuwe dingen

hoeven geen universitaire ingenieurs te zijn, want ze hoeven geen

uitgevonden.’

nieuw life support systeem uit te vinden. Ze hoeven het alleen te onderhouden. Als er problemen zijn, hebben ze tijd. Want dat is er wel. Ook is er duizend kuub lucht beschikbaar en in 20 minuten

WAT MOET ER ALLEMAAL GEBEUREN OM OP 2032 OP MARS TE STAAN? ‘We staan echt nog helemaal aan het begin. We zijn nu vooral met de financiering bezig. Onze commerciële activiteiten, om het verhaal van de missie te vermarkten, zijn al beursgenoteerd. We hebben het spannendste verhaal van de 21e eeuw. Dat willen we graag vertellen en verkopen. Met merchandise, events, content, apps,

MISSCHIEN WEL HET SPANNENDSTE VERHAAL VAN DE 21E EEUW

games en een oneindige hoeveelheid dingen willen we daarmee het geld voor de missie ophalen. De merchandise van Star Wars haalt jaarlijks 2 miljard euro op. Onze missie kost 6 miljard, dus dat moet lukken. We gaan het onmogelijke waarmaken, het liefst samen met de kennis en kunde van de Nederlands tuinbouw. Wie pakt met ons deze handschoen op?’

Vorig jaar tijdens de publicatie van de Hillenraad100 op het Hortigala van het Jaar in Diergaarde Blijdorp lanceerden we de term SUB40. Inmiddels lijkt het een begrip te zijn geworden. Het heeft veel in beweging gezet. Een nieuwe redactie, een nieuwe competitie, een nieuw event, een grensverleggende uitdaging. De ultieme uitkomst van dit proces: een eervolle vermelding als SUB40-magnet in dit magazine. Veertig bedrijven hebben een sterrenstatus verworven en behoren daarmee tot de crème de la crème van droomondernemingen waar een SUB40-er zich graag aan verbindt.

Logiqs, Maasdijk pagina 29

Hoogendoorn Groep, Vlaardingen

Proficiat!

pagina 29

Incotec Group, Enkhuizen pagina 29

Noviflora, Honselersdijk pagina 27

ROCKWOOL Grodan, Roermond pagina 27

OK Plant, Naaldwijk Waterdrinker, Aalsmeer

pagina 27

pagina 26

Rijk Zwaan, De Lier

Bosman Van Zaal, De Kwakel

pagina 43

pagina 41

Bunnik Plants, Bleiswijk pagina 47

Artemis Nurseries, Honselersdijk pagina 41

Enza Zaden, Enkhuizen pagina 39

Priva, De Lier pagina 37

Certhon, Poeldijk pagina 41

Delft Research Group, Delfgauw pagina 39

Dool Industries, Monster pagina 39

Royal Brinkman, ’s-Gravenzande

magnets 18

pagina 37

Dutch Flower Group, Aalsmeer

Dümmen Orange, De Lier

pagina 30

pagina 31

BE Fresh Produce, De Lier

Florensis, Hendrik ido Ambacht

pagina 31

pagina 30

Delphy, Wageningen

FleuraMetz, Aalsmeer

pagina 31

pagina 30

Van Gelder groente & fruit, Ridderkerk pagina 43

Anthura, Bleiswijk pagina 32

Koppert Cress, Monster

Viscon Group, ’s-Gravendeel

pagina 45

pagina 43

Agro Care, Maasdijk pagina 32

Koppert Biological Systems, Berkel en Rodenrijs pagina 47

Beekenkamp Group, Maasdijk

JEM-id, Honselersdijk

pagina 32

pagina 47

Heemskerk fresh & easy, Rijnsburg pagina 33

Nature’s Pride, Maasdijk pagina 45

KUBO Tuinbouwprojecten, Monster

AAB, Naaldwijk

pagina 45

pagina 33

4Evergreen, Steenbergen pagina 33

Royal Lemkes Group, Bleiswijk pagina 37

Ter Laak Orchids, Wateringen pagina 35

Van der Knaap Groep, Kwintsheul pagina 35

Van der Ende Groep, Maasdijk pagina 35

Wil jij werken bij een internationaal en ambitieus bedrijf? En wil jij graag bijdragen aan duurzame en innovatieve ontwikkelingen in de voedingsindustrie? Solliciteer dan bij Bosman Van Zaal! Werk je bij Bosman Van Zaal, dan help je samen met ruim 230 collega’s mee met het realiseren van innovatieve, duurzame visies voor klanten in de voedingsmiddelen, sierplanten en gewassen voor de cosmetische en farmaceutische industrie, in meer dan 40 landen.

Uniek is het groot aantal expertise dat wij onder één dak samenbrengen voor het leveren van complete turnkey gewasproductiefaciliteiten, maar ook specialistische monodisciplinaire projecten. Wij hebben altijd wel een functie waarin jij je talent optimaal kan benutten!

Ontdek meer op www.bosmanvanzaal.com of neem een kijkje op onze sociale media.

“Een cultuur ver weg van bazen en organogrammen” Bij JEM-id werken we met z’n allen hard aan de digitalisering van de AGF- en sierteeltsector.

Check: werkenbij.jem-id.nl

Opvallende kenmerken van de SUB40-magnets: veel vrouwen, ook in de directie. Een gemiddelde

kenmerken

leeftijd bij de top 10 van 34 jaar, waarbij gemiddeld 72% van de medewerkers op de loonijst SUB40 is. Ook opvallend is het aandeel SUB40-ers in de directie. De verjonging is duidelijke aanwezig bij deze SUB40-magnets. Alleen bij de top 10 van de SUB40-magnets werken al ruim 2.100 HBO/ WO opgeleide medewerkers. In 2018 werden er ruim 800 SUB40medewerkers aangenomen. Bij de top10 zijn 280 SUB40-ers rechtstreeks betrokken bij innovatie.

AANDEEL VROUWELIJKE MEDEWERKERS BIJ SUB40BEDRIJVEN (IN %) 54

Anthura

Van Gelder groente & fruit

Koppert Cress

4Evergreen

Rijk Zwaan

AANDEEL SUB40 VAN DE DIRECTIE (IN %)

Enza Zaden

100 BE Fresh Produce

OK Plant

100 4Evergreen

Dümmen Orange

Heemskerk fresh & easy

Ter Laak Orchids

Noviflora

Nature’s Pride

Koppert Cress

INCOTEC Group

Certhon

Van der Ende Groep

Royal Lemkes Group

Waterdrinker

43,4 GEMIDDELD

AANDEEL VROUWEN IN DE DIRECTIES VAN DE SUB40-ONDERNEMINGEN (IN %)

51,8 GEMIDDELD

Priva

INCOTEC Group

OK Plant

AANTAL MENSEN SUB40 AANGENOMEN IN 2018

Artemis Nurseries

180 Dutch Flower Group

ROCKWOOL Grodan

104 Rijk Zwaan

Royal Lemkes Group

4Evergreen

Nature’s Pride

Waterdrinker

Heemskerk fresh & easy

JEM-id

Nature’s Pride

Viscon Group

INCOTEC Group

41,3 GEMIDDELD

Van Gelder groente & fruit

Bosman Van Zaal

Royal Brinkman

803 TOTAAL

We are tomatoes

Door samenwerkingen in de gehele keten en het enthousiasme van onze ruim 1.000 medewerkers hebben we ons ontwikkeld tot een bedrijf om trots op te zijn. Een resultaat dat wij alleen hebben kunnen behalen door elke dag bezig te zijn met wat wij het liefste doenâ&#x20AC;Śde beste tomaten telen! De toekomst is grenzeloos. AGROCARE.NL

info@stolze.nl | www.stolze.nl

kenmerken AANTAL MEDEWERKERS MET HBO/WO OPLEIDING GEMIDDELDE LEEFTIJD (IN JAAR) WERKNEMERS OP DE LOONLIJST 29

Delft Research Group

Van Gelder groente & fruit

JEM-id

OK Plant

BE Fresh Produce

Agro Care

Nature’s Pride

Logiqs

Koppert Cress

4Evergreen

570

Rijk Zwaan

471

Dutch Flower Group

335

Enza Zaden

170

Koppert Biological Systems

166

Priva

Royal Brinkman

Delphy

Viscon Group

Nature’s Pride

Royal Lemkes Group

2.126 TOTAAL

34,7 GEMIDDELD

AANTAL MEDEWERKERS SUB40 BETROKKEN BIJ INNOVATIE

AANDEEL SUB40 OP DE LOONLIJST IN NEDERLAND (IN %) 93

JEM-id

FleuraMetz

Hoogendoorn Groep

Van Gelder groente & fruit

4Evergreen

Logiqs

Bunnik Plants

Certhon

Agro Care

OK Plant

Hoogendoorn Groep

Priva

Koppert Biological Systems

Royal Brinkman

Enza Zaden

Viscon Group

AAB

Delphy

ROCKWOOL Grodan

Bunnik Plants

280 TOTAAL

71,9 GEMIDDELD

Alle kennis 24/7 bij de hand met de Royal Brinkman Kennisbank

Kennis online Of u nu op zoek bent naar een stappenplan voor een hygiĂŤnische teeltwisseling, of informatie zoekt over de bestrijding van een ziekte of plaag: online staan onze specialisten 24/7 voor u klaar via de Kennisbank. Zo heeft u al uw benodigde kennis altijd bij de hand!

Ontdek het zelf via: royalbrinkman.nl/kennisbank.

Royal Brinkman | Woutersweg 10 | 2691 PR â&#x20AC;&#x2122;s Gravenzande

Soft Fruit

www.jiffygroup.com - +31 78 2062100 - sales@jiffygroup.com

Hillenraad2018_Jiffy.indd 1

7-9-2018 10:01:58

ONS RECEPT VOOR GROEI: WIJ ZETTEN GRAAG ONZE TANDEN IN UW PERSONEELSVRAAGSTUK!

! Eigen werving en selectie ! 2500+ uitzendkrachten ! Persoonlijke begeleiding ! Huisvesting geregeld ! Vervoer verzorgd ! Van A tot Z ontzorgd

SUB40-STERREN We stonden na vijftien jaar Hillenraad100 voor een nieuwe

Omdat de onderzoeker altijd door zijn eigen bril kijkt, hebben

opgave. Hoe selecteren we dit jaar een veertigtal aantrekkelijke

we een SUB40-peergroep gevraagd om haar oordeel, dat is

ondernemingen in de tuinbouwsector waar de SUB40-er van

meegenomen in het eindresultaat. Veertig mensen van onder de

droomt? Onze SUB40-redactie koos, om in termen van de redactie

veertig jaar hebben een selectie van bedrijven gemaakt.

te blijven, de bedrijven die voor hen ‘woest aantrekkelijk’ zijn.

STERREN CRITERIA

We hebben de veertig winnende ondernemingen beoordeeld met

Hiervoor zijn vier criteria waaraan de SUB40-generatie veel waarde

sterren, zoals we die kennen uit de Michelin Gids. Een onderneming

hecht gehanteerd. Allereerst innovatie. In hoeverre zijn bedrijven

met één ster heeft de zaken goed op orde. Een onderneming

voldoende bezig met nieuwe producten en nieuwe technologieën?

met twee sterren doet daar nog een schepje bovenop en een

Staan bedrijf en management open voor verandering? Het tweede

onderneming met drie sterren behoort tot de buitencategorie

criterium is cultuur. Is er aandacht voor vrijheid en de work-life

droombedrijven.

balance? Hoe wordt er omgegaan met diversiteit? Het derde punt is ontplooiing: kun je bij de onderneming werken aan het hoger

En wat zijn deze sterren waard? Het blijft een momentopname.

maatschappelijk doel? Is er ruimte voor persoonlijke ontwikkeling?

Je bent zo goed als je laatste beoordeling. Wij hopen met deze lijst

Als laatste hebben we natuurlijk ook gekeken naar de kentallen en

bij te dragen aan het toegankelijker maken van de tuinbouw voor

cijfers: hoe presteert de onderneming en hoe is de SUB40-generatie

veelbelovend talent van binnen én buiten de sector.

vertegenwoordigd?

beoordeling uitstekend

uitmuntend

excellent

0-50 mln

50-500 mln

>500 mln

0-50

50-500

>500

omzet

medewerkers

dienstverlening

handel

productie

bewerking

techniek

toelevering

Waterdrinker, Aalsmeer Bij veel mensen buiten de tuinbouwsector doet de naam Waterdrinker inmiddels ook een belletje rinkelen. De groothandel in bloemen en planten zoekt de directe verbinding met de consument op, bijvoorbeeld door middel van Waterdrinkers eigen Green lifestyle store en webshop, en door samenwerkingen met winkels als Sissy Boy en Hudson’s Bay. In het Waterdrinker Green Trade Center komen planten, bloemen en accessoires samen. Tegelijkertijd is het een podium voor de kwekers, die hier klanten direct kunnen ontmoeten (en vice versa). In het digitale kwekersplatform van het bedrijf komen 2.500 handelaren en kwekers samen in één netwerk. En ook startende bedrijven weten Waterdrinker te vinden. Het bedrijf werkt samen met The Flower Family, een bedrijf dat de traditionele bloemenwereld van familiebedrijven probeert uit te dagen. Ook bij Waterdrinker is de behoefte aan een jonge, frisse instroom groot. Het bedrijf richt zich op deze doelgroep door middel van zijn huisstijl, de directe samenwerking met jonge bedrijven en de aansluiting bij het Groen onderwijscentrum. Dit centrum verbindt studenten van groene opleidingen met het bedrijfsleven. Jonge managementleden nemen deel in de ‘Young Board’, dat weer een groep met jonge talenten, de ‘Young Talents’ coacht en leidt. Zo zorgt Waterdrinker voor vernieuwing van onderaf.

www.waterdrinker.nl uitgangsmateriaal

veredeling

ROCKWOOL Grodan, Roermond Het Roermondse Rockwool Grodan straalt een en al duurzaamheid uit. Met de levering van steenwolsubstraten aan de professionele tuinbouw helpt zij telers bij de teelt van groenten en bloemen. Het is daarin marktleider. Deze multinational is dan ook in meer dan zestig landen actief. Om die unieke positie te behouden, kruipt Rockwool Grodan steeds vaker in de haarvaten van het groeisysteem en maakt voor zijn steenwolsubstraten gebruik van ‘precision growing’. Hiermee probeert het erachter te komen hoe je met minimale inzet van water en voedingsstoffen een optimaal resultaat voor mens en milieu kan boeken. Rockwool Grodan wil alleen het beste, hier geen zesjesmentaliteit. Met een ogenschijnlijk saai product heeft zij toch goud in handen: een product dat veel impact op de gewasgezondheid en milieu heeft. Hier vind je bovendien alles wat je bij een grote productieonderneming mag verwachten. Van technologische innovaties, zoals sensoring en big data tot aan groeimogelijkheden voor medewerkers via coaching, expert sessies en een eigen Grodan University.

www.grodan.com

Noviflora, Honselersdijk De sierteelt verandert. Het ‘Novi’ in de naam van Noviflora vermoedt dat dit bedrijf mee verandert. De drijfveer: Consumentgericht ondernemen wordt nog belangrijker, net als lokaal bedrijfsvoeren. Noviflora ontwikkelt zich van exporteur tot lokale leverancier in haar verschillende thuismarkten; in de toekomst voert de weg van een plant wellicht direct van de kweker naar de consument. Het digitaliseren van de keten is een ander hoofddoel. Waarom zou je als bedrijf data niet voor je laten werken? Daarvoor heeft Noviflora zijn software in eigen beheer, met een jong team ICT’ers en een eigen online platform. Als sterk voorbeeld: via de Planthunter app kunnen consumenten inkopers van het bedrijf volgen, zoals Sybren die vier dagen per week in de markt zoekt naar planten die nog niet verkrijgbaar zijn. Klanten kunnen de planten die Sybren uitzoekt via de app meteen bestellen. Het is een boeiend kijkje achter de schermen, net als de blog en het up-to-date Instagram account. We vinden daarnaast op de website planten die bij steeds meer mensen thuis te vinden zijn, zoals de gezonde en gestylde planten van Ogreen Clean Machines en de eetbare planten van The Kitchen Garden.

www.noviflora.com

OK Plant, Naaldwijk Hoe onderscheid je je als kweker? OK Plant probeert het door niet eenvoudigweg planten te verkopen, maar het verkoopt ‘geluksmomentjes’. Het bedrijf doet dit onder meer op zijn huisbeurs, waarbij klanten een rondleiding door sfeerkamers krijgen. En door het Mix & Match-concept, waarbij klanten op de winkelvloer planten en potten bij elkaar kunnen uitzoeken. OK Plant brengt daarmee creativiteit naar de plantenwereld. De visie van OK Plant is te parafraseren als ‘less is more’: het bedrijf kiest niet voor massaproductie, maar liever voor kekke seizoensproducten. Met creatieve concepten probeert de kweker aan te voelen wat de klant wil en zelf de trend te zetten. Ook speelt het in op het sentiment van deze tijd door oog te hebben voor duurzaamheid. Samen met andere bedrijven heeft OK Plant het plan om naar aardwarmte te boren. OK Plant bindt werknemers niet alleen aan zich, maar wil ze ook blijven boeien. Medewerkers worden door steeds nieuwe doelen, steeds weer uitgedaagd. Naast de oprichters, het koppel Olsthoorn, hebben talentvolle en ambitieuze medewerkers een aandeel in het bedrijf gekregen, om betrokkenheid en inzet te stimuleren.

www.okplant.nl

Woudseweg 9 • 2635 CG Den Hoorn - NL xx T +31 (0)15 269 58 00 • info@dalsem.com

www.dalsem.com

Logiqs, Maasdijk Logiqs is volop aangesloten bij de slimme ontwikkelingen van deze tijd: mobiele, flexibele teeltsystemen en pallet- en shuttlesystemen. Logiqs wil bedrijven interne logistieke oplossingen bieden die zo efficiënt mogelijk zijn. Zo laat het bedrijf zo min mogelijk machines, zoveel mogelijk verplaatsen. Daarnaast wordt er doorgeïnnoveerd in bijvoorbeeld Vertical Farming. De GreenCube Vertical Farm verbruikt bijvoorbeeld minder energie dan concurrerende systemen. Door deze vernieuwende systemen is Logiqs een aantrekkelijke werkgever voor jonge mensen die op zoek zijn naar een organisatie die innoveert in techniek. De organisatie is bijvoorbeeld verbonden aan de middelbare tuinbouwschool MBO Westland bij het World Horti Centre, om studenten binnen te halen. Het werkt: een derde van de medewerkers is ex-stagiair. Het bedrijf biedt daarnaast veel vrijheid in hoe, wanneer en met wie medewerkers hun werk uitvoeren en neemt ook mensen met een beperking aan, zodat íedereen de kans heeft om in alle vrijheid professioneel te excelleren. Flexibiliteit zit hier in de genen.

www.logiqs.nl

INCOTEC Group, Enkhuizen Vijftig jaar geleden werd het eerste gepilleerde slazaadje geplant, nu is Incotec Group uitgegroeid tot een allround bedrijf in zaadverbetering. Dit bedrijf uit Enkhuizen ontwikkelt en verkoopt producten en technologieën voor het verbeteren van zaden van groenten en akkerbouwgewassen over de hele wereld. Incotec verlegde haar grenzen van tuinbouw naar akkerbouw, van Europa naar China, Brazilië en NoordAmerika en van chemisch naar biologisch. Onder de vleugels van Croda is zij een nieuwe koers ingeslagen, met een grotere focus op rendement van research en investeringen in technologie. Met nieuwe innovatiecentra in de Verenigde Staten en China wil zij verder groeien gebruikmakend van de nieuwste technieken, zoals bijvoorbeeld X-ray technologie. Incotec verwacht professionaliteit van werknemers en biedt veel carrièrekansen door stages, traineeships, baanwisselingen, trainingen en opleidingen aan te bieden met vele internationale kansen. Incotec stimuleert haar werknemers ook maatschappelijk betrokken te zijn: medewerkers mogen één procent van hun tijd besteden aan een goed, lokaal doel.

www.incotec.com

Hoogendoorn Groep, Vlaardingen Een techspeler in de tuinbouw, dat moet haast synoniem staan voor innovatie in deze sector. Tuinbouwautomatiseerder Hoogendoorn wil tuinbouwondernemers maximaal rendement laten behalen met minimaal gebruik van energie en grondstoffen. Met meer monden te voeden in de toekomst wordt dit steeds belangrijker. Samenwerking is de sleutel tot succes. De onderneming exporteert daarbij geen standaard Nederlands product, maar kijkt in ieder land lokaal naar wat nodig is en past zijn product daaropaan. Zo heeft de Hoogendoorn procescomputer een eenvoudig te bedienen interface, zodat ook minder hoog opgeleide afnemers ermee uit de voeten kunnen. De online Hoogendoorn AcadeMe zorgt ervoor dat klanten het maximale uit hun procescomputer kunnen halen. Het online en gratis aanbieden van deze hulp is een slimme en efficiënte zet, zeker bij een internationaal klantenbestand zoals dat van Hoogendoorn. Een internationale omgeving trekt jong talent aan en dus grijpt het bedrijf deze kans aan door jonge mensen de kans te geven in het buitenland te werken. Om verder te investeren in de toekomst geeft het bedrijf gastcolleges bij onderwijsinstellingen binnen en buiten de sector en biedt het stageplekken met vele mogelijkheden tot doorgroei aan.

www.hoogendoorn.nl

Florensis, Hendrik ido Ambacht Florensis, een tweede generatie familiebedrijf, produceert, selecteert en verkoopt bloemzaden en jonge planten voor professionele kwekers. Met eigen productielocaties in Kenia, Ethiopië en Portugal en verschillende verkoopkantoren in Europa is Florensis internationaal dan ook goed vertegenwoordigd. Dit hechte familiebedrijf, dat betrouwbaarheid hoog in het vaandel heeft staan, heeft de grenzeloze ambitie om in alles de beste te zijn en biedt ook steeds meer producten uit eigen veredeling aan. Om de beste te zijn en te blijven, is ook slimme technologie nodig. Het familiebedrijf uit HendrikIdo-Ambacht investeert in zelflerende robots. In 2016 werden processen verder geprofessionaliseerd en interne trainingen opgezet, waardoor medewerkers ook nog eens meer betrokken raakten. Het bedrijf wil overigens bewust zelfstandig blijven en doet daarvoor gezamenlijk onderzoek met drie niet-concurrerende veredelaars om nieuwe veredelingstechnieken te ontwikkelen. Met eigen exclusieve genetica en de noodzakelijke schaalgrootte heeft Florensis een sterk voordeel. Zo kocht zij pasgeleden nog zestien hectare grond in Nieuw Prinsenland voor uitbreiding van de productie. Alles is bij dit bedrijf gericht op verdere groei.

www.florensis.com

FleuraMetz, Aalsmeer Deze Ivy league speler in de sierteeltexport is nuchter, gedreven en IT-minded. Het bedrijf wil meeveranderen met, en inspelen op, onze snel veranderende wereld. Hiervoor ontwikkelt FleuraMetz zich sterk online, met een eigen webshop, pick-up punten en inmiddels 57 Cash & Carry’s in 16 landen en op vier continenten. Zo is het al op heel veel plaatsen mogelijk om de bloemen van FleuraMetz te voelen, zien en ruiken. Ontwikkeling is ook zichtbaar in het initiatief Blueroots, dat FleuraMetz samen met Dutch Flower Group oprichtte en hét handelsplatform voor de sierteeltsector wil maken. We zien een gezonde groei en verjonging in team en directie. FleuraMetz kiest stapje voor stapje voor een diversere top. De organisatie is met de toepassing van stand-up meetings helemaal volgens de eisen van deze tijd ‘agile’ gemaakt. Daarnaast treedt het sprekend naar buiten met een eigen ‘BLAD’, kijkjes achter de schermen op het blog, doit-yourself-handleidingen en Instagrammable boeketten.

www.fleurametz.com

Dutch Flower Group, Aalsmeer De identiteit als familiebedrijf is sterk bij de Dutch Flower Group. Het bedrijf werd dit jaar zelfs uitgeroepen tot de winnaar van de Familiebedrijven Award door de Stichting Familie Onderneming. CEO Marco van Zijverden houdt wel van een beetje competitie, ‘zo maak je je medewerkers trots op hun bedrijf’, zei hij tegen VNO-NCW. De jury noemde de groep een boegbeeld van Nederlands ondernemerschap. Ondanks zijn grootte, Dutch Flower Group is de grootste bloemenexporteur ter wereld met ruim 30 dochterbedrijven, houdt het bedrijf vast aan familiekenmerken zoals korte lijnen binnen de organisatie. De onderneming breidt intussen flink uit in het buitenland: na Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk wil Dutch Flower Group vaste voet aan de grond krijgen in de V.S. Hiervoor bundelt het sinds dit jaar zijn krachten met The USA Bouquet Company. Bij deze leiderschapsrol hoort een brede verantwoordelijkheid, en die probeert Dutch Flower Group te nemen. In 2012 omarmde deze onderneming het Floriculture Sustainability Initiative (FSI). De leden van dit internationale initiatief streven ernaar om in 2020 minimaal negentig procent duurzame bloemen en planten in te kopen en te verhandelen. Door middel van een eigen Academy en masterclasses zoekt het bedrijf de aansluiting met scholen en universiteiten, en zo met nieuw talent. De Dutch Flower Group verenigt aanstormend talent in de Dutch Flower Power Group.

www.dfg.nl

Dümmen Orange, De Lier De wereld verbinden door de taal van bloemen, dat is wat Dümmen Orange wil. Dat doet dit internationale veredelingsbedrijf door gebruik te maken van wetenschap en de nieuwste technologieën. Investeringen worden gedaan in mens en techniek. Door vanuit de hele waardeketen te denken en superieure bloemen en planten van telers over de wereld aan te bieden, wil Dümmen Orange invloed uitoefenen op wat er in de schappen ligt. Dümmen Orange is een wereldspeler en groeit vooral hard in opkomende markten zoals Brazilië, China en India. Hiervoor wordt stevig geïnvesteerd in het onderzoeken en ontwikkelen van gewassen in haar eigen laboratoria, maar ook in een eigen rassenbibliotheek en veel in eigen genetica. Ondertussen professionaliseert dit bedrijf, met een hoofdkantoor in De Lier, ook haar werknemers en systemen. De cultuur binnen dit veredelingsbedrijf is pro-actief bij uitstek, waarin veel waarde wordt gehecht aan eigen ideeën, samenwerking en openheid. Dümmen Orange heeft voor haar werknemers een eigen Leadership Program en masterclasses die door trainers vanuit het bedrijf en van gerenommeerde instanties zoals de Nyenrode Lean Institute worden aangeboden.

www.dummenorange.com

Delphy, Wageningen Delphy heeft als kennisonderneming in landen tuinbouw wereldwijd de expertise in huis voor het telen van allerlei soorten en is daarin verreweg de grootste. Het bedrijf weet als geen ander welke groeiomstandigheden nodig zijn om maximaal rendement uit de teelt te halen en adviseert telers over de hele wereld. Delphy weet alles van duurzaam telen, energiebesparingsmogelijkheden, bemesting, bestrijding en het monitoren van gewassen. Slimme teelt en gewassoftware speelt daarbij een belangrijke rol. Met een eigen monitoringtool houdt het de groei van gewassen bij, die continu door telers kunnen worden geraadpleegd. Delphy weet echter dat naast kennis de mens het belangrijkste is om succesvol te blijven. Echter in een organisatie van ervaren experts ligt continu de vergrijzing op de loer. Verjonging is daarom een van de belangrijkste thema’s binnen dit bedrijf. Er worden vrijwel uitsluitend millenials aangenomen, die veel vrijheid, vertrouwen en verantwoordelijkheid krijgen. Ook het beleid op het gebied van duurzaamheid moet deze nieuwe generatie aanspreken: het wagenpark is voor een groot deel elektrisch en er wordt ingezet op beperking van vliegreizen door meer gebruik te maken van online mogelijkheden zoals videoconferencing en remote monitoring. Advies is en blijft mensenwerk, dus naast veel aandacht voor kennisinnovatie is er ook veel aandacht voor sociale innovatie. Zo kunnen jonge werknemers zich ontwikkelen bij de interne Young professionals Group.

www.delphy.nl

BE Fresh Produce, De Lier Anders doen, dat is waar BE Fresh Produce voor staat. Anders in voeding en levensstijl, want mensen blijven fit en vitaal door gezonde voeding. Ruim acht jaar geleden startte BE Fresh vanuit die gedachte om daarmee een stap verder te gaan dan anderen. Fit en vitaal blijven op basis van gezonde voeding die BE Fresh graag levert. BE Fresh bewijst hierin succesvol te zijn en verhuisde in augustus naar een nieuwe locatie, die drie keer groter is dan de oude. Het bedrijf levert topkwaliteit, een breed en gezond assortiment en is gespecialiseerd in verre bestemmingen, zoals Koeweit, Libanon, Jordanië en Ghana. Daarvoor is slimme technologie nodig, van een gesloten koelketen, ultravers verpakking en tracking op de bewaarconditie. Het team van BE Fresh is vooral opgebouwd uit jonge werknemers die weinig of geen ervaring binnen de branche hadden. Zo werd een eigen team gevormd dat volgens de kenmerkende bedrijfsfilosofie aan de slag kon. Medewerkers worden uitgedaagd mee te denken over gerichte doelstellingen voor hun afdelingen en kunnen zichzelf verder ontwikkelen met de hulp van een online trainingsplatform. BE Fresh uit De Lier is een bedrijf voor teamspelers die warmlopen voor de regelmatig georganiseerde sportclinics, vrijdagmiddaglunches en -borrels.

www.be-freshproduce.com

Beekenkamp Group, Maasdijk Jonge groenten-, poten perkplanten, verpakking en chrysanten, Beekenkamp Group is specialist op drie terreinen. Jaarlijks verlaten twee miljard jonge plantjes de kassen van het familiebedrijf Beekenkamp Group. Het bedrijf is dan ook niet voor niets wereldleider in chrysantenstekken geworden Meer dan de helft van haar omzet komt uit het buitenland, met productielocaties in landen als Ethiopië en Oeganda. Beekenkamp laat zich meer en meer direct inspireren door de consument. In zijn bijna zeventigjarig bestaan heeft bij dit familiebedrijf innovatie altijd vooraan gestaan, want zonder innovatie, geen bestaan. Van nieuwe trays tot nieuwe opkweekmethoden en unieke rassen. Samen met universiteiten en kennisinstanties werkt het continu aan nieuwe teeltmethoden, nieuwe veredelingstechnieken en plantweerbaarheid. In eigen LED-cellen worden de optimale omstandigheden voor het enten van tomaten- en komkommerplanten onderzocht. Beekenkamp Group heeft ook nog eens zijn eigen IT-afdeling met gespecialiseerde ontwikkelaars. En het investeerde onlangs nog in vijf nieuwe steksteekrobots. Het bedrijf houdt van een persoonlijke aanpak, korte lijnen en ambitieuze medewerkers. Als enige Nederlander en Europeaan wist bijvoorbeeld marketing manager Sirekit Mol van Beekenkamp Group de ‘Forty under 40’-lijst van online platform Greenhouse Product News te bereiken.

www.beekenkamp.nl

Anthura, Bleiswijk Anthura zou zomaar eens de bron van de orchidee in jouw venster bank kunnen zijn. Dit echte familiebedrijf uit Bleiswijk werd tachtig jaar geleden opgericht en is nu uitgegroeid tot een van de topspelers in de sierteeltveredeling, namelijk die van orchideeën en anthuriums. De veredelaar werkt wereldwijd samen met honderden telers. Anthura heeft bovendien het geheim achter deze bloemen ontdekt: het wist het DNA van deze beide sierplanten te ontrafelen. Met deze genetische kennis in handen, wil Anthura in de toekomst verbeterde, snelle en duurzame nieuwe rassen kunnen produceren. Door zijn jarenlange ervaring, kennis en ontwikkeling kan het een enorme keuze aan kleurrijke rassen aanbieden. Om wereldwijde groei te borgen, heeft Anthura eigen productielocaties en laboratoria in onder andere China, Duitsland en Macedonië. Anthura deelt zijn kennis met vakgenoten via GenNovation, een samenwerking tussen meerdere bedrijven om onderzoek en resultaten te delen. Bij deze kweker en veredelaar werken goed opgeleide mensen met specifieke kennis. Anthura is, bij wijze van uitzondering in de tuinbouw, een echt vrouwenbedrijf: er werken meer vrouwen dan mannen. Misschien vond het bedrijf daar wel zijn inspiratie voor een eigen online inspiratieplatform waar bloemen, planten, interieur en styling samenkomen: Bloomifique. Dit zou weleens een succes kunnen worden, want de meeste kopers van bloemen en planten zijn vrouwen.

www.anthura.nl

Agro Care, Maasdijk Als enige tomatenkweker uit de SUB40, ontstijgt Agro Care het beeld van een traditionele kwekerij. Deze tuinbouwondernemers weten waar het om draait: zorg voor mens en omgeving staan dan ook niet voor niets centraal in hun bedrijfsstrategie. Dit doet Agro Care onder meer door voor duurzaamheid te kiezen. Niet alleen wordt op de Nederlandse productielocatie gebruik gemaakt van aardwarmte in plaats van aardgas, maar ook op productielocaties in het buitenland wordt op de ‘Nederlandse manier’ geteeld. Hierdoor gebruikt Agro Care 50 tot 70 procent minder water dan andere bedrijven in Zuid-Europa. Voedselverspilling gaat het bedrijf tegen door uitgevallen tomaten, die bijvoorbeeld van de tros zijn gevallen, tot pulp te verwerken, die weer in soep, pizza of ketchup kan worden gebruikt. Met gelieerde bedrijven in software, verkoop, fust, verwerking en een in-house uitzendbureau wil Agro Care gemotiveerde mensen aantrekken om het hele speelveld te kunnen bedienen. Het talent voor de toekomst wordt in eigen huis opgeleid. Met een interne opleiding, begeleiding door seniors en een extern opleidingsprogramma kan jong talent zichzelf verder ontwikkelen. Werknemers kunnen hierdoor het maximale uit zichzelf halen. Dit bedrijf gaat mee met de huidige tijdsgeest: een goede life-work balance ziet Agro Care als essentieel.

www.agrocare.nl

AAB, Naaldwijk AAB staat voor adviseurs, ingenieurs en makelaars in tuinbouw en techniek. Dit bedrijf richt zich niet op de consument, maar juist op succesvolle topondernemers die willen investeren in hoogwaardige tuinbouwtechniek. Nederlandse knowhow is bezig aan een stevige opmars in de Westerse wereld. In een wereld waarin de eisen van ondernemers steeds hoger worden, weet AAB Nederland inmiddels alles van tuinbouwtechniek. Van het ontwikkelen van kassen waarin gekweekt kan worden in extreme klimaatuitersten, bijvoorbeeld bij min veertig graden in Canada, tot aan het ontwikkelen van hybride gebouwen en klimaatcellen. AAB heeft dan ook wereldwijd topklanten in tuinbouw, energie, geothermie en duurzaamheid. Internationaal is er volgens dit bedrijf veel ruimte om te groeien, maar dan moet er wel de juiste kennis, capaciteit, kunde en flexibiliteit voor handen zijn die de internationale klant vraagt. Adviseurs, ingenieurs en makelaars die hier werken zijn vooral specialisten met een stevige technische bagage. AAB helpt hen daarbij door hierin te investeren. In dit groeiende bedrijf krijgen jonge adviseurs van begin af aan al veel zelfstandigheid. Afdelingshoofden coachen, maar zijn niet de trekker, medewerkers zijn hier zelf verantwoordelijk voor hun opdrachten. Maar dan moeten ze wel fulltime beschikbaar zijn, op kantoor.

www.aabnl.nl

4Evergreen, Steenbergen Allround specialist in paprika’s, dat is 4Evergreen bij uitstek. Dit sterke familiebedrijf heeft een jonge generatie aan het roer en loopt voorop in de paprikateelt. Het laat zich daarbij leiden door duurzaamheid, kwaliteit en organisch telen. Met zes vestigingen in Westland, Noord-Brabant en Zeeland en een eigen verpakkingshal, is 4Evergreen gespecialiseerd in het telen van biologische paprika’s. Dit bedrijf is bezig haar grootschalige kasteelt te verduurzamen en maakt daarbij gebruik van oplossingen uit de natuur, zoals organische kokosmatten waarop paprika’s kunnen groeien. 4Evergreen heeft eveneens een leidende rol in duurzaam geteelde paprika’s en komt met eigen innovaties, zoals de organic grown sweet peppers die in de V.S. gretig worden afgezet. Vernieuwing is dan ook de kracht van dit bedrijf. Er wordt continu geïnnoveerd op techniek, processen, producten en markten. Een voorbeeld daarvan zijn de recente belichtingsproeven, waardoor paprika’s het hele jaar door onder belichting kunnen worden geteeld. 4Evergreen haalt daarbij bewust jonge mensen aan boord en heeft de ontwikkeling van haar medewerkers als speerpunt gemaakt.

www.4evergreen.nl

Heemskerk fresh & easy, Rijnsburg Eten is voor mensen belangrijker geworden. Daarnaast letten steeds meer Nederlanders op gezonde voeding. Wat eten we vandaag? Waar komt ons eten vandaan? Wat zit er precies in? Heemskerk fresh & easy probeert antwoorden op deze vragen te bieden door gezond eten gemakkelijk en bereikbaar te maken. Het bedrijf bedient zo’n twintig procent van de Nederlandse markt van gesneden groenten en kan door zijn omvang investeren in innovatie, terwijl de prijzen concurrerend blijven. De eerste robots hebben een plaats gekregen in het bedrijf, zowel in de productie als in de logistiek. Het hele proces, van grondstoffen tot consument, is vergaand gedigitaliseerd. Slimme vraagvoorspellingssoftware moet de wensen van de klant verder aanvoelen en zo de verspilling van voedsel laag houden. Heemskerk fresh & easy zoekt uitdrukkelijk naar talent in andere sectoren dan de tuinbouw. Werving van nieuwe krachten wordt onder meer gebaseerd op de doelgroep waarmee degene in functie te maken gaat krijgen. Studenten in dienst bij het bedrijf blijven vaak na hun studie bij Heemskerk fresh & easy werken. Hierdoor is binnen het bedrijf 90 procent van de managers onder de veertig jaar. Met verspakketten en poké bowls in zijn aanbod, voelt Heemskerk fresh & easy aan wat de (jonge) klant wil.

www.wheemskerk.nl

Florensis is een innovatief en snelgroeiend tweede generatie familiebedrijf. We zijn gespecialiseerd in veredeling en in de productie van hoogwaardig uitgangsmateriaal, bloemzaden en jong plantmateriaal voor professionele kwekers.

Wij zijn nog op zoek naar enthousiaste en gedreven collega’s voor de volgende functies: • •

Ons hoofdkantoor met plantenkwekerij van 100.000 m2 is gevestigd in Hendrik-Ido-Ambacht. Daarnaast hebben we moderne productielocaties in Kenia, Ethiopië en Portugal en verkoopkantoren en agenten verspreid over Europa. Naast een groot assortiment tuinplanten leveren we via Florensis Cut Flowers in Rijsenhout wereldwijd ook jonge planten van snijbloemen.

Teler Teeltspecialist

Is dit helemaal jouw baan en wil je het liefst morgen nog aan de slag? Lijkt het jou leuk om onderdeel te zijn van Florensis? Verstuur dan jouw sollicitatie met CV naar: recruitment@florensis.com. Wij komen graag met jou in contact!

Green Talent Internationaal telt Florensis 2.000 medewerkers, waarvan er 200 in Nederland actief zijn. Om te blijven ontwikkelen en groeien zijn wij regelmatig op zoek naar nieuwe enthousiaste en ambitieuze collega’s.

Meer info?

xx Bel de afdeling HR: 078-6233200 of kijk op onze website: www.florensis.com voor eventueel andere interessante functies.

Meer info vind je in onze Green Talent brochure op de site onder Werken bij Florensis.

Obturo®

PressTop

HET ONMOGELIJKE MOGELIJK MAKEN

Fibre-Neth® plug-in-plug

Zoveel uitdagingen, zoveel mogelijkheden. Samen met onze klanten werken wij continu aan het optimaliseren van bestaande producten en het ontwikkelen van innovaties. Beworteling

Kokos

Potgrond & substraten

Substraatmatten

Forteco® Propagation Cube

Retail

www.vanderknaap.info

Van der Knaap Groep, Kwintsheul Kokosmatten zijn een ecologisch walhalla voor planten, dat weet Van der Knaap Groep uit Kwintsheul als de beste. Dit Westlandse familiebedrijf weet hoe belangrijk het is om ecologische oplossingen te vinden voor beworteling van stekken en zaden. Met de roots in het veen is dit bedrijf inmiddels marktleider in kokossubstraten, want tuinders vragen steeds meer om duurzame oplossingen. Van der Knaap Groep levert al 35 jaar aan de hele keten: van grondstof tot eindproduct. Zij gebruikt hiervoor organische grondstoffen, producten die minder milieubelastend zijn. Van der Knaap groeide de afgelopen jaren flink en wil met zijn kokosproducten verder de wereld veroveren. In het eigen onderzoekscentrum, de Kas, worden nieuwe producten en teeltconcepten ontwikkeld, waaronder Vertical Farming technieken. De Kas is ook een erkend leerbedrijf en biedt volop ruimte voor stageplaatsen van allerlei onderwijsniveaus. Dit bedrijf hecht veel waarde aan loyaliteit en betrokken medewerkers. Werknemers met een eigen mening en eigen ideeën voelen zich hier op hun plek. Zo lanceerde het teeltbedrijf vorig jaar ‘het beste idee van..’, waarbij een idee van een werknemer werd uitgekozen en ook gerealiseerd.

www.vanderknaap.eu

Van der Ende Groep, Maasdijk Een nieuwe generatie staat aan het roer bij de Van der Ende Groep. Het bedrijf is hiermee volwassen geworden, maar niet oud. Deze techniekleverancier geeft de voorkeur aan inspirerend en coachend leiderschap, in plaats van strikte hiërarchie. In ‘BrainBoostRooms’ kunnen medewerkers in het pand hun creativiteit de vrije loop laten. De ambities op het gebied van innovatie zijn ook niet gering. Van der Ende Groep heeft de doelstelling om ieder jaar een of meerdere echte nieuwe producten te lanceren. Zoals de natriumverwijderaar De Poseidon, die de GreenTech Sustainability Award dit jaar in ontvangst mocht nemen. Om niet alleen in Nederland bezig te zijn met het bedenken van duurzame oplossingen, bouwt Van der Ende Groep bijvoorbeeld drinkwaterprojecten in Zuid-Afrika, waar installaties ongewenste elementen, zoals natrium, uit het water filteren. Een stoomcursus aan de lokale bevolking zorgde, voor directe kennisoverdracht. Het nieuwe kantoor is tot slot het bewijs van de groei, die evident is: Van der Ende Groep verdubbelde zijn omzet in vier jaar tijd.

www.vanderendegroep.nl

Ter Laak Orchids, Wateringen De Phalaenopsis van Ter Laak komen als het aan dit bedrijf ligt overal ter wereld terecht. Een ambitieuze doelstelling, waarmee Ter Laak Orchids zich probeert te onderscheiden. De focus ligt op samen werking, topkwaliteit, innovatie en duurzaamheid. In samenwerking met Wageningen University & Research bouwde het bedrijf de DaglichtKas: een geïsoleerde kas die zonne-energie opslaat en gebruikt, in combinatie met hybride LED-verlichting. Net als een kromme komkommer is een imperfectie bij orchideeën geen reden voor verspilling, aldus Ter Laak. Dus ontwikkelde het bedrijf de Authentic Orchids: planten die nét niet voldoen aan de Decorumtopkwaliteit, maar die wel authentiek zijn. Deze bloemen kunnen bijvoorbeeld als bijzonder relatiegeschenk worden gegeven. Grenzend aan de DaglichtKas opent Ter Laak in 2019 een inspiratiecentrum, waar het bedrijf duurzame kennis deelt en nog meer innovaties wil ontwikkelen. Dit centrum gaat ook jong talent aantrekken. Het Young Potential-programma gaat jonge mensen de weg in het bedrijf wijzen. Het bedrijf hoopt in de toekomst een afspiegeling te zijn van jonge talenten, ervaren krachten en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.

www.orchidee.nl

SAMEN STERKER VOOR HET BESTE KWALITEITSPRODUCT

VREUGDENHILYOUNGPLANTS.NL xx KLUGTPLANTEN.NL

www.noviflora.com

Royal Lemkes Group, Bleiswijk Bij Royal Lemkes geloven ze in planten en het lijkt erop dat ook steeds meer (jonge) consumenten dit doen. Bij een onderneming in planten moet het bedrijfsproces natuurlijk ook groen zijn. Royal Lemkes streeft ernaar in 2020 klimaatneutraal te zijn. Het bedrijf bundelt het transport van zijn kwekers richting het distributiecentrum en vermindert hiermee zijn aanvoerlogistiek met 40.000 kilometers. En na de introductie van zonnepanelen, LED-lampen en warmtepompen, wordt de groene energie van het bedrijf tegenwoordig ook opgeslagen. Medewerkers kunnen hun thuisstroom uit deze voorraad afnemen. Royal Lemkes groeit flink en neemt fris bloed aan; de laatste jaren zo’n twintig jonge afgestudeerden. De ‘Plantify Academy’ van het bedrijf biedt opleidingen aan in het kader van ‘een leven lang leren’. Als deze (jonge) mensen eenmaal bij het bedrijf werken, dan wacht hen inspiratiesessies en workshops over onder andere stress en gezond eten. Het bedrijf heeft zijn ogen open als het aankomt op innovatie: zo nam het een belang in de startup Sprinklr, een webwinkel voor planten. In de toekomst kunnen meer innovatieve bedrijfjes op de belangstelling van Royal Lemkes rekenen.

www.royallemkes.nl

Royal Brinkman, ’s-Gravenzande Niet stilstaan, maar doorgaan. Dat is de gedachte van horti-bedrijf Royal Brinkman, een handelsplatform voor de wereldwijde glastuinbouw. Dit is een familiebedrijf in hart en nieren, dat sterk weet wat de klant, en vooral de teler, wil. Royal Brinkman levert zijn producten rechtstreeks aan kwekers, via een one-stop-shop model waar klanten via een webshop en platform hun wensen kunnen doorgeven. Dit bedrijf wil nog meer groeien, vooral met gewasbescherming, in thuisland Nederland, maar ook wereldwijd. Daarvoor is innovatie nodig: nieuwe producten, nieuwe teeltconcepten, maar ook nieuwe e-commerce tools. Nieuwe vestigingen worden ondertussen over de hele wereld geopend, van Australië en Marokko tot in Frankrijk. Niet voor niets stond dit bedrijf, waar veel jonge mensen werken, afgelopen jaren in de Elsevier-top 500 van grootste bedrijven. Bij een inspirerende werkgever hoort een inspirerende werkomgeving, van moderne flexplekken tot ultra gezond fruit in de kantine. Op het hoofdkantoor in het Zuid-Hollandse ‘s-Gravenzande kunnen werknemers regelmatig meedoen met trainingen en cursussen, waaronder een eigen horticultural inhouse training. Dit familiebedrijf houdt van korte lijnen en werkt met mensen die het verschil willen maken, of zoals ze zelf zeggen: ‘Kennis is handig, maar aan te leren. Een juiste instelling niet.’

www.brinkman.nl

Priva, De Lier Een optimale omgeving creëren voor zowel mensen als planten: dat is waar Priva naar streeft. Op uiteenlopende plaatsen zorgt het bedrijf voor een gezond klimaat. Van hi-tech kassencomplexen tot het Noordgebouw op Utrecht Centraal, met daarin zowel woningen als een hotel, maar ook bijvoorbeeld het Anne Frank Huis. Met zulke gevarieerde opdrachten heeft Priva veel uitdaging te bieden aan (nieuwe) werknemers. In de toekomst worden Priva’s technieken op het gebied van indoor growing ook steeds relevanter. Het bedrijf levert klimaatoplossingen, van verticale boerderijtorens tot kweekcontainers, waarmee zoveel en zo goed mogelijk voedsel voor zoveel mogelijk mensen wordt gecreëerd. Samen met het technische ecosysteem Innoveins zet Priva meerdere innovatieclusters op voor data-applicaties en gerobotiseerde teelttoepassingen in zacht fruit en de glastuinbouw. Op de Brightlands Campus Greenport in Venlo, moet dit vorm gaan krijgen. Het initiatief ‘Sustainable Urban Delta’ zet Nederland neer als metropool die uitdagingen op het gebied van water, voedsel, energie en mobiliteit pareert. Deze verbeelding wordt door klimaatverandering en verstedelijking steeds relevanter. Het initiatief is aan het kabinet voorgelegd. Dit biedt de kans om bij Priva in een maatschappelijke relevante omgeving te werken.

www.priva.com

Breeding to feed the world xx

Succesvol ondernemen in de tuinbouw begint met het juiste groenteras of -concept voor de juiste markt. Op het juiste moment. Om dat te realiseren is onderzoek en samenwerking noodzakelijk. We werken daarvoor nauw samen in internationale teams. Intern met collegaâ&#x20AC;&#x2122;s en extern met telers, retailers, handel en consumenten. xx

Anticiperen op ontwikkelingen Succesvol ondernemen is ook anticiperen op toekomstige ontwikkelingen. De snelle groei van de wereldbevolking in combinatie met een afnemend areaal aan goede landbouwgrond en het veranderende klimaat zal een enorme druk op de voedselbeschikbaarheid en -veiligheid leggen.

nodig hebben. Op een lange houdbaarheid om onnodige voedselverspilling te voorkomen. Op het ontwikkelen van biologische groenterassen. Op efficiĂŤntere, duurzame en betrouwbare teelten verwerkingsmethoden. En op extreme klimaat- en andere omstandigheden, zoals hitte, droogte of verzilte grond.

Toekomstproof rassen

Het resultaat

Daarom richten onze veredelaars zich naast smaak en voedingsstoffen ook sterk op productiviteit en weerstand tegen ziekten. Op sterke betrouwbare rassen die tijdens de teelt minder gewasbeschermingsmiddelen, water of kunstmest

Op deze manier zorgen we er gezamenlijk voor dat we mensen toegang geven tot gezond, gevarieerd eten. Waar ze zich ook bevinden op de wereld. En op de meest mogelijke duurzame manier.

enzazaden.nl

Enza Zaden, Enkhuizen In 1938 werd De Enkhuizer Zaadwinkel opgericht, de winkel waar het voor Enza Zaden allemaal mee begon. Tuinders, maar ook mensen die een volkstuintje beheerden, konden hier terecht voor zaden van groenten, aardappels en peulvruchten. Tachtig jaar later is dit groenteveredelingsbedrijf beter bekend onder de naam Enza Zaden en produceert en verkoopt het zijn groentezaden, zoals bijvoorbeeld sla, paprika, tomaat, komkommer en ui, wereldwijd. Door forse investeringen en nauwe contacten met wetenschappers en universiteiten van over de hele wereld, verandert Enza Zaden steeds meer in een lifescience en technologie bedrijf. Alleen al op het hoofdkantoor in Enkhuizen werken meer dan dertig nationaliteiten. Enza Zaden staat bovendien voor eerlijke handel en onder steunt kleine tuinders in landen als Ethiopië en Indonesië met haar kennis. Met een eigen Enza Academy en een eigen laboratorium speelt Enza Zaden in op het steeds sneller veranderende pakket van eisen en wensen van de internationale tuinbouw. Het daagt hun wetenschappers uit om te excelleren.

www.enzazaden.nl

Dool Industries, Monster Dool Industries verkoopt geen lampen, maar groei, zo viel vorig jaar in de Hillenraad100 te lezen. Het groeilichtbedrijf kiest voor slimme technieken, zodat het milieu wordt gespaard voor generaties na ons. De directie van Dool is jong en dit drukt zijn stempel op de koers. Het bedrijf schuwt geen nieuwe technologieën en is ingesprongen in the Internet of Things met de slimme lichtinstallatie HortiSense. Ook is Dool voorloper in LED en heeft het bedrijf hier een nieuwe tak van onderzoek en advies aan gewijd: LED’s research! De onderzoeksresultaten gebruikt Dool om klanten te adviseren over het gebruik van LED-verlichting in kassen en bij onder andere Vertical Farming. Dit laatste is een mooie, toekomstbestendige manier van telen, als toekomstig alternatief voor de klassieke Venlo kas. Het bedrijf stimuleert zijn medewerkers in hun persoonlijke ontwikkeling door opleidingen en cursussen aan te bieden. De Dool Industries Academy is hier een bewijs van. De jonge directie heeft een groot gevoel van sociale verantwoordelijkheid. Naar de wereld toe, maar ook naar medewerkers, die zich vrij mogen voelen het nieuwe werken toe te passen. Werk is geen ‘9 tot 5’ in een kantoor meer, en dat begrijpen ze bij Dool.

www.doolindustries.com

Delft Research Group, Delfgauw De bedrijven die de Delft Research Group vormen, combineren techniek, kennis en onderzoek op een unieke manier. Onderzoeks resultaten koppelen aan praktisch advies: daar ligt de kracht van de formule. Zo staat Delft Research Group de keten met raad en daad bij. De werkzaamheden richten zich op twee centrale thema’s: plantproductie en voedselveiligheid. Thema’s die in de toekomst steeds belangrijker worden. De groep verschuift daarnaast zijn aandacht steeds meer van het laboratorium naar dataverwerking en advies. Dit tonen bijvoorbeeld de platformen Netfeed en Residuweb aan. Ook innoveert de groep op het gebied van sensors en robotisering. Binnen de organisatie bouwt Delft Research Group aan zelfsturende teams, die worden gestuurd op de vaardigheid om doelstellingen te behalen en tegelijkertijd te zorgen voor klanttevredenheid. Contacten in de academische wereld zorgen voor het aantrekken van hoogopgeleide nieuwe werknemers, ook van buiten de tuinbouwsector. Stagiairs en afstudeerders worden sectorspecifiek en continu opgeleid binnen de groep zelf.

www.agrocontrol.nl

Certhon, Poeldijk De combinatie tussen plant en techniek: dat is waar de expertise van Certhon ligt. De leverancier van moderne kassen en installaties wil wereldwijd de optimale teeltomgevingen voor planten creëren en zo een rol spelen in de oplossing van het wereldwijde voedselvraagstuk van de toekomst. Die rol van het bedrijf kan wel eens een hoofdrol worden: Certhon heeft veel technieken namelijk zelf in huis en ontwikkelt deze steeds verder. Groeit sierteelt straks zonder daglicht? Bij Certhon wel. In de ‘Indoor Farm’ van het bedrijf wordt geteeld onder LED-verlichting in een door koelplafonds en luchtbehandeling geregeld klimaat. De teeltmethodiek PlantyFood laat telers ook groenten telen zonder daglicht. Van global warming naar global farming, luidt het devies. Iedere twee weken organiseert het bedrijf het Certhon College, een programma waarbij een medewerker zijn of haar ervaringen en expertise deelt. Zo verkleint het bedrijf de afstand en grenzen tussen de afdelingen. Talentprogramma’s en opleidingstrajecten zijn erop gericht nieuw (internationaal) talent aan te trekken en op te leiden. Ook het Certhon Innovation Centre zal technisch talent aantrekken. Zo heeft het Westlandse familiebedrijf voldoende te bieden aan innovators en ambitieuze technici die willen nadenken over de grote vragen van de toekomst.

www.certhon.com

Artemis Nurseries, Honselersdijk Van den Bos Flowerbulbs is het paradepaard van de Artemis Groep. De missie van het bedrijf is dan ook niet te bescheiden: Van den Bos wil het beste bloembollenbedrijf ter wereld worden, en ook blijven. Een sterke positie in opkomende markten in Azië en Noord- en ZuidAmerika moet het bedrijf in de komende jaren dichter bij zijn doel brengen. Het bedrijf is aanwezig in de V.S., Canada, China, Chili en Australië en kan daar met een groot aantal (semi)exclusieve licenties vele nieuwe bloemen in de markt zetten, zoals bepaalde soorten lelies en fresia’s. De bollensector zelf is echter nog niet de meest duurzame tak van Nederland. Van den Bos Flowerbulbs probeert zich te onderscheiden en zet langzaam maar zeker een aantal stappen vooruit op dit gebied. Het bedrijf heeft (als enige bloembollenbedrijf in Nederland) een manager sustainability aangesteld die de ecologische voetafdruk van Van den Bos in kaart brengt. Daarnaast voert de teler proeven uit waarin bollen zonder kunstmest en bestrijdingsmiddelen worden geteeld. Zo wil het bedrijf ervaring opdoen met biologische bloembollenteelt. Van den Bos zoekt continu naar talent van binnen en buiten de sector, bijvoorbeeld als het gaat om functies in de marketing of finance. De internationale contacten van het bedrijf komen hierbij van pas om te worden tot een echt wereldbedrijf.

www.artemisnurseries.com

Bosman Van Zaal, De Kwakel Bosman Van Zaal heeft een missie waarin de groeiende behoefte aan efficiënt energiegebruik, schoon water en gezond voedsel in de toekomst centraal staan. Nieuwe teeltmethoden, energie- en watersystemen en hoogwaardige kassen moeten deze missie waarmaken. Het bedrijf boort hiervoor ook nieuwe, aanverwante sectoren aan die tuinbouwtechnologie toepassen, zoals de akkerbouw, bosbouw, farmacie en cosmeticawereld. Ook in deze sectoren verwacht Bosman Van Zaal groei te kunnen behalen. Een ingrijpende gebeurtenis, de brand van de fabriek van de onderneming in 2017, heeft uiteindelijk toch een lichtpuntje. De digitalisering en automatisering van processen worden in het nieuwe pand versneld doorgevoerd. Een voorbeeld: de 3D-printer gaat ervoor zorgen dat klanten al in een vroeg stadium een product kunnen zien en aanraken. Om voor de groei en ontwikkeling goede technische vakmensen binnen te halen werkt Bosman Van Zaal onder andere samen in de netwerken Technet en TechnoSpitsen om scholieren en studenten te interesseren voor techniek. Uitdagingen genoeg hier.

www.bosmanvanzaal.com

Wij delen Tatiana’s ondernemerschap en passie voor groenten

Vijftien jaar lang werkte Tatiana Ovsyankina voor een retailorganisatie in Rusland. Ze realiseerde zich in die periode hoe groot in haar land het potentieel is voor het segment gemaksgroenten. Tatiana besloot haar eigen snijderij te beginnen. Tijdens haar marktonderzoek stuitte ze vaak op de naam Rijk Zwaan, marktleider in slazaden. Rijk Zwaan hielp haar met een schat aan informatie en een wereldwijd netwerk van specialisten. De samenwerking groeide uit tot een win-winsituatie. Samen proberen de bedrijven kansen te benutten om kwaliteit en gemak in het Russische groenteschap verder te verbeteren. Het is Tatiana’s ambitie om Ruslands convenience-segment naar een hoger plan te tillen. Rijk Zwaan, wereldwijde speler in groenteveredeling, deelt die ambitie. Samen werken we aan een gezonde toekomst. Lees meer hierover op rijkzwaan.com

Viscon Group, ’s-Gravendeel Iedere dag werken aan nieuwe ideeën voor de tuinbouw om daarmee productieprocessen in agro en food te automatiseren, dat is wat je bij de verschillende bedrijven die onder de Viscon Group vallen, zult aantreffen. Meer dan 250 medewerkers werken voor wereldwijde klanten in meer dan 77 landen dagelijks aan slimme oplossingen zoals robotized farming. Groot voordeel van de vele bedrijven binnen de groep is het grote internationale netwerk dat hieruit is ontstaan. Dit bedrijf is het toonbeeld van innovatie. Een van de grootste doorbraken van het afgelopen jaar is AutoStix, waarmee het automatiseren van het uitplanten van stekken naar een nieuw hoogtepunt is gebracht. Voor innovatie zijn jonge mensen nodig. De gemiddelde leeftijd is dan ook 38. Die jongeren worden klaargestoomd om een leidinggevende positie in te nemen en worden hierbij door managers gecoacht. Deze nieuwe stijl van managen is ook terug te zien in hoe Viscon met een worklife-balance omgaat. Zolang voldaan wordt aan de afgesproken prestatie, kunnen ook andere dromen worden nagejaagd. Duurzaam ondernemerschap heeft Viscon hoog in het vaandel staan, onder andere door containers met materialen en machines beschikbaar te stellen voor ondernemers uit ontwikkelde economieën. Zij kunnen zo vrij makkelijk een jonge plantenkwekerij starten. Deze globetrotter is in alles wat hij doet een echt SUB40-bedrijf.

www.viscongroup.eu

Van Gelder groente & fruit, Ridderkerk Van Gelder groeit als kool. Zo parafraseren we graag burgemeester Ahmed Aboutaleb, die Van Gelder veel succes wenste bij de realisatie van zijn nieuwe pand, een van de vijf meest duurzame gebouwen van Nederland. Waar Nederland van het gas af moet, maakt Van Gelder een begin: het gebouw heeft geen gasaansluiting. Samen met intern transportbedrijf Vanderlande installeert Van Gelder in zijn nieuwe pand een logistiek shuttlesysteem, dat ervoor zorgt dat de producten naar de mensen komen, in plaats van de mensen naar de producten. Een andere, simpele, maar doeltreffende keuze: de nieuwe locatie van Van Gelder is voor het talent van de toekomst beter bereikbaar met het openbaar vervoer. Groenten en fruit zelf zijn volgens deze AGF-specialist op het gebied van duurzaamheid de toekomst. Niet alleen kunnen mensen met hun voedselkeuze een groot verschil maken, Van Gelder versnelt dit proces ook nog eens door samenwerkingen. Zo werkt het bedrijf samen met hotelketen Van der Valk om meer groente op de borden in de hotel-restaurants te krijgen. En als je in dit nieuwe, hypermoderne pand komt te werken? Dan belooft Van Gelder dat iedere medewerker passende rol krijgt, met een doel om naartoe te werken, dit in plaats van een traditionele vastomlijnde functie.

www.vangeldernederland.nl

Rijk Zwaan, De Lier Het geheim van het succes van Rijk Zwaan? ‘De mensen die er werken’, zo antwoordde directeur Marco van Leeuwen in 2017 aan het Algemeen Dagblad. Niet voor niets is de primaire doelstelling van dit internationale groenteveredelingsbedrijf, dat in dertig landen actief is, het de medewerkers naar hun zin te maken. Zij krijgen ook nog eens goed betaald en een vast contract, uitzonderlijk in een tijd van toenemende flexibilisering op de arbeidsmarkt. Medewerkers krijgen veel vrijheid om binnen het bedrijf samen met hun team te ondernemen. Zij hebben ook nog een andere mogelijkheid om inbreng te leveren: het Blue Ocean Team haalt baanbrekende ideeën uit de organisatie op. Aangezwengeld door deze ideeën ontwikkelt Rijk Zwaan steeds nieuwe groenterassen en producttoepassingen. De zaden daarvan worden aan telers over de hele wereld verkocht. Daarvoor zijn uitgebreide marktkennis en verfijnde technieken nodig. Robots, artificial intelligence en drones worden hier dan ook volop gebruikt. Dertig procent van de omzet wordt geïnvesteerd in onderzoek en ontwikkeling, er zijn daarmee volop groei en uitbreidingskansen. Rijk Zwaan heeft ook zijn eigen Academy met tachtig opleidingen en interne faciliteiten die heel passend zijn bij een groot bedrijf als dit: een eigen bedrijfsarts, gratis sportactiviteiten en een eigen familiefestival. Elsevier zette dit bedrijf al eerder op de lijst van slimste bedrijven in Nederland.

www.rijkzwaan.com

Proef meer dan 65 jaar vakmanschap, kennis en innovatie. Als specialist op het gebied van smaaktomaten heeft RedStar een heldere focus: smaak. Met de allerbeste rassen als basis proberen we onze producten elk jaar te verfijnen. Op elke teeltlocatie creĂŤren we de optimale omstandigheden, waarin de tomaten het best gedijen. Wij telen jaarrond, volgens de hoogste kwaliteitseisen en op de meest innovatieve manier. Zo lopen we voorop op het gebied van voedselveiligheid, duurzaamheid en efficiency. En door automatische tracking & tracing kennen we elke tomaat van oogst tot schap. RedStar werkt ondertussen hard door aan nieuwe toepassingen van smaaktomaten ĂŠn de beleving in het groenteschap. xx Poortcamp 10, 2789 PT De Lier T +31 174 531000 F +31 174 531010 E info@redstar.nl I www.redstar.nl

Beleef de smaak. Met RedStar.

Soon to be announced on Instagram @dijkvandijk

www.dijkvandijk.nl Adv Dijk van Dijk 2018-def.indd 1

12-09-18 17:04

Nature’s Pride, Maasdijk De exotische groente en fruit die Nature’s Pride naar Maasdijk importeert, komt van over de hele wereld. Dit handelsbedrijf haalt haar producten uit ruim zeventig landen en heeft ook nog een andere sterke troefkaart in handen. Nature’s Pride heeft namelijk wereldwijd de grootste en meest geavanceerde faciliteit waarin de razend populaire avocado en mango precies goed gerijpt kunnen worden. Want om de wereld van fastfood te verslaan en te kiezen voor een gezondere wereld, moet fruit en groente eetrijp en smaakvol zijn, zo is de filosofie van dit bedrijf. Dat kan alleen door continu data en informatie te verzamelen en te analyseren met hulp van IA-bedrijven en Wageningen Universiteit. In de toekomst wil het Maasdijkse bedrijf zich nog verder specialiseren op de steeds populairder wordende bessen, zachtfruit en ‘ready-to-eat’ fruit. Nature’s Pride wil niet alleen dat zijn klanten gezond leven, ook voor zijn eigen medewerkers zorgt het bedrijf goed. Zo kunnen medewerkers hun lijf fit houden door mee te doen aan yoga en bootcamp en krijgen zij elke dag een gezonde lunch voorgeschoteld. Op de Nature’s Pride Academy werken werknemers aan hun ambitie door management development programma’s en vaktechnische cursussen te volgen. Dit dynamische bedrijf is een bedrijf waar de groei en gezondheid vanaf spat.

www.naturespride.eu

KUBO Tuinbouwprojecten, Monster De hightech kassen van Kubo Tuinbouwprojecten hebben veel potentie. Een groeiende wereldbevolking vraagt om een efficiënte voedselproductie. Kubo draagt hieraan bij met kennis, technologie en innovaties. De Kubo-kassen gebruiken zo weinig mogelijk energie en water. De Ultra-Clima kas is een semigesloten kas - een concept waar Kubo marktleider in is: in 17 landen bouwde het bedrijf al ruim 422 hectare semi-gesloten kassen. Kubo Tuinbouwprojecten ondersteunt klanten naast het bouwen van de kas ook in het ontwikkelen van een bijbehorend businessplan. Kubo Smart Growing is de data-gedreven kant van het bedrijf, die over de hele wereld de opbrengsten uit een kas moet maximaliseren. Een maximale opbrengst is echter niet genoeg: telen in kassen moet ook nog eens eenvoudiger worden, toegankelijk voor een groot publiek. Dat is de enige manier waarop we de hele wereld kunnen voeden, zo vindt Kubo. Via de Ultra Clima Convention wordt kennis binnen de sector uitgewisseld. Voor werknemers is Kubo een goede, stabiele werkgever. Het bedrijf onderscheidt zich door doorgroeimogelijkheden, opleidingen en trainingen en een TOPFIT-programma. Onderdeel van dit laatste programma zijn onder meer groente en fruit op de werkvloer en opmerkelijk: drukpuntmassages. Op de bovenste verdieping van het nieuwe bedrijfspand heeft Kubo Tuinbouwprojecten 40 nieuwe werkplekken beschikbaar. Een duidelijk signaal: het bedrijf voorziet een behoorlijke groei en wil talent aantrekken.

www.kubo.nl

Koppert Cress, Monster Innovatief, prikkelend en ambitieus: Koppert Cress is een bedrijf om je vingers bij af te likken. Na het veroveren van de gastronomie zijn nu cateraars en institutionele gebruikers, zoals ziekenhuizen, aan de beurt voor een gezond cateringaanbod. Gezonde voeding - zonder pakjes - moet voor iedereen beschikbaar zijn, zo luidt het doel. En het bedrijf biedt niet alleen de voor ons zo gezonde kiemgroenten aan, maar wil ze ook heruitvinden. Ieder jaar voegt Koppert Cress minstens één microgroente aan zijn aanbod toe. Dit vindt zijn weerklank: gezondheid is overal in trek, en zeker bij een nieuwe generatie. Nederland moet hierin het gezondste land ter wereld worden, maar de rest van de wereld mag ook niet achterblijven. Het initiatief Koppert Cress Earth moet de Koppert Cress-producten overal ter wereld voor lokale gebruikers beschikbaar maken. Het familiebedrijf groeit snel en schakelt daarmee over naar een nieuwe manier van leidinggeven: het dienend leiderschap. Verantwoordelijkheid ligt laag in de organisatie en niet slechts aan de top, ook zijn samenwerking en talentontwikkeling belangrijke pijlers. Daarnaast passen binnen een organisatie die gezondheid aanprijst hele gezonde werknemers. Dus voert het bedrijf het programma ‘gezondheidsmanagement’ om een gezonde levensstijl voor alle werknemers te stimuleren - niet beperkt tot voeding alleen.

www.koppertcress.com

Partners with Nature Koppert Biological Systems wil de gezondheid van mens en aarde verbeteren. In samenwerking met de natuur maken wij de landbouw gezonder, veiliger en productiever. We bieden een geïntegreerd systeem van specialistische kennis en natuurlijke, veilige oplossingen die de gezondheid, weerbaarheid en productiviteit van gewassen verbeteren.

Tel. +31 (0)10 514 04 44 info@koppert.nl

www.koppert.nl

Beekenkamp Group bruist van de ideeën, lokaal en bij grote internationale projecten. Door continu onderzoek blijven wij innovatief. Samen voor het beste resultaat Beekenkamp Plants Beekenkamp Verpakkingen Deliﬂor Chrysanten

Koppert Biological Systems, Berkel en Rodenrijs Koppert Biological Systems is een familiebedrijf bij uitstek. In de jaren zestig van de twintigste eeuw had komkommerteler Jan Koppert veel last van hoofdpijnen en allergieën. Hij begreep al snel dat die werden veroorzaakt door de chemische bestrijdingsmiddelen die hij voor zijn komkommerteelt gebruikte. Samen met zijn zoon ging hij op zoek naar een alternatief uit de natuur. Nu is Koppert Biological Systems uitgegroeid tot een wereldwijde marktleider in biologische gewasbeschermingsmiddelen. Het bedrijf heeft ook nog eens de tijdsgeest van nu mee: met oplossingen uit de natuur, via biologische gewasbescherming, kan voedsel op een veilige en gezonde manier worden geproduceerd. Het bedrijf blijft dan ook alsmaar groeien. Afgelopen jaar werd de directie nog uitgebreid met vijf directieleden, waarvan drie jonger dan 40 jaar. Nieuwe divisies voor nieuwe productgroepen werden opgericht, waarbij innovatie nog steeds een grote rol speelt. Met hulp van onder andere datasoftware en drones brengt Koppert Biological Systems plagen en natuurlijke vijanden in kaart. Dit kennisintensieve bedrijf heeft haar eigen experience center om haar expertise met de wereld te delen, zodat iedereen beter kan leren om te telen en te kweken. Jonge honden wordt een stevig driejarig durend HBO+ programma aangeboden en met de Koppert Academy worden werknemers ook nog eens continu professioneel bijgespijkerd.

www.koppert.com

JEM-id, Honselersdijk JEM-id springt uit de SUB40-lijst als gespecialiseerde aanbieder van digitale oplossingen in de tuinbouwwereld. Het bedrijf wil de sector naar een hoger (digitaal) niveau tillen en dit is geen gekke gedachte in een sector die op het gebied van ICT volgens JEM-id nog stappen te maken heeft. Het bedrijf heeft grote ambities om tuinbouw op te stuwen in de wereld van digitale oplossingen en platforms: de sector kan dit extra initiatief wel gebruiken. In FloraXchange, een handelskanaal waar exporteurs direct zaken kunnen doen met kwekers, werkt JEM-id samen met Royal FloraHolland. Door deze samenwerking creëert het bedrijf op een slimme manier meer draagkracht voor het digitaliseren van de sierteelt in de sector. Veel zaken, zoals inkoop en verkoop, kunnen immers een stuk sneller, aldus JEM-id. Het jonge bedrijf heeft geen hiërarchische structuur en dit kan een ICT-onderneming inderdaad een stuk verder brengen dan strikte regels zouden doen. Zo schafte het bedrijf (vaste) vrije dagen af en mogen medewerkers zelf bepalen wanneer ze wat rustdagen nodig hebben. En JEM-id is niet alleen intern bezig met leren en innoveren, ook klanten (en kinderen van klanten) moeten op de hoogte zijn. Hiervoor organiseerde JEM-id een tech event over leren programmeren en sessies over cyberveiligheid en over neuromarketing – onbewust het brein beïnvloeden. In deze tak van sport is het steeds aan de (digitale snel) weg timmeren.

www.jem-id.nl

Bunnik Plants, Bleiswijk In ieder huis een plant, en als het even kan, een Bunnik-plant. Dat is wat Bunnik Plants wil. Want planten zorgen voor gezelligheid, gezondheid en geluk in de woonkamer, zo vindt deze potplantkweker uit Bleiswijk. Het bedrijf produceert een behoorlijk aantal planten per week, zo’n 600.000. En dat allemaal op een energie-neutrale en maximaal biologische manier. Goed voor het milieu en precies wat de klant wil. Bunnik Plants is een rechttoe-rechtaan bedrijf met een ‘super platte organisatie-structuur’. Teamspirit, ondernemerschap en een professionele houding staan bij dit bedrijf hoog in het vaandel. Vedettes en diva’s voelen zich hier misschien minder op hun gemak, want gedrag is ‘een maker of een kraker’. Daar tegenover staat een enorme hoeveelheid vrijheid. Flexibele werktijden en parttime werken zijn bij dit bedrijf geen enkel probleem. Bunnik Plants is ook een van de weinige bedrijven uit de tuinbouwsector dat met echt zelfsturende teams werkt. Teams mogen zelf bepalen wat, hoe, wanneer en wie. Niets is geheim bij deze potplantkweker, werknemers weten precies hoe het bedrijf ervoor staat. Realtime wordt gevolgd welke teams per week wat hebben verdiend. Bunnik Plants deelt ook nog eens in zijn successen: vijfentwintig procent van de winst gaat naar de werknemers.

www.bunnikplants.nl

O N R O E R E N D E

Z A K E N

G L A S T U I N B O U W

AAN– EN VERKOOP TAXATIE BEDRIJFSWAARDERING FINANCIEEL ADVIES ONTEIGENING RECONSTRUCTIE

Makelaar én Adviseur in de Glastuinbouw Compleet in dienstverlening: van aankoop tot verkoop, van onteigening tot reconstructie! Wanneer u te maken krijgt met complexe zaken en strategische keuzes waarin uw glastuinbouwbedrijf en financiële belangen en uw toekomst centraal staan, kan Vollebregt-Barten u van advies dienen. Wij zijn een gesprekspartner en tegelijkertijd sparringpartner die aan een half woord genoeg heeft. U kunt rekenen op een betrouwbaar en deskundig advies, gedegen kennis van de markt en uiteraard volledige inzet om voor u het beste resultaat te bereiken. Een oplossing die op korte èn lange termijn zijn waarde bewijst.

Poeldijksepad 5 2675 CL Honselersdijk | Tel. (0174) 63 11 31 | www.volbar.nl

For technical innovations. For talent. For you.

www.certhon.com/werken-bij

buzzwords

TUINBOUWBEGRIPPEN VOOR GEVORDERDEN 5. VERMEERDEREN (VERMEERDERINGS SYSTEMEN) De tuinbouw heeft constant een grote behoefte aan meer planten. Vermeerdering is, simpel gezegd, het creëren van meerdere planten uit één. Er wordt onderscheid gemaakt tussen vegetatief vermeerderen (een stuk van de plant verwijderen en verder opkweken) en generatief vermeerderen (geslachtelijke voortplanting via zaad).

6. SUBSTRAAT WOORDEN EN BEGRIPPEN UIT DE TUINBOUWLAND VERKLAARD Daar waar tuinders begin jaren vijftig van de vorige eeuw nog een handvol tomaten, komkommers of chrysanten direct aan de veiling, koopman, tuinder of burger verkochten, heeft de ontwikkeling van de tuinbouwsector afgelopen decennia een vogelvlucht genomen. Nederlandse tuinbouwondernemers groeiden uit tot wereldspelers, met duizenden mensen in dienst, en legden zich niet langer toe op het produceren van een enkel product.

Een substraat is een (kunstmatige) bodem waarop planten kunnen groeien, bijvoorbeeld van steenwol, polyurethaanschuim of kokosmat. Deze bodem wordt gebruikt omdat een teler er gemakkelijk voedingsstoffen aan kan toevoegen en er verkeerde stoffen kan uithalen. Hierdoor wordt duurzaam omgegaan met voedingsstoffen en water, omdat de teler precies kan meten wat de plant nodig heeft.

7. JAARROND TELEN Het klimaat in Nederland is ontoereikend voor een oogst het gehele jaar door. Met kassen, klimaatbeheersing en groeilicht worden in de kas de teelomstandigheden gecreëerd om het hele jaar te kunnen

Met de groei van de sector, groeide ook het jargon. Wat voor

telen en oogsten.

tuinbouwondernemers meer dan logisch in de oren klinkt, is voor (veel) anderen abracadabra. Voor wie geïnteresseerd is in de

8. VERTICAL FARMING

tuinbouwsector en wie hoge ogen wil gooien, kan het geen kwaad

Vertical farming is het in verticaal gestapelde lagen produceren

om hier en daar wat buzzwords eigen te maken. Dit zijn volgens de

van voedsel. Voordelen zijn: ruimte- en waterbesparing en een

HillenraadSUB40 de vaktermen, of buzzwords, over de belangrijkste

controleerbaar klimaat. Deze methode wordt gezien als revolutie

trends in de tuinbouw die je moet kennen om mee te komen.

in het voedselvraagstuk van de toekomst. Ook maakt het voedselproductie in de stad mogelijk.

TUINBOUWBEGRIPPEN VOOR BEGINNERS 1. VEREDELEN Bij het veredelen van planten worden planten zo geschikt mogelijk

OVER PROCESSEN EN WERKMETHODES 9. ‘LEAN’

gemaakt voor mensen en hun gebruikswensen. Geschikt betekent

Wie werkt er niet ‘lean’, met ‘lean projects’, ‘lean teams’ of ‘lean

dan: zo gezond, lekker, mooi of sterk mogelijk. De meest simpele

manufacturing’? Een hoop tuinbouwbedrijven lijken bevangen door

manier om te veredelen is door de beste plant uit een groep te

de managementfilosofie, die zo min mogelijk verspilling belooft

pikken en die plant verder op te kweken. Maar er wordt ook gekruist

(met natuurlijk wel maximale resultaten).

en vermeerderd. Niet te verwarren met: gentechnologie.

10. STATE OF THE ART 2. TELERS EN KWEKERS

‘State of the art’ verwijst naar het hoogste niveau van ontwikkeling:

Is er eigenlijk een verschil tussen telers en kwekers? In Nederland

het nieuwste van het nieuwste. Door bedrijven in de tuinbouwsector

worden de twee termen synoniem gebruikt. En ook de Van Dale

wordt de term vaak gebruikt om aan te geven dat het bedrijf voorop

behandelt ‘teelt’ en ‘kweek’ synoniem: het ‘zaaien of poten en

loopt en niet bang is voor innovatie en vernieuwing.

verzorgen’ van planten. In de praktijk wordt kweken vooral gebruikt voor het opkweken van jonge planten, de term telen wordt vooral

11. INTERNET OF THINGS

gebruikt voor het telen van de (eind)producten zoals roos, tomaat of

Welk bedrijf zegt niet bezig te zijn met big data, blockchain en het

orchidee.

allesomvattende internet van dingen? Strikt genomen duidt Internet of Things op de verbondenheid van alledaagse apparatuur met het

3. SIERTEELT

internet en elkaar, om data te kunnen verzenden en ontvangen.

Sierteelt is de teelt (of kweek!) van siergewassen, zowel in de volle

In de tuinbouw wil men met veel slimme sensoren de geheimen

grond als onder glas en in plastic tunnels. Onder de sierteelt valt de

achter plantengroei ontdekken.

teelt van bloemen, planten, bollen, bomen en, afhankelijk van wie je het vraagt, ook graszoden.

12. ZELFSTURENDE TEAMS De tuinbouw loopt voorop als het gaat om technische

4. HORTICULTURE

ontwikkelingen, maar ook op de werkvloer blijft deze sector

De term ‘horticulture’ vindt gretig aftrek bij bedrijven in de sector,

zeker niet achter. Zelfsturende teams bepalen zelf hun eigen

maar wat betekent het eigenlijk? Het is gewoon de Engelse vertaling

doelen, werkwijze en welke collega wat doet. Het gehele team is

van ‘tuinbouw’. Een typisch voorbeeld van een geval ‘manager’, dat

verantwoordelijk voor de resultaten, een specifieke manager of

misschien wel interessanter klinkt dan ‘leidinggevende’, dus.

leidinggevende ontbreekt vaak.

HET SUCCES VAN DE STERBEDRIJVEN VERKLAARD Jaloersmakende resultaten, veel innovatie, een uitgebreid duurzaamheidsbeleid en meer dan tevreden werknemers. Negen tuinbouwbedrijven voeren de lijst van ‘SUB40-magnets’ aan en voldoen aan alle kenmerken waar de jonge generatie veel waarde aan hecht. Zij krijgen daarom de uitzonderlijke drie sterren toebedeeld in deze special edition van de Hillenraad100. Wat is hun recept voor succes? Wat doen zij anders?

artikel 50

Hun geheim? Daar moet Martin Koppert van Koppert Biological

iets moet doen’, reageert Bunnik. De potplantondernemer startte

Systems even over nadenken. Want er is niet zomaar één antwoord,

daarom vier jaar geleden met zelforganiserende teams, waarbij

zegt de directeur Agri van het gewasbeschermingsbedrijf

groepen mensen een doelstelling meekrijgen en zelf mogen

glunderend. Maar het zou zomaar kunnen dat bewustwording

bepalen hoe ze die gaan bereiken.

daarin een grote rol speelt. Met puur biologisch producten wil het bedrijf bijdragen aan een betere wereld en voedsel. ‘Voor veel van

Zonder baas of manager kun je het dus ver schoppen. Dat lijkt

onze werknemers is dat een reden om bij ons te werken,’ reageert

men ook te weten bij JEM-id, dat aan digitale oplossingen voor de

Koppert. ‘Het zit in onze genen.’

tuinbouw werkt. Martijn van Andel: ‘Wij werken met zelfsturende teams, zodat de teams gebruik kunnen maken van ieders talenten.

Koppert Biological System gelooft dus sterk in zijn eigen producten.

We blijven ver weg van een cultuur van organogrammen en bazen.

En dat lijkt logisch, maar volgens Stijn Baan van Koppert Cress eet

Medewerkers zijn bij ons het belangrijkste. Onze bazen zijn de

lang niet elke tomatenteler zijn eigen tomaten. Baan: ‘Ook wij staan

klanten.’ En met de vrijheid die bij zelfsturende teams komt kijken,

honderd procent achter onze producten.’ En daarmee doelt hij op

kunnen werknemers zoveel vrije dagen per jaar opnemen als ze

de speciale microgroenten die Koppert Cress aan de gastronomie

zelf willen.

van de wereld verkoopt. ‘We gaan steeds weer op zoek naar nieuwe dingen, naar producten die verrassen. Niet omdat er een grote

Drie-sterren-bedrijf Van Gelder groente & fruit werkt weliswaar

markt voor is, maar omdat we er zelf in geloven. Wij maken dingen

niet met zelfsturende teams, maar medewerkers hebben geen

populair.’

vastomlijnde functie. Wat ze wel hebben, is een passende rol, met een concreet doel om naartoe te werken. Ook zaadveredelaar Rijk

KLANTEN

Zwaan hecht veel aan autonomie: ‘Wij bieden veel vrijheid in het

Koppert Cress en Koppert Biological Systems laten zich sterk leiden

invullen van functies. Dit betekent dat je met je ambitie de kans

door hun vertrouwen in kansrijke producten. Maar daar waar de

hebt om een rol te creëren die helemaal past bij jouw passie en

eerste uitgaat van zijn eigen intuïtie, staat bij Koppert Biological

wensen,’ zegt Gabriël van der Kruijk.

Systems juist de klant centraal. ‘We zijn steeds weer op zoek naar nieuwe oplossingen die de klant wil. Zo hebben we als familiebedrijf

En Kuiper legt graag veel verantwoordelijkheid bij zijn (jonge) Kubo-

een lange termijn horizon bij de investeringen die we doen’,

medewerkers. ‘Iedereen heeft hier baat bij. Naast de financiële

reageert Martin Koppert.

resultaten zien we dat terug in een zeer laag ziekteverzuim, plezier in het werk en een snelle invulling van openstaande functies.’

GELUK OP DE WERKVLOER Bij sterbedrijven staat ook geluk op de werkvloer heel duidelijk

DURF EN INNOVATIE

centraal. Bij Nature’s Pride kunnen werknemers werken aan een een

Volgens Charlotte Langerak van Viscon Group zijn het vooral durf

gezond lichaam door middel van een dagelijkse gezonde lunch

en innovatie die bijdragen aan het succes van een bedrijf. Langerak:

en bedrijfsyoga en -bootcamp. Ook Wouter Kuiper, directeur van

‘Durf dingen anders aan te pakken, geef de teams ruimte maar

Kubo Tuinbouwprojecten, gelooft in een gezonde werkomgeving:

zorg ook voor coaching en organisatie. Ons AutoStix-project is

‘Onze werknemers werken in een ultramodern gebouw, met een

bijvoorbeeld heel innovatief, maar wordt gedragen door een team

goed klimaat, waar ze continu kunnen opstaan en lopen en een

deels ervaren ingenieurs en een daarnaast opkomend talent onder

natuurgebied voor de deur hebben.’

de 40 jaar. Jonge mensen hebben de gelegenheid gekregen om dit project tot een succes te maken, terwijl ze werden gecoacht door

VRIJHEID

ervaren managers en collega’s.’

Tevreden werknemers leiden tot tevreden klanten, meent Thomas Bunnik, directeur eigenaar van Bunnik Plants. Hun sleutel tot succes?

HOE NU VERDER?

Geef mensen een eigen aandeel in hoe ze hun werk moeten

Continue aanpassing en innovatie zijn de belangrijkste constanten

uitvoeren. ‘Het is helemaal niet leuk als iemand jou vertelt hoe je

bij alle negen bedrijven met drie sterren Zo ziet Koppert Biological Systems voor de toekomst nog veel mogelijkheden om andere gewassen en producten te verduurzamen. JEM-id wil alle huidige spelers in de sector meenemen in een proces van digitalisering. En, het bedrijf leert iedereen een belangrijke les: fouten maken hoort erbij, zolang er maar van geleerd wordt.

HET IS HELEMAAL NIET LEUK ALS IEMAND JOU VERTELT HOE JE IETS MOET DOEN 51

Management Consulting inÂ Horti Business

www.HillenraadPartners.nl

beloftes Bloomon

Boeketten verkopen via een abonnementssysteem maakt de vraag

voorspelbaar en de keten efficiënt. Het gemak voor de consument is zorgeloos genieten van de mooiste creaties. Wordt dit de toekomst?

Blueroots

Een ding is zeker, platformen zullen een cruciale rol gaan spelen in de afzet

van tuinbouwproducten. Worden we daarbij afhankelijk van grote namen als Amazon en HelloFresh? Of ontwikkelt de sector een geheel eigen platform? Wie deze wedstrijd zal winnen, weet niemand. Blueroots heeft de sierteeltsector in ieder geval wakker geschud.

FreshCare

Eén van de eerste grootschalige Vertical Farms in Nederland. De business

case is gebaseerd op het telen van sla voor hoogwaardige maaltijdsalades. Dat gebeurt op het fabrieksterrein van FreshCare zelf, dit in open innovatie met Aeres Hogeschool Dronten. Dit is schaalbaar voor veel locaties wereldwijd.

Gearbox

Phenotyping is het toverwoord in de tuinbouw. Hoe gaan we de koppeling

maken tussen genetica, teelt en oogst? En als het even kan ook nog graag voorspelbaar en gecontroleerd. Dit bedrijf werkt aan creatieve doorbraken.

IRIS!

Ook robotisering is één van de toverwoorden in de tuinbouw. Hoe kun je handelingen,

monitoring en kwaliteitsbeheersing automatiseren en zelflerend maken? De IRIS! Scout robot lijkt één van deze beloftes te zijn en won al de Green TechAward.

Koppert Biological Systems

Uitzonderlijk bedrijf dat zowel bij de

nestor, inspirator als belofte thuishoort. Met hun aanpak van ‘natuurlijke vijanden’ brachten zij de biologische teelt op een professioneel niveau. Met de huidige inzet op plantweerbaarheid hebben zij wederom een belofte in huis voor duurzaam telen.

Picnic

Picnic gaat het supermarktlandschap veranderen door zijn slimme toepassing van

apps, diepe kennis van de consument, supply chain management en het organiseren van ‘the last mile’ naar de consument.

Tea by Me

Special Plant Zundert wist de hand te leggen op een theeplant die ook in

gematigde klimaten groeit en ontwikkelde meteen een formule tot aan de consument onder het merk JOAN. Als de hippe cultuur van speciale koffie en bier overslaat naar lokaal geteelde thee, dan is dit een grote belofte.

Van der Ende Groep

Bij een duurzame tuinbouw die op circulaire

teeltsystemen is gebaseerd, moet er van alles continu en storingsvrij rondgepompt worden. Laat dat nou net de specialisatie van Van der Ende groep zijn. Tel daarbij hun SUB40-status op en je hebt een grote belofte.

VitroPlus

Heeft telen voor dummies ontwikkeld. Met het ViVi-systeem kan de consument

zonder tussenkomst van wie dan ook thuis zijn eigen groenten telen. Gegarandeerd. Dit systeem kan in menig huishouden, restaurant of out-of-home concept voor het beste ultravers concept zorgen.

WELKE BAANBREKENDE BELOFTE HEBBEN WIJ NIET GEZIEN? GA NAAR HILLENRAADSUB40.NL EN NOMINEER DEZE ALS GROTE BELOFTE

ROBOTS & COBOTS: DE NIEUWE HANDEN IN DE TUINBOUW Robots krijgen een steeds stevigere voet aan de grond in de tuinbouw. Niet alleen worden ze ingezet om werk dat steeds minder mensen willen doen uit te voeren, ook worden ze steeds slimmer.

artikel 54

Verse producten, zoals komkommers en tomaten, maar ook planten zijn allemaal kwetsbaar. Robots in de tuinbouwsector moeten dus zeer voorzichtig te werk gaan. Viscon Group maakt automatiserings- en robotiseringsoplossingen voor onder andere de tuinbouw, AGF en voedselproductie. ‘De rode draad is dat we producten oppakken en verplaatsen,’ zegt Joep Matthee. ‘Dit zijn doorgaans arbeidsintensieve handelingen.’

STEKJES Neem de AutoStix: een systeem van Visser Horti Systems (onderdeel van de Viscon Group) waarbij de supply chain van stekproductie is veranderd. Stekjes in Latijns-Amerika of Afrika worden doorgaans geoogst en in plastic zakken naar het noorden van de wereld

ZOWEL DE KWALITEIT VAN PRODUCTEN ALS DE SNELHEID VAN HET PROCES GAAN ERG OMHOOG

vervoerd. Mensen planten deze stekjes hier dan met de hand. In het systeem van Viscon worden stekken verzameld in een biologisch afbreekbare cartridge; een soort strip waar 50 stekjes in kunnen. Deze cartridge kan in een machine die de stekjes automatisch

Matthee beaamt de voordelen die robots de sector bieden: ‘Zowel

plant met robotgrijpers. ‘De machine is sneller, nauwkeuriger en

de kwaliteit van producten als de snelheid van het proces gaan erg

voorzichtiger en vervangt heel veel eentonig werk,’ zegt Matthee.

omhoog.’

Machines en robots nemen steeds meer eentonige handelingen uit mensenhanden en zorgen ervoor dat er hoge kwaliteit

ONTWIKKELINGEN: ‘GROENE VINGERS VERSTERKEN’

snoepkomkommers in de supermarkt liggen. Camerasystemen

De grootste ontwikkelingen in de robotisering vinden volgens

controleren de kwaliteit van komkommers, waarna ze door

Versleijen op dit moment plaats op het gebied van machine learning

robotarmen in de verpakking worden geplaatst. Daarna wordt de

en controle. Machine learning betekent dat robots meer informatie

verpakking ook machinaal geseald, gelabeld en automatisch in

kunnen vergaren. ‘Een robot kon voorheen niet goed het verschil

dozen en op pallets gezet.

tussen twee komkommers zien, terwijl in de tuinbouw toch geen twee producten precies hetzelfde zijn. Nu kunnen zelflerende

Het bedrijf WPS maakt sinds 2002 slimme automatiserings

machines dit verschil steeds beter te zien. Hierdoor wordt

oplossingen voor de tuinbouw, en dan vooral voor de sierteelt.

geautomatiseerd oogsten, sorteren en plukken mogelijk, omdat

In 2011 kwam daar de geprogrammeerde robotarm bij. Deze kan

de robot precies kan zien wanneer de vrucht rijp is en geplukt kan

bijvoorbeeld planten van een tafel oppakken en wijder zetten, of

worden,’ zegt Versleijen.

planten inpakken, labelen en op een tray zetten. Allemaal repetitief en arbeidsintensief werk, waar in het verleden iemand zijn rug geen

Daarnaast is het mogelijk om steeds meer data en informatie uit

goed mee deed.

een kas te halen. ‘In een kas heeft een tuinder al een hoge mate van controle over de groeiomstandigheden van een gewas,’ zegt

VOORDELEN: ‘DE BESTE WERKNEMER OOIT’

Versleijen. Meer data zorgt voor nóg meer controle doordat precies

De gerobotiseerde machines besparen naast arbeid en energie ook

duidelijk wordt wat de invloed van bepaalde omstandigheden op

ruimte. Het gangpad in een kas kan bijvoorbeeld verdwijnen als

de groei en opbrengst van gewassen is. Het wordt bijvoorbeeld

er geen mensen of transportwagens meer tussen de planten door

veel gemakkelijker om te zien wat een ziekte of plaag veroorzaakt,

hoeven te manoeuvreren om ze te bekijken of verplaatsen.

en hoe je hier als tuinder (lokaal) tegen kunt optreden. ‘Een aantal start-ups in RoboValley maakt dit soort systemen die data vergaren.

Volgens Anouschka Versleijen, managing director bij de stichting

Ze versterken eigenlijk de groene vingers van de tuinder.’

RoboValley in Delft, springen robots in op twee behoeftes in de sector. ‘Arbeid is schaars: veel partijen zijn op zoek naar manieren

NADELEN: VERDWIJNENDE BANEN?

om met minder arbeidskrachten hetzelfde werk kunnen doen.

Voor een ondernemer is een robot dus een goede investering,

Daarnaast is er de grote wens om technologie te gebruiken om

maar hoe zit het met de banen die door automatisering verdwijnen?

producten efficiënter te telen. Door meer over bijvoorbeeld de

In Nederland lijkt dit geen probleem te zijn. Het te automatiseren

groeicyclus van een plant te leren, krijg je een betere tomaat of

werk is niet populair: weinig mensen willen het uitvoeren.

komkommer.’ ‘Het vinden van geschikte arbeidskrachten is in de tuinbouw een Volgens Xenia Klop van WPS is een robot de beste werknemer

enorme uitdaging. Mensen in de sector zullen robotisering eerder

die een bedrijf ooit kan hebben. ‘Hij wordt niet ziek, is nooit moe,

zien als oplossing voor dit probleem, dan als een fenomeen dat

kan repetitief en fysiek zwaar werk doen en wordt dit niet zat.’

banen verdringt,’ zegt ook Versleijen.

JAA R

Groenland draagt bĳ aan het succes van haar bedrĳven, door te faciliteren in onderlinge samenwerking. Elke Groenland onderneming heeft een uniek specialisme en kan zich naar eigen inzicht ontplooien. Uit de onderlinge samenwerking ontstaat innovatie, waarmee Groenland de toegevoegde waarde van haar bedrĳven en van haar klanten voor de toekomst waarborgt.

Groenland bv - Japanlaan 15 - 1432 DK Aalsmeer

+31(0)297-303 020

www.groenland-bv.nl

WE BUILD, YOU GROW! HIGH QUALITY TURN-KEY HORTICULTURAL PROJECTS

Our customers are growers, companies, and investors worldwide with a love for optimum growth of their plants, a healthy crop, high yields and a sustainable environment. At Gakon we believe that our customers do what they do best; focus on growth! If you would like to discover how Gakon can assist you to maintain your focus, please visit our website.

inspirators Bennie Kuipers

Onconventionele ondernemer van het slag ‘Hennie van

der Most’. Kuipers wist zijn teeltbedrijf in perkplanten deels om te vormen tot een toeristische attractie én gezonde productieonderneming en weet met deze formule de harten van veel Duitse consumenten te veroveren.

Eric Moor

Kopman van Sion en boegbeeld van sector-breed denken over marketing,

afzet en vraag vanuit consumenten. Veel SUB40-ers zien in hem een inspirator om de sector sexy en aantrekkelijk te maken voor talent.

Marco van Zijverden

De kopman van de Dutch Flower Group, die deze

mondiaal opererende onderneming door een omzetgrens van 1 miljard wist te leiden. Met afstand marktleider in de mondiale sierteelthandel.

Mart Valstar

Kopman van de Best Fresh Group en groot voorvechter van innovatie

en ontwikkeling van het Westland. Zijn eigen onderneming is een verzameling van AGF-bedrijven met ieder gespecialiseerde producten en afzetmarkten.

Meiny Prins

Telg uit de Prins-familie, die haar eigen stempel op de onderneming

en de visie voor Sustainable Urban Delta’s drukt. Deze grote ambitie vindt steeds meer gehoor. Ondertussen is de Priva-onderneming zelf uitgegroeid tot een hip IT-bedrijf.

Rob Baan

De grote man van de microgroenten van Koppert Cress. Zijn creativiteit

in het ontwikkelen van compleet nieuwe markten spreekt velen tot de verbeelding. Baan wil van Nederlanders de gezondste mens van de wereld maken. Als dát geen inspirerende ambitie is, weten wij het ook niet meer.

Shawn Harris

Grondlegger van Nature’s Pride, die exoten in het winkelschap hun

eigen smaak terug gaf door de producten ‘ready-to-eat’ aan te bieden. Dit op basis van expertise in rijping en het slim organiseren van de supply chain.

Steven Martina

De koers van een mastodont uit het verleden verleggen is geen

eenvoudige opgave. Steven Martina weet met zijn kennis, kunde en charme zijn mensen te inspireren tot het stellen van nieuwe doelen. Dat wordt tot ver buiten de onderneming gezien en gewaardeerd.

Thomas Bunnik

De enige SUB40-er in deze inspirators-lijst. Thomas verruilde de

wereld van Harvard, McKinsey en PWC om het ouderlijk bedrijf Bunnik Plants om te vormen tot een hip en eigentijds bedrijf. Veel leeftijdsgenoten waarderen zijn lef en visie.

Wouter Kuiper

Heeft van Kubo Tuinbouwprojecten een hippe eigentijdse

onderneming gemaakt die wereldwijd de hi-tech tuinbouw met de Ultra-Clima kas en smart farming op een hoger plan bracht. Kuiper werkt aan building tomorrow’s world.

WIE IS JOUW GROTE INSPIRATOR EN ONTBREEKT IN DEZE LIJST? VUL DEZE IN OP HILLENRAADSUB40.NL

artikel

URBAN INNOVATORS: TUINBOUW IN DE STAD Al in de zestiende eeuw werden op de landerijen rondom steden volop (fruit)gewassen geteeld. In de negentiende eeuw groeide de sector flink en werden de eerste druiven, tomaten, komkommers en meloenen al naar het buitenland geëxporteerd. Nu wonen steeds meer mensen in steden. De stad zelf heeft behoefte aan groen, zijn inwoners aan een gezonde levensstijl. Bovendien zit de stad vol met vernieuwende en creatieve ideeën. Deze jonge mensen zijn met tuinbouw bezig, in de stad.

THE FLOWER FAMILY: SOCIALE BLOEMEN

denken na over verspilling, worden verrast met producten die ze zelf

Het idee voor The Flower Family kwam bij Jos van Beuningen en

misschien niet zouden kopen en worden creatief.’

zijn beste vriend Laurens Mulder op tijdens een van hun gesprekken over het leven en hun dromen. Wat gingen ze na hun studie doen?

NO FAIRYTALES: MEER GROENTE

De droom was om samen een bloemenbedrijf op te zetten waarmee

Drie jaar geleden zag No Fairytales-oprichter Bernadette

ze betekenisvol konden zijn - met veel aandacht voor mens, milieu

Kooijman de “pizzaburger” als voedselinnovatie gepresenteerd

en maatschappij.

op televisie. ‘Als we deze kant op gaan, zorg ik zelf wel voor innovatie,’ dacht Kooijman toen die een achtergrond in voedsel

Van Beuningen: ‘Onze masterscripties waren het startschot voor The

levensmiddelentechnologie heeft.

Flower Family. Wij zijn een online bloemenservice die bloemen met een verhaal verkoopt. We proberen de route van de kweker naar

Marketing director Rens Bosma vertelt: ‘Wij maken levensmiddelen

onze consumenten zo kort mogelijk te maken. Ook proberen we

die de consument al kent en eet, maar dan verrijkt met groente.

de weg naar duurzame bloemen te versnellen, door met kwekers

Wij maken bijvoorbeeld in Nederland tortilla’s met 45 procent

met de hoogste duurzaamheidscertificering te werken en bloemen

groente, in de smaken wortel, biet, boerenkool en paprika.

met elektrisch vervoer te bezorgen. De bloemensector moet snel

Deze liggen in de supermarkt.

verduurzamen. Het is tijd voor een inhaalslag. Zo willen wij zoveel mogelijk mensen op een eenvoudige en snelle Onze boeketten worden samengesteld door mensen met een

manier meer groente laten eten en hopen we iets bij te dragen aan

afstand tot de arbeidsmarkt. Dit kunnen vluchtelingen zijn, of

een oplossing voor het obesitasprobleem in de wereld. Het hoeft

mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking. Ons doel

niet moeilijk te zijn om een stapje gezonder te eten.’

is om hen weer te laten opbloeien in de maatschappij.’

STUDIO FLUITENKRUID: ZELF ONDERNEMEN TOO GOOD TO GO: MINDER VERSPILLING

Zijn er in een sector vol grote bedrijven ook mensen te vinden die

We verspillen in Nederland jaarlijks bijna zo’n 130 kilo voedsel

voor zichzelf beginnen? Marieke Wiering startte een jaar geleden

per persoon. Wereldwijd wordt zelfs een derde van al het voedsel

haar eigen bloemenonderneming: Studio Fluitenkruid.

weggegooid. In de laatste vijftien jaar is hierin bijna niets verbeterd. ‘Er is dus nog veel te doen,’ zegt Joost Rietveld, die de start-up

‘Om zelf te ondernemen is het belangrijk dat je een goed netwerk

Too Good To Go in Nederland leidt. Deze app werkt samen met

hebt in de sector. Ik heb twee jaar de bloemeninkoop gedaan bij

restaurants en supermarkten, die in een “magic box” het voedsel

Bloomon, waarvoor ik nu nog workshops geef. Daarnaast verzorg

dat zij aan het einde van de dag over hebben, aanbieden aan

ik bloemenboeketten en planten op bijvoorbeeld huwelijken,

consumenten.

evenementen of in de horeca. Ik zie daar duidelijk dat bloemen en planten heel erg gewild zijn. Het zijn luxeproducten, die mensen in

‘In Nederland wordt relatief veel voedsel weggegooid, maar

de stad zich goed kunnen veroorloven.

mensen zijn hier wel gemotiveerd. Dat merk ik omdat onze app hier al meer dan 120.000 gebruikers heeft. In 15 steden kunnen

Bloemen doen iets met me, wanneer ik met ze werk voel ik me

mensen aan het einde van de dag eten en drinken ophalen dat

helemaal zen van binnen. Dit zit in de familie. Mijn moeder was

nog helemaal goed is. De ondernemers gooiden dit eerst weg, en

bloemist en mijn vader is tulpenbollencommissionair. Ik vind het

nu krijgen ze er toch nog geld voor. De consument krijgt drie keer

mooi dat ik deze lijn doorzet.

zoveel als waar hij of zij voor betaalt. Bloemisten zijn soms op zichzelf gericht en op de veiling zijn veel Ons doel is om voedselverspilling de wereld uit te krijgen.

mensen met hun eigen bloemen bezig. Deze, toch vrij traditionele

We kunnen dit niet alleen en daarom werken we samen met

houding, zou ik graag willen doorbreken. We kunnen elkaar allemaal

iedereen die hieraan kan bijdragen: consumenten, horeca en retail.

inspireren en van elkaar leren.’

Ook belangrijk: onze app brengt een gesprek op gang. Mensen

interview Wethouder Barbara Kathmann (40) is sinds juli 2018 wethouder in Rotterdam namens de PvdA. Ze is verantwoordelijk voor de portefeuilles Economie, Wijken en kleine kernen. Hoe kijkt zij, als relatief jonge wethouder, aan tegen uitdagingen waar de volgende generatie mee te maken krijgt, zoals het voedselvraagstuk en de leefbaarheid in steden?

van onze levensstijl, zegt Kathmann bevlogen. ‘Hoe ziet mijn wereld

HOE BELANGRIJK IS ‘HET FOODCLUSTER’ VOOR U ?

er straks uit? Heb ik het net zo goed als mijn ouders?’, vraagt de

‘De regio Rotterdam is uniek. De gehele foodketen is hier

PvdA-wethouder zich hardop af. Kathmann: ‘De jongere generatie

vertegenwoordigd. Van de tuinbouw in Westland en Oostland

kiest bewust voor andere producten, andere woonvormen en

tot aan de akkerbouw en visserij op de Zuid-Hollandse

heeft een verfrissende kijk op maatschappelijke vraagstukken.

eilanden. Maar ook de verwerkende, toeleverende en logistieke

Duurzaamheid en klimaatverandering zijn belangrijke onderwerpen

dienstverleners en handelshuizen in de haven dragen bij aan die

waar deze generatie mee bezig is.’ Zelf houdt Kathmann zich haar

unieke positie. Net als de omliggende bedrijventerreinen en de

hele leven lang al bezig met maatschappelijke vraagstukken. Eerst

innovatieve startups in de regio Rotterdam. We hebben de tweede

als eindredacteur bij Radio 1, later als directeur bij de Giovanni van

grootste importhaven van verse producten ter wereld en leveren

Bronckhorst Foundation en sinds 2014 voor de PvdA.

aan meer dan 150 landen. De hoeveelheid aan verschillende

Onder jongere generaties is er meer aandacht voor de gevolgen

bedrijven en organisaties in Rotterdam werkt innovatie in de

WELKE ROL SPEELT VOEDSEL VOOR DE NEDERLANDSE ECONOMIE, DENKT U?

hand en zorgt ook nog eens voor enorme werkgelegenheid.

‘De foodsector is van zeer groot belang voor de Nederlandse

ondernemerschap in combinatie met hoogwaardige kennis van onze

economie. De totale exportwaarde van landbouw en gerelateerde

bedrijven, kennis- en onderzoeksinstellingen.’

De kracht van Rotterdam zit hem in het oer-Rotterdamse hands-on

producten in 2017 was 100,8 miljard. Niet voor niks is de Agri Ook levert de sector een grote bijdrage aan andere topsectoren,

EN HOE WORDEN JONGEREN BETROKKEN BIJ DEZE SECTOR?

zoals logistiek. De bijdrage en rol van voedsel in de Nederlandse

‘Veel jongeren zijn niet bekend met de foodsector. De sector

economie wordt door velen onderschat. We mogen onze trots en

is mede hierdoor voor hen geen voor de hand liggende

waardering vaker uitspreken.

werkgever. Om de foodsector te helpen laten we jong talent

& Food-sector één van de negen Nederlandse topsectoren.

uit de stad kennismaken met foodbedrijven in Rotterdam en in Wel ligt er een nadrukkelijke opgave om onszelf te blijven

de regio. Dat doen we met het Rotterdamse programma ‘Food

ontwikkelen. Klimaatverandering, de groei van de wereldbevolking

for the Future’. We laten binnen dit programma onder andere

en een groeiende middenklasse in opkomende landen stelt de

studenten van MBO, HBO en WO werken aan vraagstukken uit de

mondiale voedselsector voor grote opgaven. Veel landen kijken

foodsector. Jaarlijks gaan bijvoorbeeld 50 studenten naar de Fruit

naar Nederland als kennisland. De regio Rotterdam staat bekend

Logistica in Berlijn, waar ze in contact komen met bedrijven uit

als een van de innovatiefste regio’s als het gaat om food. Daarnaast

de sector. In 2020 verwelkomt Rotterdam de IFAMA conferentie.

is de haven van Rotterdam een poort naar Europa. Hierdoor speelt

Deze drukbezochte en gerenommeerde conferentie, een initiatief

de regio Rotterdam een cruciale rol in het voeden van West-Europa.

van de International Food and Agribusiness Management

Om zo’n sterke positie te behouden moeten we wel binnen de

Association, reist ieder jaar af naar een andere stad in de wereld.

sector nauw blijven samenwerken.’

In de conferentie staan duurzaamheid, strategisch focus en voedselvraagstukken centraal. Het lokale en regionale bedrijfsleven en onze studenten krijgen een belangrijke rol in de Rotterdamse editie. De komende tijd gaan we hard aan de slag om hier verder invulling aan te geven.’

‘WE MOGEN ONZE TROTS EN WAARDERING VOOR DE FOODSECTOR VAKER UITSPREKEN.’

RUIM 80 PROCENT VAN DE WERELDBEVOLKING WOONT STRAKS IN STEDEN, ZO IS DE VERWACHTING. WAT DOET ROTTERDAM OM DE STAD VOOR DE TOEKOMSTIGE GENERATIE LEEFBAAR TE HOUDEN? ‘De populariteit van Rotterdam als stad om te wonen, werken en bezoeken neemt ieder jaar toe. Om het leven in de stad aantrekkelijk te houden, is er meer nodig dan goede woningen en voldoende werkgelegenheid. Ook de kwaliteit van de leefomgeving is erg belangrijk. We investeren op verschillende manieren in een duurzame, toekomstbestendige en groene leefomgeving met goed openbaar vervoer. We stimuleren bijvoorbeeld de aanleg van groene daken en kijken hoe we creatief gebruik kunnen maken van de ruimte in de stad. Daarnaast zijn we bezig met veel initiatieven om de stad circulair te laten functioneren, zoals het reduceren van afval en het hergebruiken van reststroom. Over hoe we ons voorbereiden als Rotterdam lees je trouwens alles in het coalitieakkoord ‘Nieuwe Energie voor Rotterdam’. We willen echt voor jong én oud voortbouwen op de positieve energie die er is in de stad.’

Kennis delen, wereldwijd en teeltspecifiek. HĂŠt idee achter de schermen.

Meer resultaat met de schermvisie van Svensson. Achter ieder toonaangevend bedrijf zitten innovatieve kennispartners. Partners die wereldwijd en teeltspecifiek hun kennis delen en beschikbaar stellen vanuit de gedachte dat iedere teler een optimale productie kan halen met energiezuinig telen. Dat is de toekomst voor Ă˛nze generatie en de generaties die volgen. De teeltspecifieke kennispartners van Svensson staan klaar om de doelstellingen van ondernemers, management en telers te realiseren. Dat is het idee achter de klimaatschermen van Svensson.

www.ludvigsvensson.com

Harmony Luxous Obscura Solaro Tempa

nestors Anton van Doornmalen

Visionair en charismatische leider, die als

drijvende kracht achter de ontwikkeling van Rijk Zwaan zat. Hij wist talentvolle mensen uit binnenen buitenland aan zijn onderneming te binden; zowel klanten als onderzoekers, medewerkers en consumenten.

Cor Heemskerk

Grondlegger van Heemskerk fresh & easy, die de markt voor vers

gesneden gemaksgroente heeft ontwikkeld. De kant-en-klare groenten en salades zijn niet meer weg te denken uit het supermarktschap en uit het gemak- en gezondheidsdenken van de consument.

Jaap van Duijn

Visionair achter de ontwikkeling van de internationale sierteeltafzet

aan de grootschalige Europese retail door DFG. Nog altijd nauw betrokken bij het ontwikkelen van de Nederlandse tuinbouw, een van de drijvende krachten achter het ontstaan van het World Horti Center.

Jan Prins

Grondlegger van Priva, dat oorspronkelijk verwarmingstoestellen maakte, maar

nu vooral marktleider is in de automatisering van kasklimaat en energieprocessen.

Jan van den Heuvel

Grondlegger van Hagé, die zich als één van de eersten

toelegde op het grootschalig importeren van fruit en groente uit de hele wereld voor de Europese afzetmarkt. Een flamboyante handelsman die nog steeds mensen weet te inspireren.

Jan van Dijk

Grondlegger van Fides, één van de pijlers die uiteindelijk tot

het ontstaan van Dümmen Orange heeft geleid en daarmee onder andere de chrysanten- en kalanchoeteelt van moderne rassen voorzag.

Piet Enthoven

Als voorzitter van de Coöperatieve Centrale Westlandsche

Snijbloemenveiling, is Piet Enthoven één van de grondleggers van open handel in sierteeltproducten uit alle windstreken. Hierdoor werden de Nederlandse sierteeltveilingen de draaischijf voor de internationale sierteelthandel.

Piet Voskamp

Spraakmakende grondlegger van Voskamp & Vrijland en daarmee

één van de eerste kassenbouwers die grootschalige turnkeykassen verkocht en realiseerde in de voormalige Sovjet Unie.

Maurice Zurel

Grondlegger van de grootschalige bloemenexport naar heel Europa.

De vrachtwagens met de bladgouden letters ZUREL waren in feite het eerste merk in sierteelt en afkomstig uit de koker van Zurel.

Ton Janssen

De ongekroonde koning van de smaaktomaat. Als eerste tomatenteler

in Nederland zag Ton dat de afzet van smakeloze tomaten niet meer door de Duitse consument werd geaccepteerd. Met tomeloze inzet heeft hij de smaaktomaat tot een succes gemaakt.

WIE HEEFT NOG MEER DE TUINBOUW GROOT GEMAAKT EN HOORT OOK IN DEZE LIJST? VUL DEZE AAN OP HILLENRAADSUB40.NL

artikel WIE IN DE TUINBOUW WERKT, IS EEN MAN OF VROUW VAN DE WERELD Wie aan de tuinbouw in Nederland denkt, denkt ongetwijfeld aan de oneindige hoeveelheid kassen in het oer-Hollandse Westland, Lansingerland of Aalsmeer. Maar dat de activiteiten van deze sector zich vooral in het buitenland afspelen, wordt nog weleens vergeten.

De glazen deuren schuiven open en een man - ringetje in zijn oor,

Internationale reizen, of zelfs een tijd in het buitenland wonen,

donkerbruine stoppels - stapt naar binnen. Hij kijkt omhoog, laat de

zijn de tuinbouwsector niet vreemd. Stijn Baan van Koppert Cress,

imposante hal op zich inwerken, en doet een stap naar voren. Achter

dat speciale micro groentesoorten aan toprestaurants en topchefs

hem in zijn kielzog, volgt een groep mannen van middelbare leeftijd,

levert, reist voor zijn baan de wereld over. Zo woonde hij zelf meer

die ook nieuwsgierig om zich heen kijkt. Het is de zoveelste groep

dan een jaar in New York, om in de Verenigde Staten een nieuwe

mensen die het World Horti Center sinds de opening in maart eerder

productielocatie op te zetten. ‘Maar ik bezoek ook veel van onze

dit jaar ontvangt.

licentie-partners, in bijvoorbeeld Australië, Japan, Colombia of Turkije. Veel van de chefs waarmee we samenwerken, koken over de

Hoewel het gebouw recent haar deuren opende, wisten

hele wereld.’

23.000 bezoekers in een mum van tijd het nieuwe kennis- en innovatiecentrum in Westland te vinden. ‘Elke week hebben we

DE WERELD OVER

wel internationale delegaties over de vloer’, zegt communicatie

Het internationale karakter van de sector vindt ook zijn weerklank

manager Rianne Vink (28) enthousiast. ‘Vorige week nog was hier een

op de werkvloer. Zo stapt Hans Verdoes (40) elke dinsdagmiddag bij

groep Colombiaanse ondernemers, die graag wilde leren over de

een collega in de vrachtauto naar Italië. Met een lading vol bloemen,

Nederlandse innovaties in de tuinbouw.’

die Verdoes elke maandag zelf op de veiling uitzoekt, rijdt hij op woensdag en donderdag langs zijn Italiaanse klanten, veelal winkels

Het World Horti Center is de eerste plek ter wereld waar

en bloemisten. ‘Ik ben een paar dagen per week weg van huis, maar

Nederlandse innovaties en kennis over de internationale

als ik eenmaal thuis ben op vrijdag, ben ik ook wel echt thuis. Ik vind

glastuinbouw zich permanent onder een dak bevinden.

het een heerlijke combinatie’, zegt Verdoes vanuit Italië.

Het kenniscentrum, met eigen lokalen voor mbo-studenten, een expositievloer waar meer dan 100 toonaangevende bedrijven uit

Dat elke cultuur zijn eigen uitdagingen heeft, weet Danny van

de tuinbouw zich presenteren en kassen waar onderzoekers hun

Uffelen (28) uit Naaldwijk. Van Uffelen werkt als marketing manager

werk doen, is niet de enige plek waar vanuit de wereld met grote

bij Zentoo. Hij is net terug uit Moskou, waar hij de chrysanten van

ogen naar wordt gekeken. Ook onderzoekscentra in Bleiswijk,

Zentoo achterna reisde om te kijken hoe ze daar in de smaak vallen.

Wageningen en Enkhuizen trekken vele buitenlandse delegaties.

‘Als marketingmanager kijk ik goed wat de wensen en behoeften van onze klanten zijn. Ik kijk of onze producten goed aansluiten, of de

WERELDWIJDE VRAAG NEEM TOE

juiste verpakkingen worden gebruikt.’

Onze Nederlandse tuinbouw kennis en kunde gaat de wereld over. Niet alleen vanwege deze expertise, maar ook omdat de mondiale

De Nederlandse tuinbouw heeft in de loop van de jaren vaste voet

vraag naar tuinbouwproducten sterk toeneemt. Naar verwachting

aan de grond gekregen in het buitenland. Veredelingsbedrijven

zal de bevolking wereldwijd van 7,5 miljard mensen naar 9 tot 10

hebben er eigen onderzoekskassen, veel exporteurs hun eigen

miljard in 2050 groeien. Verse en gezonde voeding worden steeds

verkoopkantoor en ook kassenbouwers en teeltbedrijven hebben

belangrijker. De Nederlandse tuinbouwsector levert als koploper een

een of meerdere eigen vestigingen in het buitenland. Het oplossen

grote bijdrage aan het oplossen van het wereldvoedselprobleem.

van mondiale vraagstukken van de voedingstuinbouw en sierteelt

Veel van de Nederlandse tuinbouwbedrijven zijn dan ook buiten

wordt steeds vaker lokaal ingevuld met Nederlandse producten en

Nederland actief.

specialisten.

INTERNATIONAAL WERKEN Zo’n negentig procent van de producten van Bunnik Plants gaat naar landen buiten Nederland, zegt Thomas Bunnik, directeur-eigenaar bij Bunnik Plants. ‘Daar zijn specialisten voor nodig. Onze mensen die contacten hebben met het buitenland spreken hun talen. Bij ons op kantoor hangen dan ook drie grote klokken. Een geeft de tijd in China aan, de ander hier in Nederland en de derde de tijd in de Verenigde Staten. Zo weten de specialisten altijd wanneer ze contact kunnen hebben met onze internationale klanten.’

Voorsprong creëren door vooruit te kijken. Onze sector expertise houdt u scherp.

has been acquired by

M&A SELL-SIDE

Agriculture

Agriculture/Consumer & Retail Private Equity

has been acquired by

MANAGEMENT ADVICE Agriculture/Construction & Engineering Services/Private Equity

has been acquired by

M&A SELL-SIDE

Agriculture/Consumer & Retail

Agriculture/Private Equity

has acquired

R12 Kapital AB has sold

has sold a minority stake to

has merged with

has sold a stake to

M&A SELL-SIDE

Agriculture/Private Equity

Agriculture

Agriculture/Food&Beverage/Private Equity

Continu de marktontwikkelingen in de gaten houden en daarop inspringen met weloverwogen strategische beslissingen is wat leiders van vooraanstaande bedrijven gemeenschappelijk hebben. Met onze ruime ervaring in fusie- en overnametrajecten in de tuinbouwsector begeleiden wij hen bij het bepalen van de juiste koers. Als lokale marktleider en wereldwijde speler helpen we ondernemers hun doelen te realiseren door kansen te identificeren en te benutten. Als u fusies, overnames of desinvesteringen als onderdeel van uw strategie overweegt, wisselen we graag met u van gedachten. Neem contact op met onze wereldwijde sectorspecialisten Frank de Hek of Maarten Wolleswinkel. Download onze recente marktrapporten op oaklins.com/horticulture © 2018 All rights reserved. Oaklins is the collective trade name of independent member firms affiliated with Oaklins International Inc. For details of the nature of affiliation please refer to www.oaklins.com/legal.

www.oaklins.com

Connect to our Trade Fairs in 2019 9 & 10 6&7 3&4 11 & 12 6, 7 & 8

Januari Maart April September November

Winter Fair Trade Fair Naaldwijk Spring Fair Autumn Fair & OrchideeĂŤn Plaza Trade Fair Aalsmeer

www.Winterfairaalsmeer.com www.Tradefairnaaldwijk.com www.Springfairaalsmeer.com www.Autumnfairnaaldwijk.com www.Tradefairaalsmeer.com

An initiative of

artikel TO INSTAGRAM OR NOT TO INSTAGRAM Enzo Knol, Jordi Maxim van den Bussche of Nikkie de Jager, het zijn misschien niet de eerste namen die bij je opkomen als je aan de grote sterren der aarde denkt. Toch hebben deze drie Nederlandse social influencers wereldwijd miljoenen online volgers en zijn ze, alledrie nog geen dertig jaar, door lucratieve deals met bedrijven uitgegroeid tot miljonairs. Maar wat levert een samenwerking met een influencer jou als ondernemer nu eigenlijk op?

Het begon op een zolderkamer met een video waarin Enzo Knol

Ook Pauline werkt regelmatig samen met merken, zoals met Philips.

beloofde iedere dag twee vlogs online te plaatsen. Ruim vijf jaar

Pauline: ‘Ik laat met hun blenders zien wat je daar allemaal mee kunt

later is Knol uitgegroeid tot één de populairste vloggers van

maken. Dit doe ik ook voor veel eetbare producten, zoals bepaalde

Nederland en heeft de online ster bijna twee miljoen volgers.

kazen en avocado’s.’ En op de site van supermarktgigant Albert

Van zulke sterren maken grote bedrijven als Albert Heijn, Jumbo en

Heijn plaatste ze eens haar lievelingsrecept in de hoop een nieuwe

Coca-Cola al enige tijd gretig gebruik.

doelgroep naar de site te lokken.

IMPACT

De bekende food influencer werkt alleen samen met merken als ze

Hoewel in de tuinbouwsector nog relatief onbekend is, is impact

zelf enthousiast is over het product en haar doelgroep er ook wat

het toverwoord waarmee social influencers door bedrijven

aan heeft. Pauline heeft één tip voor bedrijven die overwegen om

worden binnengehengeld. De online beroemdheden hebben

samen te werken met een influencer: ‘Kijk goed of de doelgroep

vaak tienduizenden volgers, met uitschieters als bijvoorbeeld de

van de influencer aansluit bij je merk’. En ook niet onbelangrijk:

Nederlandse Nikkie de Jager (25) uit Uden, die met haar Youtube-

‘Influencers willen tijdens de samenwerking in hun content wel een

kanaal NikkieTuturiols waarop ze make-up tips geeft, bijna 10

beetje vrij worden gelaten. Zij weten wat goed werkt en wat niet.

miljoen volgers heeft.

Daar moet je op kunnen vertrouwen.’

Social influencers hebben online een groot bereik via hun social media kanalen waarop vaak bepaalde thema’s als food of beauty centraal staan, zegt Daan Sip van Social1nfluencers, dat zo’n tachtig influencers bij bedrijven vertegenwoordigt. Influencers heten dan ook niet voor niets influencers. Sip: ‘Ze hebben invloed op hun kijkers door informatie met hen te delen en hen te inspireren.’ Influencers kunnen een bedrijf toegang geven tot doelgroepen, die zij anders met meer traditionele PR-middelen als reclame-folders, magazines en online uitingen niet weten te bereiken. Digitale mondtot-mondreclame dus.

TIJD VAN ENZO KNOL IS VOORBIJ Influencers zijn allang niet meer iets alleen voor jongeren. Zo wil Sanny Verhoeven met haar kanaal Sanny zoekt Geluk, goed voor meer dan 60.000 Youtube-abonnees, haar volgers vooral inspireren over positiviteit, zelfverzekerdheid en bewustzijn. Haar vriend, Jorg Ruis, adviseert bedrijven in zijn video’s over een

KIJK GOED OF DE DOELGROEP VAN DE INFLUENCER AANSLUIT BIJ JE MERK

juiste bedrijfscultuur. En Rachel van Sas stelt in haar video’s en blogs haar gezinsleven centraal. Wat is bijvoorbeeld het ultieme verjaardagscadeau voor je kind? De tijd van Enzo Knol, die het in zijn video’s vooral moet hebben voorbij, zegt Sip. ‘Je ziet steeds meer influencers rondom volwassen

MERK MOET PASSEN BIJ DE INFLUENCER EN ANDERSOM

onderwerpen. Het fenomeen van influencers is zo volwassen

Maar hoe nu te beginnen? Verse producten, gezond eten en

geworden, dat er steeds meer ruimte is voor samenwerkingen met

bloemen lenen zich immers erg goed voor mooie plaatjes op het

merken die ook een volwassen publiek zoeken.’

internet. Vertegenwoordigers als Social1nfluencers kunnen bedrijven

van pranks, grappen waarbij hij andere mensen op de hak neemt, is

helpen om hen aan de juiste influencer te koppelen.

WAT DE INFLUENCER ER ZELF VAN VINDT

Sip: ‘Wij zijn op de hoogte van de voorkeuren van influencers, echt

Zo’n 40.000 Nederlanders volgen dagelijks de recepten van Uit

tot op het niveau of ze liever Pepsi of Cola drinken. Op die manier

Pauline’s Keuken, die Pauline Weuring (36) via haar website en social

kun je bepalen welke influencer goed bij een bepaald merk past.

media kanalen als Facebook (ruim 70.000 volgers) en Instagram

Het product of merk dat de influencer vertegenwoordigt moet wel

(ruim 100.000 volgers) met hen deelt.

geloofwaardig zijn.’

artikel DE (EIGEN) AARDIGHEDEN VAN DE SECTOR

Iedere sector heeft zo zijn kenmerkende eigen schappen. De karakteristieken die alleen je collega’s echt begrijpen. Tien (eigen)aardigheden uit de tuinbouwsector uitgelegd. 1. RECHTTOE-RECHTAAN What you see is what you get. In de tuinbouw draait men er niet

DYNAMISCH, DIRECT EN EEN BEETJE AFGELEGEN

omheen. Ondernemers in de tuinbouwsector zijn recht voor zijn raap en eerlijk; er is geen tijd om om elkaar heen te draaien. Andere karakteristieken die naar voren komen: doe je niet belangrijker voor dan je bent; kom afspraken na.

6. AFGELEGEN Waar komt deze mentaliteit vandaan? De tuinbouw is een business

Nee, in hartje Rotterdam of Amsterdam vind je nog geen

van verse producten en daarom moet men snel beslissen. De klant

internationale tuinbouwondernemingen. Dit maakt de bedrijven

wacht vol ongeduld op de verse tomaat, komkommer of roos. In de

in de sector vaak moeilijker te bereiken met het openbaar

natuur gebeuren bovendien onverwachte dingen, zodat iedere dag

vervoer. Een auto is eigenlijk een vereiste. Ook omdat veel

flexibiliteit geboden is.

bedrijven afhankelijk zijn van de kassen of het logistieke centrum zijn ze zo ruim opgezet en zou een plek midden in de stad niet

2. BIJ HET KRIEKEN VAN DE DAG

mogelijk zijn.

Als je in de tuinbouwsector werkt, weet je: ik kan niet meer uitslapen. Of is dit al lang niet meer zo?

7. RELEVANT Een nieuwe generatie is steeds meer op zoek naar maatschappelijk

Bij veel bedrijven start men helemaal niet meer zo vroeg. De sector

relevant en zinvol werk. Hier heeft de tuinbouwsector veel te

heeft een grote hoeveelheid kantoorbanen, waar werknemers

bieden. Het is een sector die de wereld kan voeden. Ook relevant:

netjes van negen tot vijf werken. Ook zijn er door automatisering op

het voorkomen van voedselverspilling en de omschakeling naar

bepaalde plaatsen (en tijdstippen!) minder mensen nodig. De veiling

duurzame energie. Of thuis een groene omgeving bieden door de

is vanaf huis of kantoor ook te volgen. Maar de handel in verse

mooiste bloemen of planten die gelukkig maken.

producten begint wel iedere ochtend vroeg. Aan het einde van de ochtend moet daar alles verdeeld zijn en op transport staan.

Een kanttekening: voor veel mensen die al jaren in de sector werken, is zingeving niet hun oorspronkelijke drijfveer geweest.

3. KORTE LIJNTJES

Bij hen zit de tuinbouw in het DNA.

De korte lijntjes die tuinbouwondernemers graag aanhouden, hangen samen met de rechttoe-rechtaan mentaliteit. Omdat

8. MANNENWERELD

bedrijven vlot moeten beslissen, kom je binnen een bedrijf al snel

Bij veel bedrijven in de sector werken nog overwegend mannen

terecht bij degene die de knoop doorhakt. Goede ideeën worden

- zeker in de toplagen. Ook dit verandert rap. Waar je twintig jaar

rap doorgevoerd. Ook het bedenken en bespreken van nieuwe

geleden als vrouw misschien raar werd aangekeken, hoor je er nu

producten gaat hierdoor sneller.

gewoon bij. Zeker als je laat zien wat je kunt en de rechttoe-rechtaan mentaliteit bij je past. Meerdere bedrijven worden inmiddels geleid

4. NAAR BINNEN GERICHT

door sterke topvrouwen.

In de tuinbouwsector zijn veel bedrijven op elkaar gericht. Ze doen onderling in de keten zaken met elkaar en zijn meer dan een global

9. WEINIG ZELFVERTROUWEN

player als Coca-Cola naar binnen gericht in plaats van naar buiten.

Een ander karakteristiek dat steeds naar boven komt drijven:

De profilering naar de buitenwereld toe is ook niet de hoogste

Amerikanen snappen beter hoe je met zelfvertrouwen de wereld

prioriteit omdat veel ondernemingen niet direct aan de consument

tegemoet treedt. De tuinbouwsector toont soms te weinig

verkopen

zelfvertrouwen, terwijl de wereld wel opkijkt tegen de Nederlandse (glas)tuinbouw.

Ook dit is duidelijk aan het veranderen: de tuinbouw krijgt een

De uitstraling van bedrijven is ingetogen, soms zelfs wat traditioneel.

nieuw imago en weet zich steeds beter te profileren.

Dit zegt niets over hoe vooruitstrevend de werkomgeving kan zijn. Misschien is het zelfs alleen een marketing-kwestie. In de SUB40-

5. MAAR OOK JUIST INTERNATIONAAL

rating zijn voldoende blakende bedrijven te vinden.

De tuinbouwsector mag dan nog niet zo extravert zijn, in deze sector zijn wél alle nationaliteiten te vinden. Veel bedrijven opereren

10. GEMIDDELDE LEEFTIJD

over de hele wereld. Export en internationalisering zijn een

Veel mensen van buiten de sector schatten de gemiddelde leeftijd

belangrijk onderdeel van de tuinbouw. Veel ondernemingen hebben

op minstens begin veertig. Dit hangt natuurlijk van het soort bedrijf

zomaar 10 buitenlandse vestigingen.

af. Voor ieder bedrijf geldt in ieder geval dat het graag met jonge mensen werkt. Om dit mogelijk te maken werken bijvoorbeeld veel

Daarnaast werken er in de tuinbouw mensen van over de hele

bedrijven met studenten, die daarna vaak blijven hangen. Jonge

wereld. Hoe meer talen je spreekt, hoe gemakkelijker het dus wordt.

technici zijn belangrijk voor innovatie binnen de sector.

TUINBOUWTOP IN PERSPECTIEF

Techniek Toelevering

De Nederlandse tuinbouw is mondiaal toonaangevend in

Bewerking

assortiment, productiviteit, kwaliteit en voedselveiligheid. Toch zijn we relatief klein als we kijken naar de top 10 van tuinbouwlanden in de wereld. Ondanks onze kleine schaal kunnen we met recht trots zijn op de toppers in de

1 4

Dienstverlening

Nederlandse tuinbouw. In deze Tuinbouwtop in perspectief

een overzicht van de relatieve positie van de Nederlandse

Handel

tuinbouw in de wereld en de samenstelling en kenmerken van onze ‘eredvisisie’, de HillenraadSUB40-editie 2018.

Productie

Veredeling & uitgangsmateriaal

Verdeling SUB40-bedrijven naar categorie (in aantallen) Bron: Hillenraad100 onderzoek

4.434

6.598

Japan

V.S.

China

2.373

1.770 1.201 1.186

Nederland

Brazilië Verenigd Colombia Koninkrijk

2.688

1.146 1.133 1.032 Italië

Duitsland

Spanje

Top 10 tuinbouwlanden wereldwijd in sierteelt (x 1 miljoen €) (excl. uitgangsmateriaal) Bron: AIPH statistical yearbook 2017

734 174

180 9

209 8

231

232

273 274 5

274

2.295 1

1 2 3 4 5

Westland Lansingerland Horst aan de Maas Peel en Maas Noordoostpolder

6 Pijnacker-Nootdorp 7 Zuidplas 8 Midden Delfland 9 Venlo 10 Hollands Kroon

Top 10 tuinbouwgemeenten Nederland (in hectare)

151 140 122

Top 10 tuinbouwproducten in Nederland Bron: divers, bewerkt door Hillenraad

FleuraMetz

Enza Zaden

Koppert Biological Systems

Rijk Zwaan

Dutch Flower Group

Bron: Hillenraad100 onderzoek

761 494 401 305 281 262 197

Top 10 aantal buitenlandse vestigingen van de SUB40 bedrijven

Aardbei

Gerbera

Lelie

Komkommer

Roos

Tulp

Chrysant

Paprika

Phalaenopis

x 1 mln. €

Tomaat

Bron: CBS

Dümmen Orange

Delphy

Priva

Royal Brinkman INCOTEC Group

1.275

801 Agro Care

ROCKWOOL Grodan

959

Hoogendoorn Groep

10.

2,7

2,4

2,1

2,0

1,4

FleuraMetz

1,3

Italië

Brazilië

India

Nederland

Turkije

Mexico

Spanje

Japan

x 1 miljard €

5,2

1,0

Top 10 tuinbouwlanden wereldwijd in productiewaarde saladegroente

Top 10 SUB40-bedrijven naar omzet

Rijnland

Venlo e.o.

Overig NL

Barendrecht e.o.

Dutch Flower Group 1.475

Rijk Zwaan

Ter Laak Orchids

95 Dutch Flower Group

BE Fresh Produce

KUBO Tuinbouwprojecten Artemis Nurseries

Rijk Zwaan

Royal Lemkes Group

Koppert Biological Systems Koppert Cress

3Beursgenoteerde

Familiebedrijf

onderneming

40 2

420

Rockwool GRODAN 404

Nature's Pride 395

INCOTEC Group 365

FleuraMetz 333

Enza Zaden 264

Royal Lemkes Group 249

Dümmen Orange 237

Waterdrinker 207

x 1 miljoen €

Bron: Divers bewerkt door Hillenraad

Bron: Hillenraad100 onderzoek

V.S.

China

Van der Knaap Groep

Verdeling SUB40-bedrijven naar regio

543

17,9

Bron: Hillenraad100 onderzoek

Top 10 SUB40 bedrijven naar aantal werknemers wereldwijd

Bron: Hillenraad100 onderzoek

Zuid-west Nederland

Koppert Biological Systems

Zaden

1.302

Bron: Hillenraad100 onderzoek

4. 1.707 Enza

FleuraMetz

Rijk Zwaan

Dutch Flower Group

1.202

2.685

2.578

SUB40 exportaandeel van de omzet (in procenten)

West-Friesland

Dümmen Orange

Aalsmeer e.o.

5.389

Oostland

Westland

Management Investeringscombinatie

Verdeling SUB40-bedrijven naar eigendomsstructuur Bron: Hillenraad100 onderzoek

artikel NEDERLAND WERELDWIJD DE TOP: MAAR HOE BLIJF JE AAN DE TOP? De Nederlandse glastuinbouw behoort al jarenlang tot de wereldtop. Een extreem droge zomer of een koude winter, de tuinbouw levert het hele jaar ongestoord producten zoals orchideeën, rozen, komkommers en tomaten. Niet alleen hier, maar ook en vooral in het buitenland. Tegelijkertijd neemt de internationale concurrentie toe en staat de technologie niet stil. Wat moet er gebeuren om bij de top te blijven?

Nog niet eerder waren er dit jaar zoveel buitenlandse delegaties op

‘Technologie neemt niet alleen de handelingen van mensen over,

bezoek om de expertise en kunde van de tuinbouw in Nederland

ook het geautomatiseerd verzamelen en analyseren van proces data

met eigen ogen te aanschouwen. Indiërs, Chinezen en vele

zullen een steeds grotere rol spelen’, reageert Martien Penning

vertegenwoordigers uit centraal Azië (de Stan-staten) wilden het

van Hillenraad Partners. Die data kunnen worden gebruikt om heel

kunstje weleens van dichtbij komen bekijken.

nauwkeurig te bepalen hoe snel een plant groeit en wanneer de producten geoogst kunnen worden. Het voorspellen van groei en

Want hoe krijgen die Hollanders die enorme voedselexport in

oogst levert veel voordelen op in kosten, prijsvorming en efficiency

zo’n dichtbevolkt land toch voor mekaar? Onder de titel ‘How the

van de keten. Penning: ‘De tuinder wordt meer en meer operator

Netherlands feeds the world’ verbaasde het internationaal bekende

die het groeiproces monitort en ingrijpt bij calamiteiten.’

tijdschrift National Geographic zich ook hierover en ging op onderzoek uit.

STELLING 2: DE TUINBOUW ZAL WORDEN GEDOMINEERD DOOR GROTE BEDRIJVEN

HIGHTECH

Technologische doorbraken zoals de plukrobots vragen om

Het antwoord: de ultra-hightech innovaties hebben ertoe geleid dat

investeringen die alleen te rechtvaardigen zijn bij schaalvergroting.

Nederland wereldleider in tuinbouw is geworden. Met innovatieve

Van Rijswick: ‘Ik denk dat we in de toekomst een kleine groep hele

technieken als koel- en belichtingssystemen kunnen groenten,

grote tuinbouwbedrijven kennen en daarnaast kleine bedrijven,

bloemen en jonge planten het hele jaar geoogst en geëxporteerd

die door een gezin gerund kunnen worden’. Penning vult aan: ‘De

worden. Ook wordt er veel tijd en onderzoek in het ontwikkelen van

tuinbouwsector wordt steeds meer volwassen, met de bijbehorende

nieuwe producten gestoken. Niet voor niets komt een derde van de

consolidatie in het middenveld. Bedrijven moeten bewust kiezen

wereldexport van zaden voor groenten op het conto van Nederland.

voor voldoende schaalgrootte voor de Europese markt of juist voor

Om nog niet eens te spreken van onze logistieke keten waarmee

speciale producten en zo een niche opzoeken. Je ziet dus oligopolie

de export gefaciliteerd wordt, met Schiphol, als derde grootste

op de ene vleugel en hyperspecialisatie op de andere.’

luchthaven van Europa, en de haven in Rotterdam, als de grootste van Europa.

STELLING 3: TEELTBEDRIJVEN ZULLEN STEEDS MEER RECHTSTREEKS CONSUMENTEN LEVEREN

INTERNATIONAAL STERKE REPUTATIE

Door het bereik van social media is het imago van voeding de

Dat de Nederlandse tuinbouw internationaal een hele sterke

laatste jaren aanzienlijk opgekrikt. Denk aan de gezondheidsgoeroes

reputatie heeft, erkent ook Cindy van Rijswick, analist voor de

op Instagram waar foto’s van superfoods als gojibessen en

tuinbouwsector bij Rabobank. De tuinbouwsector is volgens de

chiazaadjes je om de oren vliegen. Het belang van groente en vers

analist goed voor zo’n 11 miljard euro productiewaarde, levert

wordt steeds meer onderstreept door de consument. Het zijn nu

130.000 banen op en is goed voor 21 miljard euro export.

vooral grote supermarkten die hun slag hierin slaan.

Toch zitten tuinders niet alleen maar op ‘hun’ rozen. Arbeidskrachten

Penning: ‘In de slag naar ultravers verdwijnen steeds meer schakels

zijn moeilijker te vinden. Variaties in wisselkoersen, verkoopprijzen,

uit de keten. Grote retailers doen rechtstreeks zaken met grote

energiekosten en productie zorgen voor fluctuaties in vraag en

producenten. Grote of gespecialiseerde telers zoeken inmiddels zelf

aanbod, terwijl de consument steeds hogere eisen stelt. Volgens

het contact met de eindklant. En nieuwe platformpartijen leggen

MVO Nederland leiden onze prijzen en regelgeving er zelfs toe dat

rechtstreeks contacten tussen consument en teler.’ De consument

Nederland een minder aantrekkelijke handelspartner dan vroeger

die geen tijd heeft om naar een supermarkt te gaan bestelt bij

is. Wat is er nodig om de toekomstige uitdagingen het hoofd te

online supermarkten als Picnic. Hoewel nu nog maar een handvol

kunnen bieden?

bedrijven rechtstreeks aan consumenten verkopen, lijkt dit in de toekomst niet ondenkbaar, zeker als online platformen verder

STELLING 1: ROBOTS NEMEN STEEDS MEER WERK OVER

doorzetten in vers, denkt Penning.

Bij versbedrijf Heemskerk fresh & easy uit Rijnsburg halen robots

EN HOE NU VERDER?

nu al de kern uit een krop sla en leggen zakjes dressing bovenop

De consument wordt zich steeds bewuster van het milieu.

een verpakking. In de toekomst zullen robots meer en meer de

Van Rijswick ziet hierin een kans voor de tuinbouw: ‘Hoewel

werkvloer overnemen. Volgens analist Van Rijswick zullen er steeds

het imago van de voedselverwerkende industrie alleen maar

minder mensen in de kassen, verwerkingsbedrijven of op het veld te

meer kritiek krijgt, wordt het beeld rondom verse en gezonde

vinden zijn.

tuinbouwproducten alleen maar positiever.’ Penning: ‘De tuinbouw staat aan de vooravond van nieuwe doorbraken in haar

‘Teelt zal nog meer gecontroleerd en robotgestuurd worden. Ik denk

maatschappelijke rol als leveranciers van gezondheid en geluk.

dat we over twintig jaar daadwerkelijke oogstrobots hebben voor de

Technologie speelt daarin in een cruciale rol om de producten

meeste teelten’, zegt Van Rijswick dat terwijl nu nog zo’n 45 procent

ultravers bij de consument te krijgen en juist in deze combinatie

van de oogsthandelingen door mensen wordt gedaan.

van topkwaliteit, ultravers, slimme techniek en hoge efficiency is de Nederlandse tuinbouw steeds succesvol geweest. Ik denk dat zij het ook kan blijven.’

Unlimited in varieties

Offering unlimited possibilities www.anthura.com

nieuwe perspectieven in Agri & Food Ontdek samen met BDO waar de kansen liggen in Ăşw markt Wie vooruitkijkt in de agri en foodbranche, ziet dat innovatie, duurzaamheid en schaalvergroting de toekomst hebben. BDO helpt u graag om deze kansen te benutten. Met onze unieke combinatie van (lokale) marktkennis, marktleider familiebedrijven, een internationaal netwerk, persoonlijke dienstverlening en een professionele aanpak bieden we u precies wat u nodig heeft om uw organisatie sterker, wendbaarder en succesvoller te maken. Samen creĂŤren we nieuwe perspectieven. Meer weten? Bel Cees Uitbeijerse of Frank Meijnders (070) 338 08 08 of kijk op bdo.nl.

Onderdeel van de ROCKWOOL Groep

Groei met ons mee Grodan is onderdeel van de ROCKWOOL Groep, een wereldwijde marktleider in duurzame oplossingen voor enkele van ‘s werelds grootste uitdagingen. Een groeiende wereldbevolking vraagt om gezondere, smakelijke en verse producten - duurzaam en veilig geteeld. Onze innovatieve en duurzame steenwoloplossingen stellen telers in staat Precision Growing technieken toe te passen en helpen om op de meest duurzame manier verse producten te telen. We zijn er trots op om telers in meer dan 70 landen te helpen met een team dat vanuit 15 landen opereert, terwijl onze producten worden gemaakt in 4 centraal gelegen productiefaciliteiten. Grodan kenmerkt zichzelf als een doorlopend lerende organisatie waar ondernemerschap hoog in het vaandel staat en waar we tegelijkertijd een down-to-earth-houding aannemen. www.grodan.nl/werken-bij

Ons recente trackrecord? NG2.0 Technologie - de volgende stap in Precision Growing. Met deze technologie kunnen telers meer produceren met minder water, voedingsstoffen en ruimte. Gewas speciﬁeke oplossingen - een unieke portfolio van substraten die zijn afgestemd op de kenmerken van elk gewas.

”Next generation oplossingen voor next generation telers”

TOGETHER WE MAKE LIFE COLOURFUL!

Every day, all over the world, we make lifeâ&#x20AC;&#x2122;s significant moments more memorable. Our people are key. Key in creating the colourful connection with our customers and growers. www.makinglifecolourful.nl

OUR FAMILY