Hillenraad100 editie 2019 Nederlands door Aldenborg

JAARGANG 17 | 2019

100 DE HONDERD MEEST TOONAANGEVENDE BEDRIJVEN IN HET TUINBOUWCLUSTER

Voorzitter Hillenraad100 Expertcomité

Ben Verwaayen ‘De Nederlandse tuinbouw heeft alle potentie om mondiaal veel krachtiger te opereren.’

PRIJS € 15,00

Wereldwijde kracht van tuinbouw

ARE W E TA K E Y UR SEED

F

AND ARE F R THE ENVIR NMENT You want your seeds to have a strong germination and grow into healthy young plants. That’s why Incotec develops and produces a wide range of coatings to meet specific demands. With every step we take, our goal is to leave nothing but a positive environmental footprint for future generations.

That’s what we call:

Improving seed performance and contributing to global food safety and security, we are committed to making a positive environmental impact. We always look for the most sustainable solutions for our customers to achieve their goals. That’s the Incotec difference.

Do you want to know more? Go to: www.incotec.com/missionzero

| Hillenraad100 | 2019 | 3

Colofon Uitgever

Inhoud

Aldenborg B.V. Westlandse Poort ABC Westland 127 2685 DB Poeldijk

5

Research

8

Hillenraad Cindy van Rijswick Wilco van den Berg

De visie van

Samenstelling en review Hillenraad100 Peergroup Expertcomité www.hillenraad.nl

Redactie Henk de Kleine Nienke Toren Anita Bassie Martien Penning

Productiecoördinatie ANIQ Projectorganisatie

Eindredactie Martien Penning

Ontwerp en vormgeving Stefan van den Ende, Vormgvr Just In Case Communicatie

7 10 12 13

Advertentieboekingen Princetown Media 06 - 536 301 20

Productierealisatie

Toelichting op Hillenraad100-model Het Expertcomité Intro Hillenraad100 De Hillenraad Top 100

Interviews met 60 62 70 74

Paul Scholte peanutsch.nl

Fotostudio Gerard-Jan Vlekke, Rienk Boode Fotografie

Ben Verwaayen, oud-topman van onder andere Alcatel-Lucent en British Telecom, partner van Keen Venture Partners en voorzitter van het Expertcomité van de Hillenraad100 over de andere sterspelers in deze nieuwe tijd

Hillenraad100

Opmaak en uitwerking

Fotografie

Voorwoord van Martien Penning, uitgever Hillenraad100 over het thema Wereldwijde kracht van tuinbouw

drs. Allard Castelijn, President directeur Havenbedrijf Rotterdam, over internationalisering van handelsstromen Dr. ir. Martin van Staveren MBA, consultant, docent en auteur, over risicomanagement Prof. Dr. Pursey Heugens, Erasmus Centre for Family Business, over familiebedrijven ir. Siert Wijnia, CEO Ultimaker, over technologische innovatie en 3D-printing

Hortigala van het Jaar 59 77

Overzicht 15 jaar Hortigala van het Jaar Hillenraad100 themaprijs winnaars

Tuinbouwondernemingen 500+ 64 65 73

Intro Hillenraad500+ De Hillenraad Top 500+ Global players in tuinbouw

ANIQ Projectorganisatie

Vertaling Tekom Vertalers BV

© Copyright Alle rechten voorbehouden. Overname van inhoud uitsluitend met voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Tuinbouwtop in infographics 78

Samenstellling en verdeling op kenmerken van het tuinbouwcluster

SAMEN NAAR EEN GEZONDERE EN DUURZAMERE

WERELD Elke dag werken we samen met onze partners om de meest unieke en smaakvolle groenten en fruit te leveren. Onze ultieme ambitie is om duurzame partnerschappen op te bouwen en bij te dragen aan een betere wereld.

Nature’s Pride | Honderdland 611 | 2676 LV Maasdijk T. +31 (0)174 525 900 | E. info@naturespride.nl | www.naturespride.nl

VOORWOORD

| Hillenraad100 | 2019 | 5

Wereldwijde kracht van tuinbouw Tuinbouw is hipper dan ooit. Het gaat in de wereld meer en meer over gezondheid en welbevinden, vergroening, verduurzaming, voedselveiligheid en over slimme technologie om waar ook ter wereld verantwoord en duurzaam voedsel te kunnen produceren. Dat is niet onopgemerkt gebleven. Overal ter wereld hebben verschillende partijen hun ogen op de tuinbouw gericht. Het gaat daarbij om bijvoorbeeld kleine start-ups, grote technologiereuzen als Microsoft en Tencent en private equitybedrijven. Allemaal vanuit het mantra dat 9 miljard mensen gevoed moeten worden.

Dat alles is natuurlijk een prachtige uitgangspositie voor de opstap naar een mondiale rol voor geavanceerde, hoogtechnologische tuinbouw.

De kracht van het cluster

Daarbij denken we al snel dat deze wereld aan de voeten ligt van de Nederlandse tuinbouw. De uitgangspunten zijn sterk: er is een divers en robuust cluster van Nederlandse ondernemingen die al een stevige positie in de wereld hebben opgebouwd. Die positie gaat veel verder gaat dan het beperkte beeld van een tomatenkas, als archetype van de Nederlandse tuinbouwsector. Echter, er zijn in de wereld meer partijen die denken dat deze groeimarkt te veroveren valt, vaak met disruptie als businessmodel. Natuurlijk, de Nederlandse tuinbouw is bezig met een enorme versnelling, zeker als het gaat om ondernemingen in technologie en genetica. Maar de concurrentie in onder andere Amerika, Canada, China en Israël zit ook niet stil. ‘We’ zullen de komende jaren stevig aan de bak moeten om over tien jaar nog steeds tot de wereldtop te behoren.

VUCA

Het draait bij de internationale concurrentiepositie steeds meer om de positie in onder meer life-science, vision en robotica, circulaire productiesystemen, high tech grondstoffen, biologicals en full service providership. Kortom, welkom in het dynamische speelveld van de wereldwijde concurrentie met snel veranderende posities. Welkom in de VUCA-wereld die zich kenmerkt door volatiliteit, onzekerheid, complexiteit en ambiguïteit. Dat vraagt van de internationaal georiënteerde ondernemingen visie, inzicht, focus en wendbaarheid om hun doelen te bereiken. De Nederlandse ondernemingen die in hun denken en doen aansluiten bij deze ontwikkelingen, typeren we dit jaar als toonaangevend. Als we vervolgens dan als Nederlands tuinbouwbedrijfsleven in staat zijn de kracht van ons brede cluster volledig te (blijven) benutten, dan kunnen we onze oplossingen in de wereld te gelde maken. Ook om onze eigen Nederlandse tuinbouw thuis nog sterker te maken. Mijn devies: Denk groot, denk werelds.

Martien Penning

Strategie | Organisatie | Financiering | Structurering | Fusie & Overname

Management Consulting in Horti Business

www.HillenraadPartners.nl

| Hillenraad100 | 2019 | 7

Het Hillenraad100-model is een vereenvoudigde weergave van de werkelijkheid.

Hiermee proberen we zo dicht mogelijk bij de werkelijkheid te komen van de meest toonaangevende ondernemingen in het tuinbouwcluster. Dat betekent dat we ons model steeds aanpassen aan die werkelijkheid. Naast het onderzoek en de analyse is een peergroup beoordeling toegevoegd, waarmee we het oordeel van een geselecteerde groep ‘fellows’ uit de sector mee laten wegen in het model. Om dat inzichtelijk te maken, ziet u onderstaand een vereenvoudigde weergave van het model in een infographic.

Bronnen

Bedrijfsinfo

Financieel

Peergroup

Kwalitatief

Hillenraad100-model

3.000 Reviews

1

2

3

4

5

Beoordeling op kenmerken

Peergroup

Beoordeling op kengetallen

(EBITDA CAGR)

Groei

Industry footprint

De 5 pijlers

500 Bedrijfs-

beoordelingen

6

Criteria

Model ranking

1

10

Beoordeelde bedrijven per peer

Strategie

2

Groeipotentie

3

Innovatie

Expertcomité

4

Organisatie

50

5

Duurzaamheid

Leden

6

Performance

Final ranking

29%

Sierteelt

20%

Voedings­ tuinbouw

21%

Techniek

30%

Algemeen

94% Man

6%

Vrouw

48% SUB40

52% UP40

SAMEN­­STELLING PEERGROUP

8 | Hillenraad100 |

Ben Verwaayen, oud-topman van onder andere Alcatel-Lucent en British Telecom, partner van Keen Venture Partners en voorzitter van het Expertcomité ‘Meest opvallend is de opmars van de technologiebedrijven in high tech productiesystemen, de engineers en technici die wereldwijd kassen met alle bijbehorende technologie leveren. Die kunnen helemáál hard gaan als ze hun product en denkkracht ook nog eens combineren met een resultaatverplichting.’

INTERVIEW

| Hillenraad100 | 2019 | 9

‘De Hillenraad100 van 2019 laat zien dat de nieuwe tijd andere sterspelers kent’ Met Ben Verwaayen als nieuwe voorzitter van het expertcomité heeft de Hillenraad100 een boegbeeld dat vooral scherpe vragen stelt. Waar blijven die écht nieuwe samenwerkingsvormen?

Waarom gebruiken we dat ouderwetse woord ‘toeleverancier’ nog altijd? Waarom kijkt het cluster niet vaker van buiten naar binnen? In zekere zin geeft de Hillenraad100 een antwoord op een deel van die vragen, want de lijst is flink omgeschud. Ben Verwaayen licht toe hoe hij van de buitenkant tegen de tuinbouw aankijkt.

De nieuwe voorzitter van het Expertcomité behoeft nauwelijks nog toelichting.

De 67-jarige Ben Verwaayen is al jaren een spraakmakend ondernemer, adviseur van onze minister-president en diens partij, en hij wordt ‘één van de meest invloedrijke zakenmensen van Nederland’ genoemd. Controversieel is Ben Verwaayen ook, maar dat hoort bij het spreekwoord ‘hoge bomen vangen veel wind’.

Ben Verwaayen is vooral een snelle denker en doener, zoals bijvoorbeeld bleek bij de meest recente vergadering van het Expertcomité.

Geen lange discussies over details, maar de grote lijn zien, kijken door de oogharen.

En vragen, veel kritische vragen. Want die nieuwe nummer één in de lijst, is dat werkelijk op dit moment het beste wat de Nederlandse tuinbouw toe bieden heeft?

‘Ze zijn klaar voor een nieuwe rol, met nóg meer succes. Dat is nou wezenlijk anders denken.’

Maar de argumenten die over tafel kwamen, overtuigden. Die nieuwe nummer één staat symbool voor wat de tuinbouw nu doormaakt: een door zeer hoogstaande technologie gedreven internationalisering. En dat vindt Ben Verwaayen desgevraagd veelzeggend: ‘De tuinbouw draait allang niet meer om, gechargeerd gezegd, de-tomaten-in-dekas. De teeltbedrijven waren in het verleden de core van de sector, de kern waar alles om draaide. Vanuit die kern werd de keten opgebouwd zoals die nog altijd traditioneel wordt verwoord: zaden, uitgangsmateriaal, toeleveranciers, teelt en afzet. Die woorden hebben in wezen hun waarde verloren, want nieuwe technologie heeft een flink deel daarvan overhoop gegooid. De echte koplopers in de sector zien dat en gaan er ook mee aan de slag. Dat reflecteert zich bijvoorbeeld in een top 10 van de Hillenraad100 die je een paar jaar geleden niet voor mogelijk had gehouden.

De groene geneticabedrijven bijvoorbeeld gaan in toenemende mate over datagedreven high tech veredeling. Meest opvallend is de opmars van de technologiebedrijven in high tech productiesystemen, de engineers en technici die wereldwijd kassen met alle bijbehorende technologie leveren. Die kunnen helemáál hard gaan als ze hun product en denkkracht ook nog eens combineren met een resultaatverplichting. Tot enkele jaren terug waren ze vooral turnkey leveranciers, opleveren en klaar. Ze zijn klaar voor een nieuwe rol, met nóg meer succes. Dát is nou wezenlijk anders denken.’

Van ketens naar clusters

Dat wezenlijk anders denken, dat mist Ben Verwaayen nog te vaak. En dat terwijl de Nederlandse tuinbouw alle potentie heeft om mondiaal veel krachtiger te opereren.

‘Eigenlijk laat de tuinbouw twee gezichten zien’, meent Verwaayen. ‘Aan de ene kant is het onmiskenbaar een hoogst competitieve, hoogst innovatieve sector, gestoeld op heel veel kennis en ervaring. Er is veel flexibiliteit om zich aan te passen aan veranderende omstandigheden. Dat vind ik bijzonder, dat valt me op. Maar wat óók opvalt: de sector heeft toch nog altijd elementen van in zichzelf gekeerd zijn. Dat is jammer, want dan mis je wat voor interessante ontwikkelingen er plaatsvinden. In mijn optiek is er nog een geweldige sprong te maken door twee ontwikkelingen: de globalisering en clusterdenken.

Dat eerste is niets nieuws, we weten allemaal hoezeer de wereld openbreekt. Wat wél nieuw zou zijn voor grote delen van de tuinbouw, is clusterdenken in een mondiale setting.

Ik denk dat de tuinbouwsector zich er heel

‘De Nederlandse tuinbouw heeft alle potentie om mondiaal veel krachtiger te opereren.’

‘De samenleving verwacht een zekere vorm van leiderschap van toonaangevende ondernemingen.’ goed bewust van moet zijn dat andere sectoren heel hard hebben moeten leren wat de kracht van samenwerken is. De tuinbouw had jarenlang vele structuren om intensief samen op te trekken, maar een deel daarvan is verloren gegaan en ik zie nog te weinig nieuwe alternatieven, zoals clusterdenken. Er is een wezenlijk verschil tussen samenwerken in een cluster of in een traditionele keten.

In een keten doet ieder z’n eigen ding, als het ware onafhankelijk van de ander. Het is een estafettemodel. In een cluster daarentegen vervagen veel meer de onderlinge grenzen en voert dynamiek de boventoon. Kennelijk vinden veel ondernemers in de tuinbouw dat nog een brug te ver.’

Openheid

Al in 2009 interviewden we Ben Verwaayen, toen de editie ‘leiderschap’ als thema had. Dat woord komt nu, anno 2019, nog eens voorbij. Want in het verlengde van clusterdenken en een wezenlijk andere relatie tot soms geheel nieuwe partners is er in de tuinbouw ook nog wel wat missiewerk te verrichten op het vlak van openheid en transparantie. Ben Verwaayen: ‘De samenleving verwacht een zekere vorm van leiderschap van toonaangevende ondernemingen. Dat betekent dus dat je niet louter in staat bent om alleen de beste prijs te bieden, maar ook dat je je gezicht ook toedraait naar de mondiale samenleving. Er zitten nog steeds ondernemingen in de Hillenraad100 die zich dat nog niet helemaal realiseren.

Veel ondernemingen koesteren zich in de beslotenheid en veiligheid van hun plek in de keten. Maar ja, wat als die keten eerdaags voorbij is?’

10 | Hillenraad100 |

A

Niels Louwaars Directeur Plantum

Het segment van zaden en jonge planten is mondiaal actief. Nederland is daarbij het centrum van innovatie en kwaliteit en het logistieke draaipunt tussen productie en verkoop. Verbeterde agronomie en verbeterde ketens zijn nodig om de extra waarde uit de zaden te halen. In het buitenland is de kracht van ons gehele tuinbouwcomplex van belang voor duurzaam succes. Daar zouden we ons meer op moeten richten.

B

Cees Uitbeijerse

Accountant, tuinbouwspecialist BDO Accountants & Adviseurs

De aardverschuiving in deze Hillenraad100 geeft aan dat met name de toeleverende ondernemingen in technologie in afgelopen jaren de mondiale kansen volop hebben benut.

Echter, de relatief beperkte schaalgrootte van de ondernemingen in het tuinbouwcluster en de kennelijke behoefte aan autonomie zijn de achilleshiel om de noodzakelijke intensieve samenwerking te realiseren. Om van blijvende waarde voor Nederland te zijn, moet gedacht worden aan opschaling, mogelijk met inzet van private equity.

C

E

Founder Hillenraad100

De positie van de Nederlandse tuinbouw kan enorm versterkt worden als we van buiten naar binnen leren kijken. Geen geneuzel op de vierkant meter, maar groots denken. Wellicht hebben we nog meer de hete adem van China of Private Equity nodig om tot het inzicht te komen dat intensieve samenwerking, allianties en fusies nodig zijn om mondiaal mee te kunnen blijven spelen in de world league. Eerst de uitwedstrijd winnen en dan thuis samen de overwinning vieren.

F

Ondernemer, oprichter Hagé

VZ

Hoofd onderzoeksteam Greenhouse Technology bij Wageningen Universiteit & Research

D

Harm Maters Voorzitter AVAG

De Greenhouse technology sector heeft in de wereld een krachtige internationale positie in de afgelopen tien jaren opgebouwd. Het gehele tuinbouwcluster kan het komende decennium hier sterker van worden en zo de bijdrage aan de Nederlandse economie vergroten. Echter, voor de noodzakelijke ‘speed up’ is het essentieel dat er gewerkt wordt met ‘coalitions of doing’, op basis van investeren in een concrete business case. De waarde voor Nederland is dat we met het tuinbouwcluster in staat zijn om duurzame productiesystemen in de wereld te realiseren, aangepast aan het klimaat en de economie van elke regio én gericht op gezond fresh food.

Jan van den Heuvel

Vanuit de optiek van groente- en fruithandel gezien, ligt ons land geweldig gepositioneerd ten opzichte van de grote Europese afzetmarkt. We mogen ook onze goede transportconnecties wereldwijd koesteren.

Maar we krijgen die positie niet cadeau. We moeten echt meer werk maken van intensieve samenwerking binnen het tuinbouwcluster en nauwer optrekken met internationale producenten. Dit niet onderkennen zou getuigen van naïviteit.

Silke Hemming

Om in een mondiaal perspectief voorop te blijven lopen, is het absoluut noodzakelijk om krachten te bundelen, zwaar te investeren in kennis en met elkaar kennis te delen. Innovatie en (internationale) samenwerking zijn essentieel voor een blijvende toppositie.

Martien Penning

Ben Verwaayen

Voorzitter Expertcomité Hillenraad100, oud-topman van onder andere AlcatelLucent en British Telecom, partner van Keen Venture Partners

Lees op pagina 11 meer over de visie van Ben Verwaayen.

J

Bestuurder, adviseur en commissaris

De toeleverende industrie van het tuinbouwcluster kan wereldwijd de toonaangevende leverancier van tuinbouwequipment in de breedte zijn en blijven door in samenwerking gebruik te maken van elkaars kracht. Als je elkaar werkelijk aanvult en kiest voor een klantgerichte en integrale aanpak, kan er ook geïnnoveerd blijven worden. Dat is nodig om positie te houden. Productie en handel moeten en kunnen in samenwerking het bloemen- en met name het plantenschap bij de detailhandel versterken en producten goed positioneren. Dan houdt je verkoop en klantentevredenheid tot bij de consument op niveau en dat is van belang voor de Nederlandse tuinbouw, die daarmee zijn toegevoegde waarde houdt.

K

Gert Mulder

Directeur GroentenFruit Huis

Wij zijn vaak trots als we spreken over het succes van het Nederlandse tuinbouwcluster.

De naadloze samenwerking tussen bedrijven wordt uitgedragen. Over de grens is dat ineens geheel anders. Waar andere landen met totaaloplossingen komen, presenteert de Nederlandse tuinbouwsector zich als een verdeelde sector. Maar: techniek, productie, afzet en dienstverlening liggen in elkaars verlengde, ook buiten Nederland. Alleen op deze wijze kunnen we een unieke propositie maken en echt van blijvende waarde zijn.

I

Stephan Persoon

Directeur Agium Finance & Control

In een wereld die steeds meer vraagt en waarin techniek zich continu ontwikkelt, weten bedrijven voorsprong te houden door samenwerking, kennisdeling en innovatie. Zeker vanuit internationale groei en verbinding zijn partijen die zich door intensieve samenwerking weten te verenigen altijd twee stappen voor op de bedrijven die zelfstandig opereren. Dit biedt kansen voor het Nederlandse tuinbouwcluster en maakt bedrijven wendbaar en toekomstbestendig

Leon Bol

DGA Newgreen BV

Naar mijn mening ligt er een gouden kans voor een intensief samenwerkend tuinbouwcluster.

Het mondiale voedselvraagstuk, maar ook de verstedelijking en de roep om reductie van de uitstoot van de intensieve veehouderij maken dat de vraag om totaaloplossingen de komende jaren sterk zal toenemen. De kennis van de in de Hillenraad100 genoemde bedrijven is op veel vlakken reeds van wereldniveau. Bij een succesvolle samenwerking zal Nederland zijn reeds bestaande naam en faam op wereldniveau verder kunnen versterken en deze positie zelfs verder succesvol uitbreiden.

L

H

Arnold Hordijk

Lars Boellaard

Managing partner & notaris Westland Partners

De voorgenomen realisering uit het niets van steden en gebieden in bijvoorbeeld China of India kent een omvang die ons tot nu toe onbekend is. Willen we in die ontwikkeling als Nederland relevant blijven, dan is intensieve samenwerking tussen de bedrijven voorwaardelijk. Een ieder zal over zijn schaduw heen moeten stappen en moeten durven delen en verbinden. Dat zal in een hogere intensiteit moeten dan tot nu toe. Alleen dan houden we blijvend een leidende positie.

Sjaak van der Tak (niet op foto) Voorzitter Glastuinbouw Nederland

Voor efficiënte productie en economische meerwaarde hebben Nederlandse glastuinbouwbedrijven in groente, fruit en sierteelt zich gevestigd in clusters met een stevige marktpositie. Samenwerking door investeringen in klimaatneutrale energie, weerbare plantgezondheid, schoon water, arbeid en data leiden door dit eco-modernisme tot hogere toegevoegde waarde. Voorts wordt het ondernemersbelang versterkt als ook met koplopers in andere sectoren, kennisinstellingen en wetenschappers een alliantie wordt aangegaan op gezondheid en leefstijl. De groene glastuinbouwsector innoveert dan naar gezondheid en leven.

EXPERTCOMITÉ

| Hillenraad100 | 2019 | 11

Mondiale kansen voor een intensief samenwerkend Nederlands tuinbouwcluster In de Hillenraad100 brengen we jaarlijks de bewegingen van de sector in kaart. We beoordeelden welke koers de meest toonaangevende tuinbouwondernemingen van Nederland uitstippelden en waar hen dat bracht. De Hillenraad100 is ook een kruispunt waar gisteren, vandaag en morgen samenkomen. Met het thema en de interviews schetsen we de ontwikkelingen in de sector. Vanuit mondiaal perspectief liggen er grote kansen voor een intensief samenwerkend Nederlands tuinbouwcluster.

We legden daarom de leden van het Expertcomité dit jaar de vraag voor hoe veelbelovend volgens hen die mondiale kansen zijn, en hoe realistisch is die intensieve samenwerking? En: wat wordt dan uiteindelijk de blijvende waarde voor Nederland? Elk lid van het comité beantwoordde die vraag vanuit de eigen invalshoek. Het geheel geeft een beeld van de kracht en waarde van de ondernemingen in de lijst en het cluster in zijn geheel.

c

a

b

d

e

f

k

I

vz

h

j

l

12 | Hillenraad100 |

De Hillenraad100 editie 2019

De editie van 2019 markeert een nieuwe fase in de ontwikkeling van de Nederlandse tuinbouw.

In de vorige editie beschreven we het jaar 2017 als een ‘jubeljaar’. Nu, twee jaar later, staat de tuinbouw er anders voor en ziet de lijst er opvallend anders uit. We hebben in 2017 bewust gekozen voor een interval van twee jaar tussen het uitkomen van de klassieke Hillenraad100. Dat heeft twee redenen, enerzijds om in het tussenjaar in te kunnen zoomen op een speciaal thema, anderzijds omdat een interval van twee jaar grotere verschillen in de posities laat zien en daarmee de ontwikkelingen nog beter te kunnen duiden.

Het algemene beeld is duidelijk: een enorme opmars van technologiebedrijven, een pas op de plaats van de geneticabedrijven en druk op de posities bij telers en handelsondernemingen. Zowel in de voedingstuinbouw als in de sierteelt staan prijzen en marges onder druk. Echter, ondernemingen die aansluiten bij de mondiale vraag naar technologische oplossing in de productie van groenten, sierteelt en legale cannabis plukken hiervan de vruchten.

Het maakt duidelijk dat de wereld van de internationale tuinbouw aan het veranderen is. Er is zowel een consolidatieslag gaande als een groeispurt van bedrijven onder invloed van Private Equity en investeringsmaatschappijen.

Zowel de Hillenraad top 100 als de buiten­ categorie 500+ laten dit jaar een ander beeld zien. Velen van u zullen verbaasd zijn over de verschuivingen. Ook in het Expertcomité zijn hierover stevige discussies gevoerd.

De grote lijn daarbij is duidelijk: de Nederlandse tuinbouw moet zich hergroeperen om internationaal een rol van betekenis te blijven spelen. De ondernemingen die deze visie ook in resultaten weten om te zetten zijn de winnaars in deze lijst. Je bent pas toonaangevend als visie, ­strategie, groei, resultaat en impact herkenbaar gezien en gemeten kunnen worden. Ook dat is een kenmerk van deze tijd.

We proberen deze ontwikkelingen met de Hillenraad100 te duiden en te vatten in een ranking die tot de verbeelding spreekt. Dit jaar zien we toonaangevende ondernemingen die sneller groeien dan ooit te voren en opeens in de top10 staan. Groei is essentieel om de voorsprong te behouden. De internationale wedstrijd wordt op het scherpst van de snede gespeeld. Daarom zetten we graag aan tot een gezonde competitie en willen met de ­Hillenraad100 dé monitor zijn van de ontwikkelingen in de tuinbouwsector.

Het tuinbouwcluster en de BV Nederland

De bedrijven in de Hillenraad100 zijn de meest toonaangevende van de ca. 18.000 bedrijven die tezamen het gehele Nederlandse tuinbouwcluster vormen. Dit cluster is van grote waarde voor onze economie.

De innovatie- en concurrentiekracht zijn groot en levert circa 100.000 arbeidsplaatsen.

De Hillenraad top 100 bedrijven zijn in deze editie goed voor omzet van 10,57 miljard euro

en bieden aan 57.483 mensen werk, waarvan 31.713 in Nederland. Voor de top 500+bedrijven is de gezamenlijke omzet 11,04 miljard euro, bieden zij aan 152.374 mensen werk, waarvan 10.600 in Nederland.

Erkenning ondernemerschap

De selectie van die top 100 gaat verder dan puur een ranking; we proberen de meest actuele ontwikkelingen te vangen en te duiden. Zo zien we bedrijven in opkomst, maar ook bedrijven die na een reeks van mooie jaren zichzelf opnieuw moeten uitvinden om aansluiting te vinden bij de veranderende marktomstandigheden. Het blijkt moeilijk om aan de top te komen, maar soms nog moeilijker om aan de top te blijven. Een plaats in de top 100 is echter een absolute erkenning voor sterk ondernemerschap. Hulde aan de honderd die deze lijst wél haalden.

Open competitie

De Hillenraad100 is een open competitie voor bedrijven in de kennis-, kapitaal- en technologie-intensieve tuinbouw, dat is breder dan alleen glastuinbouw. Het gaat om bedrijven uit het totale tuinbouwcluster met een stevige basis in Nederland. Hillenraad volgt er een kleine 250 intensief. Wij zoeken naar de 100 meest toonaangevende ondernemingen. Hillenraad100 is daarmee dé monitor van de ontwikkelingen en de dynamiek in de sector. Bedrijven kunnen ook ongevraagd in de lijst komen, het gaat ons immers om het totaalbeeld van de sector. Zo komen we tot de lijst van bedrijven die ertoe doen.

Beoordeling

Hillenraad hanteert voor de beoordeling een multidisciplinair bedrijfskundig model.

Dit is gebaseerd op een brede toetsing die schematisch is weergegeven op pagina 7.

Het model is gebaseerd op vijf pijlers, te weten: kwalitatieve beoordeling, beoordeling door selectieve peergroup van 50 professionals uit de sector, kwantitatieve beoordeling van de bedrijfskentallen, gemiddelde ebitda-groei (CAGR) en als vijfde pijler de aard, omvang en ketenpositie van de onderneming die wordt benoemd als ‘industry footprint’.

Bij de bedrijfskentallen gaat het vooral om de trendontwikkeling in de tijd. Bij de ‘industry footprint’ om de absolute getallen.

Expertcomité

De Hillenraad100 wordt volgens een zorgvuldige procedure vastgesteld. Het vertrekpunt van de beoordeling is het onderzoek en de weging in het model uitgevoerd door de deskundigen van Hillenraad. De resultaten van het onderzoeksmodel worden vervolgens voorgelegd aan het Expertcomité. Het is een intensief proces van wikken en wegen. De uiteindelijke notering is de uitkomst van feiten, wetenswaardigheden en de opinie van de experts.

Dit maakt de lijst levendig en soms een tikkeltje eigenzinnig.

Verantwoording

Iedereen die precies wil weten hoe de beoordeling tot stand komt, welke toetredingscriteria en welke beoordelingscriteria we hanteren en hoe een gestratificeerd clustermodel werkt, verwijzen we graag naar onze website www.Hillenraad100.nl/verantwoording.

Legenda bij de top 100

Van de bedrijven treft u een profiel aan dat door onze redactie met zorg is samengesteld uit diverse bronnen. Bij de korte beschrijving van de onderneming vindt u een aantal kentallen om de omvang ervan aan te geven. De redactie baseert zich op informatie van de bedrijven en openbare bronnen en heeft ontwikkelingen meegenomen tot eind augustus 2019.

Categorie Aanduiding van de categorie binnen het tuinbouwcluster Omzet totaal Totale groepsomzet van de onderneming Omzet H100-Q Deel van de omzet dat relevant is voor de Hillenraad100 beoordeling Medewerkers totaal Totaal aantal mede­ werkers wereldwijd (incl. flex) Medewerkers BTL Medewerkers in het buitenland Vestigingen BTL Aantal buitenlandse vestigingen Getal met * Schatting gemaakt door Hillenraad100 bij het ontbreken van openbare bronnen

TOP 100

| Hillenraad100 | 2019 | 13

98 Mprise Agriware

100 Banken Champignons

Categorie handel Omzet totaal € 96.000.000 Medewerkers totaal 279 www.bankenchampignons.com

Terwijl hele volksstammen Vertical Farming als grensverleggende innovatie omarmen, is Banken Champignons daar al jaren mee bezig. Paddenstoelen moeten nu eenmaal in hoog-geconditioneerde omgevingen gekweekt worden. Maar dat is niet de hoofdreden om Banken Champignons in onze lijst op te nemen. Ons oog viel vooral op de geweldige groei die dit prachtige Gelderse bedrijf doormaakt en de belangrijke rol die Banken Champignons in de versindustrie speelt.

Dit is het op één na grootste ketenbedrijf in Europa dat gespecialiseerd is in een breed assortiment aan verse paddenstoelen. De onderneming weet met bijzondere paddenstoelen en productmixen veel waarde toe te voegen. Zie bijvoorbeeld de Vitamin D-paddenstoel, de ChampBurger en de serie Wereldvullingen. Banken Champignons speelt zich daarmee nadrukkelijk in de kijker van de groeiende groep flexitariërs, die op zoek is naar lekkere en eiwitrijke alternatieven voor vlees. Ook dat is een mooi voorbeeld van hoe waardetoevoeging door tuinbouw de wereld gezonder kan maken. De onderneming ziet zichzelf als rasechte integrale ketenspeler met een sterk netwerk in compostering, productie, innovatie, handel en waardetoevoeging door bewerking.

Een bijzondere nieuwkomer in onze lijst en eindelijk ook weer wat meer ondernemerschap van onder de grote rivieren. En als de markt weer aantrekt zal deze onderneming als een paddenstoel uit de grond schieten, op naar een hoge klassering in de Hillenraad100.

99 Nieuwkoop Europe

Categorie productie Omzet totaal € 41.000.000 Omzet H100-Q € 19.000.000 Medewerkers totaal 148 Medewerkers BTL 7 Vestigingen BTL 2 www.nieuwkoop-europe.com

Nieuwkoop Europe is weer back on track. Bedrijven als Nieuwkoop hebben jarenlang flink last gehad van de recessie van een paar jaar geleden. De huidige hoogconjunctuur heeft Nieuwkoop Europe weer in het zadel geholpen, want de vraag naar groene planten voor grote interieurprojecten is geëxplodeerd. Met een breed scala aan potplanten, hardware en ondersteuning in interieurbeplanting richt Nieuwkoop zich nu op het herstel van een leidende positie in dat marktsegment. De onderneming vertrok uit Westland en koos voor centralisatie en uitbreiding van zijn hoofdvestiging in De Kwakel, met nieuwbouw van 28.000 m2. Op die nieuwe locatie worden de expertise en activiteiten gebundeld. Door concentratie van import, productie en handelsactiviteiten op één locatie kan het bedrijf optimaal profiteren van schaalvoordeel. Ook logistiek is het een en ander opnieuw ingedeeld om lijnen zo kort mogelijk te houden. En, ten opzichte van een aantal jaar geleden, wordt daarbij veel meer ingezet op e-commerce en digitalisering. Na een turbulente periode schrijft Nieuwkoop Europe alweer een aantal jaren mooie resultaten.

Categorie IT dienstverlening Omzet totaal € 7.000.000 Omzet H100-Q € 3.000.000 Medewerkers totaal 78 www.mprise.nl/agriware

Mprise Agriware is nieuw in onze lijst, maar de onderneming zelf loopt al vele jaren mee in de markt voor business software op het MicrosoftDynamics platform. Joop de Jong, directeur van Mprise Agriware en Mprise Analytics, zit zelfs al sinds 1984 in de ICT. Kortom, we verwelkomen hier een onderneming die tot in de haarvaten snapt hoe business software werkt. Nu ook de tuinbouwsector in rap tempo met ERP-software en data-analytics aan de slag gaat, groeit deze business voor Mprise Agriware als kool. Onder andere veredelaars en kwekers zijn met deze software in staat om complexe producties, ruimtegebruik en teeltplannen zo efficiënt mogelijk in te richten. Aangezien de geleverde applicaties in principe overal ter wereld toepasbaar zijn, heeft Mprise Agriware de ambitie om uit te groeien tot mondiale speler. Wetende dat andere tech-bedrijven in zeer korte tijd tot enorme hoogte kunnen stijgen, is dat geen onrealistische wens. Steeds meer kleine èn grote klanten melden zich aan de poort, de groei zit er flink in. Die groei vraagt om nòg meer gekwalificeerde consultants en nòg meer implementatie-capaciteit. Snel internationaliseren in klanten én medewerkers is dan het devies.

97 Moerings

Categorie productie Omzet totaal € 8.000.000 Medewerkers totaal 55 Medewerkers BTL 8 Vestigingen BTL 1 www.moerings.nl

Honderden producten heeft Moerings in zijn assortiment.

De waterplantenkwekerij kwam er zelf ook achter dat dit voor een nichemarkt een stevig aantal is. De tijd van de klant is immers beperkt en keuzestress ligt op de loer. Moerings had voor een afgeslankt assortiment kunnen kiezen, maar de kwekerij sloeg een andere weg in, die van verduidelijking en marketing. Door specifieke klanten met specifieke producten middels weekacties en maandkarren te benaderen, weet Moerings zijn positie als specialist en totaalaanbieder van waterplanten te behouden. In Europa zijn er geen andere aanbieders waarbij klanten sneller of een breder assortiment in dit segment kunnen kopen. De onderneming blijft een mooie nichespeler, maar het moet wel de sprong naar een grotere afzetmarkt gaan maken wil het dit blijven. Komende jaren wil Moerings dan ook zijn vleugels verder in Europa uitslaan. Het nieuwe pand met meer kwekerijmogelijkheden en betere logistiek moet dat mogelijk maken.

Spannend of dat avontuur lukt.

Preforma for easy transplant and quality rooting The perfect fit in demanding handling systems

suitable for automation

suitable for soft fruit

suitable for orchids

www.jiffygroup.com

Hillenraad2019_Jiffy.indd 1

29-8-2019 15:46:22

Software voor Tuinbouw Verkoop- en Productieplanning Arbeid- en Machineplanning Tijd- en Arbeidsregistratie Inkoop- en Voorraadbeheer Inspecties en Gewasbehandelingen

Sections

Inspections

Notes

Data Analyse Ruimteplanning Financieel

A. Fritzwather ›

P00113 Onion 3434A

Location & Job Details Inspections Pictures & Videos Comments

Secion Details

Tasks

Job Details

mprise-agriware.com

TOP 100

96 Greenco

| Hillenraad100 | 2019 | 15

Categorie productie Omzet totaal € 40.000.000 Medewerkers totaal 126 www.greenco.nl

Als anderen ook gaan lopen, moet je zelf een sprong naar voren maken.

Dat is al jarenlang hèt motto van Greenco, de onderneming die de kleine snoepgroenten groot heeft gemaakt. Greenco was de eerste die met snackgroenten kwam en hiermee tevens een sterk merk in de markt zette. Al snel probeerden me too-producenten een hap uit die lucratieve markt te snoepen. Greenco antwoordde met nog meer varianten.

En juist op het moment dat de versnelling werd ingezet waren het de weergoden die in 2016 met verwoestende hagel en in 2018 en 2019 met extreme hitte Greenco dwarszaten. Het heeft de spirit niet gebroken, want Greenco blijft koploper in het vinden van oplossingen. Met een continue stroom aan acties richting consumenten weet het zich in de kijker te spelen op verschillende terreinen zoals werk, school, sport en onderweg. Greenco claimt zo op sterke wijze het domein gezonde voeding. In die lijn past de stap om (weer) als eerste te komen met verpakkingen die voor 100% bestaat uit gerecycled plastic. Greenco vindt hier partners als supermarktketen Jumbo en The Greenery aan zijn zijde; ook hier ziet men in dat ‘gezond’ en ‘plastic verpakking’ eigenlijk een vreemde combinatie is. Greenco blijft Hillenraaad100 waardig en is zich volop aan het herpakken om weer de rol te gaan spelen die haar het beste past. Uitblinken in waardecreatie.

95 Van den Bos Flowerbulbs

Categorie bulbs Omzet totaal € 62.000.000 Omzet H100-Q € 56.000.000 Medewerkers totaal 120 Medewerkers BTL 56 Vestigingen BTL 6 www.vandenbos.com

De één z’n high is de ander z’n low, zo zien we bij Van den Bos Flowerbulbs. De onderneming heeft in Noord-Amerika last van de snelgroeiende legale cannabismarkt; een aantal kwekers stapt over op deze meer winstgevende teelt . Het antwoord van Van den Bos Flowerbulbs daarop is: diversificatie. De onderneming ziet in andere landen wel kansen en zet daar volop in. Daarbij is het devies ‘alle bollen op Freesia en Zantedeschia’, want de lelie is tijdelijk in meerdere markten even uit de gratie. De leliemarkt blijkt wederom een volatiele markt. Bij die inspanningen wordt vooral gekeken naar groeimarkt China, waar via importeurs grote aantallen kleinere kwekers worden bediend. Ook in Colombia en Ecuador worden nog prima zakengedaan, hier met rechtstreekse levering aan grote kwekers. Daarin speelt het nieuwe webportal een sleutelrol. Langs die weg kan Van den Bos Flowerbulbs binnenkort met alle klanten (groot en klein) rechtstreeks schakelen en ze van advies voorzien. Deze digitale tool en de aanstelling van een nieuwe directeur Commercie en Operations laat zien dat de onderneming flink sleutelt aan de marktpositie. De mondiale top-drie positie wordt sterk verdedigd maar is nu even een slagveld.

94 Kreling Chrysant

Categorie productie Omzet totaal € 20.000.000 * Medewerkers totaal 95 Medewerkers BTL 30 www.krelingchrysant.nl

Kreling Chrysant zou met recht ook Kreling Gigant genoemd kunnen worden. Dit familiebedrijf is een van de grootste chrysantenkwekers van Nederland; met 35 ha. teeltoppervlak belevert zij de grootschalige retail. Deze onderneming biedt hen een kant en klaar product tegen – hoe kan het ook anders – sterk concurrerende prijzen. De keten is hier ultrakort, de onderneming levert chrysanten rechtstreeks vanuit de eigen kwekerij. Opmerkelijk in deze tijden van digitalisering is, dat Kreling Chrysant persoonlijk contact met de klant meer prioriteit geeft dan online presence. Die bijna ‘ouderwetse’ manier van werken is anno nu juist weer vernieuwend en absoluut een USP. Je zou kunnen zeggen:

Kreling Chrysant gaat voor persoonlijk en gedreven vakmanschap.

Deze aanpak mag dan eerder marktgedreven lijken dan voortkomen uit visionair leiderschap, sterk en eigenzinnig is het wel. Rust, stabiliteit en nuchterheid, dat is hoe Kreling Chrysant zich laat kenmerken.

De uitdaging voor de komende jaren wordt: een gezond financieel bedrijf voor de volgende generatie achterlaten. En misschien zo hier en daar toch wat vernieuwing doorvoeren.

93 Royal van Zanten

Categorie genetica & young plants Omzet totaal € 65.000.000 Medewerkers totaal 1.657 Medewerkers BTL 1.350 Vestigingen BTL 10 www.royalvanzanten.com

Met meer dan 150 jaar ervaring heeft Royal van Zanten alle mogelijke ups and downs al wel eens meegemaakt. De onderneming is mondiaal toonaangevend in de productie van Bouvardia en Alstroemeria en in Europa leidend met de pot-Celosia. Dat wil niet zeggen dat je dan ook maar iets cadeau krijgt, en dus moet Royal van Zanten nog elke dag haar positie bevechten. De populariteit van bolbloemen als lelies is namelijk niet vanzelfsprekend, dat is ook hier een beetje het zorgenkindje van de onderneming. Maar er is ook goed nieuws te melden. Eind 2018 is Royal van Zanten overgenomen door investeringsmaatschappij Nimbus. De diepe zakken van die nieuwe eigenaar moeten de noodzakelijke investeringen in onderzoek en marketing waarborgen. Wat dat laatste betreft, is veel hoop gevestigd op e-marketing, voor Royal van Zanten een nieuwe tak van sport.

Met de nieuwe aandeelhouder en CEO komt er nu structuur en focus in de koers van Royal van Zanten. Het devies is nu: processen op orde brengen, nog dichter tegen de klant aankruipen en de pijplijn van nieuwe producten koesteren en vervolgens zorgvuldig introduceren.

92 WBE GROUP

Categorie handel Omzet totaal € 212.000.000 Medewerkers totaal 307 www.wbe.nl

Zo uitbundig als de vele bloem- en groencreaties op de website van WBE ogen, zo ingetogen is deze toonaangevende speler in decoratiegroen, snijbloemen en aanverwante sierteeltproducten. Tot de WBE Group behoren bekende namen als Westland Bloemen Export, Bloemengroothandel B.J. van Duyvenvoorde en Javadoplant. Stuk voor stuk geen bedrijven die het van ronkende imagocampagnes of juichende marketingproposities moeten hebben. Deze ondernemingen en daarmee de gehele groep vertrouwen veel meer op operational excellence pur sang. Dit zijn ondernemers die geen euro te veel uitgeven, dus ook niet aan communicatie voor de bühne. De euro’s die wél worden uitgegeven, gaan vooral zitten in optimale organisatie en bedrijfsvoering. Vanwege de sleutelpositie in het Nederlandse tuinbouwcluster hoort WBE Group in onze lijst van toonaangevende bedrijven als toonbeeld van nuchtere zakelijkheid. Eigenlijk zoals het fraaie decoratiegroen van WBE in boeketten en creaties. Niet de boventoon spelen maar wel altijd aanwezig, zij het enigszins onopvallend. ‘Groen is de basis’, is het motto van de groep. Nuchter ondernemerschap is dat ook.

Complete en slimme energieoplossingen voor de glastuinbouw

Alfen is al zo’n 20 jaar de partner voor onder andere ondernemers in de glastuinbouw. We verzorgen WKK-aansluitingen, transformatorstations en leggen complete, private hoogspanningsnetten aan.

We hebben hierdoor een ruime ervaring met onder meer het plaatsen van belichtingsstations en het aansluiten van generatoren. We realiseren complete projecten van het ontwerp tot aan het onderhoud. Voor meer informatie bezoekt u onze website: www.alfen.com/slimme-oplossingen OPTIMALE BEDRIJFSZEKERHEID

SLIMME DUURZAME OPLOSSINGEN

24/7 SERVICE/ONDERHOUD EN TIME TO FIX

Smart Grids | Enery Storage | EV Charging

TOP 100

| Hillenraad100 | 2019 | 17

89 Germaco

91 OK Plant

Categorie productie Omzet totaal € 21.000.000 Medewerkers totaal 124 www.okplant.nl

OK Plant staat volop in the spotlight. Nieuwbouw, een nominatie als International Grower Of The Year of het nieuwe winkelconcept ‘Green Up Your Home’, er wordt van alles over OK Plant geschreven. Het geeft maar aan dat er bij deze specialist in Little Kolibri, een Phalaenopsisvariant, heel veel gebeurt. Met slim gebruik van marketing en communicatie zet OK Plant de trend. Ze snappen hier dat de verkoop van een product niet alleen om het product zelf draait, maar ook of vooral juist om het ‘verhaal’. Een mooie manier om zich te ontworstelen aan de lastige positie waarin de Phaleanopsis op dit moment zit.

OK Plant zoekt ook slim naar ketenpartners, namelijk naar die partijen die te klein zijn om alleen door te gaan. Zo kan het slim een schaalbare plek in de keten opbouwen. Afnemers worden ook hier meer en meer ondersteund met data-analyses. Op die manier wordt de band met de afnemers hechter en ontstaat er een win-win-situatie. OK Plant barst van de ambitie en slimme marketingplannen. Nadat het vorig jaar al in de SUB40-ranking was verschenen, hoort het nu ook in deze toplijst thuis. Alles oké dus.

90 Hoogweg

Categorie productie Omzet totaal € 28.000.000 * Medewerkers totaal 400 www.hoogweg.nl

In onze optiek beweegt elke segment van de glastuinbouw naar een situatie waarin drie zeer grote spelers de toon zetten. Die top drie kan eigenlijk niet ontbreken in onze ranking van Nederlandse topondernemingen en dus kunnen we niet om Hoogweg heen.

Deze paprikakweker heeft in net iets meer dan twintig jaar een areaal van honderd hectare gerealiseerd. Dan behoor je tot de grote spelers in glasgroenteproductie. Hoogweg is veel minder nadrukkelijk aanwezig dan vergelijkbare tomaten- of paprikaondernemingen, maar dat doet niets af aan dit bedrijf. In de dagelijkse bedrijfsvoering gewoon je stinkende best doen en continu blijven excelleren, dat is de kracht van Leo Hoogweg. Hoogweg heeft zo’n omvang bereikt dat het mogelijk zou moeten zijn om zelf de afzet te organiseren. Nu gebeurt dat nog via Van Nature. Het management van Hoogweg realiseert zich dat dit een andere tak van sport is en ziet er vooralsnog niet de noodzaak toe.

Die stap moet je alleen zetten als het je verder brengt. Hoogweg groeit ondertussen gestaag verder en heeft in Luttelgeest het rijk alleen om verder te bouwen aan de top-drie positie. Gewoon goed zo die gaat.

Prima ondernemerschap, nuchter en zakelijk.

Categorie productie Omzet totaal € 11.000.000 Medewerkers totaal 130 www.germaco.nl

Met Germaco is er een tweede grootmacht in deze lijst met de oer-Hollandse tulp als product. Sinds de start in 1988 is Germaco uitgegroeid tot een onderneming die 120 miljoen tulpen broeit en op 220 ha. de hiervoor benodigde tulpen teelt. Germaco levert aan de grootschalige retail en kent de tucht van de markt; alles draait om een messcherpe consumentenprijs en dito kwaliteitseisen.

Steeds efficiënter produceren is dan een vereiste en dat vinden ze bij Germaco nou juist de uitdaging. De drie broers De Wit hebben dit tot kunst verheven. Vandaar dat de nadruk hier ligt op mechanisering en automatisering. We zien track & trace van bol tot bloem, zelfrijdende kopmachines, led-verlichting en zelf ontwikkelde hoogwaardige boslijnen. Ondanks al die techniek zijn er toch ruim honderd mensen nodig om alle processen op orde te hebben. Germaco is weliswaar geen marketingmachine gericht op toegevoegde waarde, maar is wel uiterst efficiënt en concurrerend. Succesvol met een recht-door-zee mentaliteit, dat wordt gewaardeerd door klanten en medewerkers.

Een mooie nieuwkomer die maar weer eens laat zien waar Hollandse nuchterheid toe kan leiden.

88 Royal Hilverda Group

Categorie genetica & young plants Omzet totaal € 30.000.000 * Medewerkers totaal 187 Medewerkers BTL 150 Vestigingen BTL 4 www.royalhilverdagroup.com

‘Van twee sterke bedrijven maken we één’, zo luidt de verklaring van HilverdaKooij en Florist Holland om samen te gaan. De twee veredelaars met elk verschillende producten laten er geen gras over groeien. In De Kwakel, naast de bestaande vestiging van Florist Holland, wordt na de zomer van 2019 met nieuwbouw van kassen en bedrijfshallen gestart. Een verstandige stap om dan meteen als één onderneming op te treden. Naar eigen zeggen vullen de productlijnen elkaar mooi aan: een heel pakket aan snijbloemen en potplanten vanuit HilderdaKooij en gerbera’s vanuit Florist Holland. Samen kun je steviger investeren in nieuwe technologie, mensen aantrekken en je internationale productielocaties uitbouwen. De vraag voor ons is echter wel of dit samengaan is ingegeven door de wens tot synergie van binnenuit of de druk van de markt van buiten. Dat laten we in het midden, het zal wel een combinatie van beiden zijn. Wat ontstaat is een gebundelde onderneming, die echter wat weinig naar buiten treedt.

Voor HilverdaFlorist is de traditionele keten nog alive and kicking.

De nadruk ligt vooral op de eigen technologie en productietechnieken.

Maar als je sterk bent, mag je best wat meer tonen. Onbekend maakt onbemind.

Dé leverancier en kennispartner op het gebied van interieur- en exterieurbeplanting

• Ruim 50 jaar ervaring in hydrocultuur • Importeur van tropische planten en bomen • Producent van groene kamerplanten • Breed assortiment plantenbakken, uiteenlopend van strakke eenvoud tot luxe designs • Uitgebreid assortiment van hoge kwaliteit kunstplanten • Alles voor het onderhoud en de verzorging van planten

NIEUWKOOP EUROPE B.V. | Hoofdweg 111 • 1424 PE De Kwakel • The Netherlands [t] +31 297 363 163 • [e] info@nieuwkoop-europe.com • [w] www.nieuwkoop-europe.com

TOP 100

87

Van Dijck Groenteproducties

| Hillenraad100 | 2019 | 19

Categorie productie Omzet totaal € 50.000.000 Medewerkers totaal 133 www.groenteproducties.com

‘Produceren om het produceren is een heilloze weg’, aldus Peter van Dijck van Van Dijck Groenteproducties, ook wel ‘Hofleverancier van de Lidl’ genoemd. Deze zeer grote producent van vele soorten sla heeft graag korte lijnen met de afnemer. Hoe kansrijk is het product?

Wat moet daarvoor worden gedaan of gelaten? De belangen zijn groot, want de arealen en productieaantallen zijn groot. Van Dijck Groenteproducties gaat dus nooit over één nacht ijs: ‘We bespreken alles samen met de eindklant, we geven samen een go of no go.’ Die behoedzame stappen voorwaarts zien we ook bij de beweging van vollegrondsteelt naar bedekte teelt. Van Dijck Groenteproducties heeft zo’n 2.000 hectare open teelt, maar investeert inmiddels flink in bedekte teelt. In Siberië is door dochter Siberia BV 9 hectare kassen gerealiseerd voor sla en bladgroenten. De opbrengst daarvan is vergelijkbaar met 90 hectare open teelt en daar ziet Van Dijck Groenteproducties dus nog heel veel kansen. Gaan we nog meemaken dat de grootste vollegrondsgroenteteler van Nederland op enig moment de grootste wordt in bedekte teelt? Spannend om te volgen want ook hier gaan kosten voor de baat uit.

86 Zentoo

Categorie verkooporganisatie Omzet totaal € 88.000.000 Medewerkers totaal 253 www.zentoo.nl

Nieuwkomer Zentoo is een samenwerkingsverband van kwekers en teeltbedrijven die gezamenlijk focussen op één product: chrysanten.

De actuele vraag bij deze club is: ‘Hoe houden we ons staande in een snel veranderende wereld, een wereld waarin we zien dat de andere partijen in de keten groter en groter worden?’ Het antwoord van Zentoo is: zelf ook steeds groter worden. Zentoo sleutelde daarom in de afgelopen jaren flink aan zijn fundament en maakte de stap van coöperatie naar een uitvoerende en centraal gestuurde onderneming.

Het heeft daarmee één duidelijk doel voor ogen: het borgen van de marktpositie. De directie werd geprofessionaliseerd met de aanstelling van een driehoofdige directie. Het aantal leden werd uitgebreid met 28 hectare, zodat Zentoo ook in aanbod en assortiment blijft groeien.

Op digitaal vlak maakt Zentoo nu de stap naar een professionele webshop, van waaruit het alle ketenpartners met elkaar verbindt.

Zentoo wil de komende jaren vanuit een autonome positie verder groeien en eist nadrukkelijker zijn plek in de keten op. Weet Zentoo straks ook de snelheid te maken om autonoom binnen onze lijst door te groeien?

85 Emsflower

Categorie productie Omzet totaal € 32.000.000 Medewerkers totaal 380 Vestigingen BTL 1 www.emsflower.de

Het is dat het woord ‘agile’ al was bedacht, anders was ras-ondernemer Bennie Kuipers er op enig moment ongetwijfeld mee gekomen. De man achter Emsflower is altijd in beweging, hij is de motor achter die zeer flexibele, eigenzinnige en veelzijdige onderneming die onder andere pot- en perkplanten én tomaten produceert. Het is typerend voor

Emsflower dat de kassen zo zijn ingericht dat op elk moment een andere plantensoort gekweekt kan worden, om zo de immer grillige consument te blijven bedienen. Emsflower is continu bezig om de bedrijfsvoering en zelfs de locatie te veranderen, al naar gelang de marktkansen. Die worden nu vooral gezien in Duitsland. Om die reden worden de kassen in Nederland afgestoten en zal rond 2022 alleen nog sprake zijn van productie in Duitsland. Daar is dan niet minder dan 100 hectare ingericht met kassen en natuurlijk het spraakmakende Erlebniscentrum. Alle activiteiten zijn dan in Emsbüren geconcentreerd.

Bennie Kuipers zou Bennie Kuipers niet zijn als daar niet ook weer een nieuw avontuur gestart werd; Emsflower gaat aan de slag met de productie van sla. Men ziet nu volop kansen in verse, lokale groenten.

En waar marktkansen zijn, daar is Emsflower. Misschien gaat de naam dan wat knellen, maar ook daar komt vast een creatieve oplossing voor.

84 Schoneveld Breeding

Categorie genetica & young plants Omzet totaal € 11.000.000 Medewerkers totaal 460 Medewerkers BTL 165 Vestigingen BTL 1 www.schoneveld-breeding.com

Schoneveld Breeding zet in op directe samenwerking in de keten.

De kweker staat centraal, Schoneveld Breeding voorziet deze van cyclamen, primula’s, potranonkels en campanula’s. Daarmee is niet gezegd dat deze veredelaar uit het oosten van het land blind is voor de markt. Integendeel. Er wordt juist met de ‘schoenmaker-blijf-bij-jeleest’-filosofie hard gewerkt aan een stevige combi product-kwekermarkt. Zo is er langs de lijn van telersvereniging Addenda een directe en bestendige verbinding met de Europese consumentenmarkt, binnen het eigen assortiment en met een ‘eigen’ merk. Een tweede manier om te bewegen naar deze meer directe marktverbinding zien we met de toetreding tot het kersverse digitale platform Wiungo. Daarmee krijgen Europese retailers een-op-een de producten van Schoneveld Breeding in het online schap te zien. Dat is voor een veredelaar een unieke stap, een nieuwe manier van werken. Mooi is ook het nieuwe PlantXperience in Twello. Dit initiatief geeft aan hoezeer Schoneveld Breeding het belang van marketing inziet. Mooie ontwikkelingen, nu hopen dat alle ambities worden gerealiseerd.

83 RedStar Groep

Categorie productie Omzet totaal € 107.000.000 Medewerkers totaal 440 www.redstar.nl

Het is al weer enige tijd geleden dat de RedStar Groep in de hoogste regionen van de Hillenraad100 meedraaide. Inmiddels zijn andere ondernemingen RedStar voorbijgestreefd. Zo blijkt maar weer dat aan de top blijven vaak nog moeilijker is dan aan de top komen. De RedStar Groep is tot nu toe onvoldoende in staat gebleken de bakens te verzetten. Er was nog even sprake van dat de groep samen zou gaan met Looye Kwekers, maar kennelijk waren de bloedgroepen toch te verschillend om hierin door te pakken. Daar waar de Honingtomaatjes van Looye Kwekers echt als merk zichtbaar zijn in de winkelschappen, daar zijn de kleine ‘honingzoete’ tomaatje van de RedStar Groep dat (nog) niet. Dat deze nu wel bij Albert Heijn in de schappen liggen, is breeduit in de media als nieuwsfeit uitgedragen. Helemaal nieuw was dat voor zover wij weten echter niet. Het is naar de buitenwacht ook gecommuniceerd als directe link met Albert Heijn (‘korter kan de lijn niet’, zoals men zelf zegt), maar dat is op zich nog geen garantie voor een betere prijs. Al met al is de RedStar Groep een van de top vijf spelers in tomaten, maar niet opzienbarend vernieuwend en toonaangevend.

© 2017 EYGM Limited. All Rights Reserved.

Hoe maak je een succes van duurzame agribusiness?

De agribusiness staat bol van de uitdagingen en innovaties.

Hoe ga je om met veranderende behoeften van de consument?

Met productiviteitsvraagstukken? Welke strategische beslis­ singen moet je nemen om duurzame groei te realiseren? En hoe kun je sneller groeien, ook in het buitenland? Ons wereldwijde netwerk, met meer dan 100 sectorspecialisten in Nederland, stelt ons in staat je op elk gebied bij te staan. Van controle en compliance tot fiscale­ en financieringsvraagstukken. En van fusies en overnames tot bedrijfsopvolging en verkoop.

We combineren lokale aanwezigheid met internationale kennis en contacten. Kijk voor meer informatie en contactpersonen op ey.nl/agribusiness

SAMEN STERKER VOOR HET BESTE KWALITEITSPRODUCT

VREUGDENHILYOUNGPLANTS.NL K L U G T P L A N TEN .N L

TOP 100

| Hillenraad100 | 2019 | 21

80 Dijk van Dijk

82 Sion

Categorie young plants Omzet totaal € 30.000.000 * Medewerkers totaal 150 www.sion.eu

Sion heeft te lang hetzelfde gedaan en te veel van hetzelfde geproduceerd, zo liet eigenaar Eric Moor in juni van dit jaar in een interview doorschemeren. Al langer borrelde het in het hoofd van deze ras-ondernemer. Hij zag dat de organisatie anders moest.

Meer zelfsturing, andere rollen voor specialisten en managers. En Sion ziet dat de markt voor Phalaenopsis onder druk staat. ‘We willen de Phalaenopsis continu vernieuwen’, zo heeft deze veredelaar en producent van jonge Phalaenopsis zichzelf als opdracht meegegeven.

En zo is Sion zijn plek in de markt aan het her-ontwikkelen.

We zien duidelijke keuzes in nieuwe, onderscheidende Phalaenopsis orchideeënrassen en duidelijke keuzes in nieuwe afzetmarkten, want men beseft dat Europa te klein is om aan de top te blijven. We zien ook hoe Sion bouwt aan meer kennis om de time to market te verkleinen en aan uitwisseling van de nieuwste veredelingstechnieken. In de lijn van de gewenste sprong voorwaarts past ook de opening van het Sion Trend Lab, die de klanten helpt om de consument te ‘verleiden’. Wat een hoop nieuwe en positieve energie. Sion is de bakens aan het verzetten.

81 Van VLIET Flower Group

Categorie handel Omzet totaal € 110.000.000 Omzet H100-Q € 94.000.000 Medewerkers totaal 238 Medewerkers BTL 33 Vestigingen BTL 1 www.jvanvliet.com

Bij Van Vliet Flower Group zien we iets opmerkelijks. De onderneming die handelt in onder andere snijbloemen, snijgroen en planten laat een gestage groei zien. Opmerkelijk, want de sierteelthandel staat stevig onder druk. De groei kwam mede uit de overname van, Calandivakwekerij Tisento. Voor ons een opmerkelijke stap omdat achterwaartse integratie door sierteelthandelsbedrijven in het verleden nog niet veel goeds heeft gebracht. Het staat nog te bezien of die aanvankelijk positieve effecten van de aankoop bestendig zullen zijn, want dit jaar ging het al wat minder crescendo. We vragen ons af wat nu de feitelijke reden was om die kwekerij over te nemen, het lijkt de groep niet wezenlijk verder te brengen. Daarnaast heeft de Van Vliet Flower Group natuurlijk ook last van de aanhoudende Brexit-soap, want men doet relatief veel zaken met het Verenigd Koninkrijk. Dat het in Oosten Zuid-Europa beter gaat dan verwacht, verzacht enigszins die pijn.

Interessant is de stap om als launching customer te fungeren voor Floranti, een nieuw softwareplatform om telers en handelaren samen te brengen. Wij beoordelen de koers van Van Vliet als zoekende, maar de rasondernemer Sjaak van Vliet heeft vast meer op zijn vizier.

Categorie productie Omzet totaal € 8.000.000 Medewerkers totaal 90 www.dijkvandijk.nl

Dijk van Dijk noemt zichzelf Masters of Hydrangeas en trekt alle registers open om aan de top te blijven. Belangrijke stap daartoe zijn de recente fusie met Kwekerij De Bonfut, de toenemende focus op eigen veredeling én toenadering tot andere veredelaars. Dijk van Dijk ziet volop kansen in de markt en realiseert zich dat schaalgrootte en eigen genetica essentieel is om die kansen te verzilveren. Ben je groter, dan kun je nu eenmaal meer investeren in de zo noodzakelijke eigen unieke producten, digitalisering en professionalisering. Het is precies de slag die de grotere ondernemingen nu maken, waardoor ze de rest van het peloton achter zich laten. Ook op het vlak van marketing en productinnovatie timmert Dijk van Dijk voortvarend aan de weg. Zie de introductie van een gedurfd product als de SMOKED hydrangeas, een geverfde hortensia. Zulke stoere noviteiten poetsen het traditionele imago van deze plant lekker op. Het past helemaal in de stijl van de ‘hippe’ website. Een dijk van een onderneming.

79 Codema Systems Group

Categorie technologie Omzet totaal € 61.000.000 Medewerkers totaal 168 Medewerkers BTL 160 Vestigingen BTL 2 www.codema.nl

Met Codema Systems staan we aan de vooravond van een nieuw tijdperk. Dat zeggen wij niet, dat zegt Nordian Capital, de investeringsmaatschappij die in augustus 2018 in de onderneming stapte. Nu kan Codema Systems zelf de stap zetten naar (forse) internationale groei. Codema Systems richt zich daarbij eerst en vooral op de high end-markten in de Verenigde Staten en Canada, China en West-Europa. De onderneming heeft alle mogelijke technologische oplossingen voor de glastuinbouw in huis. Met zes verschillende disciplines is het een complete system integrator. Kansen zijn er dus volop, in bijvoorbeeld Vertical Farming, autonoom telen, telen op afstand en natuurlijk die zo lucratieve legale cannabismarkt. Gideon de Jager, commercieel directeur en ‘zoon van’, is druk bezig met een vijfjarenplan dat van Codema ‘de Google van de glastuinbouw’ moet maken. Hij geeft onmiddellijk toe dat dit wel heel hoog gegrepen is, maar veelzeggend is die uitspraak wel. Codema Systems barst van het elan en nu ook van de pecunia om echt grote slagen te maken. Goed om deze onderneming weer terug te zien in de top van de Nederlandse glastuinbouw.

VO O R

IN IEDER HUIS

‘n BUNNIK

PLANT

Meer dan 40 soorten planten die met uiterste zorg worden gekweekt. Planten die in ieder huis zorgen voor extra sfeer en een gezondere leefomgeving.

Wilt u weten hoe wij iets voor u kunnen betekenen?

Kijk voor meer informatie op onze website.

www.bunnikplants.nl

TOP 100

78 Scherpenhuizen

| Hillenraad100 | 2019 | 23

Categorie handel Omzet totaal € 360.000.000 Medewerkers totaal 385 www.scherpenhuizen.nl

Vervoeren, verpakken, vermarkten. Dat is in het kort een schets van de Brabantse onderneming Scherpenhuizen, een welkome nieuwkomer in onze lijst van topbedrijven in Nederland. Scherpenhuizen speelt zeker mee in de hoogste regionen, want dit is één van de top vijf AGF-exporteurs van ons land. We zien hier een echte ketenspeler.

Scherpenhuizen koopt in bij honderden telers en zet die producten af bij grote namen als Lidl en Aldi in Engeland en Duitsland. Het moet voor Scherpenhuizen best een beetje zoet smaken dat de onderneming nu dan toch is doorgedrongen tot het selecte gezelschap van de Nederlandse top in tuinbouw. Dit is de resultante van gedreven ondernemerschap en gestage groei. Ooit werd Scherpenhuizen de deur gewezen door de fusieveiling The Greenery. Het was voor rasondernemer Martin Scherpenhuizen toen het sein om het dan maar op eigen kracht te doen: ‘gewoon’ al die telers zelf benaderen èn zelf binnenkomen bij de grotere retailers van Europa. Bij Scherpenhuizen verwachten ze dat de grens van 500 miljoen jaaromzet binnen een paar jaar geslecht wordt. Dan zien we deze onderneming mogelijk zelfs in hetzelfde speelveld als The Greenery. Het kan verkeren.

77 Proeftuin Zwaagdijk

Categorie services & research Omzet totaal € 6.000.000 Medewerkers totaal 50 www.proeftuinzwaagdijk.nl

Proeftuin Zwaagdijk is een van de weinige private onderzoekscentra die op een breed agrarischspectrum actief is. Op meerdere locaties in Nederland wordt onderzoek gedaan naar bijvoorbeeld de teelt van chrysant op water, kieming van zaden, ontwikkelingen in hydroponics en wordt toetsingsonderzoek gedaan voor gewasbeschermingsmiddelen.

De onderneming richt zich overigens niet alleen op de glastuinbouw, maar ook op andere agrarische sectoren zoals akkerbouw en vollegrondsgroente. Proeftuin Zwaagdijk is participant van het World Horti Center in Westland en trekt daar op met onderwijsinstellingen en innovatieve bedrijven uit de sector. Wat echter opvalt, is het nog wat nationale karakter. De activiteiten zijn vooralsnog vooral gericht op de Nederlandse tuinbouw. We zien nu wel iets van een beweging richting internationaal opereren met vrij recent de aansluiting bij Rhizome, een Europees onderzoeksnetwerk. Gegeven het feit dat de grootste kansen nu toch echt over de grens lijken te liggen èn gegeven het feit dat Proeftuin Zwaagdijk in Seed Valley werkt met ondernemingen die wèl over de hele wereld trekken, is dat best opmerkelijk. Wellicht vormt de Nederlandse naam daarbij een belemmering.

76 Onings Holland

Categorie bulbs Omzet totaal € 47.000.000 Medewerkers totaal 73 Medewerkers BTL 3 Vestigingen BTL 1 www.onings.com

Onings Holland is een traditioneel familiebedrijf dat behoort tot de wereldwijde top in lelies. Maar hoe hou je je als onderneming staande in een tijd waarin de lelie niet uitblinkt in populariteit en reglementen in landen voor import en export steeds strenger worden? Onings Holland heeft daar maar één antwoord op: up to date blijven en bovenop de laatste marktontwikkelingen zitten. Hoewel de exporteur wel met de tijd meegaat, loopt het niet voorop. Ondanks stevige investeringen in automatisering, onder andere om de bloemenbollen sneller verzendklaar te maken, blijft Onings Holland meerdere schakels van de consument verwijderd. In de traditionele keten hecht de exporteur vooral veel belang aan het onderhouden van goede relaties met klanten en leveranciers. Dit bedrijf is een solide baken in de zee dat ondanks onrust op de markt onverstoord haar eigen koers blijft varen. We zijn benieuwd of de volgende generatie de ruimte neemt om (verdere) vernieuwing in de keten door te voeren. Vooralsnog wordt men hier niet warm of koud van een beetje volatiliteit.

75 Jiffy Group

Categorie supplies Omzet totaal € 72.000.000 Medewerkers totaal 202 www.jiffygroup.com

‘Pretty cool’ en ‘awesome’. Dat zijn de aanbevelingen van de Amerikaanse YouTuber Stoney Ridge Farmer. Hij gaat aan de slag met de Grow Your Own-producten die populair zijn bij Amerikaanse doe-het-zelf tuiniers. Ook de recyclebare Jiffy-pot komt voorbij en ook die is ‘awesome’. Het is een mooi voorbeeld van hoe Jiffy meer en meer grip krijgt op de retailmarkt in de VS. De producten zijn au fond niet verschillend van die voor de professionele klanten van Jiffy: ze dienen als groeimedium voor wortel en plant, groot of klein.

De variëteit in producten en oplossingen die Jiffy in de loop der jaren heeft gezet is indrukwekkend. De onderneming heeft zowel voor de zeer geavanceerde teler en kweker passende producten, als voor kleinere kwekers in bijvoorbeeld het zuiden van Afrika en nu dus ook voor consumenten in de westerse wereld. Naast productinnovatie zoekt Jiffy ook naar het optimaliseren van de productie- en orderprocessen.

Door de structuur en de minimale externe communicatie oogt de onderneming als een wat gesloten bastion. Dat kost gelijk ook punten in de beoordeling, want anno 2019 wordt van iedere onderneming transparantie verwacht.

Technology is what we do, innovation is what we live for

Als beste in de branche ontwikkelen we proactief innovatieve en geavanceerde tuinbouwoplossingen. Wij leveren een bijdrage aan hoogwaardige voedselvoorziening dicht bij de mens. Daar passen alleen de beste technici bij.

werkenbijpb-tec.nl

TOP 100

| Hillenraad100 | 2019 | 25

72 74 Van Iperen

Categorie supplies Omzet totaal € 248.000.000 Medewerkers totaal 237 www.iperen.com

De toetreding van Van Iperen heeft rechtstreeks te maken met de koerswijziging van een andere onderneming in deze toplijst van de glastuinbouw, namelijk die van Horticoop. Deze laatste heeft in 2018 een aantal bedrijfsonderdelen afgestoten, waaronder de meststoffen en chemische gewasbeschermingsactiviteiten.

Van Iperen was al specialist en een aanzienlijke speler in de markt voor vloeibare meststoffen, maar met deze slag maakt de onderneming een enorme sprong voorwaarts. Ook het distributiecentrum in De Lier is in handen gekomen van Van Iperen. Deze activiteiten worden toegevoegd aan het toch al imposante assortiment in artikelen voor land-, tuin- en akkerbouw, vee-, bloembollen- en fruitteelt en groenvoorziening. De grootste groei van Van Iperen zien we vooral in het laatste decennium, met de overname van onder andere een aantal toeleveranciers en de oprichting van Van Iperen International.

Met het eeuwfeest in zicht – in 2021 bestaat het bedrijf honderd jaar – wordt Van Iperen nu nog zichtbaarder en krachtiger. Met de entree van Van Iperen in de lijst komt er nieuwe dynamiek in de groep van toeleveranciers die een bijdrage leveren aan verdere groei en internationalisering van productiebedrijven.

73 Van der Lugt Lisianthus

Categorie productie Omzet totaal € 18.000.000 Medewerkers totaal 45 www.vdlugtlisianthus.nl

Van der Lugt Lisianthus is een sterspeler in Lisianthus. De vraag naar deze bloemen is zó groot, dat de onderneming die nauwelijks kan bijbenen. Er wordt dan ook hard gewerkt aan de bouw van een nieuwe tuin, die volgend jaar gereed moet zijn. Op die nieuwe locatie wordt dan – een primeur voor een lisianthuskweker – geteeld volgens de principes van Het Nieuwe Telen met een veel lagere energiebehoefte. Van der Lugt Lisianthus ziet dat de vraag naar kwaliteitsproducten ook steeds vaker rechtstreeks van de bloemist komt. De webshops doen hun werk en de keten lijkt dus ook voor deze onderneming steeds korter te worden. Wat zeker ook helpt, is de geïntensiveerde inzet van marketing.

Ook daarin speelt de nieuwe locatie een rol, want hier is ruimte voor een Experience Center. De onderneming wil hier onder andere bloemisten en designers nog nadrukkelijker prikkelen en samenbrengen. Ook op de veiling kruipt Van der Lugt Lisianthus dichter tegen de klant aan met een eigen box zodat ultrasnel geleverd kan worden. Als de vraag naar deze bijzondere bloem op het huidige niveau blijft, zit Van der Lugt weer helemaal vooraan in de trein.

Logiqs

Categorie technologie Omzet totaal € 17.000.000 Medewerkers totaal 54 www.logiqs.nl

Deze nieuwkomer in onze lijst is ook te vinden in een mooie andere ranking, de Top 250 Groeibedrijven 2019. Dit is een selectie van de snelst groeiende Nederlandse ondernemingen (scale-ups), samengesteld door onder andere de Erasmus Universiteit. Eén van de criteria daar is een gemiddelde groei van 20% over de afgelopen jaren.

Logiqs haalt zelfs de 40%, want deze onderneming heeft zich gestort op de markt voor mobiele teeltsystemen. Vertical Farming is ‘hot’ onder global techplayers en investeerders en daarmee ook de oplossingen van Logiqs. Die systemen zijn een logische doorontwikkeling van de (logistieke) oplossingen die dit bedrijf al zo’n veertig jaar aan de tuinbouw levert, waaronder roltafels en teeltcellen. Slim is de wijze waarop klanten de modulaire oplossingen nu ook kunnen leasen.

Dat maakt breed gebruik mogelijk en verlaagt de initiële kosten voor de klant. Bovendien kunnen klanten met de online 3D-tool zelf een exact passend systeem inclusief controle- en registratiesoftware samenstellen. Ook bij Logiqs is eigenlijk de enige rem de uitdaging om genoeg gekwalificeerde mensen aan te trekken om de groeiende marktvraag bij te kunnen houden. Het innovatieve nieuwe pand biedt in ieder geval ruimte voor verdere groei. Een sterke nieuwkomer met enorme ambitie en potentie, een echte exponent van de tuinbouwnieuwe-stijl.

71 Royalpride Group

Categorie productie Omzet totaal € 29.000.000 Medewerkers totaal 363 Medewerkers BTL 63 Vestigingen BTL 1 www.royalpride.nl

Na een enorme piek in 2017 ging het in 2018 toch even iets minder hard bij Royalpride Group. Toch zitten ze bij Royalpride Group allerminst stil. Zowel in Nederland als in de Verenigde Staten wordt het areaal uitgebreid. Naast trostomaten hangen er nu ook komkommers in de kassen en zien we een aantal mooie digitale en commerciële ontwikkelingen. Zeer veelbelovend en toekomstgericht oogt de samenwerking met Optimal Labs, een Amerikaanse onderneming die flink aan de weg timmert met autonoom telen op basis van AI. Het doel is zo dicht mogelijk bij steden wereldwijd autonome voedselproductie realiseren, een zeer actuele uitdaging, maar nog niet iets dat direct vandaag vruchten afwerpt. Op ons eigen continent kruipt Royalpride Group – wel nog altijd langs de lijn van Harvest House – steeds meer tegen de klant (lees: retailers) aan. Verkoopdata worden geanalyseerd en er wordt gezamenlijk gewerkt aan schappenplannen. In die zin koestert Royalpride Group hier nog de aloude keten en de traditionele verhoudingen aan de marktkant. Maar, ze werkt tegelijkertijd aan de productiekant aan disruptieve teeltmodellen die de teler met groene vingers wellicht overbodig gaan maken.

Heeft u straks 6 hectare tuinbouwgrond middenin de stad?

Zo snel kan het gaan.

Het lijkt onvoorstelbaar: groenten verbouwen in een kantoorpand van 12 verdiepingen. Maar met slimme technologieën en vele hectaren leegstaande kantoorruimte in Nederland kan het nu al.

Wilt u deze én andere ontwikkelingen in uw sector voorblijven? Praat er eens over met onze relatiemanagers.

Kijk voor meer informatie op abnamro.nl/future.

info@stolze.nl | www.stolze.nl | +31 (0) 174-513779

TOP 100

| Hillenraad100 | 2019 | 27

68 Groenland

70 Delphy

Categorie services & research Omzet totaal € 28.000.000 Medewerkers totaal 247 Medewerkers BTL 69 Vestigingen BTL 14 www.delphy.nl

Als je zoon je vertelt dat hij zijn leven helemaal gaat wijden aan cannabis, dan word je daar als ouder niet gelukkig van. Tenzij deze zoon een van circa 200 experts is die Delphy in huis heeft en die zich stuk voor stuk vastbijten in een specialisme. Dan weet je: die gaan er helemaal voor. Deze onderneming maakt echt werk van het uitbouwen van de internationale positie als expert in teelt en technologie. De experts nemen hun klanten mee in nieuwe ontwikkelingen als digitaal teeltmanagement en de autonome kas.

Speciaal daarvoor is Delphy Digital in het leven geroepen. Waar eerder fingerspitzengefühl het wapen van de Deplhy-expert was, draait het nu om data en modellen. Dat geeft de consultancy extra bewijskracht.

Die slag naar remote management brengt Delphy naar een nieuw level, het verdienmodel wordt veel breder dan advies alleen, maar vraagt vooralsnog stevige investeringen in nieuwe kennis en kunde.

Delphy neemt daarbij veel meer verantwoordelijkheid voor de teelt, een geheel nieuwe invalshoek. We zien hier een onderneming die op indrukwekkende wijze een enorme transitie doormaakt. Dat leidt tot groei in omzet en in het aantal wetenschappers dat graag bij Delphy wil werken. Indrukwekkende transformatie.

69 Van Dillewijn Group

Categorie supplies Omzet totaal € 52.000.000 Medewerkers totaal 238 Medewerkers BTL 96 Vestigingen BTL 4 www.dillewijn.nl

Van Dillewijn Group is terug in de Hillenraad100. De Van Dillewijn Group moet de maatschappelijke druk op een verbod op wegwerpplastic met argusogen hebben gadegeslagen. Als topleverancier van verpakkingen zoals tasjes, emmers en hoezen voor planten en bloemen maakt het nu snel de slag naar duurzaamheid. Om toonaangevend te blijven, staat respect voor mens en planeet in alle productieprocessen centraal.

Van Dillewijn Group nam die zinsnede zelfs nadrukkelijk in zijn visie op. Om het verwijt van ‘greenwashing’ te pareren, communiceert de onderneming nadrukkelijk de eco-kosten van een product aan haar klanten. Dat is echt toonaangevend en vernieuwend te noemen.

Logistiek was er afgelopen jaren ook nog één en ander op orde te brengen. Van drie magazijnen ging het bedrijf daarom tot één hypermodern en gloednieuw logistiekcentrum over. In het nieuwe Logistics Centre wordt volop met automatisering en robotisering gewerkt. Alle activiteiten zijn nu op één locatie samengebald. Dat is niet alleen efficiënter, het draagt ook met minder logistieke bewegingen bij aan de duurzaamheidsdoelstelling waar Van Dillewijn steeds meer de nadruk op legt. Mooie, nieuwe ontwikkelingen dus bij een tuinbouwspeler van wereldformaat.

Categorie handel Omzet totaal € 112.000.000 Medewerkers totaal 107 www.groenland-bv.nl

Groenland heeft als holding van haar bedrijven Celieplant, Bouquetnet, Bloominess, GreenChain en Greenpackers een stevige positie in de sierteelt. Door de duurzaam gebouwde panden en een ecologische manier van werken omschreef EY het bedrijf eerder al als een koploper in duurzaamheid. Groenland behoort om die reden tot één van de genomineerden van de EY Entrepreneur of the year-prijs. Zeven jaar geleden maakte de onderneming al een omslag door mens en milieu centraal te stellen. Eigenaar John Celie kijkt sindsdien verder dan omzet en resultaat. Komende jaren zet het deze koers verder volop voort, door plastic en pesticiden verder te reduceren. Deze grote speler in de bloemen- en plantenexport, die actief is in tientallen landen, probeert de afstanden in de keten te verkleinen door verantwoordelijkheden naar de verschillende bedrijven te decentraliseren. De verschillende bedrijven onder de holding kunnen naar eigen goedbevinden ondernemen en marktkansen verzilveren. Hierdoor wil het dichter op de markt zitten en veranderingen snel kunnen herkennen. Groenland is zeker een prachtig en vernieuwend bedrijf, maar de resultaten houden nog geen gelijke tred met de ambities.

67 Adomex

Categorie handel Omzet totaal € 102.000.000 Medewerkers totaal 141 Medewerkers BTL 16 Vestigingen BTL 2 www.adomex.nl

Adomex is een internationale ketenspeler pur sang en zoekt het dus vooral in een perfectionering van die rol: ‘Voor de hele keten, want alles moet kloppen’. En Adomex zegt ook over die rol: ‘De ontwikkelingen in de keten gaan snel’. De inspanningen zijn er met name op gericht om het de klanten zo makkelijk mogelijk te maken. Dat gebeurt onder andere met e-commerce, VMP-koppelingen en (op termijn) portals.

Op die manier worden klanten in staat gesteld om rechtstreeks uit de voorraad van Adomex te verkopen. Waar klanten digitaal nog wat minder ver zijn, wordt nog volop gewerkt met persoonlijke ondersteuning. De strategie zit dus duidelijk op een combinatie van operational excellence en customer intimacy. Met die strategie is Adomex in Europa al jaren absoluut marktleider in decoratiegroen.

Om verdere groei te realiseren, worden de pijlen gericht op nieuwe markten: de Verenigde Staten en Azië. Een sterke speler en voor veel grote en kleinere klanten een onmisbare schakel in de keten.

Niet opzienbarend vernieuwend, wel ijzersterk en stabiel.

66 Wesselman Flowers

Categorie productie Omzet totaal € 33.000.000 Medewerkers totaal 84 www.wesselmanflowers.nl

Deze onderneming in het oer-Hollandse product, de tulp, is een bedrijf dat barst van de ambitie. Ondanks structureel snelle groei in omzet en resultaat wil Wesselman Flowers meer. Zo wordt intensief gezocht naar mogelijkheden om voor- of achterwaarts in de keten te integreren, zodat de huidige prominente plek in die keten geborgd blijft. Misschien is samenwerking met gelijkgestemden in de tulpenmarkt nog een interessantere optie. Hoe dan ook, om in de top van de tulpensector te blijven acteren acht het bedrijf schaalvergroting noodzakelijk. De grote kracht van Wesselman Flowers is het eigen netwerk aan contacten met de grootschalige retail; de onderneming opereert dicht op de markt.

Maar het kan altijd beter, en dus wil Wesselman Flowers nòg preciezer weten welke soort en welke kleur bloemen de klant wil. In de komende jaren wordt consumentenkennis en customer intimacy een belangrijk speerpunt. De groei zit er flink in, en die lijkt vooral te worden beperkt door het kunnen vinden van de juiste mensen. Maar die uitdaging, daar kampt vandaag de dag elke toonaangevende onderneming mee.

Worldwide Expertise for Food & Flowers

Kenn is

ikk eling

T +31 (0)317 - 491 578 E info@delphy.nl

tie enta lem

nt iso Kenn

w

Meer informatie?

Kenn isim p

Richtinggevend en initiërend in kennisontwikkeling Glastuinbouw

Pa

www.delphy.nl rt n

e rs

www.delphy.nl

TOP 100

65 Beekers Berries

| Hillenraad100 | 2019 | 29

Categorie productie Omzet totaal € 10.000.000 * Medewerkers totaal 155 www.beekersberries.com

Twee jaar geleden mochten we Beekers Berries in deze toplijst van de Nederlandse tuinbouw verwelkomen en die kennismaking smaakt naar meer. Sinds die tijd heeft Beekers Berries zich verder ontwikkeld tot een onderneming die duidelijk mee wil spelen in het hoogste segment.

De grote sprong voorwaarts is natuurlijk de fusie met BerryWorld begin 2018. De nieuwe combinatie ziet volop kansen in de nog altijd flink groeiende markt voor berries en zacht fruit. Passend bij die ambities is de professionalisering van de marketing en branding van Beekers Berries. We zien een nieuwe verpakking die net zo smaakvol en luxe oogt als die van de welbekende Honingtomaten van Looye Kwekers. Al met al zit Beekers Berries stevig in het zadel. De in meer dan twintig jaar opgebouwde kennis van rassen en teelttechnieken is niet zomaar in te halen of te kopiëren. Een mooi voorbeeld dus hoe je als onderneming door focus op een groeisegment en bijzondere productvariëteiten onmisbaar wordt voor het hogere segment van de markt. Chapeau.

63 Van den Berg RoseS

64 Van der Ende Groep

Categorie technologie Omzet totaal € 21.000.000 Medewerkers totaal 72 www.vanderendegroep.nl

De Van der Ende Groep is volop in beweging, het roer gaat (verder) om. Met veel nieuwe jonge mensen aan boord, onder wie algemeen directeur Lex van der Ende (31), groeit de groep op van ‘eendimensionale’ productleverancier (lees: pompen) naar probleemoplossende onderneming, met een breed scala aan technologieën. De ambities zijn sky high en de producten, kennis en ervaring van Van der Ende Groep liegen er dan ook niet om.

En kansen liggen er zeker. Niet alleen is de vraag naar climate solutions groot, ook de vraag naar duurzame producten neemt alsmaar toe.

Daar speelt Van der Ende Groep slim op in. Zo was de Poseidon natrium verwijderaar vorig jaar goed voor de Greentech Sustainability Award.

Niet verbazingwekkend zit de groep steeds vaker in een vroeg stadium aan tafel van de klant om van begin af aan direct mee te denken over oplossingen. Vorig jaar augustus verhuisde de groep naar een nieuw pand om verdere groei mogelijk te maken. Hoe de onderneming haar groeiende palet aan diensten en producten met digitale ontwikkelingen zal combineren, blijft nog wel een uitdaging. Dat geeft het bedrijf ook zelf ruiterlijk toe.

Categorie productie Omzet totaal € 56.000.000 Medewerkers totaal 2.058 Medewerkers BTL 1.810 Vestigingen BTL 3 www.bergroses.com

Never a dull moment met Van den Berg RoseS. Deze rozenkwekerij is altijd bezig om op drie borden tegelijk te schaken: Nederland, Kenia en China. In eigen land is de exclusieve Avalanche+ natuurlijk het visitekaartje van de onderneming. Van den Berg RoseS is op ons eigen continent druk doende om mee te gaan in de trend van ketenverkorting.

Met een webshop en directe levering aan de importerende groothandel past het zijn manier van werken aan. Van den Berg RoseS faciliteert ook nog eens de verkoopactiviteiten voor Nederlandse collegarozenkwekers, een geheel nieuwe stap. De rozenproductie uit Afrika gaat inmiddels vrijwel rechtstreeks naar de grootschalige retail. Ook in China zien we interessante stappen. Hier werkt Van den Berg RoseS aan een eigen verkoopplatform waarop ook andere producten worden verkocht naast de eigen (lokale) productie. Dat is een nieuwe stap: van kweker pur sang naar directe verkoop via een eigen platform.

De Chinese bloemisten worden met social media en het sales platform rechtstreeks aangesproken. Dat alles zou moeten leiden tot een mooie stijging in de lijst, ware het niet dat 2018 voor premium rozen in Europa bepaald geen jubeljaar was.

62 Staay Food Group

Categorie handel Omzet totaal € 417.000.000 Medewerkers totaal 378 Vestigingen BTL 11 www.staayfoodgroup.com

De Staay Food Group draait ietwat anoniem mee in het peloton van de Hillenraad100. Deze onderneming scoort als één van de hoogste op onze parameter ‘Industry Footprint’ (grofweg gezegd: in hoeverre tel je in de sector mee qua omvang en grootte) en juist als één van de laagste op de parameter ‘Toonaangevendheid’. Zeker, we zien mooie investeringen, zoals vrij recent nog in Venlo. Daar werd een nieuwe locatie van 12.000 m2 geopend, voor opslag, logistiek en Cash & Carry.

Die andere nieuwbouw, in Dronten, lijkt een beetje een hoofdpijndossier te worden. Hier wordt al een paar jaar gewerkt aan een immense locatie voor Vertical Farming, maar de financiering ervan zit tegen.

Het wachten is op de essentiële subsidie van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling. Dat is frustrerend, want aan alles is te zien dat de groep popelt om van start te gaan en hierin de toon te zetten.

Op een proeflocatie wordt al druk geëxperimenteerd, in samenwerking met onder andere Rijk Zwaan en Certhon. Die laatste twee zitten in de kopgroep van onze lijst en daar wil de Staay Food Group natuurlijk ook graag verkeren.

Groei door in PrimA4a

Kébol-eigenaren Jos en Annemarie van der Drift

Directeur Richard Schenkeveld van Schenkeveld Tomaten

De vier voordelen van PrimA4a 1. Top bereikbaar en ‘eigen’ afrit aan de A4 2. Iedereen ziet je vanaf de A4 3. Alle kavelgroottes (4 tot 40 hectare) 4. Hart voor agribusiness

In PrimA4a waren we de eerste jaren bescheiden.

Logisch, een nieuw glastuinbouwgebied gecombineerd met veel agro-gelieerde bedrijven moet zich eerst bewijzen. Maar die fase is voorbij.

Hier groeit een succesvol en duurzaam glastuingebouwgebied, vlakbij Schiphol en pal aan de A4 waar meer dan 4.000 auto’s per uur je locatie zien. Steeds meer innovatieve spelers kiezen vol overtuiging voor vestiging in ons gebied.

Wil jij een rondleiding en kennismaken met de voordelen van PrimA4a? Neem dan contact op met gebiedsmanager André Rotteveel, tel: 06 2059 8269 of mail naar info@prima4a.nl.

wwww.primA4a.nl

TOP 100

61 Gipmans Planten

| Hillenraad100 | 2019 | 31

Categorie young plants Omzet totaal € 44.000.000 Medewerkers totaal 127 www.gipmans.nl

‘We willen niet meteen alles innovatie noemen’, zegt Erik Gipmans in een interview met de Limburgse website Agrofood Netwerk Limburg.

Een heerlijk, ontnuchterend citaat. Te vaak immers lezen we over ‘innovatie’ waar het vaak verbetering is van het al bestaande. Precies zoals jaren geleden een nieuwe verpakking een ‘concept’ werd genoemd. Window dressing, daar zijn ze bij het stille Gipmans helemaal niet van. Noem de dingen bij de naam, doe het goede en doe dat goed.

Deze gigant in opkweekplanten en toonaangevend producent van kruiden kijkt daarbij vooral naar de Duitse markt. Gipmans ziet dat het zich op die markt niet in kostprijs kan onderscheiden van de collega’s in het westen van ons land. Wel kan Gipmans Planten het verschil maken in relatiebeheer en customer intimacy. Om de kansen in die markt, met miljoenen consumenten, nog beter te benutten, is onlangs een intensieve samenwerking met Schreurs Plantenkwekerij uit Sevenum aangegaan. Het duo zal samen in de opkweekplanten voor groenten in de volle grond, ICT en onderzoek naar plantweerbaarheid optrekken.

Voor Twan Schreurs is daarmee de toekomst van zijn mooie bedrijf veiliggesteld, voor Gipmans is het een waardevolle uitbreiding.

60 AAB

Categorie services Omzet totaal € 5.000.000 Medewerkers totaal 38 www.aabnl.nl

De klantenlijst van AAB NL leest als een uitgave van de Hillenraad100: veel van de topondernemingen in onze lijst zijn klant bij deze adviseurs, ingenieurs en makelaars. AAB NL richt zich nadrukkelijk op de ondersteuning van topondernemingen die met complexe vraagstukken worstelen, zoals bedrijfswaardering, energie- en CO2-vraagstukken, geothermie, grondverwerving, vastgoed en taxatie. Bij volatiele en bedrijfskritische onderwerpen als energie moet je continu alert zijn en dat advies biedt men dan ook in abonnementsvorm waardoor de klant permanent geïnformeerd wordt. Het brede scala aan diensten is onderscheidend en compleet. Daardoor kan de onderneming een vraagstuk van meerdere kanten belichten en snel schakelen. Immers, de collega met expertise op dat ene cruciale detail zit gewoon een deur verder. AAB loopt met z’n advies graag voor de troepen uit. Zo werd jaren geleden al gehamerd op de noodzaak van internationalisering en verduurzaming, inmiddels is dat kwartje bij de opdrachtgevers wel gevallen. Het geeft maar aan dat deze adviseurs niet zitten op de lijn van ‘u vraagt, wij draaien’. Ze denken kritisch mee en maken zo groei bij hun klanten mogelijk. Slimme jongens met een sterke reputatie.

59 Holstein Flowers

Categorie productie Omzet totaal € 12.000.000 Medewerkers totaal 111 www.holsteinflowers.nl

Dit familiebedrijf, waar inmiddels de derde generatie aan het roer staat, is uitgegroeid tot een mondiale topspeler in Gerbera’s. Holstein Flowers haalt alles uit de kast om dat ook te blijven. Deze specialist, met 134 soorten in het assortiment, kent de kracht van innovatie en vernieuwt continu: van assortiment, teelttechnieken tot aan marktsegmenten. De concurrentie neemt echter toe, dus de kweker én veredelaar onderkent het belang van het neerzetten van een sterk merk. Holstein Flowers zoekt daarbij naar allerlei manieren om de klant te bereiken. Dat doet het bijvoorbeeld door samen te werken met online platforms als Bloomon en Bloompost. Bij die laatste worden bloemen zelfs door de brievenbus afgeleverd. Ook zoekt men steeds vaker de weg naar de eindklant, waar het samenwerkt met sterke marketingpartners, zodat het verhaal van de Holstein gerbera beter verteld wordt. Klanten laten zich immers gemakkelijk door de

prijs leiden, daarom moeten ze met een verhaal overtuigd worden.

Het zijn slimme zetten van deze Gerberaspecialist, die ook al een eigen marktonderzoeker voor de Europese markt in de arm nam. Deze speler weet hoe je in een veranderende wereld aan de top moet blijven.

58 Ansu

Categorie productie Omzet totaal € 8.000.000 Medewerkers totaal 38 www.anco-pure-vanda.nl

Als je de bruiloft van de zowel de zoon als dochter van de rijkste Indiër mag aankleden met een groot aantal bloemen, dan weet je dat je iets goed doet. Bijzondere bloemen en planten, dat is het handelsmerk van deze kweker. De kweker van bijzondere orchideeën viert dit jaar zijn 25-jarig jubileum. Dat moment markeert ook het begin van een nieuw tijdperk, want Anco pure Vanda gaat sinds april van dit jaar samen verder met veredelaar Suphachadiwon Orchids uit Thailand.

Het veranderde prompt de naam van ‘Anco pure Vanda’ naar ‘Ansu Vanda’. Onder de nieuwe naam blijft de kweker exclusieve Vanda aanbieden en wil dit verder uitbreiden. Ansu Vanda wil de stap maken naar een bekend en succesvol consumentenmerk. Dat hoopt het onder meer te bereiken door nieuwe, groene en bijzondere planten te verkopen, die in Thailand worden opgekweekt. Het bedrijf is om dit te faciliteren recent een fusie aangegaan met de naburige tomatenteler.

Het belang van de juiste producten en de juiste communicatiemiddelen om de klant te bereiken is de basis van het succes. Met een goed Instagramaccount, exclusieve producten en focus op de consument weet het tot de top te behoren.

57 Opti-flor

Categorie productie Omzet totaal € 33.000.000 Medewerkers totaal 317 www.optiflor.nl

‘Wanneer vraagt een consument naar Opti-flor, dat is een vraag die we eerst moeten beantwoorden’, zo stellen de eigenaren van deze phalaenopsis-specialist in een interview eind 2018. En dat is exact de hamvraag. Opti-flor werkt continu aan nieuwe varianten om de veeleisende en grillige consument te verrassen. Met succes, want als één van de weinigen in dit segment mag Opti-flor zich verheugen in een grote merk- en naamsbekendheid. Opti-flor heeft volop vertrouwen in de toekomst, getuige de nieuwste productielocatie met nog maar eens 26.000m2. Maar hoe lang blijven de zaken nog zo goed gaan? We zien duidelijk een verzadiging in de markt voor phalaenopsis, het nieuwe is er voor de consument een beetje af. Logisch dus dat Opti-flor intensief nadenkt over nieuw in te slagen wegen. In hetzelfde interview lezen we: ‘De grootste uitdaging is de vraag hoe we het merk Opti-flor kunnen versterken. Digitalisering is hierbij een hulpmiddel. Zo zijn we aan het pionieren op online platforms zoals bol.com, Flora@home en Love Flowers.’ Hoog tijd, denken wij, om inderdaad alerter te zijn dan ooit.

YOUR WORLD IS OUR WORLD With technology and knowledge, we create tools and services for greenhouse operations to support our customers in realizing the best return on investment in high-quality food production with minimum use of natural resources.’ By empathizing with our partners, who will be using our solutions for decades, we can really understand them.

Through co-creating, and working according to our methodology “design-develop-deliver”, we share our horticultural knowledge and skills.This is how we can innovate and deliver sustainable products and services. According to our clients, we are understanding and reliable.

www.codema.nl

TOP 100

| Hillenraad100 | 2019 | 33

54 Afriflora Sher

56 Floricultura

Categorie genetica & young plants Omzet totaal € 66.000.000 Medewerkers totaal 1.272 Medewerkers BTL 271 Vestigingen BTL 4 www.floricultura.com

Onder leiding van directeur Ronald van Geest krijgt Floricultura langzaam maar zeker een ander gezicht. Het oorspronkelijk wat gesloten bastion heeft met onder andere een nieuwe website de deuren geopend. Deze nieuwe koers stelt ons in de gelegenheid eens beter naar binnen te kunnen kijken. We zien de mensen achter het product en de gedrevenheid waarmee jaarlijks tientallen miljoenen orchideeën worden geproduceerd, vanuit (uiteraard) de eigen veredeling, vermeerdering en opkweek. En we zien dat de onderneming door diezelfde deuren ook zelf meer naar buiten kijkt, getuige de aanstelling van een kersverse directeur marketing. Deze kan meteen met de anthurium aan de slag, want sinds korte tijd heeft Floricultura ook dit product in het pakket.

‘De anthuriumsector is toe aan een frisse wind’, meent Ronald van Geest. ‘Nieuwe soorten en vooral ook een andere marktbenadering’.

Dat is bijna pijnlijk voor andere (grote) spelers die dit product vermarkten, maar het kon weleens maar al te waar zijn. Met deze diversificatie antwoordt Floricultura op het afvlakken van de markt voor orchideeën. De grenzen worden dus verlegd. Ook geografisch, want groeimarkten Noord- en Zuid-Amerika komen nadrukkelijker in het vizier. Spannende ontwikkelingen!

55 Koninklijke Vezet

Categorie foodservice Omzet totaal € 360.000.000 Medewerkers totaal 978 www.vezet.nl

Wie ‘Vezet’ zegt, zegt eigenlijk in één adem ‘Albert Heijn’. De afzet ligt dagelijks in de schappen van ’s lands grootste retailer. We stelden het al vaker aan de orde: in hoeverre ben je dan zelf nog ondernemer? Hoe je het ook wendt of keert, elke week moeten er zo’n anderhalf miljoen kilo producten de deur uit, in heel veel variëteiten en verwerkingsvarianten.

Positiever verwoord kun je ook zeggen: Vezet is stevig verankerd in het foodcluster, want de band met de retailer (en daarmee de consument) kon niet hechter zijn. Vezet bouwt ook hechte relaties met andere partijen op, zoals B-Four Agro. Dat bedrijf levert sinds begin van dit jaar zes op water geteelde slasoorten. Dit is duidelijk een joint effort van B-Four Agro, Vezet en Albert Heijn. Er wordt dus wel degelijk steeds weer nagedacht over nieuwe concepten en producten die aanslaan bij de (immer grillige) consument. Het gaat veel verder dan ‘u vraagt, wij snijden’. De consument kan niet zonder de kracht en creativiteit van Vezet. Misschien is het niet zo heel spannend wat hier gebeurt, maar Vezet heeft wel een stevige positie in het foodcluster. Om jaloers op te zijn.

Categorie handel Omzet totaal € 114.000.000 Medewerkers totaal 10.000 Medewerkers NL 44 Vestigingen BTL 3 www.afriflora.nl

‘s Werelds grootste rozenbedrijf met Nederlandse aandeelhouders is ‘een geval apart’. Afriflora Sher komt vooral in het nieuws als er zich opnieuw een grote investeerder heeft gemeld. In 2014 stapte het private equity-bedrijf KKR erin, dat belang is inmiddels overgenomen door investeringsmaatschappij Sun European Partners. Deze partner zit ook in andere ondernemingen in de agri-sector. Afriflora Sher claimt zelf dat het veel aandacht besteedt aan duurzaamheid en bijdraagt aan de ontwikkeling van de Ethiopische werknemers en hun community’s.

Sommige media zetten daar kanttekeningen bij, maar wij zien geen enkele reden om te twijfelen aan de inzet van Afriflora Sher op dat vlak.

Hoe het ook zij, Afriflora Sher is een enorme grootmacht in Afrikaanse rozen, waar retailers in Europa graag zaken mee doen. Deze retailers weten als geen ander hoe kwetsbaar hun eigen reputatie is en hoe kritisch de buitenwacht. Afriflora Sher was mede daarom eerder dit jaar mede-ondertekenaar van het IMVO-convenant Sierteelt, dat inzet op een verantwoorde internationale productie van sierteeltgewassen.

Wat we er hier in Europa ook van vinden, de Ziway-bevolking in Ethopië vaart in elk geval wel bij deze robuuste en stabiele onderneming in hun land.

53 Incotec Group

Categorie seed technology Omzet totaal € 367.000.000 Omzet H100-Q € 137.000.000 * Medewerkers totaal 382 Medewerkers BTL 190 Vestigingen BTL 10 www.incotec.com

Onder de paraplu van moederbedrijf Croda maakt Incotec zich klaar voor de volgende stappen in het verder verbeteren van zaden met behulp van de laatste technologie. Nu de rust in de organisatie is wedergekeerd, timmertIncotec internationaal weer flink aan de weg.

Zowel in de Verenigde Staten als in China zijn nieuwe innovatiecentra geopend. In deze innovatiecentra werkt Incotec nauw samen met regionale klanten, maatwerkontwikkeling is een sleutelfactor in het succes. Incotec laat anderen graag bijdragen aan en delen in innovaties, getuige de licentieovereenkomsten met partners. Veel van de activiteiten is gericht op het in standhouden van de vaart en de groei.

Dat zien we ook aan de wijze waarop aan prototypes wordt gewerkt en aan de kennisuitwisseling binnen en tussen teams. Binnen de eigen Croda-familie vindt Incotec steeds meer sparringpartners. Zo is in april dit jaar Plant Impact aan boord gehaald, een producent van biostimulanten. We zien hier weliswaar een groeiende speler in crop protection en seed enhancement, maar inzicht in de resultaten blijven voorbehouden aan de moeder. De groei lijkt alleen te worden geremd door externe factoren: restricties in Europa, de handelsoorlog tussen de VS en China. Dat frustreert, want de wereld heeft technologie van ondernemingen als Incotec hard nodig.

Innovatie- en leiderschapstrainingen in Horti Business

www.HillenraadAcademy.nl

SPECIALIST IN KASGROENTEN

SAMEN KANSEN ZIEN.

www.yex.nl B est Fres h Gro up • ABC Westland 1 00 • 2685 DB Poeldijk • T. +31 (0)1 74 530 600 • www. best fres hgroup.com

TOP 100

52 Dalsem Groep

| Hillenraad100 | 2019 | 35

Categorie technologie Omzet totaal € 65.000.000 Medewerkers totaal 86 www.dalsem.com

Met een mondiaal sterk stijgende vraag naar, vooral duurzame, voeding ziet Dalsem Groep volop kansen. De groep levert complete kassystemen en trekt bij de ontwikkeling samen op met de klant. De focus is helder: de beste kwaliteit kas voor de beste prijs. Wat dat ‘beste’ is, verschilt per klant. Een belangrijk instrument in hun dienstverlening is dan ook het nieuwe TNO-programma SIOM 2.0. Daarmee is het mogelijk om modelmatig de optimale kas voor een bepaalde locatie te ontwikkelen. Die perfect fit-benadering slaat aan. Dalsem Groep levert een maatwerkoplossing gebruikmakend van bewezen technieken.

Van tekentafel tot en met realisatie en training, de mensen van Dalsem Groep doorlopen samen met de klant het gehele traject. De groep is in 52 landen actief en weet klanten van zeer verschillende niveaus optimaal te bedienen. Die flexibele instelling begint bij de eigen fabriek in Den Hoorn, waar ook het management zich op de werkvloer laat zien. Zo kan het meteen reageren wanneer dat nodig is. Bouwen aan persoonlijke relaties blijkt bij Dalsem Groep zeker zo belangrijk als het bouwen aan kassen. Dat wordt wereldwijd zeer gewaardeerd.

51 SV.CO

Categorie productie Omzet totaal € 20.000.000 Medewerkers totaal 120 Vestigingen BTL 1 www.svco.nl

SV.CO groeide in 2018 als nooit tevoren. Deze kweker van chrysant, kalanchoë, primula en euphorbia nam Kwekerij Vijverburg over en opende een paar maanden later ook nog eens een nieuwe kwekerij.

De bedrijfsoppervlakte groeide zo van 13 naar 20 hectare. SV.CO heeft nu een productiecapaciteit van bijna 33 miljoen planten.

De onderneming weet dat schaalgrootte belangrijk is, wil het in de toekomst meetellen. Zo kan het in periodes van vraag met een breed assortiment pieken. Bij SV.CO gaan enorme hoeveelheden over de toonbank, vooral richting bouwmarkten, supermarkten en tuincentra.

Het knappe daarbij is, dat de gemiddelde ordergrootte klein is. De grote uitdaging is nu, om die bijna ongebreidelde groei te kunnen managen.

Slagen in automatisering en digitalisering zijn noodzakelijk om optimaal van de schaalgrootte te kunnen profiteren. Het mag duidelijk zijn: SV.CO begrijpt als geen ander dat schaal ertoe doet, in de afzetmarkt, de arbeidsmarkt èn om bij te blijven in alle technologische ontwikkelingen.

50 Best Fresh Group

Categorie handel Omzet totaal € 310.000.000 Medewerkers totaal 773 Medewerkers BTL 10 www.bestfreshgroup.com

Best Fresh Group is drukdoende om zich te ontworstelen aan haar traditionele rol. Lag van oudsher de focus op handel en logistiek, de groep schuift nu steeds nadrukkelijker op richting de klant-van-deklant: de consument. We zien hoe vanuit de vier divisies binnen Best Fresh Trade consumenten labels en merken ontstaan, zoals Chefs

Inspiration vanuit Sous Fresh en Discovered vanuit Yex. In combinatie met die nieuwe strategie zien we ook intensiever gebruik van marktinformatie en marktanalyses. Daarvan kun je zeggen: rijkelijk laat voor een onderneming in vers. Foodbedrijven buiten de sector werken al jaren met dit soort cruciale data. Maar nu gebeurt het dan toch: Best Fresh Group wil naast de retailer zitten en niet meer als doorgeefluik fungeren. Om die rol waar te maken, is een pilot met Predictive Analysis gestart. In combinatie met Business Intelligence én zelfsturende teams wil het bedrijf pro-actiever en slagvaardiger opereren. We zien een omslag in denken en strakkere sturing op resultaat. Best Fresh realiseert zich ten volle dat ze moet versnellen om mee te kunnen blijven spelen in het ‘linker-rijtje’ van de eredivisie.

49 Priva

Categorie technologie Omzet totaal € 87.000.000 Omzet H100-Q € 55.000.000 Medewerkers totaal 493 Medewerkers BTL 119 Vestigingen BTL 14 www.priva.com

Veelbelovend, dat is hoe we de koers van Priva kunnen samenvatten. Priva ziet tal van kansen in een wereld die urbaniseert, klimaatproblemen kent, waar water schaars wordt en duurzaamheid steeds actueler wordt. Als specialist in klimaatoplossingen en procesbeheersing voor de glastuinbouw voelt Priva zich geroepen met oplossingen te komen voor die grote vraagstukken. In die visie past het opzetten van de joint venture Infinite Acres met 80 Acres Farms en Ocado Group. Daarmee wil Priva vooroplopen in Indoor Farming.

Het is een mooie stap op weg naar meer lokale productie en minder logistieke bewegingen van tuinbouwproducten. De onderneming wil een toonaangevend cloud-based platform en een open ecosysteem voor datagedreven diensten opzetten. De plannen ogen indrukwekkend en zeker zinvol. De waslijst aan plannen en wensen lijken alleen groter dan de executiekracht van Priva. Wat zal straks daadwerkelijk gerealiseerd worden? Jammer dat we zien dat de groei in resultaat achterblijft bij de andere spelers is tuinbouwtechnologie. De drive van Priva is duidelijk, nu de slagkracht nog.

48 KP Holland

Categorie productie Omzet totaal € 24.000.000 Medewerkers totaal 451 Medewerkers BTL 250 Vestigingen BTL 1 www.kpholland.nl

Breeding en Growing, met deze twee disciplines is KP Holland een aanzienlijke speler in de sierteelt. De onderneming ontwikkelt niet alleen nieuwe rassen, maar kweekt ook bloeiende planten. In kalanchoe, curcuma en spathiphyllum behoort KP Holland tot de top van de markt.

Overigens verschuift het aloude businessmodel van de kwekerij wel; we zien een beweging naar het licentiemodel. De zaken gaan voorspoedig, maar KP Holland ziet ook dat er wel wat moet gebeuren om dat zo te houden. Voor de schaalgrootte is KP Holland naarstig op zoek naar samenwerking om de benodigde kennis en kunde over veredeling te borgen. Daartoe zijn er ook stevige investeringen gedaan in het nieuwe Weefselkweeklaboratorium. Interessant is, dat KP Holland kansen ziet om de rol binnen de keten verder uit te bouwen, door een beter gebruik van de immense hoeveelheid data die het heeft vergaard. Daarvoor is een dataspecialist aangetrokken. Die ontwikkeling heeft overigens dit jaar bij meerdere ondernemingen in de sector zijn intrede gedaan.

Ondertussen wordt ook nog eens de derde generatie klaargestoomd om het familiebedrijf naar de volgende fase te leiden. Toekomstgericht ondernemen staat hier in alle opzichten centraal.

TOP 100

| Hillenraad100 | 2019 | 37

45 Levarht

47 Dool Industries

Categorie technologie Omzet totaal € 93.000.000 Omzet H100-Q € 80.000.000 Medewerkers totaal 157 Medewerkers BTL 37 Vestigingen BTL 1 www.doolindustries.com

Dool Industries zit al enige tijd op de strategische koers van producten leveren naar oplossingen bieden . Dat geeft hen veel beter de mogelijkheid om met klanten wereldwijd mee te denken en méér voor hen te doen. Voor dat doel krijgen de commerciële medewerkers steeds vaker de rol van life cycle adviseur. Slimme zet, want dan blijf je immers ook aan tafel van de klant als de verlichting is geleverd en de systemen in bedrijf zijn. De Internet-of-Things-oplossing ‘HortiSense’ past helemaal in lijn van deze filosofie. Daarmee kunnen klanten opbrengsten voorspellen en eigen adviseurs kunnen op afstand meekijken en meedenken. Slim en van hoge toegevoegde waarde.

Ook een mooi initiatief – alleen door de naam al – is LED’s research!

Met deze dienst wil dochter Hortilux gezamenlijk met zijn klanten innoveren. Een verhaal apart zijn de ontwikkelingen in de Verenigde Staten en andere landen met ‘uitdagende’ politieke omstandigheden; we leven immers in een ‘VUCA’-wereld. Dool Industries reageert alert op bijvoorbeeld de Amerikaanse wens om zoveel mogelijk productie binnen de landsgrenzen te houden, met de waardepropositie ‘Made in North America’. Zo maak je van de U van Uncertain de U van Understanding .

46 Paardekooper Group

Categorie supplies Omzet totaal € 187.000.000 Omzet H100-Q € 84.000.000 Medewerkers totaal 226 Medewerkers BTL 36 Vestigingen BTL 3 www.vanderwindt.com

Pacombi Horti zit duidelijk in een periode van zoeken en tasten naar zijn onderscheidende marktpositie. Dat blijkt wel uit het gepuzzel met de naam. Afnemers hebben af en toe moeite om te zien wie nou wat doet. Dat is niet wenselijk. De groepsnaam verandert in Paardekooper Group, maar een aantal bedrijfsonderdelen blijft in naam wel als merk bestaan. Hoe dan ook, de groep vaart in turbulent water. Plastic verpakkingen liggen onder het vergrootglas, zeker in combinatie met verse tuinbouwproducten. Bij dochteronderneming The LCA Centre werkt men aan gedegen onderzoeken om de vaak door emotie gestuurde discussie rondom verpakkingen te sturen. Langs die weg zit de groep aan tafel met grote beslissers, zoals overheden. In het geval van Single Use Plastic is de discussie inmiddels afgerond: daar moet een einde aan komen. De groep reageert hier alert op, met alternatieve materialen en door mee te denken over recycling. Een onmisbare speler in de keten die altijd zoekt naar de manier om de zeer verschillende klantengroepen te voorzien van de juiste verpakking. Dat laatst blijkt meer en meer complex.

Categorie handel Omzet totaal € 301.000.000 Medewerkers totaal 527 Medewerkers BTL 94 Vestigingen BTL 5 www.levarht.com

Levarht heeft de ambitie om in 2023 tot de top 10 van de Hillenraad100 te behoren. Met de ranking van dit jaar is een mooie eerste stap richting die ambitieuze positie gezet. Levarht is terug in de lijst dankzij de indrukwekkende ontwikkeling die deze onderneming doormaakt. We zien hier een mooi voorbeeld van ketenverkorting.

Als aanvankelijk traditionele spil tussen producenten van groente en fruit laat Levarht die rol steeds meer los. De ondernemer ontwikkelt zich als een echte marketing- en salesorganisatie: van doorgeefluik naar verbinder op basis van kennis, logistiek en data. Het investeert volop in digitale systemen en data-analyses, zoals het nieuwe Teler Portaal. Levarht heeft zelfs een fulltime data-analist aangetrokken.

Ook aan de productiekant wordt gesleuteld. Samen met partners zoekt Levarht naar mogelijkheden om de beschikbaarheid van groente en fruit te vergroten en jaarrond dezelfde producten van dezelfde kwaliteit te kunnen aanbieden. Zo investeert het zelfs in daglichtloos telen om te ontdekken wat hier de mogelijkheden van zijn. Mooi om te zien hoe deze koploper vecht voor een plek in de absolute top.

44 Ter Laak Orchids

Categorie productie Omzet totaal € 27.000.000 Medewerkers totaal 247 Medewerkers BTL 25 Vestigingen BTL 1 www.orchidee.nl

‘De markt van phalaenopsis is verzadigd en omgeslagen van een vraag- naar een aanbodsmarkt’, zo constateert Ter Laak Orchids zelf.

De orchideeën groeien niet meer tot in de hemel, de prijzen staan onder druk, kortom, het is tijd om uit andere vaatjes te tappen. Dat doet Ter Laak Orchids door het management met een commercieel directeur uit te breiden. Ook een data-analist is aangetrokken. Vandaag de dag moet je immers weten wie wat koopt en waarom. Die informatie haalt Ter Laak Orchids ook uit de net geopende Orchid Store. Ter Laak Orchids speelt in op de trend van ‘producten met een krasje’ en ‘plasticschaamte’ met respectievelijk Authentic Orchids en Feel Green.

Dat laatste gebeurt onder het label van Decorum. Veelzeggend, want Ter Laak Orchids kiest er duidelijk voor om eigen producten onder een ander label te verkopen. Maar wat zou er gebeuren als deze onderneming de stoute schoenen eens aantrok en zelf op een innovatieve manier de consument opzoekt? Soms moet je over je eigen schaduw heen durven te springen.

TOP 100

43 Hessing Supervers

| Hillenraad100 | 2019 | 39

Categorie foodservice Omzet totaal € 364.000.000 Medewerkers totaal 96 Medewerkers BTL 3 www.hessingsupervers.nl

Hessing Supervers zit, met een groot pakket aan versgesneden en kant-en-klaar verpakte producten, in de groeimarkt die convenience heet. De onderneming opereert sterk proactief en trekt nauw samen met afnemers (lees: grote retailers) op. De verbinding met de markt is daardoor hecht. Hessing Supervers is bij lange niet ‘zomaar’ een leverancier, maar stelt zich steeds meer als adviseur op. Daarbij maakt het gebruik van technieken als data-analyse en foodshopper insights.

Dat stelt Hessing Supervers in staat om soms, zoals men het zelf noemt, ‘contra-intuïtieve’ voorstellen aan de retailer te doen. Ook door middel van bijvoorbeeld workshops wordt samen met de retailer naar kansrijke innovaties gezocht. Die visie leidt tot groei en een steeds steviger positie in de markt. Een mooie stap is de ontwikkeling van het eigen merk Just. Daarmee leert Hessing Supervers nog meer over wat de consument bezielt . Wie weet waar een nu nog klein merk straks staat. Een mooie beweging naar een betere breinpositie bij de consument.

41 BVB Substrates

Categorie supplies Omzet totaal € 131.000.000 Omzet H100-Q € 86.000.000 Medewerkers totaal 289 Medewerkers BTL 12 Vestigingen BTL 5 www.bvb-substrates.nl

Het meest bekende pindakaasmerk in Nederland hanteerde jarenlang de themaregel ‘Wie is er niet groot mee geworden?’ BVB Substrates zou deze leus zo over kunnen nemen. Deze grootmacht in een heel scala aan substraten stelt de afnemers in staat om te groeien en groeit daardoor ook zelf gestaag verder. De onderneming zit niet in een ‘sexy’ business, maar de vernieuwde onlinecommunicatie maakt het wel een stuk aardiger om naar te kijken. De onderneming kan bogen op een prachtige historie, zoals de website laat zien, en kan vooruitblikken naar een mooie toekomst. Er is wereldwijd toenemende vraag naar duurzame, organische substraten. BVB Substrates ziet volop kansen in Azië, Zuid-Amerika en Zuid-Afrika. Zeer attractief is de recent opgezette joint venture met het Finse Kekkilä, een dochteronderneming van Vapo Oy. Hiermee is in één klap een mondiaal leider op twee gebieden ontstaan: organic groeimedia voor de professionele afnemer en voor de markt van home gardening. Het aangename voor beide ondernemingen is dat deze samenwerking de baanzekerheid voor medewerkers vergroot. Een sterke zet van een toch al sterke onderneming.

42 Stolze

Categorie technologie Omzet totaal € 90.000.000 Medewerkers totaal 109 www.stolze.nl

Dat Stolze al een halve eeuw meeloopt in de (glas)tuinbouwsector, is op zich al meer dan voldoende bewijs dat deze onderneming voortdurend meebeweegt op de golven van de tijd. Magere en vette jaren wisselden elkaar in die vijf decennia af, maar deze specialist in elektro-, klimaaten watertechniek, groeilicht en Priva automatisering is nu in full swing. Het portfolio van projecten laat grote namen zien, het leest als een deel van deze Hillenraad100. Zo was Stolze betrokken bij onder andere de zeer innovatieve DagLichtKas van Ter Laak Orchids en de realisatie van het World Horti Center. Stolze zet in samenwerking met gerenommeerde partners als Philips en Priva sterk in op innovatie.

Betere lichtopbrengst tegen lagere kosten en optimaal efficiënt watergebruik zijn op dit moment zeer actuele thema’s en Stolze speelt daar goed op in. Om de bestaande en nieuwe klanten blijvend te ondersteunen wordt steeds vaker gewerkt met servicecontracten.

Stolze maakt daarmee de slimme beweging van simpelweg leverancier naar partner-in-techniek, de korte termijn leverantie maakt plaats voor bestendige relaties op de lange termijn. Weliswaar is Stolze in de communicatie niet zo assertief en nadrukkelijk aanwezig, de markt weet deze stabiele onderneming goed te vinden en te waarderen.

40 Horticoop

Categorie supplies Omzet totaal € 186.000.000 Medewerkers totaal 374 www.horticoop.nl

Het verhaal van Horticoop op dit moment maakt nog maar eens duidelijk hoezeer het thema ketenverkorting actueel is. Het noopt veel ondernemingen tot een geheel andere koers en andere activiteiten.

Horticoop constateerde dat het steeds lastiger wordt om in de groothandel rendabel te zijn, want producent en eindklant vinden elkaar steeds beter.’ En dus is het roer flink omgegooid en zijn in Nederland de groothandelactiviteiten afgestoten. De biologische gewasbeschermingsactiviteiten werden overgedaan aan Koppert Biological Systems, de chemische gewasbescherming en meststoffen vonden in Van Iperen en Mertens gelukkige kopers. De focus is verlegd naar substraten, coatings en technical services. Met eigen R&D, eigen productie en eigen marketing is zo feitelijk een nieuw Horticoop in Nederland ontstaan. De onderneming ziet in dat het met deze nieuwe koers bestaande klanten zal verliezen, maar voorziet dat andere klanten juist meer hebben aan de nieuwe focus èn dat zo ook nieuwe klanten in beeld komen. Horticoop ziet naast de drie genoemde nieuwe kernactiviteiten ook potentie op het vlak van licht, data en energie.

Nieuwe wegen, nieuwe kansen. Ook hier een onderneming in transitie.

Onderdeel van de ROCKWOOL Groep

Week 22 DEZE WEEK

30.000 kg 1,0 kg/m2

GEM. WEEKOPBRENGST

1,0

kg/m2

9

30.000 kg

26 - 31 mei

04:

06:

08:

10:

12:

14:

The more you know the better you grow

Als teler wilt u succesvol zijn Alleen het beste resultaat telt. Benieuwd naar hoe data u nog beter kan helpen bij het telen? Vandaag de dag is enorm veel data beschikbaar in de kas. Beschikbare data combineren om zo de juiste teeltbeslissingen te maken vraagt veel tijd. Tot nu toe.

Grodan introduceert het nieuwe software platform voor data gedreven Precision Growing. Met e-Gro wordt de beschikbare data in de kas vertaald in een compleet en helder beeld van wortelzone, gewas, klimaat, irrigatie en product, 24/7.

Ontdek e-Gro Vraag nu een gratis trial versie aan via www.grodan.nl/e-Gro Antoni de Bruin van ACB Agro ging u voor, bent u de volgende e-Gro gebruiker? Met e-Gro krijgt u meer controle en kunt u sneller gefundeerde beslissingen nemen.

WINNER Category Concept

Innovation A Awards

2019

TOP 100

39 Hoogendoorn Groep

| Hillenraad100 | 2019 | 41

Categorie technologie Omzet totaal € 201.000.000 Omzet H100-Q € 15.000.000 * Medewerkers totaal 173 Medewerkers BTL 21 Vestigingen BTL 3 www.hoogendoorn.nl

Met de klant en de plant in gesprek en zo continu innoveren, dat zien we bij Hoogendoorn Groep. Deze specialist in automatisering voor optimale teelt- en klimaatcondities biedt klanten wereldwijd een heel scala aan high tech-oplossingen voor optimale productieomstandigheden. We zien hier hoe tuinbouw met de dag meer data driven wordt. Hoogendoorn Groep maakt vooral gebruik van nieuwe technologieën als AI, Machine Learning en Deep Learning.

LetsGrow, het online platform voor teeltvergelijking, speelt een steeds belangrijker rol in zijn dienstverlening en is daarmee één van de parels binnen de groep. Langs die weg is sinds enige tijd ook het maken van een oogstprognose mogelijk; in het nieuwe PlantVoice-programma staat de plant centraal en krijgt deze als het ware een eigen stem.

Op basis van de principes van Het Nieuwe Telen wordt automatisch de optimale groeibalans voor planten ingeregeld. Hoogendoorn Groep deelt al die kennis en kunde graag met zijn klanten, door middel van webinars en een e-learning portal. Al met al een eigentijdse club, die onder de vlag van Batenburg sinds kort weer als private onderneming opereert.

De purpose is naar onze smaak wel wat hoogdravend verwoord: ‘de wereldbevolking voeden’. Is het niet gewoon: ‘de beste technologie maken en daar een prima boterham aan verdienen’? Daar is namelijk niks mis mee en wel zo helder.

38 Metazet FormFlex

Categorie technologie Omzet totaal € 50.000.000 Omzet H100-Q € 44.000.000 Medewerkers totaal 164 Medewerkers BTL 79 Vestigingen BTL 6 www.metazetformflex.nl

Metazet FormFlex zou evengoed Megazet FormFlex kunnen heten, want deze specialist in kasinrichtingen, interne logistiek en teelttechnologie zet flinke stappen in een wereld die steeds turbulenter wordt. De onderneming is op elk continent actief en heeft dus te maken met fenomenen als Brexit en handelsrestricties. Maar deze onderneming is flex . De kracht van Metazet FormFlex zit in het brede productportfolio en het omvangrijke, mondiale klantenbestand.

Die spreiding geeft stabiliteit en het vermogen om waar nodig snel in te spelen op de marktvraag. Zo lift de onderneming volop mee op de legale cannabis-goldrush in de Verenigde Staten en Canada. En we zien een interessante verschuiving van techniek naar technologie. Het mooiste voorbeeld daarvan is de ontwikkeling van de Iris! Scoutrobot, dat onder het label van Ecoation en Micothon wordt uitgebracht. In Ecoation zitten ook andere bekende namen uit deze lijst: Delphy en Koppert Biological Systems. Metazet FormFlex beweegt zo steeds meer in de richting van teeltanalyse, teeltverbetering en gewasmanagement.

Data heeft de toekomst en Metazet FormFlex wil dicht bij dit vuur zitten. Slimme zet.

37 PB tec

Categorie technologie Omzet totaal € 31.000.000 Medewerkers totaal 86 Medewerkers BTL 20 Vestigingen BTL 5 www.pb-tec.com

‘PB Techniek wil meerennen met de meest innovatieve koplopers’, schreven we twee jaar geleden. En kijk eens wat een ontwikkeling deze specialist in elektrotechniek, watersystemen, belichting en automatisering voor tuinbouwbedrijven doormaakt. Technologie is wat PB tec doet, innovatie is waarvoor het leeft, zo omschrijft deze leverancier van geavanceerde tuinbouwoplossingen het zelf.

PB tec is een ambitieus bedrijf dat zich helemaal op mondiale groei toelegt. Dat verklaart ook de afkorting van de naam tot een kreet die in het buitenland lekkerder klinkt. Die ambitie kan nu met nog meer slagkracht worden gerealiseerd, want het grootste actuele nieuws was natuurlijk de overname van PB tec door het investeringsfonds Victus Participations. Zelf nam PB tec de tuinbouwtak van het Canadese Armada Electrical Services Inc. over. Met die toegenomen power wil PB tec Noord-Amerika, Australië en Azië verder veroveren. Dit bedrijf gaat recht op zijn doel af en verstevigt zo zijn positie in de wereld. Door ook nog eens lokaal aanwezig te zijn, zit PB tec dichter bij de klant. Dat alles is een stevige basis voor verdere groei. Alle remmen lijken los, bij PB tec.

36 Porta Nova

Categorie productie Omzet totaal € 24.000.000 * Medewerkers totaal 36 www.portanova.nl

Het valt niet uit te sluiten dat de topondernemers achter Porta Nova het boek ‘From Good To Great’ van Jim Collins hebben gelezen.

Er is altijd een extra stap mogelijk om Great te worden, als je maar grensverleggend kunt denken. Deze kweker van de exclusieve roos Red Naomi! deed het met een must have-product voor de markt al geweldig. Daar is met de nieuwbouw van 8,6 hectare in Waddinxveen nog eens een schepje bovenop gedaan. Hier is een kas gerealiseerd met alle state of the art technologie, All Electric. Porta Nova wil hiermee de meest duurzame roos ooit kweken, alles wat elektrisch kon, werd elektrisch gemaakt. De nieuwbouw was hard nodig om te kunnen voldoen aan de grote vraag naar juist deze specifieke roos.

Het is het resultaat van focus op en het leveren van topkwaliteit van een bijzonder product volgens de laatste normen in technologie en duurzaamheid. Met het nieuwe areaal moet het straks mogelijk zijn om dagelijks 180.000 stelen af te leveren. Door direct zaken te doen met de importerende groothandel in de Europese afzetmarkt is Porta Nova weer een stapje dichter bij de eindklant. En Porta Nova is binnen de eigen niche ook elke concurrent voorbij: bijna niet meer in te halen, zoveel kwaliteit en dadendrang.

35 Fachjan Project Plants

Categorie productie Omzet totaal € 17.000.000 Medewerkers totaal 77 www.fachjan.nl

Een leuke plant in huis is vaak niet langer dan twee meter. Fachjan Project Plants richt zich met een assortiment in planten vanaf 200 centimeter dan ook vooral op een niche. Veel planten in nieuwe zwembaden en dierentuinen in Europa komen bij dit Westlandse bedrijf vandaan. Met XL maten kiest Fachjan Project Plants voor onderscheid. Met succes, het bedrijf is marktleider met XL planten in de projectmarkt. Je hoeft maar een magazine open te slaan met reportages van hippe bedrijven en je ziet een compleet oerwoud aan groene inspiratie. Op deze golf surft Fachjan heerlijk mee. De kracht van deze onderneming ligt in de focus op een beperkt assortiment en daar dan vervolgens in alle opzichten in uitblinken. Zo is er iemand fulltime in dienst om het plantenaanbod actueel en correct op aanbodbanken te plaatsen, zodat het aanbod dagelijks voor 100 procent klopt. Verrassend genoeg loopt de onderneming wel voorop in duurzaamheid. Het is één van de weinige bedrijven in Nederland die zijn CO2-uitstoot volledig compenseert door het planten van bamboe in Oeganda. Fachjan zorgt er vooral voor dat wat zij doet, goed gebeurt zodat klanten blijven terugkomen. Het snapt dat de klant uiteindelijk het succes bepaalt.

Fachjan Project Plants is een traditionele speler en boekt gestaag succes door vooral ‘te doen’ en niet ‘te laten’.

GROUNDBREAKING ROOTING TECHNOLOGY

VEREENVOUDIG PROCESSEN Snel proces, uniform product Makkelijk bestellen

OPTIMALISEER RUIMTE

Offshore bewortelingsproces Meer teeltrondes

GrowBasewell.com

BESPAAR WERK

Geschikt voor automatisering Snel handmatig oppotten

TOP 100

| Hillenraad100 | 2019 | 43

32 De Jong Verpakking

34 Bosman Van Zaal

Categorie technologie Omzet totaal € 57.000.000 Omzet H100-Q € 54.000.000 Medewerkers totaal 286 Medewerkers BTL 20 Vestigingen BTL 4 www.bosmanvanzaal.com

Bosman Van Zaal gaat als een raket en beweegt mee op de golven van een groeiende vraag naar tuinbouwtechnologie, dit om wereldwijd te kunnen voldoen aan de behoefte aan efficiënte en voedselveilige productiesystemen in kassen en klimaatruimtes. De belangrijkste druk die hier wordt ervaren is het vinden van goede werknemers in de omgeving van Amsterdam. In deze hoogconjunctuur moet je dan ineens concurreren met Schiphol, de vele logistieke bedrijven in de buurt en kekke start-ups in technologie. Want deze aanbieder van totaaloplossingen wil onverkort als dé vernieuwer in de tuinbouw te boek staan en heeft zijn pijlen daarom op vernieuwers gericht.

Die vernieuwers produceren gewassen voor onder andere voeding, farmacie en sierteelt. Bosman van Zaal levert hen meer dan een product en kiest voor co-creatie. De fusie tussen Bosman en Van Zaal zorgde er al voor dat veel eigen techniek en ontwerpkracht in huis is en sinds maart van dit jaar zit het zelfs onder één dak.

De klanten zijn bedrijven wereldwijd in het hogere segment van de markt, met complexe vraagstukken. Zij willen innovaties zoals een kas die niet is aangesloten op gas. Zij willen oplossingen die arbeids- en kostenbesparend zijn en die voldoen aan de hoogste eisen omtrent hygiëne, veiligheid en regelgeving. Er komt momentum in de activiteiten en marktbenadering van Bosman Van Zaal.

33 CombiVliet

Categorie productie Omzet totaal € 78.000.000 Medewerkers totaal 835 www.combivliet.nl

CombiVliet bewandelt al jaren het pad van operational excellence en werkt met militaire precisie. Bij deze grootmacht speelt de tomaat onverminderd de hoofdrol. Opvallend, CombiVliet gelooft heilig in de bestaande keten. Door de juiste samenwerkingen aan te gaan, wil de onderneming hierin een leidende rol spelen. Op het eerste gezicht zou je Combivliet daarbij het archetype van een grootschalige tomatenteler kunnen noemen. Maar daarmee doe je CombiVliet tekort. Naast hun focus op de jaarrondproductie van topproducten is er veel aandacht voor de medewerkers. Werkplezier staat voorop. Het is mooi om te zien hoe CombiVliet de medewerkers alle ruimte geeft om het beste van zichzelf te laten zien. Het bedrijfsmotto ‘Samen Groeien’ heeft zeker betrekking op de persoonlijke ontwikkeling van de medewerkers en de groei van de onderneming. Toch zien we hierin ook een belangrijke zorg. De tomatenmarkt is grilliger geworden, de beschikbaarheid en betaalbaarheid van arbeid wordt problematischer. Daarom wordt ook hier gedacht aan een stap richting buitenlandse productie.

Zal de Nederlandse regelgeving en de overspannen arbeidsmarkt de Nederlandse tomatensector de grens over jagen?

Categorie supplies Omzet totaal € 176.000.000 Medewerkers totaal 234 www.dejongverpakking.com

‘Eigenzinnig’ en ‘onafhankelijk’. Zo wordt De Jong Verpakking omschreven door een journalist van de website packonline.nl. Er wordt de vergelijking getrokken met luchtvaartmaatschappij RyanAir: geen onnodige kosten, volledige klantgerichtheid en ‘nee’ bestaat niet.

De circa 250 werknemers zijn druk met het in duizelingwekkend tempo produceren van honderden miljoenen verpakkingen van golfkarton per jaar. Vele miljoenen daarvan komen terecht bij duizenden afnemers in de tuinbouw en dat rechtvaardigt de notering van De Jong Verpakking in onze lijst. Er is in Nederland eigenlijk geen bedrijf dat in omvang en belang voor de verpakking van met name verse groenten vergelijkbaar is. Voor De Jong Verpakking zijn kreten als ‘ketenverkorting’ eigenlijk niet wezenlijk aan de orde, want de band met de klant is al zo kort mogelijk. Deze klanten kunnen (en willen!) niet om deze onderneming heen. Een geweldige positie voor een mooi bedrijf dat gewoon no nonsense keihard werkt en z’n waarde voor de klant elke keer weer, dag-in-dag uit bewijst.

31 JEM-id

Categorie IT dienstverlening Omzet totaal € 4.000.000 Omzet H100-Q € 3.000.000 Medewerkers totaal 54 www.jem-id.nl

JEM-id heeft als toegewijde IT-speler helemaal de tijd mee. Daar waar het eerder zocht naar technische oplossingen per klant, kiest het ITbedrijf sinds twee jaar voor het ontwikkelen van software-oplossingen die in de hele tuinbouwsector toepasbaar zijn. Dat vertaalt zich in oplossingen waarmee JEM-id de sector op zijn kop wil zetten. Een goed voorbeeld daarvan is Floriday, een digitaal platform dat alle kwekers met verschillende verkoopsystemen verbindt. Een slimme zet, want zo draagt het niet alleen bij aan vernieuwing van de sector, maar maakt het zichzelf ook relevant voor een breed scala aan kwekers en kopers.

Allemaal kunnen zij op zo’n digitale marktplaats worden aangesloten.

JEM-id bouwt ook aan een eigentijds verdienmodel door zijn digitale applicaties in abonnementsvorm aan te bieden. JEM-id creëert daarmee voor zichzelf een onmisbare plek in de tuinbouw. Weliswaar een knappe prestatie, maar het Expertcomité vindt dat ze best iets groter mogen denken. Als je in deze IT wereld niet exponentieel groeit, behoor je al snel tot de achterhoede. De komen jaren verwachten we dus grote stappen, het is maar dat u het weet!

> 230 colleagues

> 40

6

countries

disciplines

From vision To solution Bosman Van Zaal creates smart and sustainable solutions for food, ornamental plants and crops for the cosmetical and pharmaceutical industries. We create horticulture, from vision to solution, all over the world.

To realise the vision of our customers, we go the extra mile, backed by the industry’s largest range of in-house disciplines. Together to make the world a better place with horticultural technology.

Change the game and discover more on www.bosmanvanzaal.com.

Obturo®

Bookplug®

HET ONMOGELIJKE MOGELIJK MAKEN

Fibre-Neth® plug-in-plug

Samen met onze klanten werken wij continu aan het optimaliseren van bestaande producten en het ontwikkelen van innovaties.

Beworteling

Kokos

Potgrond & Substraten

Substraatmatten

Forteco® Propagation Cube

Retail

www.vanderknaap.info

TOP 100

30 Biobest Group

| Hillenraad100 | 2019 | 45

Categorie biologicals Omzet totaal € 95.000.000 Medewerkers totaal 1.308 Medewerkers BTL 1.287 Vestigingen BTL 25 www.biobestgroup.com

Biobest Nederland maakt deel uit van een netwerk van Biobest ondernemingen, dat in zeventien landen actief is en onder de vlag van moederbedrijf Biobest in België opereert. Biobest, gespecialiseerd in natuurlijke bestuivers en biologische gewasbescherming, wil zo uitgroeien tot een multinationale organisatie, die zich verder richt op een geïntegreerde bestrijding van ziekten en plagen (IPM). Het bedrijf werkt toe naar een tweeledig verdienmodel, dat enerzijds producten in biobestrijding levert en anderzijds diensten als technische begeleiding aanbiedt, al dan niet in abonnementsvorm. Door vestigingen in verschillende landen zit Biobest dichtbij zijn klanten. Het bedrijf gedijt op lokaal gewortelde aanwezigheid en kiest voor maatwerkoplossingen.

Om klanten de juiste producten van de juiste kwaliteit op het gewenste tijdstip te kunnen leveren, is afgelopen jaren flink geïnvesteerd in de beschikbaarheid van producten en in automatisering. Dit bedrijf behoort in bestuiving weliswaar tot de top drie wereldwijd, in Nederland is het bedrijf nog sterk in opbouw. Wij verwachten daarom een stevige concurrentiestrijd op de Nederlandse markt, we gaan het met belangstelling volgen.

29 Heemskerk fresh & easy

Categorie foodservice Omzet totaal € 124.000.000 Medewerkers totaal 985 www.heemskerkfresh.com

De consument van nu wil vers, makkelijk, gezond. Zakje open, alles in de pan en klaar. Heemskerk fresh & easy voldoet aan die vraag en groeit dan ook tegen de klippen op. In 2018 werd al extra bedrijfsruimte overgenomen van buurman Pacombi Group, maar nu al is te voorzien dat de huidige 28.000 m2 ook een maatje te klein zal zijn. In deze groei trekt Heemskerk fresh & easy samen op met klanten en toeleveranciers, er is immers een gemeenschappelijk belang.

De keten wordt op die manier zo kort mogelijk gehouden. Met real time informatie is de productie continu aan te passen en bij te sturen bij opvallende pieken of dalen in de bestellingen. Geen kinnesinne, gegeven het feit dat er momenteel 275 unieke items van de banden rollen.

Dat aantal verandert bijna met de dag, want de consument wil steeds wat nieuws. Een nieuwe saladerobot gaat de helpende hand bieden bij het samenstellen van al die verschillende producten. Ook hier wordt geanticipeerd op de groeiende zorg binnen de sector om aan voldoende productiemedewerkers te kunnen komen. De concurrentie met andere sectoren is hevig. Heemskerk fresh & easy realiseert zich maar al te goed dat harder groeien dan de markt een meer dan gemiddelde inspanning vraagt.

28 Van der Knaap Groep

Categorie supplies Omzet totaal € 52.000.000 Omzet H100-Q € 51.000.000 Medewerkers totaal 643 Medewerkers BTL 489 Vestigingen BTL 12 www.vanderknaap.info

Dit Westlandse bedrijf koestert haar rol als spil in het creëren van de juiste voedingsbodem. Door totaaloplossingen voor de beworteling en groei van stekken en zaden te bieden, is Van der Knaap Groep van grondstof tot en met eindproduct betrokken. Integrale ketenbeheersing behoort dan ook niet voor niets tot de kern van de strategie. Hierbij hanteert deze onderneming een duidelijke focus: duurzame producten en innovatieve teelsystemen voor met name de biologische/organische teelt van groenten. Uiteraard wil de Van der Knaap Groep ook meeliften op de snel groeiende internationale markt voor gecontroleerde teelten en is ze een belangrijke toeleverancier voor de zachtfruit- en

sierteeltsector. Deze kokosfanaten kiezen voor groei in zorgvuldig gekozen landen, waar de groep productielocaties bezit. Deze liggen verspreid over de wereld, zodat de groep minder afhankelijk is van weersinvloeden. Voor de stuur- en wendbaarheid van de organisatie heeft Van der Knaap Groep afgelopen jaren voor een businessunitstructuur gekozen. Van der Knaap Groep is een steady bedrijf, dat meerwaarde in onderzoek en ontwikkeling levert aan haar klanten.

Ze hebben het goed gezien: duurzaamheid en biologisch telen hebben de toekomst. Van der Knaap Groep kan in de schaalbaarheid van die producten een grote rol spelen.

27 Ridder

Categorie technologie Omzet totaal € 71.000.000 Omzet H100-Q € 62.000.000 Medewerkers totaal 312 Medewerkers BTL 52 Vestigingen BTL 6 www.ridder.com

Ridder. Eén woord voor wat eerder De Ridder Groep heette. Het afscheid nemen van subnamen als HortiMaX is meer dan een cosmetische operatie. Ridder zit in een periode van afstoten, opruimen, focussen en herpositioneren. Ridder wil de mondiaal toonaangevende leverancier van tuinbouwtechnologie zijn en blijven. Het wil de leverancier zijn, die kassenbouwers, installateurs en kwekers in staat stelt om in de toekomst volledig autonoom te kunnen telen. Bij die stip op de horizon passen de investeringen in digitalisering, AI en robotisering.

Al die verschillende technologieën en data komen samen in het Ridder Dashboard. Ridder realiseert zich dat zo’n autonome kas een geweldig streven is, maar voor veel afnemers wereldwijd nog een brug te ver.

Zij kunnen instappen op het niveau waarop ze zich nu bevinden. Ridder past zich aan de klant aan, met low-, mid- en high tech-oplossingen.

Het motto ’Helping you grow your way’ is een duidelijk ankerpunt, dat door middel van smart customization,concreet wordt ingevuld.

Dit zijn even niet de dagen waarop Ridder een grote omzetgroei doormaakt. Wel maakt de organisatie zich klaar voor een nieuwe sprong voorwaarts. Ridder repareert het dak terwijl de zon schijnt.

26 Hordijk Groep

Categorie technologie Omzet totaal € 121.000.000 Medewerkers totaal 137 www.hordijk.nl

De ondernemingen binnen de Hordijk Groep zijn al decennialang een vaste waarde in het Nederlandse cluster van (glas) tuinbouwondernemingen. Dat cluster is groot geworden met kassenbouw en op dat vlak heeft dochter Alcomij altijd een hoofdrol gespeeld. Door continu mee te bewegen met de markt heeft deze leverancier van onder andere kasconstructies, kasdeksystemen en kweektafels zich een unieke positie in de mondiale markt verworven.

Alcomij zet zwaar in op eigen R&D, eigen productie en eigen marketing en levert afnemers wereldwijd de componenten om zelf ter plekke de kas te assembleren en in te richten. Zo is Alcomij systeemleverancier geworden voor internationale kassenbouwers op elk niveau, op elk continent. Door die eigen R&D en productie kan Alcomij ook inspelen op bijvoorbeeld de actuele vraag naar kweektafels voor Vertical Farming, waarmee oude fabriekspanden tot kwekerijen worden omgetoverd. Die veelzijdigheid in R&D capaciteit is ook terug te zien in de ontwikkeling van het nieuwe Optinova™ kasdeksysteem. Inmiddels wordt ook gewerkt aan een nieuw type Smart Greenhouse, waarmee het kasklimaat nog slimmer en beter geregeld kan worden. Alcomij ziet grote kansen in een wereld die steeds meer monden moet voeden, en pakt die kansen met verve.

- Waver, Hong Kong Breda, Venlo, St. Katelijne

nonstopfresh

aartsen.com

Maar we staan nog liever bovenaan het lijstje van onze klanten.

TOP 100

25 Aartsen

| Hillenraad100 | 2019 | 47

organisatie en processen worden omgebouwd. Het resultaat is dat klanten nu bloemen en planten uit meerdere landen kunnen bestellen en de bestelling via een hub gecombineerd geleverd krijgen. Met een virtuele tool kunnen klanten ook nog eens op hun eigen planten ‘jagen’, zonder eerst op een selectie van de accountmanager te hoeven wachten. Noviflora verovert zo buitenlandse markten door lokale èn internationale producten aan te bieden in markten waar zij zelf een stevige eigen marktpositie heeft opgebouwd. De onderneming verwacht door deze nieuwe manier van werken veel meer groei te kunnen realiseren. Indrukwekkend om te zien hoe Noviflora het aandurft om oude werkwijzen om te gooien, om zo een toekomstbestendig koers te kunnen gaan varen. Uiteraard geldt ook hier in woelige tijden: alle hands on deck.

Categorie handel Omzet totaal € 223.000.000 Medewerkers totaal 174 Medewerkers BTL 31 Vestigingen BTL 2 www.aartsen.com

Bij een nieuw hoofdkantoor hoort een nieuwe naam, moet Aartsen hebben gedacht. Het bedrijf laat sinds dit jaar ‘fruit’ uit zijn naam weg.

Veel internationaler. En logischer ook, want de naam Aartsenfruit dekte maar half de lading van wat deze fruit- èn groentehandelaar doet.

De onderneming groeide afgelopen jaren flink, zeker in Hong Kong, waar die groei zelfs explosief te noemen is. Het gaat zelfs zo hard, dat de uitdaging nu vooral ligt in het vinden van de juiste mensen. Dit bedrijf, dat in alle hoeken van de wereld actief is, laat zien hoe het moet: niet afwachten, maar het heft in eigen handen nemen. Dat blijkt wel uit de stap om zelf een ERP-systeem te ontwikkelen. De onderneming stelt zichzelf elke dag opnieuw de vraag: wat wil mijn klant? Aartsen kiest voor duidelijke focus in werkwijze (géén groothandel en géén export) maar wel een toonaangevend en volledig assortiment. Ook is men niet bang om het avontuur op te zoeken, bijvoorbeeld in Azerbeidzjan van waar het gedroogde kaki’s importeert. Aartsen heeft zich de afgelopen jaren ontpopt van traditioneel bedrijf tot beste jongetje van de klas binnen het eigen marktsegment. Was de onderneming in de vorige editie wellicht wat ondergewaardeerd, het heeft nu zijn juiste plek gevonden.

23 Delft Research Group

Met raad en daad de keten bijstaan, het zit sinds jaar en dag in de genen van Delft Research Group. Met wetenschappelijke onderzoeken, analyses en interpretaties staat de groep de internationale glastuinbouw bij. De groep bevindt zich dus in eerste instantie vooral in een service-rol voor de vele spelers in het cluster. Maar die positie verschuift enigszins. Geheel in lijn met de jongste digitale ontwikkelingen voegt het bedrijf technologische oplossingen aan zijn pakket toe, zoals bijvoorbeeld het onderzoek, toepassen en verkoop van sensoren. Metingen kunnen zo real time vanuit alle uithoeken van de wereld worden gevolgd en klanten kunnen hun monsters online aanmelden. Daarmee schuift Delft Research Group steeds meer op van die aloude plek aan de zijlijn naar een meer centrale positie midden in het speelveld. Door de toenemende inzet van sensoren verandert het verdienmodel en we zien hoe dataverwerking als betaalde service gaat groeien. Interessant is ook de ontwikkeling van het online meststofadviesprogramma NetFeed. Daarmee bereikt die in omvang bescheiden Delft Research Group inmiddels zelfs klanten in Japan en Korea. Dit is een topbedrijf met veel potentie, een bedrijf dat verandering in de markt goed begrijpt en daar pro-actief naar handelt.

22 Arcadia

24 Noviflora

Categorie handel Omzet totaal € 81.000.000 Omzet H100-Q € 75.000.000 Medewerkers totaal 176 Medewerkers BTL 26 Vestigingen BTL 3 www.noviflora.com

Wat Noviflora in de afgelopen twee jaar presteerde, is bijzonder knap te noemen. Of slim. Niet voor niets nam deze sierteeltexporteur het woord ‘clever’ op als kernwaarde voor de onderneming. Slim is bijvoorbeeld de wijze waarop de importerende groothandel uit de keten werd gehaald, want Noviflora heeft flink gesleuteld aan de kortste route van kas tot kassa. Die ketenverkorting is rigoureus aangepakt; alle systemen,

Categorie services & research Omzet totaal € 12.000.000 Omzet H100-Q € 10.000.000 Medewerkers totaal 148 Medewerkers BTL 14 Vestigingen BTL 1 www.agrocontrol.nl

Categorie productie Omzet totaal € 20.000.000 Medewerkers totaal 120 www.arcadiachrysanten.nl

Arcadia wil de keten voorbij en is klaar met de traditionele verkoop via de veiling. Duidelijke taal van deze marktleider in pluischrysanten.

De zaken gaan goed, want onlangs is opnieuw een flink areaal in De Lier in gebruik genomen, inmiddels de zesde locatie. Arcadia wil voorwaarts en voelt zich teveel geremd door onder andere de traagheid in digitalisering van de veiling. ‘Dan gaan we het wel zelf doen’, is het slagvaardige devies. Vanuit de visie en overtuiging dat het digitaal (rechtstreeks) vermarkten van bloemen de toekomst heeft, wordt zwaar ingezet op een eigen digitaal platform. Hiermee kunnen bloemisten en consumenten rechtstreeks bediend worden. Een schot in – in dit geval - de pluischrysant, want andere Decorumleden haken met graagte aan. Het geeft maar aan hoezeer ‘the middleman’ steeds minder relevant wordt, die wordt er gewoon tussenuit gesneden. Bloemisten en consumenten in Europa letten sterk op duurzaamheid. Dus is Arcadia druk bezig met biologische bestrijdingsmiddelen, besparing op energie (ook uit pure bedrijfseconomische redenen, uiteraard) en een papieren verpakking. Een schoolvoorbeeld van een traditioneel productiebedrijf dat in één keer de sprong vooruit maakt naar een eigen directe marktverbinding.

‘Het zijn niet de sterkste bedrijven die overleven, maar degenen die het beste reageren op verandering’ FEBE FLORÉ - MANAGING DIRECTOR MICROFLOR

Microflor greep de turbulente Europese orchideeënmarkt aan als het perfecte moment om zich verder te onderscheiden van andere spelers. Wij maximaliseerden hun kansen door het vinden van de juiste partner om de ambitieuze groeistrategie te versnellen.

Mede door onze uitgebreide kennis van de tuinbouwsector en marktaanwezigheid in 40 landen, deed Microflor de beste deal.

has expanded its shareholder base with

has been acquired by

has been acquired by

has been acquired by

M&A SELL-SIDE

M&A SELL-SIDE

M&A SELL-SIDE

M&A SELL-SIDE

Agriculture

Agriculture/Construction & Engineering Services

Agriculture

Agriculture/Consumer & Retail Private Equity

has been acquired by

MANAGEMENT ADVICE Agriculture/Construction & Engineering Services/Private Equity

R12 Kapital AB has sold

has been acquired by

has been acquired by

has sold a minority stake to

to

has merged with

M&A SELL-SIDE

M&A SELL-SIDE

M&A SELL-SIDE

M&A SELL-SIDE

M&A SELL-SIDE

Agriculture/Consumer & Retail

Agriculture/Private Equity

Agriculture/Private Equity

Agriculture/Private Equity

Agriculture

Overweegt u een fusie, overname of desinvestering als onderdeel van uw strategie?

Neem contact op met onze wereldwijde sectorexpert Frank de Hek. Of bekijk onze marktstudies op oaklins.com/horticulture

TOP 100

| Hillenraad100 | 2019 | 49

19 21 4Evergreen

Categorie productie Omzet totaal € 43.000.000 Medewerkers totaal 359 www.4evergreen.nl

Al vijf generaties sterk in ondernemerschap, dat zegt niet iedereen je na in deze lijst. De naam geeft aan dat deze onderneming een vaste waarde in het tuinbouwcluster wil zijn. Bij 4Evergreen ligt de focus onveranderd op maximaal biologische teelt van paprika’s. Ook is er nog altijd die vreemde scheidslijn tussen wat in de Verenigde Staten organic mag heten en in de Europese Unie niet. Terwijl 4Evergreen jaren heeft geprobeerd de Europese richtlijnen in overeenstemming met de USA te brengen, dreigt nu het omgekeerde te gebeuren. En met Trump aan het roer weet je het maar nooit. Ondertussen zet 4Evergreen onverkort in op schaalgrootte. Als alles volgens plan gaat, staan er in 2020 nieuwe kassen op maar liefst 55 hectare in Terneuzen. Deze kassen zijn aangesloten op de kunstmestfabrieken van Yara en worden zo voorzien van restwarmte en CO2. 4Evergreen ziet vooralsnog geen reden om met bijvoorbeeld een eigen merk rechtstreeks de markt op te gaan. De keten loopt keurig als vanouds via de lijn van Harvest House richting Europese retailers. Een ijzersterk initiatief om de organisatie sterker te maken is, om alle leidinggevenden te coachen. Via Lean Management wil 4Evergreen vervolgens de persoonlijke kwaliteiten van iedereen binnen het bedrijf zien en benutten. Een sterke onderneming met oog voor planet, profit en people.

20 Vreugdenhil Young Plants

Categorie young plants Omzet totaal € 64.000.000 Medewerkers totaal 229 www.vreugdenhilyoungplants.com

Vreugdenhil Young Plants heeft de ‘Midas Touch’: alles wat deze ondernemers aanraken, verandert in goud. Zie bijvoorbeeld het zeer succesvolle Pick & Joy-concept. Dat omvat nu al negentien verschillende producten, tot en met de voor de consument fascinerende en verbazingwekkende Tomatom. Met dit concept heeft Vreugdenhil Young Plants een ijzersterk consumentenmerk in handen, dat zijn weg vindt naar steeds meer klanten in Europa en zelfs daarbuiten.

De vraag ernaar is zo groot, dat de producten inmiddels ook onder licentie worden geproduceerd. Elke ondernemer zou al blij zijn met dit succes. Vreugdenhil Young Plants heeft echter nog veel meer ijzers in het vuur hangen. Door maximale efficiency en kwaliteit wordt in de andere drie productgroepen jaar in jaar uit veel groei en rendement geboekt. Om die groei bij te houden wordt nog strakker gestuurd op de ‘bezettingsgraad’ van de kassen. Er is afscheid genomen van minder renderende producten, er wordt areaal ingehuurd wanneer nodig. Ook in teelttechnieken wordt continu verbeterd en versneld. Een zeer sterke onderneming, die op alle fronten innoveert en evolueert.

Floral Trade Group

Categorie handel Omzet totaal € 245.000.000 Medewerkers totaal 866 Medewerkers BTL 110 Vestigingen BTL 12 www.floraltradegroup.com

Wanneer je googlet op Floral Trade Group, dan levert dat een hele reeks gelijksoortige hits op. Het Financieele Dagblad noemde de groep al een ‘haven voor handelaren’. De vaart zit er flink in, bij deze relatief nieuwe groep die bestaat uit een groeiend conglomeraat van specialisten in bloemen, planten en accessoires. Om die groei in de hand te houden, is het MT uitgebreid met een stevige managing director uit, veelzeggend, een geheel andere sector, namelijk de reiswereld. Ook daar ben je afhankelijk van de grillen van de consument. Deze heeft dan wel geen groene vingers, maar weet wel hoe je binnen een familiebedrijf structuur aanbrengt. Professionaliseren, oplijnen en ieders kwaliteit optimaal benutten, is in deze transitiefase cruciaal voor Floral Trade Group. De vele activiteiten zijn keurig onderverdeeld in de drie divisies van Retail, E-tail en Vakhandel. Het commerciële doel van de Floral Trade Group is glashelder: minstens tot de sierteelt top drie in Europa behoren en als het even kan een aantal grotere concurrenten voorbijstreven (die zitten ook in deze Hillenraad100). Er is ook een ideëel doel: door middel van de Floral Trade Group Foundation mensen in nood en maatschappelijke projecten steunen. Sympathiek gebaar van een familiebedrijf dat oogt als een vriendenclub.

18 Beekenkamp Group

Categorie genetica & young plants Omzet totaal € 135.000.000 Medewerkers totaal 2.900 Medewerkers BTL 2.400 Vestigingen BTL 6 www.beekenkamp.nl

‘Zonder innovatie geen bestaan’, zo zegt de Beekenkamp Group op zijn eigen website. En inderdaad, er wordt continu vernieuwd bij deze veelzijdige grootmacht in groente-, pot- en perkplanten, verpakkingen en chrysanten. De grootste verandering zien we in samenstelling en koers van de directie. Daar is nieuwkomer Marc Driessen nu verantwoordelijk voor Beekenkamp Ornamentals, de pijler waar het bedrijf de grootste groeikansen voor de toekomst ziet. Om dat te realiseren, gaat het roer om: de nadruk ligt niet meer op vermeerderen, maar op veredelen. Met prijswinnende noviteiten als de Dreams MacaRouge wil Beekenkamp de consument blijven verleiden en verrassen. De traditionele keten is en blijft voor de groep echter voorlopig de leidraad. Maar, bij monde van Marc Driessen: ‘Binnen die keten moet alles kloppen.’ De wereldwijde afnemers worden ondersteund met een steeds geavanceerder online klant- en ordersysteem. De inspiratie voor het doen en laten van de Beekenkamp Group ligt enerzijds in het dichter aansluiten bij de wensen van de consument, anderzijds koestert het de traditionele keten. Omdat we hier stabiliserende groei zien, is het de vraag of er toch nog niet een tandje bij moet in de innovatieversnelling.

Woudseweg 9 • 2635 CG Den Hoorn - NL T +31 (0)15 269 58 00 • info@dalsem.com

www.dalsem.com

De wereld om ons heen verandert in rap tempo.

Zeker als het gaat om exponentieel groeiende technologische ontwikkelingen. Beekenkamp Group, een familiebedrijf bestaande uit Beekenkamp Plants, Beekenkamp Verpakkingen en Deliflor Chrysanten, is een professionele partner voor leveranciers en klanten op het gebied van groente-, pot- en perkplanten, verpakkingen en chrysanten. We werken wereldwijd samen aan een hoge kwaliteit van onze producten. De wens van de klant en marktkennis staan daarbij centraal.

TOP 100

17 Anthura

| Hillenraad100 | 2019 | 51

Categorie genetica & young plants Omzet totaal € 100.000.000 Medewerkers totaal 208 Vestigingen BTL 3 www.anthura.nl

‘De wereld is veranderd en wij zijn meegegaan’, zo zegt Anthuradirectielid Marc van der Knaap in een interview in april 2019. En ook: ‘De laatste jaren moeten we steeds sneller schakelen, want vraag en aanbod worden steeds meer op elkaar afgestemd’. We zien de spagaat bij deze specialist in anthurium, phalaenopsis en orchideeën. Enerzijds is er de lange time to market van nieuwe variëteiten, anderzijds de steeds grilliger consumentenbehoefte. Tegelijkertijd neemt de vraag af en de concurrentie toe. Als antwoord op dit dilemma zet Anthura zoveel mogelijk varianten bij veel verschillende telers uit, die elk hun (exclusieve) ras vermarkten. Een ander middel dat Anthura gebruikt om de vraag te beïnvloeden, is de betrokkenheid bij bijvoorbeeld Orchidee NL en Stichting Promotie Anthurium. De innovatie zit dus vooral op het vlak van kwaliteitsverbetering, het ontwikkelen van rassen en efficiency van de productieprocessen. Het product staat bij Anthura duidelijk voorop. Aan de afnemers de taak om de markt te bedienen.

De traditionele keten in optima forma. De vraag is echter of deze benadering voldoende toekomstbestendig is.

16 FleuraMetz

Categorie handel Omzet totaal € 365.000.000 Omzet H100-Q € 353.000.000 Medewerkers totaal 1.164 Medewerkers BTL 641 Vestigingen BTL 36 www.fleurametz.com

Je kunt je organisatie om je product bouwen, zoals traditioneel de meeste bedrijven doen. Je kunt het ook echt helemaal anders doen en je hele organisatie en bedrijfsvoering om je klanten bouwen. Dat is de weg die FleuraMetz nu is ingeslagen. We zien hier een onderneming die in hoog tempo transformeert naar echte customer centricity op basis van IT, marketing en data. FleuraMetz bouwt hiermee aan een organisatieplatform dat zijn doelgroepen op de wenken bedient.

Exporteurs, groothandelaren en detaillisten kunnen gebruik maken van schaalgrootte, technologie en marktkennis van FleuraMetz.

Afnemers kunnen kiezen of ze online of fysiek willen bestellen en afnemen. Op deze manier knoopt FleuraMetz op een totaal nieuwe en geheel flexibele manier vraag en aanbod aan elkaar. Internationaal is FleuraMetz actief in Europa, Noord- en Zuid-Europa, Australië en Nieuw-Zeeland. En door de kersverse samenwerking met de kwekerijen van Hasfarm is het bedrijf nu ook op Chinese markt actief. Het nieuwe FleuraMetz, want zo kunnen we het bijna noemen, is maximaal wendbaar en ingericht op welke marktbeweging dan ook. Dat is nodig ook, want deze hoek van het tuinbouwcluster staat stevig onder druk.

15 Florensis

Categorie genetica & young plants Omzet totaal € 108.000.000 Medewerkers totaal 2.257 Medewerkers BTL 2.050 Vestigingen BTL 11 www.florensis.com

Florensis heeft een stevige positie bij zijn klanten. Bestellen bij deze veredelaar en leverancier van jonge planten is voor 99% betrouwbaar.

Een uitzonderlijk knappe prestatie, want jaarlijks gaan hier 1 miljard jonge planten de deur uit. Florensis zet al jaren alles op alles om het leven van zijn afnemers wereldwijd zo eenvoudig mogelijk te maken.

Het investeert fors in digitalisering. Eind 2018 vielen de Florensis B2B-webshop en de Surplus-App in de prijzen, het bedrijf won een Duitse TASPO-Award in de categorie ‘Beste digitale strategie’. Voor het verder ontwikkelen van de digitale oplossingen koestert Florensis de community van afnemers. Nu is een perfect georganiseerde en soepel lopende afzet natuurlijk prachtig, zo redeneert Florensis, maar de achterkant van het bedrijf verdient ook volle aandacht. En dat

gebeurt bij Florensis. De onderneming focust op een select aantal marktsegmenten en creëert daarvoor exclusieve genetica. Dat aloude vak beheerst deze seniore onderneming uiteraard tot in perfectie, Florensis is er groot mee geworden. Om zo groot te blijven, worden nu ook de nieuwste technologieën omarmd. Een ijzersterk bedrijf.

14 Koppert Cress

Categorie productie Omzet totaal € 37.000.000 Omzet H100-Q € 36.000.000 Medewerkers totaal 257 www.koppertcress.com

‘We zijn geen one trick pony’, zegt Koppert Cress over zichzelf.

Er gebeurt nog zoveel meer dan het creëren en in de markt zetten van smaakvolle en gezonde cressen . Innovatie zit in het bloed van de onderneming. Dat zien we bijvoorbeeld bij de zeer slimme inzet van AI. Samen met het Rotterdamse Gibbs Analytics Consulting neemt het bedrijf Instagram onder de loep om zo te ontdekken wat er precies op de borden van restaurantbezoekers wereldwijd ligt. Een briljante vondst. Koppert Cress krijgt zo een stroom aan informatie uit eerste hand, ziet trends en ontdekt hoe de eigen producten hun weg in de wereld vinden. Ook wordt er geëxperimenteerd met waardevolle features binnen Google om afnemers nog slimmer te laten bestellen en ze van tips te voorzien. Langs die weg ‘praat’ Koppert Cress éénop-één met de belangrijkste doelgroep: topchefs. Naast dit alles, breidt Koppert Cress met veel energie het assortiment alsmaar uit, zoekt het samenwerking met wereldwijde licentie-partners op en wordt hard gewerkt aan de uitbouw van Care & Cure. Koppert Cress is en blijft een toonbeeld van innovatie en succesvolle dadendrang.

13 Royal Lemkes

Categorie handel Omzet totaal € 265.000.000 Medewerkers totaal 358 www.royallemkes.nl

Vanuit een sterke visie en overtuiging werkt Royal Lemkes aan een steeds betere waardepropositie voor zijn klanten en een steeds prettiger omgeving voor zijn medewerkers. Daaruit volgen prachtige cijfers en een stevige groei, maar die zijn hier zeker geen doel op zich. Royal Lemkes opereert op het eerste gezicht vanuit een traditionele rol in de keten: het leveren van een breed assortiment planten. Die rol wordt niettemin verre van traditioneel ingevuld. Royal Lemkes trekt met een aantal retailpartners als een twee-eenheid op.

In gezamenlijkheid wordt gewerkt aan een optimaal assortiment in het schap, met hulp van sterke concepten, category management, Business Intelligence en slimme algoritmes voor optimale levering. IT speelt een cruciale rol bij de dienstverlening en daarin wordt flink geïnvesteerd.

Veel van die cruciale BI-oplossingen worden in eigen huis ontwikkeld en exclusief gedeeld met de strategische partners. Bij al die nullen en enen worden mensen niet weggecijferd, want Royal Lemkes heeft veel oog voor sociaal ondernemen. Geen loze woorden hier, maar concrete actie met een eigen ‘rentmeesterfonds’ Green Sparkle. Al met al een toponderneming die ‘geld verdienen’ en ‘zuinig zijn op onze aarde’ mooi combineert.

Holland Contracting gaat ver. Héél ver om perfect passend maat-

Het aandragen van arbeidsoplossingen vereist een breed scala aan speciali-

werk te leveren, waar de werkzaamheden in uw bedrijf nu eenmaal

teiten. Flexibel als een gym pro, krachtig als een powerlifter en doordacht

om vragen. We gaan tot de max, ook al moeten we hiervoor in de

als een schaakmeester. Samen met u een energieke en frisse blik werpen

breedste spagaat. Bij ons staan uw wensen altijd op nr. 1, net zoals de zorg

op de werkprocessen en de inzet van Europese uitzendkrachten; dat is onze

voor onze werkers altijd bovenaan staat. Niet voor niets is Holland

specialiteit! Benieuwd hoe ver wij voor ú kunnen gaan? Neem dan

Contracting juist daarom Holland’s number one flex agency.

nu contact met ons op!

Sub-Sponsor Hortigala

+31 174 51 86 95 | info@hollandcontracting.nl | hollandcontracting.nl

TOP 100

| Hillenraad100 | 2019 | 53

Viscon worden aangeboden. Daarbij zien we dat de onderneming steeds meer van productleverancier naar solution provider opschuift. Een sterk voorbeeld van dat nieuwe denken is de ontwikkeling van AutoStix, een technologie voor geautomatiseerd stekken. Dat is gerealiseerd in nauwe samenwerking met zowel de leveranciers van stekken als de kwekers.

Met AutoStix weet Viscon Group beide partijen langdurig aan zich te binden, want machines en productdragers kunnen niet zonder elkaar.

Ook bij innovaties als MyConveyor (een online transportsysteem ) en TheGardians-verpakking (waarmee jonge plantjes via e-commerce te verhandelen zijn), zijn de lijnen met de klant kort. Zeer lovenswaardig, ten slotte, is de deelname aan de startup Growpact. Daarmee kunnen telers en kwekers in minder ontwikkelde landen snel een eigen kwekerij opzetten, met behulp van Nederlandse tuinbouwtechnologie. Een mooi gebaar van een onderneming die inziet dat er meer is dan het vervullen van kortetermijndoelen.

12 Dümmen Orange

Categorie genetica & young plants Omzet totaal € 333.000.000 Medewerkers totaal 5.901 Vestigingen BTL 45 www.dummenorange.com

Met CEO Biense Visser aan het roer maakt Dümmen Orange flinke slagen, op verschillende terreinen. Zo wordt er in de core business, de veredeling van sierteeltproducten, hard gewerkt aan versnelling en meer gebruik van nieuwe technologie. Biense Visser signaleerde bij zijn aantreden met enige verbazing dat de sierteeltveredeling hierin sterk achterloopt op de veredeling van groente. De time to market is nog veel te lang, het moet allemaal veel sneller. Om die reden wordt aan een hypermodern Breeding Technology Center gebouwd. Baanbrekend is ook de Basewelltm-technologie voor stekken, waar Dümmen Orange gebruik van maakt. Toegang tot en samenwerking met de detailhandel is daarnaast key in de huidige strategie. Die samenwerking kan met hulp van digitalisering worden bevorderd, of door category managers vroeg bij productontwikkeling en programma-aanbod te betrekken.

Ook wil Dümmen Orange het conglomeraat van gespecialiseerde bedrijven waaruit het bestaat versneld tot een eenheid smeden.

Kortom, volop werk aan de winkel, want de resultaten zijn nog niet goed genoeg voor een mooie voldoende. We gaan er maar vanuit dat BC Capital er nog niet van wakker ligt.

10 Looye Kwekers

Looye Kwekers is al jaren het schoolvoorbeeld van hoe je de keten verkort en zelf je eigen consumentenmerk bouwt. Het heeft de onderneming geen windeieren gelegd. De marges zijn goed en het publiek loopt met de tomaten van Looye Kwekers weg. Maar voor Looye Kwekers is dat niet genoeg. Het wil nog meer van de klant weten.

De onderneming stuurt sterk op verkopen op consumentenniveau.

De communicatie met de consument wordt daarbij steeds directer en krachtiger. Aanvankelijk waren de Honingtomaten van Looye Kwekers alleen verkrijgbaar bij speciaalzaken, inmiddels staan ook de grote Europese retailers te trappelen om dit merk en het jongere zusje JOYN te mogen verkopen. Looye Kwekers doet daarbij geen enkele concessie aan de eigen visie en merkwaarden. Volgens FoodPersonality, het vakblad voor de supermarktsector, was Looye Kwekers in 2018 de ‘meest succesvolle vers toetreder in de retail’. Het jaar 2018 was ook in andere opzichten een topjaar. De naamsbekendheid van de Honingtomaat vloog omhoog, het online platform www.looye.nl viel in de prijzen, de afzet van beide merken groeide sterk (Honingtomaat) tot zelfs explosief (JOYN). Dit is in alle opzichten een onderneming waar elk ander bedrijf van kan leren.

9 Bunnik Plants

11 Viscon Group

Categorie technologie Omzet totaal € 65.000.000 Omzet H100-Q € 44.000.000 Medewerkers totaal 301 Medewerkers BTL 55 Vestigingen BTL 2 www.viscongroup.eu

De Viscon Group is op veel verschillende technologische terreinen actief, van geautomatiseerde productie- en verpakkingslijnen tot meerlaags telen (Vertical Farming), van gerobotiseerde stekmachines tot vision software en gedigitaliseerde procescontrole. Kortom, bij elk onderdeel van productie, interne logistiek en verpakking is Viscon Group op een bepaalde manier betrokken. Internationaal staan de klanten in de rij om te investeren in de laatste technologische ontwikkelingen die door

Categorie productie Omzet totaal € 65.000.000 Medewerkers totaal 433 www.looye.com

Categorie productie Omzet totaal € 88.000.000 Omzet H100-Q € 79.000.000 Medewerkers totaal 393 Vestigingen BTL 1 www.bunnikplants.nl

Na een lange periode van bestendige groei en de bijna onvermijdelijke dip (die duurde tot halverwege dit decennium), heeft Bunnik Plants de weg omhoog weer gevonden. Het roer is dan ook flink omgegaan.

Het eerdere productiedenken heeft plaatsgemaakt voor ‘mensdenken’.

De medewerkers krijgen alle ruimte om die zaken op te pakken die ze zelf als kansrijk zien. Daarbij is niet gezegd dat het ‘lang leve de lol’ is.

Die eigen inbreng en creativiteit moeten zich wel vertalen in concrete opbrengsten. Naast deze personele slag is flink geïnvesteerd in IT. Een sleutelrol is daarbij weggelegd voor Todoist. Deze digitale tool voor takenmanagement wordt ook gedeeld met de leveranciers, zodat iedereen op één lijn zit. Inmiddels is Bunnik Plants alweer zo ver dat er weer volop naar buiten gekeken kan worden. Zo wordt niet uitgesloten dat bedrijven van collega-kwekers die om wat voor reden dan ook stoppen, opgenomen kunnen worden in het ecosysteem van Bunnik Plants. En: een kersvers design- en marketingteam trappelt om een groene ‘rage’ te maken en de consument hierin te verrassen. We zien dus hier een eigentijdse onderneming, helemaal geschoeid op de leest van de toegevoegde waarde van de mens. Het product zelf lijkt hier soms bijzaak.

BREEDING TO FEED THE WORLD WAT WE DOEN

ONZE MISSIE...

Elke dag werken we samen We ontwikkelen nieuwe groenterassen, aan een gezonde, duurzame toekomst voor mensen over met het beste dat de natuur ons biedt, de hele wereld. Voor onze ondersteund door geavanceerde technologie, generatie en nieuwe generaties. en produceren en verkopen de zaden hiervan wereldwijd.

INNOVATIE

ONZE RASSEN

jaarlijks

zijn afgestemd op (lokale) markt-, klimatologische- en teeltomstandigheden

mensen wereldwijd eten dagelijks onze groenterassen

euro naar R&D

+

0ssen, >3 er: wa

Resistenties tegen ziekten & plagen

100

ge rond a wa

+

nieuwe rass en per jaar SLA

MELO

EN

T OP: RICH , GE NG ELI ED ER EV NT OE GR

460 MILJOEN

75 MILJOEN

Smaak, voedingsstoffen & consumptietrends

PAPR IK

+

A

Opbrengst

20 MILJARD

TOMA

kroppen sla, jaarlijks geteeld uit onze slazaden

UI

AT

+

KOM KOM M

ER

(Veranderende) klimatologische omstandigheden

+

BIOLOGISCHE ZADEN

Nieuwe teelmethoden

+

IE

UCT PROD ZAAD 6 continenten

E WEENNDDE U W E I U N E R I VVEERNONCCEEPPTTEENN CCON

Wensen & behoeften markt

Op landen In 25 00 krgjaar >900.0 e zaad p groente

-

Minder gewasbeschermingsmiddelen, water, kunstmest bij de teelt

OOP VERK ZAAD6 continenteinn gen Op stig en ve Via eig urs tribute en dis

Door samenwerking met teler, retailer, handel & consument ®

®

WERELDWIJD EEN MULTILOCAL

ONAFHANKELIJK FAMILIEBEDRIJF Anno 1938 3 generaties Samenwerken centraal Langetermijnvisie Ondernemerschap

“Als familiebedrijf denken we in generaties, niet in kwartaalcijfers”

DUURZAAMHEID ZIT IN ONS DNA Verbeteren van gezondheid & welzijn van mensen: wereldwijd toegang bieden tot gezonde, gevarieerde groenten

We bouwen lokale vestigingen op en empoweren ter plekke onze medewerkers >2000 medewerkers >25 landen

Beperken van onze impact op het milieu

>45 vestigingen >40 nationaliteiten

Verhogen van de levensstandaard van mensen

Enza Academy: interne opleidingen op maat

Jaap Mazereeuw Chief Executive Officer & derde generatie aan het roer ENZA

ACADEMY

enzazaden.nl

TOP 100

8 Van Gelder groente & fruit

| Hillenraad100 | 2019 | 55

Categorie foodservice Omzet totaal € 89.000.000 Medewerkers totaal 492 www.vangeldernederland.nl

Van meer groente en fruit wordt een mens gezond, weet ook Van Gelder groente & fruit. Deze serviceprovider in foodservice heeft het tij mee, want zeker de iets welvarende consument staat open voor meer groente en vooral ook meer variatie. Van Gelder groente & fruit is de steun en toeverlaat van horeca, hotelketens, zorginstellingen en cateraars die het deze consument naar de zin moeten maken.

Ambitieuze chefs kunnen hier terecht voor een groot aanbod, van ananas tot aan zuurzak. Gegaarde pastinaak en meiraap, sauzen, kruiden, cressen, Van Gelder groente & fruit is de ideale one-stop-shop.

Voor de inkoop heeft Van Gelder groente & fruit directe lijnen met voorkeursleveranciers, waarvan sommigen ook in deze Hillenraad100 te vinden zijn. De afnemers worden bij hun inkoop, voorraad en verwerking intensief terzijde gestaan. Mede door de eigen logistiek zijn alle lijnen zo kort mogelijk. Het visitekaartje van de mondiale ambities en visie van de groep wordt het nagelnieuwe Experience Center, éénvan de meest duurzame gebouwen ter wereld. Zelfs niet-klanten als scholieren, studenten en andere doelgroepen zijn hier vanaf eind 2019 welkom.

Van Gelder groente & fruit wil niet alleen voeden, maar ook opvoeden.

Een in alle opzichten door en door gezonde club die dit jaar de toon zet in AGF.

7 Nature’s Pride

Categorie handel Omzet totaal € 406.000.000 Medewerkers totaal 733 www.naturespride.eu

‘De samenwerkingsverbanden met telers versterken.’ En: ‘partnerships met retailers versterken.’ Die twee zinnen uit de strategische koers van Nature’s Pride zeggen eigenlijk alles al. Europa’s grootste importeur van exotisch groente en fruit duwt de keten compleet in elkaar. Aan de productiezijde wordt gewerkt aan digitalisering, dataverzameling en –analyse om rijping en optimale pluktijd van onder andere avocado’s en mango’s te monitoren en te sturen. Aan de zijde van het schap wordt gewerkt aan manieren om het schapleven van producten te verlengen. Dat gebeurt in samenwerking met het Amerikaanse Apeel Sciences. Het sluit naadloos aan bij de zoektocht van de groeiende groep consumenten die best wat meer willen betalen voor producten die in hoge mate voorspelbaar van kwaliteit zijn, bijdragen aan minder afval en een betere wereld. Nature’s Pride heeft dus een ijzersterk verhaal. Nature’s Pride zet zich ook in voor minder waterverspilling en arbeidsomstandigheden bij telers. De onderneming legt de lat hoog en springt daar telkens weer overheen. Een onderneming op trots op te zijn.

6 Certhon

Categorie technologie Omzet totaal € 90.000.000 Medewerkers totaal 151 Medewerkers BTL 3 Vestigingen BTL 3 www.certhon.com

Veel ondernemingen in deze Hillenraad100 verwoorden hun doel en visie nogal grootschalig en allesomvattend en willen bijvoorbeeld ‘negen miljard monden voeden’ of ‘de mondiale tuinbouw duurzaam maken’.

Toe maar. Dan is Certhon stukken concreter met: ‘De combinatie tussen techniek en plant beter begrijpen, kennis ontwikkelen over telen in beschermde omgevingen en deze kennis delen’. Certhon zet in op ‘van procesgerelateerde functional data naar resultaatgerelateerde functional food ’. Dat gaat veel dieper dan deze mooie woordspeling.

De onderneming zoekt met kansrijke ontwikkelingen als daglichtloos en autonoom telen nieuwe verdienmodellen en markten. Daartoe heeft Certhon een zeer divers gezelschap aan specialisten in dienst, van agronomen tot ingenieurs en wiskundigen. Certhon wil precies

weten hoe je planten een optimale omgeving biedt. En dat in zeer uiteenlopende delen van de wereld. Belangrijke afzetmarkten zijn Rusland, de VS en Canada. Bij die laatste twee is de legale teelt van cannabis een mooie moneymaker. In die verschillende markten trekken de mensen van Certhon zeer nauw en intensief op met de klant.

Maar ook in Rusland gaat die relatie ver. Dat levert in dit grote land, dat streeft naar zelfvoorziening, mooie en ingewikkelde projecten op.

Een sterke ‘purpose driven ’-onderneming met een indrukwekkende klantenlijst en dito stijging in de lijst.

5 Agro Care

Categorie productie Omzet totaal € 119.000.000 Medewerkers totaal 1.875 Medewerkers BTL 850 Vestigingen BTL 4 www.agrocare.nl

Op het eerste gezicht oogt Agro Care voor een buitenstaander als een nogal traditionele tomatenteler. Weliswaar een enorm grote, maar toch.

We zien productie, kassen, en een streven naar schaalgrootte, lage kostprijs en optimale marge. Dat klinkt allemaal als de glastuinbouw van jaren geleden. Tot we beter kijken. Dan zien we veel sterke samenwerkingsverbanden. Op zich al bijzonder, want samenwerken is in deze sector nog altijd een heikel punt. Agro Care heeft in de loop der jaren min of meer zijn eigen keten gebouwd, van productie tot afzet. Dat heeft tot een areaal van ruim 180 hectare geleid, een breed palet aan producten en inmiddels ook robuuste vestigingen in het buitenland. Dat laatste wordt mogelijk het thema voor Agro Care de komende jaren, want kennelijk wordt Nederland te klein voor Agro Care. We zien een ambitieuze koers van Agro Care waarbij het voor hen steeds aantrekkelijker wordt om ook in andere Europese landen te produceren en daar nationaal of lokaal af te zetten. De recente stap om de productiefaciliteiten van Greenco in de Wieringermeer over te nemen toont aan dat Agro Care op vele borden tegelijk schaakt. Wij zijn benieuwd naar de volgende stap.

4 Enza Zaden

Categorie genetica Omzet totaal € 304.000.000 Medewerkers totaal 2.295 Medewerkers BTL 1.374 Vestigingen BTL 41 www.enzazaden.com

Enza Zaden gaat op indrukwekkende wijze om met de grote strategische dilemma’s waar topondernemingen als deze in de horti-sector voor staan. Het bedrijf is in tientallen landen actief, wat decentraliseer je dan en wat niet? En hoeveel vrijheid en ondernemerschap geef je je lokale mensen, als mondiale consumentenmarkten razendsnel veranderen? De tijden van jarenlange en aanhoudende gestadige groei zijn voorbij. Enza Zaden speelt volop in op de steeds dynamischer wordende en veranderende wereld en maakt in hoog tempo sprongen voorwaarts. De jaren waarin groenten en zaden een voor de consument anoniem bulkproduct waren, zijn voor Enza Zaden voorbij. Merken en rechtstreeks schakelen met retailers en consumenten staan nu centraal. Markt-, klant- en consumenteninformatie spelen hierin een sleutelrol. Enza Zaden investeert dus fors in jonge onderzoekers en nieuwe technologie, zoals DNA sequencing, digitaal phenotyperen, AI en robotisering.

Door deze digitalisering worden gelijk de interne ontwikkelprocessen sterk ingekort. Enza Zaden maakt dus grote slagen op veel fronten waarbij data-analyse en de multi-lokale benadering steeds centraal staat. Enza Zaden blijft zichzelf opnieuw uitvinden, elke dag weer.

Wendbaarheid als bron van vernieuwing.

Partners with Nature Koppert Biological Systems wil de gezondheid van mens en aarde verbeteren. In samenwerking met de natuur maken wij de landbouw gezonder, veiliger en productiever. We bieden een geïntegreerd systeem van specialistische kennis en natuurlijke, veilige oplossingen die de gezondheid, weerbaarheid en productiviteit van gewassen verbeteren.

Tel. +31 (0)10 514 04 44 info@koppert.nl

www.koppert.nl

Wij gaan voor groen door een super gezond product te telen. Met behulp van duurzame teelttechnieken met veel respect voor de natuur, een zo laag mogelijk waterverbruik per product, zo weinig mogelijk verspilling en een lage CO2 uitstoot door het gebruik van aardwarmte. Door te ondernemen in Noord-Afrika zorgen we bovendien voor economische groei voor de lokale bevolking. En door middel van fairtrade zijn we in staat extra’s te bieden, zoals kinderopvang, een bezoek aan de tandarts en de dokter. Je zou dus kunnen zeggen: het enige dat niet groen aan ons is, zijn onze perfect rode tomaten! AGROCARE.NL

TOP 100

Royal Brinkman

Categorie supplies Omzet totaal € 181.000.000 Medewerkers totaal 455 Medewerkers BTL 104 Vestigingen BTL 14 www.royalbrinkman.nl

‘Technologie moet nooit het startpunt zijn van nieuwe ontwikkelingen; de klant moet het startpunt zijn. Het gaat niet om de technologie, maar om het genereren van nieuwe klantvoordelen.’ Die woorden van Steven van Belleghem, expert op gebied van klantgerichtheid in een digitale wereld, worden door Royal Brinkman volop onderschreven en geciteerd. Deze totaalleverancier van tienduizenden producten voor de bedekte tuinbouw sloeg deze weg een aantal jaar geleden in en gaat steeds sneller.

De wereldwijde klanten worden volledig bediend met tools als een online webwinkel, de SuperApp en de ServiceEngine. Royal Brinkman denkt steeds minder in producten, steeds meer in concepten. Het jongste voorbeeld daarvan is HortiHygienz, een totaaloplossing voor reiniging en hygiëne in tuinbouwbedrijven. Zulke innovaties worden altijd met partners opgezet, waaronder de TU Delft (voor de ontwikkeling van autonome drones) of LetsGrow (voor digitale dienstverlening). Royal Brinkman monitort continu de klantbehoeften en speelt daarop in. Sterk is ook de stap om een stevig innovatieprogramma op te zetten, gericht op vergroening van het assortiment. Royal Brinkman denkt in waardetoevoeging voor de klant en is zeer intensief in contact met tienduizenden klanten wereldwijd. In alle opzichten een wereldprestatie.

| Hillenraad100 | 2019 | 57

Koppert Biological Systems Categorie biologicals Omzet totaal € 224.000.000 Omzet H100-Q € 183.000.000 Medewerkers totaal 1.660 Medewerkers BTL 1.079 Vestigingen BTL 36 www.koppert.com

Altijd de veranderingen één stap voor zijn, dat is de grote drijver bij Koppert Biological Systems. De onderneming ziet mondiaal nogal wat veranderingen op zich afkomen.

Politieke onrust, veel nieuwe regelgeving, nieuwe ziektes en disruptieve technologie die zich zeer snel ontwikkelt. Het Zuid-Hollandse bedrijf heeft dus geen moment tijd om op de lauweren te rusten. Koppert Biological Systems is gedreven om mondiaal marktleider in biologische gewasbescherming te blijven en te werken aan honderd procent duurzame land- en tuinbouw. De onderneming reageert slagvaardig en flexibel op meerdere uitdagingen tegelijk. We zien een continue stroom aan innovaties, zoals remote sensing, GPS-gestuurde drones en big data om per gewas en per regio met gerichte adviezen te komen. De lijnen met kwekers en telers worden verder aangehaald. Door middel van crop teams en community platforms ontstaat een directe en snelle uitwisseling van ideeën en feedback. Om de komende jaren koploper te blijven, is in 2018 de organisatie anders ingedeeld. We zien nu drie divisies: Horticulture, Agriculture en Livestock. En: de directeuren van die Business Units krijgen een steeds zwaardere rol bij de toekomstige groei en ontwikkeling. Pro-actief, beweeglijk en zeer gedreven, dat tekent deze leider.

KUBO Group

Categorie technologie Omzet totaal € 151.000.000 Medewerkers totaal 130 Medewerkers BTL 2 Vestigingen BTL 3 www.kubogroup.nl

Met de geavanceerde Ultra-Climakassen levert Kubo Group al jaren het raspaardje van de kassenbouw, een high tech product waar wereldwijd veel vraag naar is. Nu kan niet iedereen zo’n raspaardje berijden, constateert Kubo. De onderneming doet er dan ook alles aan om deze technologische oplossing voor een grotere klantenkring beschikbaar te maken. Kubo Groep werkt hard om de drempels voor de klant te verlagen.

In die lijn past het Full Service Grow Concept, waarbij klanten stap voor stap worden meegenomen in de realisatie én exploitatie van deze hoogwaardige kastechnologie.

Kubo Group zet hiermee de trend naar intensieve betrokkenheid bij de optimalisatie van het teeltproces van de klant. De nieuwste ontwikkeling in deze ondersteuning is PYLOT. Dit zusterbedrijf biedt software aan, die data uit Ultra-Climakassen optimaal interpreteert. Dit dataplatform maakt niet alleen het leven van kwekers en telers makkelijker, maar ook dat van investeerders die wereldwijd likkebaardend hun kansen afwachten. De hoogwaardige productie van verse producten onder gecontroleerde omstandigheden staat aan de vooravond van een enorme doorbraak. Kubo zet hierin de toon. Een terechte nummer 1-notering voor deze sterspeler in kastechnologie.

Royal FloraHolland Beurskalender 2019/2020 2019 6 t/m 8 november:

Trade Fair Aalsmeer

2020 8-9 januari:

Winter Fair Aalsmeer & Orchideeën Plaza

11-12 maart:

Trade Fair Naaldwijk

8-9 april:

Spring Fair Aalsmeer

9-10 september:

Autumn Fair Naaldwijk & Orchideeën Plaza

4 t/m 6 november: Trade Fair Aalsmeer

Hou onze sites in de gaten TRADEFAIRAALSMEER.COM, TRADEFAIRNAALDWIJK.COM & ROYALFLORAHOLLAND.COM

HORTIGALA

| Hillenraad100 | 2019 | 59

15 jaar Hortigala van het Jaar Ook dit jaar vieren we een Jubileum. We vieren de 15e editie van het Hortigala van het Jaar. We kijken terug op een schat aan mooie herinneringen, prachtige locaties, indrukwekkende gasten en vooral de kracht van het tuinbouwcluster. Je zult er maar voor uitgenodigd worden als DGA of CEO van een van die 100 topondernemingen. Een erkenning voor toonaangevend ondernemerschap. Eén keer per jaar de ‘kleurenfoto van het tuinbouwcluster’. Erkenning, respect, een tikkeltje jaloezie en de verbindende kracht van de Nederlandse tuinbouw. Chapeau! jaar 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

plaats Rotterdam Rotterdam Haarlem Rotterdam Rotterdam Delft Den Haag Leiden Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Noordwijk Den Haag

locatie Hal4 Now&Wow Lichtfabriek Schiecentrale Riverfront Lijm en Cultuur RAC Hallen Stadsgehoorzaal Strafgevangenis Wereldmuseum Cruise Terminal Onderzeebootloods Blijdorp Rivierahal Space Innovation Center Ridderzaal

presentatie Judith de Bruin Judith de Bruin Froukje Jansen Susan Blokhuis Koert Westerman Jet Sol Stacey Rookhuizen Nana Appiah Angela Groothuizen Dennis Storm Angela Groothuizen Lucille Werner Dennis van Geest Jan Kooijman Tooske Ragas

speciale gasten Howard Komproe Global Kryner, Oostenrijk Minister Verburg Frans Bauer Friends in Concert Niki Romijn Adlicious Rory Campbell Yuri van Geest Staatssecetaris Sharon Dijksma / Burgemeester Aboutaleb Redo / Vanessa Peter van Uhm Martine van Zijll Bas Lansdorp Minister Carola Schouten

60 | Hillenraad100 |

drs. Allard Castelein, President directeur Havenbedrijf Rotterdam ‘We zijn zes jaar op rij door het World Economic Forum uitgeroepen tot de wereldhaven met de beste infrastructuur. Dat is mooi, maar het is geen reden om het even rustig aan te doen.’

INTERVIEW

| Hillenraad100 | 2019 | 61

‘We willen niet meespelen in de wereld.

We willen leiden.’

De Nederlandse tuinbouw en de Rotterdamse haven zijn in belangrijke mate van elkaar afhankelijk en ook steeds meer verweven. Hoe ziet president-directeur Allard Castelein van het Rotterdams Havenbedrijf de kruisbestuiving tussen deze twee pijlers waarop onze nationale economie rust?

Op welke wijze kunnen de Rotterdamse haven en de tuinbouwsector elkaar versterken?

Vandaag de dag op heel veel vlakken. In het verleden was die relatie eendimensionaler.

Het ging vooral om enerzijds de productie van groenten en bloemen en aan ons de taak om dat product weg te zetten, om het zo maar te zeggen. En we hadden enkel te maken met import in Nederland. Inmiddels is Nederland een van ’s werelds belangrijkste exporteurs van tuinbouwproducten en schaken we op veel meer borden tegelijk. In die nieuwe rol hebben we een steeds hechtere relatie met bedrijven in onder andere het Westland. We zien dat producten in steeds kleiner hoeveelheden vervoerd worden. De consument wil – en krijgt – het hele jaar door producten uit alle werelddelen. Het moet sneller, precies op tijd, gekoeld, in kortere waardeketens.

We hebben te maken met een overheid die verwachtingen heeft ten aanzien van het gebruik van energiebronnen. We denken mee met tuinbouwbedrijven over hun afname van CO2 en warmte. We koppelen bijvoorbeeld een energieleverancier aan een teler of kweker.

Nog een voorbeeld: zeer recent hebben we een geheel nieuw digitaal product gelanceerd: BoxInsider. Dat geeft elk moment aan waar een container is. Die informatie is zeer waardevol voor leveranciers en klanten.

‘Het is lastig om in de toekomst te kijken, dus laten we eerst eens naar het heden kijken.’

We ontwikkelen producten die helpen om zo efficiënt mogelijk van A naar B te komen, en we maken inzichtelijk welke CO2- dat met zich meebrengt. Ik hoor in het buitenland vaak hoe hoog aangeschreven de Nederlandse tuinbouw staat, zowel als het gaat om technologie als product. Men ziet een totaalplaatje van tuinbouw en haven met zeer veel kwaliteiten.

Maar daar moeten we wel elke dag aan blijven schaven.’’

Wat moet de Rotterdamse haven en wellicht ook de tuinbouwsector doen om een toonaangevende Food Hub te blijven?

‘Het is lastig om in de toekomst te kijken, dus laten we eerst eens naar het heden kijken. Deze haven heeft een onwaarschijnlijk goede infrastructuur met evenzeer goede partijen die daar gebruik van maken. Tezamen spelen we op het hoogste niveau. We zijn zes jaar op rij door het World Economic Forum uitgeroepen tot de wereldhaven met de beste infrastructuur. Dat is mooi, maar het is geen reden om het even rustig aan te doen. Zie de al genoemde ontwikkelingen in consumentengedrag, zie de mogelijkheden in digitalisering, de verandering in logistieke ketens.

Dus nogmaals: we willen samenwerken over de ketens heen om dat product telkens sneller, efficiënter, duurzamer en met minder kosten van en naar internationale markten te krijgen.

Er spelen steeds meer aspecten waardoor je niet meer kunt verwachten dat alle kennis en kunde bij één partij zit. Om die reden zitten wij op zeer regelmatige basis aan tafel bij ondernemingen in de tuinbouw, om af te stemmen wat nodig is om gezamenlijk voorop te lopen. Want dat is essentieel in mijn optiek: we willen niet meespelen, we willen leiden.

En dus trekken we graag op met ondernemers die dat ook zo zien.’

De Nederlandse economie en de tuinbouw in het bijzonder maken een snelle internationalisering door. Is dat terug te zien in de Rotterdamse haven?

Ja. Import van verse (en bevoren) producten is de afgelopen tien jaar met gemiddeld 5% per jaar gestegen, en in 2018 was die stijging zelfs 16%. Die toename komt voornamelijk uit het westelijke deel van Latijns-Amerika. Deze ontwikkeling zie je dagelijks in het winkelschap, met jaarrond continu verse producten. Die veranderende consumentenmarkt, dat merken wij hier natuurlijk ook. Men erkent aan de andere zijde van het water onze haven als een belangrijke en betrouwbare partner om de goederen naar Europa te krijgen.’

‘We realiseren ons terdege dat zeker bij versproducten elk uur telt.’

Onrust in de internationale politiek heeft ongetwijfeld z’n weerslag op internationale goederenstromen.

Hoe werkt dat door in de Rotterdamse haven?

‘Het maakt onder andere dat we steeds verder gaan in digitalisering en optimalisering van efficiëntie. Wat de Brexit betreft: ik durf te zeggen dat wij de eerste waren die zeiden: “Bereid je nou voor op de allerslechtste uitkomst en hoop op de beste.” Dus we zijn al vroegtijdig begonnen om scenario’s te maken voor als het echt minder goed gaat dan we hopen. Er is sterk ingezet op de elektronische afhandeling van papieren via PortBase, ons port community systeem. We zijn naar verladers, vervoerders en andere partners gegaan om te kijken wat zij nodig hebben.

Er is communicatie ingezet en we hebben de fysieke infrastructuur aangepast. Denk aan meer opstelplaatsen voor vrachtwagens.

We realiseren ons terdege dat zeker bij versproducten elk uur telt.’

Waar zijn nog slagen te maken, voor zowel haven als tuinbouw?

‘Dat zal liggen op het vlak van digitale informatie-uitwisseling tussen ons en telers en tussen handelspartijen onderling. Daarmee kun je optimale beladingsgraden in schepen en containers realiseren. Hetzelfde geldt voor de meest efficiënte benutting van warmte en energie. En er is zeer veel gaande in de ontwikkeling van sensoren, voor bijvoorbeeld temperatuur. Die slagen kunnen we samen maken, omdat we zo dicht bij elkaar zitten.’

62 | Hillenraad100 |

In een VUCA-wereld zijn ‘risico’s niet alleen maar bedreigingen’ Schade aan kassen en gewassen door een zware herfststorm, hagel of door falende techniek, of niet kunnen leveren vanwege een misoogst. Dat zijn voorbeelden van risico’s die bij ondernemers in de tuinbouw als nachtmerrie op kunnen doemen. Hoe je met zulke risico’s om zou moeten gaan, staat stevig ter discussie, zegt Martin van Staveren. Volgens de auteur van de boeken ‘Risicogestuurd werken in de praktijk’ en ‘Risicoleiderschap’ verandert de wereld te snel en is deze te onzeker, om deze simpelweg met een verzekering of afdeling risicomanagement in bedwang te kunnen houden. Dr. ir. Martin van Staveren MBA adviseert organisaties over anders omgaan met onzekerheden, risico’s én kansen. Ook doceert hij in meerdere masterclasses en executive opleidingen van onder andere Nyenrode Business Universiteit, Avans+ en Universiteit Twente.

Van Staveren: ‘Het is een enorme schijn­ exercitie om te doen alsof je de huidige wereld volledig kunt beheersen. We willen steeds meer zekerheid, maar de wereld om ons heen wordt dynamischer en onzekerder.’

Dit wordt ook wel de onvoorspelbare VUCAwereld genoemd, waarbij VUCA staat voor de combinatie van volatiliteit, uncertainty of onzekerheid, complexiteit en ambiguïteit.

Tientallen jaren geleden waren er ook al stormen of perioden van droogte.

Onzekerheden zijn toch van alle tijden?

‘Dat klopt. En ook verandering is van alle tijden.

Als je aan een ouder iemand vraagt wat er allemaal in zijn of haar leven is veranderd, dan is dat vaak veel. Maar de veranderingen gaan sneller dan in het verleden. Tegelijkertijd hebben we van risicomanagement iets heel ingewikkelds gemaakt. Veel grote bedrijven hebben een aparte afdeling risicomanagement met aparte risicomanagers. Al die andere afdelingen binnen een bedrijf denken daardoor dat ze zich niet meer met risico’s bezig hoeven te houden. Maar als je in een dynamische, veranderlijke wereld zoals die van nu leeft, zou juist iedereen binnen een bedrijf alert moeten zijn.’

Je noemt de wereld van nu onzeker.

Wat zijn voor ondernemers de grootste uitdagingen van dit moment?

‘De vraag is vooral hoe je een risico ziet.

Een risico is uiteindelijk niets anders dan het effect van een onzekerheid op een specifiek doel. Die onzekerheden hangen dus van je doel af en kunnen heel anders zijn voor een ondernemer die over een paar jaar van

‘Een risico is uiteindelijk niets anders dan het effect van een onzekerheid op een specifiek doel.’

‘We willen steeds meer zekerheid, maar de wereld om ons heen wordt dynamischer en onzekerder.’ het gas af wil dan voor iemand die over vijf jaar bijvoorbeeld 99,5 procent voorspelbare productie wil realiseren. Tegelijkertijd zijn er onzekerheden waar de hele tuinbouw mee te maken heeft, zoals de energietransitie en klimaatverandering.’

Wat zou de ondernemer van nu dan moeten doen om risico’s te beperken?

‘Het zou bij ondernemingen om drie vragen moeten gaan: wat is je doel? Dus wat wil je bijvoorbeeld volgend jaar, over vijf jaar of over tien jaar bereiken? Wat zijn de onzekerheden die je tegenkomt bij datgene wat je wilt bereiken? En wat ga je daaraan doen? Risicomanagement wordt nog vaak heel ingewikkeld gemaakt met dikke handboeken en protocollen, maar dat kun je dus terugbrengen tot deze drie eenvoudige vragen.’

Gaan ondernemingen inmiddels ook al anders om met risicomanagement?

‘Een aantal bedrijven is door schade en schande wijs geworden. Maar toch gaat er nog steeds weleens wat mis, ook al hebben de grotere bedrijven risicomanagementafdelingen en is op papier alles op orde. Juist in die veranderende wereld, als je bepaalde risico’s niet ziet aankomen, is het belangrijk om veel breder te kijken dan alleen maar je verzekering op orde hebben. Je kunt je immers niet tegen alles verzekeren, denk bijvoorbeeld aan reputatieschade. Los daarvan wordt het ook onbetaalbaar om je voor alles te verzekeren.’

Wat is de rol van de verzekeraar hierin?

Zijn ze verkoper of partner?

‘Verzekeraars hebben hun focus verlegd en helpen bedrijven ook de boel weer snel op orde te brengen na een zware hagelbui, een brand of andere ellende. Verzekeraars zijn opgeschoven naar een breder pallet en bieden comfort in een oncomfortabele wereld. Dat doen ze door met de ondernemer mee te kijken en ondernemers te helpen hun doelen te bereiken. Dat hoort ook bij een veranderende wereld, één oplossing werkt niet meer. Het huidige risicomanagement is veel breder dan alleen maar jezelf tegen ellende verzekeren.’

Je kunt ook te veel bezig zijn met het afdekken van risico’s. Is het einde straks niet zoek?

‘Ik krijg die vraag wel vaker. Maar is het niet zo dat het omgaan met onzekerheden de essentie is van alles wat wij doen? We willen een doel bereiken en in de meeste gevallen is dat geen rechte lijn. We komen altijd onzekerheden tegen. Ik hoor mensen vaak diep zuchten als het woord risicomanagement valt. Veel mensen hebben het idee dat het iets ingewikkelds is en afleidt van dat waarmee ze bezig zijn. Maar omgaan met onzekerheden, hoort bij ieder normaal bedrijf.

Ik pleit er daarom voor om het omgaan met onzekerheden onderdeel uit te laten maken van dagelijkse processen.’

Risico’s kunnen ook iets positief voor je bedrijf brengen, het hangt ervan af hoe je ermee omgaat. Zie jij het ook als een kans?

‘Jazeker. Daarom noem ik risicomanagement ook risicoleiderschap. Dat mensen steeds duurzamer leven en meer biologisch willen eten, kan bijvoorbeeld een kans voor jouw bedrijf zijn. Door hier slim en tijdig op in te spelen zijn onzekerheden niet alleen maar bedreigingen. Ze kunnen ook een positieve kant hebben. De kunst is om beide kanten van onzekerheden steeds weer te zien én te benutten.’ Dat is succesvol ondernemen in de VUCA-wereld.

INTERVIEW

| Hillenraad100 | 2019 | 63

Dr. ir. Martin van Staveren MBA consultant, docent en auteur ‘Ik hoor mensen vaak diep zuchten als het woord risicomanagement valt.

Veel mensen hebben het idee dat het iets ingewikkelds is en afleidt van dat waarmee ze bezig zijn.’

64 | Hillenraad100 |

Inzoomen op de buitencategorie: de Hillenraad500+ De categorie 500+ is een topselectie van grootschalige ondernemingen die in het mondiale speelveld actief zijn. De ondernemingen zijn internationaal georiënteerd en hebben een stevige positie in de brede tuinbouw sector.

De ‘buitencategorie’

Het 500+ podium doet recht aan de grote topondernemingen zelf, maar ook aan de ondernemingen in de top 100. Iedere onderneming is immers op zoek naar een ‘level playing field’. We richten ons voor deze categorie op ondernemingen met een door de Nederlandse entiteit(en) gerapporteerde omzet van meer dan 500 miljoen euro.

Uit onderzoek is gebleken dat deze grens een goede maat is voor het onderscheid tussen de aard, structuur en besturing van ondernemingen. Ondernemingen van deze omvang zijn wezenlijk anders georganiseerd, anders gestructureerd, anders gefinancierd en ze hebben een brede internationale marktbenadering. Dat rechtvaardigt deze eigen categorie.

Omzet of medewerkers

Nader onderzoek naar besturing en organisatie heeft aangetoond dat naast omzet, het medewerkersbestand een onderscheidende factor is. Effectory, de m arktleider op het gebied van medewerkersonderzoek, legt de grens bij 1.000 medewerkers. Daar sluiten we ons bij aan. Dat is ons tweede criterium: ondernemingen met meer dan 1.000 medewerkers op de loonlijst in Nederland zijn ook opgenomen in de categorie 500+.

Bredere blik: het internationale tuinbouwcluster telt

De focus ligt op ondernemingen in de kennis- en kapitaalintensieve tuinbouw met een sterk internationaal blikveld. We kijken zeker in de 500+ lijst nadrukkelijk breder dan alleen de tuinbouwproducten zelf. Het draait om bedrijven die actief zijn in het mondiale tuinbouwcluster. Dit kunnen veredelings- en vermeerderings bedrijven zijn, mondiale producenten of handelondernemingen in verse groenten, fruit of sierteeltproducten, en ondernemingen in supplies. Het gaat bij verse tuinbouwproducten om producten die met zorg en aandacht geteeld worden voor de consument en een hoge productwaarde hebben zodat zij per stuk, per kilo of per colli verhandeld kunnen worden.

Beoordeling

De ondernemingen in de categorie 500+ worden langs dezelfde meetlat gelegd als de top 100. We hanteren voor de beoordeling een multidisciplinair bedrijfskundig model.

Deze staat schematisch beschreven op pagina 7 en is gebaseerd op vijf pijlers, te weten: een kwalitatieve beoordeling op toonaangevendheid, een peergroup beoordeling door professionals uit de sector, een kwantitatieve beoordeling op bedrijfskentallen, de gemiddelde ebitda groei (CAGR3) en als vijfde pijler de aard, omvang en ketenpositie van de onderneming die wordt benoemd als ‘industry footprint’.

Expertcomité

De 500+ categorie wordt volgens eenzelfde zorgvuldige procedure vastgesteld.

Het vertrekpunt van de beoordeling is het onderzoek door de specialisten van Hillenraad en de redactie van de Hillenraad100.

De resultaten van het onderzoek worden vervolgens gecombineerd met een beoordeling door het expertcomité. Het is een intensief proces van wikken en wegen.

De uiteindelijke notering is de uitkomst van feiten, wetenswaardigheden en de opinie van de experts. Dit maakt de lijst levendig en een tikkeltje eigenzinnig.

World League

Vanuit de Nederlandse 500+ lijst is het een kleine stap naar mondiale spelers van vergelijkbare grootte. Om die vergelijking te maken, hebben we een additionele lijst opgenomen met internationale 500+ ondernemingen die we slechts enkelvoudig gerangschikt hebben op verkoopomzet.

Dat geeft een indicatie van de wereldspelers waarmee de Nederlandse ondernemingen zich op dit internationale speelveld meten.

De grens van 500 miljoen euro omzet of 1.000 medewerkers in Nederland lijkt voor veel Nederlandse ondernemingen nog ver weg. Toch treden steeds meer Nederlandse spelers toe tot deze ‘World League’. Ook zullen Nederlandse ondernemingen overgenomen worden door mondiale spelers. Wij zijn benieuwd welke nationale grootheden in de toekomst zullen uitgroeien tot wereldspelers.

De Nederlandse tuinbouw zal zich meer en meer gaan meten met die ‘World League’ want in het internationale speelveld is het eten of gegeten worden.

Legenda bij de top 500+

Met de Hillenraad500+ geven we een beeld van meest toonaangevende (inter) nationale ondernemingen die grootschalig actief zijn in Nederland. Ondernemingen in deze categorie 500+ voldoen aan het criterium ‘meer dan 500 miljoen euro omzet’ of het criterium ‘meer dan 1.000 medewerkers in Nederland’. Een van deze twee criteria is voldoende voor kwalificatie.

Van de ondernemingen treft u een profiel aan dat door onze redactie met zorg is samengesteld uit diverse bronnen. Bij de korte beschrijving van de onderneming vindt u een aantal kentallen om de omvang ervan aan te geven. De redactie baseert zich op informatie van de bedrijven en openbare bronnen en heeft ontwikkelingen meegenomen tot eind augustus 2019.

Categorie Aanduiding van de categorie binnen het tuinbouwcluster Omzet totaal Totale groepsomzet van de onderneming Omzet H100-Q Deel van de omzet dat relevant is voor de ­Hillenraad100 ­beoordeling Medewerkers totaal Totaal aantal mede­ werkers wereldwijd Medewerkers BTL Medewerkers in het buitenland Vestigingen BTL Aantal buitenlandse vestigingen Getal met * Schatting gemaakt door Hillenraad100 bij het ontbreken van openbare bronnen

HILLENRAAD500+

1

500+

Rijk Zwaan

| Hillenraad100 | 2019 | 65

Categorie genetica Omzet totaal € 413.000.000 Medewerkers totaal 3.018 Medewerkers BTL 1.643 Vestigingen BTL 34 www.rijkzwaan.com

‘Incidenteel en geen enkele reden om onze investeringsplannen aan te passen.’ Zo reageerde Rijk Zwaan op de lichte daling van de winst en de omzet, cijfers die eind 2018 werden gepresenteerd. Voor ons was dit toch even wennen na jaren van ongebreidelde groei. Rijk Zwaan ziet dat die daling vooral voortkomt uit de sterke euro. De R&D-trein van Rijk Zwaan dendert in volle vaart verder, want de groeiende wereldbevolking zit met smart te wachten op nieuwe rassen, nieuwe zaden en nog betere producten. Ook in 2018 en 2019 zien we weer volop actie. In maar liefst acht landen zijn onderzoeks-, demo- en productiefaciliteiten uitgebreid, nieuw geopend of ze staan in de steigers. Gebouwd wordt er ook aan een nog hechtere band met telers en bedrijven door hen nauwer bij de afzetketen te betrekken.

Een goed voorbeeld daarvan is het Retail Center waar retailers en telers inzicht krijgen in consumentenwensen en productprestaties.

2

500+

Syngenta Seeds

Categorie genetica & young plants Omzet totaal € 722.000.000 Medewerkers totaal 29.001 Medewerkers BTL 28.000 Vestigingen BTL 90 www.syngenta.com

Syngenta Seeds maakt dit jaar de sprong van de ‘gewone’ Hillenraad100 naar deze buitencategorie, vooral omdat Syngenta in alle opzichten een corporate is. Na de overname door Chemchina is dit biotechnologiebedrijf, dat naast agrochemicaliën ookzaden produceert, in rustiger vaarwater gekomen. Alle aandacht gaat dus weer uit naar groei en strategische focus. Groei zien we onder andere in de vrij recente overname van Floranova. Daarmee wordt de aanwezigheid op de grote Chinese en Indiaase markt aanzienlijk versterkt. Strategische focus zien we in de wens om mondiaal aan de slag te gaan met grote thema’s als duurzaamheid en klimaatverandering. Telers wereldwijd kampen met nieuwe klimaatomstandigheden en dat vraagt om nieuwe/aangepaste zaadtechnologie. Data en onderzoek spelen een sleutelrol in de ontwikkeling daarvan, waarbij Syngenta samenwerkt

3

500+

Dutch Flower Group

Nauw samenwerken zit stevig verankerd in de bedrijfscultuur en – structuur van Rijk Zwaan. Niet gehinderd door externe aandeelhouders met hijgerig kortetermijndenken kan dit grootste zelfstandige familiebedrijf haar medewerkers wereldwijd alle vrijheid geven om kansen te zien en te pakken. Rijk Zwaan doet geen concessies aan de eigen, unieke filosofie en kan daarmee nog altijd meespelen als sterspeler in haar league. Onbetwistbaar een Nederlandse onderneming van wereldformaat.

met universiteiten, ngo’s en andere bedrijven uit de glastuinbouw.

Syngenta wil met hen werken aan de omslag van ‘enough food’ naar ‘good food’ en lijkt dus het pad in te slaan naar een meer ‘societydriven’-invalshoek. De opmerkelijke toetreding van Louise Fresco van de WUR tot commissaris past ook in die lijn. We gaan kritisch volgen of deze invalshoek niet alleen mooi voor de bühne is.

Categorie handel Omzet totaal € 1.524.000.000 Medewerkers totaal 3.795 Medewerkers BTL 1.510 Vestigingen BTL 19 www.dfg.nl

Met een jaaromzet van ruim anderhalf miljard euro en bijna 3.000 medewerkers is de Dutch Flower Group verreweg de grootste Nederlandse corporate in de 500+-ranking van de Hillenraad100.

In twintig jaar tijd heeft de groep zich ontwikkeld tot absoluut marktleider in Europa, met ambities om ook in de Verenigde Staten en Azië tot de grootste spelers te behoren. De groep ziet dat de consumentenvraag in Europa nauwelijks nog stijgt. Groei haalt dit bedrijf daarom voor een belangrijk deel uit overnames. In Nederland sloot zich opnieuw een aantal bedrijven bij de groep aan. In de Verenigde Staten lijfde het The USA Bouquet Company in, voorwaar een mooie strategische zet. En dan was er natuurlijk die opmerkelijke stap om toch samen met Royal FloraHolland Blueroots verder door te ontwikkelen. Met een sectorbreed platform kan immers ook de

Aziatische sierteeltmarkt, die in de toekomst veel sneller zal groeien dan de Europese, beter bediend worden. Het is duidelijk, Dutch Flower Group wil echt een global player worden. Ondanks haar grootte oogt en opereert de groep toch nog steeds als familiebedrijf, een familie met een omvang van 33 bedrijven. Een sympathieke verzameling ondernemers en met recht winnaar van de Familiebedrijven Award 2018.

Jose Marcelo Caro Tobar, station manager Rijk Zwaan in Chili

“Ik zie nog zo veel mogelijkheden” “Na mijn agrarische opleiding in Santiago keerde ik terug naar het dorp waar ik ben opgegroeid.

Ik ging aan de slag bij Rijk Zwaan en werd twee jaar later al gevraagd om station manager te worden. Ik moest een moeilijke beslissing nemen, want het aanvaarden van die functie betekende dat ik mijn dorp en vertrouwde omgeving moest verlaten. Maar ik ben ervoor gegaan. Gelukkig maar, want het heeft mij de kans gegeven me sterk te ontwikkelen. Bovendien past de combinatie van werken met planten én mensen perfect bij me. Als ik kijk naar de tijd die ik bij Rijk Zwaan heb gewerkt, dan ben ik dankbaar voor de stappen die ik al heb kunnen zetten. En ik ben pas 31 jaar; ik zie nog zo veel mogelijkheden!”

Ambities delen Jose grijpt de kansen die voorbij komen en blijft zichzelf zo ontwikkelen.

Rijk Zwaan, wereldwijde speler in groenteveredeling, deelt die benadering. Samen werken we aan een gezonde toekomst.

Lees meer op rijkzwaan.com

HILLENRAAD500+

4

500+

ROCKWOOL/Grodan

| Hillenraad100 | 2019 | 67

Categorie supplies Omzet totaal € 370.000.000 Omzet H100-Q € 150.000.000 * Medewerkers totaal 1.185 Medewerkers Grodan NL 140 Vestigingen BTL 4 www.grodan.com

Ook Grodan maakt dit jaar de overstap van het grote peloton in de Hillenraad100 naar deze buitencategorie. Dat komt natuurlijk doordat deze onderneming opereert onder de paraplu van multinational Rockwool. Binnen dat mondiale conglomeraat is Grodan de grote specialist in de levering van steenwol voor de teelt van vele tuinbouwgewassen. Het onderdeel Grodan richt zich volop op de digitale transformatie in tuinbouw; Grodan werkt hard aan het open dataplatform e-Grow, dat datagedreven telen mogelijk maakt. Een uiterst actuele ontwikkeling met grote kansen wereldwijd. Die omslag is noodzakelijk om de positie van marktleider te bestendigen. Het bedrijf ziet bovendien nieuwe kansen in de teelt van populaire producten als legale cannabis en aardbeien. De groei zit er zeker in, getuige onder andere de opening van een vierde

5

500+

Total Produce

Categorie handel Omzet totaal € 5.043.000.000 Medewerkers totaal 5.755 Vestigingen BTL 250 www.totalproduce.com

‘The birth of a produce giant’, schreven analisten na de overname van Dole door Total Produce. De overname van Dole heeft Total Produce definitief op de wereldkaart gezet. Mondiaal behoort Dole, net als Chiquita, tot het uiterst kleine clubje van AGF-versproducten met een grote naamsbekendheid onder miljoenen consumenten. Misschien is het Total Produce daar wel om te doen geweest, want er was een titanenstrijd met Greenyard voor nodig om deze begeerde buit binnen te halen. Total Produce kampt met het grote vraagstuk waar alle handelspartijen in vers mee worstelen: hoe ontstijg je de ‘commodity val’ waar uiteindelijk alleen de prijs bepalend is. De uitweg lijkt een merkstrategie waarbij de consument vraagt om jouw merk. Ook in Nederland is Total Produce volop actief, maar geen bekende klank.

6

500+

Harvest House

productielocatie in Rusland, vorig jaar. Vanwege die mondiale spreiding van de activiteiten ziet Grodan met enige zorg dat in de diverse regio’s er grote verschillen zijn in wetgeving op het gebied van emissies en residuen. Dat maakt het lastig om voor al die markten een passende teeltoplossing te bieden. Ook daarin ziet zij een rol voor zichzelf weggelegd. Het geeft maar aan dat Grodan zeer betrokken is bij de ontwikkeling van product naar oplossing.

De belangrijkste ondernemingen in Nederland zijn Total Produce BV, die vooral handelt in citrus, maar ook Haluco, Nedalpac, ASF en de joint ventures Frankort & Koning, Anaco & Greeve en OTC Organics.

Wereldwijd gaat het met Total Produce voor de wind, in Nederland zijn er hier en daar wat beurse plekjes. Wij kijken reikhalzend uit naar een Europese merkenstrategie.

Categorie verkooporganisatie Omzet totaal € 753.000.000 Omzet H100-Q € 166.000.000 Medewerkers totaal 160 www.harvesthouse.nl

‘Uit strategisch oogpunt verkoopt Harvest House niet zelf aan de eindklant. Wel is Harvest House eigenaar van een drietal handelshuizen (Internationals). Dit zijn Terra Natura International (TNI), Rainbow International (RBI) en Global Green Team (GGT). Elk van deze Internationals heeft haar eigen specialiteit, klanten en markt.’

Deze organisatievorm, zoals die wordt omschreven op de eigen website, maakt het enigszins lastig om Harvest House op waarde te schatten. Letterlijk en figuurlijk. Want, Harvest House is veel méér dan die drie handelshuizen. Kijken we naar de totale omzet van alle activiteiten van Harvest House, dan zien we 753 miljoen.

Voldoende dus voor een kwalificatie in deze ‘buitencategorie’ van de Hillenraad100. De internationale handelshuizen zijn daarbinnen goed

voor 354 miljoen. Ondanks de omvang van deze club zien we eigenlijk weinig echt spannend nieuws of grootse, meeslepende plannen voor de toekomst. De club opereert als een gesloten bastion en deelt weinig met buitenstaanders. De aandacht gaat vooral uit naar een stevige marktpositie zonder al te veel toeters en bellen. Van een onderneming met een omvang als deze verwacht de buitenwereld toch wat meer transparantie.

For food. For flowers. For sure.

www.certhon.com

We breed the genetics to sustainably grow your business www.syngenta.nl

HILLENRAAD500+

7

500+

BASF / Nunhems

| Hillenraad100 | 2019 | 69

Categorie genetica Omzet totaal € 5.696.000.000 Omzet H100-Q € 430.000.000 * Medewerkers Nunhems 2.000 Vestigingen BTL 6 www.nunhems.com

Op de vleugels van het grote BASF vliegt Nunhems de buiten­ categorie van de Hillenraad100 binnen. Binnen dat mondiale chemie­ concern is Nunhems het merk voor en de specialist op het gebied van hoogwaardige zaden voor groentegewassen. BASF is in de tuinbouw ook al jaren bekend als leverancier van de gewasbeschermings­middelen.

Dat we Nunhems hier nu aantreffen, heeft alles te maken met de uitwerking van de grote stoelendans tussen de giganten Monsanto, Bayer en BASF. Nunhems heeft enige tijd in de lastige situatie gezeten dat het niet precies wist of het vergelijkbare De Ruiter Seeds nu een

8

500+

The Greenery

Categorie verkooporganisatie Omzet totaal € 992.000.000 Medewerkers totaal 1.977 Medewerkers BTL 139 Vestigingen BTL 7 www.thegreenery.com

The Greenery lijkt nog heilig in de traditionele keten te geloven, getuige de eigen website. We lezen daar volop over ‘ketenpartners’ en het ontdekken van de keten. The Greenery heeft sinds jaar en dag de hele keten in eigen handen, van lokale teler tot lokale retailer. Daar zit ook de kracht van dit bedrijf. Toch ziet The Greenery ook in dat je er met zo’n ketenbenadering alleen niet komt. Het gaat uiteindelijk om de voorkeur van de consument. The Greenery probeert dan ook steeds meer van die consument te begrijpen. Met name in Duitsland is dat dringende noodzaak, want daar ondervindt The Greenery hevige prijsconcurrentie.

Onder de bezielende leiding van kopman Steven Martina richt de

9

500+

Bayer Crop Science

500+

Greenyard

onderneming zich nu meer en meer op consumentenonderzoek, data-analyse en digitalisering. Interessant is de opzet van een directto-consumer businessmodel. Een andere stap in de richting van flexibeler meebewegen met de wensen van de klant is de oprichting van Fresh Fulfilment, door The Greenery-dochter Hollander Barendrecht.

Met e-commerce wil The Greenery zo de verslogistiek versnellen en flexibeler maken. De keten is en blijft belangrijk voor dit bedrijf, maar binnen dat raamwerk worden de panelen verschoven. Eindelijk de echt grondige transformatie die deze traditionele onderneming zo hard nodig heeft.

Categorie genetica Omzet totaal € 14.270.000.000 Omzet H100-Q € 900.000.000 * Medewerkers totaal 38.000 Vestigingen BTL 90 www.agro.bayer.nl

In 2018 kwam het stuivertje wisselen rond Monsanto, Bayer en de Nederlandse zaadbedrijven Nunhems en De Ruiter Vegetable Seeds tot een einde. De mededingingsautoriteiten beslisten dat Bayer afscheid moest nemen van Nunhems. Daardoor kon het in glastuinbouwzaden gespecialiseerde De Ruiter Seeds als onderdeel van Monsanto in de stal Bayer ondergebracht worden. Desgevraagd had dit voor de specialisten van De Ruiter Vegetable Seeds niet zo gehoeven. Het is immers altijd jammer als je doorgewinterde experts in je vakgebied noodgedwongen ziet verdwijnen. Maar, niet al te lang getreurd, want omdat Seminis

10

zusteronderneming was of werd, of dat het toch een concurrent was. Want welke markten ga je dan bedienen en zit je niet in elkaars vaarwater? Maar aan al die onduidelijkheid is nu een eind gekomen en Nunhems kan zich weer in alle vrijheid ontplooien. BASF heeft diep in de buidel moet tasten voor dit prachtige Limburgse bedrijf, want er waren ook nog een andere kapers op de kust. BASF heeft veel vertrouwen in Nunhems en heeft aangegeven volop te gaan investeren. Goed te zien hoe het Haelense Nunhems verder kan bouwen aan mondiale ambities.

nu ook bij Bayer Crop Science is te vinden, is hier ’s werelds grootste groenteveredelaar ontstaan. Gezamenlijk is het duo goed voor een jaaromzet van zo’n 900 miljoen euro. Absoluut een grootmacht dus.

De Ruiter Vegetable Seeds en Seminis zijn in 160 landen actief en zien vooral groeikansen in Afrika en Azië. Hier zijn kleinere telers nog in groten getale te vinden, waardoor per saldo toch voldoende massa en schaal ontstaat. Het wordt interessant te zien hoe de divisie Vegetable Seeds zich onder moeders paraplu mag en kan ontwikkelen.

Categorie handel Omzet totaal € 3.912.000.000 Omzet H100-Q € 700.000.000* Medewerkers NL 700 Vestigingen BTL 27 www.greenyard.group

Het rommelt en borrelt bij Greenyard, de onderneming van Hein Deprez c.s. De topman noemde 2018 als ‘het meest uitdagende jaar in de geschiedenis van Greenyard’ in een interview met een Vlaamse zakenkrant. Vorig jaar kwam het nieuws naar buiten over een onverwachte grote schuldenberg. Aandeelhouders zagen het leeuwendeel van hun investering verdampen. Dit jaar is zeker zo turbulent. Er wordt gewerkt volgens een transformatieplan, waarbij onder andere veel banen worden opgeofferd. Het plan moet ervoor zorgen dat de winstgevendheid weer omhoog gaat. Zelf ziet Greenyard

volgens een persbericht van 27 augustus 2019 licht aan het eind van de tunnel, maar analisten vrezen voor juni 2020 wanneer de onderneming bij de banken op het matje moet komen. Wat ook niet helpt, is het nieuws dat de plantagebedrijven van De Weide Blik in zwaar weer verkeren. De verkoop van de afdeling conserven moet financieel enige verlichting geven. Maar, ‘het herstelplan ligt op koers’, zo meldt Greenyard in datzelfde persbericht. De toekomst moet uitwijzen of dit realiteit of wishful thinking is. Bij het Expertcomité werden hoe dan ook flink wat wenkbrauwen gefronsd.

70 | Hillenraad100 |

Prof. Dr. Pursey Heugens, Erasmus Universiteit ‘Bij alle familiebedrijven speelt de tweespalt tussen het economische belang van het bedrijf en de sociaal-emotionele waarde die de onderneming voor de ondernemer/eigenaar heeft.’

INTERVIEW

| Hillenraad100 | 2019 | 71

Grip op een ongrijpbaar fenomeen: familiebedrijven De KUBO Group. Enza Zaden. Rijk Zwaan. De Dutch Flower Group. Koppert Biological Systems.

Stuk voor stuk familiebedrijven en leidend in de Hillenraad100. Familiebedrijven doen het verhoudingsgewijs enorm goed in het Nederlandse glastuinbouwcluster. Zijn ze beter uitgerust om te opereren in de wereld van vandaag de dag? Prof. Dr. Pursey Heugens van de Erasmus Universiteit over hun kracht én zwakke kanten.

‘De VUCA-wereld.’ Professor Pursey Heugens van het Erasmus Centre for Family Business kijkt ietwat meewarig als we het gesprek openen met een verwijzing naar die term.

‘Ik heb niet zo veel met die theorieën.

De wereld zou nu Volatile, Uncertain, Complex en Ambigue zijn. De jaren zestig waren dat ook, net als de wereld tijdens de oliecrisis van 1973. Oftewel: bedrijven, dus ook familiebedrijven, opereren per definitie in onzekere omstandigheden. Als je vraagt wat familiebedrijven - in welke omstandigheid dan ook - anders doen, dan zie je wel een aantal constanten. Ze zijn over het algemeen wat conservatiever in hun gedrag, bijvoorbeeld.

Als het tegenzit, doen ze het beter.

Gaat het beter, dan kunnen ze wat trager reageren. Maar er zijn zeker uitzonderingen.

Kijk in de hortisector maar naar de grote zaadveredelaars/groene-geneticabedrijven.

Dat zijn superactieve bedrijven die voorop lopen. Ze durven echt stevig te investeren in R&D en internationaal te ondernemen, ook wanneer het tegenzit. Maar over het algemeen zijn de toppen wat minder hoog, de dalen enigszins gedempt.’

‘Ga dus eerder het gesprek aan, kijk wat er nu al nodig is om de komende generatie een kans te geven.’

‘Werken in’ versus ‘werken aan’

Aan tafel zit ook Ruud Loos, Senior Manager Familiebedrijven bij BDO. BDO ondersteunt wetenschappelijk onderzoek door de vakgroep van Pursey Heugens, om zo meer grip te krijgen op het hybride fenomeen familiebedrijven. Hij vult Pursey aan: ‘De grotere familiebedrijven worden meer en meer geleid als een corporate. Daar zie je dat de directie inmiddels helemaal niet meer bevolkt wordt door alleen familieleden, er zitten ook anderen aan het stuur. Dat is wezenlijk anders dan de vaak kleinere familiebedrijven met een standaard-signatuur.’ Pursey Heugens: ‘Wat

nu de succesvolle familiebedrijven – grote én kleine - onderscheidt van de bedreigde familiebedrijven – ook hier grote én kleine is het verschil in nadenken over overdracht van eigendom en bestuur. Het is het verschil tussen werken in en werken aan je bedrijf.

Bij alle familiebedrijven speelt de tweespalt tussen het economische belang van het bedrijf en de sociaal-emotionele waarde die de onderneming voor de ondernemer/eigenaar heeft. Daardoor blijven essentiële discussies soms te lang liggen en komen zeker de kleinere bedrijven in de problemen. Want zie, deze sector is enorm aan schaalvergroting en consolidatie onderhevig. Nu heb je niet per se schaal nodig om te overleven, je kunt het ook spelen over de lijn van innovatie.

Maar dan moet je daar wel op tijd bij zijn met voldoende middelen. Te vaak echter komen bij de overgang tussen de generaties meerdere breuklijnen tegelijk samen. Er speelt emotie: de eigenaar die zich los moet weken van zijn of haar bedrijf. De technologische breuklijn speelt ook een rol: de eigenaar kijkt minder vooruit en investeert niet meer. En dan is er nog de financiële en fiscale breuklijn: hoe regelen we het eigendom en pensioen?

Als je die breuklijnen over de tijd uit elkaar kunt trekken, waardoor die economische afschrijvingsperiode niet langer samenvalt met de carrièrehorizon van de vertrekkende generatie, dan kun je ook kleinere bedrijven toekomstbestendig houden. Ga dus eerder het gesprek aan, kijk wat er nu al nodig is om de komende generatie een kans te geven.’

Sterk in procesinnovatie en klantenbinding

Familiebedrijven hebben dus specifieke valkuilen, maar ze hebben zeer zeker ook specifieke voordelen, weet Pursey Heugens. ‘Niet-familiebedrijven zijn over het algemeen wat sterker op het gebied van productinnovatie, familiebedrijven daarentegen doen het vaak beter op het vlak van procesinnovatie. Familiebedrijven doen het ook beduidend beter op het vlak van R&D. De kosten voor de ontwikkeling van een patent zijn binnen het gemiddelde familiebedrijf ongeveer een zesde van die bij een grote corporate. En: de eigenaar-CEO van een familiebedrijf besteedt veel meer tijd aan z’n relaties, daar waar andere CEO’s vooral druk zijn met de aandeelhouders. Eigenaren van familiebedrijven zitten veel vaker bij de klant en vragen “Wat heb jij nou nodig?”. Dat is

‘We zien dat familiebedrijven graag bij alles voor 100% in control willen zijn.’ ideaal en onderscheidend, want de enige vorm van innovatie die zichzelf echt terugbetaalt, is client driven innovation.’

Personeelsbeleid en samenwerking

Familiebedrijven zijn per definitie onafhankelijk, en ook dat heeft voor- en nadelen. ‘We zien dat familiebedrijven graag bij alles voor 100% in control willen zijn, ze gaan hun eigen gang. Ze nemen het wat minder nauw met regels op bijvoorbeeld het vlak van personeelsbeleid; diversiteit is zeker in de tuinbouw een ondergeschoven kind. We weten ook uit recent onderzoek dat familiebedrijven veel minder uitgeven aan interne opleidingen.

In de huidige krappe arbeidsmarkt zetten veel bedrijven in deze sector zich daarmee op achterstand. Door die “eigenheimer-instelling” vinden veel familiebedrijven het ook lastig om met anderen samen te werken. Om die reden nemen familiebedrijven verhoudingsgewijs vaker over dan andere bedrijven. Immers, bij een overname heb jij het voor het zeggen, bij een alliantie moet je water bij de wijn doen.

De influx van private equity in de sector helpt daarbij ook niet, want die draagt bij aan koopdrang en zet rationelere en soms slimmere allianties buiten de deur. Alles op een rijtje zettend, kun je familiebedrijven als tips meegeven: denk inter-generationeel, blijf die klant koesteren en kijk eens wat beter naar samenwerkingsmogelijkheden.’

nieuwe perspectieven in Agri & Food Ontdek samen met BDO waar de kansen liggen in úw markt Wie vooruitkijkt in de agri en foodbranche, ziet dat innovatie, duurzaamheid en schaalvergroting de toekomst hebben. BDO helpt u graag om deze kansen te benutten. Met onze unieke combinatie van (lokale) marktkennis, marktleider familiebedrijven, een internationaal netwerk, persoonlijke dienstverlening en een professionele aanpak bieden we u precies wat u nodig heeft om uw organisatie sterker, wendbaarder en succesvoller te maken.

Samen creëren we nieuwe perspectieven.

Meer weten? Bel Cees Uitbeijerse of Frank Meijnders (070) 338 08 08 of kijk op bdo.nl.

HILLENRAAD500+

| Hillenraad100 | 2019 | 73

‘World League’ in groenten, fruit en sierteeltproducten: de internationale 500+ ondernemingen Voor het zesde jaar op rij hebben we een lijst samengesteld met internationale ondernemingen die actief zijn binnen de internationale tuinbouw- en verssector.

De ondernemingen in deze ‘World League’ hebben allen een omzet van meer dan 500 miljoen euro. De lijst is tot stand gekomen op basis van het enkelvoudige criterium omzet.

We hebben geen onderzoek gedaan naar de brede performance van de ondernemingen en verbinden er dus ook geen kwalificatie aan. De onderneming met de hoogste verkoopomzet staat bovenaan. We hebben de grens strikt bij 500 miljoen euro gelegd.

Het totaal aantal werknemers speelt geen rol in deze notering.

De lijst omvat ondernemingen die verse tuinbouwproducten veredelen, telen, bewerken of verhandelen. Het verschil tussen tuinbouw en akkerbouw maken we op basis van het criterium of de producten met zorg en aandacht geteeld worden voor de consument en een hoge productwaarde hebben zodat zij per stuk, per kilo of per colli verhandeld worden. Ondernemingen die agrarische producten in bulk produceren of verhandelen vallen buiten deze lijst. Deze ‘World League’ geeft het speelveld aan waarbinnen de bedrijven uit de Nederlandse categorie 500+ zich kunnen meten. We zien overigens een opvallende concentratie van tuinbouw gerelateerde ondernemingen in Europa;

dit kan een enigszins vertekend beeld geven omdat de concernomvang in de Angelsaksische wereld gemakkelijker te achterhalen is dan in meer gesloten economieën.

We realiseren ons dat deze lijst niet volledig is omdat de wereld een zeer groot speelveld is en omdat van een aantal ondernemingen geen betrouwbare openbare omzetcijfers bekend zijn. Tenslotte is de lijst onderhevig aan mondiale prijsvorming van de producten en wisselkoersverschillen, die kunnen een 500+ onderneming buiten de lijst doen belanden bijvoorbeeld louter vanwege valutaschommelingen. We houden ons aanbevolen voor verdere aanvullingen.

1

company name

country

product

Freshpoint-Sysco

USA

produce, foodservice

€

46.925.000.000

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

ITOCHU International Baywa Obst Bayer Crop Science Corteva Syngenta Seeds Sumitomo (incl Fyffes) COFCO China Agri-Industries Holdings BASF / Nunhems Agrial-Floréal / Priméale Total Produce Royal FloraHolland

Japan Germany Germany USA Switzerland Japan China Germany France Ireland Netherlands

fresh food fruits seeds vegetables vegetables & lawn fruit produce seeds vegetables produce floriculture

€ € € € € € € € € € €

37.215.000.000 16.625.700.000 14.270.000.000 11.864.000.000 11.460.000.000 7.358.000.000 5.721.000.000 5.696.000.000 5.500.000.000 5.043.000.000 4.648.000.000

13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

Greenyard Fresh Del Monte Dole Pomona TerreAzur TaylorFarms Bonduelle Frais incl.Ready Pac Chiquita / Sucocitrico Cutrale Driscoll's Landgard Bama Gruppen Zespri Dutch Flower Group

Belgium USA USA France USA France /USA Brazil USA Germany Norway New Zealand Netherlands

produce produce produce produce produce, freshcut freshcut produce berries vegetables & flowers produce fruits floriculture

€ € € € € € € € € € € €

25 26 27

KWS samen Limagrain OGL Food Trade The Greenery

Germany France Germany Netherlands

seeds vegetables & garden produce produce

Gemüsering Stuttgart

Germany

GF Group / Orsero

Italy

Mastronardi Produce AZ Kempen

28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43

turnover

share horticulture € € €

1.860.750.000 11.015.900.000 900.000.000

€

722.000.000

€ € €

430.000.000 1.400.000 4.354.000

3.912.000.000 3.814.000.000 3.814.000.000 3.768.000.000 2.966.000.000 * 2.776.600.000 2.458.000.000 * 2.373.000.000 * 1.956.000.000 1.759.000.000 1.700.000.000 1.524.000.000

€

700.000.000

€

1.096.000

€ € € €

1.415.000.000 1.346.000.000 1.230.000.000 992.000.000

€ €

100.000.000 673.000.000

vegetables

€

856.000.000

produce

€

820.000.000

Canada

vegetables

€

813.000.000

Germany

produce

€

753.300.000

Harvest House

Netherlands

vegetables

€

753.000.000

Anecoop

Spain

produce

€

702.500.000

Costa Group

Australia

produce

€

642.000.000

Golden Wing Mau Group

China

produce

€

638.000.000

Tanimura & Antle Fresh Food

USA

vegetables

€

636.000.000

Good Farmer Holdings

China

produce

€

574.000.000

Fresca

United Kingdom produce

€

567.000.000

Poupart ltd

United Kingdom produce

€

558.000.000

AMC Group / Antonio Munoz

Spain

vegetables & flowers

€

520.000.000

Royal Co. Group / Kyoka

Japan

fresh food

€

514.000.000

Finlays

United Kingdom horticulturals

€

507.000.000

74 | Hillenraad100 |

ir. Siert Wijnia, CTO Ultimaker ‘Ik kijk vooral naar de natuur om ons heen. De hele natuur is eigenlijk één grote 3D printer. Die is naar mijn idee veel wijzer dan de mens.’

INTERVIEW

| Hillenraad100 | 2019 | 75

‘3D-printing is een productieproces’ Met betaalbare 3D-printers wil Siert Wijnia ervoor zorgen dat productonderdelen alleen daar worden geprint, waar het nodig is. Hoe lokaler, hoe beter, want dat is kostenbesparend en efficiënt. Wijnia is oprichter en Chief Technology Officer van Ultimaker, een producent van 3D-printers. Hoewel de wereld volgens Wijnia snel verandert, is de uitvoering van innovatieve oplossingen overzichtelijk. Het is mensenwerk, immers. De 3D-printer kan volgens hem de wereld radicaal veranderen. Toch staat 3D-printing volgens hem nog in de kinderschoenen. Welke relatie ziet hij tussen 3D-printing en tuinbouw?

Technologie speelt in tuinbouw een steeds belangrijkere rol. Moet de tuinbouw meer met technische innovatie of zijn we goed op weg?

‘Ik denk dat het goed is de technologie in de tuinbouw van twee kanten te bekijken.

Aan de ene kant is technologie belangrijk voor de productieprocessen en automatisering hiervan en aan de andere kan technologie een belangrijke rol spelen in de biologische en genetische kant. Technische innovatie gaat niet alleen om het automatiseren van processen en minder handen op de werkvloer, voor een kostenverlaging. Het gaat ook om het vergroten van de productie binnen de tijd die je hebt en door dat slimmer te doen. Ik ben onder de indruk van wat er in de tuinbouw al gebeurt, zoals LED licht dat afgesteld kan worden op precies de juiste frequentie om daarmee de opbrengst te vergroten en de data die vervolgens wordt geanalyseerd om te achterhalen wat planten echt nodig hebben.

Veel is nog mogelijk. Daarvoor moet je soms wel ethische en technologische grenzen overstappen. Ik denk dat dat best meer mag.

Als wereldbevolking eten we wat de aarde in een jaar kan produceren in zeven maanden op.

Andere oplossingen zijn dus nodig, we moeten verder kijken.’

‘Neem DNA, daarin zitten hele bijzondere algoritmes versleuteld.’

Net als bij 3D-printing in de maakindustrie worden er ook in de tuinbouwsector producten gemaakt, maar dan verse producten. Zal het één straks het ander kunnen vervangen?

‘Ik kijk vooral naar de natuur om ons heen.

De hele natuur is eigenlijk één grote 3D printer. Die is naar mijn idee veel wijzer dan de mens. Die moeten we als leidraad nemen en van die kennis moeten we gebruik maken.

Waarom zouden we die vervangen? De natuur neemt reststoffen weer tot zich, materialen

zijn onderdeel van een kringloop. In onze bedachte productieprocessen is daar lang niet altijd sprake van. Wij plaatsen materialen juist buiten de natuurlijke kringloop, zoals rubber, die na vulkanisatie moeilijk is af te breken. De vraag is dus of je niet juist meer een voorbeeld moet nemen aan structuren uit de natuur. Neem DNA, daarin zitten hele bijzondere algoritmes versleuteld. Met hulp van CRISPR-Cas en andere DNA-technieken zou je die optimaal willen benutten. Ik denk dat er dan hele mooie mogelijkheden kunnen ontstaan. Als we dan ook nog eens een vorm van energie vinden, waarmee we de omgeving niet aantasten, dan kunnen we onze producten vormgeven zoals we zelf willen.

Dan kunnen we in een gecontroleerd klimaaten productieomgeving net zoveel verse groente verbouwen als we willen.’

Zal er ooit een smakelijke tomaat uit een 3D-printer komen?

‘Al zouden we het kunnen, waarom zouden we? Daar zijn grondstoffen voor nodig.

Met 3D-printen worden niet zomaar grondstoffen gemaakt. Een tomaat bestaat onder andere uit water, koolhydraten en complexe smaakstoffen. Al deze atomen en moleculen moeten ergens vandaan worden gehaald. Daarmee verander je het vraagstuk niet. En het zal nog de vraag worden of we het goedkoper kunnen dan de natuur. 3D-printing, zoals het nu bestaat, zie ik als een stuk gereedschap om bepaalde dingen voor elkaar te krijgen. Je kunt wel aan bepaalde concepten sleutelen. Hoe zorg je ervoor dat je plantje zo snel mogelijk groeit? Welke materialen zijn daarvoor nodig? Is het potje voor het ontkiemen beter vorm te geven? 3D-printen geeft de mensen op de werkvloer het gereedschap om een antwoord te vinden op dit soort vraagstukken. Of je kunt bijvoorbeeld beugeltjes maken, waardoor kleinschalige verlichting zo komt te hangen dat dit optimaal voor de groei van planten is. 3D-printing is dus heel toepassingsafhankelijk.’

Kan 3D-printing wel voor een doorbraak in lifescience zorgen?

Bijvoorbeeld door het printen van DNA, cellen of weefsel?

‘Ja, dat is absoluut denkbaar. Uit onderzoek blijkt dat het belangrijk is dat je een aantal cellen in juiste volgorde neerlegt, zodat ze dan met elkaar gaan communiceren. Wat er dan precies gebeurt, is nog niet helemaal duidelijk. Als een van die celtypes er niet is,

‘Je kunt nog zo’n mooi idee hebben, maar als dat idee economisch niet haalbaar is, dan gaat jouw idee ook niet vliegen.’ dan werkt dat proces niet. Een 3D-printer kan bijvoorbeeld helpen om die cellen in de juiste volgorde neer te leggen. Dat betekent dus niet dat een cel zal worden geprint.

CRISPR-Cas en DNA-technieken structureren al wel DNA-strengen. 3D-printing zou daarbij kunnen helpen, maar niet door het product zelf te vervangen. Het is een cross-over.

Uiteindelijk is 3D-printing een productieproces, net als frezen, lassen, draaien, maar dan heel divers. Met brede mogelijkheden, wat uiterst toegankelijk en bijna overal toepasbaar is.’

Wat is je belangrijkste tip aan tuinbouwondernemers die met technische innovatie aan de slag zijn?

‘Economisch moet het plaatje kloppen.

Je kunt nog zo’n mooi idee hebben, maar als dat idee economisch niet haalbaar is, dan gaat jouw idee ook niet vliegen. Mijn bedrijf had niet gedraaid als er geen business case aan ten grondslag lag. Innoveren an sich is niet genoeg, je moet zo engineeren dat jouw innovatie toepasbaar wordt. Zo kunnen wij bewegingssystemen ontwikkelen die heel nauwkeurig zijn, maar als de klant daar niet om vraagt, dan heeft het maken van zo’n systeem voor ons geen zin. Aan elke innovatie hangt een kostencalculatie, dat wordt vaak te laat meegenomen in de haalbaarheid van veel ideeën.’

www.biobestgroup.com

Biological pest control Biological disease control Bumblebee pollination Monitoring Plant Health

WHEN TWO MASTERS UNITE WONDERFULL THINGS CAN HAPPEN Dijk van Dijk x De Bonfut coming soon

www.dijkvandijk.nl

HORTIGALA

| Hillenraad100 | 2019 | 77

Hillenraad100 themaprijzen 2019 De bekendmaking van de Hillenraad100 op het Hortigala van het Jaar kent inmiddels een traditie van 15 jaar. Die bijeenkomst is de gelegenheid om die ondernemingen in de schijnwerpers te plaatsen die als allround speler uitblinken in alle disciplines. Sommige ondernemingen excelleren echter op een specifiek onderdeel, maar komen nog tekort op alle onderdelen. Toch spreken ook zij tot de verbeelding. Om ook die ondernemingen in de schijnwerpers te plaatsen hebben we enige jaren geleden speciale thema-prijzen in het leven geroepen.

De Themaprijzen worden bekend gemaakt op het Hortigala van het Jaar. De ondernemingen die deze eervolle themaprijs eerder hebben gewonnen vonden het echter jammer dat zij niet terug te vinden waren in het Hillenraad100 magazine.

Daarom vanaf dit jaar de lijst met sterspelers op een viertal specifieke onderdelen

Model

Hillenraad maakt gebruik van een uitgebalanceerd bedrijfskundig model om de top100 te onderzoeken, beoordelen en te rangschikken. Het eindoordeel is een optelsom van de weging op de vijf pijlers (zie pagina 7).

Voor de themaprijzen hebben we ingezoomd op die kenmerken en kentallen die betrekking hebben op de vier specifieke thema’s. Ook dat is een weging van meerdere factoren. De top 5 van de verschillende themaprijzen, is geselecteerd uit de top100 - editie 2019.

Hillenraad100 BDO Themaprijs Familiebedrijf van het Jaar 2019

Hillenraad100 NPM Capital Themaprijs Technologiebedrijf van het Jaar 2019

De bedrijven in deze categorie scoren hoog een op speciale set aan factoren die horen bij het familiebedrijf zoals lange termijn strategie, innovatie, ontplooiing van medewerkers en transparantie.

De bedrijven in deze categorie scoren hoog een op speciale set aan factoren die horen bij een technologisch vooraanstaande positie zoals toepassing nieuwe technologie en bijbehorende verdienmodellen, digitalisering, co-creatie en hebben een hoge ebitda groei.

Top 5

Top 5

1 2 3 4 5

Royal Brinkman Koppert Biological Systems Bunnik Plants Looye Kwekers Enza Zaden

1 2 3 4 5

KUBO Group Viscon Group Certhon JEM-id Delft Research Group

Hillenraad100 Interpolis Themaprijs Toekomstgerichte onderneming van het Jaar 2019

Hillenraad100 Rotterdam Themaprijs Internationale onderneming van het Jaar 2019

De bedrijven in deze categorie scoren hoog een op speciale set aan factoren die horen bij een toekomstgericht onderneming zoals hoog aanpassingsvermogen op externe ontwikkelingen, alertheid op processen, oplossend vermogen van medewerkers en toekomstgericht leiderschap.

De bedrijven in deze categorie scoren hoog een op speciale set aan factoren die horen bij een internationaal gerichte onderneming zoals marktleiderschap, internationale concurrentie positie, kwaliteitsstandaarden, digitalisering en wendbaarheid.

Top 5

Top 5

1 2 3 4 5

Vreugdenhil Young Plants Ansu Bunnik Plants Looye Kwekers FachJan Project Plants

1 2 3 4 5

Nature’s Pride Enza Zaden Hoogendoorn Groep KUBO Group Viscon Group

78 | Hillenraad100 |

Tuinbouwtop in infographics

TO WE

De Nederlandse tuinbouw is mondiaal toonaangevend in assortiment, productiviteit, kwaliteit en voedselveiligheid. Toch zijn we relatief klein als we kijken naar de top 10 van tuinbouwlanden in de wereld. Ondanks onze kleine schaal kunnen we met recht trots zijn op de toppers in de Nederlandse tuinbouw. In deze Tuinbouwtop in perspectief een overzicht van de relatieve positie van de Nederlandse tuinbouw in de wereld en de samenstelling en kenmerken van onze ‘eredvisisie’, de Hillenraad100 - editie 2019.

TOP 10 TUINBOUWOMZET*

VERDELING TOP 100 NAAR CATEGORIE

van de Top100 bedrijven (x 1 miljoen €) 1

Staay Food Group

2

Nature's Pride

3

FleuraMetz

4

Hessing Supervers

5

Koninklijke Vezet

6

Scherpenhuizen

7

Dümmen Orange

8

Best Fresh Group

9

Enza Zaden

10

417 406 365 364 360 360 333 310 304 301

Levarht

•Productie 9 & verkoop •Handel •Technologie & young plants •Genetica •Supplies 15 •Dienstverlening •Foodservice •Biologicals

6

42

31

100

* betreft tuinbouwomzet kwalificerend voor Hillenraad100 rating Bron: Hillenraad100 onderzoek

Bron: Hillenraad100 onderzoek

TOP 10 AANTAL MEDEWERKERS NEDERLAND op de loonlijst in Nederland van de Top 100 bedrijven

1

Koninklijke Vezet

2

Enza Zaden

3

Floricultura

4

Floral Trade Group

5

FleuraMetz

6

Heemskerk fresh & easy

7

Koppert Biological Systems

8

Nature's Pride

9

Best Fresh Group

10

Beekenkamp Group

978 769 766 640 598 499 496 476 415 400

Bron: Hillenraad100 onderzoek

VERDELING TOP 100

Overig Nederland

Westland

Zuid-West Nederland

8

naar regio

48

7 8

Aalsmeer e.o.

10

Oostland

9

West-Friesland

8

4 10

48 9 4

SAMENSTELLING TOP 10 aantal medewerkers wereldwijd van de Top 100 bedrijven

4

1

10.000

6

2.058

2

5.901

7

1.875

3

2.900

8

1.660

Afriflora Sher

Dümmen Orange

Beekenkamp Group

Venlo e.o.

2

Bron: Hillenraad100 onderzoek

Van den Berg RoseS

Agro Care

Koppert Biological Systems

4

2.295

9

1.657

5

2.257

10

1.308

4 2

2

Vere

3

Japa

4

Ned

5

Braz

7.

4.

2.

2.

1.

Toma

68

RFH en

TO VE

14

Rijnland

7

Chin

14 14

Barendrecht e.o.

8

1

TO

17

16

(x 1 m

Enza Zaden

Florensis

Royal van Zanten

Biobest Group Bron: Hillenraad100 onderzoek

1/D

4/Ko

8/R

Bron: H

TO

1 Agro

Bron: H

E

erzoek

oseS

cal

en

erzoek

| Hillenraad100 | 2019 | 79

TOP 10 TUINBOUWLANDEN WERELDWIJD IN SIERTEELT

TOP 10 TUINBOUWLANDEN WERELDWIJD IN PRODUCTIEWAARDE SALADEGROENTE

(x 1 miljoen €)

1

China

6 United Kingdom

2

Verenigde Staten

7 Colombia

3

Japan

8 Italië

4

Nederland

9 Duitsland

5

Brazilië

10 Frankrijk

7.553

(x 1 miljard €)

1.541

4.434

1.239

2.512

1.125

2.439

1.108

1.770

1.004

Bron: AIPH statistical yearbook 2018

klein s in

TUINBOUWTOP IN INFOGRAPHICS

China

V.S.

Japan

Spanje

19,0 5,5 2,7 2,5

Mexico

2,2

Turkije

1,8

India

Brazilië

1,4 1,2

Nederland

1,1

Italië

1,0

Bron: Divers bewerkt door Hillenraad

TOP 10 TUINBOUWPRODUCTEN IN NEDERLAND (x 1 miljoen €) 1

2

3

Phalaenopis

Tomaat

470

685

Paprika

381

4

5

Chrysant

6

Komkommer

325

7

Roos

278

Tulp

273

260

8

Aardbei

150

9

10

Lelie

Gerbera

144

139

RFH en GroentenFruit Huis 2018, bewerkt door Hillenraad

TOP 10 AANTAL BUITENLANDSE VESTIGINGEN VAN DE TOP 100 BEDRIJVEN

14 14

12

12

TOP 10 TUINBOUW GEMEENTEN NEDERLAND

45

(in hectare)

Bron CBS

41

14 25

Westland Lansingerland Noordoostpolder Peel en Maas Horst aan Maas Pijnacker-Nootdorp Midden Delfland Zaltbommel Zuidplas Venlo

VERDELING TOP 100 NAAR EIGENDOMSSTRUCTUUR

Familiebedrijf 79 Investeerders 9

36

36

2.252 694 285 277 251 240 216 201 196 176

Management 4 Concern 3

1/Dümmen Orange 2/Enza Zaden 3/FleuraMetz

Coöperatieve vereniging 2

4/Koppert Biological Systems 5/Biobest Group 6/Priva 7/Delphy

Beursgenoteerd 2

8/Royal Brinkman 9/Floral Trade Group 10/Van der Knaap Groep

Stichting 1

Bron: Hillenraad100 onderzoek

Bron: Hillenraad100 onderzoek

TOP10 KASAREAAL IN NEDERLAND VAN DE TOP100 BEDRIJVEN (in hectare)

141 116 87 Agro Care

CombiVliet

Bron: Hillenraad100 onderzoek

Zentoo

78 4Evergreen

78 Greenco

75 RedStar Groep

60 Royalpride Holland

51 50 Beekenkamp Group

Gipmans Planten

44 Vreugdenhil Young Plants

Unlimited in varieties Offering unlimited possibilities www.anthura.com

Packaging is our Passion I N N O VAT I O N

www.dillewijnzwapak.com

•

C R E AT I V I T Y

•

S U S TA I N A B I L I T Y

Smarter solutions for a better and sustainable future Let’s improve together Wereldwijd zijn allerlei technologische

Let’s improve together staat voor de manier

ontwikkelingen gaande die de hortisector

waarop Royal Brinkman wendbaar blijft; sámen

disruptief kunnen veranderen. Het is belangrijk

met telers, leveranciers en overige partners.

wendbaar te blijven: door krachtenbundeling,

Met gespecialiseerde producten en oplossingen

inzetten van nieuwe technologieën en

leggen we de focus op de wens van de teler met

samenwerken aan innovaties met telers,

als doel de tuinbouw wereldwijd te verbeteren.

leveranciers en startups.

Kijk voor onze producten en oplossingen op royalbrinkman.nl