HiQuarterly #11 by HiQuarterly Nederland

HiQUARTERLY

Kwartaalpublicatie van Vereniging Mensa Nederland

Jaargang 3 // September 2015

€ 5,95

Op wereldreis met kinderen WAAROM IS DAT ZO LASTIG IN NEDERLAND?

Gebruik je creativiteit EN WIN EEN BOEK!

DIEREN IN BEWEGING MIGRATIE IN BEELD GEBRACHT

HOE HET LID ZIJN VAN EEN INTERNATIONALE VERENIGING JOU KAN HELPEN

redactioneel

Van ALLE kanten Voor u ligt weer een nieuwe HiQuarterly, vers van de pers. Ditmaal is ons thema reizen. We hebben het thema weer van alle kanten bekeken, beschreven en onderzocht. Zo blijkt Caren haar boekenkast te gebruiken om wat meer van de wereld te zien. Dit prefereert ze boven de ongemakken die het hedendaagse reizen met zich meebrengt. Lavinia ziet bekende componisten als reisgidsen en hun muziek als de brochures. Ingrid echter houdt het concreter en schrijft over haar liefde voor reizen in fysieke vorm. Dankzij Marion hebt u weer een reeks interessante boeken voor op het nachtkastje, in de reiskoffer, of waar u ook zou willen lezen. We blijken ook professionele filmrecensenten in ons midden te hebben. Romy neemt het stokje van Jelmer over en komt sterk uit de startblokken. De leuke achtergrondweetjes, bijvoorbeeld te gebruiken als conversatiestarters bij de borrel, leest u met dank aan Anne en onze huisetymoloog Marco pluist zoals vanouds voor u de herkomst van het woord ‘reizen’ zelf uit. Het is al veertig jaar geleden dat een mens meer dan 1400 kilometer van de aarde verwijderd is geweest. Gaan we ooit nog naar Mars? Of zelfs maar terug naar de maan? We zochten het voor u uit in een artikel over reizen buiten de atmosfeer. De verplichte reis naar een onderwijsinstelling is sommigen een doorn

‘Waar naartoe‘ is soms minder belangrijk dan ‘waar vandaan’ in het oog. Want wat als u een wereldreis met uw kinderen wilt maken? In een scherp betoog zetten we de voor- en nadelen van thuisonderwijs op een rij. Daarnaast hebben we verschillende leden gevraagd om uit te leggen hoe de vereniging u kan helpen op uw internationale reizen en geven we ook nietverenigings gerelateerde tips om het reizen aangenamer te maken. Jeroen heeft zijn lens dit keer gericht op Mariska, fervent reiziger en de nieuwe coördinator van de commissie Onderzoek. Ook onze vormgever / Art director Robert laat zijn enthousiasme voor reizen in alle beelden doorklinken en brengt via een vers gemaakte infographic het reisgedrag van de dierenwereld in kaart. Yvonne, druk met de migratie van haar huisraad, heeft gelukkig tijd weten te maken om ons te helpen met de spelling en grammatica. Verder vindt u voor de laatste keer in de HiQuarterly een puzzel van de hand van Joop.We bedanken hem voor al het puzzelplezier van de afgelopen jaren en wensen hem het beste. Aangezien we weten hoe verschillende van onze lezers aan deze rubriek gehecht zijn, zullen we op zoek gaan naar een waardige opvolger. Voor wat betreft mezelf: ik realiseerde me door de huidige vluchtelingencrisis dat - wat reizen betreft het ‘waar naartoe’ soms minder belangrijk is dan het ‘waar vandaan’. Gelukkig hebben we daar in Nederland de afgelopen zeventig jaar, uitzonderingen daargelaten, geen reden meer voor gehad.

Veel leesplezier, Michan Biesbroek Hoofdredacteur HiQuarterly

Michan Biesbroek schrijft, verbetert, denkt mee en bedenkt dingen die vervolgens ook uitgevoerd moeten worden. Dat lukt met wisselend resultaat. Schijnt verder ook te werken. Zie www. michanbiesbroek.nl voor meer informatie.

HiQuarterly HiQuarterly• •reizen reizen•• september 2015

Inhoud

6 12 Verder dan ooit tevoren

Ruim veertig jaar geleden begaven we ons voor het laatst buiten de lage banen rondom de aarde. Plannen om opnieuw ‘te gaan naar waar niemand eerder was’ worden steeds concreter.

11 slimme reistips

Op reis gaan brengt vaak stress met zich mee. Zoals bij veel zaken geldt ook hier ‘een goed begin is het halve werk’. Wij helpen je op weg met 11 slimme tips.

11 4

HiQuarterly • reizen • september 2015

Thuisonderwijs is vrijheid 12 Nederland is één van de weinige landen binnen Europa waar een kind wordt verplicht naar school te gaan. Waar andere Europese ouders de vrijheid hebben met hun kind op reis te gaan, zijn wij gebonden aan vastgestelde vakanties. Waarom eigenlijk?

20 Het dierenrijk op pad

Column Caren Peeters 17

Binnen het jaar 71.000 kilometer reizen, dat is nogal

Mensafonds 18

wat. De Noordse Stern doet het elk jaar weer. Kijk mee welke dieren nog meer fanatiek migreren en verbaas je over de libellen, vleermuizen, vlinders en andere verre reizigers.

Op reis met Mensa

Op reis én interessante mede-mensalen ontmoeten, hoe leuk is dat? Een aantal leden vertrok al naar Duitsland, Amerika, Zuid-Afrika, Seoul, Bulgarije, Milaan of Londen. Zij vertellen over hun ervaringen en de mogelijkheden.

Karakteristiek 26 Tijdens haar reizen dompelt Mariska Snijdewind zich graag onder in een andere omgeving en ziet ze de wereld het liefst in een breder perspectief.

Column Ingrid Touwslager 28 Facts and findings 29 Prijsvraag ‘OVER’ 30 Etymologie 31 Films 32 Column Lavinia Meijer 34 Recept 35 Boeken 36 Puzzel 38 HiQuarterly • reizen • september 2015

wetenschap

VERDER DAN OOIT TEVOREN Van de eerste mens in de lucht in 1903 naar de eerste mens in de ruimte in 1961 kostte ons een kleine zestig jaar. Acht jaar daarna stonden we op de maan. Toch werd het Amerikaanse ruimtevaartprogramma ‘Apollo’, dat ons naar de maan had gebracht, drie jaar later voortijdig stop gezet. De hoge kosten, risico’s en het gebrek aan politieke en publieke steun waren hier debet aan. Nu, na jaren van stilstand gloeit er weer hoop aan de horizon voor ruimtevaartliefhebbers. De plannen voor nieuwe bemande ruimteverkenningen worden steeds concreter en de mogelijkheid dat de mens op een andere planeet stapt, komt steeds dichterbij. Tekst: Michan Biesbroek

n recente jaren is er veel geschreven over onbemande ruimtereizen. Via alle mogelijke wegen zijn we bezig ons zonnestelsel (en sinds kort daarbuiten) te onderzoeken. Zo verkent een ‘nieuwsgierig’ autootje het oppervlak van Mars, staat er een klein landertje op een komeet, zijn we kort geleden voor het eerst langs Pluto gevlogen - met prachtige foto’s en heel veel nieuwe informatie tot gevolg - en vliegt een door de mens gemaakt object door de

De lage banen Op het Apollo-programma na speelden alle bemande ruimtemissies zich af in de lage banen rondom de aarde, oftewel op Low Earth Orbit (LEO). Alle ruimtestations zweven in LEO en ook veel satellieten (dit zorgt ondertussen overigens voor een behoorlijk zooitje aan ruim-

Iedere beschaving is het uiteindelijk aan zichzelf verplicht om de ruimte op te zoeken grens van ons zonnestelsel. Ook is er een sonde onderweg die volgend jaar bij Jupiter aan zou moeten komen voor onderzoek naar deze planeet.Voor wat betreft onbemande ruimtereizen gaat het dus goed. Maar hoe zit het met bemande ruimtereizen?

De verste reizigers We gaan regelmatig de ruimte in en we hebben al verschillende ruimtestations in een baan om de aarde gebracht. Ook komen er binnenkort nog enkele ruimtestations bij nu ook China, India en commerciële partijen ruimtevaartprogramma’s ontwikkelen. Verder dan een baan om de maan, meer dan veertig jaar geleden, zijn we echter nog niet geweest. De astronauten Lovell, Haise en Swigert van de apollo 13 vestigden dit record op 15 april 1970, minder dan een jaar na de eerste landing op de maan. Het oorspronkelijke plan van Apollo 13 was om ook op de maan te landen.Toen een zuurstoftank onderweg ontplofte, moesten ze hun koers corrigeren om terug te kunnen keren naar de aarde. Tijdens een noodzakelijk rondje rond de maan geraakten ze op 250 kilometer boven het maanoppervlak aan de kant van de maan die van de aarde af staat. Daarmee kwamen ze verder (van de aarde) dan een mens ooit geweest is. Op het verste punt van hun reis waren ze maar liefst vierhonderdduizend kilometer (401.056 om precies te zijn) verwijderd van de aarde.

HiQuarterly • reizen • september 2015

teafval). Deze lage banen bevinden zich op 350 tot 1400 kilometer van het aardoppervlak. Dat is minder ver dan van Den Haag naar Minsk, of van Syrië naar Bulgarije bijvoorbeeld. Dat is een enorm verschil met de missies naar de maan van veertig jaar geleden. Hoog tijd dus om verder te gaan. Of niet?

Het grote waarom In deze tijden van financiële crises en humanitaire rampen is de vaakst gestelde vraag over ruimtevaart: ‘waarom zouden we er geld aan besteden?’ Gezien de hoge kosten en het gebrek aan direkte sociale relevantie geven veel mensen er de voorkeur aan om het geld anders te laten besteden door hun overheid. Toch zou het wat financiën betreft wel mee vallen als we het in perspectief zetten. In vergelijking met de kosten die gemoeid waren met het ontdekken van Amerika, zou een reis naar Mars bijvoorbeeld goedkoper gerealiseerd kunnen worden.

BEMANDE RUIMTEREIZEN Daarnaast wordt het bewoonbaar maken van een andere planeet door sommigen gezien als een oplossing voor het probleem van overbevolking. Echter, dit wordt ook wel gezien als een weinig praktische oplossing. Zo zei sciencefictionschrijver en futuroloog Arthur C. Clarke in 1999 nog dat ‘het gevecht tegen overbevolking hier op aarde moet worden overwonnen’. Het belangrijkste argument kwam van astronoom en Kosmoloog Carl Sagan die beargumenteerde dat ‘iedere beschaving het uiteindelijk aan zichzelf verplicht is om de ruimte op te zoeken. Niet vanwege ontdekkingsdrift of de romantiek maar vanwege de meest praktische reden die er is: overleven’. We hebben aan de

dinosauriërs gezien dat er maar één goede meteoor nodig is om ons allemaal weg te vagen. De mensheid verspreiden over meerdere planeten zou dat risico verminderen.

Ruimtehalte Eén van de problemen voor het verkennen van de ruimte, is het doorbreken van onze eigen atmosfeer. Een kolonie in de ruimte zou kunnen functioneren als een halte onderweg naar verdere bestemmingen. Sinds de jaren zeventig zijn er al meerdere plannen ontwikkeld maar geen hiervan is tot nog toe gelukt. Zo stonden na de Apollo 17 missie, de laatst uitgevoerde missie van het Apolloprogramma, nog drie Apollomissies gepland. Het doel was om een tijdelijke maankolonie te stichten, met zes mensen die 180 dagen lang op de maan zouden leven. Helaas was er niet genoeg geld en werden de missies afgebroken. In 1975 werd er door de NASA gewerkt aan een groot project genaamd de Stanford Torus SpaceColony.

Verder dan de apotheek Wat wij in dit artikel ‘de ruimte’ noemen, begint officieel op honderd kilometer van het aardoppervlak. De ruimte is zo groot dat we nog niet weten waar het eindigt.We schijnen zo’n zesenveertig miljard lichtjaar diep de ruimte in te kunnen ‘kijken’. Nu is een lichtjaar vijfennegentighonderd miljard kilometer. Zesenveertig miljard lichtjaar in kilometers is dus 435.000.000.000.000.000.000.000 kilometer. Als al die nullen je niet zoveel zeggen, kun je het ook zo bekijken: onze aarde is - zoals iedereen wel weet - een planeet. Samen met enkele andere planeten zweven we rond een ster die wij de zon hebben genoemd. De zon zweeft samen met tweehonderd tot vierhonderd miljard andere sterren weer rond in het Melkwegstelsel. Hier dachten we tot honderd jaar geleden nog dat de ruimte eindigde. Totdat een Amerikaanse astronoom (Edwin Hubble) in 1923 bewees dat het Melkwegstelsel maar een van vele van zulke sterrenstelsels is. Tegenwoordig gaan wetenschappers ervan uit dat er in ieder geval meer dan honderd miljard sterrenstelsels zijn, tot mogelijkerwijs wel vijfhonderd miljard. Zoals schrijver Douglas Adams (bekend van ‘The hitchhikers guide to the galaxy’) zei: ‘je denkt dat de apotheek ver weg is maar dat is helemaal niets vergeleken bij de ruimte.’

HiQuarterly • reizen • september 2015

wetenschap

Dit was in feite een gigantisch ruimtestation in de vorm van een donut. De vorm zou voor artificiële zwaartekracht zorgen en het station zou ruimte kunnen bieden aan meer dan tienduizend mensen. Het bleek echter al snel dat de stap om van geen enkel permanent bemand ruimtestation naar een volledige ruimtestad te gaan, veel te ambitieus was. Ook in recentere jaren zijn er plannen voorgesteld om grotere ruimtestations te bouwen als tussenstop voor verre ruimtereizen. Helaas kwam geen enkel plan verder dan de eerste fase.

Mars or bust Toch staan we niet stil. Was vijftig jaar geleden nog het doel de maan te bereiken, in de afgelopen jaren lijkt er een ware race naar Mars aan het ontstaan. Landen als de Verenigde Staten en China, maar ook

het zit nou eenmaal in de mens om op onderzoek te gaan commerciële organisaties zoals Space X,Virgin en het uit Nederland afkomstige Mars One doen mee aan de strijd om als eerste een mens op Mars te zetten. Buzz Aldrin, bemanningslid van die legendarische eerste tocht naar de maan, kwam in augustus van dit jaar ook nog naar voren met plannen om naar Mars te gaan.

Toch is er geen reden om de hoop op te geven. Zoals André Kuipers in 2013 tijdens een interview met technologiesite Tweakers nog zei: ‘het zit nou eenmaal in de mens om op onderzoek te gaan en zichzelf te verspreiden. Dat is evolutionair bepaald.’

Andere bemande missies

Meer weten?

NASA is ondertussen bezig met de opvolger van de SpaceShuttle, Orion. Dit ruimtevaartuig zal de ruimte in worden geschoten door een grote draagraket die de praktische naam Space Launch System (SLS, letterlijk ruimtelanceersysteem) heeft gekregen.Tijdens de eerste geplande bemande vlucht in 2022 wordt er mogelijk een asteroïde gevangen en in een baan om de maan gebracht voor onderzoek. Ook China timmert flink aan de weg. Met een aankomend ruimtestation, een nieuw ruimtevaartuig en een sterk groeiende economie is de kans op succesvolle missies groot. In 2024 wil China bemande missies naar de maan en rond 2050 bemande missies naar Mars en verder.

Op deze interactieve website laat de BBC zien hoe groot de ruimte is: http://www.bbc.com/future/bespoke/20140304how-big-is-space-interactive/

Gaan we ooit verder dan de maan? De aantrekkingskracht om verder te gaan, is groot. Er zijn echter verschillende grote uitdagingen die overwonnen moeten worden.

Naast het probleem van de kosten, zijn er ook psychologische en fysieke problemen. Misschien wel het grootste probleem dat overwonnen moet worden is de kosmische straling. De belangrijkste reden waarom we op aarde geen last van straling hebben, is ons aardmagnetisch veld. Daarnaast helpt de atmosfeer ook nog een beetje mee. Maar in de ruimte hebben we die bescherming niet. In de afgelopen twee jaar is dankzij metingen van de Curiosity Rover op Mars duidelijk geworden hoe groot het gevaar van kosmische straling is. De hoeveelheid straling die werd gemeten was zo hoog, dat er op dit moment geen enkele manier is om astronauten hiertegen te beschermen.

HiQuarterly • reizen • september 2015

Deze infographic geeft een overzicht van de geschiedenis van bemande ruimtevaart: h t t p : / / m 2 . w i s h . c o. u k / b l o g / w p - c o n t e n t / uploads/2013/08/Space-Travel-revised2.jpg Op deze infographic wordt uitgelegd waarom Kosmische Straling zo’n groot probleem is. http://www.space.com/images/i/000/029/483/ i02/radiation-space-danger-130529b-02. jpg?1369862725

HiQuarterly • reizen • september 2015

VAKANTIE

werk

SLIMMER DE WERELD

OVER

De boog kan niet altijd gespannen staan. Met de eventuele ongemakken van de zomervakantie in de herinnering en de volgende vakantieperiodes alweer voor de deur, helpen we jullie graag het reizen aangenamer te maken. Of het nu gaat om een lange en verre reis of een weekendje weg: hieronder onze 11 tips om sneller, leuker, goedkoper, makkelijker en hopelijk ook slimmer op pad te gaan.

Tip #01: Gebruik je tijd efficiënt Reizen is vaak synoniem aan wachten. In plaats van deze tijd aan je voorbij te laten trekken, kun je deze ook nuttig gebruiken om bijvoorbeeld de rest van de reis voor te bereiden. Vind de gratis wifi via free wifi finder, download landkaarten van je bestemming via google maps op je mobiel zodat ze offline beschikbaar zijn, of tik een gezelllig reisverslag via de gratis app ontheroad.to en maak het compleet met foto’s, video’s en je locatie. Ook hebben veel grote steden nu gratis OV-apps die offline te gebruiken zijn.

Tip #02: Investeer in een draagbare Wifi Hotspot Deel je internetverbinding met het hele gezin en koop een apparaat waarmee je een wifi hotspot kunt aanmaken. Misschien is je huidige telefoon zelfs al geschikt om dit te doen. Het enige wat je vervolgens hoeft te doen, is het aanschaffen van een internet SIM-kaart geldig in het land waar je verblijft. Wifi SIM-kaarten werken meestal door het gehele land, dus ga op reis met het internet gewoon in je rugzak.

Tip #03: ‘Trick the internet’ Ben je net als wij en check je dagelijks de prijs als je wilt vliegen? Dan wordt de vlucht duurder.Vliegtuigmaatschappijen bieden namelijk vluchten aan op basis van de vraag. Verwijder dus de cookies als je een vlucht wilt boeken. Ook kun je doen alsof je uit een ander land komt.Vanwege iets dat regionale pricing heet, worden dezelfde vluchten in verschillende landen voor verschillende prijzen aangeboden. Vanwege de vraag, de algemene levensstandaard of omdat de vliegtuigmaatschappij voet aan de grond wil krijgen in een bepaald land.

Tip #04: Check, check, dubbelcheck en back up Check bijvoorbeeld voordat je vertrekt of je bankpas is ingesteld voor gebruik in het land waar je naartoe gaat. Niet alle betaalpassen werken in het buitenland.Vaak is dit uit veiligheidsoverwegingen.Vraag je bank naar de mogelijkheden. Maak daarnaast foto’s met je mobiele telefoon van al je bankpassen, verzekeringspasjes en alle reisdocumenten en mail ze aan jezelf. Op deze manier kun je in noodgevallen toch al je gegevens achterhalen.

Tip #05: Vraag wat je luchtvaartmaatschappij te bieden heeft Veel maatschappijen bieden iets aan om passagiers die een lange overstap hebben te vermaken. Sommige airlines geven zelfs voedselvouchers of maaltijden aan passagiers die lang op hun vlucht moeten wachten. Andere airlines gaan nog een stapje verder en geven een klein bedrag aan winkeltegoed aan hun overstappende passagiers of bieden hen zelfs een hotelkamer aan op of nabij de luchthaven. Check wel altijd de voorwaarden natuurlijk.

HiQuarterly • reizen • september 2015

Tip #06 Maak gebruik van innovatieve techniek Om het leven makkelijker te maken, worden er elke dag nieuwe dingen bedacht en gepresenteerd op crowdfundingsites zoals indiegogo en kickstarter. Wat dacht je van een koffer met ingebouwde weegschaal, usb poorten om mobiele apparaten op te laden en een app waarmee je de koffer op slot doet en bericht krijgt als de koffer wordt geopend als je niet in de buurt bent? Misschien wil je wel een jas met een oogmasker, handschoenen, een rits die zowel een pen als een stylus is, en een in twee seconden op te blazen geïntegreerd nekkussen? Het kan allemaal.

Tip #07: Zorg dat je uitrust Op seatguru kun je de comfortabelste plek in het vliegtuig vinden, met de Jet Lag App versla je de jetlag en via een app als Loungebuddy krijg je een overzicht van de lounges op de luchthaven. Veel lounges verkopen namelijk vaak gewoon dagpassen. De toegang tot een lounge kost over het algemeen rond de 30 euro en dat is zeker bij een lange overstap in veel gevallen de moeite waard. Reis je vaker? Via Prioritypass.com kun je een jaarabonnement nemen voor meer dan 700 lounges wereldwijd.

Tip #08: Doe aan overstap-sightseeing Maak van de nood een deugd en kies voor een lange overstap. De website ‘ikvliegveel.com’ evalueert luchthavens op het gemak waarmee je tijdens een overstap leuke dingen kunt doen. Zo blijken vanuit de vliegvelden van Hong Kong en Abu Dhabi uitstekende korte tripjes mogelijk te zijn terwijl het vliegveld van Jakarta dan weer negatief uitvalt.

Tip #09: Neem zo min mogelijk mee Dit weet toch iedereen? Klopt, maar hoe weinig kun je meenemen? Blogger Rolf Potts reisde weken lang de wereld over zonder enige bagage. Zo extreem hoeft nou ook weer niet, maar de wereld rond zonder ruimbagage is goed te doen. De voordelen? Geen extra kosten of wachttijden als je vliegt, geen gesleur in het openbaar vervoer, meer ruimte in de auto, etcetera. Dus rol die kleding op, neem alleen multitaskers mee, gebruik je brein en schrap. Want het plezier dat je beleeft aan je reis, is omgekeerd evenredig aan de hoeveelheid bagage die je meebrengt.

Tip #10: Maak gebruik van de deeleconomie Airbnb en couchsurfing.org zijn al in veel huishoudens bekend maar er is nog veel meer te vinden. Doe aan ridesharing (via BlaBlaCar, Ridefinder of Uber bijvoorbeeld) om van a naar b te komen, bekijk de lokale online marktplaatsvariant of facebook weggeefgroep voor gratis spullen (zoals een tent) op de plek van bestemming zodat je minder mee hoeft te zeulen, eet goedkoper door op Vizeat.com iemand te vinden die nog een maaltijd over heeft en kijk op meetup.com of er leuke evenementen op je vakantiebestemming worden georganiseerd.

Tip #11: Maak gebruik van wat de vereniging te bieden heeft Je kunt slaapplekken vinden in het buitenland, voor weinig geld leuke weekenden beleven, naar internationale bijeenkomsten en nog veel meer. Zie voor de mogelijkheden en enkele ervaringen van leden ons artikel elders in dit nummer.

HiQuarterly • reizen • september 2015

onderwijs

OP VAKANTIE, MAAR Een paar maanden op wereldreis met je kinderen - voor sommigen is het een droom. In de meeste Nederlandse gezinnen blijft het daar echter ook bij, want het is praktisch onmogelijk om daar toestemming voor te krijgen als je kind eenmaal naar school gaat. Waar andere Europese gezinnen zelf mogen beslissen over het onderwijs van hun kind, worden Nederlandse ouders namelijk verplicht hun kinderen naar school te laten gaan. Tekst: Ingrid Touwslager

e Nederlandse leerplichtwet is redelijk bijzonder. In veel Europese landen hebben ouders zeggenschapsrecht over het onderwijs van hun kinderen, of hebben zij het recht om in goed onderwijs van hun kinderen te voorzien. Er bestaat wel leerplicht, maar de ouders hebben de vrijheid in onderwijskeuze. Daarmee is thuisonderwijs een bij wet erkend alternatief voor schoolonderwijs. Die vrijheid betekent ook dat ze hun kind een aantal maanden mee kunnen nemen naar het buitenland voor een wereldreis, en het onderweg kunnen onderwijzen. In Nederland, Zweden, Griekenland en Duitsland bestaat er niet alleen een leerplicht, maar ook een schoolplicht. Kiezen voor thuisonderwijs is in deze landen niet mogelijk. Het is niet verboden, maar het wordt niet gezien als een manier om aan de leerplicht te voldoen. In de leerplichtwet is vastgelegd dat ouders verplicht zijn hun kind bij een school in te schrijven én dat het kind die school ook moet bezoeken. En daarmee is vervangend thuisonderwijs niet mogelijk. Dat is in Nederland niet altijd zo geweest. Bij de invoering van de leerplicht in 1901 was thuisonderwijs in ons land, net als in de rest van Europa, heel normaal. Eind jaren zestig kwam daar echter verandering in. Thuisonderwijs werd gezien als ouderwets en slecht voor sociale vaardigheden. Het zou resulteren in slecht onderwijs. Tijdens de herziening van de Leerplichtwet in 1969 werd daarom de nadruk gelegd op onderwijsverschaffing. De overheid kreeg de taak om voor goede scholen te zorgen, en de ouders kregen de plicht de kinderen in te schrijven en naar school te brengen.

Vrijstelling Vrijstelling van schoolinschrijving, oftewel thuisonderwijs, is vanaf dat moment alleen bij uitzondering mogelijk via artikel 5 van de leerplichtwet. Indien je binnen redelijke grenzen van je woning geen school kunt vinden binnen je eigen geloofs- of levensovertuiging, indien je geen vaste verblijfplaats hebt, of wanneer je kind in het buitenland naar

HiQuarterly • reizen • september 2015

school gaat, kun je vrijstelling krijgen voor inschrijving op een Nederlandse school. Vrijstelling van schoolinschrijving betekent, dat je de vrijstelling alleen kunt aanvragen vóórdat het kind naar school gaat. Staat het kind eenmaal ingeschreven bij een school,dan kan het op dezelfde gronden niet meer worden uitgeschreven uit het onderwijssysteem en is het verplicht twaalf jaar schoolonderwijs te volgen. Vrijstelling wordt dus wel verleend, zij het mondjesmaat. Vorig jaar zijn er 575 ontheffingen uitgegeven. Dat is meer dan vorig jaar. Sinds 2000 bestaat er een gestage toename van het aantal aanvragen, zo’n 15 procent per jaar. Thuisonderwijs wordt vaak gegeven door christenen met een specifieke geloofsovertuiging, maar vooral door aanhangers van het holisme. Salafisten, aanhangers van een strenge uitleg van de islam, maken ook steeds vaker gebruik van de vrijstellingsregeling.

Thuisonderwijs is vrijheid in onderwijs Heb je eenmaal een vrijstelling van inschrijvingsverplichting, dan ben je vrij in de manier van onderwijs. De leerplichtambtenaar en onderwijsinspectie hebben namelijk geen bevoegdheid te controleren of ouders de wettelijke verplichting tot onderwijs nakomen, of dat het onderwijs kwalitatief voldoende is. Er is geen enkel toezicht. Dat is dan ook direct de reden waarom het zo lastig is om toestemming te krijgen voor vrijstelling.

onderwijs

NIET OP REIS Tijdelijke vrijstelling Wil je een tijdelijke vrijstelling omdat je een lange reis wilt maken met je kind, dan kun je deze aanvragen op grond van artikel 11 van de leerplichtwet. Vrijstelling kun je krijgen door beroep te doen op gewichtige omstandigheden, zoals ziekte, tuchtmaatregelen, vakantie in verband met een bijzonder beroep, enzovoorts. De aanvraag wordt daarom ook zelden gehonoreerd voor een wereldreis, omdat de omstandigheden in dit geval “niet buiten de wil van de ouders bestaan”.

voor ouders op tot maximaal tweehonderd euro per dag, met een maximum van drieduizend euro. Een eventueel toegekende gevangenisstraf is vaak voorwaardelijk. Naast de boete kan het gezin ook een Onder Toezichtstelling (OTS) krijgen. Dit kan worden voorkomen als er goede afspraken gemaakt zijn tussen ouders en gemeente en de kwaliteit van het onderwijs is gecontroleerd. Verder wordt de Sociale Verzekeringsbank ingeschakeld. Het kind gaat niet naar school, dus heeft het geen recht op kinderbijslag.

Houd je je kind toch langdurig weg van school, dan riskeer je een gevangenisstraf Het schoolbestuur beslist in eerste instantie over het tijdelijk verzuim. Heb je goede afspraken kunnen maken met school over thuis- en afstandsonderwijs gedurende de reis, of loopt je kind al ver voor op de lesstof, dan kan dat helpen bij de aanvraag. De leerplichtambtenaar beslist echter. Daar deze sinds kort onder de gemeente valt, is het oordeel afhankelijk van de politieke kleur van de gemeente. Vaak blijkt in de praktijk dat grote steden niet snel toestemming verlenen, maar kleinere gemeenten meer ruimte bieden voor uitzonderingen. Al met al heb je ook daar maar zo’n één procent kans dat de reis door zal gaan.

Wat gebeurt er als je toch op reis gaat? Trotseer je de leerplichtambtenaar en houd je je kind na afwijzing van je verzoek toch langdurig weg van school? Dan riskeer je een gevangenisstraf en een fikse boete.Verzuim wordt bestraft. Scholen zijn verplicht elk verzuim te melden bij de leerplichtambtenaar. Doet de school dit niet, dan volgt er een proces verbaal voor zowel de school als de ouder. In de praktijk loopt de boete

Deze maatregelen gelden niet alleen voor luxe verlof. Uiteindelijk zijn er ook andere redenen om je kind (tijdelijk) thuis te houden van school. Omdat het bijvoorbeeld gepest wordt, of niet past in het onderwijssysteem door hoogbegaafdheid of dyslexie. Ook dan riskeer je boetes, gevangenisstraf en een OTS. Kijk bijvoorbeeld naar de verhalen van het zeilmeisje Laura, of de zeilende broers, die thuisbleven omdat ze niet binnen het schoolsysteem passen.

Hoe zit dat in de rest van Europa? Thuisonderwijs is in de meeste andere Europese landen een legale manier om aan de leerplicht te voldoen, maar de regelgeving is in elk land weer anders (zie overzicht). In elk land worden eisen gesteld aan de inhoudelijke kwaliteit van het onderwijs en er zijn regels met betrekking tot toezicht en handhaving. Alleen in IJsland en Slowakije moeten de ouders over een onderwijsbevoegdheid beschikken. Alle ouders dienen mee te werken aan controle om eventueel misbruik te voorkomen en te verzekeren dat het onderwijs adequaat is. Het staat elk gezin vrij om met de kinderen een aantal maanden het buitenland te bezoeken.

Is het huidige onderwijs nog wel passend? Op dit moment gaan er in Nederland achtduizend kinderen niet naar school. Daarnaast zijn er vijfenveertighonderd kinderen vrijgesteld van leerplicht, omdat ze een lichamelijke of geestelijke beperking hebben. Het hoge aantal thuiszitters stijgt ieder jaar. Hier is iets aan >>

HiQuarterly • reizen • september 2015

de hand. Het gevolg is dat er jaarlijks tien miljoen wordt uitgegeven om schoolverzuim en het aantal vroegtijdige schoolverlaters te verlagen. Het toezicht op verzuim is aangescherpt; scholen krijgen sinds augustus boetes als zij verzuim niet melden. Maar is dat wel de goede aanpak? In 2013 publiceerde de Kinderombudsman al het rapport “Van leerplicht naar leerrecht”. Het pleit voor maatwerk, minder strakke toepassing van de wet en nadruk op het recht in plaats van de plicht om te leren. Er zou ruimte moeten zijn om kinderen thuisonderwijs te laten genieten als dat beter aansluit bij de specifieke behoeften van een kind.

liggen ze voor op de gemiddelde klassikale student. Universiteiten als Yale en Harvard trekken om die reden bijvoorbeeld juist graag thuisstudenten aan. Het aantal kinderen dat thuisonderwijs krijgt in Europa is verrassend laag. Er wordt duidelijk niet massaal misbruik gemaakt van het ouderlijk recht om te beslissen over het onderwijs van het kind. Wellicht zorgt juist de vrijheid die de ouder gegeven wordt voor verantwoordelijke keuzes.

Thuisonderwijs is in de meeste andere Europese landen een legale manier om aan de leerplicht te voldoen Staatssecretaris Dekker stelde daaropvolgend dat er voldoende flexibiliteit is om binnen het onderwijs op ieder individueel geval in te spelen. Hij stelde de Tweede Kamer voor artikel 5 van de leerplichtwet juist te schrappen, omdat er geen toezicht is op thuisonderwijs en daardoor de kwaliteit niet kan worden gegarandeerd. De Tweede Kamer vond deze regel echter veel te ver gaan en heeft een adviesbureau de opdracht gegeven de mogelijkheden te onderzoeken om thuisonderwijs een plaats in de wet te geven. Inmiddels is besloten dat thuisonderwijs mogelijk gemaakt moet worden voor kinderen die om welke reden dan ook niet naar school kunnen (hoogbegaafden, autisten). Zij zouden gebruik kunnen maken van de speciale regelingen die nu gelden voor chronisch zieke kinderen. Dit echter wel onder verantwoordelijkheid en op kosten van de school. Het is een mooi begin, maar we zijn er nog lang niet.

Thuisonderwijs in Nederland moet mogelijk worden Schoolbezoek wordt in ons land nog steeds gezien als een bijdrage aan intellectuele en sociale ontwikkeling van kinderen. Maar voor sommige kinderen is de klassikale onderwijsvorm volledig ongeschikt. Het recht van een kind op onderwijs is een recht dat gericht zou moeten zijn op de volle ontwikkeling van zijn persoonlijkheid. Ouders zouden het recht moeten krijgen om onderwijs te kiezen dat bij hen past. Met thuisonderwijs kunnen ze, indien nodig, aansluiten op de individuele behoeften en vaardigheden van hun kind. Onderzoek wijst uit dat kinderen die thuisonderwijs krijgen erg goed scoren op toetsen en examens. Vaak

HiQuarterly • reizen • september 2015

Laten we daarom hopen dat Nederland eens wat vaker over de grens gaat kijken. En dat ouders snel weer vat krijgen op het leerzame leven van hun kinderen. Want laten we eerlijk zijn, we willen toch allemaal dat kinderen iets leren? (Bron: http://www.kohnstamminstituut.uva.nl/pdf_ documenten/effectiviteit.pdf)

Foto: Pavel L Photo and Video / Shutterstock.com

onderwijs

Land

Regels voor thuisonderwijs

Oostenrijk

Wettelijk geregeld, de verzorger van het kind heeft het recht om in goed onderwijs te voorzien. Er is geen inspectie. Elk kind moet wel elk jaar examen doen om aan te tonen dat het niveau goed is. Als het kind zakt, moet het het jaar erop naar school.

België

In de wet geregeld, valt onder wet vrijheid van onderwijs. Kinderen die thuisonderwijs ontvangen worden geregistreerd. In Wallonie wordt getest op acht-, tien-, twaalf- en veertienjarige leeftijd. In Vlaanderen moet het kind voor zijn twaalfde aangemeld worden voor schoolexamens. Zo niet, dan moet het naar school. De examens zijn op dertien- en vijftienjarige leeftijd. Zakt het kind, dan moet het naar school.

Denemarken

Wettelijk geregeld, de verzorger van het kind heeft het recht om in goed onderwijs te voorzien.

Finland

Wettelijk geregeld, de verzorger van het kind heeft het recht om in goed onderwijs te voorzien.Thuisonderwijs is echter niet erg gebruikelijk. Er is geen inspectie, de eisen zijn vaag. Ouders zijn verantwoordelijk, gemeenten controleren de vorderingen.

Frankrijk

Wettelijk geregeld. Erg populair en de populariteit stijgt. Het kind moet aangemeld zijn bij onderwijsinspectie en gemeente. Het onderwijs voor kinderen tussen zes en zestien jaar wordt jaarlijks gecontroleerd. Elke twee jaar controleert de gemeente of het kind zich goed ontwikkelt. Als de uitkomst twee keer niet bevredigend is moet het kind naar school. Kinderen moeten aan vastgestelde vaardigheden voldoen.

Hongarije

Kinderen moeten ingeschreven zijn op een school en moeten het overheidsprogramma volgen. Ze moeten twee keer per jaar op school examen doen.

IJsland

Alleen toegestaan als degene die onderwijs geeft onderwijsbevoegd is.

Ierland

Wettelijk geregeld, de verzorger van het kind heeft het recht om in goed onderwijs te voorzien. De eisen zijn vaag.

Italië

Wettelijk geregeld, valt onder zeggenschap van ouders over onderwijs aan hun kind. Ouders moeten aantonen dat ze onderwijsbevoegd zijn. Qua onderwijs is er geen inspectie, geen registratie, er zijn geen eisen. Als het kind ooit naar school terug gaat moet het wel jaarlijks examen gedaan hebben.

Noorwegen

Wettelijk geregeld. Ouders dienen de school te informeren en school heeft de plicht supervisie te houden maar moet dit in overleg met de ouders doen.Vaak gebeurt dit door jaarlijkse evaluaties op school. Diploma kan verkregen worden via examens na tien jaar thuisonderwijs.

Polen

Alleen onder bijzondere voorwaarden. Het kind moet ingeschreven zijn bij een school, het schoolhoofd besluit of het kind thuisonderwijs mag krijgen. Het kind moet jaarlijks examen doen. Zakt het, dan moet het terug naar school.

Portugal

Wettelijk geregeld. Jaarlijks moet gerapporteerd worden en er moet periodiek getest worden (elk derde semester).

Rusland

Er zijn twee soorten thuisonderwijs. Kinderen die ingeschreven staan bij een school en worden bijgestaan door een leraar en in elk vak examen mogen doen. De ouders worden betaald voor dit onderwijs. De andere groep is kinderen die alleen examen mogen doen en vooruit mogen werken op hun eigen niveau. Deze ouders krijgen niet betaald.

Slovenië

Kinderen moeten ingeschreven staan bij een school en jaarlijks examen doen in een aantal vakken. Slaagt het kind na twee pogingen niet voor het examen, dan moet het weer naar school. De ouders mogen voor elk schooljaar aangeven of ze hun kind thuis willen onderwijzen of niet. Ouders hoeven niet aan eisen te voldoen, scholen mogen zelf bepalen of ze de ouders willen bijstaan door hulp of boeken.

Slowakije

Ouders mogen alleen de eerste vier jaar van de basisschool thuis onderwijzen. Degene die onderwijs geeft moet onderwijsbevoegd zijn.

Zwitserland

Legaal, vereisten verschillen per kanton.

Oekraïne

Thuisonderwijs is legaal en in de wet geregeld, maar wordt door lokale autoriteiten toch niet altijd toegestaan.

Verenigd Koninkrijk

In Engeland, Schotland en Noord Ierland is het in de wet geregeld, maar de eisen verschillen wel. Erg populair en populariteit stijgt.

Luxemburg

Thuisonderwijs is alleen toegestaan voor de basisschool. De voorwaarden zijn zeer specifiek. Het thuisonderwijs moet gelijkwaardig zijn aan het schoolonderwijs.

Spanje

Veel onduidelijkheid over thuisonderwijs. Het is niet verboden, maar ook niet wettelijk geregeld. In de wet wordt gesteld dat de ouder zeggenschap heeft over het onderwijs van het kind. Maar in de wet staat ook dat ieder kind tussen zes en zestien jaar verplicht naar school moet. In Catalonië is thuisonderwijs wettelijk geregeld, maar onderwijs valt onder de nationale leerplichtwet. Thuisonderwijs is in Spanje erg populair en populariteit stijgt.

Buiten Europa Buiten Europa is thuisonderwijs legaal in Zuid Afrika, Canada, Groenland, Verenigde Staten, Belize, Colombia, Mexico, Peru, Suriname, India, Indonesië, Israel, Zuid Korea en Thailand.

Bron: https://en.wikipedia.org/wiki/Homeschooling_international_status_and_statistics

HiQuarterly • reizen • september 2015

[ Advertentie]

OKTOBERWEEKEND ’15

THEMA: DIVERSITEIT Jij bent er toch ook bij?*

*Ook introducés zijn van harte welkom

Van alle meerdaagse activiteiten heeft het Oktoberweekend het volste programma. Het biedt van vrijdagmiddag tot zondagmiddag informatie en amusement voor ongeveer tweehonderd leden.

In de loop van de jaren is het oktoberweekend uitgegroeid tot een waar evenement.Tientallen lezingen en workshops rond een bepaald thema (dit jaar is dat diversiteit), drie of vier parallelle sessies om uit te kiezen en op zaterdagavond een feest met band.

Voor het organiserend team is het een sport geworden om voor een beperkt budget sprekers bij elkaar te krijgen van hoge kwaliteit. Er wordt gezocht naar de juiste balans van doen en denken, van alfa en bèta, humor en informatie. Sprekers noemen na afloop wel eens de intensiteit van de aandacht van het publiek. Mensalid Grethe van Geffen: “De concentratie van het publiek is veel hoger en er wordt beter op je gelet. Ik heb andere sprekers wel horen zeggen dat ze het gevoel hadden uitzonderlijk kritisch te worden gevolgd. Maar dat is het normale concentratieniveau van een Mensapubliek.”

Een selectie uit het programma van dit jaar. Kijk voor het hele programma op: https://leden.mensa.nl/evenement/oktoberweekend

Ingrid Touwslager is tekstschrijver en webredacteur en biedt startende ondernemers de helpende hand. Daarnaast inspireert zij tot een passioneel en bevredigend leven via haar instituut Levenskrachtig. Zie: www.tekstualia.nl en www.levenskrachtig.nl

Vr. 23, Za. 24 en Zo. 25 OKTOBER 2015 Conferentiehotel Mennorode, Elspeet Inschrijven kan nog tot en met 11 oktober

Maak het mee! De OW commissie 2015 Paul Schram Ilona Smeets Clazien Moison

HiQuarterly • reizen • september 2015

column

Beam me up

k ben te lui om te reizen. In weerwil van wat allerlei wijze mensen zeggen, vind ik de reis niks. Als ik al ergens heen wil, dan wil ik er graag meteen zijn, zonder tussenkomst van wielen, kielen, voeten of vleugels. Eigenlijk ben ik in de verkeerde eeuw geboren. In het Victoriaanse tijdperk was reizen niet al te beroerd - als je rijk was tenminste. Je personeel pakte je koffers in en uit en kruiers deden de rest. Er was ontzettend veel gedoe, maar zelf hoefde je alleen maar te zorgen dat je geen wandelende nieren kreeg van het gehots en gehobbel, en dat je niet ál te veel roet inademde. Of onderweg bevroor. Maar het was in ieder geval beter dan nu. Dat gehannes met paspoorten, kaartjes en boarding passes! Wat mag er wel in je koffer en wat niet? Komt mijn bagage wel op dezelfde eindbestemming aan als ik, of wordt het per ongeluk naar Verweggistan gevlogen om daar tot het einde der tijden rondjes te draaien op een roestige lopende band? Nee, dan de toekomst. Daar verheug ik me op. Transportatiepoortjes. Beam me to New York, Scotty! Of liever nog naar de Noordpool. Even een dikke trui aan, een kwartiertje naar het noorderlicht kijken, rustig toezien hoe een aardige ijsbeer op je af komt hobbelen om je een likje te geven, en dan gauw weer wegwezen.Vóór het likje natuurlijk. Ach, er zal wel eens iets fout gaan. Een storinkje, een dwars quarkje, en hop: je komt thuis met het oor van je reisgenoot. Of je neus zit ondersteboven. Ik houd het voorlopig bij de duizenden transportatiepoortjes in mijn boekenkasten. Allemaal deuren naar verre oorden, vreemde wezens en bijzondere perspectieven. Zo kan ik me heerlijk lui te pletter reizen. Op de bank. Met een kat op schoot.

Caren Peeters

Na een halve studie geneeskunde en ‘n hele carriére in IT, kroop Caren Peeters als zzp’ ende tekstschrijver uit het ei. Een poging tot katholiek opvoeden mislukte al meteen. Ze begon op haar 5e al nare vragen te stellen. Sindsdien is het bergopwaarts gegaan. HiQuarterly • reizen • september 2015

[ Advertentie]

EEN HELE REIS VAN BETEKENIS STICHTING MENSA FONDS

Als reiziger door het leven wil je ook in de laatste fase van betekenis zijn, anderen op weg helpen en nieuwe inzichten blijven opdoen. Dat laatste geldt in hoge mate voor hoogbegaafden, waar tot 2013 maar weinig aandacht voor was. Sinds 2014 heeft het Mensa Fonds daarom als speerpunt ‘Grijs Goud’ benoemd. In dit artikel laten we zien dat er inmiddels het nodige is veranderd!

Een pril begin in Utrecht Een van de eerste initiatieven rondom dit thema was het onderzoek van Lieke Sondervan. Ze deed onderzoek naar intelligentieverschillen bij ouderen en realiseerde zich dat er maar weinig werd gedaan op dit gebied. Ze ondernam gelijk actie en zorgde ervoor dat er in het verpleeghuis waar ze werkte voortaan ook wetenschappelijke lezingen worden gegeven. Lieke is in 2014 genomineerd voor een Mensa Fonds Award.

volwassenen beschikbaar. Echter, over hoogbegaafde senioren is vrijwel niets bekend. … opvallend omdat hoogbegaafden wel gedurende hun hele leven hoogbegaafd blijven”. De scriptie is te downloaden op de website van het IHBV. (http://ihbv.nl/scriptie-ongekend-intelligent)

Wie zijn die hoogbegaafde ouderen?

Het Mensa Fonds bracht in beeld welke activiteiten er waren en ging vervolgens in 2014 zelf op pad om een initiatief in Zeeland op te starten, gebaseerd op de ervaringen in Utrecht. Inmiddels is oud-bestuurslid Rob Scipio actief om dit initiatief blijvend op de kaart te houden in Zeeland.

Het Mensa Fonds heeft via een subsidie bijgedragen aan de totstandkoming van twee portretten van hoogbegaafde ouderen. De onvermoeibare Noks Nauta van het IHBV heeft in 2014 in de media aandacht gegenereerd voor dit onderwerp (“Slimme ouderen houden niet van bingo of klaverjassen”). De portretten geven een mooi beeld van hoe het is om van een andere generatie te zijn en hoogbegaafd – ze zijn opgegroeid zonder de kansen in het onderwijs die er nu zijn en de vele mogelijkheden voor studie en zelfontplooiing die de huidige generaties kennen. Ook opvallend is hoe leergierig ze nog steeds zijn. De portretten vind je op de website van het IHBV. (http://ihbv.nl/portretten-hoogbegaafde-senioren).

De wetenschap onderzoekt deze doelgroep ook. Die leergierigheid is geen toeval, blijkt uit onderzoek van Marlies Bouwman en Mieke Geertsma in hun scriptie ‘Ongekend Intelligent’. Een citaat uit de inleiding: “Er is steeds meer literatuur over hoogbegaafde kinderen en, in mindere mate, over hoogbegaafde

HiQuarterly • reizen • september 2015

In Zeeland aan de slag

Het Mensa Fonds steunt Stichting Oud Geleerd Jong Gedaan. De leergierigheid van oudere hoogbegaafden blijkt ook uit de activiteiten van Stichting Oud Geleerd Jong Gedaan, die van het Mensa Fonds subsidie heeft ontvangen. Zij koppelen studenten aan ouderen. De studenten worden vooraf gebriefd hoe ze met de doelgroep om kunnen gaan. De ouderen krijgen na afloop een certificaat, waarmee ze weer contact leggen met hun

[ Advertentie]

ZIJN

Het Mensa Fonds is in 2013 opgericht om een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van de talenten van hoogbegaafden. Het Mensa Fonds verwezenlijkt haar doelen op drie manieren: * door projecten of initiatieven te ondersteunen door middel van subsidies of andere manieren * door best practices jaarlijks te identificeren en te waarderen door middel van de Mensa Fonds Awards * door zelf initiatieven te ondernemen

kleinkinderen: ook opa krijgt een diploma! Zelfs dementerende ouderen blijken deze vorm van leren enorm te waarderen. Sinds het begin van het initiatief krijgt de stichting veel aandacht in de media. Het bewijst dat dit thema leeft en dat het nodig is om er meer mee te doen. Zie je het zitten om mee te doen? Kijk op www.oudgeleerdjonggedaan.nl voor meer informatie.

onderwijs aan de vraag voor aandacht van het Grijs Goud. Het bouwen van de toren wordt gedaan door kleinkind en grootouder. De deelnemers kiezen zelf uit welk materiaal ze de toren willen bouwen (metaal, aardappels of gewoon spekkies met sateprikkers: hoe creatiever, hoe liever). De bouwers laten zich sponsoren per centimeter en publiceren hun bouwwerk op YouTube na afloop. Door generaties te laten samenwerken krijgen ze allebei aandacht.

De ‘club van 100’ mobiliseert haar achterban Meedoen? Het Mensa Fonds kent een club van 100. Dit zijn mensen die 100 euro per jaar en 100 minuten van hun tijd doneren. Een van haar leden, Nelleke Boonstra, is een werkgroep gestart rondom dit thema binnen de intramurale zorg. Het onderwerp wordt geagendeerd bij een conferentie in november in het Trimbos Instituut en er zijn al plannen om volgend jaar een aparte conferentie rondom hoogbegaafdheid en ouderen te organiseren.

Het Mensa Fonds bouwt erop voort Ook een ander initiatief koppelt het ‘Grijs Goud’ aan een jongere generatie.Onze nieuwste fondsenwerfactie: ‘Samen een toren bouwen’ koppelt de aandacht voor hoogbegaafdheid in het

Wil je meedoen met een van de acties hierboven genoemd of op een andere manier een bijdrage leveren? Neem contact met ons op via info@mensafonds.nl.

UITREIKING MENSA FONDS AWARDS Kom naar de uitreiking van de derde Mensa Fonds Awards op zaterdagmiddag 7 november in Leiden. Er worden prijzen uitgereikt in de categorie Onderwijs, Werk en Maatschappij. Voor de uitreiking zelf zijn we een samenwerking aangegaan met Move Your Skills, een idee van de Rabobank. Hun concept is om jonge studenten een platform te bieden waarlangs zij hun talenten verder kunnen ontwikkelen. En dat willen wij ook.

Angela Riddering is voorzitter van Stichting Mensa Fonds. Ze is al jaren lid van Mensa en vindt het de leukste vereniging die ze ooit tegenkwam. Overdag werkt ze bij een gemeente in een leidinggevende functie en probeert ook daar de wereld een stukje beter te maken.

HiQuarterly • reizen • september 2015

infographic infographic

HET DIERENRĲK OP PAD Het is één van �s werelds meest indrukwekkende en inspirerende gebeurtenissen uit de natuur: dierenmigratie. Of het nu gevleugeld, gehoefd of gevind is, de afstand die door sommige dieren wordt afgelegd is verbluffend. Hieronder vind je de top tien van dieren die al migrerend de grootste afstanden afleggen.

Noordse Stern

Grauwe Pĳlstormvogel Puffinus griseus

22.000

Bultrugwalvis

Megaptera novaeangliae

Noordelĳke Zeeolifant Mirounga angustirostris

Libelle

Adélie Pinguin

20.000

Lederschildpad Dermochelys coriacea

17.000

Pantala flavescens 13.000

Pygoscelis adeliae

21.000

3 4

Grĳze strandloper

5.000

Kariboe

4.800

9 10

5.300

8 20

Sterna paradisaea

Monarchvlinder

HiQuarterly ••reizen reizen• •september september2015 2015

Calidris pusilla

Rangifer tarandus caribou

Danaus plexippus

infographic infographic

Tekst en beeld: Robert Nijboer

71.000

Migratie: Verplaatsing die gekenmerkt wordt door gerichtheid en periodiek vertrek en terugkomst

65.000 03 01 08

09 09

05 04 10

HAWAII

06 08

Evenaar

De libelle doet 4 generaties over 1 migratie

Evenaa

01 07

De top 10 langste migraties in kaart gebracht HiQuarterly HiQuarterly• •reizen reizen•• september 2015

GROEPSREIS XXL

infographic

Dierenmigratie is indrukwekkend vanwege de afstanden die worden afgelegd, maar vaak ook vanwege de groepsgrootte of zelfs de groepssamenstelling. Want hoewel migrerende dieren vaak allemaal van dezelfde soort zijn, bestaan sommige groepen uit meerdere verschillende diersoorten die allemaal op hetzelfde moment dezelfde kant op gaan. En dat allemaal zonder reisleider met gele paraplu boven het hoofd. Vleermuizen (in dit geval de Palmvleerhond ‘Eidolon helvum’ ) vliegen - op zoek naar vruchten - jaarlijks van Congo naar Zambia in een overweldigend grote groep van meer dan acht miljoen exemplaren. Dit maakt deze fruitariërs tot de grootste groep migrerende zoogdieren. Het wildebeest Deze majestueze dieren gaan met meerdere miljoenen tegelijk op pad, daarbij vergezeld door 200.000 zebra’s en 500.000 gazelle’s. Op zoek naar groene vlaktes om te grazen, steken ze rivieren over vol met hongerige krokodillen. De rode krab op Christmas eiland (of Kersteiland) ’Gecarcoidea natalis’. Aan het begin van de regentijd trekken deze krabben vanuit het regenwoud naar de zee om te paren. Eerst komen de mannelijke exemplaren aan, die een liefdesnestje graven. Daarna volgen de vrouwtjes voor de paring. Vervolgens vertrekken de mannetjes weer terwijl de vrouwtjes 12 dagen op hun gemiddeld 100.000 eitjes broeden. Wanneer de maan in het laatste kwartier staat, lopen de vrouwtjeskrabben richting het water om hun eieren in zee te laten vallen. Als de eieren het water bereiken, worden het larven. Wanneer de larven 5 millimeter groot zijn, verlaten ze het water en trekken ook zij in een 9-daagse reis naar het regenwoud. Er wordt geschat dat er zo’n 43 miljoen krabben leven op Christmas eiland (0,5 krab per vierkante meter). Toch iets meer dan de ongeveer 2.000 mensen die ook op het eiland leven.

And the winner is

De Noordse Stern is de absolute uitblinker als het gaat om migratie. Deze 31 gram wegende vogel vliegt ieder jaar van de Noordpool naar de Zuidpool en weer terug. Hierdoor ziet deze vogel meer daglicht per jaar dan ieder ander wezen. Ook beleeft hij jaarlijks twee maal de zomer. De migratie start ieder jaar in september en volgt ruwweg de kustlijn van Europa en Afrika. Na een verblijf van enkele maanden in de regio rond Antarctica, volgt aan het einde van de winter de terugtocht naar het noordpoolgebied.

Eervolle vermelding

Hoewel ze net buiten de migratie top 10 vallen, verdienen zalmen ‘salmon sala’ het toch om genoemd te worden. Deze vissen zwemmen 3.800 km om eitjes te leggen op de eigen geboorteplaats. Daarbij reizen ze van zout- naar zoetwater, en dat alles stroomopwaarts. Dit maakt de zalm tot een ‘anadrome’ vis, die tijdens deze reis van zout water naar zoet water een indrukwekkende gedaanteverwisseling ondergaat.

Zalm in zee

Zalm die gaat paren

Robert Nijboer praat met zachte ‘G’, is art director voor de HiQuarterly, reislustig, dierenvriend en eigenaar van een grafisch ontwerpbureau. Sinds kort ook infographicspecialist. Zie www.oburon.nl

Voornaamste redenen voor migratie

SEI ZOENEN

HiQuarterly ••reizen reizen• •september september2015 2015

VO ED S EL

K L I M A AT

VO O R T P L A N T I N G

persoonlijk

OP REIS MET MENSA De Vereniging Mensa Nederland behoort tot een internationaal netwerk van Mensaverenigingen. Als lid van onze vereniging heb je dus een wereldwijd netwerk tot je beschikking. Je kunt op verschillende manieren contact maken met Mensalen in het buitenland. Het snelst en het makkelijkst leg je digitaal contact, via het forum op de internationale mensasite (www.mensa.org), via de groepen op facebook en waarschijnlijk op nog talloze andere manieren. Je kunt natuurlijk ook op reis naar het buitenland. Er worden massale bijeenkomsten georganiseerd (soms zelfs per werelddeel) maar soms is er ook gewoon een lokale borrel op je vakantielocatie. Maar goed, makkelijker gezegd dan gedaan. Hoe doe je dat nou en hoe is het om contact te maken in het buitenland? We hebben enkele manieren om op reis te gaan onder elkaar gezet en leden met ervaring gevraagd hoe het voor hen was om over de grens contact te maken.

Op reis vanuit een Mensafunctie

Op reis via LEAP

Hoe werkt het? Vrijwilligers worden soms uitgenodigd via het bestuur om mee te doen aan een uitwisselingsprogramma in een ander land. De gedachte hierachter is om van elkaar te leren. Het verblijf en het eten wordt door het gastland betaald en de reiskosten door Mensa Nederland.

Hoe werkt het? LEAP (Leadership Exchange Ambassador Programm) wordt elk jaar georganiseerd door Mensa International en heeft als doel om ervaringen, die op een positieve wijze hebben bijgedragen aan de groei of verbetering van de Mensa-organisatie, internationaal te delen. Je kunt je aanmelden om een presentatie te geven op verschillende grote bijeenkomsten over de wereld over een onderwerp waarvan jij denkt dat het Mensa ten goede komt.

Reiziger: Arjen van der Lely

Reiziger: Charlotte Hoyng

Welke reis heb je gemaakt? Ik ben naar de Duitse versie van ons VrijwilligersWeekend geweest, het Aktiven Seminar. Het was de eerste keer dat deze uitwisseling werd georganiseerd en ik was toen heel actief als vrijwilliger voor Mensa Nederland. Wat vond je ervan? Ik vond het mooi om te zien hoe de Duitsers dit weekend hebben aangepakt. Vooral de manier waarop ze groepen vrijwilligers niet alleen binnen hun groep, maar ook tussen groepen onderling informatie hebben laten uitwisselen! Hoe is het anders dan normaal op reis gaan? Ik vond het vooral opmerkelijk om de samenwerking te zien waar iedereen blij van werd.

Welke reis heb je gemaakt? Begin juli dit jaar ben ik zes dagen naar Louisville, Kentucky in de Verenigde Staten geweest om daar op de Annual Gathering van Mensa US een lezing te geven over de SlimmerIQuiz. Ik was er samen met 4 andere LEAP-deelnemers, allen niet-Amerikaans. Wat vond je ervan? Amerikanen zijn gastvrij en dat geldt ook voor Mensaalse Amerikanen. Ik werd overal hartelijk ontvangen en heb veel nieuwe mensen ontmoet en veel goede gesprekken kunnen houden. Kortom, ik heb genoten. Het staat in mijn persoonlijke top tien van gave gebeurtenissen. Wat is het verschil met andere (niet Mensaalse) reizen? Ik kwam op deze reis iets brengen (de SlimmerIQuiz) maar ook iets halen (netwerk opbouwen). Ik heb me dus geen moment verveeld en ben voortdurend met iedereen aan de praat gegaan. Na zes dagen was ik schor!

Wat was het leukste/meest memorabele moment? Ik was zeer onder de indruk van Richard Lederer, die prachtige Wat was je meest memorabele moment? woordkunsten uithaalde tijdens zijn lezing. Die lezing was - geloof Het meest memorabel vond ik de ‘Deutsche ik - voor mij het hoogtepunt. Ik ben zelfs naar de herhaling van de Gründlichkeit’ en hoe iedereen met elkaar omging. lezing gegaan, zo leuk vond ik het. >>

HiQuarterly • reizen • september 2015

persoonlijk

Op reis via SIGHT Hoe werkt het? SIGHT staat voor ‘Service for Information, Guidance, and Hospitality to Travellers’. Het is een middel om Mensalen die op reis gaan naar een ander land, contact te laten maken met Mensalen in het bestemmingsland. Soms worden er slaapplekken geboden, of wordt er een sightseeing tour geregeld. Andere keren wordt er alleen goed voorzien in een informatiebehoefte.

Reiziger: Wilma Voets Welke reis heb je gemaakt? Ik ben naar Kaapstad in Zuid Afrika op vakantie geweest en heb daar via SIGHT bij Mensalen geslapen. Wat vond je ervan? Ik vond het positief. Ik had bijna geen reiservaring en dan is een plek met iemand op de achtergrond wel erg prettig. Daarnaast heb je vaak ook contact met andere Mensalen door middel van een etentje en/of een lezing. Wat is het grootste verschil met andere (niet mensaalse) reizen? Je besteedt in verhouding heel veel tijd aan de gastheer of gastvrouw. Daardoor kom je minder snel in contact met andere rondreizenden. Alleen reizen heeft daarom nog steeds wel mijn voorkeur. Nieuwe indrukken, zelf mijn richting bepalen, overal mensen om samen wat mee te ondernemen, rust om af en toe in een boek te duiken. De variatie maakt het echter leuk.

Op reis op jezelf Hoe werkt het? Er zijn verschillende grote conferenties en andere (kleinere) gebeurtenissen over de hele wereld die voor iedereen die lid is van Mensa toegankelijk zijn. Schrijf je in of neem contact op met locals, boek een reis, regel een hotel en je bent klaar om te gaan. De reden? De workshops, de mensen, de locatie.

Reiziger: Hennie Groot Lipman Welke reis heb je gemaakt? Ik ben naar de Unofficial Asian Mensa Annual Gathering geweest. Dat is de tegenhanger van de European Mensa Annual Gathering (EMAG) in Europa. Er was eerst een officiële Asian Mensa Annual Gathering (AMAG) in Seoul gepland, maar die werd eerder dit jaar gecancelled

HiQuarterly • reizen • september 2015

vanwege onduidelijkheid over de ziekte MERS. Meerdere mensen die toch al een vliegticket hadden, gingen alsnog en zo ontstond de Unofficial AMAG. Wat vond je ervan? De belangrijkste gastheren van de AMAG hielpen ook hiermee en hadden alles prima opgezet. Doordat alle officiële kantjes waren verdwenen, konden we ons heerlijk concentreren op alleen maar de toeristische kant van het samenzijn. Dat vonden wij als buitenlanders prima: paleizen, musea en markten in plaats van openingsceremonies en lezingen. Ik vond het zeer gezellig en heb me prima vermaakt. Hoe is het anders dan normaal op reis gaan? De enorme vrijheid waarmee ieder zijn eigen gang gaat. Er was wel een soort programma, maar iedereen had dit treffen ingepast in een grotere vakantie en kwam of ging eerder of later. Ook in de tijd dat we dan wel in Seoul samen waren, was het steeds maar afwachten wie met welk stukje programma wel of niet mee zou doen. Juist het feit dat het zo geaccepteerd is om naar willekeur mee te doen, maakt het zo leuk om je bij zo’n groep aan te sluiten. Wat was het leukste/meest memorabele moment? Er was een avondopening van het paleis met erg fraai verlichte gebouwen. Dat is een zeldzame gebeurtenis waar wij als buitenlanders schaarse tickets voor konden krijgen (en op onze beurt onze Koreaanse gastheren mee mochten nemen als introducees).

Op reis vanuit een Mensafunctie Hoe werkt het? Elk jaar wordt er een International Board of Directors meeting georganiseerd. Dit is de jaarlijkse vergadering van alle Mensa voorzitters wereldwijd met het internationale bestuur samen. Als voorzitter moet je zelf je ticket boeken, maar het geld daarvoor krijg je terug van Mensa International. Verder is alles (slapen, eten, reizen) verzorgd. >>

Reiziger: Grethe van Geffen Welke reis heb je gemaakt? Ik ben vanwege mijn functie als voorzitter naar Sofia, Bulgarije geweest voor de International Board of Directors Meeting. Wat vond je ervan? Het was geweldig, een hele ervaring. Op dat soort reizen leer je om je aan te passen aan de regels van het ontvangende land. Mensa Bulgarije had elke minuut van de dag voor ons met een bijzonder programma gevuld. Heel veel werk en verzorging. En dan te weten dat je al lange dagen in het Engels vergadert met mensen die soms heel moeilijk Engels spreken of soms juist maar half, en dat je dan in de avond bij urenlange etentjes zit met luide muziek en volksdansoptredens. In feite ben je uitgeput en zou je het liefst met twee of drie anderen in een rustig tentje ergens achteraf bijkomen van de dag. Bij andere IBDmeetings ben je meer vrijheid gewend. En wat doe je, je glimlacht en applaudiseert en waardeert de enorme moeite die er is gedaan. Wat was het leukste/meest memorabele moment? Het galadiner vond plaats op de plek waar ook de president van Bulgarije de gasten ontvangt: een enorme betonkolos met nog steeds communisme uitstralende pracht en praal, met een park eromheen en natuurlijk voldoende bewaking. Dit was voor ons geregeld door de voorzitter van Mensa Bulgarije die kort daarna zelf lid van het parlement werd. Meer Mensaverenigingen in Oost Europa weten Mensa hoog in de maatschappij te positioneren: daar kunnen wij zeker nog wat van leren! Hoe is het anders dan normaal op reis gaan? Het is een van de weinige kansen in het leven om daadwerkelijk rondom de tafel te zitten met leiders uit vijfendertig landen plus een internationaal bestuur. Een beetje Verenigde Naties spelen in het klein. Het is echt een ervaring om volop van te genieten!

Reiziger: Marja van Ingen Schenau-Roovers Welke reis heb je gemaakt? Tweemaal heb ik via SIGHT contact gezocht met Mensalen in het buitenland. De eerste keer was het in Londen en de tweede keer was het in Milaan. Beide keren was ik meerdere dagen in het kader van een internationaal congres in deze steden en heb ik er enkele dagen aan vast geplakt. Wat vond je ervan? Tijdens de ontmoetingen heb ik een prachtig inkijkje gekregen in het dagelijkse leven en de cultuur en ik heb geproefd aan het internationale karakter van Mensa: het smaakt naar meer. Wat was het leukste/meest memorabele moment? In Londen trof ik een stel dat al jaren aktief was binnen Mensa. We hebben samen gegeten in een erg leuk Indiaas restaurantje. Daarna namen zij me mee naar een gezellige pub naast hun huis. We gingen langs de achteringang naar binnen en ik begreep meteen hoe engelsen in relatie staan tot hun pub: het is eigenlijk hun tweede huiskamer. De lange bar met wel 10 taps was een nieuw fenomeen voor mij: keuzestress stak meteen de kop op. Met de mogelijkheid om ze allemaal te proeven, lukte het een heerlijk bier te vinden. Een grote pint en goed gezelschap, daar kun je wel een avondje mee doorkomen. Wat is het grootste verschil met andere (niet mensaalse) reizen? De SIGHT coördinator in Milaan had samen met locale Mensalen een etentje geregeld, speciaal voor mij als hun buitenlandse gast. Het was erg gezellig, al waren er vooral mannen aanwezig. De Italiaanse vrouwelijke Mensalen zijn nog in de minderheid, begreep ik.

MENSA wereldwijd Er zijn op dit moment 49 nationale Mensaverenigingen wereldwijd met leden verspreid over meer dan 100 landen. Kijk op www.mensa.org voor meer informatie of neem contact op met de SIGHT coördinator.

HiQuarterly • reizen • september 2015

karakteristiek

Wie ben je?

EEN BREDER

Ik ben Mariska Snijdewind. Ik woon in Amsterdam, kom oorspronkelijk uit Venlo en heb Economische Psychologie gestudeerd. Binnen Mensa ben ik sinds dit jaar coördinator van de Commissie Onderzoek, een nieuw opgezette commisissie die onderzoeken naar hoogbegaafdheid wil inventariseren en nieuw onderzoek wil stimuleren en beoordelen.

Wat doe je? Momenteel werk ik bij een IT-bedrijf dat kunstmatige intelligentie toepast bij beeldverwerking. We zijn gespecialiseerd in automatische analyses van gezichtsuitdrukkingen. Verder probeer ik veel tijd door te brengen met vrienden en familie. En natuurlijk af en toe eventjes weg. Dit jaar tot nu toe: Cyprus, Indonesië, Duitsland, Belgie en Spanje en voor komende maand staan Frankrijk en Spanje nog op de planning, zowel voor werk als prive.

Waar denk je aan bij reizen? Bij reizen denk ik vooral aan het ontdekken van nieuwe plekken, het ontmoeten van nieuwe mensen en het horen van andere meningen. Ik denk dat het in de huidige maatschappij wel belangrijk is om een breder perspectief van de wereld te krijgen, onder andere door middel van reizen. Je kunt een (verre) reis maken en een foto maken bij elke toeristische attractie die je tegenkomt, maar je kunt ook achterhalen wat de beweegredenen zijn om de attractie te maken en welke rol dit nu nog speelt in de huidige samenleving. In beide gevallen ben je ergens geweest, maar zijn de uiteindelijke ervaring en impact anders. Maar het soort ervaring is geheel afhankelijk van wat je zelf wilt.

Waarom gaan Mensa en reizen samen?

Alléén reizen heeft in mijn ogen veel voordelen, maar alles is wel afhankelijk van het soort reis dat je maakt. Als je écht op avontuur wilt, maak je - denk ik - in je eentje het meeste mee. Maar ga je op strandvakantie, dan is het natuurlijk leuker om met een groepje te gaan .

HiQuarterly • reizen • september 2015

Foto: Jeroen Komen

Wanneer heb je echt het gevoel dat je op reis bent?

Fotografie: Jeroen Komen

Mensa is een internationale vereniging. Dat maakt dat je over de hele wereld met bepaalde mensen een speciale verbondenheid voelt. Er komen ook in Nederland (Amsterdam) veel verzoeken binnen van mensen die Nederlandse Mensalen willen ontmoeten en dat is denk ik wel een belangrijke meerwaarde die Mensa kan hebben tijdens reizen. Je kunt een lokale Mensa vereniging benaderen en vragen of er iemand zin en tijd heeft om een kopje koffie te doen.

PERSPECTIEF

HiQuarterly • reizen • september 2015

column

DE WERELD IS MOOI R

eizen, ik ben er gek op. Ik vind het fantastisch om over onze aardbol rond te trekken en me een wereldburger te voelen. Als ik op reis ben, voel ik me veel meer verbonden met de aarde en haar bewoners dan in het dagelijks leven. Ik heb intensiever contact met de mensen die ik ontmoet en ik geniet veel bewuster van mijn omgeving. Op de een of andere manier leef ik veel intenser. De vrijheid en ongebondenheid maken me een ander mens. Ik ben sterker, zelfbewuster, mijn zintuigen staan op scherp en mijn hersenen maken overuren. Mijn onderzoeksdrang heeft me al overal gebracht. En ik vraag me, overal waar ik kom, altijd af hoe mijn leven geweest zou zijn als ik daar geboren was. Kijkend naar de huizen stel ik me vaak voor hoe mijn leven zou zijn als ik daar zou wonen. Ben ik erg onder de indruk, dan blijf ik langer. Zo trok ik maanden lang door de Himalaya en India, bouwde ik een huis in de Pyreneeën, was ik cowboy in Montana, onderwijzeres in Mexico, VNmedewerker in Sri Lanka en woonde ik een hele tijd in Gent.

Ik reis de laatste jaren wat minder omdat ik een jong kind heb. Maar nog steeds zit ik samen met mijn zoon - minstens twee keer per jaar in het vliegtuig. Elke keer ontdekken we een nieuw stukje van de wereld. We zoeken een leuk land in de atlas, bekijken de bestemming met Google Earth, zoeken naar filmpjes op youtube en snuffelen naar foto’s op het internet. Op die manier bepalen we vaak waar we zoal gaan slapen. Meestal blijkt dat in het echt nét even anders te zijn. Dat is leuk. Mijn zoon krijgt het virus inmiddels al aardig te pakken. Hij heeft ook al aardig wat moois gezien, maar nog niet zo ver weg en redelijk veilig. Helaas, ik verdwaal met hem niet in de jungle van Guatemala, we zwemmen niet met haaien in Belize, we gaan niet parapenten in de Franse Alpen, niet midden in de nacht zeilen naast walvissen in Mexicaanse baaien en ook nog maar niet paardrijden tussen de beren in de bossen van Montana. Wel ben ik van plan volgend jaar voor het eerst een verre reis te maken met hem. Hij is nu oud genoeg voor grotere avonturen en ik sta te popelen om weer eens écht te voelen dat ik leef. Maar waar ga je naartoe met een kind dat voor het eerst kennis maakt met een andere cultuur? Ik zou graag door de majestueuze Himalaya trekken of hem midden in de nacht de sterrenhemel in de woestijn van Rajasthan laten zien. Maar kan hij de soms schokkende taferelen van de armoede in New Delhi aan? Ik wil hem graag meenemen om rond te trekken in mijn geliefde Mexico. Maar is dat wel veilig genoeg met drugsbendes, ontvoeringen en schietpartijen? Ik wil hem graag meenemen op safari naar de Serengeti. Maar durft hij daar uit angst voor leeuwen zijn hotelkamer wel uit? Ik kreeg hem al bijna niet mee naar de Beekse Bergen. Mijn kind wordt ouder. Maar toch is hij nog heel klein. Hij krijgt steeds meer besef van ruimte en tijd. Zijn wereld wordt langzaamaan steeds groter. Maar tegelijkertijd wil ik hem ook nog beschermen. Hij ziet al genoeg ellende. Beelden van Syrische vluchtelingen op het jeugdjournaal, slachtoffers van een explosie in China. Wat doet dat met een kind? De wereld is mooi, maar niet altijd. Voorlopig laat ik hem maar in de waan. Laten we daarom nog maar even wachten met de “al te spannende” trips. Mijn tijd komt wel weer. We gaan lekker naar Hong Kong, Lamma Island en Cheung Chau. Of naar Sri Lanka, Senegal of IJsland. Dat is toch net een stukje minder spannend en ook bijzonder mooi. Ik heb er nu al zin in. En hij waarschijnlijk ook. Ingrid Touwslager

HiQuarterly • reizen • september 2015

kort nieuws

FACTS &

FINDINGS

Anne van Overbeek (NL3845) woont in Rotterdam. Reizen is voor haar op dit moment vooral woonwerkverkeer, maar bestemmingen als Zwitserland, Canada en Zuid-Afrika zijn eigenlijk veel aanlokkelijker.

Tekst: Anne van Overbeek

Jetlag tast intelligentie aan

Zonvakantie heeft effect op je IQ

Patent verleend voor bijna-hypersonische jet van Airbus

Onderzoekers van de Universiteit van Californië-Berkeley hebben een aantal jaar geleden vastgesteld dat je door jetlag dommer wordt. Een groepje hamsters kreeg gedurende vier weken tweemaal per week een tijdsverschil van zes uur te verwerken, vergelijkbaar met een vlucht van New York naar Parijs. In de periode met jetlag presteerden de hamsters slechter op zowel leertaken als geheugentaken. Wat echter opvallender was, is dat dit effect er een maand na de jetlag ook nog was. Er was bij de hamsters met jetlag een duidelijk lager aantal neuronen in de hippocampus dan bij die in de controlegroep. De hippocampus is betrokken bij geheugen en bepaalde leertaken. Het is een hersengebied waar ook in de volwassenheid continu nieuwe neuronen bijkomen.

Niet alleen een eventuele jetlag, maar ook een ontspannen zonvakantie is nadelig voor je intelligentieniveau. Al aan het eind van de vorige eeuw beschreef psycholoog Siegfried Lehrl - van de Friedrich-AlexanderUniversität Erlangen-Nürnberg - het effect van uitrusten en zonnebaden op de hersenen. Door inactiviteit raak je verbindingen in de hersenen kwijt. De combinatie van warmte en alcohol geeft uitdroging, wat maakt dat de hersenen nog meer krimpen. Na twee weken zonnebaden kan je zomaar 20 IQ-punten minder scoren.

Begin augustus is bekend geworden dat het US Patent and Trademark Office een patent heeft verleend aan vliegtuigbouwer Airbus voor een bijna-hypersonische jet. Dit vliegtuig zou Mach 4,5 moeten kunnen halen, dus 4,5 keer de snelheid van het geluid. Hiervoor worden drie verschillende types motoren gebruikt: straalmotoren om verticaal op te kunnen stijgen en te versnellen, een raketmotor om naar 30 kilometer hoogte te stijgen en twee ramjets voor de ultieme versnelling. Er zouden 20 mensen in moeten passen, die dan in een uur van Londen naar New York zouden vliegen. Op dit moment is het alleen een concept; er zijn nog een aantal technologische doorbraken nodig voor dit vliegtuig werkelijkheid kan worden. Maar wie weet over een jaar of tien…

De onderzoekers stellen dat mensen die chronisch te maken hebben met veranderende slaap-waakritmes, zoals mensen die in ploegendienst werken en luchtvaartpersoneel, waarschijnlijk lange termijn effecten ervaren op hun cognitieve vermogens en functioneren.

http://news.berkeley.edu/2010/11/24/ jetlag

Maar er is goed nieuws: het effect is tijdelijk. Zodra je je hersenen weer meer gebruikt, herstellen ze binnen een dag of vier. En als je tijdens je vakantie elke dag een minuut of tien aan denksport doet en genoeg water drinkt, als je actieve dingen doet zoals wandelen en vooral ook kauwgum kauwt, valt de schade mee. Kauwgum kauwen stimuleert de doorbloeding van de hersenstam en dat maakt je alerter. Een laatste tip voor de aanbidders van vrouwelijk schoon: kijk niet te veel naar dames in bikini, want ook daar daalt je IQ van.

http://www.ibtimes.co.uk/airbus-patentshypersonic-jet-that-can-travel-londonnew-york-just-one-hour-1514003

http://www.telegraph.co.uk/news/health/ news/8698244/Sun-sea-and-shrinkingbrain-power.html

HiQuarterly HiQuarterly• •reizen reizen•• september 2015

[ Prijsvraag]

JACQUES-YVES COUSTEAU

“

AND AIR, THE TWO ESSENTIAL FLUIDS ON WHICH ALL “ WATERLIFE DEPENDS, HAVE BECOME GLOBAL GARBAGE CANS.

OVERDEVELOPMENTOVERPOPULATIONOVERSHOOT OVER De organisatie ‘Global Population Speak Out’ heeft als doel om miljoenen mensen de ogen te openen en ze bewust te maken van de gevaren en ontberingen waarvoor de mensheid en de planeet op dit moment staan. Via het prachtige boek Overdevelopment, Overpopulation, Overshoot (OVER) vertellen ze over de ecologische en sociale tragedies voortkomend uit de nog altijd toenemende consumptie en aantallen mensen op aarde. De kracht van dit boek ligt in het bewust maken van zo veel mogelijk mensen. Global Population Speak Out geeft daarom exemplaren weg aan mensen en organisaties die kunnen en willen optreden als ambassadeurs van informatie en inspiratie. Van het gelimiteerde aantal boeken dat hiervoor beschikbaar is, heeft HiQuarterly enkele exemplaren mogen ontvangen. Wil je één van deze prachtige boeken winnen? Doe mee met onze prijsvraag! Kijk op de website https://populationspeakout.org en stuur ons (via redactie@hiquartely.nl) jouw originele - en mensvriendelijke - oplossing voor de problemen die door Global Population Speak Out worden geschetst. De redactie kiest in samenwerking met de organisatie de beste ideeën uit die zullen worden beloond met het boek.

DOE MEE EN WIN!

Indonesian surfer Dede Surinaya catches a wave in a remote but garbage-covered bay on Java, Indonesia, the world’s most populated island; © Zak Noyle.

HiQuarterly • reizen • september 2015

etymologie

WIE VERRE REIZEN MAAKT Voor onze vaste rubriek Etymologie duikt Marco Deurloo de boeken in om uit te zoeken wat de herkomst is van ons thema. Telkens weer leidt dit tot verrassende uitkomsten, aangezien ook de geschiedenis van het woord onder de loep wordt genomen. Want wat kunnen we leren over het woord ‘reizen’? Tekst: Marco Deurloo

Reizen is een heel oud Nederlands werkwoord. Al rond 1350 wordt het aangetroffen als resen: ‘een krijgstocht maken’. Honderd jaar later wordt het reysen en betekent het ‘een tocht maken’.Van het zelfstandig naamwoord hadden taalkundigen de vorm ‘rees’, met dubbele e dus, verwacht. Die komt ook in eerste instantie in het vroegmiddelnederlands wel voor. Zo werd in 1240 geschreven over ‘rese’, oftewel een rit, tocht, of een krijgstocht.Vervolgens komen we in 1271 het ‘sherthoghen reese‘ tegen, op krijgstocht met de hertog. Maar al snel daarna maakt ‘rees’ plaats voor ‘reis’. In 1298 schrijft men over ‘reise in orloghe’ en ‘reisen’, waarmee oorlogen of militaire expedities werden bedoeld.

Een protogermaanse bron Van de germaanse talen is een reconstructie gemaakt voor de tijd waaruit we geen vindplaatsen meer hebben, het protogermaans (vaak afgekort tot PGM) genoemd. Opmerkelijk genoeg blijken zowel ‘rijzen’ als ‘reizen’ af te stammen van het protogermaanse woord voor ‘zich opheffen’: *reisa. Rijzen treffen we voor het eerst in 1285 aan als risen. Het betekende toen ‘omhooggaan’of ‘ontstaan’ in de zin ‘Maecte god risende de mane ‘ wat zoveel betekent als ‘deed God de maan opkomen’. Met racen heeft reizen overigens geen gezamenlijke stam. Racen is nieuw Nederlands, voor het eerste gesignaleerd in 1827 en is ontleend aan het Engelse race.

Synoniemen Reizen en trekken zijn bijna synoniem en worden vaak in éen adem genoemd. De start van de reis, vroeger wel de afreis genoemd, kennen we alleen nog als vertrek. Synoniem met reis is ook tocht. De huidige algemene betekenis van tocht als zijnde ‘verplaatsing’, ‘gang’, ‘trek’, of ‘reis’ stamt uit de zestiende eeuw en komt niet van trekken. Het gaat rechtstreeks terug op de betekenis van het werkwoord ‘tijgen’, namelijk ‘gaan’, ‘zich verplaatsen’, of ‘trekken’.

Misdadige afgeleide Het woord Reiziger is op een wonderlijke manier van reizen afgeleid. Dit wordt duidelijk als je het met het woord ‘misdadiger’ vergelijkt. Een misdadiger is iemand die misdadig is, maar is een reiziger iemand die *reizig is? Daar gaat het fout. Het woord ‘reiziger’ is namelijk in het Nederlands niet van reizen afgeleid, maar overgenomen uit het middenhoogduits. Daar bestond reisig wèl in de betekenis ‘op krijgstocht zijnde, bewapend, bereden’. ‘Wie verre reizen maakt, kan veel verhalen’, zo gaat het spreekwoord. Maar op het woord reizen zelf is dat helaas niet van toepassing. *Woorden zonder vindplaats, zoals uit het protogermaans, worden aangegeven met een asterisk voor het woord Marco Deurloo (1947) is een ingenieur en musicus die zich daarnaast zo’n vijftig jaar met taal bezighoudt. Hij was medeauteur van System Development Methodology -II, eindredacteur van de Oogkrant, van schaakblad De beste Z en van personeelsblad De Vooruitblik. Hij schreef columns onder de naam Argus.

HiQuarterly • reizen • september 2015

filmrubriek

Slow West | A Personal Journey Film is bij uitstek het medium om mee op reis te gaan. Je kunt vanuit je luie stoel de hele wereld rond, maar ook fantasiewerelden bezoeken. Om nog maar te zwijgen van de mogelijkheden van tijdreizen!

Tekst: Romy van Krieken

Emotionele reis In films verlopen reizen vaak niet alleen geografisch maar ook emotioneel. De persoon die onderweg is, komt in de regel niet alleen de mensen aan de kant van de weg tegen maar net zo hard zichzelf. De hoofdpersoon in Slow West is daar een goed voorbeeld van. De naïeve Jay Cavendish (Kodi Smit-McPhee) is zijn geliefde achterna gereisd van Schotland naar Amerika. Hij wil zich met haar herenigen om nog lang en gelukkig samen te leven. Iedereen weet dat dit niet zonder slag of stoot zal gebeuren. Het eerste teken is zijn ontmoeting met Silas (Michael Fassbender) die hem in eerste instantie zijn bescherming aanbiedt, maar later net zo goed een bedreiging kan blijken te zijn.

Coming-of-age verhaal Als je de stoere bakkes van Silas naast de babyface van Jay ziet, is al meteen duidelijk waar de macht in deze relatie ligt. Maar tot het einde toe wordt in het midden gelaten wat Silas daarmee gaat doen. En dat is wel zo interessant. Evenals de innerlijke reis die Jay aflegt en waarvan hij pas aan het einde het doel bereikt. Met iedere ontmoeting daar tussenin wordt hij weer een stukje volwassener, wijzer, en helaas ook wat harder. Het is bijna een coming-of-age verhaal in de vorm van een western, waarbij de hoofdpersoon meestal al een lange reis (en navenante ontwikkeling tot stoere vent) achter de rug heeft.

Ironisch De western is, naast de roadmovie, bij uitstek een filmgenre dat op landschappen steunt. We kennen allemaal wel de beelden van weidse vergezichten waar één enkele cowboy doorheen rijdt. Die beelden zijn niet alleen een mooie weergave van zijn eenzaamheid, ver van de beschaafde wereld die even weinig van hem moet hebben als anders-

HiQuarterly • reizen • september 2015

om. Het heeft ook een ironische laag.Want door die uitgestrekte vlaktes lijkt alles zichtbaar te zijn, terwijl je in het Wilde Westen juist voortdurend op je hoede moet zijn. Overal kan iets achter schuilen: niet alleen een ratelslang achter de cactus, maar ook een pistool onder de pokertafel.

Loom tempo En als we het toch hebben over zaken die niet zijn wat ze lijken: Slow West ziet er uit als een Amerikaanse western, maar is helemaal in Nieuw Zeeland opgenomen, een land dat als geen ander het verband tussen films en reizen ter harte heeft genomen. Hun toeristische industrie ontplofte zo’n beetje na het succes van The Lord of the Rings. Dat effect verwacht ik niet van Slow West- tenzij iemand op zoek is naar een plekje om rustig te kunnen mediteren... Naast de vergezichten wordt dat idee versterkt door het lekker lome tempo waarop de personages door het beeld sjokken en hun verhaal uit de doeken wordt gedaan. Die filmtitel is niet voor niets gekozen, al gebeurt er toch steeds genoeg om de aandacht erbij te houden. Alles bij elkaar een puik regiedebuut van John Maclean, die tevens het scenario schreef.

Slow West draait vanaf 17 september in de bioscoop.

Romy van Krieken werkt al sinds haar studie

Filmwetenschap, meer dan twintig jaar geleden, bij het Veronica-blad. Daarnaast houdt ze zich bezig als filmdocent, quizmaker en tolk/vertaler. Ze woont in Utrecht, maar is een geboren Limburgse.

Een persoonlijke filmreis Puber op Tienertour De mooiste filmreis is A Personal Journey with Martin Scorsese Through American Movies. De begaafde regisseur - en minstens zo begaafde filmdocent - neemt ons mee op reis door de filmgeschiedenis. Hij beweegt daarbij niet in een rechte lijn, maar dwaalt rond als een puber op Tienertoer. Hij laat onderweg zien dat geen enkele film, genre of persoon op zichzelf staat. Dat alles voortbouwt op de conventies die door voorgangers zijn bepaald, zoals de cowboy zijn weg in de woestijn vindt door het spoor van de outlaw te volgen. Onze reisleider laat zien wat er bij komt kijken om een film te maken, wat de kernmerken van een genre zijn, hoe de trukendoos van een maker zich uitbreidt, en hoe ook de kijker zich ontwikkelt en zijn visuele alfabetisme vergroot.

Combinatie van Oost en West We krijgen te zien hoe – net als bij de ontginning van het Wilde Westen – Europeanen hun stijl en tradities meenamen naar de Verenigde Staten. Zoals Jay in Slow West zijn jongensdromen meeneemt, zo brachten de Europese filmers hun artistieke dromen naar Hollywood. En zoals altijd is het de combinatie van oud en nieuw, oost en west, wat het beste resultaat oplevert. Jay

en Silas komen samen verder dan alleen; en de Europese filmmakers tilden de Amerikaanse industrie op een hoger plan.

Perspectief van tijd Scorsese plaatst alles mooi in perspectief; bijvoorbeeld hoe de gangsterfilm onder invloed van de Tweede Wereldoorlog en Depressie steeds killer werd. Het laat zien hoe de films niet alleen iets zeggen over de tijd waarin ze zich afspelen, maar ook over de tijd waarin ze gemaakt zijn. Zoals je op reis behalve het nieuwe land ook je eigen land beter leert kennen.

Lonely Planet Natuurlijk zijn er volop plekken die niet worden aangedaan, maar dit is nu eenmaal een persoonlijke reis, en aangezien de gids (vooral) regisseur is, wordt met name dat element belicht. Hij heeft wel een aantal interessante reisgenoten verzameld, zoals Clint Eastwood en George Lucas, die minstens zoveel kunnen vertellen over het gebied waar we doorheen trekken. Een soort Lonely Planet van de locals. Bekende films (The Godfather!) en minder bekende films (Colorado Territory?) komen voorbij. En die laatste zijn stiekem het leukst. Je voelt dat Scorsese je het liefst de complete films zou laten zien en daar kun je het na zijn fragmenten en gebabbel alleen maar mee eens zijn. Ook als je geen filmfan bent, word je door de reiskoorts aangestoken.

A Personal Journey is uitgebracht op dvd en online te zien bij dailymotion.com. Wie nog meer filmreizen met Scorsese wil maken, kan terecht bij zijn documentaire Il mio viaggio in Italia, over zijn minstens zo grote fascinatie voor de Italiaanse cinema.

HiQuarterly • reizen • september 2015

column

Het gevoel van VERRIJKING V

eel componisten laten zich inspireren door verre reizen. Zo laat bijvoorbeeld de Franse componist Saint-Saëns duidelijke Egyptische invloeden horen in zijn vijfde pianoconcert. Ravel heeft zijn stuk Introduction et Allegro (voor harp en ensemble) in twee weken tijd geschreven, vlak vóórdat hij met vrienden op reis zou gaan. Wellicht heeft de gedachte aan die mooie reis hem de inspiratie gegeven om één van de beste harpstukken ooit te maken. De luisteraar op zijn of haar beurt wordt juist geïnspireerd door hun muziek. De impressionistische muziek van Debussy en Ravel doet me vaak denken aan de bewegende natuur, aan hoe mooi het Franse leven toen moet zijn geweest. In dit opzicht kan muziek ook geweldige PR voor een land zijn. Wie wil bijvoorbeeld niet dolgraag naar de schöne blaue Donau na het horen van die prachtige wals van Johann Strauss? Na een reis - ook al is het een zware verre reis geweest onthoud ik vaak de mooie ervaringen ervan; dat geweldige landschap of stadsgevoel, de glimlach op de gezichten van de mensen die ik heb ontmoet, de smaak van het eten en de kick van het ontdekken. Het gevoel van verrijking wint het dan van de ongemakken die erbij kwamen kijken. Muziek is ook in dat opzicht vergelijkbaar met reizen. Toen ik Jeroen Krabbé om een verhaaltje in mijn cd-boekje vroeg, omschreef hij het als volgt: “Iedereen kan zo’n reis maken in z’n hoofd; het is de muziek die je meeneemt.” Wellicht doet het je glimlachen omdat het je aan iets leuks doet denken. Of laat het zomaar tranen naar boven komen door de opkomende gedachte aan die ene ingrijpende gebeurtenis. Ben je niet op reis geweest deze zomer? Luister dan eens naar de Introduction et Allegro van Ravel en waan je voor eventjes in een ander land.

Lavinia Meijer

Lavina Meijer is Nederlands bekendste harpiste. Haar laatste album heet ‘Voyage’ en is een ode aan het reizen, met Franse muziek van Tiersen, Satie, Debussy en Ravel. Meer info via www.Laviniameijer.com

HiQuarterly ••reizen reizen• •september september2015 2015

recept

STREETFOOD Als je op reis gaat, is eten in kleine volkskantines en aan kraampjes op straat een erg goede manier om het land en haar inwoners te ontdekken. Onderstaande recepten zijn populaire gerechten van carts, kioskjes en popup restaurantjes over de hele wereld.

AFRIKA - CHICKEN CHINCHINGA

AMERIKA - QUESADILLAS CON FRIJOLES

200 gr kipfilet in stukjes 2 el olijfolie bamboespiesjes 2 teentjes knoflook 1 rode paprika in stukjes 2 el versgemalen gember 1 rode ui in stukjes 1 kleine ui (fijn gesneden)

8 tortillas 1 paprika 200 gr belegen kaas 1 ui 1 teentje knoflook

Voor de suyakruiden: 1 blokje kippenbouillon 1/2 kopje geroosterde en gemalen pinda’s 1/4 kopje chilipoeder 1/4 kopje geroosterde paprikapoeder 1/4 kopje knoflookzout 1/4 kopje uienpoeder 1/4 kopje gedroogde gemengde kruiden zout naar smaak

Beleg de helft van de tortilla’s met kaas en stukjes paprika. Sla de tortilla’s dubbel en bak ze in de oven op 220 graden. Snipper de ui en verhit die met de knoflook in een pan. Voeg de uitgelekte bonen toe (vocht van de bonen bewaren) en prak ze met een vork tot een grove puree. Voeg eventueel wat van het eerder bewaarde bonenvocht toe en breng alles op smaak met zout en peper. Serveer met verwarmde mais.

AZIË - MANGO LASSI

Leg de bamboespiesjes een uurtje in het water. Meng de gember, knoflook en kleingesneden ui met de olie tot een pasta. Laat de kip er een uur in marineren. Prik daarna de stukjes kip aan de bamboestokjes en wissel ze af met paprika en ui. Mix alle ingrediënten van de suyakruiden door elkaar. Haal de spiesen door de kruiden en gril de spiesen tot ze aan beide kanten gaar zijn. Haal ze daarna nogmaals door de kruiden.

MIDDEN-OOSTEN - SAMBUSAK 300 gr bloem 200 gr Griekse yoghurt 60 ml olijfolie 1 el bakpoeder 1/2 tl zout

2 el olijfolie 400 gr kidneybonen mais zout, peper

1 ei 100 gr bladspinazie 200 gr feta sesamzaad zout en peper

Kneed de ingrediënten voor het deeg en laat het bedekt een uurtje rusten in de koelkast. Stoom de spinazie een minuut en hak het fijn. Brokkel de feta en roer het met zout en peper door de spinazie. Rol het deeg uit, maak er plakjes van, doe de vulling erop, vouw het deeg dicht en druk na met een vork. Bestrijk ze dan met opgeklopt ei. Besprenkel met sesamzaadjes. Bak ze in twintig minuten op 180 graden in de oven.

150 ml yoghurt 1 tl limoenrasp 2 rijpe mango’s 4 el poedersuiker 75 ml sinaasappelsap blaadjes munt 1 tl limoensap Pureer de mango en roer het met de sappen, rasp en poedersuiker door de yoghurt. Zet het in de vriezer en klop het elk half uur los met een vork. Doe dit ongeveer vijf keer, tot er ijskristallen ontstaan. Garneer bij het serveren met blaadjes munt.

AUSTRALIË - MEAT PIE 500 gr rundergehakt 2 uien 2 el bloem 1/2 tl oregano snufje nootmuskaat

2 tl worcestershiresaus zout en peper 2 blokjes bouillon 8 plakjes bladerdeeg ketchup

Mix alle ingrediënten met het rundvlees en bak het tot het gaar is. Druk de plakjes bladerdeeg in cupcakevormpjes Doe het gehakt erin, vouw ze dicht en prik er een paar gaatjes in. Zet ze twintig minuten in de oven op 180 graden. Serveer met ketchup.

HiQuarterly HiQuarterly• •reizen reizen•• september 2015

boeken

De boekwinkel staat vol met reisgidsen, -verslagen, -dagboeken en -romans. Het valt niet mee om daar een selectie uit te maken van bijzondere boeken. Hieronder een greep, die hopelijk inspireert om te gaan lezen of om zelf op reis te gaan. Tekst: Marion de Groot

Te gek! Wereldtrip van een jonge psychiater

psychiater te zijn om zijn zelfanalyses te maken. Toch is het een aardig boekje voor wie reizen het liefst vanaf de bank maakt of wie ‘misschien ooit’ op wereldreis wil.

Zodra hij zijn opleiding heeft afgerond vertrekt psychiater Remco Dijkstra Remco Dijkstra, 2013 voor een wereldreis van een jaar. ISBN 9038923287 Op zoek naar avontuur, uitdaging en zichzelf reist hij door Azië, Noord- en

The Green Kitchen Travels Heerlijke en gezonde vegetarische gerechten uit de hele wereld Het Deens-Zweedse paar David en Luise verzamelt op hun weblog gezonde vegetarische recepten. Met

Marion de Groot (1981) woont in Amsterdam en is zelfstandige in de IT onder de naam Pick my Brain. Als requirementsanalist vertaalt ze de eisen van de klant in realistische specificaties voor de programmeur. Ze is sinds 2010 lid van Mensa.

met daarbij anecdotes en tips voor dieetbeperkingen onderweg en het reizen met een jong kind. Veel recepten zijn niet alleen vegetarisch maar ook glutenvrij of veganistisch, of met variatietips daarvoor. Als het oorspronkelijke gerecht niet vegetarisch was hebben ze een creatief alternatief bedacht. Toch is de toon niet krampachtig en geven de tips voldoende ruimte om de recepten aan je eigen wensen aan te passen. De prachtige foto’s en positieve levensinstelling van het koppel maken het een inspirerend kookboek, ook voor de flexitariërs.

David Frenkiel en Luise Vindahl, 2015 ISBN 9023014480

Niet remmen maar vliegen Over 40 landen met een zelfbouwvliegtuig

Zuid-Amerika en Afrika.Terwijl hij zijn ervaringen met duiken, bergwandelen en hallucinogene drugs beschrijft evalueert hij zijn angsten en drijfveren. De avonturen worden afgewisseld met e-mails aan Frans, zijn psychiater tijdens zijn opleiding, met wie hij zijn gedachten deelt. Dijkstra is duidelijk geen ervaren reiziger, psychiater of schrijver. Met het invullen van de opgeroepen vragen voor psychiater Frans (‘Je vraagt je zeker af waarom ik dit doe.’) gebruikt hij veel woorden voordat hij tot de kern komt. De e-mails aan Frans zijn weinig geloofwaardig. Je hoeft geen

HiQuarterly • reizen • september 2015

hun dochtertje van (bij vertrek) nog geen zeven maanden oud zijn ze op wereldreis geweest en onderweg verzamelden ze recepten en inspiratie. Het boek bundelt hun favoriete recepten van deze en andere reizen,

Mensalid Jeroen Komen verveelde zich, dus kocht hij een vliegtuig. Met de eenmotorige tweezitter reist hij naar alle hoeken van Europa, waar hij met liften en couchsurfen de lokale bevolking opzoekt. Anecdotes van markante persoonlijkheden en bijzondere situaties worden afgewisseld met overdenkingen over de wereld vanuit een verrassend perspectief en foto’s vanuit de lucht en op de grond. Het boek is nog niet af en de definitieve vorm moet nog worden bepaald.

Wel is duidelijk dat Jeroen een verteller is Als je je blijft afvragen waarom, word vol verhalen, met een vlotte en informele je hier langzaam gek. schrijfstijl. Op het Oktoberweekend verHet 189 pagina’s tellende boek is lekker leesbaar en erg grappig. Hij weet de meest bizarre details te beschrijven en schept een boeiend beeld van dit vreemde land. Het is interessant

tergrond en geschiedenis geeft bij de gewoontes en gebruiken, waardoor het perspectief van de Japanners beter te begrijpen is. Het blijft niet hangen bij het eten met stokjes en het drinken van thee, maar gaat ook in op de wat subtielere verschillen en gebruiken in privé- en zakelijke situaties. Het boek richt zich op zakelijke bezoekers, maar is net zo relevant voor toeristen die graag contact maken met de lokale bevolking. Het geeft veel praktische tips en de persoonlijke anekdotes zijn

telt hij er meer over. Tegen die tijd is zijn boek ongetwijfeld verder gevorderd. Iets voor zowel Ruslandliefhebbers als om naar uit te kijken. -leken. Na het lezen begrijp je de Russen nog niet veel beter, maar dat was Jeroen Komen, 2015 vast niet de bedoeling. Meer info: www.nietremmenmaarvliegen.nl/

Rusland voor gevorderden Berichten van een overlever Al jaren woont en werkt Jelle Brandt Corstius als correspondent in Rusland. Hij vertelt over zijn dagelijks leven in Moskou en wat hij tegenkomt op zijn reizen door Rusland en omringende landen. Elk hoofdstuk is een losstaand verhaal waarin hij met veel humor de absurde situaties beschrijft. Zijn belangrijkste tip:

Jelle Brandt Corstius, 2008 ISBN 9044610937

Behind the Japanese Mask How to Understand the Japanese Culture and Work Successfully with It Er zijn heel wat boeken geschreven over de cultuur van Japan. Dit boek valt op omdat het net wat meer ach-

herkenbaar als je er een keer bent geweest. Het Engels is goed leesbaar, de dikte (186 pagina’s) is goed te doen tijdens de vlucht naar Japan en de opbouw is overzichtelijk per thema. Een aanrader voor de serieuze Japanreiziger.

Jonathan Rice, 2005 ISBN 1857039688

HiQuarterly • reizen • september 2015

sudoku Geen vakken van 3 bij 3, maar onregelmatige vakken met de cijfers 1 t/m 9. Ook op de diagonalen staan de cijfers 1 t/m 9. In de grijze hokjes op de diagonalen staan even cijfers. InNr. de gestippelde vakken staan verschillende cijfers, waarvan de som het vermelde getal is. 4 Voor het eigenlijke oplossen is het middelste cijfer uit te rekenen. 14

Helaas is dit de laatste sudoku van Joop Poels. Voor het volgende nummer zijn wij dan ook op zoek naar iemand die het stokje van hem over kan nemen.

Interesse? Mail dan naar: redactie@hiquarterly.nl

Oplossing puzzel HiQuarterly #10

COLOFON HiQuarterly is een kwartaalpublicatie van Vereniging Mensa Nederland en verschijnt in maart, juni, september en december

Hoofdredacteur:

Sudoku:

Abonnementen en losse nummers:

Michan Biesbroek

Joop Poels

Redactie:

Auteurs:

Michan Biesbroek Ingrid Touwslager

Marco Deurloo Marion de Groot Romy van Krieken Lavinia Meijer Anne van Overbeek Caren Peeters

HiQuarterly verschijnt vier keer per jaar. Een los nummer kost € 5,95 (jaarabonnement €19,95). Voor bestellingen en vragen over betaling en bezorging kunt u contact opnemen met HiQuarterly@ mensa.nl

Art Director: Robert Nijboer

Corrector: Yvonne Veltmaat

Fotografie: Jeroen Komen (Karakteristiek) Zak Noyle (‘Over’ Prijsvraag) Corbino (L. Meijer)

38 38

Redactieadres: HiQuarterly T.a.v.Vereniging Mensa Nederland Horapark 9, 6717 LZ Ede Mail: hiquarterly@mensa.nl Twitter: @HiQuarterly www.facebook.com/HiQuarterlyNL

HiQuarterly ••reizen reizen• •september september2015 2015

Advertenties: Hiquarterly@mensa.nl Informatie voor leden van Ver. Mensa Nederland: Vanaf februari 2013 zijn alle uitgekomen HiQuarterly’s via een Mensa Wiki-pagina op te vragen in PDF-formaat. Wilt u geen papieren HiQuarterly, meld u dan aan op de Mensa-lijst “hiq-aankondiging”. Heeft een nummer u niet per post bereikt? Stuur een bericht naar ledenadministratie@mensa.nl Aan alle personen die genoemd worden in dit nummer is toestemming gevraagd voor gebruik van hun naam buiten de vereniging.

Het thema van het volgende nummer is ‘creativiteit’

HiQUARTERLY

Kwartaalpublicatie van Vereniging Mensa Nederland

#12 jaargang 3 // december 2015

CREATIVITEIT

€ 5,95

De slimmeriquiz!

Hoe ver komt een kind dat van kunst houdt

Design thinking

Waarom het creatieve proces jou kan helpen

CREATIEF & HOOGBEGAAFD vloek of zegen?

Rechten en aansprakelijkheid Niets uit deze uitgave mag - op welke wijze dan ook - worden overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Citeren met bronvermelding is wel toegestaan. Alle auteursrechten worden uitdrukkelijk voorbehouden. Beweringen en meningen, geuit in de artikelen en mededelingen in HiQuarterly zijn die van de auteur(s) en niet (noodzakelijkerwijs) die van de redactie of Vereniging Mensa Nederland. HiQuarterly besteedt de uiterste zorg aan de betrouwbaarheid en actualiteit van alle gepubliceerde artikelen in het magazine, maar kan niet aansprakelijk worden gesteld voor kennelijke onjuistheden. Vereniging Mensa Nederland aanvaardt geen aansprakelijkheid voor kennelijke onjuistheden in deze publicatie. Bij de keuze van het illustratiemateriaal is getracht de daarop berustende auteursrechten te ontzien of te honoreren. Zij die menen auteursrechtelijke aanspraken te kunnen maken, worden verzocht contact op te nemen met de uitgever.

HiQuarterly • reizen • september 2015