BLAD VAN DE HKU nr 17: culturele bagage december 2009
.unst
culturele bagage
Intensive Parenting Wat kunst betreft is Natascha Boel een laat-
. inhoudsopgave
Kim Brand studeerde dit jaar af in Audiovisual Media met De Zorgfabriek. Haar film werd op het Nederlands Film Festival bekroond met een wildcard ter waarde van € 40.000,- voor een volgende documentaire. De Zorgfabriek is inmiddels op tv uitgezonden en was op het IDFA te zien als The Care Factory. Vindt Kim haar documentaire onmisbare culturele bagage?
bloeier; pas op haar 35e begon ze haar opleiding aan de HKU. Afgelopen zomer studeerde ze bij Illustration af met haar eindexamenproject Intensive Parenting (pagina 8 en 9). Voor de cover
4 Vijftien klasgenoten met dezelfde passie
van dit nummer selecteerden we een assemblage, geïnspireerd op het werk van Polly Becker. De drang om kunstenaar te worden, voelde Natascha al vroeg: 'Als kind zat ik altijd te
5 Als een film vaag is, haakt Tim Kamps af
tekst Lambertha Souman fotografie Pet van de Luijtgaarden
tekenen en te knutselen en op mijn veertiende wist ik dat ik naar de kunstacademie wilde. Mijn ouders hadden andere plannen en vonden dat ik voor een gedegen opleiding moest kiezen. Die
6 Stimuleren is iets anders dan door de
academie kon altijd nog.' En dus ging ze Rechten studeren. Natascha werd
strot duwen!
juriste bij grote advocatenkantoren op Curaçao en in Rotterdam en Amsterdam. Toen ze op het punt stond notaris te worden, speelde haar oude liefde weer op. Wilde ze nog een kunstopleiding doen, dan moest het 'nu' gebeuren. In haar eindexamenwerk bracht ze het spanningsveld met haar opvoeding in kaart. De wens om kunstenaar te worden, werd door haar ouders met goede
10 Botsen, dat zou elke HKU-student
bedoelingen beteugeld. Intensive Parenting werpt daarom vragen op als:
moeten doen
Waar houdt bezorgheid en bescherming op en begint verstikking? Natascha: ‘Het zijn vragen die al jaren doorschemerden in mijn werk. In mijn laatste jaar heb ik ze zo concreet mogelijk bij elkaar gebracht.’ Intensive Parenting werd door Li Edelkoort geselecteerd voor de Talent 2009
12 Als je niet ken spellen, dan kon je niet
expositie in het Eindhovense Designhuis.
schrijven
. portfolio
13 Otto Ketting ziet dat het een retro-tijd is
. redactioneel
Oud
‘In het wooncentrum voor ouderen waar mijn film over gaat heb ik vijf jaar gewerkt als weekendhulp. Om het weekend begeleidde ik allerlei activiteiten met dementerende ouderen. Ze waren altijd heel blij als ik kwam. Die vijf jaar ervaring daar is de culturele bagage die ik nodig had om mijn film te kunnen maken. Het laatste jaar dat ik er werkte was er een soort piepsysteem. Normaal liep je bij een bewoner de kamer binnen om even hallo te zeggen als hij of zij niet naar de activiteiten kwam. Nu hoorde je voortaan eerst “piep-piep”: ik moest altijd in- en uitchecken. Verschrikkelijk! Van minuut tot minuut kon ik dromen wie van welke kamer hoe laat naar de wc ging, want op het laatst deed ook ik zorgtaken. Toen heb ik tegen de manager gezegd dat ik graag een documentaire wilde maken die laat zien hoe hard iedereen werkt om alles voor elkaar te krijgen en hoe iedereen wordt tegen gewerkt door de bureaucratie.’ levensstijl ‘Het mooie aan het thema van mijn film vind ik dat het universeel is. Iedereen kent ouderen en we worden – als het niet tegenzit – allemaal oud. Daarom is het voor iedereen goed om mijn documentaire te zien. Hoe we met onze ouderen omgaan, zegt ook veel over onze levensstijl. We hebben niet eens tijd om onze kinderen te verzorgen, laat staan onze ouders. Als je ziet hoe weinig bezoek sommige mensen kregen, belachelijk!’ ‘Ik denk dat iedereen mijn documentaire als culturele
bagage kan gebruiken. Dat vind ik trouwens wel een groot begrip: je moet je dan eerst afvragen wat cultuur is. Cultuur is voor mij wat we doen, hoe we met mensen omgaan, alles wat je leert in je omgeving. Culturele bagage is voor mij “weten wat er in je omgeving en de wereld speelt”. Heel persoonlijk. Een automonteur heeft andere culturele bagage nodig dan een documentairemaker.’ Afrika ‘Ik wil documentaires maken waarvan mensen het thema kunnen toetsen in hun eigen leven. Mijn documentaires moeten iets losmaken. Dat hoeft niet altijd negatief te zijn. Ik wil mijn publiek aan het denken zetten. Tegen het vergeten van Tamara Miranda vind ik een heel mooie documentaire. Daarin laat ze zien hoe mensen proberen herinneringen vast te leggen. Ik hou van documentaires die iets poëtisch hebben. Die niet praatje-plaatje zijn en letterlijk iets vertellen, maar een gevoel overbrengen. En met “gevoel” bedoel ik nadrukkelijk niet de documentaires die puur gericht zijn op sensatie en emotie. Want daar hou ik helemaal niet van.’ ‘Mijn volgende documentaire wil ik graag in Afrika maken. Het is echter de vraag of dat op tijd lukt. De documentaire die ik mag maken van de wildcard, moet namelijk binnen een jaar af zijn. Als het allemaal doorgaat, wordt het een documentaire over meisjesinitiatie. Ik wil laten zien hoe vrouwen voorbereid worden op het huwelijk.’
worden we allemaal
3
TDK Als donder en bliksem sloeg het nummer Master of Puppets van Metallica bij me in. Letterlijk. Ik stond in mijn onverlichte slaapkamer met de Pioneer op 10. Buiten trok een zwaar onweer over. Master of Puppets eindigde met een duivelse lach van zanger James Hetfield en precies op dat moment vertakte zich een helwitte bliksemschicht boven de daken. De klap kwam binnen de seconde. Ik was veertien en voelde me opmerkelijk energiek. De cassettebandjes van TDK speelden destijds een hoofdrol in mijn leven. Die bandjes stroomden rijkelijk binnen: mijn vader runde een radio- en televisiezaak. Wanneer ik vrienden bezocht die de nieuwste Iron Maiden of Helloween bezaten, was de uitwisseling simpel: ik gaf ze twee TDK’s – op een ervan namen ze voor mij de plaat op, het andere mochten ze houden. Zo ook die novemberavond. Bij René luisterden we naar het nieuwe album van Judas Priest, terwijl dat werd getaped op een maagdelijke TDK D-60. Een hagelbui kletterde tegen het raam van zijn zolderkamertje. ‘Kijk je zo nog mee naar Monsters of Rock?’ vroeg hij toen de plaat erop stond. ‘Ken ik niet,’ antwoordde ik, ‘maar ik blijf nog wel efkens tot het droog is.’ René zapte naar Sky Channel. Een reclame voor zes cd’s met
Kim Brand
culturele b agage
Kuns tenaar
Herman Broo d Kuns twer k De St. Piet er in
Rome met al les erop, eraan en erin. Jona than Sa fran Foer het wonderba
Schrijver Bo ek
arlijke vo orval met de hond in de nacht (Mar
k Haddon) Gebouw Niet de Facu lteit KMT. Film me and yo u and ever yone
sixtiesmuziek trok voorbij, gevolgd door een leader over een zeilrace rond de wereld. Toen knalde het intro van Monsters of Rock binnen. Een dertiger in zwart leren jack stond grijnzend in een bordkartonnen decor van palmen, papieren grafzuilen en vleermuizen aan net iets te dik visdraad. Temidden van een geënsceneerde bliksem hief de presentator met gevoel voor kitsch zijn armen in de lucht. De woorden ‘Mick Wall’ verschenen in een te groot lettertype naast zijn hoofd. Na een kort inleidend praatje over de hoofdgast van de avond zei Mick: ‘Let’s have some heavy metal now. This is Metallica’s Master of Puppets.’ De soundtrack van mijn pubertijd kreeg zijn visuele equivalent. Sinds die novemberavond heb ik geen enkele aflevering gemist. De verzameling TDK-bandjes had al gauw gezelschap van een groot archief videobanden. Van hetzelfde merk.
Edwin Verhoeven
COLOFON
Hoofd- en eindredactie Edwin Verhoeven
Fotografie Patrick van de Luijtgaarden
Advertenties Bureau van Vliet, Postbus 20,
.unst is een uitgave van de Hogeschool voor de Kunsten
Redactie Marcella Das, Johan Kuhlmann, Rob Rombouts,
Illustraties Ashkan Honarvar, Leon Martakis
2040 AA, Zandvoort, T (023) 571 47 45
Utrecht. Het blad verschijnt vier keer per jaar en wordt
Fanny de Ruiter, Rick Steggerda, Elfie Tromp, Tim Veenstra
Ontwerp Studio Vrijdag
Reacties Postbus 1520, 3500 BM Utrecht, T 030 233 22 56
gratis verspreid onder studenten, medewerkers en relaties
Verder werkten mee Lambertha Souman
Druk Printec Offset, Kassel
edwin.verhoeven@central.hku.nl
van de HKU.
Cover/portfolio Natascha Boel
Oplage 4000 ex.
www.hku.nl/unst Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder voorafgaande toestemming van de HKU.
(een film wa Do cumenta ire
we know
ar geen logica
van Miranda July.
three room s of mela
in zit)
ncholia (v an Pirjo Honk as alo) Regiss eur Ik let altijd op de film en ni et op de regisseur. Maar goed: Je roen Berk vens. Gerecht Sushi Kuns tvorm Film Stad Amst erdam Muzie k Ik hou heel er g van muzie k, maar niet van Top40 en commer ciële muziek. Cultuur Ik ben echt te jong om da t nu al te kunnen bean twoorden. Filos oof Bas Haring Op inie maker Ik heb net zelf opinie ge maakt, met m’n film. Mens Dé mens be st aa t niet, m et nadruk op dé. Ontwikke ling Nieuwe m edia vind ik he el spannend. Tijdschrift oor Ga me olonisten va k n catan, de bordversie. En rummikub . Ik hou niet van com puterspelletje s.
Eigenlijk ben ik een beetje mislukt, vind je niet? tekst Tim Veenstra illustratie Studio Vrijdag
Bij de opleiding Writing for Performance van de HKU staat cultuur hoog in het vaandel. Studenten raken er vertrouwd met verschillende theaterstromen en -stijlen, en hun geschiedenis. Ook wordt van hen een actieve houding verwacht wat betreft lezen en cultuurbezoek. Toch selecteert de opleiding niet op culturele kennis, maar op potentie, talent en houding. Het kennisniveau kan per student dus flink verschillen. Hoe gaat die student daar mee om?
Kansen voor de jonge hond Derdejaars Ayla Schneiders was 17 toen zij werd aangenomen. ‘Leeftijd is en was zeker een factor tijdens mijn opleiding. Ik was in het begin strontnieuwsgierig, blij dat ik eindelijk mocht beginnen met iets wat ik echt wilde. Al snel werd duidelijk dat mijn leeftijd wel degelijk een rol speelde. Iedereen zag mij als de jonge hond, de benjamin die heen en weer gejonast werd tussen zeker of onzeker, naïef of alwetend. Die rol speelde ik ook graag: hij gaf mij toegang tot de mensen en ik kreeg aandacht. Tegelijkertijd kon ik door die rol niet laten zien dat ik wel klaar was voor ‘het grote werk’. Dat ik ook interessante gedachten en ideeën had. Ik werd niet helemaal serieus genomen.’ urgentie Alumnus Lucas de Waard beaamt dat: ‘In eerste instantie zag ik mijn leeftijd niet als belemmering, maar tijdens de opleiding werd wel duidelijk: ik was in het begin niet klaar om te geven wat er gegeven moest worden. Ik koppel dat aan leeftijd, omdat ik denk dat weinig mensen op hun 19e genoeg bagage hebben om zich vol overgave op schrijven te storten. Het is te moeilijk om dan al te weten waarom je doet wat je doet. Waarom je dag in dag uit je gedachten, je emoties en je zoektochten in tekst probeert te vangen. Een schrijver put nu eenmaal uit zijn emotionele bagage bij alles wat hij schrijft. Daar hoeven we niet moeilijk over te doen. Als jonkie kom je een heel eind met fantasie en aanleg voor taal, maar als het er echt op aankomt moet je toch een soort urgentie hebben. Volgens mij speelt leeftijd daar absoluut een rol in. Daar is niks raars aan.’
‘Culturele bagage is nu bijvangst’ Niet iedereen koppelt jong zijn aan een lichte culturele bagage. Jelmer Soes studeerde in 2008 af. Toen hij op zijn 17e begon was hij absoluut een ‘jonge hond’, maar zijn leeftijd bood ook kansen. ‘Dat ik theater en kunst nog moest ontdekken, gaf mij juist de kans om met een onbevangen blik te kijken. In het eerste jaar ga je toch vooral terug naar de basis. Voor mij liep de teller nog nauwelijks en was dat dus geen probleem.’ Leeftijd en culturele kennis blijken dus zeker van invloed op de schoolcarrière. Is er bij Writing for Performance dan ook veel aandacht voor het verwerven van culturele bagage? ‘Dat valt wel mee,’ zegt Cees van der Pluijm, die er onder andere poëzie en beschouwend
schrijven doceert. ‘Het verwerven van culturele bagage is nu bijvangst bij vakken als beschouwend schrijven, proza en poëzie. Theatergeschiedenis is natuurlijk een vak op zichzelf. Maar ik vind dat kunst- en literatuurgeschiedenis in samenhang met algemene geschiedenis een groot vak zou moeten zijn. Er is nu nog een te groot verschil tussen wat studenten in de propedeuse weten van klassieke muziek, literatuurgeschiedenis, beeldende kunst, de bijbel – om maar een paar dingen te noemen – en wanneer zij weggaan.’ aanstekelijk Van der Pluijm legt de verantwoordelijkheid vooral bij het onderwijs, niet bij de studenten zelf. Toch vinden de studenten dat ze genoeg gestimuleerd worden om culturele evenementen te bezoeken. Ayla Schneiders: ‘In het begin schrok ik: er is zoveel te zien en te beleven. Ik bevroor een beetje. Maar daar schiet je niets mee op, dus ben ik gewoon begonnen: boek pakken en lezen. Stap voor stap. Daarnaast leerde ik van mijn klasgenoten, zonder dat zij of ik daar bewust iets voor hoefden te doen. Binnen twee maanden had ik meer geleerd dan tijdens mijn middelbare-schooltijd. Ik had vijftien klasgenoten om me heen met dezelfde passie en interesse voor theater. Bij elkaar opgeteld: tientallen soorten theaterervaringen, honderden begrippen, woorden en uitdrukkingen en nog meer stukken om kennis mee te maken.’ Jelmer Soes: ‘In een klas met gepassioneerde mensen zitten werkt aanstekelijk. We hebben veel voorstellingen bezocht, van grote gezelschappen tot eindpresentaties van de acteurs. Veel kunst tot je nemen, dat werd van alle kanten gestimuleerd. En ik stond er ook voor open: ik had een boel in te halen.’ Concluderend, spelen leeftijd en culturele bagage altijd een belangrijke rol binnen een kunstopleiding? De Waard: ‘In de meeste gevallen wel denk ik. Aan de andere kant: talent is talent. Soms is iemand gewoon klaar om serieus aan het werk te gaan. Ik weet achteraf dat ik dat niet was. Te jong, te hongerig naar ervaringen. Anderzijds was de oorwassing die ik kreeg misschien net wat ik nodig had voor een goed begin.’
5
Tim Kamps
culturele bagage
Kunstenaar Stef Kamil Carlens Kunstwerk Kaboute r But t Plug Schrijver Herman Hesse Boe k lord of the ring s
Geb ouw
operagebouw Oslo Film dangero us liaisons (me t Joh n Malkovich) Ger echt aardappelpuree met jus Stad Rot terdam Muziek Prince Cultuur Filo soof
tekst Elfie Tromp fotografie Pet van de Luijtgaarden
Tim Kamps studeerde een blauwe maandag dramaschrijven aan de HKU en probeerde het daarna bij de opleiding tot dramadocent. Uiteindelijk belandde hij zelf op het podium en werd, jawel, een levende legende. Momenteel tourt hij met zijn groep Kamps en Kamps en hun nieuwe voorstelling ‘1’ door het land. Hoe ziet hij zijn culturele opvoeding?
Nederlandse Elfie Tromp
Opiniemaker
Jan Mulder
Mens
Mijn vader
Ontwikkeling
becoming a man
‘Volgens mij pas ik niet in een bepaalde stroming of cultuur. Ik weet ook niet zo goed wat voor soort cabaret wij maken. Of in welke ‘traditie’ wij vallen. Het wordt getypeerd als slapstick en fysiek theater, terwijl we daar niet heel bewust voor kiezen. We weten wel wat we niet willen. We willen niet moraliserend zijn of zo’n suffe opbouw in de show van praatje-liedjepraatje. Zelf ben ik fan van Waardenberg & De Jong. Die maken fysiek en intelligent theater zonder dat het verplicht ergens over gaat, dat vind ik heel fijn.’ ‘Ook als ik nummers maak met mijn bandje, weet ik niet wat voor soort muziek dat is. Pop, denk ik. Ik zet zelf nooit een plaat op want dat vind ik na een paar nummers al irritant. Thuis werd altijd Bob Dylan gedraaid. Nog steeds de enige
zanger die me na drie nummers niet irriteert. Je hoort artiesten weleens zeggen: “Die zanger of die plaat is bepalend geweest voor de rest van mijn leven”. Voor mij weegt het niet zo zwaar. Als ik een goed nummer hoor, vind ik het tof, maar op een of andere manier beklijft het bij mij niet zoals bij anderen.’
‘Bob Dylan is de enige zanger die me na drie nummers niet irriteert’
expositie moest. Het doel was altijd: zo snel mogelijk de lijst afwerken om dan de rest van de middag door de stad te zwerven. Dit klinkt natuurlijk een beetje dom, alsof ik niets te melden heb. Ik doe maar wat, want ik kan niks anders. Eigenlijk ben ik een beetje mislukt, vind je niet?’
Kijk op www.cabaretsex.nl voor de actuele speellijst van Kamps en Kamps. Eind dit jaar
‘Ik denk dat ik qua cultuur van mainstream houd. Als een film vaag is, haak ik af: arthouse is meestal niet aan mij besteed. Ik keek vroeger naar Transformers en Star Trek. Aan musea had ik een hekel. Dat kwam door die verplichte vragenlijsten van school als je naar een
verschijnt de eerste cd van Tim’s band Blinky Palermo. Meer info op www.blinkypalermo.nl Met Arjen Lubach vormt Tim het Monica Da Silva trio. Ze waren de hit van de parade afgelopen zomer en gaan volgend jaar weer touren. www.monicadasilvatrio.nl/
Ethisch besef in een heuvellandschap
tekst Lambertha Souman fotografie Pet van de Luijtgaarden
Culturele bagage: bijna iedereen vindt dat je het moet hebben en bijna iedereen heeft er wel een mening over. De .unstredactie ging naar de Faculteit Kunst, Media & Technologie en confronteerde vijf docenten van drie onderwijsafdelingen met het begrip. ‘Het begint met een houding, met interesse, met een open blik.’
Cyrille Bloemers
culturele bagage
‘Foeter foeter!!! Altijd weer die 1-optie-lijstjes waarbij iedere keuze weer een heleboel impliceert en veel te weinig ruimte voor nuance biedt. Geheel in de lijn van een culturele veelvraat heb ik er morgen al weer spijt van en maak ik andere keuzes. Hoe dan ook: dit is mijn lijstje van vandaag (28 oktober 2009): Kunstenaar
Erwin Olaf en Anton Corbijn
Kunstwerk
heaven
Schrijver
Dimitri Verhulst
Boek
& earth (1992) - Bill Viola
ilm as a subversive art f
(1974)
Cyrille Bloemers (1978) is op zoek naar de eigenheid en eigenzinnigheid van iedere student. Hij geeft theorielessen Visuele Cultuur en Analyse bij Media & Technology: ‘Het feit dat iemand bepaalde dingen niet kent, zegt niets over zijn of haar creatieve potentie of openheid. Ik ben altijd huiverig voor mensen die het geijkte rijtje opnoemen. Is dat culturele bagage of papegaaien? “Kom niet aan met Escher en Dali”, zeg ik dan. Ik confronteer studenten graag met culturele bagage die subversief is, tegen de stroom in. Bij mijn favoriete kunstenaars vind ik die subversiviteit altijd terug. Voor sommige studenten ben ik ook heel verwarrend. Ik begin mijn eerste les met de mededeling dat ik ze niet ga vertellen hoe de wereld in elkaar zit. En dat ik ze alleen in richtingen kan sturen waar ze nog niet geweest zijn.’ ‘Ik vind het moeilijk om te zeggen of er iets veranderd is in de manier waarop culturele bagage verkregen wordt. Misschien sta ik nog te dicht bij die generatie. Ik denk dat het niet veranderd is. Ik had, net als de studenten nu, ook vrienden waarmee ik culturele bagage uitwisselde die later door de universiteit werd aangevuld en genuanceerd. Waar je het zoekt maakt niet uit. Dat kan van de kroeg tot internet!’
- Amos Vogel Gebouw
Fondation Cartier (Parijs)
Film adam’s apples (2005) - Anders Thomas Jensen Gerecht
Sashimi
Kunst Laat je anders naar het dagelijkse kijken.
6
‘Cultuur is een plek in een heuvellandschap. Van een heuvel is ook erg moeilijk te zeggen waar ie begint en waar ie eindigt. Die heuvels noemen wij “contexten”. Je culturele bagage is het antwoord op de vraag: “Op hoeveel heuvels voel je je thuis?” Een letterlijke plaats die ik intrigerend vind is Singapore. Daar heb je zoveel culturen naast elkaar!’ ‘Vanuit culturele bagage verwerf je je referentiekader. Kunst gaat over referentie kaders. Wat studenten in huis hebben als ze hier binnenkomen, is niet zo belangrijk. Belangrijker vind ik dat ze talent hebben om culturele bagage te verwerven.’ Aan het woord is Hans Timmermans (1951), docent bij Music & Technology in onder andere Compositie Elektronische Kunstmuziek en Compositie voor Moderne Dans. ‘Mijn lessen gaan over verwondering en het organiseren van inspiratie. Ik ben op zoek naar de verwondering die je in je ruggenmerg voelt over wat er gemaakt wordt, over de ontwikkeling en het talent van mensen. Dáárom werk ik hier!’ ‘Er is gigantisch veel veranderd in de manier waarop culturele bagage wordt vergaard. Vroeger was er weinig en het was moeilijk te pakken te krijgen. Tegenwoordig is er veel. Je wordt ermee dood gegooid en het is oppervlakkig. De relevante dingen zijn nog steeds moeilijk te vinden tenzij je de weg weet. Toen ik ging studeren was mijn theoriedocent jaloers op me omdat ik lp’s kon lenen uit de bibliotheek. Ik ben jaloers op wat studenten kunnen downloaden. Dat is zoveel dat je het in een week niet kunt beluisteren en wat ik aanschaf past al niet meer in een studeerkamer.’
Hans Timmermans
culturele bagage
Paul van den Wildenberg
culturele bagage
Kunstenaar
Kunstenaar Xenakis, Strawinsky, Stockhausen
in Arrezzo (rond 1452).
Kunstwerk kontakten van Stockhausen, le sacre du printemps
Piero della Francesca
Kunstwerk Fresco’s in San Francesco kerk van
Schrijver
Camus
Boek
life
(Coetzee)
Gebouw La Sagrada Familia
Gebouw
Stadhuis van Hilversum (Dudok)
Film
Architect
Tadao Ando
Strawinsky, la mère van Debussy, chicharas
van Ton Bruynèl
the matrix
Gerecht Lasagne
& times of michael k.
Film el espiritu de la colmena/
Kunstvorm
Muziek, dans, beeldende kunst
de geest van de bijenkorf
Stad
Barcelona, Parijs, Singapore
(1973, Victor Erice) Gerecht
mosselen
Hattha-yoga (ademhaling en
Kunstvorm
poëzie
energiestromen), tolerantie
Stad
Venetië
Ben ik liever zelf
Muziek
Archie Shepp
Cultuur
Italiaanse Vroeg-Renaissance
de verbeelding binnen
Filosoof
Hannah Arendt
handbereik gebracht).
Opiniemaker
Marjolein Februari
Mens
Wislawa Szymborska
Ontwikkeling
riolering
Essayist
Kees Fens
Cultuur Catalonië, Nederland,
Opiniemaker
Ontwikkeling Computertechnologie (heeft
Paul van den Wildenberg (1952) ziet zichzelf vooral als beheerder van een bagagedepot. Hij begeleidt projecten bij Media & Technology en doceert Scenario en Regie. ‘Ik vind het niet passend om te roepen: “Wat erg dat je dat niet gezien hebt!” Er is zoveel beschikbaar. Het idee dat we allemaal dezelfde culturele bagage zouden moeten hebben, is achterhaald. Ik zie het als mijn taak om individuele studenten de juiste koffertjes aan te reiken. Daarmee probeer ik ze op een hoger level te brengen.’ ‘Het mooiste moment is natuurlijk als je de vonk ziet overslaan en iemand zegt: “Ja, dat klopt wel!” Culturele bagage betekent voor mij dat mensen zo van dingen afweten dat ze ook een soort ethisch besef ontwikkelen. Als dat er is, heb je heel veel waarop je kunt bouwen. Dan hebben mensen geleerd over dingen na te denken. Tijdens toelatingsgesprekken merk je heel goed of ze daartoe in staat zijn en iets wezenlijks kenbaar kunnen maken over zichzelf. Ik let altijd op bezieling, onbevangenheid en een goede intuïtie.' ‘Er is veel veranderd in de manier waarop men culturele bagage verwerft. Als ik kijk naar hoe ik dat zelf deed... Wilde ik een film van Orson Welles zien, dan moest ik naar het filmhuis. Je moest veel werk doen om te kunnen vinden wat je zocht. Nu biedt wat je aanklikt ook heel veel andere sporen. Je kunt je wezenlijk verliezen in de hoeveelheid materiaal. Er moeite voor moeten doen leverde ook leuke dingen op, zoals een reisje naar Parijs. Je leefde echt toe naar het moment waarop je die ene film eindelijk ging zien. Dat is wel een beetje verdwenen, al leven studenten nu natuurlijk ook naar dingen toe. Wel denk ik dat ze tegenwoordig een beetje vluchtiger zijn en dat het voor sommigen moei lijker is om zich een langere tijd intens op iets te concentreren. Dat verandert wel naarmate ze ouder worden. Je kunt ze daar zeker in trainen.’
Corné van Delft
culturele bagage
Kunstenaar
Mondriaan
Kunstwerk
de grijze boom
van Mondriaan
Schrijver Oh jee, dat wisselt nogal… Neil Stephenson, Bordewijk, Gerard Reve, William Gibson, Ian M. Banks Boek
e avonden d
van Gerard Kornelis van
het Reve, neuromancer van William Gibson Gebouw Gebouw van de Eerste Kamer in Den Haag. Film brazil van Terry Gilliam Gerecht
gekookte mosselen, of nee, sushi
Drank Goed (Belgisch) bier Fotograaf
Ed van der Elsken
Stad
Amsterdam/Rome
Muziek Zappa, Philip Glass, Nick Cave, Laurie Anderson, Kraftwerk Wetenschap Olivier Sacks Opiniemaker Marjolijn Februari Ontwikkeling natuurkunde/fysica Essayist Hugo Brandt Corstius (Piet Grijs/ Battus/Stoker) Tijdschrift
wired
Game
zelda
Star Trek
Alles!
‘Als je me het over een jaar weer vraagt, zal de helft van het lijstje anders zijn!’
Corné van Delft (1966) beschouwt culturele bagage als alle kennis en ervaring die je hebt van je eigen cultuur en andere cul turen. Onder andere in de vorm van kunstuitingen, literatuur, wetenschap, media en gedrag én gewoontes van mensen. Hij doceert bij Art & Technology onder andere “Tools for Thinking”: colleges gericht op kennis en praktische vaardigheden in (creatief) denken, ontwerpprocessen en design thinking. ‘We proberen bij toelatingen vooral in te schatten of een student zich kan en zal gaan ontwikkelen. Blijk geven van ruime belangstelling en interesses op verschillende gebieden is absoluut een pre. Een Art & Technology-student moet in ieder geval óók culturele bagage hebben op het gebied van digitale media en games. Maar niet alleen dat. Een insteek van de opleiding is dat je ontwerpt vóór en mét de eindgebruiker van je ontwerp. Je zult je dus in hem moeten verdiepen. En dat is een prima aanleiding om kennis te maken met zijn culturele achtergrond.’ ‘Er is van alles veranderd in de manier waarop culturele bagage verkregen wordt. Dat komt vooral door de beschikbaarheid van internet als bron én uitingsmedium en de opkomst van mobiele technologie. Dat was ‘er’ vroeger niet. Het internet geeft toegang tot allerlei gedigitaliseerde culturele uitingen die vroeger niet zo makkelijk te zien en te horen waren. Ik luister bijvoorbeeld af en toe naar lokale radiozenders die via het internet gestreamed worden. Met het gebruik van het medium verandert ook de manier waarop mensen met elkaar communiceren, meningen vormen en zich uiten. Of het makkelijker is? Op zich niet. Het begint toch met een houding, met interesse, met een open blik. Allerlei informatie is nu wel makkelijker toegankelijk, maar toen dat nog niet zo was ervoer ik dat meestal niet als een gemis.’
Stad
New York
Muziek
Nine Inch Nails en Pixies
Cultuur East meets West meets North meets South. Filosoof
Howard Zinn
Jorrit Tamminga
culturele bagage
Opiniemaker Kalle Lasn Ontwikkeling Iets wat ik al jaren op de voet volg
Kunstenaar
Wim T. Schippers
en mijn absolute fascinatie heeft,
Schrijver Louis-Ferdinand Céline
is beeld- en geluidsampling. Van
Boek
de collagekunst van Hannah Hoch
ezorgde ouders b
van
Gerard Reve
via Negativland en Eddie d. tot
Gebouw
Matthew Herbert en Luuk
Film
los amantes del círculo polar
Wilmering.
Keuken
Thais
Tijdschrift
gonzo (circus)
Stad
Berlijn
Televisie
the simpsons
Muziek
Cardiacs
postkantoor Neude Utrecht
Ontdekking van de afgelopen jaren
Filosoof
Pythagoras
De muziekvideo’s van Andreas Nilsson.
Game
tetris
Benieuwd naar de bagage die deze docenten HKU-studenten aanbevelen? Ga naar unst.hku.nl.
Jorrit Tamminga (1973) rekent niet alleen bewuste maar ook onbewuste ervaringen van literatuur, poëzie, muziek, film en beeldende kunst tot culturele bagage. Hij doceert Klankontwerp bij Music & Technology. 'Het verwerven van culturele bagage kan al vanaf de basisschool worden gestimuleerd. En let op: stimuleren is iets anders dan 'door de strot duwen'! De samenleving moet op één of andere manier het belang en de waarde van kunst benadrukken en koesteren.' ‘Of er iets veranderd is in het vergaren van culturele bagage? Vroeger wisselden we cassettebandjes uit met de nieuwste “rare” muziek. Tegenwoordig doen we dat via internet. In die zin is alleen het medium veranderd, maar niet de nieuwsgierigheid om nieuwe dingen te ontdekken.’
7
ijn Willem drueleGbaargdage cultu
uc Tuymans Kuns tenaar L cht de van de na s naar het ein rei Kuns twerk e) lin Cé nd (Louis Ferdina Schrijver Bo ek Gebouw
Saul Bellow l Bellow) herzog (Sau Ta te Modern
Lynch) ive (Dav id lholland dr Film mu Paella Gerecht Parijs Stad an Bach Johann Sebasti Muzie k Mystieke Cultuur he Friedrich Nietzsc Filos oof gh eo van Go Op iniemaker Th lson Mandela Ne Mens irituele Ontwikkeling Sp da er Jacques Derri Ov Lezing
er Martin Kippenberg Kuns tenaar Gustav Mahler fonieën van Kuns twerk sym .F. Céline Schrijver L es van n van Johann stieke werke Bo ek my het Kruis Ta te Modern Gebouw rkovsky) ev (Andrej Ta andrej rubli Film Slow food Gerecht New York Stad John Cage Muzie k Islamitische Cultuur illes Deleuze Filos oof G ns Teeuwen Op iniemaker Ha g Martin Luther Kin Mens irituele Ontwikkeling Sp lle er Georges Ba tai Lezing Ov
warm
HKU-stuadaennbteevn olen
10
Giftig diep doordrongen in onze mentaliteit ‘Links en elitair ben ik’, zegt docent Cultuurgeschiedenis Willem du Gardijn. Du Gardijn is tevens programmeur van het Studium Generale (SG) aan de Faculteit Beeldende Kunst en Vormgeving. Het aanbod van het SG is een succes: op woensdagmiddag stroomt het auditorium vol met studenten. Ze halen eerst een stempeltje bij de ingang – voor een studiepunt in de vrije studieruimte. Du Gardijn heeft grote ambities met het SG. Hij is druk bezig de vijfde serie van twaalf lezingen te organiseren voor het voorjaar van 2010. Ook bereidt hij een publicatie voor met de teksten van tien lezingen. Het liefst wil hij het programa op den duur HKU-breed laten plaatsvinden. ‘Studenten hebben hun eigen vakgebied, maar het is ook belangrijk de context in de gaten te houden. Je moet je vak confronteren met andere disciplines. Ik benader filosofen, schrijvers, vormgevers en vraag ze over iets te spreken dat met de actualiteit te maken heeft. Ik heb bijvoorbeeld Meta Knol uitgenodigd, de curator die de expositie over Indonesië in het Centraal Museum samenstelde. En Joost Zwagerman hield hier een lezing over pornografie naar aanleiding van een tentoonstelling in Witte de With. In het
voorjaar heeft Luc Tuymans, een groot schilder, hier op school gesproken. Daar ben ik erg trots op. Dat was echt een gebeurtenis. Dat zo’n gast hier binnen komt lopen met zijn hele crew. Zijn hele uitstraling, zijn arrogantie, prachtig was het. Zoiets krijg je als aparte opleiding niet voor elkaar. Nu heb je een zaal vol mensen. Het levert echt iets op. Je moet er wel met de hele faculteit achter staan en je hebt er financiën voor nodig. Sommige sprekers vragen een behoorlijk bedrag.’
zelfkritiek ‘De meeste sprekers spelen een rol in de wereld van de kunsten of filosofie. Ik ben geïnteresseerd in specialismen die hier niet worden aangeboden. Er zijn zoveel mensen
tekst Johan Kuhlmann fotografie Pet van de Luijtgaarden
die iets moois te melden hebben. Kunst en filosofie gaan over hoe wij in het leven staan. Filosofie kan je helpen als kunstenaar je standpunt te bepalen en te oriënteren op de context. Studenten weten vaak niet hoe ze moeten schrijven over kunst, dat is jammer. Ik denk dat filosofen kunnen helpen om woorden te vinden voor de beelden. Het schrijven is bovendien bevorderlijk voor de ontwik keling van zelfkritiek.’
statement ‘Ik denk dat je als kunstenaar ook ideeën nodig hebt. Met je ideeën kun je laten zien waar jij staat. Als je geen statement kunt maken, zullen mensen je minder snel serieus nemen. Je moet weten wat je standpunt is en dat vergt oefening. Waar het om draait is die delicate balans te vinden tussen vorm en inhoud. Dat is altijd een strijd. Als inhoud ontbreekt, verliest de vorm aan zeggingskracht en andersom. Dit denken over de relatie tussen vorm en inhoud wordt beslissend gestimuleerd als je je onderdompelt in geschiedenis en filosofie. Zonder ideeën wordt kunst snel decoratie, een leuke bezigheid, niet meer.’
‘Kunst kan je raken in je ziel. Met een briefje van honderd is dat nog nooit gelukt.’ troost ‘Geld is het grotere raamwerk waarin cultuur tot stand komt op dit moment. Ik vind het treurig dat ons wordt aangeleerd zelfvertrouwen te ontlenen aan geld, omzet, kijkcijfers. Tegenwoordig is het not done om cultuurinteresse te tonen. Natuurlijk niet, want dat levert in eerste instantie geen geld op. Het denken in geld is giftig diep doorgedrongen in onze mentaliteit. Weet je waarom dat giftig is? Omdat geld uiteindelijk machteloos is tegenover grote levensvragen. Geld biedt comfort, maar geen echte troost. Cultuur kan wel echte troost bieden. Kunst kan je raken in je ziel. Met een briefje van honderd is dat nog nooit gelukt.’
botsen ‘Het brede antropologische cultuurbegrip stelt dat cultuur overal is waar mensen zijn. Cultuur in engere zin, als hogere uitingen van de menselijke geest, vind ik interessanter. Cultuur in engere zin is in principe elitair. Maar daar is niks mis mee. Je hoeft niet het elitaire af te schaffen ten gunste van het algemeen toegankelijke. Ja, laten we het vooral allemaal zo gemakkelijk mogelijk maken.’ ‘Links en elitair ben ik. Dat draag ik uit. Ik ben solidair met mensen. Ik engageer mij met maatschappelijke problemen. Ik wil bijdragen aan de ontplooiing van studenten en dit initiatief draagt daaraan bij. Maar ik wil niet dat de massa mij gaat vertellen wat ik moet denken. Ik wil vrij blijven in mijn eigen geest. Je kunt succesvol zijn zonder veel geld te verdienen. Als student mag je gerust recalcitrant en eigenzinnig zijn, maar dat houdt ook in dat je op de hoogte moet zijn van het geheel. Eigenzinnigheid is het mooiste nadat je goed gebotst hebt met andere geesten. Botsen, dat zouden alle studenten van de HKU moeten doen.’
11
Admiraal Geert Opgroeien in een dorpje onder de rook van Venlo is voor niemand echt leuk, maar op feesten en partijen maak ik altijd de blits met het verhaal dat ik ooit carnaval vierde met Geert Wilders. Mijn oudste broer schept wel eens op dat Geert Wilders zich heel vroeger in zijn stamkroeg altijd helemaal suf blowde. Mijn andere broer en ik hebben een beter verhaal. Vastelaovend in Venlo, we schrijven het jaar 2002. Met een vriendengroep uit het dorp stonden we in De Witte. Een vriend van ons zat in de Venloose gemeentepolitiek en was bevriend met Geert Wilders, die toen nog netjes in de schaduw van Ayaan Hirsi Ali voor de VVD in de Tweede Kamer zat. Ik weet niet of hij toen al bewaking had, maar wat ik wel weet is dat hij bier met ons dronk en dat zijn geblondeerde hoofd rustig meedeinde op de carnavalskrakers die uit de boxen galmden. Geert was verkleed als admiraal. Op een polonaise heb ik hem niet kunnen betrappen, maar polonaiselopen was in Venlo nooit echt populair. Mijn broer was verkleed als Fidel Castro en droeg een grote Che Guevarra-vlag bij zich, waarmee we iedereen op de foto zetten met een wegwerpcamera. Toen Geert aan de beurt was, bood mijn broer hem na een bier een punt van de vlag aan. Geert bedankte vriendelijk, maar mijn broer liet zich na een aantal pilsjes niet zomaar met een kluitje het riet insturen. Hij drong aan en Geert begon zijn hoofd te schudden, zijn geblondeerde helm stevig op het hoofd. Met kracht probeerde mijn broer de punt van de vlag in Geerts hand te proppen, als een vervelende tante die je per se een zelfgebreide trui cadeau wil doen, maar het mocht niet baten. Toen Geert van zich af begon te slaan, besloot mijn broer dan maar de vlag over hem heen te gooien. Geert verzette zich als een tonijn in een visnet en maaide met zijn armen woest om zich heen. Bier spatte in het rond. De vlag tuimelde op de grond. Er viel een stilte. Geert beende De Witte uit, ons achterlatend met lege glazen en een volle wegwerpcamera. Die foto’s bleken na afdrukken allemaal onderbelicht. En een rondje hadden we die avond van Geert ook al niet gekregen.
Meer lezen over willem du gardijn: www.willemjardin.nl
Hanneke Hendrix laatstejaars Writing for Performance
informatie over het studium generale Elke woensdagmiddag organiseert de faculteit lezingen in het kader van het Studium Generale (SG). Aanvang 16.30 uur. Locatie: auditorium (203) BKV. Ina Boudier Bakkerlaan 50, Utrecht (030-2520334). Toegang gratis, ook voor niet-HKU'ers. http://bkvweb.hku.nl/studiumgenerale
. column
tekst Rob Rombouts illustratie Leon Martakis
Projectonderwijs raakt steeds meer in zwang op de HKU. Leren doe je door te doen. Er is echter een probleem: door de projectmatige aanpak verdwijnen traditionele kennisvakken langzaam uit het curriculum. Twee HKU-docenten wegen de voors en tegens van die aanpak af.
Leidt projectonderwijs tot kennisarmoede? Studenten van de Faculteit Theater krijgen in vier jaar studie slechts twee blokken les in theatergeschiedenis. Absurd weinig: veertien lessen van anderhalf uur voor 2500 jaar geschiedenis. Het verlies van traditionele vakken zoals geschiedenis leidt tot enorme kennisarmoede. Studenten zijn daardoor steeds minder goed in staat om hun werk in cultuur-historisch perspectief te plaatsen. Wat stelt het projectonderwijs daar tegenover? Cees van der Pluijm, docent aan Faculteit Theater, legt uit: ‘Projectonderwijs zou de vraag naar theorie en parate kennis moeten opwekken. Zo is het ook bedoeld: laat de vragen ontstaan in de praktijk.’ Maar al te vaak blijkt dit niet het geval. Zonder voldoende basiskennis blijft het praktijkonderzoek steken aan de oppervlakte. Als je niet ken spellen, dan kon je niet schrijven. Studenten moeten op zoek naar praktische oplossingen waardoor de theorie snel uit het oog wordt verloren. Van der Pluijm: ‘Studenten leren wat ze voor dat ene project nodig hebben, maar krijgen geen groter kader aangereikt waardoor die ervaring in een toekomstige, meereizende praktijk opnieuw kan worden benut.’
12
‘ Academische competenties zijn weliswaar van groot belang, maar horen thuis op de universiteit’
Jeroen van Mastrigt, lector Art & Technology op de Faculteit Kunst, Media & Technologie, ziet de rol van algemene kennis in het kunstonderwijs anders: ‘Onderzoek moet erop gericht zijn om kennis te kunnen toepassen in
de context van de opdrachtgever. Academische competenties zijn weliswaar van groot belang, maar horen thuis op de universiteit. HKU-studenten hebben zeker behoefte aan kennis, maar pas wanneer zij daar aan toe zijn.’ Van der Pluijm: ‘We vertrouwen op de vormende werking van ervaringen en het later zelfstandig te ontwikkelen initiatief om ontbrekende kennis aan te vullen. Ik betreur dat. We moeten het projectonderwijs handhaven maar daarnaast, daarvóór en daarna aan vorming doen, aan kennisoverdracht en toetsing van die kennis.’ Van Mastrigt gelooft niet in de scheiding tussen theorie en praktijk. ‘Neem een vak als semiotiek. Het is heel interessant om films te analyseren aan de hand van verschillende theorieën, maar de vraag is: word je daar een betere maker van? Je kunt best op een wetenschappelijke manier een film maken, maar daar krijg je over het algemeen heel vervelende films van.’
feedback Voor het kunstonderwijs geldt dat een aanzienlijk deel van het leerproces uit de studenten zelf moet komen. De feedback zoals die in het werkveld wordt gegeven, is vaak persoonlijk. Het is daarom van belang dat studenten om leren gaan met kritiek en het kunnen geven en ontvangen van feedback. Projectonderwijs speelt daar op in door de aandacht te verleggen van kennis naar vaardigheden. Desondanks zou een theoretisch vak als kunstgeschiedenis een belangrijke tussenfase kunnen vervullen. Door te reflecteren vanuit de kunsttheorie, wordt het aanzienlijk makkelijker om over het eigen werk te praten. Bij een theoretisch vak wordt het geven van feedback een stuk onpersoonlijker en is het bekritiseren van elkaar minder beladen.
In een heel klein draagtasje tekst Edwin Verhoeven fotografie Pet van de Luijtgaarden
Maar volgens Van Mastrigt wordt aan die behoefte al voldaan. ‘Wij geloven in praktijk en reflectie. Studenten schrijven aan het eind van hun studie een exegese, wat we voorheen een scriptie noemden. Studenten reflecteren daarin op hun eigen maakproces. Die reflectie maakt duidelijk welke kennis van belang is.’
zelfstandigheid De kunstpraktijk vereist een grote zelfstandigheid en eigen verantwoordelijkheid. Het projectonderwijs stimuleert juist die vaardigheden. Studenten leren hun eigen plan van aanpak te ontwikkelen, zelf leerdoelen formuleren en beslissingen te nemen. Dat sluit aan op de beroepspraktijk. Studenten leren wat theoretische kennis waard is. Bovendien wordt er volgens Van Mastrigt binnen het projectonderwijs wel degelijk aan kennisontwikkeling gedaan. Hij noemt drie vormen van onderzoek die de noodzakelijke theorie oproept. Bruikbare kennis ontstaat ‘door onderzoek ten bate van het ontwerpen, na het ontwerpen en door het ontwerpen zelf.’ Van Mastrigt benadrukt dat de ontwikkeling van algemene kennis op de HKU altijd in dienst moet staan van het maken van kunst. Projectonderwijs richt zich op het toepassen van de theorie op de praktijk. Hij stelt dan ook dat projectonderwijs slechts een mogelijke vorm is en niet de enige vorm. Van der Pluijm sluit zich daarbij aan: ‘Ik ben geen tegenstander van projectonderwijs, maar we zijn in Nederland heel goed in het ene omhelzen en het andere verwaarlozen. En twintig jaar later doen we dat weer vice versa.’
Componist Otto Ketting vindt dat de culturele bagage van musici over het algemeen in een heel klein draagtasje past. Kennis van het instrument is er genoeg; ook een violist die net begint, weet volgens Ketting alles over snaren en dubbelgrepen. Maar als hij ze naar werk van Stravinsky vraagt, komen ze zelden verder dan De Vuurvogel. ‘Dan kun je wel bedenken hoe het met hun kennis van beeldende kunst, theater, film en literatuur gesteld is.’
13 ‘Wanneer je als kunstenaar wilt functioneren, vind ik dat je van alles wat moet weten. En ook wílt weten. Het zou mooi zijn als er langzaamaan een nieuw soort student ontstaat, die meer is dan alleen een instrumentidioot. Een gemiddelde orkestmusicus mag dan wel goed zijn op zijn instrument, zijn verdere vorming blijft daar bij achter. In een orkest praten ze in de pauze ook nooit over muziek of cultuur. Ik ken iemand die ruim 200 orkesten heeft gedirigeerd en zegt: “Waar ik ook kom, of het nu Italië, Amerika of Azerbeidjan is, in de pauze gaat het over auto’s en huizen. Nooit over muziek.” Ik snap dat ergens wel: ze hebben net twee uur gerepeteerd. Maar ik zou me ook kunnen voorstellen dat je het dan juist over die muziek wilt hebben. Nou ja, ik schrijf niemand iets voor hoor.’ Otto Ketting (1935) is dit studiejaar composer in residence op het Utrechts Conservatorium. Hij is de zoon van musicus Piet Ketting, groeide op als kind van gescheiden ouders, maakte als kleuter de oorlog mee en vond thuis toch een basis voor zijn culturele interesse. ‘Mijn vader had veel belangstelling voor beeldende kunst en literatuur. Vanzelfsprekend ben ik ook sterk gevormd door zijn muzikale interesse, maar hij heeft mij nooit les willen geven. Toen ik een jaar of zestien was, las ik veel boeken. De schrijvers van toen: Mulisch, Vestdijk. Ik ging ook vaak naar de film en heb bijvoorbeeld de hele nouvelle vague meegekregen.’
‘De echte uitwisseling gebeurde met medestudenten’
Otto Ketting
culturele bagage
Kunstenaar
Debussy
Kunstvorm film Boek
de avonden
Gebouw
operagebouw Oslo
Film De goed gemaakte Hollywood B-film. Gerecht
rijsttafel
Stad
Den Haag en Caïro
Muziekstuk
loulou
Cultuur
Oud-Egyptische
Filosoof
Bush (Jr)
Inspirator
Stravinsky
Mens
De vrouw
Uitvinding
De grammofoon
van Altenberg
Zijn muzikale opleiding genoot Ketting op het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. ‘Daar leerde je allereerst heel goed je instrument bespelen. Het onderwijs was zeer individueel. Je had wel samenspelklassen, waar je werd doorgezaagd over één akkoord dat je moest afstemmen op meerdere instrumenten. Zo leerde ik mijn gehoor heel goed ontwikkelen. De theorie bleef daar bij achter. De leraar spoorde ons wel aan bepaalde componisten te beluisteren of concerten te bezoeken, maar de echte uitwisseling gebeurde met medestudenten.’ ‘Van je opleiding krijg je volgens mij weinig culturele bagage mee. Ga maar na: als je piano of zang studeert als hoofdvak, heb je soms maar 2 lesuren per week. Dan denk ik over een lesuur: Ga nou gauw, we zijn pas over twee uur klaar met dit ene probleem.’ ‘Mij lijkt de opvoeding bepalend voor je culturele bagage. Mijn vrouw is schoolpsychologe van moeilijk opvoedbare kinderen. Telkens weer blijkt dat alles is terug te voeren naar de ouders. Altijd gescheiden, of er is geen opvoeding in het gezin of ze kunnen de opvoeding niet bolwerken. Kinderen die geen culturele interesse van hun ouders meekrijgen, halen dat niet in buiten het gezin. Simpelweg omdat ze dikwijls ook in een “verkeerde” omgeving zitten.’ ‘Het is daarbuiten natuurlijk essentieel dat je zelf nieuwsgierig bent. Of studenten dat tegenwoordig zijn, daar heb ik maar een beperkt beeld van. Ik zie wel dat het een retro-tijd is. De meeste studenten zijn conservatiever in hun noten dan ik in mijn studietijd een halve eeuw geleden. Hun stukken zijn romantisch, of op popmuziek gebaseerd: vierkwartsmaat en een heel eenvoudige melodie. Zelf luisterde ik vroeger naar de Beach Boys en Steely Dan; die zijn harmonisch interessant en gebruikten meer dan drie akkoorden. Tegenwoordig moet het zo simpel mogelijk blijven. Zoals Jan Keizer (van BZN – red.) een paar jaar geleden zei: Als ik merk dat een liedje vier akkoorden heeft, gaat die vierde eruit. Want dat is te moeilijk voor de mensen.’ Benieuwd naar Otto Ketting's bagagelijstje voor studenten? Kijk op unst.hku.nl
Ruis Middelbare school, derde klas. Met zijn ribbroek en nogal elitaire uitstraling kwam mijn leraar geschiedenis het lokaal binnenwandelen. De man had présence, geen klasgenoot die niet populair bij hem wilde zijn. Hij kon je iedere les met zijn kennis en met feitjes om de oren slaan. Namen die je niet kende, onderwerpen waar je nog nooit over had nagedacht. Zo iemand, begreep ik, was nou ‘erudiet’. Aan de andere kant, die leraar leek ondanks al zijn kennis zelden een verfrissend nieuw standpunt of eigenzinnige mening te hebben. Is zulke culturele bagage waardevol als je er niets anders mee kunt dan het etaleren?
Speciale aanbieding voor Utrechtse studenten
Studiehuis
Een beroep kunnen doen op een eigen reservoir aan feitenkennis lijkt in ieder geval steeds minder belangrijk te worden in een tijd van externe geheugens. Veel belangrijker wordt de vaardigheid om op een snelle en doeltreffende manier de informatie op te zoeken die je nodig hebt. Niet in boeken maar op het internet natuurlijk. Zo dacht de Nederlandse regering er tenminste over toen tijdens mijn middelbare schooltijd het ‘Studiehuis’ of ‘de Tweede Fase‘ werd ingevoerd. Grammatica of rijtjes stampen werd grotendeels afgeschaft; voortaan leerden we hoe we zelf aan onze leerstof konden komen. Het werd een chaos. Het Studiehuis snoerde de belezen leraar de mond: docenten werden geacht het grootste deel van de les te wachten tot de leerling met een vraag naar hen toekwam. Het resultaat was nogal komisch. Wanneer een gefrustreerde docent eens ‘buiten de regels om’ een hele les college ging staan geven, penden mijn klasgenoten met een gelukzalige blik ijverig alles neer wat ze hoorden. Zoveel gratis informatie kreeg je niet iedere dag. In de zogenaamde ‘zelfstudie-uren’ in de nieuwe ‘mediatheek’ lazen mijn klasgenoten meestal samen tijdschriften. Hé Merel, wist je dat je wimperkrultang beter werkt als je hem eerst voorverwarmt met je föhn? De Tweede Fase wilde ons voorbereiden op een nieuw tijdperk, waarin alles al aanwezig is als je het maar weet te vinden. Op zich een goed idee, maar al snel werd duidelijk dat niemand zich goed kan ontwikkelen zonder een bepaalde basis aan kennis. Het systeem werd al snel afgeschaft.
In de trein mailen. Het nieuws volgen in het park of chatten vanaf de collegebanken: met Mobiel internet op je laptop van Vodafone ben je altijd en overal online. Gewoon via hetzelfde Vodafone netwerk dat je ook gebruikt om mobiel te bellen. Het is simpel en snel te installeren én te gebruiken. Speciaal voor studenten van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht heeft Vodafone nu een extra voordelige aanbieding. Zo heb je al Mobiel internet op je laptop van € 19,95 voor maar € 14,95 per maand! Liever prepaid? Profiteer dan van € 50,- extra prepaid-tegoed. Ga nu naar vodafone.nl/studenten en profiteer van deze unieke aanbieding!
‘Je kunt je mail niet checken zonder bestookt te worden met commerciële ruis’ Vergeleken met de tijd waarin onze ouders opgroeiden, krijgen wij vaker en op andere manieren informatie te verwerken. Ontelbare uitingen trekken constant onze aandacht; je kunt niet over straat of zelfs je mail maar checken zonder bestookt te worden met commerciële ruis. We zijn niet anders gewend en merken niet eens hoeveel energie al die ruis ons kost. Misschien is dat de reden waarom er denkend aan mijn eigen generatie, soms zo’n apathisch, bijna laks beeld bij me opkomt. Inmiddels zijn we volgens mij meer slaaf van onze omgeving geworden dan we zouden willen erkennen.
drijfzand Toegegeven, het is moeilijker geworden om je te focussen. Leerstof wordt niet meer zoals vroeger in kant en klare brokken aangeboden. Het is daarbij wel belangrijk dat we de waardering voor die ouderwetse manier van kennisvergaring tijdens het moderniseren niet helemaal kwijtraken. Als we niet oppassen verandert onze kenniseconomie anders in drijfzand. Minister Plasterk heeft dit jaar een wet laten invoeren waardoor het binnenkort voor studenten onbetaalbaar kan worden om een tweede Bachelor of Master te volgen wanneer ze hun eerste studie al hebben afgerond. Het is niet te hopen dat deze achteloze omgang met de mogelijkheid om mensen goed te scholen een trend wordt in ons onderwijsbeleid. Als een kleine groep zich verder of breder wil scholen en wil excelleren, zou dat juist bijzonder moeten worden aangemoedigd. Bovendien is het bemoei lijken van een tweede studie onverstandig omdat we mensen met expertise op meer dan één vakgebied in de toekomst heel hard nodig hebben: als bruggenbouwers in onze steeds verder vertakkende en daardoor complexer wordende samenleving.
unst-vodafone 0901001.indd 1
13-11-2009 09:17:20
tekst Fanny de Ruiter illustratie Ashkan Honarvar
De opkomende technomaatschappij lijkt de erudiete mens naar de achtergrond te verwijzen. De wandelende mense lijke encyclopedie is voorbijgestreefd door het wereldwijde Wikipedia. Kennis effectief kunnen opzoeken wordt het hoogste goed. Verrijking of verarming?
Nederlanders lopen sneller Vierdejaars Music Management Smita Gayadin is half Creools en half Hindoestaans. Ze groeide op in Nederland, maar voelt zich het meest Surinaams. De cultuur daar omschrijft ze als ‘een warm gevoel’. Haar culturele bagage laat zich moeilijker omschrijven. “Ik ben alledrie de culturen, maar bovenal gewoon mens.”’
Smit a Gayadin
culturele bagag e
Kunst enaar Het ga
at mij meer om het product en de beleving.
Kunstwerk Elk kunstw
erk hoort weer bij een ander moment. Wa t volgens mij weer afhankelijk is van gevoel. Schrijver Ik lee s boeken waarvan het
Bo ek
verhaal me aanspr eek t. C. MacLeod vind ik over het algemeen een hel e goede schrijf ster.
hoe duur was de suiker
Gebouw Heb
ik niet, maar ik vin d het wel een mooi gegeven da t er in Suriname een ker k, een moskee, en een synagoge naa st elk aar kunnen staan. Film de gei sha Gerecht Als ik echt moet kiezen ga ik voor rijst, bakkeljauw en oker. Stad Amsterdam Muzie k Neo-Soul Cultuur De Surinaamse Mens Me nsen die handelen uit liefde en open minded zijn en respect hebben voor zichze lf en anderen. Ontwikke ling Int ern et! Ik kan niet meer zonder.
tekst Marcella Das fotografie Pet van de Luijtgaarden
‘Of het waar is dat alle Surinamers goed kunnen koken, weet ik niet. Mijn moeder kan het in ieder geval heel goed en ik ben op weg. De Surinaamse keuken gebruikt meer kruiden en ingrediënten en heeft al snel meer variatie in smaak dan bijvoorbeeld de Nederlandse keuken. Mijn moeder heeft mij het koken niet specifiek geleerd, maar aangezien ik tijdens het koken vaak met haar kletste, pikte ik het waarschijnlijk automatisch op. Tussen het aangeven van specerijen door kreeg ik wel op mijn hart gedrukt dat je nooit met de lepel op de pan moet slaan – maar op je handpalm – om de laatste restjes eten eraf te tikken. Het maakt lawaai en beschadigt de pan, het is echt not done.’
breakdance Smita is samen met haar goede vriendin Jenny Mangar junior dans programmeur bij de Stadsschouwburg Utrecht. Ze zijn verantwoordelijk voor de programmering van onder andere een Hindoestaanse avond. Smita: ‘Het is uiteindelijk een totaal eigen productie geworden voor de stadsschouwburg. De voorstelling heet Bara Bisaal!, Hindoestaans voor ‘geweldig’. Met Jenny voel ik een klik omdat zij ook Hindoestaans is, maar waar het hem precies in zit vind ik moeilijk te zeggen. Het is vooral een warm gevoel en het familiaire dat wij delen; ze noemt mijn vader bijvoorbeeld oom. Met Bara Bisaal! proberen we twee werelden te combineren. De Nederlandse en de Hindoestaanse, maar ook de traditionele en de ‘nieuwe’ Hindoestaanse cultuur. Ik denk dat er heel veel Hindoestanen zijn die onderling niet weten dat er Hindoestaanse jongeren aan breakdance doen of in het Engels zingen. Meer verklap ik niet, kom maar kijken op 19 maart 2010.’ romantisch ‘Toen ik op mijn achttiende voor het eerst naar Suriname ging, voelde ik me meteen thuis. Het was net zo romantisch als ik me had voorgesteld. Ik voelde me meteen door de gemeenschap opgenomen. Wel kreeg ik steeds te horen: Jij komt uit Nederland hè? Dat zagen ze aan de manier van lopen, Nederlanders lopen sneller. Zelf zie ik ook meteen wanneer een Surinamer echt uit Suriname komt.’
‘Tijdens mijn stage in Nederland kreeg ik te horen dat ik dingen vaak te lief of te bescheiden breng. Dat is denk ik weer het Surinaamse in mij. En ja, ook dat ik van muziek en dansen hou natuurlijk! Bij ons thuis was er altijd muziek en dansten we in de huiskamer. Tegenwoordig staat mijn vader zelfs te springen op housemuziek en is hij helemaal into Radio 538, FunX en bijvoorbeeld dj Tiësto. Hij is soms nog beter op de hoogte dan ik. Mijn vader is echt een toffe gast.’
‘ Ik voel me Surinaams, maar eet de hele dag kaas en ben blij dat ik in Nederland woon’ ‘Het is vroeger wel eens moeilijk geweest om ‘anders’ te zijn. Ik zat met allemaal blanke kindjes op school in Nijkerk. Rondom de sinterklaastijd werd ik dan wel eens ‘zwarte piet’ genoemd. Dat heeft wel pijn gedaan. Het hele sinterklaasfeest geeft mij sowieso al een vervelende nasmaak door de achtergrond van dit feest. Desondanks heb ik wel een leuke tijd gehad met Nederlandse vriendjes en vriendinnetjes. Ik kon me wel eens afgewezen voelen als ik bij vriendjes om vijf uur naar huis werd gestuurd en niet mee mocht eten. Mijn moeder vroeg hen altijd of ze mee wilden eten. Ze legde me uit dat het in Nederland gewoon anders ging en dat het niets persoonlijks was.’ ‘Ik vind het lastig om een vaste omschrijving van mijn cultuur te geven. Het is voornamelijk een warm gevoel. Als iemand vraagt waar ik vandaan kom, zeg ik dat mijn ouders uit Suriname komen en ik in Nederland geboren ben. Ik voel me Surinaams, maar eet de hele dag kaas en ben blij dat ik in Nederland woon. Ik hou van de vermenging van culturen en zie het als een verrijking dat ik er meerdere in me heb. Ik denk dat de hele wereld over een aantal jaren gemixed zal zijn. Aan de andere kant is het ook zonde als culturen wegvagen tot één cultuur. Diver siteit is juist leuk. Ik zeg maar zo: ik ben alledrie de culturen, maar bovenal gewoon mens.’