IPSH SPITALI I SPECIALIZUAR PËR SËMUNDJE KIRURGJIKE “FILIP VTORI”
Rehabilitimi pasoperativ në kushte shtëpiake Dua të zgjedh mënyrën e jetës që do ta ruajë zemrën time Sot, me largimin nga IPSH FILIP VTORI mbyllni një kapitull të madh të një procesi tejet të rëndësishëm të jetës tuaj. Më nuk jeni pacient, hapni faqe të re dhe vazhdoni me procesin e rimëkëmbjes në atmosferë shtëpiake. Me rëndësi është të jeni të durueshëm gjatë procesit të rimëkëmbjes s shëndeti. IPSH FILIP VTORI i jep rëndësi të madhe bashkëpunimit të ndërsjellë me ju dhe familjen tuaj. Pjesëmarrja juaj në këtë proces është shumë e rëndësishme dhe për këtë arsye paraprakisht ju falënderojmë për vëmendjen që do t’i kushtoni këtij teksti. Qëllimi i këtij teksti nuk është që të plotësojë informatat mjekësore të cilat tashmë ju i dini, por për të ofruar rekomandime të dobishme që do t’ju ndihmojnë në rrugën për një ardhmëri dhe jetë më cilësore. RUANI ASHTIN E KRAHARORIT Te numri më i madh i pacientëve ashti i kraharorit hapet dhe në fund të operacionit mbyllet. Nevojiten rreth dy muaj qe ai të shërohet dhe për këtë arsye gjatë tetë javëve të para fjetja duhet patjetër të jetë në shpinë (mos flini të kthyer anash apo në stomak). Kur uleni ose çoheni, vëni duart tuaja rreth gjoksit (përqafohuni) dhe përdorni muskujt e këmbëve. Gjatë kësaj periudhe duhet shmangur të gjitha lëvizjet që mund të destabilizojnë eshtrat e kraharorit: të flemë me një ose të dy duart nën kokë, të ngremë peshë, mbështetje në duart gjatë ngritjes ose uljes, ngasje të automjetit, ushtrime gjimnastikore për duar dhe bark të rrafshët. Mund të keni dhimbje të rastit rreth eshtrave të gjoksit gjatë rimëkëmbjes p.sh. gjatë lëvizjeve apo ndryshimit të kohës. Në qoftë se ju shkaktojnë probleme në funksionimin tuaj,
përdorni një nga këto medikamente kundër dhimbjeve – Paracetamol, Ketonal, Analgin, Kafetin, e të ngjashme. Te pacientët tek të cilët operacioni është kryer pa e hapur ashtin e gjoksit (bajpas periferik, aneurizëm të aortës së barkut, operacion të arteries karotide, e të tjera) këto këshilla nuk duhet të zbatohen. PRERJET OPERATIVE Plagët e operimit (të ashtit të kraharorit, këmbës dhe/ose dorës) qepen me fije, të cilat disa javë pas shërimit, “shkrihen” ashtu që heqja e tyre nuk është e nevojshme. Është normale që të ketë një të ënjtur të vogël rreth prerjeve në këtë periudhë, të kruhet vendi herë pas here, mpirje apo tendosje rreth tyre. Me kalimin e kohës ajo do të zhduket. Lini prerjet të shërohen vetë (mos vendosni asnjë pomadë, krem, locion etj.) Në rast të ndonjë ndryshimi në ose rreth prerjes (ënjtje, sekrecione, skuqje), na kontaktoni në telefonin 3091 – 484. DUSH Është i nevojshëm dush i përditshëm me sapun antibakterial (mund t’i gjeni në çdo farmaci dhe drogeri) ose me sapun të zakonshëm. Me sapun kaloni tërë trupin, sapuni le të kalojë nëpër plagë pa e fërkuar. Lëkura e papastër është një burim i mundshëm i infeksionit nëpërmjet plagëve ende të pashëruara. Nevojitet qe veshja e poshtme që do ta vishni pas dushit të jetë e pastër.
ILAÇET Në fund të letër-lëshimit do t’ju përmendim terapinë për në shtëpi. Barnat që do t’i merrni me rastin e lëshimit nga spitali janë të mjaftueshëm për vetëm një ditë pas lëshimit. Prandaj, duhet që sa më shpejtë të shkoni te mjeku i juaj amë, i cili do t’ju shkruaj receta, me të cilat pastaj do t’i merrni barnat e nevojshme në farmaci. Rregullisht merrni vetëm terapinë e përshkruar në letër-lëshimin. Marrja në të njëjtën kohë e barnave nga disa mjekë mund të rrezikojë shëndetin tuaj. Ilaçet sipas skemës (Sinkumi, Sintromi, Pelentani) Sidomos duhet të keni kujdes ndaj ilaçeve që merren sipas skemës (për shembull: Sinkumi, Sintromi), në rast se këto u janë përshkruar. Skemën për marrjen e këtij ilaçi e përcakton transfuziologu, pas marrjes së gjakut për analizë të gjendjes së mpiksjes së gjakut. Një dozë e madhe e këtij ilaçi mund të çojë në gjakderdhje, doza e madhe mund të çojë në mpiksjen e gjakut. Të dy këto gjendje mund të rrezikojnë jetën. Prandaj me kujdes ndiqni rekomandimet e transfuziologut dhe rregullisht kryeni kontrollet. Me kujdes lexoni udhëzimin për përdorimin e këtyre ilaçeve që do ta merrni kur të lëshoheni, së bashku me skemën e parë pas operimit. KONTROLLET Për përkujdesjen dhe përmirësimin e gjendjes shëndetësore pas lëshimit, janë të nevojshme kontrolle të rregullta kardiologjike. I pari është më së voni shtatë ditë pasi të braktisni spitalin. Për këtë keni të caktuar termin – datën dhe kohën, në fund të letrës për lëshim. Numri i kontrolleve është individual dhe atë e cakton mjeku. Nëse në ndërkohë ndjeni probleme shëndetësore apo keni paqartësi lidhur me terapinë e përshkruar, lajmëroni në ndonjërin nga numrat tanë të telefonit: 00389/2 3091 484 (ambulanca) 7 ditë në javë, apo kontaktoni në S.O.S.telefonin 02/3091 861.
AKTIVITETI FIZIK Shetitje Aktiviteti fizik është individual. Gjatë këndelljes suaj shëtitja është një aktivitet i përditshëm fizik. Filloni me një lëvizje të ngadaltë të supit, gradualisht duke rritur përpjekjen. Duhet të lëvizni aq sa i përgjigjet organizmit tuaj. Nëse ndjeni lodhje, pushoni. Nëse ndiheni të lodhur dhe me vështirësi, apo ndjeni mungesë të ajrit, keni marramendje, ju vie për të vjellë apo ndonjë simptomë e ngjashme me ato të paraoperimit, menjëherë pushoni dhe kontaktoni mjekun. Ushtrimet për frymëmarrje me topa aplikohen 5-6 herë në ditë nga tridhjetë herë gjatë muajit të parë apo sipas nevojës edhe më gjatë (mesatarisht rreth 150-200 herë). NGRITJA E SENDEVE TË RËNDA Kur do të mbërrini në shtëpi, në periudhën e parë mund të vëreni se edhe gjatë ngritjes së gjërave të lehta ashtin e kraharorit e ndjeni të rënduar. Ja disa këshilla praktike lidhur me këtë: - mos ngrini sende të rënda; - shfrytëzoni peshën e tërë trupit gjat rëndimeve, p.sh. gjatë hapjes së dyerve të rënda, përdorimi i thisëses....Këto aktivitete duhet t’i anashkaloni kur të vini në shtëpi në fillim; - kur doni që të merrni sende prej më lart, mos u zgjatni; - kur doni që të ngrini diçka, gjunjëzohuni në gjunjë dhe hidhni peshën në trup; -pushoni në mes të aktiviteteve. NGASJA E AUTOMJETIT Me qëllim që ta mbroni ashtin e kraharorit , mos ngisni automjetin derisa mjeku nuk ju jep leje (8-10 javë pas operacionit). Derisa jeni në automjet, mbani rripin e sigurimit.
FUTJA E LËNGJEVE Me futje të lëngjeve nënkuptojmë futjen e lëngjeve, pirje të ujit, çajit, kafesë, supës, jogurtit, qumështit, lëngjeve etj. Nëse gjatë lëshimit nga spitali ju është thënë që të keni kujdes me futjen ditore të lëngjeve atëherë duhet të futni (rëndom 1,5-2 litra në ditë). Në qoftë se nuk ju është thënë ndryshe. USHQIMI Pas operimit është e mundshme të keni më pak oreks apo thjeshtë të ndiheni të lodhur e të molisur, ndonëse ndjenja e urisë tanimë është e pranishme. Kjo ndodh shpesh. Ushqimi ju nevojitet për t’i mundësuar trupit tuaj të këndellet dhe të përforcohet. Për të gjithë pacientët e operuar rekomandohet një mënyrë e shëndetshme e të ushqyerit i cili duhet të përfshijë shumë pemë, perime, zierje të lehta, nga mishi – peshk dhe mish të bardhë, respektivisht ushqim të begatshëm me vitamina, minerale dhe me një prani të matur të karbohidrateve dhe yndyrave. Mënyra e shëndetshme e të ushqyerit është njëlloj e rëndësishme për të gjithë. Rekomandojmë: ushqim të zier (“gjellë”) i gatuar pa u fërguar shumë; çdo ditë hani perime të freskëta (domate, speca, tranguj, sallatë dreri, rrepë të kuqe, brokoli, lakër jeshile, lulelakër, rrepkë, qepë, hudhër, etj), perime të përziera (fasule, thjerrëzat, soje, bizele, bishtaja); peshk deti ose të ujërave të ëmbla (2-3 herë në javë); vaj ushqimor të ftohtë të shtrydhur (i lulediellit, i ullinjve); të bardhë të vezës së zier, qumësht i zgjedhur dhe produkte të qumështit me pak yndyra; çokollatë e zezë . Shmangni: Bukën dhe paroritë e bardha (buka e bardhë është e pasur me karbohidrate, ndërkaq e varfër me vitamine. Andaj zëvendësoni me bukën e zezë, e cila ka vitamina të grupit B); Nuk rekomandojmë: çfarë do lloj ushqimi të fërguar, ushqim me mëlmesa dhe me kripë, produkte nga organe të brendshme shtazore (pashteta, pjesë të prera të mishit, prodhime të mishit, sallam, kremviçe), majonez, brumëra (byrek, pite, pica), brumëra të tëholluar, biskota, çokollatë qumështi dhe çokollatë e bardhë, ushqim i thatë dhe i shpejtë, sandviçë.
Thënë shkurt: rekomandojmë ushqim tradicional maqedonas, të pasur me pemë dhe perime të freskëta, të përgatitur pa fërgim duke shfrytëzuar vaj ushqimor të ftohtë e të shtrydhur me presion. ALKOOLI Rekomandimi për të përdorur alkoolin është individual. Tek pacientët të cilët nuk kanë probleme me varësi nga alkooli, u lejohet maksimum 2 dl. verë (burrat), dhe 1 dl. në ditë për gratë. Është provuar se vera e kuqe (në rrjedhë e sipër janë hetimet edhe për verën e bardhë) ndikojnë në mënyrë mbrojtëse për zemrën. KAFEJA Nëse nuk keni ndonjë kiontraidnikacion për konsumimin e lëngjeve që përmbajnë kofein, janë të lejueshme 1-2 kafe në ditë. Nuk rekomandohet që kafeja të pihet para hajes dhe terapisë. PIRJA E DUHANIT Me rëndësi është të ndaloni me pirjen e duhanit. Pirja e duhanit lë pasoja në organizmin tuaj: - zvogëlon fleksibilitetin e enëve të gjakut; - shkakton krijimin e një sasie të madhe të sekrecionit në mushkëri pas operacionit; - shpejton punën e zemrës; - zvogëlon sasinë e oksigjenit në gjak; - ngrit shtypjen e gjakut; Dhe ndonëse është vështirë të ndaloni me pirjen e duhanit në periudhën kur jeni nën stres dhe të tendosur, me rëndësi është të merrni një vendim të tillë dhe ne besojmë se do të mundeni dhe do të dini ta bëni këtë si zgjedhje tuajën. Andaj ju rekomandojmë të ndaloni me pirjen e duhanit dhe t’i shmangni lokalet e tymosura. PESHA TRUPORE Është e nevojshme që rregullisht ta matni peshën trupore (çdo mëngjes pasi që ta keni kryer toaletën e mëngjesit), dhe të mbani 0.5-1 kg më tepër ose më pak nga pesha me të cilën jeni lëshuar nga spitali. Gjatë kohës është e nevojshme ta mbërrini peshën ideale trupore (duhet të keni aq kilogramë sa është lartësia juaj në centimetra minus 100 cm. (për burra) dhe minus 110 cm (për gra). Për zvogëlimin e peshës trupore nuk rekomandohen dieta të rënda, sidomos jo në dy muajt e parë pas operacionit. Mjafton t’u përmbaheni udhëzimeve tona për mënyrën e të ushqyerit (shih më lart).
JETA INTIME Nuk ka arsye pse të mos vazhdoni me aktivitetin e zakonshëm seksual posa të ndiheni i gatshëm për ta bërë këtë. Dy muaj pas operacionit, nëse nuk keni probleme, mund të vazhdoni me një jetë të matur seksuale, në mënyrën që ju përshtatet juve. Droja lidhur me jetën aktive seksuale dhe disponimi i përgjithshëm depresiv janë dy momentet psikologjike që mund të ndikojnë në interesimin dhe kapacitetin tuaj seksual. Gjatë këndelljes gjendjet e këtilla janë normale dhe zakonisht zhduken në tre muajt e parë. AFTËSIA PËR PUNË Aftësia për punë pas një operacioni kardiokirurgjik është individuale dhe varet nga shumë faktorë. Numri më i madh i pacientëve të cilët kanë qenë në marrëdhënie pune, tre muaj pas operacionit mund të kthehen në punë. DISPONIMI DHE NDJENJA Çdo ditë sjell diç të re dhe prandaj është e natyrshme të ndiheni ndryshëm. Mbani mend, ndjenja e rraskapitjes është normale pas operacioneve të mëdha, siç është operacioni i zemrës. Të mos befasoheni nëse një ditë ndiheni me energji, ndërkaq ditën tjetër ndiheni të lodhur dhe të dobët. Kjo le të mos ju dekurajojë. Në këtë periudhë trupi fillon të këndellet dhe të rivitalizohet, e me këtë edhe ta rritë fuqinë dhe qëndrueshmërinë. Secili operacion, e sidomos operacioni i zemrës ndikon edhe në gjendjen emotive të familjes suaj. Mund të ndjeni frikë, hidhërim, tendosje (nervozë), eufori, t’ju shqetësojnë gjëra të imta apo lehtë t’ia krisni të qarit, të jeni të zymtë apo thjeshtë të ndiheni ndryshe nga zakonisht. Prirja për t’u shqetësuar dhe/apo gjendja depresive mund të shfaqet përmes oreksit të zvogëluar apo të rritur, vështirësive gjatë fjetjes, pagjumësisë apo gjumit të tepruar, marramendjeve e të ngjashme. Duhet të dini se gjendjet e këtilla të brengosjes, frikës etj. si reaksione poststresuese janë normale. Familja Si mund t’i ndihmoj anëtarit të familjes në rimëkëmbjen e tij? Mbështetja nga anëtarët e familjes është e nevojshme dhe ndihmon në procesin e këndelljes. I mbështesim anëtarët e familjes të marrin pjesë në kujdesin për pacientin, por jo në mënyrë shumë mbrojtëse, për shkak se një sjellje e tillë shpesh çon në mosmarrëveshje. Megjithatë, me rëndësi është që pacientit t’i mundësohet të kujdeset për veten aq sa është e mundshme më shumë. Përfshirja në kujdesin vetjak dhe rritja e mëvetësisë dhe aktivitetit, janë të rëndësishme për këndelljen e pacientit. . Ja disa këshilla si të ndihmoheni: - do ta keni më lehtë nëse ndjenjat i ndani me familjen apo miqtë e afërt; - nëse bisedoni me dikë që tanimë është operuar mbani mend se kjo është një përvojë e tij dhe është e ndryshme nga e juaja; - derisa e lexoni këtë tekst, bëhuni të vetëdijshëm për mendimet tuaja të pranishme që ju shkaktojnë brengosje (frikë, shqetësim, pikëllim...). Përkushtoni vëmendje të mjaftueshme dhe me këtë vetëdijshmëri provoni t’u jepni një kontekst pozitiv. Keni parasysh se jeni ballafaquar dhe se keni ngadhënjyer ndaj problemit. Kështu më lehtë do t’i mposhtni përjetimet e pakëndshme dhe do të keni ndjenjë më të madhe të kontrollit ndaj reaksioneve tuaja; - Përpiquni ta orientoni vëmendjen duke bërë diçka me të cilën do të kënaqeni – dëgjoni muzikën tuaj të dashur, shikon diçka që ju relakson, shfrytëzoni shëtitjet apo ftoni ndonjë mik; - dhe nëse nuk jeni plotësisht të sigurt lidhur me rimëkëmbjen tuaj, vetë brengosja nuk do t’ju ndihmojë (t’ju informojë). Bisedoni me mjekun; - zgjohuni dhe bëni dush çdo mëngjes përafërsisht në kohë të njëjtë; - Vishuni me veshje ditore komode. Kjo do t’ju ndihmojë të ndiheni më aktivë; - planifikoni se çfarë do të bëni gjatë ditës; Nëse vëreni ndonjë prej këtyre simptomave apo shenjave menjëherë lajmërohuni tek ne: - ethe apo temperaturë mbi 38ºC; - alivanosje apo kokëdhembje të madhe; - ekstrakt nga plaga; - humbje e vetëdijes; - dhimbje e cila nuk kalon me marrjen e analgjetikëve (mjete kundër dhimbjeve); - gjak në urinë apo në fekale; - të rrahura të zemrës apo të rrahura të shpejta të zemrës; - mungesë ajri që nuk kalon as pas pushimit; - prirje të shpeshta për neveritje, vjellje apo diare (barkqitje); - të ënjtura që bien në sy në këmbët, kyçet apo shputat;
Besojmë se e lexuat këtë broshurë dhe se me dashuri do të kujdeseni për vetveten. Ekipi i “Filip Vtori” – Ju dëshiron një këndellje të suksesshme.