E§§HNIKH ¢HMOKPATIA
∂£¡π∫√ ∫∞π ∫∞¶√¢π™∆ƒπ∞∫√ ¶∞¡∂¶π™∆∏ªπ√ ∞£∏¡ø¡ ¶∞π¢∞°ø°π∫√ ∆ª∏ª∞ ¢.∂.
¡√ª∞ƒÃπ∞ §∞∫ø¡π∞™
∫∂¡∆ƒ√ ∂ƒ∂À¡∞™ ∂¶π™∆∏ª∏™ ∫∞π ∂∫¶∞π¢∂À™∏™
™∆′ ¶∞¡∂§§∏¡π√ ™À¡∂¢ƒπ√ Ì ¢ÈÂıÓ‹ ™˘ÌÌÂÙÔ¯‹
§∞∫ø¡π∞ °ÏÒÛÛ· - IÛÙÔÚ›· - ¶ÔÏÈÙÈÛÌfi˜
¶Ú·ÎÙÈο ™˘Ó‰ڛԢ
LIMENI VILLAGE, APEO¶O§H §AKøNIA™ 14, 15 Î·È 16 MA´OY 2004
¶EPIEXOMENA
KA§ø™OPI™MA, H ¶POB§HMATIKH TOY ™YNE¢PIOY, XAIPETI™MOI........................................................................................................
9
EI™H°H™EI™ .....................................................................................................
25
M. °. MÂÚ·ÎÏ‹˜, Afi ÙÔ Ï·˚Îfi ÔÏÈÙÈÛÌfi Ù˘ M¿Ó˘...................................
27
ÕÓÓ· §˘‰¿ÎË, EÈÎfiÓ˜ Á‰ÈÎȈÌÔ‡ ÛÙË Ï·˚΋ ÏÔÁÔÙ¯ӛ· Ù˘ M¿Ó˘...........
38
EϤÓË ¢·Ú¿ÎË, IÂÚfi ÚÔÛ·ÓËÌ· ÛÙËÓ ¶·Ó·Á›· ÙË °È¿ÙÚÈÛÛ· ÙÔ˘ T·¸Á¤ÙÔ˘: ŒÓ· «Î›ÌÂÓÔ» ÂıÓÔÁÚ·ÊÈÎÔ‡ ·Ó·ÛÙÔ¯·ÛÌÔ‡ ̤۷ ·fi ÙËÓ ÔÙÈ΋ ÙÔ˘ ÌÂÙ·ÌÔÓÙ¤ÚÓÔ˘ ÊÂÌÈÓÈÛÌÔ‡.................................
59
K·ÏÏÈfiË °·‚·Ï¿, ¶ÚÔÈÎÔÛ‡Ìʈӷ OÈÙ‡ÏÔ˘ (1837-1848) «N˘ÌÊ¢ı›˜ ÙËÓ ÂÈÚË̤ÓËÓ..., ¤Ï·‚ÂÓ ÂȘ Úԛη...» .........................................................
69
§·ÌÚÈÓ‹ ™ÎÔ‡Ú·, TÔ MÔÓÔÙ¿ÍÈÔ ¢È‰·ÛηÏÂ›Ô ™¿ÚÙ˘ (1924-1929) ......
81
¢ËÌÔÛı¤Ó˘ I. ¢·ÛηϿ΢, H Á˘Ó·›Î· ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ™¿ÚÙË .....................
97
E˘ÛÙÚ¿ÙÈÔ˜ ¢Ô‡ÓÈ·˜, ¶ÔÏÈÔÚΛ· Î·È ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË Ù˘ MÔÓÂÌ‚·Û›·˜....... 110 °È·ÓÓԇϷ K·ÙÛÔ˘ÁÎÚ¿ÎË, H ¿Ì˘Ó· ÛÙË NfiÙÈ· §·ÎˆÓ›·: OÈ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÙˆÓ Î¿ÛÙÚˆÓ B·Ú‰Ô‡ÓÈ·˜, ¶·ÛÛ·‚¿ Î·È KÂÏÂÊ¿˜ ......... 123 MÂÙ·Í›· ¶··ÔÛÙfiÏÔ˘, H §·ÎˆÓ›· ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ¶·˘Û·Ó›·.................. 134 ¶¤ÙÚÔ˜ M. MÔÁ¤·˜, ¶ÚfiÛˆ· ·fi ¤ÙÚ· ................................................... 137
6
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
MÂӤϷԘ °Î›‚·ÏÔ˜, KÔÈÓˆÓÈΤ˜ Î·È ÔÏÈÙÈΤ˜ ‰Ô̤˜ ÛÙËÓ AÚ¯·›· ™¿ÚÙË. H ÂÈÚÚÔ‹ ÛÙÔ ¢˘ÙÈÎfi ¢È·ÊˆÙÈÛÌfi............................................... 143 AÓ‰Ú¤·˜ NÙ¿ÚÏ·˜, H §·ÎˆÓ›· ÛÙËÓ ¶·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋ EÔ¯‹ ........................... 162 M·›ÚË KÔ˘‰Ô‡Ó·, EÌÌ·ÓÔ˘‹Ï º˘ÚÈ‹˜, Y„ËÏ‹ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ Î·È ‰Èψ̷ٛ· Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ™¿ÚÙ˘ - §·ÎˆÓ›·˜ ÛÙ· Ï·›ÛÈ· ÙÔ˘ ¶ÔÏÈÙÂÈ·ÎÔ‡ MÔÓÙ¤ÏÔ˘ «¶fiÏȘ-KÚ¿ÙÔ˜» ............................................ 171 °È¿ÓÓ˘ ™·˝Ù·˜, H ÌÓËÌÂȷ΋ Î·È ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ Ù˘ M¿Ó˘. ZËÙ‹Ì·Ù· ÚÔÛÙ·Û›·˜ Î·È ·Ó¿‰ÂÈ͢ .......................................................... 186 ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ K·ÙÛ·Ê¿Ó·˜, ¶ÏËÚÔÊÔڛ˜ ·fi ÙÔÓ ˘’ ·ÚÈı. 61 ·Ó¤Î‰ÔÙÔ ÎÒ‰Èη Ù˘ MÔÓ‹˜ I‚‹ÚˆÓ ÁÈ· Û˘Ì‚¿ÓÙ· ÛÙË §·ÎˆÓ›· ÙÔ˘ 1685-1730 .... 195 M·Ú›· T˙¿ÓË, XÚ‹ÛÙÔ˜ K¯·ÁÈ¿˜, H Û˘Ì‚ÔÏ‹ Ù˘ §·ÎˆÓÈ΋˜ Á˘ ÛÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙˆÓ ·ÍÈÒÓ ÙÔ˘ EÏÏËÓÈÛÌÔ‡ .............................................. 205 ÕÓÙ· K·ÙÛ›ÎË-°Î›‚·ÏÔ˘, O ÁÂÓ¤ıÏÈÔ˜ ÙfiÔ˜ ÛÙÔ ÔÈËÙÈÎfi ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ NÈÎËÊfiÚÔ˘ BÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ........................................................................... 218 ºÒÙ˘ ¶ÔÏ›Ù˘, H «ÔÈËÙÈ΋» Ù˘ ıËÏ˘ÎfiÙËÙ·˜: MÈ· «·Ó¿ÁÓˆÛË» ÙÔ˘ ÔÈ‹Ì·ÙÔ˜ ÙÔ˘ °È¿ÓÓË P›ÙÛÔ˘ «MÔÓÂÌ‚·ÛÈÒÙÈÛÛ˜» ........................... 234 EϤÓË °. §ÂÔÓÙÛ›ÓË, H ™·ÚÙÈ¿ÙÈÛÛ· «EϤÓË Ù˘ TÚÔ›·˜»: M‡ıÔ˜ Î·È Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·.......................................................................... 243 E˘·ÁÁÂÏ›· M¤Ù·-¢ÚÔÁοÚË, KÒÛÙ·˜ ¢ÚÔÁοÚ˘, «AÎÙ‹ ÔÈËÙÒÓ»: TÔ °‡ıÂÈÔ ÛÙË ˙ˆ‹ Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ EÏÏ‹ÓˆÓ ÔÈËÙÒÓ. OÈ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÙˆÓ °È¿ÓÓË P›ÙÛÔ˘ Î·È NÈÎËÊfiÚÔ˘ BÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ........................................... 255 MËÓ¿˜ AÏ. AÏÂÍÈ¿‰Ë˜, ŒÓ· ·Ú¿ÍÂÓÔ ·Ú·Ì‡ıÈ Û ÌÈ· ·Ú·ÏÏ·Á‹ ·fi ÙË M¿ÓË .................................................................................................. 267 X·Ú¿Ï·ÌÔ˜ M·ÌÔ‡Ó˘, H Úˆı˘Ô˘ÚÁ›· (1909-1910) ÙÔ˘ K˘ÚÈ·ÎÔ‡ÏË M·˘ÚÔÌȯ¿ÏË Î·È Ô «™ÙÚ·ÙȈÙÈÎfi˜ ™‡Ó‰ÂÛÌÔ˜». EȂ‚·ÈÒÛÂȘ Î·È ·ÌÊÈÛ‚ËÙ‹ÛÂȘ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ ˙ˆ‹˜ .............. 275 °ÈÒÚÁÔ˜ ™ÙÂÊ·Ó¿ÎÔ˜, IÛÙÔÚ›· Ù˘ M¿Ó˘ Î·È ¢È‰·ÎÙÈ΋ Ù˘ IÛÙÔÚ›·˜ ....... 284
¶∂ƒπ∂Ã√ª∂¡∞
7
NÈÎfiÏ·Ô˜ E. M·Ú·Ì¤·˜, M·ÓÈ¿ÙÈÎË AÏÏËÏÂÁÁ‡Ë: MÈ· ÚÔÛ¿ıÂÈ· Û‡Ó‰ÂÛ˘ Ù˘ TÔÈ΋˜ IÛÙÔÚ›·˜ Ì ÙȘ ÔÏÈÙÈÛÌÈΤ˜ ηٷ‚ÔϤ˜ Ù˘ M¿Ó˘ (¢‡Ô ÂÚÈÙÒÛÂȘ ·fi Ù· ı¤Ì·Ù· Ô˘ ÚÔ‚Ï‹ıËηÓ: A. TÔ È‰ÈfiÙ˘Ô ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi ηıÂÛÙÒ˜ Ù˘ M¿Ó˘: ·›ÙÈ· Î·È ÂȉڿÛÂȘ ÙÔ˘, Î·È B. NÈ΋ٷ˜ NËÊ¿Î˘: Ô ÊÔÚ¤·˜ ÙˆÓ ÌËÓ˘Ì¿ÙˆÓ ÙÔ˘ NÂÔÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ¢È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡ ÛÙË M¿ÓË) .............................................................................. 293 KˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ §È¿ÛÎÔ˜, AÓ·ÛÙ¿ÛÈÔ˜ KfiÏÏÈ·˜, º·›Ë ¶··‰¿ÎË, H M¿ÓË ÛÙÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô: ¢ÈÂÚ‡ÓËÛË Î·È ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÙÔ˘ ‰È·‰ÈÎÙ˘·ÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡ Û¯ÂÙÈο Ì ÙË M¿ÓË. MÈ· ÚfiÙ·ÛË Î·Ù·Û΢‹˜ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰·˜ .................... 304
KA§ø™OPI™MA H ¶POB§HMATIKH TOY ™YNE¢PIOY XAIPETI™MOI
∏ ¶POB§HMATIKH TOY ™YNE¢PIOY ∫˘Ú›Â˜ Î·È Î‡ÚÈÔÈ, ∆Ô ¶·È‰·ÁˆÁÈÎfi ∆Ì‹Ì· ¢ËÌÔÙÈ΋˜ ∂η›‰Â˘Û˘ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ Û˘ÌÏËÚÒÓÂÈ Ê¤ÙÔ˜ Ù· ›ÎÔÛÈ ¯ÚfiÓÈ· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘. π‰Ú‡ıËΠ̠ÙÔ ÓfiÌÔ 1268/82 Î·È ¿Ú¯ÈÛÂ Ë ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ·fi ÙÔ ·Î·‰ËÌ·˚Îfi ¤ÙÔ˜ 1984-1985. ∂›ÎÔÛÈ ¯ÚfiÓÈ· ÚÔÛ·ıÂÈÒÓ ÁÈ· ÚÔÛÊÔÚ¿ ÛÙÔ˘˜ ÊÔÈÙËÙ¤˜ Ì·˜ ÔχÏ¢Ú˘ ÌfiÚʈÛ˘ ˘„ËÏÔ‡ ÂȤ‰Ô˘ Î·È Ù¤ÙÔÈ·˜ ÒÛÙ ӷ ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÓÂÙ·È ÛÙȘ ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ÚÔÛ‰Ô˘, ÛÙȘ ÚÔÛ‰Ô˘ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ Ï·Ô‡ Î·È ÛÙȘ ··ÈÙ‹ÛÂȘ Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜. ∂›Ó·È ·ÎfiÌË Â›ÎÔÛÈ ¯ÚfiÓÈ· Û˘Ó¯ԇ˜ ÚÔÛÊÔÚ¿˜ ÛÙÔÓ ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎfi, ÛÙËÓ Âη›‰Â˘ÛË Î·È ÛÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Û‡ÓÔÏÔ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ·. ∞˘Ù‹ ÙËÓ Â¤ÙÂÈÔ ÙˆÓ Â›ÎÔÛÈ ¯ÚfiÓˆÓ ÁÈÔÚÙ¿˙Ô˘Ì ÂʤÙÔ˜ Ì ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ·fi ÂΉËÏÒÛÂȘ Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó Û˘Ó¤‰ÚÈ·, ËÌÂÚ›‰Â˜, ı·ÙÚÈΤ˜ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ, ηÏÏÈÙ¯ÓÈΤ˜ ÂΉËÏÒÛÂȘ Î·È ¿ÏϘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜, Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ˆ˜ ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ·Ó¿‰ÂÈÍË Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜, Ù˘ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜, Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Î·È ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ÛÙË ¯ÒÚ· Ì·˜ Î·È ÙËÓ ÂÈÛ‹Ì·ÓÛË ÛËÌ·ÓÙÈÎÒÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÈÎÒÓ ÛÙÈÁÌÒÓ Ô˘ Û˘Ó¤‚·Ï·Ó ÛÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ Ê˘ÛÈÔÁӈ̛·˜. ∆Ô Û˘Ó¤‰ÚÈÔ Ô˘ ·Ú¯›˙ÂÈ ÙȘ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÙÔ˘ Û‹ÌÂÚ· ÂÓÙ¿ÛÛÂÙ·È ÛÙ· Ï·›ÛÈ· ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÂΉËÏÒÛˆÓ. √È ÂΉËÏÒÛÂȘ ı· Û˘Ó¯ÈÛÙÔ‡Ó ÙËÓ ÂfiÌÂÓË Â‚‰ÔÌ¿‰· 26, 27 Î·È 28 ª·˝Ô˘ ÛÙÔ˘˜ ¯ÒÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ·Ï·ÈÔ‡ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ÛÙËÓ ¶Ï¿Î·, fiÔ˘ ı· Á›ÓÔ˘Ó ÌÔ˘ÛÈΤ˜, ı·ÙÚÈΤ˜ Î·È ¿ÏϘ ηÏÏÈÙ¯ÓÈΤ˜ ÂΉËÏÒÛÂȘ Î·È ı· ˘¿Ú¯Ô˘Ó Î·È ÂÎı¤Ì·Ù· ÂÈηÛÙÈÎÒÓ ¤ÚÁˆÓ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Á›ÓÂÈ ·fi ÙÔ˘˜ ÊÔÈÙËÙ¤˜. √È ÂΉËÏÒÛÂȘ ÁÈ· Ù· ›ÎÔÛÈ ¯ÚfiÓÈ· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘ ∆Ì‹Ì·ÙÔ˜ ı· ÎÏ›ÛÔ˘Ó Ì ÙÔ ÙÚÈ‹ÌÂÚÔ Û˘Ó¤‰ÚÈÔ Ô˘ ı· Á›ÓÂÈ ÛÙÔ ∫ÂÓÙÚÈÎfi ∫Ù›ÚÈÔ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ ÛÙȘ 4, 5 Î·È 6 πÔ˘Ó›Ô˘ 2004. ∫·Ù¿ ÙÔ Û˘Ó¤‰ÚÈÔ ÙÔ˘ πÔ˘Ó›Ô˘ ı· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÔ˘Ì ٷ ÂÚȯfiÌÂÓ· ÂÓfi˜ ÂÓËÌÂÚˆÙÈÎÔ‡ ÙfiÌÔ˘ Ô˘ ¤¯Ô˘Ì ‹‰Ë ÂÙÔÈÌ¿ÛÂÈ Î·È ÂÚȤ¯ÂÈ ÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÙÔ˘ ∆Ì‹Ì·ÙÔ˜ fiÏ· ·˘Ù¿ Ù· 20 ¯ÚfiÓÈ·. ∂›Û˘ ı· ·ÚÔ˘ÛÈ·ÛÙÔ‡Ó Î·È ÂÈÛËÁ‹ÛÂȘ ÙˆÓ ¢È¢ı˘ÓÙÒÓ ÙˆÓ ∆Ô̤ˆÓ ÙÔ˘ ∆Ì‹Ì·ÙÔ˜ Î·È ¿ÏÏˆÓ Û˘Ó·‰¤ÏÊˆÓ ¿Óˆ Û ı¤Ì·Ù· Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÛÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÙˆÓ ÙÔ̤ˆÓ Î·È ÙˆÓ ÂÚÁ·ÛÙËÚ›ˆÓ ÙÔ˘ ∆Ì‹Ì·ÙÔ˜, ÛÙȘ ÚÔÙ˘¯È·Î¤˜ Î·È ÌÂÙ·Ù˘¯È·Î¤˜ ÛÔ˘‰¤˜, ηıÒ˜ Î·È Û ¿ÏÏ· › ̤ÚÔ˘˜ ÁÓˆÛÙÈο ·ÓÙÈΛÌÂÓ· Î·È ı¤Ì·Ù· Ô˘ ıÂڷ‡ÔÓÙ·È ÛÙÔ ∆Ì‹Ì· Ì·˜. ∏ ¤Ó·ÚÍË ÙˆÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Û˘Ó‰ڛԢ ı· Á›ÓÂÈ ÛÙȘ 4 πÔ˘Ó›Ô˘ 2004, Ë̤ڷ ¶·Ú·Û΢‹ Î·È ÒÚ· 6 ÙÔ ·fiÁÂ˘Ì·. £· ‹Ù·Ó ȉȷ›ÙÂÚË ¯·Ú¿ ÁÈ· ÂÌ¿˜ Ó· Û·˜ ¤¯Ô˘Ì ÎÔÓÙ¿ Ì·˜ Î·È Ûã ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÂΉËÏÒÛÂȘ. ™ÙÔ ÛËÌÂÚÈÓfi Û˘Ó¤‰ÚÈÔ Ì ı¤Ì·: «§·ÎˆÓ›·: °ÏÒÛÛ· - πÛÙÔÚ›· - ¶ÔÏÈÙÈÛÌfi˜» ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË ÔÌ¿‰· ‰È·ÚÂÒÓ ÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ Ú·ÁÌ·Ù‡ÂÙ·È ı¤Ì·Ù· ·fi ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÌÂÁ¿Ï˜ ıÂÌ·ÙÈΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ Î·È ÙȘ ʈٛ˙ÂÈ ·fi ÔÏϤ˜ Ï¢ڤ˜, ÂÈÙÚ¤ÔÓÙ·˜
12
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
¤ÙÛÈ Ó· ·Ó·‰˘ı› ÛÊ·ÈÚÈο Ë ÔÓÙfiÙËÙ· Î·È Ë Ê˘ÛÈÔÁӈ̛· Ù˘ ϷΈÓÈ΋˜ Á˘ Î·È ÙÔ˘ §¿ÎˆÓ· ÙÔ˘ ¯ı˜ Î·È ÙÔ˘ Û‹ÌÂÚ· Î·È Ó· ‰È·Ê·ÓÔ‡Ó ÔÈ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ¤˜ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔ ·‡ÚÈÔ. ∆Ô ›‰ÈÔ ı¤Ì· ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËı› Î·È ÁÈ· ¿ÏϘ ÂÏÏËÓÈΤ˜ ÁˆÓȤ˜ Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· Ì ÂÈÙ˘¯›·. °È·Ù› ÂÈϤͷÌ ÙË §·ÎˆÓ›·; ŒÂÈÙ· ·fi ÔÏÏ‹ ÛΤ„Ë Î·È Û˘˙‹ÙËÛË, ηٷϋͷÌ ÛÙËÓ ·fiÊ·ÛË fiÙÈ Ë §·ÎˆÓ›· ÚÔÛʤÚÂÈ ¤Ó·Ó ÏÔ‡ÙÔ Ù˘¯ÒÓ Ù˘ Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ʈÙÈÛı› ·ÚÎÒ˜. ∏ ÁÏÒÛÛ·, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, fiˆ˜ ÍÂÎÈÓ¿ ·fi ÙË ‰ˆÚÈ΋ ‰È¿ÏÂÎÙÔ Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜, fiˆ˜ ÂÚÓ¿ ·fi ÙÔ˘˜ ¡fiÌÔ˘˜ ÙÔ˘ ¶Ï‹ıˆÓÔ˜ °ÂÌÈÛÙÔ‡, fiˆ˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÛÙ· Ì·ÓÈ¿ÙÈη ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ· Î·È ÙË ÓÙÔÈÔÏ·ÏÈ¿ Ù˘ ª¿Ó˘ ·Ú¤¯ÂÈ ¤Ó· ¢ڇ ‰›Ô ÁÈ· ÂӉȷʤÚÔ˘Û˜ ÁψÛÛÔÏÔÁÈΤ˜, Ï·ÔÁÚ·ÊÈΤ˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁÈΤ˜ ÌÂϤÙ˜ Î·È ¤Ú¢Ó˜. √ ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ ¿ÏÈ ÌÔÚ› Ó· ÛÙ·ı› Û ÔÏÏ¿ ÛËÌ›· Ù˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ ‰È·‰ÚÔÌ‹˜ Ô˘ ÍÂÎÈÓ¿ ·fi ÙȘ ∞̇ÎϘ Î·È ÙËÓ ·Ú¯·›· ™¿ÚÙË, ÂÚÓ¿ ·fi ÙÔ µ˘˙·ÓÙÈÓfi ¢ÂÛÔÙ¿ÙÔ ÙÔ˘ ª˘ÛÙÚ¿ Î·È Û˘Ó¯›˙ÂÈ Ì ÙȘ ÚÔÛ¿ıÂȘ ÁÈ· ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· ·fi ÙÔ˘˜ ∆Ô‡ÚÎÔ˘˜, Ù· √ÚψÊÈο Î·È ÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ ÙˆÓ ª·ÓÈ·ÙÒÓ Ô˘ ÍÂΛÓËÛ·Ó ÙÔÓ ·ÁÒÓ· ÛÙȘ 17 ª·ÚÙ›Ô˘ ÙÔ˘ ’21 ·fi ÙÔ‡ÙÔÓ Â‰Ò ÙÔÓ ÙfiÔ, ÙËÓ ∞ÚÂfiÔÏË, ›¯·Ó ¤ÓÙÔÓË ·ÚÔ˘Û›· ηıã fiÏË ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ¿ ÙÔ˘ Û ÔÏÏ¿ ÛËÌ›· Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ Î·È Ì ÙȘ ӛΘ ÙÔ˘˜ ÛÙË µ¤ÚÁ· Î·È ÙÔ ¢ÈÚfi Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ¤ÎÏÂÈÛ·Ó ÙÔÓ Î‡ÎÏÔ ÙˆÓ ·ÁÒÓˆÓ Î·È Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÙË Ó›ÎË Î·È ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· Ù˘ ÂχıÂÚ˘ ∂ÏÏ¿‰·˜. ∆· ·ÔÌÂÈÓ¿ÚÈ· ·fi ÙȘ ·Ï·ÈfiÙÂÚ˜ Ê¿ÛÂȘ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ÛÙË Ï·ÎˆÓÈ΋ ÁË Â›Ó·È ¿ÊıÔÓ·. ∞Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ› ÙfiÔÈ ‰È¿Û·ÚÙÔÈ ·fi ÙËÓ ¶ÂÏÏ¿Ó·, ÙË ™¿ÚÙË Î·È ÙÔ µ·ÊÂÈfi ̤¯ÚÈ ÙÔ ¡ÂÎÚÔÌ·ÓÙÂ›Ô Î·È ÙÔ Ó·fi ÙÔ˘ ∞fiÏψӷ ÛÙÔ ∞ÎÚÔÙ·›Ó·ÚÔ. µ˘˙·ÓÙÈÓ¤˜ ÂÎÎÏËۛ˜ ·Ì¤ÙÚËÙ˜ ÎÈ ÂӉȷʤÚÔ˘Û˜. ∫·ÛÙÚÔÔÏÈÙ›˜ fiˆ˜ Ë ªÔÓÂÌ‚·ÛÈ¿ Î·È Ô ª˘ÛÙÚ¿˜ ··Ú¿ÌÈÏϘ. ∫¿ÛÙÚ· ÊÚ¿ÁÎÈη, ·Ó¤ÌÔÚÊ·, fiˆ˜ ·˘Ù¿ ÛÙÔ °ÂÚ¿ÎÈ, ÛÙÔÓ ¶·ÛÛ·‚¿ Î·È ÛÙÔ ª¤˙·Ô, ηıÒ˜ Î·È ÙÔ ÙÔ˘ÚÎÈÎfi οÛÙÚÔ ÛÙËÓ ∫ÂÏÂÊ¿. ∞ÏÏ¿ Î·È ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ˜ ÙˆÓ °Ú·ÌÌ¿ÙˆÓ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ¤¯ÂÈ Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ Ë Ï·ÎˆÓÈ΋ ÁË. ∫·Ù¿ ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·, ·Ó ‰ÂÓ ¤ıÚ„ ÙÔÓ ∆˘ÚÙ·›Ô Î·È ÙÔÓ ∞ÏÎÌ¿Ó·, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÙÔ˘˜ ÂÓ¤Ó¢Û ӷ ÂÎÊÚ¿ÛÔ˘Ó Ô ÚÒÙÔ˜ Ì ÙȘ ÂÏÂÁ›˜ ÙÔ˘ ÙÔ Û·ÚÙÈ·ÙÈÎfi ·ÙÚȈÙÈÛÌfi ÎÈ Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ˜ Ì ٷ ¯ÔÚÈο ÙÔ˘ ÔÈ‹Ì·Ù· Ù· ˙ˆËÚ¿ Ê˘ÛÈÔÏ·ÙÚÈο ÙÔ˘ Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù·. ∞fi ÙË ™¿ÚÙË Î·Ù·ÁfiÙ·Ó Ô ∞Á·ı›ÓÔ˜, ‰È·ÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˜ ÁÈ·ÙÚfi˜ ÙÔ˘ 1Ô˘ Ì.Ã. ·ÈÒÓ· «·Ó‹Ú Ô˘ Ô Ù˘¯ÒÓ», ηٿ ÙË ÊÚ¿ÛË ÙÔ˘ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ÁÈ·ÙÚÔ‡ °·ÏËÓÔ‡. ªÂ ÙË ™¿ÚÙË Î·È ÙÔ ª˘ÛÙÚ¿ Â›Ó·È Û˘Ó‰Â‰Â̤ÓÔ ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ °ÂˆÚÁ›Ô˘ ¶Ï‹ıˆÓÔ˜ °ÂÌÈÛÙÔ‡, ÙÔ˘ ÓÂÔÏ·ÙˆÓÈÎÔ‡ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ Ù˘ ∞ÏÒÛˆ˜. ∫·È ·fi ÙÔ˘˜ ÓÂfiÙÂÚÔ˘˜, §¿ÎˆÓ·˜ ‹Ù·Ó Ô ÔÈËÙ‹˜ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˜ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜, ÌÈ· ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ· Ì ‹ıÔ˜, Û˘Ó¤ÂÈ·, ¢Á¤ÓÂÈ· Î·È ÛÂÌÓfiÙËÙ·, Ì ÔχÏ¢ÚË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο °Ú¿ÌÌ·Ù·, ÙÔÓ ÔÔ›Ô Â›¯·Ì ÙË ¯·Ú¿ Î·È ÙËÓ ÙÈÌ‹ Ó· ÙÔÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÔ˘Ì ÛÙÔ ∆Ì‹Ì· Ì·˜ fiÛÔ ·ÎfiÌË ˙Ô‡ÛÂ. ∞fi ÙË ªÔÓÂÌ‚·ÛÈ¿ ‹Ù·Ó ›Û˘ Î·È Ô °È¿ÓÓ˘ ƒ›ÙÛÔ˜, Ô ÔÈËÙ‹˜ Ô˘ ›ÛÙ„ ÛÙȘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Ù˘ ƒˆÌÈÔÛ‡Ó˘ Î·È ‡ÌÓËÛ ÙË ‰˘Ó·ÌÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ Ï·-
X∞πƒ∂∆π™ª√π
13
Ô‡ Ì·˜ Î·È ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘ ÛÙÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Á›ÁÓÂÛı·È. ª· ¤Ú· ·fi Ù· ÌÂÁ¿Ï· ÔÓfiÌ·Ù·, ÂÎÙfi˜ ·fi Ù· ÁÓˆÛÙ¿ ÈÛÙÔÚÈο ÁÂÁÔÓfiÙ· Î·È Ù· ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈο ̤ÚË Ì ÙÔ˘˜ ÔÏÏÔ‡˜ ÂÈÛΤÙ˜, ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÚfiÛˆ·, ÙfiÔÈ, ÌÓËÌ›· ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ Î·È ÁÂÁÔÓfiÙ· Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙ¿ ÛÙÔ Â˘Ú‡ ÎÔÈÓfi, Î·È Ô˘ ˆÛÙfiÛÔ Â›¯·Ó Î·È ¤¯Ô˘Ó ÛËÌ·ÓÙÈ΋ Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÛÙËÓ ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋ Î·È fiÔÈ· ¿ÏÏË ‰È·ÌfiÚʈÛË Ù˘ ϷΈÓÈ΋˜ Î·È Î·Ùã ¤ÎÙ·ÛË Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ Ê˘ÛÈÔÁӈ̛·˜, Î·È Ù· ÔÔ›· ı· ¤¯Ô˘Ì ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘ÌÂ. ∞˘Ùfi˜ Â›Ó·È Î·È Ô ÛÙfi¯Ô˜ ÙÔ˘ Û˘Ó‰ڛԢ. ∆Ô Â›Â‰Ô ÙˆÓ ÂÈÛËÁ‹ÛÂˆÓ Â›Ó·È ˘„ËÏfi Î·È Â›Ì·È ‚¤‚·ÈÔ˜ fiÙÈ ı· ¤¯Ô˘Ó Î·È Ôχ ÂӉȷʤÚÔÓ. À¿Ú¯Ô˘Ó ÂÈÛËÁ‹ÛÂȘ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Û ı¤Ì·Ù· §·ÔÁÚ·Ê›·˜, ›Û˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÂÈÛËÁ‹ÛÂȘ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙËÓ πÛÙÔÚ›·, ÛÙËÓ KÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›·, ÛÙȘ ¶ÔÏÈÙÈΤ˜ EÈÛً̘ Î·È ·ÚÎÂÙ¤˜ ÂÈÛËÁ‹ÛÂȘ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Û ı¤Ì·Ù· §ÔÁÔÙ¯ӛ·˜. £· ‹ıÂÏ· Ó· ¢¯·ÚÈÛÙ‹Ûˆ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÂÈÛËÁËÙ¤˜ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ô˘ ¤Î·Ó·Ó Ó· Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÛÔ˘Ó ·ÍÈfiÏÔÁÔ Î·È Ôχ ÂӉȷʤÚÔÓ ˘ÏÈÎfi Î·È Ó· Ì·˜ ÙÔ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÔ˘Ó Û˘ÓÔÙÈο Ûã ·˘Ùfi ÙÔ Û˘Ó¤‰ÚÈÔ. £· ‹ıÂÏ· Ó· ¢¯·ÚÈÛÙ‹Ûˆ ÙÔ˘˜ ¯ÔÚËÁÔ‡˜ ÙÔ˘ Û˘Ó‰ڛԢ, ÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ∞ıËÓÒÓ, ÙË ¡ÔÌ·Ú¯›· §·ÎˆÓ›·˜ Ô˘ Â›Ó·È Î·È Û˘Ó‰ÈÔÚÁ·ÓÒÙÚÈ· ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Û˘Ó‰ڛԢ, ÙÔ ÀÔ˘ÚÁÂ›Ô ∂ıÓÈ΋˜ ¶·È‰Â›·˜ Î·È £ÚËÛÎÂ˘Ì¿ÙˆÓ, ÙÔ ÀÔ˘ÚÁÂ›Ô ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Î·È ÙȘ ∂ΉfiÛÂȘ «∞ÙÚ·fi˜», ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÛÙ‹ÚÈÍ·Ó ÙÔ Û˘Ó¤‰ÚÈÔ ÔÈÎÔÓÔÌÈο ‹ Ì ¿ÏÏÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜. ∂˘¯·ÚÈÛÙÒ Â›Û˘ Ù· ̤ÏË Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ Î·È Ù˘ ÔÚÁ·ÓˆÙÈ΋˜ ÂÈÙÚÔ‹˜ ÙÔ˘ Û˘Ó‰ڛԢ, Ù· ̤ÏË Ù˘ ÙÔÈ΋˜ ÔÚÁ·ÓˆÙÈ΋˜ ÂÈÙÚÔ‹˜ Î·È Ù· ̤ÏË Ù˘ ÁÚ·ÌÌ·Ù›·˜ ÙÔ˘ Û˘Ó‰ڛԢ, Ù· ÔÔ›· ÂÚÁ¿ÛÙËÎ·Ó ÛÎÏËÚ¿ ÁÈ· Ó· ÚÔÂÙÔÈÌ¿ÛÔ˘Ó ÙÔ Û˘Ó¤‰ÚÈÔ Ì ÙÔÓ Î·Ï‡ÙÂÚÔ ‰˘Ó·Ùfi ÙÚfiÔ. ∂˘¯·ÚÈÛÙÒ È‰È·›ÙÂÚ· ÙÔ Û˘Ó¿‰ÂÏÊÔ Î. ∫ˆÓ/ÓÔ º·ÛÔ‡ÏË, Ù·Ì›· ÙÔ˘ Û˘Ó‰ڛԢ, Î·È ÙÔÓ ÂȉÈÎfi ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ· ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ Î. ¶·Ó·ÁÈÒÙË ª·ÓÈ¿ÙË, ¯ˆÚ›˜ ÙË Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Ë Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ Û˘Ó‰ڛԢ ı· ‹Ù·Ó ·‰‡Ó·ÙË. £¤Ïˆ Ó· ¢¯·ÚÈÛÙ‹Ûˆ ȉȷ›ÙÂÚ· ÙÔÓ ¶Ú‡Ù·ÓË ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ Î‡ÚÈÔ °ÈÒÚÁÔ ª·ÌÈÓÈÒÙË, Ô˘ Â›Ó·È Û‹ÌÂÚ· Ì·˙› Ì·˜ Î·È ı· οÓÂÈ ÙËÓ ÂÓ·ÚÎÙ‹ÚÈ· ÔÌÈÏ›· ÙÔ˘ Û˘Ó‰ڛԢ. ∂›Û˘ ı¤Ïˆ Ó· ¢¯·ÚÈÛÙ‹Ûˆ ÙÔ˘˜ ∞ÓÙÈÚ˘Ù¿ÓÂȘ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ Î.Î. ªÈ¯¿ÏË ¢ÂÚÌÈÙ˙¿ÎË, ÃÚ›ÛÙÔ ∫›ÙÙ·, ¢ËÌÔÛı¤ÓË ∞ÛËÌ·ÎfiÔ˘ÏÔ Î·ıÒ˜ Î·È ÙÔÓ ÚÔ˚ÛÙ¿ÌÂÓÔ °Ú·ÌÌ·Ù›·˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ Î. ¶·Ó·ÁÈÒÙË ∫ÔÓÙfi, Ô˘ ·Ú¿ ÙÔ ÊfiÚÙÔ ÂÚÁ·Û›·˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Û‹ÌÂÚ· ÎÔÓÙ¿ Ì·˜. £· ‹ıÂÏ· Ù¤ÏÔ˜ Ó· ¢¯·ÚÈÛÙ‹Ûˆ: ñ ∆Ô ™Â‚·ÛÌÈfiÙ·ÙÔ ªËÙÚÔÔÏ›ÙË °˘ı›Ԣ, √ÈÙ‡ÏÔ˘, ∑·ÚÓ¿Ù·˜ Î·È ¶¿Û˘ ª¿Ó˘ Î.Î. ÃÚ˘ÛfiÛÙÔÌÔ. ñ ∆Ô ¡ÔÌ¿Ú¯Ë §·ÎˆÓ›·˜ ·ÚÈÔ ∫ˆÓ/ÓÔ ºÔ‡Úη Î·È ÙÔ ¡Ô̷گȷÎfi ™˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ ÙÔ˘ ¡ÔÌÔ‡.
14
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ñ ∆Ô˘˜ BÔ˘ÏÂ˘Ù¤˜ ÙÔ˘ ¡ÔÌÔ‡ Î.Î. ¶·Ó·ÁÈÒÙË ™Î·Ó‰·Ï¿ÎË, YÊ˘Ô˘ÚÁfi E͈ÙÂÚÈÎÒÓ, ∞ı·Ó¿ÛÈÔ ¢·‚¿ÎË, KÔÛÌ‹ÙÔÚ· Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ µÔ˘Ï‹˜, Î·È §ÂˆÓ›‰· °ÚËÁÔÚ¿ÎÔ. ñ ∆Ô ¢‹Ì·Ú¯Ô √ÈÙ‡ÏÔ˘ ·ÚÈÔ ¶¤ÙÚÔ ∞Ó‰Ú¿ÎÔ Î·È ÙÔ ¢ËÌÔÙÈÎfi ™˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ ÙÔ˘ ¢‹ÌÔ˘. ñ ∆Ô ¢‹Ì·Ú¯Ô ∞Ó·ÙÔÏÈ΋˜ ª¿Ó˘ ·ÚÈÔ ¶·Ó·ÁÈÒÙË∆ÛÈÚÈÁÒÙË. ñ ∆Ô ¢‹Ì·Ú¯Ô ™¿ÚÙ˘ ·ÚÈÔ ™·Ú¿ÓÙÔ ∞ÓÙˆÓ¿ÎÔ. ñ ∆Ô ¢‹Ì·Ú¯Ô ª˘ÛÙÚ¿ ·ÚÈÔ √‰˘ÛÛ¤· ∫·ÙÛÔ˘ÁÎÚ¿ÎË. ñ ∆Ô ¢‹Ì·Ú¯Ô °˘ı›Ԣ ·ÚÈÔ ¶¤ÙÚÔ ∆˙ˆÚÙ˙¿ÎË. ñ ∆ÔÓ ¶ÂÚÈÊÂÚÂÈ·Îfi ¢/ÓÙ‹ ¶ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ·˜ Î·È ¢Â˘ÙÂÚÔ‚¿ıÌÈ·˜ ∂η›‰Â˘Û˘ Ù˘ ¶ÂÚÈʤÚÂÈ·˜ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ ·ÚÈÔ ªÈ¯¿ÏË ™Ô‡ÌÏË. ñ ∆ÔÓ ¶ÚÔ˚ÛÙ¿ÌÂÓÔ EÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ Î·È ¶·È‰·ÁˆÁÈ΋˜ K·ıÔ‰‹ÁËÛ˘ ¢Â˘ÙÂÚÔ‚¿ıÌÈ·˜ ∂η›‰Â˘Û˘ ¶ÂÚÈʤÚÂÈ·˜ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ ·ÚÈÔ ¶·Ó·ÁÈÒÙË •ËÓÙ¿Ú·. ñ ∆ÔÓ ¶ÚÔ˚ÛÙ¿ÌÂÓÔ EÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ Î·È ¶·È‰·ÁˆÁÈ΋˜ K·ıÔ‰‹ÁËÛ˘ ¶ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ·˜ ∂η›‰Â˘Û˘ ¶ÂÚÈʤÚÂÈ·˜ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ ·ÚÈÔ °ÂÒÚÁÈÔ ¡¿Û·ÈÓ·. ñ ∆Ô ¢È¢ı˘ÓÙ‹ Ù˘ ¢È‡ı˘ÓÛ˘ ¢Â˘ÙÂÚÔ‚¿ıÌÈ·˜ ∂η›‰Â˘Û˘ ÙÔ˘ ¡ÔÌÔ‡ §·ÎˆÓ›·˜ ·ÚÈÔ ∞ÓÙÒÓË ∫ÂΤ. ñ ∆Ô ¢È¢ı˘ÓÙ‹ Ù˘ ¢È‡ı˘ÓÛ˘ ¶ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ·˜ ∂η›‰Â˘Û˘ ÙÔ˘ ¡ÔÌÔ‡ §·ÎˆÓ›·˜ ·ÚÈÔ ºÒÙË ¶ÔÏ›ÙË. ñ ∆ÔÓ ¶ÚÔ˚ÛÙ¿ÌÂÓÔ ÙÔ˘ 1Ô˘ °Ú·Ê›Ԣ ¶ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ·˜ ∂η›‰Â˘Û˘ ¡ÔÌÔ‡ §·ÎˆÓ›·˜ ·ÚÈÔ πˆ¿ÓÓË ºÔ˘Ú›‰Ë. ñ ∆ÔÓ ¶ÚÔ˚ÛÙ¿ÌÂÓÔ ÙÔ˘ 2Ô˘ °Ú·Ê›Ԣ ¶ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ·˜ ∂η›‰Â˘Û˘ ¡ÔÌÔ‡ §·ÎˆÓ›·˜ ·ÚÈÔ ∂˘¿ÁÁÂÏÔ ∫ÔṲ̂ÙÔ. ∂˘¯·ÚÈÛÙÒ Ù¤ÏÔ˜ fiÏÔ˘˜ ÂÛ¿˜ Ô˘ Ì·˜ ÙÈÌ¿Ù Ì ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· Û·˜. K·ıËÁËÙ‹˜ £Âfi‰ˆÚÔ˜ °. EÍ·Ú¯¿ÎÔ˜ ¶Úfi‰ÚÔ˜ ÙÔ˘ ¶·È‰·ÁˆÁÈÎÔ‡ TÌ‹Ì·ÙÔ˜ ¢.E. ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ AıËÓÒÓ Î·È ¶Úfi‰ÚÔ˜ ÙÔ˘ K¤ÓÙÚÔ˘ ŒÚ¢ӷ˜ EÈÛÙ‹Ì˘ Î·È Eη›‰Â˘Û˘
X∞πƒ∂∆π™ª√π
15
X·ÈÚÂÙÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ¢ËÌ¿Ú¯Ô˘ √ÈÙ‡ÏÔ˘ (¢˘ÙÈ΋˜ ª¤Û· ª¿Ó˘) ¶¤ÙÚÔ˘ ∞Ó‰Ú¿ÎÔ˘
∞Á·ËÙ¤ Ì·˜ Î. ¶Úfi‰ÚÂ, ¶·Ú¿ ÙËÓ ·ÏËı‹ ÌÔ˘ ‚Ô‡ÏËÛË Ó· ‚Ú›ÛÎÔÌ·È Û‹ÌÂÚ· ÎÔÓÙ¿ Û·˜ ‰ÂÓ ÙÔ Î·ÙfiÚıˆÛ·. ∫·È ·˘Ùfi ÏfiÁˆ ¤ÎÙ·ÎÙˆÓ ÏfiÁˆÓ ÌË ‰˘Ó¿ÌÂÓˆÓ Ó· ÚÔ‚ÏÂÊıÔ‡Ó. ¡ÈÒıÔÓÙ·˜ ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË Ó· ÂÈÎÔÈÓˆÓ‹Ûˆ Ì·˙› Û·˜, ÂÈÙÚ¤„Ù ÌÔ˘ Ó· ·Â˘ı‡Óˆ ¤Ó· Û‡ÓÙÔÌÔ ¯·ÈÚÂÙÈÛÌfi ÛÙÔ ™˘Ó¤‰ÚÈfi Û·˜. ∫˘Ú›Â˜ Î·È ∫‡ÚÈÔÈ, ∂‰Ò, ÛÙËÓ Î·Ú‰È¿ Ù˘ ª¿Ó˘, fiÔ˘ ÂȯÂÈÚÂ›Ù·È ÌÈ· ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÛÙË °ÏÒÛÛ·, ÛÙËÓ πÛÙÔÚ›· Î·È ÛÙÔÓ ¶ÔÏÈÙÈÛÌfi, ÂÈı˘Ìԇ̠ӷ Û·˜ ηψÛÔÚ›ÛÔ˘ÌÂ. ∂‰Ò, ÛÙÔÓ Í¯ˆÚÈÛÙfi ·˘Ùfi ÙfiÔ Ì·˜, ·ÏÒÓÔÓÙ·˜ ÙÔ ÓÔ˘ Î·È ÙȘ ·ÈÛı‹ÛÂȘ, ÙȘ ÂÌÂÈڛ˜ Î·È ÙË ÓÔÛÙ·ÏÁ›·, οÓÔ˘Ì ı˘Û›·! °È· Ó· ʇÁÂÈ Ë Ï‹ıË ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜, ÁÈ· Ó· Í·Ó·˙ˆÓÙ·Ó¤„Ô˘Ó ÔÈ ‰ÚfiÌÔÈ Ô˘ Ì·˜ Ô‰‹ÁËÛ·Ó Ì¤¯ÚÈ Â‰Ò! ∂Û›˜, fiÏÔÈ ÂÛ›˜ Ô˘ Û·˜ ‚·Ú·›ÓÂÈ Ë ÁÓÒÛË, Ë È‰¤· Î·È Ë ÂÈı˘Ì›· Ù˘ ¤Ú¢ӷ˜, ηÏÒ˜ ÙÔ ÂȯÂÈÚ›ÙÂ! °È·Ù› Û’ ·˘Ùfi ÙÔÓ ÈÛÙÔÚÈÎfi Î·È Í¯ˆÚÈÛÙfi ÙfiÔ ˘¿Ú¯ÂÈ ÏÔ‡ÛÈÔ ·ÚÂÏıfiÓ. ∫·È ÂÌ›˜ Â‰Ò ÔÈ ÓÙfiÈÔÈ ÙÔ ÓÈÒıÔ˘Ì ӷ ¯ÔÚ‡ÂÈ Î¿Ùˆ ·fi Ù· fi‰È· Ì·˜, ̤۷ ÛÙËÓ „˘¯‹ Ì·˜. ™·Ó ÙȘ Ì·Á¢ÙÈΤ˜ ÓÂڿȉ˜ ÛÙÔ Ï˘Îfiʈ˜ Î·È ÛÙÔ Ï˘Î·˘Á¤˜, ÛÙÔ ˘ÂÚ‹Ê·ÓÔ ÙˆÓ ‚Ú¿¯ˆÓ, ÙˆÓ ‚Ô˘ÓÒÓ Î·È Ù˘ ·ÂÚ·ÓÙÔÛ‡Ó˘ Ù˘ ı¿Ï·ÛÛ·˜, Û’ ·˘Ùfi ÙÔ ·‡ıÌÂÓÔ ·ÚÂÏıfiÓ. ∂›Ì·ÛÙ ۛÁÔ˘ÚÔÈ fiÙÈ Ì’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÚÔÙ›ÓÂÙ·È ¤Ó· ·ÁοÏÈ·ÛÌ· ÛÙÔÚÁ‹˜ Ô˘ ı· Ì·˜ ÂÓ‰˘Ó·ÌÒÓÂÈ ÁÈ· «Û˘Ó¤¯ÂÈ·˜ ÛÙfi¯ˆÓ». ∞ÎfiÌ· ı· Ì·˜ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ Ó· ‰È·ÙËÚ‹ÛÔ˘Ì ∞Ú¯¤˜, ∞͛˜ Î·È π‰·ÓÈο Ô˘ ı· ·Ó·Î·Ï‡„ÂÙÂ. ™·˜ ¢¯·ÚÈÛÙԇ̠ÂÍ·ÈÚÂÙÈο! ∞ÏÏ¿ ȉȷÈÙ¤Úˆ˜ ÂÈÙÚ¤„Ù ̷˜ Ó· ¢¯·ÚÈÛÙ‹ÛÔ˘Ì ·fi ‚¿ıÔ˘˜ ηډ›·˜ ÙÔÓ ·Á·ËÙfi Ì·˜ Ê›ÏÔ, ÙÔÓ ÂÈÊ·Ó‹ ª·ÓÈ¿ÙË, ÙÔÓ ·ÓÂÈÛÙËÌÈ·Îfi Ì·˜ ‰¿ÛηÏÔ, ÙÔÓ Î. £Âfi‰ˆÚÔ ∂Í·Ú¯¿ÎÔ, Ô˘ οÓÂÈ ı˘Û›Â˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÙfiÔ ÙÔ˘, ÙËÓ È‰È·›ÙÂÚ‹ Ì·˜ ·ÙÚ›‰·! ¢¿ÛηϤ Ì·˜, Û’ ¢¯·ÚÈÛÙÔ‡ÌÂ Î·È Ó· ÙÔ ÁÓˆÚ›˙ÂȘ: ı· ‚Ú›ÛÎÂÛ·È ÛÙËÓ Î·Ú‰È¤˜ Ì·˜ ÁÈ· ¿ÓÙ·! ∫˘Ú›Â˜ Î·È ∫‡ÚÈÔÈ, K·Ï‹ ÂÈÙ˘¯›· ÛÙȘ ÂÚÁ·Û›Â˜ Û·˜ Î·È Ó· ÂÚ¿ÛÂÙ ηϿ ÛÙË ª¿ÓË Ì·˜! ™ÙË ª¿ÓË Ô˘ ÙÈÌ¿Ù ۋÌÂÚ· Ì ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· Û·˜.
16
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
X·ÈÚÂÙÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ¢ËÌ¿Ú¯Ô˘ ª˘ÛÙÚ¿ √‰˘ÛÛ¤· ∫·ÙÛÔ˘ÁÎÚ¿ÎË ªÂ ȉȷ›ÙÂÚË ¯·Ú¿ Î·È ‚·ıÈ¿ Û˘ÁΛÓËÛË ı¤Ïˆ ÚÒÙ· Ó· Û˘Á¯·ÚÒ fiÏÔ˘˜ fiÛÔ˘˜ ›¯·Ó ÙËÓ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· Î·È ‚Ô‹ıËÛ·Ó ÁÈ· ÙË ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙÔ˘ ™∆′ ¶ÂÚÈÊÂÚÂÈ·ÎÔ‡ ™˘Ó‰ڛԢ ÙÔ˘ ¶·È‰·ÁˆÁÈÎÔ‡ ∆Ì‹Ì·ÙÔ˜ ¢ËÌÔÙÈ΋˜ ∂η›‰Â˘Û˘ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ ÁÈ· ÙÔÓ ÂÔÚÙ·ÛÌfi ›ÎÔÛÈ ¯ÚfiÓˆÓ ÁfiÓÈÌ˘ ·ÚÔ˘Û›·˜ ÛÙËÓ Âη›‰Â˘ÛË Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ÙÔÓ ¶Úfi‰Úfi ÙÔ˘, ∫·ıËÁËÙ‹ Î·È Ê›ÏÔ Î. £Âfi‰ˆÚÔ ∂Í·Ú¯¿ÎÔ, Ô˘ ·ÔÊ¿ÛÈÛ ·˘Ùfi ÙÔ ™˘Ó¤‰ÚÈÔ Ó· Â›Ó·È ·ÊȤڈ̷ ÛÙË §·ÎˆÓ›· Î·È Ó· Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈËı› Â‰Ò ÛÙËÓ ∞ÚÂfiÔÏË Ì ı¤Ì· «§·ÎˆÓ›·: °ÏÒÛÛ· - πÛÙÔÚ›· - ¶ÔÏÈÙÈÛÌfi˜». ¢Â‡ÙÂÚÔÓ, ÂÁοډȷ ¯·ÈÚÂÙ›˙ˆ fiÏÔ˘˜ ÂÛ¿˜ Î·È Û·˜ ÂÎÌ˘ÛÙËÚ‡ÔÌ·È ˆ˜ οı ÊÔÚ¿ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÌ·È ÛÙËÓ ∞ÚÂfiÔÏË ÓÈÒıˆ ¿ÏÏÔ˜ ¿ÓıÚˆÔ˜, ÁÈ·Ù› ¤Ú¯ÔÓÙ·È ÌÚÔÛÙ¿ ÌÔ˘ ÔÈ Ë̤Ú˜ Ô˘ ¤˙ËÛ· fiÙ·Ó ˘ËÚÂÙÔ‡Û· ˆ˜ ηıËÁËÙ‹˜ ÛÙÔ °˘ÌÓ¿ÛÈÔ Î·È §‡ÎÂÈÔ ∞ÚÂfiÔÏ˘, ÔÈ Ôԛ˜ ÛËÌ¿‰Â„·Ó ¤ÓÙÔÓ· ÙË ˙ˆ‹ ÌÔ˘ Î·È ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È Ë Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈ΋ ÌÔ˘ ÊfiÚÙÈÛË. ªÂ ÙÔ ™˘Ó¤‰ÚÈÔ ·˘Ùfi ı· Ì·˜ ‰Ôı› Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· ·ÎÔ‡ÛÔ˘Ì ·ÍÈfiÏÔÁ˜ ÂÈÛËÁ‹ÛÂȘ ·fi ‰È·ÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘˜ ÔÌÈÏËÙ¤˜ Î·È Ì ÂÈÛΤ„ÂȘ ̤۷ ÛÙÔ ‰È‹ÌÂÚÔ Ó· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ì ÙË §·ÎˆÓ›·, ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘, ÙË ÁÏÒÛÛ· Ù˘ Î·È ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi Ù˘. ∂›Ó·È Ë ÛÔ‚·ÚfiÙÂÚË ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÁÈ· Ó· ‚ÁÂÈ Î·È Ë §·ÎˆÓ›· ÂÎÙfi˜ ÙˆÓ Û˘ÓfiÚˆÓ Ù˘, Ó· ÚÔ‚ÏËı›, Ó· ÚÔÛÂÏ·ÛÂÈ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ Ù˘ ÔÏÈÙ›·˜ ÁÈ· ÙËÓ Â›Ï˘ÛË ÙˆÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ Ù˘. ∂›Ó·È ÌÈ· ·ÍÈfiÏÔÁË ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ÚÔÛ¿ıÂÈ·, Ô˘ ÙÔÓÒÓÂÈ ÙËÓ ÂÚÈʤÚÂÈ·, Ù˘ ‰›ÓÂÈ ÂÏ›‰Â˜ ÁÈ· ·ÔΤÓÙÚˆÛË, ·Ó¿Ù˘ÍË Î·È ÌÈ· ¢ԛˆÓË ÚÔÔÙÈ΋ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú·¤Ú· ÔÚ›· Ù˘. ∂‰Ò, Û ¤Ó· ÙfiÛÔ fiÌÔÚÊÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, Ì·ÎÚÈ¿ ·fi ÙÔ ıfiÚ˘‚Ô Î·È ÙË ÌÔÏ˘Ṳ̂ÓË ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ·, ‰Ò, οو ·fi ÙÔÓ Î·Ù·Á¿Ï·ÓÔ Ô˘Ú·Ófi Î·È ÙË ‰ÚÔÛÂÚ‹ ÂÏ·Á›ÛÈ· ·‡Ú·, ‰Ò, Ô˘ Ë ÈÛÙÔÚ›· Â›Ó·È ·ÚÔ‡Û·, ÌÔÚԇ̠ӷ Û˘˙ËÙ‹ÛÔ˘ÌÂ Î·È Ó· ÛÎÂÊıԇ̠ηı·Ú¿ Î·È ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈο Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù¿ Ì·˜ Î·È Ó· ÚÔÙ›ÓÔ˘Ì ÙȘ χÛÂȘ. ∫˘Ú›Â˜ Î·È ∫‡ÚÈÔÈ ™‡Ó‰ÚÔÈ, ¶ÈÛÙ‡ˆ fiÙÈ Â›ÛÙ ϤÔÓ Ê›ÏÔÈ Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜ Î·È fiÙÈ ı· ·ÔÎÔÌ›ÛÂÙÂ, ·Ô¯ˆÚÒÓÙ·˜ ·fi ÙËÓ ∞ÚÂfiÔÏË Î·È ÙË ª¿ÓË, ÙȘ ϤÔÓ ·ÈÛÈfi‰Ô͘ ÂÌÂÈڛ˜ Î·È ÂÓÙ˘ÒÛÂȘ Î·È ·˘Ù¤˜ Û·˜ ·Ú·Î·ÏÒ Ó· ÌÂٷʤÚÂÙ ·ÓÙÔ‡ ÛÙÔ˘˜ ‰ÈÎÔ‡˜ Û·˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Î·È Ê›ÏÔ˘˜. ∂˘¯·ÚÈÛÙÒ ıÂÚÌfiٷٷ ÙÔÓ ¶Úfi‰ÚÔ Î. £Âfi‰ˆÚÔ ∂Í·Ú¯¿ÎÔ ÁÈ· ÙËÓ ÚfiÛÎÏËÛË, ‡¯ÔÌ·È Î·Ï‹ ÂÈÙ˘¯›· ÛÙÔ ™˘Ó¤‰ÚÈfi Û·˜, ηϋ ‰È·ÌÔÓ‹ Î·È Ó· ¤¯ÂÙ ۈ̷ÙÈ΋ Î·È ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ˘Á›· ÁÈ· Ó· Û˘Ó¯›ÛÂÙ ÙÔ Ï·ÌÚfi Û·˜ ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÌ·, ÙÔ ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÌ· Ù˘ ·È‰Â›·˜.
X∞πƒ∂∆π™ª√π
17
÷ÈÚÂÙÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ¶ÂÚÈÊÂÚÂÈ·ÎÔ‡ ¢È¢ı˘ÓÙ‹ ¶ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ·˜ Î·È ¢Â˘ÙÂÚÔ‚¿ıÌÈ·˜ ∂η›‰Â˘Û˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ ªÈ¯·‹Ï ™Ô‡ÌÏË
™À¡∞¶∞¡∆∏ª∞ £ƒÀ§√À ∫∞π π™∆√ƒπ∞™ ™Â‚·ÛÌÈfiÙ·ÙÂ, ∫‡ÚÈ ∫·ıËÁËÙ¿ Î·È ¶Úfi‰ÚÂ, √ÚÁ·ÓˆÙÈ΋ ∂ÈÙÚÔ‹ ÙÔ˘ ™˘Ó‰ڛԢ, ∫‡ÚÈ ¡ÔÌ¿Ú¯·, ∫‡ÚÈÔÈ ¢‹Ì·Ú¯ÔÈ, ∫‡ÚÈÔÈ ™‡Ó‰ÚÔÈ, ™ÙËÓ ˘„ÈÂÙ‹ Î·È ·fiÌ·ÎÚË ª¿ÓË, Ô˘ Ë ·ÁÚÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ‰¿ÊÔ˘˜ ·ÓÙ·ÌÒÓÂÈ Ì Ù˘ ı¿Ï·ÛÛ·˜ ÙȘ ÂÂÏ¿ÛÂȘ Î·È ÙÔ˘ Ô˘Ú·ÓÔ‡ ÙÔ˘˜ ·ÚÔṲ̂ÙÚËÙÔ˘˜ ÈÚȉÈÛÌÔ‡˜, Ô˘ ÔÈ ·Ú¯¤ÁÔÓ˜ Ú·‚‰ÒÛÂȘ ÙˆÓ ‚Ô˘ÓÒÓ ÁÈÁ·ÓÙÒÓÔ˘Ó ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ Ù˘ ÙÔ Â›ÛÌ·, Â›Ó·È Ë Î·Ï‡ÙÂÚË ÂÈÏÔÁ‹ Ô˘ ο̷Ù ӷ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ÛÂÙ ÙÔ ÙÚÈ‹ÌÂÚÔ Û˘Ó¤‰ÚÈÔ Ì ı¤Ì· ÙË §·ÎˆÓ›·: °ÏÒÛÛ· - πÛÙÔÚ›· - ¶ÔÏÈÙÈÛÌfi˜. ∏ ª¿ÓË, Ì˘ÛÙËÚȷ΋ fiÛÔ Î·È ÔÈ ÛËÏ·ÈÒ‰ÂȘ ·ÎÙ¤˜ Ù˘, Û·ı›˙ÂÈ ÙÔÓ Ì¤Û· ÎfiÛÌÔ, ÂÚÂı›˙ÂÈ ÙË Ê·ÓÙ·Û›· Î·È ÁÈÁ·ÓÙÒÓÂÈ ÙÔ ÓÔ˘ ÁÈ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ ‰ÈÂÚ¢ӋÛÂȘ ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· ÓÂ˘Ì·ÙÈΤ˜ ·Ó·Ù¿ÛÂȘ Û ÌÈ· ÎÔÈÓˆÓ›· ÏÔÁÈ΋˜ Î·È ‚Ȉ̤ÓÔ˘ Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·ÙÔ˜. ∆˘ ª¿Ó˘ ÙÔ Ó‡̷ Û˘Ó·ÚٿٷÈ, ηٿ Ì·ıËÌ·ÙÈ΋ ·ÎÔÏÔ˘ı›·, Ì Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ÙËÓ ÂÈÛ̷و̤ÓË ‚Ô‡ÏËÛË Ó· ‰È·ÙËÚ‹ÛÂÈ ÙËÓ ÚˆÙÔÙ˘›· Ù˘ ÔÏÈÙ›·˜ Ù˘ ÛÙÔ ‰ÈËÓÂΤ˜. ™¿ÚÙË Î·È §·ÎˆÓ›·, ·fiÏ˘Ù· Ù·˘ÙÈṲ̂Ó˜, ηٿ ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·, ·Ú¤¯Ô˘Ó Û ÂÌ¿˜ Û‹ÌÂÚ· Ì›· ÓÔÛÙ·ÏÁÈ΋ ÂÚȉȿ‚·ÛË Ó· ÛÂÌÓ˘ÓfiÌ·ÛÙ ÁÈ· ÙËÓ È‰È·ÈÙÂÚfiÙËÙ¿ Ù˘. ∫È fiÙ·Ó ÂÚ·Ù‹ÛÂȘ Û ÔÔÈÔ‰‹ÔÙ ̤ÚÔ˜ Ù˘, fiÙ·Ó Î·ı›ÛÂȘ ÛÙȘ ·Ú¯·›Â˜ ¤ÙÚ˜, ÎÔÈÙÒÓÙ·˜ ÙÔÓ ∆·˛ÁÂÙÔ, ·˘Ùfi ÙÔ ·ÚÛÂÓÈÎfi ‚Ô˘Ófi, fiˆ˜ ÙÔ ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÈÛÂ Ô ª˘ÚÈ‚‹Ï˘, fiÙ·Ó ·Ó‚›˜ Ù· ηÏÓÙÂÚ›ÌÈ· ÙÔ˘ ª˘ÛÙÚ¿ Î·È ÙÈÓ¿ÍÂȘ ÛÙÔ˘˜ ·ÈÒÓ˜ ÙË Ê·ÓÙ·Û›· ÛÔ˘ Î·È ·ÎÔ‡ÛÂȘ ÙȘ ÔϤ˜ ÙˆÓ ·ÏfiÁˆÓ ÙˆÓ ·ÙfiËÙˆÓ ¶·Ï·ÈÔÏfiÁˆÓ, ‰ÂÓ ı¤ÏÂȘ Ó· ·Ê‹ÛÂȘ È· ÙÔ‡ÙÔ ÙÔÓ ÙfiÔ. ªÂ ÙË ÓÔÂÚ‹ ÙÔ‡ÙË È¯ÓËÏ¿ÙËÛË, ·ÚÈ ¶Úfi‰ÚÂ, ¯·ÈÚÂÙ›˙ˆ ÙȘ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÙÔ˘ Û˘Ó‰ڛԢ Î·È Â›Ì·È ÂÂÈṲ̂ÓÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÙ˘¯›· ÙÔ˘.
18
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
÷ÈÚÂÙÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔ˚Ûٷ̤ÓÔ˘ EÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ Î·È ¶·È‰·ÁˆÁÈ΋˜ K·ıÔ‰‹ÁËÛ˘ ¢Â˘ÙÂÚÔ‚¿ıÌÈ·˜ Eη›‰Â˘Û˘ ¶ÂÚÈʤÚÂÈ·˜ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ ¶·Ó·ÁÈÒÙË •ËÓÙ¿Ú·
«§∞∫ø¡π∞™» ∞Àƒ∞ ™Â‚·ÛÌÈfiÙ·ÙÂ, ∫‡ÚÈ ¶Úfi‰Ú Ù˘ √ÚÁ·ÓˆÙÈ΋˜ ∂ÈÙÚÔ‹˜ ÙÔ˘ ™˘Ó‰ڛԢ, ∫‡ÚÈ ¡ÔÌ¿Ú¯·, ∫‡ÚÈÔÈ ¢‹Ì·Ú¯ÔÈ, ∫‡ÚÈÔÈ ™‡Ó‰ÚÔÈ, ∂ÈÙÚ¤„Ù ÌÔ˘ ÙÔ ÓÔÂÚfi ÍÂÛÙÚ¿ÙÈÛÌ· ÛÙËÓ ·fiÏËÍË Ù˘ ϷΈӛ‰·˜ Á˘ Ô˘ ÛÊËÓÒÓÂÈ ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ· ÙÔ˘ ∆·ÈÓ¿ÚÔ˘ Î·È ·ÔÙÂÏ› ÙÔ Ù¤ÚÌ· Ù˘ ¯ÂÚÛ·›·˜ Â˘Úˆ·˚΋˜ ÂÈÎÚ¿ÙÂÈ·˜. ∫Ú·ÙÒ Î·È ‰È·¯¤ˆ ÙÔ˘˜ ‰È·ÏÔÁÈÛÌÔ‡˜ ÌÔ˘ ÛÙÔ ÛËÌÂÚÈÓfi ¯ˆÚÔ¯ÚfiÓÔ, ÛÙÔ ·ÔÓÂ˘ÚˆÌ¤ÓÔ ¯ı˜ Î·È ÛÙÔ ·Ê˘‰·ÙˆÌ¤ÓÔ Â¤ÎÂÈÓ·. ∏ ·ÎÚÒÚÂÈ· Ù˘ ϷΈÓÈ΋˜ Á˘, Ë ª¿ÓË, ÌÔ˘Û·ÂÙ·È ·fi ÙÔ Î‡Ì· Ù˘ Î·È ·ÁÚÔÈοÂÈ ÙÔÓ ·ÊÏ·ÛÌfi Ù˘. ∫·È Û·Ó ·ÈÒÓÈ· ‰‡Ó·ÌË, Ë ı¿Ï·ÛÛ· ÛÎÈÚÙÔ‚ÔÏ¿ÂÈ ÛÙ· ηÎÔÙÚ¿¯·Ï· ÙˆÓ ‚Ú¿¯ˆÓ ÙÔ˘ ∆·¸Á¤ÙÔ˘, Ô˘ ÂÁηٷÏ›ÂÈ ÙËÓ ˘„ËÏ‹ ˘ÂÚËÊ¿ÓÂÈ¿ ÙÔ˘ Î·È ËÌÂÚ‡ÂÈ, ηıÒ˜ ÙÔ ·Á¤Úˆ¯Ô ‡„Ô˜ ÙÔ˘ ¯·ÌËÏÒÓÂÈ, Ϙ Î·È ı¤ÏÂÈ Ó· ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂÈ ÙȘ ·ÓıÚÒÈÓ˜ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ. ∫·È ÛÙÔ ‚¿ıÔ˜ ‚Ô˘›˙ÂÈ ÙÂÚ¿ÛÙÈÔ˜ Ô ˆÎ·Ófi˜ Ù˘ ‰ˆÚÈ΋˜ ʇÙÚ·˜. ŒÓ· ÛËÌ·‰¿ÎÈ ÂÁÒ ÛÙËÓ ·Ù¤ÏÂȈÙË ·Ú·Ï›·, ÌÈ· ÎÔ˘ÎΛ‰· ¯·Ì¤ÓË ÛÙÔ ¯ÒÚÔ, ¯·Ì¤ÓË ÛÙÔ ¯ÚfiÓÔ, Ô˘ Ì·Ù·ÈÔÔÓ› Ó· ˘¿ÚÍÂÈ, ·ÎÔ‡ˆ Ù· «ÏfiÁÈ·», Ô˘ Â΂¿ÏÏÂÈ ÙÔ ·ÊÚÈṲ̂ÓÔ Î‡Ì·. ∏ ÂÓfiÚ·ÛË, ·ÚˆÁfi˜ Î·È Û˘ÓÔ‰ÔÈfiÚÔ˜, ÛηχÂÈ ÙË ÌÓ‹ÌË Ù˘ Û·ÚÙÈ¿ÙȉԘ ¯ÒÚ·˜. •˘Ó¿ÂÈ Û˘ÓÂÈÚÌÔ‡˜. ∞Ó·ÌԯχÂÈ ÈÛÙÔÚÈο ‰È·‚¿ÛÌ·Ù·. ™ÊËÓÒÓÔÓÙ·È ÛΤ„ÂȘ. ∞Îԇ̠ÙÔÓ ‹¯Ô Ù˘ Û˘ÁÁÚ·ÊÈ΋˜ Î·È ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÚÔÙÚÔ‹˜ ÙÔ˘ ¶·Ó·ÁÈÒÙË ¡. ¶·ÙÚÈ·Ú¯¤· «∆Ô Ï·ÎˆÓ›˙ÂÈÓ ÂÛÙÈ ÊÈÏÔÛÔÊ›ӻ.1 ∏ ‚Ú·¯˘ÏÔÁ›· ÂÚÈÎÏ›ÂÈ ÂÓ Û¤ÚÌ·ÙÈ ÙË Á¤ÓÓËÛË ‹, ηχÙÂÚ·, ÙË Û‡ÏÏË„Ë Ù˘ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜. ™ÙË ™¿ÚÙË ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ, ¤ÌÂÓÂ, ÙÔ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÒ˜ ÛΤÙÂÛı·È. ∫·È ÔÈ Û˘ÓÂÈÚÌÔ› ÛÙ‹ÓÔ˘Ó ¯ÔÚfi: ¢ˆÚȤˆÓ οıÔ‰Ô˜. ∂ÁηٿÛÙ·ÛË ÛÙËÓ ∫Ô›ÏË §·Î‰·›ÌÔÓ·. ¶·Úfi¯ıÈÔ˜ ‚›Ô˜ ÙˆÓ ÛÎËÓÈÙÒÓ ™·ÚÙÈ·ÙfiÔ˘ÏˆÓ ÛÙÔÓ Î·ÏÏȉfiӷη ∂˘ÚÒÙ·. ∏ ÂÈı·Ú¯›· Î·È Ô ÊËÌÈṲ̂ÓÔ˜ ̤Ϸӷ˜ ˙ˆÌfi˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ï΋ ÙÔ˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜ Î·È ·’ ÙËÓ ¿ÏÏË Ô ∫·È¿‰·˜ ÁÈ· ÙË Ê˘ÏÂÙÈ΋ ‰È·Ù‹ÚËÛË. ∫·È ÂÂÎÙ›ÓÂ-
1. ¶·ÙÚÈ·Ú¯¤·˜ ¶. ¡., ∞Ú¯‹ Î·È Á¤ÓÂÛȘ Ù˘ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, ¤Î‰ÔÛȘ 3Ë, ÂÓ ∞ı‹Ó·È˜ 1969, ‚Ï. ÙÔ µã ̤ÚÔ˜: ∫ÂÊ. ¢ã «∏ ™¿ÚÙË ˆ˜ ÙfiÔ˜ ÁÂÓ¤Ûˆ˜ Ù˘ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ Î·È ÙÔ˘ ÙÚfiÔ˘ ÙÔ˘ ÊÈÏÔÛÔÊ›ӻ, ÛÛ 121-144 Î·È ÎÂÊ. ∂ã «∏ ·ÊÂÙËÚ›· ÚÔ˜ ÙÔ ÊÈÏÔÛÔÊÂ›Ó Î·È Ë Á¤ÓÂÛȘ Ù˘ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ ÂÓ ™¿ÚÙË», ÛÛ 145-169. (√ ¶. ¡. ¶·ÙÚÈ·Ú¯¤·˜ ‹Ù·Ó ηıËÁËÙ‹˜ Ù˘ πÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ ºÈÏÔÛÔÊ›·˜ ÙÔ˘ ∂ıÓÈÎÔ‡ Î·È ∫·Ô‰ÈÛÙÚÈ·ÎÔ‡ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ).
X∞πƒ∂∆π™ª√π
19
Ù·È Ë ‰ˆÚÈ›˜ Ê˘Ï‹. ™¿ÚÙË Î·È §·ÎˆÓ›· Ù·˘Ù›˙ÔÓÙ·È. ∫·È ÂÁ¤ÓÂÙÔ fiÏȘ-ÎÚ¿ÙÔ˜ ÎÚ·Ù·Èfi, Ì ȉÈfiÙ˘Ô ÔÏ›ÙÂ˘Ì·: ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÙÈÎfi ÚÔ ÙÔ˘ ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÌÔ‡, ÛËÌ›ˆÛ οÔÈÔ˜ ÈÛÙÔÚÈÎfi˜. ÿÛˆ˜ Ó· ÌËÓ ˘ÂÚ¤‚·ÏÂ. ∞Ù›ı·ÛÔÈ fï˜ Î·È ¿Ù·ÎÙÔÈ ÔÈ Û˘ÓÂÈÚÌÔ› Û˘Ó›ÚÔÓÙ·È ÚÔÛˆÈο. ¶È¤˙ÔÓÙ·È Î·È ÂÎÙ›ıÂÓÙ·È. √ ΈÓÔÂȉ‹˜ ‚Ú¿¯Ô˜ ÙˆÓ 641 ̤ÙÚˆÓ, Ô ‚˘˙·ÓÙÈÓfi˜ ª˘ÛÙÚ¿˜ –Ì ‚Ô˘›˙Ô˘Û· ÙËÓ ÔÏÈÙ›· ÙÔ˘ ÙˆÓ 40.000 ηÙԛΈÓ, Á·ÓÙ˙ˆÌ¤ÓË ÛÙȘ ·fiÙÔ̘ ηوʤÚÂȤ˜ ÙÔ˘– Û˘Á-¯ÔÚ‡ÂÈ Ì ÙÔÓ ÔÌÔÌ‹ÙÚÈÔ ‚Ú¿¯Ô Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·ÛÈ¿˜, Ô˘ ÔÚıÒÓÂÙ·È ·ÎÔ›ÌËÙÔ˜ ÊÚÔ˘Úfi˜ Ù˘ ϿηÈÓ·˜ ¯ÒÚ·˜ Î·È ÎÏ›ÓÂÈ ÛÙÔ Î·ÛÙÚfiÙÂȯfi ÙÔ˘ ÙÔÓ ÔÈËÙ‹ Ù˘ ÚˆÌÈÔÛ‡Ó˘. ¡˘¯ÙÂÚÈÓfi˜ fï˜ ÂÚÈ·ÙËÙ‹˜ Ô °È¿ÓÓ˘ ƒ›ÙÛÔ˜ ÏÈıÔ‚ÔÏ› ÙÔ˘˜ ηٷ·ÙËÙ¤˜ ÙˆÓ ÔÓ›ڈÓ. ∫È Ô ¡ÈÎËÊfiÚÔ˜ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜ ·fi ÙËÓ ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ· ÙˆÓ ∫ÚÔÎÂÒÓ ‰È·Ï·Ï› ÙÔÓ ÔÈËÙÈÎfi ÙÔ˘ Ô˘Ì·ÓÈÛÌfi. ∫·È Ô ¯ÔÚfi˜ ÙˆÓ Û˘ÓÂÈÚÌÒÓ Î·Ï¿ ÎÚ·Ù› Ì ÙË ª¿ÓË Ó· ÂÈÛÌ·ÙÒÓÂÈ Ô˘ Û˘Á¯ÔÚ‡ÂÈ ÙÂÏÂ˘Ù·›·, ÈÛÔÎÚ·ÙÒÓÙ·˜ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ „˘¯‹, Î·È ÂÍ˘Ê·›ÓÂÈ ÙÔ «Ï·ÎˆÓÈÎfi Á›ÁÓÂÛı·È», Ì ÙË ı¿Ï·ÛÛ· Ó· Ì·˘Ú›˙ÂÈ, Ó· Ì·›ÓÂÙ·È Î·È Ó· ÛËÎÒÓÂÈ ÛÈÏÈ¿‰Â˜. ∫·È ÔÈ ÁÏ¿ÚÔÈ Î˘ÓËÁË̤ÓÔÈ ÂÙÔ‡Ó Ì ÙÔ Ê˘ÛÔÌ¿ÓËÌ· Î·È ÎÚ·ÙÔ‡Ó ÁÈ· ‰ÚfiÛÈÛÌ¿ ÙÔ˘˜ ÙË «Ï·ÎˆÓÈ¿‰·» ·‡Ú·. ŒÙÛÈ, ÏÔÈfiÓ, ∫‡ÚÈ ¶Úfi‰Ú Ù˘ √ÚÁ·ÓˆÙÈ΋˜ ∂ÈÙÚÔ‹˜, Ô‰ÔÈÔÚÒÓÙ·˜ Î·È «·˘ÙÔÎÈÓËÙÔ‡ÌÂÓÔÈ» ÛÙË ÓÔÙÈfiÙÂÚË ¿ÎÚË Ù˘ ¯ÂÚÛ·›·˜ ∂˘Úˆ·˚΋˜ ŒÓˆÛ˘, Ë Ê·ÓÙ·Û›· ÙÔ˘ ηıÂÓfi˜ ϤÎÂÈ ÙÔÓ ÈÛÙfi Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ‹ Ë ÈÛÙÔÚ›· ˘ÚÁÒÓÂÈ ÙËÓ Ê·ÓÙ·Û›· ÙÔ˘. ∫·È ηÏÂ›Ù·È ÙÔ ÙÚÈ‹ÌÂÚÔ ÔÌ·ÎÔ›ÔÓ (Û˘Ó¤‰ÚÈÔ) Ó· ͉ȷχÓÂÈ ÁÏÒÛÛ·, ÈÛÙÔÚ›· Î·È ÔÏÈÙÈÛÌfi Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜, Ô˘ Ì ÙfiÛË Â˘ÛÙÔ¯›· ı¤Û·Ù ˆ˜ ı¤Ì· ÙÔ˘. °È’ ·˘Ùfi Û·˜ ·Í›˙Ô˘Ó ıÂÚÌ¿ Û˘Á¯·ÚËÙ‹ÚÈ· Î·È Â›Ì·È ‚¤‚·ÈÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÙ˘¯›· ÙˆÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ ÙÔ˘.
÷ÈÚÂÙÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔ˚Ûٷ̤ÓÔ˘ EÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ Î·È ¶·È‰·ÁˆÁÈ΋˜ K·ıÔ‰‹ÁËÛ˘ ¶ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ·˜ Eη›‰Â˘Û˘ ¶ÂÚÈʤÚÂÈ·˜ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ °ÂˆÚÁ›Ô˘ ™. ¡¿Û·ÈÓ·
™Â‚·ÛÌÈÒÙ·ÙÂ, ∫‡ÚÈ ¡ÔÌ¿Ú¯Ë, Î.Î. µÔ˘ÏÂ˘Ù¤˜ ÙÔ˘ ÓÔÌÔ‡, Î.Î. ¢‹Ì·Ú¯ÔÈ, Î. ¶Úfi‰Ú Ù˘ √ÚÁ·ÓˆÙÈ΋˜ ∂ÈÙÚÔ‹˜ ÙÔ˘ ™˘Ó‰ڛԢ, ∫˘Ú›Â˜ Î·È ∫‡ÚÈÔÈ Û‡Ó‰ÚÔÈ. ªÂ ÌÂÁ¿ÏË Ì·˜ ¯·Ú¿ ‰Â¯ı‹Î·Ì ÙËÓ ÚfiÛÎÏËÛ‹ Û·˜ Î·È ÌÂÁ¿ÏË Â›Ó·È Î·È Ë ÙÈÌ‹ Ô˘ Ì·˜ οӷÙ ӷ ¯·ÈÚÂÙ›ÛÔ˘Ì ÙÔ ¶·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ Û˘Ó¤‰ÚÈfi Û·˜ Ì ı¤Ì·: «§·-
20
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
Έӛ·: °ÏÒÛÛ· - πÛÙÔÚ›· - ¶ÔÏÈÙÈÛÌfi˜», ¤Ó· Û˘Ó¤‰ÚÈÔ Ì ÙÚÂȘ Ôχ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÂÓfiÙËÙ˜ Ô˘ ‰¤ÓÔ˘Ó ·ÚÌÔÓÈο ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Î·È Ì·˜ ‰›ÓÔ˘Ó ÌÈ· ÔÏÔÎÏËڈ̤ÓË ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ·ÏÈ¿˜ ·ÏÏ¿ Î·È Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ §·ÎˆÓ›·˜. ∆˘ §·ÎˆÓ›·˜, ÙÔ˘ «Ï¿ÎÎÔ˘ ÙˆÓ ‰·ÈÌfiÓˆÓ», Ù˘ ‡ÊÔÚ˘ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘ ∆·¸Á¤ÙÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ¶¿ÚÓˆÓ· ‰ȿ‰·˜, ‰ÒÚÔ˘ ÙˆÓ ıÂÒÓ, ·ÏÏ¿ Î·È Ù˘ ηÎÔÙÚ¿¯·Ï˘ Î·È ËÚˆÈ΋˜ ª¿Ó˘. ∆˘ §·ÎˆÓ›·˜, Ù˘ ·ÙÚ›‰·˜ ÙfiÛˆÓ ¤Ó‰ÔÍˆÓ ËÚÒˆÓ ·ÏÏ¿ Î·È ÚÔÛˆÈÎÔÙ‹ÙˆÓ ÙÔ˘ ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Î·È Ù˘ ¶ÔÏÈÙÈ΋˜. «∞ÈÛı¿ÓÔÌ·È ˘ÂÚ‹Ê·ÓÔ˜ ‰ÈfiÙÈ ÛÙȘ ÊϤ‚˜ ÌÔ˘ Ú¤ÂÈ ‰È·ÛÙ·˘ÚˆÌ¤ÓÔ §·ÎˆÓÈÎfi Î·È ∫ÚËÙÈÎfi ·›Ì· Î·È ¿Ì· ¤¯ˆ ÎÔÓÙ¿ ÌÔ˘ ÙÔ˘˜ ∫ÚËÙÈÎÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘˜ ª·ÓÈ¿Ù˜, ¤¯ˆ ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·» ¤ÏÂÁÂ Ô ÂıÓÈÎfi˜ ËÁ¤Ù˘ ∂Ï¢ı¤ÚÈÔ˜ µÂÓÈ˙¤ÏÔ˜, Ô˘ ¤ÏÎÂÈ ÙËÓ Î·Ù·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ·fi ·˘ÙfiÓ Â‰Ò ÙÔÓ ÙfiÔ, ÌÈ· Ô˘ Â›Ó·È Û fiÏÔ˘˜ Û·˜ ÁÓˆÛÙfi ˆ˜ Ô ªÂÓÈ˙¤ÏÔ˜ ∫Ú‚·Ù¿˜, Ì·ÎÚÈÓfi˜ ÚfiÁÔÓÔ˜ ÙÔ˘ ∂ıÓ¿Ú¯Ë, ‰È¤Ê˘Á ÌÂÙ¿ Ù· √ÚψÊÈο ·fi ÙË ªÔÓÂÌ‚·ÛÈ¿ Î·È ÂÁηٷÛÙ¿ıËΠÛÙ· ÷ÓÈ¿ Ù˘ ∫Ú‹Ù˘. ∞ÏÏ¿, Î˘Ú›Â˜ Î·È Î‡ÚÈÔÈ Û‡Ó‰ÚÔÈ, Ë §·ÎˆÓ›· Â›Ó·È ÌÈ· ÂÚÈÔ¯‹ Ô˘ fi¯È ÌfiÓÔ ÛÙȘ ¤Ó‰Ô͘ ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙȘ ‰‡ÛÎÔϘ ÁÈ· ÙËÓ ·ÙÚ›‰· Ì·˜ ÂÔ¯¤˜ ›¯Â ¿ÓÙ· ¤ÓÙÔÓË ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· Ù˘, fiˆ˜ ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ηٿ ÙË ‰Â‡ÙÂÚË ∂ÓÂÙÔÎÚ·Ù›· (16851715) fiÔ˘ ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ Ì ÙÔ˘˜ 176.844 ÙfiÙ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ Ù˘ Î·È ÙÔ˘˜ 15 ÔÈÎÈÛÌÔ‡˜ ¿Óˆ ÙˆÓ ¯ÈÏ›ˆÓ ηÙÔ›ÎˆÓ –·Ó·ÊÂÚfiÌ·ÛÙ ÛÙËÓ ÚÒÙË Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ·ÔÁÚ·Ê‹ Ù˘ ÓÂfiÙÂÚ˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ Ô˘ ¤ÁÈÓ ÙÔ 1700– ‰Ò, Û’ ·˘Ù¿ Ù· ̤ÚË ¿ÎÌ·Û·Ó ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·fi ÙȘ ¿ÏϘ ÂÚÈÔ¯¤˜ Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ ÔÈÎÈÛÌÔ›, fiˆ˜ Ë ªÔÓÂÌ‚·ÛÈ¿, Ë ∫ÚÂÌ·ÛÙ‹, ÙÔ º·Ú·ÎÏfi, Ô ª˘ÛÙÚ¿˜ Î·È ÙÔ °ÂÚ¿ÎÈ, Ú¿ÁÌ· Ô˘ ‰Â›¯ÓÂÈ ÙËÓ ·ÓÙÔ¯‹, ÙË ı¤ÏËÛË, ÙËÓ ÙfiÏÌË ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ Â›ÛÌ· ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ Ù˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ ·˘Ù‹˜ Á˘ Ó· Ì›ÓÔ˘Ó ÂχıÂÚÔÈ Î·È Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÔ˘Ó ÛÙÔÓ ÙfiÔ ÙÔ˘˜. ªÂ ÙȘ ÛΤ„ÂȘ ·˘Ù¤˜, ·ÚÈ ¶Úfi‰Ú Ù˘ √ÚÁ·ÓˆÙÈ΋˜ ÂÈÙÚÔ‹˜, Î˘Ú›Â˜ Î·È Î‡ÚÈÔÈ Û‡Ó‰ÚÔÈ, ¯·ÈÚÂÙ›˙ˆ ÙÔ ¶·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ ™˘Ó¤‰ÚÈfi Û·˜ Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÂ›Ù·È ÛÙÔ –ηٿ ÙÔÓ ¶·Ó·ÁÈÒÙË æ·Ú¿ÎË– «ÛÙÔÏ›‰È Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘», ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ ª¿ÓË Î·È Â›Ì·È ‚¤‚·ÈÔ˜ ÁÈ· ÙË ÌÂÁ¿ÏË ÂÈÙ˘¯›· ÙÔ˘.
÷ÈÚÂÙÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ¢È¢ı˘ÓÙ‹ Ù˘ ¢È‡ı˘ÓÛ˘ ¢Â˘ÙÂÚÔ‚¿ıÌÈ·˜ ∂η›‰Â˘Û˘ ¡. §·ÎˆÓ›·˜ ∞ÓÙˆÓ›Ô˘ ∫ÂΤ
÷ÈÚÂÙ›˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ·˘Ùfi Û˘Ó¤‰ÚÈÔ, ÙÔ ÔÔ›Ô Â›Ó·È ·ÊÈÂڈ̤ÓÔ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·, ÙË ÁÏÒÛÛ· Î·È ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi ÙÔ˘ ÙfiÔ˘ Ì·˜, ÂÈı˘ÌÒ Ó· Û·˜ ÂÎÊÚ¿Ûˆ ÙȘ ¢¯·ÚÈÛٛ˜ Ì·˜ ÁÈ· ÙËÓ ÙÈÌ‹ ÙËÓ ÔÔ›· ·Ô‰›‰ÂÙ ÛÙË §∞∫ø¡π∞ Î·È ÙËÓ Â˘ÁÓˆÌÔÛ‡ÓË Ì·˜ ÁÈ· ÙËÓ ˘ËÚÂÛ›· ÙËÓ ÔÔ›· ÚÔÛʤÚÂÙ Ì ÙËÓ Î·Ù¿ıÂÛË „‹ÁÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ Û·˜ ¤ÚÁÔ˘ ÛÙËÓ ÎÔÈÓ‹ ÚÔÛ¿ıÂÈ· fiÏˆÓ Ì·˜ ÁÈ· ·Ó¿‰ÂÈÍË
X∞πƒ∂∆π™ª√π
21
ÙˆÓ ÌÔÓ·‰ÈÎÒÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ, ÁψÛÛÈÎÒÓ Î·È ÔÏÈÙÈÛÙÈÎÒÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ ÙÔ˘ ¢ÏÔÁË̤ÓÔ˘ ·˘ÙÔ‡ ÎÔÌÌ·ÙÈÔ‡ Ù˘ ·ÙÚ›‰·˜. ™·˜ ηψÛÔÚ›˙Ô˘Ì ÛÙËÓ ¿Ó˘‰ÚË ·ÏÏ¿ Ï‚ÂÓÙÔÁ¤ÓÓ· ª∞¡∏ Î·È Û·˜ ‰ËÏÒÓÔ˘Ì fiÙÈ Ë ÚÔÛ¿ıÂÈ¿ Û·˜ ÂÍÂÏ›ÛÛÂÙ·È «ÌÂÙ¿ §·Î‰·ÈÌÔÓ›ˆÓ» Î·È ‰Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Ù˘ ¢Â˘ÙÂÚÔ‚¿ıÌÈ·˜ ∂η›‰Â˘Û˘ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÌÓ‹ÌÔÓ˜ ÙˆÓ ·Ú·Î·Ù·ıËÎÒÓ ÙÔ˘ ∞ÏÎÌ¿ÓÔ˜, ÙÔ˘ ÛψÓÔ˜, ÙÔ˘ °ÂˆÚÁ›Ô˘ ¶Ï‹ıˆÓÔ˜ °ÂÌÈÛÙÔ‡ fiˆ˜ Î·È ÙÔ˘ §ÂˆÓ›‰Ô˘, ÙÔ˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ ¶·Ï·ÈÔÏfiÁÔ˘, ÙÔ˘ ¶ÂÙÚfiÌÂË ª·˘ÚÔÌȯ¿ÏË, ÙÔ˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ ¢·‚¿ÎË, Û·˜ Û˘Ì·Ú·ÛÙ¤ÎÔÓÙ·È. ∫·Ï‹ ÂÈÙ˘¯›· Î·È Î·Ï‹ ‰È·ÌÔÓ‹.
÷ÈÚÂÙÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ¢È¢ı˘ÓÙ‹ Ù˘ ¢È‡ı˘ÓÛ˘ ¶ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ·˜ ∂η›‰Â˘Û˘ ¡. §·ÎˆÓ›·˜ ºÒÙË ¶ÔÏ›ÙË
∞Á·ËÙÔ›/¤˜ ÚÔÛÎÂÎÏË̤ÓÔÈ/˜, K˘Ú›Â˜ Î·È Î‡ÚÈÔÈ, ™·˜ ηψÛÔÚ›˙ˆ Î·È ÂÁÒ ˆ˜ Û˘ÌÚfi‰ÚÔ˜ Ù˘ ÙÔÈ΋˜ ÔÚÁ·ÓˆÙÈ΋˜ ÂÈÙÚÔ‹˜ ÛÙÔ ·ÚfiÓ Û˘Ó¤‰ÚÈÔ, Ì ı¤Ì·: «§·ÎˆÓ›·: °ÏÒÛÛ· - πÛÙÔÚ›· - ¶ÔÏÈÙÈÛÌfi˜», Ô˘ ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛ ÙÔ ¶·È‰·ÁˆÁÈÎfi ∆Ì‹Ì· ¢ËÌÔÙÈ΋˜ ∂η›‰Â˘Û˘ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ ÛÂ Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Ì ÙÔ ∫¤ÓÙÚÔ ŒÚ¢ӷ˜ ∂ÈÛÙ‹Ì˘ Î·È ∂η›‰Â˘Û˘, ÙË ¡ÔÌ·Ú¯›· §·ÎˆÓ›·˜ Î·È ÙȘ ¢È¢ı‡ÓÛÂȘ ¶ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ·˜ Î·È ¢Â˘ÙÂÚÔ‚¿ıÌÈ·˜ ∂η›‰Â˘Û˘. ∆Ô Û˘Ó¤‰ÚÈÔ ·˘Ùfi ÂȉÈÒÎÂÈ ÙÔ ‰È¿ÏÔÁÔ ÌÂٷ͇ ÁÏÒÛÛ·˜, ÈÛÙÔÚ›·˜ Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ̤۷ ÛÙ· Û˘ÁΛÌÂÓ· Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜. √ ÔÏÈÙÈÛÌfi˜, ˆ˜ ÎÔÈÓfi Ï·›ÛÈÔ ˙ˆ‹˜ Î·È ÌÓ‹Ì˘, ·ÔÙÂÏ› ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ù˘ Û˘ÏÏÔÁÈ΋˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ÌÈ·˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜, ÙËÓ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ Ë ÔÔ›· ÌÂÙ·‚È‚¿˙ÂÙ·È ·fi ÙË ÌÈ· ÁÂÓÈ¿ ÛÙËÓ ¿ÏÏË Ì ‰È·‰Èηۛ˜ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ Î·È Ì¤Û· ÛÙËÓ ÔÔ›· Ë ÁÏÒÛÛ· η٤¯ÂÈ È‰È·›ÙÂÚË ı¤ÛË ÁÈ· ÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË Ù˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ Î·È ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ Û˘ÓfiÏÔ˘. £ÂˆÚԇ̠fiÙÈ ÙÔ ÛËÌÂÚÈÓfi Û˘Ó¤‰ÚÈÔ ı· ÂÍÂÙ¿ÛÂÈ ÂȘ ‚¿ıÔ˜ Î·È ÔÏ˘‰È¿Ûٷٷ ı¤Ì·Ù· Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙË ÁÏÒÛÛ·, ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Î·È ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜ Î·È ı· ηٷϋÍÂÈ ÛÂ Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù· Î·È ÙÂÎÌËÚȈ̤ӷ ÛÙÔȯ›· Ô˘ ı· ‚ÔËı‹ÛÔ˘Ó fiÏÔ˘˜/˜ Ì·˜. ∂›Ì·È ‚¤‚·ÈÔ˜ fiÙÈ ÔÈ ÂÈÛËÁ‹ÛÂȘ ÙˆÓ Û˘Ó¤‰ÚˆÓ, ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÙÚÈ‹ÌÂÚÔ˘ ·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ˘ Û˘Ó‰ڛԢ Ì ‰ÈÂıÓ‹ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹, ı· ‰ÒÛÔ˘Ó ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó’ ·Ó·Ù˘¯ı› ¤Ó·˜ ÁfiÓÈÌÔ˜ ‰È¿ÏÔÁÔ˜, ̤۷ ÛÙ· Ï·›ÛÈ· ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÙÔ˘ Û˘Ó‰ڛԢ, ·ÏÏ¿ Î·È ¤Ó·˜ ¢ڇÙÂÚÔ˜ ‰È¿ÏÔÁÔ˜ Ô˘ ı· ÌÔÚ¤ÛÂÈ Ó· Û˘Ó¯ÈÛÙ› Î·È ÌÂ-
22
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
Ù¿ ÙË Ï‹ÍË ÙˆÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ ÙÔ˘ Î·È Ó· ÚÔˆı‹ÛÂÈ Ù· ı¤Ì·Ù· Ô˘ ı›¯ÙËηÓ. ∏ ÙÔÔı¤ÙËÛ‹ ÌÔ˘ ˆ˜ ¢È¢ı˘ÓÙ‹ ∂η›‰Â˘Û˘ ÛÙÔ ÓÔÙÈÔ·Ó·ÙÔÏÈÎfi ·˘Ùfi ¿ÎÚÔ Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘, ÙË §·ÎˆÓ›·, ÌÈ· ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ ·ÙÚ›‰·˜ Ì·˜ Ì ¤Ó· ͯˆÚÈÛÙfi ¤Ú·ÛÌ· ̤۷ ÛÙËÓ πÛÙÔÚ›· Î·È ÙÔÓ ¶ÔÏÈÙÈÛÌfi, Ô˘ ·Ú¯›˙ÂÈ ·fi Ù· ÓÂÔÏÈıÈο ·ÎfiÌ· ¯ÚfiÓÈ·, ÙËÓ ·ÙÚ›‰· ÙÔ˘ §ÂˆÓ›‰· Î·È ÙˆÓ ÙÚÈ·ÎÔÛ›ˆÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ˘ °È¿ÓÓË ƒ›ÙÛÔ˘, ÙÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ Î·È ÙfiÛˆÓ ¿ÏÏˆÓ ÂÈÊ·ÓÒÓ ·ÓıÚÒˆÓ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Î·È ÙÔ˘ Ó‡̷ÙÔ˜, ÌÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ÚfiÛıÂÙ˜ ˘Ô¯ÚÂÒÛÂȘ. ª¤Û· ·fi ·˘ÙfiÓ ÏÔÈfiÓ ÙÔ ıÂÛÌÈÎfi ÚfiÏÔ ÂȉÈÒÍ·ÌÂ Î·È ÂȉÈÒÎÔ˘ÌÂ Û˘Ó¯Ҙ ÙËÓ ¿ÌÂÛË ÂÌÏÔ΋ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ Î·È Ì·ıËÙÚÈÒÓ Û ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙËÓ ÙÔÈ΋ ÔÈÎÔÏÔÁ›·, ÙËÓ ÙÔÈ΋ ÈÛÙÔÚ›· Î·È ÙÔÓ ÙÔÈÎfi ÔÏÈÙÈÛÌfi, ̤ۈ ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ¶ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈ΋˜ ∂η›‰Â˘Û˘, ∞ÁˆÁ‹˜ ÀÁ›·˜ Î·È ¶ÔÏÈÙÈÛÙÈÎÒÓ £ÂÌ¿ÙˆÓ. ∆ÂÏÂÈÒÓÔÓÙ·˜, ·ÈÛı¿ÓÔÌ·È ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË Ó· ¢¯·ÚÈÛÙ‹Ûˆ ıÂÚÌ¿ fiÏÔ˘˜ Î·È fiϘ ÂÛ¿˜ ÁÈ· ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ Û·˜, ·ÏÏ¿ ȉȷ›ÙÂÚ· ÙÔÓ ·Ù¤Ú· ·˘Ù‹˜ Ù˘ ȉ¤·˜ ÁÈ· ÙË ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛË Î·È ˘ÏÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ·ÚfiÓÙÔ˜ ·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ˘ Û˘Ó‰ڛԢ Ì ‰ÈÂıÓ‹ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹, ÙÔÓ ÂÌÓ¢Ṳ̂ÓÔ ÔÚ·Ì·ÙÈÛÙ‹, ¶Úfi‰ÚÔ ÙÔ˘ ¶·È‰·ÁˆÁÈÎÔ‡ ∆Ì‹Ì·ÙÔ˜ ¢ËÌÔÙÈ΋˜ ∂η›‰Â˘Û˘ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ, §¿ÎˆÓ· ηıËÁËÙ‹, ·ÚÈÔ £Âfi‰ˆÚÔ ∂Í·Ú¯¿ÎÔ, Ô˘ Ì ÙÔ ‰˘Ó·ÌÈÛÌfi Î·È ÙËÓ Î·ıÔ‰‹ÁËÛ‹ ÙÔ˘ ˘ÏÔÔÈ‹ıËΠÙÔ ·ÚfiÓ Û˘Ó¤‰ÚÈÔ ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÓÈÒıˆ ˘ÂÚ‹Ê·ÓÔ˜ Ô˘ Û˘ÌÌÂÙ¤¯ˆ. ™·˜ ¢¯·ÚÈÛÙÒ Ôχ.
÷ÈÚÂÙÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔ˚Ûٷ̤ÓÔ˘ ÙÔ˘ 1Ô˘ °Ú·Ê›Ԣ ¶ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ·˜ Eη›‰Â˘Û˘ N. §·ÎˆÓ›·˜ πˆ¿ÓÓË ºÔ˘Ú›‰Ë
™Â‚·ÛÌÈfiÙ·ÙÂ, K‡ÚÈ ¢‹Ì·Ú¯Â, K‡ÚÈÔÈ µÔ˘ÏÂ˘Ù¤˜, K‡ÚÈ ¡ÔÌ¿Ú¯·, K‡ÚÈ ¶Úfi‰Ú ÙÔ˘ ¶.∆.¢.∂. ÙÔ˘ ¶·Ó/Ì›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ Î·È ÙÔ˘ ∫.∂.∂¶.∂∫., K˘Ú›Â˜ Î·È Î‡ÚÈÔÈ ÂÎÚfiÛˆÔÈ ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ, AÍÈfiÙÈÌÔÈ Î˘Ú›Â˜ Î·È Î‡ÚÈÔÈ Û‡Ó‰ÚÔÈ, ™Â ¤Ó· «Ê¢Á·Ï¤Ô ÛΛÙÛÔ Ù˘ ª¿Ó˘» Ô ∞Ó‰Ú¤·˜ ∫·Ú·ÓÙÒÓ˘ ÁÚ¿ÊÂÈ fiÙÈ Â‰Ò «...‚Ô˘‚·›ÓÂÛ·È, ÛÙÔÈ‚¿˙ÔÓÙ·˜ ̤۷ ÛÔ˘ ·Ú¿ÍÂÓ˜ ÂÓÙ˘ÒÛÂȘ, Ô˘ ‰Â ı¤ÏÂȘ, ‰ÂÓ ÙÔÏÌ¿˜ Ó· ÙȘ ÂÎÊÚ¿ÛÂȘ, ÁÈ·Ù› ÓÔÌ›˙ÂȘ ˆ˜ ‰Â ı· Ù· ηٷʤÚÂȘ Î·È ˆ˜ Ù· ÈÔ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ı· Ì›ÓÔ˘Ó Î·Ù·¯ˆÓÈ·Ṳ̂ӷ ÛÙÔ ·Ó¤ÎÊÚ·ÛÙÔ…»
X∞πƒ∂∆π™ª√π
23
∞˘Ù‹ Ë ÈÂÚ‹ ÁË Ô˘ ÎÚ¿ÙËÛ ÙË ÁÏÒÛÛ· Î·È ÙÔ ÌÔÈÚÔÏfiÈ Ù˘ ¤ˆ˜ ·ÚÁ¿ ÛÙËÓ ÂͤÏÈÍË, Ô˘ ¤˙ËÛ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Î·È ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·, Ô˘ ·ÚÔ˘Û›·Û ÔÏÈÙÈÛÌfi ·fi ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ù˘ Î·È fi¯È ·fi ÙÔÓ ÏÔ‡ÙÔ Ù˘, ˙ËÙ¿ ·fi fiÏÔ˘˜ ÂÛ¿˜ Ó· Û¿ÛÂÙ ÙË ÛȈ‹ ÁÈ· ÙÔ‡ÙÔ ÙÔÓ ÙfiÔ Î·È Ó· Û˘Ó¯›ÛÂÙ ÙÔ ‚·Ú‡ Û·˜ ¤ÚÁÔ, ¤ÙÛÈ, ¤¯ÔÓÙ·˜ ¤ÁÓÔÈ· ÁÈ· Ù· ıÂ̤ÏÈ· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ÔÏÏ¿ ·fi Ù· ÔÔ›· ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙËÓ ÂÚÈʤÚÂÈ· Ù˘ ¯ÒÚ·˜. ŸÏÔÈ ÂÌ›˜ Ô˘ ˘ËÚÂÙԇ̠ÙÔÓ ÙfiÔ ÙÔ‡ÙÔ ÓÈÒıÔ˘Ì fiÙÈ Ë ÛËÌÂÚÈÓ‹ Â›Ó·È Ë Ï·ÌÚfiÙÂÚË Ë̤ڷ Ù˘ ¿ÓÔÈ͢ ·˘Ù‹˜, ÎÔÚ˘Ê·›ÔÈ ·ÓÂÈÛÙËÌÈ·ÎÔ› ‰¿ÛηÏÔÈ ÙÈÌÔ‡Ó ÙË §·ÎˆÓ›· –ÙÔÓ ÔχÌÔÚÊÔ ÙÔ‡ÙÔ ÙfiÔ– Ì ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘˜ Î·È ÙÔÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi ÙÔ˘˜ Ìfi¯ıÔ ‚¿˙ÔÓÙ·˜ ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔ Ù˘ ¤ÚÂ˘Ó¿˜ ÙÔ˘˜ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Î·È Ù· ¤ÚÁ· ÙÔ˘, ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·˜ ·˘Ùfi Ô˘ Ôχ ÛˆÛÙ¿ ¤¯ÂÈ ‰È·Ù˘ÒÛÂÈ Ô Î·ıËÁËÙ‹˜ ¢ËÌ. ª·Ùı·›Ô˘, fiÙÈ ¤¯Ô˘Ó ÚÔÛı¤ÛÂÈ ÛÙ· ηı‹ÎÔÓÙ· ÙÔ˘ ‰·ÛοÏÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ÂÚ¢ÓËÙ‹ ÂΛӷ ÙÔ˘ Û˘Ì‚Ô‡ÏÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ‰È·ÌÂÛÔÏ·‚ËÙ‹ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙË ÁÓÒÛË Î·È ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›·. √ ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ Û˘Ó‰ڛԢ ÛÙ· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜, Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Î·È ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Î·È Ë Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ Û ·˘Ùfi ÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ ‰ÈÂıÓÔ‡˜ ·ÚÔ˘˜, ‰Â›¯ÓÔ˘Ó fiÙÈ ÙÔ ¶·È‰·ÁˆÁÈÎfi ∆Ì‹Ì· ¢ËÌÔÙÈ΋˜ ∂η›‰Â˘Û˘ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ, ·Ó Î·È ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› Û ÔÏÏ¿ ›‰·, fiˆ˜ Ù· ·ÓÙ›ÛÙÔȯ· ȉڇ̷ٷ ÙÔ˘ Â͈ÙÂÚÈÎÔ‡, ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·˜ Î·È ÂÍÂÏ›ÛÛÔÓÙ·˜ ÙȘ ‰Ú¿ÛÂȘ Î·È Ù· ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù¿ ÙÔ˘ Û‡Ìʈӷ Ì ٷ ‰ÈÂıÓ‹ ‰Â‰Ô̤ӷ, ·ÓÙÈÛÙ¤ÎÂÙ·È ÎÚÈÙÈο ÛÙËÓ ÂÌÔÚÂ˘Ì·ÙÔÔ›ËÛË Ù˘ ¤Ú¢ӷ˜ Î·È ÛÙËÓ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ·ÌÊÈ‚fiÏÔ˘ ÔÈfiÙËÙ·˜ ÁÓˆÛÙÈÎÒÓ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ӈÓ, ÒÛÙ Ì ÛÊÚ›ÁÔ˜ Ó· ÌÔÚ› Ó· ÛÙÚ·Ê› Î·È Ó· ÌËÓ ÂÁηٷÏ›„ÂÈ ÙËÓ ¤Ú¢ӷ Î·È ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË fiÏˆÓ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÙÔ̤ˆÓ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙȘ ·Í›Â˜ ÙÔ˘ Ï·Ô‡ Î·È ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Ì·˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ηÓ›˜ ‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Ô‡ ı· Ô‰ËÁËı› ÛÙÔ Ó¤Ô ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ù˘ ·ÁÎÔÛÌÈÔÔ›ËÛ˘. £ÂˆÚԇ̠fiÙÈ Ë Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ Û˘Ó‰ڛԢ ·˘ÙÔ‡ ÛÙË §·ÎˆÓ›·, Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ÛÙ· Ï·›ÛÈ· ÙˆÓ ÂΉËÏÒÛÂˆÓ ÁÈ· ÙÔÓ ÂÔÚÙ·ÛÌfi ÙˆÓ Â›ÎÔÛÈ ¯ÚfiÓˆÓ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘ ¶.∆.¢.∂. ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ, ·ÔÙÂÏ› ÙË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ÙÈÌ‹ Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ Á›ÓÂÈ ÛÙÔ ÓÔÌfi Ì·˜. ∏ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ¶.∆.¢.∂. fi¯È ÌfiÓÔ ˘ÏÔÔ›ËÛ ٷ fiÓÂÈÚ· Î·È ÙȘ ÂÏ›‰Â˜ ÔÏÏÒÓ ÁÂÓÂÒÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ, ·ÏÏ¿ ¤ÊÂÚ ÌÈ· ·fi ÙȘ ÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ Î·È ÈÔ ‰È·ÎÚÈÙ¤˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ÛÙÔ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi Ì·˜ Û‡ÛÙËÌ·. ªÂ ‚·ıÈ¿ Û˘ÁΛÓËÛË ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ì –Ì ·˘Ù‹ ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· – ÙËÓ Â˘ÁÓˆÌÔÛ‡ÓË Ì·˜ ÛÙÔ˘˜ ÚˆÙÂÚÁ¿Ù˜ ·ÓÂÈÛÙËÌÈ·ÎÔ‡˜ ‰·ÛοÏÔ˘˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Â›ÎÔÛÈ ¯ÚfiÓÈ· ÙÒÚ· ıÂÌÂÏ›ˆÛ·Ó Î·È ·Ó¤Ù˘Í·Ó ÙÔ ÙÌ‹Ì· ·˘Ùfi ÚÔ˜ fiÊÂÏÔ˜ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜. ∫‡ÚÈ ¶Úfi‰ÚÂ, ÛÙ· Ï·›ÛÈ· ÙÔ˘ ÂÔÚÙ·ÛÌÔ‡ ÙˆÓ Â›ÎÔÛÈ ÂÙÒÓ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘ ¶.∆.¢.∂. ·Ú·Î·Ïԇ̠ӷ ‰Â¯Ù›Ù ÙÔ ·Ó·ÌÓËÛÙÈÎfi ·˘Ùfi ˆ˜ ¤Ó‰ÂÈÍË ÙÈÌ‹˜ ÚÔ˜ fiÏÔ˘˜ ÂÛ¿˜ ÙÔ˘˜ ÚˆÙÔÛٿ٘ Ù˘ ·ÏÏ·Á‹˜ Î·È ÙÔ˘ ÂÎÛ˘Á¯ÚÔÓÈÛÌÔ‡ Ù˘ Âη›‰Â˘Û˘. ∂‡¯ÔÌ·È ÔÈ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÙÔ˘ ™˘Ó‰ڛԢ Ó· ·Ô‚Ô‡Ó Î·ÚÔÊfiÚ˜, Ó· ‰ÈηÈÒÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ‰ÈÔÚÁ·ÓˆÙ¤˜ Î·È Ó· ˆÊÂÏ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÔÓÙ˜. ∫·Ï‹ ÂÈÙ˘¯›·.
EI™H°H™EI™
∞¶√ ∆√ §∞´∫√ ¶√§π∆π™ª√ ∆∏™ ª∞¡∏™ ª.°. ªÂÚ·ÎÏ‹˜ √ÌfiÙÈÌÔ˜ ∫·ıËÁËÙ‹˜ ¶.∆.¢.∂. ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ
∞fi ÙȘ ‰È¿ÊÔÚ˜ ÂÙ˘ÌÔÏÔÁ›Â˜ Ô˘ ÚÔÙ¿ıËÎ·Ó ÁÈ· ÙËÓ ÔÓÔÌ·Û›· Ù˘ ª¿Ó˘ ‰‡Ô ıˆڋıËÎ·Ó ÔÈ ÂÈÎÚ·Ù¤ÛÙÂÚ˜: Ë Ì›· ÙË Û˘Û¯ÂÙ›˙ÂÈ Ì ÙËÓ ·Ï‚·ÓÈ΋ ϤÍË Mäni, Ë ÔÔ›· ÛËÌ·›ÓÂÈ ÙË ÌÔ˘ÚÈ¿Ø ·˘Ùfi ¿ÓÙˆ˜ ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· Â‰Ò ÙˆÓ ∞Ï‚·ÓÒÓ ‹‰Ë ηٿ ÙÔ 10Ô ·ÈÒÓ·, ÁÈ·Ù› ·fi ÙfiÙ ̷ÚÙ˘ÚÂ›Ù·È Ë ‡·ÚÍË ÙÔ˘ ÙÔˆÓ˘Ì›Ô˘Ø fï˜ ÔÈ ∆Ô˘Úης·ÓÔ› ηÙ‚·›ÓÔ˘Ó Ôχ ·ÚÁfiÙÂÚ·. ∏ ¿ÏÏË ÂÙ˘ÌÔÏÔÁ›·, Ô˘ Ì¿ÏÏÔÓ Â›Ó·È Î·È Ë ÂÁ΢ÚfiÙÂÚË, Û˘Ó‰¤ÂÈ ÙËÓ ÔÓÔÌ·Û›· ª¿ÓË Ì ÙÔ ·Ú¯·›Ô ÂÏÏËÓÈÎfi ›ıÂÙÔ “Ì·Ófi˜”, Ô˘ ÛËÌ·›ÓÂÈ: ·Ú·Èfi˜, Û¿ÓÈÔ˜ Î·È Î·Ù’ ¤ÎÙ·ÛË ÌÔÚ› Ó· ‰ËÏÒÓÂÈ ¤Ó· ÙÔ›Ô ·Ú·Èfi Û ‚Ï¿ÛÙËÛË, Á˘ÌÓfi. ∞˘Ùfi ÈÛ¯‡ÂÈ Î·ÙÂÍÔ¯‹Ó ÁÈ· ÙË ª¤Û· ª¿ÓË. ∞ÏÏ¿ ‰ÂÓ ‰È·Ê¤ÚÔ˘Ó ÛËÌ·ÓÙÈο Î·È Ù· ˘fiÏÔÈ· ÙÌ‹Ì·Ù¿ Ù˘. (£˘Ì›˙ˆ ˆ˜ ª¤Û· ª¿ÓË Â›Ó·È ÙÔ ÓÔÙÈfiÙÂÚÔ ÌÈÛfi Ù˘ ¢˘ÙÈ΋˜ [∞ÔÛÎÈ·‰ÂÚ‹˜] ª¿Ó˘, ·fi ÙËÓ ∞ÚÂfiÔÏË ˆ˜ ÙÔ ∆·›Ó·ÚÔ, Î·È ˆ˜ ÙÔ ‚ÔÚÂÈfiÙÂÚÔ ÌÈÛfi, ·fi ÙË ™¤ÏÈÙÛ· ˆ˜ ÙÔ √›Ù˘ÏÔ, Â›Ó·È Ë ŒÍˆ ‹ ªÂÛÛËÓȷ΋ ª¿ÓË. ∏ ∞Ó·ÙÔÏÈ΋ [¶ÚÔÛËÏȷ΋] ª¿ÓË, Û’ fiÏË ÙËÓ ¤ÎÙ·Û‹ Ù˘, ·fi ÙÔ °‡ıÂÈÔ ˆ˜ ÙÔ ¶fiÚÙÔ ∫¿ÁÈÔ, Â›Ó·È ÁÓˆÛÙ‹ Î·È ˆ˜ ∫¿Ùˆ ª¿ÓË.) √ ª·ÓÈ¿Ù˘ ÚÈÌ·‰fiÚÔ˜ ¡È΋ٷ˜ ¡ËÊ¿Î˘, Ô˘ ÁÚ¿ÊÂÈ Ù· ÛÙÈ¯Ô˘ÚÁ‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘ ηٿ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ Ù¤ÏÔ˘˜ ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ·, ϤÂÈ ˆ˜ Ë ∫¿Ùˆ ª¿ÓË «Ì·Ì¿ÎÈ ÂÚÈÛÛfiÓ Î·È ‚ÂÏ·Ó›‰È οÓÂÈ». ∆Ô Â˘ÊÔÚfiÙÂÚÔ ÙÌ‹Ì· Â›Ó·È Ù˘ ªÂÛÛËÓȷ΋˜ (ŒÍˆ) ª¿Ó˘ Ô˘, ηٿ ÙÔÓ ›‰ÈÔ, «ÌÂÙ¿ÍÈ, Ï¿‰È ÂÚÈÛÛfiÓ Î·È ÚÈÓÔÎfiÎÎÈ Î¿ÓÂÈ» (fiˆ˜ Û¯ÔÏÈ¿˙ÂÈ Ô ÂΉfiÙ˘ ÙˆÓ ÛÙÈ¯Ô˘ÚÁËÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ¡ËÊ¿ÎË, ηıËÁËÙ‹˜ Ù˘ πÛÙÔÚ›·˜ ™ˆÎÚ¿Ù˘ ∫Ô˘Á¤·˜, ÙÔ ÚÈÓÔÎfiÎÎÈ, ‰ËÏ·‰‹ Ô ÎfiÎÎÈÓÔ˜ ÎfiÎÎÔ˜ ÙÔ˘ Ô˘ÚÓ·ÚÈÔ‡, ·ÔÙÂÏÔ‡Û ·ÍÈfiÏÔÁÔ ÂÈÛfi‰ËÌ· ÁÈ· ÙËÓ «ÂÙÚ҉˻ M¿ÓË, ÁÈ·Ù› ÂÍ·ÁfiÙ·Ó ÛÙÔ ∆Ô‡ÓÂ˙È –∆‡Óȉ·– ÁÈ· ÙËÓ Î·ÙÂÁ·Û›· Ù˘ ÎfiÎÎÈÓ˘ ‚·Ê‹˜, Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û·Ó Î˘Ú›ˆ˜ ÁÈ· Ù· ʤÛÈ·. ∞fiÏ˘Ù· Ú·ÏÈÛÙÈÎfi˜ Â›Ó·È Ô ¡ËÊ¿Î˘ ÁÈ· ÙË ª¤Û· ª¿ÓË, fiÔ˘ Ù· ¯ˆÚÈ¿ ¤¯Ô˘Ó: ÔÚ‰‡ÎÈ· Î·È ÊÚ·ÁÎfiÛ˘Î· [Ù]Ë[Ó] ÚÒÙË ÙÔ˘˜ ÈÓÙÚ¿‰· (ÂÈÛfi‰ËÌ·) ¢¤ÓÙÚÔÓ ‹ ͇ÏÔÓ ‹ ÎÏ·‰› ‰ÂÓ Â›Ó·È Ì‹Ù ¤Ó·, ‰ÂÓ ‚Ú›ÛÎÔ˘Ó ›ÛÎÈÔÓ Ó· ÛÙ·ıÔ‡Ó ıÂÔ‡ÚÈ·1 Ù· ηË̤ӷ.
1. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· «¯Ï¢·ÛÙÈ΋ ÚÔÛˆÓ˘Ì›· ÙˆÓ Â› ·ÁÚÈfiÙËÙÈ ‰È·ÎÚÈÓÔÌ¤ÓˆÓ Ù˘ ÂÚ› ÙÔ ∆·›Ó·ÚÔÓ ª¤Û· ª¿Ó˘» (∫Ô˘Á¤·˜).
28
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
¡ÂÚfi ‰ÂÓ ‚Á·›ÓÂÈ Ô‡ÂÙ· Û’ fiÏËÓ ÙËÓ ª¤Û· ª¿ÓË, ηÚfiÓ ÎÔ˘ÎΛ· ÌÔÓ·¯¿ Î·È ÍÂÚÔÎÚ›ıÈ Î¿ÓÂÈ. «ª·ÓfiÓ» ÙÔ›Ô, ÏÔÈfiÓ. ∏ Èı·ÓfiÙËÙ· ¿ÏψÛÙ Ù˘ ·ÚÔ˘Û›·˜ ÛÙË ª¿ÓË Ù˘ ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈ΋˜ Ϥ͢ Ô˘ ·Ô‰›‰ÂÈ ÙË Ê˘ÛÈÔÁӈ̛· ÙÔ˘ ÙÔ›Ô˘, ‰È·ÈˆÓÈ˙fiÌÂÓË ·fi ÁÂÓÈ¿ Û ÁÂÓÈ¿, ·fi ÛÙfiÌ· Û ÛÙfiÌ·, Â›Ó·È Ôχ ÈÛ¯˘Ú‹, ‰Â‰Ô̤ÓÔ˘ fiÙÈ Ë ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ ÂÏÏËÓÈ΋ ¤Ú¢ӷ ¤¯ÂÈ ·Ô‰Â›ÍÂÈ fiÙÈ Ë ÂÚÈÔ¯‹ ηÙÔÈ΋ıËΠÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ·fi ÙË ÓÂÔÏÈıÈ΋ ÂÔ¯‹ (5.000-3.000 .Ã.) Î·È Ì ÌÈ· Û˘Ó¤¯ÂÈ· ‚›Ô˘ ÛÙȘ ÌÂÙ¤ÂÈÙ· ÚÔ˚ÛÙÔÚÈΤ˜ Î·È ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ÂÚÈfi‰Ô˘˜ ÙÔ˘ ÷ÏÎÔ‡ (3.000-1.000 .Ã.), ª˘ÎËÓ·˚΋˜ ÂÔ¯‹˜ (Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙ· √ÌËÚÈο ¤Ë) Î·È Ô‡Ùˆ ηı’ ÂÍ‹˜. Ÿˆ˜ ÁÚ¿ÊÂÈ Ô ∂Ï¢ı¤ÚÈÔ˜ ∞ÏÂÍ¿Î˘ ÛÙËÓ ÂÍ·›ÚÂÙË ‰È‰·ÎÙÔÚÈ΋ ‰È·ÙÚÈ‚‹ ÙÔ˘ ÁÈ· Ù· Á¤ÓË Î·È ÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ÛÙËÓ ·Ú·‰ÔÛȷ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· Ù˘ ª¿Ó˘, «·fi ÙȘ fiÏÂȘ Î·È Ù· ¯ˆÚÈ¿ Ô˘ ·Ó·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙ· ¤¯Ô˘Ó ÎÙÈÛÙ› ·fi ÙË Ì˘ÎËÓ·˚΋ Î·È ÙËÓ ·Ï·ÈfiÙÂÚË ·ÎfiÌ· ÂÔ¯‹, ÌÔÚԇ̠ӷ ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ì ÙËÓ ∫·Ú‰·Ì‡ÏË, ÙÔ √›Ù˘ÏÔ, ÙËÓ ∆¢ıÚÒÓË (∫fiÙÚˆÓ·˜), ÙË °ÂÚ‹ÓÈ· (∫¿ÌÔ˜), ÙȘ £·Ï¿Ì˜ (∫Ô˘Ù‹Ê·ÚË) Î.¿. ¶ÔÏÏ¿ ·fi ·˘Ù¿ Ù· ÔÏÈÙÈÛÙÈο ΤÓÙÚ· ηÙÔÈÎÔ‡ÓÙ·È Û˘Ó¯Ҙ ˆ˜ ÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ ÂÔ¯‹». ø˜ ¤Ó· ‚·ıÌfi Ë ˙ˆÓÙ·Ó‹ ·˘Ù‹ Û˘Ó¤¯ÂÈ· ̤۷ ÛÙÔ˘˜ ·ÈÒÓ˜ ÔÊ›ÏÂÙ·È Î·È ÛÙÔ Á˘ÌÓfi ÙÔ›Ô, Ô˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ȉȷ›ÙÂÚ· ÂÏ΢ÛÙÈÎfi –οı ¿ÏÏÔ Ì¿ÏÈÛÙ·– ÁÈ· ·ÓıÚÒÔ˘˜ ·fi ¿ÏÏ· ̤ÚË. ∆Ë ÌÔÓ·ÍÈ¿ Ù˘ ª¿Ó˘ ›Ûˆ˜ ¤Û·Û ÌfiÓÔ ÙÔÓ 7Ô ·ÈÒÓ· Ë ‰È·ÈÛو̤ÓË ÈÛÙÔÚÈο ‰È›ۉ˘ÛË ÛÏ·‚ÈÎÒÓ Ê˘ÏÒÓ (ªÂÏÈÁÁÒÓ Î·È ∂˙ÂÚÈÙÒÓ), ¿ÓÙˆ˜ Î·È ·˘ÙÒÓ ¤ˆ˜ ÙËÓ ŒÍˆ Î·È ÙË µfiÚÂÈ· ∞Ó·ÙÔÏÈ΋ ª¿ÓË, «‰ËÏ·‰‹ ÛÙ· ‚fiÚÂÈ· ∞ÚÂÔfiψ˜ – ™ÎÔ˘Ù·Ú›Ô˘. ∏ ·Ï·ÈfiÙÂÚË Ì¿ÏÈÛÙ· ÔÓÔÌ·Û›· Ù˘ ∞ÂÚÔfiψ˜ (∆Û›ÌÔ‚·) Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È Î·È ÙÔ ÓÔÙÈfiÙÂÚÔ ·Ó·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙ· ÛÏ·‚ÈÎfi ÙÔˆÓ‡ÌÈÔ». ∫·È Ô ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ 7Ô˜ Ô ¶ÔÚÊ˘ÚÔÁ¤ÓÓËÙÔ˜ (10Ô˜ ·ÈÒÓ·˜), Ô˘ ¤‰ˆÛ Ϸ‚‹ ÛÙÔ º·ÏÏÌÂÚ¿˘ÂÚ Ó· ‰È·Ù˘ÒÛÂÈ, ·Ú·ÓÔÒÓÙ·˜ ·ÚÎÂÙ¿ Ú¿ÁÌ·Ù·, ÙË ÁÓˆÛÙ‹ “ıˆڛ·” ÙÔ˘, ‚‚·ÈÒÓÂÈ fiÙÈ «ÛÙÔ ÓfiÙÈÔ ¿ÎÚÔ Ù˘ ¯ÂÚÛÔÓ‹ÛÔ˘ ·Ú¤ÌÂÓ ·ÎÌ·›Ô ÙÔ ·Ï·Èfi ÂÏÏËÓÈÎfi ÛÙÔȯ›Ի. ¢È·‚¿˙ˆ Î·È Ù· ·Ú·Î¿Ùˆ ·fi ÙËÓ ÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘ ∞ÏÂÍ¿ÎË: «™’ ·˘Ùfi [ÂÓÓÔ› ÙËÓ ·ÊÔÌÔ›ˆÛË ÙˆÓ ÛÏ·‚ÈÎÒÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ] Û˘Ó¤ÙÂÈÓ·Ó Ë ÎÚ·ÙÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋, Ë ÔÔ›· Ì ÌÂÙ·ÎÈÓ‹ÛÂȘ Î·È ÂÁηٷÛÙ¿ÛÂȘ ÏËı˘ÛÌÒÓ ÂÓ›Û¯˘Û ÙȘ ¢·›ÛıËÙ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜, ηıÒ˜ Î·È Ë ∂ÎÎÏËÛ›·, Ë ÔÔ›· ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ı› (9Ô˜-10Ô˜ ·È.) ÚÔ¯ÒÚËÛ ÛÙËÓ ·‡ÍËÛË ÙˆÓ ÂÈÛÎÔÒÓ Î·È ÙËÓ ·Ó·‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛ‹ ÙÔ˘˜ Û ÌÈÎÚfiÙÂÚ˜ ÂÚÈʤÚÂȘ […]. ™‹ÌÂÚ·, ÂÎÙfi˜ ·fi Ù· ÙÔˆÓ‡ÌÈ· Î·È ÔÚÈṲ̂Ó˜ ϤÍÂȘ, ηӤӷ ¿ÏÏÔ ·fiÏ˘Ù· ÂÍ·ÎÚÈ‚ˆÌ¤ÓÔ ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ, Ô˘ Ó· ı˘Ì›˙ÂÈ ÙËÓ ÂÁηٿÛÙ·Û‹ ÙÔ˘˜». ∞Ó ÔÈ ™Ï¿‚ÔÈ ·ÊÔÌÔÈÒıËηÓ, ÔÈ ∆Ô‡ÚÎÔÈ Î·Ï¿ ηϿ ‰ÂÓ ¿ÙËÛ·Ó ÛÙË ª¿ÓË. °Ú¿ÊÔ˘Ó ÔÈ ¢·ÓÈ‹Ï ºÈÏÈ›‰Ë˜ Î·È °ÚËÁfiÚÈÔ˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ¿˜ ÛÙË °ÂˆÁÚ·Ê›·Ó ¡ÂˆÙÂÚÈÎ‹Ó ÂÚ› Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ (1791), ¤Ó· ¤ÚÁÔ Ô˘ ηٿ ÙËÓ ∞ÈηÙÂÚ›ÓË ∫Ô˘Ì·ÚÈ·ÓÔ‡ (Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛ Ӥ· ¤Î‰ÔÛ‹ ÙÔ˘) «·ÔÙÂÏ› ÔχÙÈÌË ËÁ‹ ÛÙË ‰ÈÂÚ‡ÓËÛË ÙˆÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ, fiÛ· ·Ó¿ÁÔÓÙ·È ÛÙË ‰ÔÌ‹ Î·È ÛÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ ÛÙÔ Êı›ÓÔÓÙ· ÈË′ ·ÈÒÓ·», ÁÈ·Ù› ÔÈ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ÙÔ˘ «‰ÂÓ ·ÚΤÛıË-
A¶√ ∆√ §∞´∫√ ¶√§π∆π™ª√ ∆∏™ M∞¡∏™
29
Î·Ó Ó· ηٷÁÚ¿„Ô˘Ó ‹ Ó· ÂÚÈÁÚ¿„Ô˘Ó Ù· ÎÔÈÓˆÓÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ·, ·ÏÏ¿ ÚÔÛ¿ıËÛ·Ó Ó· Ù· ·Ó·Ï‡ÛÔ˘Ó Î·È, Û˘¯Ó¿, Ó· Ù· ÂÚÌËÓ‡ÛÔ˘Ó»: «∏ ª¿ÓË ‰È·ÈÚÂ›Ù·È ÂȘ ̤۷ ª¿ÓË Î·È ÂȘ ¤Íˆ ª¿ÓË [·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÏÔÈfiÓ ÛÙË ¢˘ÙÈ΋ ª¿ÓË]. ∏ ̤۷ ª¿ÓË […] ‰ÂÓ ÂÁÓÒÚÈÛ ηıfiÏÔ˘ ÙËÓ Ù˘Ú·ÓÓ›· ÙÔ˘ ∆Ô‡ÚÎÔ˘ ¤ˆ˜ Ù· 1779Ø2 Î·È Ë ¤Íˆ ª¿ÓË ÔÌÔ›ˆ˜, ¤Íˆ ·fi ¤Ó· ÔÏÏ¿ ÔÏ›ÁÔ ‰fiÛÈÌÔ ÔÔ‡ ¤‰ÈÓ·Ó ‰È¿ Ó· ÌËÓ ÂÓÔ¯ÏÔ‡ÓÙ·È fiÙ·Ó Â‡Á·ÈÓ·Ó ¤Íˆ ‰È¿ ¯Ú›· ÙÔ˘˜Ø Î·È ·˘Ùfi fï˜ ÙÔ ¤‰ÈÓ·Ó Ì ÌÈ· ηٷÊÚfiÓÂÛÈ §·ÎˆÓÈ΋. »√È ∆Ô‡ÚÎÔÈ Â‰ÔÎ›Ì·Û·Ó ÔÏÏ·›˜ ÊÔÚ·›˜ Ó· ¤ÏıÔ˘Ó Ó· ˘ÔÙ¿ÍÔ˘Ó ÙË ª¿ÓË, Ë ‰ÔÎÈÌ‹ ÙÔ˘˜ fï˜ ÂÛÙ¿ıËΠfi¯È ÌfiÓÔ ¿Ú·ÎÙË, ·ÏÏ¿ Î·È ÔϤıÚÈ· ÂȘ ·˘ÙÔ‡˜Ø ÂÂȉ‹ ÎÔÓÙ¿ ÂȘ ÙÔÓ ‰‡ÛÎÔÏÔ ÙfiÔ ÔÔ‡ ¤¯ÂÈ Ë ª¿ÓË, ¤¯ÂÈ Î·È Î·ÙÔ›ÎÔ˘˜ ÔÔ‡ ÛÒ˙Ô˘Ó ·ÎfiÌÈ ÂΛÓÔ ÙÔ Ó‡̷ ÔÔ‡ ÂÌ„‡¯ˆÓ ÙÔ˘˜ ·Ï·ÈÔ‡˜ ÚÔÁfiÓÔ˘˜ ÙÔ˘˜». ∂›Ó·È ‚¤‚·È· Â‰Ò ÔÈ ‰È·ÊˆÙÈÛÙ¤˜ ÏfiÁÈÔÈ, Ô˘ ı¤ÏÔ˘Ó Ó· ÊÚÔÓËÌ·Ù›ÛÔ˘Ó Î·È ÂıÓÈο ÙÔ Ï·fi ÙÔ˘˜. ∆Ë ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ·‡ÍËÛË ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ Ù˘ Î·È ÙËÓ ·ÚÙÈfiÙÂÚË –ÚÈÓ ·fi ÙËÓ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË– ÔÏÈÙÈ΋ ÔÚÁ¿ÓˆÛ‹ Ù˘ ı· ÁÓˆÚ›ÛÂÈ Ë ª¿ÓË Î·Ù¿ ÙÔ 18Ô Î·È 19Ô ·ÈÒÓ·, Ì ÙËÓ ·ÍÈfiÏÔÁË ÌÂٷΛÓËÛË ·’ Ù· ÌÈÎÚfiÙÂÚ· ¯ˆÚÈ¿ ÛÙ· ÎÂÊ·ÏÔ¯ÒÚÈ· Î·È ÙȘ ÚˆÙ‡ԢÛ˜ ÙˆÓ ‰‹ÌˆÓ, ȉ›ˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙÔ 1850. ∆Ô ÂÈÛ·ÁˆÁÈÎfi ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ÁÈ· ÙË ÁˆÁÚ·Ê›· Î·È ÙËÓ ÔÈÎÔÏÔÁ›· Ù˘ ª¿Ó˘ ÎÏ›ÓÂÈ Ô ∞ÏÂÍ¿Î˘ Ì ÙËÓ ·ÎfiÏÔ˘ıË ·Ú·Ù‹ÚËÛË, Ë ÔÔ›· ÈÛ¯‡ÂÈ, ÁÂÓÈο, ÁÈ· fiÏË ÙËÓ ÂÚÈʤÚÂÈ· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜: «√È ·Ï·ÈÔ› ÙÚfiÔÈ ·Ú¯›˙Ô˘Ó Ó· ÂÁηٷÏ›ÔÓÙ·È ÌÂÙ¿ ÙÔ 1900. π‰È·›ÙÂÚ· ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÙÔ˘˜ µ·ÏηÓÈÎÔ‡˜ ÔϤÌÔ˘˜ Ë ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ Î·È ·ÛÙÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ηıÒ˜ Î·È Ë ÂÛˆÙÂÚÈ΋ ÌÂÙ·Ó¿ÛÙ¢ÛË, ÂÈʤÚÔ˘Ó ‰È·‚ÚˆÙÈ΋ ÌÂÙ·‚ÔÏ‹ ÛÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· Ù˘ ª¿Ó˘, ÙÔ ÔÔ›Ô Ì¤¯ÚÈ ÙfiÙ ÛÙËÚÈ˙fiÙ·Ó Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ÛÙÔ˘˜ ‰ÂÛÌÔ‡˜ ·ÈÌ·ÙÔÛ˘ÁÁ¤ÓÂÈ·˜». ∏ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ϤÍË ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÂÈ, ‚¤‚·È·, ÌÈ·Ó È‰È·›ÙÂÚ· ÎÏÂÈÛÙ‹ ÎÔÈÓˆÓ›·, fiÔ˘ ·Ó¿ÏÔÁ· ›¯Â ‰È·ÌÔÚʈı› Î·È Ô ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ Ù˘. ∂›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi fiÙÈ Ô ·Ú·¿Óˆ ÂÚ¢ÓËÙ‹˜ ÌfiÚÂÛ ӷ ·ÓȯÓ‡ÛÂÈ ÛÙË ª¿ÓË ‡·ÚÍË ÁÂÓÒÓ, ÛÙÔȯ›ˆÓ ÙÔ˘˜, ¤ÛÙˆ, ÁÈ·Ù› Ô ·ÎÚ·ÈÊÓ‹˜ Ù‡Ô˜ ÙÔ˘ ·Ú¯·˚ÎÔ‡ Á¤ÓÔ˘˜ (clan) ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ‰˘Ó·Ùfi Ó· ÂÈ‚ÈÒÓÂÈ ·Î¤Ú·ÈÔ˜ Û’ ¤Ó· ¯ÒÚÔ Ô˘ ·Ó‹Î Ԉۉ‹ÔÙ ے ¤Ó· Û‡Á¯ÚÔÓÔ, ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ Ù˘ Û˘ÁÎÚfiÙËÛ‹˜ ÙÔ˘, ÎÚ¿ÙÔ˜. ∂ÈÛËÌ·›ÓÂÈ, ÏÔÈfiÓ, Î·È ÂÓÙÔ›˙ÂÈ ÙȘ ·ÚȘ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ ‡·Ú͢ Á¤ÓÔ˘˜: Û‡Ó‰ÂÛË ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ Ì ÁÂÓ·ÏÔÁ›·, ÌÔÓÔÁÚ·ÌÌÈ΋ –·fi ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙˆÓ ·Ó‰ÚÒÓ– ¤ÓÙ·ÍË ÛÙË Û˘ÁÁÂÓÈ΋ ÔÌ¿‰·, ¤Ó· ÂÏ¿¯ÈÛÙÔ (¤ÛÙˆ) ·ÏÏËÏÂÁÁ‡Ë˜ Î·È ÎÔÈÓ‹˜ ‰Ú¿Û˘ ÛÙÔÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi, ÔÏÈÙÈÎfi Î·È ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈÎfi ÙÔ̤·. √ˆÛ‰‹ÔÙÂ Ë ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÎÔÈÓ‹ ‰Ú¿ÛË, Û ·ÈÌ·ÙÔÛ˘ÁÁÂÓÈ΋ ‚¿ÛË, ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ϤÔÓ Ó· ˘¿Ú¯ÂÈ (‰È·ÙËÚ‹ıËΠ۠ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ‰È¿ÚÎÂÈ·,
2. ∞ӷʤÚÂÙ·È Û ۇÌÚ·ÍË ÙÔ˘ ¡ÈÎfiÏ·Ô˘ ¶¤ÙÚÔ˘ ª·˘ÚÔÁ¤ÓË (1735-1790) Ì ÙÔÓ «Î·ÂÙ¿Ó ·ÛÈ¿», Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙËÓ ÂÈ‚ÔÏ‹ ÛÙÔ˘˜ ª·ÓÈ¿Ù˜ «ÂÓfi˜ ‰Ô̷ۛÙÔ˜ ‰ÈˆÚÈṲ̂ÓÔ˘ ÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ».
30
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
Û ÌÈ· ÚÒÙË Ê¿ÛË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘ ÙÛÂÏÈÁÁ¿ÙÔ˘, ·ÏÏÔ‡ ‚¤‚·È·Ø .¯. ÛÙÔ˘˜ ™·Ú·Î·ÙÛ¿ÓÔ˘˜). ™ÙË ª¿ÓË ÔÈ ˘¿Ú¯ÔÓÙ˜ ˘ÏÈÎÔ› fiÚÔÈ Û˘Ó¤‚·Ï·Ó, ·fi ÓˆÚ›˜, Î·È Î·Ù’ ·Ó¿ÁÎËÓ, Û ÌÈ· ‰È¿¯˘ÛË ‹ ‰È¿Û·ÛË Ù˘ –ÛÙÔȯÂÈÒ‰Ô˘˜ ‚¤‚·È·– ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·˜. ¶ÂÚ›Ô˘ Ô Î·ı¤Ó·˜ ¤Î·ÓÂ, “·Ú‹Á”, fi,ÙÈ ÌÔÚÔ‡ÛÂ. ∂˘Ú‡ÙÂÚ˜ ÔÌ·‰ÔÔÈ‹ÛÂȘ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈËıÔ‡Ó ÛÙÔ ÔÏÈÙÈÎfi ›‰Ô, fiÔ˘ fï˜ Ë ·ÈÌ·ÙÔÛ˘ÁÁ¤ÓÂÈ· ı· ‰Â¯fiÙ·Ó Û¯ÂÙÈο ÁÚ‹ÁÔÚ· ȤÛÂȘ ÁÈ· ¯·Ï¿ÚˆÛËØ ·˘Ùfi ı· ÁÈÓfiÙ·Ó ÛÙȘ ηÂٷӛ˜ Ù˘ ª¿Ó˘. ∞Ó, Û ÓÂfiÙÂÚÔ˘˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜, ·Ú·ÙËÚԇ̠ÙËÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂȷ΋ ÛÙÔ Û‡ÓÔÏfi Ù˘ ÚÔÛÎfiÏÏËÛË Û ÔÏÈÙÈο ÚfiÛˆ·, ·˘Ùfi Â›Ó·È ¤Ó· Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ô˘ ›Û¯˘Û › Ì·ÎÚfiÓ, ÈÔ Ôχ, Û’ ¤Ó· ÂÏ·ÙÂÈ·Îfi Û‡ÛÙËÌ·, Ô˘ ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ∫·È ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›, Û ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ‚·ıÌfi, ·ÎfiÌ·. ¢È·ÚΤÛÙÂÚË ˘‹ÚÍÂ Ë ‰È·Ù‹ÚËÛË (ȉ›ˆ˜ ÁÈ· Ôχ ÁÓˆÛÙ¿ Î·È ÈÛ¯˘Ú¿ Á¤ÓË) ÌÈ·˜ ÁÂÓ·ÏÔÁÈ΋˜ ȉÂÔÏÔÁ›·˜, Ì ÙËÓ ·Ó·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ Á¤ÓÔ˘˜ Û’ ¤Ó·Ó ·ÒÙÂÚÔ ÁÂÓ¿Ú¯Ë, Ô ÔÔ›Ô˜ ¯¿ÓÂÙ·È Ì¤Û· ÛÙÔ ıÚ‡ÏÔ. ∞˘Ù‹ Ë ÛÙ·‰È·Î‹ ·Ô‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙÔ˘ ·Ï·ÈÔ‡ Û˘Ì·ÁÔ‡˜ Á¤ÓÔ˘˜ ÂÎÊÚ¿˙ÂÙ·È, ÁψÛÛÈο, Ì ÙËÓ ˘ÔηٿÛÙ·ÛË ÙÔ˘ fiÚÔ˘ Á¤ÓÔ˜ (Ê¿Ú·) ·fi ÙÔÓ fiÚÔ ÁÂÓÈ¿, ÌÔÏÔÓfiÙÈ ÔÈ ÁÂÓȤ˜ Â›Ù·Ó ˘Ô‰È·›ÚÂÛË ÙÔ˘ Á¤ÓÔ˘˜: ¤Ó· ¿ıÚÔÈÛÌ· ·fi ÁÂÓȤ˜ (·˘Ù¤˜ ›¯·Ó, ηıÂÌÈ¿, Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ, ˘·ÚÎÙfi ÚfiÁÔÓÔ) ·ÔÙÂÏÔ‡Û ¤Ó· Á¤ÓÔ˜. ∫·È ÈÔ ¤Ú· Ë ÁÂÓÈ¿, Ô˘ ›¯Â ˘ÔηٷÛÙ‹ÛÂÈ, ˆ˜ fiÚÔ˜, ÙÔ Á¤ÓÔ˜, ˘ÔηٷÛÙ¿ıËΠ·fi ÙÔÓ fiÚÔ Ô˘ Û‹Ì·ÈÓ ÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·: Ê·ÌÂÏÈ¿ (Ê·Ì›ÏÈ·)Ø Î·È ‚¤‚·È· ÔÈ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȘ Â›Ù·Ó ˘Ô‰È·›ÚÂÛË Ù˘ ÁÂÓÈ¿˜ (ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȘ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÙË ÁÂÓÈ¿, ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÁÂÓȤ˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÙÔ Á¤ÓÔ˜). «¡ÔÌ›˙ˆ, ¤ÁÚ·Ê· Î·È ÂÁÒ ¿ÏÏÔÙÂ, ˆ˜ Ë ÁÏÒÛÛ· οÓÂÈ Î·ı·Ú‹ ÙËÓ ·fi‰ÔÛË ÌÈ·˜ ÛÙ·‰È·Î‹˜ ‰È·‰Èηۛ·˜, ÙÔ˘ ÛÙ·‰È·ÎÔ‡ ÛÙÂӤ̷ÙÔ˜ ÙÔ˘ Û˘ÁÁÂÓÈÎÔ‡ ÔÚ›˙ÔÓÙ· ÙˆÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ÔÌ¿‰ˆÓ: ÙÔ Ó‡̷ ÙÔ˘ ÛÊȯÙÔ‡ Á¤ÓÔ˘˜ ¤Ú·ÛÂ, Ì ÙÔÓ Î·ÈÚfi, ÛÙË ÁÂÓÈ¿ ÎÈ ·fi ·˘Ù‹Ó ÛÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·, fiÛÔ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÛÂ, ‚¤‚·È·, Ó· Â›Ó·È ÌÈ· ·Ú·‰ÔÛȷ΋ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·. °È’ ·˘Ùfi, ÙfiÛÔ Ë “Ê·Ì›ÏÈ·” fiÛÔ Î·È Ë ÁÂÓÈ¿, ÛËÌ·›ÓÔ˘Ó Î·È ÙÔ Á¤ÓÔ˜: ‰È·ÈˆÓ›˙Ô˘Ó, ηٿ οÔÈÔÓ ÙÚfiÔ, ÙËÓ È‰ÂÔÏÔÁ›· ÙÔ˘. ∆Ô Á¤ÓÔ˜ ˘¿Ú¯ÂÈ, ¤ÙÛÈ, ˆ˜ ¤Ó·˜ ȉÂÔÏÔÁÈÎfi˜ Û˘ÓÂÎÙÈÎfi˜ ‰ÂÛÌfi˜». ∏ ¯·Ï¿ÚˆÛË Ù˘ ·Ï·È¿˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ Û ·Ó‰ÚÔÁÚ·ÌÌÈο Î·È ·Ó‰ÚÔÎÚ·ÙÈο Á¤ÓË ‰ÂÓ ·ÓÙÈηıÚÂÊÙ›˙ÂÙ·È ÌfiÓÔ ÛÙË ÁÏÒÛÛ·. ∞ÓÙÈηıÚÂÊÙ›˙ÂÙ·È Î·È ÛÙË ‚·ıÌÈ·›· ˘Ô¯ÒÚËÛË Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ Âı›ÌˆÓ, Ï·˚ÎÒÓ ıÂÛÌÒÓ. ∂ÓÓÔÒ ÙË ÛÙ·‰È·Î‹ ˘Ô¯ÒÚËÛË ¤ˆ˜ ÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ ÂÍ·Ê¿ÓÈÛË Ï¤ÔÓ ·ÊÂÓfi˜ ÙÔ˘ Âı›ÌÔ˘ Ù˘ Û‡ÁÎÚÈ·˜ (Ôχ ÓˆÚ›ÙÂÚ·), ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘ ÙÔ˘ Âı›ÌÔ˘ ÙÔ˘ Á‰ÈÎȈÌÔ‡ (Ì ‚Ú·‰‡ÙÂÚÔ ‚·ıÌfi). °È· ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ı· ÌÈÏ‹ÛÂÈ Ë Î˘Ú›· §˘‰¿ÎË. °È· ÙÔ ¤ıÈÌÔ Ù˘ Û‡ÁÎÚÈ·˜ (‹ Û˘ÁÎfiÚÌÈÛÛ·˜) ¤¯ÂÈ ÁÚ¿„ÂÈ Î˘Ú›ˆ˜ Ô ª·ÓÈ¿Ù˘ ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ ∞fiÛÙÔÏÔ˜ ¢·ÛηϿ΢, ·ÏÏ¿ Î·È Ô Ï·ÔÁÚ¿ÊÔ˜ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ ¶ÂÙÚfiÔ˘ÏÔ˜Ø Ô ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˜ ÂͤٷÛÂ Î·È ¿ÏÏ· ̤ÚË, ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓÔ˜ ÛÙËÓ ·ÎÏËÚ›·, fiˆ˜ ·ÓÙÈÌÂÙˆÈ˙fiÙ·Ó ÛÙ· ¤ıÈÌ· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ Ï·Ô‡. ∂fiÌÂÓÔ Â›Ù·Ó Ó· ··Û¯ÔÏ‹ÛÂÈ Î·È ÙÔÓ ∞ÏÂÍ¿ÎË, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂÌÏÔ‡ÙÈÛ ÙÔ ˘ÏÈÎfi Ì Ӥ˜, ÂÓ Ì¤ÚÂÈ Û·ÚÙ·ÚÈÛÙ¤˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜, Ô˘ ÙÔ˘ ÚÔÛfiÚÈÛÂ Ë ÂÈÙfiÈ· ¤Ú¢ӷ (ηٿ ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 1970). º˘ÛÈο fiϘ ÔÈ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ. ™‡ÁÎÚÈ· ÏÂÁfi-
A¶√ ∆√ §∞´∫√ ¶√§π∆π™ª√ ∆∏™ M∞¡∏™
31
Ù·Ó Ë ‰Â‡ÙÂÚË Á˘Ó·›Î· Ô˘ ¤·ÈÚÓÂ Ô ¿Ó‰Ú·˜, ·Ó Ë ÚÒÙË ‰ÂÓ ¤Î·Ó ·È‰È¿, ·ÎfiÌ· Î·È «Â› ıËÏ˘ÁÔÓ›·˜», fiˆ˜ ÛËÌ›ˆÓÂ Ô ¶ÂÙÚfiÔ˘ÏÔ˜, ÙÔÓ›˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË Ó· ·˘Í¿ÓÔÓÙ·È Ù· ¿ÚÚÂÓ· ̤ÏË ÙÔ˘ Á¤ÓÔ˘˜, ‹ Ù˘ ÁÂÓÈ¿˜, ‹ Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ Û ÌÈ· ÎÔÈÓˆÓ›·, Ë ÔÔ›·, οو ·fi ÛÎÏËÚ¤˜ Û˘Óı‹Î˜ ˙ˆ‹˜ «ÂȘ ¤Ó· ‰‡ÛÎÔÏÔ ÙfiÔ», ‰È·ÎÚÈÓfiÙ·Ó ÁÈ· ÙÔÓ ·Ì›ÏÈÎÙÔÓ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌfi ÙˆÓ Â˘Ú‡ÙÂÚˆÓ ‹ ÛÙÂÓfiÙÂÚˆÓ Û˘ÁÁÂÓÈÎÒÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·ÎÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ. ¶ÚÔÛÙ›ıÂÙ·È ÎÈ ¤Ó·˜ ¿ÏÏÔ˜ ÏfiÁÔ˜: Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfi ‰›Î·ÈÔ Ù˘ ª¿Ó˘ «ÙËÓ ÂÚÈÔ˘Û›· ÂÓfi˜ ¿ÎÏËÚÔ˘ ÎÏËÚÔÓÔÌÔ‡Ó ÔÈ ·‰ÂÏÊÔ› ÙÔ˘, ÂÓÒ ÂΛÓÔ˘ Ô˘ ¤¯ÂÈ ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ÌfiÓÔ ÎÔÚ›ÙÛÈ· ÔÈ Á·ÌÚÔ› ÙÔ˘». À¿Ú¯ÂÈ fï˜ ÎÈ ¤Ó·˜ ·ÎfiÌË ÏfiÁÔ˜, ÂÍ›ÛÔ˘ ‰È·ÊˆÙÈÛÙÈÎfi˜ ÁÈ· ÙËÓ „˘¯È΋, ÙÒÚ·, ˙ˆ‹ ÙˆÓ ·Ó‰ÚÈÎÒÓ ÌÂÏÒÓ ÌÈ·˜ ·Ú·‰ÔÛȷ΋˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ (·Ó Î·È ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ˘ÂÚ‚·›ÓÂÈ, ÈÛÙ‡ˆ, Ù· ÙÔÈο Î·È ¯ÚÔÓÈο fiÚÈ·, ‰ÂÓ Â›Ó·È ¿ÁÓˆÛÙÔ Î·È ÛÙȘ ̤Ú˜ Ì·˜): ¯ˆÚ›˜ ·ÚÛÂÓÈο ·È‰È¿ ÎÈÓ‰‡Ó¢ ӷ Û‚‹ÛÂÈ ÙÔ fiÓÔÌ· Ù˘ ·ÙÚÈ·Ú¯È΋˜, ·˜ ÙÔ Â·Ó·Ï·Ì‚¿Óˆ οı ÊÔÚ¿, ·ÚÚÂÓÔÁÚ·ÌÌÈ΋˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜Ø ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ÂÁÁÔÓÔ‡, ÙÔ ›‰ÈÔ Ì ÂΛÓÔ ÙÔ˘ ·Ô‡, ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈ˙ ¤Ó· ›‰Ô˜ ·ı·Ó·Û›·˜ ̘ ÛÙË Û˘Ó›‰ËÛË ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘, ÂÊfiÛÔÓ Ì¿ÏÈÛÙ· ÙÔ ›‰ÈÔ ı· ÁÈÓfiÙ·Ó Î·È Ì ÙÔÓ ÂÁÁÔÓfi ÙÔ˘ ÂÁÁÔÓÔ‡ ÙÔ˘, Î·È Ô‡Ùˆ ηı’ ÂÍ‹˜. ∏ ‰Â‡ÙÂÚË Á˘Ó·›Î·, Ô˘ ¤·ÈÚÓ·Ó, ÊÚfiÓÙÈ˙·Ó Ó· Â›Ó·È Ó¤·, ÂÓÒ Î·Ù¿ ηÓfiÓ· ÚÔÂÚ¯fiÙ·Ó Î·È ·fi ÊÙˆ¯‹ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·. ∆Ô Î‡ÚÔ˜ ÂÍ¿ÏÏÔ˘ ÙÔ˘ Âı›ÌÔ˘ ÂÓ›Û¯˘Â ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜, fiÙÈ ÌÂÚÈΤ˜ ÊÔÚ¤˜ ¢ÏÔÁÔ‡Û ÙË Û¯¤ÛË ·˘Ù‹ Ô ÙÔÈÎfi˜ ÈÂÚ¤·˜, ›Ù ÁÈ·Ù› ÏËÚˆÓfiÙ·Ó ÁÈ’ ·˘Ùfi ›Ù ÁÈ·Ù› ‰Â¯fiÙ·Ó È¤ÛÂȘ. «∫·ÓÔÓÈÎfi˜ ‰Â‡ÙÂÚÔ˜ Á¿ÌÔ˜ ÁÈÓfiÙ·Ó Û˘Ó‹ıˆ˜, ·Ó Ô ¿Ó‰Ú·˜ ›¯Â ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ Ì ÙË Á˘Ó·›Î· ÔÏÏ¿ ¿ÚÚÂÓ· ·È‰È¿». ∫·È ¿ÓÙˆ˜ Ù· ·È‰È¿ ·fi ÙË ‰Â‡ÙÂÚË Á˘Ó·›Î· Ô ¿Ó‰Ú·˜ Ù· ·Ó·ÁÓÒÚÈ˙ ˆ˜ ÓfiÌÈÌ·, ·Û¯¤Ùˆ˜ ·Ó ›¯Â Á›ÓÂÈ ÛÙ¤„Ë ‹ fi¯È. ∏ ›ÛËÌË ∂ÎÎÏËÛ›· fï˜, Ú¤ÂÈ Ó· ÛËÌÂȈı›, ·¤ÚÚÈÙ ·˘Ù‹Ó ÙËÓ Ú·ÎÙÈ΋. ¶.¯. Ô Â›ÛÎÔÔ˜ °˘ı›Ԣ πˆÛ‹Ê Û ·Ó·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ (ÙÔ 1864) ÚÔ˜ ÙËÓ πÂÚ¿ ™‡ÓÔ‰Ô Â›¯Â ˘Ô‚¿ÏÂÈ ÌÈ· ηٿÛÙ·ÛË ÙÚÈ¿ÓÙ· ·Ú¿ÓÔÌˆÓ ˙¢Á·ÚÈÒÓ Ù˘ ·گ›·˜ °˘ı›Ԣ. ∫·È ·ÚÎÂÙ¤˜ ÊÔÚ¤˜ ›ÛÎÔÔÈ ·ÂÈÏÔ‡Û·Ó Ì ηı·›ÚÂÛË ÈÂÚ›˜, Ô˘ ÈÂÚÔÏÔÁÔ‡Û·Ó ‰Â‡ÙÂÚÔ Á¿ÌÔ Î·È Ì ·ÊÔÚÈÛÌfi Ù¤ÙÔÈ· ·Ú¿ÓÔÌ·, fiˆ˜ Ù· ıˆÚÔ‡Û·Ó, ˙¢Á¿ÚÈ· Î·È ÙÔ˘˜ ÎÔ˘Ì¿ÚÔ˘˜. ∏ ÂÈÙfiÈ· ¤Ú¢ӷ ¤ÊÂÚ ÛÙÔ Êˆ˜, fiˆ˜ ›·, Û·ÚÙ·ÚÈÛÙ¤˜ ÂÚÈÙÒÛÂÈ˜Ø «Ô ¿Ó‰Ú·˜ Ô˘ ‹ıÂÏ ӷ ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ¿ÚÚÂÓ· ·È‰È¿, ¯ÒÚÈ˙ ÙËÓ ÚÒÙË ÙÔ˘ Á˘Ó·›Î·, ‡ÛÙÂÚ· ·fi Û˘Ìʈӛ· Ì ÙËÓ ›‰È· Î·È ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ Ù˘, Î·È ·ÓÙÚ¢fiÙ·Ó ‰Â‡ÙÂÚË Á˘Ó·›Î·. ¶ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ Ô Á¿ÌÔ˜ ·˘Ùfi˜ ÁÈÓfiÙ·Ó, ·ÊÔ‡ Ë ‰Â‡ÙÂÚË Á˘Ó·›Î· ›¯Â ÂÁηٷÛÙ·ı› ‹‰Ë ÛÙÔ Û›ÙÈ Î·È Â›¯Â ÂÓ Ùˆ ÌÂٷ͇ ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ¿ÚÚÂÓ ·È‰›. ¶Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ì fiÙÈ ÙÔ ‰È·˙‡ÁÈÔ ÛÙË ª¿ÓË ‹Ù·Ó ¿ÁÓˆÛÙÔ. √ ¿Ó‰Ú·˜ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ӷ ‰ÈÒÍÂÈ ÙË Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘ ·Ú¿ ÌfiÓÔ Û ÂÚ›ÙˆÛË ÌÔȯ›·˜ Î·È ÙfiÙÂ, ·Ó ‰ÂÓ ÙËÓ ÛÎfiÙˆÓÂ Ô ›‰ÈÔ˜ ‹ Ù’ ·‰¤ÏÊÈ· Ù˘. ∞Ó, ÏÔÈfiÓ, ¯ÒÚÈ˙ ÙËÓ ÚÒÙË ÙÔ˘ Á˘Ó·›Î·, ÁÈ· Ó· ¿ÚÂÈ Û‡ÁÎÚÈ·, Ù˘ ¤ÁÚ·Ê ÁÈ· ·Ô˙ËÌ›ˆÛË Î·È ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛË ¤Ó· ÎÙ‹Ì·, ‹ Ù˘ ¤‰ÈÓ ¤Ó· ¯ÚËÌ·ÙÈÎfi ÔÛfi». √ ∞ÏÂÍ¿Î˘, fiˆ˜ ›·, ‰›ÓÂÈ ÔÏϤ˜ ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ Ô˘ ʈٛ˙Ô˘Ó ‚·ı‡ÙÂÚ· ·˘Ù‹ ÙËÓ „˘¯È΋ ‰ÔÎÈÌ·Û›· ηٿ ÙËÓ Âȉ›ˆÍË ÙˆÓ Û˘˙‡ÁˆÓ Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó ·ÚÛÂÓÈο ·È‰È¿. °Ú¿ÊÂÈ ·ÎfiÌ·: «ª¤¯ÚÈ Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ Ë ‰Â‡ÙÂÚË Á˘Ó·›Î· ¿ÚÚÂÓ ·È‰›, Ë ı¤ÛË Ù˘ Â›Ù·Ó ÂÎÎÚÂÌ‹˜ Î·È ¤ÌÔÈ·˙ Ì ı¤ÛË
32
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
„˘¯Ôı˘Á·Ù¤Ú·˜ ‹ ˘ËÚ¤ÙÚÈ·˜. ¢ÂÓ ÓÙ˘ÓfiÙ·Ó fï˜ fiˆ˜ ÔÈ ˘ËÚ¤ÙÚȘ. ∏ ‰Â‡ÙÂÚË Á˘Ó·›Î· ÔÙ¤ ‰ÂÓ ·ÚÔ˘ÛÈ·˙fiÙ·Ó ‰ËÌfiÛÈ· Ì·˙› Ì ÙËÓ ÚÒÙË Î·È ÛÙȘ ÁÈÔÚÙ¤˜ ÂΛÓË Ô˘ ‰Â¯fiÙ·Ó ÛÙÔ Û›ÙÈ Â›Ù·Ó Ë ÓfiÌÈÌË Û‡˙˘ÁÔ˜. ∏ ‰Â‡ÙÂÚË Û¿ÓÈ· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ηı›ÛÂÈ Ì ÙËÓ ÚÒÙË Á˘Ó·›Î· ÛÙÔ ÙÚ·¤˙È ÁÈ· Ê·ÁËÙfi. ™˘Ó‹ıˆ˜ fï˜ Û¤Ú‚ÈÚ ÙËÓ ÚÒÙË Î·È ÙËÓ Â͢ËÚÂÙÔ‡ÛÂ. ∂›¯Â ͯˆÚÈÛÙfi ‰ˆÌ¿ÙÈÔ, fiÔ˘ ‰Â¯fiÙ·Ó ÙÔ˘˜ ÁÓˆÛÙÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘˜ Û˘ÁÁÂÓ›˜ Ù˘, ‹ ·ÎfiÌ· ÎÏÂÈÓfiÙ·Ó ÛÙÔÓ ‡ÚÁÔ, ·Ó ˘‹Ú¯Â. ∞fi ÙËÓ ÛÙÈÁÌ‹ fï˜ Ô˘ ·˘Ù‹ ı· ·ÔÎÙÔ‡Û ·ÁfiÚÈ, ÙfiÙ fiÏ· ¿ÏÏ·˙·Ó». ŸÏ· ·˘Ù¿ ‰ÂÓ ÛËÌ·›ÓÔ˘Ó ÌÈ· ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹Ó ··Í›ˆÛË Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜; ∫·È ÂÓÓÔÒ Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜ ÂÓ Á¤ÓÂÈ, ÛÙË Û¯¤ÛË Ù˘ Ì ÙÔÓ ¿Ó‰Ú·, Ì ÙÔ ¿ÚÚÂÓ Ê‡ÏÔ. ∫·Ù·Ú¯‹Ó ¤ÙÛÈ Â›Ó·È. £· ÌÔÚÔ‡Û ˆÛÙfiÛÔ Ó· ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂÈ Î¿ÔÈÔ˜ fiÙÈ ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ·ÍÈÒÓ ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÂÙ·È Î¿ı ÊÔÚ¿ ·fi ÙȘ ÎÚ·ÙÔ‡Û˜ Â͈ÙÂÚÈΤ˜ Û˘Óı‹Î˜, Â›Ó·È Û¯ÂÙÈÎfi. ∞Ó ÁÈ· ÌÈ· ÔˆÛ‰‹ÔÙ ۇÁ¯ÚÔÓË ÎÔÈÓˆÓ›· Ë ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜ ‹, ˆÌfiÙÂÚ·, Ë ¯Ú‹ÛË Ù˘ ˆ˜ Û·Ԣ˜ ‹ ÔÚÁ¿ÓÔ˘ ÙÂÎÓÔÔÈ‹Ûˆ˜ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘ ¿Ó‰Ú· ·ÔÚÚ›ÙÂÙ·È, ÔÈ Û˘Óı‹Î˜ ˙ˆ‹˜ Ù˘ Ì·ÓÈ¿ÙÈ΢ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ ÛÙÔ˘˜ ÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ˘˜ ·ÈÒÓ˜ ¤‚·ÏÏ·Ó ÙËÓ Ù¤ÙÔÈ· “¯Ú‹ÛË” ˆ˜ ÌÈ· ·Ó·ÁηÈfiÙËÙ·. ∂ÓÒ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÛËÌÂÈÒÛˆ fiÙÈ Î·È ·˘Ù‹ ·ÎfiÌË Ë ÌÂÙ·¯Â›ÚÈÛË ÚÔ¸¤ıÂÙÂ, Û ÙÂÏÂ˘Ù·›· ·Ó¿Ï˘ÛË, ÙËÓ ‡·ÚÍË Ù˘ ΢ڛ·Ú¯Ë˜ ¿Ô„˘ ÛÙË Û˘ÏÏÔÁÈ΋ Û˘Ó›‰ËÛË, fiÙÈ ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· Ù˘ Ó¤·˜ ˙ˆ‹˜ ÈÛfiÙÈÌÔ˜ ÚÔ˜ ÙÔÓ ·Ó‰ÚÈÎfi-·ÙÚÈÎfi Â›Ù·Ó Ô Á˘Ó·ÈΛԘ-ÌËÙÚÈÎfi˜ ÚfiÏÔ˜. ∏ ÈÛÔÙÈÌ›· Ì¿ÏÈÛÙ· ·˘Ù‹ ¤ÊÙ·Ó ӷ Á¤ÚÓÂÈ ıÂÙÈο ÚÔ˜ ÙÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜, ηıÒ˜ ÛÙÔ ·Ó¿Ú¯·ÈÔ ·˘Ùfi ϤÁÌ· ‰È·Ê˘ÏÈÎÒÓ Û¯¤ÛÂˆÓ Â›¯Â ‚·ıÈ¿ ÂÁ¯·Ú·¯ı› Î·È Ë ·Ù‹, ÔÚ·Ù‹ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, fiÙÈ ÙÂÏÈο ÙË Ó¤· ˙ˆ‹ ΢ÔÊÔÚÔ‡ÛÂ Ë Á˘Ó·›Î·, ̤۷ Ù˘. ∂›¯Â ÁÈ’ ·˘Ùfi ‰È·ÌÔÚʈı› ÚˆÈÌfiٷٷ –·ÏÏ¿ Î·È Ì ̷ÎÚfiÙ·ÙË ÂÈ‚›ˆÛË– ÌÈ· Ì·ÁÈ΋ ȉÂÔÏÔÁ›·, Ô˘ ‹ıÂÏ ٷ Á˘Ó·ÈΛ· ̤ÏË Ó· Â›Ó·È Ù· ·ÚÌÔ‰ÈfiÙÂÚ· ÁÈ· Ó· ÂÈÎÔÈÓˆÓ‹ÛÔ˘Ó Ì ÙȘ ˘¤Ú ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ ‰˘Ó¿ÌÂȘ, Ô˘ ÔÚ›˙Ô˘Ó ÂÍ¿ÏÏÔ˘ Ù· ·ÓıÚÒÈÓ·Ø Ó· ÂÈÎÔÈÓˆÓ‹ÛÔ˘Ó, ÚÔ¿ÓÙˆÓ, Û ÎÚ›ÛÈ̘, ÔÚȷΤ˜ ÛÙÈÁ̤˜ Î·È Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂȘ Ù˘ ·Ú¯·˚΋˜, Ù˘ ·ÁÚÔÙÈ΋˜ ‡ÛÙÂÚ· ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜: Û ·ÚÚÒÛÙÈ·, Û ı¿Ó·ÙÔ, Û Á¿ÌÔ, Û Á¤ÓÓËÛË, Û ÛÔ‰ÂÈ¿. T· Ï‹ıË ·fi ÙȘ ·Ì¤ÙÚËÙ˜ ·Ê·Ó›˜ ÁÈ¿ÙÚÈÛÛ˜, Û·‚·ÓÒÙÚ˜, ÌÔÈÚÔÏÔÁ›ÛÙÚ˜, ÚÔÍÂÓ‹ÙÚ˜, ̷̤˜, Ì¿ÁÈÛÛ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Ù˘ Ù‡¯Ë˜. ™˘ÁÎÚÔÙ‹ıËÎ·Ó Ì ‚¿ÛË ·˘Ù‹Ó ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙËÓ È‰ÂÔÏÔÁ›·, Ô˘ ¤‰ÈÓ ÌÈ· Ì·ÁÈÎ‹Ó ˘ÂÚÔÏ›· ÛÙÔ Á˘Ó·ÈÎÂ›Ô Ê‡ÏÔ, ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ÔÔ›·˜ ¿ÏψÛÙ fi¯È Ï›Á˜ ÊÔÚ¤˜ ÌÓËÛÈοÎËÛ ÙÔ Ê‡ÏÔ ÙˆÓ ·Ó‰ÚÒÓ. √ˆÛ‰‹ÔÙ ÂÍ·ÛÊ·ÏÈ˙fiÙ·Ó ¤ÙÛÈ, fiˆ˜ Î·È ¿ÏÏÔÙ ¤¯ˆ ˘ÔÛÙËÚ›ÍÂÈ, ¤Ó· ›‰Ô˜ Û˘ÓÂÍÔ˘Û›·˜ Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜ ÛÙËÓ ›‰È· ÙËÓ ·ÙÚÈ·Ú¯È΋ ·ÁÚÔÙÈ΋ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·. √È ÓÂfiÙÂÚÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ, ÔÈ ‰È·ÓÔÔ‡ÌÂÓÔÈ .¯. Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÙÔ˘ ¢È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡, ‰ÂÓ ¤‰ˆÛ·Ó ηÌÈ¿ ÛËÌ·Û›· Û ٤ÙÔȘ ·ÓÔÚıfiÏÔÁ˜ ·Ú·Ì¤ÙÚÔ˘˜, ÛÙËÓ ÂÈı˘Ì›· ÙÔ˘˜ Î·È ÙËÓ ¤ÂÈÍ‹ ÙÔ˘˜ Ó· ı¿„Ô˘Ó ÛÙÔ Û‡ÓÔÏfi Ù˘ ÙË ‰ÂÈÛȉ·ÈÌÔÓ›·, Ì ÔÔÈÔÓ‰‹ÔÙ ÙÚfiÔ ÎÈ ·Ó ÂΉËψÓfiÙ·Ó. ∆ËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔ˘˜ ·˘ÙÔ› ¤ÛÙÚÂÊ·Ó ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ÛÙË ÛÎÏËÚ‹ ‰ÔÎÈÌ·Û›·, ÛÙËÓ ÔÔ›· ˘¤‚·ÏÏÂ, fiˆ˜ ÊÚÔÓÔ‡Û·Ó, ÙË Á˘Ó·›Î· Ë ·Ó‰ÚÈ΋ ‚È·ÈfiÙËÙ· Î·È ‰‡Ó·ÌË. ∂ÓÙÔ‡ÙÔȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÈÛÙÔÚÈο ‰ÈηȈ̤ÓÔ ı· ›ٷÓ, ·Ó Ë Â˘ı‡ÓË ÁÈ· ÙÔ ¤Ó· Î·È ÙÔ ¿ÏÏÔ Û¯‹Ì· Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ Î·È Û¯¤ÛÂˆÓ ·Ô-
A¶√ ∆√ §∞´∫√ ¶√§π∆π™ª√ ∆∏™ M∞¡∏™
33
‰È‰fiÙ·Ó, ·˜ ÙÔ Â·Ó·Ï¿‚ˆ, Û ¿ÙÂÁÎÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ ‰Â‰Ô̤Ó˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ˙ˆ‹˜. K·È Ô ¿Ó‰Ú·˜ ‰ÂÓ ÂÚÓÔ‡Û Ôχ ηχÙÂÚ·. £¤Ïˆ Ó· ·Ó·Ê¤Úˆ ÛÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·˘Ùfi ÎÈ ¤Ó· ¿ÏÏÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ·ÓÙÈÎÚÈÛı› ‰È·ÊÔÚÔÙÚfiˆ˜, ·›ÚÓÔÓÙ¿˜ ÙÔ Â›Û˘ ·fi ÙÔ ¯ˆÚÈfi Ù˘ ª¿Ó˘ (ÔÈ ÈÔ ¿Óˆ Û‡ÓÙÔ̘ ÛΤ„ÂȘ Î·È ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ÌÔ˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó, ·˘ÙÔÓfiËÙ·, ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙÔ˘ ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÔ‡ ·ÁÚÔÙÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘). √ ÌÓËÌÔÓÂ˘Ì¤ÓÔ˜ ‹‰Ë ¡È΋ٷ˜ ¡ËÊ¿Î˘, ÙÔÓ ÔÔ›ÔÓ Ô ∫Ô˘Á¤·˜ ÙÔÔıÂÙÔ‡ÛÂ, ‡ÏÔÁ·, ÛÙÔ Îϛ̷ ÙÔ˘ ÓÂÔÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ¢È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡, (¤˙ËÛ ÛÙÔ ‰È¿ÛÙËÌ· 1748-1818 ÂÚ›Ô˘), ÌÂٷ͇ ¿ÏÏˆÓ ‰ÈÂÎÙÚ·ÁˆÁ› ÙË ı¤ÛË ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ ÛÙË ª¤Û· ª¿ÓË, Ô˘ Â›Ó·È ÛÎÏ¿‚˜ Ù˘ ‰Ô˘ÏÂÈ¿˜. ¢ÂÓ ·Ú·Ï›ÂÈ ‚¤‚·È· Ó· ‰ÒÛÂÈ, fiˆ˜ ÙÔ Â›‰·Ù ÎÈfiÏ·˜, ÙËÓ ÙÚ·ÁÈ΋ ·È¯ÌËÚfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÙÔ›Ô˘, ·ÊÔ‡ «ÓÂÚfi ‰ÂÓ ‚Á·›ÓÂÈ Ô‡ÂÙ·» ÎÈ Ô ÙfiÔ˜ «Î·ÚfiÓ ÎÔ˘ÎΛ· ÌÔÓ·¯¿ Î·È ÍÂÚÔÎÚ›ıÈ Î¿ÓÂÈ». ∞̤ۈ˜ ‡ÛÙÂÚ· Û˘Ó¯›˙ÂÈ: ∞˘Ù¿ Á˘Ó·›Î˜ Û¤ÚÓÔ˘Ó Ù·, Á˘Ó·›Î˜ Ù· ıÂÚ›˙Ô˘Ó, Á˘Ó·›Î˜ Ì ٷ fi‰È· ÙÔ˘˜ Á˘ÌÓ¿ Ù· ·ÏˆÓ›˙Ô˘Ó, Á˘Ó·›Î˜ Ì ٷ ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘˜ ÌÔÓ¿¯Â˜ Ù· Ïȯӛ˙Ô˘Ó, Á˘Ó·›Î˜ Ì ÙËÓ Ú¿¯ËÓ ÙÔ˘˜ Á˘ÌÓ¤˜ Ù· ÎÔ˘‚·ÏÔ‡ÛÈ, Ù· ‚Á¿˙Ô˘Ó Ù· ¯Ú˘Û¿ ÛÎÔ˘ÙÈ¿, ÁÈ· Ó· ÌËÓ Ù· ¯·ÏÔ‡ÛÈ.3 ∞fi ÙËÓ Î¿„·Ó ÙËÓ ÔÏÏ‹Ó, ÙËÓ ‚Ú¿ÛÈÓ ÙÔ˘ ËÏ›Ô˘, ÂÙ¿ÁÂÙ·È Ë ÁÏÒÛÛ· ÙÔ˘˜ Û·Ó Î·„·ÏÔ‡ ÛÎ˘Ï›Ô˘. T· ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘˜, Ù· fi‰È· ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ÍÂÚÔÛηṲ̂ӷ Û·Ó Ù˘ ¯ÂÏÒÓ·˜ fiÌÔÈ· Î·È ¯ÔÓÙÚÔÂÙÛÈ·Ṳ̂ӷ. ∆ËÓ Ó‡¯Ù· ÙÔÓ ¯ÂÚfiÌ˘ÏÔÓ ÙÚ·‚Ô‡Ó, Á˘Ú›˙Ô˘Ó, ÎÏ·›ÁÔ˘Ó ·Ï¤ıÔ˘Ó Ù· ÎÔ˘ÎΛ· ÙˆÓ Î·È ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ· ϤÁÔ˘ÓØ Î·È ÙÔ Ù·¯‡ ÌÈÛfiÁ˘ÌÓ˜ Ì ٷ ÎÔÊ›ÓÈ· ‚Á·›ÓÔ˘Ó Î·È ÂȘ ÙÔ˘˜ Ï¿ÎÎÔ˘˜ ÙÚ¤¯Ô˘ÛÈ, ÁÈ· ÙȘ ÎÔÚȤ˜ ËÁ·›ÓÔ˘Ó. ∂Λ ÔÔ‡ Ù· ˙Ò· ÙÔ˘˜ ÓÂÚÔ‡ ¿ÓÂ Î·È ›ÓÔ˘Ó Î·È ÍÂÌÂÛËÌÂÚÈ¿˙Ô˘ÛÈ Î·È ÙȘ ÎÔÚȤ˜ ·Ê‹ÓÔ˘Ó. ∂Λ ÎÈ ÂΛӘ ÙÚ¤¯Ô˘ÛÈ Î·È Î¿‚·Ï· Á˘Ú‡ԢÓ, ÁÈ·Ù› Ì’ ÂΛӷ ÙÔÓ ¯˘ÏfiÓ Ô˘ ÙÚÒÁÔ˘Ó Ì·ÁÂÈÚ‡ԢÓ. ∫·È ÌÂ Û‚Ô˘ÓȤ˜ ÊÔ˘ÚÓ›˙Ô˘ÛÈ Î·È „‹ÓÔ˘Ó Ù· „ˆÌ›·. ª’ ·˘ÙfiÓ ÙÔ ÙÚfiÔÓ ‰¤ÚÓÂÙ·È ·˘Ù¿ Ë Ì·ÓÈ·ÙÔ˘Ú›·… «∫·Ù¿ ÙÔ˘˜ ‰˘Û¯ÂÈ̤ÚÔ˘˜ ÂΛÓÔ˘˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜», ÁÚ¿ÊÂÈ Ô ∫Ô˘Á¤·˜, «Ô ¡ËÊ¿Î˘ Á›ÓÂÙ·È ‰È¿ ÙÔ˘ ÂÌ̤ÙÚÔ˘ ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ Ô Î‹Ú˘Í Î·È Ô Úfi‰ÚÔÌÔ˜ ˘ÁÈÒÓ ·Ú¯ÒÓ, Ô ÚÔԉ¢ÙÈÎfi˜ ·Ó·ÌÔÚʈً˜ Î·È Ô ‰È‰¿ÛηÏÔ˜ ËıÈÎÒÓ Î·È ÂÈÚËÓÈÎÒÓ ‰È‰·ÁÌ¿-
3. ŒÎ‰ËÏË Ë ÂÈÚˆÓ›· ÙÔ˘ ÛÙ›¯Ô˘, fiˆ˜ ÛËÌÂÈÒÓÂÈ Î·È Ô ∫Ô˘Á¤·˜, ηıÒ˜ ÔÈ ª·ÓÈ¿ÙÈÛÛ˜ ÂÎÙÂÏÔ‡Û·Ó ÙȘ ÂÚÁ·Û›Â˜ ۯ‰fiÓ ËÌ›Á˘ÌÓ˜, «‰È¿ Ó· ÌË Êı›ڈÓÙ·È Ù· ÂÓȯڿ Î·È Â˘ÙÂÏ‹ ÊÔڤ̷ٿ ÙˆÓ».
34
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÙˆÓ, Ô ÌÂÙ¿ ·ÚÚËÛ›·˜ Î·È ı¿ÚÚÔ˘˜ ÛÙÈÁÌ·Ù›˙ˆÓ ÙÔ ¤ıÈÌÔÓ ÙÔ˘ Á‰ÈÎȈÌÔ‡ Î·È ÙËÓ ÚÔ‹Ó ÙˆÓ ª·ÓÈ·ÙÒÓ ÂȘ ÙËÓ ÂÈÚ·Ù›·Ó, Ô ÌÂÙ¿ Û·ÚηÛÌÔ‡ „¤ÁˆÓ ÙËÓ Î·ÎÔÌÂÙ·¯Â›ÚÈÛÈÓ Î·È ÙËÓ Ù·Â›ÓˆÛÈÓ Ù˘ Á˘Ó·ÈÎfi˜, Ô ·Ì›ÏÈÎÙÔ˜ ηًÁÔÚÔ˜ Ù˘ ··È‰Â˘Û›·˜ ÙÔ˘ ÎÏ‹ÚÔ˘ Î·È ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ÂÏ·ÙÙˆÌ¿ÙˆÓ ÙˆÓ ª·ÓÈ·ÙÒÓ». ∏ ·Ï‹ıÂÈ· ÂÓÙÔ‡ÙÔȘ ··ÈÙ›, ÓÔÌ›˙ˆ, Ó· ϯı› fiÙÈ Ë ÂÚÁ·Û›·, –ÂÊfiÛÔÓ ‰ÂÓ ÙËÓ ·ÛÎÔ‡Ó ÂÈÙ¤ÏÔ˘˜ ·Ï˘ÛÔ‰Â̤ÓÔÈ Î·ÙÂÚÁ›Ù˜ ‹ οو ·fi ÙÔ ÎÓÔ‡ÙÔ ÙÔ˘ ·Ê¤ÓÙË ÛÎÏ¿‚ÔÈ Ù˘ Á˘–, fiÛÔ ‚·ÚÈ¿ Î·È ÛÎÏËÚ‹ ÎÈ ·Ó ›ӷÈ, Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ ÂÏ¢ıÂÚÒÓÂÈ, ηÏÏÈÂÚÁ› ÙË Û˘Ó›‰ËÛË ÌÈ·˜ ˙ˆÙÈ΋˜ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹˜ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ –ÈÔ Î·Ï¿: ÛÙÔÓ ·ÁÒÓ·– Ù˘ ÂÈ‚›ˆÛ˘ Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜. ∆Ë Û˘Ó›‰ËÛË ·˘Ù‹ ÙËÓ Â›¯Â Ë ·Ï·È¿ ª·ÓÈ¿ÙÈÛÛ·, ¤ÛÙˆ ÎÈ ·Ó Â͈ÙÂÚÈο ÛËÌ›· –Û˘Ì‚ÔÏÈΤ˜ ÎÈÓ‹ÛÂȘ, ηıÈÂڈ̤ÓÔÈ Ù‡ÔÈ–, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÌÈ·Ó ¿ÏÏË, Ôχ ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ÂÈÎfiÓ· ÙˆÓ Û¯¤ÛÂˆÓ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ·ÓÙÚÂ̤ӷ ˙¢Á¿ÚÈ·, ÛÙÔÓ ¿ÓÙÚ· Î·È ÙË Á˘Ó·›Î·. ŸÙÈ Ë Á˘Ó·ÈΛ· ÔÓÙfiÙËÙ· ‰ÂÓ ·Ê·ÓÈ˙fiÙ·Ó Î¿Ùˆ ·fi ÌÈ· ΢ڛ·Ú¯Ë patria potestas Á›ÓÂÙ·È Ê·ÓÂÚfi, Ì¿ÏÈÛÙ· Ì ÂÓÙ˘ˆÛÈ·Îfi ÙÚfiÔ, ÛÙÔ Ì·ÓÈ¿ÙÈÎÔ ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ. ¶Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ù·Ó, ·ÏÒ˜ Î·È ÌfiÓÔ, Ë ¤ÎÊÚ·ÛË ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ¤ÎÙ·ÎÙˆÓ ÛÙÈÁÌÒÓ Ù˘ ˙ˆ‹˜, ·ÏÏ¿ ÈÔ Ôχ, ÌÈ·˜ ÛÙ¿Û˘ Ù˘ ª·ÓÈ¿ÙÈÛÛ·˜ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙË ˙ˆ‹ Î·È ÙÔ ı¿Ó·ÙÔ. ™Ù¿ÛË ‰È·ÌÔÚʈ̤ÓË ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ¯ÒÚÔ Î·È ¯ÚfiÓÔ Ì ÙȘ ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ·ÓÂϤËÙ˜ ··ÈÙ‹ÛÂȘ Î·È ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ˜, fiÔ˘ Ô ı¿Ó·ÙÔ˜ ›¯Â ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ‰ÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘, ‚›·ÈÔ˘˜, Ú·Á‰·›Ô˘˜ Ú˘ıÌÔ‡˜ ¤Ú· ·fi ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ÔÚ›˙ÂÈ Ë ‚ÈÔÏÔÁ›· ÙˆÓ ÛˆÌ¿ÙˆÓ. ™Â ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ÚˆÙÔηı‰ڛ· ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘, –·ÎfiÌ· Î·È Ë ·ÁˆÓ›· ·fiÎÙËÛ˘ ÂÈϤÔÓ Ó¤ˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Î·È Ó¤·˜ ˙ˆ‹˜: ¤ıÈÌÔ Ù˘ Û‡ÁÎÚÈ·˜, Â΋Á·˙ ·’ ÙËÓ ·‰‹ÚÈÙË ·Ó·ÁηÈfiÙËÙ· ÙÚÔÊÔ‰ÔÛ›·˜ Î·È ·ÈÌÔ‰ÔÛ›·˜ ÂΛÓÔ˘,– Ë Á˘Ó·›Î· ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ·Ú¿ Ó· Â›Ó·È Û˘Ì¿Ú‰Úfi˜ ÙÔ˘. ¢›Óˆ ÌÈ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋ ÛÂÏ›‰· ·fi ÙÔ ¤ÍÔ¯Ô ‚È‚Ï›Ô Ù˘ Margaret Alexiou, √ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈÎfi˜ ıÚ‹ÓÔ˜ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË: «∏ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈÎÔ‡ ıÚ‹ÓÔ˘ ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ ÛÙ· ÓÂfiÙÂÚ· ¯ÚfiÓÈ· ·Ú·Ì¤ÓÂÈ Ë ›‰È· fiˆ˜ Î·È ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·. ∫·Ù·Ú·˛ÓÂÈ ÙËÓ ÔÚÁ‹, Û ÂÚÈÙÒÛÂȘ ‚›·ÈÔ˘ ‹ ÚfiˆÚÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘ ‹, ·ÓÙ›ıÂÙ·, ÂÍ¿ÙÂÈ ÙËÓ ÂÈı˘Ì›· ÁÈ· ÂΉ›ÎËÛË, fiˆ˜ Ô ¤Ó‰ÈÎÔ˜ ÁfiÔ˜ ÙÔ˘ √Ú¤ÛÙË Î·È Ù˘ ∏ϤÎÙÚ·˜ (∞ÈÛ¯‡ÏÔ˘, ÃÔËÊfiÚ˜, 327-31). ∞˘Ùfi˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Â›Ó·È Ô ÛÎÔfi˜ ÙˆÓ ·ÊËÁËÌ·ÙÈÎÒÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ “Á‰ÈÎȈÌÔ‡” Ù˘ ª¿Ó˘. ™’ ¤Ó· Ù¤ÙÔÈÔ ÙÚ·ÁÔ‡‰È, Ì ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ∆Ô ·›Ì·, ÌÈ· ÌËÙ¤Ú· ·ÊËÁÂ›Ù·È Ò˜ ÂÙÔÈÌ¿˙ÂÙ·È ·Ó‹ÌÂÚ· ÙÔ ¶¿Û¯· Ó· ÂΉÈÎËı› ÙÔ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ ¿Ó‰Ú· Ù˘, Ô˘ ÙÔÓ ÛÎfiÙˆÛ·Ó ÚÈÓ ·fi ‰ÂηԯÙÒ ¯ÚfiÓÈ·. °˘Ú›˙ÔÓÙ·˜ ÛÙÔ Û›ÙÈ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›·, ÛÙÚÒÓÂÈ ÙÔ Ï·ÌÚÈ¿ÙÈÎÔ ÙÚ·¤˙È, ·ÏÏ¿ ‚¿˙ÂÈ ¤Ó· È¿ÙÔ ·Ú·¿Óˆ. ™Ù· ¤ÓÙ Ù˘ ·È‰È¿ ϤÂÈ fiÙÈ Â›Ó·È ÁÈ· ÙÔÓ ÛÎÔو̤ÓÔ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ‰›ÓÂÈ ÂÓÙÔÏ‹ Ó· ÂΉÈÎËıÔ‡Ó ÙÔ ı¿Ó·Ùfi ÙÔ˘. ¶Ú¤ÂÈ Ó· ΢ÓËÁ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ¯ıÚÔ‡˜ Î·È Ó· ÛÎÔÙÒÛÔ˘Ó ÙÔÓ ·Ú¯ËÁfi ÙÔ˘˜ ÙË Ì¤Ú· ÙÔ˘ ¶¿Û¯·, ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ı· Ù· ηٷÙÚ¤¯ÂÈ ·ÓÙÔ‡ Ë Ì·‡ÚË Ù˘ ηٿڷ. ∆· ·È‰È¿ ˙ËÙÔ‡Ó ÙËÓ Â˘¯‹ Ù˘ ÌËÙ¤Ú·˜ ÙÔ˘˜, Ô˘ ÙÔ˘˜ ÙË ‰›ÓÂÈ, ηıÒ˜ ÙÚÒÓ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈο ÙÔ Ï·ÌÚÈ¿ÙÈÎÔ ·ÚÓ›, Î·È ‡ÛÙÂÚ· ‚Á·›ÓÔ˘Ó ¤Íˆ. ∆Ô ‚Ú¿‰˘ Á˘Ú›˙Ô˘Ó ¤¯ÔÓÙ·˜ ÂÎÙÂϤÛÂÈ ÙÔ ¯Ú¤Ô˜ ÙÔ˘˜, Î·È Ë Ì¿Ó· ÙÔ˘˜ Ù· ¯·ÈÚÂÙ¿ ˘ÂÚ‹Ê·ÓË, ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ ı¿ÚÚÔ˜ ÙÔ˘˜ Î·È Â˘¯·ÚÈÛÙÒÓÙ·˜ ÙËÓ Ù‡¯Ë» [Ë Alexiou ·Ú·¤ÌÂÈ Û ÌÔÈÚÔÏfiÈ Ù˘ Û˘ÏÏÔÁ‹˜ ÙÔ˘ ∫.∞. ¶·Û·ÁÈ¿ÓÓË, ª·ÓÈ¿-
A¶√ ∆√ §∞´∫√ ¶√§π∆π™ª√ ∆∏™ M∞¡∏™
35
ÙÈη ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ· Î·È ÙÚ·ÁÔ‡‰È· (1928)]. ∞ÓÙÈÏ·Ì‚·ÓfiÌ·ÛÙ fiÙÈ ‰ÂηԯÙÒ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ¯ÚfiÓÈ· Ë Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ª·ÓÈ¿ÙÈÛÛ· Ú‡ıÌÈ˙ ÙË ˙ˆ‹ Ù˘ Ì ‚¿ÛË ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ÙÔ˘ ‚›·ÈÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘ ÙÔ˘ ¿ÓÙÚ· Ù˘ Î·È ÙˆÓ ·Ó·fiÙÚÂÙˆÓ ·ÚÂÔÌ¤ÓˆÓ ÙÔ˘. √ fiÚÔ˜ Ú‡ıÌÈ˙ ÓÔÂ›Ù·È Î·È Î˘ÚÈÔÏÂÎÙÈÎfiÙÂÚ·Ø Â›Ó·È Û¯Â‰fiÓ ÎÔÈÓfi˜ ÙfiÔ˜ fiÏˆÓ ÙˆÓ Û¯ÂÙÈÎÒÓ Î·Ù·ÁÚ·ÊÒÓ Ë Ì·ÚÙ˘Ú›·, fiÙÈ Ë ª·ÓÈ¿ÙÈÛÛ· Û ÒÚ˜ ‰Ô˘ÏÂÈ¿˜, ·ÏÏ¿ Î·È fiÔÈ·˜ Û¯fiÏ˘, ·Ó ˘‹Ú¯Â, ‰È·ÛΤ‰·˙ ÙÔ ¯ÚfiÓÔ Ù˘, ÌÔÈÚÔÏÔÁÒÓÙ·˜Ø ·ÎÔ‡Û·Ì ‹‰Ë ÙÔ˘˜ ÛÙ›¯Ô˘˜ ÙÔ˘ ¡ËÊ¿ÎË: ∆ËÓ Ó‡¯Ù· ÙÔÓ ¯ÂÚfiÌ˘ÏÔÓ ÙÚ·‚Ô‡Ó, Á˘Ú›˙Ô˘Ó, ÎÏ·›ÁÔ˘Ó, ·Ï¤ıÔ˘Ó Ù· ÎÔ˘ÎΛ· ÙˆÓ Î·È ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ· ϤÁÔ˘ÓØ ∫·È Û¯ÔÏÈ¿˙ÔÓÙ·˜ Ô ∫Ô˘Á¤·˜ ÛËÌÂÈÒÓÂÈ ˆ˜ ÙÔ ¿ÏÂÛÌ· ÙÔ˘ ¯ÂÚfiÌ˘ÏÔ˘, Û˘Óԉ¢fiÌÂÓÔ ¿ÓÙ· Ì ÙÔ ··Ú·›ÙËÙÔ ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ, Â›Ù·Ó ÛÙË ª¿ÓË Ë Û˘ÓËıÈṲ̂ÓË, Ó˘¯ÙÂÚÈÓ‹ ȉ›ˆ˜, ··Û¯fiÏËÛË ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓØ ‰›ÓÂÈ Ô ›‰ÈÔ˜ Î·È ÙÔ ·ÎfiÏÔ˘ıÔ ‰Â›ÁÌ· ·Ú¯‹˜ ÌÔÈÚÔÏÔÁÈÔ‡ (·Ú·ÙËÚÒÓÙ·˜ Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ ˆ˜ ı˘Ì›˙ÂÈ Ù·˜ ÂÈÌÔÏ›Ô˘˜ ˆ‰¿˜ ÙˆÓ ∞Ú¯·›ˆÓ): ÕÏÂıÂ, ‚Ú ̷˘ÚfiÌ˘ÏÂ, οÓ ْ ·Ï‡ÚÈ· ÛÔ˘ ηϿ, Ó· ÌËÓ Ù· οÓÂȘ ÛÙÚÔÁÁ˘Ï¿, ÁÈ·Ù› Ù· ı¤ˆ ÁÈ· ·Û·Ï¿ Î·È ÁÈ· ¯ÔÓÙÚÔ¯˘ÏfiÈÙ˜, Ó· Ê¿ÛÈ ÔÈ ¯ˆÚÔʇϷÎÔÈ ÎÈ Ô ÓˆÌ·Ù¿Ú¯Ë˜ ÙÔ ÛÎ˘Ï› Ô˘ οıÂÙ·È ÛÙËÓ ·ÁΈӋ… ∞ÍÈÔÛËÌ›ˆÙË Â›Ó·È Î·È Ë ·ÎfiÏÔ˘ıË ·Ú·Ù‹ÚËÛË Ù˘ Alexiou Ë ÔÔ›·, ·ÊÔ‡ ÂͤıÂÛ ÈÔ ¿Óˆ Ù· ΛÓËÙÚ· ÙÔ˘ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈÎÔ‡ ıÚ‹ÓÔ˘ (ηٷڿ˘ÓÛË Ù˘ ÔÚÁ‹˜ Û ÂÚÈÙÒÛÂȘ ‚›·ÈÔ˘ ‹ ÚfiˆÚÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘ ‹ ηÈ, ·ÓÙ›ıÂÙ·, ¤Í·„Ë ÙÔ˘ ¿ıÔ˘˜ Î·È ·ÚfiÚÌËÛË ÁÈ· ÂΉ›ÎËÛË), ÛËÌÂÈÒÓÂÈ ˆ˜: «À¿Ú¯ÂÈ, ˆÛÙfiÛÔ, Î·È ÌÈ· ÈÔ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈ΋ ÏÂ˘Ú¿: Ô fiÓÔ˜ ÂÎÊÚ·˙fiÌÂÓÔ˜ ÛÙ· ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ· ·Ó·ÎÔ˘Ê›˙ÂÙ·È Î·È Î·Ù·Ú·˛ÓÂÙ·È. √ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈÎfi˜ ıÚ‹ÓÔ˜ ÏÔÈfiÓ Â›Ó·È ÂÍ›ÛÔ˘ ··Ú·›ÙËÙÔ˜ Î·È ÁÈ· ÙË ÌÔÈÚÔÏÔÁ‹ÙÚ· Î·È ÁÈ· ÙÔ ÓÂÎÚfi. ™ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· Ë È‰¤· ·˘Ù‹ ›¯Â ·ÚÔÈÌÈ·Îfi ۯ‰fiÓ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·Ø ÂÓ‰ÂÈÎÙÈο Â›Ó·È Ù· ÏfiÁÈ· ÙÔ˘ ÃÔÚÔ‡ ÛÙËÓ ∂ο‚Ë: ˆ˜ ˉ‡ ‰¿ÎÚ˘· ÙÔȘ ηÎÒ˜ ÂÚ·ÁfiÛÈ ıÚ‹ÓˆÓ Ù’ Ô‰˘ÚÌÔ› ÌÔ‡Û¿ ı’ Ë Ï‡·˜ ¤¯ÂÈ. (∂˘ÚÈ›‰Ë, ∆Úˆ¿‰Â˜, 608-9) ÙÈ ÁÏ˘Î¿ Ô˘ Â›Ó·È Ù· ‰¿ÎÚ˘· ÛÙÔ˘˜ ‚·Û·ÓÈṲ̂ÓÔ˘˜ Î·È ÔÈ Ô‰˘ÚÌÔ› ÙˆÓ ıÚ‹ÓˆÓ Î·È Ù· ıÏÈ‚ÂÚ¿ ÙÚ·ÁÔ‡‰È·.
36
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
»∆ËÓ ›‰È· ȉ¤· ·Ë¯Ô‡Ó Î·È ÔÏÏ¿ ÓÂfiÙÂÚ· ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ·. ªÈ· ª·ÓÈ¿ÙÈÛÛ· ÙÚ·ÁÔ˘‰¿ÂÈ: ∫·Ï¿ Ô˘ Â›Ó·È Ù· ÎÏ¿ËÌ·Ù·, ÁÏ˘Î¿ Ù· ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ·, ∫¿ÏÏÈÔ ’¯ˆ Ó· ÌÔÈÚÔÏÔÁÒ, ¶·Ú¿ Ó· Ê¿ˆ Î·È Ó· Ȉ. ¶·Û·ÁÈ¿ÓÓ˘, 88.5-7» ∞˘Ù‹ Ë ‚·ıÈ¿ ›ÛÔ‰Ô˜ Î·È Ë ¤ÓÙ·ÍË ÙÔ˘ ÌÔÈÚÔÏÔÁÈÔ‡ ÛÙË ˙ˆ‹ Ù˘ ª·ÓÈ¿ÙÈÛÛ·˜ ˆ˜ ¤Ó· ‚·ıÌfi Ú¤ÂÈ Ó· ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙÔ fiÙÈ ÙÔ Ì·ÓÈ¿ÙÈÎÔ ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ, ·˘Ùfi Ô˘ ·ÎÔ˘ÁfiÙ·Ó ÌfiÓÔ ÂΛ, –ÁÈ·Ù› ·Ú¿ÏÏËÏ· ·ÎÔ‡ÁÔÓÙ·Ó Î·È ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ ÌÔÈÚÔÏÔÁÈÒÓ ÁÓˆÛÙÒÓ Î·È ÛÙËÓ ¿ÏÏË ∂ÏÏ¿‰·–, Â›Ù·Ó ¤Ó· ›‰Ô˜ ‰Ú·Ì·ÙÈ΋˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Û ÛÙÂÓ¿ ÚÔÛˆÈο Î·È ÔÈÎÔÁÂÓÂȷο ˙ËÙ‹Ì·Ù· ˙ˆ‹˜ Î·È ı·Ó¿ÙÔ˘. √ ÂΉfiÙ˘ ÙˆÓ ÓÂÔÂÏÏËÓÈÎÒÓ ÌÔÈÚÔÏÔÁÈÒÓ G. Saunier οÓÂÈ ÏfiÁÔ Û Í¯ˆÚÈÛÙfi ›ÌÂÙÚÔ ÁÈ· ÙÔ «ª·ÓÈ¿ÙÈÎÔ ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ», ‰›ÓÔÓÙ·˜ ¤Ó· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ì 220 Ô¯Ù·Û‡ÏÏ·‚Ô˘˜ ÛÙ›¯Ô˘˜ (·ÓÙÏ› ·fi ÙË Û˘ÏÏÔÁ‹ ÙÔ˘ ∫. ∫¿ÛÛË, ªÔÈÚÔÏfiÁÈ· Ù˘ ª¤Û· ª¿Ó˘, ∞′, 1979), fiÔ˘ Ë ÌÔÈÚÔÏÔÁ›ÛÙÚ· ¶·Ú·Û΋ ™·ÎοÎÔ˘ «‰ÈËÁÂ›Ù·È Ì ۷ڷÁÌfi, ·ÏÏ¿ Î·È Ì ¿ÁÚÈÔ ¯ÈÔ‡ÌÔÚ, Ò˜ ÂΉÈ΋ıËΠÙÔ ÊfiÓÔ ÙÔ˘ ·‰ÂÚÊÔ‡ Ù˘, ‰ËÏËÙËÚÈ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ‰Ú¿ÛÙ˜: ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔ Û‡˙˘Áfi Ù˘, ÙÔÓ ·‰ÂÚÊfi Î·È ÙÔÓ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘». ∆ÔÓ «Ê¿Á·Ó» «ÛÙ· ÎÏÂÊÙ¿ ÎÏÂÊÙ¿», ÁÈ·Ù› Â›Ù·Ó ÌÔÓ·¯ÔÁÈfi˜ (Ô ÌÔÓ·¯fi˜ Ù˘ «Î·Êfi˜», ·‰ÂÏÊfi˜, ϤÂÈ Ë Á˘Ó·›Î·), ¤ÙÛÈ ı· ÁÈÓfiÙ·Ó ·˘Ù‹ Ë ÌÔÓ·‰È΋ ÎÏËÚÔÓfiÌÔ˜ Ù˘ ·ÙÚÈ΋˜ ÂÚÈÔ˘Û›·˜, ‰ËÏ·‰‹ Ô ¿ÓÙÚ·˜ Ù˘. ªÂÙ¿ ÙÔ ‰ÈÎfi Ù˘ ÙÚÈÏfi ÊÔÓÈÎfi Ë Á˘Ó·›Î· ‹Á ÛÙË ÌËÙ¤Ú· Ù˘, › ÙÈ ¤Î·ÓÂ, ÂΛÓË ÙË ‰ÈηÈÔÏfiÁËÛÂ, ÙË ‰Èη›ˆÛÂ: ηϿ ¤Î·ÓÂ, Ó· Ê¿ÂÈ Î·È Ó· Ù· ÈÂÈ fiÏ· Ù· ÎÏËÚÔÓÔÌÈο Ì ÙÔÓ ¿ÏÏÔÓ ¿Ó‰Ú· Ô˘ ı· ‚ÚÂÈ. ª¤Û· ·fi ·˘Ù‹ ÙËÓ ·ÁÚÈfiÙËÙ· ·Ó·‰‡ÂÙ·È ÔˆÛ‰‹ÔÙÂ Ô Î¿ı ¿ÏÏÔ ·Ú¿ ÌÔÓԉȿÛٷٷ ·ıËÙÈÎfi˜ ÚfiÏÔ˜ Î·È ı¤ÛË Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜ ª·ÓÈ¿ÙÈÛÛ·˜, Ô˘ ÚÔÛÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÎÈfiÏ·˜ ÛÙÔȯ›· ËÚˆ›‰·˜ ·Ú¯·›·˜ ÙÚ·Áˆ‰›·˜, fiˆ˜ ÙÔ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó Î·È ÔÈ Î·Ù·ÏËÎÙ‹ÚÈÔÈ ÛÙ›¯ÔÈ ÙÔ˘ ÌÔÈÚÔÏÔÁÈÔ‡: øÈ̤ Ë ÏÈÁfiÌÂÚË ·ÌÔ›· ¿ÏÏË ¯ÚÈÛÙÈ·Ó‹ ÙËÓ ›‰È· ̤ڷ Ù˘ §·ÌÚ‹˜ ÙÔ ÁÈfiÌ· Î·È ÙÔ ÏÂȉÈÓfi ¤ı·„ ¿ÓÙÚ· ÎÈ ·‰ÂÏÊfi! ªÈ·Ó ·Ó‹ÌÂÚË ‰È¿ÛÙ·ÛË ÂÈÛËÌ·›ÓÔ˘Ó Î·È ÔÈ ºÈÏÈ›‰Ë˜ - ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ¿˜ ÛÙË ¡ÂˆÙÂÚÈ΋ °ÂˆÁÚ·Ê›· ÙÔ˘˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ fï˜ ¤Û¢‰·Ó Î·È Ó· ÙËÓ Î·Ù·ÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÈÛÙÔÚÈο: «√È Î¿ÙÔÈÎÔÈ Ù˘ ¤Íˆ ª¿Ó˘, Ì· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ù˘ ̤۷, ÌÂÙ·¯ÂÈÚ›˙ÔÓÙ·È Î·È ÙÔÓ ÏËÛÙÚÈÎfi ‚›Ô, Î·È ÌÂÚÈη›˜ ÊÔÚ·›˜ Î·È ÙÔÓ ÂÈÚ·ÙÈÎfiØ ÂÂȉ‹ ¢Á·›ÓÔ˘Ó Ì οÔÈ· η˝ÎÈ· fiÔ˘ ¤¯Ô˘Ó, Î·È Î¿ÌÔ˘Ó Ï›· fi,ÙÈ Â‡ÚÔ˘Ó Î·È ËÌÔÚ¤ÛÔ˘ÓØ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÙÒÚ· Ôχ˜ ηÈÚfi˜ ÔÔ‡ ¤È·Û·Ó ‰˘Ô ηڿ‚È· ºÚ·ÓÙ˙¤˙Èη, Î·È ËÌÔ-
A¶√ ∆√ §∞´∫√ ¶√§π∆π™ª√ ∆∏™ M∞¡∏™
37
Ú› Ó· ηٷϿ‚Ë ÙÈÓ¿˜ ÙËÓ ÂÈÙˉÂÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜, fiÙ·Ó ·ÎÔ‡Ë ˆ˜ Ì η˝ÎÈ· ÌÈÎÚ¿ È¿ÓÔ˘Ó Î·Ú¿‚È·. ¶ÚÔÙ‹ÙÂÚ· ·fi ÙÔÓ ˘ÛÙÂÚÈÓfi fiÏÂÌÔ [ƒˆÛÔÙÔ˘ÚÎÈÎfi˜ fiÏÂÌÔ˜ ÙÔ˘ 1787] ‡Á·ÈÓ·Ó ÌÂÚÈη›˜ ÊÔÚ·›˜ ÂȘ ÙÔÓ ªÔÚ¤·, Î·È ¿ÚÚ·˙·Ó ÎÔ¿‰È· ÔÏfiÎÏËÚ·, Î·È ¤Î·ÌÓ·Ó Î·È ¿ÏϷȘ Ï›·È˜ ·‰È·ÊfiÚˆ˜ ÂȘ ªˆ·ÌÂı·ÓÔ‡˜ Î·È ÃÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡˜ (…) »∞˘Ùfi ÙÔ ¤ÚÁÔ ‰È¿ ÙÔ ÔÔ›Ô ÙÒÚ· ηÙËÁÔÚÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ª·ÓÈ¿Ù·È, ηْ ·Ú¯¿˜ ‚¤‚·È· ı· ÙÔ ¤Î·ÌÓ·Ó ·fi ·Ó¿ÁÎË ÙÔ˘˜, ηÙÔÈÎÒÓÙ·˜ ¤Ó·Ó Ù¤ÙÔÈÔ ÙfiÔ, Î·È ÚÔÙÈÌÒÓÙ·˜ ÙÔÓ ·fi οı ¿ÏÏÔÓ ‰È¿ ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›· ÙÔ˘˜, ÙÒÚ· fï˜ ÙÔ ÂÛ˘Ó›ıÈÛ·Ó, Î·È ÙÔ ¤¯Ô˘Ó ÙÚfiÔÓ ÙÈÓ¿ ÌÈ· Ù¤¯ÓË, Ë ÔÔ›· ‰ÂÓ ÙÔ˘˜ ÎÈÓ› Ì‹Ù ÙËÓ ·Ú·ÌÈÎÚ‹ Û˘Ó›‰ËÛÈ. ŸÏÔÈ ÙÔ˘˜ ηÙËÁÔÚÔ‡Ó ‰È¿ ÙÔ‡ÙÔ, ¤Ó·˜ fï˜ ÁÓˆÛÙÈÎÔ‡˜ ÛÙÔ¯·˙fiÌÂÓÔ˜ ÙÔÓ ÛÎÔfi ÙÔ˘˜ ÔÔ‡ ÂÈ̤ÓÔ˘Ó ·˘ÙÔ‡ Ó· ÙËÁ·Ó›˙ÔÓÙ·È ·¿Óˆ ÂȘ ٷȘ ¤ÙڷȘ, ‰ÂÓ ‹ıÂÏ ÎÈÓ‹ÛË Î·Ù‹ÁÔÚÔ ÁÏÒÛÛ· ÂÓ·ÓÙ›Ô ÙÔ˘˜Ø ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ηÙËÁÔÚ‹ ÙÈÓ¿˜ ÂΛÓÔÓ ÔÔ‡ ·Ó·Áο˙ÂÙ·È Ó· Û˘Á¯ˆÚ¤ÛË ÂȘ ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ ÙÔ˘ οÔȷȘ ηΛ·È˜Ø ·˜ ηÙËÁÔÚ‹ÛˆÌÂÓ ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ Ì·˜ ÔÔ‡ οÌÓÔÌÂÓ Ùfi۷Ș ¯ˆÚ›˜ ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË ÙˆÓ ª·ÓÈ·ÙÒÓ»… ŸÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙÔ Ï·˚Îfi ÔÏÈÙÈÛÌfi Ù˘ ª¿Ó˘ Û‹ÌÂÚ·, –Ï·˚Îfi˜ ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ ı· ˘¿Ú¯ÂÈ ¿ÓÙ·, ÂÊfiÛÔÓ ı· ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È Ï·fi˜, ÂȘ ›ÛÌ· fiÛˆÓ ı¤ÙÔ˘Ó ˘fi ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË ÙfiÛÔ ÙÔÓ ¤Ó· fiÛÔ Î·È ÙÔÓ ¿ÏÏÔ, ˆ˜ ‰‹ıÂÓ È‰ÂÔÏÔÁ‹Ì·Ù·–, ÌÔÚÒ Ó· ˆ ÎÏ›ÓÔÓÙ·˜ fi,ÙÈ ¤¯ˆ ‰È·Ù˘ÒÛÂÈ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ˆ˜ ¿Ô„Ë ÌÔ˘ ÁÈ· ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÏÏËÓÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· Î·È ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi Ù˘: ¤¯Ô˘Ì ÂÚ¿ÛÂÈ Û ÌÈ· Ê¿ÛË fiÔ˘ Ó¤· ¤ıÈÌ· ‰ÂÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ÓÙ·È, ÂÓÒ Î·È Ù· ·Ï·È¿ ˘Ô¯ˆÚÔ‡Ó. ∞ÓÙÈı¤Ùˆ˜ Ô ·Ú·‰ÔÛÈ·Îfi˜ Ï·˚Îfi˜ ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ ˘‹ÚÍ ηٿ ·ÚÈÔ ÏfiÁÔ ÂıÈÌÈÎfi˜ ÔÏÈÙÈÛÌfi˜. ∆· ¤ıÈÌ· ‚¤‚·È· Û¯ËÌ·Ù›˙ÔÓÙ·Ó Ì ‚¿ÛË Ù· ›‰È· Ù· ‹ıË Ù˘ ·Ó¿ÏÔÁ˘ ÂÔ¯‹˜. ∆· ¤ıÈÌ· ηْ Ô˘Û›·Ó Â›Ù·Ó Ù· ‹ıË, ÂÊfiÛÔÓ Ï¿Ì‚·Ó·Ó ÌÈ·Ó ÔÚÈṲ̂ÓË, ÛÙ·ıÂÚ¿ ·ӷϷ̂·ÓfiÌÂÓË ÙÂÏÂÛÙÈ΋-ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈ΋ ÌÔÚÊ‹ (Ë Û‡ÁÎÚÈ·, Ô Á‰ÈÎȈÌfi˜, Ù· ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ· Â›Ù·Ó ¤ıÈÌ·, Û¯ËÌ·ÙÈṲ̂ӷ, ‰È·ÌÔÚʈ̤ӷ › ÙË ‚¿ÛÂÈ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ·Ú¯ÒÓ, Ù¿ÛˆÓ, ÛÙ¿ÛˆÓ, Ô˘ Â›Ó·È Ù· ‹ıË). ◊ıË ÂÍ¿ÏÏÔ˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ¿ÓÙ·. ∫·È Û‹ÌÂÚ·. ∞ÏÏ¿ Ù· ÛËÌÂÚÈÓ¿ ‹ıË ‰È·Ê¤ÚÔ˘Ó, ‰ÂÓ ÂÓ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ Ù¿ÛË Ù˘ ÙÂÏÂÛÙÈ΋˜ Î·È ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÌÔÚÊÔÔ›ËÛ‹˜ ÙÔ˘˜. ∆· ·›ÙÈ· Ô˘ Ë Î·Ù¿ ÙÔ Ì¿ÏÏÔÓ ‹ ‹ÙÙÔÓ Ú¢ÛÙ‹ ‡ÏË ÙˆÓ ËıÒÓ ‰ÂÓ ·ÔÎÚ˘ÛÙ·ÏÏÒÓÂÙ·È Ï¤ÔÓ Û ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈΤ˜ ÌÔÚʤ˜, Û ¤ıÈÌ·, Â›Ó·È ÁÓˆÛÙ¿. ∏ Û˘˙‹ÙËÛË ÙˆÓ ·ÈÙ›ˆÓ fï˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÙÔ˘ ·ÚfiÓÙÔ˜, ·ÊÔ‡ ¿ÏψÛÙÂ Â›Ó·È ¤ÙÛÈ ÎÈ ·ÏÏÈÒ˜ ÌÈ· Û˘˙‹ÙËÛË ÁÂÓÈÎ‹Ø fi¯È ÂȉÈο ÁÈ· ÙË ª¿ÓË. √ˆÛ‰‹ÔÙÂ Ë Û‡Á¯ÚÔÓË ÎÔÈÓˆÓ›· Î·È Ô ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ Ù˘ Â›Ó·È ÎÔÈÓˆÓ›· Î·È ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ ËıÒÓ. ∞˘Ùfi ‚¤‚·È· ‰ÂÓ ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ Ù· ‹ıË ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ï·ÔÁÚ·ÊÈ΋˜ ¤Ú¢ӷ˜ Î·È ÌÂϤÙË˜Ø Î¿ı ¿ÏÏÔ. ÿÛ· ›Û· ÚÔ˜ Ù· ÂΛ, ÚÔ˜ ÙË ÌÂϤÙË ÙˆÓ ËıÒÓ ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏ›˙ÂÙ·È Ë ÓÂfiÙÂÚË Ï·ÔÁÚ·Ê›·.
EIKONE™ °¢IKIøMOY ™TH §A´KH §O°OTEXNIA TH™ MANH™ ÕÓÓ· §˘‰¿ÎË ∂›ÎÔ˘ÚË ∫·ıËÁ‹ÙÚÈ· ¶·ÓÙ›Ԣ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘
¶ÂÚ›ÏË„Ë ™ÙËÓ ·ÚÔ‡Û· ÌÂϤÙË ÂÍÂÙ¿˙ÔÓÙ·È ÔÈ Ì˯·ÓÈÛÌÔ› Ô˘ ‰È·ÈÒÓÈÛ·Ó ÙÔ ¤ıÈÌÔ ÙÔ˘ Á‰ÈÎȈÌÔ‡ ÛÙË ª¿ÓË Î·È ·Ó¤‰ÂÈÍ·Ó ÙË ‚›· Î·È ÙË Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË ˆ˜ ‚·ÛÈΤ˜ ·Ú·Ì¤ÙÚÔ˘˜ ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ‰ÔÌÒÓ, Ù˘ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, ÙÔ˘ ·˘ÙÔÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘˜ Î·È ÙˆÓ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Û¯¤ÛÂˆÓ Ì¤¯ÚÈ ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·. °È· ÙÔ ÛÎÔfi ·˘Ùfi ÌÂÏÂÙ¿Ù·È Î·È ÚÔÛÂÁÁ›˙ÂÙ·È ÂÚÌËÓ¢ÙÈο Ë Ï·˚΋ ÏÔÁÔÙ¯ӛ· Ù˘ ª¤Û· ª¿Ó˘, Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ Ë Û˘ÏÏÔÁ‹ ÌÔÈÚÔÏÔÁÈÒÓ ÙÔ˘ ∫.¢. ∫¿ÛÛË. ™¯Â‰fiÓ Î¿ı ÌÔÈÚÔÏfiÈ ·ÔÙÂÏ› ÙËÓ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÂÓfi˜ ÛÎÔÙˆÌÔ‡, ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÂÓfi˜ Á‰ÈÎȈÌÔ‡, Î·È ÌÈ·˜ Û˘Ó‹ıˆ˜ Ì·ÎÚÔ¯ÚfiÓÈ·˜ ¤¯ıÚ·˜ ·Ó¿ÌÂÛ· Û ˘ÔΛÌÂÓ· Ô˘ ÔÚ›˙Ô˘Ó ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ˆ˜ ̤ÏË Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿˜ ÙÔ˘˜, ˆ˜ Û˘ÏÏÔÁÈο ˘ÔΛÌÂÓ·, ·Ú¿ ˆ˜ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ˜. ŒÙÛÈ, ̤۷ ·fi ÙË Ï·˚΋ Ô›ËÛË ·Ó·‰‡ÔÓÙ·È ÛÙÔȯ›· Ù˘ ȉÈfiÙ˘Ë˜ Û˘ÓÔ¯‹˜ Ù˘ ÙÔÈ΋˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜, ÙˆÓ Ì·ÓÈ¿ÙÈÎˆÓ ËıÒÓ Î·È Âı›ÌˆÓ, ÔÈ Î·ÓfiÓ˜ ÙÔ˘ ÂıÈÌÈÎÔ‡ ‰Èη›Ô˘ Ô˘ ˘ÔηıÈÛÙÔ‡Û·Ó ÙÔ Â›ÛËÌÔ, Ë Ù·˘ÙfiÙËÙ· Î·È Ô ÙÚfiÔ˜ ‰fiÌËÛ˘ ÙÔ˘ ı˘ÌÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ. √È È‰È·›ÙÂÚ˜ Û˘Óı‹Î˜ ˙ˆ‹˜ ÛÙË ª¿ÓË, ÔÈ Î˘Ú›·Ú¯Â˜ ·Í›Â˜ Ù˘ ÙÈÌ‹˜, ÙÔ˘ ÁÔ‹ÙÚÔ˘ Î·È Ù˘ ‚›·˜, Ë ÔÔ›· ›¯Â ÛÎÔfi ÙËÓ Â·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ Ù¿ÍË Ô˘ ‰È·Ù·Ú¿¯ıËΠ·fi ÙËÓ ÚÔÛ‚ÔÏ‹, ÙÔ ·ÓÙ·Ô‰ÔÙÈÎfi ‰›Î·ÈÔ, ÔÈ ‰ÂÛÌÔ› ·›Ì·ÙÔ˜ Î·È ÔÈ ÚfiÏÔÈ ·Ó‰ÚÒÓ Î·È Á˘Ó·ÈÎÒÓ Û˘ÁÎÚfiÙËÛ·Ó ÌÈ· ȉȷ›ÙÂÚË ÌÔÚÊ‹ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ÛÙË ª¿ÓË, ÙÔ ÔÔ›Ô Â‰Ò ÂȯÂÈÚÂ›Ù·È Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ·ÛÙ› Î·È Ó· ÂÚÌËÓ¢Ù›.
∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ∂Ή›ÎËÛË Â›Ó·È Ë Ú¿ÍË Ô˘ ··ÓÙ¿ ÛÙËÓ ÚÔÛ‚ÔÏ‹ Ù˘ ÙÈÌ‹˜ Î·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ı˘ÌÈ΋ ·ÓÙ›‰Ú·ÛË: ÙȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÊÔÚ¤˜ ·ÔÊ·Û›˙ÂÙ·È, ۯ‰ȿ˙ÂÙ·È Î·È ÂÓ Û˘Ó¯›· ÂÎÙÂÏÂ›Ù·È Ë Ú¿ÍË Ô˘ ı· ·ÓÙ·Ô‰ÒÛÂÈ ÙËÓ ÚÔÛ‚ÔÏ‹ Î·È ı· ·ÔηٷÛÙ‹ÛÂÈ ÙÔ ÁfiËÙÚÔ Î·È ÙËÓ ÙÚˆı›۷ ÙÈÌ‹ ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ ‹ Ù˘ ÔÌ¿‰·˜. ™ÙË ª¿ÓË, ̤¯ÚÈ ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·, Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· Â›Ó·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈο: Ë ÂΉ›ÎËÛË ‰ÂÓ ·˘ÙÔۯ‰ȿ˙ÂÙ·È ·Ôχو˜ ·fi ÙÔ ÂοÛÙÔÙ ÚÔۂ‚ÏË̤ÓÔ ¿ÙÔÌÔ, ·ÏÏ¿ ˆ˜ Á‰ÈÎȈÌfi˜ «ıÂÛÌÔÔÈ›ٷȻ Î·È ÔÊ›ÏÂÈ Ó· ·ÎÔÏÔ˘ı› Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘˜ ηÓfiÓ˜ ÂıÈÌÈÎÔ‡ ‰Èη›Ô˘: ∞ÔÊ·Û›˙ÂÙ·È ·fi ÙË ÁÂÚÔÓÙÈ΋ (ÙÔ Û˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ
Eπ∫√¡∂™ °¢π∫πøª√À ™∆∏ §∞´∫∏ §√°√∆∂áπ∞ ∆∏™ M∞¡∏™
39
ÙˆÓ ÁÂÚfiÓÙˆÓ, fi¯È ¿ÓÙ· ËÏÈÎȈ̤ӈÓ, ·ÏÏ¿ ÔˆÛ‰‹ÔÙ ·ÓıÚÒˆÓ Ì ·ÚÔ˜), ÂÎÙÂÏÂ›Ù·È ·fi ÙÔÓ ‚Á·ÚÙfi (ÂΛÓÔÓ Ô˘ ‰È¿ÏÂÁ·Ó ÁÈ· Ó· ÂΉÈÎËı› Î·È Ó· ¿ÚÂÈ ÙÔ ·›Ì· ›Ûˆ), ˘¿Ú¯ÂÈ Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÙÔ˘ Û˘Ó‚Á·ÏÙ‹ ‹ Í‚Á·ÚÙ‹ (ÂΛÓÔ˘ Ô˘ Û˘Óԉ‡ÂÈ ÙÔÓ Â¯ıÚfi ÁÈ· Ó· ÂÚ¿ÛÂÈ ¯ˆÚ›˜ ΛӉ˘ÓÔ ·fi ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ ·ÓÙ›·Ï˘ ÔÌ¿‰·˜), Ù˘ ÙÚ¤‚·˜ (·Ó·Îˆ¯‹, Ù˘ ÔÔ›·˜ ‰ÂÓ ÂÈÙÚ¤ÂÙ·È Ë ·ÈÛÙ›·), ÙÔ˘ „˘¯ÈÎÔ‡, ÙÔ˘ Ûȷ̷͛ÙÔ˜ (Ù˘ Û˘Ìʈӛ·˜ ·Ó¿ÌÂÛ· Û ·ÓÙÈÌ·¯fiÌÂÓ˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȘ Ó· Û˘ÌÊÈÏȈıÔ‡Ó Î·È Ó· ÎÏ›ÛÂÈ Ô Î‡ÎÏÔ˜ ÙÔ˘ ·›Ì·ÙÔ˜) –·ÎfiÌË, ÈÔ Û¿ÓÈ·, ˘‹Ú¯Â Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ù˘ ÂÍ·ÁÔÚ¿˜ Ù˘ ÚÔÛ‚ÔÏ‹˜, fiÙ·Ó ·˘Ù‹ Û˘Ó¤‚·ÈÓ ÌÂٷ͇ Û˘ÁÁÂÓÒÓ, Î·È ¿ÏÏÔÈ ÂÈ̤ÚÔ˘˜ ηÓÔÓÈÛÌÔ› Ô˘ fiÚÈ˙·Ó ÙÔ ·Ó Ú¤ÂÈ Î·È Ò˜ Ó· ‰ÈηȈı› Ô ÚÔۂ‚ÏË̤ÓÔ˜.1 Afi Ù· ·Ú·¿Óˆ Û˘Ó¿ÁÂÙ·È fiÙÈ Ë ª¿ÓË ·ÔÙÂÏ› ÌÈ· ÂӉȷʤÚÔ˘Û· ÂÚ›ÙˆÛË ÌÂϤÙ˘, ηıÒ˜ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ Ì¤Û· ·fi ÙË Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË Ë ÎÔÈÓfiÙËÙ· Û˘Ó¤¯ÂÙ·È Î·È, fiÛÔ Î·È ·Ó Â›Ó·È Ô͇̈ÚÔ ÙÔ Û¯‹Ì·, ̤۷ ·fi ÙË ‚›· ÈÛ¯˘ÚÔÔÈÂ›Ù·È Î·È ‰È·ÙËÚÂ›Ù·È Ô ÎÔÈÓˆÓÈÎfi˜ ÈÛÙfi˜, ȉÈfiÙ˘· ‚¤‚·È·. ™ÙÔȯ›· ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ Ô˘ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ·Ó Î·È ÙÔ˘˜ Ì˯·ÓÈÛÌÔ‡˜ Ô˘ ‰È·ÈÒÓÈÛ·Ó ÙÔ ¤ıÔ˜ Ù˘ ‚›·˜ Î·È ·Ó¤‰ÂÈÍ·Ó ÙË Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË Û ‚·ÛÈ΋ ·Ú¿ÌÂÙÚÔ Ù˘ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, ÙÔ˘ ·˘ÙÔÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘˜ Î·È Ù˘ Û¯¤Û˘ ÙÔ˘˜ Ì ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜, ·Ó·˙ËÙ‹Û·Ì ÛÙËÓ ÙÔÈ΋ Ï·˚΋ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·, fiˆ˜ ·˘Ù‹ ¤¯ÂÈ Î·Ù·ÁÚ·Ê› Î·È ·fi ÙÔÓ ª·ÓÈ¿ÙË ÂÚ¢ÓËÙ‹ Î·È Û˘ÁÁڷʤ· ∫.¢. ∫¿ÛÛË. ∞Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ÔχÙÔÌÔ Î·È Ôχ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Î·È ‰‡Ô ÙfiÌÔÈ ÌÂ Û˘ÏÏÔÁ¤˜ ÌÔÈÚÔÏÔÁÈÒÓ Î·È Û¯ÂÙÈο ÈÛÙÔÚÈο ÛÙÔȯ›· (ªÔÈÚÔÏfiÁÈ· Ù˘ ª¤Û· ª¿Ó˘. ∞ӤΉÔÙ· ΛÌÂÓ· Î·È ¿ÁÓˆÛÙ· ÈÛÙÔÚÈο ÌÔÈÚÔÏÔÁÈÒÓ Î·È ÔÈÎÔÁÂÓÂÈÒÓ, ∞ı‹Ó· 1979, 1980) Î·È ÙȘ Û˘ÏÏÔÁ¤˜ ·˘Ù¤˜ ÙˆÓ ‰ËÌÔÙÈÎÒÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ ÚÔÛÂÁÁ›˙Ô˘Ì ÂÚÌËÓ¢ÙÈο.
∏ Ï·˚΋ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·. ∆Ô ‰ËÌÔÙÈÎfi ÙÚ·ÁÔ‡‰È ªÂ ÙÔÓ fiÚÔ «Ï·˚΋ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·» ÂÓÓÔԇ̠ÙÔÓ ÚÔÊÔÚÈÎfi, ¤ÓÙ¯ÓÔ ÏfiÁÔ, ¤ÌÌÂÙÚÔ ‹ Â˙fi, Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËΠÛÙȘ ·Ú·‰ÔÛȷΤ˜ ÎÔÈӈӛ˜. √ ÏfiÁÔ˜ ·˘Ùfi˜ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ¿ÌÂÛ· Ì ÙËÓ È‰ÂÔÏÔÁ›· ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, ÁÈ’ ·˘Ùfi ¿ÏψÛÙÂ Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ·ÓÒÓ˘ÌÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ ‚Ú›ÛÎÂÈ ·ÓÙ·fiÎÚÈÛË, ˘ÈÔıÂÙ›ٷÈ, ·ӷϷ̂¿ÓÂÙ·È, ÌÂٷʤÚÂÙ·È ·fi ÛÙfiÌ· Û ÛÙfiÌ·, ÛÙËÓ ÔÚ›· ‰ÈÔÚıÒÓÔÓÙ·È ÔÈ ·Ù¤ÏÂȘ Î·È Êı¿ÓÂÈ Û ˘„ËÏfi Â›Â‰Ô ·ÈÛıËÙÈ΋˜. ŒÙÛÈ ÔÈ Ì‡ıÔÈ, Ù· ·Ú·Ì‡ıÈ·, ÔÈ ·Ú·‰fiÛÂȘ, Ù· ‰ËÌÔÙÈο ÙÚ·ÁÔ‡‰È·, ·ÏÏ¿ Î·È Ù· ÌÈÎÚfiÙÂÚ· ›‰Ë, ·ÚÔÈ̛˜, ÁÓˆÌÈο, ·ÈÓ›ÁÌ·Ù·, ˆ‰¤˜ ‚·Û›˙ÔÓÙ·È ÛÙÔ Û˘ÏÏÔÁÈÎfi Ê·ÓÙ·ÛÈ·Îfi, Û˘Ó‰˘¿˙Ô˘Ó ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎfiÙËÙ· Ì ÙËÓ ·ÈÛıËÙÈ΋ ÌÔÚÊ‹
1. ∑·ÊÂÈÚ·ÎfiÔ˘ÏÔ˜ ¢.∫., «ª·ÓÈ¿ÙÈη ¤ıÈÌ· (ÁÂÚÔÓÙÈ΋, Û˘Ó¤‚Á·ÏÌ·, ÙÚ¤‚·, „˘¯ÈÎfi)», §·ÔÁÚ·Ê›·, ÙfiÌ. ¢′, ÂÓ ∞ı‹Ó·È˜, Ù‡ÔȘ ¶.¢. ™·ÎÂÏÏ·Ú›Ô˘, 1912-1913, ÛÂÏ. 387-402Ø ∞ÏÂÍ¿Î˘ ∂., ∆· Á¤ÓË Î·È Ë ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ÛÙËÓ ·Ú·‰ÔÛȷ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· Ù˘ ª¿Ó˘, ∞ı‹Ó·, 1980, ÛÂÏ. 100-115.
40
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
Î·È Û’ ·˘Ù¿ ·ÔÙ˘ÒÓÔÓÙ·È ÎÔÈÓ¤˜ ·Í›Â˜ Î·È ‹ıË, ‰Ôͷۛ˜, ÎÔÛÌÔıˆڛ· Î·È Û˘ÏÏÔÁÈΤ˜ ·Ó··Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ, ÂÛˆÙÂÚÈÎÂ˘Ì¤Ó˜ ÂÈÎfiÓ˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Ô˘ Ù˘ÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Î·È ·ÔÎÙÔ‡Ó ÙÔ Î‡ÚÔ˜ ÙÔ˘ «·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎÔ‡» ÏfiÁˆ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ù˘ Û˘ÏÏÔÁÈÎfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘˜.2 ∞fi Ù· ›‰Ë Ù˘ Ï·˚΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ Ù· ‰ËÌÔÙÈο ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Â›Ó·È Ù· ÈÔ Èı·ÁÂÓ‹ ›‰Ë: ·Ú¿ ÙË Ï˘ÚÈ΋, ηٿ ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜, Û‡ÛÙ·Û‹ ÙÔ˘˜, ·ÚÈÛÙ¿ÓÔ˘Ó ÂÓÙÔ‡ÙÔȘ Î·È Ú·ÏÈÛÙÈο fi¯È ÌfiÓÔ ÙÔ Ê˘ÛÈÎfi, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Î·È ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÙÔ˘˜, ÛËÌÂÈÒÓÂÈ Ô ª.°. ªÂÚ·ÎÏ‹˜.3 ∏ Û˘ÏÏÔÁÈ΋ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·, Ì·˙› Ì ÙËÓ ÂÓfiÙËÙ· ÏfiÁÔ˘-ηÈ-ÌÔ˘ÛÈ΋˜ Î·È ÙÔÓ ·Ú¯Èο ·˘ÙÔۯ‰ȷÛÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, ÔÚ›˙Ô˘Ó ÙÔ ‰ËÌÔÙÈÎfi ÙÚ·ÁÔ‡‰È. ∫·È fiÙ·Ó Ï¤ÌÂ Û˘ÏÏÔÁÈÎfi ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÌ·, ÁÚ¿ÊÂÈ Ô º. ∆ÂÚ˙¿Î˘, ÂÓÓÔԇ̠fiÙÈ ·ÊÂÓfi˜ Ë ÔÌ¿‰· ·ÛΛ ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ Ù˘ ÈηÓfiÙËÙ· ˆ˜ Û˘ÏÏÔÁÈÎfi ˘ÔΛÌÂÓÔ, ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘ fiÙÈ Î¿ı ÌÂÌÔӈ̤ÓÔ ¿ÙÔÌÔ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Ì¤Û· ÛÙÔ ÙÚ·ÁÔ‡‰È, ÛÙË ÊfiÚÌ· ÙÔ˘ Î·È ÛÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓfi ÙÔ˘, ÙËÓ ÔÌ¿‰· ÛÙËÓ ÔÔ›· ·Ó‹ÎÂÈ. ∆Ô ÙÚ·ÁÔ‡‰È ÛÙȘ ÚˆÙ·Ú¯ÈΤ˜ ÙÔ˘ ÌÔÚʤ˜ Â›Ó·È ÙÔ Û‡Ì‚ÔÏÔ Ù˘ Û¯¤Û˘ ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ Ì ÙËÓ ÔÌ¿‰· Î·È ·˘Ù‹ Â›Ó·È Ë ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ÂÁÁÂÓÔ‡˜ Ï·˚ÎfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘. «£· ÙÔÏÌÔ‡Û·Ì ̿ÏÈÛÙ· Ó· οÓÔ˘Ì ÙËÓ ˘fiıÂÛË ˆ˜ fi,ÙÈ ·ÔηÏԇ̠ۋÌÂÚ· “ÁψÛÛÈΤ˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ˜” ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·Ú¯Èο ·Ú¿ ÎÔÈÓfiÙËÙ˜ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÔ‡».4 ∞ÎfiÌË, ·Ó ÛÎÂÊÙԇ̠fiÙÈ ÙÔ ÙÚ·ÁÔ‡‰È ËÁ¿˙ÂÈ ·fi ÙÔ ı˘ÌÈÎfi ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, ¯·Ú¿, ıÏ›„Ë, ¤ÚˆÙ· ‹ Î·È ÔÚÁ‹, Î·È ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ¿ıË Î·È ·ı‹Ì·Ù· ·ÓıÚÒˆÓ ¯ˆÚ›˜ ηÏÏÈÙ¯ÓÈΤ˜ ÊÈÏÔ‰Ô͛˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·ÏÒ˜ ‹ıÂÏ·Ó Ó· ÌÈÏ‹ÛÔ˘Ó ÁÈ· ÁÂÁÔÓfiÙ· Ô˘ ÙÔ˘˜ Ù¿Ú·˙·Ó, ÌÔÚԇ̠ӷ Û˘ÌÂÚ¿ÓÔ˘Ì fiÙÈ ÙfiÛÔ Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· Ô˘ ·ÊËÁÔ‡ÓÙ·È fiÛÔ Î·È Ô ÙÚfiÔ˜ –΢ÚÈÔÏÂÎÙÈÎfi˜ ‹ ÌÂÙ·ÊÔÚÈÎfi˜ Î·È ·ÏÏËÁÔÚÈÎfi˜– ‰ÂÓ ÌÔÚ› ·Ú¿ Ó· Â›Ó·È ·fiÚÚÔÈ· Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È Ë ÌÂϤÙË ÙÔ˘˜ Ì·˜ ‰›ÓÂÈ ÔÏÏ¿ ÛÙÔȯ›· ÁÈ’ ·˘Ù‹Ó.5
2. µÏ. ª¤Á·˜ °.∞., ™˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ Ï·ÔÁÚ·Ê›·, ∞ı‹Ó· 1961, ÛÂÏ. 51-107, ªÂÚ·ÎÏ‹˜ ª.°., ŒÓÙ¯ÓÔ˜ Ï·˚Îfi˜ ÏfiÁÔ˜, ∞ı‹Ó·, ∫·Ú‰·Ì›ÙÛ·˜, 1993 ÛÂÏ. 190-222, Detienne ª., L’ invention de la mythologie, Paris, Gallimard, 1981, Lessa W. A.& Vogt E.Z., Reader in Comparative Religion. An anthropological approach, N.Y., Harper Collins Publishers, 1979, ÛÂÏ. 167-207. µÏ. Î·È Kirk G.S., Myth, its Meaning and Functions in ancient and other Cultures, Cambridge - Berkeley and Los Angeles 1971, J. Middleton (ed.), Myth & Cosmos. Readings in Mythology and Symbolism, Texas, University of Texas Press, 1980, ÛÂÏ. 47-61, §˘‰¿ÎË Õ., ÿÛÎÈÔÈ ÎÈ ·Ï·ÊÚÔ˝ÛÎȈÙÔÈ. §·˚Îfi˜ ÏfiÁÔ˜ Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÈΤ˜ ÛË̷ۛ˜, ∞ı‹Ó·, ∂ÏÏËÓÈο °Ú¿ÌÌ·Ù·, 2003, ÛÂÏ. 21-57. 3. ªÂÚ·ÎÏ‹˜ ª.°., ∂ÏÏËÓÈ΋ Ï·ÔÁÚ·Ê›·, fi.., ÛÂÏ. 69. √ Fauriel Cl., ∂ÏÏËÓÈο ¢ËÌÔÙÈο ∆Ú·ÁÔ‡‰È·, ∞′, ∏ ¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘ 1824-1825, (ÂÈÌ. ∞. ¶ÔÏ›Ù˘), ∏Ú¿ÎÏÂÈÔ, ¶·ÓÂÈÛÙËÌȷΤ˜ ∂ΉfiÛÂȘ ∫Ú‹Ù˘, 1999, ÛÂÏ. 26, ¤ÁÚ·ÊÂ: «ªÈ· Û˘ÏÏÔÁ‹ ‰ËÌÔÙÈÎÒÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ, ·Ó ‹Ù·Ó Ï‹Ú˘, ı· ‹Ù·Ó Û˘Ó¿Ì· Î·È Ë ·ÏËıÈÓ‹ ÂıÓÈ΋ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ÓÂfiÙÂÚ˘ ∂ÏÏ¿‰·˜, Î·È Ô ÈÔ ÈÛÙfi˜ ›Ó·Î·˜ ÙˆÓ Âı›ÌˆÓ ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ Ù˘». 4. ∆ÂÚ˙¿Î˘ º., ™ËÌÂÈÒÛÂȘ ÁÈ· ÌÈ·Ó ·ÓıÚˆÔÏÔÁ›· Ù˘ ÌÔ˘ÛÈ΋˜, ∞ı‹Ó·, ¶Ú›ÛÌ·, 1990, ÛÂÏ. 69-77. 5 . µÏ. Î·È §˘‰¿ÎË Õ., ¶ÔÈÔÙÈΤ˜ ̤ıÔ‰ÔÈ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ¤Ú¢ӷ˜, ∞ı‹Ó·, ∫·ÛÙ·ÓÈÒÙ˘, 2001, ÛÂÏ. 120-124.
Eπ∫√¡∂™ °¢π∫πøª√À ™∆∏ §∞´∫∏ §√°√∆∂áπ∞ ∆∏™ M∞¡∏™
41
∞˘Ùfi˜ Â›Ó·È Î·È Ô ÏfiÁÔ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÂÈϤͷÌ ӷ ‰Ô‡Ì ÙȘ ∂ÈÎfiÓ˜ ÙÔ˘ Á‰ÈÎȈÌÔ‡ ̤۷ ÛÙ· ‰ËÌÔÙÈο ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Ù˘ ª¿Ó˘. ∆Ô˘ Á‰ÈÎȈÌÔ‡ ˆ˜ ıÂÛÌÔ‡ Î·È Î·ÓfiÓ· ÂıÈÌÈÎÔ‡ ‰Èη›Ô˘.
ªÔÈÚÔÏfiÁÈ· ∆· ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ· Â›Ó·È ‰ËÌÔÙÈο ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Ù˘ ª¿Ó˘. ∏ ϤÍË «ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ» ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È Û‹ÌÂÚ· ÁÈ· Ó· ‰ËÏÒÛÂÈ ÁÂÓÈο ÙÔ ıÚËÓËÙÈÎfi ¿ÛÌ· ÁÈ· ÙÔÓ ÓÂÎÚfi ·fi ÙÔ˘˜ ÔÈΛԢ˜, ÂÓÒ Ë Ï¤ÍË «ıÚ‹ÓÔ˜» ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ·ÎfiÌË ÛÙË ÏfiÁÈ· Î·È ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋ ÁÏÒÛÛ·. «ªÔÈÚÔÏÔÁÒ» Û‹Ì·ÈÓ «ÚÔÊËÙ‡ˆ ÙÔ ›‰ÈÔ ÌÔ˘ ÙÔ Âڈ̤ÓÔ, ÚÔϤÁˆ ÙË ÌÔ›Ú· ÌÔ˘» Ì ıÚËÓËÙÈΤ˜ Û˘Ó˘Ô‰ËÏÒÛÂȘ. °ÂÓÈο, Ë ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ È‰¤· Ù˘ ÌÔ›Ú·˜ Û fiÏ· Ù· ÏÔÁÔÙ¯ÓÈο ›‰Ë ÛËÌ·›ÓÂÈ ÙËÓ ·‰˘Ó·Ì›· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Ó· ÍÂʇÁÂÈ ·fi ÙÔ Âڈ̤ÓÔ ÙÔ˘. ∏ ›‰È· ÛËÌ·Û›· Ù˘ ÌÔ›Ú·˜ ‰È·Ê·›ÓÂÙ·È ÂÎÙfi˜ ·fi ÙËÓ ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË Î·È ÛÙȘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ¤˜ Ï·˚Τ˜ ‰Ôͷۛ˜ Î·È ÛÙ· ·ÓÒÓ˘Ì· Ì˘ıÈÛÙÔÚ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ 14Ô˘ ·ÈÒÓ· Î·È ÂÍ‹˜, Ô˘ Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ӷ Û ÔÏÈÙÈÎfi ÛÙ›¯Ô Î·È ‰ËÌÒ‰Ë ÁÏÒÛÛ·.6 ™ÙË ÓÂfiÙÂÚË Ï·˚΋ ·Ú¿‰ÔÛË, ÚfiÎÂÈÙ·È ÂȉÈÎfiÙÂÚ· ÁÈ· ÙÔÓ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈÎfi ıÚ‹ÓÔ Ô˘ Û˘Ó‹ıˆ˜ ÂÎÙÂÏÂ›Ù·È fiÙ·Ó Âı¿ÓÂÈ Î¿ÔÈÔ˜. ∞ÎfiÌË, ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ· ˘¿Ú¯Ô˘Ó Î·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÍÂÓÈÙÂ̤ÓÔ˘˜, ÁÈ· ÙÔÓ Á¿ÌÔ Î·È ÁÈ’ ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ÂÍ·Ó·ÁοÛÙËÎ·Ó Ó· ·ÏÏ¿ÍÔ˘Ó ıÚËÛΛ·, Î·È ¤¯Ô˘Ó Û¯¤ÛË Ì ÙÔ ·È‰ÔÌ¿˙ˆÌ·. ∏ M. Alexiou7 ÂÍÂÙ¿˙ÂÈ ÙȘ ‰È¿ÊÔÚ˜ ηÙËÁÔڛ˜ ÙˆÓ ÌÔÈÚÔÏÔÁÈÒÓ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÓÂÎÚÔ‡˜, Û¯ÔÏÈ¿˙ÂÈ ÙÔ˘˜ ·˘ÙÔۯ‰ȷÛÌÔ‡˜ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Ì ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ Û ÁÂÁÔÓfiÙ· ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜, ÛÙ· ΢Úȷο ·Ó·Î·Ï‹Ì·Ù· Î·È ÛÙ· ÏÈÙ¿ Î·È Û˘ÁÎÚ·ÙË̤ӷ ‰›ÛÙȯ· Ù˘ ∫·Ú¿ıÔ˘. ∞ӷʤÚÂÙ·È ·ÎfiÌË ÛÙËÓ Î·Ù·Ú·¸ÓÙÈ΋ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈÎÔ‡ ıÚ‹ÓÔ˘ ‹ ÛÙËÓ ¤Í·„Ë ÁÈ· ÂΉ›ÎËÛË Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ÚÔηϤÛÂÈ, fiˆ˜ ·˘Ù¿ ÙÔ˘ Á‰ÈÎȈÌÔ‡ ÛÙË ª¿ÓË. √ÚÈṲ̂ӷ ·fi Ù· ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ· ¤¯Ô˘Ó ˆ˜ ÁÂÓÈÎfi ı¤Ì· ÙÔ˘˜ ÓÂÎÚÔ‡˜ Î·È ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙÔ˘˜, Î·È Î¿ÔÙ ·Â˘ı‡ÓÔÓÙ·È ¿ÌÂÛ· Û’ ·˘ÙÔ‡˜, Î·È ¿ÏÏ· ¤¯Ô˘Ó ÈÛÙÔÚÈÎfi ÂÚȯfiÌÂÓÔ ‹ ·È‰Â˘ÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Ì ÙË ÌÔÚÊ‹ ‰›ÛÙȯˆÓ Ô˘ ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó Û ·ÚÔÈÌÈ·Îfi ‡ÊÔ˜ Î·È Ì ÙË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ‰˘Ó·Ù‹ ϷΈÓÈÎfiÙËÙ· ÌÈ· ·Ú·Ì˘ıËÙÈ΋ ÛÔÊ›· ÁÈ· ÙË ˙ˆ‹ Î·È ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ, Ϙ Î·È Ë ÂÈ‚ÔÏ‹ Ù¿Í˘ ÛÙ· ¿ÏÔÁ· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù· ı· ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈ˙ οÔÈÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô ÛÙÔ ·ÔÛ˘ÓÙÔÓÈÛÙÈÎfi Î·È ·Î·Ù·ÓfiËÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘.
6. Alexiou M., O ∆ÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈÎfi˜ £Ú‹ÓÔ˜ ÛÙËÓ ∂ÏÏËÓÈ΋ ¶·Ú¿‰ÔÛË, (ÌÙÊÚ. ¢.¡. °È·ÙÚÔ̷ӈϿ΢ Î·È ¶.∞. ƒÔ˚ÏÔ˜), ∞ı‹Ó·, ªÔÚʈÙÈÎfi ÿ‰Ú˘Ì· ∂ıÓÈ΋˜ ∆Ú·¤˙˘, 2002, ÛÂÏ. 190-203. µÏ. Î·È Xanthakou M., «Discours d’ outre-tombe: le langage du moiroloi», Langage et Societe, 27 (1984), ÛÂÏ. 33-54. 7. Alexiou M., √ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈÎfi˜ ıÚ‹ÓÔ˜ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË, fi.., ÛÂÏ. 203-207.
42
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ªÔÈÚÔÏfiÁÈ·: ∆· ‰ËÌÔÙÈο ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Ù˘ ª¿Ó˘ ªÔÚÊ‹ Î·È ÂÚȯfiÌÂÓÔ ∆Ô ÌÔÈÚÔÏfiÈ ÛÙË ª¿ÓË Â›Ó·È ÌÈ· ·˘ÙÔÛ¯¤‰È· Û‡ÓıÂÛË ÙÔÓÈÛÌ¤ÓˆÓ ÔÎÙ·Û‡ÏÏ·‚ˆÓ ÛÙ›¯ˆÓ, Ô˘ Û˘¯Ó¿ ÂÛÙÈ¿˙ÂÙ·È Û ‚ÈÔÁÚ·ÊÈÎfi ÂÚȯfiÌÂÓÔ, ÛÙË ÌÔ›Ú· ÙÔ˘ ÓÂÎÚÔ‡Ø ‰ËÏ·‰‹ Â›Ó·È Î˘Ú›ˆ˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ Î·È fi¯È ¤ÓıÈÌÔ˘ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘. ∂›Ó·È ÌÈ· ·Ê‹ÁËÛË Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘, Ù˘ ÁÂÓÈ¿˜ ÙÔ˘, ÙˆÓ ÂÚ·ÁÌ¤ÓˆÓ ÙÔ˘ ‚›Ô˘ ÙÔ˘ ÂÓ ÔÏ›ÁÔȘ, Ô˘ ÂÎÙ˘Ï›¯ıËΠ̤۷ Û ¤Ó· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfi Û‡ÛÙËÌ·, fiÔ˘ ÙÔ ·ÙÔÌÈÎfi Û˘Ó·ÈÚÂ›Ù·È Û¯Â‰fiÓ ÔÏÔÎÏËÚˆÙÈο ÛÙÔ Û˘ÏÏÔÁÈÎfi Î·È Ë ÌÔ›Ú· Á›ÓÂÙ·È ÎÔÈÓ‹. ŒÙÛÈ, Â¿Ó ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÙ› Î·È ÙÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi Ï·›ÛÈÔ, Ù· ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÓÙÔÎÔ˘Ì¤ÓÙ· ÁÈ· ÙË ÌÂϤÙË ÌÈ·˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Ô˘ ·¤¯ÂÈ ·fi ÙÔÓ ÂÚ¢ÓËÙ‹ ÙÔÈο Î·È ¯ÚÔÓÈο Î·È ÚÔÛʤÚÔÓÙ·È ÁÈ· ÂÚÌËÓ¢ÙÈΤ˜ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁÈΤ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ.8 √È ªÂÛÔ-ª·ÓÈ¿Ù˜ ‰È·ÊÔÚÔÔÈÔ‡Ó ÙÔ ÔÎÙ·Û‡ÏÏ·‚Ô ÌÔÈÚÔÏfiÈ ·fi Ù· ÈÔ «ÂÁÎfiÛÌÈ·» Î·È ÂıÓÈο ‰ÂηÂÓÙ·Û‡ÏÏ·‚· ‰ËÌÔÙÈο ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Î·È ÙȘ Û¿ÙÈÚ˜, Ô˘ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÔ‡ÓÙ·È ·fi ¿Ó‰Ú˜. £ÂˆÚÔ‡ÓÙ·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ, ·Ó Î·È Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi ˆ˜ ÌÂÚÈÎÔ› ¿Ó‰Ú˜ ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ –ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Ì¤¯ÚÈ ÙÔ 1835– ¤¯Ô˘Ó Û˘Óı¤ÛÂÈ ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ· Û ÂÍ·ÈÚÂÙÈΤ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ.9 ™ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ∫¿ÛÛË Ë Ù·ÍÈÓfiÌËÛË ÙˆÓ ÌÔÈÚÔÏÔÁÈÒÓ Á›ÓÂÙ·È ·Ú¯Èο ¯ÚÔÓÈο ÈÛÙÔÚÈο Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ì ‚¿ÛË ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ Î·È ÙÔÓ ÙfiÔ ·fi ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È, ·Ó ηÈ, fiˆ˜ ÛËÌÂÈÒÓÂÈ Ô ›‰ÈÔ˜, ÂÊ’ fiÛÔÓ fiÏ· Ù· ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ· Â›Ó·È Ù˘ ª¤Û· ª¿Ó˘ ‰ÂÓ ‰È·Ê¤ÚÔ˘Ó È‰È·›ÙÂÚ· ·fi ÙfiÔ Û ÙfiÔ. ™Ù· ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ· Ù˘ ÙÚ›Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ (1864-1982), ÛÙÔÓ ∞′ ÙfiÌÔ, ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË ÂÓfiÙËÙ· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ù· ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ· ÙÔ˘ Á‰ÈÎȈÌÔ‡ Î·È Û’ ·˘Ù¿ ÂÈÎÂÓÙÚÒÛ·Ì ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ Ì·˜ ÁÈ· Ó· ʈٛÛÔ˘Ì ¤Ó·Ó Ï·˚Îfi ÔÏÈÙÈÛÌfi ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜, Ô˘ Ô ·fi˯fi˜ ÙÔ˘ ̤۷ ·fi
8. µÏ. Hodder I., «The Interpretation of Documents and Material Culture» ÛÙÔ N.K., Denzin & Y.S. Lincoln (eds.), Collecting and Interpreting Qualitative Materials, USA, Sage, 1998, ÛÂÏ. 110-129. Denzin N. & Turner St., «Studying Organization Through LeviStrausss’s Structuralism», ÛÙÔ G. Morgan, Beyond Method. Strategies for Social Research, USA, Sage, 1983, ÛÂÏ. 189-201, Sanko H.P., «Voice, Discourse, and Space: Competing / Combining Methodologies in Cultural Studies», ÛÙÔ N. Denzin (ed.), Cultural Studies: A Research Volume, Volume 3, Stanford and London, Jai Press Inc., 1998, ÛÂÏ. 75-96, Fairclough N., Critical Discourse Analysis: The Critical Study of Language, London, Longman, 1995, Hodge H. & Kress G., Social Semiotics, Cambridge, Polity Press, 1988. 9. Saunier G., ∂ÏÏËÓÈο ‰ËÌÔÙÈο ÙÚ·ÁÔ‡‰È·. ∆· ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ·, ∞ı‹Ó·, ¡ÂʤÏË, 1999, ÛÂÏ. 513, ™ÂÚÂÌÂÙ¿ÎË ∫.¡., ∏ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ϤÍË ÛÙ˘ ∂˘ÚÒ˘ Ù· ÕÎÚ·. ¢È-·›ÛıËÛË, ı¿Ó·ÙÔ˜, Á˘Ó·›Î˜, ∞ı‹Ó·, §È‚¿Ó˘, 1994, ÛÂÏ. 4, ∫¿ÛÛ˘ ∫.¢., ªÔÈÚÔÏfiÁÈ· Ù˘ ª¤Û· ª¿Ó˘. ∞ӤΉÔÙ· ΛÌÂÓ· Î·È ¿ÁÓˆÛÙ· ÈÛÙÔÚÈο ÌÔÈÚÔÏÔÁÈÒÓ Î·È ÔÈÎÔÁÂÓÂÈÒÓ, ∞′ ÙfiÌ., ∞ı‹Ó· 1979, ÛÂÏ. 23, 227-228. √ ›‰ÈÔ˜ ÛËÌÂÈÒÓÂÈ, ÛÂÏ. 48, fiÙÈ ı¤Ì·Ù· ÌÔÈÚÔÏÔÁÈÒÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Î·È ÔÈ Ê˘Áfi‰ÈÎÔÈ, Ë ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·, ÔÈ Í¤ÓÔÈ, Ë ÔÏÈÙÈ΋, Ô ¤ÚˆÙ·˜, ÙÔ ÛÂÍ. ∆Ô ÌÔÈÚÔÏfiÈ Â›Ó·È ÈÛÙÔÚ›·-¯ÚÔÓÈÎfi ‹ Â›Ó·È Ï˘ÚÈÎfi ÙÚ·ÁÔ‡‰È ‹ ÌÈ· ‰È·Ì·ÚÙ˘Ú›· ‹ ÌÈ· Û¿ÙÈÚ·.
Eπ∫√¡∂™ °¢π∫πøª√À ™∆∏ §∞´∫∏ §√°√∆∂áπ∞ ∆∏™ M∞¡∏™
43
Ù· ÙÚ·ÁÔ‡‰È· ˯› ·ÎfiÌË Î·È Ó· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ì ÌÈ· ·Ú·‰ÔÛȷ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· ̤۷ ·fi ÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË Ù˘ ÚÔÊÔÚÈ΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ Ù˘. ∆Ô ÂÚȯfiÌÂÓfi ÙÔ˘˜ Â›Ó·È Ë ÈÛÙfiÚËÛË ÂÓfi˜ ÊÔÓÈÎÔ‡ Î·È Ë Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË ·Ó¿ÌÂÛ· Û ¿ÙÔÌ· ‹ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȘ. ¶ÂÚÈÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ÔÈ ·ÓÙÈ·ÏfiÙËÙ˜, Ë ·ÊÔÚÌ‹ Î·È Û˘¯Ó¿ Ë Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ ·ÈÙ›· Ù˘ Û‡ÁÎÚÔ˘Û˘, ÔÈ ·ÓÙȉڿÛÂȘ, Ô ÙÚfiÔ˜ ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘ Î·È Ù˘ ‰Èη›ˆÛ˘ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÛ‚ÔÏ‹. ∆· ·›ÙÈ· ÙˆÓ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂˆÓ Î·È ÙˆÓ ÊÔÓÈÎÒÓ, ÁÂÓÈο, ‹Ù·Ó ÔÈΛϷ, fiˆ˜ Ë ‰ËÌfiÛÈ· ÚÔÛ‚ÔÏ‹ (.¯. ¯·ÛÙÔ‡ÎÈÛÌ·, Â͇‚ÚÈÛË), ÙÔ «Í·Ú̿و̷», Ë ·ı¤ÙËÛË ÏfiÁÔ˘, Ë Î·Ù·¿ÙËÛË Í¤Ó˘ Á˘. ∂›Û˘ ÔÈ ·ÁÚÔ˙Ë̛˜, ÔÈ ÎÏËÚÔÓÔÌÈΤ˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ Û˘ÁÁÂÓÒÓ Î·È ÔÈ ‰È·Ì¿¯Â˜ ÙˆÓ ÁÂÓÒÓ. ∞ÎfiÌ· ÔÈ ÚÔÛ¿ıÂȘ ÈÛ¯˘ÚÒÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈÒÓ Ó· ¿ÚÔ˘Ó Ó‡Ê˜ ÌÔÓ·¯ÔÎÏËÚÔÓfiÌÈÛÛ˜, ÙȘ Ôԛ˜ ÁÈ· ÏfiÁÔ˘˜ Û˘ÌʤÚÔÓÙÔ˜ ‰ÈÂΉÈÎÔ‡Û·Ó ÔÏÏÔ›. ∂ȉÈÎfiÙÂÚ· ¤Ó·˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ·ÚÈıÌfi˜ ÊÔÓÈÎÒÓ ÁÈÓfiÙ·Ó ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ÚÔÛ‚ÔÏ‹˜ ÌÈ· ÎfiÚ˘ ‹ ÌÈ·˜ ·ÓÙÚÂ̤Ó˘ Á˘Ó·›Î·˜ (‚È·ÛÌfi˜, ·Ú·Á‹, ‰È¿Ï˘ÛË ¯ˆÚ›˜ ÏfiÁÔ ·ÚÚ·‚ÒÓ·, ÌÔȯ›·, ·ÔÏ¿ÓËÛË Î.¿.) °È· ÙÔÓ ÏfiÁÔ ·˘Ùfi ÔÈ ª·ÓÈ¿Ù˜ ıˆÚÔ‡Û·Ó ÙÔ ıËÏ˘Îfi ·È‰› «‚·Ú¤ÏÈ Ì ̷ÚÔ‡ÙÈ ÛÙ· ıÂ̤ÏÈ· ÙÔ˘ ÛÈÙÈÔ‡».10 µ·ÛÈÎfi ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi Ù˘ ÌÔÚÊ‹˜ ÙˆÓ ÌÔÈÚÔÏÔÁÈÒÓ Â›Ó·È ÙÔ ‰È·ÏÔÁÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô Î·È Ë ·ÓÙÈÊÒÓËÛË. ªÂ ÙÔÓ ‰È¿ÏÔÁÔ ˙ÒÓÙ˜ Î·È ÙÂıÓÂÒÙ˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓÔ‡Ó Û ÌÈ· Ê·ÓÙ·ÛÙÈ΋ Û˘ÓÔÌÈÏ›· Ì ÂÚˆÙ·ÔÎÚ›ÛÂȘ Ô˘ ‰È·Ï¢η›ÓÔ˘Ó Î·È ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÙÔ Û˘Ì‚¿Ó Ô˘ ÚÔοÏÂÛ ÙÔ ÊÔÓÈÎfi, Ì ԉËÁ›Â˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÌÂÓ Î·È ÙÔ˘˜ ‰Â, Ì ‰È·Ù‡ˆÛË ·Ú·fiÓˆÓ Î·È ÂÈı˘ÌÈÒÓ. ∏ ·ÓÙÈÊÒÓËÛË ÂÈ΢ÚÒÓÂÈ ÙÔÓ ÏfiÁÔ Ì¤Û· ÛÙÔÓ È‰È·›ÙÂÚÔ ¯ÒÚÔ Î·È ¯ÚfiÓÔ ÙÔ˘ ÎÏ¿Ì·ÙÔ˜, ‚ÔËı¿ ÛÙËÓ ·ÔÌÓËÌfiÓ¢ÛË Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ÌÈ· ·ÊËÁËÌ·ÙÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË, Ô ·ÓÙ›ÎÙ˘Ô˜ Ù˘ ÔÔ›·˜ ÎÈÓÂ›Ù·È ¤Ú· ·fi ÙÔ ÎÏ¿Ì·. ∏ ·ÓÙÈÊÒÓËÛË ‰ËÏ·‰‹ ÓÔÌÈÌÔÔÈ› Î·È ÈÛÙÔÚÈÎÔÔÈ› ÙÔÓ ÏfiÁÔ, ‰ËÏÒÓÂÈ ÙÔÓ ÎÔÈÓfi ÙfiÔ Î·È ÙËÓ ¤ÎÊÚ·ÛË Ù˘ Û˘ÏÏÔÁÈÎfiÙËÙ·˜.11 ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙË Û˘Ìʈӛ·, Ë ·ÓÙÈʈÓÈ΋ ‰ÔÌ‹ ÙÔ˘ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÔ‡ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ Î·È ÌÈ·Ó ·ÓÔȯÙfiÙËÙ· Ù˘ ÌÔÚÊ‹˜ ÙÔ˘ ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ Î·È ÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ Î·È Û’ ·˘Ù‹Ó ÔÊ›ÏÔÓÙ·È ÔÈ ‰È¿ÊÔÚ˜ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÔ‡: ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ¿ÙÔÌ· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÎÊÚ¿ÛÔ˘Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÔÙÈΤ˜ ÁˆÓ›Â˜ ‹ Ó· ·Ú·Ï¿‚Ô˘Ó ÙÔÓ ·Ú¯ÈÎfi ˘Ú‹Ó· Î·È Ó· ÂÈı¤ÛÔ˘Ó ¿Óˆ ÙÔ˘ ·ÏÏ¿ÏÏËϘ ÂÈÛÙÚÒÛÂȘ ÛËÌ·Û›·˜ Ô˘ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·Ù›˙Ô˘Ó Î·È ·Ú·ÏÏ¿ÛÛÔ˘Ó ÙËÓ ·Ú¯È΋ ÌÔÚÊ‹ ˆ˜ ÚÔ˜ Ù· ÂÂÈÛԉȷο Ù˘ ÛÙÔȯ›· ÛÙÔ ‰ÈËÓÂΤ˜, ÂÓÒ ‰È·ÙËÚÔ‡Ó ·Ó¤·ÊË ÙË ‚·ÛÈ΋ ÙÔ˘ ‰ÔÌ‹. ∫˘Ú›ˆ˜, fï˜, «ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ, ·fi ÈÛÙÔÚÈ΋ ¿Ô„Ë, ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ Ë ·ÙÔÌÈÎfiÙËÙ· ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ·ÎfiÌ· ‰È·ÚÚ‹ÍÂÈ ÙÔ˘˜ ‰ÂÛÌÔ‡˜ Ù˘ Ì ÙË Û˘ÏÏÔÁÈÎfiÙËÙ· ·fi ÙËÓ ÔÔ›· ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È, Î·È Ô˘ Ë ¯·ÌËÏ‹ ÂÍÂȉ›Î¢ÛË ‰È·ÙËÚ› ÙÔÓ Î·Ù·ÌÂÚÈÛÌfi Ù˘ ÂÚÁ·Û›·˜ Û’ ¤Ó· ›-
10. ∞ÏÂÍ¿Î˘ ∂., ∆· Á¤ÓË Î·È Ë ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ÛÙËÓ ·Ú·‰ÔÛȷ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· Ù˘ ª¿Ó˘, ∞ı‹Ó·, 1980, ÛÂÏ. 101. 11. ™ÂÚÂÌÂÙ¿ÎË ∫.¡., ∏ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ϤÍË ÛÙ˘ ∂˘ÚÒ˘ Ù· ¿ÎÚ·...., fi.., ÛÂÏ. 132-141. ¶Ú‚Ï. Alexiou M., √ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈÎfi˜ ıÚ‹ÓÔ˜ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË, fi.., ÛÂÏ. 221-264.
44
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
Â‰Ô ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓÔ... ŸÔ˘ ÙÔ ÙÚ·ÁÔ‡‰È, ÛÙËÓ ·˘ıÂÓÙÈ΋ ÙÔ˘ ÌÔÚÊ‹, ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ˙ÂÈ, Ì·˜ ÌÈÏ¿ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈ‚›ˆÛË ÎÔÈÓÔÙÈÎÒÓ ‰ÔÌÒÓ ÛÙËÓ ÂÚÈʤÚÂÈ· ÙÔ˘ ·ÛÙÈÎÔ‡ ۇ̷ÓÙÔ˜, ‰ÔÌÒÓ Ô˘ Â›Ó·È Ì¿ÏÏÔÓ Î·Ù·‰ÈηṲ̂Ó˜ Û ÛÙ·‰È·Î‹ ÂÍ·Ê¿ÓÈÛË».12
∏ ÈÛÙÔÚ›·. ∆· Á¤ÓË °È· Ó· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ì ÙÔÓ Á‰ÈÎȈÌfi ÛÙË ª¿ÓË Ú¤ÂÈ Ó· ‰Ô‡Ì ÙȘ ȉȷ›ÙÂÚ˜ Û˘Óı‹Î˜ ˙ˆ‹˜ ÛÙË ª¿ÓË, ηıÒ˜ Î·È ÙȘ Â͈ÙÂÚÈΤ˜ Û˘Óı‹Î˜ Ô˘ Û˘ÁÎÚfiÙËÛ·Ó ÂΛ ¤Ó·Ó ÔÏÈÙÈÛÌfi ·ÓÙ·ÚÛ›·˜, ÌÈ· Û˘ÏÏÔÁÈ΋ Û˘ÁÎÚÔ˘Ûȷ΋ Ù·˘ÙfiÙËÙ·.13 ™ÙË ª¿ÓË, Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ÛÙË ¡fiÙÈ·, ¿ÁÔÓË Î·È ¿Ó˘‰ÚË ÂÚÈÔ¯‹, Ë ·Ú·ÁˆÁ‹ ‰ÂÓ Â·ÚÎÔ‡Û ÁÈ· ÙË ‰È·ÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ Î·È ¤ÙÛÈ ÂÍËÁÂ›Ù·È Ë Âԯȷ΋ ÌÂÙ·Ó¿ÛÙ¢ÛË ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ Î·È Ë ÚÔ‹ ÚÔ˜ ÙËÓ ÂÈÚ·Ù›·. ∏ ÊÙÒ¯ÂÈ· Ì¿ÛÙÈ˙Â, ‚¤‚·È·, ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÙÔ˘˜ ∞¯·ÌÓfiÌÂÚÔ˘˜ ·fi fiÛÔ ÙÔ˘˜ ÌÂÁ·ÏÔÁÂÓÓ‹Ù˜ ¡ÈÎÏÈ¿ÓÔ˘˜, ·ÏÏ¿ ÙÔ Î‡ÚÔ˜ ÙÔ˘ ª·ÓÈ¿ÙË ¤ÁÎÂÈÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙËÓ ÙÈÌ‹, ÙËÓ ·Ó‰Ú›·, ÙË Ï‚ÂÓÙÈ¿. ¢È·ÛÙڈ̿وÛË Î·È ÈÂÚ¿Ú¯ËÛË Â›Ó·È ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ‰È·ÎÚÈÙ¤˜ ̤¯ÚÈ Ù· ÓÂfiÙÂÚ· ¯ÚfiÓÈ·, Ú¿ÁÌ· Ô˘ ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ Ë ÂÚÈÔ¯‹ ‰È·Ù‹ÚËÛ ÁÈ· Ôχ ÙËÓ ·Ú¯·˚ÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ‰ÔÌÒÓ.14 ∞˘Ùfi ÔÊÂÈÏfiÙ·Ó ÛÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë ª¿ÓË ·Ú¤ÌÂÈÓ ۯ‰fiÓ ¿ÓÙ· ¤Íˆ ·fi ÙË ‰ÈÔ›ÎËÛË ÈÛ¯˘ÚÒÓ Î¤ÓÙÚˆÓ ÂÍÔ˘Û›·˜ ›Ù ‹Ù·Ó ·˘Ù¿ ‚˘˙·ÓÙÈÓ¿ ›Ù ‚ÂÓÂÙÈο ›Ù ÙÔ˘ÚÎÈÎ¿Ø Ì¿ÏÈÛÙ· ηٿ ÙËÓ ∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·, ηÙÔÚıÒÓÔÓÙ·˜ Ó· ‰È·ÙËÚ‹ÛÂÈ ÙËÓ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· Ù˘, Á›ÓÂÙ·È Î·Ù·Ê‡ÁÈÔ Î˘ÓËÁËÌ¤ÓˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ. ∏ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ‰È¿ÚıÚˆÛË Ì ‚¿ÛË Ù· Á¤ÓË, Ë ÔÔ›· ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÌÂÙ¿ ÙËÓ Î·Ù¿ÚÚ¢ÛË Ù˘ µ˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜, Û˘Ó¤ÙÂÈÓ ے ·˘Ùfi fiÛÔ Î·È ÔÈ ÚÔÛ¿ıÂȘ Ô˘ η٤‚·Ï·Ó ÔÈ ª·ÓÈ¿Ù˜ Ó· ÎÚ·Ù‹ÛÔ˘Ó ÌÈ· Û¯ÂÙÈ΋ ·˘ÙÔÓÔÌ›· ·ÎfiÌ· Î·È Ì¤Û· ÛÙ· Ï·›ÛÈ· Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÔÏÈÙ›·˜ ÌÂÙ¿ ÙÔ 1830.15 ŒÙÛÈ ÙÔ Â›ÛËÌÔ ‰›Î·ÈÔ ‰ÂÓ Êı¿ÓÂÈ Ì¤¯ÚÈ ÙȘ ÂÚÈÔ¯¤˜ Ù˘ ª¿Ó˘ Î·È ÙÔ ÂıÈÌÈÎfi, «ıÂÛÌÔıÂÙË̤ÓÔ» ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ·, Î·È Ô ¤ÓÙÔÓÔ˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi˜ ¤ÏÂÁ¯Ô˜ Î·È ÔÈ Û˘ÁÁÂÓÈÎÔ› ‰ÂÛÌÔ› ÔÚ›˙Ô˘Ó ÙȘ Û¯¤ÛÂȘ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ.16 ∏ ÚÔÛ‚ÔÏ‹ Ù˘ ÙÈÌ‹˜ ı›ÁÂÈ ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔ Á¤ÓÔ˜ Î·È ı· ·ÔηٷÛÙ·ı› ÌfiÓÔ Ì ÙÔÓ Á‰ÈÎȈÌfi: 12. ∆ÂÚ˙¿Î˘ º., ™ËÌÂÈÒÛÂȘ ÁÈ· ÌÈ·Ó ·ÓıÚˆÔÏÔÁ›· Ù˘ ÌÔ˘ÛÈ΋˜, fi.., ÛÂÏ. 76-77. 13. ¶Ú‚Ï. ∞ÛÙÚÈÓ¿ÎË √˘., √ ¿ÓÙÚ·˜ οÓÂÈ ÙË ÁÂÓÈ¿ ‹ Ë ÁÂÓÈ¿ ÙÔÓ ¿ÓÙÚ·; ∆·˘ÙfiÙËÙ˜, ‚›·, ÈÛÙÔÚ›· ÛÙËÓ ÔÚÂÈÓ‹ ‰˘ÙÈ΋ ∫Ú‹ÙË, ‰È‰. ‰È·ÙÚÈ‚‹, ∞ı‹Ó·, ¶¿ÓÙÂÈÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ∫ÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Î·È ¶ÔÏÈÙÈÎÒÓ ∂ÈÛÙËÌÒÓ, πÔ‡ÏÈÔ˜ 2002. 14. ªÂÚ·ÎÏ‹˜ ª.°., ∂ÏÏËÓÈ΋ Ï·ÔÁÚ·Ê›·, ÙfiÌ. ∞′, ∫ÔÈÓˆÓÈ΋ Û˘ÁÎÚfiÙËÛË, ∞ı‹Ó·, √‰˘ÛÛ¤·˜, 1992, ÛÂÏ. 60-63. 15. µÏ. ∞ÏÂÍ¿Î˘ ∂., ∆· Á¤ÓË Î·È Ë ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ÛÙËÓ ·Ú·‰ÔÛȷ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· Ù˘ ª¿Ó˘, fi.., ÛÂÏ. 9-20, ™ÂÚÂÌÂÙ¿ÎË ∫.¡., ∏ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ϤÍË ÛÙ˘ ∂˘ÚÒ˘ Ù· ÕÎÚ·, fi.., ÛÂÏ. 51-52, ¶··ÁÈÒÚÁ˘ ∫., ∫·Ó¤ÏÏÔ˜ ¢ÂÏËÁÈ¿ÓÓ˘, ∞ı‹Ó·, ∫·ÛÙ·ÓÈÒÙ˘, 2001, ÛÂÏ. 40-41, 137. 16. √ µ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˜ ∞.∂., πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ¡¤Ô˘ ∂ÏÏËÓÈÛÌÔ‡. ∏ ªÂÁ¿ÏË ∂ÏÏËÓÈ΋ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1829), ÙfiÌ. ∏′, ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˜ (1828-27 ™ÂÙ. 1831), £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, 1988, ÛÂÏ. 425-431, ÁÚ¿ÊÂÈ ÁÈ· ÙȘ ÚÔÛ¿ıÂȘ ÙÔ˘ ¤ÎÙ·ÎÙÔ˘ ›ÙÚÔÔ˘ «Ó· ÂÈ‚¿ÏÏÂÈ ÙÔ Î‡ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÓfiÌÔ˘ ÛÙËÓ ·fiÌÂÚË ÂΛÓË ÂÚÈÔ¯‹ Ì ٷ ¿ÁÚÈ· ‹ıË Î·È ¤ıÈÌ·, Ó· ÙÈ̈ڋÛÂÈ ÙȘ ·˘ÙÔ‰È˘ Î·È Ó· ÂÈ‚ÏËı› ÛÙȘ ·ÓÙÈÌ·¯fiÌÂÓ˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȘ».
Eπ∫√¡∂™ °¢π∫πøª√À ™∆∏ §∞´∫∏ §√°√∆∂áπ∞ ∆∏™ M∞¡∏™
45
–¢ÂÓ Â›¯’ Ô µ¤ÙÔ˘Ï·˜ ηÊfi ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Ì‹Ù ÁÂÓÈ·Îfi; ¢ÂÓ ¤¯ÂÈ ÚˆÙÔÍ¿‰ÂÚÊÔ˘˜ Ì‹Ù’ ·ÔÌÂÛÈÓÔ‡˜ ‰ÈÎÔ‡˜; °È· Ó· Ó ÙÔÓ ‰ÈÎËÒÛÔ˘ÛÈ ÙÔ ·›Ì· ÙÔ˘ Ó· ¿ÚÔ˘ÛÈ; (180)17 ϤÂÈ ÛÙÔ ÌÔÈÚÔÏfiÈ Ù˘ Ë Á˘Ó·›Î·, ·ÔÚÒÓÙ·˜ Ô˘ ÔÈ Û˘ÁÁÂÓ›˜ ÙÔ˘ ÓÂÎÚÔ‡ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ·ÎfiÌË ¿ÚÂÈ ÙÔ ·›Ì· ÙÔ˘ ›Ûˆ. ∞ÎfiÌ· Î·È Ô ÈÂÚ¤·˜ ·ÎÔÏÔ˘ı› ÙÔ «ÔÊı·ÏÌfiÓ ·ÓÙ› ÔÊı·ÏÌÔ‡»: ∞ ‚Ú ™ÂÚÂÌÂÙfiÁÁÔÓ·, ÙÔ ·›Ì· ˙·˜ ÙÔ ÎÚÂÌÂ˙fi ÂÛ›˜ ÙÔ Î¿Ì·Ù ÓÂÚfi. ª· Ô ·Ê¤ÓÙ˘ Ô ·¿˜ Ï˘ÒÓÂÈ ÙÔ ‰ÈÛÎÔfiÙËÚ· (373) .................................... Î·È ÛÎÔÙÒÓÂÈ ÙÔ ÊÔÓÈ¿ ÙÔ˘ ÁÈÔ˘ ÙÔ˘.
∂›ÛËÌÔ Î·È ÂıÈÌÈÎfi ‰›Î·ÈÔ ∏ ÂÚÈÊÚfiÓËÛË ÚÔ˜ ÙËÓ ÎÂÓÙÚÈ΋ ÂÍÔ˘Û›· Î·È Ù· fiÚÁ·Ó· Ù˘ Â›Ó·È Ê·ÓÂÚ‹ ÛÙ· ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ·.18 ∆Ș Ï›Á˜, fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È, ÊÔÚ¤˜ Ô˘ ÙÔ ‰ÈηÛÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ·ÚÂÌ‚·›ÓÂÈ Î·È ÂȯÂÈÚ› Ó· ·Ó·ÛÙ›ÏÂÈ ÙËÓ ·ÂÈÏ‹ ÌÈ·˜ ·Ù¤ÏÂȈÙ˘ ‰È·‰Èηۛ·˜ ÂΉ›ÎËÛ˘, Â›Ó·È Ê·ÓÂÚfi fiÙÈ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ·ÌÊÈÛ‚ËÙÔ‡Ó ÙË ‰›Î·ÈË ÎÚ›ÛË ÙÔ˘: ∞¯ Ì›· Í¿ÚÁ·ÓË ÛÔ˘ÎÈ¿, ¤‚Á·Ï ÙË Ê·ÚÙÛ¤Ù· Ù˘ ̤۷ ÛÙÔ ‰ÈηÛÙ‹ÚÈÔ Î·È Ï¤ÂÈ «Î‡ÚÈ Úfi‰ÚÂ, · ‰ÂÓ ÙÔ˘Û ‰ÈοÛÂÙ 17. ™ÙÔ ˘fiÏÔÈÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ ÔÈ ·ÚÈıÌÔ› ̤۷ ÛÙËÓ ·Ú¤ÓıÂÛË ‰ËÏÒÓÔ˘Ó ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi Ù˘ ÛÂÏ›‰·˜ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ∫.¢. ∫¿ÛÛË. 18. ™ÙË ÌÂÙ·ӷÛÙ·ÙÈ΋ ∂ÏÏ¿‰· Ë ·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂٷ͇ ÂıÈÌÈÎÔ‡ Î·È Â›ÛËÌÔ˘ ‰Èη›Ô˘ ‹Ù·Ó ·ÈÙ›· ÔÏÏÒÓ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂˆÓ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÙÔÈÎÒÓ ·Ú¯fiÓÙˆÓ Î·È Ù˘ ÎÂÓÙÚÈ΋˜ ‰ÈÔ›ÎËÛ˘. µÏ. ∫ÔÓÙÔÁÈÒÚÁ˘ °., √ πˆ¿ÓÓ˘ ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ·˜ Î·È Ë Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, University Press, 1983, ÛÂÏ. 100-109. °ÂÓÈÎfiÙÂÚ· ‚Ï. Clastres P., La Societe contre l’ Etat, Paris, Des Editions de Minuit, 1974.
46
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÓË ı¿Ó·ÙÔ ÓË È˙ˆ‹ ϤÂȘ ÂÙÔ‡ÙÔ ÙÔ Û·ı›; ı· ¿Ô˘ ÛÙÔ Ì ¿ÓÔ˘ Ì·¯·Ï¿ ÎÈ · ‰Â ÌÔÚÔ‡ ÌÂÁ¿ÏÔÓ ı· ¯È¿ÛÔ˘ ¤Ó· ÌÈÎÚfi ·È‰› Î·È ı· ÓÙÔ ÛÊ¿ÍÔ˘ Û·Ó ·ÚÓ› °·Ù› ’¯· ÌÔÓ·¯fi ·È‰› Î·È ÌÔ˘ ÙÔ ÎÔÌÌ·˚ÙÈ¿Û·ÛÈ (273) √È ÂÈı·Ó·ÁηÛÌÔ› Î·È Ô ¤ÏÂÁ¯Ô˜ ·fi ÙËÓ ÔÌ¿‰· ÛÙËÓ ÔÔ›· ·Ó‹ÎÂÈ ÙÔ ˘ÔΛÌÂÓÔ Â›Ó·È Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ¤ÓÙÔÓÔÈ ·fi ÂΛÓÔÓ Ô˘ ·ÛÎÂ›Ù·È ·fi ÙËÓ ·ÒÙÂÚË ÂÍÔ˘Û›·, ÙË Ì·ÎÚÈÓ‹ Î·È ·fiÚÈÛÙË. √È ˘Ôı¤ÛÂȘ ‰È¢ıÂÙÔ‡ÓÙ·È ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜. °È’ ·˘Ùfi Î·È Ô Ê˘Áfi‰ÈÎÔ˜, Ô˘ ÛÎfiÙˆÛ ÁÈ· ÌÈ· ·ÚÂÍ‹ÁËÛË (1908) Î·È ‰ÂÓ ·Ú·‰›‰ÂÙ·È ÁÈ· Ó· ‰ÈηÛÙ›, (...ÂÁÒ Â›Ì·È Ù’ ¿È·ÛÙÔ Ô˘Ï› / fiÔ˘ ‰ÂÓ Ì·›ÓÔ˘ Û ÎÏÔ˘‚›... (376)], ηχÙÂÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ Û˘Á¯ˆÚÈ·ÓÔ‡˜ ÙÔ˘, Ì ÙË Û˘Ó¤ÚÁÈ· Î·È ÙÔ˘ ÈÂÚ¤·, fiˆ˜ Ì·˜ ÏËÚÔÊÔÚ› Ô ∫¿ÛÛ˘. ∞ÚÁfiÙÂÚ·, fiÙ·Ó ÚÔ‰Ô̤ÓÔ˜ ÂÚÈ΢ÎÏÒÓÂÙ·È Î·È ÛÎÔÙÒÓÂÙ·È, ÛÎÔÙÒÓÔÓÙ·˜ Ô ›‰ÈÔ˜ Î·È ¤Ó·Ó ¯ˆÚÔʇϷη, Ë ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ Á›ÓÂÙ·È ÙÚ·ÁÔ‡‰È, Î·È ÙÔ ÌÔÈÚÔÏfiÈ ÙÂÏÂÈÒÓÂÈ Ì ÙÔ˘˜ ÛÙ›¯Ô˘˜, Ô˘ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ϤÂÈ Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ÓÂÎÚfi˜: ∆fiÙ ÎÈ Ô ¢ËÌ·ÚfiÁÁÔÓ·˜ ÙÔ‡ÚÈÍ ̛· Ì ÙÔ ÁÎÚ· –¶·Ú’ Ù· Á·ÏfiÓÈ· Ù· ‰ÈÏ¿,  ·ÏÈÔ¯ˆÚÔʇϷη. ¶¿ÚÂ Î·È ÙË Ì ÚÔ·ÁˆÁ‹ ÁÈ· Ó· ¯·ıÔ‡ Î·È Áˆ Î·È Û˘. (359) ∫¤ÓÙÚÔ Î·È ÙÔÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· ¤¯Ô˘Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë ÁÈ· ÌÈ· ÂÁÎÏËÌ·ÙÈ΋ ÂÓ¤ÚÁÂÈ· Î·È ÙÔ ÁÚ·ÌÌÈÎfi ıÂÙÈÎÈÛÙÈÎfi Û¯‹Ì· ÙÔ˘ ‰ÔÌÔÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÛÌÔ‡,19 Ô˘ ÂÎÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙË ‚›· ˆ˜ ·fiÎÏÈÛË ·fi ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Ù¿ÍË, ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ‰ÒÛÂÈ ÂÚÌËÓ›˜ Î·È ··ÓÙ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙË ‚›·ÈË ‰Ú¿ÛË ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ: «ªÔÚ› Ó· ÔÈΛÏÏÔ˘Ó ·fi ÎÔÈÓˆÓ›· Û ÎÔÈÓˆÓ›· Î·È ·fi ÂÔ¯‹ Û ÂÔ¯‹ ÔÈ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜ Ô˘ ıˆÚÔ‡ÓÙ·È ÂÁÎÏËÌ·ÙÈΤ˜Ø ÂΛÓÔ fï˜ Ô˘ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ÛÙ·ıÂÚfi Î·È ·ÌÂÙ¿‚ÏËÙÔ Â›Ó·È fiÙÈ ·ÓÙÔ‡ Î·È ¿ÓÙ· ÔÚÈṲ̂Ó˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜ ‰ÈÂÁ›ÚÔ˘Ó Û˘ÏÏÔÁÈΤ˜ ·ÓÙȉڿÛÂȘ ·Ô‰ÔÎÈÌ·Û›·˜ ÂÂȉ‹ Â›Ó·È ÚÔÛ‚ÏËÙÈΤ˜ ÙˆÓ ıÂÌÂÏÈ·ÎÒÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ·ÍÈÒÓ, Ú¿ÁÌ· Ô˘ Û˘ÓÈÛÙ¿ ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÂÁÎÏ‹Ì·ÙÔ˜».20 ™ÙË ª¿ÓË, ̤¯ÚÈ ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·, Ô Á‰ÈÎȈÌfi˜ ‰ÂÓ Û˘ÓÈÛÙ¿ ÔÈÓÈÎfi ·‰›ÎËÌ· ÂÊfiÛÔÓ, fi¯È ÌfiÓÔ 19. µÏ. Durkheim E., De la division du travail social, Paris, PUF, 1960. 20. ¢·ÛηϿ΢ ∏., ∏ ∂ÁÎÏËÌ·ÙÔÏÔÁ›· Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ·ÓÙ›‰Ú·Û˘, ∞ı‹Ó· - ∫ÔÌÔÙËÓ‹, ™¿ÎÎÔ˘Ï·˜, 1985, ÛÂÏ. 11.
Eπ∫√¡∂™ °¢π∫πøª√À ™∆∏ §∞´∫∏ §√°√∆∂áπ∞ ∆∏™ M∞¡∏™
47
‰ÂÓ ·Ô‰ÔÎÈÌ¿˙ÂÙ·È ·fi ÙËÓ ÙÔÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›·, ·ÏÏ¿ ÂÈ‚¿ÏÏÂÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ·ÔηٿÛÙ·ÛË Ù˘ ÙÈÌ‹˜. ∏ ÎÂÓÙÚÈ΋ ÂÍÔ˘Û›·, Ô˘ ¤¯ÂÈ ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ¿Ô„Ë Î·È ·ÚÂÌ‚·›ÓÂÈ, ÂÎÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ˆ˜ ¯ıÚÈ΋. °È· ÙÔ˘˜ ª·ÓÈ¿Ù˜ ÂÁÎÏËÌ·ÙÈ΋ Ú¿ÍË, Ô˘ ÂÈÛ‡ÚÂÈ ÙËÓ ÂÚÈÊÚfiÓËÛË Ù˘ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜, ıˆÚÂ›Ù·È ÌfiÓÔ Ô ÊfiÓÔ˜ ·ÓıÚÒÔ˘ ·Ì¤ÙÔ¯Ô˘ ‹ ·‰È¿ÊÔÚÔ˘, ·Ó¿ÍÈÔ˘ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆÈÛÙ› ·fi ¤Ó·Ó ¿ÓÙÚ· Ì ·ÚÔ˜: ∂Á›ÓËΘ ∞Á·ÚËÓfi˜ ·ÎfiÌ· Î·È ¯ÂÈÚfiÙÂÚÔ˜ .................................. ™·Ó ‹ı˜ Ó· ÁÂÓ›˜ ÊÔÓÈ¿˜ ™·Ó ‹ı˜ Ó· ·Ó·‰ÂȯÙ›˜ Î·È ·ÏÏËοÚÈ Ó· Ê·Ó›˜ ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ ·ÔÊ¿˙È˙˜ Ó· ¿ÂȘ ÛÙÔ˘ ∫Ô‡ÓÔ˘ Ù· ÛÙÂÓ¿ ÛÙÔ˘ ’∫ÔÓÔÌ¿ÎÔ ÙÔ ÏÔÓÙ¿ fiÔ˘ ÂÎÚ¤ÌÔÙ· Ô ÁÎÚ·˜ Ó· Îfi„ÂȘ ‰›ÎË· ÎÈ ¿‰Èη, ÙÔ ¢ËÌ·ÚfiÁÁÔÓ· Ó· ‚ÚÂȘ ÎÈ ˘fiÏË„Ë Ó· ÊÔÚÙˆı›˜ ·fi Ù· Ó‡¯È· ˆ˜ ÙË Á ÎÔÚÊ‹; ªÔ Â˚‰È¿ËΘ Î·È ÛÎfiÙˆÛ˜ ÙÔ Ì ·ÏÈÔ¯ˆÚÔʇϷη ÁÈ· ÙÔ ÎÔÌÌ¿ÙÈ ÙÔ „ˆÌ› ÁÈ· ÌÈ· ÎÔ˘‚¤ÓÙ· ÌÔÓ·¯‹......(354) ◊ Ô ÊfiÓÔ˜ ¯ˆÚ›˜ ÙËÓ Â›ÛËÌË Î‹Ú˘ÍË Ù˘ ¤¯ıÚ·˜ Î·È ÙËÓ ·ÓÙ·ÏÏ·Á‹ ÛÊ·ÈÚÒÓ. ∫·È fiÙ·Ó Î¿ÔÈÔ˜ ηÙËÁÔÚ‹ıËΠ¿‰Èη fiÙÈ ÛÎfiÙˆÛ ¯ˆÚ›˜ Ô Â¯ıÚfi˜ ÙÔ˘ Ó· ͤÚÂÈ fiÙÈ ÙÔÓ Î˘ÓËÁ¿, ÙÔ ÌÔÈÚÔÏfiÈ Û‡‰ÂÈ Ó· ·ÔηٷÛÙ‹ÛÂÈ Ù· Ú¿ÁÌ·Ù·: ªˆÚ‹ ÌË ÓÙÔÓ ‚Ú›˙ÂÙ ÌË ÙÔÓ Î·Ù·‚·Ú‡ÓÂÙ .................................. ∫›ÓÔ˜ ÙÔ ÊÒÓ·Í ÌÈÛÙ¿ ÛÙÔ §·‡ÚÈÔ ÛÙËÓ ·ÁÔÚ¿ ÙÈ ¤Ó·˜ ı· Ì›ÓÂÈ ÛÙË ˙ˆ‹ ÓË ªÈÏ·Ï¿ÎÔ˜ ÓË ¶·˘Ï‹˜. √ ¤Ó·˜ ı¿Ó·È ÙË §·ÌÚ‹ Ó· ›ÓÂÈ ÎfiÎÎÈÓÔ ÎÚ·Û› Ó· ÙÚÒÂÈ ÙÈ Ù˘ÚfiÈÙÙ˜. ∂οıÔÓÙ· ÛÙÔ Ì·Á·˙› Î·È ÂÊÈÏÔÓÈ΋۷ÛÈ
48
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÎÈ ·ÏÏ¿Í·ÛÈ ÙÈ ÛÊ·›Ú ÙÔ˘˜.... (315) ∏ ›‰È· ÂÚÈÊÚfiÓËÛË ÚÔ˜ Ù· ÂÎÙÂÏÂÛÙÈο fiÚÁ·Ó· Ù˘ ÂÍÔ˘Û›·˜ Â›Ó·È Ê·ÓÂÚ‹ Û ÌÈ· ·Ú·ÏÏ·Á‹ ÙÔ˘ ÌÔÈÚÔÏÔÁÈÔ‡ Ù˘ Ì¿Ó·˜ ÙÔ˘ ¢ÈηÈfiÔ˘ÏÔ˘. √È «ÁÈÔ¯ÙÚÔ›» Ô‡Ù ÙÔÓ ÂΉÈ΋ıËÎ·Ó Ô‡Ù ÛÙ¿ıËÎ·Ó ·¤Ó·ÓÙÈ ÙÔ˘ ˆ˜ ¿ÓÙÚ˜ ÁÈ· Ó· ÙÔÓ ÛÎÔÙÒÛÔ˘Ó: –µÚ ¿Ó·ÓÙÚÔÈ, ‚Ú ÔÙ·Ô› ‚Ú Ûȯ·Ì¤ÓÔÈ, ‚Ú ‰ÂÏÔ› ÁÈ·Ù› ÁÏÂÓٿ٠ÂÛ‹ÌÂÚ·; ª‹Ìˆ˜ ÙÔÓ ÂÁ‰È΋ıËÙ·; ̋̈˜ ÙÔÓ ÂÛÎÔÙÒÛ·ÙÂ; ª’ fiÏÔ ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ Ù¿‚·Ï η¤Ó·˜ ‰ÂÓ ÙÔÓ ¤¯È·Ó ÙÔÓ ¤¯È·ÛÂ Ë ÚÔ‰ÔÛ¿ ÎÈ Ë ÂÍÔ˘Û›· Ë Î·ÎÈ¿ fiÓ·È Î·È Î›ÓË Û·Ó ÂÛ¿˜. ¢ÂÓ Â›¯Â ¿ÏÏÔ Ó· Á‰ÈÎËı› ÎÈ ÂÙ¤ÏÂȈÛ Ì ÙËÓ ÙÈÌ‹ Ô °ÈÒÚÁË ÌÔ˘ Ô ÁÈÔÚÓÙ·ÌÈÏ‹˜ (ÛÂÏ. 327) √ ¢ÈηÈfiÔ˘ÏÔ˜ «ÂÙÂÏ›ˆÛ Ì ÙËÓ ÙÈÌ‹» ¿ÙÚˆÙË, ·ÊÔ‡ «‰ÂÓ Â›¯Â ¿ÏÏÔ Ó· Á‰ÈÎËı›». ™Â ·ÓÙ›ıÂÙË ÂÚ›ÙˆÛË Ô Á‰ÈÎȈÌfi˜ ÂÈ‚¿ÏÏÂÙ·È Ó· Á›ÓÂÈ. √ ¿ÓÙÚ·˜ ÔÊ›ÏÂÈ Ó· ÂΉÈÎËı› ·ÎfiÌË Î·È ÓÂÎÚfi˜Ø ¤ÛÙˆ Î·È ÛÙÔÓ «¿ÏÏÔ ÎfiÛÌÔ».
√ «¿ÏÏÔ˜ ÎfiÛÌÔ˜» ∆Ô ÔÚÈÛÙÈÎfi Ù¤ÏÔ˜ Ô˘ ¤گÂÙ·È Ì ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÙÔ Û˘ÏÏ¿‚ÂÈ Ô ·ÓıÚÒÈÓÔ˜ ÓÔ˘˜, ÁÈ’ ·˘Ùfi ÂÏ›˙ÂÈ Î·È ı¤ÏÂÈ Ó· ÈÛÙ‡ÂÈ fiÙÈ ÂΛÓÔ˜ Ô˘ «¤Ê˘Á», «ÎÔÈÌ‹ıËΠ‡ÓÔÓ ·ÓÂ͇ÓËÙÔ» ‰Ò, ·ÏÏ¿ Î¿Ô˘ ·ÏÏÔ‡ «ı· ͢ӋÛÂÈ» Î·È ı· Û˘Ó¯›ÛÂÈ Ó· ˘¿Ú¯ÂÈ. ∏ ÂÈÎfiÓ· ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ «·ÏÏÔ‡» ÔÈΛÏÏÂÈ, ·ÏÏ¿, ÂÍ fiÛˆÓ ÁÓˆÚ›˙ˆ, ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ· ÁÂÓÈο Ô Õ‰Ë˜ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· Â›Ó·È ¿ÁÚÈÔ˜ Î·È ÛÎÔÙÂÈÓfi˜, fiˆ˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Î·È ÛÙȘ ‰Ôͷۛ˜ ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ÎfiÛÌÔ˘. ™Ù· Ì·ÓÈ¿ÙÈη ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ· ÙÔ˘ Á‰ÈÎȈÌÔ‡ Û¿ÓÈ· ÂÚÈÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ÂÈÎfiÓ˜ ÙÔ˘ ∫¿Ùˆ ∫fiÛÌÔ˘, ÙÔ˘ Õ‰Ë Î·È ÙÔ˘ ÿÚÔ˘Ø Î·È ÂΛ fiÔ˘ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ·˘Ùfi, Ô ¿ÏÏÔ˜ ÎfiÛÌÔ˜ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ‰È¤ÂÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜ Ô˘ ηÓÔÓ›˙Ô˘Ó Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ‰Ò. ∞Ó Î¿ÔÈÔ˜ ʇÁÂÈ ·‰›ÎȈÙÔ˜, ÔÈ Û˘ÁÁÂÓ›˜ ı· ¿ÚÔ˘Ó ÂΉ›ÎËÛË, fï˜, ·Ó ¤¯ÂÈ ÂÎÙÂÏÂÛÙ›, fiˆ˜ Ô ¢ÈηÈfiÔ˘ÏÔ˜ Î·È ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·Ó›˜ ÁÈ· Ó· ¿ÚÂÈ ÙÔ ·›Ì· ÙÔ˘ ›Ûˆ, Ô ›‰ÈÔ˜ ı· Á˘Ú¤„ÂÈ ÙÔÓ Á‰ÈÎȈÌfi ÛÙÔÓ Õ‰Ë, ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È ı¤ÏÂÈ Ó· ¿ÚÂÈ ÙÔ fiÏÔ ÙÔ˘ Ì·˙› ÙÔ˘: –∂ Ì¿ÓÓ·,  ̷˘ÚfiÌ·ÓÓ·, ¿ÂÈÓÙ ӷ ¿ÂȘ ÛÙÔ Ì·Ú·ÁÎfi
Eπ∫√¡∂™ °¢π∫πøª√À ™∆∏ §∞´∫∏ §√°√∆∂áπ∞ ∆∏™ M∞¡∏™
49
·Ú¿ÁÁÂÈÏÔ ÙË ÁοÛÛ· ÌÔ˘ Î·È Â˜ ÙÔ˘ ÙË ‰Âίȿ ÌÂ˚ÚÈ¿ Ó· ÓÙ‹Ó οÌÂÈ ¯ÈÔ Ê·Ú‰È¿. µ¿Ï ÛÙÔ Ì·ÍÈÏ¿ÚÈ ÌÔ˘ ¤Ó· Ì·¯·›ÚÈ ‰›ÎÔÔ Ì·˙› Ì ÙÔ ÌÈÛÙfiÏÈ ÌÔ˘. °È·Ù› ÛÙÔÓ Õ‰Ë Ô˘ ı· ÌÔ˘ Ù· ¶··‰fiÁÁÔÓ· ı· ‚ÚÔ˘ Î·È ÎÂÈ ı ӷ ÓÙ· ΢ÓËÁÔ‡ (332) º·›ÓÂÙ·È ·ÎfiÌË fiÙÈ Ë ÚÔÛ‚ÔÏ‹ Ù˘ ÙÈÌ‹˜ ı›ÁÂÈ Î·È ÙÔ˘˜ ÙÂıÓÂÒÙ˜, ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È Ë ¯‹Ú· ÚÔÛ·ı› Ó· ʤÚÂÈ ÛÙÔ ÊÈÏfiÙÈÌÔ ÙÔÓ ÓÂÎÚfi ¿ÓÙÚ· Ù˘, fiÙ·Ó ÔÈ Á·ÌÚÔ› Ù˘ ÙËÓ ·‰ÈÎÔ‡Ó: ∫·ıfiÌÔ˘ ÛÙËÓ ·ÎÚÔÁÈ·ÏÈ¿ οÙÔ˘ ÛÙÔ Î˘ÌÔı¿Ï·ÛÛÔ ÙË ı¿Ï·ÛÛ· ÂÙ‹Ú·˙· Î·È Ù· „·Ú¿ÎÈ· ÂÚÒÙËÛ·: –æ·Ú¿ÎÈ· Ù’ ·ÚÌ˘ÚÔ‡ ÓÂÚÔ‡, ÌËÓ ¤È‰È·Ù ÙÔ Ì ¶·Ó·Á‹ Î·È ÙÔ Á ∫·ÏÔÁÂÚfiÁÈ·ÓÓË; ¶Â˜ Ù ÛÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘ Ó· ÚıÂÈ ÁÈ·Ù› Ì·ÏÏÒÓÔ˘ÛÈ ÔÈ Á·ÌÚÔ› Ô›Ô˜ Ó· ¿ÚÂÈ ÙÔ Ôχ Î·È ÓÔÈÎÔ·Ú˘ Ó· ÁÂÓ› Î·È Áˆ Ó· ¿Ô˘ ÛÙËÓ ÔÚÁ‹, ÛÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘ ·Ù¤Ú· ÌÔ˘ Î·È ˘ÂÚ¤ÈÙÚÈ· Ó· ÌÔ˘ ÁÈ· ÙÔ ÎÔÌÌ¿ÙÈ ÙÔ „ˆÌ›. ŸÔ˘ ÎÈ ·Ó ›۷È, ¶·Ó·Á‹, ‰ÂÓ Ùfi¯ÂȘ ÁÈ· ÚÔÛ‚ÔÏ‹; (481) µÂ‚·›ˆ˜, Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi˜ ·Ô‰¤ÎÙ˘ ÙÔ˘ ÌËӇ̷ÙÔ˜ Ô˘ ˘ÔÙ›ıÂÙ·È fiÙÈ ÛÙ¤ÏÓÂÈ ÛÙÔÓ ÓÂÎÚfi Â›Ó·È ÔÈ ˙ˆÓÙ·ÓÔ›, ·ÏÏ¿ Ô ÙÚfiÔ˜ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ÙÔ ÌÔÈÚÔÏfiÈ ‰Â›¯ÓÂÈ fiÙÈ Ë ÚÔÛ‚ÔÏ‹ ÌÔÚ› Ó· ı›ÍÂÈ Î·È ÓÂÎÚÔ‡˜. √È ÓÂÎÚÔ›, ˆ˜ ÔÈÔÓ› ˙ÒÓÙ˜, ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ·. ÕÏψÛÙ ̤ÓÔ˘Ó ÁÈ· ¿ÓÙ· ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔ Û›ÙÈ Ô˘ ¤˙ËÛ·Ó: ∫¿ı Á¤ÓÔ˜ ‰›Ï· ÛÙËÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂȷ΋ ÂÎÎÏËÛ›· ÙÔ˘ ›¯Â Î·È ÙÔ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·Îfi ÓÂÎÚÔÙ·ÊÂ›Ô ÙÔ˘. √È ÓÂÎÚÔ› ‹Ù·Ó ÎÔÓÙ¿ ÛÙȘ ·˘Ï¤˜ ÙˆÓ ÛÈÙÈÒÓ.21
21. ∞ÏÂÍ¿Î˘ ∂., ∆· Á¤ÓË Î·È Ë ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ÛÙËÓ ·Ú·‰ÔÛȷ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· Ù˘ ª¿Ó˘, fi.., ÛÂÏ. 150.
50
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÕÓÙÚ˜ ·„›ı˘ÌÔÈ Î·È «„˘ÏÏÔ‰¿ÁηÙÔÈ» √È ¿ÓÙÚ˜ ÛÙË ª¿ÓË Â›Ó·È Â˘ÂÚ¤ıÈÛÙÔÈ, ·„›ı˘ÌÔÈ „˘ÏÏÔ‰¿ÁηÙÔÈ, ϤÂÈ ÙÔ ÌÔÈÚÔÏfiÈ (395), ÙÔ ·Ú·ÌÈÎÚfi ÌÔÚ› Ó· ÙÔ˘˜ ı›ÍÂÈ, Î·È ·˘Ù‹ Ë Â˘ıÈÍ›· ÂÍËÁ›ٷÈ. ∫¿ı ÎÔÈÓˆÓ›· ÔÚ›˙ÂÈ Î·È Û˘ÁÎÚÔÙ› ¤Ó· ÚfiÙ˘Ô ı˘ÌÈÎÔ‡ ÂϤÁ¯Ô˘ Î·È ¤ÎÊÚ·Û˘ ÙˆÓ Û˘ÁÎÈÓ‹ÛÂˆÓ Î·È ÙˆÓ ÔÚÌÒÓ Î·È Ë ‰ÔÌ‹ ÙÔ˘ ı˘ÌÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ Û˘Ó·ÚÙ¿Ù·È ¿ÌÂÛ· Ì ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ‰ÔÌ‹.22 √ ı˘ÌÈÎfi˜ ÎfiÛÌÔ˜, ‰ËÏ·‰‹, ‰ÔÌÂ›Ù·È ·fi ÙÔ ‹ıÔ˜, ÙȘ ËıÈΤ˜ Î·È ·ÈÛıËÙÈΤ˜ Ï¢ڤ˜ ÂÓfi˜ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, ÙÔÓ ÙfiÓÔ, ÙÔÓ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Î·È ÙËÓ ÔÈfiÙËÙ· Ù˘ ˙ˆ‹˜, ÙÔ ËıÈÎfi Î·È ·ÈÛıËÙÈÎfi ‡ÊÔ˜ Î·È ÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë ‰È¿ıÂÛË – Â›Ó·È Ë ˘ÔÏ·Óı¿ÓÔ˘Û· ÛÙ¿ÛË ¤Ó·ÓÙÈ ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Ô˘ ·ÓÙ·Ó·ÎÏ¿ Ë ˙ˆ‹. √ ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ Â›Ó·È Ë ÛËÌ·ÛÈÔÏÔÁÈ΋ Ì‹ÙÚ· ‚¿ÛÂÈ Ù˘ ÔÔ›·˜ ÂÚÌËÓÂ‡Ô˘Ó ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÙËÓ ÂÌÂÈÚ›· ÙÔ˘˜ Î·È Î·ıÔ‰ËÁÔ‡Ó ÙË ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘˜ –Ë ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ‰ÔÌ‹ Â›Ó·È Ë ÌÔÚÊ‹ Ô˘ ·›ÚÓÂÈ ·˘Ù‹ Ë ‰Ú¿ÛË, ÙÔ ˘·ÚÎÙfi ϤÁÌ· ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Û¯¤ÛˆÓ.23 √˘ÛÈ·ÛÙÈο, ‰ËÏ·‰‹, Ë ·ÓıÚÒÈÓË ÛΤ„Ë Â›Ó·È ÌÈ· ‰ËÌfiÛÈ· ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Î·È ÙÔ ¿ÙÔÌÔ Î·Ù·ÓÔ› Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· Ô˘ ‚ÈÒÓÂÈ Ì¤Û· ·ÎÚÈ‚Ò˜ ·fi Ù· ÔÏÈÙÈÛÌÈο ÚfiÙ˘·.24 ™ÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ‰›Ô –ÈÛÙÔÚ›· Ô˘ Á›ÓÂÙ·È Ú¿ÁÌ·– ‰ÚÔ˘Ó ¿ÙÔÌ· Ô˘ η٤¯Ô˘Ó Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ¤ÍÂȘ, ‰ËÏ·‰‹ ȉȷ›ÙÂÚ˜ ÁÓÒÛÂȘ Î·È ÂÔÈı‹ÛÂȘ, Úԉȷı¤ÛÂȘ, ÂÛˆÙÂÚÈÎÂ˘Ì¤Ó· Û¯‹Ì·Ù· Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ –ÈÛÙÔÚ›· Ô˘ Á›ÓÂÙ·È ÛÒÌ·.25 √È ¤ÍÂȘ ·˘Ù¤˜ –¤ıË ‹ ‹ıË– Ì·ı·›ÓÔÓÙ·È Î·Ù¿ ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔ›ËÛË, ÔÈ ÎÔÈÓÔ› ÙÚfiÔÈ ÚfiÛÏ˄˘ Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ ÌÂٷʤÚÔÓÙ·È Ì¤Ûˆ Ù˘ ÌËÙÚÈ΋˜ ÁÏÒÛÛ·˜, ÂÚÌËÓÂ‡Ô˘Ó ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó ÎÔÈÓ¿ ÓÔ‹Ì·Ù· Î·È Î·ıÔÚ›˙Ô˘Ó ÙË ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘. ∆· ‹ıË ÔÚ›˙Ô˘Ó ÙËÓ ·ÙÔÌÈ΋ ‰Ú¿ÛË Î·È ÙÔ ÌÔÓ·‰ÈÎfi ηٷϷ̂¿ÓÂÈ ÌfiÓÔ ÌÈ· ÌÈÎÚ‹ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ÔÓÙfiÙËÙ·˜ Î·È ÙÔ ‹ıÔ˜ ÙÔ˘ ¿ÓÙÚ· Î·È Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜ ÛÙË ª¿ÓË ‰È·ÁÚ¿ÊÂÙ·È Î·ı·Ú¿ ÛÙÔ ÌÔÈÚÔÏfiÈ: ª¤Û’ ÙÔ ∫ÚÈ·ÏÈ¿ÓÈÎÔ ‰ÂÓÙÚfi Ì·˙‡ÙËΠÔχ˜ Ï·fi˜ ™ÙË Ì¤ÛË ‹Ù·Ó Ô °ÈˆÚÁ·Ù˙¿˜ ÎÈ Â›¯Â Ù· ¯¤˚ÚÈ· ÎÚÂÌ·ÛÙ¿ Ù· Ì¿ÈÙÈ· ηÙËÊÔ˚Úȷο ∫·È Ë °È·ÓÓԇϷ ÙÔ˘ ÌÈÏ¿: 22. µÏ. Elias N., ∏ ‰È·‰Èηۛ· ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡. ª›· ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ ÛÙË ¢‡ÛË, (ÌÙÊÚ. £. §Ô˘·Û¿Î˘, ÂÈÌ. ∫. §È‚ÈÂÚ¿ÙÔ˜), ∞ı‹Ó·, ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·, 1996, ÛÂÏ. 290-326. 23. Geertz Cl., «◊ıÔ˜, ÎÔÛÌÔıÂÒÚËÛË Î·È ·Ó¿Ï˘ÛË ÙˆÓ ÈÂÚÒÓ Û˘Ì‚fiψӻ, ÛÙÔ Cl. Geertz, ∏ ÂÚÌËÓ›· ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÛÌÒÓ, (ÌÙÊÚ. £. ¶·Ú·‰¤ÏÏ˘), ∞ı‹Ó·, ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·, 2003, ÛÂÏ. 133148, 151. 24. Geertz Cl., ∏ ÂÚÌËÓ›· ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÛÌÒÓ, fi.., ÛÂÏ. 353 25. Bourdieu P., Outline of a Theory of Practice, Cambridge, Cambridge University Press, 1991 (1977), ÛÂÏ. 72-95.
Eπ∫√¡∂™ °¢π∫πøª√À ™∆∏ §∞´∫∏ §√°√∆∂áπ∞ ∆∏™ M∞¡∏™
51
–•·Ú̷و̤Ó °ÈˆÚÁ·Ù˙¿ ÙÔ ‰›Î·ÓÓÔ ÙÈ Ùfiη̘; Ùfiʷ˜ ÓË ÙÔ Ô‡ÏËÛ˜ ÓË Ù· ¯·ÚÙ›· Ùfi·È͘; ÓË Ì· ÓËÓ ÙfiȘ ÎÚ·Û› ÛÙÔ˘ Ì¿Ú· Ì·˜ ÙÔ Ì·Á·˙› Ì ʛÏÔ˘˜ Î·È ÌÂ Û˘ÁÁÂÓ›˜. –¢ÂÓ ÙfiÊ·, ‰ÂÓ ÙÔ Ô‡ÏËÛ· Ì‹Ù ¯·ÚÙ›· Ùfi·ÈÍ·. ∆fi‰ˆÛ· ÙÔ˘ ÎÔ˘Ì¿ÚÔ˘ Ì·˜ Ó· ¿ÂÈ Ó· Ô˘ÏÔ΢ÓËÁ¿ Ó· Ì·˜  ʤÚÓÂÈ Ù· ÌÈÛ¿ Ù· Ô‡Ô˘Ï· Î·È Ù· ÊÙÂÚ¿ Ó· ÙÚÒÂȘ Î·È Ó· ηÏÔÂÚÓ¿˜. ∫·È Ë °È·ÓÓԇϷ ÙÔ˘ ÌÈÏ¿: –∫¿ÏÏÈ· ’¯·ÌÂ, ‚Ú °ÈˆÚÁ·Ù˙¿ Ó· ·ÎÔ‡ÛÔ˘ ÙÈ ÂÛÎÔÙÒıËΘ ÂÚ› Ô ‘Í·ÚÌ·ÙÒıËΘ. ∆È ¿ÊËÛ˜ ÛÙ· ·È‰›· Ì·˜ ¤Ó· ʈٛÎÈ ·Í¤ÛÎÈÛÙÔ ¢Â ı· ÍÂÛΛ˙ÂÙ·È ÔÙ¤˜! –°È·ÓÓԇϷ, Ï¿‚ ˘ÔÌÔÓ‹ ÙÔ ‰›Î·ÓÓÔ Ó· ÏÈÂÚˆı› ı¤ÂȘ Ì ‰‡Ô, ı¤ÂȘ Ì ÙÚÂȘ ı¤ÂȘ Ì ‰‡Ô, ı¤ÂȘ Ì ÙÚÂȘ (382) .......................................... ŸÏÔÈ Í·Ú̷و̤ÓÔ ÙÔÓ Ï¤Á·Ó ÎÈ ¤Ê˘Á ·fi ÙË ª¿ÓË ÁÈ· Ó· ÌËÓ ÂÁÎÏËÌ·Ù‹ÛÂÈ. ŸÙ·Ó Á‡ÚÈÛÂ, ÌÂÙ¿ ·fi ÔÎÙÒ ¯ÚfiÓÈ·, ¿ÎÔ˘Û ÙÔ˘˜ ¿ÓÙÚ˜ Ô˘ ›Ó·Ó ӷ ÙÚ·ÁÔ˘‰Ô‡Ó ÙÔ ÌÔÈÚÔÏfiÈ Ô˘ ›¯Â ÂÈ Ë Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘ Î·È «ÙÔ˘ Á‡ÚÈÛ ÙÔ Ì˘·Ïfi ÙfiÙ» Î·È ‚¤‚·È· ‹Ú ÂΉ›ÎËÛË (378-385). ∏ Ï·‰ÔÌÔ˘ÓÙ˙Ô˘ÚÈ¿ (196) fiÊÂÈÏ ӷ ‚ÁÂÈ. ∆Ô Î˘Ú›·Ú¯Ô ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfi ÚfiÙ˘Ô ÛÙË ª¿ÓË Â›Ó·È ÙÔ ‚›·ÈÔ Î·È ÙÔ Û˘ÁÎÚÔ˘ÛÈ·Îfi, Î·È Ë ÙÈÌ‹ ÙÔ˘ ¿ÓÙÚ·, ÂÚÈÛÙÚ¤ÊÂÙ·È Á‡Úˆ ·fi ÙÔ˘˜ ¿ÍÔÓ˜ «Ï‚ÂÓÙÈ¿», «·ÓÙÚÂÈÔÛ‡ÓË», «ÁÂÓÓ·ÈfiÙËÙ·», «ÁfiËÙÚÔ» ηÈ, Û˘Ó·ÎfiÏÔ˘ı·, ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÈÂÚ¿Ú¯ËÛË.26 ŸÌˆ˜, ηıÒ˜ Ë ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ‰È·ÛÙڈ̿وÛË Â›Ó·È Ú¢ÛÙ‹ Î·È fiÏ· ‰È·Î˘‚‡ÔÓÙ·È Û˘Ó¯Ҙ Î·È ·Ó¿ ¿Û· ÛÙÈÁÌ‹ ÌÔÚ› οÔÈÔ˜ Ó· ÙÔÓ ı›ÍÂÈ, ÙÔ fiÏÔ Á›ÓÂÙ·È Û‡Ì‚ÔÏÔ: ·ÎfiÌË Î·È fiÙ·Ó ‰ÂÓ
26. ¶Ú‚Ï., ∞ÛÙÚÈÓ¿ÎË √˘., √ ¿ÓÙÚ·˜ οÓÂÈ ÙË ÁÂÓÈ¿ ‹ Ë ÁÂÓÈ¿ ÙÔÓ ¿ÓÙÚ·. ∆·˘ÙfiÙËÙ˜, ‚›·, ÈÛÙÔÚ›· ÛÙËÓ ÔÚÂÈÓ‹ ‰˘ÙÈ΋ ∫Ú‹ÙË, fi.., ÛÂÏ. 266-267.
52
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
¯ÚËÛÈÌÔÔÈ›ٷÈ, ηٷ‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙËÓ ÂÙÔÈÌfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ˘ÂÚ¿ÛÈÛË Ù˘ ÙÈÌ‹˜ Î·È ÙË Û˘Ìʈӛ· ÙÔ˘ Ì ÙÔ ·Ó‰ÚÈÎfi ÚfiÙ˘Ô.27 ™ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ¿ÓÙÚ· ÙÔ fiÏÔ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘. ÕÓÙÚ·˜ Ì ¿‰ÂÈ· ¯¤ÚÈ· (¯¤˚ÚÈ· ÎÚÂÌ·ÛÙ¿) ‰ÂÓ ÏÔÁ·ÚÈ¿˙ÂÙ·È, Â›Ó·È ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙÔ ·ÚÓËÙÈÎfi ÚfiÙ˘ÔØ ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È ÙÔ «Í·Ú̿و̷» ÁÈ· ÙÔ˘˜ ª·ÓÈ¿Ù˜ ·ÔÙÂÏ› ÓÙÚÔ‹ Ô˘ ‰ÂÓ ÍÂϤÓÂÙ·È ·Ú¿ ÌfiÓÔ Ì ·›Ì·, Î·È ·ÎÔÏÔ˘ı› fiÏË ÙË ÁÂÓÈ¿, ·Ó ‰ÂÓ ‰ÈηȈı›. ŒÙÛÈ, ·ÚÁ¿ ‹ ÁÚ‹ÁÔÚ· ı· Á›ÓÂÈ Ô Á‰ÈÎȈÌfi˜. ∂ΛÓÔ, ›Û˘, Ô˘ ‰È·Ê·›ÓÂÙ·È ÛÙÔ ·Ú·¿Óˆ ÌÔÈÚÔÏfiÈ Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÛÙȘ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜ ÙÔ˘, Ô˘ ‰ÂÓ ı¤ÏÂÈ Ó· ÈÛÙ¤„ÂÈ fiÙÈ ÙÔÓ «Í·ÚÌ¿ÙˆÛ·Ó», Â›Ó·È fiÙÈ Ô ¿ÓÙÚ·˜ ÌÔÚ› Ó· ·›˙ÂÈ ¯·ÚÙÈ¿ ‹ Ó· ›ÓÂÈ. ∆Ô Î·ÊÂÓÂ›Ô Â›Ó·È Ô ¯ÒÚÔ˜ ÙˆÓ ·Ó‰ÚÒÓ, fiÔ˘ ‰ÂÓ Û˘¯Ó¿˙Ô˘Ó Á˘Ó·›Î˜ –ÂΛӘ Û˘Ó¢ڛÛÎÔÓÙ·È ÛÙË ÚÔ‡Á·– Î·È ÂΛ ‚¤‚·È· ›ÓÔ˘Ó.28 √ Û˘ÌÔÛÈ·ÛÌfi˜ Î·È Ë ·Ú¤· Ì ÙÔ˘˜ Ê›ÏÔ˘˜ Â›Ó·È Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙˆÓ ·Ó‰ÚÒÓ, ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È ÔÈ Ê˘Ï·ÎÈṲ̂ÓÔÈ, ‚·Ú˘ÔÈÓ›Ù˜ ηٿ‰ÈÎÔÈ, ÛÙÔ ¶·Ï·Ì‹‰È, ·Ô¯·ÈÚÂÙÔ‡Ó ÂΛÓÔÓ Ô˘ ¿ÂÈ ÁÈ· ÂÎÙ¤ÏÂÛË, ϤÁÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘ fiÙÈ ÂΛ Ô˘ ¿ÂÈ ‰ÂÓ ı· ÛÙÂÚËı› ÙÔ˘˜ Ê›ÏÔ˘˜: «ªÈÛ‡ÂȘ °ÈÒÚÁË, µÚ °ÈÒÚÁË Û‹ÌÂÚ·... ËÁ·›ÓÂȘ ÂȘ ÙÔÓ Õ‰Ë Î·È ı¿‚Ú˘ Ê›ÏÔ˘˜ µÚ °ÈÒÚÁË, ÎÈ ·‰ÂÏÚÊÔ‡˜ Ó· ÂÚ·Ù¿˜ ·ÓÙ¿Ì·, Ó· ÂÚ·Ù¿˜ ·ÓÙ¿Ì·...» (336) ∆· Ù˘¯ÂÚ¿ ·È¯Ó›‰È·, ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË, Â›Ó·È ¤Ó· ›‰Ô˜ Ì¿¯Ë˜, fiÔ˘ Ô ¿ÓÙÚ·˜ ·ÓÙ·ÁˆÓ›˙ÂÙ·È, ‰ÔÎÈÌ¿˙ÂÈ ÙȘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙÔ˘. ∫·È Â‰Ò ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È Î·È ÔÈ ‰‡Ô fi„ÂȘ Ù˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘ ·È¯ÓȉÈÔ‡ Î·È Ù˘ ÛÔ‚·ÚfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘: ˆ˜ ·ÁÒÓ·˜ ÁÈ· Ó· ÎÂÚ‰Ëı› οÙÈ ‹ ˆ˜ ·Ú¿ÛÙ·ÛË Ô˘ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ Î¿ÙÈ:29 ∆Ô ˙ËÙÔ‡ÌÂÓÔ Â›Ó·È Ë ÂÈÎÚ¿ÙËÛË Â› ÙÔ˘ ·ÓÙÈ¿ÏÔ˘ Ë ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË Î·È ÙÔ ÁfiËÙÚÔØ Î·È Ë ·Ú¿ÛÙ·ÛË, Û ¤Ó· Ï·Óı¿ÓÔÓ Â›Â‰Ô, Á›ÓÂÙ·È ·Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË Ù˘ ˙ˆ‹˜.
27. √ ¡ËÊ¿Î˘ ¡. (1748-1818 ÂÚ›Ô˘), ª·ÓÈ¿ÙÈη ÈÛÙÔÚÈο ÛÙÈ¯Ô˘ÚÁ‹Ì·Ù· (∂ΉȉfiÌÂÓ· ÂÎ ¯ÂÈÚÔÁÚ¿ÊˆÓ Îˆ‰›ÎˆÓ Ì ÚÔÏÂÁfiÌÂÓ· Î·È ÛËÌÂÈÒÛÂȘ ˘fi ™.µ. ∫Ô˘Á¤·), ∞ı‹Ó·È 1964, ÛÂÏ. 95, ÁÚ¿ÊÂÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο: «... ™Â Û›ÙÈ Î·È Û ÙÚ¿Â˙· Î·È fiÔ˘ ¢ÚÂıÔ‡ÌÂÓ / Î·È ÛÙÔ ÎÚ‚‚¿ÙÈ ¤ÊÙÔÓÙ˜ ËÌ›˜ Ó· ÎÔÈÌËıÔ‡ÌÂÓ, / Û ÁÂÓÓËÙ¿ Î·È ÂȘ ı·Ó¤˜ Î·È ÂȘ Ù·˜ ÂÎÎÏËÛ›·˜, / Û Á¿ÌÔ˘˜, Û ÌÓËÌfiÛ˘Ó· Î·È ÂȘ Ê·ÁÔÔÛ›·˜, / ÙÔ ¤¯ÔÌÂÓ Û˘Ó‹ıÂÈ·Ó, ·Ê’ fiÙÔ˘ ÁÂÓÓËıÔ‡ÌÂÓ / Î·È ¤ˆ˜ Ó’ ·Ôı¿ÓˆÌÂÓ, Ó· ÌË Í·ÚÌ·ÙˆıÔ‡ÌÂÓ...» 28. µÏ. Gefou-Madianou D. (ed.), Alcohol, Gender and Culture, London, Routledge, 1992. 29. ÃÔ˘˚˙›ÓÁη, °., √ ¿ÓıÚˆÔ˜ Î·È ÙÔ ·È¯Ó›‰È (Homo Ludens), (ÌÙÊÚ. ™. ƒÔ˙¿ÓË, °. §˘ÎÈ·Ú‰fiÔ˘ÏÔ˜), ∞ı‹Ó·, °ÓÒÛË, 1989, ÛÂÏ. 28.
Eπ∫√¡∂™ °¢π∫πøª√À ™∆∏ §∞´∫∏ §√°√∆∂áπ∞ ∆∏™ M∞¡∏™
53
°˘Ó·›Î·, ¿ÓÙÚ·˜ Ó· ÁÂÓ›˜ √ ÂÈÚˆÓÈÎfi˜ ÙÚfiÔ˜ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÚˆÙ¿ÂÈ ÙÔÓ ¿ÓÙÚ· Ù˘ Ë Á˘Ó·›Î· ÁÈ·Ù› Ù· ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘ Â›Ó·È «ÎÚÂÌ·ÛÙ¿» Î·È ÔÈ ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘ ˘ÂÎÊ˘Á¤˜ ÛÙÔ Ó· ‰ÒÛÂÈ ÌÈ· ηı·Ú‹ ·¿ÓÙËÛË ‰È·ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÙȘ Û¯¤ÛÂȘ ÙÔ˘˜ Î·È ÙÔÓ ·Ó·‚·ıÌÈṲ̂ÓÔ ÚfiÏÔ Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜ ÛÙËÓ ·ÙÚÈ·Ú¯È΋ ª¿ÓË. √ ·Ï·ÈfiÙÂÚÔ˜ ‰È·¯ˆÚÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ Û ‰ËÌfiÛÈÔ Î·È È‰ÈˆÙÈÎfi, ÁÈ· ÙÔ˘˜ ¿ÓÙÚ˜ Î·È ÙȘ Á˘Ó·›Î˜ ·ÓÙ›ÛÙÔȯ·,30 ¤¯ÂÈ ·ÌÊÈÛ‚ËÙËı› ·fi ÙȘ ÓÂfiÙÂÚ˜ ¤Ú¢Ó˜. °ÓˆÚ›˙Ô˘Ì fiÙÈ Û ¿Ú· ÔÏϤ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÔÈ Á˘Ó·›Î˜ ·Ó·Ï¿Ì‚·Ó·Ó ‰ËÌfiÛÈ· ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Û ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Û·Ó ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ ÎÔÈÓfiÙËÙ· Î·È Ë ·Ó·‚·ıÌÈṲ̂ÓË ı¤ÛË Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ·Ú·‰ÔÛȷ΋ ¤¯ÂÈ Û˘˙ËÙËı›.31 ™ÙË ª¿ÓË Â›Ó·È ÚÔÊ·Ó¤˜ fiÙÈ Ô ¿Ó‰Ú·˜ ÂȂ‚·ÈÒÓÂÙ·È fi¯È ÌfiÓÔ Ì¤Û· ·fi ÙË Û¯¤ÛË ÙÔ˘ Ì ÙÔ˘˜ ˘fiÏÔÈÔ˘˜ ¿Ó‰Ú˜, ·ÏÏ¿ Î·È Ì ÙËÓ ÂȉÔÎÈÌ·Û›· ÙˆÓ Ú¿ÍÂÒÓ ÙÔ˘ ·fi ÙË Û‡˙˘Áfi ÙÔ˘.32 ∏ Á˘Ó·›Î· ÛÙË ª¿ÓË, Ì ÂÓۈ̷و̤ÓÔ ÙÔ ‹ıÔ˜ Ù˘ ‚›·˜ Î·È ˙ÒÓÙ·˜ Û ¤Ó· Û˘ÁÎÚÔ˘ÛÈ·Îfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ ÛÙËÓ Ú¿ÍË ÙÔ˘ Á‰ÈÎȈÌÔ‡. ÕÏÏÔÙ Ì ÙȘ ηٿÚ˜ Ù˘, fiˆ˜ Ó· ¤ÛÂÈ Ì·‡ÚÔ˜ ÎÂÚ·˘Ófi˜ ÛÙÔ ÛfiÈ ÙÔ ∆ÛÔ˘ÏÈ¿ÓÈÎÔ... (373)Ø ÎÈ ·˘Ùfi ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÙÔ ˘Ô‚·ıÌ›ÛÂÈ Î·Ó›˜ «ˆ˜ ÏfiÁÈ· Á˘Ó·ÈÎÒÓ», ÁÈ·Ù› Â›Ó·È ÁÓˆÛÙ‹ Ë ›ÛÙË ÛÙË ‰‡Ó·ÌË ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ Î·È ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛË Â˘¯ÒÓ ‹ ·ÚÒÓ ÛÙȘ ·Ú·‰ÔÛȷΤ˜ ÎÔÈӈӛ˜. ÕÏÏÔÙ ·ÚÔÙÚ‡ÓÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ‰ÈÎÔ‡˜ Ù˘, ·ÎfiÌË Î·È Ù· ·È‰È¿ Ù˘ Ó· ÂΉÈÎËıÔ‡Ó: –ª¿ÓÓ· ÙÔ È¿ÙÔ fiÓ·È Â‰Ò ÙÔ Ï¤ÔÌ ۷ Ì ÂÚÈ˙fi. ∫·È Áˆ ÙÔ˘Ó ·ÔÎÚ›ıËη –∂›¯Â ÙÔ ÙfiÔ Ì›· ÊÔÚ¿ ÁÈ·Ù› ‹Ù· ÙÔ˘ ·Ù¤Ú· ˙·˜
30. ÷ڷÎÙËÚÈÛÙÈ΋ Â›Ó·È Ë ÌÂϤÙË ÙÔ˘ Campbell J.K., Honor, Family and Patronage: A Study of Institutions and Moral Values in a Greek Mountain Community, Oxford, Clarendon Press, 1964. 31. µÏ. ªÂÚ·ÎÏ‹˜ ª.°., £¤Ì·Ù· Ï·ÔÁÚ·Ê›·˜, ∞ı‹Ó·, ∫·ÛÙ·ÓÈÒÙ˘, 1999, ÛÂÏ. 123-134, Kyriazis N., «Women’s Employment and Gender Relations in Greece. Forces of Modernization and Tradition», European Urban and Regional Studies, 5 (1), 1998, ÛÂÏ. 6675Ø Dubisch J., «∫ÔÈÓˆÓÈÎfi ʇÏÔ, Û˘ÁÁ¤ÓÂÈ· Î·È ıÚËÛΛ·: ∞Ó·Ï¿ıÔÓÙ·˜ ÙËÓ ·ÓıÚˆÔÏÔÁ›· Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜» ÛÙÔ ∂. ¶··Ù·Íȿگ˘-£. ¶·Ú·‰¤ÏÏ˘ (ÂÈÌ.), ∆·˘ÙfiÙËÙ˜ Î·È Ê‡ÏÔ ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ∂ÏÏ¿‰·, ∞ı‹Ó·, ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·, 1998, ÛÂÏ. 99-126. µÏ. Î·È Dubisch J., «Introduction», ÛÙÔ J. Dubisch, (ed.), Gender & Power in Rural Greece, Princeton, Princeton University Press, 1986, ÛÂÏ. 3-41. 32. ∏ Friedl E., «The Position of Women: Appearance and Reality», J. Dubisch, (ed.), Gender & Power in Rural Greece, fi.., ÛÂÏ. 42-52, ÛËÌÂÈÒÓÂÈ fiÙÈ ÂÊfiÛÔÓ Ë ÙÈÌ‹ ÙˆÓ ·Ó‰ÚÒÓ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi ÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙˆÓ Û˘˙‡ÁˆÓ ÙÔ˘˜, Ë ÂÍÔ˘Û›· ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ ¿Óˆ ÛÙÔ ·Ó‰ÚÈÎfi ·˘ÙÔÛ˘Ó·›ÛıËÌ· Â›Ó·È Ôχ ÌÂÁ¿ÏË, ¤ÛÙˆ Î·È ·Ó ‰ÂÓ ÂÎÊÚ¿˙ÂÙ·È.
54
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
√fiÓ’ ·ÎfiÌ· ·Á‰›ÎˈÙÔ˜ ÁÈ·Ù› ‘ÛÙ·Ó ÂÛ›˜ ÌÈÎÚ¿. ∆ÒÚ· Ô ÌÂÁ·ÏÔ‡Û·ÙÂ Î·È ‚ÔÏÈÎfi˜ ¤Ó’ Ô Î·ÈÚfi˜ Ó· ¿ÚÙ ٷ ÓÙÔ˘Ê¤ÎÈ· ˙·˜ Ó· ΢ÓËÁ‹ÛÙ ÙÔ˘˜ Ô¯ÙÚÔ‡˜. ........................................... ∞ÏÏËÒ˜ Î·È ‰ÂÓ ÙÔ Î¿ÌÂÙ ¯·˝ÚÈ Ó· ÌËÓ ¤¯ÂÙ ÎÈ Ë Ì·‡ÚË Ë Î·Ù¿Ú· ÌÔ˘ Ó· ˙·˜ ·ÎÔÏÔ˘ı¿ ·ÓÙÔ‡! (155)
ÎÈ fiÙ·Ó ·˘Ù¿ Ê·›ÓÔÓÙ·È ‰ÈÛÙ·ÎÙÈο Ù· ÂÈÙÈÌ¿: ∂›Â˜ fiÙÈ ‰ÂÓ ¤¯ÂȘ ÁÎÚ· Â˚‰È¿Ëη ˙’ ·ÁfiÚ·Û· ∆È ·ÊÔÚÌ‹ ı· Ì·˜ ‚Ú›˜ ‚Ú ̷ڷÁÈ¿ÚÈÎÔ ·›‰›; (386) Î·È ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÙÔ ·Ú¿ÔÓfi Ù˘ Ô˘ ‰ÂÓ ÁÂÓÓ‹ıËΠ¿ÓÙÚ·˜ ÁÈ· Ó· οÓÂÈ ·˘Ùfi Ô˘ Ú¤ÂÈ: ¯¿ıË Ó¿Ì·È ÛÂÚÓÈÎfi˜, ÁÈ· Ó¿ı οÌÔ˘ ÙÔ ÚÂfi˜! (180) fiˆ˜ Î·È Ô ¿ÓÙÚ·˜ Ô˘ ·ÈÛı¿ÓÂÙ·È ·‰›ÎȈÙÔ˜: ∆È Ó· ˙ Ԣ, ̈ڋ ηʋ, ’ ·ÓÙÚ›ÎÈ· ÚÔ‡¯· ‰Â ÊÔÚ›˜ ÎÈ fiÏÔ ÛÙÔÓ ÒÌÔ ‰ÂÓ ÁÎÚ·Ù›˜; º·›ÓÂÙ·È, fï˜, ˆ˜ ·˘Ù¿ ‰ÂÓ ÈÛ¯‡Ô˘Ó ¿ÓÙ·: ∏ Ê·Ú̷·ÙÚ· (275-280) ‰ÂÓ ‰›ÛÙ·Û ӷ ‰ËÏËÙËÚÈ¿ÛÂÈ ÙÔÓ ¿ÓÙÚ· Ù˘ Î·È ÙÔ˘˜ ‰ÈÎÔ‡˜ Ù˘ ÁÈ· Ó· ÂΉÈÎËı› ÙÔÓ ·‰ÂÏÊfi ÙË˜Ø Î·È Ù· ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ· Ù˘ µÁÂÓÈ΋˜ Î·È Ù˘ ¶·Ú·Û΋˜ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó fiÙÈ Ë Á˘Ó·›Î· ‰ÂÓ ‰ÈÛÙ¿˙ÂÈ Ó· Û˘ÌÂÚÈÊÂÚı› fiˆ˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Î·È Ô ¿ÓÙÚ·˜: –∂ÙÒÚ·, Ì·˘ÚÔµÁÂÓÈ΋, Á˘Ó·›Î·, ¿ÓÙÚ·˜ Ó· ÁÂÓ›˜. (268-269) Î·È ∆Ô Î¿ÛÙÚÔ ı· Í·ÚÌ·Ùˆı› ¿Ì· ¯·ı› ÎÈ Ë ¶·Ú·Û΋. (274)
Eπ∫√¡∂™ °¢π∫πøª√À ™∆∏ §∞´∫∏ §√°√∆∂áπ∞ ∆∏™ M∞¡∏™
55
∆Ô ‰·ÓÂÈÎfi ∆ÂÏÂÈÒÓÔÓÙ·˜, ·˜ ÚÔÛ¤ÍÔ˘Ì ÙÔ˘˜ ÛÙ›¯Ô˘˜ ÂÓfi˜ ÌÔÈÚÔÏÔÁÈÔ‡: ∆Ô‡‰ˆÛ ̛· Ì ÙÔ ÁÎÚ· Ùԇʷ ϿÙË Î·È ÓÂÊÚ¿ ÎÈ ÂÏ‹ÚˆÛ ÙÔ ‰·ÓÂÈÎfi ÛÙÔÓ ·ÛË̤ÓÈÔ ÙÔ˘ Á·ÌÚfi (351) «¢·ÓÂÈÎfi» Â›Ó·È Î¿ı ÙÈ Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ÙËÓ ˘Ô¯Ú¤ˆÛË ÁÈ· ÂÈÛÙÚÔÊ‹. ∞˘Ùfi Ì·˜ ı˘Ì›˙ÂÈ, ·fi ÌÈ·Ó ·ÚÓËÙÈ΋ ‚¤‚·È· ÏÂ˘Ú¿, ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ‰ÒÚÔ˘ –Ô˘, fiˆ˜ ϤÂÈ Ô Ï·fi˜, ı¤ÏÂÈ ·ÓÙ›‰ˆÚÔ–, Î·È fiÙÈ Ô ª. Mauss33 ›¯Â ‰Â›ÍÂÈ ˆ˜ Ì ÙËÓ ·ÓÙ·ÏÏ·Á‹ Î·È ÙËÓ ·ÓÙ·fi‰ÔÛË ÔÈ ÎÔÈӈӛ˜ Û˘Ó¤¯ÔÓÙ·È. ÿÛˆ˜ Î·È Ë È‰ÈfiÙ˘Ë Û˘ÓÔ¯‹ ÛÙË ª¿ÓË, fiÔ˘ ÔÈ Î‡ÎÏÔÈ ÙÔ˘ ·›Ì·ÙÔ˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ¿ÙÔÌ· Î·È ÛÙȘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȘ ‰‡ÛÎÔÏ· ÎÏ›ÓÔ˘Ó, Ó· ‚·Û›˙ÂÙ·È ÂΛ.34 ∏ ‚›· Î·È Ë Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·Ó ÛÙ· ‹ıË ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Î·È Â›¯·Ó, ηٿ οÔÈÔ ÙÚfiÔ, ıÂÛÌÔÔÈËı›: ÙÔ Û˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ ÙˆÓ ÁÂÚfiÓÙˆÓ ·ÔÊ¿ÛÈ˙ ÁÈ· ÙȘ ÂÈ̤ÚÔ˘˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÙÔ˘ Á‰ÈÎȈÌÔ‡, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· «ÌË ÊˆÓ¿˙ÂÈ ÙÔ ·›Ì· ÙÔ˘ ÛÎÔو̤ÓÔ˘», Î·È Ó· ·ӤÏıÂÈ, ̤ۈ ÌÈ· ·ÓÙ›ÛÙÔȯ˘ Ú¿Í˘, Ë ‰È·Ù·Ú·Á̤ÓË ÈÛÔÚÚÔ›· Ù˘ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜. ∫·È, ‚¤‚·È·, ·Ó ‰ÂÓ ÂÚÓÔ‡Û ‡ÎÔÏ· Ë ÎÚ›ÛË, ¿ÓÙ· ˘‹Ú¯Â Ë «·ÛÊ·ÏÈÛÙÈ΋ ‰ÈÎÏ›‰·» ÙÔ˘ „˘¯ÈÎÔ‡, Ù˘ Û˘ÁÁÓÒÌ˘, ·ÊÔ‡ ‹ÍÂÚ·Ó Î·Ï¿ fiÙÈ: ∆Ô Ê›‰È Ô˘ ˙ ‰¿ÁηÛ ‰¿ÁηÛ ÎÈ Â̤ӷ ÎÈ fiÛÔ Ê·ÚÌ¿ÎÈ ˙’ ¤¯ÈÔ˘Û Ùfi¯ÈÔ˘ÛÂ Î·È Û ̤ӷ. (186) ∆Ô Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· Ô˘ ‚Á·›ÓÂÈ ·’ fiÏ· Ù· ·Ú·¿Óˆ Â›Ó·È fiÙÈ, ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÛÙË ª¿ÓË ‰ÂÓ ÁÂÓÓÈfiÓÙ·Ó ‚›·ÈÔÈ. √È Û˘Óı‹Î˜ ˙ˆ‹˜ ‹Ù·Ó Ù¤ÙÔȘ Ô˘ ÙÔ˘˜ ¤Î·Ó·Ó Ó· ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó Î·È Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó ÙË ‚›· Î·È ÙË Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË ˆ˜ ̤ÚÔ˜ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘˜. ºÚfiÓÙÈ˙·Ó fï˜ ·˘Ù‹ Ë ‚›· Ó· Â›Ó·È ÂÏÂÁ¯fiÌÂÓË Î·È Ë ÎÔÈÓfiÙËÙ· ¤ÙÛÈ Ó· ÌÔÚ› Ó· ‰È·ÙËÚ› ÙȘ ÈÛÔÚÚԛ˜.
33. ªˆ˜ ª., ∆Ô ‰ÒÚÔ. ªÔÚʤ˜ Î·È ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ Ù˘ ·ÓÙ·ÏÏ·Á‹˜, (ÌÙÊÚ. Õ. ™Ù·Ì·ÙÔÔ‡ÏÔ˘¶·Ú·‰¤ÏÏË), ∞ı‹Ó·, ∫·ÛÙ·ÓÈÒÙ˘, 1979. 34. µÏ. ÙÔ Û¯ÂÙÈÎfi ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Black-Michaud J., Feuding Societies, Great Britain, Basil Backwell, 1980.
56
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
BIB§IO°PAºIA Alexiou M., O ∆ÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈÎfi˜ £Ú‹ÓÔ˜ ÛÙËÓ ∂ÏÏËÓÈ΋ ¶·Ú¿‰ÔÛË, (ÌÙÊÚ. ¢.¡. °È·ÙÚÔ̷ӈϿ΢ Î·È ¶.∞. ƒÔ˚ÏÔ˜), ∞ı‹Ó·, ªÔÚʈÙÈÎfi ÿ‰Ú˘Ì· ∂ıÓÈ΋˜ ∆Ú·¤˙˘, 2002. Black-Michaud J., Feuding Societies, Great Britain, Basil Backwell, 1980. Bourdieu P., Outline of a Theory of Practice, Cambridge, Cambridge University Press, 1991 (1977). Campbell J.K., Honor, Family and Patronage: A Study of Institutions and Moral Values in a Greek Mountain Community, Oxford, Clarendon Press, 1964. Clastres P., La Societe contre l’ Etat, Paris, Des Editions de Minuit, 1974. Denzin N. & Turner St., «Studying Organization Through Levi-Strauss’s Structuralism», ÛÙÔ G. Morgan, Beyond Method. Strategies for Social Research, USA, Sage, 1983, ÛÂÏ. 189-201. Detienne ª., L’ invention de la mythologie, Paris, Gallimard, 1981. Dubisch J., «Introduction», ÛÙÔ J. Dubisch, (ed.), Gender & Power in Rural Greece, Princeton, Princeton University Press, 1986, ÛÂÏ. 3-41. Dubisch J., «∫ÔÈÓˆÓÈÎfi ʇÏÔ, Û˘ÁÁ¤ÓÂÈ· Î·È ıÚËÛΛ·: ∞Ó·Ï¿ıÔÓÙ·˜ ÙËÓ ·ÓıÚˆÔÏÔÁ›· Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜» ÛÙÔ ∂. ¶··Ù·Íȿگ˘ - £. ¶·Ú·‰¤ÏÏ˘ (ÂÈÌ.), ∆·˘ÙfiÙËÙ˜ Î·È Ê‡ÏÔ ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ∂ÏÏ¿‰·, ∞ı‹Ó·, ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·, 1998, ÛÂÏ. 99-126. Elias N., ∏ ‰È·‰Èηۛ· ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡. ª›· ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ ÛÙË ¢‡ÛË, (ÌÙÊÚ. £. §Ô˘·Û¿Î˘, ÂÈÌ. ∫. §È‚ÈÂÚ¿ÙÔ˜), ∞ı‹Ó·, ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·, 1996. Fairclough N., Critical Discourse Analysis: The Critical Study of Language, London, Longman, 1995. Hodge H. & Kress G., Social Semiotics, Cambridge, Polity Press, 1988. Fauriel Cl., ∂ÏÏËÓÈο ¢ËÌÔÙÈο ∆Ú·ÁÔ‡‰È·, ∞′, ∏ ¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘ 1824-1825, (ÂÈÌ. ∞. ¶ÔÏ›Ù˘), ∏Ú¿ÎÏÂÈÔ, ¶·ÓÂÈÛÙËÌȷΤ˜ ∂ΉfiÛÂȘ ∫Ú‹Ù˘, 1999. Friedl E., «The Position of Women: Appearance and Reality», J. Dubisch, (ed.), Gender & Power in Rural Greece, Princeton, Princeton University Press, 1986, ÛÂÏ. 42-52. Geertz Cl., ∏ ÂÚÌËÓ›· ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÛÌÒÓ (ÌÙÊÚ. £. ¶·Ú·‰¤ÏÏ˘), ∞ı‹Ó·, ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·, 2003. Gefou-Madianou D. (ed.), Alcohol, Gender and Culture, London, Routledge, 1992. Hodder I., «The Interpretation of Documents and Material Culture» ÛÙÔ N.K. Denzin & Y.S. Lincoln (eds.), Collecting and Interpreting Qualitative Materials, USA, Sage 1998, ÛÂÏ. 110-129. Kirk G.S., Myth, its Meaning and Functions in ancient and other Cultures, Cambridge Berkeley and Los Angeles 1971. Kyriazis N., «Women’s Employment and Gender Relations in Greece. Forces of Modernization and Tradition», European Urban and Regional Studies, 5 (1), 1998, ÛÂÏ. 66-75. Leroi-Gourhan A., ∆Ô ¤ÚÁÔ Î·È Ë ÔÌÈÏ›· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, ÙfiÌ. µ: ∏ ÌÓ‹ÌË Î·È ÔÈ Ú˘ıÌÔ› (ÌÙÊÚ. Õ. ∂ÏÂÊ¿ÓÙ˘), ∞ı‹Ó·, ªÔÚʈÙÈÎfi ÿ‰Ú˘Ì· ∂ıÓÈ΋˜ ∆Ú·¤˙˘, 2000. Lessa W. A.& Vogt E.Z., Reader in Comparative Religion. An anthropological approch, N.Y., Harper Collins Publishers, 1979. Middleton J. (ed.), Myth & Cosmos. Readings in Mythology and Symbolism, Texas,
Eπ∫√¡∂™ °¢π∫πøª√À ™∆∏ §∞´∫∏ §√°√∆∂áπ∞ ∆∏™ M∞¡∏™
57
University of Texas Press, 1980. Sanko H.P., «Voice, Discourse, and Space: Competing / Combining Methodologies in Cultural Studies», ÛÙÔ N. Denzin (ed.), Cultural Studies: A Research Volume, Volume 3, Stanford and London, Jai Press Inc., 1998, ÛÂÏ. 75-96. Saunier G., ∂ÏÏËÓÈο ‰ËÌÔÙÈο ÙÚ·ÁÔ‡‰È·. ∆· ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ·, ∞ı‹Ó·, ¡ÂʤÏË, 1999. Xanthakou M., «Discours d’ outre-tombe: le langage du moiroloi», Langage et Societe, 27 (1984), ÛÂÏ.. 33-54. ∞ÏÂÍ¿Î˘ ∂., ∆· Á¤ÓË Î·È Ë ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ÛÙËÓ ·Ú·‰ÔÛȷ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· Ù˘ ª¿Ó˘, ∞ı‹Ó·, 1980. ∞ÛÙÚÈÓ¿ÎË √˘., √ ¿ÓÙÚ·˜ οÓÂÈ ÙË ÁÂÓÈ¿ ‹ Ë ÁÂÓÈ¿ ÙÔÓ ¿ÓÙÚ·; ∆·˘ÙfiÙËÙ˜, ‚›·, ÈÛÙÔÚ›· ÛÙËÓ ÔÚÂÈÓ‹ ‰˘ÙÈ΋ ∫Ú‹ÙË, ‰È‰. ‰È·ÙÚÈ‚‹, ∞ı‹Ó·, ¶¿ÓÙÂÈÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ∫ÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Î·È ¶ÔÏÈÙÈÎÒÓ ∂ÈÛÙËÌÒÓ, πÔ‡ÏÈÔ˜ 2002. µ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˜ ∞.∂., πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ¡¤Ô˘ ∂ÏÏËÓÈÛÌÔ‡. ∏ ªÂÁ¿ÏË ∂ÏÏËÓÈ΋ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (1821-1829), ÙfiÌ. ∏′, ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˜ (1828-27 ™ÂÙ. 1831), £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, 1988. ¢·ÛηϿ΢ ∏., ∏ ∂ÁÎÏËÌ·ÙÔÏÔÁ›· Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ·ÓÙ›‰Ú·Û˘, ∞ı‹Ó·- ∫ÔÌÔÙËÓ‹, ™¿ÎÎÔ˘Ï·˜, 1985. ∑·ÊÂÈÚ·ÎfiÔ˘ÏÔ˜ ¢.∫., «ª·ÓÈ¿ÙÈη ¤ıÈÌ· (ÁÂÚÔÓÙÈ΋, Û˘Ó¤‚Á·ÏÌ·, ÙÚ¤‚·, „˘¯ÈÎfi)», §·ÔÁÚ·Ê›·, ¢′, 1912-1913, ÛÂÏ. 387-402. ∫¿ÛÛ˘ ∫.¢., ªÔÈÚÔÏfiÁÈ· Ù˘ ª¤Û· ª¿Ó˘. ∞ӤΉÔÙ· ΛÌÂÓ· Î·È ¿ÁÓˆÛÙ· ÈÛÙÔÚÈο ÌÔÈÚÔÏÔÁÈÒÓ Î·È ÔÈÎÔÁÂÓÂÈÒÓ, ∞′ ÙfiÌ., ∞ı‹Ó· 1979 Î·È µ′ ÙfiÌ., ∞ı‹Ó· 1980. ∫ÔÓÙÔÁÈÒÚÁ˘ °., √ πˆ¿ÓÓ˘ ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ·˜ Î·È Ë Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, University Press, 1983. §˘‰¿ÎË Õ., «ªÔÓ·¯ÈÎfi˜ ‚›Ô˜ Î·È ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋ Ù¤¯ÓË», ÛÙÔ √Ú̇ÏÈ·, ∞ı‹Ó·, ÿÓ‰ÈÎÙÔ˜, 2003, ÛÂÏ. 267-299. §˘‰¿ÎË Õ., ÿÛÎÈÔÈ ÎÈ ·Ï·ÊÚÔ˚ÛÎȈÙÔÈ. §·˚Îfi˜ ÏfiÁÔ˜ Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÈΤ˜ ÛË̷ۛ˜, ∞ı‹Ó·, ∂ÏÏËÓÈο °Ú¿ÌÌ·Ù·, 2003. §˘‰¿ÎË Õ., ¶ÔÈÔÙÈΤ˜ ̤ıÔ‰ÔÈ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ¤Ú¢ӷ˜, ∞ı‹Ó·, ∫·ÛÙ·ÓÈÒÙ˘, 2001. ª¤Á·˜ °.∞., ™˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ Ï·ÔÁÚ·Ê›·, ∞ı‹Ó· 1961. ªÂÚ·ÎÏ‹˜ ª.°., ∂ÏÏËÓÈ΋ Ï·ÔÁÚ·Ê›·, ÙfiÌ. ∞′, °′, ∞ı‹Ó·, √‰˘ÛÛ¤·˜, 1992. ªÂÚ·ÎÏ‹˜ ª.°., ŒÓÙ¯ÓÔ˜ Ï·˚Îfi˜ ÏfiÁÔ˜, ∞ı‹Ó·, ∫·Ú‰·Ì›ÙÛ·˜, 1993. ªÂÚ·ÎÏ‹˜ ª.°., £¤Ì·Ù· Ï·ÔÁÚ·Ê›·˜, ∞ı‹Ó·, ∫·ÛÙ·ÓÈÒÙ˘, 1999. ªˆ˜ ª., ∆Ô ‰ÒÚÔ. ªÔÚʤ˜ Î·È ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ Ù˘ ·ÓÙ·ÏÏ·Á‹˜, (ÌÙÊÚ. Õ. ™Ù·Ì·ÙÔÔ‡ÏÔ˘¶·Ú·‰¤ÏÏË), ∞ı‹Ó·, ∫·ÛÙ·ÓÈÒÙ˘, 1979. ¡ËÊ¿Î˘ ¡. (1748-1818 ÂÚ›Ô˘), ª·ÓÈ¿ÙÈη ÈÛÙÔÚÈο ÛÙÈ¯Ô˘ÚÁ‹Ì·Ù· ∂ΉȉfiÌÂÓ· ÂÎ ¯ÂÈÚÔÁÚ¿ÊˆÓ Îˆ‰›ÎˆÓ Ì ÚÔÏÂÁfiÌÂÓ· Î·È ÛËÌÂÈÒÛÂȘ ˘fi ™.µ. ∫Ô˘Á¤·), ∞ı‹Ó·È 1964. ¶··ÁÈÒÚÁ˘ ∫., ∫·Ó¤ÏÏÔ˜ ¢ÂÏËÁÈ¿ÓÓ˘, ∞ı‹Ó·, ∫·ÛÙ·ÓÈÒÙ˘, 2001. ™ÂÚÂÌÂÙ¿ÎË ∫.¡., ∏ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ϤÍË ÛÙ˘ ∂˘ÚÒ˘ Ù· ÕÎÚ·. ¢È-·›ÛıËÛË, ı¿Ó·ÙÔ˜, Á˘Ó·›Î˜, ∞ı‹Ó·, §È‚¿Ó˘, 1994. ∆ÂÚ˙¿Î˘ º., ™ËÌÂÈÒÛÂȘ ÁÈ· ÌÈ·Ó ·ÓıÚˆÔÏÔÁ›· Ù˘ ÌÔ˘ÛÈ΋˜, ∞ı‹Ó·, ¶Ú›ÛÌ·, ∞ı‹Ó· 1990. ÃÔ˘˚˙›ÓÁη, °., √ ¿ÓıÚˆÔ˜ Î·È ÙÔ ·È¯Ó›‰È (Homo Ludens), (ÌÙÊÚ. ™. ƒÔ˙¿ÓË, °. §˘ÎÈ·Ú‰fiÔ˘ÏÔ˜), ∞ı‹Ó·, °ÓÒÛË, 1989.
58
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
Abstract The purpose of this paper is to examine the mechanisms which supported the custom of feuding in Mani and which legitimated violence and conflict as basic parameters of social structures, of people’s identities, of their self-definition and their social interaction until the beginning of the 20th century. To this and an interpretive analysis of folk literature is carried out focusing, more specifically, on K.D. Kassi ’s collection of mournings. In the Context of this interpretive analysis and in order to gain a better understanding of the custom of feuding, several factors are identified contributed to the particular cultural fabric of Mani: the difficult living conditions, the central importance of value of honor, the role of violence as a means of restoring order in response to offensive or insulting acts, the importance of blood relations and the particular roles of men and women.
IEPO ¶PO™KYNHMA ™THN ¶ANA°IA TH °IATPI™™A TOY TAΩ°ETOY: ŒÓ· «Î›ÌÂÓÔ» ÂıÓÔÁÚ·ÊÈÎÔ‡ ·Ó·ÛÙÔ¯·ÛÌÔ‡ ̤۷ ·fi ÙËÓ ÔÙÈ΋ ÙÔ˘ ÌÂÙ·ÌÔÓÙ¤ÚÓÔ˘ ÊÂÌÈÓÈÛÌÔ‡ ∂ϤÓË ¢·Ú¿ÎË ºÈÏfiÏÔÁÔ˜
¶ÂÚ›ÏË„Ë ∏ ·ÚÔ‡Û· ÂÚÁ·Û›· ·ÔÙÂÏ› ÌÈ· ÂıÓÔÁÚ·ÊÈ΋ ¤Ú¢ӷ ‰›Ô˘, ÁÈ· ÙÔÓ ÚÔÛ΢ÓËÌ·ÙÈÎfi ÙfiÔ Ù˘ ÌÔÓ‹˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ Ù˘ °È¿ÙÚÈÛÛ·˜ ÙÔ˘ ∆·¸Á¤ÙÔ˘. ∏ ÌÂϤÙË ıˆÚ› ÙÔ ÚÔÛ·ÓËÌ· ˆ˜ ¤Ó· ÔÏ˘Â›Â‰Ô ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfi ‰›Ô Û˘Ó¿ÓÙËÛ˘ ÔÏ˘Ô›ÎÈÏˆÓ §fiÁˆÓ (discourse), Ô˘ Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡Ó ÙËÓ fiÏË ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ÂÈÙ¤ÏÂÛË (performance). ª¤Û· Û’ ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ §fiÁÔ˘˜ ÚÔÂÍ¿Ú¯Ô˘Û· ı¤ÛË ¤¯ÂÈ Ë ¤ÌÊ˘ÏË Â›‰Ú·ÛË ÛÙÔ ıÚËÛ΢ÙÈÎfi ÚfiÏÔ, Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ Ô ÚfiÏÔ˜ Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜ ÛÙËÓ fiÏË «Î·Ù·Û΢‹» ÙÔ˘ ıÚËÛ΢ÙÈÎÔ‡ ‰ÚÒÌÂÓÔ˘, ˆ˜ ·ÚÈ·˜ ‰È·¯ÂÈÚ›ÛÙÚÈ·˜ Ù˘ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜. ∂›Û˘, ÂÍÂÙ¿˙ÂÙ·È Ô ÙfiÔ˜, Ë ‰È·‰Èηۛ· Ù˘ Ï·ÙÚ¢ÙÈ΋˜ Ú¿Í˘, ÔÈ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜ ÙˆÓ ÚÔÛ΢ÓËÙÒÓ/ÙÚÈÒÓ, Î·È ÁÂÓÈο,ηٷ‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È Ë ÛÙÂÓ‹ Û¯¤ÛË ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Î·È ıÚËÛΛ·˜. ∏ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Á›ÓÂÙ·È Ì ÁÓÒÌÔÓ· ÙÔ ÌÂÙ·ÌÔÓÙ¤ÚÓÔ ÊÂÌÈÓÈÛÌfi, ÌÂ Û˘Ó¤ÂÈ· Ë ·Ê‹ÁËÛË Ó· Â›Ó·È ÎÚÈÙÈο ·Ó·ÛÙÔ¯·ÛÙÈ΋ (reflexive), ηıÒ˜ ÂȯÂÈÚÂ›Ù·È Ô Û˘Ó‰˘·ÛÌfi˜ Ù˘ ÂıÓÔÁÚ·ÊÈ΋˜ ÂÚÈÁÚ·Ê‹˜ Ì ÙÔ ÚÔÛˆÈÎfi ‚›ˆÌ·.
1. ªÂıÔ‰ÔÏÔÁÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ∏ ·ÚÔ‡Û· ÌÂϤÙË ·ÔÙÂÏ› ÂÈÙfiÈ· ÂıÓÔÁÚ·ÊÈ΋ ¤Ú¢ӷ ÛÙÔÓ ÚÔÛ΢ÓËÌ·ÙÈÎfi ÙfiÔ Ù˘ ÌÔÓ‹˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ Ù˘ °È¿ÙÚÈÛÛ·˜ ÙÔ˘ ∆·¸Á¤ÙÔ˘, ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÂÈÛΤ„ÂÒÓ ÌÔ˘ Û ÂÚÈfi‰Ô˘˜ ÚÔÛÎ˘Ó‹Ì·ÙÔ˜. ∞Ó Î·È Ù· ‚ÈÒÌ·Ù· Î·È ÔÈ ÂÌÂÈڛ˜ ÌÔ˘ Ì ÙËÓ ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ· ÙÔ˘ ÚÔÛÎ˘Ó‹Ì·ÙÔ˜, Ì ÙÔÓ ÚÔÛ΢ÓËÌ·ÙÈÎfi ¯ÒÚÔ Î·È Ù· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù· ̤۷ ·fi Ù· ÔÔ›· ÌÔÚ› Ó· ÁÂÓÓËı› ¤Ó· Ù¿Ì· ÊÙ¿ÓÔ˘Ó Û ‚¿ıÔ˜ ÂÈÎÔÛ·ÂÙ›·˜, ηıÒ˜ Û˘ÌÌÂÙ›¯· fiÏ· ·˘Ù¿ Ù· ¯ÚfiÓÈ· Ì ÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿ ÌÔ˘ Û ¿ÌÔÏÏ· ÚÔÛÎ˘Ó‹Ì·Ù· ÛÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÌÔÓ‹, Ë Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ÌÔ˘ ¤Ú¢ӷ ÛÙËÓ ¶·Ó·Á›· ÙË °È¿ÙÚÈÛÛ· ¿Ú¯ÈÛ ÙÔ Î·ÏÔη›ÚÈ ÙÔ˘ 2001. ∏ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈ΋ ÌÔ˘ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ·ÓÙ·Ó·ÎÏ¿ ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË ‰‡Ô ‰È·ÓÔËÙÈÎÒÓ ÎÈÓËÌ¿ÙˆÓ: ÙÔ˘ ÌÂÙ·ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ÊÂÌÈÓÈÛÌÔ‡. √ ÌÂÙ·ÌÔÓÙ¤ÚÓÔ˜ ÊÂÌÈÓÈ-
60
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÛÌfi˜1 ·ÌÊÈÛ‚ËÙ› ÙËÓ «Ô˘‰ÂÙÂÚfiÙËÙ·» Î·È ÙËÓ «·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·» ÙÔ˘ ıÂÙÈÎÈÛÙÈÎÔ‡ ·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜, ÙËÓ ÔÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎfiÙËÙ· Ù˘ «·Ï‹ıÂÈ·˜», ÙËÓ ‡·ÚÍË ÂÓfi˜ Û˘ÓÂÎÙÈÎÔ‡ Î·È ÛÙ·ıÂÚÔ‡ ·˘ÙÔ‡, ηıÒ˜ Î·È ÙȘ ÌÂÁ¿Ï˜ ·ÊËÁ‹ÛÂȘ, Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ÛÔ‚·Ú¿ ˘fi„Ë ÙÔ˘ ¤ÌÊ˘Ï· ˙ËÙ‹Ì·Ù· ÛÙË Ó¤· «·Ó¿ÁÓˆÛË» ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Ô˘ ÂȯÂÈÚ› Ó· οÓÂÈ. ªÂ ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯È΋ ·Ú·Ù‹ÚËÛË2 Ô˘ ˘ÈÔıÂÙ› Ë ·ÚÔ‡Û· ÌÂϤÙË, Ù· fiÚÈ· ÂÚ¢ӋÙÚÈ·˜-˘ÔÎÂÈÌ¤ÓˆÓ (ÚÔÛ΢ÓËÙÒÓ/ÙÚÈÒÓ) ηı›ÛÙ·ÓÙ·È ‰˘Û‰È¿ÎÚÈÙ·. ™ÙËÓ ·Ê‹ÁËÛË ÂÌÂÚȤ¯ÔÓÙ·È Ù· ÁÓˆÛÙÈο Î·È Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈο Û˘Ì‚¿ÓÙ· Ô˘ ‚ÈÒıËÎ·Ó ÛÙÔ Â‰›Ô Ì ‚¿ÛË ÙÔÓ ÎÚÈÙÈÎfi ·Ó·ÛÙÔ¯·ÛÌfi,3 ηıÒ˜ ¤¯ˆ Û˘Ó›‰ËÛË fiÙÈ Ì ÙËÓ ·ÚÔ‡Û· ÌÂϤÙË ÂÚÌËÓ‡ˆ/«ÌÂÙ·ÊÚ¿˙ˆ» ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi ÙˆÓ ÚÔÛ΢ÓËÙÒÓ/ÙÚÈÒÓ Ì ‰ÈÎÔ‡˜ ÌÔ˘ fiÚÔ˘˜, ηıÒ˜ Î·È ÙÔ fiÙÈ ·ÔÙÂÏÒ ·Ó·fiÛ·ÛÙÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ fiÏ˘ ÂıÓÔÁÚ·ÊÈ΋˜ ‰È·‰Èηۛ·˜ Î·È fi¯È ·Ï¿ Ì›· ·ÔÛÙ·ÛÈÔÔÈË̤ÓË «·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈ΋» ÂÚ¢ӋÙÚÈ· (ıÂÙÈÎÈÛÙÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·) Û˘ÏÏÔÁ‹˜ «‰Â‰Ô̤ӈӻ. ªÔÓ‹, ı·˘Ì·ÙÔ˘ÚÁ‹ ÂÈÎfiÓ· Î·È ÚÔÛ΢ÓËÙ¤˜ Û˘Óı¤ÙÔ˘Ó ¤Ó· «Î›ÌÂÓÔ», ÙÔ ÔÔ›Ô ÔÈ ÚÔÛ΢ÓËÙ¤˜/ÙÚȘ ÁÚ¿ÊÔ˘Ó Î·È Í·Ó·ÁÚ¿ÊÔ˘Ó Ì ÙȘ Û˘Ó¯›˜ ÂÈÙÂϤÛÂȘ ÙÔ˘˜. ™˘ÓÂÒ˜, ·˘Ùfi ÙÔ «Î›ÌÂÓÔ» ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌÔÓ·‰ÈÎfi, Ì ¤Ó· Î·È ·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎfi ÓfiËÌ·, ·ÏÏ¿ ÙÔ ÓfiËÌ¿ ÙÔ˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ˘fi Û˘Ó¯‹ ‰È·Ú·ÁÌ¿Ù¢ÛË Î·È ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË Î·È ÔÈ «·Ó·ÁÓÒÛÂȘ» ÙÔ˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Â›Ó·È ÔÏϷϤ˜ Î·È ÔÈΛϘ. ∏ ¶·Ó·Á›· Ë °È¿ÙÚÈÛÛ· ·Ô‰Â›¯ÙËΠÌÈ· ÏÔ‡ÛÈ· ËÁ‹ ÂıÓÔÁÚ·ÊÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡ ·ÏÏ¿ Î·È ¤ÌÓ¢Û˘.
2. √ ÚÔÛ΢ÓËÌ·ÙÈÎfi˜ ÙfiÔ˜ ∏ ÌÔÓ‹ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ Ù˘ °È¿ÙÚÈÛÛ·˜, «ÙÔ Î·ÏÔÁÂÚÈÎfi» fiˆ˜ ÙÔ ÔÓfiÌ·˙·Ó ·ÏÈfiÙÂÚ·, ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ¯ÙÈṲ̂ÓÔ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÛÙ· fiÚÈ· ÙˆÓ ÓÔÌÒÓ §·ÎˆÓ›·˜ Î·È ªÂÛÛËÓ›·˜, ¿Óˆ Û ¤Ó· ÔÚÔ¤‰ÈÔ ÙÔ˘ ÓfiÙÈÔ˘ ¿ÎÚÔ˘ ÙÔ˘ fiÚÔ˘˜ ∆·¸Á¤ÙÔ˘ Î·È Û ˘„fiÌÂÙÚÔ 1.175 ̤ÙÚˆÓ.4 √‰Èο, ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û ·fiÛÙ·ÛË 63 ¯ÈÏÈÔ̤ÙÚˆÓ ·fi ÙËÓ
1. µÏ. Flax, J., “Postmodernism and gender relations in feminist theory”, Signs, 12, 4, 1987, pp.621-43, Nicolson, L. (ed.) Feminism / Postmodernism, London, Routledge, 1990 Î·È Weedon, C., Feminist Practice and Poststructuralist Theory, Oxford Blackwell, 21996. 2. Hammersley, M. / Atkinson, P., Ethnography: Principles in Practice, London, Routledge, 21995, Naples, N., Feminism and Method: Ethnography, Discourse, and Activist Research, London, Routledge, 2003, Skeggs, B., “Situating the production of feminist ethnography”, in Maynard, M. / Purvis, J. (eds) Researching Women’s Lives from a Feminist Perspective, London, Taylor & Francis, 1994, pp.72-92. 3. Naples, N., fi.. Î·È πÁÁϤÛË, Ã., (ÂÈÌ.) √ ∞Ó·ÛÙÔ¯·ÛÌfi˜ ÛÙË ºÂÌÈÓÈÛÙÈ΋ ŒÚ¢ӷ: ™ÎÈ·ÁÚ¿ÊËÛË ªÈ·˜ ∞ÌÊ›ı˘Ì˘ ™¯¤Û˘, ∞ı‹Ó·, √‰˘ÛÛ¤·˜, 2001. 4. ∞ÔÙÂÏ› ÙÔ ÌÔÓ·‰ÈÎfi ÌÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ Ô˘ Â›Ó·È ÔÈÎÔ‰ÔÌË̤ÓÔ Û ÙfiÛÔ ÌÂÁ¿ÏÔ ˘„fiÌÂÙÚÔ. ™˘Ó‹ıˆ˜, ÌÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ· Î·È ÈÂÚ¿ ÚÔÛÎ˘Ó‹Ì·Ù· ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Û οÔÈÔ ˘„fiÌÂÙÚÔ, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ÛËÌÂÈÔÏÔÁÈο Û˘Ó‰¤ÂÈ, ÙÔ ˘ÂÚÎfiÛÌÈÔ Ì ÙÔ ÂÁÎfiÛÌÈÔ, ÙÔ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi Ì ÙÔ ˘ÏÈÎfi, ÙÔ £Â›Ô Ì ÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ, ÙËÓ ÔÚ›· ÙˆÓ ÚÔÛ΢ÓËÙÒÓ/ÙÚÈÒÓ ÚÔ˜ Ù· ¿Óˆ, ÚÔ˜ ÙÔÓ Ô˘Ú·Ófi.
I∂ƒ√ ¶ƒ√™∫À¡∏ª∞ ™∆∏¡ ¶∞¡∞°π∞ ∆∏ °π∞∆ƒπ™™∞ ∆√À T∞Ω°∂∆√À
61
ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜, ÙË ™¿ÚÙË, Î·È 5 ¯ÈÏÈfiÌÂÙÚ· ·fi ÙÔ ÏËÛȤÛÙÂÚÔ ¯ˆÚÈfi, ÙËÓ ∫·ÛÙ·ÓÈ¿ ‹ ∫·ÛÙ¿ÓÈ·. ∏ ı¤· ·fi ÙË ÌÔÓ‹ Â›Ó·È ÌÔÓ·‰È΋. ™Ù· ·Ó·ÙÔÏÈο Ê·›ÓÂÙ·È Ô ∂˘ÚÒÙ·˜ Ì ٷ ¯ˆÚÈ¿ Ù˘ §·Î‰·›ÌÔÓÔ˜, Ù· ¯ˆÚÈ¿ Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·ÛÈ¿˜, ÙÔ °‡ıÂÈÔ, ÙÔ §·ÎˆÓÈÎfi ÎfiÏÔ, Ù· ·ÎÚˆÙ‹ÚÈ· ∆·›Ó·ÚÔ Î·È ª·Ï¤·˜, ηıÒ˜ Î·È Ù· ∫‡ıËÚ·. ™Ù· ‰˘ÙÈο ͯˆÚ›˙ÂÈ Ô ªÂÛÛËÓÈ·Îfi˜ ÎfiÏÔ˜ Î·È Ë ∫ÔÚÒÓË. √È ÚÔÛ΢ÓËÙ¤˜/ÙÚȘ Û˘ÚÚ¤Ô˘Ó Î·Ù¿ ‰Âο‰Â˜, ΢ڛˆ˜ ÙÔ˘˜ ηÏÔηÈÚÈÓÔ‡˜ Ì‹Ó˜ (∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ Î·È ™Â٤̂ÚÈÔ), Î·È ‰ÂÓ Â›Ó·È Ï›ÁÔÈ/˜ ·˘ÙÔ›/¤˜ Ô˘ ‰È·Ó˘ÎÙÂÚÂ‡Ô˘Ó ÊÈÏÔÍÂÓÔ‡ÌÂÓÔÈ/˜ ÛÙ· ÎÂÏÈ¿ Ù˘ ÌÔÓ‹˜, ÒÛÙ ӷ Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó ÛÙȘ ÈÂÚ¤˜ ·ÎÔÏÔ˘ı›Â˜. ¶ÔÏÏÔ›/¤˜ ·’ ·˘ÙÔ‡˜/¤˜ ʤÚÔ˘Ó Î¿ÔÈÔ ÚÔÛˆÈÎfi ‹ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·Îfi Úfi‚ÏËÌ· Î·È ¤¯Ô˘Ó ÂÓ·Ôı¤ÛÂÈ ÙȘ ÂÏ›‰Â˜ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛ‹˜ ÙÔ˘ ÛÙË ı›· ¯¿ÚË Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜, ÛÙËÓ ÔÔ›· Â›Ó·È ·ÊÈÂڈ̤ÓÔ Î·È ÙÔ ÌÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ. ∂ȉÈο, ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ ∫ÔÈÌ‹Ûˆ˜ Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘, ÙÔ ‰ÂηÂÓÙ·‡ÁÔ˘ÛÙÔ, Î·È ÛÙÔ °ÂÓ¤ıÏÈÔÓ Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘, ÙËÓ 8Ë ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ Ô˘ ÂÔÚÙ¿˙ÂÈ Î·È Ë ÌÔÓ‹, Ë Î›ÓËÛË Â›Ó·È ·ÎfiÌ· ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË. ∏ ÚÔÛˆÓ˘Ì›· °È¿ÙÚÈÛÛ· ·Ô‰›‰ÂÙ·È ÛÙËÓ ¶·Ó·Á›· ·fi ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔ Ï·fi, ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙˆÓ ‰Âο‰ˆÓ ı·˘Ì¿ÙˆÓ, fiˆ˜ ›·ÛË ·Û¯fiÓÙˆÓ/Ô˘ÛÒÓ (ۈ̷ÙÈο ‹/Î·È „˘¯Èο), ·ÙÂÎÓ›·, ·Ó·ËÚ›·, Î.Ï., Ù· ÔÔ›· ηٷ̷ÚÙ˘ÚÔ‡ÓÙ·È fiÙÈ ¤Î·ÓÂ Ë ›‰È· Ë ¶·Ó·Á›· ÛÙÔ ¤Ú·ÛÌ· ÙˆÓ ·ÈÒÓˆÓ Î·È Û˘Ó¯›˙ÂÈ Î·È Û‹ÌÂÚ· Ó· οÓÂÈ, ·Ó·ÎÔ˘Ê›˙ÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ÙÔ˘˜/ÙȘ ÈÛÙÔ‡˜/¤˜ ·fi ÙÔÓ fiÓÔ, ÙËÓ Ô‰‡ÓË Î·È ÙËÓ ·ÚÚÒÛÙÈ·. ∏ ›ÛÙË Â›Ó·È ÙfiÛË, Ô˘ ‰ÂÓ ÏÂ›Ô˘Ó Î·È ÔÈ ÂÚÈÙÒÛÂȘ Ô˘ ÍÂÓÈÙÂ̤ÓÔÈ/˜ ·ÔÛÙ¤ÏÏÔ˘Ó ÂÈÛÙÔϤ˜ ÛÙË ÌÔÓ‹ Ì ‰Â‹ÛÂȘ Î·È ·Ú·Î·ÏÔ‡Ó Ó· Á›ÓÂÈ ÌÈ· ·Ú¿ÎÏËÛË ÛÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ÁÈ· οÔÈÔÓ/· ¿ÚÚˆÛÙÔ/Ë ‹ ÁÈ· ÙËÓ ÂÍ¿ÏÂÈ„Ë ÂӉ¯ÔÌ¤ÓˆÓ ‰˘ÛÎÔÏÈÒÓ Ô˘ ÙÔ˘˜ ‰ÔÎÈÌ¿˙Ô˘Ó. √È ÂÈÛÙÔϤ˜ ·˘Ù¤˜ Ê˘Ï¿ÛÛÔÓÙ·È ÛÙÔ ·Ú¯Â›Ô Ù˘ ÌÔÓ‹˜, ˆ˜ ˙ÒÛ· Ì·ÚÙ˘Ú›· ›ÛÙ˘. ª’ ·˘Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiÔ, Ë ¶·Ó·Á›· Ë °È¿ÙÚÈÛÛ· Ù›ıÂÙ·È ÛÙËÓ ˘ËÚÂÛ›· ÔÏfiÎÏËÚÔ˘ ÙÔ˘ ¤ıÓÔ˘˜ Î·È ‰ÂÓ ÂÚÈÔÚ›˙ÂÙ·È ÛÙ· ·ÛÊ˘ÎÙÈο fiÚÈ· ÌÈ·˜ ÂÓÔÚ›·˜ ‹ ÌÈ·˜ ÂÚÈʤÚÂÈ·˜. ∏ ÌÔÓ‹ Ì ÙÔÓ ÂÚÈÌÂÙÚÈÎfi ¤ÙÚÈÓÔ ÂÚ›‚ÔÏfi Ù˘ Î·È Ù· ÔÏÏ¿ ÎÙÈÚȷο Ù˘ Û˘ÁÎÚÔÙ‹Ì·Ù· Ê·›ÓÂÙ·È ·fi Ì·ÎÚÈÓ‹ ·fiÛÙ·ÛË. ∏ ÂÏÈÎÔÂȉ‹˜ Ô‰È΋ ·Ó¿‚·ÛË ÚÔ˜ ·˘Ù‹ ÂÚÓ¿ ̤۷ ·fi ÙË Ê‡ÛË, ̤۷ ·fi Ôχ¯ÚˆÌ· ·ÁÚÈÔÏÔ‡ÏÔ˘‰· Î·È ˘ÎÓ‹ ‚Ï¿ÛÙËÛË ÂÏ¿ÙˆÓ Î·È Â‡ÎˆÓ: «√ ¯ÂÈÚÔÔ›ËÙÔ˜ Ó·fi˜ Ù˘ °È¿ÙÚÈÛÛ·˜ Â›Ó·È ¯ÙÈṲ̂ÓÔ˜ ̤۷ Û’ ¤Ó·Ó ¿ÏÏÔ ÙÂÚ¿ÛÙÈÔ Ó·fi, ÛÙÔ ıÂfiÎÙÈÛÙÔ Î·È ·¯ÂÈÚÔÔ›ËÙÔ Ó·fi Ù˘ ʇÛˆ˜».5 √È ÚÔÛ΢ÓËÙ¤˜/ÙÚȘ ·Ú¯›˙Ô˘Ó Î·È Î¿ÓÔ˘Ó ÙÔ ÛÙ·˘Úfi ÙÔ˘˜ ·fi ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ Ë ÌÔÓ‹ ı· ÚÔ‚¿ÏÂÈ ÌÚÔ˜ ÛÙ· Ì¿ÙÈ· ÙÔ˘˜. ∫¿ÔȘ Á˘Ó·›Î˜ ‰·ÎÚ‡˙Ô˘Ó, ÈÛÙ‡ÔÓÙ·˜ fiÙÈ Ë ¶·Ó·Á›· ÙÔ˘˜ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı› ·fi „ËÏ¿ Î·È Û ϛÁÔ ı· Â›Ó·È Úfiı˘ÌË Ó· ÂÈÛ·ÎÔ‡ÛÂÈ ÙȘ ÚÔÛ¢¯¤˜ ÙÔ˘˜. ªÂÚÈÎÔ›/¤˜ ÚÔÛ΢ÓËÙ¤˜/ÙÚȘ ‰˘ÛÎÔÏÂ‡Ô˘Ó ÙÔ Ù·Í›‰È ÙÔ˘˜ ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙË Ê‡ÛË ÙÔ˘ Ù¿Ì·ÙÔ˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó οÓÂÈ. °È’ ·˘ÙÔ‡˜/¤˜ Ô˘ ¤Ú¯ÔÓÙ·È Í˘fiÏËÙÔÈ, ÙÔ
5. ™ˆÙ‹ÚÈÔ˜ (ÌËÙÚÔÔÏ›Ù˘ °˘ı›Ԣ & √ÈÙ‡ÏÔ˘), πÛÙÔÚ›· Î·È ∞ÈÛıËÙÈ΋ Ù˘ πÂÚ¿˜ ªÔÓ‹˜ «¶·Ó·Á›· Ë °È¿ÙÚÈÛÛ·, ∫·Ï·Ì¿Ù·, 1979, Û.18.
62
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÚÔÛ·ÓËÌ· Á›ÓÂÙ·È Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ ‰ÔÎÈÌ·Û›· Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· Ôχ Ô‰˘ÓËÚ‹. ∫¿ÙÈ ·Ó¿ÏÔÁÔ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Î·È ÁÈ· fiÛÔ˘˜/˜ ¤Ú¯ÔÓÙ·È ÂÚ·ÙÒÓÙ·˜ ·fi Ù· ¯ˆÚÈ¿ ÙÔ˘˜ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Û ·fiÛÙ·ÛË ‰Âο‰ˆÓ ¯ÈÏÈÔ̤ÙÚˆÓ Ì·ÎÚÈ¿. ªÈ· Ù¤ÙÔÈ· Á˘Ó·›Î· Ì ̷و̤ӷ fi‰È· ·fi Ù· Ì˘ÙÂÚ¿ ¯·Ï›ÎÈ· Î·È Ù· ·ÁοıÈ·, ÌÔ˘ ÂÍÔÌÔÏÔÁ‹ıËΠfiÙÈ Ë ›‰È· Ë ¶·Ó·Á›· ›¯Â ÛÙÚÒÛÂÈ ÙÔ ‰ÚfiÌÔ Ì ‚·Ì‚¿ÎÈ Î·È ·ÈÛı·ÓfiÙ·Ó fiÙÈ Ë Â˙ÔÔÚ›· Ù˘ ‹Ù·Ó ̷Ϸ΋ Î·È ·Ó¿Ï·ÊÚË. ™˘Ó‹ıˆ˜, Ù· ÈÔ Â›ÔÓ· Ù¿Ì·Ù· Á›ÓÔÓÙ·È ·fi ÙÔ˘˜/ÙȘ ÔÈÎÔÓÔÌÈο ·ÛıÂÓ¤ÛÙÂÚÔ˘˜/˜ ÚÔÛ΢ÓËÙ¤˜/ÙÚȘ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ/˜ Ì¿ÏÏÔÓ ¤¯Ô˘Ó Ó· ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ÌfiÓÔ ÙÔ ÛÒÌ· Î·È Ù· ‚¿Û·Ó¿ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ¶·Ó·Á›·, Ú¿ÍË Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ·Ó··ÚÈÛÙ¿ ÙÔ ‚¿ÚÔ˜ ÙÔ˘ ηıËÌÂÚÈÓÔ‡ ÙÔ˘˜ ‰Ú¿Ì·ÙÔ˜. √È Á˘Ó·›Î˜ ʤÚÓÔ˘Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ Ì·˙› ÙÔ˘˜ ˆ˜ ·ÔÛ΢¤˜, Ï·Ì¿‰Â˜, Ï¿‰È, ÚfiÛÊÔÚ·, ¿ÚÙÔ˘˜, ÏÔ˘ÏÔ‡‰È·, ÛÙÂÊ¿ÓÈ·, Î.Ï., ÁÈ· Ó· ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ÛÙËÓ ¶·Ó·Á›·. ∫¿ÔȘ ¤¯Ô˘Ó ηٷÛ΢¿ÛÂÈ Ï·Ì¿‰Â˜ Î·È ÎÂÚ¿ÎÈ· ÊÙÈ·Á̤ӷ ·fi ÙÔ ÚÒÙÔ Ê˘ÛÈÎfi ÎÂÚ› Ô˘ ‹Ú·Ó ·fi Ù· ÌÂÏ›ÛÛÈ· Ô˘ ÂÎÙÚ¤ÊÂÈ Ë ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿ ÙÔ˘˜ Î·È ÙÔ ÔÔ›Ô Ù¿˙Ô˘Ó ÁÈ· Ó· ÊÙÈ¿ÍÔ˘Ó ÎÂÚÈ¿ Î·È Ó· Ù· ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ÛÙËÓ ¶·Ó·Á›·. ªÂÚÈΤ˜ ¿ÏϘ ¤¯Ô˘Ó Ù¿ÍÂÈ ÛÙË ¯¿ÚË Ù˘ ÙÔ ·È‰› ÙÔ˘˜ ‹ ¤¯Ô˘Ó ÔÈ ›‰È˜ Ù·¯Ù› ·fi ÙÔ˘˜ ‰ÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ Î·È ÊÔÚÔ‡Ó Ì·‡Ú· ÚÔ‡¯·, ‰ËψÙÈο ÙÔ˘ fiÙÈ ¤¯Ô˘Ó ·ÊÈÂÚˆı› ÛÙËÓ ¶·Ó·Á›·.6 ∆Ô ÈÂÚfi ÚÔÛ·ÓËÌ·7 ÛÙË ÌÔÓ‹ Á›ÓÂÙ·È ÙȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÊÔÚ¤˜ ·˘ıËÌÂÚfiÓ. ¶ÔÏÏÔ›/¤˜ ÚÔÛ΢ÓËÙ¤˜/ÙÚȘ ¤Ú¯ÔÓÙ·È ÛÙÔÓ ÙfiÔ ·ÚÎÂÙ¿ ÚÈÓ ÙÔÓ ÂÛÂÚÈÓfi Î·È Í¯‡ÓÔÓÙ·È ÛÙȘ Á‡Úˆ Ï·ÁȤ˜ ÁÈ· Ó· Ì·˙¤„Ô˘Ó Â˘ˆ‰È·ÛÙ‹ Ú›Á·ÓË Î·È ÙÛ¿È Ô˘ ·ÊıÔÓÔ‡Ó ÛÙȘ ηÙËÊÔÚÈΤ˜, ·fiÙÔ̘ Ï·ÁȤ˜. ªÂÚÈΤ˜ ÚÔÛ΢ӋÙÚȘ ÌÔ˘ ·ÔÎ¿Ï˘„·Ó fiÙÈ Ë Ú›Á·ÓË Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ Â›Ó·È ·ÁÈ·Ṳ̂ÓË, ÈÔ Â˘ˆ‰È·ÛÙ‹, Î·È ·˘Ùfi, ÁÈ·Ù› Ë ›‰È· Ë ¶·Ó·Á›· ÙËÓ ¤¯ÂÈ ı˘ÌÈ¿ÛÂÈ Î·È ·ÁÈ¿ÛÂÈ. ∆Ô ÚÔÛˆÈÎfi ÌÔ˘ ‚›ˆÌ· Û ٤ÙÔȘ ÚÔÛ¿ıÂȘ Û˘ÁÎÔÌȉ‹˜ ‹Ù·Ó ÙfiÛÔ ‰È·ÛΉ·ÛÙÈÎfi fiÛÔ Î·È Â›ÔÓÔ. ™ÙË ÛÙÂÁ·Ṳ̂ÓË Â›ÛÔ‰Ô ÙÔ˘ ÌÔÓ·ÛÙËÚÈÔ‡ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ‰ÂÍÈ¿ Î·È ·ÚÈÛÙÂÚ¿ ·ÁοÎÈ·, fiÔ˘ ÔÈ ÚÔÛ΢ÓËÙ¤˜/ÙÚȘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· οÓÔ˘Ó ÌÈ· ÛÙ¿ÛË. ¢ÂÍÈ¿ Ù˘ ÂÈÛfi‰Ô˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó·˜ ¯ÒÚÔ˜ fiÔ˘ ˆÏÔ‡ÓÙ·È ıÚËÛ΢ÙÈο ·ÓÙÈΛÌÂÓ·, fiˆ˜ Ù¿Ì·Ù·, Ê˘Ï·¯Ù¿, ÂÈÎfiÓ˜, ÌÔ˘Î·Ï¿ÎÈ· Ì ·Á›·ÛÌ· ‹ ·ÁÈ·Ṳ̂ÓÔ Ï¿‰È, ·ÚˆÌ·ÙÈÎfi ÏÈ‚¿ÓÈ, ÎÔÌÔÛ¯Ô›ÓÈ·, ‚È‚ÏÈ·Ú¿ÎÈ· Ì ‚›Ô˘˜ ·Á›ˆÓ ‹ Ì ¿ÏÏÔ ıÚËÛ΢ÙÈÎfi ÂÚȯfiÌÂÓÔ, Î.Ï., ÚÔÌ‹ıÂȘ Î·È ·Ó·ÌÓËÛÙÈο ··Ú·›ÙËÙ· ÁÈ· ¤Ó· ÂÈÙ˘¯Ë̤ÓÔ ÚÔÛ·ÓËÌ·, ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· ÌÈ· ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ Ù˘ ÈÂÚ‹˜ ÂÈÚÚÔ‹˜ ÙÔ˘ ÚÔÛ΢ÓËÌ·ÙÈÎÔ‡ ÙfiÔ˘ ÛÙÔÓ ÙfiÔ ÙˆÓ ÚÔÛ΢ÓËÙÒÓ/ÙÚÈÒÓ. ¢ÂÓ Â›Ó·È fï˜ Î·È Ï›Á˜ ÔÈ ÊÔÚ¤˜ Ô˘ ÔÈ ÚÔÛ΢ÓËÙ¤˜/ÙÚȘ ÊÙÈ¿¯ÓÔ˘Ó Ìfi-
6. °È· ÙÔ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌfi ÙÔ˘ Ì·‡ÚÔ˘, ‚Ï. Danforth, L., ∆· ∞Ó·ÛÙÂÓ¿ÚÈ· Ù˘ ∞Á›·˜ ∂ϤÓ˘: ¶˘ÚÔ‚·Û›· Î·È £ÚËÛ΢ÙÈ΋ £Âڷ›·, (ÌÙÊÚ. ª. ¶ÔϤÓÙ·˜), ∞ı‹Ó·, ¶Ï¤ıÚÔÓ, 1995. 7. ∏ πÂÚ¿ ™‡ÓÔ‰Ô˜ Ì ÙËÓ ˘’ ·ÚÈıÌ. 32/1971 ηÓÔÓÈÛÙÈ΋ ‰È¿Ù·ÍË, ÙÔ ·Ó·Î‹Ú˘Í πÂÚfi ¶ÚÔÛ·ÓËÌ· Ì ÙËÓ ÚÔÛˆÓ˘Ì›·: «¶·Ó·Á›· Ë °È¿ÙÚÈÛÛ·» Î·È ¤ÙÛÈ ÓÔÌÈο Ë ÌÔÓ‹ ¤ÁÈÓ ¡ÔÌÈÎfi ¶ÚfiÛˆÔ ¢ËÌÔÛ›Ô˘ ¢Èη›Ô˘, ‰ÈÔÈÎÔ‡ÌÂÓÔ ·fi ÂÓÙ·ÌÂÏ‹ ÂÈÙÚÔ‹, Ì Úfi‰ÚÔ ÙÔ ÌËÙÚÔÔÏ›ÙË °˘ı›Ԣ.
I∂ƒ√ ¶ƒ√™∫À¡∏ª∞ ™∆∏¡ ¶∞¡∞°π∞ ∆∏ °π∞∆ƒπ™™∞ ∆√À T∞Ω°∂∆√À
63
ÓÔÈ/˜ ÙÔ˘˜ ÈÂÚ¿ ·ÓÙÈΛÌÂÓ·. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÌÈ· Á˘Ó·›Î· Ô˘ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÌÚÔÛÙ¿ ÌÔ˘ Î·È ÚÔÛ΢ÓÔ‡Û ÛÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜, ¤ÙÚÈ„Â ÙÔ Ì·ÓÙ‹ÏÈ Ù˘ ¿Óˆ ÛÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Î·È Î·ÙfiÈÓ, ·ÔÏÔÁËÙÈο, ÌÔ˘ ›Â: «√ ÁÈÔ˜ ÌÔ˘ ı· ‰ÒÛÂÈ ÂÍÂÙ¿ÛÂȘ ÛÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ». ∏ ΛÓËÛË ·˘Ù‹ ÚÔÊ·ÓÒ˜ ·ÔÛÎÔÔ‡Û ÛÙËÓ ·ÔÚÚfiÊËÛË ‰‡Ó·Ì˘ ·fi ÙËÓ ¶·Ó·Á›·. ªÈ· ¿ÏÏË Á˘Ó·›Î· ‹Ú ̷˙› Ù˘ Ù· ÍÂڷ̤ӷ ÏÔ˘ÏÔ‡‰È· Ô˘ ˘‹Ú¯·Ó ¿Óˆ Û ÌÈ· ÂÈÎfiÓ·, ÂÓÒ ÌÈ· ÙÚ›ÙË ¤‚·Ï ¯ÒÌ· ·fi ÙÔÓ ÂÚ›‚ÔÏÔ ÙÔ˘ Ó·Ô‡ ÛÙÔ Ì·ÓÙ‹ÏÈ Ù˘, ıˆÚÒÓÙ·˜ fiÙÈ ı· ÌÂÙ¤ÊÂÚ ϛÁË ·fi ÙË ‰‡Ó·ÌË ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÙÔ˘ ÚÔÛ΢ÓËÌ·ÙÈÎÔ‡ ÙfiÔ˘ ÛÙÔ Û›ÙÈ Ù˘. ™ÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô, Û˘Ó‹ıˆ˜ ÛÙ¤ÎÔÓÙ·È Î¿ÔÈÔÈ ÂÎÚfiÛˆÔÈ Ù˘ ÌÔÓ‹˜ Ô˘ ÊÚÔÓÙ›˙Ô˘Ó Ó· ÌËÓ ÂÈÙÚ¤Ô˘Ó ÙËÓ ¤Ï¢ÛË ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Ù˘ ÌÔÓ‹˜ fiÛˆÓ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÎfiÛÌÈ· ÂӉ‰˘Ì¤ÓÔÈ/˜. √È ÎÔÓÙ¤˜ ÊÔ‡ÛÙ˜, ÔÈ ‚ÂÚÌÔ‡‰Â˜, ÔÈ ·ÔÎ·Ï˘ÙÈΤ˜ ÌÏÔ‡˙˜ ‰ÂÓ ÂÈÙÚ¤ÔÓÙ·È, Ì ÛÎÔfi Ó· ‰È·Ê˘Ï·¯ı› Ë ·ÁÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‡ ¯ÒÚÔ˘. °È· ÙÔ˘˜/ÙȘ ·ÚÔÂÙԛ̷ÛÙÔ˘˜/˜ ÂÈÛΤÙ˜/ÙÚȘ Ê˘Ï¿ÛÛÔÓÙ·È ÛÙË ÌÔÓ‹ ‰È¿ÊÔÚ· ηٿÏÏËÏ· ÚÔ‡¯· ÁÈ· Ó· Ù· ÊÔÚ¤ÛÔ˘Ó Î·È Ó· ÚÔÛٷ٢ٛ Ô ¯ÒÚÔ˜. ∂›Û˘, ηٿ ÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô, fiÛÔÈ/˜ ¤¯Ô˘Ó ʤÚÂÈ Ì·˙› ÙÔ˘˜ ÓÙÂÓÂΤ‰Â˜ ‹ ÌÔ˘Î¿ÏÈ· Ï¿‰È ÁÈ· Ù· ηÓÙ‹ÏÈ· ˆ˜ ·Ó¿ıËÌ·, ÙÔ ·Ú·‰›‰Ô˘Ó ÛÙÔ˘˜/ÛÙȘ ˘Â‡ı˘ÓÔ˘˜/˜. ∞’ ÙÔ ÛËÌÂ›Ô Ù˘ ÂÈÛfi‰Ô˘ Ê·›ÓÂÙ·È Î·È Ô Ó·fi˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂÚÈ‚¿ÏÏÂÙ·È ·fi Ï·ÎfiÛÙÚˆÙË ·˘Ï‹. ∏ ·Ó¤ÁÂÚÛË ÙÔ˘ Ó·Ô‡ ¤ÁÈÓ ÙÔ 1632, ¿Óˆ ÛÙ· ÂÚ›ȷ ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ Ó·Ô‡ Ù˘ ı¿˜ ∞ıËÓ¿˜. ∏ ÌÔÓ‹ ·Ó·ÎËÚ‡¯ÙËΠ̠ÙÔ ˘’ ·ÚÈıÌ. 326/1978 ¶ÚÔ‰ÚÈÎfi ¢È¿Ù·ÁÌ· ÛÂ: «πÂÚ¿ ·Ó‰ÚÒ· ÎÔÈÓԂȷ΋ ÌÔÓ‹, ¶·Ó·Á›· Ë °È¿ÙÚÈÛÛ·», Ì ÚÒÙÔ ËÁÔ‡ÌÂÓÔ ÙÔÓ ·Ú¯ÈÌ·Ó‰Ú›ÙË . µ·Û›ÏÂÈÔ ∑·ÚηӛÙË. ∞Ó‚·›ÓÔÓÙ·˜ ÌÂÚÈο ÛηÏÈ¿ ·fi ÙÔ Â›Â‰Ô ÙÔ˘ ·‡ÏÈÔ˘ ¯ÒÚÔ˘, ÔÈ ÚÔÛ΢ÓËÙ¤˜/ÙÚȘ Ô‰ËÁÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜. ∞Ú¯Èο, Ô Ó·fi˜ ‹Ù·Ó ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ˜. ∆· ÙÂÏÂ˘Ù·›· fï˜ ¯ÚfiÓÈ· ÚÔÛÙ¤ıËÎ·Ó ‰‡Ô ÎÏ›ÙË ÛÙËÓ ·ÚÈÛÙÂÚ‹ Î·È ‰ÂÍÈ¿ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ Î·È ¤ÙÛÈ Ô Ó·fi˜ ‰È¢ڇÓıËÎÂ. √ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi˜ ʈÙÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ Á›ÓÂÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ·fi ÎÂÚÈ¿ Ô˘ η›Ó ÛÙ· Ì·ÓÔ˘¿ÏÈ· Î·È Ù· ηÓÙ‹ÏÈ· ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙȘ ÂÈÎfiÓ˜. ∞ÎÚÈ‚Ò˜ ÛÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô Î·È ÛÙÔ ‰ÂÍÈfi ̤ÚÔ˜ ¤¯ÂÈ ÙÔÔıÂÙËı› ¤Ó· ¯ÚËÌ·ÙÔÎÈ‚ÒÙÈÔ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ‰È·ÛÙ¿ÛÂˆÓ Ô˘ ¯ÚËÛÈ̇ÂÈ ˆ˜ ·ÁοÚÈ. ™ÙËÓ Â¿Óˆ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÈ· Û¯ÈÛÌ‹, ÁÈ· Ó· ‰¤¯ÂÙ·È ÙÔÓ Ô‚ÔÏfi ÙˆÓ ÚÔÛ΢ÓËÙÒÓ/ÙÚÈÒÓ Ô˘ ı¤ÏÔ˘Ó Ó· ÚÔÌËı¢ÙÔ‡Ó ÎÂÚÈ¿ ˆ˜ ·Ó·ı‹Ì·Ù·. √È ÚÔÛ΢ÓËÙ¤˜/ÙÚȘ ·Ó¿‚Ô˘Ó Ù· ÎÂÚÈ¿ ÙÔ˘˜ Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, Ì ·Ïfi ÙÚfiÔ ‹ Ì ÈÔ Û‡ÓıÂÙË ÈÂÚÔÙÂÏÂÛÙ›· (.¯. ÁÔÓ˘ÎÏÈÛ›·), ÚÔÛ΢ÓÔ‡Ó Î·È ·Û¿˙ÔÓÙ·È ÙȘ ¿ÁȘ ÂÈÎfiÓ˜. ∫¿ÔȘ Á˘Ó·›Î˜ ÍÂÛÔ‡Ó Û ÎÏ¿Ì·Ù·, ¿ÏϘ ·Ó·ÛÙÂÓ¿˙Ô˘Ó, ÌÔ˘ÚÌÔ˘Ú›˙ÔÓÙ·˜: «¶·Ó·ÁÈ¿ ÌÔ˘!», ÂÓÒ Î¿ÓÔ˘Ó ÙÔ ÛÙ·˘Úfi ÙÔ˘˜. ∂˘¯·ÚÈÛÙÔ‡Ó ÙËÓ ¶·Ó·Á›· ‹ ÙËÓ ·Ú·Î·ÏÔ‡Ó Ó· ‚ÔËı‹ÛÂÈ ÙȘ ›‰È˜ ‹ οÔÈÔ ÔÈÎÂ›Ô ÙÔ˘˜ ÚfiÛˆÔ, ıˆÚÒÓÙ·˜ fiÙÈ ·Ó ˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó Î¿ÙÈ ·fi ∞˘Ù‹Ó Ì ÌÂÁ¿ÏË ›ÛÙË, ı· ÂÈÛ·ÎÔ‡ÛÂÈ ÙȘ ·Ú·ÎÏ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜ Î·È ı· ÙȘ ‚ÔËı‹ÛÂÈ. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· οıÔÓÙ·È ÛȈËϤ˜ Û ÌÈ· ηڤÎÏ· ‹ Û οÔÈÔ ÛÙ·Û›‰È, ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÙÔ˘˜/ÙȘ ˘fiÏÔÈÔ˘˜/˜ Î·È ÂÚÈ̤ÓÔ˘Ó ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË Ù˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜. ∞Ó Î·È Ô ¤ÌÊ˘ÏÔ˜ ‰È·¯ˆÚÈÛÌfi˜ Â›Ó·È Î·ÓfiÓ·˜ ÁÈ· ÙȘ ÂÎÎÏËۛ˜, Â‰Ò ‰ÂÓ ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È Î¿ÙÈ ·Ó¿ÏÔÁÔ. √ Ó·fi˜ Ì˘Ú›˙ÂÈ ¤ÓÙÔÓ· ÏȈ̤ÓÔ ÎÂÚ› Î·È ÏÈ‚¿ÓÈ. ∫¿ÔÈ· ÓˆÎfiÚÔ˜ Û‚‹ÓÂÈ Ù· ÎÂÚÈ¿ ÌÈÛÔη̤ӷ
64
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
Î·È Ù· ÂÙ¿ÂÈ Ì¤Û· Û ÌÈ· ηٷ·ÎÙ‹ Ô˘ ÂÈÎÔÈÓˆÓ› Ì ÙÔ ˘fiÁÂÈÔ, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÒÓÙ·˜ ¯ÒÚÔ ÁÈ· Ù· ηÈÓÔ‡ÚÈ·. ŸÙ·Ó ÙÔ ÚÔÛ·ÓËÌ· ··ÈÙ› ‰È·Ó˘ÎÙ¤Ú¢ÛË ÙÔ˘˜ ηÏÔηÈÚÈÓÔ‡˜ Ì‹Ó˜, ÔÈ ÚÔÛ΢ÓËÙ¤˜/ÙÚȘ Û˘ÓËı›˙Ô˘Ó Ó· ÎÔÈÌÔ‡ÓÙ·È ÛÙ· ÎÂÏÈ¿ Ù˘ ÌÔÓ‹˜ ‹ οو ÛÙÔ Ï·ÎfiÛÙÚˆÙÔ Ì ÛοÛÌ·Ù· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÌÂٷʤÚÂÈ ·fi ÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘˜. ∆Ô ‚Ú·‰ÈÓfi ·ÁˆÌ¤ÓÔ ·ÂÚ¿ÎÈ Ô˘ ·ÈÛı¿ÓÂÙ·È Î·Ó›˜ ÛÙÔ ÚfiÛˆfi ÙÔ˘, ÙÔÓ ÁÂÌ›˙ÂÈ ËÚÂÌ›· Î·È ·Á·ÏÏ›·ÛË. ∫¿ÔÈÔÈ/˜ ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È fiÙÈ ‚Ï¤Ô˘Ó ÙËÓ ¶·Ó·Á›· Ó· Ê·ÓÂÚÒÓÂÙ·È Û ¯ÒÚÔ˘˜ Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜ ̤۷ ÛÙÔ ÛÎÔÙ¿‰È, ÂȉÈο ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÔÏÔÓ˘¯ÙÈÒÓ, Ô˘ Ë ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ· Â›Ó·È Ôχ ÊÔÚÙÈṲ̂ÓË ÓÂ˘Ì·ÙÈο Î·È Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈο. ª¿ÏÈÛÙ·, Û ÌÈ· ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ ÔÈ ÚÔÛ΢ÓËÙ¤˜/ÙÚȘ ›¯·Ó ηٷÎχÛÂÈ ÙÔ Î·ÏÔη›ÚÈ ÔÌ·‰Èο ÛÙÔ Ï·ÎfiÛÙÚˆÙÔ Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜ Î·È ÂÚ›ÌÂÓ·Ó ÁÈ· ÙÔÓ fiÚıÚÔ, ¤Ó· ÎÔÚÈÙÛ¿ÎÈ Ô˘ ÎÔÈÌfiÙ·Ó ‰›Ï· ÛÙË ÌËÙ¤Ú· ÙÔ˘, ÙËÓ Í‡ÓËÛ ÈÛ¯˘ÚÈ˙fiÌÂÓÔ fiÙÈ Ë ¶·Ó·Á›· ‹Ù·Ó ̤۷ ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· Î·È ÙËÓ ÎÔÈÙÔ‡Û ·fi ÙÔ ·Ú¿ı˘ÚÔ. ∏ ÌËÙ¤Ú· Ù˘, ÌË ‚ϤÔÓÙ·˜ οÙÈ ·Ú¿ÍÂÓÔ, ıÔÚ˘‚‹ıËÎÂ Î·È ¿Ú¯ÈÛ ӷ ʈӿ˙ÂÈ fiÙÈ ÙÔ ·È‰› Ù˘ «·ÁÁÂÏÈ¿ÛÙËλ, ÂÓÒ ÌÈ· Á˘Ó·›Î· ·Ú·‰›Ï· ÈÛ¯˘Ú›ÛÙËΠfiÙÈ Ù· ·È‰È¿ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ‰Ô˘Ó Ôχ ÈÔ Â‡ÎÔÏ· ÙËÓ ¶·Ó·Á›· ·fi ÂÌ¿˜ ÙÔ˘˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˘˜, ÂÂȉ‹ Â›Ó·È ÈÔ ·ÁÓ¿. ∆Ș ¯ÂÈ̈ÓÈ¿ÙÈΘ Ë̤Ú˜ Ë ÌÔÓ‹ ηχÙÂÙ·È ·fi ˘ÎÓ¿ Û‡ÓÓÂÊ·, Ù· ÔÔ›· Û˘¯Ó¿ ηÙ¢ı‡ÓÔÓÙ·È ·fi Ù· ‰˘Ó·Ù¿ Ú‡̷ٷ ÙÔ˘ ·¤Ú· Ô˘ ÂÚÓÔ‡Ó ÔÚÌËÙÈο ·fi ÙÔ ªÂÛÛËÓÈ·Îfi ÚÔ˜ ÙÔ §·ÎˆÓÈÎfi ÎfiÏÔ. ¢ÂÓ Â›Ó·È Û¿ÓȘ ÔÈ ÊÔÚ¤˜ Ô˘ ¤ÊÙÔ˘Ó ·ÛÙÚ·¤˜ Î·È ÎÂÚ·˘ÓÔ› Î·È ÙÔ ÙÔ›Ô Á›ÓÂÙ·È ‚È‚ÏÈÎfi. ª¿ÏÈÛÙ·, ÔÈ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ϤÓ fiÙÈ Û ÌÈ· ÈÛ¯˘Ú‹ ηٷÈÁ›‰·, Âı¿ıË Ë ¶·Ó·Á›· Ó· ·ÁηÏÈ¿˙ÂÈ ÙË ÌÔÓ‹ Ì ÙÔ ÛÒÌ· Ù˘ Î·È Ó· ÙËÓ ÚÔÛٷهÂÈ, ÛÒ˙ÔÓÙ¿˜ ÙËÓ ÛÙËÓ Î˘ÚÈÔÏÂÍ›·.8
3. ∆Ô ÚÔÛ·ÓËÌ·: ªÈ· ·ÓıÚˆÔÏÔÁÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË °È· ÙÔ ÚÔÛ·ÓËÌ· ˆ˜ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁ›· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÂÏ¿¯ÈÛÙ˜ ·ÓıÚˆÔÏÔÁÈΤ˜ ÌÂϤÙ˜ Ì ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ‡ÚÔ˜.9 ∫¿ı ÚÔÛ·ÓËÌ· ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ ¤Ó· Ù·Í›‰È: ·˘Ùfi ÁÈ· ÙË ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ˘ÏÈÎÔ‡ ÛÒÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘/Ù˘ ÚÔÛ΢ÓËÙ‹/ÙÚÈ·˜ Î·È ·˘Ùfi ÙÔ Û˘Ì‚ÔÏÈÎfi, Ù˘ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋˜ ·ÏÏ·Á‹˜ Î·È ·Ó·Ó¤ˆÛ˘. ÈÚÈο, ÙÔ ÚÔÛ·ÓËÌ· ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ È‰¤· fiÙÈ ˆ˜ ÙfiÔ˜ Â›Ó·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi˜ ·fi ¿ÏÏÔ˘˜, ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÈÛ¯˘Úfi˜ Î·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎfi˜. ∏ ÈÂÚfiÙËÙ· ÏÔÈfiÓ ·˘Ù‹ Â›Ó·È ÁˆÁÚ·ÊÈο ÂÓÙÔÈṲ̂ÓË. ™˘Ó‹ıˆ˜, ÔÈ ÚÔÛ΢ÓËÌ·ÙÈÎÔ› ÙfiÔÈ Â›Ó·È ÂÚÈÊÂÚÂÈ·ÎÔ› ¯ˆÚÔÙ·ÍÈο Î·È ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È «¤Ú· Ì·ÎÚÈ¿»,10 ·Ó Î·È Ë Ê‹ÌË ÙÔ˘˜ ÌÔÚ› ÁÚ‹ÁÔÚ· Ó· ÙÔ˘˜ ÌÂÙ·ÙÚ¤„ÂÈ Û ·Ó›-
8. ™ÙË ÌÔÓ‹ ˘¿Ú¯ÂÈ Û‡Á¯ÚÔÓÔ ·ÏÂÍÈΤڷ˘ÓÔ Ì ÌÂÁ¿ÏË ·ÎÙ›Ó· ÚÔÛÙ·Û›·˜. 9. µÏ. ÙȘ ÌÂϤÙ˜, Turner, V., Dramas, Fields, and Metaphors: Symbolic Action in Human Society, Ithaca, Cornell University Press, 1974, Turner, V., The Anthropology of Performance, New York, Performing Arts Journal, 1988, ηıÒ˜ Î·È Turner, V. / Turner, E., Image and Pilgrimage in Christian Culture, New York, Columbia University Press, 1978. °È· ÙÔÓ ÂÏÏËÓÔÚıfi‰ÔÍÔ ¯ÒÚÔ, ‚Ï. Dubisch, J., fi.. 10. µÏ. Turner, 1974, fi.., Û.Û. 192-6.
I∂ƒ√ ¶ƒ√™∫À¡∏ª∞ ™∆∏¡ ¶∞¡∞°π∞ ∆∏ °π∞∆ƒπ™™∞ ∆√À T∞Ω°∂∆√À
65
Û¯˘Ú· ΤÓÙÚ· ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈÎÒÓ Î·È ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ (‚Ï. .¯. ∆‹ÓÔ˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÚıÔ‰fiÍÔ˘˜, §Ô‡Ú‰Ë ÁÈ· ÙÔ˘˜ ηıÔÏÈÎÔ‡˜, Î.Ï.). ™ÙËÓ Ô˘Û›·, fiÛÔ ÈÔ Ì·ÎÚÈ¿ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÙÔ ÚÔÛ·ÓËÌ· ·fi ÙÔ ÁˆÁÚ·ÊÈÎfi ÙfiÔ ÙˆÓ ÈÛÙÒÓ, ÙfiÛÔ Á›ÓÂÙ·È Î·È ÈÔ «Â͈ÙÈÎfi». ∂›Û˘, Ô ÚÔÛ΢ÓËÌ·ÙÈÎfi˜ ÙfiÔ˜ ¤¯ÂÈ Î·È ÌÈ· ¯ÚÔÓÈ΋ ÈÛÙÔÚ›· Ì ٷ ÁÂÁÔÓfiÙ·/ı·‡Ì·Ù· Ô˘ Û˘Ó¤‚ËÛ·Ó Û’ ·˘ÙfiÓ Î·Ù¿ ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ Î·È Ô˘ Èı·ÓfiÓ Ó· Í·Ó·Û˘Ì‚Ô‡Ó Î·È ÛÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ.11 √ ÚÔÛ΢ÓËÌ·ÙÈÎfi˜ ÙfiÔ˜ ·fi ¿Ô„Ë ÈÂÚfiÙËÙ·˜ ÌÔÚ› Ó· ÈÂÚ·Ú¯Ëı› ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙËÓ ·ÎÙ›Ó· ÂÈÚÚÔ‹˜ Ô˘ ¤¯ÂÈ, ·Ó ‰ËÏ·‰‹ ˘ÂÚ‚·›ÓÂÈ Ù· ÙÔÈο fiÚÈ· ‹ οÔȘ ÊÔÚ¤˜ Î·È Ù· ÂıÓÈο. ∏ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ÚÔÛÎ˘Ó‹Ì·ÙÔ˜ ·ÔÙÂÏ› ÌÈ· ÂÎÔ‡ÛÈ· ‰È·‰Èηۛ·. øÛÙfiÛÔ, ÔÈ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ‰È·ÎÚ›ÛÂȘ Î·È ÈÂÚ·Ú¯‹ÛÂȘ (¤ÌÊ˘Ï˜, Ù·ÍÈΤ˜ Î·È ¿ÏϘ) ‰ÂÓ ·›ÚÔÓÙ·È Î·Ù¿ ÙÔ ÚÔÛ·ÓËÌ·, ·Ú¿ ÙËÓ ÈÛfiÙËÙ· Ô˘ ‰È·ÎËÚ‡ÛÛÂÈ Ë ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË, ·ÏÏ¿ ·ÓÙ·Ó·ÎÏÔ‡ÓÙ·È ·fi ·˘Ùfi Î·È ÂÓÈÛ¯‡ÔÓÙ·È.
4. ∏ ıÚËÛ΢ÙÈ΋ Ú·ÎÙÈ΋ ™ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, Î·È ÂȉÈο ÛÙȘ ·ÁÚÔÙÈΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜, Ë ıÚËÛΛ· Â›Ó·È Û˘Ó˘Ê·Ṳ̂ÓË Ì ÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓfiÙËÙ·. ∆Ô ıÚËÛ΢ÙÈÎfi Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ‚ÈÒÓÂÙ·È Î·È ÂÈÙÂÏÂ›Ù·È Ì¤Û· ·fi ÙÔ Ï‹ıÔ˜ ÙˆÓ ÂÎÎÏËÛÈÒÓ, ÙȘ ·Ì¤ÙÚËÙ˜ ÈÂÚ¤˜ ÂÈÎfiÓ˜ Î·È ·fi ÙȘ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈΤ˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜ (ÛÙ·˘ÚÔÎfiËÌ·, ÁÔÓ˘ÎÏÈۛ˜, Ù¿Ì·Ù·, Î.Ï.). ∏ Jill Dubisch12 ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ Ë ÂÏÏËÓÈ΋ ÔÚıÔ‰ÔÍ›· Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Î·Ù¿ Ôχ Ì ÙËÓ Ú·ÎÙÈ΋ ·Ú¿ Ì ÙÔ ÈÛÙ‡ˆ, Î·È Û˘ÓÂÒ˜, ÔÈ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÂÓÙfi˜ ‹ ÂÎÙfi˜ ÂÎÎÏËÛ›·˜, Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡Ó ÙË ıÚËÛΛ· ÁÈ· ÔÏÏÔ‡˜ ŒÏÏËÓ˜. ∏ ¶·Ó·Á›· ·ÔÙÂÏ› ÎÂÓÙÚÈ΋ ÌÔÚÊ‹ ·ÁÈfiÙËÙÔ˜ Î·È ÈÂÚfiÙËÙ·˜ ÛÙËÓ √ÚıÔ‰ÔÍ›· Î·È Ë ‚Ô‹ıÂÈ· Î·È ¯¿ÚË Ô˘ ·Ú¤¯ÂÈ ‰ÂÓ ÂÍÂȉÈ·ÂÙ·È (.¯. ÛÙ· Ì¿ÙÈ·), fiˆ˜ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Ì ¿ÏÏÔ˘˜ ·Á›Ô˘˜. ∂›Û˘, ÔÈ ÂÈÎfiÓ˜ η٤¯Ô˘Ó ÎÂÓÙÚÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÙËÓ ÔÚıÔ‰ÔÍ›·, ηıÒ˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙÔ Â›ÎÂÓÙÚÔ ÙˆÓ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÒÓ Ô˘ ÔÓÔÌ¿˙Ô˘ÌÂ: ÚÔÛ·ÓËÌ·. ∏ ÈÂÚ¿ ı·˘Ì·ÙÔ˘ÚÁfi˜ ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ Ù˘ °È¿ÙÚÈÛÛ·˜ ·ÔÙÂÏ› ÙÔÓ ·ÓÂÎÙ›ÌËÙÔ ıËÛ·˘Úfi Ù˘ ÌÔÓ‹˜ Î·È ÙÔ Î›ÓËÙÚÔ ÙÔ˘ ÚÔÛÎ˘Ó‹Ì·ÙÔ˜. ∂›Ó·È ·ÁÈÔÁÚ·ÊË̤ÓË Û ÛÎÏËÚfi ͇ÏÔ Î·ÛÙ·ÓÈ¿˜ ‰È·ÛÙ¿ÛÂˆÓ 51 35 ÂηÙÔÛÙ¿ Î·È ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ ÙËÓ ÙÚ˘ÊÂÚ‹ ÛÎËÓ‹ Ù˘ ÁÂÓÓ‹Ûˆ˜ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ Ì ·ÚfiÓÙ˜ ÙÔ˘˜ ÁÂÓÓ‹ÙÔÚ˜ πˆ·ÎÂ›Ì Î·È ÕÓÓ·. ∏ fiÏË ·Ú¿ÛÙ·ÛË Î·Ï‡ÊıËΠ·fi ·ÛË̤ÓÈ· ¤Ӊ˘ÛË ÙÔ 1863, ¤ÂÈÙ· ·fi ‰ˆÚ¿ ÙÔ˘ °˘ıÂÈ¿ÙË ∏Ï›· ¶·Ó·ÁÔ˘Ï¿ÎÔ˘, ˆ˜ ¤ÎÊÚ·ÛË Â˘ÁÓˆÌÔÛ‡Ó˘, ηÙfiÈÓ ıÂڷ›·˜ ÙÔ˘ ·fi ηϿ˙Ô˘Û· Ê˘Ì·Ù›ˆÛË Î·È ÌÂÙ¿ ·fi ÙË ‰È·ÌÔÓ‹ ÙÔ˘ › Ì·ÎÚfiÓ ÛÙË ÌÔÓ‹.13 ™˘¯Ó¿, Ë ÂÈÎfiÓ· ηχÙÂÙ·È Ì ÎÔÛÌ‹Ì·Ù· Î·È Ù¿Ì·Ù·, ÚÔÛÊÔÚ¤˜ ÙˆÓ È-
11. µÏ. Turner & Turner, fi.., Û. 6. 12. Dubisch, J., 2000, fi.. 13. ∆ËÓ Â¤Ó‰˘ÛË ¤Î·ÓÂ Ô ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ™Èı¿Î˘ ÛÙ· ∫‡ıËÚ· –Ì·ÚÙ˘Ú›· Ô˘ ÛÒ˙ÂÙ·È Û ÂÈÁÚ·Ê‹ ÛÙÔ Î¿Ùˆ ̤ÚÔ˜ Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜.
66
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÛÙÒÓ, Ù· ÔÔ›· –Ì·˙› Ì ÙȘ ÈÛÙÔڛ˜ Ô˘ Ù· Û˘Óԉ‡ԢӖ ·Ó··ÚÈÛÙÔ‡Ó ÙËÓ ›ÛÙË ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜, ·Ú¤¯Ô˘Ó ÌÈ· ÔÚ·Ù‹ Ì·ÚÙ˘Ú›· Ù˘ ‡·ÚÍ‹˜ Ù˘, ÂÈ΢ÚÒÓÔ˘Ó ÙË ‰‡Ó·ÌË Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ Ì ÙËÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ı·˘Ì¿ÙˆÓ Ù˘, ·ÏÏ¿ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó Î·È ÂÓÈÛ¯‡Ô˘Ó ÙȘ ‰Ôͷۛ˜ ÙÔ˘ ·ÚfiÓÙÔ˜. ∂˘ÓfiËÙÔ Â›Ó·È Ô ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi˜ ıÂÛÌfi˜ Ó· ÚÔˆı› Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ı·˘Ì¿ÙˆÓ ÁÈ· ÚÔÊ·Ó›˜ ÏfiÁÔ˘˜. ™ÙË Ï·˚΋ Ú·ÎÙÈ΋ Î·È ÂÌÂÈÚ›·, Û˘¯Ó¿ Ë ‰È¿ÎÚÈÛË ˘ÏÈ΋˜ ÂÈÎfiÓ·˜ Î·È ı›·˜ ·ÂÈÎfiÓÈÛ˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ¿ÓÙ· ÍÂοı·ÚË. ™˘¯Ó¿, Ë ÂÈÎfiÓ· ıˆÚÂ›Ù·È fiÙÈ ÂÌÂÚȤ¯ÂÈ ÙË ı›· ‰‡Ó·ÌË Î·È fi¯È ·ÏÒ˜ fiÙÈ ÙËÓ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ. °È· ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ Ù˘ °È¿ÙÚÈÛÛ·˜ ÔÏÏÔ› ÚÔÛ΢ÓËÙ¤˜/ÙÚȘ ÌÔ‡ ¤ÏÂÁ·Ó fiÙÈ Ë ¶·Ó·Á›· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Ì¤Û· ÛÙËÓ ÂÈÎfiÓ·, fiÙÈ Î·ÙÔÈΛ ̤۷ Û’ ·˘Ù‹Ó. ¢ÂÓ Â›Ó·È Ù˘¯·›Ô fiÙÈ ÔÏÏÔ›/¤˜ ÌÈÏÔ‡Û·Ó ·Â˘ı›·˜ ÛÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Î·È ÙËÓ ·Ú·Î·ÏÔ‡Û·Ó ÁÈ· οÔÈÔ ı·‡Ì· ‹ ÁÈ· ‚Ô‹ıÂÈ·. ªÔÚԇ̠ӷ ıˆڋÛÔ˘Ì fiÙÈ Ë ÂÈÎfiÓ· ·Ú›¯Â ÌÈ· ‚Ȉ̷ÙÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÙÔ˘ ı›Ԣ, ηıÒ˜ Ë √ÚıÔ‰ÔÍ›· ·ÔÙÂÏ› ıÚËÛΛ· ÙˆÓ ·ÈÛı‹ÛˆÓ.
5. °˘Ó·›Î˜ Î·È ÚÔÛ·ÓËÌ· ∏ Á˘Ó·›Î· ¤¯ÂÈ È‰È·›ÙÂÚË Û¯¤ÛË Ì ÙË ıÚËÛΛ·, ηıÒ˜ ·ÔÙÂÏ› ÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ‰È·¯ÂÈÚ›ÛÙÚÈ· Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜.14 ∆Ô ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë ÂÎÎÏËÛ›· ıˆÚ› ÙË Á˘Ó·ÈΛ· ʇÛË ÈÔ ÌÈ·Ú‹ Î·È ·Ì·Úوϋ, Èı·ÓfiÓ Ó· ÂÓÈÛ¯‡ÂÈ ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙË ıÚËÛΛ·, ˆ˜ ̤ÛÔÓ ÂÍÈϤˆÛ˘. √È Á˘Ó·›Î˜ ÚÔÛ΢ӋÙÚȘ ̤۷ ·fi ÌÈ· ȉÈfiÙ˘Ë ÂÓÛÒÌ·ÙË, ‚Ȉ̷ÙÈ΋ Î·È Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈ΋ ÁÏÒÛÛ· ÂͤÊÚ·˙·Ó ÙÔ ÛˆÌ·ÙÈÎfi Î·È „˘¯ÈÎfi ÙÔ˘˜ fiÓÔ, Ù· ‚¿Û·Ó·, ÙȘ Ô‰‡Ó˜ Î·È Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘˜ ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜, ÂÈÙÂÏÒÓÙ·˜ ÙË ıËÏ˘ÎfiÙËÙ· Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙËÓ ÂÓ¿ÚÂÙË Î·È ˘ÔÌÔÓÂÙÈ΋ ÌËÙ¤Ú·. ¶·Ú’ fiÏÔ ÏÔÈfiÓ Ô˘ ÔÈ ÂıÓÔÁÚ·ÊÈΤ˜ ÌÂϤÙ˜ ı¤ÏÔ˘Ó ÙË Á˘Ó·›Î· Ó’ ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙË ÛÊ·›Ú· ÙÔ˘ ȉȈÙÈÎÔ‡, ÔÈ Á˘Ó·›Î˜ ‹Ù·Ó ·˘Ù¤˜ Ô˘ Á›ÓÔÓÙ·Ó Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ‰ËÌfiÛÈÔ «ı¤·Ì·» ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙ· Ì¿ÙÈ· ·ÁÓÒÛÙˆÓ ‹/Î·È Û˘ÁÁÂÓÒÓ Î·È Ê›ÏˆÓ. ∆Ô Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ·˘Ùfi ÔÓÔÌ¿˙ÂÈ Ô Loring Danforth15 ·ÓÙÈÛÙÚÔÊ‹. °›ÓÔÓÙ·È ‰ËÏ·‰‹ «¿Ó‰Ú˜» ÛÙÔ ‚·ıÌfi Ô˘ ÂÈÛ¤Ú¯ÔÓÙ·È ÛÙÔ ‰ËÌfiÛÈÔ ¯ÒÚÔ Î·È ˘ÈÔıÂÙÔ‡Ó ‰ËÌfiÛÈÔ˘˜ ÚfiÏÔ˘˜. ∆Ô ÚÔÛ·ÓËÌ· ÏÔÈfiÓ, fiˆ˜ Î·È Ë ıÚËÛΛ·, ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ·, ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙÔ ‰ËÌfiÛÈÔ, Â͈-ÔÈÎÈ·Îfi ¯ÒÚÔ ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ Î·È Â‰›Ô ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÔÏÔÎÏËÚÒÓÂÙ·È Ë ÔÈÎȷ΋ ÙÔ˘˜ ‰‡Ó·ÌË. ∂›Û˘, Ì ÙËÓ ·ÈÛıËÙÈ΋ ÙÔ˘ fiÓÔ˘, Ù˘ Ô‰‡Ó˘ Î·È Ù˘ ·Ú¿ÎÏËÛ˘, ÔÈ Á˘Ó·›Î˜ Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡Ó ¤Ó·Ó ÙÚfiÔ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ‰È·Ì·ÚÙ˘Ú›·˜ ÁÈ· ÙËÓ ˘Ô‰Â¤ÛÙÂÚË ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÙÔ˘˜ ı¤ÛË Î·È ÙÔ ÚfiÏÔ ÙÔ˘˜.
14. µÏ. Dubisch, J., fi.., 2000. 15. Danforth, fi..
I∂ƒ√ ¶ƒ√™∫À¡∏ª∞ ™∆∏¡ ¶∞¡∞°π∞ ∆∏ °π∞∆ƒπ™™∞ ∆√À T∞Ω°∂∆√À
67
µπµ§π√°ƒ∞ºπ∞ •ÂÓfiÁψÛÛË Flax, J., “Postmodernism and gender relations in feminist theory”, Signs, 12, 4, 1987, pp.621-43. Hammersley, M. / Atkinson, P., Ethnography: Principles in Practice, London, Routledge, 21995. Naples, N., Feminism and Method: Ethnography, Discourse, and Activist Research, London, Routledge, 2003. Nicolson, L. (ed.) Feminism / Postmodernism, London, Routledge, 1990. Skeggs, B., “Situating the production of feminist ethnography, in Maynard”, M./Purvis, J. (eds) Researching Women’s Lives from a Feminist Perspective, London, Taylor & Francis, 1994, pp.72-92. Turner, V., Dramas, Fields, and Metaphors: Symbolic Action in Human Society, Ithaca, Cornell University Press, 1974. Turner, V., The Anthropology of Performance, New York, Performing Arts Journal, 1988. Turner, V./Turner, E., Image and Pilgrimage in Christian Culture, New York, Columbia University Press, 1978. Weedon, C., Feminist Practice and Poststructuralist Theory, Oxford, Blackwell, 21996.
∂ÏÏËÓfiÁψÛÛË °Î¤ÊÔ˘-ª·‰È·ÓÔ‡, ¢., ∞ÓıÚˆÔÏÔÁÈ΋ £ÂˆÚ›· Î·È ∂ıÓÔÁÚ·Ê›·: ™‡Á¯ÚÔÓ˜ ∆¿ÛÂȘ, ∞ı‹Ó·, ∂ÏÏËÓÈο °Ú¿ÌÌ·Ù·, 1998. °Î¤ÊÔ˘-ª·‰È·ÓÔ‡, ¢., (ÂÈÌ.) ¶ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ Î·È ∂ıÓÔÁÚ·Ê›·: ∞fi ÙÔÓ ∂ıÓÔÁÚ·ÊÈÎfi ƒÂ·ÏÈÛÌfi ÛÙËÓ ¶ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋ ∫ÚÈÙÈ΋, ∞ı‹Ó·, ∂ÏÏËÓÈο °Ú¿ÌÌ·Ù·, 1999. Danforth, L., ∆· ∞Ó·ÛÙÂÓ¿ÚÈ· Ù˘ ∞Á›·˜ ∂ϤÓ˘: ¶˘ÚÔ‚·Û›· Î·È £ÚËÛ΢ÙÈ΋ £Âڷ›·, ∞ı‹Ó·, ¶Ï¤ıÚÔÓ, 1995. Dubisch, J., ∆Ô £ÚËÛ΢ÙÈÎfi ¶ÚÔÛ·ÓËÌ· ÛÙË ™‡Á¯ÚÔÓË ∂ÏÏ¿‰·: ªÈ· ∂ıÓÔÁÚ·ÊÈ΋ ¶ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË, ∞ı‹Ó·, ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·, 2000. Geertz, C., ∏ ∂ÚÌËÓ›· ÙˆÓ ¶ÔÏÈÙÈÛÌÒÓ, ∞ı‹Ó·, ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·, 2003. πÁÁϤÛË, Ã., (ÂÈÌ.) √ ∞Ó·ÛÙÔ¯·ÛÌfi˜ ÛÙË ºÂÌÈÓÈÛÙÈ΋ ŒÚ¢ӷ: ™ÎÈ·ÁÚ¿ÊËÛË ªÈ·˜ ∞ÌÊ›ı˘Ì˘ ™¯¤Û˘, ∞ı‹Ó·, √‰˘ÛÛ¤·˜, 2001. ¶ËÁÈ¿ÎË, ¶., ∂ıÓÔÁÚ·Ê›·: ∏ ªÂϤÙË Ù˘ ∞ÓıÚÒÈÓ˘ ¢È¿ÛÙ·Û˘ ÛÙËÓ ∫ÔÈÓˆÓÈ΋ Î·È ¶·È‰·ÁˆÁÈ΋ ŒÚ¢ӷ, ∞ı‹Ó·, °ÚËÁfiÚ˘, 1988. ™ˆÙ‹ÚÈÔ˜ (ÌËÙÚÔÔÏ›Ù˘ °˘ı›Ԣ & √ÈÙ‡ÏÔ˘), πÛÙÔÚ›· Î·È ∞ÈÛıËÙÈ΋ Ù˘ πÂÚ¿˜ ªÔÓ‹˜ «¶·Ó·Á›· Ë °È¿ÙÚÈÛÛ·», ∫·Ï·Ì¿Ù·, 1979.
Abstract The present study consists an ethnographic research in the field, on the place of pilgrimage at the monastery of Virgin Mary of Giatrissa in mountain Taygetos. The study regards pilgrimage as a multilevel cultural field of variety dis-
68
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
courses, which constitutes the entire religious performance. In these discourses a predominant position is held by the gender influence on religious role and particularly the role of women on the entire “construction” of religious action, as the main handler of family spirituality. Furthermore, the place, the procedure of the worship act, the conduct of the pilgrims, are examined, and generally the intimate relationship between society and religion. The methodological approach is based on the trend of postmodern feminism, having as a result a critically reflexive narrative, as a combination of ethnographic description is attempted, based on personal experience.
¶ƒ√π∫√™Àªºø¡∞ √π∆À§√À (1837 - 1848) «¡˘ÌÊ¢ı›˜ ÙËÓ ÂÈÚË̤ÓËÓ ..., ¤Ï·‚ÂÓ ÂȘ Úԛη …» ∫·ÏÏÈfiË °·‚·Ï¿ ¶ÚÔ˚Ûٷ̤ÓË °.∞.∫. ¡. §·ÎˆÓ›·˜
¶ÂÚ›ÏË„Ë ∆· ÚÔÈÎÔÛ‡Ìʈӷ, ·ÏÏ¿ Î·È Ù· «¤ÁÁÚ·Ê· ÚÔ˜ ·ÓÙÈηٿÛÙ·ÛË Ù˘ Úԛη˜», Ô˘ Û˘ÓÙ¿¯ıËÎ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ™˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ·ÊÔ‡ÓÙ˜ ∂ÈÚËÓÔ‰›Î˜ √ÈÙ‡ÏÔ˘ ·fi ÙÔ 1837 ¤ˆ˜ ÙÔ 1848 Î·È Ê˘Ï¿ÛÛÔÓÙ·È Û‹ÌÂÚ· ÛÙ· °.∞.∫. - ∞گ›· ¡. §·ÎˆÓ›·˜, Ì·˜ ·Ú¤¯Ô˘Ó ÛËÌ·ÓÙÈο ÎÔÈÓˆÓÈο, ÔÈÎÔÓÔÌÈο Î·È ÔÏÈÙÈÛÙÈο ÛÙÔȯ›· ÁÈ· ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹. √ «√ÚÁ·ÓÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ¢ÈηÛÙËÚ›ˆÓ Î·È ™˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁڿʈӻ ÙÔ˘ 1834, Ô ıÂÛÌfi˜ ÙÔ˘ Û˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ·ÊÔ‡ÓÙÔ˜ ÂÈÚËÓÔ‰›ÎË Î·È ÙÔ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfi ‰Èη›ˆÌ· Ô˘ ¤‰ÈÓ ÛÙȘ Á˘Ó·›Î˜ ÙÔ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·Îfi ‰›Î·ÈÔ ÙÔ˘ ›ÛËÌÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, ¤ÙÚ„·Ó ÙË Û‡ÓÙ·ÍË ÙˆÓ Â›ÛËÌˆÓ ÚÔÈÎÔÛ˘ÌÊÒÓˆÓ Î·È ÙˆÓ «ÂÁÁÚ¿ÊˆÓ ÚÔ˜ ·ÓÙÈηٿÛÙ·ÛË Ù˘ Úԛη˜» Î·È ÛÙËÓ Â·Ú¯›· √ÈÙ‡ÏÔ˘ Î·È ÙË ‰È·ÛÊ¿ÏÈÛË Ù˘ ÂÚÈÔ˘Û›·˜ Ù˘ Ó‡Ê˘. ª¤Û· ·fi Ù· Û˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ·ÊÈο ·˘Ù¿ ¤ÁÁÚ·Ê· ÚÔ·ÙÔ˘Ó ÛÙÔȯ›· ÁÈ· ÙÔ˘˜ ∂ÈÚËÓÔ‰›Î˜ Î·È ÙÔ˘˜ ·ÓÙÈηٷÛٿ٘ ÙÔ˘˜ ηıÒ˜ Î·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÚÔÈÎÔ‰fiÙ˜, ÙÔ˘˜ ÚÔÈÎÔÏ‹Ù˜ Î·È ÙÔ˘˜ Ì¿ÚÙ˘Ú˜: ÔÓfiÌ·Ù·, ·ÁÁ¤ÏÌ·Ù·, ÙfiÔÈ Î·Ù·ÁˆÁ‹˜. ™ËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ·ÓÙÏԇ̠›Û˘ ÁÈ· ÙÔ ‡„Ô˜ Î·È ÙÔ Â›‰Ô˜ Ù˘ Úԛη˜: ÚÔ‡¯·, ÎÔÛÌ‹Ì·Ù·, ·ÁÚÔ›, ¯ˆÚ¿ÊÈ·, ÔÈ˘. ™ÙËÓ Ô˘Û›· ÔÈ ‰ÈηÈÔڷ͛˜ ·˘Ù¤˜ ·Ó·Û˘Óı¤ÙÔ˘Ó ÙË ˙ˆ‹ Ù˘ ÌÈÎÚ‹˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ ÙˆÓ ÙfiÙ ¢‹ÌˆÓ √ÈÙ‡ÏÔ˘, §Â‡ÎÙÚÔ˘, ∫ÔÏÔ΢Óı›Ô˘, ∫·Ú˘Ô˘fiψ˜ Î·È ª·Ï¢ڛԢ. ™Ù· °.∞.∫. - ∞گ›· ¡. §·ÎˆÓ›·˜ ‰È·ÛÒ˙ÔÓÙ·È Ù· ÚÒÙ· Û˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ·ÊÈο ¤ÁÁÚ·Ê· Ô˘ Û˘Ó¤Ù·ÍÂ Ô ™˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ·ÊÒÓ ∂ÈÚËÓÔ‰›Î˘ √ÈÙ‡ÏÔ˘ ηٿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô 1837-1848, Ù· ÔÔ›· ÚÔÊ·ÓÒ˜ ηٷ٤ıËÎ·Ó ÙÔ 1939 ÛÙÔ ÙfiÙ πÛÙÔÚÈÎfi ∞Ú¯Â›Ô ™¿ÚÙ˘ ÌÂÙ¿ ·fi ÙȘ ÚÔÛ¿ıÂȘ ÙÔ˘ ªËÙÚÔÔÏ›ÙÔ˘ ¢ÈÔÓ˘Û›Ô˘ ¢¿ÊÓÔ˘ ÁÈ· ÙÔÓ ÂÌÏÔ˘ÙÈÛÌfi ÙÔ˘. ∞fi Ù· 2.051 Û˘Ì‚fiÏ·È·1 ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÛÙ· °.∞.∫. - ∞گ›· ¡. §·Îˆ-
1. ∆ËÓ ÂÚ›Ô‰Ô 1837-1840 Ù· Û˘Ì‚fiÏ·È· ‹Ù·Ó 454, ÂÚ›Ô˘ ‰ËÏ·‰‹ 100 οı ¯ÚfiÓÔ, ÙÔ 1841 ‰ÈÏ·ÛÈ¿ÛÙËηÓ, 229, ÙÔ 1842 ‰ÈÏ·ÛÈ¿ÛÙËÎ·Ó ÂÎ Ó¤Ô˘, 482, ÙÔ 1843 ·ӋÏı·Ó ÛÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË ÔÛfiÙËÙ·, 243, ÙÔ 1844-1845 ‹Ù·Ó 205 Î·È ÙÔ 1846-1848 ‹Ù·Ó 438. ∆· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· Û˘Ì‚fiÏ·È· Û˘ÓÙ¿¯ıËÎ·Ó ÙÔ 1842.
70
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
Ó›·˜ ÛÒ˙ÔÓÙ·È 1.803. ∆· Û˘Ì‚fiÏ·È· ·˘Ù¿ Û˘Ó¤Ù·ÛÛÂ Ô ÂοÛÙÔÙ «™˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ·ÊÒÓ ∂ÈÚËÓÔ‰›Î˘ √ÈÙ‡ÏÔ˘». ∆· ∂ÈÚËÓÔ‰ÈΛ· ÚˆÙÔÛ˘ÛÙ‹ıËÎ·Ó Ì ÙË ‰È¿Ù·ÍË ÙÔ˘ ∫·Ô‰›ÛÙÚÈ· «¶ÂÚ› ‰ÈÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ ¢ÈηÛÙËÚ›ˆÓ» ÛÙȘ 19-12-1828.2 √ÚÁ·ÓÒıËηÓ, fï˜, Ì ÙÔÓ «ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi ÙˆÓ ¢ÈηÛÙËÚ›ˆÓ Î·È ÙˆÓ ™˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ·Ê›ˆÓ» ÛÙȘ 21 π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ (2 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘) 1834.3 ™ÙËÓ ÂÚÈʤÚÂÈ· ÙÔ˘ οı ∂ÈÚËÓÔ‰ÈΛԢ ¤Ú ӷ ¤¯ÂÈ ÙËÓ ¤‰Ú· ÙÔ˘ ¤Ó·˜ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Û˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ¿ÊÔ˜.4 ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ¿ÚıÚÔ 168 ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ «ÂȘ fiÛ· ∂ÈÚËÓÔ‰ÈΛ· ‰ÂÓ ‰ÈˆÚ›ÛıË ÂÈÛ¤ÙÈ ™˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ¿ÊÔ˜, ∂ÈÚËÓÔ‰›Î˘ ÂÎÏËÚÔ› ÂÓÙ·˘ÙÒ Ù· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ™˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ¿ÊÔ˘». ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ¿ÚıÚÔ 5 ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ «¶·Ó ∂ÈÚËÓÔ‰ÈΛÔÓ Û‡ÁÎÂÈÙ·È ÂÍ ÂÓfi˜ ∂ÈÚËÓÔ‰›ÎÔ˘, ÂÓfi˜ °Ú·ÌÌ·Ù¤ˆ˜ Î·È ‰‡Ô ¶·Ú¤‰ÚˆÓ, ÂÍ ˆÓ Ô ÂȘ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Ú¤ÂÈ Ó· ηÙÔÈ΋ ÂȘ ÙËÓ Î·ı¤‰Ú·Ó ÙÔ˘ ∂ÈÚËÓÔ‰ÈΛԢ». ∆Ô 1837 ™˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ·ÊÒÓ ∂ÈÚËÓÔ‰›Î˘ √ÈÙ‡ÏÔ˘ ‹Ù·Ó Ô ¢. °ÎÈÙ·Ú¿ÎÔ˜, ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 1837 Î·È ÙÔ 1838 Ô °ÂÒÚÁÈÔ˜ ∏ÏÈ¿‰Ë˜, ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô 1839-1840 Ô °ÂÒÚÁÈÔ˜ ∆ÛÈÁÎÔ˘Ú¿ÎÔ˜, ÙÔ 1842 ÔÈ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ ªÂÓfiÔ˘ÏÔ˜ Î·È πˆ¿ÓÓ˘ ªÔ˘Ù˙Ô˘Ú›‰Ë˜, ÙÔ 1843 ÔÈ πˆ¿ÓÓ˘ ªÔ˘Ù˙Ô˘Ú›‰Ë˜, ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ªÈ¯·‹Ï ∫·˙‹˜ Î·È ¶. ∞ı·Ó·ÛÈ¿‰Ë˜, ÙÔ 1844 ÔÈ ¶. ∞ı·Ó·ÛÈ¿‰Ë˜ Î·È ¶·Ó·ÁÈÒÙ˘ ¢. ∆Û·ÁοÚ˘ Î·È ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô 1845-1848 Ô ª·Ùı·›Ô˜ ™·Ï·Ê·Ù›ÓÔ˜. ¢˘ÛÙ˘¯Ò˜ Ô ÚÒÙÔ˜ ∂ÈÚËÓÔ‰›Î˘ ‹Ù·Ó ·Ì·ı‹˜ Î·È ·Ó¿ÍÈÔ˜, fiˆ˜ ·ÔηχÙÂÙ·È ·fi ÙÔ ¤ÁÁÚ·ÊÔ ÙÔ˘ ¢ÈÔÈÎËÙ‹ §·ÎˆÓ›·˜ ¶.¶Ô‡ÏÔ˘ ÛÙȘ 20.4.1837, Ô ÔÔ›Ô˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ:5 «∫·È Ë Î·ÙˆÙ¤Ú· ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË ÂȘ ÙËÓ ª¿ÓËÓ Ì¤ÓË ÂȘ ¯Â›Ú·˜ ·ÓıÚÒˆÓ ·Ì·ıÒÓ Î·È ·Ó·Í›ˆÓ. √ ∂ÈÚËÓÔ‰›Î˘ √ÈÙ‡ÏÔ˘ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ °ÎÈÙ·Ú¿ÎÔ˜ Ó·‡Ù˘ ÙÔ Â¿ÁÁÂÏÌ· Â›Ó·È ‰È· ÙÔ ÂÈÚËÓÔ‰ÈΛÔÓ ·Ó›Î·ÓÔ˜ fiÛÔÓ ‰È· ÙËÓ ·Ì¿ıÂÈ¿Ó ÙÔ˘ ηıÒ˜ Î·È ÙËÓ ·Û˘ÓËıÈÛ›· ÙÔ˘. ¶·Ú·ÙËÚÒ fiÙÈ ÔÈ ∂ÈÚËÓÔ‰›Î·È ÂȘ ÙËÓ ª¿ÓËÓ Ú¤ÂÈ ·Ó·Áη›ˆ˜ Ó· ÌËÓ Â›Ó·È ÂÓÙfiÈÔÈ Î·È Â›Ó·È Â˘¯‹˜ ¤ÚÁÔÓ Ë °Ú·ÌÌ·Ù›· Ù˘ ¢ÈηÈÔÛ‡Ó˘ Ó· ÂÓÓÔ‹ÛË Ù·˜ ÔÏ›Á·˜ Ù·‡Ù·˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ÌÔ˘». ÿÛˆ˜ ÁÈã ·˘Ùfi ÙÔ ›‰ÈÔ ¤ÙÔ˜ ·ÓÙÈηٷÛÙ¿ıËΠ·fi ÙÔÓ °ÂÒÚÁÈÔ ∏ÏÈ¿‰Ë. ∞fi Û˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ·ÊÈο ¤ÁÁÚ·Ê· ÙÔ˘ 1840 ÏËÚÔÊÔÚԇ̷ÛÙ fiÙÈ Ô ÂÈÚËÓÔ‰›Î˘ ª·Ùı·›Ô˜ ™·Ï·Ê·Ù›ÓÔ˜ ‹Ù·Ó ÎÙËÌ·Ù›·˜ ·fi ÙÔ √›Ù˘ÏÔ. ™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ Ô ™˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ¿ÊÔ˜ Î·È ∂ÈÚËÓÔ‰›Î˘ ΈχÂÙÔ, ÙËÓ Û‡ÓÙ·ÍË ÙˆÓ ÂÁÁÚ¿ÊˆÓ ·ÓÂÏ¿Ì‚·Ó ÓfiÌÈÌ· «Ô ·Ó·ÏËÚÒÓ ÙÔÓ ÎˆÏ˘fiÌÂÓÔÓ ™˘Ì‚Ô-
2. «¶ÂÚ› ÙˆÓ ∂ÈÚËÓÔ‰ÈÎÒÓ. ¶·Ú. 4, fiÔ˘ ¤Ó·˜ ‰ËÌÔÁ¤ÚˆÓ ÂÎÙÂÏ› Î·È Ù· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ∂ÈÚËÓÔ‰›ÎÔ˘, fiÔ˘ ‰Â Â›Ó·È Ï›ÔÓ˜ ÂÍ ·˘ÙÒÓ, ÂÎϤÁÂÈ ¤Ó· Ë ∫˘‚¤ÚÓËÛȘ….». °ÂÓÈ΋ ∂ÊËÌÂÚ›˜ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜, ÙÔ˘ 1828 ¤ÙÔ˘˜. 3. «∂Ș ¿Û·Ó ·گ›·Ó Û˘ÛÙ·›ÓÂÙ·È ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÂÓ ∂ÈÚËÓÔ‰ÈΛÔÓ». ÕÚıÚ. 2 , «ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ ¢ÈηÛÙËÚ›ˆÓ Î·È ™˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ·Ê›ˆÓ, 1834». £ÂṲ́˜ ∂˘¯·ÚÈÛٛ˜ ÔÊ›ÏÔÓÙ·È ÛÙÔ ™˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ·ÊÈÎfi ™‡ÏÏÔÁÔ ∂ÊÂÙ›ˆÓ ∞ıËÓÒÓ, ¶ÂÈÚ·ÈÒ˜, ∞ÈÁ·›Ô˘ Î·È ¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ÔχÙÈÌË ‚Ô‹ıÂÈ· Ô˘ Ì·˜ ·Ú›¯Â. 4. ª¿Ô˘ÚÂÚ °Î.§. , √ ∂ÏÏËÓÈÎfi˜ Ï·fi˜, ∞ı‹Ó· , ÂΉfiÛÂȘ ∞ÊˆÓ ∆ÔÏ›‰Ë, 1976, Û. 637. 5. ¶Ô˘ÏËÌÂÓ¿ÎÔ˜ Õ., ∏ ª¿ÓË Û ÎÈÙÚÈÓÈṲ̂ӷ ¯·ÚÙÈ¿, Ù˘¯¤˜ Ù˘ Ì·ÓÈ¿ÙÈ΢ ÈÛÙÔÚ›·˜ ̤۷ ·fi Ù· ¤ÁÁÚ·Ê· ÙˆÓ °.∞.∫., ∞‰Ô‡ÏˆÙË ª¿ÓË, 13 (1996), Û. 22-23.
¶ƒ√π∫√™Àªºø¡∞ Oπ∆À§√À (1837 - 1848)
71
Ï·ÈÔÁÚ¿ÊÔÓ Î·È ∂ÈÚËÓÔ‰›ÎËÓ √ÈÙ‡ÏÔ˘… ÂÈÚËÓÔ‰ÈÎÂÈ·Îfi˜ ¿Ú‰ÚÔ˜», fiˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó Ù· Û˘Ì‚fiÏ·È·, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ÓfiÌÔ ÙÔ˘ 1836.6 ∆ËÓ ÂÚ›Ô‰Ô 1837-1844 ÂÈÚËÓÔ‰ÈÎÂÈ·Îfi˜ ¿Ú‰ÚÔ˜ ‰‹ÏˆÓÂ Ô ¡. ™ÈÙÛÈÚ¿ÎÔ˜, ÙÔ 1838 ¿Ú‰ÚÔ˜ ‹Ù·Ó Î·È Ô ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ ∫Ô˘ÛÔ˘Ï¿ÎÔ˜, ÙÔ 1843-1844 Î·È Ô πˆ¿ÓÓ˘ ∫Ô˘ÛÔ˘Ï¿ÎÔ˜. ∆ËÓ ÂÚ›Ô‰Ô 1845-1848 ÂÈÚËÓÔ‰ÈÎÂÈ·Îfi˜ ¿Ú‰ÚÔ˜ ‰‹ÏˆÓÂ Ô ¶¤ÙÚÔ˜ ¡ÈÎÔÏ¿ÎÔ˜, ÙÔ 1845 ‰Â Î·È ÔÈ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ ∫.∫Ô˘ÛÔ˘Ï¿ÎÔ˜ Î·È ªÈ¯·‹Ï ¶ÈÎÔÏ¿Î˘. √È Û˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ·ÊÈΤ˜ Ú¿ÍÂȘ Û˘ÓÙ¿ÛÛÔÓÙ·Ó ÛÙÔ ∂ÈÚËÓÔ‰ÈÎÂÈ·Îfi ηٿÛÙËÌ· ÛÙËÓ ∞ÚÂfiÔÏË, Ô˘ ÛÙÂÁ¿ÛÙËΠÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô 1837-1842 ÛÙȘ ÔÈ˘ ÙˆÓ ¶È¤ÚÔ˘ ∆Û·Ô˘Ù¿ÎÔ˘, ¢ËÌËÙÚ›Ô˘ ∫Ô˘ÚÙ¿ÎË Î·È °ÂˆÚÁ›Ô˘ °ÎÈÙ¿ÎÔ˘. ∆ËÓ ÂÚ›Ô‰Ô 1843-1848 ÙÔ ∂ÈÚËÓÔ‰ÈÎÂÈ·Îfi ηٿÛÙËÌ· ÌÂٷʤÚıËΠÛÙÔ §È̤ÓÈ, ÛÙȘ ÔÈ˘ ÙˆÓ ¶ÂÙÚÔ‡ÓË ∆˙·Ó¿ÎÔ˘, ¶¤ÙÚÔ˘ ª·˘ÚÔÌȯ¿ÏË Î·È πˆ¿ÓÓÔ˘ £. ∆˙·Î¿ÎË.7 ™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙˆÓ ÚÔÈÎÔÛ˘ÌÊÒÓˆÓ Ë ÌÔÓ·‰È΋ ÊÔÚ¿ Ô˘ Ë ‰ÈηÈÔÚ·Í›· Û˘ÓÙÂϤÛÙËΠ۠¿ÏÏÔ Ì¤ÚÔ˜, ‹Ù·Ó ÛÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘ ¶·Ó¿ÁÔ˘ ÃÚÈÛÙ¤· ÛÙËÓ ∞ÚÂfiÔÏË ÙÔ 1848, ÁÈ· ÏÔÁ·ÚÈ·ÛÌfi ÙÔ˘ Ù˘ÊÏÔ‡ ÈÂÚÔÌfiÓ·¯Ô˘ π¿Îˆ‚Ô˘ °Ô˘Ï¿ÙÔ˘. ∆· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi Ù· Û˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ·ÊÈο ¤ÁÁÚ·Ê· ‹Ù·Ó ÏËÚÂÍÔ‡ÛÈ· (40%), ¯ÚˆÛÙÈο (‰·ÓÂÈÛÙÈο) (20%) Î·È ˆÏËÙ‹ÚÈ· (ÔÈÎÈÒÓ, ÂÚÈ‚ÔÏ›ˆÓ, ÎÙËÌ¿ÙˆÓ, ·ÁÚÒÓ, ÂÚÈÔ˘ÛÈÒÓ, ÔÌÔÏfiÁˆÓ, ÏÔ›ˆÓ Î·È ÚÔ˚fiÓÙˆÓ) (20%), ÂÓÒ ÙÔ ˘fiÏÔÈÔ 20% ‹Ù·Ó: ‰È·ı‹Î˜, Û˘ÌʈÓËÙÈο, ÂÓÔÈÎÈ·ÛÙ‹ÚÈ·, ·ÓÙÈηٷÛÙ¿ÛÂȘ ÛÙÚ·ÙÔ‡ Î·È ÂÚÈÔ˘ÛÈÒÓ, ‰È·ÈÙËÙÈο, ‰È·Ì·ÚÙ˘Ú‹ÛÂȘ, ·Ú·¯ˆÚËÙ‹ÚÈ·, ÂÍÔÊÏËÙÈο, ÂÁÁ˘ËÙÈο Î·È ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ÚÔÈÎÔÛ‡Ìʈӷ. ÿ‰È· ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÂÈÎfiÓ· ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È Î·È ·fi ÙȘ Û˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ·ÊÈΤ˜ Ú¿ÍÂȘ ÙÔ˘ ªÂÛÔÏÔÁÁ›Ô˘ Î·È Ù˘ ¡·˘¿ÎÙÔ˘ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô 1835-18398 Î·È ÙÔ˘ ¡ËÛ›Ô˘ ªÂÛÛËÓ›·˜ ÙÔ 1835.9 √È Û˘Ó·ÏÏ·ÛÛfiÌÂÓÔÈ Î˘Ú›ˆ˜ ÂӉȷʤÚÔÓÙ·Ó ÁÈ· ¶ÏËÚÂÍÔ‡ÛÈ·, ¶ˆÏËÙ‹ÚÈ· Î·È ¢·ÓÂÈÛÌÔ‡˜. ∆· ÚÔÈÎÔÛ‡Ìʈӷ Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ 1837-1848 ‹Ù·Ó ÂÏ¿¯ÈÛÙ·: ÌfiÏȘ ÂÙ¿, fï˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÂÚ› ·˘ÙÒÓ ·ÓÙÏԇ̠·fi ¿ÏÏ· 8 ¤ÁÁÚ·Ê· «ÚÔ˜ ·ÓÙÈηٿÛÙ·ÛË Ù˘ Úԛη˜». √ Û˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ·ÊÒÓ ÂÈÚËÓÔ‰›Î˘ √ÈÙ‡ÏÔ˘ Û˘Ó¤Ù·Í ÙÔ ÚÒÙÔ
6. ¡fiÌÔ˜ «¶ÂÚ› ™˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ¿ÊˆÓ Î·È ÙˆÓ ¯ÚÂÒÓ ·˘ÙÒÓ», ¿ÚıÚÔ 2. «∂Ș Ù· ̤ÚË ÂΛӷ, fiÔ˘ ÔÈ ∂ÈÚËÓÔ‰›Î·È ÂÎÏËÚÔ‡ÛÈ Î·È Ù· ÙˆÓ ™˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ¿ÊˆÓ ¤ÚÁ·, ÔÈ ¿Ú‰ÚÔÈ ‹ ·˜ ¿ÏÏÔ˜, fiÛÙȘ ‰È ¤ÏÏÂÈ„ÈÓ ÙÔ‡ÙˆÓ ‰‡Ó·Ù·È ηٿ ÙÔ ·fi 21 π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ (2 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘) 1834 ‰È¿Ù·ÁÌ· Ó· ÚÔÛÎÏËıË ÂȘ ·Ó·Ï‹ÚˆÛÈÓ ÙˆÓ ı¤ÛÂÒÓ ÙˆÓ, ı¤ÏÔ˘Ó ÂÎÏËÚÔ› Ù· ¯Ú¤Ë ÙˆÓ ÂÈÚËÓÔ‰ÈÎÒÓ, (fiÙ·Ó ·˘ÙÔ› Â›Ó·È ·fiÓÙ˜ ‹ ΈχÔÓÙ·È) ÙfiÛÔÓ Ù· ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓ· ÂȘ ÙÔ ∂ÈÚËÓÔ‰ÈΛÔÓ, fiÛÔÓ Î·È Ù· ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓ· ÂȘ ÙÔ ™˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ·Ê›ÔÓ», º∂∫ 11, 21 ª·ÚÙ›Ô˘ (2 ∞ÚÈÏ›Ô˘) 1836. 7. ∫·Ù¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô 1845-1852 ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· Ù˘ ÂÓÈ·›·˜ ·گ›·˜ °˘ı›Ԣ Î·È √ÈÙ‡ÏÔ˘ ‹Ù·Ó ÙÔ §È̤ÓÈ. ™ÎÈ·‰¿˜ ∂Ï. °., πÛÙÔÚÈÎfi ¢È¿ÁÚ·ÌÌ· ÙˆÓ ¢‹ÌˆÓ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ 1833-1912, ∞ı‹Ó· ÀÔ˘ÚÁÂ›Ô ∂ÛˆÙÂÚÈÎÒÓ, ∆.∂.¢.∫. ∞ÚÁÔÏ›‰Ô˜, 1993, ÛÛ. 372, 387, 394, 403. 8. ª·Î·‰‹Ì·-•Ô˘ÚÁÈ¿ ª., ∆Û·ÙÛ¿ ™., ™˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ·ÊÈΤ˜ ¶Ú¿ÍÂȘ ªÂÛÔÏÔÁÁ›Ô˘ ¤ÙÔ˘˜ 1835, ÂÚÈÏ‹„ÂȘ-¢ÚÂÙ‹ÚÈ·, ªÂÛÔÏfiÁÁÈ, °.∞.∫. - ∞گ›· ¡. ∞ÈÙˆÏԷηÚÓ·Ó›·˜, 1992. ∫·È ª·Î·‰‹Ì·-•Ô˘ÚÁÈ¿ ª., ∆Û·ÙÛ¿ ™., ™˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ·ÊÈΤ˜ ¶Ú¿ÍÂȘ ¡·˘¿ÎÙÔ˘ ÂÙÒÓ 1835-1839, ÂÚÈÏ‹„ÂȘ-¢ÚÂÙ‹ÚÈ·, ªÂÛÔÏfiÁÁÈ, °.∞.∫. - ∞گ›· ¡. ∞ÈÙˆÏԷηÚÓ·Ó›·˜, 1993. 9. ™˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ·ÊÈΤ˜ ¶Ú¿ÍÂȘ ¡ËÛ›Ô˘ ªÂÛÛËÓ›·˜ ¤ÙÔ˘˜ 1835, ÂÚÈÏ‹„ÂȘ, ∫·Ï·Ì¿Ù·, °.∞.∫. ∞گ›· ¡. ªÂÛÛËÓ›·˜ 1996.
72
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÚÔÈÎÔÛ‡ÌʈÓÔ ÛÙȘ 30.11.1839, ÂÓÒ ¤ÁÁÚ·Ê· ÚÔ˜ ·ÓÙÈηٿÛÙ·ÛË Ù˘ Úԛη˜ ÛÒ˙ÔÓÙ·È ·fi ÙÔ 1837. ∏ ‰ÈηÈÔÚ·Í›· Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Û ÙËÓ ·ÓÙÈηٿÛÙ·ÛË Ù˘ Úԛη˜ ÔÊ›ÏÂÙÔ ÛÙÔ fiÙÈ Ô Á·ÌÚfi˜ ÙËÓ Úԛη «Î·Ù·Ó¿ÏˆÛÂÓ ÂȘ ‰È·ÊfiÚÔ˘˜ ·˘ÙÔ‡ ·Ó¿Áη˜…», ·ÏÏ¿ «·ÓÙÈηٷÛÙ¤ÓÂÈ ·˘Ù¿ ‰È¿ ÙˆÓ ·ÎÔÏÔ‡ıˆÓ ÎÙËÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ˆ˜ ·ÎÔÏÔ‡ıˆ˜». ªfiÓÔ, fï˜, ¤Ó· Û˘Ì‚fiÏ·ÈÔ ·fi Ù· ÂÊÙ¿ ‰ÈηÈÔÏÔÁ› ÙÔ ÁÈ·Ù›: «ˆ˜ ÚÔÙÈÌÔ̤Ó˘ Ù˘ ÚÔÈÎfi˜ Ù˘ ·fi οı ¿ÏÏÔÓ ‰·ÓÂÈÛÙ‹ ÙÔ˘» (∞ÚÈı. 226/1841). ∂›Ó·È οÙÈ Ô˘ Û˘Ó‹ıˆ˜ ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È ÛÙËÓ ËÂÈÚˆÙÈ΋ ∂ÏÏ¿‰· ÂΛÓË ÙËÓ ÂÔ¯‹, ·Ú¿ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë ı¤ÛË Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·È Ë Î·Ï‡ÙÂÚË. ÿÛˆ˜ ·˘Ùfi Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ÁÈ·Ù› ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙ÂÈ ÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· Ù˘ Ó‡Ê˘, ‹ ÁÈ·Ù› ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙ÂÈ ÙËÓ ›‰È· ÙË Ó‡ÊË Î·È Ù· ·È‰È¿ Ù˘.10 ∏ Úԛη, ÏÔÈfiÓ, ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙË Ó‡ÊË Î·È Ú¤ÂÈ Ó· ·ÓÙÈηٷÛÙ·ı› Û ÂÚ›ÙˆÛË ÊıÔÚ¿˜ Ù˘. ÷ڷÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·ÔÙÂÏ› Ë ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ ÚÔÈÎÔÛ˘ÌÊÒÓÔ˘ 354/1839, fiÔ˘ Ë ¶·Ó·ÁÈÒÙ· ¶·Ó·ÁÈÒÙË ∫ÏԢΤ·, ÌËÙ¤Ú· Ù˘ ¯‹Ú·˜ ª·Ú›·˜ ÃÈÔ˘Ù¤·, Ô˘ ÚfiÎÂÈÙ·È Ó· ·ÓÙÚ¢Ù› ÙÔÓ ÃÚÈÛÙfi‰Ô˘ÏÔ ∫˘‚¤ÏÔ ‰ÂÛ̇ÂÙ·È «Ó· ·Ú·‰ÒÛË Â›Û˘ ‰È· ÙËÓ Êı·ÚÂ›Û·Ó ÚÒÙËÓ Úԛη Ù˘ ‰Ú·¯Ì¿˜ ÙÚÈ·ÎÔÛ›·˜ ›ÎÔÛÈ Î·È ÙÂÛÛ·Ú¿ÎÔÓÙ· ÎÔÈÏ¿ Á¤ÓÓËÌ· Î·È ÂÓÙ‹ÎÔÓÙ· ÌfiÙ˙·˜ ¤Ï·ÈÔÓ Ù· ÔÔ›· ̤ÓÂÈ Ó· Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ˆ˜ ÙÚÔÊ‹Ó Ù˘ ·fi ÙÔ˘˜ ÎÏËÚÔÓfiÌÔ˘˜ ÙÔ˘ ∏Ï›· ÃÈÔ˘Ù¤·». ∂›Ó·È ۷ʤ˜, ÏÔÈfiÓ, fiÙÈ ¤ÛÙˆ Î·È Ì ÌÈÎÚ‹ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹, ·fi ÙÔ 1839, ·ÊÔ‡ ‹‰Ë ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› Ô ıÂÛÌfi˜ ÙÔ˘ Û˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ·ÊÔ‡ÓÙÔ˜ ÂÈÚËÓÔ‰›ÎË Î·È ÈÛ¯‡ÂÈ ÙÔ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfi ‰Èη›ˆÌ· Ô˘ ‰›ÓÂÈ ÛÙȘ Á˘Ó·›Î˜ ÙÔ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·Îfi ‰›Î·ÈÔ ÙÔ˘ ÂÈÛ‹ÌÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜11 ÛÙËÓ Â·Ú¯›· √ÈÙ‡ÏÔ˘ ·Ú¯›˙Ô˘Ó Ó· Á›ÓÔÓÙ·È ÚÔÈÎÔÛ‡Ìʈӷ. ∆· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ Û˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ·ÊÈο ¤ÁÁÚ·Ê· ·ÊÔÚÔ‡Ó Î·ÙÔ›ÎÔ˘˜ Ù˘ Á‡Úˆ ÂÚÈÔ¯‹˜ Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÙˆÓ ¢‹ÌˆÓ √ÈÙ‡ÏÔ˘, §Â‡ÎÙÚÔ˘, ∫ÔÏÔ΢Óı›Ô˘, ∫·Ú˘Ô˘fiψ˜ Î·È ª·Ï¢ڛԢ,12 ÂÎÙfi˜ ·fi ¤Ó· «·ÓÙÈηٷÛÙ·ÙÈÎfi» Ô˘ ·ÊÔÚ¿ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ Ù˘ ⁄‰Ú·˜, ηıÒ˜ ¤Ù˘¯Â ÙÔ 1840 Ó· Â›Ó·È ÛÙËÓ ∞ÚÂfiÔÏË Ô ∞ÏÂÍ·Ó‰Ú‹˜ ¢. ∫ÚÈÂ˙‹˜ ·fi ÙËÓ ⁄‰Ú·, ·ÍȈ̷ÙÈÎfi˜ Ù˘ ‚·ÛÈÏÈ΋˜ ÎÔÚ‚¤Ù·˜ «Ë ∞Ì·Ï›·», fiÙ·Ó ˙‹ÙËÛ ÙË Û‡ÓÙ·ÍË ÂÁÁÚ¿ÊÔ˘ «·ÓÙÈηٷÛÙ·ÙÈÎÔ‡ ÚÔÈÎfi˜» Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜ ÙÔ˘ (·fi ÙÔ 1820) ∂ϤÓ˘ Ã. ¢ËÌËÙÚ›Ô˘ ªÔ˘‰Ô‡ÚË (375/1840). ∆Ô ÚÔÈÎÔÛ‡ÌʈÓÔ Û˘Ó‹ıˆ˜ Û˘ÓÙ·ÛÛfiÙ·Ó ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ ‹ ÙÔ˘˜ ÎˉÂÌfiÓ˜ Ù˘ ÎԤϷ˜ Î·È ÙÔÓ Ì¤ÏÏÔÓÙ· Á·ÌÚfi ÚÈÓ ÙÔÓ Á¿ÌÔ Î·È ›Û¯˘Â ÌÂÙ¿ ÙÔ Á¿ÌÔ, ηÌÈ¿ ÊÔÚ¿ fï˜ ÁÈÓfiÙ·Ó Î·È ·ÚÁfiÙÂÚ· fiˆ˜ ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ Á¿ÌÔ˘ Ù˘ ™Ù·˘ÚÈ·Ó‹˜ πˆ. √ÈÎÔÓÔÌ›Ù˙·˜ Ì ÙÔÓ πˆ¿ÓÓË ¡È¿Ú¯Ô˘ ªÂÙ˙¿ÎË, fiÔ˘ Ô Á¿ÌÔ˜ ¤ÁÈÓ ÙÔ 1839, ÙÔ ÚÔÈÎÔÛ‡ÌʈÓÔ fï˜ Û˘ÓÙ¿¯ıËΠÙÔ 1843 ηٿ ··›ÙËÛË ÙÔ˘ ·Ù¤Ú· πˆ¿ÓÓË ¡. √ÈÎÔÓÔÌ¿ÎË, Ô ÔÔ›Ô˜ «ı¤ÏˆÓ Ó· ÂÍ·ÛÊ·Ï›ÛË ÙËÓ ÚԛηÓ
10. æ˘¯ÔÁÈfi˜ ¢.∫., ¶ÚԛΘ, ÊfiÚÔÈ, ÛÙ·Ê›‰· Î·È „ˆÌ›, √ÈÎÔÓÔÌ›· Î·È ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ÛÙËÓ ·ÁÚÔÙÈ΋ ∂ÏÏ¿‰· ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, ∞ı‹Ó·, ∂.∫.∫.∂ , 1995, Û. 157. 11. æ˘¯ÔÁÈfi˜ ¢.∫., fi,., Û.155. 12. ∫·Ù¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô 1845-1848 ˘‹ÚÍ ̛· ÂÓÈ·›· ·گ›· °˘ı›Ԣ Î·È √ÈÙ‡ÏÔ˘.
¶ƒ√π∫√™Àªºø¡∞ Oπ∆À§√À (1837 - 1848)
73
Ù·‡ÙËÓ Ù˘ ÂÈÚË̤Ó˘ ı˘Á·ÙÚfi˜ ÙÔ˘ ‰È¿ ÙÔ˘ ·ÚfiÓÙÔ˜ ÂÁÁÚ¿ÊÔ˘, Û˘Ó‹ÓÂÛ ۋÌÂÚÔÓ ÌÂÙ¿ ÙÔ˘ ‰Â˘Ù¤ÚÔ˘ ÂÈÚË̤ÓÔ˘ Á·Ì‚ÚÔ‡ ÙÔ˘ ‰È· Ó· Û˘ÓÙ·¯ı‹ ÙÔ ·ÚfiÓ ÚÔÈÎÔÛ‡ÌʈÓÔÓ» (∞ÚÈı. 124/1843). ™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ ÚÔÎÔÛ˘ÌÊÒÓÔ˘ ˘. ∞ÚÈı. 82/1845 Ô Á¿ÌÔ˜ ÙÔ˘ °ÂÒÚÁÈÔ˘ ¶. ª·ÚÈÔÏ¿ÎÔ˘ Î·È Ù˘ ª·Ú›·˜ ¶. ¢Ú·ÁÔÓ¿ÎË ¤ÁÈÓ ÙÔ 1842 Î·È ÙÔ ÚÔÈÎÔÛ‡ÌʈÓÔ ÙÔ 1845, ÔfiÙ ‰fiıËÎ·Ó Î·È ÔÈ ˘fiÏÔȘ 600 ‰Ú·¯Ì¤˜ ·fi ÙÔÓ ¶·Ó·ÁÈÒÙË ¢Ú·ÁÔÓ¿ÎË «Î·Ù¿ ÙËÓ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ Û˘Ìʈӛ· Ù·‡ÙËÓ Ó· ‰ÔıÒÛÈ ·‡Ù·È ÌÂÙ¿ ÙËÓ Ù¤ÎÓÔ˘ ÒÚ·Ó (;) Ù˘ ı˘Á·ÙÚfi˜ ÙÔ˘ ª·Ú›·˜». ™ÙËÓ ·Ú·‰ÔÛȷ΋ ·ÁÚÔÙÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· Ë ·fiÊ·ÛË ÁÈ· ÙÔ Á¿ÌÔ Â›Ó·È ·ÔÎÏÂÈÛÙÈ΋, ۯ‰fiÓ, ·ÚÌÔ‰ÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ·Ú¯ËÁÔ‡ Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜.13 °Èã ·˘Ùfi Î·È Â›Ó·È ·ÍÈÔÌÓËÌfiÓ¢ÙË Ë ÌÔÓ·‰È΋ ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Ë Û˘ÁηٿıÂÛË Ù˘ Ó‡Ê˘ ÛÙÔ Á¿ÌÔ ÛÙÔ ˘’ ·ÚÈı. 199/1845 ÚÔÈÎÔÛ‡ÌʈÓÔ, fiÔ˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È «ÂÂȉ‹ Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜ °Ô˘Ï¿ÎÔ˜ ÎˉÂÌÔÓ‡ÂÈ Î·È ÚÔÛٷهÂÈ Ê˘ÛÈÎÒ˜ Ù· ·Ó‹ÏÈη Ù¤ÎÓ· ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ·‰ÂÏÊÔ‡ ÙÔ˘ ÃÚ‹ÛÙÔ˘ ™ÙÚ·Ù¿ÎÔ˘, ºÏˆÚ›Ù˙· Î·È πˆ¿ÓÓË, ˆ˜ ·Ô‚ÈÒÛ·ÓÙÔ˜ ÙÔ˘ ·ÙÚfi˜ ÙˆÓ ÚÔ ÂÓÈ·˘ÙÔ‡ Î·È ı¤ÏˆÓ Ó· ˘·Ó‰Ú‡ÛË ÙËÓ ºÏˆÚ›Ù˙·Ó Û˘Áηٷı¤ÛÂÈ Ù˘ Ì ÙÔÓ ÚÒÙÔÓ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔÓ °ÚËÁÔÚ¿ÎÔÓ ˘fiÛ¯ÂÙ·È Ó· ‰ÒÛË ÚÔ˜ ÙÔÓ ÂÈÚË̤ÓÔÓ °ÚËÁÔÚ¿ÎÔÓ ÙËÓ ÚÔ›Î·Ó Ù˘ ºÏÔÚ›Ù˙·˜» ¢˘ÛÙ˘¯Ò˜ ÔÈ ËÏÈ˘ ÙˆÓ ÌÂÏÏÔÓÙÈÎÒÓ Û˘˙‡ÁˆÓ ‰ÂÓ Î·Ù·ÁÚ¿ÊÔÓÙ·È. ∏ ÌÔÓ·‰È΋ ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ¤ÌÌÂÛ· Ë ËÏÈΛ· Â›Ó·È ÛÙÔ ÚÔÈÎÔÛ‡ÌʈÓÔ Ù˘ ∞ÁÁÂϛӷ˜ ªÂÏÈÁÎÔ˘Ó¿ÎÔ˘, Ô˘ ‹Ù·Ó ·Ó‹ÏÈÎË fiÙ·Ó ·ÓÙÚ‡ÙËΠÙÔÓ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ ¶Ô˘ÏËÌÂÓ¿ÎÔ (254/1842). √È ÚÔÈÎÔ‰fiÙ˜ ‹Ù·Ó Î·È ÔÈ ‰‡Ô ÁÔÓ›˜ fiˆ˜ «Ô ªÈ¯·‹Ï ¢ËÌ¿ÎÔ˜, ÎÙ›ÛÙ˘ Î·È Ë Û‡˙˘ÁÔ˜ ·˘ÙÔ‡ ∞ÓÙˆÓ›·, ı˘Á¿ÙËÚ •·ÓıÔ‡ ªÔ˘ÏÈÁ·Ú¿ÎË, Ù· ÔÈÎȷο ÂÚÁfi¯ÂÈÚ· ·ÁÁÂÏÏfiÌÂÓË» (∞ÚÈı. 128/1941), ‹ Ë ¯‹Ú·-ÌËÙ¤Ú·: «Ë ΢ڛ· ¶·Ó·ÁÈÒÙ·, ı˘Á¿ÙËÚ ÙÔ˘ °ÂˆÚÁ›Ô˘ ªÂÓÔ˘‰¤· Î·È Î·„Ô¯‹Ú· ÙÔ˘ ¶·Ó·ÁÈÒÙË ∫ÏԢΤ·», ‹ Ô ·Ù¤Ú·˜ ÌfiÓÔÓ, ‹ Ô ÎˉÂÌfiÓ·˜ ÙÔ˘ ÔÚÊ·ÓÔ‡ ·È‰ÈÔ‡: «ÂÂȉ‹ Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜ °Ô˘Ï¿ÎÔ˜ ÎˉÂÌÔÓ‡ÂÈ Î·È ÚÔÛٷهÂÈ Ê˘ÛÈÎÒ˜ Ù· ·Ó‹ÏÈη Ù¤ÎÓ· ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ·‰ÂÏÊÔ‡ ÙÔ˘ ÃÚ‹ÛÙÔ˘ ™ÙÚ·Ù¿ÎÔÓ»(∞ÚÈı. 199/1845). ¶ÚÔÈÎÔÏ‹Ù˘ ‹Ù·Ó Ô Á·ÌÚfi˜: «Ó· ‰ÒÛË ÂȘ ÙÔÓ Á·Ì‚ÚfiÓ Ù˘ ÙÔ‡ÙÔÓ Ã.∞. ∫˘‚¤ÏÔÓ ‰È· Úԛη Ù˘ ı˘Á·ÙÚfi˜ Ù˘» (∞ÚÈı. 354/1839). ∏ ›‰È· Ë Úԛη Î·È Ë ·Í›· Ù˘ ‰›ÓÔ˘Ó ÛËÌ·ÓÙÈο ÔÈÎÔÓÔÌÈο Î·È ÎÔÈÓˆÓÈο ÛÙÔȯ›·. ∆· ÚÔÈÎÒ· Ì·˜ ‚ÔËıÔ‡Ó Ó· ·ÓÙÈÏËÊıԇ̠ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ-ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÚԤϢÛË ÙˆÓ Û˘Ó·ÏÏ·ÛÛÔ̤ӈÓ, ȉȷ›ÙÂÚ· ·fi ÙfiÙ Ԣ Ë «·‰È·Ù›ÌËÙÔ˜ Úԛη», Û‡Ìʈӷ Ì ÙË ÓÔÌÈ΋ ÔÚÔÏÔÁ›·, ÌÂÙ·ÏÏ¿¯ıËΠ۠«‰È·ÙÂÙÈÌË̤ÓË». ∞˘Ùfi Û˘Ó¤‚Ë Î·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, fiÙ·Ó Ô Û˘Ó¯fiÌÂÓÔ˜ ÂίÚËÌ·ÙÈÛÌfi˜ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Ô‰‹ÁËÛ ÛÙËÓ ·Ó·ÁηÛÙÈ΋ ·Ó·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ ·Á·ıÒÓ Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙËÓ Úԛη Û ‰Ú·¯Ì¤˜, Ô‡Ùˆ˜ ÒÛÙÂ Î·È ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ Ó· ÂÈÛÚ¿ÙÙÂÈ ÙÔ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô ¯·ÚÙfiÛËÌfi ÙÔ˘ Î·È ÔÈ Û˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ¿ÊÔÈ ÙËÓ ·ÌÔÈ‚‹ ÙÔ˘˜.14
13. æ˘¯ÔÁÈfi˜ ¢.∫, fi.., Û. 130. 14. æ˘¯ÔÁÈfi˜ ¢.∫ , fi.., Û.171.
74
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
™Â ÔÏÏ¿ ÚÔÈÎÔÛ‡Ìʈӷ Î·È ·ÓÙÈηٷÛÙ·ÙÈο ¤ÁÁÚ·Ê· ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Ë ·Í›· Ù˘ Úԛη˜, fï˜ ·ÚÎÂÙ¿ Â›Ó·È ·˘Ù¿ Ô˘ ·Ú·ÏÂ›Ô˘Ó ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÎÙ›ÌËÛË. ªÔÚԇ̠ÌfiÓÔ Ó· ˘ÔÏÔÁ›ÛÔ˘Ì ÙËÓ ·Í›· Ù˘ Úԛη˜ ·fi ÙÔ ¯·ÚÙfiÛËÌÔ. ∆· ÚÔÈÎÔÛ‡Ìʈӷ ›¯·Ó ¯·ÚÙfiÛËÌÔ ·Ó¿ÏÔÁÔ Ì ÙËÓ ·Í›· Ù˘ Úԛη˜, fiˆ˜ ¿ÏψÛÙ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙËÓ ·ÓÙÈηٿÛÙ·ÛË Ù˘ Úԛη˜ Ù˘ ∞Ú¯ÔÓÙÔ‡˜ •·Ú¯Ô˘Ï›ÙÛ·˜, Û˘˙‡ÁÔ˘ °ÂˆÚÁ›Ô˘ ¶··‰¿ÎÔ˘-÷‰È·Ú¿ÎÔ˘, ηÙÔ›ÎˆÓ ¶·Ó›ÙÛ˘ (·Ú.125/1846): «Î·È fiÙÈ ‰È· ÙÔÓ ˘ÔÏÔÁÈÛÌfiÓ ÙÔ˘ ·Ó·ÏfiÁÔ˘ ÂÓÛ‹ÌÔ˘ Ù˘ ·Í›·˜ ¯¿ÚÙÔ˘ ÂÚÔÛ‰ÈfiÚÈÛ·Ó Ù· ηٷӷψı¤ÓÙ· ÚÔÈÎÒ· ÎÙ‹Ì·Ù· ÂȘ ‰Ú·¯Ì¿˜ ‰˘Û¯ÈÏÈ¿‰·˜». ŒÙÛÈ, ÏÔÈfiÓ, ˘¿Ú¯ÂÈ ¯·ÚÙfiÛËÌÔ 25 ÏÂÙÒÓ Û ÚÔÈÎÔÛ‡ÌʈÓÔ 80 ‰Ú¯., 1 ‰Ú·¯Ì‹˜ ÁÈ· Úԛη 311 ‰Ú¯., 2 ‰Ú·¯ÌÒÓ ÁÈ· Úԛη 700 ‰Ú¯., 4 ‰Ú·¯ÌÒÓ ÁÈ· Úԛη 1500 ‰Ú¯., Î·È 7 ‰Ú¯. ÁÈ· Úԛη ·Í›·˜ 3000 ‰Ú¯. º·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ˘¿Ú¯ÂÈ ·‡ÍËÛË Ì›·˜ ‰Ú·¯Ì‹˜ ·Ó¿ 500 ‰Ú·¯Ì¤˜ ·Í›·˜ Ù˘ Úԛη˜. ™Ù· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÚÔÈÎÔÛ‡Ìʈӷ Ë ·Í›· Ù˘ Úԛη˜ Î˘Ì·›ÓÂÙ·È ÌÂٷ͇ 80 Î·È 3.000 ‰Ú·¯ÌÒÓ. ªÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Û˘¯ÓfiÙËÙ· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÔÈ ÚԛΘ 1.0002.000 ‰Ú·¯ÌÒÓ. ¶¿ÓÙˆ˜ Î·È ÛÙ· ÚÔÈÎÔÛ‡Ìʈӷ Ù˘ ¡·˘¿ÎÙÔ˘, ÙÔ˘ ªÂÛÔÏÔÁÁ›Ô˘ Î·È ÙÔ˘ ¡ËÛ›Ô˘ Ë ·Í›· Ù˘ Úԛη˜ Û˘Ó‹ıˆ˜ ·Ó¤Ú¯ÂÙ·È ÛÙ· ›‰È· ›‰· ÙËÓ ›‰È· ÂÚ›Ô‰Ô, 1.400-1.500 ‰Ú·¯Ì¤˜.15 ∆Ë ÌÈÎÚfiÙÂÚË Úԛη ¤‰ˆÛÂ Ô ÈÂÚÔÌfiÓ·¯Ô˜ π¿Îˆ‚Ô˜ °Ô˘Ï¿ÙÔ˜ «fiÙÈ ÂÂȉ‹ Ë ™Ù·ıԇϷ ÷̷ϛÙÛ·, Û‡˙˘ÁÔ˜ ÙÔ˘ ¶·Ó·ÁÈÒÙË ™Î˘Ï¤·, οÙÔÈÎÔ˜ ∫¿Ùˆ ƒÈÁÎÏ›ˆÓ, Ì›ӷ۷ ÔÚÊ·Ó‹ ·fi ÙÔ ÚÒÙÔÓ ¤ÙÔ˜ Ù˘ ËÏÈΛ·˜ Ù˘, ÙËÓ ÔÔ›·Ó ¤Ï·‚ ÌÂıã·˘ÙÔ‡ ÂȘ ÙËÓ ÔÔ›·Ó ηÙÔÈÎÔ‡Û ÔÈΛ·Ó ÂÚÈÔÈËÛ¿ÌÂÓÔ˜ ·˘Ù‹Ó …….. Î·È ÂÂȉ‹ ·fi ÂΛÓÔÓ ÙÔÓ Î·ÈÚfiÓ Ù˘ ˘·Ó‰Ú‡Ûˆ˜ Ù˘ ‰ÂÓ ¤‰ˆÛ ÂȘ ·˘Ù‹Ó ·Ó¿ÏÔÁÔÓ ÚԛηÓ, ÂÈÊ˘Ï·ÙÙfiÌÂÓÔ˜ fï˜ ÙÔÓ Î·ÈÚfiÓ ‰È· Ó· ·ÓÔÚıÒÛË ÙÔ ÙÔÈÔ‡ÙÔÓ, ˆ˜ ·ÚÌfi‰ÈÔÓ ıˆÚ› ÙÔÓ ·ÚfiÓÙ· Î·È ‰›‰ÂÈ ÂȘ ·˘Ù‹Ó ÂÓ È‰ÈfiÎÙËÙfiÓ ÙÔ˘ ÎÙ‹Ì· ·¤Ó·ÓÙÈ ÚÔÈÎfi˜, …… ÙÔ ·ÓÙ›ÙÈÌÔÓ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Â›Ó·È ‰Ú·¯Ì¿˜ ÔÁ‰Ô‹ÎÔÓÙ·, ·ÚÈı. 80» (391/1848). ∆Ë ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Úԛη ¤‰ˆÛ·Ó ÔÈ ÁÔÓ›˜ Ù˘ ª·ÚÈÁÒ˜ ∫·Ú··ÛÛÔÔ‡ÏÔ˘ ·fi ÙË ™Ì‡ÚÓË ÛÙÔÓ πˆ¿ÓÓË ∫·¿ÎË, ÁˆÚÁfi ·fi ÙÔ ¡ÂÔ¯ÒÚÈÔ, Ô ÔÔ›Ô˜ «¤Ï·‚ Úԛη Û˘ÓÈÛٷ̤ÓËÓ ·fi ‰È¿ÊÔÚ· ¯Ú˘Û¿ Ì ϛıÔ˘˜ ·‰·Ì·ÓÙ›ÓÔ˘˜, ‰·¯Ù˘Ï›‰È·, ÂÓÒÙÈ·, ‚Ú·¯ÈfiÏÈ·, ÚÔ‡¯· Î·È ¿ÏÏ· ·Í›˙ÔÓÙ· ˘ÂÚ Ù·˜ ÙÚÂȘ ¯ÈÏÈ¿‰·˜ ‰Ú·¯Ì¿˜», fiˆ˜ ÚÔ·ÙÂÈ ·fi ÙÔ 99/1837 ·ÓÙÈηٷÛÙ·ÛÙÈÎfi Ù˘ ÚÔÈÎfi˜ ¤ÁÁÚ·ÊÔ. ¶·ÚfiÌÔÈ· Úԛη ¤‰ˆÛ·Ó Î·È ÔÈ ÁÔÓ›˜ Ù˘ ™Ù·Ì¿Ù·˜ ∆˙Ô˘Ú›Ù˙·˜, Ô˘ ÙËÓ ¿ÓÙÚ„·Ó Ì ÙÔÓ •·Óıfi ¶·ÌÔÓËÚ¤· ‹ ¶·ÌÔÓËÚ¿ÎÔ, Ô ÔÔ›Ô˜, fiˆ˜ ÚÔ·ÙÂÈ ·fi ÙÔ 303/ 1848 «·ÓÙÈηٷÛÙ·ÛÙÈÎfi Ù˘ ÚÔÈÎfi˜» ¤ÁÁÚ·ÊÔ, «Û˘˙¢¯ı›˜ ÚÔ ¯ÚfiÓˆÓ ÓƠ̂̈˜ ÙËÓ ‰Â˘Ù¤Ú·Ó ¤Ï·‚ÂÓ ÌÂıã·˘Ù‹˜ Ù· ·ÎfiÏÔ˘ı· ÎÏËÚÔÓÔÌÈο ·˘Ù‹˜ ÎÈÓËÙ¿ Î·È ·Î›ÓËÙ· Ú¿ÁÌ·Ù¿ Ù˘……… ÙÈÌÒÌÂÓ· ¿·ÓÙ· ÙÚÂȘ ÂÚ›Ô˘ ¯ÈÏÈ¿‰·˜ ‰Ú·¯Ì¿˜». ªÂÁ¿ÏË, ·Ó·ÏÔÁÈο, Úԛη, 2.500 ‰Ú·¯Ì¤˜, ‰fiıËÎÂ Î·È ÛÙÔÓ ·Óı˘·ÛÈÛÙ‹ Ù˘ Âʉڛ·˜ ÙÔ˘ ¶Â˙ÈÎÔ‡ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ
15. ™˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ·ÊÈΤ˜ ¶Ú¿ÍÂȘ ¡ËÛ›Ô˘ ªÂÛÛËÓ›·˜ ¤ÙÔ˘˜ 1835, ÂÚÈÏ‹„ÂȘ, ∫·Ï·Ì¿Ù·, °.∞.∫. ∞گ›· ¡. ªÂÛÛËÓ›·˜, 1996. ª·Î·‰‹Ì·-•Ô˘ÚÁÈ¿ ª., ∆Û·ÙÛ¿ ™., fi..
¶ƒ√π∫√™Àªºø¡∞ Oπ∆À§√À (1837 - 1848)
75
°ÚËÁÔÚ¿ÎÔ ·fi ÙÔÓ ÁˆÚÁfi °ÂÒÚÁÈÔ °Ô˘Ï¿ÎÔ ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÈ„È¿ ÙÔ˘ ºÏˆÚ›ÙÛ·. ¶ÔÈÔÈ, fï˜, ‹Ù·Ó ·˘ÙÔ› Ô˘ ¤‰ÈÓ·Ó ÙȘ ÚԛΘ; ¢˘ÛÙ˘¯Ò˜ ·ÁÁ¤ÏÌ·Ù· ÙˆÓ ÚÔÈÎÔ‰ÔÙÒÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙÔ 50% ÙˆÓ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ Û˘Ì‚ÔÏ·›ˆÓ. ∞fi ·˘Ù¿ ÙÔ 25% ÙˆÓ ÚÔÈÎÔ‰ÔÙÒÓ Â›Ó·È ÔÈ ¯‹Ú˜ Ô˘ «Â¿ÁÁÂÏÌ· ¤¯Ô˘ÛÈÓ Á˘Ó·ÈΛ· ÔÈÎȷο ¤ÚÁ·», ÙÔ 25% Â›Ó·È ÁˆÚÁÔ›, 25% Â›Ó·È ÔÈ Ù¯ӛÙ˜ (ÎÙ›ÛÙ˘, ·Ô˘ÙÛ‹˜) Î·È ÙÔ ˘fiÏÔÈÔ 25% Â›Ó·È ÈÂÚÔÌfiÓ·¯Ô˜ Î·È Ó·˘ÙÈÎfi˜. √ˆÛ‰‹ÔÙ ·˘ÙÔ› Ô˘ ¤‰È‰·Ó ÙȘ ˘„ËÏfiÙÂÚ˜ ÚԛΘ ı· Ú¤ÂÈ Î·È Ó· ›¯·Ó ·˘Ù‹ ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ·. ªÂÁ¿ÏË Èı·ÓfiÙËÙ· ˘¿Ú¯ÂÈ ÔÈ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔÈ ÁÔÓ›˜ Ù˘ ™Ù·Ì¿Ù·˜ ∆˙Ô˘Ú›Ù˙·˜ Î·È Ô °ÂÒÚÁÈÔ˜ °Ô˘Ï¿ÎÔ˜ Ó· ‹Û·Ó ÎÙË̷ٛ˜ Ô˘ ηÏÔ¿ÓÙÚ„·Ó Ù· ÎÔÚ›ÙÛÈ· ÙÔ˘˜, ÔÈ ÚÒÙÔÈ Ì ÙÔÓ ÌÔÓ·‰ÈÎfi ÎÙËÌ·Ù›·, Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Û ·˘Ù¤˜ ÙȘ ‰ÈηÈÔڷ͛˜, Î·È Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ˜ Ì ¤Ó·Ó ·Óı˘·ÛÈÛÙ‹ Ù˘ Âʉڛ·˜ ÙÔ˘ ¶Â˙ÈÎÔ‡. ŸÌˆ˜ ·ÓÙ›ÛÙÔȯ˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ·˜ Ú¤ÂÈ Ó· ‹Ù·Ó Î·È ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· Ù˘ ª·ÚÈÁÒ˜ ∫·Ú··ÛÛÔÔ‡ÏÔ˘ ·fi ÙË ™Ì‡ÚÓË Î·È ›Ûˆ˜ Ô Û‡˙˘ÁÔ˜ ·˘Ù‹˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ¤Ó·˜ ·ÏÒ˜ ÁˆÚÁfi˜, fiˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È. ∏ ·Í›· Ù˘ Úԛη˜ Â›Ó·È ¿ÏψÛÙ ·Ó¿ÏÔÁË Ù˘ ·Í›·˜ ÙÔ˘ Á·ÌÚÔ‡.16 ∂˘Ù˘¯Ò˜ ÛÒ˙ÔÓÙ·È Û¯Â‰fiÓ fiÏ· Ù· ·ÁÁ¤ÏÌ·Ù· ÙˆÓ Á·ÌÚÒÓ: ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ‹Ù·Ó ÁˆÚÁÔ› Î·È ¤Ó·˜ ÎÙËÌ·Ù›·˜ (50%), ÔÈ ˘fiÏÔÈÔÈ ‹Ù·Ó 2 ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ›, 2 Ù¯ӛÙ˜ (η˙¿˙˘, ‚·Ê¤·˜), ¤Ó·˜ ¤ÌÔÚÔ˜ Î·È ¤Ó·˜ ÔÈ̤ӷ˜. ∆Ș ÌÈÎÚfiÙÂÚ˜ ÚԛΘ, οو ·fi 1.000 ‰Ú·¯Ì¤˜, ‹Ú·Ó, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔÓ ¶·Ó·ÁÈÒÙË ™Î˘Ï¤·, Ô˘ ÚԷӷʤڷÌÂ, ÔÈ πˆ¿ÓÓ˘ ¡È¿Ú¯Ô˘ ªÂÙ˙¿Î˘, ‚·Ê¤·˜, 311 ‰Ú¯., ∏Ï›·˜ ™·Ú·ÓÙ¿ÎÔ˜, ÔÈÌ‹Ó, 500 ‰Ú·¯Ì¤˜ Î·È ¶·Ó·ÁÈÒÙ˘ ∫·Ù˙·Ú¤·˜, ÁˆÚÁfi˜, 700 ‰Ú·¯Ì¤˜. √È ·Û¯Ôϛ˜ ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ÚÔ·ÙÔ˘Ó Î·È ·fi Ù· ÛÙÔȯ›· ÙˆÓ Ì·ÚÙ‡ÚˆÓ. ™˘¯Ó¿ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ›‰ÈÔÈ Ì¿ÚÙ˘Ú˜, Ô˘ Û˘ÓÔÏÈο Â›Ó·È 25. √È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ (45%) ‹Ù·Ó ÔÈ ¤ÌÔÚÔÈ: ∏Ï›·˜ ªÈ¯·ÏÔÂÙÚ¿ÎÔ˜, ™ˆÙ‹Ú˘ ∫·ÏÔÁÂÚ¿ÎÔ˜, πˆ¿ÓÓ˘ ¶. ™·Ú·ÓÙ›‰Ë˜, µ·Û›ÏÂÈÔ˜ ƒÂÌ¿ÎÔ˜, ∞Ó·ÛÙ¿ÛÈÔ˜ ºÔ˘ÚÓ·Ú¿ÎÔ˜, ÷ڿϷÌÔ˜ ∫Ô˘Ú¿ÎÔ˜ ·fi ÙËÓ ∞ÚÂfiÔÏË Î·È ÔÈ µ·Û›ÏÂÈÔ˜ ªÈ¯·ÏÔ˘Ó¿ÎÔ˜ Î·È °ÚËÁfiÚÈÔ˜ ∆˙·Î¿Î˘ ·fi ÙÔ §È̤ÓÈ, ÔÈ ∞ÚÂÔÔϛ٘ ·ÓÙÔÒϘ πˆ¿ÓÓ˘ ¶. ªˆÚ¿ÎÔ˜ Î·È ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ µÚ·¯·Ù¿ÎÔ˜ Î·È Ô Â›Û˘ ∞ÚÂÔÔÏ›Ù˘ ηÊÂÒÏ˘ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ ∞Ó‰ÚÂ˚οÎÔ˜. §ÈÁfiÙÂÚÔÈ ‹Ù·Ó ÔÈ ÁˆÚÁÔÎÙË̷ٛ˜ (28%): ÔÈ ÎÙË̷ٛ˜ ªÈ¯·‹Ï ∫·„·Îfi˜ ·fi ÙÔ ∫Ú˘ÔÓ¤ÚÈ, ¢ËÌ¿Î˘ ºÈÓfiÁÈ·ÓÓ˘, ÃÚÈÛÙfi‰Ô˘ÏÔ˜ ÃÚÈÛÙ¤·˜ Î·È ªÈ¯·‹Ï °ÎÈÙ¿ÎÔ˜ ·fi ÙËÓ ∞ÚÂfiÔÏË, °ÂÒÚÁÈÔ˜ ¡ÙÂÏ·˙·Ó¤·˜ ·fi Ù· ∫¿Ùˆ ƒ›ÁÎÏÈ·, Î·È ÔÈ ÁˆÚÁÔ› ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ °ÂˆÚÁ·Î¿ÎÔ˜ ·fi ÙË °Ï¤ÓÙ˙· ¢‹ÌÔ˘ ¡ÈοӉÚÔ˘ Î·È £Âfi‰ˆÚÔ˜ ™‚ÔϤ·˜ ·fi ÙÔ √›Ù˘ÏÔ. ∆Ô ÂfiÌÂÓÔ ÛÂ Û˘¯ÓfiÙËÙ· ¿ÁÁÂÏÌ· Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ˆ˜ Ì¿ÚÙ˘Ú·˜ Â›Ó·È ÙÔ Â¿ÁÁÂÏÌ· ÙÔ˘ ÏËÚÂÍÔ˘Û›Ô˘ ‹/Î·È ‰ÈÎËÁfiÚÔ˘ (12%), «Â·ÁÁÂÏÏÔ̤ÓÔ˘ ÙÔÓ ÏËÚÂÍÔ‡ÛÈÔÓ» ‹ «Â·ÁÁÂÏÏÔ̤ÓÔ˘ Ù· ÙˆÓ ‰ÈÎËÁfiÚˆÓ ¤ÚÁ·»: ÔÈ ∞ÚÂÔÔϛ٘ ™Ù·‡ÚÔ˜ ∞˙·È¿‰Ë˜, ¶·Ó·ÁÈÒÙ˘ ¢. ª·˘ÚÔÌȯ¿Ï˘ Î·È ∞ÓÙÒÓÈÔ˜ ¢. ºÈÓfiÁÈ·ÓÓ˘. ∆Ô ˘ÔÏÔÈÔ 15% ηχÙÂÙ·È ·fi ÙȘ ÌÂÌÔӈ̤Ó˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÙÔ˘ Ú¿ÙË ∏Ï›· ÷۷ӿÎÔ˘ ·fi ÙÔ §È̤ÓÈ,
16. ∞ÏÂÍ¿Î˘ ∂. ¶., ª¿ÓË Á¤ÓË Î·È ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·, ∞ı‹Ó·,∆ÚÔ¯·Ï›·, 1998, Û. 292.
76
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÙÔ˘ È·ÙÚÔ‡-¯ÂÈÚÔ˘ÚÁÔ‡ ∏Ï›· ∞ÔÛÙÔÏ¿ÎË ·fi ÙÔ √›Ù˘ÏÔ Î·È ÙÔ˘ ·گȷÎÔ‡ ÚˆÙÔÎÔÏÏÈÛÙÔ‡ ¡È΋ٷ °ÎÈÙ·Ú¿ÎÔ˘ ·fi ÙËÓ ∞ÚÂfiÔÏË. ŸÏÔ˜ ·˘Ùfi˜ Â›Ó·È Ô ÌÈÎÚfiÎÔÛÌÔ˜ ÙˆÓ ÎÙËÌ·ÙÈÒÓ, ÁˆÚÁÒÓ, ÂÌfiÚˆÓ, Ù¯ÓÈÙÒÓ-Ì·Á·˙·ÙfiÚˆÓ, È·ÙÚÔ‡, ·ÍȈ̷ÙÈÎÒÓ, ‰ËÌÔÛ›ˆÓ ˘·ÏϋψÓ, Ô˘ ˙Ô˘Ó, ÎÈÓÔ‡ÓÙ·È, Û˘Ó·ÏÏ¿ÛÛÔÓÙ·È ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙÔ˘ √ÈÙ‡ÏÔ˘. ªÈ· ÂÚÈÔ¯‹ Ô˘ ÌfiÏȘ ÙÔ 30% ÙˆÓ Û˘Ó·ÏÏ·ÛÛÔÌ¤ÓˆÓ Â›Ó·È Á˘Ó·›Î˜, ΢ڛˆ˜ ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ¯ËÚ›·˜ ÙÔ˘˜ Î·È Ù˘ ·ÓÙ·ÏÏ·Á‹˜ Ù˘ Úԛη˜ ÙÔ˘˜. ∂ÎÙfi˜ ·fi ·˘Ù¤˜ Ô˘ Û˘Ó·ÏÏ¿ÛÛÔÓÙ·È Î·È ·Ó·ÁηÛÙÈο ηٷÁÚ¿ÊÔÓÙ·È fiÏ· Ù· ÛÙÔȯ›· ÙÔ˘˜ ·ÙÚÈο Î·È Û˘˙˘ÁÈο ÁÈ· Ó· ÌËÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ›Ù·È Úfi‚ÏËÌ· Ì ÙȘ ·ÙÚÈΤ˜ Î·È ÌËÙÚÈΤ˜ ÂÚÈÔ˘Û›Â˜, ÔÈ ˘fiÏÔȘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ˆ˜ «™ÙÚ·ÙÔ‡ ÃÚÈÛÙfiÓ˘ÌÊË, ¡ÈÎÔÏÔ‡ ∫Ô˘Ù˙Ô˘ÏȤÚÂÓ·, µÔ˘Ó›ÛÂÓ·, ÈڷʛÙ˙·, ª¿ÊÂÓ·». ŸÏ˜ ÔÈ Û˘Ó·ÏÏ·ÛÛfiÌÂÓ˜ Â›Ó·È ·ÁÚ¿ÌÌ·Ù˜, Û ‚·ıÌfi Ô‡Ù ÙËÓ ˘ÔÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘˜ Ó· ÌËÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ‚¿ÏÔ˘Ó. ∆Ô ˘fiÏÔÈÔ 70% ÙˆÓ Û˘Ó·ÏÏ·ÛÛÔÌ¤ÓˆÓ Â›Ó·È ¿Ó‰Ú˜, ·fi ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÔÈ ÌÈÛÔ› ÂÚ›Ô˘ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ô‡Ù ӷ ˘ÔÁÚ¿„Ô˘Ó. ∆Ô ÔÛÔÛÙfi ÙˆÓ ·ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ Ê·›ÓÂÙ·È Ôχ ˘„ËÏfi ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹. ªfiÓÔ ÙÔ 10% ÙˆÓ Û˘Ó·ÏÏ·ÛÛÔÌ¤ÓˆÓ Â›Ó·È Û ı¤ÛË Ó· ˘ÔÁÚ¿„ÂÈ. ™ËÌ·ÓÙÈο ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ-ÔÈÎÔÓÔÌÈο ÛÙÔȯ›· ·ÔηχÙÔ˘Ó Î·È Ù· ›‰Ë Ù˘ Úԛη˜. ™˘Ó‹ıˆ˜ Ë Úԛη ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Ù· ÚÔÈÎÈ¿, ‰ËÏ·‰‹ Ù· ›‰Ë ÚÔ˘¯ÈÛÌÔ‡, Ù· ›‰Ë ÚÔÈÎfi˜ Î·È Ù· ›‰Ë ÎÔ˘˙›Ó·˜. ÷ڷÎÙËÚÈÛÙÈο ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· Â›Ó·È Ë Úԛη Ô˘ ‰›ÓÂÈ Ë ¯‹Ú· ÙÔ˘ ¶·Ó·ÁÈÒÙË ∫ÏԢΤ·, ¶·Ó·ÁÈÒÙ· ÛÙËÓ ÎfiÚË Ù˘ ª·Ú›· (354/1839): «‰‡ˆ ÊÔ˘ÛÙ¿ÓÈ· Ù˙fi¯ÈÓ·, ÙÔ ÂÓ ¿ÏÈÎÔÓ, Î·È ÙÔ ¿ÏÏÔ ÔÚÙÔηϛ, ‰‡ˆ ηÌÚ¤ÓÈ·, ‰‡ˆ ̤ÏÈÓ·, ÂÓ ÌÔÁ·Û¤ÓÈÔÓ Á·Ï¿˙ÈÔÓ, Î·È ÂÓÓ¤· ‚·Ì·ÎÂÚ¿, ‰ÂοÍÈ Ô˘Î¿ÌÈÛ·, ÙÚ›· ÌÂٷ͈ٿ, ÙÔ ¤Ó· ÎfiÎÎÈÓÔ, ÙÔ ¿ÏÏÔ Î›ÙÚÈÓÔ Î·È ÙÔ ¿ÏÏÔ ¿ÛÚÔ, Ù¤ÛÛÂÚ· ÌÂÙ·Í˘Ê·‰ˆÌ¤Ó· Î·È ÂÓÓ¤· ‚·Ì·ÎÂÚ¿, ÙÂÛÛ·Ú¿ÎÔÓÙ· ‹¯Â˜ ·Ó› ‚·Ì·ÎÂÚfi, ¤Ó·Ó Ï˘·ÓÙ¤17 Ù˙fi¯ÈÓÔÓ, ¿Ï˘ÎÔÓ, ¤Ó· Á·Ï¿˙ÈÔÓ…, Ì›· ʤÚÌÂÏË18 … ¤Ó· ˙Ô˘Ó¿ÚÈ ·ÛË̤ÓÈÔÓ Ù˘ ·Í›·˜ ‰Ú·¯ÌÒÓ ÙÂÛÛ·Ú¿ÎÔÓÙ·, ÂÓ ‰·ÎÙ˘Ï›‰ÈÔÓ ¯Ú˘ÛÔ‡Ó ·Í›·˜ ‰Ú·¯Ì¿˜ ‰Ò‰Âη, ¤Ó· ˙¢Á¿ÚÈ ¯Ú˘Û¿ ·ÛÔ˘Ì¿ÎÈ·, ÂÙ¿ Ù˙Â̤Ú˜, ‰‡ˆ Ï·¯Ô˘ÚÈ¿,19 ‰‡ˆ ÁÂÌÂÓÈ¿ Ù˘ fiψ˜, ‰‡ˆ ʤÛÈ· Ì Á·ÏfiÓÈ· Î·È ¿ÏÏ· ‰˘Ô ¿Ï˘Î·, ‰‡Ô ¿ÏÈΘ ÛԘ… ¤Ó·Ó ÙÛÂ‚Ú¤Ó Ì ¯Ú˘Û¿ ÎÏ·‰¿ÎÈ·, ÙÚ›· ˙Ô˘Ó¿ÚÈ· ÎÚÂ̤˙È· ÌÂٷ͈ٿ Î·È ¤ÓÙ ‚·Ì·ÎÂÚ¿, ‰Âη¤ÓÙ ̷ÍÈÏ¿Ú˜ Î·È ‰¤Î· Ì·ÍÈÏ¿ÚÈ· ‚·Ì·ÎÂÚ¿, ‰‡ˆ ÂÛ΋ÚÈ·, ÙÚ›· ÛÂÓÙfiÓÈ· ‚·Ì·ÎÂÚ¿, ¤Ó· ¿ÏˆÌ· Î·È ¤Ó· ÛÙÚˆÛ›‰È, ¤ÓÙ ‚ÂϤÙ˙˜ Ì¿ÏÏÈÓ˜ Î·È ‰‡ˆ ÛÙÔ‡ÈÓ˜, ÙÚÂȘ ·Ó‰ÚÔÌ›‰Â˜, ‰¤Î· ÏÈÓ¿ Û·ÎÈ¿, ‰‡ˆ ηۤϘ, ÙÚ›· ÌÂÛ¿ÏÈ·20», ηıÒ˜ Î·È Ë Úԛη Ô˘ ‹ÚÂ Ë ∞Ú¯ÔÓÙÔ‡ •·Ú¯Ô˘Ï›ÙÛ· fiÙ·Ó ·ÓÙÚ‡ÙËΠÙÔ °ÂÒÚÁÈÔ ¶··‰¿ÎÔ-÷‰È·Ú¿ÎÔ (125/1846): «… ÙÚ›· ¯·Ú·ÓÈ¿, ÙÔ ÂÓ ÌÂÁ¿ÏÔÓ Î·È Ù· ‰˘Ô ÌÈÎÚ¿,
17. 18. 19. 20.
∫ÔÓÙfi ·ÓÔȯÙfi ˙·ÎÂÙ¿ÎÈ Ì fiÚıÈÔ Ï·ÈÌfi Î·È ÌÔÓÔÎfiÌÌ·Ù· ›ÛÈ· Ì·Ó›ÎÈ·. °ÈϤÎÔ. §ÂÙfi ÌÂٷ͈Ùfi ‡Ê·ÛÌ·-Ì·ÓٛϷ. ∆Ú·Â˙ÔÌ¿ÓÙÈÏ·.
¶ƒ√π∫√™Àªºø¡∞ Oπ∆À§√À (1837 - 1848)
77
¤Ó· Ù·„›, ‰‡Ô Û·¯¿ÓÈ·, Ì›· ÛȉËÚÔÛÙÈ¿, ¤Ó· ÙËÁ¿ÓÈ…». ∂›Û˘ ˆ˜ Úԛη ‰›ÓÔÓÙ·È ·ÛËÌÈο, ÎÔÛÌ‹Ì·Ù·, «…¤Ó· ˙Ô˘Ó¿ÚÈ ·ÛË̤ÓÈÔÓ Ù˘ ·Í›·˜ ‰Ú·¯ÌÒÓ ÙÂÛÛ·Ú¿ÎÔÓÙ·, ÂÓ ‰·ÎÙ˘Ï›‰ÈÔÓ ¯Ú˘ÛÔ‡Ó ·Í›·˜ ‰Ú·¯Ì¿˜ ‰Ò‰Âη, ¤Ó· ˙¢Á¿ÚÈ ¯Ú˘Û¿ ·ÛÔ˘Ì¿ÎÈ·» (354/1839), ̷ΛÚÈ· Î·È ÁÂÓÓ‹Ì·Ù·, «….›ÎÔÛÈ ÎÔ˘‚¤ÏÈ·21 Á¤ÓÓËÌ·» (354/1839). ™¯Â‰fiÓ fiÏ· Ù· Û˘Ì‚fiÏ·È· ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ·ÁÚÔ‡˜ Î·È ¯ˆÚ¿ÊÈ·. ∆· Û‡ÓÔÚ· Î·È ÔÈ ÙÔÔıÂۛ˜ ›Û˘ Û˘Ì‚¿ÏÔ˘Ó ÛÙËÓ ·Ó·Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙÔ˘ ÁˆÁÚ·ÊÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ ÂΛӢ Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘. ∫·È ‚‚·›ˆ˜ ·ÔηχÙÔ˘Ó ÙȘ ηÏÏȤÚÁÂȘ, ÂÏȤ˜, ÌÔ˘ÚȤ˜, ·È‰È¤˜, Û˘ÎȤ˜ Î·È ·Ì¤ÏÈ·: Ÿˆ˜ «¤Ó·Ó ·ÁÚfiÓ ÂÓfi˜ ÎÔ˘‚ÂÏ›Ô˘ ÂȘ ı¤ÛÈÓ °ÔÙ›ÓÈ· Û˘ÓÔÚ¢fiÌÂÓÔÓ Ì ÙÔÓ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔÓ ¶··‰¤·, ¤Ó· ¤ÙÂÚÔÓ ÂÓfi˜ ÎÔ˘‚ÂÏ›Ô˘ ÂȘ ı¤ÛÈÓ °ÔÙ›ÓÈ· Û˘ÓÔÚ¢fiÌÂÓÔÓ Ì ÙË ™ÙÚ·ÙÔ‡ ÃÚÈÛÙfiÓ˘ÌÊË, ¤ÙÂÚÔÓ fiÌÔÈÔÓ ÙÚÈÒÓ Î·‚‚·ıÒÓ ÂȘ ı¤ÛÈÓ ª·˘ÚÔˉ¿ÏÈÔÓ, Û˘ÓÔÚ‡ÂÙ·È Ì ÙÔÓ ∏Ï›·Ó ∑·‚ÔϤ·Ó, ¤ÙÂÚÔÓ ÂÓfi˜ Û˘ÓÔÈΛԢ ÂȘ ı¤ÛÈÓ ∫Ô‡ÏÔ˘‚·, ¤ÙÂÚÔÓ ÙÚÈÒÓ ÎÔ˘‚ÂÏ›ˆÓ ÂȘ ı¤ÛÈÓ ∫Ô‡Ù˙Ô˘ÚÔ, Û˘ÓÔÚ‡ÂÙ·È Ì °ÂˆÚÁ¿ÎË ªÂÓÔ˘‰¤· Î·È ¶·Ó·ÁÈÒÙË ∫·˙ÔϤ·, ¤Ó· ·ÏÒÓÈ ÂȘ ı¤ÛÈÓ ∫Ô‡ÏÔ˘‚· Ì ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹Ó ÙÔ˘, Û˘ÓÔÚ¢fiÌÂÓÔÓ Ì ¶Ô˘ÏË̤ÓÔÓ ™ÎÔ˘ÙÚ¤· Î·È ÂÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓ ‰‡ˆ ÌÔ˘Ú¤·˜, Ì›·Ó ÂÏ·›·Ó, Î·È ÌÈ·Ó ·Ë‰È¿Ó, ‰ÂηÂÙ¿ ÂÏ·Èfi‰ÂÓ‰Ú· ÂȘ ı¤ÛÈÓ ª·˘ÚÔˉ¿ÏÈÔÓ» (354/1839). ∞ÎfiÌ· «ÂÓ ¯ˆÚ¿ÊÈÔÓ ÂȘ ı¤ÛÈÓ ∫Ô˘ÏÔ˘Ú¿‰ÈÎÔ˘, ÂÓÙfi˜ Ù˘ ∞ÚÂfiÔÏ˘ Î·È ÂÓfi˜ Û˘ÓÔÈΛԢ, ÂÓ¯fiÌÂÓÔÓ Î·È ÂȘ ÙÔ ·ÏÒÓÈÔÓ, Û˘ÓÔÚ‡ÂÈ ·Ó·ÙÔÏ. Ì °ÂÒÚÁÈÔÓ °ÚÔ˘ÛÔ˘˙¿ÎË, ‰˘ÙÈο Ì ª. ¡ÙÔ˘ÏÊ¿ÎÔ Î·È ·fi Ù· ÏÂ˘Ú¿ Ì ƒ¤ÌÔ Î·È ¶. ¡ÙÚ·ÁˆÓ¿ÎË, ÂÓ fiÌÔÈÔÓ ÂȘ ı¤ÛÈÓ ∫·Ù¿Ï˘Ì· ÏËÛ›ÔÓ ÂȘ ÙÔ Î·Ù¿ÛÙËÌ· ÙÔ˘ Û¯ÔÏ›Ԣ, ÏÔ‡Ú· ηÏÔ‡ÌÂÓÔÓ, Û˘ÓÔÚ‡ÂÈ Ì °ÎÈÙ·ÚÈ¿ÓÔ˘˜, ¡. ¶··‰¿ÎÔÓ, ™Ù·‡ÚÔÓ ∫ˆÛÙ·‚¤ÏËÓ Î·È ‰ËÌfiÛÈÔÓ ‰ÚfiÌÔÓ, ÂÓ fiÌÔÈÔÓ ÌÈ·˜ ηӷ‚fi˜ ÂȘ ı¤ÛÈÓ ªÂÁ¿Ï· §Èı¿ÚÈ· ÂÓÙfi˜ Ù˘ ∞ÚÂÔfiψ˜, Û˘ÓÔÚ‡ÂÈ Ì ∞ÁÚÈÔ‰ËÌÈ¿ÓÔ˘˜, °ÎÈÙ·ÚÈ¿ÓÔ˘˜, ¡ÈÎÔÏÔ‡ ∫Ô˘Ù˙Ô˘ÏȤÚÂÓ·, ‰ËÌfiÛÈÔÓ ‰ÚfiÌÔÓ, ÂÓ fiÌÔÈÔÓ ÂÓfi˜ Û˘ÓÔÈΛԢ ÂȘ ı¤ÛÈÓ §Ô˘¯·ÚÈ·›˜, Û˘ÓÔÚ‡ÂÈ Ì ∫·Ú˘Ù˙È¿ÓÔ˘˜, °ÚËÁ. ∫Ô˘Ù˙Ô˘ÏȤÚËÓ Î·È ¡. ¶··‰¿ÎÔÓ» (362/1840). ◊ ÙÔ «ÙÔÓ ·ÁÚfiÓ ÙˆÓ Î›ÌÂÓÔÓ ÂȘ ı¤ÛÈÓ §·ÎÒÌ·Ù· ηٿ ÙÔ ‹ÌÈÛ˘, ÎÔÈÏÒÓ ‰‡Ô. ŒÓ·Ó fiÌÔÈÔÓ ÂȘ ı¤ÛÈÓ ™Ù·Ê˘Ï¿ ηٿ ÙÔ ‹ÌÈÛ˘, ÂÓfi˜ ÎÔÈÏÔ‡, ¤Ó·Ó fiÌÔÈÔÓ ÂȘ ı¤ÛÈÓ ªÂÁ¿Ï· ÏÈı¿ÚÈ· ηٿ ÙÔ ‹ÌÈÛ˘, ÎÔÈÏÒÓ ÙÂÛÛ¿ÚˆÓ, ¤Ó· fiÌÔÈÔÓ ÂȘ ı¤ÛÈÓ •ËÚfiϷη˜ ηٿ ÙÔ ‹ÌÈÛ˘, ÂÓfi˜ ÎÔÈÏÔ‡, ¤Ó· fiÌÔÈÔÓ ÂȘ ı¤ÛÈÓ ∫·Ï·Ì¿ÎÈ· ηٿ ÙÔ ‹ÌÈÛ˘, ‰‡Ô ÎÔÈÏÒÓ, ¤Ó·Ó fiÌÔÈÔÓ ÂȘ ı¤ÛÈÓ ¶·Ï·Èfi¯ˆÚ·Ó ηٿ ÙÔ ‹ÌÈÛ˘, ÂÓfi˜ ÎÔÈÏÔ‡, ¤Ó· fiÌÔÈÔÓ ÂȘ ı¤ÛÈÓ Ã·ÏËοÚÈ, ηٿ ÙÔ ‹ÌÈÛ˘, ÎÔÈÏÒÓ ‰‡Ô, ¤Ó·Ó fiÌÔÈÔÓ ÂȘ ı¤ÛÈÓ ƒÂÙ˙›Î· ÎÔÈÏÒÓ ¤Í, ηٿ ÙÔ ‹ÌÈÛ˘, ¤Ó· fiÌÔÈÔÓ ÂȘ ı¤ÛÈÓ ¢˘ÚfiÓ Î·Ù¿ ÙÔ ‹ÌÈÛ˘Ó, ‰˘Ô ÎÔÈÏÒÓ, ¤Ó· fiÌÔÈÔÓ, ÂȘ ı¤ÛÈÓ ™‹ÏÈÔÓ, ηٿ ÙÔ ‹ÌÈÛ˘, ÂÓfi˜ ÎÔÈÏÔ‡, ¤Ó· ÂÏ·ÈÔÂÚ›‚ÔÏÔÓ Î›ÌÂÓÔÓ ÂȘ ı¤ÛÈÓ ™·Ì·Ù¿ÎÔ˘ ηٿ ÙÔ ‹ÌÈÛ˘ Ì ÙÔ˘˜ ·˘ÙÒÓ Û˘Î¤·˜, ¤Ó· fiÌÔÈÔÓ ÙÔ ‹ÌÈÛ˘ ΛÌÂÓÔÓ ÂȘ ı¤ÛÈÓ ∫Ô˘ÏÔ˘Ú¿‰Èη Ì ٷ ÂÏ·Èfi‰ÂÓ‰Ú¿ ÙÔ˘ Î·È ‰ÂÍ·ÌÂÓ‹» (138/1841). ∂›Û˘ Ë Úԛη ÂÚÈÂÏ¿Ì‚·ÓÂ Î·È ˙Ò·, fiˆ˜ «Ì›·Ó ËÌÈfiÓ·Ó, Ì›·Ó ·ÁÂÏ¿‰·Ó,
21. ª¤ÙÚÔ ¯ˆÚËÙÈÎfiÙËÙ·˜ ‰ËÌËÙÚÈ·ÎÒÓ.
78
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÂÓ ‰·Ì¿ÏÈÔÓ, ‰‡Ô ¯Ô›ÚÔ˘˜» (226/1841), «Î·È Ù· ˙Ò· ·˘ÙÒÓ Î·Ù¿ ÙÔ ‹ÌÈÛ˘» (138/1841), «ÂÍ‹ÎÔÓÙ· ¤ÓÙ Úfi‚·Ù·...» (303/1848). √ˆÛ‰‹ÔÙ ÛÙËÓ ·ÁÚÔÙÈ΋ ÔÈÎÔÓÔÌ›· Ù˘ ¿Ó˘‰Ú˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ ÙÔ˘ √ÈÙ‡ÏÔ˘ Ë Úԛη ÔÊ›ÏÂÈ Ó· ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙÔ ·ÏÒÓÈ Î·È ÙËÓ ˘‰ÚÔ‰ÂÍ·ÌÂÓ‹: «¤Ó· ·ÏÒÓÈ ÂȘ ı¤ÛÈÓ ∫Ô‡ÏÔ˘‚·» (354/1839), «‹ÌÈÛ˘ ·ÏÒÓÈ ÂȘ ÕÁÈÔÓ ∏Ï›·Ó Ì ÙËÓ ÂÓ ·˘ÙÒ ËÌ›ÛÂÈ·Ó ÂÏ·›·Ó»,(327/1848), «ËÌ›ÛÂÈ·Ó ˘‰ÚÔ‰ÂÍ·ÌÂÓ‹Ó (ÎÈÛÙ¤ÚÓ·Ó)» (362/1840), «ÙËÓ ÂÓÙ·‡ı· ÎÂÈ̤ÓËÓ ÔÈΛ·Ó … Ì ÙËÓ ‰ÂÍ·ÌÂÓ‹Ó Ù˘ Î·È ÚÔ·‡ÏÈÔÓ Ù˘» (138/1841). ™ËÌ·ÓÙÈÎfi ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ Â›Ó·È ÔÈ ÔÈ˘, Û˘Ó‹ıˆ˜ Ì ÙËÓ ·˘Ï‹ ÙÔ˘˜, ÙÔÓ Î‹Ô ÙÔ˘˜, ÙÔ ÊÔ˘ÚÓfiÛÈÙÔ: ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÌfiÓÔ ÛÙÔ 1/3 ÙˆÓ ‰ÈηÈÔÚ·ÍÈÒÓ ·˘ÙÒÓ: √È ÔÈ˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È: ¢‡Ô ÛÙËÓ ∞ÚÂfiÔÏË: «Ë ÌÂÓ ¯‹Ú· ÙÔ˘ ÔÙ¤ ∞Ó·ÛÙ·Û›Ô˘ ∫Ô˘Ù˙Ô˘ÏȤÚË fiÙÈ ‰Ô‡Û· ÙËÓ ı˘Á·Ù¤Ú· Ù˘ ∞ÓÙˆÓ›·Ó ÚÔ˜ ÙÔÓ ÚËı¤ÓÙ· ∫Ô˘Ú¿ÎÔÓ ÂȘ ÓfiÌÈÌÔÓ Û‡˙˘ÁfiÓ ÙÔ˘ ηٿ ÙÔ˘˜ £Â›Ô˘˜ Î·È πÂÚÔ‡˜ ÓfiÌÔ˘˜ ·Ú·‰›‰ÂÈ ÂȘ ·˘ÙfiÓ ‰È· Úԛη Ù˘…….Ì›·Ó ÔÈΛ·Ó ÎÂÈ̤ÓËÓ ÂȘ ¶·Ï·È¿ÓÈη ÂÓÙfi˜ Ù˘ ∞ÚÂÔfiψ˜ Ì ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹Ó Ù˘, ·˘Ï‹Ó, ΋ÔÓ Î·È Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Û·Ó Î·È ¤Ó· ÊÔ˘ÚÓfiÛÈÙÔÓ ·Ú·Î›ÌÂÓÔÓ ·˘Ù‹˜, Û˘ÓÔÚ¢fiÌÂÓÔÓ Ì ¡ÈÎfiÏ·Ô Î·È °ÚËÁfiÚÈÔ ∫Ô˘Ù˙Ô˘ÏÈÂÚÈ¿ÓÔ˘˜,..» (·ÚÈı. 362/1840). ∫·È «Ô ∫Ô˘Ú¿ÎÔ˜ (§ÂÔÓٷηÓfi˜) ·ÚÚ·‚ˆÓÈ·Ûı›˜ ÂȘ ÓfiÌÈÌÔÓ Û‡˙˘ÁfiÓ ÙÔ˘ ÙËÓ ı˘Á·Ù¤Ú· ·˘ÙÒÓ (ªÈ¯·‹Ï ¢ËÌ¿ÎÔ˜, ∞ÓÙˆÓ›· •·ÓıÔ‡ ªÔ˘ÏÈÁ·Ú¿ÎË-¢ËÌ¿ÎÔ˘), ™Ù·Ì¿Ù·Ó, ·Ú·ÎÈÓÔ‡ÓÙ·È Û‹ÌÂÚÔÓ ·fi ÔÈΛ·Ó ı¤ÏËÛÈÓ Î·È ÁÓÒÌËÓ ··Ú·‚›·ÛÙÔÓ Ó· ÙË ‰fiÛˆÛÈ ÂȘ ÓfiÌÈÌÔÓ Î·È ÙÂÏ›·Ó ·˘Ù‹˜ Úԛη Ù· ·ÎfiÏÔ˘ı· ÎÙ‹Ì·Ù¿ ÙˆÓ: ÙËÓ ÂÓÙ·‡ı· ÎÂÈ̤ÓËÓ ÔÈΛ·Ó ÙˆÓ Û˘ÓÔÚ¢Ô̤ÓËÓ Ì ÙËÓ ÙÔ˘ ∞ÁÚÈÔ‰ËÌÈ¿ÓÔ˘ Î·È Ì ·ÏÒÓÈÔÓ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ∏ÏÈÔ‡˜, Ì ÙËÓ ‰ÂÍ·ÌÂÓ‹Ó Ù˘ Î·È ÚÔ·‡ÏÈÔÓ Ù˘…» (·ÚÈı. 138/1841). ª›· ÛÙÔÓ ¶‡ÚÁÔ: «Ì›·Ó ÔÈΛ·Ó ÂÓÙfi˜ ÙÔ˘ ¯ˆÚ›Ô˘ ¶‡ÚÁÔ˘ Ì ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹Ó Ù˘» (∂˘ÛÙÚ¿ÙÈÔ˜ ÃÈÔ˘Ù¤·˜-∂ϤÓË µÔ˘ÏÈÌÂÓ¤·, ·ÚÈı. 226/1841). ª›· ÛÙËÓ ¶¿ÓÈÙÛ· :«Ì›· ÔÈΛ·Ó Ì ÙÔ Û‡ÓÔÚfiÓ Ù˘» ( °ÂÒÚÁÈÔ˜ ¶··‰¿ÎÔ˜ ÷‰È·Ú¿ÎÔ˜-∞Ú¯ÔÓÙÔ‡ •·Ú¯Ô˘Ï›ÙÛ·, ·ÚÈı. 125/1846). ª›· ÛÙÔ √›Ù˘ÏÔ: «ËÌ›ÛÂÈ·Ó ÔÈΛ·Ó Ì ÙÔ ÚÔ·‡ÏÈÔÓ ·˘Ù‹˜ Î·È Î‹ÔÓ» (•·Óıfi˜ ¶·ÌÔÓËÚ¤·˜-™Ù·Ì¿Ù· ∆˙Ô˘Ú›Ù˙·, ·ÚÈı. 303/1848). ∆ÔÓ ÂίÚËÌ·ÙÈÛÌfi ϤÔÓ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Ù˘ ª¿Ó˘ ·ÔηχÙÂÈ Ë Ù¿ÛË Ó· ‰›‰ÔÓÙ·È Î·È ¯Ú‹Ì·Ù·, ÂÎÙfi˜ ·fi Ù· ˘fiÏÔÈ· ÎÈÓËÙ¿ Î·È ·Î›ÓËÙ· «Ó· ·Ú·‰ÒÛË Â›Û˘ ‰È· ÙËÓ Êı·ÚÂ›Û·Ó ÚÒÙËÓ Úԛη Ù˘ ‰Ú·¯Ì¿˜ ÙÚÈ·ÎÔÛ›·˜ ›ÎÔÛÈ» (354/1839), «Ì ÂÓÓ·ÎÔÛ›·˜ ‰Ú·¯Ì¿˜, ÂÍ ˆÓ Ù·˜ ÌÂÓ ÙÚÈ·ÎÔÛ›·˜ ¤‰ˆÛÂÓ ÂȘ ÙÔÓ °ÂÒÚÁÈÔÓ ¶. ª·ÚÈÔÏ¿ÎÔÓ Î·ıÒ˜ Î·È Ù· ·ÓˆÙ¤Úˆ ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓ· ÊÔڤ̷ٷ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÙÂÏÂÙ‹Ó ÙÔ˘ °¿ÌÔ˘ Î·È ÔÌÔÏfiÁËÛ·Ó ÂÓÒÈfiÓ ÌÔ˘ Î·È ÙˆÓ Ì·ÚÙ‡ÚˆÓ ÔÈ ™˘Ì‚·ÏÏfiÌÂÓÔÈ, Ù·˜ ‰Â ÂÍ·ÎÔÛ›·˜ ‰Ú·¯Ì¿˜ Â̤ÙÚËÛÂÓ Ô ¶·Ó·ÁÈÒÙ˘ ¢Ú·ÁÔÓ¿Î˘ ÂȘ ÙÔÓ °ÂÒÚÁÈÔÓ ¶. ª·ÚÈÔÏ¿ÎÔÓ Û‹ÌÂÚÔÓ ÂÓÒÈÔÓ ÌÔ˘» (82/1845), «ÂȘ ÌÂÙÚËÙ¿ ‰Ú·¯Ì¿˜ ‰‡Ô ¯ÈÏÈ¿‰·˜ ÂÓÙ·ÎfiÛÈ·˜, ÙËÓ ËÌ¤Ú·Ó Ù˘ ÙÂÏÂÙ‹˜ ÙÔ˘ °¿ÌÔ˘ ÙˆÓ ¯ˆÚ›˜ Ó· ÂÈʤÚË ÙËÓ ·Ú·ÌÈÎÚ‹Ó ·ÓÙ›ÛÙ·ÛÈÓ ‹ ‚Ú·‰‡ÙËÙ·» (199/1845), «¤Ï·‚ ‰È· ÚԛηÓ
¶ƒ√π∫√™Àªºø¡∞ Oπ∆À§√À (1837 - 1848)
79
·˘Ù‹˜ Ù˘ Û˘˙‡ÁÔ˘ ÙÔ˘ ·fi ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ Ù˘, ‹ÙÔÈ ÙÔÓ ÂÓıÂÚfiÓ ·˘ÙÔ‡ Ã. ¢ËÌ‹ÙÚÈÔÓ ªÔ˘‰Ô‡ÚËÓ Î·È ÙËÓ ÂÓıÂÚ¿Ó ÙÔ˘ ª·Ú›·Ó ∫·Ï·ÌÔ‡ÎË, Ù¿ÏÏËÚ· ÈÛ·ÓÈο ÙÚÈ·ÎfiÛÈ·, ÂÚfiÛÊÂÚ ‰Â Î·È Ô‡ÙÔ˜ ÂȘ ÙËÓ Û‡˙˘ÁfiÓ ÙÔ˘ Ù·‡ÙËÓ ‰È· ÚÔÁ¿ÌÔ˘ ‰ˆÚÂ¿Ó Ú·ÁÌ·ÙÈο Ù¿ÏÏËÚ· ÈÛ·ÓÈο ÂηÙfiÓ Î·È ¤Ó‰Âη ÂÚ›Ô˘ ‰Ô˘Ì›·˜ ¶ÔÚÙÔÁ·Ï›·˜ Î·È ÂÓ ÛÙ·˘ÚfiÓ ¯Ú˘ÛÔ‡Ó Ù¿ÏÏËÚ· ÈÛ·ÓÈο ÂÚ›Ô˘ ‰Âη¤ÓÙÂ Î·È ÂÂȉ‹ Ù·‡ÙËÓ ÙËÓ ¯ÚËÌ·ÙÈÎ‹Ó ÚÔ›Î·Ó ˆ˜ ÚÔÁ¿ÌÔ˘ ‰ˆÚ¿ Ù˘ ‰È·ÏËÊı›Û˘» (375/1840), «ÂȘ ÔÌfiÏÔÁ· Î·È ¯Ú‹Ì·Ù· ‰‡Ô ¯ÈÏÈ¿‰·˜ ÁÚfiÛÈ· ‹ ÔÎÙ·ÎÔÛ›·˜ ‰Ú·¯Ì¿˜» (303/1848). ∞˘Ùfi ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ Î·È Ë ÛÙÂÓ·¯ÒÚÈ· Ù˘ ¶·Ó·ÁÈÒÙ·˜ ¶È¤ÚÚÔ˘ ∫Ô„¿ÊÙË «¯‹Ú· ÙÔ˘ ÔÙ¤ ∞Ó·ÛÙ·Û›Ô˘ ∫Ô˘Ù˙Ô˘ÏȤÚË fiÙÈ ‰Ô‡Û· ÙËÓ ı˘Á·Ù¤Ú· Ù˘ ∞ÓÙˆÓ›·Ó ÚÔ˜ ÙÔÓ ÚËı¤ÓÙ· ∫Ô˘Ú¿ÎÔÓ ÂȘ ÓfiÌÈÌÔÓ Û‡˙˘ÁfiÓ ÙÔ˘ ηٿ ÙÔ˘˜ £Â›Ô˘˜ Î·È πÂÚÔ‡˜ ÓfiÌÔ˘˜ ·Ú·‰›‰ÂÈ ÂȘ ·˘ÙfiÓ ‰È· Úԛη Ù˘, ηٿ ÙËÓ ÚÔÙ¤Ú·Ó ˘fiÛ¯ÂÛ›Ó Ù˘, Ì ÙÔ Ó· ÌËÓ Â˘Ú›ÛÎÂÙ·È ÂȘ ηٿÛÙ·ÛÈÓ Ó· ‰ÒÛË ÌÂÙÚËÙ¿ ÂȘ ¿ÏÏÔÓ ˆ˜ ¤‰ˆÛÂÓ Ù˘ ÚÔÙ¤Ú·˜ Ù˘ ™ÔÊԇϷ˜ Û˘˙‡ÁÔ˘ ÙÔ˘ ∞ÓÙˆÓ›Ô˘ ∫·ÛÙ·Ó¿ÎÔ˘ Ù· ÂÊÂÍ‹˜ ·Î›ÓËÙ· ÎÙ‹Ì·Ù·» (∞ÚÈı. 362/1840). ∆¤ÏÔ˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÛÙ·ıԇ̠ÛÙÔ ÚÔÈÎÔÛ‡ÌʈÓÔ ·ÚÈı. 254/1842, ÛÙÔ ÔÔ›Ô Ô ¶¤ÙÚÔ˜ ªÂÏÈÁÎÔ˘Ó¿ÎÔ˜ ˙ËÙ¿ÂÈ ·fi ÙÔÓ ·ÚÚ·‚ˆÓÈ·ÛÙÈÎfi Ù˘ ÎfiÚ˘ ÙÔ˘ ∞ÁÁÂϛӷ˜, ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ ¶Ô˘ÏËÌÂÓ¿ÎÔ, Ó· ÙÔ˘ ÂÁÁ˘Ëı› fiÙÈ «fiÛ· ·Î›ÓËÙ· Î·È ÎÈÓËÙ¿ Ú¿ÁÌ·Ù· Ù˘ ·Ôı·ÓÔ‡Û˘ Û˘˙‡ÁÔ˘ ÙÔ˘ Î·È ÌËÙÚfi˜, Ù˘ ¶·ÓÒÚÈ·˜ °È·ÓÓ›Ù˙·˜, ÂÎÔ›ËÛÂÓ ÂȘ ÙÚ›ÙÔ˘˜ ‰È ·Ó¿ÁÎËÓ Ù˘ ÔÈÎÔÁÂÓ›·˜ ÙÔ˘ ı¤ÏÂÈ Ó· Â›Ó·È ˘fi Ù˘ ı˘Á·ÙÚfi˜ ÙÔ˘ Ù·‡Ù˘ ·Î·Ù·˙‹ÙËÙÔ˜, ¿Ì· fiÔ˘ ‹ıÂÏ ÂÓËÏÈÎȈı› Î·È Ô‡Û· ÂÂȉ‹ ·˘Ù‹ ·Ó‹ÏÈÎÔ˜, ·Ú›ÛÙ·Ù·È ·ÓÙ› ·˘Ù‹˜ Ô Û‡˙˘Áfi˜ Ù˘ Î·È ÔÔ›Ô˜ ÂͤÊÚ·ÛÂÓ ÔÈÎÂÈÔıÂÏÒ˜ Î·È Â˘¯·Ú›ÛÙˆ˜ fiÙÈ ·Ó Ë Û˘˙˘Áfi˜ ÙÔ˘ ·‡ÙË ÂÓËÏÈÎȈı›۷ ıÂÏ‹ÛÂÈ Ó· ··ÈÙ‹ÛÂÈ ·Ô˙ËÌ›ˆÛÈÓ ·fi ÙÔÓ ·Ù¤Ú· Ù˘ Î·È ÂıÂÚfiÓ ÙÔ˘ ÙÔ‡ÙÔÓ ‰È· ÙËÓ ÂÎÔ›ËÛÈÓ ÙˆÓ ÌËÙÚÈÎÒÓ Ù˘ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ, ÂÁÁ˘¿Ù·È ·˘Ùfi˜ Ó· ÙÔÓ ·Ô˙ËÌÈ› ̤¯ÚÈ ÏÂÙÔ‡ Î·È fiÙÈ ÙÔ˘ ˘fiÛ¯ÂÙ·È Ó· ÌË Ú¿ÍË Î·Ùã ·˘ÙÔ‡ Ù›ÔÙÂ Ë Û‡˙˘Áfi˜ ÙÔ˘, Ù˘ ÔÔ›·˜ ÙËÓ Û˘ÁηٿıÂÛÈÓ ¤Ï·‚ ‰ÈfiÙÈ ÙÔ Ù›ÌËÌ· ·˘ÙÒÓ Â‰·¿ÓËÛÂÓ ÂȘ ˙ˆÔıÚÔÊ‹Ó ·˘Ù‹˜ Î·È Ù˘ ÌËÙÚfi˜ Ù˘ Î·È ˘¤Ú Ù˘ „˘¯‹˜ Ù˘, ηٿ ÙÔ ÈÛ¯‡ÔÓ ¤ıÈÌÔ ÂȘ ÙËÓ ·ÙÚ›‰· ÙˆÓ, ÂÔ̤ӈ˜ Î·È ·˘Ù‹ ·ÓÂıÚ¿ÊË ÂÓٛ̈˜ Î·È ÂÂÚÈÔÈ‹ıË ÊÈÏÔÊÚfiÓˆ˜ ·fi ·˘ÙfiÓ». ∆· Ï›Á· ¤ÛÙˆ, ÏÔÈfiÓ, ·˘Ù¿ ¤ÁÁÚ·Ê· Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ 1837-1848 ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ ÙˆÓ ¢‹ÌˆÓ √ÈÙ‡ÏÔ˘, ∫·Ú˘Ô˘fiψ˜, ª·Ï¢ڛԢ §Â‡ÎÙÚÔ˘ Î·È ∫ÔÏÔ΢Óı›Ô˘ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó ÙËÓ ‡·ÚÍË Â›ÛËÌˆÓ ÚÔÈÎÔÛ˘ÌÊÒÓˆÓ ‹‰Ë ·fi ÙÔ 183922 Î·È ÚÔÛı¤ÙÔ˘Ó Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ-ÔÈÎÔÓÔÌÈο ÛÙÔȯ›· ÁÈ· ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ ª¿Ó˘ ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·.
22. ∞ÏÂÍ¿Î˘ ∂.¶., fi.., Û. 288
80
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
Abstract The marriage contracts and the “contracts for substitution of the dowry”, that were drawn up by Itylo’s notaries, who were also magistrates, between 1837 and 1848 are kept in the General State Archives – Archives of Laconia. They provide us with important social, economic and cultural data about this area: Names, professions, places of birth for the notaries, witnesses, those giving and those receiving dowry and the contents of the dowry (clothes, houses, fields etc). These transactions give us insight into the way of the life in the small society of Itylo at the beginning of 19th century.
∆√ ª√¡√∆∞•π√ ¢π¢∞™∫∞§∂π√ ™¶∞ƒ∆∏™ (1924 - 1929) §·ÌÚÈÓ‹ ™ÎÔ‡Ú· ¢Ú ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ EȉÈ΋ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ·˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ AıËÓÒÓ
¶ÂÚ›ÏË„Ë ∏ ÂÚÁ·Û›· ·˘Ù‹ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔ˘ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ ™¿ÚÙ˘, ÙÔ ÔÔ›Ô ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ ηٿ ÙËÓ ÂÓÙ·ÂÙ›· 1924-1929, ÛÙo Ï·›ÛÈo Ù˘ ÚÔÛ¿ıÂÈ·˜ Ù˘ ¶ÔÏÈÙ›·˜ ÁÈ· Ù·¯Â›· Âη›‰Â˘ÛË ‰·ÛοψÓ, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ηχ„ÂÈ Ù· ÌÂÁ¿Ï· ÎÂÓ¿ Ô˘ ›¯·Ó ‰ËÌÈÔ˘ÚÁËı› ÛÙ· ‰ËÌÔÙÈο Û¯ÔÏ›· ÙˆÓ ¡¤ˆÓ ΢ڛˆ˜ ÈÚÒÓ (ª·Î‰ÔÓ›·˜-£Ú¿Î˘). ∆Ô ·Ú·¿Óˆ ¢È‰·ÛηÏÂ›Ô ‹Ù·Ó ¤Ó· Ôχ ηϿ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔ ·ÓÒÙÂÚÔ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi ›‰Ú˘Ì· Ô˘ ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ Ì ˘Ô‰ÂÈÁÌ·ÙÈÎfi ÙÚfiÔ, ¯¿ÚȘ ÛÙËÓ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ ·ÊÔÛ›ˆÛË ÙÔ˘ ¢È¢ı˘ÓÙ‹ ÙÔ˘ ªÈ¯. ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˘ ·ÏÏ¿ Î·È ÙˆÓ Â˘ÓÔ˚ÎÒÓ Â͈ÙÂÚÈÎÒÓ Û˘ÓıËÎÒÓ Ô˘ ˘‹Ú¯·Ó (ηٿÏÏËÏÔ ÎÙ‹ÚÈÔ, Î.Ï.). ∂›¯Â ·Ó·Ù‡ÍÂÈ ¤Ú·Ó ·fi ÙÔ ·È‰·ÁˆÁÈÎfi Î·È ¤Ó· ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ¤ÚÁÔ, Ì ‰È¿ÊÔÚ˜ ÂΉËÏÒÛÂȘ (ÁÈÔÚÙ¤˜, ÂÎı¤ÛÂȘ, Î.Ï.), ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È ¤Ù˘¯Â Ù˘ ÛÙ‹ÚÈ͢ Î·È ·Ô‰Ô¯‹˜ Ù˘ ÙÔÈ΋˜ ËÁÂÛ›·˜ Î·È ÙÔ˘ ™·ÚÙÈ·ÙÈÎÔ‡ Ï·Ô‡.
∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ∫·Ù¿ ÙËÓ ÙÚ›ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ· Ù· ı¤Ì·Ù· Ù˘ Âη›‰Â˘Û˘ ÙˆÓ ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ÛÙÔ Â›ÎÂÓÙÚÔ ÙˆÓ ÂӉȷÊÂÚfiÓÙˆÓ ÙˆÓ ÈÔ ÁÓˆÛÙÒÓ ·È‰·ÁˆÁÒÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÂͤÊÚ·˙·Ó ÙȘ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘˜ Î·È ÚfiÙÂÈÓ·Ó Ï‡ÛÂȘ ÁÈ· ÙË ‚ÂÏÙ›ˆÛ‹ Ù˘. ∫·Ù¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹ Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ηٿ ÙÔ ‰È¿ÛÙËÌ· 1924-1929, Ô˘ ·ÔÙÂÏ› Î·È Ùo ¯ÚÔÓÈÎfi Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ·ÚÔ‡Û·˜ ¤Ú¢ӷ˜, ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ù˘ ÔÏ˘Ù˘›·˜ ÙˆÓ ¢È‰·ÛηÏ›ˆÓ, Ù˘ ·Ú¿ÏÏËÏ˘ ‰ËÏ·‰‹ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ‰È·ÊfiÚˆÓ Ù‡ˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ È‰Ú˘Ì¿ÙˆÓ, Ù· ÔÔ›· ›¯·Ó ÙËÓ Â˘ı‡ÓË Ù˘ ÚÔ·Ú·Û΢‹˜ ÙˆÓ ˘Ô„ËÊ›ˆÓ Ó· ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ó ÙÔ ‰È‰·ÛηÏÈÎfi ¿ÁÁÂÏÌ·. ∆‡Ô˜ ¢È‰·ÛηÏ›ˆÓ ‹Ù·Ó Î·È Ù· ªÔÓÔÙ¿ÍÈ·, Ù· ÔÔ›· ȉڇıËηÓ,1 ÙÔÓ πÔ‡ÏÈÔ
1. ¡.¢. 27-7-1923, «ÂÚ› ȉڇÛˆ˜ ªÔÓÔÙ·Í›ˆÓ ¢È‰·ÛηÏ›ˆÓ», º.∂.∫. 217/6-8-1923, Ù‡¯. ∞′. ¶Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·ÊÂÚı› fiÙÈ ªÔÓÔÙ¿ÍÈ· ¢È‰·ÛηÏ›· ›¯·Ó ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ, ÌÂÙ¿ ·fi ÂÈÛ‹ÁËÛË ÙÔ˘ °ÏËÓÔ‡, ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿, ηٿ ÙÔ Û¯ÔÏÈÎfi ¤ÙÔ˜ 1913-1914. ∏ ıÂÛÌÔı¤ÙËÛ‹ ÙÔ˘˜ ÙfiÙ ÚÔοÏÂ-
82
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÙÔ˘ 1923, Ì ÛÎÔfi ÔÈ ·fiÊÔÈÙÔ› ÙÔ˘˜ Ó· ηχ„Ô˘Ó Ù· ÌÂÁ¿Ï· ÎÂÓ¿ Ô˘ ˘‹Ú¯·Ó ÛÙ· ‰ËÌÔÙÈο Û¯ÔÏ›· ÙˆÓ ¡¤ˆÓ ΢ڛˆ˜ ÈÚÒÓ.2 √ ˘Ô˘ÚÁfi˜ ¶·È‰Â›·˜ ∫. °fiÓÙÈη˜ ÛÙËÓ ÂÈÛËÁËÙÈ΋ ¤ÎıÂÛË ÙÔ˘ È‰Ú˘ÙÈÎÔ‡ ÓÔÌÔۯ‰›Ô˘ ÂÈÛ‹Ì·Ó ÙËÓ ¿ÌÂÛË ·Ó¿ÁÎË ›‰Ú˘Û˘ ÙˆÓ ¢È‰·ÛηÏ›ˆÓ ·˘ÙÒÓ ÂÂȉ‹ 1200 Û¯ÔÏ›·, ΢ڛˆ˜ Ù˘ ª·Î‰ÔÓ›·˜ ·Ú¤ÌÂÈÓ·Ó ÎÏÂÈÛÙ¿ ÂÓÒ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·fi 1500 ‰¿ÛηÏÔÈ ‹Ù·Ó ·Ï¿ ·fiÊÔÈÙÔÈ ∞′ Ù¿Í˘ °˘ÌÓ·Û›Ô˘ ‹ °′ Ù¿Í˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ™¯ÔÏ›Ԣ3 ÎÈ ·˘Ùfi ÁÈ·Ù›, Ë ¶ÔÏÈÙ›·, ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÚÔÛ¿ÚÙËÛË ÙˆÓ ¡¤ˆÓ ÈÚÒÓ, ·Ó·ÁοÛıËΠӷ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ ÙÔ Ô͇ ·˘Ùfi Úfi‚ÏËÌ· Ì ÙÔ ‰ÈÔÚÈÛÌfi ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ ÌÂÈˆÌ¤ÓˆÓ ÚÔÛfiÓÙˆÓ ˆ˜ ÚÔÛˆÚÈÓÒÓ.4 ∂›Û˘, ·Ó·ÁοÛıËΠӷ ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÂÈ ÛÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ÙˆÓ ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ Ô˘ ˘ËÚÂÙÔ‡Û·Ó Â› ÙÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜, ÛÙȘ ·ÂÏ¢ıÂÚˆı›Û˜ ¡¤Â˜ ÃÒÚ˜, ηıÒ˜ Î·È ÙˆÓ ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ Ô˘ Î·Ù¤Ê˘Á·Ó ÛÙËÓ ÂχıÂÚË ·ÙÚ›‰· ÌÂÙ¿ ÙËÓ ªÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈ΋ ηٷÛÙÚÔÊ‹ Î·È ÙËÓ ÂÎΤӈÛË Ù˘ ∞Ó·ÙÔÏÈ΋˜ £Ú¿Î˘, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ «ÔÈÎÈÏ›·…·ÌÌÂÁ›ÛÙË ÛÙÔ ‰È‰·ÎÙÈÎfi ÚÔÛˆÈÎfi Ù˘ ‰ËÌÔÙÈ΋˜ Âηȉ‡Ûˆ˜».5 ™Ù· ªÔÓÔÙ¿ÍÈ· ¢È‰·ÛηÏ›· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÂÁÁÚ·ÊÔ‡Ó ·fiÊÔÈÙÔÈ °˘ÌÓ·Û›Ô˘ ‹ ¶Ú·ÎÙÈÎÔ‡ §˘Î›Ԣ Û ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ٷ ¶ÔÏ˘Ù¿ÍÈ·, ÛÙ· ÔÔ›· ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ÂÁÁÚ¿ÊÔÓÙ·Ó ÚÈÓ ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛ·Ó ÙȘ Á˘ÌÓ·ÛȷΤ˜ ÙÔ˘˜ ÛÔ˘‰¤˜. √È Ì·ıËÙ¤˜ ÙˆÓ ªÔÓÔÙ¿ÍÈˆÓ ¢È‰·ÛηÏ›ˆÓ, ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ÊÔ›ÙËÛ‹˜ ÙÔ˘˜, ÌÈÛıÔ‰ÔÙÔ‡ÓÙ·Ó Ì ¤Ó· ›‰Ô˜ ˘ÔÙÚÔÊ›·˜ Ô˘ ·ÓÙÈÛÙÔȯԇÛ ÛÙȘ ·Ô‰Ô¯¤˜ ÙÔ˘ «ÚÔÛˆÚÈÓÔ‡ ‰ËÌԉȉ·ÛοÏÔ˘»,6 ÂÓÒ Â›¯·Ó ˘Ô¯Ú¤ˆÛË ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·ÔÊÔ›ÙËÛ‹ ÙÔ˘˜ Ó· ˘ËÚÂÙ‹ÛÔ˘Ó ˆ˜ ‰¿ÛηÏÔÈ Û ۯÔÏ›· ÙˆÓ ¡¤ˆÓ ÈÚÒÓ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Â› ÙÚÈÂÙ›·. ∞fi ÙÔ Û¯ÔÏÈÎfi ¤ÙÔ˜ 1926-1927 Ë ˘Ô¯Ú¤ˆÛË ·˘Ù‹ ¤·˘Û ӷ ÈÛ¯‡ÂÈ, ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·fiÊÔÈÙÔ˘˜ ÙˆÓ ªÔÓÔÙ¿ÍÈˆÓ ¢È‰·ÛηÏ›ˆÓ Ù˘ ¶·Ï·È¿˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ Î·È ÙˆÓ ¡ËÛÈÒÓ, ÂÓÒ ‰ÂÓ Î·Ù·‚¿ÏÏÔÓÙ·Ó
2.
3.
4. 5.
6.
¤ÓÙÔÓ˜ ·ÓÙȉڿÛÂȘ (΢ڛˆ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ·ÔÊÔ›ÙˆÓ Á˘ÌÓ·Û›Ô˘), ÔÈ Ôԛ˜ ·Ó¿ÁÎ·Û·Ó ÙÔ °ÏËÓfi Ó· Ù· ˘ÂÚ·ÛÈÛı› Ì ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ¿ÚıÚˆÓ (°ÏËÓfi˜ ¢., Õ·ÓÙ·, ÙfiÌ. µ′: 1910-1914, ∞ı‹Ó·, £Â̤ÏÈÔ 1983, Û.165-182). ∆· ªÔÓÔÙ¿ÍÈ· ¢È‰·ÛηÏ›· ȉڇıËηÓ, ·Ì¤Ûˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙË ÛÙ·ıÂÚÔÔ›ËÛË ÙˆÓ Û˘ÓfiÚˆÓ Ù˘ ¯ÒÚ·˜ Ì ÙË ™˘Óı‹ÎË Ù˘ §ˆ˙¿ÓÓ˘ (24-7-1923), ÌÂÙ¿ ·fi ¤ÎıÂÛË ÂȉÈ΋˜ ÂÈÙÚÔ‹˜, ÛÙËÓ ÔÔ›· Ë ∂·Ó·ÛÙ·ÙÈ΋ ∫˘‚¤ÚÓËÛË (°ÔÓ·Ù¿-¶Ï·ÛÙ‹Ú·) ›¯Â ·Ó·ı¤ÛÂÈ ÙË ÌÂϤÙË ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ ˙ËÙËÌ¿ÙˆÓ Ù˘ ¯ÒÚ·˜. ªÂ ÙËÓ ¤ÎıÂÛË Ù˘ ∂ÈÙÚÔ‹˜ ÚÔÙ›ÓÔÓÙ·Ó, ·ÎfiÌË, Ë Â·Ó·ÊÔÚ¿ Ù˘ ‰ËÌÔÙÈ΋˜ ÁÏÒÛÛ·˜ ÛÙȘ ‰‡Ô ÚÒÙ˜ Ù¿ÍÂȘ ÙÔ˘ ¢ËÌÔÙÈÎÔ‡ ™¯ÔÏ›Ԣ, Ë Û˘ÁÁÚ·Ê‹ ‚ÔËıËÙÈÎÒÓ Î·È Ô‰ËÁËÙÈÎÒÓ ‚È‚Ï›ˆÓ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ‰·ÛοÏÔ˘˜ Î.¿. (∞ÓÙˆÓ›Ô˘ Ã., ∏ Âη›‰Â˘ÛË ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ (1828-2000), ∞ı‹Ó·, ∂ÏÏËÓÈο °Ú¿ÌÌ·Ù· 2002, Û.65). ∞ÈÙÈÔÏÔÁÈ΋ ¤ÎıÂÛȘ Î·È ¡.¢. ÂÚ› ªÔÓÔÙ¿ÍÈˆÓ ¢È‰·ÛηÏ›ˆÓ, ÛÙÔ ÂÚ. ∂ÚÁ·Û›·, ÙfiÌ. ∞′, Ù‡¯. 1/15-9-1923, ÛÛ. 21,22. √ ˘Ô˘ÚÁfi˜ ¢ÂÏÈÛÙ› Ó· Ï˘ı› ÙÔ Ô͇ ·˘Ùfi Úfi‚ÏËÌ· Ì ÙËÓ Ù·¯‡Ú˘ıÌË Âη›‰Â˘ÛË ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ ‰ÂÓ ·‡ÂÈ fï˜ Ó· ıˆÚ› ˆ˜ ·Ó·Ú΋ ÙË ÌÔÓÔÂÙ‹ ÊÔ›ÙËÛË ÁÈ· ÙÔÓ « ηÏfiÓ Î·Ù·ÚÙÈÛÌfiÓ ÙÔ˘ ¢È‰·ÛοÏÔ˘ », Ô ÔÔ›Ô˜ ÌÔÚ› Ó· «ÂÈÙ¢¯ı‹ ÌfiÓÔÓ ‰È· ηÏÒ˜ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓˆÓ ÔÏ˘Ù·Í›ˆÓ ¢È‰·ÛηÏ›ˆÓ». °È· ÙË ÌfiÚʈÛË ÙˆÓ ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ ÙˆÓ ¡¤ˆÓ ÈÚÒÓ, ‚Ï. ÂÚ. ∂ÚÁ·Û›·, ÙfiÌ.∞′, Ù. 3/15-10-1923, Û. 49. ∞fiÛ·ÛÌ· °ÂÓÈ΋˜ ∂ÈÛËÁËÙÈ΋˜ ŒÎıÂÛ˘ ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ ¡ÔÌÔۯ‰›ˆÓ 1929 ÛÙÔ ªÔ˘˙¿Î˘ ™.∆˙‹Î·˜ ÃÚ., ∏ ηٿÚÙÈÛË ÙˆÓ ¢È‰·ÛοψÓ, ¢È‰·ÛηÏÈÛÛÒÓ Î·È ¡ËÈ·ÁˆÁÒÓ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ∏ ÂÚ›Ô‰Ô˜ ÙˆÓ ¢È‰·ÛηÏ›ˆÓ, 1834-1933, ∞ı‹Ó·, Gutenberg, 1996, Û.638. µÏ. ›Û˘ ∞ÓÙˆÓ›Ô˘ ÃÚ., fi.. Û. 66. ¡.¢. 27-7-1923, «ÂÚ› ȉڇÛˆ˜…», fi.., ¿ÚıÚÔ, ·Ú 4.
T√ M√¡√∆∞•π√ ¢π¢∞™∫∞§∂π√ ™¶∞ƒ∆∏™ (1924 - 1929)
83
Û’ ·˘ÙÔ‡˜ Î·È ÔÈ ÚÔ·Ó·ÊÂÚı›Û˜ ·Ô‰Ô¯¤˜.7 ∆· ·Ú·¿Óˆ ¢È‰·ÛηÏ›· ȉڇÔÓÙ·Ó Û fiÏÂȘ, fiÔ˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û ϋÚ˜ °˘ÌÓ¿ÛÈÔ ‹ ¶Ú·ÎÙÈÎfi §‡ÎÂÈÔ ‹ ¢È‰·ÛηÏÂ›Ô ¢ËÌÔÙÈ΋˜ ∂η›‰Â˘Û˘, ÚÔÊ·ÓÒ˜ ÁÈ· Ó· ‰È¢ÎÔχÓÂÙ·È Ë ÚÔۤϢÛË ÙˆÓ ÂӉȷÊÂÚfiÌÂÓˆÓ Ì·ıËÙÒÓ. ∫¿ı ª¿ÈÔ, Ì ڿÍË ÙÔ˘ ÀÔ˘ÚÁÔ‡ ¶·È‰Â›·˜, ÌÂÙ¿ ·fi ÚfiÙ·ÛË ÙÔ˘ ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ™˘Ì‚Ô˘Ï›Ô˘, ηıÔÚÈ˙fiÙ·Ó Ô ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ ªÔÓÔÙ¿ÍÈˆÓ ¢È‰·ÛηÏ›ˆÓ Ô˘ ı· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û ηٿ ÙÔ ÂfiÌÂÓÔ Û¯ÔÏÈÎfi ¤ÙÔ˜ ηıÒ˜ Î·È Ë ¤‰Ú· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘˜, Ë ÔÔ›· fï˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ÛÙËÓ ›‰È· fiÏË ¤Ú·Ó Ù˘ ÂÓÙ·ÂÙ›·˜. ∏ Ú‡ıÌÈÛË ·˘Ù‹ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙÔÓ ÚÔÛˆÚÈÓfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙˆÓ ·Ú·¿Óˆ ¢È‰·ÛηÏ›ˆÓ. ŒÓ· ·fi Ù· ªÔÓÔÙ¿ÍÈ· ¢È‰·ÛηÏ›· Â›Ó·È Î·È ÙÔ ˘fi ¤Ú¢ӷ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi ›‰Ú˘Ì·, ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ı· ÚÔÛ·ı‹Ûˆ Ó· ÚÔÛÂÁÁ›Ûˆ ̤۷: ·) ·fi ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ¢È¢ı˘ÓÙ‹ ÙÔ˘ ªÈ¯. ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˘ ∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔÓ ¢È‰·ÛηÏ›ÔÓ ™¿ÚÙ˘ Î·È Ë ‰ËÌԉȉ·ÛηÏÈ΋ ÌfiÚʈÛȘ, ÙÔ ÔÔ›Ô Â›¯Â ÂΉÔı› ˆ˜ ÂÂÙËÚ›‰· ÙÔ˘ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ, ÙˆÓ Û¯ÔÏÈÎÒÓ ÂÙÒÓ 1925-26 Î·È 1926-27 ‚) ·fi ¤ÁÁڷʘ Î·È ÚÔÊÔÚÈΤ˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ Î·È ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ ÙÚÈÒÓ ÛÔ˘‰·ÛÙÒÓ ÙÔ˘, ÙˆÓ ∂. ∫·ÊÂÓÙ˙‹, ∏Ï. ¶··ı·Ó·ÛfiÔ˘ÏÔ˘ Î·È ∞ÈÎ.™ÙÚ·Ù¿ÎÔ˘-ª¤ÁÁÔ˘, Á) ·fi ÙÔ Û¯ÂÙÈÎfi ÓÔÌÔıÂÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ Î·È ‰) ·fi ÙËÓ ˘¿Ú¯Ô˘Û· ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·. ∏ ÚÔÛ¿ıÂÈ¿ ÌÔ˘ ÁÈ· ·Ó·˙‹ÙËÛË ÂÚÈÛÛfiÙÂÚˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ, ̤ۈ ÙÔ˘ ÙÔÈÎÔ‡ ∆‡Ô˘ Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÂΛӢ, Ì ÂÈÙfiÈ· ›ÛÎÂ„Ë ÛÙË µÈ‚ÏÈÔı‹ÎË Ù˘ ™¿ÚÙ˘, ÙËÓ ∂ıÓÈ΋ µÈ‚ÏÈÔı‹ÎË Ù˘ ∞ı‹Ó·˜ Î·È ÙË µÈ‚ÏÈÔı‹ÎË Ù˘ µÔ˘Ï‹˜ ‰ÂÓ ·¤‰ˆÛ ȉȷ›ÙÂÚÔ˘˜ ηÚÔ‡˜.8 ∂›Û˘ ‰ÂÓ ÌfiÚÂÛ· Ó· ÂÓÙÔ›Ûˆ ÙÔ ∞Ú¯Â›Ô ÙÔ˘ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ (¶Ú·ÎÙÈο ™˘ÏÏfiÁÔ˘ ∫·ıËÁËÙÒÓ, ª·ıËÙÔÏfiÁÈÔ, Î.Ï.), ·fi Ù· ÔÔ›· ı· ·ÓÙÏÔ‡Û·Ì ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÛÙÔȯ›·, ȉȷ›ÙÂÚ· ÁÈ· ÙÔÓ ÚÒÙÔ ¯ÚfiÓÔ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ, ˘fi ÙË ‰È‡ı˘ÓÛË ÙÔ˘ ∫Ï. ∫Ô˘Ì·ÓÙ·Ú¿ÎË. °È’ ·˘Ùfi ıˆÚÒ fiÙÈ ¤¯ÂÈ È‰È·›ÙÂÚË ·Í›· ÙÔ ÚÔ·Ó·ÊÂÚı¤Ó ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ªÈ¯. ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˘, ¯ˆÚ›˜ ÙÔ ÔÔ›Ô ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ı· ÁÓˆÚ›˙·Ì ÁÈ· ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ‚Ú·¯‡‚ÈÔ˘ ·ÏÏ¿ ˘Ô‰ÂÈÁÌ·ÙÈÎÔ‡ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ Ù˘ ™¿ÚÙ˘.
∏ ›‰Ú˘ÛË ÙÔ˘ ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔ˘ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ ™¿ÚÙ˘ Î·È ÙÔ Ì·ıËÙÈÎfi ‰˘Ó·ÌÈÎfi ÙÔ˘ ∆Ô ª¿˚Ô ÙÔ˘ 1924, ¤Ó· ¯ÚfiÓÔ ‰ËÏ·‰‹ ÌÂÙ¿ ÙË ıÂÛÌÔı¤ÙËÛË ÙˆÓ ªÔÓÔÙ¿ÍÈˆÓ ¢È‰·ÛηÏ›ˆÓ, Ì ¢È¿Ù·ÁÌ· Ô˘ ˘ÔÁÚ¿ÊÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ÚÒÙÔ ¶Úfi‰ÚÔ Ù˘ ∂ÏÏËÓÈ΋˜ ¢ËÌÔÎÚ·Ù›·˜9 ¶·‡ÏÔ ∫Ô˘ÓÙÔ˘ÚÈÒÙË Î·È ÙÔÓ «ÚÒÙÔ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎfi»
7. ¶.¢. 10-3-1926, «ÂÚ› ηıÔÚÈÛÌÔ‡ ¤‰Ú·˜ ÙÔ˘ ªÔÓÔÙ·Í›Ô˘ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ ∞ıËÓÒÓ…», º.∂.∫. 97/18-3-1926, ¿ÚıÚÔ 1. 8. ∞fi ÙÔÓ ÙÔÈÎfi ∆‡Ô Ù˘ ÂÍÂÙ·˙fiÌÂÓ˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÂÓÙfiÈÛ· ÙËÓ ÂÊËÌÂÚ›‰· ¶·ÏϷΈÓÈ΋ ÙÔ˘ ¤ÙÔ˘˜ (‚) 1926-1927 Î·È ÏËÛȤÛÙÂÚ· ÚÔ˜ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹ Ù· ™·ÚÙÈ·ÙÈο ¡¤· ÙÔ˘ ¤ÙÔ˘˜ (∞) 1934-. 9. ªÂÙ¿ ÙȘ ÂÎÏÔÁ¤˜ Ù˘ 16˘ ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ 1923, ÛÙȘ Ôԛ˜ ‹Ú·Ó ÙËÓ ÏÂÈÔ„ËÊ›· ÔÈ µÂÓÈ˙ÂÏÈÎÔ› Ô ‚·ÛÈÏÈ¿˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜ ÂÁηٷÏ›ÂÈ ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÎÈ Ô ¡·‡·Ú¯Ô˜ ∫Ô˘ÓÙÔ˘ÚÈÒÙ˘ ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÙËÓ
84
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
˘Ô˘ÚÁfi ∂ÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎÒÓ Î·È ¢ËÌÔÛ›·˜ ∂ηȉ‡Ûˆ˜ πˆ¿ÓÓË §˘ÌÂÚfiÔ˘ÏÔ ÚÔÛÙ›ıÂÓÙ·È ÛÙ· ‹‰Ë ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡ÓÙ· ¤ÍÈ ªÔÓÔÙ¿ÍÈ· ¢È‰·ÛηÏ›· Ù˘ ¯ÒÚ·˜ ¿ÏÏ· ‰‡Ô, Ù˘ ª˘ÙÈÏ‹Ó˘ Î·È Ù˘ ™¿ÚÙ˘.10 ∏ ›‰Ú˘ÛË ÙÔ˘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘ –ÁÈ·Ù› ÂÚ› ›‰Ú˘Û˘ ÚfiÎÂÈÙ·È Î·È fi¯È ÂÚ› ÌÂÙ·ÊÔÚ¿˜, fiˆ˜ ¿ÏÏÔÙ ›¯Â ·Ó·ÊÂÚı›11– ·Ô‰›‰ÂÙ·È ÛÙÔÓ ÚÔ·Ó·ÊÂÚı¤ÓÙ· §¿ÎˆÓ· ˘Ô˘ÚÁfi,12 Ô ÔÔ›Ô˜ ‹Ù·Ó ̤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ √Ì›ÏÔ˘ Î·È ·Û·˙fiÙ·Ó ÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ¿ ÙÔ˘. ∏ ÂÈÏÔÁ‹ ÙÔ˘ ÛÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ˘Ô˘ÚÁÔ‡ ¶·È‰Â›·˜ ¯·ÈÚÂÙ›ÛÙËΠ̠ȉȷ›ÙÂÚË ¯·Ú¿ ·fi ÙÔ ‰È‰·ÛηÏÈÎfi ÎfiÛÌÔ Î·È ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ ÚÔÛ‰Ô˘ ÁÈ· ÚÔԉ¢ÙÈΤ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ÛÙËÓ Âη›‰Â˘ÛË Â› ÙˆÓ ËÌÂÚÒÓ ÙÔ˘.13 ŒÙÛÈ Î·È ÛÙËÓ ÚÔÎÂÈ̤ÓË ÂÚ›ÙˆÛË ÂȂ‚·ÈÒÓÂÙ·È Ë ¿Ô„Ë ÙÔ˘ ηıÔÚÈÛÙÈÎÔ‡ ÚfiÏÔ˘ Ô˘ ·›˙ÂÈ Ô ÙÔÈÎfi˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ·˜ ÛÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹ Ù˘ ¤‰Ú·˜ ÂÓfi˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ȉڇ̷ÙÔ˜. ∏ ›‰Ú˘ÛË ÙÔ˘ ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔ˘ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ ™¿ÚÙ˘ ıˆÚÂ›Ù·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ›Ù¢ÁÌ· ÁÈ·Ù› ηٿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÂΛÓË ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û·Ó ‹‰Ë ¿ÏÏ· ‰‡Ô ¢È‰·ÛηÏ›·, ÙÔ ∆ÚÈÙ¿ÍÈÔ ¢È‰·ÛηÏÂ›Ô ∆ÚÈfiψ˜ Î·È ÙÔ ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔ ¢È‰·ÛηÏÂ›Ô ¶‡ÚÁÔ˘. ∆Ô ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô Ì¿ÏÈÛÙ·, ηٿ ÙÔ Û¯ÔÏÈÎfi ¤ÙÔ˜ 1924-1925, ›¯Â ‰È·ÈÚÂı› Û ‰‡Ô ∆Ì‹Ì·Ù·, ÏfiÁˆ Ù˘ ÌÂÁ¿Ï˘ ÚÔÛ¤Ï¢Û˘ Ì·ıËÙÒÓ,14 Ê·ÈÓfiÌÂ-
10.
11. 12.
13. 14.
·ÓÙÈ‚·ÛÈÏ›·. √ µÂÓÈ˙¤ÏÔ˜ Ô˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ˘¤Ú Ù˘ ·‚·Û›Ï¢Ù˘ ¢ËÌÔÎÚ·Ù›·˜, ÚÔÛ¿ıËÛÂ, Í·Ó··›ÚÓÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›·, Ó’ ·Ó·‚¿ÏÂÈ ÙË Ï‡ÛË ÙÔ˘ ηıÂÛÙˆÙÈÎÔ‡ ˙ËÙ‹Ì·ÙÔ˜, ·ÏÏ¿ ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙË ÛÙ·ıÂÚ‹ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈ΋ ·ÓÙÈÔϛ٢ÛË Ô˘ ›¯Â ˆ˜ ËÁ¤ÙË Ù˘ ÙÔÓ ¶··Ó·ÛÙ·Û›Ô˘ ·Ó·ÁοÛıËΠӷ ˘Ô¯ˆÚ‹ÛÂÈ. √ ¶··Ó·ÛÙ·Û›Ô˘ Û¯ËÌ¿ÙÈÛ Ӥ· ∫˘‚¤ÚÓËÛË Î·È Ë µÔ˘Ï‹ ÛÙȘ 25-31924 ΋ڢÍ ÙËÓ ÚÒÙË ∂ÏÏËÓÈ΋ ¢ËÌÔÎÚ·Ù›·, Ì ÚÒÙÔ ¶Úfi‰ÚÔ ÙÔÓ ·ÓÙÈ‚·ÛÈÏÈ¿ ∫Ô˘ÓÙÔ˘ÚÈÒÙË ÂÓÒ ÙÔ ‰ËÌÔ„‹ÊÈÛÌ· ÙÔ˘ ∞ÚÈÏ›Ô˘ ¤‰ˆÛ ÛÙÔ Ó¤Ô Î·ıÂÛÙÒ˜ Ù· ‰‡Ô ÙÚ›Ù· ÙˆÓ „‹ÊˆÓ (¡. ™‚ÔÚÒÓÔ˜, ∂ÈÛÎfiËÛË Ù˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ πÛÙÔÚ›·˜, £Â̤ÏÈÔ, 1976, Û.127). ¶.¢. 30-5-1924, « ÂÚ› ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ Î.Ï. ªÔÓÔÙ·Í›ˆÓ ¢È‰·ÛηÏ›ˆÓ», º.∂.∫. 143, Ù‡¯. ∞′. ªÂ ÙÔ ›‰ÈÔ ‰È¿Ù·ÁÌ· ›¯Â ÚÔ‚ÏÂÊı› Ë Û˘Ó¤¯ÈÛË Ù˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÙˆÓ ˘fiÏÔÈˆÓ ¤ÍÈ ÌÔÓÔÙ¿ÍÈˆÓ ‰È‰·ÛηÏ›ˆÓ ∫·ÛÙÔÚÈ¿˜, πˆ·ÓÓ›ÓˆÓ, ¶‡ÚÁÔ˘, ÷ӛˆÓ, ∞ıËÓÒÓ Î·È ™ÂÚÚÒÓ. ∏ ¤‰Ú· ÙÔ˘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘ ›¯Â ÌÂÙ·ÙÂı›, ÁÈ· ÙÔ Û¯ÔÏÈÎfi ¤ÙÔ˜ 1924-1925, ÛÙËÓ ∞ÏÂÍ·Ó‰ÚÔ‡ÔÏË. §¤Ê·˜ ÃÚ., πÛÙÔÚ›· Ù˘ ∂ηȉ‡Ûˆ˜, ∞ı‹Ó·, √.∂.™.µ., 1943, Û. 240. √ πˆ¿ÓÓ˘ §˘ÌÂÚfiÔ˘ÏÔ˜ ›¯Â ÁÂÓÓËı› ÛÙË ™¿ÚÙË ÙÔ 1874, ÛÔ‡‰·Û ȷÙÚÈ΋ ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ Î·È ‰›‰·Í ¶·ıÔÏÔÁ›· ÛÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ Ù˘ ∞ı‹Ó·˜ › ‰¤Î· ¯ÚfiÓÈ·. ◊Ù·Ó È‰Ú˘ÙÈÎfi ̤ÏÔ˜ Ù˘ ¶ÔÏÈÙÈ΋˜ √Ì¿‰·˜ ÙˆÓ ∫ÔÈÓˆÓÈÔÏfiÁˆÓ Î·È ¤ÁÈÓ ÀÔ˘ÚÁfi˜ ¶·È‰Â›·˜ ÛÙËÓ ∫˘‚¤ÚÓËÛË ¶··Ó·ÛÙ·Û›Ô˘. ∂› Ù˘ ˘Ô˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘ (·fi 12 ª·ÚÙ›Ô˘ 1924 ¤ˆ˜ 25 πÔ˘Ï›Ô˘ 1924), ηٷ٤ıËΠۯ¤‰ÈÔ ÛÙË µÔ˘Ï‹ ÁÈ· ›‰Ú˘ÛË ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ Ù˘ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢ Î·È ıÂÛÌÔıÂÙ‹ıËÎÂ Ë ÌÂÙÂη›‰Â˘ÛË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÒÓ Ù˘ ª¤Û˘ ∂η›‰Â˘Û˘ ÛÙÔ Â͈ÙÂÚÈÎfi Ì ÎÚ·ÙÈΤ˜ ˘ÔÙÚÔʛ˜ (∂. ∫·ÊÂÓÙ˙‹, «∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔ ¢È‰·ÛηÏÂ›Ô ™¿ÚÙ˘. ∞Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ ÂÓfi˜ ™Ô˘‰·ÛÙ‹», ÂÚ. §·ÎˆÓÈο, ∞ı‹Ó·, ¤ÙÔ˜ ∫∂′, ¡Ô¤Ì‚ÚÈÔ˜-¢ÂΤ̂ÚÈÔ˜ 1987, Ù‡¯. 135, Û. 27). ¶ÂÚ. ∂ÚÁ·Û›·, ÙfiÌ. ∞′, Ù‡¯.11-12/15-30 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ 1924, Û. 274. ¶.¢. 22 /10/1924 «ÂÚ› ‰È·ÈÚ¤Ûˆ˜ ‰È‰·ÛηÏ›ˆÓ Î.Ï.», º.∂.∫. 271/30-10-1924. ™˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÛÙȘ ÂÈÛ·ÁˆÁÈΤ˜ ÂÍÂÙ¿ÛÂȘ ÙÔ˘ ª.¢. ¶‡ÚÁÔ˘ ›¯·Ó ÚÔÛ¤ÏıÂÈ Î·È ÂÈÙ‡¯ÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·fi 90 Ì·ıËÙ¤˜, ÂÓÒ ·fi ÙÔ È‰Ú˘ÙÈÎfi ‰È¿Ù·ÁÌ· Ô ÚÔ‚ÏÂfiÌÂÓÔ˜ ·ÓÒÙÂÚÔ˜ ·ÚÈıÌfi˜ ÁÈ· ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÂÓfi˜ ªÔÓÔÙ·Í›Ô˘ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ ‹Ù·Ó Ô ·ÚÈıÌfi˜ Û·Ú¿ÓÙ· (30 ·ÁfiÚÈ· Î·È 10 ÎÔÚ›ÙÛÈ·). √ È‰Ú˘ÙÈÎfi˜ ÓfiÌÔ˜ ÚÔ¤‚Ï ˆ˜ ··Ú·›ÙËÙË ÚÔ¸fiıÂÛË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÂÓfi˜ ª.¢. ÙËÓ ÂÁÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ 10 Ì·ıËÙÒÓ, ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÙÔ ¢È‰·ÛηÏÂ›Ô ÌÔÚÔ‡Û ӷ Û˘Á¯ˆÓ¢ı› Ì ¿ÏÏÔ ‹ Ó· ηٷÚ-
T√ M√¡√∆∞•π√ ¢π¢∞™∫∞§∂π√ ™¶∞ƒ∆∏™ (1924 - 1929)
85
ÓÔ Ô˘ ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È Û fiÏ· Ù· ªÔÓÔÙ¿ÍÈ· ¢È‰·ÛηÏ›·.15 ™ÙÔ ª.¢. ™¿ÚÙ˘, ηٿ ÙÔ Û¯ÔÏÈÎfi ¤ÙÔ˜ 1925-1926 ›¯·Ó ˘Ô‚ÏËı› 130 ·ÈÙ‹ÛÂȘ, ÚÔÛ‹Ïı·Ó Î·È ¤Ï·‚·Ó ̤ÚÔ˜ ÛÙȘ ÂÍÂÙ¿ÛÂȘ 117 Ì·ıËÙ¤˜, ·fi ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ¤Ù˘¯·Ó 90, ·ÚÈıÌfi˜ Ô˘ ‰ÈηÈÔÏÔÁÔ‡Û οÏÏÈÛÙ· ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Î·È ‰Â‡ÙÂÚÔ˘ ∆Ì‹Ì·ÙÔ˜. ¶ÚÔÙÈÌ‹ıËΠfï˜ ÁÈ· ÏfiÁÔ˘˜ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ Ó· ·˘ÍËı› Ô ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ ÂÁÁÚ·ÊfiÌÂÓˆÓ Ì·ıËÙÒÓ Û 60 (40 ·ÁfiÚÈ· Î·È 20 ÎÔÚ›ÙÛÈ·), ÂÓÒ ÔÈ ˘fiÏÔÈÔÈ ÂÈÙ˘¯fiÓÙ˜ ·Ú·¤ÌÊıËÎ·Ó ÁÈ· Ó· ÂÁÁÚ·ÊÔ‡Ó ÛÙ· ª.¢. Ù˘ ª˘ÙÈÏ‹Ó˘ Î·È Ù˘ ∞ı‹Ó·˜. ∞ÏÏ¿ Î·È Î·Ù¿ ÙËÓ ÂfiÌÂÓË Û¯ÔÏÈ΋ ¯ÚÔÓÈ¿, ÙÔ 1926-1927, ˘‹ÚÍ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ÚÔۤϢÛË Ì·ıËÙÒÓ ÛÙÔ ª.¢. ™¿ÚÙ˘ Î·È ÁÚ¿ÊÙËÎ·Ó ÙÂÏÈο 60 Ì·ıËÙ¤˜ (44 ·ÁfiÚÈ·, 16 ÎÔÚ›ÙÛÈ·). √ ·ÚÈıÌfi˜ ·˘Ùfi˜ ·ÛÊ·ÏÒ˜ ‰ÈηÈÔÏÔÁ› ÙÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌfi Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ ˆ˜ «‰·ÛηÏfiÙÔÔ˘» ·fi ÙÔ ¢È¢ı˘ÓÙ‹ ÙÔ˘ ˘fi ¤Ú¢ӷ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ ªÈ¯. ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˘.16 √È ›Ó·Î˜17 Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Ì·˜ ‰›ÓÔ˘Ó ÌÈ· ÂÈÎfiÓ· ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÁˆÁ‹ ·ÏÏ¿ Î·È ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÚԤϢÛË ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ ÙÔ˘ ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔ˘ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ ™¿ÚÙ˘. ∫·Ù·ÁˆÁ‹ ÂÁÁÂÁÚ·ÌÌ¤ÓˆÓ Ì·ıËÙÒÓ Î·Ù¿ ÙÔ Û¯ÔÏÈÎfi ¤ÙÔ˜ 1926-1927
TfiÔ˜ ηٷÁˆÁ‹˜
AÚÈıÌfi˜ Ì·ıËÙÒÓ
¶ÔÛÔÛÙfi %
§·ÎˆÓ›· ∞Ú牛· ªÂÛÛËÓ›· ÕÚÁÔ˜ ¡·‡ÏÈÔ √Ï˘Ì›· ™‡ÌË-¢ˆ‰ÂηӋÛÔ˘ ∫·ÈÛ¿ÚÂÈ· (ÚfiÛÊ˘Á·˜)
35 10 6 5 1 1 1 1
58,3 16,6 10 8,3 1,66 1,66 1,66 1,66
™‡ÓÔÏÔ
60
100%
¶·Ú·ÙËÚÒÓÙ·˜ ÙÔÓ ·Ú·¿Óˆ ›Ó·Î· ‰È·ÈÛÙÒÓÔ˘Ì fiÙÈ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÙÔ ÓÔÌfi Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜. ŒÓ·˜ ÌÈÎÚfi˜ ·ÚÈıÌfi˜ Ì·ıËÙÒÓ ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙÔ ÓÔÌfi ∞Ú牛·˜, ÌÔÏÔÓfiÙÈ ÛÙËÓ ¤‰Ú· ÙÔ˘ ÓÔÌÔ‡ ·˘ÙÔ‡, ÙËÓ ∆Ú›-
ÁËı›. øÛÙfiÛÔ ‰ÂÓ ÂÊ·ÚÌfiÛıËΠÔÙ¤ Ë ÚÔ·Ó·ÊÂÚı›۷ ÓÔÌÔıÂÙÈ΋ ‰È¿Ù·ÍË. ∞ÓÙ›ıÂÙ· Û ÔÏÏ¿ ÌÔÓÔÙ¿ÍÈ· ‰È‰·ÛηÏ›· ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛÂ Î·È ‰Â‡ÙÂÚÔ ∆Ì‹Ì·. ™ÙÔ ª.¢. ∞ıËÓÒÓ, ηٿ ÙËÓ ÚÒÙË ¯ÚÔÓÈ¿, Ô ·ÚÈıÌfi˜ ·˘Ùfi˜ ¤Êı·Û ÙÔ˘˜ 175. 15. «ªÔÓÔÙ¿ÍÈ· ¢È‰·ÛηÏ›·», ÕÚıÚÔ, ÂÚ. ∂ÚÁ·Û›·, ÙfiÌ. ∞′, Ù‡¯. 2/30 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1923. 16. ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˜ ªÈ¯., ∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔÓ… fi.., Û. 7. 17. ∆· ÛÙÔȯ›· ·ÓÙÏ‹ıËÎ·Ó ·fi ÙÔ: ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˜ ªÈ¯., ∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔÓ… fi.., ÛÛ. 7-12 Î·È 18-46.
86
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÔÏË, ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û ‹‰Ë ÙÚÈÙ¿ÍÈÔ ‰È‰·ÛηÏ›Ô. ∞˘Ùfi ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ fiÙÈ Ú·ÁÌ·ÙÈο ‹Ù·Ó ‰¤ÏÂ·Ú ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·ÔÊÔ›ÙÔ˘˜ ÙÔ˘ °˘ÌÓ·Û›Ô˘ Ô ÌÈÎÚfi˜ ¯ÚfiÓÔ˜ ÊÔ›ÙËÛ˘ ÙˆÓ ª.¢. ·ÏÏ¿ Î·È Ë ¯ÔÚ‹ÁËÛË ˘ÔÙÚÔÊ›·˜ ·fi ÙÔ ∫Ú¿ÙÔ˜. ŒÓ·˜ ÌÈÎÚfi˜ ›Û˘ ·ÚÈıÌfi˜ Ì·ıËÙÒÓ ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ ÓÔÌÔ‡˜ ªÂÛÛËÓ›·˜ Î·È ∞ÚÁÔÏ›‰Ô˜, ÂÓÒ ‰ÂÓ ¤ÏÂÈ„·Ó ÔÈ ÌÂÌÔӈ̤Ó˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ Ì·ıËÙÒÓ Ô˘ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó ·fi ÙËÓ Ì·ÎÚÈÓ‹ ∫·ÈÛ¿ÚÂÈ· Î·È Ù· ¢ˆ‰ÂοÓËÛ·. ∞ÏÏ¿ Î·È Ë ∞ÈÎ. ™ÙÚ·Ù¿ÎÔ˘-ª¤ÁÁÔ˘, Ì·ı‹ÙÚÈ· ÙÔ˘ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ ηٿ ÙÔ Û¯ÔÏÈÎfi ¤ÙÔ˜ 1928-1929, Ì·˜ ÏËÚÔÊÔÚ› ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ Û˘ÌÌ·ıËÙÒÓ Ù˘: «∆· ·È‰È¿ ›¯·Ó ¤ÚıÂÈ ·fi Ù· §·Áο‰È· .., ÙË µ˘Ù›Ó·.., ÙË ¢ËÌËÙÛ¿Ó·.., Ù· ∫‡ıËÚ·.., ÙË ªÂÛÛ‹ÓË.., ÙÔ •ËÚÔοÌÈ… ∞fi ÙËÓ ∆Ú›ÔÏË ÔÏÏÔ› ·ÏÏ¿ ȉ›ˆ˜ ·fi Ù· §·Áο‰È·… ª¤Ó·Ó Û ‰ˆÌ¿ÙÈ·,… ¿ÏÏÔÈ Û οӷ Û›ÙÈ, ‰ÂÓ Â›¯·Ó Ó· ÏËÚÒÛÔ˘Ó».18 ∆¤ÏÔ˜, Ô ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˜ Ì·˜ ‰›ÓÂÈ ÙËÓ ÏËÚÔÊÔÚ›· fiÙÈ Â› Û˘ÓfiÏÔ˘ 180 ÂÁÁÂÁÚ·ÌÌ¤ÓˆÓ Ì·ıËÙÒÓ, ηٿ Ù· Û¯ÔÏÈο ¤ÙË 1924-1925, 1925-1926 Î·È 1926-1927, ÔÈ ÂηÙfiÓ Û·Ú¿ÓÙ· ÂÙ¿ (ÔÛÔÛÙfi 81,6 %) ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó ·fi ¯ˆÚÈ¿ Î·È ÌfiÓÔÓ ÙÚÈ·ÓÙ·ÙÚ›˜ (ÔÛÔÛÙfi 18,3%) ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó ·fi fiÏÂȘ. ∞Ó·ÏÔÁ›Â˜ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ Â¿ÁÁÂÏÌ· ÙˆÓ ÁÔÓ¤ˆÓ ÂÁÁÂÁÚ·ÌÌ¤ÓˆÓ Ì·ıËÙÒÓ Î·Ù¿ Ù· Û¯ÔÏÈο ¤ÙË 1925-26 Î·È 1926-27
¿ÁÁÂÏÌ· ÁÔÓ¤ˆÓ
·ÚÈıÌfi˜ Ì·ıËÙÒÓ
ÔÛÔÛÙfi %
ÁˆÚÁÔÎÙË̷ٛ˜ ÂÌÔÚ¢fiÌÂÓÔÈ ‰ËÌfiÛÈÔÈ ˘¿ÏÏËÏÔÈ (·fi ·˘ÙÔ‡˜ 0,84 ‰¿ÛηÏÔÈ) ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ (È·ÙÚÔ›, Ê·ÚÌ·ÎÔÔÈÔ›) ÂÚÁ¿Ù˜ ÔÚÊ·ÓÔ›
54 16
45 13,3
15
12,5
2 13 20
1,6 10,8 16,6
™‡ÓÔÏÔ
120
100%
∞fi ÙÔÓ ›Ó·Î· ·˘Ùfi ‰È·ÈÛÙÒÓÔ˘Ì fiÙÈ ÔÈ ÌÈÛÔ› ۯ‰fiÓ Ì·ıËÙ¤˜ ‹Ù·Ó ·È‰È¿ ÁˆÚÁÔÎÙËÌ·ÙÈÒÓ. ∞ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û·Ó Û ÔÛÔÛÙ¿ Ù· ·È‰È¿ ÙˆÓ ÂÌÔÚ¢fiÌÂÓˆÓ, ÙˆÓ ÂÚÁ·ÙÒÓ Î·È ÙˆÓ ‰ËÌÔÛ›ˆÓ ˘·ÏϋψÓ, ·fi Ù· ÔÔ›· Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· (ÔÛÔÛÙfi 84%) ‹Ù·Ó ·È‰È¿ ‰·ÛοψÓ. ∆· ·È‰È¿ ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ ‹Ù·Ó ÌfiÏȘ
18. °·‚·Ï¿ ¶., «°.∞.∫. - ∞گ›·… ∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔ…», fi.., Û. 449, 452. ∏ ‰·ÛοϷ ∞ÈÎ. ™ÙÚ·Ù¿ÎÔ˘-ª¤ÁÁÔ˘ ›¯Â ηٷı¤ÛÂÈ ÙËÓ ÚÔÊÔÚÈ΋ Ù˘ Ì·ÚÙ˘Ú›· ÛÙËÓ ÂÚ¢ӋÙÚÈ·-ÚÔ˚Ûٷ̤ÓË ÙˆÓ °.∞.∫. - ∞گ›ˆÓ §·ÎˆÓ›·˜ Î. ¶¤Ë °·‚·Ï¿ ÛÙȘ 2-5-2001, Û ËÏÈΛ· 92 ÂÙÒÓ.
T√ M√¡√∆∞•π√ ¢π¢∞™∫∞§∂π√ ™¶∞ƒ∆∏™ (1924 - 1929)
87
1,6%, ÔÛÔÛÙfi Ô˘ ÂȂ‚·ÈÒÓÂÈ ÙËÓ ¿Ô„Ë fiÙÈ ÔÈ ‰¿ÛηÏÔÈ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó Î·Ù¿ ηÓfiÓ· ·fi ηÙÒÙÂÚ˜ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ Ù¿ÍÂȘ.19 °È· Ó· Á›ÓÂÈ ‰ÂÎÙfi˜ ¤Ó·˜ ˘Ô„‹ÊÈÔ˜ ÛÙÔ ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔ ¢È‰·ÛηÏÂ›Ô ¤ÚÂÂ, ¤Ú·Ó ·fi ÙËÓ Ï‹ÚˆÛË ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ Ù˘ÈÎÒÓ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂˆÓ (·ÔÏ˘Ù‹ÚÈÔ ÂÍ·Ù·Í›Ô˘ °˘ÌÓ·Û›Ô˘ ‹ §˘Î›Ԣ, ˘Á›·-·ÚÙÈ̤ÏÂÈ·, ËÏÈΛ·20) Ó· ÚÔÛ¤ÏıÂÈ Û ÂÍÂÙ¿ÛÂȘ Ô˘ ‰ÈÂÓÂÚÁÔ‡ÛÂ Ô ™‡ÏÏÔÁÔ˜ ÙˆÓ ∫·ıËÁËÙÒÓ ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÙÔ˘ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ ‹ Î·È ÌfiÓÔ˜ ÙÔ˘ Ô ¢È¢ı˘ÓÙ‹˜ Û ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ ‰ÂÓ Â›¯·Ó ‰ÈÔÚÈÛı› ‹ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·ÚfiÓÙ˜ ηٿ ÙÔ ¯ÚfiÓÔ ÙˆÓ ÂÍÂÙ¿ÛÂˆÓ ¿ÏÏÔÈ Î·ıËÁËÙ¤˜ ‹ ‰È‰¿ÛηÏÔÈ. √È ˘Ô„‹ÊÈÔÈ ÂÍÂÙ¿˙ÔÓÙ·Ó ÛÙËÓ ŒÎıÂÛË Î·È Û’ ¤Ó· ÓÂÔÂÏÏËÓÈÎfi ΛÌÂÓÔ ¤ÌÌÂÙÚÔ ‹ Â˙fi. ∞ÍÈÔÛËÌ›ˆÙÔ Â›Ó·È fiÙÈ Ô Î¿ı ˘Ô„‹ÊÈÔ˜ ÂÍÂÙ·˙fiÙ·Ó Û Í¯ˆÚÈÛÙfi ı¤Ì·, ÌÂÙ¿ ·fi ÎÏ‹ÚˆÛË Ô˘ ‰ÈÂÓÂÚÁÔ‡ÛÂ, Ï›ÁÔ ÚÈÓ ÙȘ ÂÍÂÙ¿ÛÂȘ, Ô ™‡ÏÏÔÁÔ˜ ÙˆÓ ∫·ıËÁËÙÒÓ.21 ∞fi ÙËÓ ∞ÈÎ. ™ÙÚ·Ù¿ÎÔ˘-ª¤ÁÁÔ˘ Ì·ı·›ÓÔ˘Ì fiÙÈ, ηٿ ÙÔ Û¯ÔÏÈÎfi ¤ÙÔ˜ 1928-1929, ÛÙÔ Ì¿ıËÌ· Ù˘ ŒÎıÂÛ˘ ÔÈ ˘Ô„‹ÊÈÔÈ ÂÍÂÙ¿ÛÙËÎ·Ó ÛÙÔ ı¤Ì·: « ∆Ô ¤Ó· ¯¤ÚÈ Ó›‚ÂÈ ÙÔ ¿ÏÏÔ Î·È Ù· ‰˘Ô ÙÔ ÚfiÛˆÔ». ∏ ›‰È· ÂÍÂÙ¿ÛÙËΠ¯ˆÚÈÛÙ¿, ÏfiÁˆ ·Ûı¤ÓÂÈ¿˜ Ù˘ ηٿ ÙËÓ Î·ıÔÚÈṲ̂ÓË Ë̤ڷ ÙˆÓ ÂÍÂÙ¿ÛˆÓ, ÛÙÔ ı¤Ì·: «∫¿ı ·Ú¯‹ Î·È ‰‡ÛÎÔÏË».22 √È ÂÈÏÂÁfiÌÂÓÔÈ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÁÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ¢È‰·ÛηÏÂ›Ô Î·È ÙËÓ ·Ú·ÎÔÏÔ‡ıËÛË ÙÔ˘ ÚÔ‚ÏÂfiÌÂÓÔ˘ ·ÎÏÔ˘ Ì·ıËÌ¿ÙˆÓ ÚÔÛ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó Û ·ÔÏ˘Ù‹ÚȘ ÂÍÂÙ¿ÛÂȘ, ÁÚ·Ù¤˜ Î·È ÚÔÊÔÚÈΤ˜, ÂÓÒÈÔÓ ÙÔ˘ ™˘ÏÏfiÁÔ˘ ÙˆÓ Î·ıËÁËÙÒÓ Î·È ‰È‰·ÛοψÓ, ˘fi ÙËÓ ÚÔ‰ڛ· ÙÔ˘ ‰È¢ı˘ÓÙÔ‡ ÙÔ˘ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ. ™ÙÔ˘˜ ÂÈÙ˘¯fiÓÙ˜ ÙÔ ¢È‰·ÛηÏÂ›Ô ¯ÔÚËÁÔ‡ÛÂ Ù˘¯›Ô «Î·Ù¿ ÙÔÓ Ù‡Ô ÙˆÓ ·ÔÏ˘ÙËÚ›ˆÓ ÙˆÓ ·ÔÊÔ›ÙˆÓ ÙÔ˘ ÔÏ˘Ù·Í›Ô˘ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ ª·Ú·ÛÏ›Ԣ».23 √È ·fiÊÔÈÙÔÈ ÙˆÓ ªÔÓÔÙ¿ÍÈˆÓ ¢È‰·ÛηÏ›ˆÓ ÂÍÔÌÔÈÒÓÔÓÙ·Ó Î·ıfiÏ· Ì ÙÔ˘˜ ·ÔÊÔ›ÙÔ˘˜ ÙˆÓ ¶ÔÏ˘Ù¿ÍȈÓ.24
¢È‰·ÛÎfiÌÂÓ· ª·ı‹Ì·Ù· - ¢È‰·ÎÙÈÎfi ¶ÚÔÛˆÈÎfi ∆Ô ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÙˆÓ ªÔÓÔÙ¿ÍÈˆÓ ¢È‰·ÛηÏ›ˆÓ,25 ÂÚÈÂÏ¿Ì‚·Ó ¤Ó·Ó ÂÙ‹ÛÈÔ Î‡ÎÏÔ ·È‰·ÁˆÁÈÎÒÓ-„˘¯ÔÏÔÁÈÎÒÓ Î·È Ù¯ÓÈÎÒÓ Ì·ıËÌ¿ÙˆÓ Î·ıÒ˜ Î·È Ú·ÎÙÈÎÒÓ ·Û΋ÛÂˆÓ Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÔ‡Û·Ó ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ Û ÚfiÙ˘· ‰ËÌÔÙÈο Û¯Ô-
19. °È· ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÚԤϢÛË ÙˆÓ ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ ‚Ï. ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÛÙÔ π.∂. ¶˘ÚÁȈٿ΢, ∏ √‰‡ÛÛÂÈ· ÙÔ˘ ‰È‰·ÛηÏÈÎÔ‡ ·ÁÁ¤ÏÌ·ÙÔ˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, ÂΉ. ∫˘ÚȷΛ‰Ë, 1982, Û. 176. 20. µ.¢. 20-9-1923, «ÂÚ› ËÏÈΛ·˜ Ì·ıËÙÒÓ ÂȘ ªÔÓÔÙ¿ÍÈ· ¢È‰·ÛηÏ›·», º.∂.∫. 257/12-9-1923.∏ ··ÈÙÔ‡ÌÂÓË ËÏÈΛ· ‹Ù·Ó 25 ÂÙÒÓ ‹ 30 ÂÙÒÓ ÂÊfiÛÔÓ Ô ˘Ô„‹ÊÈÔ˜ ›¯Â ·ÔÏ˘ı› ÙˆÓ Ù¿ÍÂˆÓ ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÔ‡. 21. µ.¢.8-9-1923, «ÂÚ› ÂÈÛÈÙËÚ›ˆÓ ÂÍÂÙ¿ÛÂˆÓ ÂȘ ªÔÓÔÙ¿ÍÈ· ¢È‰·ÛηÏ›·», º.∂.∫. 279/3-10-1923. 22. °·‚·Ï¿ ¶., «°.∞.∫. - ∞گ›·…∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔ…», fi.. Û. 452. 23. ¢. 27/5/1924 «ÂÚ› ÂÍÂÙ¿ÛÂˆÓ ÌÔÓÔÙ·Í›ˆÓ ‰È‰·ÛηÏ›ˆÓ», º.∂.∫. 122/29-5 1924, Ù. ∞′, ¿ÚıÚÔ 10. ¢Â›ÁÌ· ∞ÔÏ˘ÙËÚ›Ô˘ ÙÔ˘ ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔ˘ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ ™¿ÚÙ˘ µÏ. ÛÙÔ ¶. °·‚·Ï¿. «°.∞.∫.∞گ›·...», fi.., Û. 457. 24. ¡.¢. 27-7-1923, «ÂÚ› ȉڇÛˆ˜…fi.., ¿ÚıÚÔ 7. 25. µ. ¢. 2-2-1924, «ÂÚ› ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ ÙˆÓ ªÔÓÔÙ·Í›ˆÓ ¢È‰·ÛηÏ›ˆÓ», º.∂.∫. 26/7-21924,Ù.∞′.
88
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
Ï›·. √ ÓÔÌÔı¤Ù˘ ›¯Â ‰ÒÛÂÈ ‰ËÏ·‰‹ ‚·Ú‡ÙËÙ· ÛÙËÓ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋ ηٿÚÙÈÛË ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ ÙˆÓ ª.¢., ·ÊÔ‡ ‹‰Ë ·˘ÙÔ› ˆ˜ ·fiÊÔÈÙÔÈ °˘ÌÓ·Û›Ô˘ ‰È¤ıÂÙ·Ó ÙËÓ ··ÈÙÔ‡ÌÂÓË ÁÂÓÈ΋ ÌfiÚʈÛË. °È· ÙÔ ÏfiÁÔ ·˘Ùfi Ù· ÏÂÁfiÌÂÓ· ∆¯ÓÈο ‹ ¶Ú·ÎÙÈο Ì·ı‹Ì·Ù· (∫·ÏÏÈÁÚ·Ê›·, π¯ÓÔÁÚ·Ê›·, Î.Ï.) Î¿Ï˘Ù·Ó ÙÔ 53% › ÙˆÓ Û˘ÓÔÏÈÎÔ‡ ¯ÚfiÓÔ˘ ‚‰ÔÌ·‰È·›·˜ ‰È‰·Ûηϛ·˜ ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ (85 ÒÚ˜ Î·È ÁÈ· Ù· ‰‡Ô ÂÍ¿ÌËÓ·), Ù· ¶·È‰·ÁˆÁÈο Ì ÙËÓ æ˘¯ÔÏÔÁ›· Î·È ÙȘ ¶Ú·ÎÙÈΤ˜ ∞Û΋ÛÂȘ Î¿Ï˘Ù·Ó ÙÔ 37,6%, ÂÓÒ ÙÔ ˘fiÏÔÈÔ ÔÛÔÛÙfi 9,4% ÙÔ Î¿Ï˘Ù·Ó Ù· Ì·ı‹Ì·Ù· Ù˘ °ÂˆÔÓ›·˜-∑ˆÔÙ¯ӛ·˜ Î·È ÀÁÈÂÈÓ‹˜-¶ÚÒÙˆÓ µÔËıÂÈÒÓ. √È ÒÚ˜ ÙˆÓ ·È‰·ÁˆÁÈÎÒÓ Ì·ıËÌ¿ÙˆÓ Î·È Ù˘ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜ ıˆÚÔ‡ÓÙ·Ó ·ÚÎÂÙ¤˜ ÁÈ· ‰ÈÂÍÔ‰È΋ ‰È‰·Ûηϛ· Î·È ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ ÛÔ˘‰·ÛÙÒÓ Û ‚¿ıÔ˜ fi¯È ÌfiÓÔÓ ÙˆÓ ·È‰·ÁˆÁÈÎÒÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ ·ÏÏ¿ Î·È ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·Ó Ì «ÙËÓ ˘fiÛÙ·ÛÈÓ Î·È ÙËÓ Û‡ÓıÂÛÈÓ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Î·È ÙËÓ ı¤ÛÈÓ ÙÔ˘ ‰È‰·ÛοÏÔ˘ ÂȘ ·˘Ù‹Ó».26 ™ÙÔ ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔ ¢È‰·ÛηÏÂ›Ô ™¿ÚÙ˘, ‰È‰¿¯ıËÎ·Ó fiÏ· Ù· Ì·ı‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜, ˆ˜ ÂÍ‹˜: ™¯ÔÏÈÎfi ¤ÙÔ˜ 1925-1926 ¢È‰¿ÛÎÔÓÙ˜
¢È‰·ÛÎfiÌÂÓ· ª·ı‹Ì·Ù·
ª. ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˜: ¢È¢ı˘ÓÙ‹˜
æ˘¯ÔÏÔÁ›·, °ÂÓÈ΋ Î·È ∂ȉÈ΋ ¢È‰·ÎÙÈ΋, °ÂÓÈ΋ ¶·È‰·ÁˆÁÈ΋, ¢È‰·ÎÙÈΤ˜ ∞Û΋ÛÂȘ27 ∫·ÏÏÈÁÚ·Ê›·, π¯ÓÔÁÚ·Ê›·, ÃÂÈÚÔÙ¯ӛ·, ªÔ˘ÛÈ΋
¶. ¶·Ó·Á¿ÎÔ˜: ∫·ıËÁËÙ‹˜ ÙˆÓ ∆¯ÓÈÎÒÓ °. ªÔ˘Ú·˙¿Ó˘: ∫·ıËÁËÙ‹˜ °˘ÌÓ·ÛÙÈ΋˜ ÛÙÔ °˘ÌÓ¿ÛÈÔ ™¿ÚÙ˘ ¶·Ó. ªÔ‡Ú·˜: ¡ÔÌÔÁˆfiÓÔ˜ ¶. ¢Ô‡Î·˜: ™¯ÔÏ›·ÙÚÔ˜
°˘ÌÓ·ÛÙÈ΋ °ÂˆÔÓÈο ÀÁÈÂÈÓ‹ Î·È ¶ÚÒÙ˜ µÔ‹ıÂȘ
™¯ÔÏÈÎfi ¤ÙÔ˜ 1926-1927 ¢›‰·Í·Ó fiÏÔÈ ÔÈ ·Ú·¿Óˆ( ÏËÓ ÙÔ˘ ¶. ªÔ‡Ú·) ηıÒ˜ Î·È ÔÈ: π. ºÚ¿ÁÎÔ˜: ÀÔÏÔ¯·Áfi˜
∫Ò‰Èη ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÒÓ Î·È Ó·˘ÙÈÎÒÓ ÂÈÛÊÔÚÒÓ28 π.∞. ¶·Ó·ÁȈÙfiÔ˘ÏÔ˜: ∫·ı. ªÔ˘ÛÈ΋˜ ºˆÓËÙÈ΋, ªÔ˘ÛÈ΋
26. ¡. ∫·Ú·¯Ú›ÛÙÔ˜, ∂ÂÙËÚ›˜ ÙÔ˘ ªÔÓÔÙ·Í›Ô˘ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ ™ÂÚÚÒÓ, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1924, Û. 31. 27. √È ‰È‰·ÎÙÈΤ˜ ·Û΋ÛÂȘ ‰ÈÂÍ¿ÁÔÓÙ·Ó ÛÙ· ∞′ Î·È µ′ ¢ËÌÔÙÈο ™¯ÔÏ›· ∞ÚÚ¤ÓˆÓ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ηıÒ˜ Î·È ÛÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô ÙˆÓ £ËϤˆÓ, ·ÊÔ‡ ‰ÂÓ ˘‹Ú¯·Ó ÚfiÙ˘· ‰ËÌÔÙÈο Û¯ÔÏ›· ÚÔÛ·ÚÙË̤ӷ ÛÙ· ÌÔÓÔÙ¿ÍÈ· ‰È‰·ÛηÏ›· (µÏ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ı¤Ì·, ÛÙÔ ™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜ π., ∏ ·Í›·… fi.., Û. 42) . 28. ™ÎÔfi˜ ÙÔ˘ Ì·ı‹Ì·ÙÔ˜ ·˘ÙÔ‡, Ô˘ ›¯Â ÂÈÛ·¯ı› ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÛÙ· ¶ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÙˆÓ ¢È‰·-
T√ M√¡√∆∞•π√ ¢π¢∞™∫∞§∂π√ ™¶∞ƒ∆∏™ (1924 - 1929)
89
∞fi ÙÔ ·Ú·¿Óˆ ‰È‰·ÎÙÈÎfi ÚÔÛˆÈÎfi, ÌfiÓÔÓ Ô ¢È¢ı˘ÓÙ‹˜ ηÙ›¯Â ÌfiÓÈÌË ı¤ÛË ÛÙÔ ¢È‰·ÛηÏ›Ô. √È ˘fiÏÔÈÔÈ ‹Ù·Ó ∫·ıËÁËÙ¤˜ ‹ ‰¿ÛηÏÔÈ ¿ÏÏˆÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ Ù˘ fiÏ˘ ‹ ‰ËÌfiÛÈÔÈ ˘¿ÏÏËÏÔÈ Î·È ‰›‰·ÛÎ·Ó ÌÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÂÈÌ›ÛıÈÔ. √È ¶·Ó. ªÔ‡Ú·˜ Î·È ¶¤ÙÚÔ˜ ¢Ô‡Î·˜ ‰È¤ÎÔ„·Ó ÙË ‰È‰·Ûηϛ·, ÏfiÁˆ ÂÚÈÎÔ‹˜ ÙÔ˘ ÂÈÌÈÛı›Ô˘, ÛÙ· Ï·›ÛÈ· ÙˆÓ ·ÈÌ·ÙËÚÒÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈÒÓ Ù˘ ‰ÈÎÙ·ÙÔÚ›·˜ ¶¿ÁηÏÔ˘. °È· ÙÔ ‰È‰·ÎÙÈÎfi ÚÔÛˆÈÎfi Ù˘ ÚÒÙ˘ Û¯ÔÏÈ΋˜ ¯ÚÔÓÈ¿˜ ηıÒ˜ Î·È ÁÈ· ÙȘ ‰‡Ô ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ì ÛÙÔȯ›·, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔ fiÙÈ Ô ÚÒÙÔ˜ ¢È¢ı˘ÓÙ‹˜ ÙÔ˘ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ ‹Ù·Ó, fiˆ˜ ‹‰Ë ¤¯ˆ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô ∫Ϥ·ÓıÔ˜ ∫Ô˘Ì·ÓÙ·Ú¿Î˘ (ÌÂÙ¤ÂÈÙ· ¢È¢ı˘ÓÙ‹˜ ÙÔ˘ ¶ÔÏ˘Ù¿ÍÈÔ˘ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ ∫Ô˙¿Ó˘), ÙÔÓ ÔÔ›Ô ‰È·‰¤¯ıËÎÂ Ô ªÈ¯. ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˜. ∏ ∞ÈÎ. ª¤ÁÁÔ˘, Ô˘ ÊÔ›ÙËÛ ηٿ ÙË Û¯ÔÏÈ΋ ¯ÚÔÓÈ¿ 1928-1929, ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ˆ˜ ‰¿ÛηÏÔ Ù˘ ÃÂÈÚÔÙ¯ӛ·˜ «ÙÔ ™·ÎÂÏÏ·ÚfiÔ˘ÏÔ».29 ∂›Û˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È fiÙÈ, ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ô¯ÒÚËÛË ªÔ‡Ú·, ‰›‰·Í «·˘ÙÔÚÔ·ÈÚ¤Ùˆ˜ ÚÔÛÊÂÚı›˜» Ô ÌÂÏÈÛÛÔÎfiÌÔ˜ ÙÔ˘ ÓÔÌÔ‡ ™ˆÙ. ªÔÛ¯Ô‚¿ÎȘ Ì·ı‹Ì·Ù· ÌÂÏÈÛÛÔÎÔÌ›·˜ Î·È Ô µ·ÊÂÈ¿‰Ë˜ Ì·ı‹Ì·Ù· «ÌÂÙ·ÍÔÛΈÏËÎÔÙÚÔÊ›·˜».30 ∏ „˘¯‹ ¿ÓÙˆ˜ ÙÔ˘ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ ‹Ù·Ó Ô ¢È¢ı˘ÓÙ‹˜ ÙÔ˘ ªÈ¯. ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˜. Ÿˆ˜ ÚÔ·ÙÂÈ ·fi ÙÔ Û˘ÁÁÚ·ÊÈÎfi ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ ·ÏÏ¿ Î·È Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÙˆÓ ÙÚÈÒÓ Ì·ıËÙÒÓ ÙÔ˘ Ô˘ ‹‰Ë ·Ó¤ÊÂÚ·, ‹Ù·Ó ‰Ú·ÛÙ‹ÚÈÔ˜, ÂÚÁ·ÙÈÎfi˜, ÎÔÈÓˆÓÈÎfi˜, Ì ·ÚÔ˜, ȉ¤Â˜, ı¤ÛÂȘ, ÚÔÙ¿ÛÂȘ, Î·È Â˘Ú›· ·È‰·ÁˆÁÈ΋ ÌfiÚʈÛË. ∏ ∞ÈÎ. ™ÙÚ·Ù¿ÎÔ˘-ª¤ÁÁÔ˘ Ì·˜ ϤÂÈ: «∆Ô 1925 ‹Ù·Ó ¢/ÓÙ‹˜ ¤Ó·˜ ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˜ ·fi Ù· §·Áο‰È·, ¿Ú· Ôχ ηÏfi˜. ∞˘ÛÙËÚfi˜, ·ÏÏ¿ ÎÚ¿ÙËÛ ÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô Ôχ Ôχ ηϿ. ∆Ș Ó‡¯Ù˜ › ·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÈ ‹Á·ÈÓ ÛÙ· Û›ÙÈ· Ó· ‰‹ ÙÈ Î¿ÓÔ˘Ó ٷ ·È‰È¿, ÌËÓ ·›˙Ô˘Ó ¯·ÚÙ¿ÎÈ·… ÌËÓ Á˘Ú›˙Ô˘Ó».31 √ ∏Ï›·˜ ¶··ı·Ó·ÛfiÔ˘ÏÔ˜ ÁÚ¿ÊÂÈ: «∆Ë ‰Â‡ÙÂÚË ¯ÚÔÓÈ¿ ˆ˜ ÙÔ 1929 Ô˘ ηٷÚÁ‹ıËλ, ÂÓÓÔ› ÙÔ ¢È‰·ÛηÏ›Ô, «‰È¢ı˘ÓÙ‹˜ ÙÔ˘ ˘‹ÚÍÂÓ Ô Î·Ù¿ ¿ÓÙ· ·ÍÈÔÛ¤‚·ÛÙÔ˜ ªÈ¯¿Ï˘ ¶. ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˜, ·fi Ù· §·Áο‰È· Ù˘ °ÔÚÙ˘Ó›·˜… √ ¿ÍÈÔ˜ ·˘Ùfi˜ ‰È¢ı˘ÓÙ‹˜, Î·È ÙÔ «¿ÍÈÔ˜» ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ïfi Û¯‹Ì· ÏfiÁÔ˘, ÌÂÙ¤‚·Ï ÚÈ˙Èο ÙËÓ fi„È ÙÔ˘ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ. ∂‚ÂÏÙ›ˆÛ ÙȘ Û˘Óı‹Î˜ Ù˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘ Î·È ÙÔ Î·Ù¤ÛÙËÛ ›‰Ú˘Ì· Ï›·Ó ÚÔÛÊÈϤ˜ ÛÙËÓ ·ÍÈfiÏÔÁË Î·È ÓÔÈÎÔ΢ÚÂ̤ÓË ™·ÚÙÈ·ÙÈ΋ Î·È ÁÂÓÈÎÒÙÂÚ· ÙË §·ÎˆÓÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›·. ¶ÚÒÙ·–ÚÒÙ· ηٿÚÁËÛ ٷ ıÚ·Ó›·. ŒÊÙÈ·Í ·ÙÔÌÈο ÙÚ·¤˙È· ÌÂ Û˘ÚÙ¿ÚÈ Î·È ·Ú¤‰È‰Â ÛÙÔÓ Î¿ı ÛÔ˘‰·ÛÙ‹ ÙÔ ÎÏÂȉ› ÙÔ˘…øÚÁ¿ÓˆÛÂ, ÛÙÔÓ ·¤Ú·ÓÙÔ ·˘ÏfiÁ˘ÚÔ, Á‹Â‰Ô ·ıÏԷȉÈÒÓ Î·È ·¤Ú·ÓÙÔ Û¯ÔÏÈÎfi ΋ԅÿ‰Ú˘Û ÂÛÙÈ·ÙfiÚÈÔ Ì ÎÔÈÓfi ÁÈ· fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÛÔ˘‰·ÛÙ¿˜ Ê·ÁËÙfi, ÛÙËÓ ÚÔÌ‹ıÂÈ· ÙˆÓ Ì·ÛηÏ›ˆÓ ηٿ ÙÔ Û¯ÔÏÈÎfi ¤ÙÔ˜ 1926-1927, ‹Ù·Ó ÔÈ ÌÂÏÏÔÓÙÈÎÔ› ‰¿ÛηÏÔÈ Ó· ¤¯Ô˘Ó ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛı› Û ÔÚÈṲ̂Ó˜ ‰È·Ù¿ÍÂȘ ÙÔ˘ ÎÒ‰Èη, ÒÛÙ ӷ ·Ú¤¯Ô˘Ó ÙË Û˘Ó‰ÚÔÌ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ˘˜ ÎÔÈÓÔÙÈÎÔ‡˜ ¿Ú¯ÔÓÙ˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÛÙ· ¯ˆÚÈ¿ ›¯·Ó ÌÈÎÚ‹ ÌfiÚʈÛË Î·È ‰ÂÓ ÙÔÓ ÂÊ¿ÚÌÔ˙·Ó ÛˆÛÙ¿. ∆Ô ª. ¢. ™. ›¯Â ÚÔÙ›ÓÂÈ ÙËÓ ··ÏÏ·Á‹ ÙˆÓ Ì·ıËÙÚÈÒÓ ·fi ÙË ‰È‰·Ûηϛ· ÙÔ˘ Ì·ı‹Ì·ÙÔ˜ ·˘ÙÔ‡ Ì ÙË ÛΤ„Ë, fiÙÈ ‹Ù·Ó ·›ı·ÓÔ Ó· «˘Ô¯ÚˆıÔ‡Ó Ó· ÂÎÙÂϤÛÔ˘Ó Ù· ˘fi ÙÔ˘ ÎÒ‰ÈÎÔ˜ ÂÈ‚·ÏÏfiÌÂÓ· ÛÎÏËÚ¿ ¤ÚÁ·», fï˜ ÙÔ ÀÔ˘ÚÁÂ›Ô ¶·È‰Â›·˜ ‰ÂÓ ‰¤¯ıËΠÙËÓ ÚfiÙ·ÛË. 29. °·‚·Ï¿ ¶., «°.∞.∫. - ∞گ›·…∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔ…», fi.., Û. 453. 30. ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˜ ªÈ¯., ∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔÓ,…fi.., Û. 29, 30. 31. °·‚·Ï¿ ¶., «°.∞.∫. - ∞گ›·…∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔ…», fi., Û. 452.
90
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÁÂÈÚÈÎÒÓ Û΢ÒÓ Î·È Â›ÏˆÓ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ‹ÏıÂÓ ·ÚˆÁfi˜ Ë ¢ËÌÔÙÈ΋ ·Ú¯‹ Ì ÙÔ˘˜ ·ÍÈÔÌÓËÌfiÓ¢ÙÔ˘˜ ¢ËÌ¿Ú¯Ô˘˜ ¢ËÌ. ª˘ÏˆÓ¿ÎÔ Î·È ∏Ï›· °ÎÔÚÙÛÔÏfiÁÔ˘32…».33 √ ∂·Ì. ∫·ÊÂÓÙ˙‹˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ: «√È ÛÔ˘‰·ÛÙ¤˜… ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ·ÓÙ·ÔÎÚÈıÔ‡Ó ÛÙȘ ‰·¿Ó˜ ÁÈ· ÙËÓ ·ÁÔÚ¿ ÙÔ˘ ˘ÏÈÎÔ‡ ÙˆÓ ÛÔ˘‰ÒÓ, ÙÔ ÂÓÔ›ÎÈÔ Î·È ÙËÓ ˘ÁÈÂÈÓ‹ Î·È Î·Ï‹ ‰È·ÙÚÔÊ‹ ÁÈ· ¤ÊË‚Ô˘˜ Î·È ÂÓÙ·ÙÈο ÂÚÁ·˙fiÌÂÓÔ˘˜. ∆Ô ˙‹ÙËÌ· ·˘Ùfi ¤Ï˘ÛÂ Ô Ú·ÎÙÈÎfi˜ ÓÔ˘˜ Î·È Ë ·Á¿Ë Ô˘ ¤ÙÚÂÊÂ Ô ¢È¢ı˘ÓÙ‹˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ ÙÔ˘. ∂›¯Â ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ Î‡ÚÔ˜ ÛÙË ™·ÚÙÈ·ÙÈ΋ ∫ÔÈÓˆÓ›· Î·È Ê›ÏÔ˘˜ ÈÛ¯˘ÚÔ‡˜…».34 ∆ËÓ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ· fï˜ Î·È ÙÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi Â›Â‰Ô ÙÔ˘ ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˘ Ì·˜ ·Ú¤¯ÂÙ·È Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘ÌÂ Î·È Ì¤Û· ·fi ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘, ˆ˜ ¢È¢ı˘ÓÙ‹ ϤÔÓ ÙÔ˘ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ £ËϤˆÓ ™ÂÚÚÒÓ, ÛÙ· ∂Î·È‰Â˘ÙÈο ™˘Ó¤‰ÚÈ· ÙÔ˘ 1930 ÙˆÓ ¢È¢ı˘ÓÙÒÓ Î·È ÀԉȢı˘ÓÙÒÓ ÙˆÓ ¢È‰·ÛηÏ›ˆÓ ¢ËÌÔÙÈ΋˜ ∂ηȉ‡Ûˆ˜ Î·È ¡ËÈ·ÁˆÁÒÓ.35
∆Ô ¢È‰·ÎÙ‹ÚÈÔ ÙÔ˘ ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔ˘ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ ™¿ÚÙ˘ √ Û¯ÔÏÈÎfi˜ ¯ÒÚÔ˜ Î·È Ë ÎÙËÚȷ΋ ˘Ô‰ÔÌ‹ ·ÔÙÂÏÔ‡ÛÂ Î·È ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ·ÔÙÂÏ› ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ·Ú¿ÁÔÓÙ· ÁÈ· ÙËÓ ˘ÏÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÂÓfi˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ȉڇ̷ÙÔ˜.36 ∆· ÌÔÓÔÙ¿ÍÈ· ‰È‰·ÛηÏ›· ‰ÂÓ Â›¯·Ó ‰Èο ÙÔ˘˜ ‰È‰·ÎÙ‹ÚÈ·, ·ÏÏ¿ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û·Ó Ì¤Û· ÛÙ· ÎÙ‹ÚÈ· ¿ÏÏˆÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ. ∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔ ¢È‰·ÛηÏÂ›Ô ™¿ÚÙ˘, fiˆ˜ Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ¢È¢ı˘ÓÙ‹˜ ÙÔ˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ, Â˘Ù‡¯ËÛ ӷ ÛÙÂÁ·Ûı› Û’ ¤Ó· ÌÂÁ·ÏÔÚ¤˜ Î·È ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎfi ÎÂÓÙÚÈÎfi ÎÙ‹ÚÈÔ, ÙËÓ ∂·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋ ™¯ÔÏ‹ ™¿ÚÙ˘, Ô˘ ›¯Â ÎÙÈÛı› ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·, ̤۷ Û ̛· ¤ÎÙ·ÛË 9 ¯È-
32. √ ∏. °ÎÔÚÙÛÔÏfiÁÔ˘ ‰È·‰¤¯ıËΠÙÔÓ ª˘ÏˆÓ¿ÎÔ, ÂÓÒ Â·ÓÂÍÂϤÁË ‰‹Ì·Ú¯Ô˜ ™¿ÚÙ˘ ÙÔ 1934 (∂ÊËÌ. ™·ÚÙÈ·ÙÈο ¡¤·, ™¿ÚÙË, ŒÙÔ˜ ∞′, ·Ú.21, 18-2-1934). 33. ¶··ı·Ó·ÛfiÔ˘ÏÔ˜ ∏Ï., «∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔ ¢È‰·ÛηÏÂ›Ô ™¿ÚÙ˘. ¶ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi Ê˘ÙÒÚÈÔ ÌÈ·˜ ¿ÏÏ˘ ÂÔ¯‹˜», ÛÙÔ ÂÚ. §·ÎˆÓÈο, ∞ı‹Ó·È, ¤ÙÔ˜ £′, ª¿ÈÔ˜-πÔ‡ÓÈÔ˜ 1972,Ù‡¯. 51, ÛÛ. 78, 80. 34. ∫·ÊÂÓÙ˙‹˜ ∂., «∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔ,…», fi.., Û.27. 35. ∫¤ÓÙÚÔ ∂Î·È‰Â˘ÙÈ΋˜ ŒÚ¢ӷ˜, ∆· ∂Î·È‰Â˘ÙÈο ™˘Ó¤‰ÚÈ· ÙÔ˘ 1930, ∂ÔÙ›· ∞Ϥ͢ ¢ËÌ·Ú¿˜, ∂È̤ÏÂÈ· ∫ÒÛÙ·˜ ∫·Ú·Î·Ï¿Î˘, ∞′ ŒÎ‰ÔÛË, ∞ı‹Ó· 2004, ÛÛ. 119-178. ™Ù· ™˘Ó¤‰ÚÈ· ·˘Ù¿ Ô ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˜ ·ÚÔ˘Û›·Û ÂÈÛ‹ÁËÛË Ì ı¤Ì·: «¶ˆ˜ Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯Ë ÙÔ ·Ó·Ï˘ÙÈÎfiÓ Î·È ÙÔ ˆÚÔÏfiÁÈÔÓ ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÙˆÓ ÂÓٷٷ͛ˆÓ ¢È‰·ÛηÏ›ˆÓ ¢ËÌÔÙÈ΋˜ ∂ηȉ‡Ûˆ˜;». ŒÓ· ÂӉȷʤÚÔÓ Î·È Â›Î·ÈÚÔ ÁÈ· ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÂΛÓË ı¤Ì·, ·ÊÔ‡ ¤Ó· ¯ÚfiÓÔ ÚÈÓ Â›¯·Ó ÂÈÏÂÁ› ·fi ÙËÓ ¶ÔÏÈÙ›· Ù· ÂÓٷٿÍÈ· ¢È‰·ÛηÏ›· ˆ˜ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎfi˜ ıÂÛÌfi˜ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù¿ÚÙÈÛË ÙˆÓ ‰·ÛοψÓ. ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ ›‰ÈˆÓ ™˘Ó‰ڛˆÓ Ô ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˜ ¤Î·Ó ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ ÂÓÒÈÔÓ Î·È ÙÔ˘ ÙfiÙ ÀÔ˘ÚÁÔ‡ ¶·È‰Â›·˜ °. ¶··Ó‰Ú¤Ô˘, ˘ÔÛÙËÚ›˙ÔÓÙ·˜ ÙȘ ı¤ÛÂȘ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔ ÊϤÁÔÓ Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÂΛÓË ÁψÛÛÈÎfi ˙‹ÙËÌ· (ÛÛ. 383-391). 36. °È· ÙÔ ı¤Ì· ·˘Ùfi µÏ. ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ·: ÃÚ. ™·˝Ù˘, «™Ù¿ÛÂȘ ÙˆÓ ‰È¢ı˘ÓÙÒÓ Î·È ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙˆÓ Û˘ÛÙÂÁ·˙ÔÌ¤ÓˆÓ ‰ËÌÔÙÈÎÒÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ», ÂÚ. ¢ÈÔÎËÙÈ΋ ∂ÓË̤ڈÛË, Ù‡¯. 27, ™ÂÙ. 2003.
T√ M√¡√∆∞•π√ ¢π¢∞™∫∞§∂π√ ™¶∞ƒ∆∏™ (1924 - 1929)
91
ÏÈ¿‰ˆÓ ÂÚ›Ô˘ ÙÂÙÚ·ÁˆÓÈÎÒÓ Ì¤ÙÚˆÓ ÛÙÔ ÓfiÙÈÔ ¿ÎÚÔ Ù˘ ™¿ÚÙ˘, ‰ÂÍÈ¿ ÙÔ˘ ‰ÚfiÌÔ˘ ™¿ÚÙ˘-°˘ı›Ԣ.37 ∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔ ¢È‰·ÛηÏÂ›Ô ™¿ÚÙ˘, Ô˘ Û˘ÛÙÂÁ·˙fiÙ·Ó Ì ÙÔ °˘ÌÓ¿ÛÈÔ ∞ÚÚ¤ÓˆÓ Î·È ÙÔ ∂ÏÏËÓÈÎfi ™¯ÔÏÂ›Ô £ËϤˆÓ, ηÙ›¯Â ÙË ÌÂÛËÌ‚ÚÈÓ‹ Ù¤Ú˘Á· ÙÔ˘ ÎÂÓÙÚÈÎÔ‡ ÎÙËÚ›Ô˘ Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· Ì›· ·›ıÔ˘Û· ‰È‰·Ûηϛ·˜ 70 ÂÚ›Ô˘ Ù.Ì., Ë ÔÔ›· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ›ÙÔ Î·È ˆ˜ ·›ıÔ˘Û· ȯÓÔÁÚ·Ê›·˜ Î·È ˆ˜ ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈÔ ÁÈ· ÔÚÈṲ̂ӷ ›‰Ë ¯ÂÈÚÔÙ¯ӛ·˜. ∞ÎfiÌË Î·Ù›¯Â ¿ÏÏ· ÂÙ¿ «‰ˆÌ¿ÙÈ·» ‰È·ÊfiÚˆÓ ‰È·ÛÙ¿ÛˆÓ, Ù· ÔÔ›· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·Ó ˆ˜ ÁÚ·ÊÂ›Ô ÙÔ˘ Û˘ÏÏfiÁÔ˘, ˆ˜ ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈÔ Í˘ÏÔÙ¯ӛ·˜, ˆ˜ Ì·ÁÂÈÚ›Ô, ˆ˜ ÔÈÎÔÙÚÔÊ›Ô-ÂÛÙÈ·ÙfiÚÈÔ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ, Î.Ï. ∂›Û˘ Î·È ¤Ó· ¯ÒÚÔ 700 Ù.Ì. ÛÙÔ ‚fiÚÂÈÔ ¿ÎÚÔ ÙÔ˘ ÂÚÈ‚fiÏÔ˘, ÛÙÔ ÔÔ›Ô Â›¯Â ÂÁηٷÛÙ·ı› ‚fiÏÂ˚ ÌÔÏ Î·È ÏfiÔ˘Ó Ù¤ÓȘ, ηıÒ˜ Î·È Û¯ÔÏÈÎfi˜ ΋Ԙ, Ô˘ ÙÔÓ ÊÚfiÓÙÈ˙·Ó ÔÈ ›‰ÈÔÈ ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜.38 ∆Ô 1926 ¤ÁÈÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ‰‹Ì¢Û˘ Ù˘ ∂·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋˜ ™¯ÔÏ‹˜ ™¿ÚÙ˘ ˘¤Ú Ù˘ ∞ÂÚÔÔÚÈ΋˜ ∞̇Ó˘. ªÂÙ¿ fï˜ ·fi ¤ÓÙÔÓ˜ ‰È·Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÙÔ˘ ¢ËÌÔÙÈÎÔ‡ ™˘Ì‚Ô˘Ï›Ô˘ ™·ÚÙÈ·ÙÒÓ ÚÔ˜ ÙËÓ ∫˘‚¤ÚÓËÛË ·Âʇ¯ıË Ô Î›Ó‰˘ÓÔ˜ ·˘Ùfi˜.39 ∆fiÙ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛ ÛÔ‚·Úfi Úfi‚ÏËÌ· Î·È ÙÔ ÔÈÎÔÙÚÔÊÂ›Ô ÙÔ˘ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ, fiÙ·Ó Ô ¡Ô̿گ˘ §·ÎˆÓ›·˜ ∑¿¯Ô˜ ‰È¤Ù·Í ÙË ‰È¿Ï˘Û‹ ÙÔ˘ ÁÈ· Ó· ÂÁηٷÛÙ‹ÛÂÈ ÛÙÔ ÎÙ‹ÚÈÔ ÚfiÛÊ˘Á˜. ÃÚÂÈ¿ÛÙËΠÌÂÁ¿ÏÔ˜ ·ÁÒÓ·˜, ηıÒ˜ Î·È Ë ÌÂÛÔÏ¿‚ËÛË Ù˘ ¢ËÌÔÙÈ΋˜ ∞Ú¯‹˜ ™¿ÚÙ˘ Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÙÔ˘ ¢ËÌ¿Ú¯Ô˘ ¢ËÌ. ª˘ÏˆÓ¿ÎÔ˘,40 ÁÈ· Ó· ÌÂÙ·ÂÈÛı› Ô ¡Ô̿گ˘ Î·È Ó· Û˘Ó¯ÈÛÙ› Ë ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ÔÈÎÔÙÚÔÊ›Ԣ.41
37. ∆Ô ÎÙ‹ÚÈÔ ·˘Ùfi ›¯Â ·ÓÂÁÂÚı› Ì ‰·¿Ó˜ ÙÔ˘ ˙‡ÁÔ˘˜ πˆ¿ÓÓÔ˘ Î·È ∞ÈÎ. °ÚËÁÔÚ›Ô˘, Ì ÛÙfi¯Ô Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËı› ˆ˜ ÎψÛÙ‹ÚÈÔ Î·È ˘Ê·ÓÙ‹ÚÈÔ ÌÂٷ͈ÙÒÓ ÂȉÒÓ ÁÈ· Ù· ÎÔÚ›ÙÛÈ· Î·È ˆ˜ Û¯ÔÏÂ›Ô ÛȉËÚÔ˘ÚÁÈ΋˜ Î.Ï. ÁÈ· Ù· ·ÁfiÚÈ·, ÙÔ ‰Â ÎÂÓÙÚÈÎfi ÔÈÎÔ‰fiÌËÌ· ˆ˜ ηÙÔÈΛ· ÙˆÓ Ì·ıËÙ¢Ô̤ӈÓ. ¢˘ÛÙ˘¯Ò˜ fï˜ ÏfiÁˆ ı·Ó¿ÙÔ˘ ÙÔ˘ È‰Ú˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Î·È ·ÓÒÌ·ÏˆÓ ÂÚÈÛÙ¿ÛÂˆÓ ‰ÂÓ ÍÂÏ‹ÚˆÛ ϋڈ˜ ÙÔÓ ÚÔÔÚÈÛÌfi ÙÔ˘. ™ÙÔ ÌÂÁ·ÏÔÚ¤˜ ·˘Ùfi ÎÙ‹ÚÈÔ ÛÙÂÁ¿ÛıËÎ·Ó Î·Ù¿ ηÈÚÔ‡˜ ÙÔ °˘ÌÓ¿ÛÈÔ ∞ÚÚ¤ÓˆÓ Ì¤¯ÚÈ ÙËÓ ·fiÎÙËÛË ‰ÈÎÔ‡ ÙÔ˘ ÎÙËÚ›Ô˘ (1935) ÙÔ ∂ÏÏËÓÈÎfi ™¯ÔÏÂ›Ô £ËϤˆÓ ̤¯ÚÈ ÙËÓ Î·Ù¿ÚÁËÛ‹ ÙÔ˘ (1930), Ë ‰ËÌfiÛÈ· ∂ÌÔÚÈ΋ ™¯ÔÏ‹ ™¿ÚÙ˘ (1945-1959), ÙÔ √ÈÎÔÓÔÌÈÎfi °˘ÌÓ¿ÛÈÔ (1959-67) Î·È ÙÔ ª.¢.™. (1924-1929). ∆Ô Û¿ÓÈÔ ·˘Ùfi Ô›ÎËÌ· –Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi ÎfiÛÌËÌ· ÁÈ· ÙËÓ fiÏË Ù˘ ™¿ÚÙË– ·Ú·¯ˆÚ‹ıËΠÛÙÔÓ √.™.∫. ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô 1965-1968 Î·È ÙÂÏÈο ηÙ‰·Ê›ÛÙËΠηٿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ «ÂÙ·ÂÙ›·˜» Î·È ÛÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ÎÙ›ÛÙËΠÙÔ Ó¤Ô °˘ÌÓ¿ÛÈÔ £ËϤˆÓ Ô˘ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÌÂÙ·ÙÚ¿ËΠ۠2Ô °˘ÌÓ¿ÛÈÔ Î·È 2Ô §‡ÎÂÈÔ 38. ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˜ ªÈ¯., ∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔÓ…fi..,Û. 14, °·‚·Ï¿ ¶., «°.∞.∫.-∞گ›·, ∏ Âη›‰Â˘ÛË…», fi.., Û.140. 39. ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˜ ªÈ¯., ∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔÓ… fi.., ÛÛ. 16, 29. 40. ∂ÊËÌ. ¶·ÏϷΈÓÈ΋, ¤ÙÔ˜ ‚′, ∞ı‹Ó·È 15-11-1926,Û. 4. 41. √ ¢ËÌ. ª˘ÏˆÓ¿ÎÔ˜ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ˆ˜ «ÊÈÏfiÔÓÔ˜ Î·È ÚÔԉ¢ÙÈÎfi˜ ¢‹Ì·Ú¯Ô˜…, ‰›Î·ÈÔ˜, Ù›ÌÈÔ˜, ÔÓÂÙÈÎfi˜, Â˘Û˘Ó›‰ËÙÔ˜…, ·Ú‹ÁÔÚÔ˜ ¿ÁÁÂÏÔ˜». ∂ÊËÌ. ¶·ÏϷΈÓÈ΋, ¤ÙÔ˜ ‚ã, ∞ı‹Ó·È, 15-6-1926, Û.1.
92
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
∏ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙÔ˘ Û¯ÔÏÈÎÔ‡ ‚›Ô˘ Î·È Ë ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ ∏ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔ˘ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ ™¿ÚÙ˘ Û˘Ì›ÙÂÈ Ì ÌÈ· ¯ÚÔÓÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÌÈ· ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÌÂÙ·‚ÔÏ‹˜ ÙˆÓ ÌÂıfi‰ˆÓ ÂÚÁ·Û›·˜ Î·È ÙˆÓ ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ÙˆÓ ‰È‰·ÛηÏ›ˆÓ. ¡¤ÔÈ ·È‰·ÁˆÁÈÎÔ› fiÚÔÈ, fiˆ˜ Û¯ÔÏÂ›Ô ÂÚÁ·Û›·˜, ·˘ÙÔ‰ÈÔ›ÎËÛË, ÂÓÈ·›Ô Û¯ÔÏÂ›Ô Î.Ï. ΢ÚÈ·Ú¯Ô‡Ó ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ Âη›‰Â˘Û˘ ÙˆÓ ‰·ÛοψÓ. ŒÓ· ¯ÚfiÓÔ ÚÈÓ, Ô ¢ÂÏÌÔ‡˙Ô˜ ÚÔ¯ˆÚÔ‡Û ÛÙËÓ ›‰Ú˘ÛË Î·È ÔÚÁ¿ÓˆÛË Ù˘ ™¯ÔÏÈ΋˜ ∫ÔÈÓfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ª·Ú·ÛÏ›Ԣ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ Î·È ¤ıÂÙ Û ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ Âη›‰Â˘ÛË ÙÔ ıÂÛÌfi Ù˘ Ì·ıËÙÈ΋˜ ·˘ÙÔ‰ÈÔ›ÎËÛ˘. ∆Ô ¿ÁÓˆÛÙÔ ·˘Ùfi Û‡ÛÙËÌ· ÚÔÛ¿ıËÛ·Ó Ó· ÂÚ¢ӋÛÔ˘Ó Î·È ¿ÏÏÔÈ ¢È¢ı˘ÓÙ¤˜ ¢È‰·ÛηÏ›ˆÓ. √ ªÈ¯. ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˜, Ì ÙËÓ ·Ó¿ÏË„Ë ÙˆÓ Î·ıËÎfiÓÙˆÓ ÙÔ˘ ÛÙÔ ¢È‰·ÛηÏÂ›Ô Ù˘ ™¿ÚÙ˘, ¤ıÂÛ ˆ˜ ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÂÓfi˜ «˘Ô‰ÂÈÁÌ·ÙÈÎÔ‡» ‰È‰·ÛηÏ›Ԣ. ∞fi ÎÔÈÓÔ‡ Ì ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ Î·È Ì ÙËÓ ÂÌÂÈÚ›· Ô˘ ‰È¤ıÂÙ ·fi ÙÔ ¢È‰·ÛηÏÂ›Ô Ù˘ ∫·ÛÙÔÚÈ¿˜ ÚÔ¯ÒÚËÛ ÛÙËÓ ›‰Ú˘ÛË ª·ıËÙÈ΋˜ ∫ÔÈÓfiÙËÙ·˜,42 ÛÙ· Ï·›ÛÈ· Ù˘ ÔÔ›·˜ ¤ÁÈÓ·Ó «ÔÏÏ¿ Î·È ÌÂÁ¿Ï· ¤ÚÁ·». Ÿˆ˜ Ë ›‰Ú˘ÛË Î·È Î·ÏÏȤÚÁÂÈ· Û¯ÔÏÈÎÔ‡ ΋Ԣ, Ë ÂÎÙÚÔÊ‹ ÌÂÙ·ÍÔÛΈϋΈÓ, Ë ›‰Ú˘ÛË ¯ÂÈÚÔÙ¯ÓÈÎÔ‡ ÂÚÁ·ÛÙËÚ›Ô˘, Ô‰ÔÛÊ·ÈÚÈÎÔ‡ Û˘ÏÏfiÁÔ˘, Ë ›‰Ú˘ÛË Û¯ÔÏÈ΋˜ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˘ Î·È Ë ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Ù˘ ˘fi ÙËÓ Â˘ı‡ÓË ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ, Ô ÔÌ·‰ÈÎfi˜ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÌfi˜ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ, Ë ›‰Ú˘ÛË Î·È ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÔÈÎÔÙÚÔÊ›Ԣ-Û˘ÛÛÈÙ›Ô˘. ∏ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Û˘ÛÛÈÙ›Ô˘, Ô˘ ··Û¯fiÏËÛÂ Î·È Ù· ÂÎ·È‰Â˘ÙÈο Û˘Ó¤‰ÚÈ· ÙÔ˘ 1930,43 ·ÔÙÂÏÔ‡Û ˙ˆÙÈÎfi ı¤Ì· ÁÈ· ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÂΛÓË, ÁÈ·Ù› ¤Ú· ·fi ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˘ÁÈÂÈÓ‹ ˆÊ¤ÏÂÈ· ·Ú›¯Â Î·È ÌÔÚʈÙÈ΋ ›‰Ú·ÛË ÛÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ Î·È Î·Ù¿ ÙËÓ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ ¢È¢ı˘ÓÙ‹ ÙÔ˘ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ Û˘Ó¤‚·Ï ηıÔÚÈÛÙÈο ÛÙËÓ ·ÔÌ¿ÎÚ˘ÓÛË ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ ·fi Ù· ηÊÂÓ›· Î·È ÂÈ‚Ï·‚‹ ΤÓÙÚ·.44 ∆Ô fiÛË ÛËÌ·Û›· ¤‰ÈÓ ÛÙÔ ıÂÛÌfi ·˘Ùfi ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È Î·È ·fi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ù· ÌÂÛË̤ÚÈ· ¤ÙÚˆÁÂ Î·È Ô ›‰ÈÔ˜ Ì·˙› Ì ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ «ÙÔ ÓfiÛÙÈÌÔ Î·È ÏÔ‡ÛÈÔ Ê·ÁËÙfi» Ô˘ ÚÔÂÙԛ̷˙Â Ô ÂÈÛÙ¿Ù˘ Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· Ù˘ «˘ËÚ¤ÙÚÈ·˜».45 ∞Í›˙ÂÈ Ó· ÛËÌÂȈı› fiÙÈ ÙËÓ Â˘ı‡ÓË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘ Û˘ÛÛÈÙ›Ô˘ ›¯·Ó ·Ó·Ï¿‚ÂÈ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ÔÈ ›‰ÈÔÈ ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜, ·fi ÙËÓ ÚÔηٷ‚ÔÏÈ΋ Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË ¯ÚËÌ¿ÙˆÓ, ÙËÓ ÚÔÌ‹ıÂÈ· ÙˆÓ
42. ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˜ ªÈ¯., ∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔÓ... fi.., Û. 49. 43. ∫·Ù¿ ÙËÓ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ ªÈ¯. ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˘ (Û.57) ·ÚÓËÙÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÁÈ· ÙȘ Ì·ıËÙÈΤ˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ˜ ÙˆÓ ÌÔÓÔÙ¿ÍÈˆÓ ‰È‰·ÛηÏ›ˆÓ ‹Ù·Ó «ÙÔ ÂÓÈ·‡ÛÈÔÓ Ù˘ ÊÔÈÙ‹Ûˆ˜», ÙÔ ÔÔ›Ô ‰ÂÓ Â¤ÙÚ ӷ ·Ó·Ù˘¯ıÔ‡Ó ÔÈ ·Ú·‰fiÛÂȘ Î·È ÙÔ fiÏÔ Û¯ÔÏÈÎfi Ó‡̷ Ô˘ ÎÏËÚÔ‰ÔÙÂ›Ù·È ·fi ÙÔ˘˜ ·Ï·ÈfiÙÂÚÔ˘˜ ÛÙÔ˘˜ ÓÂfiÙÂÚÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜. °È’ ·˘Ùfi ‹Ù·Ó ˘¤Ú Ù˘ ›‰Ú˘Û˘ ª·ıËÙÈÎÒÓ ∫ÔÈÓÔÙ‹ÙˆÓ ·fi ÙȘ ηÙÒÙÂÚ˜ fï˜ Ù¿ÍÂȘ. 44. ∫¤ÓÙÚÔ…∆· ∂Î·È‰Â˘ÙÈο …fi.., ÛÛ.458-460. 45. ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˜ ªÈ¯., ∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔÓ... fi.., Û. 55.
T√ M√¡√∆∞•π√ ¢π¢∞™∫∞§∂π√ ™¶∞ƒ∆∏™ (1924 - 1929)
93
ÙÚÔʛ̈Ó, ̤¯ÚÈ Î·È ÙÔ ÛÂÚ‚›ÚÈÛÌ· ÛÙËÓ ÂȉÈ΋ ·›ıÔ˘Û· ÙÔ˘ ÔÈÎÔÙÚÔÊ›Ԣ.46 ™Ù· Ï·›ÛÈ· Ù˘ ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ ÙÔ˘ Û¯ÔÏÈÎÔ‡ ‚›Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÂΉÚÔ̤˜ Ì ‰È‰·ÎÙÈÎfi Î·È „˘¯·ÁˆÁÈÎfi ÛÎÔfi Î·È ‰ÈÔÚÁ·ÓÒıËÎ·Ó ÁÈÔÚÙ¤˜, ¤Ú·Ó ·fi ÙȘ ηıÈÂڈ̤Ó˜ ÂıÓÈΤ˜ Î·È Û¯ÔÏÈΤ˜, fiˆ˜ «Â› ÙË ÂηÙÔÂÓÙËÚ›‰È ÙÔ˘ ¶ÂÛÙ·ÏfiÓ˙È» Î.¿. ∂›Û˘ ‰fiıËÎ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ ı·ÙÚÈΤ˜ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ, ÔÈ ÂÈÛÚ¿ÍÂȘ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ·Ó¤Ú¯ÔÓÙ·Ó ÛÙȘ 10000 ‰Ú·¯Ì¤˜, ÔÛfi ηıfiÏÔ˘ Â˘Î·Ù·ÊÚfiÓËÙÔ ÁÈ· ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÂΛÓË, ·Ó Ï¿‚ÂÈ Î·Ó›˜ ˘fi„Ë ÙÔ˘ fiÙÈ «Ù· ÂÈÛÔ‰‹Ì·Ù· ÙÔ˘ Û¯ÔÏÈÎÔ‡ ∆·Ì›Ԣ ÙˆÓ ªÔÓÔÙ·Í›ˆÓ ¢È‰·ÛηÏ›ˆÓ» ÌfiÏȘ ¤Êı·Ó·Ó ÙȘ 1800 ‰Ú·¯Ì¤˜ ÂÙËÛ›ˆ˜.47 ∆· ¯Ú‹Ì·Ù· ·˘Ù¿ ‰È·Ù¤ıËÎ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ ÁÈ· ÙËÓ ·ÁÔÚ¿ Û΢ÒÓ Î·È Â›ÏˆÓ ÙÔ˘ ÔÈÎÔÙÚÔÊ›Ԣ.48 ∞ÎfiÌË ÙÔ ¢È‰·ÛηÏÂ›Ô ÂÓÂı¿ÚÚ˘Ó ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙˆÓ ÛÔ˘‰·ÛÙÒÓ Û ηÏÏÈÙ¯ÓÈΤ˜ ÂΉËÏÒÛÂȘ, fiˆ˜ ·˘Ù¤˜ Ô˘ ‰ÈÔÚÁ·ÓÒıËÎ·Ó ·fi ÙÔ ¢‹ÌÔ ™¿ÚÙ˘ ÁÈ· ÙȘ ÁÈÔÚÙ¤˜ ÙÔ˘ ηÚÓ·‚·ÏÈÔ‡ ÙÔ 1926. ∆Ô ¢È‰·ÛηÏÂ›Ô ¤Ï·‚ ̤ÚÔ˜ Ì ¤ÍÈ ¿ÚÌ·Ù·, ηı¤Ó· ·fi Ù· ÔÔ›· Û·Ù›ÚÈ˙ ı¤Ì·Ù· Ù˘ ÂÔ¯‹˜. ∆Ú›· Ì¿ÏÈÛÙ· ·fi Ù· ¿ÚÌ·Ù· ·˘Ù¿ ‚Ú·‚‡ıËÎ·Ó Ì ÙÔ ÔÛfi ÙˆÓ 900 ‰Ú·¯ÌÒÓ, ÙÔ ÔÔ›Ô ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ÚfiÛÊÂÚ·Ó ˘¤Ú ÙÔ˘ Û¯ÔÏÈÎÔ‡ ΋Ԣ.49 ∆Ô ¢È‰·ÛηÏÂ›Ô Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ‰ÂÓ ·Ú¤ÏÂÈ ӷ ηÏÏÈÂÚÁ› Î·È ÙÔ ¤ıÈÌÔ Ù˘ ÊÈÏÔÍÂÓ›·˜. ∆Ô 1926 ˘Ô‰¤¯ıËÎÂ Î·È ÊÈÏÔͤÓËÛ › 4 Ë̤Ú˜ 40 ÊÔÈÙËÙ¤˜ Ù˘ ºÈÏÔÛÔÊÈ΋˜ ™¯ÔÏ‹˜ ÙÔ˘ ¶·Ó/Ì›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ Î·È ÂÈÛΤÊıËÎ·Ó ·fi ÎÔÈÓÔ‡ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ Î·È ¿ÏÏÔ˘˜ ¯ÒÚÔ˘˜.50 ∂›Û˘ ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÓÂ, fiˆ˜ ÚÔ‚ÏÂfiÙ·Ó ¿ÏψÛÙÂ Î·È ·fi ÙÔ ·Ó·Ï˘ÙÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ·,51 „˘¯·ÁˆÁÈΤ˜ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÛÂȘ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ Î·È ÙˆÓ ‰È‰·ÛÎfiÓÙˆÓ. π‰È·›ÙÂÚË ·Ó·ÊÔÚ¿ οÓÂÈ Ô ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˜ ÁÈ· ÙÔ «ÙÚÈÎÔ‡‚ÂÚÙÔ ÁϤÓÙÈ» Ô˘ ÛÙ‹ıËΠÛÙȘ 9 πÔ˘Ï›Ô˘ 1927, ÙÂÏÂ˘Ù·›· Ë̤ڷ ÙÔ˘ Û¯ÔÏ›Ԣ, ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· ‰ÂÓ ¤ÏÂÈ„·Ó Î·È ÔÈ Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈο ÊÔÚÙÈṲ̂ÓÔÈ ·Ô¯·ÈÚÂÙÈÛÙ‹ÚÈÔÈ ÏfiÁÔÈ.52 ∏ Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈ΋ ÊfiÚÙÈÛË ÔÊÂÈÏfiÙ·Ó Î·È ÛÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÙÔ ¢È‰·ÛηÏÂ›Ô ‰È·ÙÂÏÔ‡Û ˘fi ÌÂÙ¿ıÂÛËØ53 Úfi‚ÏËÌ· Ô˘ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ÙÂÏÈο ÍÂÂÚ¿ÛÙËÎÂ. §›Á˜ ̤Ú˜ ÚÈÓ ÛÙË Û¯ÔÏÈ΋ ÁÈÔÚÙ‹ › ÙË Ï‹ÍÂÈ ÙˆÓ Ì·ıËÌ¿ÙˆÓ, ÛÙȘ 3 πÔ˘Ï›Ô˘ 1927, ÙÔ ¢È‰·ÛηÏÂ›Ô ·ÚÔ˘Û›·ÛÂ Î·È ÌÈ· Ôχ ÏÔ‡ÛÈ· ¯ÂÈÚÔÙ¯ÓÈ΋ ¤ÎıÂÛË Ì ¤ÚÁ· ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ, ·ÊÔ‡ Ë Ó¤· ÙfiÙ ·È‰·ÁˆÁÈ΋ ·¤‰È‰Â «Âͤ¯Ô˘Û·Ó ı¤ÛÈÓ ÂȘ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍÈÓ ÙˆÓ ¯ÂÈÚÔÙ¯ÓÈÒÓ».54
46. ™ÙÔÓ ›‰ÈÔ, Û. 48. 47. ¶ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÁÈ· ÙÔ ı¤Ì· µÏ. ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˜ ªÈ¯., ·) ∏ ˙ˆ‹ ÂÓfi˜ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ ηٿ ÙÔ Û¯ÔÏÈÎfi ¤ÙÔ˜ 1924-1925, ∞ı‹Ó· 1925, ÛÛ. 61-83 Î·È ‚) ∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔÓ... fi.., Û. 46-51. 48. ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˜ ªÈ¯., ∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔÓ... fi.., Û. 87. 49. ™ÙÔÓ ›‰ÈÔ, Û. 65. 50. ™ÙÔÓ ›‰ÈÔ, ÛÛ. Û. 28, 29, 66. √È Ì·ıËÙ¤˜ ÊÚfiÓÙÈ˙·Ó ȉȷ›ÙÂÚ· ÙÔ Û¯ÔÏÈÎfi ΋Ô, ÁÈã ·˘Ùfi Î·È Ë ÚÔÌ‹ıÂÈ· ˘ÏÈÎÒÓ Î·È ÂÚÁ·Ï›ˆÓ, ··Ú·ÈÙ‹ÙˆÓ ÁÈ· ÙËÓ Î·ÏÏȤÚÁÂÈ· ·˘ÙÔ‡, ›¯Â ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ·. 51. ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˜ ªÈ¯., ∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔÓ... fi.., Û. 95-97. 52. µ. ¢. 2-2-1924, «ÂÚ› ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜…» fi. ., °ÂÓÈη› √‰ËÁ›·È. 53. ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˜ ªÈ¯., ∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔÓ... fi.., ÛÛ. 95-97. 54. ™ÙÔÓ ›‰ÈÔ, Û. 86.
94
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ŸÌˆ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ Î·È ÙËÓ Â·Ê‹ ÙÔ˘ Ì ÙÔ ™·ÚÙÈ·ÙÈÎfi Ï·fi ıˆÚÒ ÚÔÙÈÌfiÙÂÚÔ Ó· ·Ú·ı¤Ûˆ ÙȘ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÙˆÓ ›‰ÈˆÓ ÙˆÓ ÛÔ˘‰·ÛÙÒÓ ÙÔ˘. √ ∂. ∫·ÊÂÓÙ˙‹˜ 60 ¯ÚfiÓÈ· ÌÂÙ¿ ÁÚ¿ÊÂÈ: «∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔ ¢È‰·ÛηÏÂ›Ô ™¿ÚÙ˘ …ÚfiÛÊÂÚ Ì ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ ÔÏϤ˜ ˘ËÚÂۛ˜ ÛÙË §·ÎˆÓ›· Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Î·È ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ˙ˆ‹ Ù˘ fiÏ˘. …√È Ì·ıËÙ¤˜ ÙÔ˘ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ Ì ÙËÓ ·ÍÈÔÚ‹ Î·È ¿„ÔÁË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙÔ˘˜ …·fiÛ·Û·Ó ÙÔÓ ¤·ÈÓÔÓ Î·È ÙËÓ ÂȉÔÎÈÌ·Û›· ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ Ù˘ fiÏ˘, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Î·È Û·Ó ¿ÙÔÌ· Î·È Û·Ó ÔÌ¿‰Â˜ ‹ Û‡ÏÏÔÁÔÈ ÛÙ¿ıËÎ·Ó Ôχ ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔ ‰È‰·ÛηÏ›Ô, ÙÔ ·Á¿ËÛ·Ó Î·È ÙÔ Û˘Ó¤ÙÚÂÍ·Ó… √È ÂÔÚÙ¤˜ ÙÔ˘ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÁÂÁÔÓfi˜ ÁÈ· ÙËÓ fiÏË. ∆Ô ›‰ÈÔ Î·È ÔÈ ‰È·Ï¤ÍÂȘ Î·È ÚÔ ¿ÓÙˆÓ ÔÈ ÂÎı¤ÛÂȘ… ¶ÔÏÏ¿ ÎÔÚ›ÙÛÈ· ηÏÒÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈÒÓ ·ÔÊÔ›ÙËÛ·Ó ·fi ·˘Ùfi ¯ˆÚ›˜ Ó· ·Ô‚Ï¤Ô˘Ó Û ¿ÁÁÂÏÌ· ·Ú¿ ÌfiÓÔ ÁÈ· Ó· ˆÊÂÏËıÔ‡Ó ·fi ÙË ÌÔÚʈÙÈ΋ ÙÔ˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·».55 ŒÓ· ¯ÚfiÓÔ ·ÚÁfiÙÂÚ· Ô ›‰ÈÔ˜ ÛÔ˘‰·ÛÙ‹˜ ÛËÌÂÈÒÓÂÈ: «∏ ÎÔÈÓˆÓ›· Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ...·Á¿ËÛ ÙÔ ¢È‰·ÛηÏ›Ô, ÁÈ·Ù› Ì ÙȘ ÂΉËÏÒÛÂȘ ÙÔ˘, …ÙȘ Û˘Ó·˘Ï›Â˜ ÙÔ˘,…ÙȘ ·ıÏԷȉȤ˜,… ÙȘ ÂΉÚÔ̤˜ ÙÔ˘… Î·È ÚÔ¿ÓÙˆÓ Ì ÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÙÔ˘ ‰Ú¿ÛË ·ÎÙÈÓÔ‚ÔÏÔ‡Û ÛÙËÓ fiÏË Û·Ó ·ÓÒÙÂÚÔ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi ›‰Ú˘Ì·…».56 ∆¤ÏÔ˜ Ô ∏Ï. ¶··ı·Ó·ÛfiÔ˘ÏÔ˜, ·Ó·ÔÏ›: «√È ‰È¿ÊÔÚ˜ ÂΉËÏÒÛÂȘ ÙÔ˘ ª.¢. ™¿ÚÙ˘, ÂÎı¤ÛÂȘ ¯ÂÈÚÔÙ¯ӛ·˜ Ì ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ÂÎı¤Ì·Ù·, ÔÈ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÂÔÚÙ¤˜ Ì ÔÌÈϛ˜, ··ÁÁÂϛ˜ Î·È ÙÚ·ÁÔ‡‰È·, ÔÈ ı·ÙÚÈΤ˜ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ Î·È ÔÈ ÂΉÚÔ̤˜ ÙÔ˘, Ô˘ ¤‰ÈÓ·Ó ¯ÚÒÌ· Î·È ˙ˆ‹, ‹Ù·Ó ÌÔÓ·‰ÈΤ˜ Î·È ÓÔÛÙ·ÏÁ› Ú·ÁÌ·ÙÈο ηÓ›˜ Î·È ı¤ÏÂÈ Ó· Á˘Ú›ÛÂÈ Ó· Ì·Ù·Í·Ó·˙‹ÛÂÈ ÂΛÓË ÙËÓ ˘¤ÚÔ¯Ë Û¯ÔÏÈ΋ ÂÔ¯‹».57 ∞fi fiÛ· ‹‰Ë ·Ó¤ÊÂÚ· ÂÏ›˙ˆ Ó· ÌfiÚÂÛ· Ó· ‰ÒÛˆ ÙÔ ÛÙ›ÁÌ· ÙˆÓ ÚÔÙÂÚ·ÈÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ ‰ÈÓfiÙ·Ó ÛÙËÓ Âη›‰Â˘ÛË ÙˆÓ ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ ·fi ÙÔ ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔ ¢È‰·ÛηÏÂ›Ô ™¿ÚÙ˘, ÙÔ ÔÔ›Ô, fiˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô ¢È¢ı˘ÓÙ‹˜ ÙÔ˘ Î·È fiˆ˜ ÚÔ·ÙÂÈ ·fi ÛÙÔȯ›· Ô˘ ¤¯ˆ ‹‰Ë ÂÎı¤ÛÂÈ, ‹Ù·Ó «·‡Ù·ÚΘ Û¯ÔÏ›Ի, ·fi Ù· ηχÙÂÚ· ÌÔÓÔÙ¿ÍÈ· ¢È‰·ÛηÏ›· Ù˘ ¯ÒÚ·˜.58 ∆· ÂÎ·È‰Â˘ÙÈο ‰ËÏ·‰‹ ȉڇ̷ٷ, Ù· ÔÔ›· ·Ô‰Â›¯ıËÎ·Ó ÂÈÙ˘¯‹˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ıÂÛÌfi˜, ·ÊÔ‡ ̤۷ Û ϛÁÔ ¯ÚfiÓÔ Î·È Ì ÌÈÎÚ¤˜ ‰·¿Ó˜ ¤‰ˆÛ·Ó ÛÙËÓ ¶ÔÏÈÙ›· ¤Ó· ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ·ÚÈıÌfi Ôχ ηϿ ηٷÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ Ô˘ Î¿Ï˘„·Ó ›ÁÔ˘Û˜ ·Ó¿ÁΘ Ù˘ ÂÔ¯‹˜. øÛÙfiÛÔ Ù· ÌÔÓÔÙ¿ÍÈ· ¢È‰·ÛηÏ›· ‰ÂÓ ¤·˘Û·Ó Ó· ıˆÚÔ‡ÓÙ·È «ˆ˜ ‰Ú·ÛÙÈÎfiÓ ÌÂÓ, ·ÏÏ¿ ¿ÓÙˆ˜ ̤ÙÚÔÓ ·Ó¿Á΢»,59 ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È fiÙ·Ó ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛ·Ó ÙÔ ÛÎÔfi Ù˘ 55. ∆Ô ¢È‰·ÛηÏÂ›Ô Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ›¯Â ‰ÒÛÂÈ È‰È·›ÙÂÚË ‚·Ú‡ÙËÙ· ÛÙ· Ì·ı‹Ì·Ù· ÙˆÓ ¢Ú·ÛÙËÚÈÔًوÓ. ∞ÚΛ Ó· ÛËÌÂȈı› fiÙÈ Î·Ù¿ ÙÔ Û¯ÔÏÈÎfi ¤ÙÔ˜ 1926-27 ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ Ì·ı‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ ÃÂÈÚÔÙ¯ӛ·˜ ηٷÛ΢¿ÛıËÎ·Ó 2.500 ¯ÂÈÚÔÙ¯ÓÈο ¤ÚÁ· ÂÓÒ Ù˘ π¯ÓÔÁÚ·Ê›·˜ 5.500 ÂÚ›Ô˘ ¤ÚÁ· ·fi ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ (‰ËÏ·‰‹ 100 ¤ÚÁ· ·Ó¿ Ì·ıËÙ‹), ·fi Ù· ÔÔ›· Ù· 1400 ›¯·Ó ÂÎÙÂı› ÛÙËÓ ¤ÎıÂÛË Ù˘ 3-7-1927. ∂›Û˘ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ Ì·ı‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ ªÔ˘ÛÈ΋˜ fiÏÔÈ ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ˘Ô¯ÚÂÔ‡ÓÙ·Ó Ó· Ì¿ıÔ˘Ó Ì·Ó‰ÔÏ›ÓÔ (ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˜ ªÈ¯., ∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔÓ... fi.., 20, 21, 26). 56. ∫·ÊÂÓÙ˙‹˜ ∂., «∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔ…ŒÓ· ·ÓÒÙÂÚÔ…», fi.., Û. 15. 57. ∫·ÊÂÓÙ˙‹˜ ∂., «∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔ…∞Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ…» fi.., Û. 27. 58. ¶··ı·Ó·ÛfiÔ˘ÏÔ˜ ∏Ï., «∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔ…» fi.., Û. 79. 59. ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˜ ªÈ¯., ∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔÓ ... fi.. Û. 97.
T√ M√¡√∆∞•π√ ¢π¢∞™∫∞§∂π√ ™¶∞ƒ∆∏™ (1924 - 1929)
95
ȉڇÛÂÒ˜ ÙÔ˘˜ ηٷÚÁ‹ıËηÓ,60 ÌÂٷ͇ ·˘ÙÒÓ Î·È ÙÔ ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔ ¢È‰·ÛηÏÂ›Ô ™¿ÚÙ˘. ÕÏψÛÙ ›¯Â ˆÚÈÌ¿ÛÂÈ Ï¤ÔÓ Ë ·ÓÙ›ÏË„Ë Ù˘ ·Ó¿Á΢ ÂÍ¿ÏÂȄ˘ ÙÔ˘ Ê·ÈÓÔ̤ÓÔ˘ Ù˘ ÔÏ˘Ù˘›·˜ ÙˆÓ ‰È‰·ÛηÏ›ˆÓ, ·Ó¿Á΢ Ô˘ ˘ÏÔÔÈ‹ıËΠ(¡. 4368/1929), ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÌÂÙ·ÚÚ‡ıÌÈÛ˘ µÂÓÈ˙¤ÏÔ˘, Ì ÙÔÓ Î·ıÔÚÈÛÌfi ÂÓfi˜ Î·È ÌfiÓÔÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ȉڇ̷ÙÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù¿ÚÙÈÛË ÙˆÓ ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ ÙˆÓ ÂÓٷٿÍÈˆÓ ‰È‰·ÛηÏ›ˆÓ ÂÓÈ·›Ô˘ Ù‡Ô˘.61
¶∏°∂™ ¡.¢. 27-7-1923, «ÂÚ› ȉڇÛˆ˜ ªÔÓÔÙ¿ÍÈˆÓ ¢È‰·ÛηÏ›ˆÓ», º.∂.∫. 217/6-8-1923. µ.¢. 8-9-1923,«ÂÚ› ÂÈÛÈÙËÚ›ˆÓ ÂÍÂÙ¿ÛÂˆÓ ÂȘ ªÔÓÔÙ¿ÍÈ· ¢È‰·ÛηÏ›·», º.∂.∫.279/310-1923. µ.¢. 20-9-1923, «ÂÚ› ËÏÈΛ·˜ Ì·ıËÙÒÓ ÂȘ ªÔÓÔÙ¿ÍÈ· ¢È‰·ÛηÏ›ˆÓ», º.∂.∫. 257/12-91923. µ.¢. 2-2-1924, «ÂÚ› ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ ÙˆÓ ªÔÓÔÙ·Í›ˆÓ ¢È‰·ÛηÏ›ˆÓ», º.∂.∫. 26/7-21924. ¢. 27/5/1924 «ÂÚ› ÂÍÂÙ¿ÛÂˆÓ ÌÔÓÔÙ·Í›ˆÓ ‰È‰·ÛηÏ›ˆÓ», º.∂.∫. 122/29-5 1924. ¶.¢. 22 /10/1924 «ÂÚ› ‰È·ÈÚ¤Ûˆ˜ ‰È‰·ÛηÏ›ˆÓ Î.Ï.»,º.∂.∫. 271/30-10-1924. ¶.¢. 30-5-1924, « ÂÚ› ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ Î.Ï. ªÔÓÔÙ·Í›ˆÓ ¢È‰·ÛηÏ›ˆÓ», º.∂.∫. 143. ¶.¢. 10-3-1926, «ÂÚ› ηıÔÚÈÛÌÔ‡ ¤‰Ú·˜ ÙÔ˘ ªÔÓÔÙ·Í›Ô˘ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ ∞ıËÓÒÓ…», º.∂.∫. 97/18-3-1926. ¡. 4358/1929 «ÂÚ› ηٷÚÁ‹Ûˆ˜ ÙˆÓ ÌÔÓÔÙ·Í›ˆÓ ‰È‰·ÛηÏ›ˆÓ»,º.∂.∫. 285/16-8-1929. ¡. 4368/1929 «ÂÚ› ÙÚÔÔÔÈ‹Ûˆ˜ ÙÔ˘ ÓfiÌÔ˘ 3182…ÂÚ› ‰È‰·ÛηÏ›ˆÓ ‰ËÌÔÙÈ΋˜ Âηȉ‡Ûˆ˜», º.∂.∫. 291/17-8-1929.
µπµ§π√°ƒ∞ºπ∞ ∞ÓÙˆÓ›Ô˘ Ã., ∏ Âη›‰Â˘ÛË ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ (1828-2000), ∞ı‹Ó·, ∂ÏÏËÓÈο °Ú¿ÌÌ·Ù·, 2002. °·‚·Ï¿ ¶. «°.∞.∫.-∞گ›· ¡. §·ÎˆÓ›·˜. ¶ËÁ‹ ¤Ú¢ӷ˜ Î·È ÌÂϤÙ˘. ∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔ ¢È‰·ÛηÏÂ›Ô ™¿ÚÙ˘» ÛÙ·: ¶Ú·ÎÙÈο ∞′ ÙÔÈÎÔ‡ ™˘Ó‰ڛԢ §·ÎˆÓÈÎÒÓ ™Ô˘‰ÒÓ, •ËÚÔοÌÈ §·ÎˆÓ›·˜,13-16 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 2001, ∞ı‹Ó·È 2002, ÛÛ.445-457. °·‚·Ï¿ ¶., «∏ Âη›‰Â˘ÛË ÛÙË ™¿ÚÙË 19Ô˜-20Ô˜ ·ÈÒÓ·˜», ÛÙÔ: ∏ ™¿ÚÙË ·Ó¿ÌÂÛ· Û ÙÚÂȘ ·ÈÒÓ˜ 1834-2002, °ÂÓÈÎfi˜ ™˘ÓÙÔÓÈÛÌfi˜, ∂È̤ÏÂÈ· ∫ÂÈÌ¤ÓˆÓ ºÒÓÙ·˜ §∞¢∏™, ∫·ÏÏÈÙ¯ÓÈ΋ ∂È̤ÏÂÈ· •·Óı›Ë ªπÃ∞ ª¶∞¡π∞, ¢‹ÌÔ˜ ™·ÚÙÈ·ÙÒÓ, ÛÛ. 135-141.
60. ∞ÈÙÈÔÏÔÁÈ΋ ¤ÎıÂÛȘ Î·È ¡.¢. ÂÚ› ªÔÓÔÙ¿ÍȈӅfi.., Û.22. ∞ÍÈÔÛËÌ›ˆÙÔ Â›Ó·È fiÙÈ Ù· ªÔÓÔÙ¿ÍÈ· ¢È‰·ÛηÏ›· ȉڇıËÎ·Ó Î·È Î·Ù·ÚÁ‹ıËÎ·Ó Ì ÙËÓ ˘ÔÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ˘Ô˘ÚÁÔ‡ ¶·È‰Â›·˜, ÙÔ˘ ∫. °fiÓÙÈη. 61. ¡. 4358/1929 «ÂÚ› ηٷÚÁ‹Ûˆ˜ ÙˆÓ ÌÔÓÔÙ·Í›ˆÓ ‰È‰·ÛηÏ›ˆÓ»,º.∂.∫. 285/16-8-1929, Ù. ∞′.
96
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
°ÏËÓfi˜ ¢., Õ·ÓÙ·, ÙfiÌ. µ′ (1910-1914), ∞ı‹Ó·, £Â̤ÏÈÔ, 1983. ∂ÚÁ·Û›· ÂÚ., ÙfiÌ. ∞′, Ù‡¯.1,2,3/1923, 11-12/1924. ∂ÊËÌ. ¶·ÏϷΈÓÈ΋, ∞ı‹Ó·È, ¤ÙÔ˜ µ′, 1926-27. ∂ÊËÌ. ™·ÚÙÈ·ÙÈο ¡¤·, ™¿ÚÙË, ¤ÙÔ˜ ∞′, 1934. ∫·ÊÂÓÙ˙‹˜ ∂., «∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔ ¢È‰·ÛηÏÂ›Ô ™¿ÚÙ˘. ŒÓ· ·ÓÒÙÂÚÔ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi ›‰Ú˘Ì· Ì ¤‰Ú· ÙË ™¿ÚÙË», ÛÙÔ ÂÚ. §·ÎˆÓÈο, ∞ı‹Ó·, ¤ÙÔ˜ ∫¢, ª¿ÚÙÈÔ˜-∞Ú›ÏÈÔ˜ 1986,Ù‡¯.127,ÛÛ.14-15. ∫·ÊÂÓÙ˙‹˜, ∂. «∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔ ¢È‰·ÛηÏÂ›Ô ™¿ÚÙ˘. ∞Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ ÂÓfi˜ ÛÔ˘‰·ÛÙ‹», ÛÙÔ ÂÚ. §·ÎˆÓÈο, ∞ı‹Ó·, ¤ÙÔ˜ ∫∂, ¡Ô¤Ì‚ÚÈÔ˜-¢ÂΤ̂ÚÈÔ˜, 1987, Ù‡¯. 135, ÛÛ.26-27. ∫¤ÓÙÚÔ ∂Î·È‰Â˘ÙÈ΋˜ ŒÚ¢ӷ˜, ∆· ∂Î·È‰Â˘ÙÈο ™˘Ó¤‰ÚÈ· ÙÔ˘ 1930, ∂ÔÙ›· ∞Ϥ͢ ¢ËÌ·Ú¿˜, ∂È̤ÏÂÈ· ∫ÒÛÙ·˜ ∫·Ú·Î·Ï¿Î˘, ∞′ ŒÎ‰ÔÛË, ∞ı‹Ó· 2004. §¤Ê·˜ ÃÚ., πÛÙÔÚ›· Ù˘ ∂ηȉ‡Ûˆ˜, ∞ı‹Ó·, √.∂.™.µ. 1943. ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˜ ªÈ¯., ∏ ˙ˆ‹ ÂÓfi˜ ¢È‰·ÛηÏ›Ԣ ηٿ ÙÔ Û¯ÔÏÈÎfi ¤ÙÔ˜ 1924-1925, ∞ı‹Ó·È 1925. ªÈ¯·ÏfiÔ˘ÏÔ˜ ªÈ¯., ∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔÓ ¢È‰·ÛηÏ›ÔÓ ™¿ÚÙ˘ Î·È Ë ¢ËÌԉȉ·ÛηÏÈ΋ ÌfiÚʈÛȘ, ∞ı‹Ó·È 1927. ªÔ˘˙¿Î˘ ™. - ∆˙‹Î·˜ Ã., ∏ ηٿÚÙÈÛË ÙˆÓ ¢È‰·ÛοψÓ, ¢È‰·ÛηÏÈÛÛÒÓ Î·È ¡ËÈ·ÁˆÁÒÓ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ∏ ÂÚ›Ô‰Ô˜ ÙˆÓ ¢È‰·ÛηÏ›ˆÓ, 1834-1933, ∞ı‹Ó·, Gutenberg, 1996. ¶··ı·Ó·ÛfiÔ˘ÏÔ˜ ∏Ï., «∆Ô ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔ ¢È‰·ÛηÏÂ›Ô ™¿ÚÙ˘. ¶ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi Ê˘ÙÒÚÈÔ ÌÈ·˜ ¿ÏÏ˘ ÂÔ¯‹˜», ÛÙÔ ÂÚ. §·ÎˆÓÈο, ∞ı‹Ó·È, ¤ÙÔ˜ £′, ª¿ÈÔ˜-πÔ‡ÓÈÔ˜ 1972, Ù‡¯. 51, ÛÛ. 78-81. ™‚ÔÚÒÓÔ˜ ¡., ∂ÈÛÎfiËÛË Ù˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ πÛÙÔÚ›·˜, £Â̤ÏÈÔ, 1976. ™ÎÔ‡Ú· §., ∂Î·È‰Â˘ÙÈ΋ ¶ÔÏÈÙÈ΋ ÛÙËÓ Î·Ù¿ÚÙÈÛË ÙˆÓ ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ Î·Ù¿ ÙÔÓ 20fi ·ÈÒÓ· (ºÈÏÔÛÔÊ›·-£ÂÛÌÔ›), ∞ı‹Ó·, ∂.∫.¶.∞. 2001. ™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜ π., ∏ ·Í›· ÙˆÓ ªÔÓÔÙ¿ÍÈˆÓ ¢È‰·ÛηÏ›ˆÓ Î·È ÙÔ ªÔÓÔÙ¿ÍÈÔ ¢È‰·ÛηÏÂ›Ô ∞ıËÓÒÓ Î·Ù¿ ÙÔ Û¯ÔÏÈÎfi ¤ÙÔ˜ 1924-1925, ∞ı‹Ó·È 1925.
Abstract The present report refers to the history and work of the one-class teachertraining college of Sparta, which ran from 1924 to 1929 in an endeavor of the state for a quick teacher training so as to cover many vacancies created in the primary schools, mainly of the New acquisitions (Macedonia and Thrace). The above mentioned College was a well-organized higher educational institution which ran in an exemplary way due to its headmaster’s, Mich. Michalopoulos’, personality and loyalty as well as the existing favorable external conditions (proper building, etc). Apart from its pedagogical work, it had developed a substantial social work manifested in various ways (such as festivals, exhibits, etc) which is the reason why it was supported and accepted by the local authorities and the people of Sparta.
∏ °À¡∞π∫∞ ™∆∏¡ ∞ƒÃ∞π∞ ™¶∞ƒ∆∏ ¢ËÌÔÛı¤Ó˘ π. ¢·ÛηϿ΢ ∫·ıËÁËÙ‹˜ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ
¶ÂÚ›ÏË„Ë ∏ ·Ú¯·›· ™¿ÚÙË Ù˘ ÎÏ·ÛÈ΋˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ ·ÔÙÂÏ› Ì›· ȉȷ›ÙÂÚË ÂÚ›ÙˆÛË fiÏ˘-ÎÚ¿ÙÔ˘˜. À¿Ú¯Ô˘Ó ÔÏÏ¿ ÛÙÔȯ›· Ô˘ ÙËÓ ‰È·ÊÔÚÔÔÈÔ‡Ó ·fi ÙȘ ˘fiÏÔȘ fiÏÂȘ-ÎÚ¿ÙË ÂΛӢ Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘. ªÂٷ͇ ·˘ÙÒÓ È‰È·›ÙÂÚ· ÛËÌ·ÓÙÈο Â›Ó·È fiÛ· ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙËÓ Á˘Ó·›Î·. ∫·È, ÛÙÔÓ ÙÔ̤· ·˘Ùfi, Ë ·Ú¯·›· ™¿ÚÙË ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Ì›· ȉȷÈÙÂÚfiÙËÙ·. √ ÌÂÏÂÙËÙ‹˜ ı· Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂÈ ÛÙË ™¿ÚÙË Ù· ÎÔÚ›ÙÛÈ· Ó· ·ıÏÔ‡ÓÙ·È Û˘¯Ó¿ Á˘ÌÓ¿ ·fi ÎÔÈÓÔ‡ Ì ٷ ·ÁfiÚÈ·, Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó ÔÈ Á˘Ó·›Î˜ Û ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÙÂÏÂÙ¤˜, Ó· ÔÚÁ·ÓÒÓÔ˘Ó ‰È·‰Èηۛ˜ Ï·ÙÚ›·˜ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜, Ó· ‰È·ı¤ÙÔ˘Ó ‰ÈηÈÒÌ·Ù· ȉÈÔÎÙËÛ›·˜ Î·È ÂÚÈÔ˘Û›·˜, Ó· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÎÏËÚÔÓÔÌÔ‡Ó Î·È Ó· ÎÏËÚÔ‰ÔÙÔ‡Ó. £· Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂÈ Î·Ó›˜ Á·Ì‹ÏÈ· ¤ıÈÌ· Ô˘ ·ÔÎÏ›ÓÔ˘Ó ·fi ÙÔ ÚfiÙ˘Ô Ù˘ ÌÔÓÔÁ·Ì›·˜, ı· ‰ÂÈ Á˘Ó·›Î˜ Ì ·˘ÍË̤ÓË ÔÏÈÙÈ΋ ÂÈÚÚÔ‹, ÌÔÓÙ¤ÏÔ Á˘Ó·›Î·˜ Û˘˙‡ÁÔ˘ Î·È ÌËÙ¤Ú·˜ Ì ·ÈÛıËÙÈ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë Î·È ÎÒ‰Èη ËıÈ΋˜ Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ÛÔοÚÂÈ ‹ Ó· ÚÔηÏ›. ∫·È fiÏ· ·˘Ù¿, ˘ÔÙ·Á̤ӷ ÛÙÔÓ ÚˆÙ·Ú¯ÈÎfi ÚfiÏÔ Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜, Ô˘ Â›Ó·È Ë ÙÂÎÓÔÔ›ËÛË, Ë Â˘ÁÔÓ›·, Ë ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹, ‰ËÏ·‰‹, ÛÙÚ·ÙȈÙÒÓ ÈηÓÒÓ ÁÈ· ÙË ÛÙÚ·ÙÔÎÚ·ÙÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· Ù˘ ™¿ÚÙ˘. ∏ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÌÈ·˜ ηχÙÂÚ˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ÁÈ· ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ™¿ÚÙ˘ ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ ÙËÓ Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË Î·È Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË Î·È ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÁÈ· ÙȘ ™·ÚÙÈ¿ÙÈÛÛ˜, ÁÈ·Ù› Î·È ÔÈ Á˘Ó·›Î˜, fiˆ˜ Î·È ÔÈ ¿Ó‰Ú˜, ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘, ¤Ú ӷ ÂÎÏËÚÒÛÔ˘Ó Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘˜ ÚfiÏÔ˘˜ Î·È ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ ̤۷ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Ô˘ ‹Û·Ó ÂÓÙ·Á̤Ó˜. ∂¿Ó, ‰Â, ·˘Ùfi ÈÛ¯‡ÂÈ ÁÈ· οı ÎÔÈÓˆÓ›· ÁÈ· ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ™¿ÚÙ˘ ÈÛ¯‡ÂÈ ·ÎfiÌ· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ. ∂›Ó·È ·‰fiÎÈÌÔ, ‰ËÏ·‰‹, Ó· ÌÈÏ¿Ì ÁÈ· ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ™¿ÚÙ˘ ¯ˆÚ›˜ Ó· ·Ó·ÁÓˆÚÈÛı› Ô ÚfiÏÔ˜ ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ Î·È Ë Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘˜ ÛÙ· ‰ÚÒÌÂÓ· Ù˘ fiÏ˘.1 ∞˘Ùfi ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÁÈ· ̤ӷ Î·È ÙËÓ ÌÂÁ¿ÏË ÚfiÎÏËÛË. ∫·ıÒ˜ Ë ÔÏ˘Ú·ÁÌÔÛ‡ÓË, ÈÛÙ‡ˆ, fiÙÈ ‰ÂÓ ˘Ô‰ËÏÒÓÂÈ ÛÔ‚·ÚfiÙËÙ·, Û˘ÓËı›˙ˆ Ó· ÂÚÈÔÚ›˙ÔÌ·È ÛÙËÓ ÂͤٷÛË Ê·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ Î·È Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂˆÓ Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓfi ÌÔ˘, Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙËÓ Û‡Á¯ÚÔÓË ‚ÈÔÌ˯·ÓÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›·. ¢ÂÓ ı·
1. Baltrusch E., ™¿ÚÙË: ∏ ÈÛÙÔÚ›·, Ë ÎÔÈÓˆÓ›· Î·È Ô ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ϷΈÓÈ΋˜ fiÏ˘, ∞ı‹Ó·, ∂ΉfiÛÂȘ ¢ËÌ. ¡. ¶··‰‹Ì·, 2003, Û. 94.
98
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÌÔÚÔ‡Û·, fï˜, Ó· ‰È·ÓÔËıÒ ¤Ó· Û˘Ó¤‰ÚÈÔ ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Î·È ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi Ù˘ ·Á·Ë̤Ó˘ Ì·˜ §·ÎˆÓ›·˜, ÛÙÔ ÔÔ›Ô, ÂÍÂÙ¿˙ÔÓÙ·˜ ÌÂٷ͇ ¿ÏÏˆÓ ÛËÌ·ÓÙÈÎÒÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ ÙËÓ ·Ú¯·›· ™¿ÚÙË, ‰ÂÓ ı· ˘‹Ú¯Â ÌÈ· ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÁÈ· ÙÔ ÚfiÏÔ Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜. °È· ÙÔ ÚfiÏÔ ÙÔ˘ ÌÈÛÔ‡ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡ ˘ÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ô˘ ·Ú¿ÁÂÈ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Î·È ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi οı ÎÔÈÓˆÓ›·˜. ∏ ‰È·ÊÔÚÔÔÈË̤ÓË, ÏÔÈfiÓ, Û ۯ¤ÛË Ì ÙÔÓ ¿Ó‰Ú· ı¤ÛË Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›·, ‰È·¯ÚÔÓÈο ·fi ÙËÓ ·Ú¯·›· ̤¯ÚÈ Î·È ÙËÓ Û‡Á¯ÚÔÓË ÎÔÈÓˆÓ›·, ÓÔÌÈÌÔÔÈ› ηٿ Û˘Ó¤ÂÈ·, ıˆÚÒ, οı ÎÔÈÓˆÓÈÔÏfiÁÔ Ó· ·Û¯ÔÏËı› Ì ÙËÓ ¤ÌÊ˘ÏË ‰È¿ÛÙ·ÛË ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ, ÔÏÈÙÈÎÒÓ Î·È ÂÓ‰ÔÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·ÎÒÓ ·ÓÈÛÔًوÓ, ·ÓÂÍ·Úًو˜ ¯ÚÔÓÈ΋˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ ·Ó·ÊÔÚ¿˜. ∏ Á˘Ó·›Î· ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ™¿ÚÙË, fiˆ˜ ı· ‰Ô‡Ì ·Ú·Î¿Ùˆ, ·Ú¤ÌÂÈÓ ÂÓÂÚÁfi˜ Î·È ÛËÌ·›ÓÔÓ ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ‹˜, ·ÓÙ›ıÂÙ· Ì¿ÏÈÛÙ· ›Ûˆ˜ Ì fi,ÙÈ Û˘Ó¤‚·ÈÓ ÛÙËÓ ˘fiÏÔÈË ·Ú¯·›· ∂ÏÏ¿‰·. ¶ÚˆÙ›ÛÙˆ˜, fï˜, Û οı ÈÛÙÔÚÈ΋ Ê¿ÛË ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÂÚˆÙÈÎÔ‡ fiıÔ˘ Î·È ·Ú¿ÁÔÓÙ·˜ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÈÛÙÔÚ›·˜, fiˆ˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Û˘Ó¤‚Ë ÛÙËÓ ÔÌËÚÈ΋ ™¿ÚÙË Ì ÙËÓ ˆÚ·›· ∂ϤÓË. ∞˘ÙÔ› ÔÈ ÏfiÁÔÈ, ‰ÂÓ Í¤Úˆ ·Ó Â›Ó·È ÔÏÏÔ›. °È· ̤ӷ ¿ÓÙˆ˜ Â›Ó·È ÈÛ¯˘ÚÔ›, ÂÊfiÛÔÓ Ì ¤ÂÈÛ·Ó Ó· ηٷȷÛÙÒ Ì ÙÔ ı¤Ì· ÌÔ˘, Ë ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ì¿ÏÈÛÙ· ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ‚ÔËı‹ÛÂÈ ÙÔÓ ÌÂÏÂÙËÙ‹ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ÛÙÔ Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ÌÈ· Ï‹ÚË ÂÈÎfiÓ· ÁÈ· ÙÔ Ò˜ ηÙfiÚıˆÛ ÌÈ· ÔÏÈÁ¿ÚÈıÌË ‰ˆÚÈ΋ Ê˘Ï‹ Ô˘ ›¯Â ¯ıÚÔ‡˜ ÙÚÈÁ‡Úˆ Ù˘, ·ÏÏ¿ Î·È Â¯ıÚÔ‡˜ ˘ÔÙÂÏ›˜ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Ù˘, fi¯È ÌfiÓÔ Ó· ÂÈ‚ÈÒÛÂÈ, ·ÏÏ¿, Û˘¯Ó¿, Ó· ‰ÈÂΉÈ΋ÛÂÈ ÚˆÙ‡ÔÓÙ· ÚfiÏÔ ÛÙ· ÙÂÎÙ·ÈÓfiÌÂÓ· ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ Ù˘ ÎÏ·ÛÈ΋˜ ÂÚÈfi‰Ô˘. ¶ÚÔ˜ ÙÔ ÛÎÔfi ·˘Ùfi ı· ÂȯÂÈÚ‹ÛÔ˘Ì ӷ ·Ó·Û˘Óı¤ÛÔ˘Ì ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ ηٿÛÙ·ÛË ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ÛÂ Â›Â‰Ô fi¯È ÓÔÌÈÎfi, ·ÏÏ¿ ηıËÌÂÚÈÓfiÙËÙ·˜, ̤۷ ·fi ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ·Ú¯·›ˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Ô˘ ÚÔ‚·›ÓÔ˘Ó Û ڷÁÌ·ÙÈ΋ ·ÚÔ˘Û›·ÛË Î·È Û ʷÓÙ·Ûȷ΋ ·Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË Ù˘ ™·ÚÙÈ¿ÙÈÛÛ·˜. ∆Ô ¤ÚÁÔ ·˘Ùfi Â›Ó·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ‰‡ÛÎÔÏÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·Ú·Î¿Ùˆ ÏfiÁÔ˘˜: ∫·Ù·Ú¯‹Ó, Ô‡Ùˆ˜ ‹ ¿Ïψ˜, Û ٤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ ÌÂϤÙ˜ ÂÏÏԯ‡ÂÈ Ô Î›Ó‰˘ÓÔ˜ Û‡Á¯˘Û˘ ÙˆÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎÒÓ Î·È ÙˆÓ ıÚ˘ÏÈÎÒÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ, ‰ËÏ·‰‹, Û‡Á¯˘ÛË Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜, ÙÔ˘ ıÚ‡ÏÔ˘ Î·È Ù˘ ·ÓÂΉÔÙÔÏÔÁ›·˜.2 ∂ȉÈο, ‰Â, ÁÈ· ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ™¿ÚÙ˘, Ë ÔÔ›· ÁÈ· ÔÏÏÔ‡˜ ÎÏ·ÛÈÎÔ‡˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ·ÂÙ¤ÏÂÛ ̛· ·ÓÙÈ-∞ı‹Ó· Î·È ¤Ó· ÚfiÙ˘Ô Ù¤ÏÂÈ·˜ fiÏ˘ ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ÏÂÁfiÌÂÓ˘ «Û·ÚÙÈ·ÙÈ΋˜ ÁÔËÙ›·˜», ÙÔ ÂÁ¯Â›ÚËÌ· ·˘Ùfi ηı›ÛÙ·Ù·È ·ÎfiÌ· ÈÔ ÚËÍÈΤÏ¢ıÔ ÎÈÓ‰˘Ó‡ÔÓÙ·˜ ÏÈÁfiÙÂÚÔ ‹ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ó· ·ÔÏ‹ÍÂÈ Û ‡ıÚ·˘ÛÙ˜ ηٷÛ΢¤˜. ∂ÈϤÔÓ, Ë ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ıÚ˘ÏÈ΋ ·˘Ù‹ fiÏË Î·È ÛÙȘ Á˘Ó·›Î˜ Ù˘ Â›Ó·È Î¿ÙÈ ·ÎfiÌ· ÈÔ ‰‡ÛÎÔÏÔ ÌÈ·˜ Ô˘ ‰ÂÓ ‰È·ı¤ÙÔ˘Ì η̛· ÁÚ·Ù‹ ËÁ‹ ÚÔÂÚ¯fiÌÂÓË ·fi ÙËÓ ™¿ÚÙË Ô˘ Ó· ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÎÏ·ÛÈ΋ ÂÔ¯‹. ŸÙ·Ó, ‰Â, οÔÈÔ˜ ·Ú¯·›Ô˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Ì¤Û· ÛÙ· ÎÏ·ÛÈο ΛÌÂÓ· Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÂΛӢ ÛÙË ™¿ÚÙË Î·È ÛÙÔ˘˜ ™·ÚÙÈ¿Ù˜, ·˘Ùfi˜ Û˘Ó‹ıˆ˜ Â›Ó·È ¤Ó·˜ ∞ıË-
2. ∫·Ú˙‹˜ £., ∏ Á˘Ó·›Î· ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·: ¶ÚÔ˚ÛÙÔÚ›·-¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ› ∞Ó·Ù. ªÂÛÔÁ›Ԣ-∂ÏÏ¿‰· ƒÒÌË, ∞ı‹Ó·, ∂ΉfiÛÂȘ ºÈÏÈfiÙË, 1997, ÛÛ. 150-152.
H °À¡∞π∫∞ ™∆∏¡ AƒÃ∞π∞ ™¶∞ƒ∆∏
99
Ó·›Ô˜ Ô ÔÔ›Ô˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Î·È ·Ô‰›‰ÂÈ Û οÔÈÔÓ ™·ÚÙÈ¿ÙË Ù· ÏfiÁÈ· Ù· ÔÔ›· Ô ›‰ÈÔ˜ Ê·ÓÙ¿˙ÂÙ·È fiÙÈ Ô ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˜ ¤¯ÂÈ ÂÈ. √È ËÁ¤˜ Ô˘ ÛÒ˙ÔÓÙ·È Ì·˜ ·Ú¤¯Ô˘Ó ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎÔ‡ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ ÛÙÔȯ›· ΢ڛˆ˜ ÁÈ· ÙËÓ Âη›‰Â˘ÛË ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ, ÁÈ· ÙÔÓ Á¿ÌÔ, Ù· Á·Ì‹ÏÈ· ¤ıÈÌ· Î·È ÙȘ Û¯¤ÛÂȘ ÙˆÓ ‰‡Ô Ê‡ÏˆÓ Ô˘ ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó Ì ÙÚfiÔ ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ·ÔÎ·Ï˘ÙÈÎfi ÙÔÓ ÎÒ‰Èη ËıÈ΋˜ ηıÒ˜ Î·È ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋, ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ Î·È ÔÏÈÙÈ΋ ı¤ÛË Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜ ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ™¿ÚÙË Ù˘ ÎÏ·ÛÈ΋˜ ÂÚÈfi‰Ô˘. ∞fi Ù· Ûˆ˙fiÌÂÓ· ΛÌÂÓ· ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚ· ›ӷÈ: ¶ÚÒÙÔÓ, Ë §·Î‰·ÈÌÔÓ›ˆÓ ¶ÔÏÈÙ›· ÙÔ˘ •ÂÓÔÊÒÓÙÔ˜, ¤Ó· ¤ÚÁÔ ÙˆÓ ÚÒÙˆÓ ‰ÂηÂÙÈÒÓ ÙÔ˘ 4Ô˘ .Ã. ·ÈÒÓ· ÂÓfi˜ ÊÈÏÔϿΈӷ ·Ú¯·›Ô˘ Û˘ÁÁڷʤ·, Ô ÔÔ›Ô˜ ›¯Â ÁÓˆÚ›ÛÂÈ ÙËÓ Û·ÚÙÈ·ÙÈ΋ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·. ¢Â‡ÙÂÚÔÓ, Â›Ó·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË ¶ÔÏÈÙÈο, fiÔ˘ Ô ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ·˘Ùfi˜ ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ ÚÔ‚·›ÓÂÈ Û ̛· ·Ó¿Ù·ÍË Ù˘ ˆÚ·ÈÔÔÈË̤Ó˘ ÁÈ· ÙË ™¿ÚÙË ÂÚÈÁÚ·Ê‹˜ ÙÔ˘ •ÂÓÔÊÒÓÙ·. ∆Ú›ÙÔÓ, ·ÎÔÏÔ˘ı› ÙÔ ¤ÚÁÔ «µ›Ô˜ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˘», ·fi ÙÔ ¤ÚÁÔ µ›ÔÈ ¶·Ú¿ÏÏËÏÔÈ ÙÔ˘ ËıÈÎÔÏfiÁÔ˘ Û˘ÁÁڷʤ· ÙÔ˘ 1Ô˘ Ì.Ã. ·ÈÒÓ· ¶ÏÔ˘Ù¿Ú¯Ô˘. ∆Ô ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ·˘Ùfi ÙÔ˘ ¶ÏÔ˘Ù¿Ú¯Ô˘, ÙÔ ÔÔ›Ô ÂÌÂÚȤ¯ÂÈ Ì›· ÏÔ‡ÛÈ· Û˘ÏÏÔÁ‹ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Î·È fi,ÙÈ ÌfiÚÂÛ ӷ ‰È·ÛÒÛÂÈ Ë ·Ú¿‰ÔÛË ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Î·È ÙÔ˘˜ ıÂÛÌÔ‡˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Î·È Ì›· Ì·ÎÚÔÛÎÂÏ‹ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÁÈ· ÙȘ Á˘Ó·›Î˜ ·˘Ù‹˜ Ù˘ fiÏ˘ ÚÔÛʤÚÔÓÙ·˜, fï˜, Ôχ ÈÔ ÂÍÂȉÈÎÂ˘Ì¤Ó˜ ·fi ÙÔÓ •ÂÓÔÊÒÓÙ· ÏËÚÔÊÔڛ˜.3 ™ÙËÓ ÎÏ·ÛÈ΋ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· Ë ÎÔÈÓˆÓ›·, Ë fiÏË- ÎÚ¿ÙÔ˜ Û˘ÁÎÚÔÙÂ›Ù·È ·fi ÙÔ˘˜ ÂÈ̤ÚÔ˘˜ Ô›ÎÔ˘˜, ÙȘ ÂÈ̤ÚÔ˘˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȘ, ÔÈ Ôԛ˜ ·ÔÙÂÏÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙÔÓ ¿Ó‰Ú·-Û‡˙˘ÁÔ Î·È ÙË Á˘Ó·›Î·-Û‡˙˘ÁÔ, ηıÒ˜ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Û ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· Ù˘ ÌÔÓÔÁ·Ì›·˜. ™ÙËÓ fiÏË-ÎÚ¿ÙÔ˜, ÛÙËÓ ÔÔ›· ¤Ú·Ó ÙˆÓ Ô›ÎˆÓ ˘‹Ú¯·Ó Î·È Ì¤ÙÔÈÎÔÈ, ¿ÎÏËÚÔÈ, ͤÓÔÈ Î·È ‰Ô‡ÏÔÈ, ˘‹Ú¯Â fiˆ˜ Û οı ÎÔÈÓˆÓ›· ηٷÌÂÚÈÛÌfi˜ ¤ÚÁˆÓ. ∂ÓÒ ‚Ï¤Ô˘ÌÂ Ô Î·Ù·ÌÂÚÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ¤ÚÁˆÓ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‰‡Ô Ê‡ÏˆÓ ÛÙ· ÔÌËÚÈο ¤Ë Ó· ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ÈÛfiÙËÙ·, ÂÓÒ ·Ú¯Èο ‚Ï¤Ô˘ÌÂ Ë ÂÚÁ·Û›· ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ Ó· ÌËÓ Â›Ó·È ˘ÔÙÈÌËÙÈÎfiÙÂÚË ·fi ·˘Ù‹Ó ÙˆÓ ·Ó‰ÚÒÓ, ‚·ıÌÈ·›· ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ¿Ó‰Ú·-Û˘˙‡ÁÔ˘ Ô˘ Â›Ó·È ÙÚÔÊfi˜ Î·È ˘ÂÚ·ÛÈÛÙ‹˜ Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ·ÔÎÙ¿ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ·’ fi,ÙÈ Ë ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜-Û˘˙‡ÁÔ˘ ̤۷ ÛÙÔÓ Ô›ÎÔ. ŒÓ·˜ ηٷÌÂÚÈÛÌfi˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â ·Ó¤Î·ıÂÓ, ‰ËÏ·‰‹, Ô ¿Ó‰Ú·˜ Ó· ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È Ì ÙȘ Â͈ÙÂÚÈΤ˜ ÂÚÁ·Û›Â˜, Ì ÙÔÓ fiÏÂÌÔ Î·È Ì ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ Î·È Ë Á˘Ó·›Î· Ó· ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È Ì ·˘Ùfi Ô˘ ı· ϤÁ·Ì ۋÌÂÚ· ÔÈÎȷο, ·ÔÙÂÏ› È· ÙÔ ÌÔÓÙ¤ÏÔ Î·Ù·ÌÂÚÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ ¤ÚÁˆÓ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‰‡Ô ʇψÓ, Ô˘ ÂÈÎÚ·Ù› ηٿ ÙËÓ ÎÏ·ÛÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô. ∏ ·Ú¯·›· ÔÏÈÙÈ΋ ıˆڛ· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, ·ÔÙ˘ÒÓÔÓÙ·˜ ·˘Ùfi ÙÔ ÌÔÓÙ¤ÏÔ Î·ıÒ˜ ·Ô‰›‰ÂÈ ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ· ÛÙȘ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÙÔ˘ ¿Ó‰Ú· Ô˘, fiÓÙ·˜ ÚÔÈÎÈṲ̂ÓÔ˜ ·fi ÙËÓ Ê‡ÛË, ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È Ì ÙËÓ ‰ÈÔ›ÎËÛË ÙÔ˘ Ô›ÎÔ˘ Î·È Ì ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋, ÂÓÒ ·ÓÙ›ıÂÙ·, ˘ÔÙÈÌÒÓÙ·˜ ÙËÓ Á˘Ó·›Î·, ÙËÓ ÂÚÈÔÚ›˙ÂÈ ÛÙȘ ÔÈÎȷΤ˜ ÂÚÁ·Û›Â˜ Î·È ÛÙÔ ÚfiÏÔ Ù˘ ÌËÙ¤Ú·˜, Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ÁÈ· ÙȘ Û˘Óı‹Î˜
3. Mossé C., ∏ Á˘Ó·›Î· ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ∂ÏÏ¿‰·, ∞ı‹Ó·, ∂ΉfiÛÂȘ ¢ËÌ. ¡. ¶··‰‹Ì·, 2002, ÛÛ. 8890.
100
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
Ù˘ ÔÌËÚÈ΋˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ ηı›ÛÙ·Ù·È ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈ΋, ÂÓÒ ÁÈ· ÙËÓ ÎÏ·ÛÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ Ù· ‰Â‰Ô̤ӷ Ô˘ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Ó ÛÙȘ ÂÏÏËÓÈΤ˜ fiÏÂȘ ÏËÓ Ù˘ ™¿ÚÙ˘. ™ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›·, ÔÈ Á˘Ó·›Î˜ ÁÈ· ȉȷ›ÙÂÚÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ Î·È Î¿Ùˆ ·fi ȉȷ›ÙÂÚ˜ Û˘Óı‹Î˜ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ÂÎÙfi˜ ÙÔ˘ ÚfiÏÔ˘ Ù˘ ÌËÙ¤Ú·˜ Î·È ÙˆÓ ÔÈÎÈ·ÎÒÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È Î·È Ì ÙËÓ ‰ÈÔ›ÎËÛË ÙÔ˘ Ô›ÎÔ˘ ÂÓÒ, ·ÓÙ›ıÂÙ· Ì ÙȘ ¿ÏϘ ·Ú¯·›Â˜ ∂ÏÏËÓ›‰Â˜, ›¯·Ó ‚·Ú‡ÓÔÓÙ· ÚfiÏÔ Î·È ÛÙ· ÎÔÈÓ¿. √È ™·ÚÙÈ¿Ù˜ ›¯·Ó ÂÈÊ˘Ï¿ÍÂÈ ÁÈ· Ù· Ó·ڿ ÎÔÚ›ÙÛÈ· Î·È ÁÈ· ÙȘ Á˘Ó·›Î˜ ÌÈ· ˙ˆ‹ ÂÓÙÂÏÒ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ·fi fi,ÙÈ ÔÈ ¿ÏÏÔÈ ŒÏÏËÓ˜.4 ÷ڷÎÙËÚÈÛÙÈο, Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ÍÂÎÈÓÒÓÙ·˜ ·fi ÙÔ ˙‹ÙËÌ· Ù˘ Âη›‰Â˘Û˘, Ù· ÎÔÚ›ÙÛÈ· ÂÚÓÔ‡Û·Ó Î·È ·˘Ù¿ –fiˆ˜ Ù· ·ÁfiÚÈ·– ÙÔ ¯ÚfiÓÔ ÙÔ˘˜ Û Á˘ÌÓ·ÛÙ‹ÚÈ·, ÌÂ Ê˘ÛÈ΋ ˘ÁÈÂÈÓ‹ ˙ˆ‹, Ì ¿ıÏËÛË Î·È Û ÌÂÁ¿Ï˜ ˘·›ıÚȘ ÂÔÚÙ¤˜, ÁÈ’ ·˘Ùfi ÂÍ¿ÏÏÔ˘ Î·È ÊËÌ›˙ÔÓÙ·Ó ÁÈ· ÙËÓ ÚˆÌ·ÏÂfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ ÔÌÔÚÊÈ¿ ÙÔ˘˜. ™ÎÔfi˜ ·˘Ù‹˜ Ù˘ Âη›‰Â˘Û˘ ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ, ÙËÓ ÔÔ›· ˘ÔÙ›ıÂÙ·È fiÙÈ Â›¯Â ÚԂϤ„ÂÈ Ô §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜ Ì ÙËÓ ÓÔÌÔıÂÛ›· ÙÔ˘, ηıÒ˜ Î·È Ù˘ ¿ıÏËÛ‹˜ ÙÔ˘˜ Ì·˙› Ì ÙÔ˘˜ ¿Ó‰Ú˜, ‹Ù·Ó Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó ÁÂÚ¿ ÛÒÌ·Ù· ηÈ, ¤ÙÛÈ, Ó· οÓÔ˘Ó ÁÂÚ¿ ·È‰È¿. °Ú¿ÊÂÈ Ô •ÂÓÔÊÒÓ ÛÙË §·Î‰·ÈÌÔÓ›ˆÓ ¶ÔÏÈÙ›· fiÙÈ: «Ÿˆ˜ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ Ù¯ӛÙ˜ ˙Ô˘Ó Î·ıÈÛÙÈ΋ ˙ˆ‹, ¤ÙÛÈ Î·È ·fi Ù· ÎÔÚ›ÙÛÈ· ÙÔ˘˜ ÔÈ ¿ÏÏÔÈ ŒÏÏËÓ˜ ··ÈÙÔ‡Ó Ó· οıÔÓÙ·È ‹Û˘¯· Î·È Ó· ˘Ê·›ÓÔ˘Ó. ¶Ò˜ fï˜ Á›ÓÂÙ·È ·fi ÎԤϘ Ô˘ ·Ó·ÙÚ¤ÊÔÓÙ·È ¤ÙÛÈ Ó· ÁÂÓÓ‹ÛÔ˘Ó Î¿ÙÈ ¤ÍÔ¯Ô; √ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜, fï˜, ‹Ù·Ó Ù˘ ÁÓÒÌ˘ fiÙÈ ÔÈ ‰Ô‡Ï˜ Êı¿ÓÔ˘Ó ÁÈ· Ó· ÂÙÔÈÌ¿˙Ô˘Ó ÚÔ‡¯· Î·È ıÂÒÚËÛ fiÙÈ ÙÔ ÛÔ˘‰·ÈfiÙÂÚÔ ¤ÚÁÔ ÁÈ· ÙȘ ÂχıÂÚ˜ Â›Ó·È Ó· οÓÔ˘Ó ·È‰È¿, ÁÈ’ ·˘Ùfi fiÚÈÛ ÙÔ ıËÏ˘Îfi Á¤ÓÔ˜ Ó· Á˘ÌÓ¿˙ÂÙ·È ÂÍ›ÛÔ˘ Ì ÙÔ ·ÚÛÂÓÈÎfi. ŒÂÈÙ· Î·È ÙȘ Á˘Ó·›Î˜, ·ÎÚÈ‚Ò˜ fiˆ˜ ÙÔ˘˜ ¿Ó‰Ú˜, ¤‚·Ï ӷ ·ÁˆÓ›˙ÔÓÙ·È ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ Î·È ÛÙËÓ ·ÓÙÔ¯‹, ıˆÚÒÓÙ·˜ fiÙÈ fiÙ·Ó Î·È ÔÈ ‰‡Ô Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙÔ› Î·È Ù· ·È‰È¿ ı· Á›ÓÔÓÙ·È ÈÔ ‰˘Ó·Ù¿».5 ∫·È Û˘ÌÏËÚÒÓÂÈ Ô ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜: «∆· ÛÒÌ·Ù· ÙˆÓ ·Úı¤ÓˆÓ ÂÓ›Û¯˘Û Ì ÙËÓ ¿ÛÎËÛÈÓ ÂȘ ÙÔÓ ‰ÚfiÌÔÓ, ÙËÓ ¿ÏÈÓ Î·È ÙÔ Ú›ÍÈÌÔÓ ‰›ÛÎÔ˘ Î·È ·ÎÔÓÙ›Ô˘. ∆Ô‡ÙÔ ‰Â ‰È· Ó· Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ‰˘Ó·Ù‹Ó ·Ú¯‹Ó ÂȘ ‰˘Ó·Ù¿ ÛÒÌ·Ù· Ô ÛfiÚÔ˜ ÙˆÓ ÁÂÓÔÌ¤ÓˆÓ Î·È Ó· ‚Ï·ÛÙ¿ÓÂÈ Î·Ï‡ÙÂÚÔÓ, ·È ›‰È·È ‰Â Ó· ˘Ô̤ÓÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ÙÔÎÂÙÔ‡˜ Ì ·Ó‰Ú›·Ó Î·È Ó· ·ÁˆÓ›˙ÔÓÙ·È Ì ¢ÎÔÏ›·Ó Î·È ·ÍÈÔÚ¤ÂÈ·Ó ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ fiÓÔ˘˜ ÙÔ˘ ÙÔÎÂÙÔ‡. ∞Ê‹ÚÂÛ ‰Â οı ̷Ïı·ÎfiÙËÙ· Î·È ·Ú·ÌÔÓ‹Ó ˘fi ÙËÓ ÛÎÈ¿Ó Î·È ıËÏ˘Ú¤ÂÈ·Ó Î·È Û˘Ó‹ıÈÛ ٷ˜ Ó¤·˜ fi¯È ÔÏÈÁfiÙÂÚÔÓ ·fi ÙÔ˘˜ Ó¤Ô˘˜ Î·È ÂȘ Ù·˜ ÔÌ¿˜ Ó· Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó Ì¤ÚÔ˜ Á˘ÌÓ·› Î·È ÂȘ ÌÂÚÈÎÔ‡˜ Ó·Ô‡˜ Ó· ¯ÔÚÂ‡Ô˘Ó Î·È Ó· ÙÚ·ÁÔ˘‰Ô‡Ó, ÂÓÒ ‹Û·Ó ·ÚfiÓÙ˜ ÔÈ Ó¤ÔÈ Î·È Ù·˜ ¤‚ÏÂÔÓ».6
4. Baltrusch E., fi.., ÛÛ. 87-88. 5. •ÂÓÔÊÒÓ, §·Î‰·ÈÌÔÓ›ˆÓ ¶ÔÏÈÙ›·, π, 3-4, ÛÙÔ ÙÔ˘ ȉ›Ô˘, Õ·ÓÙ·, Ù. 14, ÌÙÊÚ. ºÈÏÔÏÔÁÈ΋ √Ì¿‰· ∫¿ÎÙÔ˘, ™ÂÈÚ¿: ∞Ú¯·›· ∂ÏÏËÓÈ΋ °Ú·ÌÌ·Ù›· «√È ŒÏÏËÓ˜», ∞ı‹Ó·, ∂ΉfiÛÂȘ ∫¿ÎÙÔ˜, 1993, ÛÛ. 83-85. 6. ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜, µ›ÔÈ ¶·Ú¿ÏÏËÏÔÈ, «§˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜», 14, ÌÙÊÚ. ∞. §·˙¿ÚÔ˘, ™ÂÈÚ¿: «µÈ‚ÏÈÔı‹ÎË ∞Ú¯·›ˆÓ ™˘ÁÁڷʤˆÓ», Ù. 53, ∞ı‹Ó·, ∂ΉfiÛÂȘ π. ∑·¯·ÚfiÔ˘ÏÔ˜, Û. 43.
H °À¡∞π∫∞ ™∆∏¡ AƒÃ∞π∞ ™¶∞ƒ∆∏
101
∂›Ó·È ÚÔÊ·Ó¤˜ ˆ˜ ·˘Ù‹ Ë ÈÛfi΢ÚË7 ·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ ÎÔÚÈÙÛÈÒÓ Ì ٷ ·ÁfiÚÈ· ›¯Â ÛÙfi¯Ô, Ê·›ÓÂÙ·È, ÙËÓ Â˘ÁÔÓ›·.8 ∫·È ·ÓÙ·ÔÎÚÈÓfiÙ·Ó Û ¤Ó· ÚfiÙ˘Ô Î·È Ï·›ÛÈÔ ÏÈÙ‹˜ ˙ˆ‹˜ ÁÈ· ¿Ó‰Ú˜ Î·È Á˘Ó·›Î˜, ÙÔ ÔÔ›Ô ˘·ÁfiÚÂ˘Â Ë ÛÙÚ¿Ù¢ÛË ÙˆÓ ·Ó‰ÚÒÓ ·fi Ôχ Ó·ڋ ËÏÈΛ· Î·È ÁÈ· ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ ÂÓÂÚÁÔ‡ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘˜. ŸÌˆ˜, ÌfiÓÔ Ë ‰È·Ù‹ÚËÛË ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÔ‡ ¤ÙÚ ÛÙË ™¿ÚÙË Ó· ˘¿Ú¯ÂÈ ¤ÙÛÈ fiˆ˜ ÙËÓ ÁÓˆÚ›Û·Ì ÛÙËÓ iÛÙÔÚ›·. ∞˘Ùfi ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ‰È·‚›ˆÛ˘ ‰È·ÌfiÚʈÛ ÛÙË ™¿ÚÙË ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ·ÈÛıËÙÈ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë, ·fi ÙËÓ ˘fiÏÔÈË ∂ÏÏ¿‰·, Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÔÔ›· Ù· ÏÔ‡ÛÈ· ÚÔ‡¯· Î·È Ù· ÎÔÛÌ‹Ì·Ù· ¯·ÏÔ‡Û·Ó ÙËÓ Ê˘ÛÈ΋ ÔÌÔÚÊÈ¿. °È· ÙË ™·ÚÙÈ¿ÙÈÛÛ·, Ë ÔÔ›· ÛËÌÂȈ٤ÔÓ ·ÓÙ›ıÂÙ· ·fi ÙȘ ¿ÏϘ ∂ÏÏËÓ›‰Â˜ ‰ÂÓ ÊÔÚÔ‡Û ηχÙÚ· (Ì·ÓÙ‹ÏÈ ÁÈ· ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ) ̤¯ÚÈ Ó· ·ÓÙÚ¢Ù›, ‹Ù·Ó ·ÚÎÂÙfi˜ ¤Ó·˜ ¯ÈÙÒÓ·˜ ·fi ÙÚ·¯‡ Ì·ÏÏ›, Û¯ÈÛÙfi˜-·ÓÔȯÙfi˜ ·fi ÔÏfiÎÏËÚË ÙË Ì›· ÏÂ˘Ú¿ ·fi ÙÔÓ ÒÌÔ Ì¤¯ÚÈ Ù· fi‰È·. √ ÙÚfiÔ˜ ¤Ó‰˘Û˘ ˘Ô‰ËÏÒÓÂÈ fi¯È ÌfiÓÔ Ì›· ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ·ÈÛıËÙÈ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë ·ÏÏ¿ Î·È ¤Ó· ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ Î·È ÎÒ‰Èη ËıÈ΋˜, ŒÓ·˜ °¿ÏÏÔ˜ ÌÂÏÂÙËÙ‹˜ ÛËÌÂÈÒÓÂÈ fiÙÈ «Ô §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÂÈ‚¿ÏÂÈ ÛÙ· ÎÔÚ›ÙÛÈ· ÙȘ ›‰È˜ ·Û΋ÛÂȘ Ì ÙÔ˘˜ ¿Ó‰Ú˜ ¯ˆÚ›˜ Ó· ÙÔ˘˜ ·Ê·ÈÚ¤ÛÂÈ Î¿ı ÙÈ Ô˘ ı· ÂÌfi‰È˙ ÙȘ ÎÈÓ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜».9 ŒÓ· Â›Ó·È ‚¤‚·ÈÔØ fiÙÈ Ë Â›Ù¢ÍË ÙÔ˘ ÛÙfi¯Ô˘ Ù˘ Âη›‰Â˘Û˘ ÙˆÓ Ó·ÚÒÓ ™·ÚÙÈ·ÙÈÛÛÒÓ Ô˘ ‹Ù·Ó Ë ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ˘ÁÈÔ‡˜ ÛÒÌ·ÙÔ˜ Î·È ˘ÁÈÒÓ ·ÔÁfiÓˆÓ ÁÈ· ÙÔ ÛÙÚ·Ùfi Ù˘ ™¿ÚÙ˘, ÂÊfiÛÔÓ ÂÂÙ‡Á¯·Ó ÙÔ ÛÎÔfi ÙÔ˘, ‰ÈηÈÔÏÔÁÔ‡ÛÂ, ·fi ËıÈ΋˜ ·fi„ˆ˜, fi¯È ÌfiÓÔ ¤Ó· «·ÔÎ·Ï˘ÙÈÎfi» ¤Ó‰˘Ì· ‹ ÙËÓ Á‡ÌÓˆÛË ÙˆÓ Ó·ÚÒÓ ™·ÚÙÈ·ÙÈÛÛÒÓ ÛÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜, ·ÏÏ¿ ·ÎfiÌ· ηٷÛÙ¿ÛÂȘ, ¤ıÈÌ· ‹ Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Ù· ÔÔ›· Û˘ÓÈÛÙÔ‡Ó ÚˆÙÔÊ·Ó‹ ·fiÎÏÈÛË ·fi ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ ÌÔÓÔÁ·Ì›·˜ ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ fiψÓ. ªÂٷ͇ ÙˆÓ ÂÈÎÚÈÙÒÓ Ù˘ Û·ÚÙÈ·ÙÈ΋˜ ·ÁˆÁ‹˜ Î·È ÙˆÓ ÂÏ¢ıÂÚÈ·˙fiÓÙˆÓ ËıÒÓ Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È Ô ™ÔÊÔÎÏ‹˜ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ «Î·È ÙË Ó·ڋ ∂ÚÌÈfiÓË Ô˘ Ù˘ ÁÏÈÛÙÚ¿ÂÈ ·’ ÙÔÓ ÔÏfiÁ˘ÌÓÔ ÌËÚfi Ô ¿Ú·ÊÙÔ˜ ¯ÈÙÒÓ·˜», Ô ∂˘ÚÈ›‰Ë˜ ÛÙËÓ ∞Ó‰ÚÔÌ¿¯Ë (ÛÙ. 597-598), Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÁÈ· ÙȘ ™·ÚÙÈ¿ÙÈÛÛ˜ fiÙÈ «¤Íˆ ·’ Ù· Û›ÙÈ· ÙÔ˘˜ Ì ӤԢ˜ ¿ÓÂ, Á˘ÌÓ¿ Ù· ÌÔ‡ÙÈ· ÙÔ˘˜, „ËÏ¿ ÙÔ ÚÔ‡¯Ô», ÂÓÒ Ô ÿ‚˘ÎÔ˜, Ï˘ÚÈÎfi˜ ÔÈËÙ‹˜ ÙÔ˘ 6Ô˘ .Ã. ·ÈÒÓ·, ·ÔηÏ› ÙȘ ™·ÚÙÈ¿ÙÈÛÛ˜ «Ê·ÈÓÔÌËÚ›‰Â˜».10 ™ÙÔÓ ·ÓÙ›Ô‰· ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ·fi„ÂˆÓ ÔÈ ÊÈÏÔϿΈÓ˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó fiÙÈ Ë Á˘ÌÓfiÙËÙ· ·˘Ù‹ ‰ÂÓ Â›¯Â Ù›ÔÙ· ÙÔ ÂÓÔ¯ÏËÙÈÎfi ÂÂȉ‹ ÂÚfiÎÂÈÙÔ ÁÈ· ÙËÓ ·ıÏËÙÈ΋ Á˘ÌÓfiÙËÙ·.11 Ÿˆ˜, ‰Â, ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ϤÂÈ Ô ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜, ÂȉÈÒÎÔÓÙ·˜ Ó· ‰ÈηÈÔÏÔÁ‹ÛÂÈ ·˘Ùfi ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ, «Ë Á‡ÌÓˆÛȘ ÙˆÓ ·Úı¤ÓˆÓ ‰ÂÓ Â›¯Â Ù›ÔÙ ÙÔ ·ÈÛ¯ÚfiÓ, ‰ÈfiÙÈ ˘‹Ú¯ÂÓ ÂÓÙÚÔ‹, ¤ÏÂÈ ‰Â Ë ·ÎÔÏ·Û›·. ∞ÓÙÈı¤Ùˆ˜, Ù· Û˘Ó‹ıÈ˙ÂÓ ÂȘ ÙËÓ ·Ê¤ÏÂÈ·Ó Î·È ÂȘ ÙËÓ ·Á¿ËÓ Ù˘ Â˘ÚˆÛÙ›·˜ Î·È ÂÓ¤Ó ¢ÁÂÓ¤˜
7. Baltrusch E., fi.., Û. 89. 8. ∫·Ú˙‹˜ £., fi.., Û. 161. 9. ªÂÙ·ÊÚ·Ṳ̂ÓÔ ·fiÛ·ÛÌ· ·fi ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ Barthelemy A., Voyage du jeune Anacharsis en Grèce, ¶·Ú›ÛÈ, 1822, ÛÙÔ fi.., Û. 155. 10. Ÿ.. 11. Mossé C., fi.., Û. 91.
102
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÊÚfiÓËÌ· ÂȘ Ù· ÎÔÚ¿ÛÈ·».12 ∂›Ó·È ÚÔÊ·Ó¤˜ fiÙÈ ÛÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·˘Ùfi Ô ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜ ·Ó··Ú¿ÁÂÈ ÙȘ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ·13 fiÙÈ ÔÈ ÂÎÏÂÎÙ¤˜ Á˘Ó·›Î˜-Û˘ÓÙÚfiÊÈÛÛ˜ ÙˆÓ ·Ó‰ÚÒÓ Ô˘ ı· Â›Ó·È Ê‡Ï·Î˜ Ù˘ fiÏ˘, ··ÏÏ·Á̤Ó˜ ·fi οı ¿ÏÏË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ı· ˙Ô˘Ó ¤Íˆ ·’ ÙÔ Û›ÙÈ Î·È ı· ·ıÏÔ‡ÓÙ·È Á˘ÌÓ¤˜. °È·Ù› ˘¿Ú¯Ô˘Ó Á˘Ó·›Î˜ «Èηӷ› ÂΠʇÛˆ˜ ‰È· ÙËÓ ÊÚÔ‡ÚËÛÈÓ Ù˘ fiψ˜… ÔÊ›ÏÔ˘Ó ÏÔÈfiÓ ·È Á˘Ó·›Î˜ ÙˆÓ ÊÚÔ˘ÚÒÓ Î·È Ó· Á˘ÌÓˆıÔ‡Ó, ·ÊÔ‡ ·ÓÙ› ·ÓÙfi˜ ¿ÏÏÔ˘ ÊÔڤ̷ÙÔ˜ ı· Â›Ó·È ÂӉ‰˘Ì¤Ó·È ÙËÓ ·ÚÂÙ‹Ó, Î·È Ó· Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó Ì¤ÚÔ˜ ÂȘ ÙÔÓ fiÏÂÌÔÓ Î·È ÂȘ ÙËÓ ÊÚÔ‡ÚËÛÈÓ Ù˘ fiψ˜, ¯ˆÚ›˜ ÂȘ Ù›ÔÙ ¿ÏÏÔ Ó· ηٷÁ›ÓÔÓÙ·È».14 √ ›‰ÈÔ˜, ¿ÓÙˆ˜, Ô ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜ Û˘ÌÏËÚÒÓÂÈ fiÙÈ ·˘Ù¿, ‰ËÏ·‰‹, Ë ·fi ÎÔÈÓÔ‡ Á‡ÌÓˆÛË ·ÁÔÚÈÒÓ Î·È ÎÔÚÈÙÛÈÒÓ ÛÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ Á˘ÌÓÔ·›‰ˆÓ «‚‚·›ˆ˜ ‹Û·Ó ·ÚÔÚÌËÙÈο ÚÔ˜ Á¿ÌÔÓ, ‰ËÏ·‰‹ ·È ÔÌ·› ÙˆÓ ·Úı¤ÓˆÓ, Ë Á˘ÌÓfiÙ˘ Î·È ÔÈ ·ÁÒÓ˜ ÂÈ ·ÚÔ˘Û›· ÙˆÓ Ó¤ˆÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÚÔÛËÏ·ÔÓÙÔ, fiˆ˜ ϤÁÂÈ Ô ¶Ï¿ÙˆÓ, fi¯È ·fi ÁˆÌÂÙÚÈο˜ (‰ËÏ·‰‹ fi¯È ·fi ÏÔÁÈΤ˜) ·ÏÏ’ ·fi ÂÚˆÙÈο˜ ·Ó¿Áη˜».15 ∏ Âη›‰Â˘ÛË Î·È Ë ÂÎÁ‡ÌÓ·ÛË, ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· Ë ·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ ÛÙË ™¿ÚÙË Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ‹Ù·Ó ÈÛfiÙÈÌË Î·È ÈÛfi΢ÚË Ì ·˘Ù‹ ÙˆÓ ·ÁÔÚÈÒÓ, ÁÂÁÔÓfi˜ ÚˆÙfiÁÓˆÚÔ ÁÈ· Ù· ÂÏÏËÓÈο ‰Â‰Ô̤ӷ, Ô˘ ˆÛÙfiÛÔ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Û ·›ÁÏË Î·È Ê‹ÌË ÛÙÔ ·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ. ¶·ÚfiÙÈ Ù· ÚÒÙ· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ËÏÈΛ·˜ ÙÔ˘˜ Ù· ÎÔÚ›ÙÛÈ· Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ Ù· ÂÚÓÔ‡Û·Ó ÛÙÔ Û›ÙÈ, fiˆ˜ Ù· ·ÁfiÚÈ· Ù· ·ÓÂÏ¿Ì‚·ÓÂ Ë ÔÏÈÙ›· ·fi ÙËÓ ËÏÈΛ· ÙˆÓ ÂÙ¿ ÂÙÒÓ, ¤ÙÛÈ Î·È ÁÈ· Ù· ÎÔÚ›ÙÛÈ· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙÔȯ›· fiÙÈ ˘‹Ú¯Â οÔÈ·˜ ÌÔÚÊ‹˜ ‰ËÌfiÛÈ· Âη›‰Â˘ÛË Ô˘ Û ÌÈÎÚ‹ ËÏÈΛ· Î·È ·˘Ù¿ Ù· ¤‚Á·˙ ·fi ÙÔ Û›ÙÈ. ∏ Âη›‰Â˘ÛË Î·È ÙˆÓ ÎÔÚÈÙÛÈÒÓ ÛÙËÚÈ˙fiÙ·Ó ÛÙËÓ ¿ÛÎËÛË ÙÔ˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜ Û ·ÁÒÓ˜, Û ϷÙÚ¢ÙÈΤ˜ ‰È·‰Èηۛ˜ Î·È Û ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÙÂÏÂÙ¤˜. ªfiÓÔ ÛÙÔ˘˜ √Ï˘ÌÈ·ÎÔ‡˜ ∞ÁÒÓ˜ ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ, ·Ó Î·È Á‡Úˆ ÛÙÔ 400 .Ã. Ë ∫˘Ó›Ûη, ÎfiÚË ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ ∞گȉ¿ÌÔ˘, ·ÚfiÙÈ ˆ˜ ÂÎÙÚÔʤ·˜ ›ˆÓ Î·È fi¯È ˆ˜ Ȥ·˜, ˆÛÙfiÛÔ ˘‹ÚÍÂ Ë ÚÒÙË √Ï˘ÌÈÔӛ΢, ÔfiÙ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó Î·È ¿ÏϘ.16 ª¤Û· ·fi ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ·ÁˆÁ‹ ‚Ï¤Ô˘Ì ӷ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ›Ù·È Ë Á˘Ó·›Î·-ıÚ‡ÏÔ˜, Ô˘ fi¯È ÌfiÓÔ Á˘ÌÓÒÓÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ Î·È ÛÙȘ ·Ï·›ÛÙÚ˜ ‹ ·ÓÙ·ÁˆÓ›˙ÂÙ·È ÙÔ˘˜ ¿Ó‰Ú˜, ·ÏÏ¿, ·Ú¿ÏÏËÏ·, Ë ÌËÙ¤Ú· Ô˘ ·Ô‰¤¯ÂÙ·È ÙËÓ ı·Ó¿ÙˆÛË ÙˆÓ ÌË ·ÚÙÈÌÂÏÒÓ ·È‰ÈÒÓ Ù˘ ÛÙÔÓ ∫·È¿‰·, Ë ÌËÙ¤Ú· Ô˘ ÛÙÔ Â‰›Ô Ù˘ Ì¿¯Ë˜ ÌÂÙÚ¿ÂÈ ÙȘ ÏËÁ¤˜ ÛÙÔ ÙÒÌ· ÙÔ˘ ÓÂÎÚÔ‡ ÁÈÔ˘ Ù˘, ÙÔ ÚfiÛˆÔ Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜ Ô˘ ˆ˜ ÌËÙ¤Ú· ¤‚·Ï ÙÔ ÚÒÙÔ ÏÈı¿ÚÈ ÁÈ· Ó· ÊÚ¿ÍÂÈ ÙËÓ fiÚÙ· ÙÔ˘ Ó·Ô‡, fiÔ˘ ›¯Â ηٷʇÁÂÈ ÈΤÙ˘ Ô ÚÔ‰fiÙ˘ Ù˘ ·ÙÚ›‰·˜ ÁÈÔ˜ Ù˘, fiˆ˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Û˘Ó¤‚Ë ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ ¶·˘Û·Ó›·, ‹ Ù¤ÏÔ˜ Ë ÌËÙ¤Ú· Ô˘ ·Â˘ı‡ÓÂÙ·È ÛÙÔ ÁÈÔ Ù˘ Ô˘ ʇÁÂÈ
12. ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜, µ›ÔÈ ¶·Ú¿ÏÏËÏÔÈ, «§˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜», 14, fi.., Û. 43. 13. Mossé C., fi.., Û. 91 Î·È Û. 143. 14. ¶Ï¿ÙˆÓ, ¶ÔÏÈÙ›·, µÈ‚Ï›ÔÓ ∂′, ÌÙÊÚ. π. ¡. °Ú˘¿ÚË, µÈ‚ÏÈÔı‹ÎË ∞Ú¯·›ˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ™˘ÁÁڷʤˆÓ, ∞ı‹Ó·, ÛÛ. 183-184. 15. ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜, µ›ÔÈ ¶·Ú¿ÏÏËÏÔÈ, «§˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜», 15, fi.., Û. 45. 16. Baltrusch E., fi.., ÛÛ. 89-90.
H °À¡∞π∫∞ ™∆∏¡ AƒÃ∞π∞ ™¶∞ƒ∆∏
103
ÁÈ· ÙÔÓ fiÏÂÌÔ Ì ٷ ÏfiÁÈ· «◊ Ù¿Ó ‹ › Ù¿˜». ™ÙËÓ ÂÓË̤ڈÛË ÌÈ·˜ Á˘Ó·›Î·˜ ·fi ÙÔÓ ÔÏÂÌÈÎfi ·ÁÁÂÏÈÔÊfiÚÔ fiÙÈ ÛÎÔÙÒıËÎ·Ó Î·È Ù· ¤ÓÙ ·È‰È¿ Ù˘ Ë ·¿ÓÙËÛË: «¢ÂÓ Û ڈٿˆ ·˘Ùfi, ·ÏÏ¿ ÙÔ Â¿Ó ÎÈÓ‰˘Ó‡ÂÈ ‹ ıÚȷ̂‡ÂÈ Ë ·ÙÚ›‰·», ÌÔÚ› Ó· ¤¯ÂÈ ‰Ôı› ÌfiÓÔ ·fi ÙÔ ÚfiÙ˘Ô Á˘Ó·›Î·˜ Ì ÙËÓ Â˘„˘¯›· Ô˘ ‰È¤ıÂÙÂ Ë ™·ÚÙÈ¿ÙÈÛÛ· Ù˘ ÎÏ·ÛÈ΋˜ ÂÚÈfi‰Ô˘.17 ™ËÌ·ÓÙÈο, fï˜, ÛÙÔȯ›· ÁÈ· ÙË ™·ÚÙÈ¿ÙÈÛÛ· ·Ú¤¯ÔÓÙ·È Î·È Ì¤Û· ·fi ÙËÓ ÂͤٷÛË ÙˆÓ fiÛˆÓ ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó ÔÈ ËÁ¤˜ Á‡Úˆ ·fi ÙÔÓ Á¿ÌÔ. ∫·Ù·Ú¯‹Ó, Ô Á¿ÌÔ˜ ‹Ù·Ó ˘Ô¯ÚˆÙÈÎfi˜ ÁÈ· ¿Ó‰Ú˜ Î·È Á˘Ó·›Î˜. √È ¿Ó‰Ú˜ ·ÓÙÚ‡ÔÓÙ·È ÛÙËÓ ËÏÈΛ· Ù˘ ·ÎÌ‹˜ ÙÔ˘˜ ÂÚ›Ô˘ 20 ¤ˆ˜ 30 ÂÙÒÓ, ÂÓÒ, ÔÈ Á˘Ó·›Î˜ Û ËÏÈΛ· ÂÚ›Ô˘ 20 ÂÙÒÓ, ‰ËÏ·‰‹, ηٿ ÙÈ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˜ ·fi fi,ÙÈ ÛÙËÓ ¿ÏÏË ∂ÏÏ¿‰·.18 °Ú¿ÊÂÈ Ô •ÂÓÔÊÒÓ ÁÈ· ÙÔÓ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ fiÙÈ: «∂Âȉ‹ ¤‚Ï fiÙÈ ÔÈ ¿ÏÏÔÈ ¿Ó‰Ú˜, ÙÔÓ ÚÒÙÔ Î·ÈÚfi, ¤Ú¯ÔÓÙ·È Û ·ʋ Ì ÙȘ Á˘Ó·›Î˜ ¯ˆÚ›˜ ηӤӷ ̤ÙÚÔ, ·˘Ùfi˜ ·ÔÊ¿ÛÈÛÂ Î·È ÁÈ· ÙÔ‡ÙÔ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ù· ·ÓÙ›ıÂÙ·, ¤ıÂÛ ‰ËÏ·‰‹ ÓfiÌÔ Ô ¿Ó‰Ú·˜ Ó· Ì·›ÓÂÈ Ì ·È‰Ò ÛÙÔ ‰ˆÌ¿ÙÈÔ Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜ Î·È Ì ·È‰Ò Ó· ‚Á·›ÓÂÈ. ∞Ó ¤Ú¯ÔÓÙ·È ÏÔÈfiÓ Û ·ʋ Ì ·˘Ùfin ÙÔÓ ÙÚfiÔ, ÙfiÙ ·Ó·ÁηÛÙÈο ı· Â›Ó·È ÈÔ ÂÈı˘ÌËÙÔ› ηÈ, ·Ó οÙÈ ‚Ï¿ÛÙ·ÈÓÂ, ı· ‹Ù·Ó ÈÔ ‰˘Ó·Ùfi, ·Ú¿ ·Ó ›¯·Ó ¯ÔÚÙ¿ÛÂÈ Ô ¤Ó·˜ ÙÔÓ ¿ÏÏÔÓ».19 √ ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜, ‰Â, Û˘ÌÏËÚÒÓÂÈ fiÙÈ: «∂Ó˘ÌʇÔÓÙÔ ‰Â ‰È’ ·Ú·Á‹˜ fi¯È ·Úı¤ÓÔ˘˜ ÌÈÎÚ¿˜ Î·È ·ÒÚÔ˘˜ ÚÔ˜ Á¿ÌÔÓ, ·ÏÏ¿ ·ÎÌ·›·˜ Î·È ˆÚ›ÌÔ˘˜. ∆ËÓ ·Ú·˙Ô̤ÓËÓ ·ÚÂÏ¿Ì‚·ÓÂÓ Ë ÏÂÁÔ̤ÓË Ó˘ÌʇÙÚÈ·, Ù˘ ¤ÎÔÙ ۇÚÚÈ˙· Ù· Ì·ÏÏÈ¿, Ù˘ ¤‚·˙ÂÓ ·Ó‰ÚÈÎfiÓ ÈÌ¿ÙÈÔÓ Î·È ˘Ô‰‹Ì·Ù· Î·È ÙËÓ ÂÏ¿ÁÈ·˙ ÌfiÓËÓ ¯ˆÚ›˜ ʈ˜ ÂȘ ÛÙÚÒÌ· ·fi ηϿÌÈ·. √ Á·Ì‚Úfi˜, Ô‡Ù ÌÂı˘Ṳ̂ÓÔ˜ Ô‡Ù ÂÎÓ¢ÚÈṲ̂ÓÔ˜, ·ÏÏ¿ ÓËÊ¿ÏÈÔ˜ fiˆ˜ ¿ÓÙÔÙÂ, ·ÊÔ‡ ‰ÂÈÓ‹ÛÂÈ ÂȘ Ù· Û˘ÛÛ›ÙÈ·, ÂÈÛ¤Ú¯ÂÙ·È ÎÚ˘Ê¿, χÂÈ ÙËÓ ˙ÒÓËÓ Ù˘, ÙËÓ ÛËÎÒÓÂÈ ÂȘ Ù· ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘ Î·È ÙËÓ ÌÂٷʤÚÂÈ ÂȘ ÙËÓ ÎÏ›ÓËÓ. ∞ÊÔ‡ ‰Â ¤ÌÂÓ ̷˙› Ù˘ fi¯È ÔÏ‡Ó ¯ÚfiÓÔÓ ·‹Ú¯ÂÙÔ Ì ÎÔÛÌÈfiÙËÙ· fiÔ˘ Û˘Ó‹ıÈ˙ ÚÔËÁÔ˘Ì¤Óˆ˜, ‰È· Ó· ÎÔÈÌËı› Ì·˙› Ì ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ Ó¤Ô˘˜».20 √ ¤ÁÁ·ÌÔ˜ ‚›Ô˜ Û˘Ó¯È˙fiÙ·Ó Ï›ÁÔ-Ôχ ηْ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÚfiÔ Î·È ÌÔÚ› Ó· Ù‡¯·ÈÓÂ, fiˆ˜ ϤÂÈ Ô ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜, ¤Ó·˜ ™·ÚÙÈ¿Ù˘ Ó· Á›ÓÂÈ Î·Ù’ ·ӿÏË„Ë ·Ù¤Ú·˜ Î·È ·ÎfiÌ· Ó· ÌËÓ ¤¯ÂÈ ‰ÂÈ ÛÙÔ Êˆ˜ Ù˘ Ë̤ڷ˜ ÙÔ ÚfiÛˆÔ Ù˘ Û˘˙‡ÁÔ˘ ÙÔ˘.21 √ÏfiÎÏËÚË ·˘Ù‹ Ë ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ Á¿ÌÔ˘, ÙÔ ÁÚ‹ÁÔÚÔ ˙¢Á¿ÚˆÌ·, Ô «·Ú¿ÓÔÌÔ˜» ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ ÙˆÓ Û˘˙˘ÁÈÎÒÓ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛˆÓ, ¤Ú·Ó ÙÔ˘ fiÙÈ ÚÔοÏÂÛ·Ó Ï‹ıÔ˜ Û¯ÔÏ›ˆÓ ·fi Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘˜ –Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÂΛӢ– ·ÏÏ¿ Î·È ÓÂÒÙÂÚÔ˘˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜, ÌÈ·˜ Î·È Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·Ó¿ÌÓËÛË ÈÛÙÔÚÈ΋ ÙÂÏÂÙÒÓ Ì‡ËÛ˘ ·Ï·ÈfiÙÂÚˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ, ¤¯Ô˘Ó ˆ˜ ·ÈÙÈÔÏÔÁ›·, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ •ÂÓÔÊÒÓÙ·, ÙË ‰È·Ù‹ÚËÛË ÙÔ˘ fiıÔ˘ Î·È ¿Ú· Ù˘ ÁÔÓÈÌfiÙËÙ·˜ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ Û˘˙‡ÁˆÓ.22
17. ∫·Ú˙‹˜ £., fi.., Û. 150. 18. Baltrusch E., fi.., Û. 90. 19. •ÂÓÔÊÒÓ, §·Î‰·ÈÌÔÓ›ˆÓ ¶ÔÏÈÙ›·, π, 5, fi.., Û. 85. 20. ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜, µ›ÔÈ ¶·Ú¿ÏÏËÏÔÈ, «§˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜», 15, fi.., Û. 45. 21. ∫·Ú˙‹˜ £., fi.., Û. 156. 22 . Mossé C., fi.., Û. 92.
104
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
∏ ‰È·‰Èηۛ· Û‡Ó·„˘ ÙÔ˘ Á¿ÌÔ˘ Î·È Ë ˙ˆ‹ Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜-Û˘˙‡ÁÔ˘ ÂȂ‚·ÈÒÓÔ˘Ó ÙËÓ ÈÛfiÙÈÌË Î·È ÈÛfi΢ÚË, fiˆ˜ ¤¯ÂÈ ˘ÔÛÙËÚȯı›, ı¤ÛË Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ Î·È Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ™¿ÚÙ˘. ¶¤Ú·Ó ÙÔ˘ fiÙÈ Ë Á˘Ó·›Î· ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ·ÚÎÂÙ¿ ·˘ÙÔ‰‡Ó·ÌË, ÂÊfiÛÔÓ Ô ·Ù¤Ú·˜ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ‰È·‰Ú·Ì·Ù›˙ÂÈ ‰Â˘ÙÂÚ‡ÔÓÙ· ÚfiÏÔ Î·Ù¿ ÙËÓ Û‡Ó·„Ë ÙÔ˘ Á¿ÌÔ˘ Î·È ¤Ú·Ó ÙÔ˘ ÁÂÁÔÓfiÙÔ˜ fiÙÈ Ë Á˘Ó·›Î· ‰È·ı¤ÙÂÈ ‰Èη›ˆÌ· Ó· ÎÏËÚÔÓÔÌ› Î·È Ó· ÎÏËÚÔ‰ÔÙ› ÙfiÛÔ ÚÈÓ fiÛÔ Î·È ÌÂÙ¿ ÙÔÓ Á¿ÌÔ Ù˘, ÂÓÒ Â›Ó·È ¿ÁÓˆÛÙÔ ·Ó ›Û¯˘Â Ô ıÂÛÌfi˜ Ù˘ Úԛη˜ fiˆ˜ Û ¿ÏϘ fiÏÂȘ ÌfiÓÔ ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ™¿ÚÙË ÂÈÙÚÂfiÙ·Ó ÛÙË Á˘Ó·›Î· Ó· ¤¯ÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ·fi ¤Ó·Ó Û˘˙‡ÁÔ˘˜ ‹ ÂÚ·ÛÙ¤˜. ∫·È fi¯È ÌfiÓÔ ·˘Ùfi, ·ÏÏ¿, ¤¯ÔÓÙ·˜ ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ Ì¤Û· ·fi ÙËÓ ·ÁˆÁ‹ Ù˘ ·›ÛıËÌ· ¢ı‡Ó˘ Î·È Û˘Ó›‰ËÛ˘, Ë ™·ÚÙÈ¿ÙÈÛÛ· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ‰È¢ı‡ÓÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ·fi ‰‡Ô Ô›ÎÔ˘˜.23 ¶ÚÔÔÚÈÛÌfi˜ Ù˘ ™·ÚÙÈ¿ÙÈÛÛ·˜ ‹Ù·Ó Ó· ʤÚÂÈ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ·ÙÛ¿ÏÈÓÔ˘˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˜. ∏ ·ÁˆÁ‹, Ë Âη›‰Â˘ÛË, Ô ÚfiÏÔ˜ Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜ ÛÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· Î·È ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ™¿ÚÙ˘, Ô Á¿ÌÔ˜, Ù· Á·Ì‹ÏÈ· ¤ıÈÌ·, Ù· ‹ıË, Ô ÎÒ‰Èη˜ ËıÈ΋˜ Î·È ÔÈ Û¯¤ÛÂȘ ÙˆÓ ‰‡Ô Ê‡ÏˆÓ Â›¯·Ó ‰È·ÌÔÚʈı› ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ӷ Â͢ËÚÂÙÔ‡Ó ÙÔÓ ÚˆÙ·Ú¯ÈÎfi ·˘Ùfi ÛÎÔfi. ™’ ·˘Ùfi ÙÔ Ï·›ÛÈÔ, ηٷÛÙ¿ÛÂȘ ‹ Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Ô˘ Û ¿ÏÏÔ ÙfiÔ, Û ¿ÏÏÔ ¯ÚfiÓÔ ‹ Û ¿ÏÏË ÎÔÈÓˆÓ›· ı· ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÔÓÙ·Ó ˆ˜ ·Ó‹ıÈη, ÛÙË ™¿ÚÙË Ù˘ ÎÏ·ÛÈ΋˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ ıˆÚÔ‡ÓÙ·Ó ·fiÏ˘Ù· Ê˘ÛÈÔÏÔÁÈο. √ •ÂÓÔÊÒÓ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ Ù¤ÙÔÈ· Ê·ÈÓfiÌÂÓ·: «∞Ó fï˜ Û˘Ó¤‚·ÈÓ οÔÈÔ˜ Á¤ÚÔ˜ Ó· ¤¯ÂÈ Ó¤· Á˘Ó·›Î·, ‚ϤÔÓÙ·˜ (Ô §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜) fiÙÈ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ËÏÈΛ·˜ ÂÚÈÔÚ›˙Ô˘Ó Ôχ ÙȘ Á˘Ó·›Î˜ ÙÔ˘˜, ı¤ÛÈÛ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙÔ ·ÓÙ›ıÂÙÔ, fiÚÈÛ ‰ËÏ·‰‹ Ô ËÏÈÎȈ̤ÓÔ˜, ÙÔÓ ¿Ó‰Ú· Ô˘ ı· ı·‡Ì·˙ ÁÈ· ÙÔ ÛÒÌ· Î·È ÙËÓ „˘¯‹ ÙÔ˘, Ó· ÙÔÓ ¿ÚÂÈ ÁÈ· Ó· οÓÂÈ ·È‰È¿. ∞Ó ¿ÏÈ Î¿ÔÈÔ˜ ‰ÂÓ ‹ıÂÏ ӷ Û˘ÁηÙÔÈΛ Ì Á˘Ó·›Î·, ÂÈı˘ÌÔ‡Û fï˜ Ó· ¤¯ÂÈ ·ÍÈfiÏÔÁ· ·È‰È¿, ÙÔ˘ ¤ÙÚ„ Ì ÓfiÌÔ, fiÔÈ· Á˘Ó·›Î· ‰ÂÈ Ó· ¤¯ÂÈ fiÌÔÚÊ· ·È‰È¿ Î·È Ó· Â›Ó·È Î·ÚÂÚ‹, Ó· οÓÂÈ ·È‰È¿ Ì·˙› Ù˘ Ì ÙË Û˘ÁηٿıÂÛË ÙÔ˘ Û˘˙‡ÁÔ˘ Ù˘».24 ∂›Û˘, ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÙÔ˘ fiÙÈ Ë Û·ÚÙÈ·ÙÈ΋ ËıÈ΋ ˘ËÚÂÙÔ‡Û ڈٷگÈο ÙËÓ ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹ ¯¿ÚÈÓ Ù˘ ·ÙÚ›‰·˜ Â›Ó·È Ë ÚÔÙÚÔ‹ ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ §ÂˆÓ›‰· ÚÔ˜ ÙËÓ Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘ °ÔÚÁÒ Ô˘, ʇÁÔÓÙ·˜ ÁÈ· ÙȘ £ÂÚÌԇϘ, Ù˘ ›Â: «¶·ÓÙÚ¤„Ô˘ Ì ÙÈÌ‹ Î·È Î¿Ó ÙÈÌË̤ӷ ·È‰È¿». √ ÛÙfi¯Ô˜, ÏÔÈfiÓ, Ù˘ ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹˜ ›¯Â Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ Û ÌÈ· ÂÏ¢ıÂÚÈfiÙËÙ· ÙˆÓ ËıÒÓ. √ ıÂÛÌfi˜ Ù˘ ÌÔÓÔÁ·Ì›·˜ ‹Ù·Ó ÙfiÛÔ ¯·Ï·Úfi˜, ÒÛÙ ·ÎfiÌ· Î·È ¤ÍÈ ·‰¤ÚÊÈ· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ ›‰È· Á˘Ó·›Î·, ϤÂÈ Ô ∏Úfi‰ÔÙÔ˜.25 °È’ ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜, Ë ÌÔȯ›· ‰ÂÓ ÙÈ̈ÚÔ‡ÓÙ·Ó, ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ‰˘ÛÊËÌÈÛÙÈ΋ Î·È ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â Ì ÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ Ù˘ ¤ÓÓÔÈ·. ∂ÓÒ ÙÔ ‰È·˙‡ÁÈÔ Î·È Ë ÔÚÓ›·, ·ÎfiÌ· Î·È Ì ÙË ÌÔÚÊ‹ Ù˘ ÈÂÚÔ‰Ô˘Ï›·˜, ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó Û·ÓÈfiٷٷ Ê·ÈÓfiÌÂÓ·, Ù· ÔÔ›·, ˆÛÙfiÛÔ, Ë ÔÏÈÙ›· ·ÓÙÈÌÂÙÒÈ˙ ̿ÏÏÔÓ Â¯ıÚÈο.26 ∆ËÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ·˘Ù‹, Ô˘ ıˆڋıËÎÂ
23. Baltrusch E., fi.., Û. 90- 91. 24. •ÂÓÔÊÒÓ, §·Î‰·ÈÌÔÓ›ˆÓ ¶ÔÏÈÙ›·, 1, 7-8, fi.., Û. 85. 25 . ∏Úfi‰ÔÙÔ˜, ™∆,ã ÛÙÔ ∫·Ú˙‹˜ £., fi.., Û. 158. 26. Ÿ..
H °À¡∞π∫∞ ™∆∏¡ AƒÃ∞π∞ ™¶∞ƒ∆∏
105
·fi ÔÚÈṲ̂ÓÔ˘˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ Î·È ˆ˜ ηٿÛÙ·ÛË ÎÔÈÓÔÎÙËÌÔÛ‡Ó˘ ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ, ÂȯÂÈÚ› Ó· ‰ÈηÈÔÏÔÁ‹ÛÂÈ Î·È Ó· ·ÈÙÈÔÏÔÁ‹ÛÂÈ Ô ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ϤÁÂÈ: «¢ÈfiÙÈ Î·Ù¿ ÚÒÙÔÓ ÌÂÓ Ô §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜ ‰ÂÓ ÂıÂÒÚË ÙÔ˘˜ ·›‰·˜ ˆ˜ ·Ó‹ÎÔÓÙ·˜ ÂȘ ÙÔ˘˜ ·Ù¤Ú·˜ ÙˆÓ, ·ÏÏ’ fiÙÈ ‹Û·Ó ÎÔÈÓÔ› Ù˘ fiψ˜, Î·È ‰È· ÙÔ‡ÙÔ ‹ıÂÏÂÓ fi¯È ÂÎ ÙˆÓ Ù˘¯fiÓÙˆÓ, ·ÏÏ’ ÂÎ ÙˆÓ ·Ú›ÛÙˆÓ Ó· ÁÂÓÓÒÓÙ·È ÔÈ ÔϛٷÈ. ŒÂÈÙ· ÂÓfiÌÈ˙ÂÓ, fiÙÈ ÂȘ ÙÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜ ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ÂÚ› ÙÔ‡ÙÔ˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ÔÏÏ‹ ·ÓÔËÛ›· Î·È ÂÏ·ÊÚfiÙ˘. ™Î‡ÏÔ˘˜ Î·È ›Ô˘˜ Ô‰ËÁÔ‡Ó ÂȘ ÙÔ˘˜ Î·Ï˘Ù¤ÚÔ˘˜ ÂÈ‚‹ÙÔÚ·˜ ›ıÔÓÙ˜ ÙÔ˘˜ ΢ڛԢ˜ ÙˆÓ Ì ·Ú·ÎÏ‹ÛÂȘ ‹ Ì ¯Ú‹Ì·Ù·, Ù·˜ ‰Â Á˘Ó·›Î·˜ ÎÏÂ›Ô˘Ó ÂȘ ÙËÓ ÔÈΛ·Ó Î·È Ù·˜ ÊÚÔ˘ÚÔ‡Ó, ¤¯ÔÓÙ˜ ÙËÓ ··›ÙËÛÈÓ Ó· ÁÂÓÓÔ‡Ó ÌfiÓÔÓ ·’ ·˘ÙÔ‡˜, ›ÙÂ Â›Ó·È ·ÓfiËÙÔÈ, ›Ù ·Ú‹ÏÈΘ, ›Ù ·ÛıÂÓÈÎÔ›, ˆÛ·Ó Ó· ÌËÓ ÂÁ›ÓÔÓÙÔ Î·Î¿ Ù· ·È‰È¿ ÚÒÙ· ‰È· ÙÔ˘˜ ¤¯ÔÓÙ·˜ Î·È ·Ó·ÙÚ¤ÊÔÓÙ·˜ ·˘Ù¿, Â·Ó ÁÂÓÓËıÔ‡Ó ·fi ηÎÔ‡˜, Î·È ÙÔ˘Ó·ÓÙ›ÔÓ, ηϿ, Â·Ó Ù‡¯Ô˘Ó Î·Ï‹Ó Á¤ÓÓËÛÈÓ».27 ∂›Ó·È ÁÂÁÔÓfi˜, ÏÔÈfiÓ, fiÙÈ Ë Û·ÚÙÈ·ÙÈ΋ ËıÈ΋ ÂÈÙÚ¤ÔÓÙ·˜ Ê·ÈÓfiÌÂÓ· fiˆ˜ ·˘Ù¿ ÙˆÓ ¿Ù˘ˆÓ, ÂÎÙfi˜ Á¿ÌÔ˘, Û˘Ó¢ڤÛÂˆÓ ÌÈ·˜ Á˘Ó·›Î·˜ Ì ÔÏÏÔ‡˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ÂӉ¯Ô̤ӈ˜ ¿Ó‰Ú˜, ·fi ÙȘ Ôԛ˜ ÛËÌÂȈ٤ÔÓ ı· ÁÂÓÓÈfiÓÙÔ˘Û·Ó ™·ÚÙÈ¿Ù˜, ‰ËÏ·‰‹, ¿ÙÔÌ· Ì ÔÏÈÙÈο ‰ÈηÈÒÌ·Ù·, Ô ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ ‹Ù·Ó Û·Ó ¤Ó·˜ ÛÔÚ¤·˜ Ó· ʇÙ„ Û ÌÈ· ‡ÊÔÚË ÁË. ∂ÓÒ, ÂÈϤÔÓ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ Ë ·Ú·¯ÒÚËÛË ·fi ÙÔÓ §¿ÎˆÓ· Ù˘ Û˘˙‡ÁÔ˘ ÙÔ˘ Û οÔÈÔÓ ¿ÏÏÔ ÁÈ· ÙÂÎÓÔÔ›ËÛË ‰ÂÓ ÎÏfiÓÈ˙ ÙË Û¯¤ÛË ÙÔ˘, Ë ÔÔ›· Û˘Ó¤¯È˙ ӷ ¤¯ÂÈ ÙËÓ ·Ú¯È΋ Ù˘ ˘fiÛÙ·ÛË.28 √È ÓfiÌÔÈ ·˘ÙÔ›, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·Ô‰›‰ÔÓÙ·Ó ÛÙÔÓ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ Î·Ù·Ú¯‹Ó ‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ·Ó ˘‹ÚÍ·Ó Ú·ÁÌ·ÙÈο. ¢ÂÓ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ÚÒÙ· ·’ fiÏ· ·Ó ˘‹ÚÍÂ Ô §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜ Î·È ‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ·Ó ÔÈ ÓfiÌÔÈ ·˘ÙÔ› ‹Ù·Ó ·ÎfiÌ· Û ÈÛ¯‡ ηٿ ÙËÓ ÎÏ·ÛÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô. ™ÙËÓ ™¿ÚÙË Ë ˙ˆ‹ ‹Ù·Ó ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓË Á‡Úˆ ·fi ÙÔ ÛÙÚ·Ùfi, ÔÈ ¿Ó‰Ú˜ ÂÚÓÔ‡Û·Ó ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘˜ ÛÙÚ·ÙÂ˘Ì¤ÓÔÈ Î·È ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ·˘Ùfi ‰ÂÓ Â˘ÓÔÔ‡Û ÙȘ Û˘˙˘ÁÈΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ. √È Ó¤Â˜ ™·ÚÙÈ¿ÙÈÛÛ˜ Ì ÙËÓ ·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘˜ Á›ÓÔÓÙ·Ó ÚˆÌ·Ï¤Â˜ Ì ·ıÏËÙÈÎfi ÛÒÌ·, Ì ÔÌÔÚÊÈ¿, Ì ı¿ÚÚÔ˜ Î·È ËıÈ΋ Ô˘ ˘ËÚÂÙÔ‡Û ڈٷگÈο ÙÔ˘˜ ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ‡˜ ÛÎÔÔ‡˜ Ù˘ fiÏ˘.29 ∆Ô ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÊ¿ÓË §˘ÛÈÛÙÚ¿ÙË, Ô˘ ÚÔÙ›ÓÂÈ ÙËÓ ·ÂÚÁ›· ¤ÚˆÙ· ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ ÙˆÓ ‰‡Ô ÛÙÚ·ÙÔ¤‰ˆÓ ÙÔ˘ ¶ÂÏÔÔÓÓËÛÈ·ÎÔ‡ ¶ÔϤÌÔ˘ Ì ÛÙfi¯Ô ÙËÓ Î·Ù¿·˘ÛË ÙˆÓ Â¯ıÚÔÚ·ÍÈÒÓ ÛÔοÚÂÈ ÙÔÓ ∞ıËÓ·›Ô ı·ً, ÌÂٷʤÚÔÓÙ·˜ Ê·ÓÙ·ÛȷΤ˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ ÂÌÓ¢Ṳ̂Ó˜ ·fi ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ù˘ ™¿ÚÙ˘ Î·È ·fi ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚÈfiÙËÙ· ÙˆÓ ËıÒÓ Ù˘. ª¤¯ÚÈ Î¿ÔÈ· ÚÔ¯ˆÚË̤ÓË ÂÚ›Ô‰Ô Û›ÁÔ˘Ú· Ô Á¿ÌÔ˜ Ú¤ÂÈ Ó· ÂÚÈÂÏ¿Ì‚·Ó ÙÂÏÂÙ¤˜ fiˆ˜ ·˘Ù¤˜ Ô˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ Ô ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜. ∞ÏÏ¿, Ù· ¤ıÈÌ· Ô˘ ·Ú·¤ÌÔ˘Ó Û ÎÔÈÓÔÎÙËÌÔÛ‡ÓË Á˘Ó·ÈÎÒÓ ·Ï·ÈfiÙÂÚˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ Î·È ÔÈ ¿Ù˘Â˜ ·˘Ù¤˜ Û˘Ó¢ڤÛÂȘ ·Ó‰ÚÒÓ Î·È Á˘Ó·ÈÎÒÓ Ô˘ ·Ú¿ÁÔ˘Ó
27. ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜, µ›ÔÈ ¶·Ú¿ÏÏËÏÔÈ, «§˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜», 15, fi.., ÛÛ. 47-49. 28. ∫·Ú˙‹˜ £., fi.., Û. 157. 29. Mossé C., fi.., Û. 94.
106
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
·Ó·ÁÓˆÚÈṲ̂ӷ Ù¤ÎÓ· Î·È Ôϛ٘ Ù˘ fiÏ˘, Ì¿ÏÏÔÓ –¯ˆÚ›˜ Ó· ·Ó·‚·ıÌ›˙ÂÈ Ì ÔÔÈÔ‰‹ÔÙ ÙÚfiÔ ÙË Á˘Ó·›Î·– ·Ï¿, ˘·ÎÔ‡ÂÈ Û ̛· ÏÔÁÈ΋ ¢ÁÔÓ›·˜ Î·È ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹˜ Ì οı ÙÚfiÔ Î·ÏÒÓ ÛÙÚ·ÙȈÙÒÓ ÁÈ· ÙËÓ fiÏË. ∞˘Ùfi, ÂÍ¿ÏÏÔ˘, ˘Ô‰ËÏÒÓÂÈ Î·È Ë ÚÔÛ¿ıÂÈ· ·ÈÙÈÔÏfiÁËÛ˘ Î·È ‰ÈηÈÔÏfiÁËÛ˘ Ù¤ÙÔÈˆÓ Ê·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ ·fi ÙÔÓ ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô, Ô ÔÔ›Ô˜ Û˘ÁÎÚ›ÓÔÓÙ·˜ ÙËÓ ™·ÚÙÈ¿ÙÈÛÛ· Ì ıËÏ˘Î¿ ˙Ò· ‰Â›¯ÓÂÈ Ó· ÙËÓ ˘Ô‚·ıÌ›˙ÂÈ Û ÌÈ· ı¤ÛË Ì˯·Ó‹˜ ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹˜, fiÔ˘ ·˘Ùfi ÙÔ ÔÔ›Ô ·Ï¿ ÂӉȷʤÚÂÈ Â›Ó·È Ë ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ηÏÏ›ÙÂÚÔ˘ Û¤ÚÌ·ÙÔ˜.30 ∞ÔÎ·Ï˘ÙÈο Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚÈfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ËıÒÓ ÛÙË ™¿ÚÙË Â›Ó·È Ù· fiÛ· Ì·˜ ÌÂٷʤÚÂÈ Ô ∏Úfi‰ÔÙÔ˜ fiÙÈ Ï¤ÂÈ Ô ‚·ÛÈÏÈ¿˜ ¢ËÌ¿Ú·ÙÔ˜ ÛÙË ÌËÙ¤Ú· ÙÔ˘,31 Ô˘ ÙËÓ ÂÍÔÚΛ˙ÂÈ ÛÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ∂ÚΛԢ ¢›· Î·È ÙˆÓ ıÂÒÓ Ó· ÙÔ˘ ÂÈ Â¿Ó Â›Ó·È ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ ∞Ú›ÛÙˆÓ· ‹ ÙÔ˘ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ˘ ¿Ó‰Ú· Ù˘ ‹ οÔÈÔ˘ ¿ÏÏÔ˘ ‰Ô‡ÏÔ˘ Á·˚‰Ô˘ÚÔ‚ÔÛÎÔ‡. ∆Ô ÁÂÁÔÓfi˜, ¿ÓÙˆ˜, fiÙÈ Ô ‚·ÛÈÎfi˜ ÛÙfi¯Ô˜ ‹Ù·Ó Ë ÙÂÎÓÔÔ›ËÛË, Ë Â˘ÁÔÓ›· Î·È Ë ·Ú·ÁˆÁ‹ ÛÙÚ·ÙȈÙÒÓ, ¤Ú·Ó ÙÔ˘ fiÙÈ ÂÍËÁ› ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚÈfiÙËÙ· ÙˆÓ ËıÒÓ, ÂȂ‚·ÈÒÓÂÙ·È Î·È ·fi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ô Á¿ÌÔ˜ fi¯È ÌfiÓÔ ‹Ù·Ó ˘Ô¯ÚˆÙÈÎfi˜ ÁÈ· Ù· ‰‡Ô ʇϷ Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· Û ÁfiÓÈÌË ËÏÈΛ·, ·ÏÏ¿ ÂÈϤÔÓ ÚԂϤÔÓÙ·Ó ÔÈÓ¤˜ Î·È ‰È·Û˘ÚÌfi˜ ÁÈ· fiÛÔ˘˜ ‰ÂÓ ·ÓÙÚ‡ÔÓÙ·Ó. ™˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, ÚÔ‚ÏÂfiÙ·Ó Î¿ÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ ¤ÁÎÏËÛË, οÙÈ Û·Ó Ì‹Ó˘ÛË, fiˆ˜ ı· ϤÁ·Ì ۋÌÂÚ·, Ô˘ ÏÂÁfiÙ·Ó «ÁÚ·Ê‹». À‹Ú¯Â, ‰Â, «ÁÚ·Ê‹ ·Á·Ì›Ô˘» ÁÈ’ ·˘ÙfiÓ Ô˘ ‰ÂÓ ·ÓÙÚ¢fiÙ·Ó, «ÁÚ·Ê‹ Ô„ÈÁ·Ì›Ô˘» ÁÈ’ ·˘ÙfiÓ Ô˘ ·ÓÙÚ¢fiÙ·Ó Û ÌÂÁ¿ÏË ËÏÈΛ· Î·È ¿Ú· ‹Ù·Ó ·ÌÊ›‚ÔÏÔ ·Ó ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÙÂÎÓÔÔÈ‹ÛÂÈ, Ô˘ ‹Ù·Ó Ô ÛÙfi¯Ô˜, ηıÒ˜ Î·È «ÁÚ·Ê‹ ηÎÔÁ·Ì›Ô˘» ÁÈ· ÙÔ˘˜ ¯ˆÚÈṲ̂ÓÔ˘˜. √È ¿Á·ÌÔÈ, ¿ÓÙˆ˜, ÂÎÙfi˜ ÙÔ˘ fiÙÈ ·ÔÎÏ›ÔÓÙ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ ÙˆÓ Á˘ÌÓÔ·›‰ˆÓ, οı ¯ÂÈÌÒÓ· Ì›· ÊÔÚ¿ ˘Ô¯ÚÂÒÓÔÓÙ·Ó Ó· ÂÚȤگÔÓÙ·È Á˘ÌÓÔ› ÙÚÔ¯¿‰ËÓ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÙˆÓ Û˘ÓÂχۈÓ, ÙÚ·ÁÔ˘‰ÒÓÙ·˜ ˘ÔÙÈÌËÙÈο ÁÈ’ ·˘ÙÔ‡˜ ÙÚ·ÁÔ‡‰È·.32 ¶¤Ú·Ó, fï˜, fiÛˆÓ ÚԷӷʤڷÌÂ, Ë Á˘Ó·›Î· ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ™¿ÚÙË Î·ı›ÛÙ·Ù·È Î·È ·˘ÙÔ‰‡Ó·ÌË ÂÎ ÙÔ˘ ÁÂÁÔÓfiÙÔ˜ fiÙÈ, ÌÔÚ› Ó· ÎÏËÚÔÓÔÌ› Î·È Ó· ÎÏËÚÔ‰ÔÙ› Î·È ÚÈÓ Î·È ÌÂÙ¿ ÙÔ Á¿ÌÔ Ù˘. ªÔÚ› Ó· η٤¯ÂÈ ÌÂÁ¿ÏË Î·È ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ÂÚÈÔ˘Û›· Î·È Ó· Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÂÈ ÏÔ‡ÙÔ ÙÔÓ ÔÔ›Ô ‰È¤ıÂÙ ηٿ ÙËÓ ‚Ô‡ÏËÛ‹ Ù˘. ∞ÓÙ›ıÂÙ· Ì fi,ÙÈ Û˘Ó¤‚·ÈÓ ÛÙËÓ ∞ı‹Ó·, fiÔ˘ Ë ÂÚÈÔ˘Û›· ‰ÈÓfiÙ·Ó ÛÙ· ·ÚÛÂÓÈο ·‰¤ÏÊÈ· ‹ ÛÙ· ·È‰È¿ Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜, ÛÙË ™¿ÚÙË Ë Á˘Ó·›Î· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÎÏËÚÔÓÔÌ› fiÏË ÙËÓ ÂÚÈÔ˘Û›· ·ÎfiÌ· Î·È ·Ó ›¯Â ·‰¤ÏÊÈ·. ∂ÈϤÔÓ, ÙÂÎÓÔÔÈÒÓÙ·˜ Ì ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ·fi ¤Ó·Ó ¿Ó‰Ú˜, Ë Á˘Ó·›Î· Û˘ÁΤÓÙÚˆÓ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ÂÚÈÔ˘Û›·, ¤Ú·Ó ÙÔ˘ fiÙÈ ·ÔÎÙÔ‡ÛÂ Î·È ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ÈÛ¯‡, ÂÊfiÛÔÓ ‰Èˇı˘Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ·fi ¤Ó·Ó Ô›ÎÔ˘˜. °È·Ù› Ë Á˘Ó·›Î· ÛÙËÓ ™¿ÚÙË, ·ÓÙ›ıÂÙ· Ì ÙË Á˘Ó·›Î· ÛÙȘ ¿ÏϘ ÂÏÏËÓÈΤ˜ fiÏÂȘÎÚ¿ÙË Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜, ›¯Â ˆ˜ ÂÓ·Û¯fiÏËÛ‹ Ù˘ Î·È ÙËÓ ‰ÈÔ›ÎËÛË ÙÔ˘ Ô›ÎÔ˘, ÂÊfi-
30. Ÿ.., Û. 93. 31. ∏Úfi‰ÔÙÔ˜, ™∆ã, 68-69, ÛÙÔ ∫·Ú˙‹˜ £., fi.., Û. 160. 32. Ÿ.., Û. 161.
H °À¡∞π∫∞ ™∆∏¡ AƒÃ∞π∞ ™¶∞ƒ∆∏
107
ÛÔÓ Ô ¿Ó‰Ú·˜ ·Û¯ÔÏÈfiÙ·Ó Ì ÙËÓ ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ˙ˆ‹, Ì ÙÔÓ fiÏÂÌÔ, Ì ٷ Û˘ÛÛ›ÙÈ·, Ì ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ Î·È ˙Ô‡Û Û ÛÙÚ·Ùfi‰·. √ ™·ÚÙÈ¿Ù˘, Ì¿ÏÈÛÙ·, ˘Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÛÙËÓ Û‡˙˘Áfi ÙÔ˘, ÒÛÙ ·˘Ù‹ Ó· ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Ò˜ Ó· ‰ÈÔÈΛ ÙÔÓ Ô›ÎÔ, Ò˜ Ó· ÂϤÁ¯ÂÈ ÙÔ˘˜ ‰Ô‡ÏÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ›ψÙ˜ Î·È Ó· ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙ÂÈ, ¤ÙÛÈ, ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁÈ΋ ·ÍÈÔÔ›ËÛË Ù˘ ÂÚÈÔ˘Û›·˜ ·fi ÙËÓ ÔÔ›· ÎÚÈÓfiÙ·Ó Î·È Ë ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ı¤ÛË ÙÔ˘ ¿Ó‰Ú·- Û˘˙‡ÁÔ˘ Ù˘, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ Ù˘ ÚÔÛ¤‰ˆÛ ¤Ó·Ó ȉȷ›ÙÂÚ· ÈÛ¯˘Úfi ÚfiÏÔ ‰¤ÛÔÈÓ·˜ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ Ô›ÎÔ˘. ∏ ™·ÚÙÈ¿ÙÈÛÛ·, ÏÔÈfiÓ, Ù˘ ÎÏ·ÛÈ΋˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÚˆÌ·Ï¤·, ·ıÏËÙÈ΋, ı·ÚڷϤ·, ÙÔÏÌËÚ‹, ·ÂÏ¢ıÂڈ̤ÓË, ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙË ·fi ÙÔÓ ·Ù¤Ú· Î·È ÙÔÓ Û‡˙˘ÁÔ, Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ Û ·ÁÒÓ˜, Û ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÙÂÏÂÙ¤˜, Ó· ÔÚÁ·ÓÒÓÂÈ Ï·ÙÚ¢ÙÈΤ˜ ÙÂÏÂÙ¤˜ ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó Ù˘ ¢‹ÌËÙÚ·˜ Î·È Ù˘ ∞ÚÙ¤ÌȉԘ, Ó· ¤¯ÂÈ ÛËÌ·›ÓÔÓÙ· ÚfiÏÔ ÛÙ· Ï·›ÛÈ· ÙÔ˘ Ô›ÎÔ˘, Ó· Â›Ó·È ÔÈÎÔÓÔÌÈο Î·È ÂÚÈÔ˘Ûȷο ·˘ÙÔ‰‡Ó·ÌË Î·È Ó· ‰È·ı¤ÙÂÈ ÈÛ¯˘Úfi ÏfiÁÔ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ Û·ÚÙÈ·ÙÈ΋˜ ÔÏÈÙ›·˜, ·ÚfiÙÈ ‰ÂÓ ÌÂÙ›¯Â ÛÙ· ›ÛËÌ· ıÂÛÌÈο fiÚÁ·Ó·, fiˆ˜ Ë ∞¤ÏÏ· Î·È Ë °ÂÚÔ˘Û›·. ∆ËÓ ÛËÌ·›ÓÔ˘Û· ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ı¤ÛË Ù˘ ™·ÚÙÈ¿ÙÈÛÛ·˜, Ô˘ ÔÏÏÔ› ıÂÒÚËÛ·Ó fiÙÈ ·ÁÁ›˙ÂÈ Ù· fiÚÈ· Ù˘ ÌËÙÚÈ·Ú¯›·˜ Î·È ÙÔÓ ÈÛ¯˘Úfi ÔÏÈÙÈÎfi ÚfiÏÔ Î·È ÂÈÚÚÔ‹ Ô˘ ÔÏÏÔ› fiˆ˜ Ô ¶Ï¿ÙˆÓ, Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘ ·ÏÏ¿ Î·È Ô ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜ ıÂÒÚËÛ·Ó fiÙÈ ‰È·‰Ú·Ì¿ÙÈ˙Â Ë Á˘Ó·›Î· ÛÙË ™¿ÚÙË, ·Ë¯Â› Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÊ¿ÓË ∂ÎÎÏËÛÈ¿˙Ô˘Û˜. ∆Ô ¤ÚÁÔ ·˘Ùfi, ηıÒ˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÛÙÔ ·ıËÓ·˚Îfi ÎÔÈÓfi ÛÙËÓ ÈÔ ÎÚ›ÛÈÌË Ê¿ÛË Ù˘ Û‡Úڷ͢ ∞ı‹Ó·˜- ™¿ÚÙ˘ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ ¶ÂÏÔÔÓÓËÛÈ·ÎÔ‡ ¶ÔϤÌÔ˘, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÌÈ· Á˘Ó·ÈÎÔÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓË ÎÔÈÓˆÓ›·, ÂÓÒ ÔÈ ÛËÌÂÈÔÏÔÁÈΤ˜ ·Ú·Ô̤˜ ÛÙË ™¿ÚÙË ı¤ÏÔ˘Ó Ó· ‰Â›ÍÔ˘Ó ÛÙÔ ÎÔÈÓfi Ô˘ ·Â˘ı‡ÓÂÙ·È ÙÔ ¤ÚÁÔ fiÙÈ Ë ·ÓÙ›·ÏÔ˜ Ù˘ ∞ı‹Ó·˜ ‰ÈÔÈÎÂ›Ù·È ·fi Á˘Ó·›Î˜. ∏ ™·ÚÙÈ¿ÙÈÛÛ· ÙÈÌ‹ıËΠÚÒÙ· ·fi ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ™·ÚÙÈ¿Ù˜ ·ÏÏ¿ Î·È ·fi ÙÔ˘˜ ˘fiÏÔÈÔ˘˜ ŒÏÏËÓ˜, ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ›Ù ÚÔοÏÂÛ ›Ù Êfi‚ÈÛÂ. ÷ڷÎÙËÚÈÛÙÈÎfi Â›Ó·È fiÙÈ ÛÙË ™¿ÚÙË ÔÈ Á˘Ó·›Î˜ ÙÈÌÔ‡ÓÙ·Ó Ì ÂȉÈο ÌÓ‹Ì·Ù· Î·È ÂÈÁڷʤ˜ ·fi ÙÔ˘˜ Û˘˙‡ÁÔ˘˜ ÙÔ˘˜, fiˆ˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Û˘Ó¤‚·ÈÓ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ¿Ó‰Ú˜ Ô˘ ¤ı·ÈÓ·Ó ÛÙÔ Â‰›Ô Ù˘ Ì¿¯Ë˜.33 ∏ Á˘Ó·›Î· ÛÙË ™¿ÚÙË Î·Ù¤ÎÙËÛ ̛· ı¤ÛË, Ô˘, ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ÁÈ· ÔÈÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ Û˘Ó¤‚Ë ·˘Ùfi, ‰ÂÓ ÌfiÚÂÛ Û η̛· ¿ÏÏË fiÏË Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ Ó· ηٷÎÙ‹ÛÂÈ. ∞˘Ùfi ÚÔοÏÂÛÂ, ‚¤‚·È·, Î·È ÔÏÏÔ‡˜ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÂΛӢ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜. √ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘ ÛÙ¤ÎÂÙ·È È‰È·›ÙÂÚ· ÂÈÎÚÈÙÈÎfi˜ Û ·˘Ù‹Ó ÙËÓ Û¯Â‰fiÓ ÈÛfiÙÈÌË Î·È ÈÛfi΢ÚË ı¤ÛË Ô˘ ›¯Â ηٷÎÙ‹ÛÂÈ Ë ™·ÚÙÈ¿ÙÈÛÛ· Û ۯ¤ÛË Ì ÙÔÓ ™·ÚÙÈ¿ÙË. ∞ӷʤÚÂÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο fiÙÈ Ô §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜ ·Û¯ÔÏ‹ıËΠ̠ÙȘ Û˘Ó‹ıÂȘ Î·È Ù· ‹ıË ÙˆÓ ·Ó‰ÚÒÓ Î·È ¿ÊËÛ ÙȘ Á˘Ó·›Î˜ ÛÙËÓ Ù‡¯Ë ÙÔ˘˜,34 ÂÓÒ ·Ú¿ÏÏËÏ· ·Ô‰›‰ÂÈ ÙËÓ ÂÍ·Ûı¤ÓÈÛË ÙˆÓ ıÂÛÌÒÓ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ «ÛÙȘ ·ÎÔϷۛ˜ ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ… Ô˘ ˙Ô˘Ó Ì¤Û· ÛÙËÓ ÙÚ˘ÊËÏfiÙËÙ·» Î·È Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó Ù· ÂÚˆÙÈο ÙÔ˘˜ ı¤ÏÁËÙÚ· ¿Óˆ ÛÙÔ˘˜ ¿Ó‰Ú˜ ÁÈ· Ó· ΢‚ÂÚÓÔ‡Ó.35 ÀÔÛÙËÚ›¯ıËÎÂ, ¿ÓÙˆ˜, fiÙÈ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÙËÓ ·Ú·ÎÌ‹ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ Î·È ÙˆÓ ıÂÛÌÒÓ Ù˘, ‰ËÏ·33. Baltrusch E., fi.., ÛÛ. 91-94. 34. Ÿ.., Û. 92. 35. Mossé C., fi.., Û. 94.
108
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
‰‹, Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ÛÙËÓ ·Ú·ÎÌ‹ ÙˆÓ ÓfiÌˆÓ ÙÔ˘ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˘ fiÙÈ ‰È·‰Ú·Ì¿ÙÈÛÂ Ë Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË ÙÔ˘ ÏÔ‡ÙÔ˘ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ. ∆ÔÓ ÏÔ‡ÙÔ Î·È ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ÂÈÚÚÔ‹ ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ıˆÚ› Î·È Ô ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜ ˆ˜ Ù· ·›ÙÈ· Ô˘ ηÙfiÚıˆÛ·Ó Ó· Ô‰ËÁ‹ÛÔ˘Ó Û ·ÔÙ˘¯›· ÙÔ Û¯¤‰ÈÔ ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ ÕÁÈ.36 ∆ËÓ Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË, ›Û˘, ÙˆÓ 2/5 Ù˘ Û·ÚÙÈ·ÙÈ΋˜ Á˘ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ ÌÓËÌÔÓ‡ÂÈ Î·È Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘ ˆ˜ Úfi‚ÏËÌ·.37 ŒÙÛÈ, Ì ÙÔ ‰Èη›ˆÌ· ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ Ó· ÎÏËÚÔÓÔÌÔ‡Ó Î·È Ó· ÎÏËÚÔ‰ÔÙÔ‡Ó, Ê·›ÓÂÙ·È, Ú¿ÁÌ·ÙÈ, fiÙÈ ‰È·Ù·Ú¿¯ıËÎÂ Ë ·Ú·‰ÔÛȷ΋ ‰È·›ÚÂÛË Ù˘ Á˘ Û 9.000 ›ÛÔ˘˜ ÎÏ‹ÚÔ˘˜, ·Ú¿ÁÔÓÙ·˜ Ì ¤ÓÙ·ÛË ¿ÁÓˆÛÙË Ì¤¯ÚÈ ÙfiÙ ÁÈ· ÙËÓ ™¿ÚÙË ÙËÓ ·ÓÙ›ıÂÛË ÏÔ‡ÛÈÔÈ Î·È ÊÙˆ¯Ô›.38 ª¤Û·, fï˜, ·fi ·˘Ù‹ ÙË ‰È·‰Èηۛ· ›¯Â Û˘ÓÙÂÏÂÛı› Î·È Î¿ÙÈ ¿ÏÏÔ Ôχ ÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi: ÔÈ Á˘Ó·›Î˜ ›¯·Ó ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· ·ÔÎÙÔ‡Ó ‰ÈηÈÒÌ·Ù· ÂÚÈÔ˘Û›·˜ Î·È È‰ÈÔÎÙËÛ›·˜.39 ∫¿Ô˘ Û ·˘Ùfi ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ÔÏÏÔ› Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ·Ú¯›˙Ô˘Ó Î·È ÌÈÏÔ‡Ó ÁÈ· ·Ú·ÎÌ‹ Ù˘ ™¿ÚÙ˘. ¶ÚÔÛˆÈο, ‰ÂÓ ıˆÚÒ ‰fiÎÈÌË Ì›· Ù¤ÙÔÈ· ·Ó·ÊÔÚ¿. ∂›Ó·È ‚¤‚·ÈÔ fiÙÈ, Ë ™¿ÚÙË Î·È Ë Û·ÚÙÈ·ÙÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· ›¯Â ·Ú¯›ÛÂÈ Ï¤ÔÓ Ó· ·ÏÏ¿˙ÂÈ. √È «¡fiÌÔÈ ÙÔ˘ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˘» ›Ûˆ˜ Ó· ÌËÓ ÂÊ·ÚÌfi˙ÔÓÙ·Ó Ï¤ÔÓ ÛÙÔ ·Î¤Ú·ÈÔ fiˆ˜ ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ. √ ÛÙÚ·Ùfi˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi fiÙÈ ÛÈÁ¿-ÛÈÁ¿ ›¯Â ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È fi¯È ÌfiÓÔÓ ·fi ™·ÚÙÈ¿Ù˜, ·ÏÏ¿ Î·È ·fi ›ψÙ˜. ¶ÔÏÏÔ› ıˆÚÔ‡Ó ‰Â›ÁÌ· ·Ú·ÎÌ‹˜ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ, ÔÈ Ì¤¯ÚÈ ÙfiÙ ı·ÚڷϤ˜ ™·ÚÙÈ¿ÙÈÛÛ˜, Ô˘ ˆ˜ ÌËÙ¤Ú˜ ‹Ù·Ó ÙÔ˘ «◊ Ù¿Ó ‹ › Ù¿˜», ·ÓÈÎÔ‚¿ÏÏÔÓÙ·È Î·È Ô˘ÚÏÈ¿˙Ô˘Ó ˘ÛÙÂÚÈο, ηıÒ˜ ÛÙËÓ ·Ù›¯ÈÛÙË fiÏË Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ¤Ú¯ÔÓÙ·È Ï¤ÔÓ ·ÓÙÈ̤و˜ Ì ÙÔ ÛÙÚ·Ùfi ÙÔ˘ £Ë‚·›Ô˘ ∂·ÌÂÈÓÒÓÙ·, ÌÂÙ¿ ÙËÓ ‹ÙÙ· ÙˆÓ ™·ÚÙÈ·ÙÒÓ ·fi ·˘ÙfiÓ ÛÙËÓ Ì¿¯Ë ÙˆÓ §Â‡ÎÙÚˆÓ. ¶ÚÔÛˆÈο, ‰ÂÓ Û˘ÌÌÂÚ›˙ÔÌ·È ·˘Ù‹ ÙËÓ ¿Ô„Ë. ¶Ôχ ·Ï¿ ÁÈ·Ù› ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÈ· Ôχ ·ÓıÚÒÈÓË ·ÓÙ›‰Ú·ÛË Ô˘ Èı·ÓfiÓ ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙ› ÈÛÙÔÚÈο ÌÈ· ·ÏÏ·Á‹ ÛÙÔÓ ÎÒ‰Èη ·ÍÈÒÓ Î·È ËıÈ΋˜ Ù˘ ™·ÚÙÈ¿ÙÈÛÛ·˜, Ë ÔÔ›· ·fi Ì˯·Ó‹ ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹˜ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·Ù›˙ÂÙ·È Û ·˘ÙÔ‰‡Ó·ÌË ÔÓÙfiÙËÙ·, Ë ÔÔ›· Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÂÈ ÏÔ‡ÙÔ, ÔÏÈÙÈ΋ ÂÈÚÚÔ‹ Î·È ¯·›ÚÂÙ·È ÙË ˙ˆ‹. ∏ Û·ÚÙÈ·ÙÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· Û›ÁÔ˘Ú· ›¯Â ·Ú¯›ÛÂÈ È· Ó· ·ÏÏ¿˙ÂÈ. ªÔÚ› Ë Ú‡ıÌÈÛË ÙˆÓ Û¯¤ÛÂˆÓ ÙˆÓ ‰‡Ô ʇψÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Û¯¤ÛÂˆÓ Î·È ‰ÔÌÒÓ, ηıÒ˜ Î·È Ë ‰È¿ÚıÚˆÛË ÙÔ˘ ÎÒ‰Èη ËıÈ΋˜ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ™¿ÚÙ˘ Ù˘ ÎÏ·ÛÈ΋˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ Ó· ¤ÁÈÓ·Ó Ì ·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎfi ÁÓÒÌÔÓ· ÙËÓ Â˘ÁÔÓ›·, Ë ÔÔ›· ‹Ù·Ó ·Ó·Áη›· ÁÈ· ÙËÓ ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ ÛÙÚ·ÙÂ˘Ì¿ÙˆÓ, Ô˘ ‹Ù·Ó ··Ú·›ÙËÙ· ÁÈ· ÙËÓ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÌÔÚÊ‹ ÔÏÈÙ›·˜, ˆÛÙfiÛÔ ·˘Ùfi ÙÔ ÔÔ›Ô ¤¯ÂÈ ÛËÌ·Û›· Â›Ó·È fiÙÈ Ë Á˘Ó·›Î· ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ™¿ÚÙË Ù˘ ÎÏ·ÛÈ΋˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÌÈ· Ô˘ÛÈÒ‰Ë ‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛË Î·È ·Ó·‚¿ıÌÈÛË ÛÙÔ ÚfiÏÔ Ù˘ ÛÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· Î·È ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Û ۇÁÎÚÈÛË Ì ÙȘ ˘fiÏÔȘ ÂÏÏËÓÈΤ˜ fiÏÂȘ Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘.
36. ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜, «µ›Ô˜ ÕÁÈ Î·È ∫ÏÂÔ̤ÓË», 7, ÛÙÔ fi.. 37. ∞ÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘, «¶ÔÏÈÙÈο ππ, 9», Õ·ÓÙ· ∞Ú¯·›ˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ™˘ÁÁڷʤˆÓ, ÌÙÊÚ. ¡ÈÎ. ¶·Ú›ÙÛË, ∞ı‹Ó·, ∂ΉfiÛÂȘ ¶¿˘ÚÔ˜, 1975, Û. 111. 38. ∫·Ú˙‹˜ £., fi.., Û. 163.
H °À¡∞π∫∞ ™∆∏¡ AƒÃ∞π∞ ™¶∞ƒ∆∏
109
µπµ§π√°ƒ∞ºπ∞ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘, «¶ÔÏÈÙÈο ππ, 9», Õ·ÓÙ· ∞Ú¯·›ˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ™˘ÁÁڷʤˆÓ, ÌÙÊÚ. ¡ÈÎ. ¶·Ú›ÙÛË, ∞ı‹Ó·, ∂ΉfiÛÂȘ ¶¿˘ÚÔ˜, 1975. Baltrusch E., ™¿ÚÙË: ∏ ÈÛÙÔÚ›·, Ë ÎÔÈÓˆÓ›· Î·È Ô ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ϷΈÓÈ΋˜ fiÏ˘, ∞ı‹Ó·, ∂ΉfiÛÂȘ ¢ËÌ. ¡. ¶··‰‹Ì·, 2003. ∫·Ú˙‹˜ £., ∏ Á˘Ó·›Î· ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·: ¶ÚÔ˚ÛÙÔÚ›·-¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ› ∞Ó·Ù. ªÂÛÔÁ›Ԣ-∂ÏÏ¿‰·-ƒÒÌË, ∞ı‹Ó·, ∂ΉfiÛÂȘ ºÈÏÈfiÙË, 1997. Mossé C., ∏ Á˘Ó·›Î· ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ∂ÏÏ¿‰·, ∞ı‹Ó·, ∂ΉfiÛÂȘ ¢ËÌ. ¡. ¶··‰‹Ì·, 2002. •ÂÓÔÊÒÓ, «§·Î‰·ÈÌÔÓ›ˆÓ ¶ÔÏÈÙ›·», π, 3-4, ÛÙÔ ÙÔ˘ ȉ›Ô˘, Õ·ÓÙ·, Ù. 14, ÌÙÊÚ. ºÈÏÔÏÔÁÈ΋ √Ì¿‰· ∫¿ÎÙÔ˘, ™ÂÈÚ¿: ∞Ú¯·›· ∂ÏÏËÓÈ΋ °Ú·ÌÌ·Ù›· «√È ŒÏÏËÓ˜», ∞ı‹Ó·, ∂ΉfiÛÂȘ ∫¿ÎÙÔ˜, 1993. ¶·˘Û·Ó›·˜, «∂ÏÏ¿‰Ô˜ ¶ÂÚÈ‹ÁËÛȘ», Ù. 3, §·ÎˆÓÈο, ™ÂÈÚ¿: ∞Ú¯·›· ∂ÏÏËÓÈ΋ °Ú·ÌÌ·Ù›· «√È ŒÏÏËÓ˜», ÌÙÊÚ. ∞Ó‰Ú¿ÓË ∆·Ù·Ú¿ÎË, ∞ı‹Ó·, ∂ΉfiÛÂȘ ∫¿ÎÙÔ˜, 1992. ¶Ï¿ÙˆÓ, ¶ÔÏÈÙ›·, µÈ‚Ï›ÔÓ ∂ã, ÌÙÊÚ. π. ¡. °Ú˘¿ÚË, µÈ‚ÏÈÔı‹ÎË ∞Ú¯·›ˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ™˘ÁÁڷʤˆÓ, ∞ı‹Ó·. ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜, µ›ÔÈ ¶·Ú¿ÏÏËÏÔÈ, «§˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜», 14, ÌÙÊÚ. ∞. §·˙¿ÚÔ˘, ™ÂÈÚ¿: «µÈ‚ÏÈÔı‹ÎË ∞Ú¯·›ˆÓ ™˘ÁÁڷʤˆÓ», Ù. 53, ∂ΉfiÛÂȘ π. ∑·¯·ÚfiÔ˘ÏÔ˜, ∞ı‹Ó·.
Résumé La ville ancienne de Sparte de la période classique constitue un cas particulier de cité-État. II y a plusieurs éléments qui la distinguent d’ autres cités-États de l’époque dont les plus intéressants sont ceux qui se référent à la femme. D’ ailleurs, dans ce domaine-ci, la ville ancienne de Sparte présente une particularité. Le chercheur va découvrir qu’ à la ville de Sparte les jeunes filles exercent leur corps et, souvent, participent aux jeux gymniques avec les garçons. En plus, il va rencontrer que les femmes de cette ville assistent aux cérémonies religieuses, organisent des pratiques reglées pour rendre hommage aux dieux, disposent des titres de propriété et en réjouissent les droits dérivant de leur fortune; elles ont, donc, la capacité juridique d’ hériter et de léguer leurs biens. En outre, il va découvrir des coutumes de mariage divergents du régime de la monogamie, des femmes d’une influence politique remarquable, un modèle de femme épouse et mère douée d’ un jugement esthétique et d’ un code moral qui puissent choquer ou provoquer. Et tout ceux-là, soumis au rôle prépondérant de la femme, c’ est-à-dire, la procréation, le fait d’ avoir des enfants en bonne santé, à savoir, la reproduction des soldats compétents pour équiper la société militariste de Sparte en personnel.
¶√§π√ƒ∫π∞ ∫∞π ∞¶∂§∂À£∂ƒø™∏ ∆∏™ ª√¡∂ªµ∞™π∞™ ∂˘ÛÙÚ¿ÙÈÔ˜ ¢Ô‡ÓÈ·˜ ™¯ÔÏÈÎfi˜ ™‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜ ¢ËÌÔÙÈ΋˜ ∂η›‰Â˘Û˘ §·ÎˆÓ›·˜
¶ÂÚ›ÏË„Ë ™ÙȘ 28 ª·ÚÙ›Ô˘ 1821 ÔÈ ªÔÓÂÌ‚·Û›Ù˜, ˘fi ÙËÓ ·Ú¯ËÁ›· ÙˆÓ ºÈÏÈÎÒÓ ¶·Ó·ÁÈÒÙË ∫·ÏÔÁÂÚ¿ Î·È ·‰ÂÏÊÒÓ ¢ÂÛÔÙfiÔ˘ÏˆÓ, ·ӷÛÙ¿ÙËÛ·Ó, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÂÙ·È, ·ÛÊ·ÏÒ˜, ·fi ÙËÓ ·ÌÔÈ‚·›· Û¯¤ÛË Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜ Ì ÙËÓ ˘fiıÂÛË Ù˘ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛ˘ ÙÔ˘ ŒıÓÔ˘˜. ∆Ô ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô ÚÔ Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜ Û˘ÁÎÚÔÙ‹ıËΠÛÙ·‰È·Î¿ ·fi ·ӷÛÙ·ÙÈο ÛÒÌ·Ù· §·ÎÒÓˆÓ, ∞Úο‰ˆÓ, ∫ÚËÙÒÓ Î·È ∫˘ı‹ÚȈÓ, ˘fi ÙËÓ ·Ú¯ËÁ›· ÙÔ˘ ª·ÓÈ¿ÙË ÔÏ·Ú¯ËÁÔ‡ ¶È¤ÚÚÔ˘ ª·ÁÁÈfiÚÔ˘ °ÚËÁÔÚ¿ÎË. ™ÙȘ ·Ú¯¤˜ ∞ÚÈÏ›Ô˘ 1821 ÛÂÙÛÈÒÙÈη ÏÔ›· ÂÓÂÚÁÔ‡Ó ÙÔ ı·Ï¿ÛÛÈÔ ·ÔÎÏÂÈÛÌfi Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜. ⁄ÛÙÂÚ· ·fi ÔχÌËÓË ÔÏÈÔÚΛ·, Ì ÔÏÏ¿ ÎÚ›ÛÈÌ· ÂÂÈÛfi‰È· ÔÈ ∆Ô‡ÚÎÔÈ Ù˘ fiÏ˘, ÂÍ·Ó·Áο˙ÔÓÙ·˜ Î·È ÙÔ˘˜ ·Á¿‰Â˜ Ù˘ ·ÎÚÔfiψ˜, ·ÔÊ¿ÛÈÛ·Ó Ó· ·Ú·‰ÔıÔ‡Ó ˘fi fiÚÔ˘˜, Û ÂÍÔ˘Û›· Ù˘ ÂÌÈÛÙÔÛ‡Ó˘ ÙÔ˘˜ ÂÎÙfi˜ ÙÔ˘ ÔÏÈÔÚÎËÙÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ¤‰Ô˘ Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜. ∆Ș ‰È·Ú·ÁÌ·Ù‡ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË fiÏ˘ Î·È ÊÚÔ˘Ú›Ô˘ Î·È ÙËÓ Ù‹ÚËÛË ÙˆÓ fiÚˆÓ Ù˘ Û˘Óı‹Î˘ ¯ÂÈÚ›ÛÙËΠÂÈÙ˘¯Ò˜ Ô ∞ÏÂÍ. ∫·ÓÙ·ÎÔ˘˙ËÓfi˜, ·ÂÛÙ·Ï̤ÓÔ˜ ÙÔ˘ ¢. À„ËÏ¿ÓÙË. ∆· ÔʤÏË ·fi ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂͤÏÈÍË Ù˘ ·ӿÛÙ·Û˘ ˘‹ÚÍ·Ó ÛËÌ·ÓÙÈο.
ªÔÓÂÌ‚·Û›Ù˜ ºÈÏÈÎÔ› ∏ ·ÌÔÈ‚·›· Û¯¤ÛË Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜ Ì ÙËÓ ˘fiıÂÛË Ù˘ ∞ÂÏ¢ı¤ÚˆÛ˘ ÙÔ˘ ŒıÓÔ˘˜ ÂΉËÏÒÓÂÙ·È ·Ú¯Èο ÛÙË ‰Ú¿ÛË Ù˘ ºÈÏÈ΋˜ ∂Ù·ÈÚ›·˜. ∆Ô Ì˘ÛÙ‹ÚÈÔ, ÏÔÈfiÓ, Ù˘ √ÚÁ¿ÓˆÛ˘ ¤ÊÙ·ÛÂ Î·È Ì¤¯ÚÈ ÙË ªÔÓÂÌ‚·ÛÈ¿. ¶ÚÒÙÔÈ Î·Ù˯‹ıËÎ·Ó ÙfiÙ ÔÈ ·‰ÂÏÊÔ› ¢ÂÛÔÙfiÔ˘ÏÔÈ ‹ ∂˘ÁÂÓ›‰Â˜, Ô ¶·Ó·ÁȈٿ΢ ∫·ÏÔÁÂÚ¿˜ (·fi ÙÔÓ °ÂÒÚÁÈÔ ¶¿ÓÔ˘), Ô ∞ÓÙÒÓÈÔ˜ ∫·ÏÔÁÂÚ¿˜, Ô £ˆÌ¿˜ ™·ÓȈϿ΢ (¤ÌÔÚÔ˜ ÙfiÙ ÛÙÔ §È‚fiÚÓÔ Ù˘ πÙ·Ï›·˜) ηÈ, ÚÔ¿ÓÙˆÓ, Ô ·Ú¯È›ÛÎÔÔ˜ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜ ÃÚ‡Û·ÓıÔ˜ ¶·ÁÒÓ˘ (·fi ÙÔ ÃÚÈÛÙfiÊÔÚÔ ¶ÂÚÚ·È‚fi). √ πÂڿگ˘ ·˘Ùfi˜ ‰ÈÔÚ›ÛÙËΠ·fi ÙÔ 1819 °ÂÓÈÎfi˜ ∂›ÙÚÔÔ˜ ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ Ù˘ ∂·Ú¯›·˜, Ì ÂÓÙÔÏ‹ Ó· Û˘ÓÂÓÓÔËı› Ì ÙÔÓ ¶ÂÙÚfiÌÂË ª·˘ÚÔÌȯ¿ÏË Î·È Ó· Û˘ÓÂÚÁ·ÛÙ› ÁÈ· ÙË Û˘Ó¤ÓˆÛË ÙˆÓ ÈÛ¯˘ÚÒÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈÒÓ Ù˘ ª¿Ó˘ (΢ڛˆ˜ ÙˆÓ ª·˘ÚÔÌȯ·Ï·›ˆÓ, °ÚËÁÔÚÈ¿ÓˆÓ Î·È ∆ÚÔ˘¿ÎˉˆÓ). ªÂ ÙËÓ ÂÓÂÚÁfi
¶√§π√ƒ∫π∞ ∫∞π A¶∂§∂À£∂ƒø™∏ ∆∏™ M√¡∂ªµ∞™π∞™
111
‰Ú¿ÛË Î·È ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙfiÊÔÚÔ˘ ¶ÂÚ·È‚Ô‡ Ô ÔÔ›Ô˜ ·Ú¤ÌÂÈÓ ÂÚ›Ô˘ ¤Ó· ¯ÚfiÓÔ ÛÙË ª¿ÓË, ÙËÓ 1Ë √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1819 ÛÙȘ ∫ÈÙÚȤ˜ ˘ÔÁÚ¿ÊËÎÂ Ë ÌÓËÌÂÈ҉˘ Û˘Ìʈӛ· Û‡ÌÓÔÈ·˜ Î·È Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈÒÓ Ù˘ ª¿Ó˘. ªÂÙ¿ ÙËÓ ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›· ‹ÚıÂ Ë ÔÏ˘fiıËÙË ÒÚ· ÙÔ˘ ªÂÁ¿ÏÔ˘ ∞ÁÒÓ·.
∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ÛÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏÈ΋ ª¿ÓË – √È ∆Ô‡ÚÎÔÈ ÎÏ›ÓÔÓÙ·È ÛÙÔ ºÚÔ‡ÚÈÔ ∆ËÓ ›‰È· ̤ڷ Ô˘ ·ÂÏ¢ıÂÚÒıËÎÂ Ë ∫·Ï·Ì¿Ù· (23 ª·ÚÙ›Ô˘ 1821) ·ӷÛÙ¿ÙËÛÂ Î·È Ë AÓ·ÙÔÏÈ΋ ª¿ÓË. ™ÙÔ ª·Ú·ıÔÓ‹ÛÈ (°‡ıÂÈÔ) ÔÈ ∆˙·ÓÂÙ¿Îˉ˜, Ô˘ ›¯·Ó ¤ÚıÂÈ ÛÂ Û˘ÓÂÓÓfiËÛË Ì ÙÔÓ ∫˘ÚÈ·ÎÔ‡ÏË ª·˘ÚÔÌȯ¿ÏË, ‡„ˆÛ·Ó ÙËÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈ΋ ÛËÌ·›·. ∞̤ۈ˜ ηÙ¢ı‡ÓıËÎ·Ó ÚÔ˜ ÙË ªÔÓÂÌ‚·Û›·. √È ∆Ô‡ÚÎÔÈ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ –·fi ÙÔ˘˜ ªÔÏ¿Ô˘˜, Ù· ¶¿ÎÈ·, ÙË ™˘ÎÈ¿ Î·È ÙÔ ºÔÈÓ›ÎÈ– ÎÏ›ÛÙËÎ·Ó ÛÙÔ ÊÚÔ‡ÚÈÔ. √È ŒÏÏËÓ˜ οÙÔÈÎÔÈ, Ô˘ ‰È·ÙËÚÔ‡Û·Ó ÊÈÏÈΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ Ì·˙› ÙÔ˘˜, ÙÔ˘˜ ›¯·Ó ‰È·‚‚·ÈÒÛÂÈ ˆ˜ ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â ΛӉ˘ÓÔ˜. √È ∆Ô‡ÚÎÔÈ, ˆÛÙfiÛÔ, ›¯·Ó ÙÚÔÌÔÎÚ·ÙËı› ‚ϤÔÓÙ·˜ ÂÍ‹ÓÙ· (60) ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȘ ÚÔÛʇÁˆÓ µ·Ú‰Ô˘ÓȈÙÒÓ Ó· ¤¯Ô˘Ó ηٷʇÁÂÈ ÛÙÔ ÊÚÔ‡ÚÈÔ, ÂÓÒ Ô Î‡ÚÈÔ˜ fiÁÎÔ˜ ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ ÙÔ˘˜ ›¯Â ηÙ¢ı˘Óı› ÚÔ˜ ÙËÓ ∆ÚÈÔÏÈÙÛ¿. ∏ Ê˘Á‹ ÙˆÓ µ·Ú‰Ô˘ÓȈÙÒÓ ‹Ù·Ó Ù¤¯Ó·ÛÌ· ÙÔ˘ ∫˘ÚÈ·ÎÔ‡ÏË, Ô ÔÔ›Ô˜ ‰È¤ÛÂÈÚ ʋ̘ fiÙÈ, Ù¿¯·, ÔÈ ŒÏÏËÓ˜ ÂÓÈÛ¯‡ÔÓÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ ºÚ¿ÁÎÔ˘˜! ™ÎÔfi˜ ÙÔ˘ ∫˘ÚÈ·ÎÔ‡ÏË ‹Ù·Ó Ó· ··ÏÏ·¯Ù› Ë ÂÚÈÔ¯‹ ·fi ÙÔ˘˜ µ·Ú‰Ô˘ÓÈÒÙ˜, Ô˘ ‹Ù·Ó Ôχ Èı·Ófi Ó· ÛÙÚ·ÊÔ‡Ó ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ ∂·Ó¿ÛÙ·Û˘, Î·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Ó· ηٷÏËÊıÔ‡Ó ÔÈ ÈÛ¯˘ÚÔ› ‡ÚÁÔÈ ÙÔ˘˜ ·fi ÙÔ˘˜ ·ӷÛٿ٘, fiˆ˜ Î·È ¤ÁÈÓÂ. ÕÏψÛÙ ÔÈ µ·Ú‰Ô˘ÓÈÒÙ˜ ‹Ù·Ó ÚÔÛÎÂÎÏË̤ÓÔÈ ·fi ÙËÓ ∆Ô˘ÚÎÈ΋ ¢ÈÔ›ÎËÛË Ó· ¤ÚıÔ˘Ó ÛÙËÓ ∆Ú›ÔÏË ÁÈ· Ó· Û¯ËÌ·ÙÈÛÙ› ÛÙËÓ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ÌÂÁ¿ÏË ‰‡Ó·ÌË, ÈηӋ Ó· ÂÌÓ‡ÛÂÈ ÙÔ Êfi‚Ô.
√È Â·Ó·Ûٿ٘ ÚÔ Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜ ∆fiÙÂ, ÛÙȘ 28 ª·ÚÙ›Ô˘ 1821, ÔÈ ªÔÓÂÌ‚·Û›Ù˜ Ì ·Ú¯ËÁÔ‡˜:ÙÔÓ ¶·Ó·ÁÈÒÙË ∫·ÏÔÁÂÚ¿ Î·È ÙÔ˘˜ ·‰ÂÏÊÔ‡˜ ¢ÂÛÔÙfiÔ˘ÏÔ˘˜ ·ӷÛÙ¿ÙËÛ·Ó. √ ∫·ÏÔÁÂÚ¿˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ÚÔÛ·ÁÔÚ¢fiÙ·Ó ™ÈfiÚ (·Ú·ÊıÔÚ¿ Ù˘ Ϥ͈˜ Signiore) ·Ó‹Î Û ÌÈ· ·fi ÙȘ ·Ú¯·ÈfiÙÂÚ˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȘ, Ô˘ ¤ÊÙ·Ó ˆ˜ Ù· µ˘˙·ÓÙÈÓ¿ ¯ÚfiÓÈ·. ŒÊÂÚ ÙÔ ·Í›ˆÌ· (ÔÊÊ›ÎÈÔÓ) ÙÔ˘ §ÔÁÔı¤ÙÔ˘. ¶·ÚÂοıËÛ Û fiϘ ÙȘ ∂ıÓÈΤ˜ ™˘ÓÂχÛÂȘ, Î·È ¤ı·Ó ¿ÌÙˆ¯Ô˜, ‰ÈfiÙÈ fiÏË ÙËÓ ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ÂÚÈÔ˘Û›· ÙÔ˘ ÙË ‰È¤ıÂÛ ÛÙȘ ·Ó¿ÁΘ Ù˘ ∂·Ó¿ÛÙ·Û˘. ªÂÙ¿ ·fi ·˘Ùfi ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ηٷÊı¿ÓÔ˘Ó ÔÈ ª·ÓÈ¿Ù˜ Î·È ¿ÏϘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ·’ fiÏË Û¯Â‰fiÓ ÙË §·ÎˆÓ›· Î·È ·fi ¿ÏϘ ÂÚÈÔ¯¤˜, ÁÈ· ÂÓ›Û¯˘ÛË ÙˆÓ ªÔÓÂÌ‚·ÛÈÙÒÓ ÛÙËÓ ÔÏÈÔÚΛ· ÙÔ˘ ÊÚÔ˘Ú›Ô˘. ∂·Ó·ÛÙ·ÙÈο ÛÒÌ·Ù·, ÏÔÈfiÓ, ‹Úı·Ó ·fi ÙÔÓ ∞Ú¯¿ÁÁÂÏÔ Ì ÙÔÓ ∫Ú·Ó›‰Ë, ·fi ÙÔ ∑¿Ú·Î· Ì ÙÔ˘˜ ¢Ú›‚· Î·È ∏ÏÈÔ‡ÔÏÔ, ·fi ÙÔÓ ∞Ûˆfi Ì ÙÔÓ ™Ù·ı¿ÎË Î·È ÙÔÓ ∑Ô˘ÌÔ˘Ï¿ÎË, ·fi Ù· ¡È¿Ù· Ì ÙÔÓ ªÔ›Ú·, ·fi Ù· §Â‚¤ÙÛÔ‚· Ì ÙÔÓ °ÔÚ·Ó›ÙË Î·È ÙÔÓ µÂÓÂÙÛ·Ó¿ÎË, ·fi ÙË §¿ÁÈ·
112
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
Ì ÙÔÓ ∫·Ï·ÌfiÎË, ·fi ÙËÓ ∫Ô›Ù· Ù˘ ª¿Ó˘ Ì ÙÔÓ §˘ÌÂÚfiÁÁÔÓ·, ·fi ÙÔ °‡ıÂÈÔ Ì ÙÔÓ ∫˘ÚÈ·ÎÔ‡ÏË ÙÔÓ ∆ÛÈÁÎÔ˘ÚÈfi, ÙÔÓ ∞ÓÙˆÓ¿ÎÔ ÙÔÓ ∫ÔÛÔÓ¿ÎÔ, ÙÔÓ ¶È¤ÚÚÔ °ÚËÁÔÚ¿ÎË, ÙÔÓ ∫·ÙÛÔ‡ÏË Î·È ÙÔÓ ∆˙·ÓÂÙ¿ÎË °ÚËÁÔÚ¿ÎË. ∆ˆÓ ªÔÓÂÌ‚·ÛÈÙÒÓ ËÁ‹ıËÎÂ Ô ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ¡ÙÚ›‚·˜, ÂÓÒ ÔÈ ∫·ÏÔÁÂÚ·›ÔÈ Î·È ÔÈ ¢ÂÛÔÙ·›ÔÈ ËÁ‹ıËÎ·Ó ÙˆÓ ÏÔÈÒÓ ÂÓÙÔ›ˆÓ. √È ºÈÏÈÎÔ› ¶. ∫·ÏÔÁÂÚ¿˜ Î·È π. ¢ÂÔÙfiÔ˘ÏÔ˜ ÎÏ›ÛÙËÎ·Ó ÛÙÔ ÊÚÔ‡ÚÈÔ ÁÈ· ÏfiÁÔ˘˜ ηٷÛÎÔ›·˜ ‹, ηٿ ÌÈ· ¿ÏÏË ÂΉԯ‹, ÎÚ·Ù‹ıËÎ·Ó fiÌËÚÔÈ ·fi ÙÔ˘˜ ∆Ô‡ÚÎÔ˘˜. ∞fi fiϘ ÙȘ ÂÓ¤ÚÁÂȘ Î·È ÙȘ ˘ËÚÂۛ˜ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙËÓ Â˘fi‰ˆÛË Ù˘ ÙÔ˘ fiÏÔ˘ ·ÁÒÓ·, Ì ¿ÌÂÛÔ Î›Ó‰˘ÓÔ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘˜, Ê·›ÓÂÙ·È ÂÈÎÚ·Ù¤ÛÙÂÚË Ë ÚÒÙË ÂΉԯ‹.
∆Ô‡ÚÎÔÈ Î·È ŒÏÏËÓ˜ Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜ ™ÙËÓ fiÏË Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜ ›¯·Ó Û˘ÁÎÂÓÙÚˆı› 4.500 ÂÚ›Ô˘ ¿ÓıÚˆÔÈ (1000 ÂÚ›Ô˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȘ). ∞Ó¿ÌÂÛ¿ ÙÔ˘˜ ‚Ú¤ıËÎ·Ó Ó· ˙Ô˘Ó 150 ŒÏÏËÓ˜ ·¤Ó·ÓÙÈ 1000 ÙÔ˘ÚÎÈÎÒÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈÒÓ. ∂ÓÙÔ‡ÙÔȘ, ›¯Â Û˘Ì‚Â› ÛÙË ªÔÓÂÌ‚·Û›· οÙÈ ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎfi. ∞ÓÙ› Ó· ·ÔÚÚÔÊËıÔ‡Ó ÔÈ Ï›ÁÔÈ ·˘ÙÔ› ŒÏÏËÓ˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÔÏÏÔ‡˜ ∆Ô‡ÚÎÔ˘˜, ·ÓÙ›ıÂÙ· ÔÈ ∆Ô‡ÚÎÔÈ Â‹Ú·Ó Ù· ‹ıË Î·È Ù· ¤ıÈÌ· ÙˆÓ Ú·ÁÈ¿‰ˆÓ ̤¯ÚȘ ÂÍÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡. ¢ÂÓ ˘‹Ú¯Â ¿ÏÏË ‰È·ÊÔÚ¿ ÌÂٷ͇ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·È ∆Ô‡ÚÎˆÓ ·Ú¿ ÌfiÓÔ Ë ıÚËÛ΢ÙÈ΋. ∞ÏÏ’ fï˜ Î·È ÛÙË ıÚËÛΛ· ÙÔ˘˜ ÔÈ ∆Ô‡ÚÎÔÈ ÂËÚ¿ÛÙËÎ·Ó ·fi ÙÔ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi, ηıÒ˜ ·¤‰È‰·Ó ÌÂÁ¿ÏË ÛËÌ·Û›· Û ÚËÙ¿ ÙÔ˘ ∫ÔÚ·Ó›Ô˘ Ô˘ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó ·fi ÙÔ ∂˘·ÁÁ¤ÏÈÔ. √È ‚˘˙·ÓÙÈÓ¤˜ ÂÎÎÏËۛ˜ Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜ ‰È·ÙËÚ‹ıËÎ·Ó ¯ˆÚ›˜ η̛· ‚Ï¿‚Ë ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ. ∂›Û˘, ÔÈ ∆Ô‡ÚÎÔÈ ÌÈÏÔ‡Û·Ó ∂ÏÏËÓÈο. ŒÓ‰˘Ì¿ ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÙÔ ÙÔ˘ÚÎÈÎfi, ·ÏÏ¿ ÙÔ Ì·ÓÈ¿ÙÈÎÔ. ŒÙÛÈ Ë ªÔÓÂÌ‚·Û›· ‰È·ÙËÚÔ‡Û ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi Ù˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. ◊Ù·Ó, ‰Â, ÊÙˆ¯Ô› fiÏÔÈ, ∆Ô‡ÚÎÔÈ Î·È ŒÏÏËÓ˜, ˙ÒÓÙ·˜ ·fi ÙËÓ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓË ÁˆÚÁ›· Î·È ÎÙËÓÔÙÚÔÊ›· Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜. À‹Ú¯·Ó Î·È ∆Ô‡ÚÎÔÈ Ô˘ ηٿÁÔÓÙ·Ó ·fi ÂÍÈÛÏ·ÌÈÛı¤ÓÙ˜ ŒÏÏËÓ˜. ∏ Û˘Ó‡·ÚÍ‹ ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó ÂÈÚËÓÈ΋, ˙Ô‡Û·Ó Ì ÈÛfiÙËÙ· Î·È Â›¯·Ó ·Ó·Ù˘¯Ù› Û˘Ó·ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ‰ÂÛÌÔ› ÊÈÏ›·˜. ◊Ù·Ó Ë ÌÔÓ·‰È΋ ÊÚÔ˘Úȷ΋ fiÏË Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ (Ë ªÔÓÂÌ‚·Û›·) fiÔ˘ Û˘ÁηÙÔÈÎÔ‡Û·Ó ŒÏÏËÓ˜ Î·È ∆Ô‡ÚÎÔÈ.
∞Ú¯ÈÎfi˜ ÂÊËÛ˘¯·ÛÌfi˜ ÙˆÓ ∆Ô‡ÚÎˆÓ – ¶ÚÒÙ˜ ˘fiÓÔȘ √È ∆Ô‡ÚÎÔÈ Î·È ÔÈ ËÁ¤Ù˜ ÙÔ˘˜ ›¯·Ó, ÏÔÈfiÓ, ÂÌÈÛÙÔÛ‡ÓË ÛÙÔ˘˜ Û˘ÌÔϛ٘ ÙÔ˘˜ Î·È ‰ÂÓ ·ÓËÛ‡¯ËÛ·Ó ÛÔ‚·Ú¿ ·fi ÙË Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË ÂÓfiÏˆÓ ÚÔ Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜. ¡fiÌÈÛ·Ó fiÙÈ ‹Ù·Ó ¯ˆÚÈÎÔ› ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÚÔÛ·ıÔ‡Û·Ó Ó· ÂÎÌÂÙ·ÏÏ¢ıÔ‡Ó ÙËÓ ·ÓÒÌ·ÏË ÂÚ›ÛÙ·ÛË Î·È Ó· ÚÔ‚Ô‡Ó Û ÏÂËϷۛ˜. ª¿ÏÈÛÙ· Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ÃÔ˘ÚÛ›Ù ·ÎfiÌ· Î·È ¤ˆ˜ ÙȘ 20 ª·ÚÙ›Ô˘ ·¤‰È‰Â ÙȘ ʋ̘ ÁÈ· ÂͤÁÂÚÛË ÙˆÓ Ú·ÁÈ¿‰ˆÓ Û ڷ‰ÈÔ˘ÚÁ›Â˜ ÙÔ˘ ∞Ï‹ ¶·Û¿ ÁÈ· Ó· ÚÔηϤÛÂÈ ·ÓÙÈÂÚÈÛ·ÛÌfi Î·È ¯·Ï¿ÚˆÛË ÛÙ· ÛÙÚ·Ù‡̷ٷ ÙÔ˘ ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔ˘ ÛÙËÓ ◊ÂÈÚÔ Ô˘ ÙÔÓ ÔÏÈÔÚÎÔ‡Û·Ó. (√ ÃÔ˘ÚÛ›Ù ªÂ¯Ì¤Ù ¶·Û¿˜ ÙÔ 1820 ›¯Â ‰ÈÔÚÈÛÙ› ™·Ùڿ˘ –µ·Ï‹˜– Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ Î·È Ì ‰È·Ù·Á‹ ÙÔ˘ ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔ˘ ·Ó¤Ï·‚ ÙËÓ ·Ú¯ËÁ›· –™ÂÚ·ÛΤÚ˘– fiψÓ
¶√§π√ƒ∫π∞ ∫∞π A¶∂§∂À£∂ƒø™∏ ∆∏™ M√¡∂ªµ∞™π∞™
113
ÙˆÓ ÛÔ˘ÏÙ·ÓÈÎÒÓ ÛÙÚ·ÙÂ˘Ì¿ÙˆÓ, Ù· ÔÔ›· ÔÏÈÔÚÎÔ‡Û·Ó ÙÔÓ ∞Ï‹ ¶·Û¿ ÛÙ· °È¿ÓÓÂÓ·. πÛfiÙÈÌÔ˜ ·ÓÙÈÚfiÛˆÔ˜ ÙÔ˘ ÃÔ˘ÚÛ›Ù –∫·˚̷οÌ˘– ‰ÈÔÚ›ÛÙËÎÂ Ô ªÂ¯Ì¤Ù ™·Ï›¯ ¶·Û¿˜ Ì ¤‰Ú· ÙËÓ ∆Ú›ÔÏË). Ÿˆ˜ Î·È Ó· ‹Ù·Ó fï˜ Ù· Ú¿ÁÌ·Ù·, Ë ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ ÃÔ˘ÚÛ›Ù ÛÙËÓ ◊ÂÈÚÔ Î·È ÙË £ÂÛÛ·Ï›· ‹Ù·Ó ÂÁÁ‡ËÛË ·ÛÊ¿ÏÂÈ·˜ ÁÈ· fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ∆Ô‡ÚÎÔ˘˜ Ù˘ οو ∂ÏÏ¿‰·˜, ÂÔ̤ӈ˜ Î·È ÙˆÓ ∆Ô‡ÚÎˆÓ Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜. ∂Í¿ÏÏÔ˘, Û οı ÂÚ›Ô‰Ô ÎÚ›Û˘, fiÙ·Ó ÔÈ Ê‹Ì˜ ÁÈ· ‡ÔÙ˜ ÎÈÓ‹ÛÂȘ ÙˆÓ Ú·ÁÈ¿‰ˆÓ ¤ÊÙ·Ó·Ó ÛÙËÓ ÙÔ˘ÚÎÈ΋ ‰ÈÔ›ÎËÛË, Ë Û˘Ó‹ı˘ Ù·ÎÙÈ΋ ÙˆÓ ∆Ô‡ÚÎˆÓ ‹Ù·Ó Ó· ˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó ÔÌ‹ÚÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÂÈÊ·Ó›˜ ÙÔ˘ ÙfiÔ˘. ªÂÙ¿ ÙËÓ Ó›ÎË ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÛÙÔ §Â‚›‰È (14 ∞ÚÈÏ›Ô˘ 1821), ÙÔ˘˜ ¤ÚÈÍ·Ó ·Ï˘Ûfi‰ÂÙÔ˘˜ ÛÙÔ ÌÔ˘ÓÙÚÔ‡ÌÈ ÙÔ˘ ‰ÈÔÈÎËÙËÚ›Ô˘ ÛÂ Û˘Óı‹Î˜ ÎÔÏ¿Ûˆ˜, fiÔ˘ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ Â›¯·Ó ÊÚÈÎÙfi Ù¤ÏÔ˜ ÙÔÓ ∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ ÙÔ˘ 1821. ∞Ó¿ÌÂÛ· Û’ ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ¤ÁÈÓ·Ó Ì¿ÚÙ˘Ú˜ ˘¤Ú Ù˘ ¶·ÙÚ›‰Ô˜ ‹Ù·Ó Î·È Ô ∂›ÛÎÔÔ˜ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜ ÃÚ‡Û·ÓıÔ˜, Ô ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÂÙÚfiÌÂË ∞Ó·ÛÙ¿ÛÈÔ˜ Î·È Ô ·‰ÂÏÊfi˜ ÙÔ˘ ∫·Ó¤ÏÏÔ˘ ¢ÂÏËÁÈ¿ÓÓË £ÂÔ‰ˆÚ¿Î˘. ¶·Ú¿ Ù·‡Ù·, ÁÚ‹ÁÔÚ· ‰È·›ÛÙˆÛ·Ó ÔÈ ∆Ô‡ÚÎÔÈ Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜ fiÙÈ ÔÈ ¤ÓÔÏÔÈ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·ÏÔ› ¯ˆÚÈÎÔ›, ·ÏÏ¿ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ÂΛ Ù· ÔÏÂÌÈÎfiÙÂÚ· ÛÙÔȯ›· Ù˘ ·Ó·ÙÔÏÈ΋˜ ª¿Ó˘, Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· Ì ·Ú¯ËÁfi ÙÔÓ ¶È¤ÚÚÔ ª·ÁÁÈfiÚÔ °ÚËÁÔÚ¿ÎË, Ô˘ ÁÓÒÚÈ˙·Ó ÙË ÛÔ‚·ÚfiÙËÙ¿ ÙÔ˘, Î·È ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈÔ‡Ó È· fiÙÈ Ë ªÔÓÂÌ‚·Û›· ÙÂÏÔ‡Û ˘fi ÔÏÈÔÚΛ·.
∆Ô ÊÚÔ‡ÚÈÔ «∆Ô Î¿ÛÙÚÔ ‹Ù·Ó ·fi Ê˘ÛÈÎfi ÙÔ˘ Û›ÁÔ˘ÚÔ ÎÈ ·˙‡ÁˆÙÔ. √È ·ÓıÚÒÔÈ ÌfiÓÔ Ô˘ Ù’ ·ÔÙÂÏÂÈÒÛ·ÓÂ, ¯Ù›˙ÔÓÙ·˜ ‡ÚÁÔ˘˜ Î·È ÙÂȯȿ ÛÙȘ ÈÔ ·‰‡Ó·Ì˜ ÌÂÚȤ˜ ÙÔ˘», ηٿ ÙËÓ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ºÒÙË ∫fiÓÙÔÁÏÔ˘. §fiÁˆ ÏÔÈfiÓ Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ Î·È Ù¯ÓËÙ‹˜ ÙÔ˘ Ô¯˘ÚÒÛˆ˜ (˘ÂÚ‡„ËÏ· Ù›¯Ë, ÈÛ¯˘ÚÔ› ÚÔÌ·¯ÒÓ˜, ‡ÚÁÔÈ, ÛȉÂÚ¤ÓȘ ‡Ï˜), ‹Ù·Ó ·fiÚıËÙÔ Î·È Ô˘‰¤ÔÙ ηٷϋÊıËΠ̠ÙË ‰‡Ó·ÌË ÙˆÓ fiÏˆÓ (ÂÊfi‰Ô˘˜) ·ÏÏ¿ ·fi ÙËÓ Â›Ó· ηÙfiÈÓ Ì·ÎÚÔ¯ÚfiÓÈˆÓ ÔÏÈÔÚÎÈÒÓ. ∏ ηٿÏË„Ë ÊÚÔ˘Ú›ˆÓ ‹Ù·Ó ÙÔ ÈÔ ‰‡ÛÎÔÏÔ ÂÁ¯Â›ÚËÌ· ÁÈ· Ù· ·˘ÙÔÛ¯¤‰È· ÛÒÌ·Ù· ÙˆÓ Î·ÂÙ·Ó·›ˆÓ, ÂÂȉ‹ ‰ÂÓ Â›¯·Ó ÙÔ ··Ú·›ÙËÙÔ ˘ÚÔ‚ÔÏÈÎfi Ô‡Ù ›ڷ ·fi ·ÚfiÌÔȘ ηٷ‰ÚÔ̤˜. ∆Ô ÈÔ ÈÛ¯˘Úfi fiÏÔ ÏÔÈfiÓ ÙˆÓ ÔÏÈÔÚÎËÙÒÓ ‹Ù·Ó Ë Â›Ó· Î·È Ë ‰›„· ÙˆÓ ÔÏÈÔÚÎÔ˘Ì¤ÓˆÓ, ÁÈ’ ·˘Ùfi ¤ÏÂÁ·Ó fiÙÈ Ù· οÛÙÚ· Ù· ΢ÚȇÂÈ «Ô ∫·ÂÙ¿Ó æˆÌ¿˜». ¶ÚfiÛıÂÙÔ ÌÂÁ¿ÏÔ ÏÂÔÓ¤ÎÙËÌ· ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÏÈÔÚÎÔ‡ÌÂÓÔ˘˜ ‹Ù·Ó Ë ·ÊıÔÓ›· ÔÏÂÌÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡. ¶ÔÏÏ¿ Î·È ‚·ÚÈ¿ ˘ÚÔ‚fiÏ· ‹Ù·Ó ÂÁηÙÂÛÙË̤ӷ Û fiÏË ÙËÓ ÂÚ›ÌÂÙÚÔ (ÛÙÂÊ¿ÓË) ÙÔ˘ ÊÚÔ˘Ú›Ô˘. ∆fiÛË ‰Â ‹Ù·Ó Ë ·ÊıÔÓ›· ÙÔ˘ ÔÏÂÌÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡, ÒÛÙ ÔÈ ∆Ô‡ÚÎÔÈ Â›¯·Ó ˘fi ‰È·Ú΋ ηÓÔÓÈÔ‚ÔÏÈÛÌfi Î·È ÙÔ˘ÊÂÎÈÔ‚ÔÏÈÛÌfi ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓ˜. ŒÙÛÈ Î¿ı ¤ÊÔ‰Ô˜ ‹Ù·Ó ·‰‡Ó·ÙË. °È· ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓ˜, ·ÓÙ›ıÂÙ·, ÙÔ ÔÏÂÌÈÎfi ˘ÏÈÎfi ‹Ù·Ó ›‰Ô˜ ÂÓ ·Ó·ÚΛ·. ∆Ë ªÔÓÂÌ‚¿ÛÈ· ˘ÂÚ¿ÛÈ˙·Ó 1000 ¤ÌÂÈÚÔÈ Î·È ÁÂÓÓ·›ÔÈ Ì·¯ËÙ¤˜. ¢ÈÔÈÎËÙ‹˜ ÙÔ˘ ÊÚÔ˘Ú›Ô˘ ‹Ù·Ó Ô ªÔ˘ÛÙ·Ê¿Ì¢.
114
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
¶ÚÒÙË ¤ÍÔ‰Ô˜ ÔÏÈÔÚÎÔ˘Ì¤ÓˆÓ ∆Ô‡ÚÎˆÓ √È ∆Ô‡ÚÎÔÈ ‹Ú·Ó ÙËÓ ·fiÊ·ÛË Ó· οÓÔ˘Ó ¤ÍÔ‰Ô ÛÙȘ 28 ª·ÚÙ›Ô˘ ÁÈ· Ó· ÛÎÔÚ›ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ÔÏÈÔÚÎËÙ¤˜ ‹ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔ Ó· ηٷʤÚÔ˘Ó Ó· ÂÊԉȿÛÔ˘Ó ÙËÓ fiÏË Ì ÙÚÔʤ˜ Î·È Î˘Ú›ˆ˜ Ì ÛÙ¿ÚÈ, ÁÈ·Ù› ·˘Ù¿ Ô˘ ‰È¤ıÂÙ·Ó Â·ÚÎÔ‡Û·Ó ÂÚ›Ô˘ ÁÈ· ‰‡Ô Ì‹Ó˜. ∏ ·ÚÔ˘Û›· ÏfiÁˆ ı·Ï·ÛÛÔÙ·Ú·¯‹˜ ÛÙÔ ÏÈÌ¿ÓÈ ÂÓfi˜ ÙÔ˘ÚÎÈÎÔ‡ ÏÔ›Ô˘ ·fi ÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË, ÙÔ ÔÔ›Ô ÌÂÙ¤ÊÂÚ 200 ∆Ô˘Úης·ÓÔ‡˜ ÛÙËÓ ◊ÂÈÚÔ, ÁÈ· ÙÔÓ fiÏÂÌÔ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ·ÓÙ¿ÚÙË ∞Ï‹-¶·Û¿, ÂÓı¿ÚÚ˘Ó ÙÔ ÂÁ¯Â›ÚËÌ· Ù˘ ÂÍfi‰Ô˘. √È ∆Ô˘Úης·ÓÔ› ¤ÛÂ˘Û·Ó Ó· Û˘ÌÚ¿ÍÔ˘Ó Ì ÙÔ˘˜ ∆Ô‡ÚÎÔ˘˜ ÔÚÂÁfiÌÂÓÔÈ Ï·Ê˘Ú·ÁˆÁ›·. ™˘ÓÔÏÈο ÙÔ ÛÒÌ· Ô˘ ı· ÂȯÂÈÚÔ‡Û ÙËÓ ¤ÍÔ‰Ô ·Ó‹Ïı ÛÙÔ˘˜ 350 ¿ÓÙÚ˜. ŸÌˆ˜ Ù· Û¯¤‰È¿ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ¤ÍÔ‰Ô Â›¯·Ó Á›ÓÂÈ ÁÓˆÛÙ¿ ÛÙÔÓ ¶. ∫·ÏÔÁÂÚ¿ ·fi ÙÔÓ ¤ÌÈÛÙfi ÙÔ˘ πÌÚ·‹Ì µÂÏÔ‡ÎÌ·ÛË, ÚfiÎÚÈÙÔ ÙˆÓ ∆Ô‡ÚΈÓ. √ ∫·ÏÔÁÂÚ¿˜ ¤Û¢Û ӷ ÂȉÔÔÈ‹ÛÂÈ ÙÔÓ ·Ú¯ËÁfi ÙˆÓ ÔÏÈÔÚÎËÙÈÎÒÓ ÛÙÚ·ÙÂ˘Ì¿ÙˆÓ. √È ∆Ô‡ÚÎÔÈ, ÙÂÏÈο, ËÙÙ‹ıËÎ·Ó ÛÙȘ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂȘ Ô˘ ¤ÁÈÓ·Ó ÛÙË ™˘ÎÈ¿, ÛÙÔ ºÔÈÓ›ÎÈ Î·È ÛÙÔÓ ÕÁÈÔ ¡ÈÎfiÏ·Ô, fiÔ˘ ›¯·Ó ͯ˘ı› ÌÂÙ¿ ÙËÓ ¤ÍÔ‰fi ÙÔ˘˜ ·fi ÙÔ ÊÚÔ‡ÚÈÔ, ÁÈ· Ï·Ê˘Ú·ÁˆÁ›· ΢ڛˆ˜ ÙÚÔÊÒÓ. ™Â fiϘ ÙȘ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ÛÎÔÙÒıËÎ·Ó Û˘ÓÔÏÈο 37 ∆Ô‡ÚÎÔÈ Î·È 7 ŒÏÏËÓ˜. ªÂٷ͇ ÙˆÓ ÚÒÙˆÓ ËÚˆÈÎÒÓ ÓÂÎÚÒÓ Ù˘ ∂·Ó¿ÛÙ·Û˘ Û˘ÁηٷϤÁÂÙ·È Ô °. ∫·ÏÔÁÂÚ¿˜ ·fi ÙËÓ ∂ϛη Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜, Ô˘ ¤ÂÛ ̷¯fiÌÂÓÔ˜ ÚÔ ÙÔ˘ ºÔÈÓÈΛԢ ÛÙȘ 29 ª·ÚÙ›Ô˘ 1821.
∂Ó›Û¯˘ÛË ÙÔ˘ ÔÏÈÔÚÎËÙÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ¤‰Ô˘ – ∏ ¢ÏÔÁ›· ÙˆÓ fiÏˆÓ ªÂÙ¿ ÙËÓ ÚÒÙË ·˘Ù‹ Ó›ÎË ÙˆÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙÒÓ, Ô˘ ›¯Â ‰È·Û·ÏÈÛı› ÛÙËÓ Â˘Ú‡ÙÂÚË ÂÚÈÔ¯‹, ÚÔÛ‹Ïı·Ó ÛÙÔ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô Î·È fiÛÔÈ Â›¯·Ó ηı˘ÛÙÂÚ‹ÛÂÈ Ì¤¯ÚÈ ÂΛÓË ÙË ÛÙÈÁÌ‹. ∂ÓÈÛ¯‡ÛÂȘ ‹Úı·Ó Î·È ·fi ÙÔ §ÂˆÓ›‰È Ì ÙÔÓ ªÈ¯·Ï¿ÎË ‹ ª·ÓˆÏ¿ÎË, ·fi ÙËÓ ∫·ÛÙ·ÓÈ¿ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ Ì ÙÔÓ °ÎÈfiÚ·, ·fi ÙÔÓ ÕÁÈÔ ∫ÔÛÌ¿ Ì ÙÔÓ ¢Ú·ÓÈ¿. ∞ÚÁfiÙÂÚ· ÚÔÛÙ¤ıËΠÛÒÌ· ∫ÚËÙÒÓ Ì ÙÔÓ ∫Ô˘Ì‹, Ô ÔÔ›Ô˜ ›¯Â ÁÚ·ÌÌ·Ù¤· ÙÔ˘ ÙÔÓ ∫˘ÚÈ¿ÎÔ µÂÓÈ˙¤ÏÔ (·Ù¤Ú· ÙÔ˘ ∂Ï¢ıÂÚ›Ô˘ µÂÓÈ˙¤ÏÔ˘), ηıÒ˜ Î·È ∫˘ı‹ÚÈÔÈ. ∏ Û˘ÓÔÏÈ΋ ‰‡Ó·ÌË ÙˆÓ ÔÏÈÔÚÎËÙÈÎÒÓ ÛˆÌ¿ÙˆÓ ·ÓÂÚ¯fiÙ·Ó Û 1.500 ¿Ó‰Ú˜. ªÈ·˜ Î·È ÙÔ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô Â›¯Â ÔÏÔÎÏËÚˆı›, ‰ÂÓ ¤ÏÂÈÂ, ÁÈ· ÙËÓ ÒÚ·, ·Ú¿ Ë Â˘ÏÔÁ›· ÙˆÓ fiÏˆÓ ÁÈ· Ó’ ·Ú¯›ÛÂÈ Î·È Â›ÛËÌ· Ë ¶ÔÏÈÔÚΛ·. ∆Ë ‰ÔÍÔÏÔÁ›· Ù¤ÏÂÛÂ Ô ∂›ÛÎÔÔ˜ ŒÏÔ˘˜ ÕÓıÈÌÔ˜ ™Î·ÏÈÛÙ‹Ú˘, ÁÈ·Ù› Ô ÃÚ‡Û·ÓıÔ˜ ·fi ÙȘ 5 ª·ÚÙ›Ô˘ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙËÓ ∆ÚÈÔÏÈÙÛ¿ ÚÔÊ˘Ï·ÎÈṲ̂ÓÔ˜ ÛÙÔ ÙÔ˘ÚÎÈÎfi ‰ÈÔÈÎËÙ‹ÚÈÔ. °ÂÓÈÎfi˜ ·Ú¯ËÁfi˜ ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÔ¤‰Ô˘ ·Ó·ÎËÚ‡¯ÙËÎÂ Ô ¶È¤ÚÚÔ˜ ª·ÁÁÈfiÚÔ˜ °ÚËÁÔÚ¿Î˘, Ô ÔÔ›Ô˜ Ì ÙÔ ¿‰ÔÏÔ ·ÁˆÓÈÛÙÈÎfi ÙÔ˘ Ó‡̷ ·ÛÎÔ‡Û ÂÈÚÚÔ‹ Î·È Î‡ÚÔ˜ ÛÙËÓ ÂÚÈʤÚÂÈ·, ηÈ, Ô ÔÔ›Ô˜, ›¯Â ˘ËÚÂÙ‹ÛÂÈ Ù·Á̷ٿگ˘ (ª·ÁÁÈfiÚÔ˜) ÛÙÔ Á·ÏÏÈÎfi ÛÙÚ·Ùfi, ·ÊÔ‡ ÚÒÙ· Âηȉ‡ÙËΠÛÙÚ·ÙȈÙÈο ÛÙÔ ÚˆÛÈÎfi ÛÙÚ·Ùfi ηÈ
¶√§π√ƒ∫π∞ ∫∞π A¶∂§∂À£∂ƒø™∏ ∆∏™ M√¡∂ªµ∞™π∞™
115
¤Ï·‚ ·fi ÙËÓ ∞ÈηÙÂÚ›ÓË µ′, Ì ‰È¿Ù·ÁÌ¿ Ù˘, ÙÔ ‚·ıÌfi ·˘Ùfi. ◊Ù·Ó Ì˘Ë̤ÓÔ˜ ÛÙË ºÈÏÈ΋ ∂Ù·ÈÚ›· ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÚÒÙˆÓ Î·Ù¿ ÙÔ ¤ÙÔ˜ 1819. ∞fi ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ ª¿ÚÙË 1821, ›¯Â ·Ú¯›ÛÂÈ ÙË ÛÙÚ·ÙÔÏÔÁ›· ÂÓfiψÓ, ¤¯ÔÓÙ·˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· ÂÈΛÌÂÓË Â·Ó¿ÛÙ·ÛË.
£·Ï¿ÛÛÈÔ˜ ·ÔÎÏÂÈÛÌfi˜ Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜ ™ÙȘ 5 ∞ÚÈÏ›Ô˘ η٤ÏÂ˘Û·Ó ÂÙ¿ ÛÂÙÛÈÒÙÈη ÏÔ›· Î·È ·¤ÎÏÂÈÛ·Ó ÙËÓ ÌÔÓÂÌ‚·Û›· Î·È ·fi ÙË ı¿Ï·ÛÛ·. ª·˙› ÙÔ˘˜ ¤ÊÂÚ·Ó Î·È ÔχÙÈÌ· ÂÊfi‰È· (ÔÏÂÌÔÊfi‰È· Î·È ÙÚÔʤ˜) ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÏÈÔÚÎËÙ¤˜. √È ŒÏÏËÓ˜ Ó·˘ÙÈÎÔ› ‹Ù·Ó fi¯È ÌfiÓÔ ¿ÊÔ‚ÔÈ ı·Ï·ÛÛÔÌ¿¯ÔÈ ·ÏÏ¿ Î·È ¤ÌÂÈÚÔÈ ÔÏÂÌÈÛÙ¤˜, ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙˆÓ ÂÈΛӉ˘ÓˆÓ Û˘ÓıËÎÒÓ Ó·˘ÛÈÏÔ˝·˜. ∆· ÏÔ›·, ÂÌÔÚÈο, ‹Ù·Ó ÂÍÔÏÈṲ̂ӷ Ì ÙËÏ‚fiÏ·. ∞Ú¯ËÁfi˜ Ù˘ ÌÔ›Ú·˜ ‹Ù·Ó Ô Î˘‚ÂÚÓ‹Ù˘ ÙÔ˘ ÏÔ›Ô˘ «™√§ø¡» °ÂÒÚÁÈÔ˜ ¶¿ÓÔ˘, ÊÈÏÈÎfi˜, ‰ÂÈÓfi˜ ı·Ï·ÛÛÔÌ¿¯Ô˜, Û˘ÓÂÙfi˜ Î·È ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ·ÙÚÈÒÙ˘. ∞ӤϷ‚ ̿ÏÈÛÙ· Î·È ‰È·Ú·ÁÌ·Ù¢ÙÈ΋ ‰Ú¿ÛË ÁÈ· ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ MÔÓÂÌ‚·Û›·˜, ¯ˆÚ›˜ fï˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·, ÁÈ·Ù› ÔÈ ∆Ô‡ÚÎÔÈ ‹Ù·Ó ‰¤ÛÌÈÔÈ ÙˆÓ ÂÏ›‰ˆÓ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔÓ Î·Ù¿ÏÔ˘ Ù˘ ∞ÚÌ¿‰·˜ Î·È ÙËÓ Î¿ıÔ‰Ô ÙˆÓ ·Û¿‰ˆÓ. √È ™ÂÙÛÈÒÙ˜ Û’ fiÏÔ ÙÔ ‰È¿ÛÙËÌ· Ù˘ ÔÏÈÔÚΛ·˜ Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜, ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ·Ó ÔχÏ¢ڷ Ù· ÔÏÈÔÚÎËÙÈο ÛÙÚ·Ù‡̷ٷ Ù˘ ÍËÚ¿˜. ¢È¤ıÂÛ·Ó Ù· ˘ÚÔ‚fiÏ· ÙÔ˘˜, Ù· ÔÔ›· ÂÁη٤ÛÙËÛ·Ó Û ηٿÏÏËϘ ı¤ÛÂȘ Ù˘ ÔÏÈÔÚÎËÙÈ΋˜ ÁÚ·ÌÌ‹˜ Ù˘ ÍËÚ¿˜, Î·È Ì·˙› Ì ÙÔ˘˜ §ÂˆÓȉ›˜, ηٿ ÙȘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ¤˜ ÙÔ˘˜, ÙÚÔÊÔ‰ÔÙÔ‡Û·Ó ÙȘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÍËÚ¿˜ Ì ÔÏÂÌÔÊfi‰È· Î·È ÙÚÔʤ˜. ¢ÈÂÓÂÚÁÔ‡Û·Ó Â›Û˘ ı·Ï¿ÛÛȘ ÂÚÈÔϛ˜ Ì ÌÈÎÚ¿ ÛοÊË ÛÙË ÂÚÈÔ¯‹ ÂÚ› ÙË ªÔÓÂÌ‚·Û›·. ŒÙÛÈ Ë ÔÏÈÔÚΛ· ¤ÁÈÓÂ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎfiÙÂÚË, ÛÙÂÓfiÙÂÚË Î·È Ï‹Ú˘.
¡·˘ÙÈ΋ ÂÈÙ˘¯›· ÛÙË ª‹ÏÔ ™ÙȘ 8 ∞ÚÈÏ›Ô˘, fï˜, ÌÈ· ÌÔ›Ú· ÛÂÙÛȈÙÈÎÒÓ ÏÔ›ˆÓ, ˘fi ÙËÓ ·Ú¯ËÁ›· ÙÔ˘ °ÂˆÚÁ›Ô˘ ¶¿ÓÔ˘, ¤ÏÂ˘Û·Ó ÛÙË ª‹ÏÔ fiÔ˘ ·Ó·Ù›Ó·Í·Ó ¤Ó· ÙÔ˘ÚÎÈÎfi ÏÔ›Ô Î·È Î·Ù¤Ï·‚·Ó ¤Ó· ¿ÏÏÔ ÙÔ ÔÔ›Ô Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÙÔ ÏÈÌ¿ÓÈ Ù˘ ∂ȉ·‡ÚÔ˘ §ÈÌËÚ¿˜ 1 (¶·ÏÈ¿ ªÔÓÔ‚·Û›·) . ∆·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË Ù˘ ∞ÚÌ¿‰·˜ Ô˘ ‚Á‹Î ·fi Ù· ™ÙÂÓ¿, ·Ó·ÎÏ‹ıËÎ·Ó Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÛÂÙÛÈÒÙÈη ÏÔ›· Ù˘ Ó·˘ÙÈ΋˜ ÌÔ›Ú·˜ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜. ŒÙÛÈ ¤ÌÂÈÓ·Ó ÁÈ· ÙË Û˘Ó¤¯ÈÛË ÙÔ˘ ·ÔÎÏÂÈÛÌÔ‡ Ù· ÏÔ›· ÙÔ˘ °. ¶¿ÓÔ˘, ÙÔ˘ ∏Ï›· £ÂÚÌËÛÈÒÙË, ÙÔ˘ °. ∫Ï›ÛÛ·, ¤Ó· ˘ÚÔÏÈÎfi ÙÔ˘ ¢ËÌ‹ÙÚË °Ô˘‰‹ Î·È ÙÔ ÂÍÔÏÈṲ̂ÓÔ ÈÛÙÈÔÊfiÚÔ ÙÔ˘ ¶·Ó·ÁÈÒÙË ª·˘ÚÔÌ¿ÙË-µÔ˘˙Ô˘Ó·Ú¿ ·fi ÙÔ °‡ıÂÈÔ. ∆ÒÚ· Ô˘ ÚÔÛÙ¤ıËÎÂ Ë ı·Ï¿ÛÛÈ· ÔÏÈÔÚΛ·, ›ÛıËÎ·Ó ÔÚÈÛÙÈο ÔÈ ∆Ô‡ÚÎÔÈ ÁÈ· ÙËÓ ÛÔ‚·ÚfiÙËÙ· Ù˘ ·ӷÛÙ¿Ûˆ˜.
1.
AÓ··Ú¿ÛÙ·ÛË ÙˆÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ ·˘ÙÒÓ Á›ÓÂÙ·È ÛÙÔ ÏÈÌ¿ÓÈ ÙÔ˘ οÛÙÚÔ˘ ·fi ÙÔ ¤ÙÔ˜ 2003.
116
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
¢Â‡ÙÂÚË ¤ÍÔ‰Ô˜ ÔÏÈÔÚÎÔ˘Ì¤ÓˆÓ ∆Ô‡ÚÎˆÓ ŒÍÔ‰Ô ı· ÂȯÂÈÚÔ‡Û·Ó Î·È ¿ÏÈ ÔÈ ÙÔÏÌËÚfiÙÂÚÔÈ Î·È ÈηÓfiÙÂÚÔÈ ∆Ô‡ÚÎÔÈ, 172 ÛÙÔÓ ·ÚÈıÌfi, ÂÈ‚·›ÓÔÓÙ·˜ Û ÌÈ· ÁÔϤÙÙ·, ÙË Ó‡¯Ù· Ù˘ 17˘ ÚÔ˜ ÙË 18Ë ª·˝Ô˘. ™ÎÔfi˜ ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó Ë ÂÍÔÈÎÔÓfiÌËÛË ÙÚÔÊÒÓ, ÒÛÙ ӷ ·Ú·Ù·ı› Ë ·ÓÙÔ¯‹ ÙÔ˘˜, ·Ó·Ì¤ÓÔÓÙ·˜ ‚Ô‹ıÂÈ·, ‹ Î·È Ë ·ÈÊÓȉȷÛÙÈ΋ ÚÔÛ‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ ÛÙÚ·Ùfi‰Ԣ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Ì ÙËÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË ÙˆÓ ‚ÔÏÒÓ ÙÔ˘ ÊÚÔ˘Ú›Ô˘ Î·È Ó· χÛÔ˘Ó ¤ÙÛÈ ÙËÓ ÔÏÈÔÚΛ·. ª¿ÏÈÛÙ· ÏËÚÔÊÔÚ‹ıËÎ·Ó fiÙÈ Ô ∫¯·ÁÈ¿Ì¢, Ô˘ ̋Π‹‰Ë ıÚÈ·Ì‚Â˘ÙÈο ÛÙË ∆ÚÈÔÏÈÙÛ¿, ÂÛÎfi¢ ӷ ÂÎÛÙÚ·Ù‡ÛÂÈ, ‰È¿ Ù˘ ·گ›·˜ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ¶¤ÙÚÔ˘, ÛÙȘ ·گ›Â˜ ª˘ÛÙÚ¿ Î.Ï., Î·È ‰È¿ ÙˆÓ ·Ú·Ï›ˆÓ ÏÂËÏ·ÙÒÓÙ·˜ Ó· χÛÂÈ ÙËÓ ÔÏÈÔÚΛ· ÙÔ˘ ÊÚÔ˘Ú›Ô˘ Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜ Î·È ÙÔ˘ ¡·˘Ï›Ô˘. ¢ÂÓ ÁÓÒÚÈ˙·Ó, ÂÓÙˆÌÂٷ͇, ÙË ÓÈÎËÊfiÚ· Ì¿¯Ë ÁÈ· ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓ˜ ÛÙÔ µ·ÏÙ¤ÙÛÈ (12-13 ª·˝Ô˘). ªÂ ÙË Ì¿¯Ë ·˘Ù‹ ηıÒ˜ Î·È Ì ÙË Ì¿¯Ë ÛÙ· ¢ÔÏÈ·Ó¿ (ÛÙȘ 18 ª·˝Ô˘) ÂÎÌˉÂÓ›ÛÙËÎÂ Ô ∫¯·ÁÈ¿Ì¢ Î·È ÂÍ·ÛÊ·Ï›ÛÙËΠԢÛÈ·ÛÙÈο Ë Î˘ÚÈ·Ú¯›· Ù˘ ∫ÂÓÙÚÈ΋˜ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘, ÛÙ·ıÂÚÔÔÈ‹ıËΠÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÙÔ Ì¤ÙˆÔ ÛÙÔ ªÔÚÈ¿ Î·È Û˘ÓÙËÚ‹ıËΠÙÔ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎfi Ó‡̷. ™ÙËÓ ∂ÚÂÛÛfi, Ï›ÁÔ ·ÚÁfiÙÂÚ· (27 ª·˝Ô˘), ı· ·Ó·ÎÔ› Î·È Ë ÔÚÌ‹ Ù˘ ∞ÚÌ¿‰·˜, Ì ÙËÓ ˘ÚfiÏËÛË ·fi ÙÔÓ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ ¶··ÓÈÎÔÏ‹ ÂÓfi˜ ÙÔ˘ÚÎÈÎÔ‡ ‰›ÎÚÔÙÔ˘. ∫·Ù¿ ÙËÓ ¤ÍÔ‰Ô ÏÔÈfiÓ ÙˆÓ ∆Ô‡ÚÎˆÓ Î·È fiÙ·Ó Ï¤ÔÓ ·Ô‚È‚¿˙ÔÓÙ·Ó ÛÙËÓ ÍËÚ¿, ‰¤¯ÙËÎ·Ó Î·ÓÔÓÈÔ‚ÔÏÈÛÌÔ‡˜ ÙˆÓ ÏÔ›ˆÓ. ∫·Ù¿ÊÂÚ·Ó fï˜ Ó· ‰È·Ê‡ÁÔ˘Ó ÛÙ· ÔÚÂÈÓ¿. √È Î·ÓÔÓÈÔ‚ÔÏÈÛÌÔ› ¤‰ˆÛ·Ó Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÙÔ ¤Ó·˘ÛÌ· Ù˘ ηٷ‰›ˆÍ‹˜ ÙÔ˘˜ ·fi ÙÔ ·fiÛ·ÛÌ· ÙÔ˘ ∞ÓÙˆÓ›Ô˘ ¶¿ÓÔ˙·, ÙÔ ÔÔ›Ô Â›¯Â ‹‰Ë Û˘ÁÎÚÔÙËı› ÁÈ· ÙÔ ÛÎÔfi ·˘Ùfi. °È·Ù› ›¯Â Á›ÓÂÈ ¤ÁηÈÚ· ÁÓˆÛÙ‹ Î·È ·˘Ù‹ Ë ¤ÍÔ‰Ô˜ ÛÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓ˜ ÙfiÛÔ ·fi ÙÔÓ ˘·ÈÓÈÁÌfi ÙÔ˘ Â͈ÌfiÙË ™›ı· fiÛÔ Î·È ·fi ÌÈ· ∂ÏÏËÓ›‰· ÁÂÚfiÓÙÈÛÛ·, ÙËÓ ÔÔ›· ›¯Â ÛÙ›ÏÂÈ Ô ¶. ∫·ÏÔÁÂÚ¿˜. ™ÙÔ ¯ˆÚÈfi °¤Ú·Î· ÙÔ˘˜ ÙÔÏÌËٛ˜ ∆Ô‡ÚÎÔ˘˜ (ÂΛÓÔ˘˜ Ô˘ ‰ÂÓ ·ÓÙÈÛÙ¿ıËηÓ) ·Ó¤ÌÂÓÂ Ë ·È¯Ì·ÏˆÛ›·. ◊Ù·Ó fiÌËÚÔÈ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·È ·ÓÙ›‚·ÚÔ ÛÙËÓ ÔÌËÚ›· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ∆Ô‡ÚÎÔ˘˜.
¢È·Ú·ÁÌ·Ù‡ÛÂȘ ÁÈ· ·Ú¿‰ÔÛË ∏ ›ӷ Ì¿ÛÙÈ˙ ÙÔ˘˜ ÔÏÈÔÚÎÔ‡ÌÂÓÔ˘˜. ∞ÏÏ¿ Î·È ÛÙÔ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÔÙ¤ ‰ÂÓ Â·ÚÎÔ‡Û·Ó Ù· ÙÚfiÊÈÌ·, Ô‡Ù ٷ ÔÏÂÌÔÊfi‰È·, ‰ÈfiÙÈ Ë ∂ÈÌÂÏËÙ›· ¯ÒÏ·ÈÓÂ Û˘Ó¯Ҙ. ™ÙËÓ ∫¿Ùˆ ¶fiÏË ÔÈ ¤ÁÎÏÂÈÛÙÔÈ ÂÚÈ‹Ïı·Ó Û ÙÚ·ÁÈ΋ ηٿÛÙ·ÛË, fiÙ·Ó ÔÈ ·Á¿‰Â˜ ·Ú¤Ï·‚·Ó fi,ÙÈ ÙÚfiÊÈÌÔ ˘‹Ú¯Â ·ÎfiÌË, Î·È Ì ÙȘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȤ˜ ÙÔ˘˜ ·Ó¤‚ËÎ·Ó ÛÙÔ ·fiÚıËÙÔ ÊÚÔ‡ÚÈÔ. √È ∆Ô‡ÚÎÔÈ Ù˘ fiÏ˘ (fi¯È ÔÈ ·Á¿‰Â˜ Ù˘ ·ÎÚfiÔÏ˘) ·ÔÊ¿ÛÈÛ·Ó Ó· ·Ú·‰ÔıÔ‡Ó. ∞Ó¿ıÂÛ·Ó ÛÙÔÓ ·Ú¯ËÁfi ÙÔ˘˜ πÌÚ·‹Ì µÂÏÔ‡ÎÌ·ÛË Ó· ¤ÏıÂÈ ÛÂ Û˘Ìʈӛ· Ì ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓ˜ ÚÔÎÚ›ÙÔ˘˜ Ù˘ fiÏ˘, ¶·Ó·ÁȈٿÎË ∫·ÏÔÁÂÚ¿ Î·È ÃÚ‹ÛÙÔ π·ÙÚfiÔ˘ÏÔ, ÚÔ˜ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛË Ù˘ ˙ˆ‹˜ Î·È Ù˘ ÙÈÌ‹˜ ÙÔ˘˜ ·fi ·ÓÙÂΉÈ΋ÛÂȘ ÙˆÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙÒÓ fiÙ·Ó ı· ¤Ì·ÈÓ·Ó ÛÙË ªÔÓÂÌ‚·-
¶√§π√ƒ∫π∞ ∫∞π A¶∂§∂À£∂ƒø™∏ ∆∏™ M√¡∂ªµ∞™π∞™
117
Û›·. ∞ÏÏ¿ Î·È ÔÈ ŒÏÏËÓ˜ ¤ÁÎÏÂÈÛÙÔÈ ı· ·¤Ê¢Á·Ó οı ΛӉ˘ÓÔ Ô˘ ı· ÚÔÂÚ¯fiÙ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ∆Ô‡ÚÎÔ˘˜, ·Ó ·Ú·ÙÂÈÓfiÙ·Ó Ë ÔÏÈÔÚΛ·. ∏ ¶ÚÂۂ›· ÙˆÓ ∆Ô‡ÚÎˆÓ ‹Ú ÙËÓ ·¿ÓÙËÛË ·fi ÙÔ˘˜ ·Ú¯ËÁÔ‡˜ ÙˆÓ ÔÏÈÔÚÎËÙÈÎÒÓ ÛˆÌ¿ÙˆÓ «‹ fiÏË Ë ªÔÓÂÌ‚·Û›· ‹ Ù›ÔÙ». ™ÙȘ 9 πÔ˘Ó›Ô˘ Ô ¶¤ÙÚÔ˜ ª·˘ÚÔÌȯ¿Ï˘, ¶Úfi‰ÚÔ˜ Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓËÛȷ΋˜ °ÂÚÔ˘Û›·˜, ÎÚ›ÓÔÓÙ·˜ ÙËÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÙˆÓ ÔÏÈÔÚÎÔ˘Ì¤ÓˆÓ ÚfiÛÊÔÚË, ·Ë‡ı˘Ó ¤ÁÁÚ·ÊÔ ÁÈ· ·Ú¿‰ÔÛË ˘fi fiÚÔ˘˜, fiÙÈ Î·Ó¤Ó· ΛӉ˘ÓÔ ‰ÂÓ ‰È·ÙÚ¤¯ÂÈ Ë ˙ˆ‹, Ë ÙÈÌ‹ Î·È Ë ÎÈÓËÙ‹ ÂÚÈÔ˘Û›· ÙÔ˘˜. ª¿ÏÈÛÙ·, ÚÔ˜ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛË ·˘ÙÒÓ, ı· ÂÚ¯fiÙ·Ó Ô ›‰ÈÔ˜ ÛÙË ªÔÓÂÌ‚·Û›·. √È ·Á¿‰Â˜ fï˜ ·¿ÓÙËÛ·Ó fiÙÈ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ÂÌÈÛÙÔÛ‡ÓË ÛÙÔ˘˜ ·Ú¯ËÁÔ‡˜ ÙˆÓ ÂÓfiÏˆÓ Ô‡Ù ÛÙË °ÂÚÔ˘Û›·. ∫·Ù¿ ·Ú¿‰ÔÍÔ ÙÚfiÔ, ÏÔÈfiÓ, Ë Â·Ó·ÛÙ·ÙÈ΋ ÂÍÔ˘Û›· (°ÂÚÔ˘Û›· - ¢. À„ËÏ¿ÓÙ˘) ›¯Â ÙÂı› ÛÙË ‰È¿ÎÚÈÛË ÙˆÓ ÔÏÈÔÚÎÔ˘Ì¤ÓˆÓ ∆Ô‡ÚΈÓ: Û fiÔÈÔÓ ı· ·Ú·‰›‰ÔÓÙ·Ó, ·˘Ùfi˜ ı· ›¯Â Î·È ÙÔ ˘„ËÏfiÙÂÚÔ Î‡ÚÔ˜. √È ÔÏÈÔÚÎË̤ÓÔÈ Â›¯·Ó ÔÏÏÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜ Ó· ·Ú·‰ÔıÔ‡Ó Û ÌÈ· ͤÓË ·ÓÙÈÚÔۈ›· (ÙÔ˘ ¢. À„ËÏ¿ÓÙË) ·Ú¿ ÛÙÔ˘˜ ÂÓÙÔ›Ô˘˜. √È ∆Ô‡ÚÎÔÈ Ù˘ ∫¿Ùˆ ¶fiÏ˘ ‹Ù·Ó ‰¤ÛÌÈÔÈ ·ÎfiÌË ÙˆÓ ·Á¿‰ˆÓ Î·È ‰ÂÓ ·Ó¤Ï·‚·Ó η̛· ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›·. ∏ ÔÏÈÔÚΛ· ÌÂÙ¿ ·fi ·˘Ùfi ÎÈÓ‰‡Ó¢ ӷ ‰È·Ï˘ı›. ∆· ÛÂÙÛÈÒÙÈη ÏÔ›· ÂÙÔÈÌ¿˙ÔÓÙ·Ó Ó· ·ÔχÛÔ˘Ó. ¢˘ÛÙ˘¯Ò˜, ÔÈ ŒÏÏËÓ˜ ›¯·Ó ÎÔ˘Ú·ÛÙ› ηÈ, ÙÔ ¯ÂÈÚfiÙÂÚÔ fiψÓ, ‰È·ÊˆÓÔ‡Û·Ó. ∫È fï˜ ‹Ù·Ó ÌÂÁ¿ÏË ÂıÓÈ΋ ·Ó¿ÁÎË Ó· ÎÚ·ÙËı› Ë ÔÏÈÔÚΛ· Ï›ÁÔ ·ÎfiÌË, ‰ÈfiÙÈ Ë ÙÔ˘ÚÎÈ΋ ÊÚÔ˘Ú¿ ı· ·Ú·‰ÈÓfiÙ·Ó.
√ ∫·ÓÙ·ÎÔ˘˙ËÓfi˜ ÛÙË ªÔÓÂÌ‚·Û›· – ¡¤Â˜ ‰È·Ú·ÁÌ·Ù‡ÛÂȘ ™ÙȘ 20 πÔ˘Ó›Ô˘ ÔÈ ∆Ô‡ÚÎÔÈ ÚfiÎÚÈÙÔÈ Ù˘ ∫¿Ùˆ ¶fiÏ˘ Ì ڈÙÔ‚Ô˘Ï›· ÙÔ˘ πÌÚ·‹Ì ªÔ˘ÏÔ‡ÎÌ·ÛË ¤ÛÙÂÈÏ·Ó ÚÂۂ›· ÛÙÔÓ ¢. À„ËÏ¿ÓÙË (Ô ÔÔ›Ô˜ ı· ÌÂÙ·‚› ÛÙȘ 21 πÔ˘Ó›Ô˘ ·fi ÙËÓ ⁄‰Ú· ÛÙÔ ÔÏÈÔÚÎËÙÈÎfi ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô ÙˆÓ µÂÚ‚·›ÓˆÓ) ÚÔÙ›ÓÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘ ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ fiÏ˘. √ À„ËÏ¿ÓÙ˘, ˆ˜ ÏËÚÂÍÔ‡ÛÈÔ˜ ÙÔ˘ °ÂÓÈÎÔ‡ ∂ÈÙÚfiÔ˘ Ù˘ ∞Ú¯‹˜, ÂÓ¤Ó ÛÙÔ˘˜ ∆Ô‡ÚÎÔ˘˜ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ÂÌÈÛÙÔÛ‡ÓË Î·È ıˆÚÔ‡Û·Ó fiÙÈ ‰È¤ıÂÙ ˘„ËÏfiÙÂÚÔ Î‡ÚÔ˜. √ À„ËÏ¿ÓÙ˘ ·¤ÛÙÂÈÏ ÛÙË ªÔÓÂÌ‚·Û›· ÙÔ Û‡Ì‚Ô˘Ïfi ÙÔ˘ ∞ϤͷӉÚÔ ∫·ÓÙ·ÎÔ˘˙ËÓfi ÌÂ Û˘Óԉ›· ÂηÙfi Ì·¯ËÙÒÓ. √ ∫·ÓÙ·ÎÔ˘˙ËÓfi˜ ı· ¯ÂÈÚÈ˙fiÙ·Ó ÙȘ ‰È·Ú·ÁÌ·Ù‡ÛÂȘ Ù˘ ·Ú¿‰ÔÛ˘ Ì ‚¿ÛË ÙȘ Ô‰ËÁ›Â˜ Ô˘ ÙÔ˘ ›¯Â ‰ÒÛÂÈ Ô À„ËÏ¿ÓÙ˘. ªÂٷ͇ ·˘ÙÒÓ ‹Ù·Ó Î·È ÔÈ ÂÍ‹˜: «1) £· ·Ú·‰ÒÛÔ˘Ó ÔÈ ∆Ô‡ÚÎÔÈ ÂÓ ÔÓfiÌ·ÙÈ ÙÔ˘ ÏËÚÂÍÔ˘Û›Ô˘ ·Ú¯ËÁÔ‡ ¶Ú›ÁÎËÔ˜ ¢ËÌËÙÚ›Ô˘ À„ËÏ¿ÓÙË ÙÔ ÊÚÔ‡ÚÈÔÓ Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜ Ì fiÏ· Ù· fiÏ· Î·È ÔÏÂÌÈο ÂÊfi‰È· ˆ˜ Î·È ÙÔÓ ·ÙÔÌÈÎfiÓ ·˘ÙÒÓ ÔÏÈÛÌfi ÙˆÓ. 2) ∏ ˙ˆ‹, Ë ÙÈÌ‹ Î·È Ë ÎÈÓËÙ‹ ÂÚÈÔ˘Û›· Î·È Ë ıÚËÛΛ· ·˘ÙÒÓ ı· Â›Ó·È Û‚·ÛÙ‹ Î·È ÂÍ·ÛÊ·ÏÈṲ̂ÓË. 3) ¡· ˘ÔÛ¯Âı› (Ô ∫·ÓÙ·ÎÔ˘˙ËÓfi˜) ÂΠ̤ÚÔ˘˜ ÙÔ˘ À„ËÏ¿ÓÙË ÙÈÌ¿˜ Î·È ¯ÚËÌ·ÙÈο˜ ·ÌÔÈ‚¿˜ ÂȘ ÙÔ˘˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙ·˜. 4) ¡· Ê˘Ï¿ÍÔ˘Ó ÙËÓ fiÏÈÓ ·fi ·Ú·Á¿˜. 5) ¡· ÛÙ·ÏÔ‡Ó ÛÙ· µ¤Ú‚·ÈÓ· fiÛ· fiÏ· Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ. øÛ·‡Ùˆ˜ ˘Ú›ÚȘ Î·È ‚fiÌ‚·È. 6) ¡· ·Ó·‰ÈÔÚÁ·ÓÒÛÂÈ ·Ì˘ÓÙÈÎÒ˜ ÙÔ ÊÚÔ‡ÚÈÔ Î·È Ó· ÚÔÙ›ÓÂÈ ‰ÈÔÈÎËÙ‹Ó ·˘ÙÔ‡ ÙÔÓ Î·Ù·ÏÏËÏfiÙÂÚÔÓ. ªÂÙ¿ ÙËÓ ·Ó·¯ÒÚËÛ›Ó ÙÔ˘ ÂΛıÂÓ Ó· ‰ÈÔÚ›ÛÂÈ ÊÚÔ‡Ú·Ú¯ÔÓ».
118
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
¢È·ÊˆÓ›Â˜ ÛÙÔ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô ™ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎ·Ó ‰È·ÊˆÓ›Â˜. ¶ÔÏÏÔ› ·Ú¯ËÁÔ› ÔÏÈÔÚÎËÙÈÎÒÓ ÛˆÌ¿ÙˆÓ Â›¯·Ó ˘ÔÛ¯Âı› ÛÙÔ˘˜ ¿Ó‰Ú˜ ÙÔ˘˜ ÏËڈ̋ ·fi Ù· Ï¿Ê˘Ú· Î·È ›Â˙·Ó Ó· ‰Â¯ÙÔ‡Ó ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË ÌfiÓÔ Ù˘ fiÏ˘ ÎÈ fi¯È ÙÔ˘ ÊÚÔ˘Ú›Ô˘. √ ∫·ÓÙ·ÎÔ˘˙ËÓfi˜ fï˜ ÔÚıfiٷٷ ¤ÌÂÓ ÛÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË Î·È ÙÔ˘ ÊÚÔ˘Ú›Ô˘. ∂›¯Â ÙË ÁÓÒÌË fiÙÈ Ë fiÏË ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ¯ˆÚ›˜ ÙÔ ÊÚÔ‡ÚÈÔ ‹Ù·Ó ¿¯ÚËÛÙË Î·È ÂÈΛӉ˘ÓË ‰ÈfiÙÈ Ù· fiÏ· ÙÔ˘ ÊÚÔ˘Ú›Ô˘ ı· ‹Ù·Ó ÛÙÚ·Ì̤ӷ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙÒÓ. ¢‹ÏˆÛ ̿ÏÈÛÙ· ÛÙÔ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô fiÙÈ: «¢ÂÓ ı· ÂÈÙÚ¤„ˆ ÙËÓ Ï·Ê˘Ú·ÁˆÁ›·Ó Ù˘ fiψ˜ ηٿ ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛ›Ó Ù˘, ‰È· Ó· ÌËÓ ·ÙÈÌ·ÛıÔ‡Ó ÔÈ ŒÏÏËÓ˜ ÂȘ ÙËÓ Û˘Ó›‰ËÛÈÓ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈṲ̂ÓÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘». ¢ÂÓ ÁÓÒÚÈ˙ ·ÛÊ·ÏÒ˜ fiÙÈ ÔÈ ÂÓÙÂÏÒ˜ ȉȷ›ÙÂÚ˜ ·ӷÛÙ·ÙÈΤ˜ ÂÚÈÛÙ¿ÛÂȘ Î·È ÔÈ ÎÔÈÓÔÓÈÎÔ-ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ Û˘Óı‹Î˜ ˆıÔ‡Û·Ó ÙÔ˘˜ ·Ú¯ËÁÔ‡˜ Ó· ˘fiÛ¯ÔÓÙ·È ÛÙÔ˘˜ ¿Ó‰Ú˜ ÙÔ˘˜ ÌÂÚ›‰ÈÔ ·fi ÙË Ï·Ê˘Ú·ÁˆÁ›· Ù˘ fiÏ˘ Î·È ·fi ÙȘ ̤¯ÚÈ ÙfiÙ Á·›Â˜ ÙˆÓ ∆Ô‡ÚΈÓ, ÒÛÙ ӷ ÂÍ·ÛÊ·ÏÈÛÙ› Ë Û‡ÌËÍË ÛÙÚ·ÙÔ‡, Ë ¤Í·„Ë ÙÔ˘ ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌÔ‡ ÙÔ˘, Ë ÂÈı¿Ú¯ËÛË Î·È Ë Ù‹ÚËÛË ÙˆÓ ˘Ô¯ÚÂÒÛÂÒÓ ÙÔ˘ ÛÙÔÓ AÁÒÓ·. °È· fiÏ· ·˘Ù¿ ›¯Â Û˘ÓÔÌÔÏÔÁËı› Û˘ÌʈÓËÙÈÎfi ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ·Ú¯ËÁÒÓ, ˆ˜ ÂÎÚÔÛÒˆÓ ÙˆÓ ·Ó‰ÚÒÓ ÙÔ˘˜, ÛÙÔ ÔÔ›Ô Û˘ÌʈÓËÙÈÎfi ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ –Ê˘ÛÈÎfi˜ ÓfiÌÈÌÔ˜ Î·È Û‚·ÛÙfi˜ ηٿ ÙÔ˘˜ ·Ú¯ËÁÔ‡˜– ‹Ù·Ó fiÙÈ Ë ÂÎÛÙÚ·Ù›·, ÂÎÙfi˜ ÙˆÓ ¿ÏψÓ, ÛÎÔfi ¤¯ÂÈ ÙË Ï›· ·fi ÙËÓ fiÏË Î·È ÙȘ Á·›Â˜. ∆Ô‡ÙÔ ÁÓˆÛÙÔÔ›ËÛ·Ó ÛÙÔÓ ∫·ÓÙ·ÎÔ˘˙ËÓfi fiÙ·Ó ¿Ú¯ÈÛ ӷ Á›ÓÂÙ·È ÏfiÁÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË ÌfiÓÔ Ù˘ fiÏ˘ Î·È fi¯È ÙÔ˘ ÊÚÔ˘Ú›Ô˘. EÍ¿ÏÏÔ˘ Ô ∫·ÓÙ·ÎÔ˘˙ËÓfi˜ Û›ÁÔ˘Ú· ı· ›¯Â ‰È·ÈÛÙÒÛÂÈ fiÙÈ ÔÈ ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˜ ‰ÂÓ Â›¯·Ó ¿ÓÙ· ÙËÓ ··ÈÙÔ‡ÌÂÓË ÂÈı·Ú¯›· Î·È fiÙÈ ÙÔ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô ‰ÂÓ ·ÚÔ˘Û›·˙ ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ÚÔԉ¢ÙÈ΋ ÂͤÏÈÍË.
™˘Óı‹ÎË ·Ú¿‰ÔÛ˘ – ∆‹ÚËÛË ÙˆÓ fiÚˆÓ Ù˘ ªÂ ÙË Û‡ÌÚ·ÍË ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·È ∆Ô‡ÚÎˆÓ Ù˘ ∫¿Ùˆ ¶fiÏ˘, ηٷϋÊıËΠ̠‰fiÏÔ ÙÔ ÊÚÔ‡ÚÈÔ. √È ·Á¿‰Â˜ ·Ó·ÁοÛÙËÎ·Ó ‚È·›ˆ˜ Ó· ¤ÚıÔ˘Ó ÛÂ Û˘ÓÂÓÓfiËÛË Ì ÙÔÓ ∫·ÓÙ·ÎÔ˘˙ËÓfi ÁÈ· ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜ (fiÏ˘ Î·È ·ÎÚfiÔÏ˘). ∏ ÙÂÏÈ΋ Û˘Óı‹ÎË Ô˘ Û˘ÓÔÌÔÏÔÁ‹ıËΠÌÂٷ͇ ÙÔ˘ ∫·ÓÙ·ÎÔ˘˙ËÓÔ‡ Î·È ÙˆÓ ·Á¿‰ˆÓ, ÌÂٷ͇ ¿ÏÏˆÓ ÂÚÈÏ¿Ì‚·Ó ÙÔ˘˜ ÂÍ‹˜ fiÚÔ˘˜: « 1. ∏ ÙÈÌ‹ Û·˜, Ë ˙ˆ‹ Û·˜ Î·È Ë ÂÏ¢ıÂÚ›· Û·˜ ‰ÂÓ ı· ıÈÁÔ‡Ó. £· ÂÎϤÍÂÙ ÌfiÓÔÈ Û·˜ ÙÔÓ ÙfiÔÓ fiÔ˘ ÂÈı˘Ì›Ù ӷ ÌÂÙ·ÊÂÚı›ÙÂ. 2. £· ·Ú·‰ÒÛÂÙ ̷˙› Ì ٷ˜ ÎÏ›‰·˜ ÙÔ˘ ÊÚÔ˘Ú›Ô˘ ¿·ÓÙ· Ù· fiÏ· Î·È ÔÏÂÌÔÊfi‰È·, ηıÒ˜ Î·È fiÏ· Ù· ȉÈο Û·˜ fiÏ·. 3. ∞Ê‹Óˆ ÂȘ ÂΛÓÔ˘˜, Ô›ÙÈÓ˜ Ô˘‰ÂÌ›·Ó ¿ÏÏËÓ ÂÚÈÔ˘Û›·Ó ¤¯Ô˘Ó, Ù· ·ÚÁ˘Ú¿ ÎÔÛÌ‹Ì·Ù· ÙˆÓ fiÏˆÓ ÙˆÓ». ∞̤ۈ˜ ‡ÛÙÂÚ· Û˘ÓÙ¿¯ÙËΠÙÔ Ú·ÎÙÈÎfi Ù˘ ·Ú·‰fiÛˆ˜ ÂΠ̤ÚÔ˘˜ ÙˆÓ ·Á¿‰ˆÓ. √ ∫·ÓÙ·ÎÔ˘˙ËÓfi˜, ˆ˜ ÚÒËÓ ∂˘Úˆ·›Ô˜ ·ÍȈ̷ÙÈÎfi˜ –¤¯ÔÓÙ·˜ ›ÁÓˆÛË
¶√§π√ƒ∫π∞ ∫∞π A¶∂§∂À£∂ƒø™∏ ∆∏™ M√¡∂ªµ∞™π∞™
119
Ù˘ ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋˜ ÙÔ˘ ÙÈÌ‹˜– ıˆÚÔ‡Û ·˘ÙÔÓfiËÙÔ fiÙÈ Ú¤ÂÈ Ó· Á›ÓÔÓÙ·È Û‚·ÛÙÔ› ÔÈ fiÚÔÈ Ù˘ Û˘Óı‹Î˘ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Û˘ÓÔÌÔÏÔÁËı›, Î·È ÙÔ Î·ÙfiÚıˆÛ Ì ÙËÓ ÂÈıÒ Î·È ÙÔ Î‡ÚÔ˜ Ô˘ ‰È¤ıÂÙ ӷ ÙÔ˘˜ ‰È·Ê˘Ï¿ÍÂÈ ÈÛÙ¿. ∆ÂÏÈο ÔÈ ∆Ô‡ÚÎÔÈ ÌÂٷʤÚıËÎ·Ó Ì ÙÚ›· ÛÂÙÛÈÒÙÈη ÏÔ›· ˘fi ÙËÓ ·Ú¯ËÁ›· ÙÔ˘ ∏Ï›· £ÂÚÌËÛÈÒÙË ÛÙÔ ∫Ô˘Û¿ÓÙ·ÛÈ (¡. ŒÊÂÛÔ) Ù˘ ªÈÎÚ¿˜ ∞Û›·˜, Ì·ÎÚÈ¿ ·fi ÙȘ ÂÛٛ˜ Ù˘ ∂·Ó¿ÛÙ·Û˘. √ £ÂÚÌËÛÈÒÙ˘ ¤ÊÂÚ Û ¤Ú·˜ ÙËÓ ·ÔÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘, ¯ˆÚ›˜ η̛· «·Ù·Í›·» Û ‚¿ÚÔ˜ ÙˆÓ ∆Ô‡ÚΈÓ. √È ∆Ô‡ÚÎÔÈ ÂΛÓÔÈ, fï˜, Ô˘ ÌÂٷʤÚıËÎ·Ó ·‚Ï·‚›˜ ÛÙÔÓ ÚÔÔÚÈÛÌfi ÙÔ˘˜, ‰È¤Ú·Í·Ó ÛÙÔ ∫Ô˘Û¿ÓÙ·ÛÈ Î·È ÛÙË ™Ì‡ÚÓË ‚È·ÈfiÙËÙ˜ Û ‚¿ÚÔ˜ ÙˆÓ ¿Ì·¯ˆÓ ∂ÏÏËÓÈÎÒÓ ÏËı˘ÛÌÒÓ. ™ÙȘ 23 πÔ˘Ï›Ô˘ ÔÈ ŒÏÏËÓ˜ Â›Ó·È ¤ÙÔÈÌÔÈ Ó· ÌÔ˘Ó ÛÙË ªÔÓÂÌ‚·Û›·. √ ∫·ÓÙ·ÎÔ˘˙ËÓfi˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛ ÙËÓ Î·Ù¿ÏË„Ë Î·Ù¿ ÙÚfiÔ Ô˘ ı· ·ÔÊ¢ÁfiÙ·Ó Î¿ı ÂÎÙÚÔ‹. ™ÙËÓ ‡ÏË Â„¿ÏË ·Ú¯Èο ‰¤ËÛË, Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ô ∆Ô‡ÚÎÔ˜ ºÚÔ‡Ú·Ú¯Ô˜ (∆ÛÈÓÙ¿Ú˘) Ì ÂÈÙÚÔ‹ ∆Ô‡ÚÎˆÓ ·Ú¤‰ˆÛ ÛÙÔÓ ŒÏÏËÓ· ·Ú¯ËÁfi Ù· ÎÏÂȉȿ ÙÔ˘ ºÚÔ˘Ú›Ô˘ Û ·ÚÁ˘Úfi ‰›ÛÎÔ, ÙÔ Ú·ÎÙÈÎfi Ù˘ ·Ú¿‰ÔÛ˘ Î·È ÙË ÛËÌ·›·. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, ÔÈ ÂÏ¢ıÂÚˆÙ¤˜ ÙÔ˘ ÊÚÔ˘Ú›Ô˘ Ù¤ÏÂÛ·Ó ‰ÔÍÔÏÔÁ›· ÛÙÔ ªËÙÚÔÔÏÈÙÈÎfi Ó·fi ÙÔ˘ ∂ÏÎÔ̤ÓÔ˘ ÃÚÈÛÙÔ‡. ™Ù· ∆Ú›ÎÔÚÊ· (fiÔ˘ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ¤Ó· ·fi Ù· ÔÏÈÔÚÎËÙÈο ÛÙÚ·Ùfi‰· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ) Ô ¢. À„ËÏ¿ÓÙ˘, Ì ‰È·Ù·Á‹ Ù˘ Ë̤ڷ˜ ÁÈ· ÙËÓ ¿ÏˆÛË Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜ ÚÔÛοÏÂÛ ÙÔ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô Û ‰ÔÍÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ £ÂÔ‡ Î·È ·ÓËÁ‡ÚÈÛ·Ó ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ÌÂ Ê˘ÛÈÁÁÈÔ‚ÔÏÈÛÌÔ‡˜.
∆· ÔʤÏË Ù˘ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛ˘ ∏ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜ ›¯Â ÌÂÁ¿ÏË ÛËÌ·Û›· ÁÈ· ÙËÓ ÂͤÏÈÍË Ù˘ ∂·Ó¿ÛÙ·Û˘: ·) ∞Ó·Ù¤ÚˆÛ ÙÔ ËıÈÎfi ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·È ÙȘ ÂÏ›‰Â˜ ÙÔ˘ ŒıÓÔ˘˜, ÂÓÒ ÙfiËÛ ÙÔ˘˜ ∆Ô‡ÚÎÔ˘˜, ‰ÈfiÙÈ ‹Ù·Ó ÙÔ ÚÒÙÔ ÔÓÔÌ·ÛÙfi οÛÙÚÔ Ô˘ ¤ÂÊÙ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ‰Âη¤ÍÈ ÔÏÈÔÚ˘ Ô˘ ¤ÁÈÓ·Ó. ‚) ∞ÏÏ¿ Î·È ÛÙÔ Â͈ÙÂÚÈÎfi Â›Ó·È ‚¤‚·ÈÔ ˆ˜ ‰È·ÊËÌ›ÛÙËΠˆ˜ ÌÂÁ¿ÏË ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ÂÈÙ˘¯›·, fiÔ˘ Ë ªÔÓÂÌ‚·Û›· ‹Ù·Ó ÁÓˆÛÙ‹ Ì ÙȘ ÂÈΤ˜ ÂΛӘ ·ÓÙÈÛÙ¿ÛÂȘ Ù˘ ηٿ ÙˆÓ µÈÏÏ·Ú‰Ô˘›ÓˆÓ Î·È ÙÔ˘ ºÚ·ÁΛÛÎÔ˘ ªÔÚÔ˙›ÓÈ. Á) §›ÁÔ ·ÚÁfiÙÂÚ· (7 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘) Ë ÙÒÛË ÙÔ˘ ¡ÂÔοÛÙÚÔ˘ ÌÔÚ› Ó· ·Ô‰Ôı› ÛÙÔÓ ·ÓÙ›ÎÙ˘Ô Ô˘ ›¯Â Ë ÙÒÛË Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜ Î·È ÛÙËÓ Ù‹ÚËÛË ÙˆÓ fiÚˆÓ Ù˘ Û˘Óı‹Î˘ ·Ú·‰fiÛÂÒ˜ Ù˘. ‰) ∞fi ÔÏÈÙÈ΋˜ ÏÂ˘Ú¿˜ ÂÓÈÛ¯‡ıËÎÂ Ë ı¤ÛË ÙÔ˘ À„ËÏ¿ÓÙË ˆ˜ ÏËÚÂÍÔ˘Û›Ô˘ ∂ÈÙÚfiÔ˘ Ù˘ ∞Ú¯‹˜. Â) ∏ ¿ÏˆÛË Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜ ˆÊ¤ÏËÛÂ Î·È ˘ÏÈÎÒ˜ ÙËÓ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË (¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛË Ù˘ ¿ÊıÔÓ˘ ÔÏÂÌÈ΋˜ ‡Ï˘). ÛÙ) ∞fi ÔÏÂÌÈ΋˜ ·fi„ˆ˜ Ë ÂÈÙ˘¯›· ¤ÁÎÂÈÙ·È ÛÙÔ fiÙÈ ÙÔ ÊÚÔ‡ÚÈÔ Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÁÈ· ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓ˜ ÈÛ¯˘ÚfiÙ·ÙÔ ·Ì˘ÓÙÈÎfi ÛÙ‹ÚÈÁÌ· Î·È Î·Ù·Ê‡ÁÈÔ Û ÂÚ›ÙˆÛË ·Ù˘¯ÒÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ Ù˘ ∂·Ó¿ÛÙ·Û˘. ∆·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈ˙ ·fiÏ˘Ù· ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›· Ù˘ ∞Ó·ÙÔÏÈ΋˜ ª¿Ó˘ ·ÏÏ¿ Î·È ÙˆÓ Â˘Ú‡ÙÂÚˆÓ ÂÚÈÔ¯ÒÓ. ∆¤ÏÔ˜, Ô ∫·ÓÙ·ÎÔ˘˙ËÓfi˜ ÚÈÓ ·Ó·¯ˆÚ‹ÛÂÈ, ·Ó¤ıÂÛ ÙËÓ ‰ÈÔ›ÎËÛË Î·È ÙËÓ
120
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
·ÛÊ¿ÏÂÈ· ÙÔ˘ ÊÚÔ˘Ú›Ô˘ ÛÙÔÓ ¶·Ó·ÁÈÒÙË √ÚÊ·Ófi. ⁄ÛÙÂÚ· ·fi ÙËÓ ·ÓÙ›‰Ú·ÛË ÙˆÓ ÚÔÎÚ›ÙˆÓ Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ Ô ¢. À„ËÏ¿ÓÙ˘ ÙÔÓ ·ÓÙÈη٤ÛÙËÛ Ì ÙÔÓ ¶·Ó·ÁÈÒÙË ∫·ÏÔÁÂÚ¿. ∏ ·ÌÔÈ‚·ÈfiÙËÙ· Î·È Ë Û˘ÌÂÚ›ÏË„Ë ÙˆÓ Î‡ÚÈˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ ηٿ ÙÔÓ ÈÛÙÔÚÈÎfi ¢. ºˆÙÈ¿‰Ë ¤¯Ô˘Ó ˆ˜ ÂÍ‹˜: ∆Ô Ã¿ÓÈ Ù˘ °Ú·‚È¿˜, Ë ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜ Î·È ÙÔ˘ ¡ÂÔοÛÙÚÔ˘ Ù˘ ¶‡ÏÔ˘, ÔÈ Ì¿¯Â˜ ÙÔ˘ µ·ÏÙÂÙÛ›Ô˘ Î·È ÙˆÓ µ·ÛÈÏÈÎÒÓ ‹Ù·Ó Ù· ıÂ̤ÏÈ· ÙÔ˘ ’21. ªÂ ÙÔ ¿ÚÛÈÌÔ Ù˘ ∆ÚÈÔÏÈÙÛ¿˜ Ù· ıÂ̤ÏÈ· ÙÔ‡Ù· ·fi¯ÙËÛ·Ó ¤Ó· ÙÚ·Ófi ·ÁΈӿÚÈ. ∆Ô ı·‡Ì· Á›ÓËÎÂ.
µπµ§π√°ƒ∞ºπ∫∂™ ¶∏°∂™ ∏ ∆ÔÈ΋ πÛÙÔÚ›· ˆ˜ ‰›Ô ™Ô˘‰‹˜ ÛÙÔ ¶Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ™¯ÔÏÈ΋˜ ¶·È‰Â›·˜, ∞ı‹Ó·, À.¶.∂.¶.£. - ¶.π., √.∂.¢.µ. 2002. ¢È·ıÂÌ·ÙÈÎfi ∂ÓÈ·›Ô ¶Ï·›ÛÈÔ ¶ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ™Ô˘‰ÒÓ - ∞Ó·Ï˘ÙÈο ¶ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ™Ô˘‰ÒÓ, ∞ı‹Ó·, À.¶.∂.¶.£. - ¶.π., ÙfiÌÔ˜ ∞′, 2002. πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ŒıÓÔ˘˜ («∏ ∂ÏÏËÓÈ΋ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË»), ∞ı‹Ó·, «∂ΉÔÙÈ΋ ∞ıËÓÒÓ», ÙfiÌÔ˜ πµ′, 1975. µ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˜ ∞., πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ¡¤Ô˘ ∂ÏÏËÓÈÛÌÔ‡, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, 1980. µÔ˘ÚÓ¿˜ ∆., πÛÙÔÚ›· Ù˘ ¡ÂÒÙÂÚ˘ ∂ÏÏ¿‰·˜, ∞ı‹Ó·, ∂ΉfiÛÂȘ ∆ÔÏ›‰Ë. √ÈÎÔÓfiÌÔ˘ ªÈ¯., πÛÙÔÚÈο Ù˘ ∂ÏÏËÓÈ΋˜ ¶·ÏÈÁÁÂÓÂÛ›·˜, ∞ı‹Ó·, ∂ΉfiÛÂȘ Ù˘ ¢ËÌfiÛÈ·˜ µÈ‚ÏÈÔı‹Î˘ Ù˘ ™¯ÔÏ‹˜ ¢ËÌËÙÛ¿Ó˘, 1976. ∫·˙·ÓÙ˙¿Î˘ ¡., ∆·Íȉ‡ÔÓÙ·˜, … √ ªÔÚÈ¿˜, ∞ı‹Ó·, ∂ΉfiÛÂȘ ∂Ï. ∫·˙·ÓÙ˙¿ÎË, 61969. ∫·ÏÔÁÂÚ¿˜ ∫., ªÔÓÂÌ‚·ÛÈ¿ ∏ µÂÓÂÙ›· Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘, ∞ı‹Ó·, 1995. ∫fiÎÎÈÓÔ˜ ¢ÈÔÓ., ∏ ∂ÏÏËÓÈ΋ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË, ∞ı‹Ó·, ∂ΉfiÛÂȘ «ª¤ÏÈÛÛ·», 1956. ∫fiÓÙÔÁÏÔ˘ º., ∆·Í›‰È·, ∞ı‹Ó·, «∞ÛÙ‹Ú», 31989. ∫fiÓÙÔÁÏÔ˘ º., ∏ ·Ó¤ÌÔÚÊË ƒˆÌÈÔÛ‡ÓË, ∞ı‹Ó·, ÂΉÔÙÈÎfi˜ Ô›ÎÔ˜ «∞ÛÙ‹Ú», 71989. ∫Ô˘ÙÛÔÁÈ·ÓÓfiÔ˘ÏÔ˜ °., ∏ ªÔÓÂÌ‚¿ÛÈ· Î·È Ë ÂÓ‰Ô¯ÒÚ· Ù˘, ∆fiÌÔ˜ ∞′, ∞ı‹Ó·, 2001. ª·ÎÚ˘ÁÈ¿ÓÓ˘ °., ∞ÔÌÓËÌÔÓ‡̷ٷ, ∞ı‹Ó·, ∂Ή. √›ÎÔ˜ ª¿˘ÚÔÓ. ª¤ÓÙ˘ ∫., ªÔÓÂÌ‚·Û›·, ÂΉfiÛÂȘ ª¤ÓÙË, 1995. ¶··ÁÈÒÚÁ˘ ∫., ¢ÂÏËÁÈ¿ÓÓ˘ ∫·Ó¤ÏÏÔ˜, ∞ı‹Ó·, ÂΉfiÛÂȘ ∫·ÛÙ·ÓÈÒÙË, 22002. ¶··Ìȯ·ÏfiÔ˘ÏÔ˜ ∫., ¶ÔÏÈÔÚΛ· Î·È ¿ÏˆÛȘ Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜ ˘fi ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, ¤Î‰ÔÛË 1874. ¶ÚˆÙÔ„¿ÏÙ˘ ∂., ∏ ºÈÏÈ΋ ∂Ù·ÈÚ›·, ∞ı‹Ó·È, ∞η‰ËÌ›· ∞ıËÓÒÓ, 1964. ™ÂʤÚ˘ °., ¢ÔÎÈ̤˜, «ŒÓ·˜ ŒÏÏËÓ·˜ - √ ª·ÎÚ˘ÁÈ¿ÓÓ˘», ∂′ ¤Î‰ÔÛË, ÂΉfiÛÂȘ ÿηÚÔ˜. ∆ÚÈÎԇ˘ ™., πÛÙÔÚ›· Ù˘ ∂ÏÏËÓÈ΋˜ ∂·Ó·ÛÙ¿Ûˆ˜, ÙfiÌÔ˜ ∞′, ÂΉÔÙÈÎfi˜ Ô›ÎÔ˜ ÿÚË ¶¿ÙÛË. ºÈÏ‹ÌˆÓ π., ¢ÔΛÌÈÔÓ πÛÙÔÚÈÎfiÓ ÂÚ› Ù˘ ºÈÏÈ΋˜ ∂Ù·ÈÚ›·˜. ºÚ·ÓÙ˙‹˜ ∞Ì‚Ú., ∂ÈÙÔÌ‹ Ù˘ πÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ ·Ó·ÁÂÓÓËı›Û˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜, ÙfiÌÔ˜ ∞′, ∞ı‹Ó·, 1976. ºˆÙ¿ÎÔ˜ (ºˆÙ›Ô˘ ÃÚ˘Û·ÓıÔÔ‡ÏÔ˘), ∞ÔÌÓËÌÔÓ‡̷ٷ ÂÚ› Ù˘ ∂ÏÏËÓÈ΋˜ ∂·Ó·ÛÙ¿Ûˆ˜, ÙfiÌÔ˜ 1Ô˜, ∞ı‹Ó·, ∂Ù·ÈÚ›· ¶ÂÏÔÔÓÓËÛÈ·ÎÒÓ ™Ô˘‰ÒÓ, 1974. ºˆÙÈ¿‰Ë˜ ¢ËÌ., ∏ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ’21, ÂΉÔÙÈÎfi˜ Ô›ÎÔ˜ ¡. µfiÙÛË.
¶√§π√ƒ∫π∞ ∫∞π A¶∂§∂À£∂ƒø™∏ ∆∏™ M√¡∂ªµ∞™π∞™
121
Abstract On March 28th 1821 the Monemvasians, under the leadership of the Philikoi Panaghiotis Kalogeras and the Despotopoulos Brothers, revolted, a fact underlined by the mutual association of Movemvasia with the liberation of the Nation. The camp before Monemvasia was gradually set up by Laconian, Arkadian, Cretan and Cytherian troops under the leadership of Pierros Maggioros Grigorakis from Mani. In the beginning of April 1821 Spetsian ships moved to naval siege at Monemvasia. Following the many-month siege and its crucial episodes, the town’s Turks, forcing the agades of the acropolis as well, decided to surrender under terms, in command of their trust outside the rebellion camp at Monemvasia. Alexandros Kantakouzinos, a delegate of D. Ypsilantis, successfully handled the negotiations for the surrender of the town and the fort, and the observance of the treaty’s terms. The outcome from the liberation of Monemvasia was important for the progress of the Greek Revolution.
122
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
∏ AMYNA ™TH NOTIA §AKøNIA: OI ¶EPI¶Tø™EI™ TøN KA™TPøN BAP¢OYNIA™, ¶A™™ABA, KE§EºA™ °È·ÓÓԇϷ ∫·ÙÛÔ˘ÁÎÚ¿ÎË AÚ¯·ÈÔÏfiÁÔ˜
¶ÂÚ›ÏË„Ë ™ÙËÓ ÂÚÁ·Û›· ·˘Ù‹, Ô˘ ·ÔÙÂÏ› Ì›· ÚÒÙË ·fiÂÈÚ· ÌÂϤÙ˘, ÂÍÂÙ¿˙ÂÙ·È Ô ÙÚfiÔ˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ Ù˘ ¿Ì˘Ó·˜ ÛÙË ¡fiÙÈ· §·ÎˆÓ›·, ·fi ÙÔ˘˜ µ˘˙·ÓÙÈÓÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ ¤ˆ˜ Î·È ÙËÓ ∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·. π‰È·›ÙÂÚÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙÔ ‰›ÎÙ˘Ô ∫¿ÛÙÚˆÓ Ô˘ ·Ó·Ù‡¯ıËΠÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹, Ì ÛÎÔfi ÙËÓ ÂÓ›Û¯˘ÛË Ù˘ ¿Ì˘Ó·˜ ·˘Ù‹˜. ™˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, ÂÍÂÙ¿˙ÂÙ·È Ë ¿Ì˘Ó· Ù˘ ¯ÂÚÛÔÓ‹ÛÔ˘ Ù˘ ª¿Ó˘ Î·È ‰›ÓÔÓÙ·È ÁÂÓÈΤ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· Ù· ∫¿ÛÙÚ· ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· ÙÚ›· ·fi Ù· ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚ· Ô¯˘ÚˆÌ·ÙÈο Û‡ÓÔÏ· Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜: Ù· ∫¿ÛÙÚ· Ù˘ µ·Ú‰Ô‡ÓÈ·˜ ‹ ª·Ú‰Ô‡ÓÈ·˜, Ù˘ ∫ÂÏÂÊ¿˜ Î·È ÙÔ˘ ¶·ÛÛ·‚¿. ∏ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ˜ ·ÔÙÂÏ› ÌÈ· ÁˆÁÚ·ÊÈ΋ ÂÚÈÔ¯‹ fiÔ˘ Û˘Ó‰˘¿˙ÔÓÙ·È ·ÚÌÔÓÈο Ô ÏÔ‡ÙÔ˜ ÙÔ˘ Ê˘ÛÈÎÔ‡ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ Ì ·˘ÙfiÓ ÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ÌÓËÌ›ˆÓ. ∂ȉÈÎfiÙÂÚ· ÛÙÔ ÓÔÌfi §·ÎˆÓ›·˜ ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÌÂÁ¿Ï˜ Ô¯˘ÚˆÌ·ÙÈΤ˜ ηٷÛ΢¤˜ Ô˘ ¤·ÈÍ·Ó ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ·Ó fi¯È Î·È ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈÎfi ÚfiÏÔ ·fi ÙÔ˘˜ µ˘˙·ÓÙÈÓÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜. ∂ÈϤÔÓ ·ÔÙ¤ÏÂÛ·Ó Î·È ·ÍÈfiÏÔÁ· ‰Â›ÁÌ·Ù· Ù˘ Ô¯˘ÚˆÌ·ÙÈ΋˜ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘˜ ¤ˆ˜ Î·È Û‹ÌÂÚ·. ∆Ș Ú›˙˜ Ù˘ Ϥ͢ οÛÙÚÔ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·˙ËÙ‹ÛÔ˘Ì ÛÙË Ï·ÙÈÓÈ΋ ÁÏÒÛÛ·, Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÛÙË Ï¤ÍË castrum, Ô˘ ÛËÌ·›ÓÂÈ Ô¯˘Úfi. √È Î·Ù·Û΢¤˜ ÏÔÈfiÓ Ô˘ ›¯·Ó ·Ì˘ÓÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Î·È ¯Ú‹ÛË ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ‹Û·Ó ·˘Ù¤˜ Ô˘ Î·È Û‹ÌÂÚ· ÔÓÔÌ¿˙Ô˘Ì οÛÙÚ·, ηÛÙÚÈ¿, ηÛÙÚ¿ÎÈ·, ηÛÙ¤ÏÏÈ·. ∏ ›‰Ú˘ÛË ÙˆÓ Î¿ÛÙÚˆÓ Ì ÙËÓ ÌÔÚÊ‹ Ô˘ ÛÒ˙ÂÙ·È Û‹ÌÂÚ· ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È Û ٤ÛÛÂÚȘ ΢ڛˆ˜ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ÂÚÈfi‰Ô˘˜: ÛÙÔ˘˜ ‚˘˙·ÓÙÈÓÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜, ÛÙË ºÚ·ÁÎÔÎÚ·Ù›·, ÛÙËÓ ∂ÓÂÙÔÎÚ·Ù›· Î·È ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÛÙËÓ ∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·. ™ÙȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ fiÏÂȘ-οÛÙÚ· ΢Úȷگ› ÙÔ ·›ÙËÌ· ÁÈ· ·ÛÊ¿ÏÂÈ·, ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È ÂÈϤÁÔÓÙ·È ı¤ÛÂȘ Ê˘ÛÈο Ô¯˘Ú¤˜. µ·ÛÈ΋ ̤ÚÈÌÓ· ·Ú·Ì¤ÓÂÈ Ë ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛË fiÛÈÌÔ˘ ÓÂÚÔ‡, Ë ÔÔ›· Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ¿ÌÂÛ· Î·È Ì ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ·ÓÙÔ¯‹˜ Û ̷ÎÚÔ¯ÚfiÓȘ ÔÏÈÔÚ˘. ∏ ÁÂÈÙÓ›·ÛË Ì ‡ÊÔÚ˜ ηÏÏÈÂÚÁ‹ÛÈ̘ ÂÎÙ¿ÛÂȘ, Ô˘ ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ÛÙËÓ fiÏË ÙÔÓ ··Ú·›ÙËÙÔ ˙ˆÙÈÎfi Ù˘ ¯ÒÚÔ, ·ÔÙÂÏ› ÂÍ›ÛÔ˘ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹ Ù˘ ı¤Û˘. ∏ ‡·ÚÍË, ·ÎfiÌË, Ï·ÙÔÌ›Ԣ Î·È ‰¿ÛÔ˘˜, ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÌ‹ıÂÈ· Ï›ıˆÓ Î·È Í˘Ï›·˜, ‰È¢ÎÔχÓÂÈ ÙËÓ ·ÓÔÈÎÔ‰fiÌËÛË. ∆· οÛÙÚ· ÙˆÓ ÌÂ۷ȈÓÈÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ ·ÔÙÂÏÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙÔ Ù›¯Ô˜, ÙÔÓ Î‡ÚÈÔ
124
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
‡ÚÁÔ Î·È ÙËÓ Î·ÙÔÈΛ· ÙÔ˘ ¿Ú¯ÔÓÙ·, ÂÓÒ Û˘¯Ó¿ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙÔ˘˜ Û˘Ó·ÓÙÒÓÙ·È Î·È ¿ÏÏ· ÌÈÎÚfiÙÂÚ· ÔÈ΋̷ٷ (·Ôı‹Î˜, ¯ÒÚÔÈ ÛÙÚ·ÙˆÓÈÛÌÔ‡, ÂÎÎÏËۛ˜). ∆· Ù›¯Ë ÚÔÛٷهÔÓÙ·Ó ·fi ÔÏÏÔ‡˜ ‡ÚÁÔ˘˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ‹Ù·Ó „ËÏfiÙÂÚÔÈ ·fi Ù· Ù›¯Ë Î·È ÂÍ›¯·Ó ·fi ·˘Ù¿. ∫·Ù¿ Ì‹ÎÔ˜ ÙˆÓ ÙÂȯÒÓ Û¯ËÌ·Ù›˙ÔÓÙ·Ó Â¿ÏÍÂȘ ÔÈ Ôԛ˜ ›¯·Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ ÔÚÈ˙fiÓÙÈ· ·fiÏËÍË. ™ÙÔ ¿¯Ô˜ ÙÔ˘ Ù›¯Ô˘˜ ·ÓÔ›ÁÔÓÙ·Ó ÔÏÂÌÔı˘Ú›‰Â˜, ˙ÂÌ·Ù›ÛÙÚ˜, ÂÙÚÔÊ¿ÁÔÈ, ηÓÔÓÈÔı˘Ú›‰Â˜, ÛÙÔȯ›· Ô˘ ÂÓ›Û¯˘·Ó ÙËÓ ¿Ì˘Ó· ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ÙÔ˘ οÛÙÚÔ˘. ∫·Ù¿ Ì‹ÎÔ˜ ÙˆÓ Â¿ÏÍÂˆÓ Î·Ù·Û΢·˙fiÙ·Ó Ô ÂÚ›‰ÚÔÌÔ˜, ÛÙÂÓfi˜ ‰È¿‰ÚÔÌÔ˜, Ô˘ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈ˙ ÙËÓ ¿ÓÂÙË Î˘ÎÏÔÊÔÚ›· ÙˆÓ ÛÙÚ·ÙȈÙÒÓ ¿Óˆ ÛÙ· Ù›¯Ë, ÙËÓ Â‡ÎÔÏË ÚfiÛ‚·Û‹ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ˘˜ ‡ÚÁÔ˘˜ ·ÏÏ¿ Î·È ¯ÒÚÔ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú¿Ù·Í‹ ÙÔ˘˜ Û ÂÚ›Ô‰Ô ÔϤÌÔ˘. ªÂÚÈΤ˜ ÊÔÚ¤˜ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÛÙ·Û›· ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ ηٷÛ΢¿˙ÔÓÙ·Ó Î·È ‰ÈÏ¿ Ù›¯Ë. ™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ·˘Ù‹ ¤Íˆ ·fi ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ Ù›¯Ô˜ ÎÙÈ˙fiÙ·Ó Î·È ¤Ó· ÚÔÙ›¯ÈÛÌ·, ‰ËÏ·‰‹ ¤Ó· ¯·ÌËÏfiÙÂÚÔ Ù›¯Ô˜ ÁÈ· Ó· ÚÔÛٷهÂÈ ÙÔ Î‡ÚÈÔ Ù›¯Ô˜ ·fi ÙȘ ‚ÔϤ˜ ÙˆÓ Â¯ıÚÒÓ. ªÂٷ͇ ÙÔ˘ Ù›¯Ô˘˜ Î·È ÙÔ˘ ÚÔÙÂȯ›ÛÌ·ÙÔ˜ ÙÔÔıÂÙÔ‡ÓÙ·Ó Ô ÏËı˘ÛÌfi˜ ·fi ÙËÓ ‡·ÈıÚÔ Ô˘ η٤Ê¢Á ÂΛ ÁÈ· ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ·ÛÊ¿ÏÂÈ·, ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô Î·È ·Ó¤ıÂÙ·Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ Î·È ÙËÓ ˘ÂÚ¿ÛÈÛË ÙÔ˘ Ù›¯Ô˘˜. °‡Úˆ ·fi ÙÔ ÚÔÙ›¯ÈÛÌ· ηٷÛ΢·˙fiÙ·Ó Ì›· ‚·ıÈ¿ Ù¿ÊÚÔ˜, Ë ‰ÈÒÚ˘¯· ‹ ÊfiÛÛ·, Ì 19-20 ̤ÙÚ· Ï¿ÙÔ˜ Î·È ‚¿ıÔ˜ ›ÛÔ ‹ Î·È Ï›ÁÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ·fi Ù· ıÂ̤ÏÈ· ÙÔ˘ Ù›¯Ô˘˜, ÒÛÙ «›Ó· ˘ÔÁ›Ԣ˜ Ù·˜ ÂÈ‚Ô˘Ï¿˜ ÔÈÂ›Ó Âı¤ÏÔÓÙ˜ ÔÈ ÔϤÌÈÔÈ, ÂÂȉ¿Ó ÙËÓ ‰ÈÒÚ˘¯·Ó Êı¿ÛˆÛÈÓ, ·Ó·Î·Ï˘ÙfiÌÂÓÔÈ ‰ÈÂϤÁ¯ˆÓÙ·È». √È ‡Ï˜ ÙÔ˘ οÛÙÚÔ˘, ηٷÛ΢·Ṳ̂Ó˜ ·fi ¯ÔÓÙÚ¿ ͇Ϸ Î·È ÂÂӉ‰˘Ì¤Ó˜ Ì ۛ‰ÂÚÔ ‹ ¯·ÏÎfi, ÙÔÔıÂÙÔ‡ÓÙ·Ó ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‡ÚÁˆÓ Î·È Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙȘ ÂÛÔ¯¤˜ Ô˘ Û¯ËÌ·Ù›˙ÔÓÙ·Ó, Ì ٤ÙÔÈÔ ÙÚfiÔ ÒÛÙ «Ô˘¯ Ôڈ̤ӷ˜ ÙÔȘ ÔÏÂÌ›ÔȘ, ·ÏÏ’ fiÈÛıÂÓ ‰È·Ï·Óı·ÓÔ‡Û·˜». ◊Ù·Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ ÌÈÎÚÒÓ ‰È·ÛÙ¿ÛÂˆÓ ÁÈ· Ó· ÂÌÔ‰›˙ÂÙ·È Ë Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ÛÙÚ·ÙȈÙÒÓ ÌÚÔÛÙ¿ ·fi ·˘Ù¤˜, ÂÊfiÛÔÓ ıˆÚÂ›Ù·È ÙÔ Â˘·ı¤ÛÙÂÚÔ ÛËÌÂ›Ô Ù˘ Ô¯‡ÚˆÛ˘. ™˘¯Ó¿ ηٷÛ΢¿˙ÔÓÙ·Ó ÛÙÔ ÈÛfiÁÂÈÔ ‡ÚÁÔ˘ ‹ ·Ó¿ÌÂÛ· ·fi ‰‡Ô ‡ÚÁÔ˘˜, ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ô˘ Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ÛÙËÓ ÚfiÛıÂÙË ÂÓ›Û¯˘Û‹ ÙÔ˘˜. ªÂ ͯˆÚÈÛÙ‹ ÚÔÛÔ¯‹ ηٷÛ΢¿˙ÔÓÙ·Ó ÔÈ ‡ÚÁÔÈ ÛÙ· Ù›¯Ë. √È ‡ÚÁÔÈ ·˘ÙÔ› ‹Û·Ó Â͈ÙÂÚÈο ÙÂÙÚ¿ÁˆÓÔÈ, ÂÍ·ÁˆÓÈÎÔ›, ËÌÈ΢ÎÏÈÎÔ› ‹ ÛÙÚÔÁÁ˘ÏÔ› Î·È ÂÛˆÙÂÚÈο ΢ÎÏÈÎÔ›. ∫·ı¤Ó·˜ ·fi ·˘ÙÔ‡˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Û ¤Ó· ·˘ÙÔÙÂϤ˜ ÎÙ›ÛÌ·, Ì ȉȷ›ÙÂÚË Â›ÛÔ‰Ô ÚÔ˜ ·˘Ùfi ÌfiÓÔ ·fi ÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Ù˘ fiÏ˘ Î·È fi¯È ·fi ÙȘ ¿ÏÍÂȘ, ÒÛÙ ӷ ‰È·ÙËÚ‹ÛÂÈ ÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙ·Û‹ ÙÔ˘ ·ÎfiÌË Î·È ·Ó Ô Â¯ıÚfi˜ ηٷϿ‚ÂÈ Â͈ÙÂÚÈο ÙÔ Ù›¯Ô˜ Î·È ÙÂÏÈο ÂÈÛ¯ˆÚ‹ÛÂÈ ÛÙËÓ fiÏË. ™˘Ìϋڈ̷ οı οÛÙÚÔ˘ ‹Ù·Ó Î·È ÔÈ ‰ÂÍ·ÌÂÓ¤˜ ÓÂÚÔ‡, ÔÈ ÎÈÓÛÙ¤ÚÓ˜, ÔÈ ·Ôı‹Î˜ ÙÚÔÊ›ÌˆÓ Î·È ÂÊÔ‰›ˆÓ ·ÏÏ¿ Î·È ÔÈ ÔÏÂÌÈΤ˜ Ì˯·Ó¤˜. ∆ËÓ Ê‡Ï·ÍË ÙˆÓ Î¿ÛÙÚˆÓ ÂÈÊÔÚÙ›˙ÔÓÙ·Ó ÂȉÈο ÛÙÚ·Ù‡̷ٷ, ÔÈ Î·ÛÙÚ‹ÓÛÈÔÈ ‹ ηÛÙÂÏÏÈ·ÓÔ› ‹ Ù˙¿ÎˆÓ˜. ∂ÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó Ô ÊÚÔ‡Ú·¯Ô˜, ‰ËÏ·‰‹ Ô ÚÔηı‹ÌÂÓÔ˜ ÙÔ˘ οÛÙÚÔ˘ ‹ ηÛÙÚÔÊ‡Ï·Í ‹ ηÛÙÂÏÏ¿ÓÔ˜. ∆ËÓ Â›‚ÏÂ„Ë Î·È ÙËÓ Â˘ı‡ÓË Ù˘ Û˘ÓÙ‹ÚËÛ˘ ÙˆÓ Î¿ÛÙÚˆÓ ÌÈ·˜ ÁˆÁÚ·ÊÈ΋˜ ÂÚÈÔ¯‹˜, ›¯Â Ô ÛÙÚ·ÙËÁfi˜ ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜ ‰È· ÙÔ˘ ‰Ô̤ÛÙÈÎÔ˘ ÙˆÓ ÙÂȯ¤ˆÓ.
H AªÀ¡∞ ™∆∏ NOTIA §∞∫ø¡π∞: T∞ K∞™∆ƒ∞ B∞ƒ¢√À¡π∞™, ¶∞™™∞µ∞, K∂§∂º∞™
125
∞˘ÛÙËÚfiÙ·ÙÔÈ ÓfiÌÔÈ ÚÔÛٿ٢·Ó Ù· Ù›¯Ë ·fi ‚·Ó‰·ÏÈÛÌÔ‡˜ ‹ ¿ÏϘ «ÂÂÌ‚¿ÛÂȘ», Ù· ÔÔ›· Û˘ÁηٷϤÁÔÓÙ·Ó ÛÙ· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· «ı›Ԣ ‰Èη›Ô˘, ˆ˜ ÂÌ„‡¯ˆÓ Î·È ·„‡¯ˆÓ Ê˘Ï·ÎÙÈο». ŒÙÛÈ ·˘Ùfi˜ Ô˘ ı· ÙÚ˘Ô‡Û ÙÔ Ù›¯Ô˜ «‹ ‚¿ÚÔ˜ ÂÈı›˜, ‹ Û˘Ó¿ÙˆÓ ÔÛ‹ÙÈÔÓ, ‹ ·Ó·‚·›ÓˆÓ Î·È ÂÍÂÚ¯fiÌÂÓÔ˜ ‰È’ ·˘ÙÔ‡ Î·È ÌË ‰È· Ù˘ fiÚÙ˘»ÙÈ̈ÚÔ‡ÓÙ·Ó Ì ı¿Ó·ÙÔ, ÂÓÒ Ô ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎfi˜ Ô˘ ı· ˉԇÛ ÙËÓ Ù¿ÊÚÔ ı· ·ÔÙ·ÛÛfiÙ·Ó ·fi ÙȘ Ù¿ÍÂȘ ÙÔ˘ ÛÙÚ·Ù‡̷ÙÔ˜. ∆· οÛÙÚ·, ÂÎÙfi˜ ÙˆÓ ˘ÔÏÔ›ˆÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ ÙÔ˘˜, Â›Ó·È Î˘Ú›ˆ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈο ÎÙ‹ÚÈ·. £· Ú¤ÂÈ ÏÔÈfiÓ ‹ Ó· ÂÍÂÏȯıÔ‡Ó Î·È Ó· Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÔ˘Ó ÙȘ ·Ó¿ÁΘ Ô˘ ÁÂÓÓ¿ Ë ·ÏÏ·Á‹ ÙˆÓ ÔÏÂÌÈÎÒÓ Ù¯ÓÈÎÒÓ ‹ Ó· ηٷÛÙÚ·ÊÔ‡Ó. ∞˘Ùfi ÙÔ ·Ó·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ Ù˘ ÂÈ‚›ˆÛ‹˜ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È Ô ‚·ÛÈÎfi˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ·˜ Ô˘ ÚÔοÏÂÛ ÙȘ ÚÔÛı‹Î˜, ÌÂÙ·ÙÚÔ¤˜ ‹ Î·È ·ÏÏ·Á¤˜ ÛÙ· Ô¯˘ÚˆÌ·ÙÈο Û˘ÁÎÚÔÙ‹Ì·Ù· fiÏˆÓ ÙˆÓ ÂÔ¯ÒÓ. øÛÙfiÛÔ, Ù· οÛÙÚ· Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ, Û ÌÈ· ÂÚÈÔ¯‹ Ô˘ ‰¤¯ıËΠÔÏÏÔ‡˜ Î·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ÂȉÚÔÌ›˜, ‰ÂÓ ı· ¤Ú ӷ ÂÍÂÙ¿˙ÔÓÙ·È ˆ˜ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· Û‡ÓÔÏ· ·ÏÏ¿ ¿ÓÙÔÙ ÛÂ Û˘Ó¿ÚÙËÛË Ì ¿ÏÏ· οÛÙÚ· ‹ Î·È ÔÈÎÈÛÌÔ‡˜, ηıÒ˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÔÏϤ˜ Î·È ÔÈΛϘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜. ŒÙÛÈ, ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Ù˘ §·Î‰·ÈÌÔÓ›·˜, ÎÙ›˙ÔÓÙ·È ÁÈ· Ó· ÂϤÁ¯Ô˘Ó ÈÛ¯˘Ú¿ ÂÚ¿ÛÌ·Ù· ‹ ÙȘ ÂÈÛfi‰Ô˘˜ Û Ó¢ڷÏÁÈ΋˜ ÛËÌ·Û›·˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ (ÂÚ¿ÛÌ·Ù· ∆·¸Á¤ÙÔ˘, ª¿ÓË), ·ÏÏ¿ Î·È Ù· ‰¿ÊË Ù˘ ·Ú·ÁˆÁÈ΋˜ Á˘, ÚÔÛʤÚÔÓÙ·˜ ·ÛÊ¿ÏÂÈ· ÛÙÔ˘˜ ÏËı˘ÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘˜ (™¿ÚÙË), ÁÈ· Ó· ÚÔÛٷهÛÔ˘Ó ÛËÌ·ÓÙÈο ÏÈÌ¿ÓÈ· (ªÔÓÂÌ‚·Û›·, ¶fiÚÙÔ ∫¿ÁÈÔ, √›Ù˘ÏÔ) ‹ Î·È ÁÈ· Ó· ÂÍ·ÛÊ·Ï›ÛÔ˘Ó ÙËÓ ·ÚfiÛÎÔÙË ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· Î·È ÂχıÂÚË ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ÙˆÓ ÂÌÔÚÂ˘Ì¿ÙˆÓ ·fi Î·È ÚÔ˜ ·˘Ù¿ (ªÔÓÂÌ‚·Û›·). ™Â ÌÈ· ÂÚÈÔ¯‹ Ì ·ÓÂÙ˘Á̤ӷ ÏÈÌ¿ÓÈ·, Ô˘ ·ÔÙ¤ÏÂÛ·Ó ÛËÌ·ÓÙÈο ΤÓÙÚ· ÙÔ˘ ‰È·ÌÂÙ·ÎÔÌÈÛÙÈÎÔ‡ ÂÌÔÚ›Ô˘ ÛÙË ªÂÛfiÁÂÈÔ, Ë Î·Ù·Û΢‹ οÛÙÚˆÓ Û ÂÈÏÂÁ̤ӷ ÛËÌ›· ÎÚ›ıËΠÂÈÙ·ÎÙÈ΋. øÛÙfiÛÔ, Î·È ÂÓÒ ıˆÚËÙÈο οÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ Ê·›ÓÂÙ·È ·Ïfi, ÛÙËÓ Ú¿ÍË Á›ÓÂÙ·È ÂÚ›ÏÔÎÔ, ηıÒ˜ ı· ¤Ú ӷ ηٷÛ΢·ÛÙ› ¤Ó· ‰›ÎÙ˘Ô Î¿ÛÙÚˆÓ ÒÛÙ ӷ ÌËÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·ÔÌÔӈ̤ӷ Î·È ÁÈ’ ·˘Ùfi ¢ÚfiÛ‚ÏËÙ· οÛÙÚ·, ·ÏÏ¿ ÙÔ ¤Ó· Ó· ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ÙÔ ¿ÏÏÔ Û ÂÚ›ÙˆÛË Â›ıÂÛ˘. ŒÙÛÈ ÏÔÈfiÓ Î·È ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÚÔÛٷ٢ıÔ‡Ó Ù· ÂÚ¿ÛÌ·Ù· Ô˘ Ô‰ËÁÔ‡Û·Ó Û ÂÚÈÔ¯¤˜ fiˆ˜ Ë ª¿ÓË, ‰ÂÓ ¤Êı·ÓÂ Ë Î·Ù·Û΢‹ ÂÓfi˜ ÌfiÓÔ Î¿ÛÙÚÔ˘ ·ÏÏ¿ ÂÓfi˜ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ¿Ì˘Ó·˜ Î·È ÂÍfiÓÙˆÛ˘ ÙˆÓ Â¯ıÚÒÓ. ŒÚ ÏÔÈfiÓ ÛÙËÓ ·Ú¯‹ Î·È ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙˆÓ ÂÈÛfi‰ˆÓ ÚÔ˜ ÙË ¯ÂÚÛfiÓËÛÔ Ù˘ ª¿Ó˘ Ó· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÈÛ¯˘ÚÔ› ı‡Ï·Î˜ ·ÓÙ›ÛÙ·Û˘, Ô˘ ı· ·Ó¤ÎÔÙ·Ó ÙËÓ ÔÚÌ‹ ÙˆÓ Â›‰ÔÍˆÓ Î·Ù·ÎÙËÙÒÓ. °È· ÙÔ ÛÎÔfi ·˘Ùfi ȉڇıËÎ·Ó Û η›ÚÈ· ÛËÌ›· οÛÙÚ· fiˆ˜ Ù˘ µ·Ú‰Ô‡ÓÈ·˜, ÙÔ˘ ¶·ÛÛ·‚¿ Î·È Ù˘ ∫ÂÏÂÊ¿˜, Ô˘ ·Ó Î·È ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ¯ÚÔÓÔÏÔÁÈΤ˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜, ¤·ÈÍ·Ó ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜, ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ô˘ Û˘Ó˘‹Ú¯·Ó. ∆· ÛÙÔȯ›· Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È Â‰Ò Â›Ó·È ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ·Ú·Ù‹ÚËÛ˘ Î·È ÌÂϤÙ˘ ÙˆÓ Û¯ÂÙÈÎÒÓ ËÁÒÓ Î·È Ù˘ ˘¿Ú¯Ô˘Û·˜ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·˜ Î·È ÛÎÔfi ÙÔ˘˜ ¤¯Ô˘Ó Ó· ‰ÒÛÔ˘Ó Ì›· ÁÂÓÈ΋ ÂÈÎfiÓ· ÁÈ· Ù· ÌÓËÌ›· Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ Ì·˜ Ô˘ Â›Ó·È ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÁÓˆÛÙ¿ ·ÏÏ¿ ÙÔ ›‰ÈÔ ÁÔËÙ¢ÙÈο Ì ÂΛӷ Ù˘ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋˜ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋˜, ·ÎfiÌ· ÎÈ ·Ó ÎÙ›ÛÙËÎ·Ó ÁÈ· Ó· Â͢ËÚÂÙ‹ÛÔ˘Ó ÙȘ ·Ó¿ÁΘ Ù˘ ¿ÁÚÈ·˜ Ù¤¯Ó˘ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘.
126
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
∫¿ÛÙÚÔ µ·Ú‰Ô‡ÓÈ·˜ ∆Ô Î¿ÛÙÚÔ Â›Ó·È ÎÙÈṲ̂ÓÔ Û ‚Ú·¯Ò‰Ë ÙÔÔıÂÛ›· Ôχ ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi ÕÁÈÔ˜ ¡ÈÎfiÏ·Ô˜, ΢ÚÈ·Ú¯ÒÓÙ·˜ ÛÙÔÓ Î¿ÌÔ Î·È ÂȂϤÔÓÙ·˜ Ù· ÂÚ¿ÛÌ·Ù· ÚÔ˜ ÙË ª¿ÓË. ∏ ÂÚÈÔ¯‹ ÂÁηٿÛÙ·Û‹˜ ÙÔ˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ ÔÚ›· Ù˘ ‰È·‰ÚÔÌ‹˜ «ªÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ ¶·Ó·ÁÈ¿˜ (∫·Ï·Ì¿Ù·) - °ÎÈÛÙ¤ÚÓ· - ™ÙÔ‡· - ∫·ÛÙ¿ÓÈ· - °‡ıÂÈÔ». ∏ ∫·Ï·Ì¿Ù· Î·È ÙÔ °‡ıÂÈÔ Â›Ó·È Ù· ÎÔÓÙÈÓfiÙÂÚ· Û ·˘Ùfi ÏÈÌ¿ÓÈ· ÌÂÙ·ÊÔÚÒÓ Î·È ·ÓÂÊԉȷÛÌÔ‡, ·Ó Î·È Ù· ηχÙÂÚ· Â›Ó·È ÙÔ˘ ¶fiÚÙÔ ∫¿ÁÈÔ ÛÙ· ·Ó·ÙÔÏÈο Î·È ÙÔ˘ §ÈÌÂÓ›Ô˘ ÛÙÔÓ ÎfiÏÔ ÙÔ˘ √ÈÙ‡ÏÔ˘, ÛÙ· ‰˘ÙÈο. ∏ ı¤ÛË ¿Óˆ ÛÙËÓ ÔÔ›· ¤¯ÂÈ ÎÙÈÛÙ› ÙÔ Î¿ÛÙÚÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÂÙ·È ·fi ·fiÙÔÌÔ˘˜ ‚Ú¿¯Ô˘˜ ÛÙȘ ÙÚÂȘ Ï¢ڤ˜. ™‹ÌÂÚ· ·Ú¿ ÙÔ˘˜ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎÔ‡˜ ηı·ÚÈÛÌÔ‡˜ ‚Ï¿ÛÙËÛË Î·Ù¤¯ÂÈ ÌÂÁ¿ÏÔ ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘, ˆÛÙfiÛÔ, Ù· ·ÚÈ· ÛÙÔȯ›· ÙÔ˘ ∫¿ÛÙÚÔ˘, ÎÙÈṲ̂ÓÔ˘ ÛÙÔ „ËÏfiÙÂÚÔ ÛËÌ›Ô, ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ·¯Ó¿. ∆· ÂÚ›ȷ ÙˆÓ ÔÈÎÔ‰ÔÌËÌ¿ÙˆÓ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ‰È·ÛÎÔÚÈṲ̂ӷ ÛÙÔÓ ˘fiÏÔÈÔ ¯ÒÚÔ, ÂÓÒ ·ÚÎÂÙ¿ ·fi ·˘Ù¿ Ê·›ÓÔÓÙ·È ÈÔ ÚfiÛÊ·Ù· ·fi ·˘Ù¿ ÙÔ˘ ‡ÚÁÔ˘-Î·Ù·Ê˘Á›Ô˘ (donjon). ∏ ÚfiÛ‚·ÛË ÛÙÔ Î¿ÛÙÚÔ Á›ÓÂÙ·È ·fi Ù· ·Ó·ÙÔÏÈο, fiÔ˘ ̤ۈ ÂÓfi˜ ·fiÙÔÌÔ˘, ÎÂÎÏÈ̤ÓÔ˘ ÂȤ‰Ô˘ Ô ÂÈÛΤÙ˘ ÊÙ¿ÓÂÈ Û ̛· ·Ï‹ ÙÔً͈ ›ÛÔ‰Ô Î·È Ô‰ËÁÂ›Ù·È ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙÔ˘ Û˘ÁÎÚÔÙ‹Ì·ÙÔ˜. ∂͈ÙÂÚÈο, ÛÙ· ‚fiÚÂÈ· Ù˘ ‡Ï˘ Î·È Û ·ʋ Ì ÙËÓ Ú¿Ì·, ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ¤Ó·˜ ÙڛϢÚÔ˜ ¯·ÌËÏfi˜ ‡ÚÁÔ˜ ÙÔ ·ÓÒÙÂÚÔ ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ·ÔÙÂÏ› ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚË ÚÔÛı‹ÎË. ∫·Ù¿ ÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô ÙÔ˘ ÂÈÛΤÙË ·fi ÙË ı‡Ú· ¤Ó· ÙfiÍÔ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ÙÔÓ ÂÚ›‰ÚÔÌÔ ‹ ¤Ó· ·ÓÒÙÂÚÔ Â›Â‰Ô. ¶›Ûˆ ·fi ·˘Ùfi ˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó· ‰ˆÌ¿ÙÈÔ, ÙÂÙÚ·ÁˆÓÈ΋˜ οÙԄ˘, Ô˘ Û˘Ó‰ÂfiÙ·Ó Èı·Ófiٷٷ Ì ¤Ó· ¿ÏÏÔ ÛÙ· ÓfiÙÈ·. ™Ù· ·Ó·ÙÔÏÈο ÙÔ˘, ˘ÔÏ›ÌÌ·Ù· ÙÔ›¯ˆÓ ˘Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó ÙËÓ ı¤ÛË ÌÈ·˜ ‰Â‡ÙÂÚ˘ Ê˘Ï·Á̤Ó˘ ı‡Ú·˜. ∆Ô ˘ÊÈÛÙ¿ÌÂÓÔ Û˘ÁÎÚfiÙËÌ· ΢ÚÈ·Ú¯Â›Ù·È ·fi ¤Ó·Ó ÙÂÙÚ¿ÁˆÓÔ ‡ÚÁÔ, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂÈÛÙ¤ÊÂÙ·È Ì ¿ÏÍÂȘ Î·È ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi ÙÚ›· ÎÙ›ÛÌ·Ù·. ª›· ÛÎÔ˘Úfi¯ÚˆÌË, ÏÈıfiÎÙÈÛÙË ÏÂ˘Ú¿ ¤¯ÂÈ ÚÔÛÙÂı› ÛÙË ‚¿ÛË Ù˘ ÓÔÙÈÔ·Ó·ÙÔÏÈ΋˜ fi„˘ ÙÔ˘ ‡ÚÁÔ˘. ∆· ÎÙ›ÛÌ·Ù· ÙÚÈÁ‡Úˆ ·fi ÙÔÓ ‡ÚÁÔ-ηٷʇÁÈÔ (donjon) ¤¯Ô˘Ó ÂÈÛfi‰Ô˘˜ ·Ú¿ÏÏËϘ Ì ÙË ‚ÔÚÂÈÔ·Ó·ÙÔÏÈ΋ fi„Ë ÙÔ˘ ‡ÚÁÔ˘. √‰ËÁÔ‡Ó Û ¤Ó· ‰ÈÒÚÔÊÔ ÎÙ›ÛÌ· Ì ¿ÏÍÂȘ, ÛÙ· ‚ÔÚÂÈÔ‰˘ÙÈο ÙÔ˘ ‡ÚÁÔ˘, ÛÙÔ Î·ÙÒÙÂÚÔ ÛËÌÂ›Ô ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ˘¿Ú¯ÂÈ Ì›· ÛÙ¤ÚÓ·. ¶›Ûˆ ·fi ·˘Ùfi ÙÔ ÎÙ‹ÚÈÔ Î·È ÂÚ›Ô˘ 4 ̤ÙÚ· ¯·ÌËÏfiÙÂÚ· ·fi ·˘Ùfi, ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ¤Ó· ÙÚ›ÙÔ ÎÙ›ÛÌ·, Ô˘ ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙÔ Û˘ÁÎÚfiÙËÌ· ÙÔ˘ ‡ÚÁÔ˘-Î·Ù·Ê˘Á›Ô˘ (donjon). ™ÙÔ ‚ÔÚÂÈÔ·Ó·ÙÔÏÈÎfi ÙÔ›¯Ô ÙÔ˘ ÎÙËÚ›Ô˘ ·ÓÔ›ÁÂÙ·È Ì›· ÌÈÎÚ‹ fiÚÙ·. ∫¿Ùˆ ·fi ÙÔÓ ‡ÚÁÔ-ηٷʇÁÈÔ (donjon), Î·È ÚÔ˜ Ù· ·Ó·ÙÔÏÈÎfi ¿ÎÚÔ Ù˘ ı¤Û˘, ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ›¯ÓË ÌÈ·˜ ·ÎfiÌË Ê˘Ï·ÛÛfiÌÂÓ˘ ÂÈÛfi‰Ô˘. ŒÓ· ÎÂÎÏÈ̤ÓÔ Â›Â‰Ô Î·Ù‚·›ÓÂÈ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÙÔ›¯ˆÓ Ô˘ Û¯ËÌ·Ù›˙ÔÓÙ·È ·fi ‰‡Ô Û˘ÓÔÚ‡ÔÓÙ· ÎÙ›ÛÌ·Ù· Î·È ÂÚÓ¿ ·Ó¿ÌÂÛ· ·fi Ù· ÂÚ›ȷ Ù˘ ıÔÏÔÛΤ·ÛÙ˘ ‡Ï˘. ∞˘Ùfi ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ ·Ó·ÙÔÏÈ΋ ¤ÎÙ·ÛË ÌÈ·˜ Â͈ÙÂÚÈ΋˜ ·˘Ï‹˜, Ë
H AªÀ¡∞ ™∆∏ NOTIA §∞∫ø¡π∞: T∞ K∞™∆ƒ∞ B∞ƒ¢√À¡π∞™, ¶∞™™∞µ∞, K∂§∂º∞™
127
ÓÔÙÈÔ‰˘ÙÈ΋ ÏÂ˘Ú¿ Ù˘ ÔÔ›·˜ ÂϤÁ¯ÂÈ ÙËÓ Î‡ÚÈ· ›ÛÔ‰Ô ÙÔ˘ οÛÙÚÔ˘. √È ËÁ¤˜ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙËÓ ÚÒÈÌË ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ οÛÙÚÔ˘ ÚÔÛʤÚÔ˘Ó Ôχ Ï›ÁË ‚Ô‹ıÂÈ·. °È’ ·˘Ùfi, Â¿Ó ÚÔÛ·ı‹ÛÔ˘Ì ӷ ¯ÚÔÓÔÏÔÁ‹ÛÔ˘Ì ÙËÓ ÂÁηٿÛÙ·ÛË Ù˘ µ·Ú‰Ô‡ÓÈ·˜, ı· Ú¤ÂÈ, Û’ ·˘Ùfi ÙÔ ÛÙ¿‰ÈÔ, Ó· Ô‰ËÁËıԇ̠΢ڛˆ˜ ·fi Ù· ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈο ÛÙÔȯ›·. ∏ ı¤ÛË ÂÁηٿÛÙ·Û˘ ÙÔ˘ οÛÙÚÔ˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÚÔÙ›ÓÂÈ Ì›· ¯ÚÔÓÔÏfiÁËÛË ÚÈÓ ·fi ÙÔÓ 15Ô ·ÈÒÓ·. ¶ÔÏÏÔ› ÌÂÏÂÙËÙ¤˜, Ì ‰Â‰Ô̤ÓÔ fiÙÈ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÂΛÓË Ù· οÛÙÚ· ›Ù ¯Ù›˙ÔÓÙ·Ó ÛÙËÓ ÎÔÚ˘Ê‹ ÏfiÊˆÓ Â›Ù ¯Ù›˙ÔÓÙ·Ó Î·Ù¿ Ù¤ÙÔÈÔ ÙÚfiÔ ÒÛÙ ӷ ÔÌÔÈ¿˙Ô˘Ó Ì ·˘ÙÔ‡˜, ıˆÚÔ‡Ó fiÙÈ ÙfiÙ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ¯ÚÔÓÔÏÔÁËı› Î·È ÙÔ Î¿ÛÙÚÔ Ù˘ µ·Ú‰Ô‡ÓÈ·˜.1 ∂ÈϤÔÓ, Ù· οÛÙÚ· Ô˘ ÎÙ›ÛÙËÎ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ºÚ¿ÁÎÔ˘˜ ‚·ÚfiÓÔ˘˜ Ù˘ ∞¯·˝·˜ ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ 13Ô˘ ·ÈÒÓ· Â›Ó·È Ô¯˘ÚÒÛÂȘ ÛÙËÓ ÎÔÚ˘Ê‹ ÏfiʈÓ, Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡ÓÙ·È ·fi ¤Ó·Ó ÙÂÙÚ·ÁˆÓÈÎfi ÎÂÓÙÚÈÎfi ‡ÚÁÔ ‹ ‡ÚÁÔ-ηٷʇÁÈÔ (donjon) ÛÙÔ „ËÏfiÙÂÚÔ ÛËÌÂ›Ô ÙÔ˘ ‚Ú¿¯Ô˘, Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÈ ÙÌ‹Ì· Ù˘ ·˘Ï‹˜ Ô˘ ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÂÈ. ∂›Û˘, ·ÍÈÔÛËÌ›ˆÙË Â›Ó·È Ë Û¯¤ÛË ÙˆÓ ÊÚ·ÁÎÈÎÒÓ Î¿ÛÙÚˆÓ Î·È ÙˆÓ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙˆÓ ¯ˆÚÈÒÓ, ηıÒ˜ Ù· οÛÙÚ· Û ÁÂÓÈΤ˜ ÁÚ·Ì̤˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌÂÌÔӈ̤ӷ Ô¯˘Ú¿, ·ÏÏ¿ ۯ‰fiÓ ¿ÓÙ· ÚÔÛÙ›ıÂÙ·È Û ·˘Ù¿ Î·È ¤Ó· ¯ˆÚÈfi. ∞Ó Ô ÂÚ›‚ÔÏfi˜ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ·ÚÎÂÙ¿ ¢ڇ¯ˆÚÔ˜ Ô ÏËı˘ÛÌfi˜ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÂÙ·È ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi.2 ∆Ô Û‡ÓÔÏÔ ÙˆÓ ÎÙÈÛÌ¿ÙˆÓ Ì¤Û· Î·È ÚÔ˜ Ù· ‚ÔÚÂÈÔ·Ó·ÙÔÏÈο Ù˘ ·˘Ï‹˜ ÛÙË µ·Ú‰Ô‡ÓÈ· ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ¤Ó·Ó Ù¤ÙÔÈÔ ÔÈÎÈÛÌfi – ÌÈ· ·ÎfiÌ· ÔÌÔÈfiÙËÙ· ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙË ÌÔÚÊ‹ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ οÛÙÚÔ˘ Î·È ÂÓfi˜ Ù˘ÈÎÔ‡ ÊÚ¿ÁÎÈÎÔ˘ οÛÙÚÔ˘ ÛÙËÓ ÎÔÚ˘Ê‹ ÏfiÊÔ˘. ∞˘Ù‹ Ë ÂÓÙ‡ˆÛË ÂÓÈÛ¯‡ÂÙ·È ·ÎfiÌË ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÙÔ Û¯Â‰›·ÛÌ· ÙÔ˘ ÎÙËÚ›Ô˘ Ù˘ ‡Ï˘, ÂÓfi˜ ·ÏÔ‡ ËÌÈ΢ÎÏÈÎÔ‡ ÙÔ͈ÙÔ‡ ·ÓÔ›ÁÌ·ÙÔ˜, Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÂ›Ù·È ·fi ¤Ó· ıÔÏÔÛΤ˜ ¤Ú·ÛÌ· Ô˘ Ì ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÚfiÔ Ô‰ËÁ› Û ¤Ó· ·ÎfiÌË ¤Ú·ÛÌ· Û ۯ‹Ì· Á¿Ì·. Œ¯ÔÓÙ·˜ ÛÎÂÊÙ› ÙË ı¤ÛË Î·È ÙËÓ ÌÔÚÊ‹, ÔÈ Ù¯ÓÈΤ˜ Ù˘ ÙÔȯÔÔÈ›·˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ·Ú¿ÁÔ˘Ó Ì›· ·ÎfiÌË ¤Ó‰ÂÈÍË Ù˘ ηٷÁˆÁ‹˜ Ù˘ µ·Ú‰Ô‡ÓÈ·˜. ™˘Ó·ÓÙԇ̠¤ÙÛÈ Ù‡Ô˘˜ ÙÔȯԉÔÌ‹˜ Ô˘ Â›Ó·È ‰ËψÙÈÎÔ› ÂÓfi˜ ‡ÊÔ˘˜ Ô˘ ··ÓÙ¿ ÛÙËÓ ÚÔ-ºÚ·ÁÎÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô, ¯ˆÚ›˜ ·˘Ùfi Ó· ·ÔÚÚ›ÙÂÈ ÙË ıˆڛ· fiÙÈ ÌÔÚ› Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÂÚÈÛÙ·Ûȷο Î·È ·fi ÙÔ˘˜ ºÚ¿ÁÎÔ˘˜. ∂ÈϤÔÓ, ÌÈ· ÛËÌ·ÓÙÈ΋
1. Andrews, Kevin, Castles of the Morea, Princeton, New Jersey 1953: √ Kevin Andrews Â›Ó·È ·ÚÎÂÙ¿ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˜ Û ·˘Ùfi ÙÔ ÛËÌ›Ô: «…ÚÈÓ ·fi ÙÔÓ 15Ô ·ÈÒÓ· Ù· οÛÙÚ· ›Ù ÎÙ›˙ÔÓÙ·È ÛÙËÓ ÎÔÚ˘Ê‹ ÂÓfi˜ ÏfiÊÔ˘ ›Ù ÎÙ›˙ÔÓÙ·È Î·Ù¿ Ù¤ÙÔÈÔ ÙÚfiÔ ÒÛÙ ӷ ÔÌÔÈ¿˙Ô˘Ó Ì ÏfiÊÔ, ‰›ÓÔÓÙ·˜ ÙËÓ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÛÙÔ˘˜ ˘ÂÚ·ÛÈÛÙ¤˜ ÙÔ˘˜ Ó· Ú›ÍÔ˘Ó ‚ÚÔ¯‹ ‚ÂÏÒÓ ‹ οıÂÙˆÓ ‚ÔÏÒÓ ÛÙÔÓ ÂÈÙÈı¤ÌÂÓÔ Ô˘ ·ÁˆÓ›˙ÂÙ·È Ó· ÂÈÙÂı›…Ì ÙËÓ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ˘ÚÔ‚ÔÏÈÎÔ‡ Ë ‚·ÛÈ΋ ÏÔÁÈ΋ ÙˆÓ Ô¯˘ÚÒÛÂˆÓ ·ÏÏ¿˙ÂÈ. ∏ ˘ÂÚÔ¯‹ Á›ÓÂÙ·È ÛÙfi¯Ô˜ ηٷÛÙÚÔÊ‹˜ ·fi ÊÏÔÁÔ‚fiÏ· fiÏ·». 2. Bon, A., La Moree Franque, Recherches historiques, topographiques et archéologiques, Paris 1969: √ Bon ÛÙ· Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ˘˜ Ô¯˘ÚÔ‡˜ ÔÈÎÈÛÌÔ‡˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ù· ·ÎfiÏÔ˘ı· «∞Ó ‰ÂÓ ÚfiÎÂÈÙ·È ·Ú¿ ÌÔÓ¿¯· ÁÈ· ¤Ó· ÌÈÎÚfi Ô¯˘Úfi ÛηÚʷψ̤ÓÔ Û ¤Ó· ÏÔÊ›ÛÎÔ, Ù· Û›ÙÈ· ÛÙÚÈÌÒ¯ÓÔÓÙ·Ó ‰›Ï· ÙÔ˘, ÛÙËÓ ÏÈÁfiÙÂÚÔ ·fiÙÔÌË Ï·ÁÈ¿ ÙÔ˘ ‚Ú¿¯Ô˘…»
128
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÔÌÔÈfiÙËÙ· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ÙÔȯÔÔÈ›· Ù˘ µ·Ú‰Ô‡ÓÈ·˜ Î·È ·˘Ù‹˜ Ô˘ ‚Ú¤ıËΠÛÙËÓ Î‡ÚÈ· ‡ÏË ÙÔ˘ οÛÙÚÔ˘ ÙÔ˘ ª˘ÛÙÚ¿ Î·È ¯ÚÔÓÔÏÔÁÂ›Ù·È Á‡Úˆ ÛÙÔÓ 13Ô ·ÈÒÓ·.3 √ ‡ÚÁÔ˜ Î·È ÙÔ Û˘ÁÎÚfiÙËÌ· ÙÔ˘ ‡ÚÁÔ˘-Î·Ù·Ê˘Á›Ô˘ (donjon) ˘¤ÛÙËÛ·Ó ·ÍÈÔÛËÌ›ˆÙ˜ ÙÚÔÔÔÈ‹ÛÂȘ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ·ÈÒÓˆÓ. √È ÂÌÊ·Ó›˜ ÂÂÌ‚¿ÛÂȘ ÙˆÓ ∂ÓÂÙÒÓ ÂÓۈ̷ÙÒıËÎ·Ó ÛÙȘ ÚÔ¸¿Ú¯Ô˘Û˜ ηٷÛ΢¤˜, ‰Â›¯ÓÔÓÙ·˜ fiÙÈ ÔÈ Ú›˙˜ ÙÔ˘ οÛÙÚÔ˘ ÊÙ¿ÓÔ˘Ó Èı·ÓfiÓ ÛÙ· ‚˘˙·ÓÙÈÓ¿ ‹ ÛÙ· ÊÚ·ÁÎÈο ¯ÚfiÓÈ·. ∆Ô Î¿ÛÙÚÔ ¯ˆÚ›˜ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· Û˘Ó¤¯ÈÛ ӷ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ÁÈ· Ì·ÎÚ¿ ¯ÚÔÓÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô. ∂›Ó·È ۷ʤ˜ fiÙÈ Ù· ÂÓ·ÔÌ›ӷÓÙ· ÛÙÔȯ›· ·ÓÙÈÚÔÛˆÂ‡Ô˘Ó ÌÂÁ¿ÏÔ ·ÚÈıÌfi ·ÏÏ·ÁÒÓ Î·È ÚÔÛıËÎÒÓ ÛÙ· ·Ú¯Èο ÎÙ‹ÚÈ·, Ô˘ ÌfiÓÔ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎfi˜ ηı·ÚÈÛÌfi˜ Î·È ·Ó·ÛηÊÈ΋ ‰ÈÂÚ‡ÓËÛË ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·Ôηχ„Ô˘Ó ÈηÓÔÔÈËÙÈο.
∫¿ÛÙÚÔ ∫ÂÏÂÊ¿˜4 ¶¿Óˆ ·fi ÙÔÓ fiÚÌÔ ÙÔ˘ √ÈÙ‡ÏÔ˘, ÛÙÔ §È̤ÓÈ Ù˘ ª¿Ó˘, ÛÙË ı¤ÛË «∫ÔÙÚˆÓ¿ÎÈ·», fiˆ˜ ÔÈ ÓÙfiÈÔÈ Û˘ÓËı›˙Ô˘Ó Ó· ϤÓÂ, Î·È ÛÙÔ ·Ó·ÙÔÏÈÎfi ¿ÎÚÔ ÙÔ˘ ª˘ÏÔÏ¿Áη‰Ô˘, Â›Ó·È ÎÙÈṲ̂ÓÔ ¤Ó· ·fi Ù· ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚ· οÛÙÚ· Ù˘ ª¿Ó˘, ÙÔ Î¿ÛÙÚÔ Ù˘ ∫ÂÏÂÊ¿˜.5 ∆Ô fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ ÙÔ ¤Ï·‚ ·fi ÙÔ ÁÂÈÙÔÓÈÎfi ¯ˆÚÈfi, Èı·ÓfiÓ ·fi ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ·Ú¯ËÁÔ‡ Ù˘ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡, Ú·ÎÙÈ΋ ·ÚÎÂÙ¿ ‰È·‰Â‰Ô̤ÓË ÛÙ· ¯ˆÚÈ¿ Ù˘ ª¿Ó˘. ∆Ô Î¿ÛÙÚÔ ÎÙ›ÛÙËΠηٿ ÙËÓ ÚÒÙË ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ ÙÔ˘ÚÎÈ΋˜ ηÙÔ¯‹˜ ÛÙË ª¿ÓË, ÙÔ 1670, ÌÂÙ¿ ·fi ·fiÊ·ÛË ÙÔ˘ ªÂÁ¿ÏÔ˘ µÂ˙‡ÚË ∞¯Ì¤Ù ∫ÈÔÔ˘ÚÏ‹, Ì ÛÎÔfi Ó· ‰ڷÈÒÛÂÈ ÙËÓ Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÙˆÓ ∆Ô‡ÚÎˆÓ ÛÙË ª¤Û· ª¿ÓË. §›ÁÔ ·ÚÁfiÙÂÚ·, ÙÔÓ ™Â٤̂ÚÈÔ ÙÔ˘ 1685, ÙÔ Î¿ÛÙÚÔ ÂÚÓ¿ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙˆÓ ∂ÓÂÙÒÓ: Ô Ã·Û¿Ó ∞Á¿˜ ÙÔ ·Ú·‰›‰ÂÈ ÛÙÔÓ ªÔÚÔ˙›ÓÈ, Ô ÔÔ›Ô˜ ÁÈ· ÙËÓ ·ÛÊ¿ÏÂÈ¿ ÙÔ˘ ‰ÈfiÚÈÛ ÚÔ‚ÏÂÙ‹ ÙÔÓ µÂÚÓ¿Ú‰Ô µ¿Ï‚Ë Î·È ÊÚÔ‡Ú·Ú¯Ô ÙÔÓ ¡ÈÎfiÏ·Ô ª·¯·ÈÚÈÒÙË. ∆Ô Î¿ÛÙÚÔ ·Ú¤ÌÂÈÓ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙˆÓ ∂ÓÂÙÒÓ ¤ˆ˜ ÙÔ 1715, ÔfiÙ ηٷϋÊıËΠͷӿ ·fi ÙÔ˘˜ ∆Ô‡ÚÎÔ˘˜ ·Ú¿ ÙȘ ÚÔÛ¿ıÂȘ ÙˆÓ ∂ÓÂÙÒÓ Î·È Ù˘ ÊÚÔ˘Ú¿˜ ÙˆÓ ª·ÓÈ·ÙÒÓ Ó· ÙÔ ÎÚ·Ù‹ÛÔ˘Ó.6 ∆Ô Î¿ÛÙÚÔ Ù˘ ∫ÂÏÂÊ¿˜, ·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÙË ÌÔ›Ú· ÙˆÓ ˘ÔÏÔ›ˆÓ οÛÙÚˆÓ Ù˘ ª¿Ó˘, ¤¯·Û ÙËÓ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ ÙÔ˘ ·Í›·. ∞˘Ùfi˜ ‹Ù·Ó ›Ûˆ˜ Î·È Ô ÏfiÁÔ˜ Ô˘ ÛÙ· ̤۷ ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ· Î·È ÂÓÒ ‹Ù·Ó ‹‰Ë ÂÚÂȈ̤ÓÔ, Ô ÛÙfiÏÔ˜ ÙÔ˘ √ÚÏÒÊ ¿Ú·Í ÛÙÔÓ ÎfiÏÔ ÙÔ˘ √ÈÙ‡ÏÔ˘: ÙÔ Î¿ÛÙÚÔ Â›¯Â Ì›ÓÂÈ ·ÓÔ¯‡ÚˆÙÔ Î·È ·˘Ùfi ÙÔ ÙÌ‹Ì· Ù˘ ª¿Ó˘ ›¯Â ‹‰Ë ÍÂÛËΈı›.
3. 4. 5. 6.
Traquair, R., Laconia I, Medieval Fortresses, BSA 12 (1905-1906). Kriesis, A., On the castles of Zarnata and Kelefa, BZ 56 (1963). ™ÊËÎfiÔ˘ÏÔ˜, π., ∆· ªÂ۷ȈÓÈο ∫¿ÛÙÚ· ÙÔ˘ ªÔÚË¿, ∞ı‹Ó· 1987, Û. 412. ∫·ÚÔ‰›ÓË - ¢ÌËÙÚÈ¿‰Ë, ∂., ∫¿ÛÙÚ· Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘, ∞ı‹Ó· 1990, Û. 134-139.
H AªÀ¡∞ ™∆∏ NOTIA §∞∫ø¡π∞: T∞ K∞™∆ƒ∞ B∞ƒ¢√À¡π∞™, ¶∞™™∞µ∞, K∂§∂º∞™
129
∆Ô Ô¯˘ÚˆÌ·ÙÈÎfi ·˘Ùfi Û˘ÁÎÚfiÙËÌ· ¤¯ÂÈ Î¿ÙÔ„Ë ÙÂÙÚ¿ÁˆÓË Î·È ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ÙÔ˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎÂ Ô ·fiÙÔÌÔ˜ Î·È ÂÈ‚ÏËÙÈÎfi˜ ‚Ú¿¯Ô˜, ÙËÓ ÎÏ›ÛË ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó Ù· ÎÙ›ÛÌ·Ù· Ù˘ Ô¯‡ÚˆÛ˘.7 ™ÙÔ Û¯‹Ì· fiˆ˜ Î·È ÛÙË ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ·Ï¿. √È Î·Ù·Û΢¤˜ ·˘Ù¤˜ ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ·fi ÙËÓ ÏÈÙfiÙËÙ· ÙˆÓ Ì¤ÛˆÓ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó (Ï›ıÔÈ, Ï›ÓıÔÈ), ¯ˆÚ›˜ ˆÛÙfiÛÔ Ó· ¯¿ÓÔ˘Ó ÙËÓ ÂÈ‚ÏËÙÈÎfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘˜ ‹ Ó· ÌÂÈÒÓÂÙ·È Ë ÂÓÙ‡ˆÛË Ô˘ ÚÔηÏÔ‡Ó ÛÙÔ˘˜ ÂÈÛΤÙ˜. ∏ ÚfiÛ‚·ÛË ÛÙÔ Î¿ÛÙÚÔ ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÂÙ·È ·fi ¤Ó· ¯ˆÌ·Ùfi‰ÚÔÌÔ ÛÙË ‚ÔÚÂÈÔ·Ó·ÙÔÏÈ΋ ÙÔ˘ ÏÂ˘Ú¿. ∞ÔηχÙÂÙ·È ÚÒÙ· Ë ‚ÔÚÂÈÔ·Ó·ÙÔÏÈ΋ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ Ù›¯Ô˘˜, Ù˘ ÔÔ›·˜ ÔÈ ‰‡Ô ‡ÚÁÔÈ (°Ô˘Ï¿‰Â˜) ‰ÂÓ ÛÒ˙ÔÓÙ·È Û‹ÌÂÚ·. ∞fi ÙÔ˘˜ ‰‡Ô Ô ‚fiÚÂÈÔ˜ ‰È·ÙËÚ› ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ÙÔ Â͈ÙÂÚÈÎfi ÙÔ˘ ÂÚ›ÁÚ·ÌÌ· Û ۯ¤ÛË Ì ÙÔ Ù›¯Ô˜, ÙÔ ÔÔ›Ô ÛÒ˙ÂÙ·È Û ·ÚÎÂÙ¿ ηϋ ηٿÛÙ·ÛË. E›ÛÔ‰Ô˜ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ οÛÙÚÔ˘ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È ·fi ÙË ÓÔÙÈÔ·Ó·ÙÔÏÈ΋ ÙÔ˘ ÏÂ˘Ú¿, fiÔ˘ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Ë Î·ÙÂÛÙÚ·Ì̤ÓË Û‹ÌÂÚ· ·ÚÈ· ‡ÏË ÙÔ˘ Û˘ÁÎÚÔÙ‹Ì·ÙÔ˜. ¢ÂÍÈ¿ Î·È ·ÚÈÛÙÂÚ¿ Ù˘ ÂÈÛfi‰Ô˘ Ê·›ÓÔÓÙ·È Ô ¤Ó·˜ ΢ÎÏÈÎfi˜ ‡ÚÁÔ˜ Î·È ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ÛÙÔȯ›· ÙÔ˘ ‰Â‡ÙÂÚÔ˘. ∞¤Ó·ÓÙÈ ·fi ÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô ÙÔ˘ οÛÙÚÔ˘ ÍÂÎÈÓ¿ ¤Ó· ÏÈıfiÛÙÚˆÙÔ ÌÔÓÔ¿ÙÈ, Ô˘ ¤ÓˆÓ ÙÔ Î¿ÛÙÚÔ Ì ÙË ı¿Ï·ÛÛ·, ÚÔÛʤÚÔÓÙ·˜ ·Ú¿ÏÏËÏ· ÛÙÔ˘˜ ÂÈÛΤÙ˜ ÌÔÓ·‰È΋ ı¤· Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜. ∞fi fiÏ· Ù· ÛÙÔȯ›· ÙÔ˘ οÛÙÚÔ˘ ȉȷ›ÙÂÚ· ÂÓÙ˘ˆÛȷ΋ Â›Ó·È Ë Â͈ÙÂÚÈ΋ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ ÓÔÙÈÔ‰˘ÙÈÎÔ‡ Ù›¯Ô˘˜. ¢ÂÍÈ¿ Î·È ·ÚÈÛÙÂÚ¿ Ï·ÈÛÈÒÓÂÙ·È ·fi ˘„ËÏÔ‡˜ ΢ÎÏÈÎÔ‡˜ ‡ÚÁÔ˘˜ Î·È ÛÙÔ Ì¤ÛÔ ÙÔ˘ Â›Ó·È ÎÙÈṲ̂ÓÔ˜ ¤Ó·˜ ËÌÈ΢ÎÏÈÎfi˜ ÚÔÌ·¯ÒÓ·˜. √ ÓfiÙÈÔ˜ ΢ÎÏÈÎfi˜ ‡ÚÁÔ˜ Â›Ó·È Î·È Ô ÌÔÓ·‰ÈÎfi˜ Ô˘ ÛÒ˙ÂÙ·È Û ηϋ ηٿÛÙ·ÛË. ∏ ›ÛÔ‰fi˜ ÙÔ˘ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙË ÓÔÙÈÔ‰˘ÙÈ΋ ÏÂ˘Ú¿, ›¯Â ÙÔً͈ ·fiÏËÍË, ÂÓÒ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙÔ˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ‰ˆÌ¿ÙÈÔ ÛÙÂÁ·Ṳ̂ÓÔ Ì ıfiÏÔ, Ô˘ Èı·Ófiٷٷ Â͢ËÚÂÙÔ‡Û ÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙˆÓ ÛÙÚ·ÙȈÙÒÓ. ∞fi ÙÔ Ï¿ÙˆÌ· ÙÔ˘ ‡ÚÁÔ˘ Î·È Ì¤Û· ·fi ÙȘ ηÏÏȤÚÁÂȘ Ô‰ËÁÂ›Ù·È Î·Ó›˜ ÛÙÔÓ ÚÔÌ·¯ÒÓ·. Œ¯ÂÈ ËÌÈ΢ÎÏÈÎfi Û¯‹Ì· Î·È ÚÔÂͤ¯ÂÈ ÙÔ˘ Ù›¯Ô˘˜. ∏ ›ÛÔ‰fi˜ ÙÔ˘ Â›Ó·È È‰È·›ÙÂÚ· ÂÈÌÂÏË̤ÓË Î·È ÂÛˆÙÂÚÈο ‰È·ÚÚ˘ıÌ›˙ÂÙ·È Û ‰‡Ô ¯ÒÚÔ˘˜ Ô˘ ÛÙÂÁ¿˙ÔÓÙ·È Ì η̿ڷ. ™ÙÔ „ËÏfiÙÂÚÔ Ï¿ÙˆÌ· ÌÚÔÛÙ¿ ·fi ÙÔÓ ÚÔÌ·¯ÒÓ· ¤¯ÂÈ Î·Ù·Û΢·ÛÙ› Ì›· ÎÙÈÛÙ‹ ÛÙ¤ÚÓ·, Ë Î·Ì¿Ú· Ù˘ ÔÔ›·˜ Û‹ÌÂÚ· ¤¯ÂÈ Î·Ù·ÚÚ‡ÛÂÈ. §fiÁˆ ÙˆÓ ÌÈÎÚÒÓ ‰È·ÛÙ¿ÛÂÒÓ Ù˘ Èı·ÓfiÓ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·Ó ÁÈ· ÙËÓ ·Ôı‹Î¢ÛË Ï·‰ÈÔ‡. √ ‰˘ÙÈÎfi˜ ‡ÚÁÔ˜, ·Ó Î·È Î·ÙÂÛÙÚ·Ì̤ÓÔ˜, ‰È·ÙËÚ› ÌÂÁ¿ÏÔ ÙÌ‹Ì· Ù˘ Â͈ÙÂÚÈ΋˜ ÏÂ˘Ú¿˜ ÙÔ˘ Î·È ¤ÙÛÈ ‰›ÓÂÙ·È ÛÙÔÓ ÂÈÛΤÙË Ì›· ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ÌÓËÌ›Ԣ. ™‡Ìʈӷ Ì ٷ Ûˆ˙fiÌÂÓ· ›¯ÓË Ë ÛÙ¤Á·Û‹ ÙÔ˘ ÁÈÓfiÙ·Ó Ì η̿ڷ Î·È ÂÛˆÙÂÚÈο ‰È·ÚÚ˘ıÌÈ˙fiÙ·Ó Ì¿ÏÏÔÓ Î·È ·˘Ùfi˜ Û ‰‡Ô ¯ÒÚÔ˘˜. ™ÙÔ ‚ÔÚÂÈÔ·Ó·ÙÔÏÈÎfi ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘ οÛÙÚÔ˘ ÛÒ˙ÂÙ·È ¤Ó· ÎÙ›ÛÌ· ÙÔ ÔÔ›Ô ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È Î·È ·fi ÙÔ˘˜ ÓÙfiÈÔ˘˜ «∂ÎÎÏËÛ¿ÎÈ», ·Ó Î·È ‰ÂÓ ÂÓÙÔ›˙ÔÓÙ·È Û ·˘Ùfi
7. Andrews, Kevin, Castles of the Morea, Princeton, New Jersey 1953, Û.Û. 36-39.
130
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
›¯ÓË Ù¤ÙÔÈ·˜ ¯Ú‹Û˘. ∂›Ó·È ÎÙ›ÛÌ· ÌÈÎÚÒÓ ‰È·ÛÙ¿ÛˆÓ, ÏÈıfiÎÙÈÛÙÔ Î·È ÛÙÂÁ¿˙ÂÙ·È Ì η̿ڷ. ∏ ›ÛÔ‰fi˜ ÙÔ˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ ·Ó·ÙÔÏÈ΋ ÏÂ˘Ú¿ Î·È Á›ÓÂÙ·È Ì¤Ûˆ Ì›·˜ ÙÔً͈˜ ı‡Ú·˜. ™ÙÔ ‚fiÚÂÈÔ Î·È ·Ó·ÙÔÏÈÎfi ¿ÎÚÔ ÙÔ˘ Ù›¯Ô˘˜ ¤¯Ô˘Ó ηٷÛ΢·ÛÙ› ‰‡Ô ·ÎfiÌ· ΢ÎÏÈÎÔ› ‡ÚÁÔÈ, ·ÚfiÌÔÈ·˜ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋˜ ÌÔÚÊ‹˜ Ì ÙÔ˘˜ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ˘˜. ∞fi ·˘ÙÔ‡˜ Û ηχÙÂÚË Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÛÒ˙ÂÙ·È Û‹ÌÂÚ· Ô ‚fiÚÂÈÔ˜ ÂÓÒ Ô ·Ó·ÙÔÏÈÎfi˜ ¤¯ÂÈ Î·Ù·ÚÚ‡ÛÂÈ. ™ÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙÔ˘ οÛÙÚÔ˘ ¤¯ÂÈ ÎÙÈÛÙ› Î·È ¤Ó· ›ÌËΘ, Ì¿ÏÏÔÓ ‰ÈÒÚÔÊÔ ÎÙ‹ÚÈÔ, ÌÂÁ¿ÏˆÓ ‰È·ÛÙ¿ÛˆÓ, ÙÔ ÔÔ›Ô ÛÙȘ ËÁ¤˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ˆ˜ ·Ôı‹ÎË ÂÍÔÏÈÛÌÔ‡. ∆Ô ÎÙ‹ÚÈÔ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÂÈÌÂÏË̤ÓË Î·Ù·Û΢‹ Ì ηÏÔÏ·ÍÂ˘Ì¤Ó· ÒÚÈÓ· Ï·›ÛÈ· ·ÓÔÈÁÌ¿ÙˆÓ Î·È ÁˆÓÈfiÏÈıÔ˘˜. ∏ ›ÛÔ‰Ô˜ ‹ ÔÈ Â›ÛÔ‰Ô› ÙÔ˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ÛÙËÓ ‚fiÚÂÈ· ÏÂ˘Ú¿, ¯ˆÚ›˜ Ó· ‰È·ÛÒ˙ÔÓÙ·È ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ÛÙÔȯ›· ÙÔ˘˜ (·Ú·ÛÙ¿‰Â˜, ˘¤Úı˘Ú·). ∆¤ÏÔ˜, ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ ·Ó·ÙÔÏÈÎfi ‡ÚÁÔ Î·È ÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô ÙÔ˘ οÛÙÚÔ˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Ë ‰ÂÍ·ÌÂÓ‹ ÙÔ˘ Û˘ÁÎÚÔÙ‹Ì·ÙÔ˜. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÔÓÒÚÔÊÔ, ÏÈıfiÎÙÈÛÙÔ ÎÙ›ÛÌ· Ô˘ ÛÙÂÁ¿˙ÂÙ·È Ì η̿ڷ.
∫¿ÛÙÚÔ ¶·ÛÛ·‚¿8 ¡ÔÙÈÔ‰˘ÙÈο ÙÔ˘ °˘ı›Ԣ, ¿Óˆ Û „ËÏfi Î·È ·fiÙÔÌÔ ÏfiÊÔ Ô˘ ‰ÂÛfi˙ÂÈ ÙÔ˘ ÛËÌÂÚÈÓÔ‡ ÔÈÎÈÛÌÔ‡ ª·Ú·ı¤·˜, Â›Ó·È ÎÙÈṲ̂ÓÔ ÙÔ ∫¿ÛÙÚÔ ÙÔ˘ ¶·ÛÛ·‚¿. ∏ ›‰Ú˘Û‹ ÙÔ˘, ÙÔ ‚′ ÌÈÛfi ÙÔ˘ 13Ô˘ ·ÈÒÓ·, ·Ô‰›‰ÂÙ·È ÛÙÔÓ ºÚ¿ÁÎÔ Â˘ÁÂÓ‹ πˆ¿ÓÓË ÓÙ ¡Â˚Á‡, ÚˆÙÔÛÙÚ¿ÙÔÚ· ÙÔ˘ ¶ÚÈÁÎÈ¿ÙÔ˘ Ù˘ ∞¯·˝·˜, ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ·Ú·¯ˆÚ‹ıËÎÂ Ë B·ÚˆÓ›·, Ì·˙› Ì ٤ÛÛÂÚ· Ê¤Ô˘‰·. ∏ ı¤ÛË ÙÔ˘ οÛÙÚÔ˘, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ÂÚÈËÁËÙ‹ ¶·˘Û·Ó›·, Â›Ó·È Ë ›‰È· Ì ÂΛÓË Ù˘ ·Ú¯·›·˜ fiÏ˘ §·˘˜, ÙÌ‹Ì· Ù˘ ÔÔ›·˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËΠÛÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ Ù˘ Ô¯‡ÚˆÛ˘ ÙÔ˘. ™‡Ìʈӷ Ì ̛· ÂΉԯ‹ ÙÔ Î¿ÛÙÚÔ Ê¤ÚÂÈ ÙÔ fiÓÔÌ· Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ Ô˘ Ô ÓÙ ¡Â˚Á‡ ηÙ›¯Â ‹‰Ë ÛÙËÓ °·ÏÏ›· Ø Î·Ù¿ Ì›· ¿ÏÏË, Èı·ÓfiÙÂÚË, ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ ÚÔ‹Ïı ·fi ÙËÓ ÔÏÂÌÈ΋ ÎÚ·˘Á‹ «Passe Avant».9 ™ÎÔfi˜ Ù˘ ›‰Ú˘Û‹˜ ÙÔ˘ ¿Óˆ ÛÙÔ ÛÙÂÓfi ·˘Ùfi ¤Ú·ÛÌ· ‹Ù·Ó Ë ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙÂÚË ÂÔÙ›· Ù˘ µ·ÚˆÓ›·˜, Ô ¿ÌÂÛÔ˜ ¤ÏÂÁ¯Ô˜ Ù˘ ÂÈÛfi‰Ô˘ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ ª¿Ó˘, ·ÏÏ¿ Î·È Ë ÚÔÛÙ·Û›· ÙÔ˘ ÏÈÌ·ÓÈÔ‡ ÙÔ˘ °˘ı›Ԣ. ŒÙÛÈ, ÏÔÈfiÓ, ÙÔ ∫¿ÛÙÚÔ ÙÔ˘ ¶·ÛÛ·‚¿ ÂÓÙ¿¯ıËΠÛÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ¿Ì˘Ó·˜ ÙˆÓ ºÚ¿ÁÎˆÓ ÙÔ˘ ¶ÚÈÁÎÈ¿ÙÔ˘ Ù˘ ∞¯·˝·˜ Î·È ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ΤÓÙÚÔ ·ÓÙ›ÛÙ·Û˘ ηıÒ˜ ›¯Â, Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ËÁ¤˜, ÈηӋ ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ‰‡Ó·ÌË, ÒÛÙ ӷ ·ˆı‹ÛÂÈ Ù· ·ÓÙ›·Ï· ʇÏÏ· Î·È Ó· ·Ó·ÎÙ‹ÛÂÈ ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô Ù˘ ª¿Ó˘, ·Ê‹ÓÔÓÙ·˜ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Âχ-
8. Breuillot, Martine, ∆Ô Î¿ÛÙÚÔ ÙÔ˘ ¶·ÛÛ·‚¿ ÛÙÔÓ ªÔÚ¤·: ÙÔˆÓ‡ÌÈ· Î·È ÈÛÙÔÚ›·, §·ÎˆÓÈη› ™Ô˘‰·›, Ù. π∞′, ∞ı‹Ó· 1992, Û. 299-312. 9. ∫·ÙÛÔ˘ÁÎÚ¿ÎË, °È¿ÓÓ·, ∫¿ÛÙÚÔ ¶·ÛÛ·‚¿, ∂ÓÂÙÔ› Î·È πˆ·ÓÓ›Ù˜ ÈfiÙ˜, ¢›ÎÙ˘· Ô¯˘ÚˆÌ·ÙÈ΋˜ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋˜, ∞ı‹Ó· 2001, Û. 58-62
H AªÀ¡∞ ™∆∏ NOTIA §∞∫ø¡π∞: T∞ K∞™∆ƒ∞ B∞ƒ¢√À¡π∞™, ¶∞™™∞µ∞, K∂§∂º∞™
131
ıÂÚÔ ÙÔ ‰ÚfiÌÔ ÁÈ· Ù· ÏÈÌ¿ÓÈ· ÙÔ˘ °˘ı›Ԣ Î·È Ù˘ ª¿Ó˘.10 ¶·ÚfiÏÔ Ô˘ ÙÔ Î¿ÛÙÚÔ ‰fiıËΠÛÙÔ˘˜ ºÚ¿ÁÎÔ˘˜, ‰ÂÓ ¤ÌÂÈÓ ÁÈ· Ôχ ηÈÚfi ÛÙËÓ Î·ÙÔ¯‹ ÙÔ˘˜. ∆Ô 1262, Ô ¶·ÛÛ·‚¿˜ ·Ú·‰›‰ÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓ˜ Ì·˙› Ì ٷ ˘fiÏÔÈ· οÛÙÚ· Ù˘ §·Î‰·›ÌÔÓÔ˜. ∞fi ÙfiÙ ·Ú¯›˙ÂÈ Ë ·ÓÔ‰È΋ ÙÔ˘ ÔÚ›· Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· ·Ó·‰Âȯı› Û ¤Ó· ·fi Ù· ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚ· οÛÙÚ· Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜, ÏfiÁˆ Î·È Ù˘ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ ÛËÌ·Û›·˜ ı¤Û˘ ÙÔ˘. ∞fi ÙÔ 1262 ¤ˆ˜ Î·È ÙÔ 1480 ·Ú¤ÌÂÈÓ ÛÙËÓ Î·ÙÔ¯‹ ÙˆÓ µ˘˙·ÓÙÈÓÒÓ ·Ú¯fiÓÙˆÓ Î·È ÙˆÓ ª·ÓÈ·ÙÒÓ. ∞fi ÙÔ 1481 ¤ˆ˜ ÙÔ 1780, ÔfiÙ ÙÔ Î·Ù¤Ï·‚·Ó ÔÈ ª·ÓÈ¿Ù˜ «ÂΉÈÎÔ‡ÌÂÓÔÈ ÙËÓ ÚÔÛ‚ÔÏ‹ Ô˘ ¤ÁÈÓ ÛÙÔÓ ¤Í·Ú¯Ô Ù˘ ª¿Ó˘ °ÚËÁÔÚ¿ÎË», ÂÚÓ¿ ‰È·‰Ô¯Èο ÛÙËÓ Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÙˆÓ ∆Ô‡ÚÎˆÓ Î·È ÙˆÓ ª·ÓÈ·ÙÒÓ.11 ∆Ô Î¿ÛÙÚÔ, Û ۯ‹Ì· ÙÚ·Â˙›Ô˘, ÎÙÈṲ̂ÓÔ ÛÙËÓ ÎÔÚ˘Ê‹ ·fiÙÔÌÔ˘ ÏfiÊÔ˘, ·ÎÔÏÔ˘ı› ÙÔ ·Ó¿ÁÏ˘ÊÔ ÙÔ˘ ‰¿ÊÔ˘˜. ∆Ô Û˘ÓÔÏÈÎfi ÙÔ˘ Ì‹ÎÔ˜ Â›Ó·È ÂÚ›Ô˘ 180 ̤ÙÚ· Î·È ÙÔ Ì¤ÁÈÛÙÔ Ï¿ÙÔ˜ ÙÔ˘ 90. ¶ÂÚÈ‚¿ÏÏÂÙ·È ·fi „ËÏ¿, ÈÛ¯˘Ú¿ Ù›¯Ë, Ô˘ Û¯ËÌ·Ù›˙Ô˘Ó Ì›· (1) ÁÚ·ÌÌ‹ ¿Ì˘Ó·˜, ÌÂÁ¿ÏÔ ÙÌ‹Ì· ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Û‹ÌÂÚ· ¤¯ÂÈ Î·Ù·¤ÛÂÈ. ∆· Ù›¯Ë, ȉȷ›ÙÂÚ· ÂÓÈÛ¯˘Ì¤Ó· ÛÙȘ Ï¢ڤ˜ Ô˘ ÙÔ ∫¿ÛÙÚÔ ‰ÂÓ ÚÔÛٷهÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ‚Ú¿¯Ô, ÛÙ¤ÊÔÓÙ·È ·fi ÛÂÈÚ¿ ¿ÏÍÂˆÓ Ì ÔÚÈ˙fiÓÙȘ ·ÔÏ‹ÍÂȘ, ÂÓÒ ÂÛˆÙÂÚÈο, ηٿ Ì‹ÎÔ˜ ÙÔ˘˜, ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È ÂÚ›‰ÚÔÌÔ˜ (‰È¿‰ÚÔÌÔ˜ ‰È·Î›ÓËÛ˘ ÙˆÓ ÛÙÚ·ÙȈÙÒÓ ¿Óˆ ÛÙ· Ù›¯Ë). ∏ ÙÔȯÔÔÈ›· ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ·Ï‹˜ ÌÔÚÊ‹˜ Î·È ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi ·ÚÁÔÏÈıÔ‰ÔÌ‹ Ì ·ÚÂÌ‚ÔÏ‹ Ï›ÓıˆÓ. ∂ӉȷʤÚÔÓ ÛÙÔÈ¯Â›Ô ·ÔÙÂÏ› Ë ‰È¿ÓÔÈÍË ÛÙÔ ¿¯Ô˜ ÙˆÓ ÙÂȯÒÓ ÂÈÌËÎÒÓ ı˘Ú›‰ˆÓ (Ù˘ÊÂÎÈÔı˘Ú›‰Â˜) ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÙÔ Ï¿ÙÔ˜ ·˘Í¿ÓÂÙ·È ÚÔ˜ ÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙˆÓ ÙÂȯÒÓ. ∏ ÚfiÛ‚·ÛË ÛÙÔ Î¿ÛÙÚÔ Â›Ó·È ·ÚÎÂÙ‹ ‰‡ÛÎÔÏË Î·È Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÂ›Ù·È ·fi ÙË ‰˘ÙÈ΋ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘, ÙËÓ ÏÈÁfiÙÂÚË ·fiÎÚËÌÓË. øÛÙfiÛÔ, Û‹ÌÂÚ· ‰ÂÓ ÛÒ˙ÔÓÙ·È ·Ú¿ ÌfiÓÔ Ù· ÂÚ›ȷ ·˘ÙÔ‡ Ô˘ ¿ÏÏÔÙ ı· ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÙËÓ ‡ÏË ÂÈÛfi‰Ô˘ ÙÔ˘ οÛÙÚÔ˘ ηıÒ˜ Î·È ÙÔ˘ ‡ÚÁÔ˘ Ô˘ ÙËÓ ÚÔÛٿ٢Â. ∂Ï¿¯ÈÛÙÔ ‰Â›ÁÌ· Ù˘ ‰È·ÎfiÛÌËÛ˘ Ù˘ ÛÒ˙ÂÙ·È Ì ÙËÓ ÌÔÚÊ‹ ÎÂÚ·ÌÔÏ·ÛÙÈÎÒÓ ÎÔÛÌËÌ¿ÙˆÓ. ™ÙȘ ¿ÎÚ˜ ÙÔ˘ Ù›¯Ô˘˜ ˘‹Ú¯·Ó ÛÙÚÔÁÁ˘ÏÔ› ‡ÚÁÔÈ, ·Ì˘ÓÙÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, ·fi ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÛÒ˙ÂÙ·È Û ηϋ ηٿÛÙ·ÛË Ô ‚ÔÚÂÈÔ‰˘ÙÈÎfi˜. ∏ ÙÔȯԉÔÌ›· ÙÔ˘ ‰ÂÓ ‰È·Ê¤ÚÂÈ ·fi ÂΛÓË ÙÔ˘ Ù›¯Ô˘˜Ø ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi ·ÚÁÔÏÈıÔ‰ÔÌ‹ Ì ·ÚÂÌ‚ÔÏ‹ ‚ËÛÛ¿ÏˆÓ Î·È Û˘Ó‰ÂÙÈÎfi ÎÔÓ›·Ì·. ™ÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙÔ˘ οÛÙÚÔ˘ Ô ÂÈÛΤÙ˘ ÊÙ¿ÓÂÈ ÂÚÓÒÓÙ·˜ Ù· ÂÚ›ȷ Ù˘ ‡Ï˘. ™ÙË ÓÔÙÈÔ‰˘ÙÈ΋ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ οÛÙÚÔ˘ ÛÒ˙ÂÙ·È Û ·ÚÎÂÙ¿ ηϋ ηٿÛÙ·ÛË ÎÙ‹ÚÈÔ, Èı·Ófiٷٷ ‰ÈÔÈÎËÙÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, Ô˘ ÂӉ¯Ô̤ӈ˜ Ó· ¯ÚË̢ۛÛÂ Î·È ˆ˜ ηÙÔÈΛ· ÙÔ˘ ¿Ú¯ÔÓÙ· Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÂÁ¿ÏˆÓ ‰È·ÛÙ¿ÛÂˆÓ ÏÈıfiÎÙÈÛÙÔ ÔÈÎÔ‰fiÌËÌ·, Û¯‹Ì·ÙÔ˜ ÔÚıÔÁÒÓÈÔ˘.12 ∏ οı fi„Ë ÙÔ˘ ‰È·ÙÚ˘¿Ù·È ·fi ‰‡Ô (2) ÌÂÁ¿Ï· ·ÓÔ›ÁÌ·Ù· Ì Ô͢ÎfiÚ˘Ê˜ ·ÔÏ‹ÍÂȘ, Ù· ÔÔ›· ʤÚÔ˘Ó ÂÈÌÂ10. ™ÊËÎfiÔ˘ÏÔ˜, π., ∆· ªÂ۷ȈÓÈο ∫¿ÛÙÚ· ÙÔ˘ ªÔÚË¿, ∞ı‹Ó· 1987, Û. 411. 11. ∆˙ˆÚÙ˙¿ÎË ∆˙ÒÚÙ˙Ë, «∆Ô Î¿ÛÙÚÔ ÙÔ˘ ¶·ÛÛ·‚¿», ÂÚ. §·ÎˆÓÈο, ¤ÙÔ˜ ∫™∆′, ª¿ÈÔ˜-πÔ‡ÓÈÔ˜ 1988, Ù‡¯Ô˜ 138, ∞ı‹Ó· 1988, Û.Û. 13-15. 12. ∫·ÚÔ‰›ÓË - ¢ËÌËÙÚÈ¿‰Ë, ∂., ∫¿ÛÙÚ· Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘, ∞ı‹Ó· 1990, Û.Û. 244-245.
132
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÏË̤ӷ, Ï›ıÈÓ· Ï·›ÛÈ·, ›‰È· Ì ·˘Ù¿ Ô˘ Û˘Ó·ÓÙÒÓÙ·È Î·È ÛÙȘ ÁˆÓ›Â˜ ÙÔ˘ ÎÙËÚ›Ô˘. ∫·Ù¿ Ì‹ÎÔ˜ Ù˘ ‚fiÚÂÈ·˜ ÏÂ˘Ú¿˜ ÙÔ˘, ÂÛˆÙÂÚÈο, ¤¯ÂÈ ÎÙÈÛÙ› ¯·ÌËÏfi ÙÔȯ›Ô. ™ÙËÓ ·Ó·ÙÔÏÈ΋ ÏÂ˘Ú¿ Î·È ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‰‡Ô ·ÓÔÈÁÌ¿ÙˆÓ Ù˘ ¤¯ÂÈ, Ì¿ÏÏÔÓ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚ·, ηٷÛ΢·ÛÙ› ¢Ú›·, ËÌÈ΢ÎÏÈ΋ ÎfiÁ¯Ë, fiÌÔÈ· ÌÂ ÙˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÒÓ Ó·ÒÓ. ∂Ӊ¯Ô̤ӈ˜ Ô ¯ÒÚÔ˜ ·˘Ùfi˜, ·Ú¯Èο ‰ÈÔÈÎËÙ‹ÚÈÔ Î·È Î·ÙÔÈΛ·, Ó· ÌÂÙ·ÙÚ¿ËΠ·ÚÁfiÙÂÚ· Û ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎfi Ó·fi. ∆¤ÏÔ˜, ÛÙËÓ ‚ÔÚÂÈÔ‰˘ÙÈ΋ ÁˆÓ›· ÙÔ˘ ÎÙËÚ›Ô˘, ÛÙÔ ¿¯Ô˜ ÙÔ˘ ÙÔ›¯Ô˘, ¤¯ÂÈ Î·Ù·Û΢·ÛÙ› Îϛ̷η ÛÂÈÚÔÂȉԇ˜ ÌÔÚÊ‹˜, Ô˘ Ô‰ËÁÔ‡Û Û ηٷÛ΢‹ ·Ì˘ÓÙÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, Èı·ÓfiÓ Â›‰Ô˜ ·Ú·ÙËÚËÙËÚ›Ô˘. ™ÙȘ Ô¯˘ÚÒÛÂȘ fiÏˆÓ ÙˆÓ ÂÚÈfi‰ˆÓ ·ÔÙ˘ÒÓÂÙ·È Ë ‰È·‰Ô¯‹ ÙˆÓ Î·Ù·ÎÙ‹ÛÂˆÓ Î·È ÙˆÓ Î·Ù·ÎÙËÙÒÓ ·ÏÏ¿ Î·È Ë ÚfiÔ‰Ô˜ Ù˘ Ô¯˘ÚˆÌ·ÙÈ΋˜ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋˜ ̤۷ ·fi ÙËÓ ·ÚÁ‹ ÂͤÏÈÍË Ù˘ Ù¤¯Ó˘ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘. ∏ ÈÛÙÔÚ›· ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÌÓËÌ›ˆÓ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÛÙ·ÙÈ΋, ·ÏÏ¿ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋. ™Ù· ¯ÚfiÓÈ· Ô˘ ¤Ú·Û·Ó Ë ÌÔÚÊ‹ Î·È Ë Ù˘ÔÏÔÁ›· ÙÔ˘˜ ¿ÏÏ·ÍÂ, ·ÊÔ‡ ‰¤¯ıËÎ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ÂοÛÙÔÙ ηٷÎÙËÙ¤˜ ÂÂÌ‚¿ÛÂȘ. À¤ÛÙËÛ·Ó ¤ÙÛÈ ·ÏÏ·Á¤˜ Ô˘ ÔÈ Ó¤ÔÈ Î‡ÚÈÔ› ÙÔ˘˜ ·ÔÙfiÏÌËÛ·Ó ÛÙÔ fiÓÔÌ· ÙˆÓ Ó¤ˆÓ Ù¯ÓÔÏÔÁÈÒÓ Ô˘ ÂÈ‚Ï‹ıËÎ·Ó ÛÙËÓ ÔÏÂÌÈ΋ Ù·ÎÙÈ΋ ·Ú·Ì¤ÓÔÓÙ·˜ ¤ˆ˜ ÙȘ Ë̤Ú˜ Ì·˜ ·‰È¿„¢ÛÙÔÈ Ì¿ÚÙ˘Ú˜ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÙÔ˘ ÙfiÔ˘. ∏ Û˘Ó¯È˙fiÌÂÓË ¤Ú¢ӷ ÙfiÛÔ ÛÙÔ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi - ÈÛÙÔÚÈÎfi ‰›Ô fiÛÔ Î·È Ì¤Ûˆ ÙˆÓ ·Ú¯ÂÈ·ÎÒÓ ËÁÒÓ ı· Â›Ó·È ÙÂÏÈο ·˘Ù‹ Ô˘ ı· ηٷ‰Â›ÍÂÈ ÙË ÛËÌ·Û›· ÙÔ˘ ηıÂÓfi˜ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜.
BIB§IO°PAºIA Andrews, Kevin, Castles of the Morea, Princeton, New Jersey 1953 (Gennadeion Monographs IV, Amsterdam 1978). Bon, A. La Moree Franque, Recerches historiques, topographiques et archeologiques (12051430), Paris 1969. Breuillot, Martine, «∆Ô ∫¿ÛÙÚÔ ÙÔ˘ ¶·ÛÛ·‚¿: ∆ÔˆÓ‡ÌÈ· Î·È πÛÙÔÚ›·», §·ÎˆÓÈη› ™Ô˘‰·›, Ù. 11Ô˜. Leake, W., Travels in the Morea. Schmitt, J., The Chronicle of the Morea. Traquair, R., “Laconia I. Medieval Fotresses”, Annual of the British School at Athens, 12 (1905-1906). ∫·ÚÔ‰›ÓË-¢ËÌËÙÚÈ¿‰Ë, ∂., ∫¿ÛÙÚ· Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘, ∞ı‹Ó· 1990. Kriesis, A., “On the castles of Zarnata and Kelefa”, Byzantinische Zeitschrift 56 (1963). ™ÊËÎfiÔ˘ÏÔ˜, π. £., ∆· ªÂ۷ȈÓÈο ∫¿ÛÙÚ· ÙÔ˘ ªÔÚË¿, ∞ı‹Ó· 1987. ™·˝Ù·, °., ª¿ÓË, ∂ÏÏËÓÈ΋ ¶·Ú·‰ÔÛȷ΋ ∞Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋, ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ˜ µ′ –™ÙÂÚ¿ ∂ÏÏ¿‰·, Ù¯. 4, ∞ı‹Ó· 1995 ∆ÛÂÏÂÌ‹, ∂‚ÏÈÁÈ¿, √‰ÔÈÔÚÈÎfi. ¶··¯·Ù˙‹˜, ¡., ¶·˘Û·Ó›Ô˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ ¶ÂÚÈ‹ÁËÛȘ, ∫ÔÚÈÓıȷο – §·ÎˆÓÈο, ∞ı‹Ó· 1976. ∂ÓÂÙÔ› Î·È πˆ·ÓÓ›Ù˜ πfiÙ˜, ¢›ÎÙ˘· Ô¯˘ÚˆÌ·ÙÈ΋˜ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋˜, ÀÔ˘ÚÁÂ›Ô ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, ∞ı‹Ó· 2001.
H AªÀ¡∞ ™∆∏ NOTIA §∞∫ø¡π∞: T∞ K∞™∆ƒ∞ B∞ƒ¢√À¡π∞™, ¶∞™™∞µ∞, K∂§∂º∞™
133
Abstract This paper is a first attempt of examining the way South Laconian defense had been organized from the Byzantine era until the Turkish occupation. It is quite interesting to note that a complex between castles had been formed in the area of Laconia, in order to reinforce its defense. In particular, the defense of the penisula of Mani is examined and general information about three of the most important castles of the area, those of Bardounia, Kelefa and Passava, is given.
∏ §∞∫ø¡π∞ ∆∏¡ ∂¶√Ã∏ ∆√À ¶∞À™∞¡π∞ ªÂÙ·Í›· ¶··ÔÛÙfiÏÔ˘ ºÈÏfiÏÔÁÔ˜ - À‡ı˘ÓË ÔÏÈÙÈÛÙÈÎÒÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ N. §·ÎˆÓ›·˜
¶ÂÚ›ÏË„Ë √ ¶·˘Û·Ó›·˜, Û˘Ó¯›˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÂÚÈ‹ÁËÛ‹ ÙÔ˘, Ì·›ÓÂÈ ÛÙË §·ÎˆÓ›· ÛÙËÓ ÙÔÔıÂÛ›· ÙˆÓ «∂ÚÌÒÓ» (Û‡ÓÔÚ· ∞Ú牛·˜, ∞ÚÁÔÏ›‰·˜, §·ÎˆÓ›·˜). ¶ÚÔ¯ˆÚ› ÚÔ˜ ÙȘ ∫·Ú˘¤˜ Î·È ·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÙÔÓ ÔÙ·Ìfi √ÈÓÔ‡ÓÙ· ÊÙ¿ÓÂÈ ÛÙË ™ÂÏÏ·Û›·. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ηÙ¢ı‡ÓÂÙ·È ÛÙË ™¿ÚÙË , fiÔ˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÂÎÙÂÓÒ˜ fiÏ· Ù· ÌÓËÌ›· Î·È Ù· ÈÂÚ¿ Ù˘. ∆ÂÏÂÈÒÓÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ Î·È ÙˆÓ ÌÓËÌ›ˆÓ Ù˘ ™¿ÚÙ˘, ÂÚÓ¿ ÓfiÙÈ· ÙÔ ÔÙ¿ÌÈ ∆›·Û· Î·È Î·Ù¢ı‡ÓÂÙ·È ÛÙȘ ∞̇ÎϘ. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÂÈÛÙÚ¤ÊÂÈ ÛÙË ™¿ÚÙË Î·È ÌÂÙ¿ ÂÈÛΤÙÂÙ·È ÙËÓ ÎÒÌË £ÂÚ¿ÓË, ÙË º¿ÚË, ÙËÓ ¶ÂÏÏ¿Ó·. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÂÈÛΤÙÂÙ·È ÙȘ fiÏÂȘ ÙˆÓ ∂Ï¢ıÂÚÔÏ·ÎÒÓˆÓ °‡ıÂÈÔ-ŒÏÔ˜-∞ÎÚȤ˜, ∞Ûˆfi˜ µÔȤ˜, ∑¿Ú·Î·˜, §·˜ ∫·ÈÓ‹ÔÏȘ, √›Ù˘ÏÔ˜. ∞fi ÙÔ √›Ù˘ÏÔ ı· Û˘Ó¯›ÛÂÈ ÙËÓ ÂÚÈËÁËÙÈ΋ ‰È·‰ÚÔÌ‹ ÙÔ˘ ‰È·Ì¤ÛÔ˘ ÍËÚ¿˜ ÚÔ˜ ÙË ªÂÛÛËÓ›·.
∏ §·ÎˆÓ›· ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ¶·˘Û·Ó›· √ ¶·˘Û·Ó›·˜ ˘‹ÚÍÂ Ô ÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi˜ ·Ú¯·›Ô˜ ÂÚÈËÁËÙ‹˜. ¶ÂÚÈËÁËÙ‹˜ Û‹Ì·ÈÓ ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· ·˘ÙfiÓ Ô˘ ηıÔ‰ËÁ› ÙÔ˘˜ ͤÓÔ˘˜ Û ÂӉȷʤÚÔÓÙ˜ ÙfiÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÂÚÌËÓ‡ÂÈ Ù· ·ÍÈÔı¤·Ù·. ™‹Ì·ÈÓ ·ÎfiÌË Î·È ÙÔ Û˘ÁÁڷʤ· Ô˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ Ì ÏÂÙÔ̤ÚÂÈ· ÙfiÔ˘˜ Î·È fiÏÂȘ, ηıÒ˜ Î·È Ù· «ı¤·˜ ¿ÍÈ·» ·ÓÙÈΛÌÂÓ· Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÂΛ. ŒÓ·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˘˜ ·Ú¯·›Ô˘˜ ÂÚÈËÁËÙ¤˜ ˘‹ÚÍÂ Ô ¶·˘Û·Ó›·˜ Ô˘ ¤˙ËÛ ÙÔ ‚′ ÌÈÛfi ÙÔ˘ 2Ô˘ ·È. Ì.Ã. ∏ ª·ÁÓËÛ›· Ù˘ ª. ∞Û›·˜ ˘‹ÚÍÂ Ë ·ÙÚ›‰· ÙÔ˘ Î·È Ë ·ÎÌ‹ Ù˘ ‰Ú¿Û˘ ÙÔ˘ ÙÔÔıÂÙÂ›Ù·È ÛÙËÓ ÂÔ¯‹ Ù˘ ·ÎÌ‹˜ Ù˘ ƒˆÌ·˚΋˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜, fiÙ·Ó ‹Ù·Ó ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ˜ ÔÈ ÔÓÔÌ·ÛÙÔ› Î·È Ê›ÏÔÈ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ Î·È ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Ù˘ Ô ∞‰ÚÈ·Ófi˜, Ô ∞ÓÙˆÓ›ÓÔ˜ Ô ∂˘Û‚‹˜ Î·È Ô ª¿ÚÎÔ˜ ∞˘Ú‹ÏÈÔ˜. ∏ Û˘ÁÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ ·ÔÙÂÏ› ÙÔ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘. ∆Ô ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Â›Ó·È Ôχ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÁÈ· ÙËÓ ·Ú¯·ÈÔÁÓˆÛÙÈ΋ ¤Ú¢ӷ, Ô˘ ʤÚÂÈ ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ ¶ÂÚÈ‹ÁËÛȘ Î·È ÙÔ ÔÔ›Ô ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi ‰¤Î· ‚È‚Ï›·. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ¤Ó· Ô‰ÔÈÔÚÈÎfi Ô˘ ηıÔ‰ËÁ› ÙÔÓ Ù·ÍȉÈÒÙË ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ, ÛÙËÓ ∞ÙÙÈ΋, ÛÙË µÔȈٛ· Î·È ÛÙË ºˆÎ›‰·. √ ¶·˘Û·Ó›·˜ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ··ÚÈıÌ› fiÏ· Ù· ·ÍÈÔı¤·Ù· Ô˘ Û˘Ó·ÓÙ¿, fiˆ˜ ÈÂÚ¿, ·Á¿ÏÌ·Ù·, Ù¿ÊÔÈ Î·È Î·Ù·ÁÚ¿ÊÂÈ Ù· Ì˘ıÔÏÔÁÈο ÛÙÔȯ›·, ÙÔ˘˜ ıÚ‡ÏÔ˘˜ Î·È ÙȘ ·Ú·‰fiÛÂȘ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ·˘Ù¿. ∫¿ÓÂÈ ÌÂÁ¿Ï˜ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ·ÚÂ΂¿ÛÂȘ, ÌÈÏ¿ÂÈ ÁÈ· ȉÈfiÙ˘·
H §∞∫ø¡π∞ ∆∏¡ E¶√Ã∏ ∆√À ¶∞À™∞¡π∞
135
¤ıÈÌ·, ÌÓËÌÔÓ‡ÂÈ ÙȘ ÎÒ̘, ÙȘ ÔÏ›¯Ó˜, ÙÔ˘˜ ÔÙ·ÌÔ‡˜ Î·È ·ÎfiÌË ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔ ÙÔ›Ô ‹ ÛÙ· Ê˘ÛÈο ÚÔ˚fiÓÙ· ÙˆÓ ÙfiˆÓ Ô˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ. ∫‡ÚÈÔ˜ ÛÙfi¯Ô˜ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ ˆ˜ ·Ú¯·ÈÔ‰›Ê˘ Ù· ¤ÚÁ· Ù¤¯Ó˘ Ô˘ ÛÒ˙ÔÓÙ·Ó ÛÙ· ÈÂÚ¿, ÛÙ· ÙÂ̤ÓË Î·È ÛÙÔ˘˜ ‰ËÌfiÛÈÔ˘˜ ¯ÒÚÔ˘˜ ÙˆÓ ÙfiˆÓ Ô˘ ÂÈÛΤÊÙËÎÂ. ¶ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ Î˘Ú›ˆ˜ ÙȘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ˜ Ù˘ ¯ÒÚ·˜ Î·È ÙȘ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ·Ú·‰fiÛÂȘ Ì·˙› Ì ÙȘ Ï·ÙÚ¢ÙÈΤ˜ ÂΉËÏÒÛÂȘ ÙˆÓ Î·ÙԛΈÓ. ∆ÔÓ ÂӉȤÊÂÚ·Ó Â›Û˘ Ù· ÌÓËÌ›· ÙˆÓ ÂÚÂÈˆÌ¤ÓˆÓ fiψÓ, ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Ë ÂÚ·Ṳ̂ÓË Î·È Í¯·Ṳ̂ÓË ˙ˆ‹ ·ÚÔ˘ÛÈ·˙fiÙ·Ó Î·È Í·Ó·˙ˆÓÙ¿Ó¢ ÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ Î·È ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÂΉËÏÒÛÂȘ. ∆· ÂÚÈÁÚ·ÊfiÌÂÓ· ÏÔÈfiÓ ·fi ÙÔÓ ¶·˘Û·Ó›· ÌÓËÌ›· Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È ·Ú¯·›· Î·È fi¯È Û‡Á¯ÚÔÓ¿ ÙÔ˘, ıÚËÛ΢ÙÈο Î·È fi¯È ÎÔÛÌÈο. ŒÓ· ·fi Ù· ‰¤Î· ‚È‚Ï›· ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡ Â›Ó·È Ù· «§·ÎˆÓÈο», Ô˘ ÂÚȤ¯ÂÈ ÙȘ ÂÓÙ˘ÒÛÂȘ ÙÔ˘ ·fi ÙÔ Ù·Í›‰È ÙÔ˘ ÛÙË §·ÎˆÓ›· ÙÔ 160 Ì.Ã. ∫·Ù¿ ÙÔ 2Ô ·È. Ì.Ã., ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ¤˙ËÛÂ Ô ¶·˘Û·Ó›·˜, Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ÛÙË §·ÎˆÓÈ΋ ‹Ù·Ó ·ÚÎÂÙ¿ ηϿ. √ ¶·˘Û·Ó›·˜ ‚Ú›ÛÎÂÈ ÙËÓ ·ÏÈ¿ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ™¿ÚÙË Ì ÙËÓ ÙfiÙ ÂÈÎÚ¿ÙÂÈ¿ Ù˘, ÙËÓ ÏÔ‡ÛÈ· ÌÂÛfiÁÂÈÔ §·ÎˆÓ›·, Î·È ÙÔ Â›ÓÂÈfi Ù˘, Ô˘ ‹Ù·Ó Ë ∫·Ú‰·Ì‡ÏË, Ó· ‰È·ÙÂÏÔ‡Ó Û Ôχ ηϋ ηٿÛÙ·ÛË. ∏ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ¶·˘Û·Ó›· ·Ó·Ê¤ÚÂÈ fiÙÈ Ë ™¿ÚÙË ·˘Ù‹, Ì ÙÔ ÙÂÚ¿ÛÙÈÔ Ï‹ıÔ˜ ÙˆÓ Ï·ÌÚÒÓ ÔÈÎÔ‰ÔÌËÌ¿ÙˆÓ, ·Ú¯·›ˆÓ Î·È ÓÂÒÙÂÚˆÓ ÚˆÌ·˚ÎÒÓ Î·È ÙˆÓ ·Ó·Ú›ıÌËÙˆÓ ·ÍÈfiÏÔÁˆÓ ÌÓËÌ›ˆÓ, ηÙ›¯Â ÙfiÙ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ fiÏÂˆÓ ÙËÓ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ Î·È ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔÓ ÏÔ‡ÙÔ Î·È ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔÓ ÏËı˘ÛÌfi ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ÙËÓ ÚÒÙË ı¤ÛË. √ ¶·˘Û·Ó›·˜ ÂÎÙfi˜ Ù˘ ∫·Ú‰·Ì‡Ï˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Î·È ¿ÏϘ fiÏÂȘ Ô˘ ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙËÓ ÂÈÎÚ¿ÙÂÈ· Ù˘ ™¿ÚÙ˘, fiˆ˜ ÙȘ ∫·Ú˘¤˜, ÙËÓ ¶ÂÏÏ¿Ó·, ÙË £ÂÚ¿ÓË, ÙȘ ∞̇ÎϘ Î·È ÙȘ ∫ÚÔΤ˜. ∂˘ÓÔÔ‡ÌÂÓË ÏÔÈfiÓ ÙˆÓ ƒˆÌ·›ˆÓ Ë ™¿ÚÙË, ˆ˜ Û‡ÌÌ·¯Ô˜ Ù˘ ƒÒÌ˘, ‹Ù·Ó ÂχıÂÚË ·fi ÙËÓ ˘¤ÚÙ·ÙË ·Ú¯‹ ÙÔ˘ ƒˆÌ·›Ô˘ ‰ÈÔÈÎËÙ‹ Ù˘ ª·Î‰ÔÓ›·˜, Ì ÚÔÓfiÌÈÔ ·Ù¤ÏÂÈ·˜, ‰È·ÙËÚÔ‡Û ÙÔ˘˜ Ù‡Ô˘˜ Ù˘ ·ÏÈ¿˜ ÔÏÈÙ›·˜. ∆· ·Ú¯·›· ·ÍÈÒÌ·Ù· ÙˆÓ ÂÊfiÚˆÓ, ÓÔÌÔÊ˘Ï¿ÎˆÓ, µÈ‰È·›ˆÓ Î·È ÔÏÏÒÓ ¿ÏÏˆÓ ·ÁÔÚ·ÓfiÌˆÓ ‰È·ÙËÚ‹ıËηÓ. ∏ ™¿ÚÙË ÙfiÙ ·Ó¤Ù˘Í ÙË ‚ÈÔÌ˯·Ó›· Î·È ÙÔ ÂÌfiÚÈÔ, ÏÔ‡ÙÈÛÂ Î·È Â˘Ë̤ÚËÛÂ. ∞‡ÍËÛ ÙÔÓ ÏËı˘ÛÌfi Ù˘ ÛÙȘ 100.000 Î·È ÚÔ‹Á·Á ٷ ÁÚ¿ÌÌ·Ù·, ΢ڛˆ˜ ÙË ÚËÙÔÚÈ΋, ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›· Î·È ÙȘ Ù¤¯Ó˜. √È ™·ÚÙÈ¿Ù˜ ‰È·ÙËÚÔ‡Û·Ó Ù· ·Ú¯·›· ‹ıË Î·È ¤ıÈÌ· Î·È ·ÍÈÔÚfiÛÂÎÙÔ ıˆÚÂ›Ù·È fiÙÈ ÙËÚÔ‡Û·Ó ÈÛÙ¿ ÙËÓ §˘ÎÔ‡ÚÁÂÈÔ ·ÁˆÁ‹. ∏ ‰È·Ì·ÛÙ›ÁˆÛË ÙˆÓ Ó¤ˆÓ ÛÙÔ Ó·fi Ù˘ √Úı›·˜ ÕÚÙÂÌ˘ ÌÓËÌÔÓ‡ÂÙ·È ÛÙȘ ÙÈÌËÙÈΤ˜ ÂÈÁڷʤ˜. ¢È·ÙËÚÔ‡ÓÙ·Ó ÈÛÙ¿ Ë ÛÎÏËÚ·ÁˆÁ›· ÙˆÓ Ó¤ˆÓ Î·È ÔÈ ÔÏÂÌÈÎÔ› Î·È Á˘ÌÓ·ÛÙÈÎÔ› ·ÁÒÓ˜ ÛÙËÓ ¶Ï·Ù·ÓÈÛÙ¿ Î·È ÛÙÔ ¢ÚfiÌÔ. ∂›Û˘ Ù· ÂÌ‚·Ù‹ÚÈ·, ÔÈ ÔÏÂÌÈÎÔ› ¯ÔÚÔ›, Ù· Û˘ÛÛ›ÙÈ· Î·È ÔÈ Ï·ÌÚ¤˜ ÁÈÔÚÙ¤˜, fiˆ˜ Ù· √˘Ú¿ÓÈ·, ÁÈÔÚÙ‹ ·ÊÈÂڈ̤ÓË ÛÙÔÓ √˘Ú¿ÓÈÔ ¢›·, Ù· À·Î›ÓıÈ·, ÁÈÔÚÙ‹ ·ÊÈÂڈ̤ÓË ÛÙÔÓ ∞fiÏψӷ Î·È ÙÔÓ À¿ÎÈÓıÔ, Î·È Ë ·Ó¿Ú¯·È· Ï·ÙÚ›· ÙÔ˘ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˘. ∏ ÂÚÈ‹ÁËÛË ÙÔ˘ ¶·˘Û·Ó›· ÛÙË ™¿ÚÙË ÌÔÚ› Ó· ‰È·ÎÚÈı› Û ¤ÓÙ ‰È·‰ÚÔ̤˜ Ì ÛËÌÂ›Ô ÂÎΛÓËÛ˘ ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ·ÁÔÚ¿ Î·È ·ÎÙÈÓˆÙ¿ ÚÔ˜ ÙËÓ fiÏË: ·) Ë ·ÁÔÚ¿ Ù˘ fiÏ˘, ‚) ηٿ Ì‹ÎÔ˜ Ù˘ ∞ÊÂÙ·˝‰·˜ Ô‰Ô‡ Î·È ÙˆÓ ÙÂȯÒÓ, Á) ¿ÏÏË Ô‰fi˜ ·fi ÙËÓ ·ÁÔÚ¿, ‰) ‰˘ÙÈο ·fi ÙËÓ ·ÁÔÚ¿, ÛÙÔ ı¤·ÙÚÔ ÚÔ˜ ÙËÓ ¶ÈÙ¿ÓË (ª·ÁԇϷ) Î·È ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ·Ó·ÙÔÏÈο ˆ˜ ÙÔ ÈÂÚfi Ù˘ √Úı›·˜ ÕÚÙÂÌ˘, Â) Ë ·ÎÚfiÔÏË.
136
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
∂ÎÙfi˜ ·fi ÙË ™¿ÚÙË, ÛÙË §·ÎˆÓÈ΋ ˘‹Ú¯Â Ë ÌÈÎÚ‹ Û˘ÌÔÏÈÙ›· ÙˆÓ ∂Ï¢ıÂÚÔÏ·ÎÒÓˆÓ, Ô˘ Û ۇÁÎÚÈÛË Ì ÔÏϤ˜ ¿ÏϘ ÂÚÈÔ¯¤˜ ‰È·ÙÂÏÔ‡Û Û Ôχ ηϋ ηٿÛÙ·ÛË. ∞fi ÙȘ 18 fiÏÂȘ Ô˘ ÙfiÙÂ Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡Û·Ó ÙË Û˘ÌÔÏÈÙ›· ÂÈÊ·Ó¤ÛÙÂÚË ‹Ù·Ó ÙÔ °‡ıÂÈÔ, Ô˘ ›¯Â ·ÎÌ·›Ô ÂÌfiÚÈÔ ÔÚʇڷ˜ (ÎfiÎÎÈÓ˘ ‚·Ê‹˜), ÔÏÏ¿ ‚·Ê›· Î·È ÔÏϤ˜ ÌÂÁ·ÏÔÚ›˜ ÔÈÎÔ‰Ô̤˜. ∂›Û˘ Û ·ÎÌ‹ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó Î·È ¿ÏϘ fiÏÂȘ, fiˆ˜ Ô ∞Ûˆfi˜, ÔÈ µÔ˚¤˜, ÔÈ ∞Îڛ˜, Ë ∫·ÈÓ‹ÔÏȘ, Ë √›Ù˘ÏÔ˜, Ô §¿˜ Î·È Ô ∑¿Ú·Î·˜. √È ∂Ï¢ıÂÚÔϿΈÓ˜ ›¯·Ó ÛÙÔ ·ÎÚˆÙ‹ÚÈÔ ∆·›Ó·ÚÔ ÙÔ ÈÂÚfi Ù˘ Û˘ÌÔÏÈÙ›·˜, ÂÓÒ ÔÏÈÙÈÎfi ÙÔ˘˜ ΤÓÙÚÔ Â›¯·Ó ÙËÓ ∫·ÈÓ‹ÔÏË, Ô˘ ·Ï·ÈfiÙÂÚ· ÔÓÔÌ·˙fiÙ·Ó ÎÈ ·˘Ù‹ ∆·›Ó·ÚÔ. √ ¶·˘Û·Ó›·˜ ‚¤‚·È· ÛÙËÓ ÂÚÈԉ›· ÙÔ˘ Û˘Ó¿ÓÙËÛÂ Î·È ÂÚÂȈ̤Ó˜ ÎÒ̘ ¯ˆÚ›˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜, ·ÛΛ˜ Ó·Ô‡˜ ¯ˆÚ›˜ ·Á¿ÏÌ·Ù· Î·È ‚¿ıÚ· Ì ÂÈÁڷʤ˜ ¯ˆÚ›˜ ·Ó‰ÚÈ¿ÓÙ˜, ÂÈÛÙ‹ÚÈÔ Âڋ̈Û˘ Î·È ÂÁηٿÏÂȄ˘ ÙˆÓ ÂÚÈÔ¯ÒÓ ·˘ÙÒÓ.
BIB§IO°PAºIA Frazer J.G., Sur les traces de Pausanias, Paris, Les Belles Lettres. µ›ÁÏ· πˆ¿ÓÓÔ˘, ¶·˘Û·Ó›Ô˘ §·ÎˆÓÈο, ∞ı‹Ó·, 1997. πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ŒıÓÔ˘˜, ÙfiÌÔ˜ ™∆′, ∞ı‹Ó·, ∂ΉÔÙÈ΋ ∞ıËÓÒÓ, 1976. •·Óı¿ÎË ÕÏÎË-¶··ÔÛÙfiÏÔ˘ ªÂÙ·Í›·˜, §·ÎˆÓ›·˜ ¶ÂÚÈ‹ÁËÛȘ ¶·˘Û·Ó›· §·ÎˆÓÈο, ∂ΉfiÛÂȘ ∫ԯϛ·˜, 2002. ¶··¯·Ù˙‹ ¡ÈÎÔÏ¿Ô˘, ¶·˘Û·Ó›Ô˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ ¶ÂÚÈ‹ÁËÛȘ, ∫ÔÚÈÓıȷο - §·ÎˆÓÈο, ∞ı‹Ó·, ∂ΉÔÙÈ΋ ∞ıËÓÒÓ, 1994.
Abstract Pausanias continues his journey of discovery entering the region called “Ermon” in “Lakonia” (bordering on the areas of “Arkadias” and “Argolidas” ). Then he continues along the region called “Karyes” and then following the banks of the river “Oinounda” he reaches the place named “Sellasia”. Soon he finds his way to “Sparti” where he presents extencively all its monuments. Finishing his detailed description and exhibition of the area of “Sparti” and its monuments he heads South crossing the river “Tiasa” making his way to “Amykles”. Later he returns to “Sparti” and pays a visit to such places as “Therapni” , “Fari”, and “Pellana” . His next stop is to visit the cities of the “Eleutherolakonon” , that is, “Gytheio”, “Elos”, “Akries”, “Asopos”, “Boies”, “Zarakas”, “Las”, “Kainipolis” and “Oitylos”. Not stopping his journey there, he sets out from “Oitylo”, for “Messinia” by crossing the area called “Gerinia”.
¶ƒ√™ø¶∞ ∞¶√ ¶∂∆ƒ∞ ¶¤ÙÚÔ˜ M. MÔÁ¤·˜ ™¯ÔÏÈÎfi˜ ™‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜
¶ÂÚ›ÏË„Ë ª¿ÓË. ∆fiÔ˜ ¤ÙÚÈÓÔ˜ ÛÙË ¡fiÙÈ· ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ. ∫ÔÌÌ¿ÙÈ· ¤ÙÚ·˜ Ê˘ÙÂ̤ӷ ÛÙË §·ÎˆÓÈ΋ ÁË Î¿ÓÔ˘Ó Î¿ÔÈÔÓ Ó· ÈÛÙ¤„ÂÈ fiÙÈ Ô £Âfi˜ ‰È¿ÏÂÍ ·˘Ùfi ÙÔ ÏÈÙfi ·ÏÏ¿ ¤Ú· ·fi οı ʷÓÙ·Û›· ¿ÁÚÈÔ Î·È ·ÓÂÌfiÂÓ ÙÔ›Ô ÁÈ· Ó· ÎÚ·Ù‹ÛÂÈ ÛÙËÓ ÎÔÊÙÂÚ‹ ·ÁοÏË ÙÔ˘ ÙÔ˘˜ §¿ÎˆÓ˜, ·ÓıÚÒÔ˘˜ ηْ ÂÈÎfiÓ· Î·È ÔÌÔ›ˆÛË ÙÔ˘. ∞ÓıÚÒÔ˘˜ ı·˘Ì·ÛÙÔ‡˜ ÁÈ· ÙÔ ı¿ÚÚÔ˜, ÙË ÊÈÏÔÍÂÓ›·, ÙËÓ ÙÈÌÈfiÙËÙ·. ∞ÓıÚÒÔ˘˜ Ô˘ ηıfiÏÔ˘ ‰Â ‰ÈÛÙ¿˙Ô˘Ó Ó· ·Ó·Ï¿‚Ô˘Ó Ì ÙË ı¤ÏËÛË ÙÔ˘˜ ÙËÓ ˘ÂÚ¿ÛÈÛË Ù˘ ÂıÓÈ΋˜ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·˜, ÁÈ· ÙÔ‡ÙÔ Í¯ˆÚÈÛÙÔ‡˜ ‹ÚˆÂ˜ ·‰È¿ÎÔ· ·ÁˆÓÈ˙fiÌÂÓÔ˘˜ Û fiÏË ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÈÛÙÔÚ›·˜. ÕÓıÚˆÔÈ ·fi ¤ÙÚ·.
ª∞¡∏: √ ÙfiÔ˜ ∞˘Ù¿ Ù· ‰¤Ó‰Ú· ‰Â ‚ÔχÔÓÙ·È Ì ÏÈÁfiÙÂÚÔ Ô˘Ú·Ófi, ∞˘Ù¤˜ ÔÈ ¤ÙÚ˜ ‰Â ‚ÔχÔÓÙ·È Î¿ÙÔ˘ ·fi Ù· ͤӷ ‚‹Ì·Ù·, ·˘Ù¿ Ù· ÚfiÛˆ· ‰Â ‚ÔχÔÓÙ·È ·Ú¿ ÌfiÓÔ ÛÙÔÓ ‹ÏÈÔ, ·˘Ù¤˜ ÔÈ Î·Ú‰È¤˜ ‰Â ‚ÔχÔÓÙ·È ·Ú¿ ÌfiÓÔ ÛÙÔ ‰›ÎÈÔ. ∂ÙÔ‡ÙÔ ÙÔ ÙÔ›Ô Â›Ó·È ÛÎÏËÚfi Û·Ó ÙËÓ ÛȈ‹, ÛÊ›ÁÁÂÈ ÛÙÔÓ ÎfiÚÊÔ ÙÔ˘ Ù· ˘ÚˆÌ¤Ó· ÙÔ˘ ÏÈı¿ÚÈ·, ÛÊ›ÁÁÂÈ ÛÙÔ Êˆ˜ ÙȘ ÔÚÊ·Ó¤˜ ÂÏȤ˜ ÙÔ˘ Î·È Ù’ ·Ì¤ÏÈ· ÙÔ˘, ÛÊ›ÁÁÂÈ Ù· ‰fiÓÙÈ·. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÓÂÚfi. ªÔÓ¿¯· ʈ˜. √ ‰ÚfiÌÔ˜ ¯¿ÓÂÙ·È ÛÙÔ Êˆ˜ Î·È Ô ›ÛÎÈÔ˜ Ù˘ Ì¿ÓÙÚ·˜ Â›Ó·È Û›‰ÂÚÔ. ª·ÚÌ¿ÚˆÛ·Ó Ù· ‰¤Ó‰Ú·, Ù· ÔÙ¿ÌÈ· Î·È ÔÈ ÊˆÓ¤˜ ̘ ÙÔÓ ·Û‚¤ÛÙË ÙÔ˘ ‹ÏÈÔ˘. ∏ Ú›˙· ÛÎÔÓÙ¿ÊÙÂÈ ÛÙÔ Ì¿ÚÌ·ÚÔ. ∆· ÛÎÔÓÈṲ̂ӷ ÛÎÔ›Ó·. ∆Ô ÌÔ˘Ï¿ÚÈ Î·È Ô ‚Ú¿¯Ô˜. §·¯·ÓÈ¿˙Ô˘Ó. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÓÂÚfi.1
1. °. ƒ›ÙÛÔ˘, ƒˆÌÈÔÛ‡ÓË.
138
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
∆ËÓ ÚÒÙË ÊÔÚ¿ Ô˘ ÙËÓ Â›‰·, ›·Ø Ù· ÛηÏÈ¿ ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘. ∫·È ÌÔ˘ ’·Ó ÔÈ ÌÂÁ¿ÏÔÈØ fi¯È, Ë µ¿ıÂÈ· ›ӷÈ. ∂ÁÒ ‰ÂÓ ÙÔ˘˜ ›ÛÙ„·. ∫·È ‹Ú· ¤Ó· ¤Ó· Ù· ÛηÏÈ¿ ÎÈ ·Ó¤‚·ÈÓ· ÛÙÔÓ ‹ÏÈÔ. ∫È fiÙ·Ó ÌÔ˘ Ê¿ÓËΠˆ˜ ÙÒÚ·, Ó·, fiÔ˘ Ó·’ Ó·È ÊÙ¿Óˆ, Ì ÛÙ·Ì¿ÙËÛ·Ó ÔÈ ‡ÚÁÔÈ. ŒÙÛÈ ÁÓÒÚÈÛ· ÙÔ ¯ÚfiÓÔ. ∫È Ô ¯ÚfiÓÔ˜ ‰ÂÓ ·ÁÁ›˙ÂÈ ÙËÓ ¤ÙÚ·. ŸÌˆ˜ ÂÁÒ ‹ıÂÏ· Ó· ·ÓÂ‚Ò ÛÙÔÓ ‹ÏÈÔ. ∫·È ÌÔ˘ ’·ÓØ ÌË ÛÙÂÓ·¯ˆÚȤ۷È, ı· Û ¿Ì ÛÙË ÛËÏÈ¿ Ù˘ ÓÂڿȉ·˜. ∫È ¤ÙÛÈ Ì‹Î· ÚÒÙË ÌÔ˘ ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ÎÔÈÏÈ¿ Ù˘ Á˘. ∆Ë Ì‹ÙÚ· Ô˘ Á¤ÓÓËÛ ÙȘ ¤ÙÚ˜ Ù˘ ª¿Ó˘. ∆fiÛ˜ ¤ÙÚ˜. ªfiÓÔ ¤ÙÚ˜. ∆Ș ΢ÔÊÔÚÔ‡Û ¯ÚfiÓÔ˘˜. ª¤¯ÚÈ Ô˘ ‰ÂÓ ÙȘ ¿ÓÙÂÍÂ. ∫È ¤‰ˆÛ ÌÈ· Î·È ‚Á‹Î·Ó. ÕÊËÛ·Ó ÙËÓ ˘ÁÚ‹ ˘fiıÂÚÌË ÛÎÔÙÂÈÓ‹ ÎÔ›ÙË Ù˘ ÎÈ Â›‰·Ó ʈ˜. ¶Ôχ ʈ˜. ∫·È ÓÈÒÛ·Ó ÙË ı¤ÚÌË ÙÔ˘ ‹ÏÈÔ˘. ∫·È ‰ÂÓ ÙÔÓ ¿ÊËÛ·Ó ÔÙ¤ È·. ∫·È ‰¿ÎÚ˘ÛÂ Ë Ì¿Ó· Î·È Ù· ‰¿ÎÚ˘· Ù˘ ¿ÁˆÛ·Ó. ŒÙÛÈ Â›‰· ÙÔ ¢ÈÚfi.
ª∞¡∏: √ ¯ÚfiÓÔ˜ ∆· ¯Ú˘Û¿ÊÈ· ÙÔ˘ ÛÎÔÚ¿ÂÈ ÙÔ Î·ÏÔη›ÚÈ ÛÙË ÁË Ù˘ ª¿Ó˘. ∫ÔÈÙ¿˜ ¿Óˆ –fiÛÔ Û’ ·Ê‹ÓÂÈ Ô ‹ÏÈÔ˜– Î·È ‚ϤÂȘ Ô˘Ú·Ófi. ∫˘·ÓÔ‡Ó. ø˜ ÙËÓ ¿ÎÚË ÙÔ˘. ∫ÔÈÙ¿˜ ¤Ú· Î·È ¯ÔÚÙ·›ÓÂȘ ı¿Ï·ÛÛ· ·¤Ú·ÓÙ· Á·Ï¿˙È·. ªÂ ÌÈ·Ó ·Ó¿Û· Ë ª¿ÓË ¿ÂÈ ÛÙÔ ¯ÂÈÌÒÓ·. ºıÈÓfiˆÚÔ ‰ÂÓ ‚ϤÂȘ. §ÈÁÔÛÙ‡ÂÈ ÙÔ Êˆ˜. ∆· Û‡ÓÓÂÊ· ‚·ÚÈ¿ Î·È ÌÔÏ˘‚¤ÓÈ· ‰ÂÓ ·Ê‹ÓÔ˘Ó Ó· ÊÙ¿ÛÂÈ ÛÙËÓ ¤ÙÚ· – Ê·È¿ È·. ∫È Ë ı¿Ï·ÛÛ· ı·Ìfi˜ ηıÚ¤ÊÙ˘. ∂˘Ù˘¯Ò˜ Ô˘ Ë ¿ÓÔÈÍË ·Ú·ÌÔÓ‡ÂÈ. ∫·È Û·Ó Ô ÙfiÔ˜ Ú·ÛÈÓ›ÛÂÈ Ó¿Ù· Ù· ¯·ÌÔÌ‹ÏÈ· ÎÈ ÔÈ ·ÓÂÌÒÓ˜, ÔÈ ··ÚÔ‡Ó˜, ÔÈ Ì·ÚÁ·Ú›Ù˜, ÙÔ ı˘Ì¿ÚÈ, ÙÔ Ê·ÛÎfiÌËÏÔ. ÃÚÒÌ·Ù· ÎÈ ·ÚÒÌ·Ù· ·ÓÙÔ‡. ŸÛ· ı˜ ¯ÚÒÌ·Ù· ÎÈ ·ÚÒÌ·Ù·. ¡· ’¯ÂȘ Ó· ·›˙ÂȘ. ªÂ ÙȘ ·ÈÛı‹ÛÂȘ, ÙËÓ Î·Ú‰È¿, ÙÔ ÓÔ˘. ∫·È ÙÔ ·È¯Ó›‰È Ì ÙÔ ¯ÚfiÓÔ Â›Ó·È ·˘Ùfi Ô˘ ÈÔ Ôχ Ë ÛΤ„Ë ÙÔ ·Á·¿. ∫È Ë ª¿ÓË Ô ¯ÒÚÔ˜ ÁÈ· Ó· ·›˙ÂÈ. ™˘Ó·ÓÙ¿˜ ÙËÓ ·ÈˆÓÈfiÙËÙ·. √È ÂÔ¯¤˜ ·ÏÏ¿˙Ô˘Ó. √È ¿ÓıÚˆÔÈ ¿Ó ÎÈ ¤Ú¯ÔÓÙ·È. ∂‰Ò Ù›ÔÙ· ‰ÂÓ ·ÏÏ¿˙ÂÈ. ∏ ¤ÙÚ· Î·È ÔÈ ÓfiÌÔÈ Ù˘. ∏ ˘ÂÚ¿ÛÈÛË ÙˆÓ ÔÈΛˆÓ ̤¯ÚÈ ı·Ó¿ÙÔ˘. ∏ ‚ÂÓ٤ٷ. √ ı¿Ó·ÙÔ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ª·ÓÈ¿ÙË Â›Ó·È ÚfiÎÏËÛË. ∆Ô ÌÔÈÚÔÏfiÈ Ë ÊˆÓ‹ ÙÔ˘. ∆Ô ÓÂÎÚÔÌ·ÓÙÂ›Ô ÙÔ˘ ∆·ÈÓ¿ÚÔ˘ Ô ÙfiÔ˜ ÙÔ˘.
ª∞¡∏: √ ¿ÓıÚˆÔ˜ …ÌÈ· ‚·ıÈ¿ ¯·Ú·ÎÈ¿ ÛÊËӈ̤ÓË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ÊÚ‡‰È· ÙÔ˘˜ Û·Ó ¤Ó· ΢·Ú›ÛÛÈ ·Ó¿ÌÂÛ· Û ‰˘Ô ‚Ô˘Ó¿ ÙÔ ÏÈfiÁÂÚÌ·.
¶ƒ√™ø¶∞ ∞¶√ ¶∂∆ƒ∞
139
∫Ô˘‚ÂÓÙÈ¿˙ÂÈ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ Ì ÙËÓ ¤ÙÚ·. ∆È Ó· ÙÔ˘ ÂÈ; ∂ÁÒ Â›Ì·È Â‰Ò. ™ÙÔ˘˜ ·ÈÒÓ˜. ÿ‰È·, ·Î›ÓËÙË, ·ÌÂٷΛÓËÙË, ÎÔÊÙÂÚ‹. ∫Ú·ÙÒ ÙÔÓ ‹ÏÈÔ. ∫Ú·ÙÒ ÙÔÓ ·¤Ú·. ¢ÂÓ Â›Ì·È ‰È·ÂÚ·Ù‹. ¢ÂÓ Â›Ì·È ‰È¿ÙÚËÙË. ™Ù¤ÎÂÈ ·¤Ó·ÓÙÈ Ù˘. ∆ËÓ ÎÔÈÙ¿. ∫·ıÚÂÊÙ›˙ÂÙ·È. ∫·È ·›ÚÓÂÈ ÙËÓ ÌÔÚÊ‹ Ù˘. ÃÒÌ· Ô ÙfiÔ˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ. ¶Ò˜ ¤ÊÙÈ·ÍÂ Ô £Âfi˜ ÙÔÓ ¿ÓÙÚ·; ∆ÔÓ ¿ÓÙÚ· Ù˘ ª¿Ó˘. ™ÎÏËÚfi. ™ÙÂÁÓfi ·fi Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù·. •ÂÚ·ÎÈ·Ófi. ∞ΤڷÈÔ Î·È ÎÔÊÙÂÚfi. ∞ÓÙ¤¯ÂÈ. ∫Ú·Ù¿ÂÈ ÛÙȘ ÌfiÚ˜ Ù˘ ˙ˆ‹˜. ∂Ó¤¯ÂÈ ÙËÓ „˘¯‹ fiÏ˘ Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜. °È’ ·˘Ùfi Î·È ÂÌÊ˘Û› ÙÔ Â›Ó·È ÙÔ˘ ηٿ ÙËÓ ‚Ô‡ÏËÛ‹ ÙÔ˘. √ÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ·ÙÚÈ·Ú¯È΋ ÏÔÈfiÓ. ∞ÔÊ·Û›˙ÂÈ Ô ·Ù¤Ú·˜. √È ˘fiÏÔÈÔÈ ÂÈı·Ú¯Ô‡Ó. ∫È Ë Ì¿Ó·; ∏ Á˘Ó·›Î·; ∏ Á˘Ó·›Î· ÎÔÈÙ¿ÂÈ ÙÔÓ ¿ÓÙÚ· Ù˘ ÛÙ· Ì¿ÙÈ·. °È·Ù› Â›Ó·È ÎÔÌÌ¿ÙÈ ÙÔ˘. ∫È ·˘Ùfi˜; ∞˘Ùfi˜ ÎÔÈÙ¿ÂÈ ¯¿Ìˆ. ∫ÔÈÙ¿ÂÈ ÙËÓ ¤ÙÚ·. ∞˘Ù‹ Â›Ó·È Ë Ì¿Ó· ÙÔ˘. ∆Ë Û¤‚ÂÙ·È. ÷ÌËÏԂϤÂÈ. ¶ÚÔÛ¤¯ÂÈ ÙË Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘. ∆ËÓ ˘ÂÚ·Û›˙ÂÙ·È. ∫È ·˘Ù‹; ™Ù¤ÎÂÈ ·‰‡Ó·ÌË; ºÔ‚ÈṲ̂ÓË; Ÿ¯È. ∫·Ù’ ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘. ™ÎÏËÚ‹. ™ÙÂÁÓ‹ ·fi Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù·. •ÂÚ·ÎÈ·Ó‹. ∞ΤڷÈË Î·È ÎÔÊÙÂÚ‹. ∞ÓÙ¤¯ÂÈ. ∫Ú·Ù¿ÂÈ ÛÙȘ ÌfiÚ˜ Ù˘ ˙ˆ‹˜. ∂›Ó·È Ë „˘¯‹ Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜. ∆ËÓ Û˘Ó¯›˙ÂÈ. °ÂÓÓ¿ÂÈ. ∫·È οÓÂÈ ÙÔÓ ·Ù¤Ú· ηıÚ¤ÊÙË. ¡· ‚Ï¤Ô˘Ó Ù· ·È‰È¿ ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘˜. ∫·È ÎÔÈÙÔ‡Ó Ù· ·È‰È¿. ∫·È ‚Ï¤Ô˘Ó ÙËÓ ¤ÙÚ·. ∫·È ÎÔÈÙÔ‡Ó Á‡Úˆ ÙÔ˘˜. ∫·È ‚Ï¤Ô˘Ó ¤ÙÚ·. ∞Ú¿Ó ÌÈ· ÎÈ ·Ú¯›˙Ô˘Ó ÙÔ ÛËÌ¿‰È. ¶¿ÂÈ Ï¿È Ô ·Ù¤Ú·˜ Î·È ÙÔ˘˜ ‰Â›¯ÓÂÈ. °È·Ù› Ú¤ÂÈ Ó· ͤÚÔ˘Ó Ó· ÛËÌ·‰Â‡Ô˘Ó. ¡· ͤÚÔ˘Ó Ó· ÔÏÂÌÔ‡Ó. ¡· ÔÏÂÌÔ‡Ó ÁÈ· Ó· ·ÓÙÈÌ¿¯ÔÓÙ·È ÙËÓ ÛÎÏËÚ‹ ˙ˆ‹ ÙÔ˘˜. ∆ËÓ ¤ÙÚÈÓË ˙ˆ‹ Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜. ∫È Â›Ó·È ¤ÙÚÈÓË. ¡ÂÚfi ‰ÂÓ ‚ϤÂȘ. ¢¤Ó‰Ú·; ∂ÏȤ˜. ºÚ·ÁÎÔÛ˘ÎȤ˜ Î·È ÛÎÔ›Ó·. ∫·È οÙÈ Ï›Á˜ Û˘ÎȤ˜. µfiÙ·Ó· ÎÈ ·ÁÚÈÔÏÔ‡ÏÔ˘‰·. µÚ¿¯È· Î·È ı¿Ï·ÛÛ·. ∫È ·˘Ù‹ Ë ı¿Ï·ÛÛ· ¤ÊÂÚ Û οÔÈÔ˘˜ ηÈÚÔ‡˜ ¯ıÚÔ‡˜. ∞ÔÊ¿ÛÈÛÂ Ô πÌÚ·‹Ì Ó· οÓÂÈ ÙË ª¿ÓË ‰ÈÎÈ¿ ÙÔ˘. ◊ÍÂÚ fiÙÈ ÔÈ ¿ÓÙÚ˜ Ù˘ ‹Ù·Ó ·ÏÏÔ‡. ◊ÍÂÚ fiÙÈ ÔÏÂÌÔ‡Û·Ó ÛÙË µ¤ÚÁ·. ¢ÂÓ ‹ÍÂÚ fï˜ fiÙÈ ÔÈ Á˘Ó·›Î˜ ‹Ù·Ó ÂΛ. ¢ÂÓ ‹ÍÂÚ fiÙÈ ÔÈ ª·ÓÈ¿ÙÈÛÛ˜ ÔÏÂÌÔ‡Ó. °È·Ù› ÙȘ Ì·ı·›ÓÂÈ Ô ·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘˜. ¢ÂÓ ‹ÍÂÚ fiÙÈ Ù· ·È‰È¿ ÔÏÂÌÔ‡Ó. °È·Ù› Ù· Ì·ı·›ÓÂÈ Ô ·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘˜.
140
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
¢ÂÓ ‹ÍÂÚ fiÙÈ ÔÈ Á¤ÚÔÈ ÔÏÂÌÔ‡Ó. °È·Ù› ·ÓÙ¤¯Ô˘Ó. °È·Ù› ÙÔ˘˜ ¤Ì·ıÂ Ô ·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘˜ Ó’ ·ÓÙ¤¯Ô˘Ó. √ ¯ÚfiÓÔ˜ ‰ÂÓ ÂÚÓ¿ÂÈ ¿Óˆ ·fi ÙËÓ ¤ÙÚ·. √ ¯ÚfiÓÔ˜ ‰ÂÓ ÂÚÓ¿ÂÈ ¿Óˆ ·fi ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ù˘ ª¿Ó˘. ∫·È ¤¯·ÛÂ Ô πÌÚ·‹Ì. ∏ ‹ÙÙ· ÙÔ˘ ˘fiıÂÛË ÔÈÎÔÁÂÓÂȷ΋. ™Êȯً ÏÔÈfiÓ Ë ‰ÔÌ‹ Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜. ™˘ÓÙËÚËÙÈ΋ Ë ‰ÔÌ‹ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜. √ÚÈṲ̂ÓË ·fi ÙÔ ¿ÁÚ·ÊÔ ‰›Î·ÈÔ. ÷ڷÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÙÔ˘, Ô˘ οÓÂÈ ÓÔÌÈÎÔ‡˜, ÎÔÈÓˆÓÈÔÏfiÁÔ˘˜, ·ÓıÚˆÔÏfiÁÔ˘˜, „˘¯ÔÏfiÁÔ˘˜ Î·È Î¿ı ›‰Ô˘˜ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ʇÛ˘ Ó· „¿¯ÓÔ˘Ó ¯ÚfiÓÈ· ÙÒÚ· Ó· ÂÍËÁ‹ÛÔ˘Ó ÙË ‚ÂÓ٤ٷ. ªfiÓÔ fï˜ ÔÈ ª·ÓÈ¿Ù˜ ͤÚÔ˘Ó fiÙÈ ¤ÙÛÈ Ú¤ÂÈ. ªfiÓÔ ·˘ÙÔ› ͤÚÔ˘Ó fiÙÈ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÂÚÈıÒÚÈ· Ï¿ıÔ˘˜. °È·Ù› Ë ˙ˆ‹ ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÛÙË ÁË Ù˘ ∂·ÁÁÂÏ›·˜. °È·Ù› ‰ÂÓ Í¤ÚÔ˘Ó ÙËÓ ·ÊıÔÓ›·. ∫·È Ë ‡ÏË ÔÚÈṲ̂ÓË Â›Ó·È. ∆È̈ÚÔ‡Ó fiÔÈÔÓ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÊÈÏfiÙÈÌÔ. ¢Â ‰¤¯ÂÙ·È Ô ª·ÓÈ¿Ù˘ ÙËÓ ÚÔ‰ÔÛ›·. ¢È·Ê˘Ï¿ÛÛÂÈ ÙËÓ ÙÈÌ‹ ÙÔ˘. ¢ÂÓ ·Ó·ÈÚ› ÙÔÓ ÏfiÁÔ ÙÔ˘. ∏ ‚ÂÓ٤ٷ ‚¿˙ÂÈ Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ÛÙË ı¤ÛË ÙÔ˘˜. ŸÔÈÔ˜ ¤ÛÊ·ÏÂ, ÏËÚÒÓÂÈ. √ ª·ÓÈ¿Ù˘ ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ Î·ı‹ÎÔÓÙ·. ∞Ú¯‹ ¤ÙÚÈÓË Ì¤Û· ÛÙÔ ¯ÚfiÓÔ. ∫·ı‹ÎÔÓÙ· ÌÂÁ·ÏÂÈÒ‰Ë. ™·Ó ÙÔ˘ §ÂˆÓ›‰·Ø «›ÛÈÔÈ Û’ fiϘ ÙˆÓ Ù˜ Ú¿ÍÂȘ».2 ¢ÂÓ Â›Ó·È ÌfiÓÔ Ë ˘ÂÚ¿ÛÈÛË Ù˘ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·˜ Ô˘ ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙËÓ ·Ú¯·›· ™¿ÚÙË Ì¤¯ÚÈ ÙË ª¿ÓË. ¢ÂÓ Â›Ó·È ÌfiÓÔ Ô˘ Ë ÈÛÙÔÚ›· ¤‰ÂÈÍ fiÙÈ ÔÙ¤ ‰ÂÓ ¿ÙËÛÂ Â‰Ò Ô‰¿ÚÈ Î·Ù·ÎÙËÙ‹. ∂›Ó·È Î·È Ô •¤ÓÈÔ˜ ¢›·˜ Ô˘ ̤ÓÂÈ ·ÎfiÌ· ‰Ò. ¶Ô˘ ÎÚ·Ù¿ÂÈ ÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘ ÛÙÔÓ ÙfiÔ Ô˘ fiÛÔÈ ‰ÂÓ ÙÔ ÓÈÒıÔ˘Ó, fiÛÔÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰ÈÎÔ› ÙÔ˘, ÙÔÓ ‚Ï¤Ô˘Ó ·ÊÈÏfiÍÂÓÔ. •·ÊÓÈ¿˙ÂÈ Ë ÊÈÏÔÍÂÓ›· ÙÔÓ Í¤ÓÔ Ô˘ ¤Ú¯ÂÙ·È Â‰Ò. ŸÔÙ ͷӿÚıÂÈ, ‰ÂÓ ı· ÂÈ, «Â›Ì·È ͤÓÔ˜ ‰һ ÁÈ·Ù› ÔÈ ª·ÓÈ¿Ù˜ ÌÂÙ¿ ¯·Ú¿˜ ı· ηÏԉ¯ıÔ‡Ó ÙÔÓ ÔÈÎÂ›Ô ÙÔ˘˜. ∆ÈÌ‹ ÙÔ˘ Ô˘ ÁÓÒÚÈÛ ÙËÓ ¤ÙÚÈÓË ÁË. ∆ÈÌ‹ ÙÔ˘ Ô˘ ¤ÛÊÈÍ ÙÔ ¤ÙÚÈÓÔ ¯¤ÚÈ ÙÔ˘ ª·ÓÈ¿ÙË.
ª∞¡∏: ŸÏ· ·fi ¤ÙÚ· «∫·È ¤Ï·ÛÂÓ» Ô ª·ÓÈ¿Ù˘ … ¶Ò˜ Ó· Ï¿ÛÂÈ; ¢ÂÓ ¤¯ÂÈ ¯ÒÌ·. ¢ÂÓ ¤¯ÂÈ ÓÂÚfi. ªfiÓÔ ¤ÙÚ·. ∆ËÓ ‚Á¿˙ÂÈ – ÙËÓ Û¿ÂÈ. ∆ËÓ ÂÏÂοÂÈ. ∆ËÓ Ï·Í‡ÂÈ.
2. ∫.¶. ∫·‚¿ÊË, «£ÂÚÌԇϘ».
¶ƒ√™ø¶∞ ∞¶√ ¶∂∆ƒ∞
141
∆ËÓ Î¿ÓÂÈ ÂÚÁ·Ï›ÔØ ¯ÂÚfiÌ˘ÏÔ, Ì˘ÏfiÂÙÚ·. ºÙÈ¿¯ÓÂÈ ÁÔ‡ÚÓ˜ ÁÈ· Ù· ˙ˆÓÙ·Ó¿ ÙÔ˘Ø ·ÏÒÓÈ ÁÈ· ÙÔ ÛÈÙ¿ÚÈ, ÙÔ ÎÚÈı¿ÚÈ, Ù· ÎÔ˘ÎÈ¿. ÃÙ›˙ÂÈ ÂÎÎÏËÛȤ˜, ‡ÚÁÔ˘˜ Î·È ˘ÚÁfiÛÈÙ·. ™ËÎÒÓÂÈ Ì¿ÓÙÚ˜ Î·È ÛËÌ·‰Â‡ÂÈ ÙË ÁË ÙÔ˘, Â˙ԇϘ Î·È ÎÚ·Ù¿ÂÈ ÙÔ ÏÈÁÔÛÙfi ¯ÒÌ·. ŒÚÁ· ·fi ¤ÙÚ·. ŒÚÁ· ı·˘Ì·ÛÙ¿. º˘ÙÂ̤ӷ ÛÙË ª¿ÓË ·Î˘ÚÒÓÔ˘Ó ÙÔ ¯ÚfiÓÔ.
ª∞¡∏: ºˆ˜ ¶¤ÙÚ˜ Û·Ṳ́Ó˜ ÎÈ Ô ‹ÏÈÔ˜ Ó· ¯ÔÚ‡ÂÈ ¿Óˆ ÙÔ˘˜, Ó· ·Ù¿ÂÈ ˙Â˚̤ÎÈη, Ó· ÙÈÓ¿˙ÂÙ·È ˘ÚÚ›¯ÂÈ· Î·È Ó· ÛÎÔÚ¿ÂÈ. °∏ ÃÀ™∞ºπ. ◊ÏÈÔ˜ ·ÓÙÔ‡. ∂Ï›ÛÛÂÙ·È ÛÙ· Ê˘ÏÏÒÌ·Ù· ÙÔ˘ ÂÏ·ÈÒÓ· ›Û· – ›Û· ÁÈ· Ó· Á˘ÚÓ¿ÂÈ Ù’ ·Ó¿Ô‰· Ù· ÛÙ·¯ÙÔÚ¿ÛÈÓ· ʇÏÏ· Î·È Ó· ¯‡ÓÂÙ·È ¤Ó· Á‡Úˆ Ë Ï·Ù›Ó·. ∞∂ƒ∞™ ∞ƒ°Àƒ√™. ◊ÏÈÔ˜ ·ÓÙÔ‡. £¿Ï·ÛÛ· ÎÔÌ̤ÓË ·fi ÙÔ˘˜ ‚Ú¿¯Ô˘˜. £¿Ï·ÛÛ· ¯ˆÚ›˜ ·ÁοϘ. ∫·ıÚ¤ÊÙ˘ Á›ÓÂÙ·È Ó· ¯·›ÚÂÙ·È ÙËÓ ÔÌÔÚÊÈ¿ ÙÔ˘. ¡∂ƒ√ ™ª∞ƒ∞°¢π. ◊ÏÈÔ˜ ·ÓÙÔ‡. √ÚÂÈ‚·Ù› ÙÔ ∆·›Ó·ÚÔ Î·È ‚Ú›ÛÎÂÈ ÙËÓ fiÚÙ· ÁÈ· ÙÔÓ Õ‰Ë. ∆Ô ı¿Ó·ÙÔ Ù˘ÊÏÒÓÂÈ. ∏ ∑ø∏ ™∆√ ºø™.
µπµ§π√°ƒ∞ºπ∞ ∞ÏÂÍ·Ó‰Ú¿ÎÔ˘ ¢ËÌ., πÛÙÔÚ›· Ù˘ ª¿Ó˘, ∂Ó ∞ı‹Ó·È˜, 1892. Alexiou Margaret, The Ritual Lament in Greek Tradition, CambridgeUniversity Press, 1974. ∞Ì¿ÓÙÔ˘ ∫., ∂ÈÙ›ÌÈÔÓ Î·Ù¿ Ù˘ ·‰ÂÏÊÔÔÈ›·˜ ∂. ∂Ù. µ˘˙. ™.4 (1927) 280-284. Andromedas John N., Women, Vengeance and Unilineal Descent Groups in Mani (ÔÏ˘ÁÚ·ÊË̤ÓÔ Î›ÌÂÓÔ). Maniat folk culture and the Ethnic mosaic in the Southeast Peloponnese; Regional variation, ÂΉ. Dimen-Friedl. The Enduring Urban Ties of a Modern Greek Folk Sub-Culture [Mani]. Acts of the Mediterranean Sociological Conference, Athens, July 1963 (ÂΉ. J.C. Peristiani), Û. 269-278 µ·ÁȷοÎÔ˘ ¢ÈÎ., µ.‚ ™˘Ì‚ÔÏ‹ ÂȘ Ù· ÂÚ› ¡›ÎÏˆÓ - ¡ÈÎÏÈ¿ÓˆÓ Ù˘ ª¿Ó˘, ∞ı‹Ó·˜ 53 (1949) 147-194 . – √È ‡ÚÁÔÈ Ù˘ ª¿Ó˘, ¶ÂÏÔ. ¶ÚˆÙÔ¯Ú. 1959, Û. 65-79. – √ πÌ‚Ú·‹Ì ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ ª¿Ó˘ ∞ı‹Ó·È, ÂΉ. ¶·ÙÛÈÏÈÓ¿ÎÔ˘, 1961. µ·Î·ÏfiÔ˘ÏÔ˘ ∞fiÛÙ. ∂., πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ¡¤Ô˘ ∂ÏÏËÓÈÛÌÔ‡, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, ÙÔÌ. 2Ô˜ (1964), 3Ô˜ (1968),4Ô˜ (1973). °ÂˆÚÁÔ··‰¿ÎÔ˘ ∞. ª., ∏ ·‰ÂÏÊÔÔÈ›· ÂȘ ÙËÓ ª¿ÓË, §·ÔÁÚ. 13 (1951) 28-32.
142
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
∑·ÊÂÈÚ·ÎÔÔ‡ÏÔ˘ ¢. ∫., ŒıÈÌ· Ù˘ Îˉ›·˜ ÂÓ ª¿ÓË, §·ÔÁÚ. 3 (1912) 473-477. ∫·ÎÚȉ‹ πˆ¿Ó. £., ∞Ú·›. ª˘ıÔÏÔÁÈ΋ ÌÂϤÙË, ∞ı‹Ó·È, 1929. – √È ·Ú¯·›ÔÈ ŒÏÏËÓ˜ ÛÙËÓ ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. ªÔÚʈÙÈÎÔ‡ π‰Ú‡Ì·ÙÔ˜ ∂ıÓÈ΋˜ ÙÚ·¤˙˘, 1978. ∫¿ÛÛË ªÈ¯., «¶‡ÚÁÔÈ Î·È ·Ú¯ÔÓÙÈο Ù˘ ª¿Ó˘», º‡Û˘ Î·È ∑ˆ‹ 3 (1973) Ù¯. 10, Û. 14-16. ∫·„¿ÏË °ÂÚ·Û. ¢., ∏ ª¿ÓË, ¶ÂÚÈÁÚ·Ê‹ Ù˘ ¯ÒÚ·˜, ∞ı‹Ó·È, ÂΉ. ¢ËÌËÙÚ¿ÎÔ˘, 1933. – √ ∆·˛ÁÂÙÔ˜, Ï¿ÛÙ˘ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜, ÂÌÓ¢ÛÙ‹˜ Î·È Ô‰ËÁfi˜, ∞ı‹Ó· 1948. ∫Ô˘ÙÛÈÏȤÚË ∞Ó¿ÚÁ. °., «∫˘ÓËÁÂÙÈο Ù˘ ª¿Ó˘», §·fiÁÚ. 17 (1958) 441-450. §¿ÌÚÔ˘ ™˘Ú., «∆Ô ¤ıÔ˜ ÙÔ˘ Ì·Û¯·ÏÈÛÌÔ‡ ·Ú¿ ÙÔȘ ª·ÓȿٷȘ ÙˆÓ Ì¤ÛˆÓ ·ÈÒÓˆÓ», ¡¤Ô˜ ∂ÏÏ‹ÓÔÌ‹ÌˆÓ 2 (1905) 180-186. Levi-Strauss Claude, Anthropologie structurale, Plon, ¶·Ú›ÛÈ 1958 – La pensee sauvage, Plon, ¶·Ú›ÛÈ 1962. ªÂÚ·ÎÏ‹ ª. °., √ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˜ ÂÏÏËÓÈÎfi˜ Ï·˚Îfi˜ ÔÏÈÙÈÛÌfi˜, ∞ı‹Ó· 1973. ªÈ¯·ËÏ›‰Ë - ¡Ô˘¿ÚÔ˘ °ÂˆÚÁ., ∏ ÛËÌ·Û›· Ù˘ ·‰ÂÏÊÔÔÈ›·˜ ‰È· ÙËÓ πÛÙÔÚ›·Ó ÙÔ˘ ‰Èη›Ô˘: ¢›Î·ÈÔÓ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Û˘Ó›‰ËÛ˘, ∞ı‹Ó·È, ÂΉ. ¶··˙‹ÛË, 1972. ¡ËÊ¿ÎÔ˘ ™ˆÎÚ., ª·ÓÈ¿Ù˜ ‰È·ÓÔÔ‡ÌÂÓÔÈ: ¡È΋ٷ˜ ¡ËÊ¿Î˘, ∂ıÓÈÎfi˜ ÔÈËÙ‹˜ Ù˘ ª¿Ó˘ 1748-1818, ∞ı‹Ó· 1963. ¶ÂÙÚԯ›ÏÔ˘ π., ∆· ÙÔ˘ÚÈÛÙÈο Û‹Ï·È· Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘, ÂÏÔ. ¶ÚˆÙÔ¯Ú. 1961, Û. 248-252
Abstract Mani. A stony place in South Peloponnese. Pieces of rock, which threadlike on the dry surface of Laconian earth, make someone believe that God chose this plain but beyond of any imagination wild and windy place of Laconia. People admirable for their courage, honesty, hospitality. People that have no hesitation to undertake voluntarily the defense of the national independence, therefore distinguished for their perpetually great heroism in the history of Greece during the centuries. People made of stone.
∫√π¡ø¡π∫∂™ ∫∞π ¶√§π∆π∫∂™ ¢√ª∂™ ™∆∏¡ ∞ƒÃ∞π∞ ™¶∞ƒ∆∏. ∏ ∂¶πƒƒ√∏ ™∆√ ¢À∆π∫√ ¢π∞ºø∆π™ª√ ªÂӤϷԘ °Î›‚·ÏÔ˜ ∂›ÎÔ˘ÚÔ˜ ∫·ıËÁËÙ‹˜ ¶.∆.¢.∂. ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ
¶ÂÚ›ÏË„Ë ∏ ‰ÈÂÚ‡ÓËÛË Ù˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ Û˘ÁÎÚfiÙËÛ˘ ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Î·È ÔÏÈÙÈÎÒÓ ‰ÔÌÒÓ ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ™¿ÚÙË ‰ÂÓ ÚÔÛʤÚÂÈ ÌfiÓÔÓ ¤Ó· ÔχÙÈÌÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ ÂÍ‹ÁËÛË Ù˘ ÔÚ›·˜ Ù˘ fiÏ˘ ·˘Ù‹˜ ÛÙÔ˘˜ ·Ú¯·›Ô˘˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜. ¶·Ú¿ÏÏËÏ· ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙÔ˘˜ ıÂÛÌÈÎÔ‡˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜ ÌÈ·˜ ÂÍÔ˘Û›·˜ Ì ÈÛÙÔÚÈ΋ ‰È¿ÚÎÂÈ· Î·È ÈÛ¯‡, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ¤ÙÚ„ ÛÙË ™¿ÚÙË Ó· ‰È·ÛÊ·Ï›ÛÂÈ ÌÈ· ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ı¤ÛË ÛÙÔÓ ÂÏÏ·‰ÈÎfi ¯ÒÚÔ ÁÈ· ÔÏÏÔ‡˜ ·ÈÒÓ˜. √È ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ Î·È ÔÏÈÙÈΤ˜ ‰Ô̤˜ ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ™¿ÚÙË ‰È·ÌfiÚÊˆÛ·Ó ÙȘ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ ÁÈ· ÙË Ì·ÎÚ·›ˆÓË ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡ Î·È ÔÏÈÙÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜, ‰È·ÛÊ¿ÏÈÛ·Ó ÙË Û˘ÓÔ¯‹ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘, ·Ú¿ ÙȘ ¤ÓÙÔÓ˜ ·ÓÙÈı¤ÛÂȘ Ô˘ ÙËÓ Î·ıfiÚÈ˙·Ó, Î·È ·Ó¤‰ÂÈÍ·Ó ÙÔÓ Ù‡Ô ÙÔ˘ ÔÏ›ÙË-ÛÙÚ·ÙÈÒÙË, ˆ˜ ıÂÌÂÏÈ҉˜ ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÌÈ·˜ ˘Ô‰ÂÈÁÌ·ÙÈ΋˜ ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋˜ Ì˯·Ó‹˜ Ô˘ ΢ÚÈ¿Ú¯ËÛ ·ÏÏ¿ Î·È ÂÈ‚›ˆÛ οو ·fi ‰˘ÛÌÂÓ›˜ Û˘Óı‹Î˜. π‰È·›ÙÂÚÔ ÂӉȷʤÚÔÓ fï˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Ë ÈÛÙÔÚÈ΋ ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ıÂÛÌÈÎÒÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ ÙÔ˘ ηıÂÛÙÒÙÔ˜ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ™¿ÚÙ˘ ÛÙÔ ÓÂÒÙÂÚÔ «Û¯‹Ì·» ÙÔ˘ ‰È·ÊˆÙÈÛÙÈÎÔ‡ ȉÂÒ‰Ô˘˜ Î·È Ù˘ °·ÏÏÈ΋˜ ∂·Ó¿ÛÙ·Û˘. √ ‰È¿ÏÔÁÔ˜ ÛÙ· ÌÂٷ·ӷÛÙ·ÙÈο ÎÔÈÓÔ‚Ô‡ÏÈ· Ù˘ °·ÏÏ›·˜ ÂÚȤϷ‚ Û ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÛÙÔ Û·ÚÙÈ·ÙÈÎfi Î·È ÛÙÔ ·ıËÓ·˚Îfi ÔÏÈÙÈÎfi-ıÂÛÌÈÎfi ÚfiÙ˘Ô, Ì ÙÚfiÔ Ì¿ÏÈÛÙ· Ô˘ ·ÔηχÙÂÈ fiÙÈ ÙÔ ‰È·ÊˆÙÈÛÙÈÎfi Û¯‹Ì· ‰ÂÓ ·Ó·˙‹ÙËÛ ÌfiÓÔ È‰ÂÔÏÔÁÈΤ˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÛÙÔÓ ·Ú¯·›Ô ÂÏÏËÓÈÎfi ÎfiÛÌÔ, ·ÏÏ¿ ‰ÈÂÚ‡ÓËÛ ٷ˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÛÙÔȯ›· ÙÔ˘ ıÂÛÌÈÎÔ‡ Ï·ÈÛ›Ô˘ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ, fiˆ˜ ÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ∂η›‰Â˘Û˘, ·ÏÏ¿ Î·È ÙȘ ›‰È˜ ÙȘ ·Ú¯¤˜ Î·È ÙȘ ·Í›Â˜ Ô˘ Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡Û·Ó ÙÔ˘˜ ıÂÛÌÔ‡˜ Î·È ÙȘ ÔÏÈÙÈÎfi-ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ‰Ô̤˜ ÛÙȘ ·Ú¯·›Â˜ ÂÏÏËÓÈΤ˜ fiÏÂȘ. ™ÙËÓ ÂÚÁ·Û›· Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ı›, ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÚÈÔ‰ÔÏfiÁËÛË ‰È·ÎÚÈÙÒÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ÂÍÂϛ͈Ó, ÂȯÂÈÚÂ›Ù·È ÌÈ· ÈÛÙÔÚÈÎfi-ÔÏÈÙÈ΋ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎfi-ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ ‰ÔÌÒÓ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ™¿ÚÙ˘, ‰ÈÂÚ¢ÓÒÓÙ·È ÔÈ ·ÓÙ›ÛÙÔȯÔÈ Ù‡ÔÈ ÔÏÈÙÈ΋˜ ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛ˘ Î·È ·ÍÈÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡ Ù‡Ô˘ ·ÏÏ·Á¤˜ Î·È ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌ›ÛÂȘ Ô˘ ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙÔ‡Ó ÙȘ ÂÚÈfi‰Ô˘˜ ·Ófi‰Ô˘ ‹ ÎÚ›Û˘ Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜, ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ Î·È ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋˜ ÈÛ¯‡Ô˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ‰ÈÂÚ¢ÓÒÓÙ·È ÔÈ ıÂÛÌÈΤ˜, ȉÂÔÏÔÁÈΤ˜ Î·È ÔÏÈÙÈΤ˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜
144
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
Ô˘ ¤ÁÈÓ·Ó ÛÙ· ÌÂÙ·-·ӷÛÙ·ÙÈο ÎÔÈÓÔ‚Ô‡ÏÈ· Ù˘ °·ÏÏ›·˜ Û ۯ¤ÛË Ì ÙÔ Û·ÚÙÈ·ÙÈÎfi ÚfiÙ˘Ô, Î·È ·ÍÈÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È Ù· ÚfiÙ˘· Ù˘ ·ÓÂÚ¯fiÌÂÓ˘ ·ÛÙÈ΋˜ Ù¿Í˘ Û ۯ¤ÛË Ì ÂΛӷ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ™¿ÚÙ˘ Î·È Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ∞ı‹Ó·˜.
√È ‰Ô̤˜ ÙÔ˘ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÙÔ˘ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˘ (750-560 .Ã.) ∏ fiÏË Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ȉڇıËΠηٿ ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ‹ÌÈÛ˘ ÙÔ˘ 10Ô˘ ·ÈÒÓ· ·fi ‰ˆÚÈο ʇϷ Ô˘ ÌÂÙ·Ó¿ÛÙÂ˘Û·Ó ·fi ÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ ◊ÂÈÚÔ. ∏ ™¿ÚÙË ·ÔÙÂÏ›ÙÔ ·fi ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ˘˜ Û˘ÓÔÈÎÈÛÌÔ‡˜ (ˆ‚¤˜), Ô˘ ÂÓÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÚÈÙ›¯ÈÛË Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 4Ô˘ ·ÈÒÓ·. ™‡Ìʈӷ Ì ÙȘ, ‰È·ÊÔÚÔÔÈÔ‡ÌÂÓ˜, ÂÎÙÈÌ‹ÛÂȘ ÌÂÏÂÙËÙÒÓ1 ÌÔÚԇ̠ӷ ηٷϋÍÔ˘Ì Û ¤ÓÙ ٤ÙÔȘ ÎÔÈÓfiÙËÙ˜: ÙËÓ ¶ÈÙ¿Ó·, ÙË ªÂÛfi·, ÙȘ §›ÌÓ˜, ÙËÓ ∫ÔÓÔÛ‡Ú· (‹ ∫˘ÓÔÛÔ‡Ú·) Î·È ÙȘ ∞̇ÎϘ. ª¤¯ÚÈ Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 8Ô˘ Î·È ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 7Ô˘ ·ÈÒÓ· ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È ÌÈ· ·Ú¯·˚ÎÔ‡ Ù‡Ô˘ ·ÚÈÛÙÔÎÚ·ÙÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· ‚·ÛÈṲ̂ÓË ÛÙËÓ ·ÁÚÔÙÈ΋ ·Ú·ÁˆÁ‹, Ù˘ ÔÔ›·˜ ËÁÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ∞ÁÈ¿‰Â˜ Î·È ÔÈ ∂˘Ú˘ˆÓÙ›‰Â˜ ‚·ÛÈÏ›˜, ÂÓÒ ¤Ú·Ó ÙˆÓ ÈÛ¯˘ÚÒÓ ‚·ÛÈÏÈÎÒÓ Ô›ÎˆÓ ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ·ÚÈÛÙÔÎÚ·ÙÈÎÒÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈÒÓ (∞ÈÁ›‰Â˜). ∏ ‰ÔÌ‹ Ù˘ Û·ÚÙÈ·ÙÈ΋˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Û˘ÁÎÚÔÙÂ›Ù·È ·fi ÙÚÂȘ Ê˘Ï¤˜, ÙÔ˘˜ ÀÏÏ›˜, ÙÔ˘˜ ¶·ÌʇÏÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ¢˘Ì¿Ó˜, fiˆ˜ Ì·˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ Ô ∏Úfi‰ÔÙÔ˜, Ô˘ ·ÓÙÈÚÔۈ‡ÔÓÙ·Ó ÛÙË ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Ù˘ ™¿ÚÙ˘. ∆Ô ÎÚ¿ÙÔ˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ÂÎÙÂÈÓfiÙ·Ó Û’ ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ ÎÔÈÏ¿‰· ÙÔ˘ ∂˘ÚÒÙ·. √È ™·ÚÙÈ¿Ù˜ Ì·˙› Ì ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ÔÈÎÈÛÌÒÓ Ù˘ ¢ڇÙÂÚ˘ ÂÈÎÚ¿ÙÂÈ·˜, ‰ËÏ. ÙÔ˘˜ ÂÚÈÔ›ÎÔ˘˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÙÔ˘˜ «§·Î‰·ÈÌÔÓ›Ô˘˜». √È ÔÈÎÈÛÌÔ› ·˘ÙÔ›, Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎ·Ó Â›Ù ·fi ÙË ˘ÔÙ·Á‹ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙˆÓ ÎÔÈÓÔÙ‹ÙˆÓ ÛÙÔ Û·ÚÙÈ·ÙÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜ ›Ù ·fi ÙËÓ ›‰Ú˘ÛË Ó¤ˆÓ ÔÈÎÈÛÌÒÓ Ì ·Ô›ÎÔ˘˜ ·fi ÙË ™¿ÚÙË, ‰È·Ù‹ÚËÛ·Ó ÙËÓ ÂÛˆÙÂÚÈ΋ ÙÔ˘˜ ·˘ÙÔÓÔÌ›·, ‰ÂÓ ·ÛÎÔ‡Û·Ó fï˜ ÂÈÚÚÔ‹ ÛÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘. √È ÂÚ›ÔÈÎÔÈ Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó ÛÙÔ Û·ÚÙÈ·ÙÈÎfi ÛÙÚ·Ùfi Î·È ‰È·‰Ú·Ì¿ÙÈ˙·Ó ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ˙ˆ‹ Ù˘ ™¿ÚÙ˘, ηıÒ˜ ÙÔ ÂÌfiÚÈÔ, Ù· Ù¯ÓÈο ·ÁÁ¤ÏÌ·Ù· Î·È Ë Ó·˘ÙÈÏ›· ·ÛÎÔ‡ÓÙ·Ó ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ·fi ·˘ÙÔ‡˜. ™’ ¤Ó· ‰Â‡ÙÂÚÔ Î‡ÎÏÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ-ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ «‰ÔÌ‹˜» ÙÔ fiÏÔ ÔÈÎÔ‰fiÌËÌ· ÙÔ˘ Û·ÚÙÈ·ÙÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ÛÙËÚÈ˙fiÙ·Ó ÛÙËÓ ÂÎÌÂÙ¿ÏÏ¢ÛË Ù˘ ÂÚÁ·Û›·˜ ÙˆÓ ÂÈÏÒÙˆÓ ÛÙËÓ ·ÁÚÔÙÈ΋ ·Ú·ÁˆÁ‹. √ ıÂÛÌfi˜ ÙˆÓ ÂÈÏÒÙˆÓ ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ·Ú¿ÁÔÓÙ· ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ ÂͤÏÈÍË ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘. ªÂ ‚¿ÛË ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÈÂÚ¿Ú¯ËÛË Î·È Ù· ‰ÈηÈÒ-
1. Chrimes, Ancient Sparta: A Re-examination of the Evidence, Manchester, Manchester University Press, 1949, Û.Û. 163-168, Michell Humphrey, Sparta, Cambridge, Cambridge University Press, 1952, Û.Û. 97-101, Toynbee Arnold, Some Problems of Greek History, London, Oxford University Press, Part III: “The Rise and Fall of Sparta”, 1969, 260-265 Î.Ï.
K√π¡ø¡π∫∂™ ∫∞π ¶√§π∆π∫∂™ ¢√ª∂™ ™∆∏¡ AƒÃ∞π∞ ™¶∞ƒ∆∏
145
Ì·Ù· Ô˘ ›Û¯˘·Ó ÛÙË Û·ÚÙÈ·ÙÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· ÔÈ Â›ÏˆÙ˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛıÔ‡Ó Â›Ù ˆ˜ ‰Ô‡ÏÔÈ Â›Ù ˆ˜ ‰Ô˘ÏÔ¿ÚÔÈÎÔÈ.2 √È Â›ÏˆÙ˜ ηÏÏÈÂÚÁÔ‡Û·Ó ÙË ÁË, ·Ô‰›‰ÔÓÙ·˜ ÙÌ‹Ì· Ù˘ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÛÙÔ˘˜ Û·ÚÙÈ¿Ù˜ Á·ÈÔÎÙ‹ÌÔÓ˜. ¢ÂÓ ·Ó‹Î·Ó fï˜ ÛÙÔ Á·ÈÔÎÙ‹ÌÔÓ·, ·ÏÏ¿ ÛÙÔ Û·ÚÙÈ·ÙÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜, Ì οÔÈ· ¤ÓÓÔÈ· ‰ËÏ. Ë ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ-ÔÏÈÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ˘·ÁˆÁ‹ ÂÓ›¯Â ‰ËÌfiÛÈÔ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. Ÿˆ˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÔÈ ·Ú¯·›ÔÈ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜,3 ÔÈ Â›ÏˆÙ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó Û ÌÂÁ¿ÏË ¤ÎÙ·ÛË ÛÙÔÓ ÛÙÚ·Ùfi Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ›Ù ˆ˜ Ì¿¯ÈÌÔÈ ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˜ ›Ù Û ‚ÔËıËÙÈΤ˜-˘ÔÛÙËÚÈÎÙÈΤ˜ ˘ËÚÂۛ˜. ¶¿ÓÙˆ˜, Ë Û¯¤ÛË ÙˆÓ ™·ÚÙÈ·ÙÒÓ Ì ÙÔ˘˜ ›ψÙ˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈ˙fiÙ·Ó ·fi ¤Ó· Ï‹ıÔ˜ ·ÓÙÈÊ¿ÛˆÓ: ÔÈ ™·ÚÙÈ¿Ù˜ ¤‰ˆÛ·Ó ÓÔÌÈ΋ ·ڈÛË ÛÙËÓ ÛÎÏËÚ‹ ÌÂÙ·¯Â›ÚÈÛË ÙˆÓ ÂÈÏÒÙˆÓ, Ô˘ ¤Êı·Û ÛÙËÓ ÔÌ·‰È΋ ÂÍfiÓÙˆÛË ‰‡Ô ¯ÈÏÈ¿‰ˆÓ ÂÈÏÒÙˆÓ, fiˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô £Ô˘Î˘‰›‰Ë˜.4 ¶¿ÓÙˆ˜, ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿, ÔÈ Â›ÏˆÙ˜ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó ÛËÌ·ÓÙÈο ‰ÈηÈÒÌ·Ù·, fiˆ˜ ·˘Ùfi Ù˘ ÎÙ‹Û˘ ÂÚÈÔ˘Û›·˜.5 ∂ÓÙ˘ˆÛȷ΋ ÈÛÙÔÚÈ΋ Ì·ÚÙ˘Ú›· ›Û˘ ·ÔÙÂÏ› Ë ·ÊÔÛ›ˆÛË ÙˆÓ ÂÈÏÒÙˆÓ Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ™¿ÚÙË, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ·ÔηχÙÂÈ fiÙÈ, ·Ú¿ ÙËÓ ÛÎÏËÚ‹ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙˆÓ ™·ÚÙÈ·ÙÒÓ, ÛÙËÓ Ú¿ÍË Â›¯Â ‰È·ÌÔÚʈı› ¤Ó· ›‰Ô˜ modus vivendi ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÂÈÏÒÙˆÓ Î·È ÙˆÓ ™·ÚÙÈ·ÙÒÓ. π‰È·›ÙÂÚ· ¿ÓÙˆ˜ ·fi ÙÔÓ 5Ô ·ÈÒÓ· ·Ú¤¯ÂÙ·È Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛ˘ ÙˆÓ ÂÈÏÒÙˆÓ ˆ˜ ·ÓÙ·ÌÔÈ‚‹ ÁÈ· ·ÚÔ¯‹ ÂÍ·›ÚÂÙˆÓ ˘ËÚÂÛÈÒÓ ÛÙËÓ ™¿ÚÙË,6 ÌÂ Û˘Ó¤ÂÈ· Ó· ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·È È‰È·›ÙÂÚ˜ ÌÔÚʤ˜ ‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛ˘ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙˆÓ ÂÈÏÒÙˆÓ. ∞˘Ùfi ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙÔ ÔÏÈÙÈÎfi-ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi «Û¯‹Ì·» Ù˘ ·Ú¯·›·˜ Û·ÚÙÈ·ÙÈ΋˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ ÌÔÚԇ̠ӷ ÙÔ ·ÚÔÌÔÈ¿ÛÔ˘Ì Ì ÙÔ Û¯‹Ì· Ù˘ ÌÂ۷ȈÓÈ΋˜-ÊÂÔ˘‰·Ú¯È΋˜ ‰ÔÌ‹˜ ÛÙÔ ‰˘ÙÈÎfi ÎfiÛÌÔ. ∫·È ÛÙȘ ‰‡Ô ÂÚÈÙÒÛÂȘ Ë ÎÂÓÙÚÈ΋ ÂÍÔ˘Û›· Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÂÈ ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎfi-ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ÈÛ¯‡ Î·È ÙÔ ‰Èη›ˆÌ· ı¤ÛÈÛ˘ ηÓfiÓˆÓ. ŒÓ·˜ ÚÒÙÔ˜ «Î‡ÎÏÔ˜» ·Ú·ÁˆÁÈ΋˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·˜ (ÂÌÔÚÈΤ˜, Ù¯ÓÈΤ˜) ·Ó‹ÎÂÈ Û Ôϛ٘ Ô˘ ·ÛÎÔ‡Ó ¤Ó·Ó Ù‡Ô ÔÏÈÙÈÎfi-ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ‰ÈÎ·ÈˆÌ¿ÙˆÓ (Û˘ÓÙ¯ӛ˜). ™’ ¤Ó· ‰Â‡ÙÂÚÔ Î‡ÎÏÔ ÂÓÙ¿ÛÛÂÙ·È Ë ·ÁÚÔÙÈ΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·, ÙÌ‹Ì· Ù˘ ÔÔ›·˜ ·Ô‰›‰ÂÙ·È Â›Ù ÛÙËÓ ÎÂÓÙÚÈ΋ ÂÍÔ˘Û›·, ›Ù Û › ̤ÚÔ˘˜ ÂӉȿÌÂÛ˜ ÌÔÚʤ˜ ÂÍÔ˘Û›·˜ (Á·ÈÔÎÙ‹ÌÔÓ˜, ÊÂÔ˘‰¿Ú¯Â˜). ¢È·ÌÔÚÊÒÓÔÓÙ·È ‰ËÏ. ·ÚfiÌÔÈÔ˘ Ù‡Ô˘ ÔÏÈÙÈÎfi-ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ Î·È ·Ú·ÁˆÁÈΤ˜ ‰Ô̤˜, ·Ó Î·È ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÂ
2. √ fiÚÔ˜ «Â›ÏˆÙ˜» ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙÔ Ú‹Ì· «·›Úˆ» (·fiÚÈÛÙÔ˜ «Â›ÏÔÓ») Ô˘ ÛËÌ·›ÓÂÈ ¿ÚÛË ‰ÈηȈ̿وÓ. ∫·Ù¿ Û˘Ó¤ÂÈ·, ÔÈ Â›ÏˆÙ˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛıÔ‡Ó Ì ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ «·È¯Ì¿ÏˆÙÔÈ», «˘fi‰Ô˘ÏÔÈ». 3. ∏ÚÔ‰fiÙÔ˘ πÛÙÔÚ›·È, πà 28-9, £Ô˘Î˘‰›‰Ô˘ πÛÙÔÚ›· ∂ 34, ∂ 57, ∏ 58, •ÂÓÔÊÒÓ, ∂ÏÏËÓÈο, VII, 1.12. 4. £Ô˘Î˘‰›‰Ô˘, πÛÙÔÚ›·, ¢ 80 5. ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜, ∏ıÈο, 239 e, ∫ÏÂÔ̤Ó˘, 23. 6. £Ô˘Î˘‰›‰Ë˜, ¢ 26, ¢ 80.
146
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ ÔÚ›˙ÔÓÙ˜ Ô˘ ·¤¯Ô˘Ó ηٿ 20 ÂÚ›Ô˘ ·ÈÒÓ˜ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜. ‚) √ ÚÒÙÔ˜ ªÂÛÛËÓÈ·Îfi˜ fiÏÂÌÔ˜ ÎÚ¿ÙËÛ 20 ¯ÚfiÓÈ· (735-715). ∆· Ó¤· ‰¿ÊË Ô˘ ·ÔÎÙ‹ıËÎ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ™·ÚÙÈ¿Ù˜ Ô‰‹ÁËÛ·Ó Û ÂÛˆÙÂÚÈΤ˜ ‰ÈÂÓ¤ÍÂȘ ÁÈ· ÙË ‰È·ÓÔÌ‹ ÙÔ˘˜. §‡ÛË Û’ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ‰ÈÂÓ¤ÍÂȘ ‰fiıËΠ̠ÙËÓ Î·ıȤڈÛË ÙˆÓ ÓfiÌˆÓ ÙÔ˘ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˘. √È ÈÛÙÔÚÈÎÔ› ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó Û˘ÌʈӋÛÂÈ ÁÈ· ÙÔ ·Ó Ô §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜ ˘‹ÚÍ ÈÛÙÔÚÈÎfi ÚfiÛˆÔ Ô‡Ù ·ÎfiÌ· ÁÈ· ÙË ¯ÚÔÓÔÏÔÁ›· ÙˆÓ ÌÂÙ·ÚÚ˘ı̛ۈÓ. √ Toynbee7 ·ÌÊÈÛ‚ËÙ› ÙËÓ ‡·ÚÍË ÙÔ˘ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˘ ˆ˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡ ÚÔÛÒÔ˘, ÂÓÒ Ë ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË ÙÔÔıÂÙ› ÙËÓ Î·ıȤڈÛË ÙˆÓ ÓfiÌˆÓ ÙÔ˘ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˘ ÙÔ 776, Û ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙȘ ÂÎÙÈÌ‹ÛÂȘ Û‡Á¯ÚÔÓˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ Ô˘ ·Ô‰¤¯ÔÓÙ·È ˆ˜ ÂÚ›Ô‰Ô ÂÁηı›‰Ú˘Û˘ ÙˆÓ ÓfiÌˆÓ ·˘ÙÒÓ ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 7Ô˘ ·ÈÒÓ·8 ‹ Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ ·ÈÒÓ· ·˘ÙÔ‡.9 ∆Ô Û‡ÛÙËÌ· ‰È·Î˘‚¤ÚÓËÛ˘ (Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ Û‡Á¯ÚÔÓ˜ ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈΤ˜ ηÙËÁÔڛ˜) Û˘ÁÎÚÔÙÂ›Ù·È ·fi ÙÚ›· ›‰· ÂÍÔ˘ÛÈÒÓ: ÙËÓ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ΋ ‚·ÛÈÏ›·, ÙÔ Û˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ ÙˆÓ Â˘ÁÂÓÒÓ Î·È ÙÔÓ ‰¿ÌÔ (‰‹ÌÔ). ñ √ ıÂÛÌfi˜ Ù˘ ‚·ÛÈÏ›·˜ ‰È·ÙËÚ‹ıËΠ̠ÙË Û˘Ó‡·ÚÍË Î·È ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙˆÓ ‰‡Ô ‚·ÛÈÏÈÎÒÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈÒÓ. √È ÂÍÔ˘Û›Â˜ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ÌÂÈÒıËηÓ, ‰È·Ù‹ÚËÛ·Ó fï˜ ÙÔ ‰Èη›ˆÌ· Ù˘ ‰ÈÔ›ÎËÛ˘ ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÔ‡ ÛÙȘ ÂÎÛÙÚ·Ù›˜. ñ ∆Ô Û˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ ÙˆÓ Â˘ÁÂÓÒÓ Û˘ÁÎÚÔÙ‹ıËΠ̠·˘ÛÙËÚfi ηıÔÚÈÛÌfi ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ ÙÔ˘ (28 Á¤ÚÔÓÙ˜ Î·È ÔÈ ‰‡Ô ‚·ÛÈÏ›˜). ∆· ̤ÏË Ù˘ °ÂÚÔ˘Û›·˜ ›¯·Ó ÈÛfi‚È· ıËÙ›· Î·È ÂÍÂϤÁÔÓÙÔ ·fi ÙË Û˘Ó¤Ï¢ÛË ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ ‰È¿ Ù˘ ¢ÊËÌ›·˜. ñ ∏ Û˘Ó¤Ï¢ÛË ÙÔ˘ Ï·Ô‡ (Ô˘ ˘‹Ú¯Â ‹‰Ë ·fi Ù· Ì˘ÎËÓ·˚ο ¯ÚfiÓÈ·) ·ÔÙÂÏ›ÙÔ ·fi fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ™·ÚÙÈ¿Ù˜ Ôϛ٘ Ô˘ ›¯·Ó Û˘ÌÏËÚÒÛÂÈ ÙÔ 30fi ¤ÙÔ˜ Ù˘ ËÏÈΛ·˜ ÙÔ˘˜. ™ÙË Û˘Ó¤Ï¢ÛË ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ ‰ÂÓ ‰ÈÂÍ·ÁfiÙ·Ó Û˘˙‹ÙËÛË, ·ÏÏ¿ ÔÈ Ôϛ٘ ¿ÎÔ˘Á·Ó ÙÔ˘˜ ÔÌÈÏËÙ¤˜ (‚·ÛÈÏ›˜, Á¤ÚÔÓÙ˜, ¤ÊÔÚÔÈ) Î·È ÔÈ ·ÔÊ¿ÛÂȘ ÂÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙÔ ‰È¿ ‚Ô‹˜.10 ∆Ô Û‡ÛÙËÌ· ‰È·Î˘‚¤ÚÓËÛ˘ fï˜ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È Û ¤Ó· ¢ڇÙÂÚÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi-ÔÏÈÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ, ÙÔ ÔÔ›Ô ‰È·ÛÊ·Ï›˙ÂÈ ÙË ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ·˘ÙÔ‡ Î·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ Ù˘ ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋˜ ÈÛ¯‡Ô˜ Î·È Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎfiÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹˜ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘. ∆Ô Ï·›ÛÈÔ ·˘Ùfi ıÂÌÂÏÈÒÓÂÙ·È ÛÙÔÓ fiÚÔ Ù˘ ÈÛfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ ·¤-
7. Toynbee Arnold, fi.., Û.Û. 274-83. 8. Huxley George L., Early Sparta, London, Faber, 1962, Û.Û. 41-49, Cartledge Paul, Sparta and Laconia: a regional history, 1300-362 B.C., London, Routledge & Kegan Paul, 1979, Û.Û. 133135. 9. Toynbee Arnold, fi.., Û.Û.269-274, Croix 1972: 91. 10. ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏÔ˘˜, ¶ÔÏÈÙÈο, 1272 ·, Finley M.I., The Use and Abuse of History, London, Penguin, 1990, Û. 170.
K√π¡ø¡π∫∂™ ∫∞π ¶√§π∆π∫∂™ ¢√ª∂™ ™∆∏¡ AƒÃ∞π∞ ™¶∞ƒ∆∏
147
Ó·ÓÙÈ ÛÙÔ ÓfiÌÔ11 Î·È ·Ú¿ÏÏËÏ· ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ÈÛ¯‡ Ù˘ ™¿ÚÙ˘. ™Â οı ÔÏ›ÙË ·Ú·¯ˆÚÂ›Ù·È –̤۷ ·fi ÙÔÓ ·Ó·‰·ÛÌfi Ù˘ Á˘– ÁˆÚÁÈÎfi˜ ÎÏ‹ÚÔ˜ ›ÛÔ˘ ÌÂÁ¤ıÔ˘˜ ‹ ·Ú·ÁˆÁÈ΋˜ ·fi‰ÔÛ˘, ÙÔÓ ÔÔ›Ô Î·ÏÏÈÂÚÁÔ‡Û·Ó ÔÈ Â›ÏˆÙ˜.12 ∞˘Ùfi ‰ÂÓ ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ·›ÚÔÓÙ·È ÔÈ ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ ·ÓÈÛfiÙËÙ˜, ·ÊÔ‡ Ô ·Ó·‰·ÛÌfi˜ ‰ÂÓ Î·Ù‹ÚÁËÛ ÙË ÌÂÁ¿ÏË Á·ÈÔÎÙËÛ›·, Ô‡Ù ÂÌfi‰ÈÛ ÙÔÓ ÏÔ˘ÙÈÛÌfi ÙˆÓ ·ÚÈÛÙÔÎÚ·ÙÒÓ, ÏfiÁˆ Ù˘ ηÙÔ¯‹˜ ÔχÙÈÌˆÓ ÌÂÙ¿ÏψÓ. ∏ ηÙÔ¯‹ ÙÔ˘ ÎÏ‹ÚÔ˘ ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÙË ‚·ÛÈ΋ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÚÔ¸fiıÂÛË ÁÈ· ÙËÓ ·ÂÚ›Û·ÛÙË ÂÓ·Û¯fiÏËÛË ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ Ì ÙË ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ Âη›‰Â˘ÛË, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ‰È·ÌfiÚʈÛ ¤Ó·Ó Ù‡Ô Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈÒÓ-ÔÏÂÌÈÛÙÒÓ. ∏ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔ›ËÛË ÙˆÓ Ó¤ˆÓ, ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿, ‰ÂÓ Û˘ÓÙÂÏÂ›Ù·È ÌfiÓÔ Ì¤Û· ·fi ÙÔ Û¯‹Ì· Ù˘ ·ÁˆÁ‹˜, Ô˘ ›¯Â ÛÎÔfi Ó· ÛÎÏËÚ·ÁˆÁ‹ÛÂÈ ÙÔ˘˜ Ó¤Ô˘˜ Î·È Ó· ÙÔ˘˜ ÂÌÊ˘Û‹ÛÂÈ ÙÔ Ó‡̷ Ù˘ ÂÈı·Ú¯›·˜. ∆·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, Ë ¤ÌÊ·ÛË ÛÙËÓ Û˘Ó·Ó·ÛÙÚÔÊ‹ Ì ÙÔ˘˜ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˘˜ Î·È Ë ·Ú·ÎÔÏÔ‡ıËÛË ÙˆÓ Û˘˙ËÙ‹ÛÂˆÓ ÂÈÛ¿ÁÂÈ ÙÔ˘˜ Ó¤Ô˘˜ Û’ ¤Ó· ·ÓÒÙÂÚÔ Û¯‹Ì· ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔ›ËÛ˘. ŸÏÔ ·˘Ùfi ÙÔ Û˘ÓÂÎÙÈÎfi ÔÏÈÙÈÎÔ-ÎÔÈÓˆÓÈÎfi-ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎfi «Û¯‹Ì·» Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ·ÓÙ·ÔÎÚ›ıËΠ̠ÂÈÙ˘¯›· ÛÙȘ ··ÈÙ‹ÛÂȘ ÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ Û˘ÓıËÎÒÓ Ô˘ ΢ÚÈ¿Ú¯ËÛ·Ó ÙËÓ ÚÒÙË ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ˘ 7Ô˘ .Ã. ·ÈÒÓ·. ∆Ô «Û¯‹Ì·» ·˘Ùfi ‰È·Ù‹ÚËÛ ÙËÓ ·Ó··Ú·ÁˆÁÈ΋ ÙÔ˘ ÈÛ¯‡ ÁÈ·Ù› ıÂÌÂÏÈÒıËΠ۠ÌÈ· ÈÛ¯˘Ú‹ ÂÛˆÙÂÚÈ΋ ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛË Î·È ÛÙ·ıÂÚfiÙËÙ·. ∞˘Ù‹ Ë ÛÙ·ıÂÚfiÙËÙ· ¤ÙÚ„ ¤Ó·Ó ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÙËÓ ™¿ÚÙË ÁÈ· ÌÈ· Ì·ÎÚ¿ ÂÚ›Ô‰Ô, fï˜ ÙÔ «Û¯‹Ì·» ·˘Ùfi ·Ô‰Â›¯ıËΠÛÙÔ˘˜ ÂfiÌÂÓÔ˘˜ ·ÈÒÓ˜ ·Ó·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfi ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÂÓfi˜ ·Ú¯·›Ô˘ ÎfiÛÌÔ˘ Ô˘ ηı›ÛÙ·Ù·È ÔÏÔ¤Ó· Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÔχÏÔÎÔ˜. ªÂÙ¿ ÙÔÓ ‰Â‡ÙÂÚÔ ªÂÛÛËÓÈ·Îfi fiÏÂÌÔ (657 .Ã.) Ë ™¿ÚÙË ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È ÛÙÔ ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜. ∏ ÂÚ›Ô‰Ô˜ Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ (650-550) ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙ› ÙËÓ ¿ÓıËÛË Î·È ÙÔÓ ÏÔ‡ÙÔ Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘. ∫ÂÚ·ÌÈο, ÌÚÔ‡ÓÙ˙ÈÓ· Û·Ë, ÔχÙÈÌ· ̤ٷÏÏ·, ˘Ê¿ÛÌ·Ù· ·fi ¯ÒÚ˜ Ù˘ ∞Ó·ÙÔÏ‹˜ ·ÊıÔÓÔ‡Û·Ó ÛÙËÓ ™¿ÚÙË. ∆ËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹ Ë ™¿ÚÙË ‰È·ÛÊ¿ÏÈÛ Ì ·fiÏ˘Ù· ÂÈÙ˘¯‹ ÙÚfiÔ ÙȘ ‚·ÛÈΤ˜ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ Ù˘ ΢ÚÈ·Ú¯›·˜ Ù˘, ‰ËÏ. ÙËÓ ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ÈÛ¯‡ Î·È ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ¿ÓıËÛË. ∞˘Ù‹ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ë ÈÛ¯‡˜ Ô‰‹ÁËÛ ÙËÓ ™¿ÚÙË Û ÌÈ· ÂÂÎÙ·ÙÈ΋ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ Ô˘ ÂÚÈÂÏ¿Ì‚·Ó ÙȘ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÙˆÓ ∫˘ı‹ÚˆÓ Î·È Ù˘ ∫˘ÓÔ˘Ú›·˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÙË ÓfiÙÈ· ∞Ú牛·. ¶¿ÓÙˆ˜, Ë ‹ÙÙ· ÙˆÓ ™·ÚÙÈ·ÙÒÓ ÛÙËÓ ∆ÂÁ¤· ÛËÌ·ÙÔ‰fiÙËÛ ÙÔ ¤Ú·ÛÌ· ·fi ÙËÓ Â¤ÎÙ·ÛË ÛÙËÓ ÛÙ·ıÂÚÔÔ›ËÛË Î·È ÛÙË ‰ÈÂΉ›ÎËÛË ÂÓfi˜ ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙÈÎÔ‡ ÚfiÏÔ˘ ÛÙÔÓ ·Ú¯·˚Îfi ÂÏÏ·‰ÈÎfi ¯ÒÚÔ.
11. •ÂÓÔÊÒÓ, §·Î‰·ÈÌÔÓ›ˆÓ ¶ÔÏÈÙ›·, 10 12. √ ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ fiÙÈ Û˘ÓÔÏÈο ÌÔÈÚ¿ÛıËÎ·Ó 9.000 ÎÏ‹ÚÔÈ ÛÙÔ˘˜ Ôϛ٘ Î·È 30.000 ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡ ÌÂÁ¤ıÔ˘˜ Î·È ·fi‰ÔÛ˘ ÛÙÔ˘˜ ÂÚÈÔ›ÎÔ˘˜, ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜, §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜, 8.
148
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
∏ ÂÚ›Ô‰Ô˜ ÛÙ·ıÂÚfiÙËÙ·˜ (590-490 .Ã.) ™ÙÔ˘˜ ‚·ÛÈÎÔ‡˜ ıÂÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ (µ·ÛÈÏ›˜, °ÂÚÔ˘Û›·, ∂ÎÎÏËÛ›·) ÚÔÛÙ›ıÂÙ·È ÂÚ› Ù· ̤۷ ÙÔ˘ 6Ô˘ ·ÈÒÓ· Ô ıÂÛÌfi˜ ÙˆÓ ÂÊfiÚˆÓ, Ô˘ ·Ó·‚·ıÌ›˙ÂÙ·È. √È ¤ÊÔÚÔÈ –¤ÓÙ ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi– ÂÎϤÁÔÓÙ·Ó ·fi ÙËÓ ∂ÎÎÏËÛ›·, ›¯·Ó Â˘Ú‡Ù·Ù˜ ÂÍÔ˘Û›Â˜ Î·È ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÂÈ‚¿ÏÔ˘Ó ÔÈÓ¤˜ ·ÎfiÌ· Î·È ÛÙÔ˘˜ ‚·ÛÈÏ›˜. √È ¤ÊÔÚÔÈ ·ÛÎÔ‡Û·Ó ÙË ‰ÈÔ›ÎËÛË ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ Û ηıËÌÂÚÈÓ‹ ‚¿ÛË Î·È Â¤‚ÏÂ·Ó ÙËÓ Ù‹ÚËÛË ÙˆÓ ÓfiÌˆÓ (ÂȂϤÔÓÙ˜). ¶·Ú¿ ÙȘ ÂÍÔ˘Û›Â˜ ·˘Ù¤˜ Ô˘ ·¤ÎÙËÛ·Ó ÔÈ ¤ÊÔÚÔÈ, ÙÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ Î¤ÓÙÚÔ ÔÏÈÙÈ΋˜ ÈÛ¯‡Ô˜ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ Ë °ÂÚÔ˘Û›·, ηıÒ˜ Ù· ̤ÏË Ù˘ ¤¯·ÈÚ·Ó ÂÎÙÈÌ‹Ûˆ˜ Î·È Û‚·ÛÌÔ‡.13 ∏ Û˘ÓÔÏÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋-ÔÏÈÙÂȷ΋ ‰ÔÌ‹: µ·ÛÈÏ›˜ - °ÂÚÔ˘Û›· - ŒÊÔÚÔÈ, ¤¯ÔÓÙ·˜ ˆ˜ Ù˘ÈÎfi ıÂ̤ÏÈÔ ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛ˘ ÙËÓ ∂ÎÎÏËÛ›·, Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡Û ÌÈ· ÔÏÈÁ·Ú¯È΋ / ·ÚÈÛÙÔÎÚ·ÙÈ΋ ÔÏÈÙ›· (¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜, §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜, 29). √È ·ÔÊ¿ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ Ô˘ ı· ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÛÂ Ë ™¿ÚÙË ÂÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙÔ Ì¤Û· ·fi ‰È·‚Ô˘Ï‡ÛÂȘ Ô˘ ÂÚÈÔÚ›˙ÔÓÙ·Ó Û’ ¤Ó· ÛÙÂÓfi ·ÎÏÔ, ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·Ó ÔÈ ‚·ÛÈÏ›˜, ÔÈ Á¤ÚÔÓÙ˜ Î·È Î¿ÔȘ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘, ÂÓÒ ÔÈ ¤ÊÔÚÔÈ Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó ex officio, ¯ˆÚ›˜ fï˜ Ó· ·ÛÎÔ‡Ó ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ÂÈÚÚÔ‹. ∏ Û‡ÓıÂÛË ·˘Ù‹ Ì·˜ ·ÔηχÙÂÈ fiÙÈ Ë ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ηıÔÚÈ˙fiÙ·Ó ·fi ÌÈ· ÌÈÎÚ‹ ÂÏ›Ù, ÈÛfi‚È· ηْ Ô˘Û›·Ó, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ÚÔÛ¤‰È‰Â ÌÂÁ¿ÏÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‚¿ıÔ˜ Î·È ‰È·ÛÊ¿ÏÈ˙ ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÛÙËÓ ˘ÏÔÔ›ËÛË Ù˘ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ ·˘Ù‹˜. ∂›Ó·È ·ÎfiÌ· ·ÍÈÔÛËÌ›ˆÙÔ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÔÈ fiÔÈÔÈ ÂÛˆÙÂÚÈÎÔ› ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌÔ› ·Ó·Ù‡¯ıËÎ·Ó Î·Ù¿ ÂÚÈfi‰Ô˘˜ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ Î¤ÓÙÚˆÓ ÈÛ¯‡Ô˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ·ÊÔÚÔ‡Û·Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÚÔÛˆÈÎÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜ ·Ú¿ ‰È·ÊˆÓ›Â˜ ¿Óˆ Û ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜-ÛÙÚ·ÙËÁÈÎÔ‡˜ ÛÙfi¯Ô˘˜.
∞ıËÓ·˚Îfi ÚfiÙ˘Ô Î·È Û·ÚÙÈ·ÙÈ΋ ÈÛ¯‡˜ (490-404 .Ã.) √È Ó¤Â˜ ÔÏÈÙÈΤ˜ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ Û˘Óı‹Î˜ Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒıËÎ·Ó ÛÙÔÓ ÂÏÏ·‰ÈÎfi ¯ÒÚÔ ÌÂÙ¿ ÙË Ï‹ÍË ÙˆÓ ªË‰ÈÎÒÓ ÔÏ¤ÌˆÓ ‰ÂÓ Â¤ÙÚÂ·Ó Ï¤ÔÓ ÙË ‰È‡ڢÓÛË Ù˘ ËÁÂÌÔÓ›·˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ¤Ú·Ó ÙÔ˘ ÂÏÔÔÓÓËÛÈ·ÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘. ∆Ô ›‰ÈÔ ÙÔ ÔÏÈÙÈÎfi-ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Ù˘ Û‡ÛÙËÌ· ‰ÂÓ Â¤ÙÚ ÙËÓ ·ÎÒÏ˘ÙË ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹ Ù˘ ÈÛ¯‡Ô˜ Ù˘ Î·È Â¤‚·Ï ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌ›ÛÂȘ. ∏ ¿ÓÔ‰Ô˜ Ù˘ ÈÛ¯‡Ô˜ Ù˘ ∞ı‹Ó·˜ Î·È Ë ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ÂÓ›Û¯˘ÛË Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ Ù˘ ı¤Û˘, ÏfiÁˆ Ù˘ ΢ÚÈ·Ú¯›·˜ ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ Â› ÙˆÓ Û˘ÌÌ¿¯ˆÓ Ù˘, ‰È·ÌfiÚÊˆÛ·Ó ÛÙËÓ Ô˘Û›· ÌÈ· ·ıËÓ·˚΋ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·. √È ÏÔ˘ÙÔ·Ú·ÁˆÁÈΤ˜ ËÁ¤˜ Ô˘ ȉÈÔÔÈ‹ıËÎÂ Ë ∞ı‹Ó·, ÔÈ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÂÌÔÚÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ·ÛÎÔ‡ÛÂ,
13. ¶Ï¿ÙˆÓ, ¡fiÌÔÈ, 691d-692a, ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜, §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜, 26.
K√π¡ø¡π∫∂™ ∫∞π ¶√§π∆π∫∂™ ¢√ª∂™ ™∆∏¡ AƒÃ∞π∞ ™¶∞ƒ∆∏
149
‰È·ÌfiÚÊˆÛ·Ó ÌÈ· ·˘ÙÔ·Ó··Ú·ÁfiÌÂÓË ÎÔÈÓˆÓÈÎfi-ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ‰˘Ó·ÌÈ΋ Ô˘ ·Ô‰ÂÛ̇ÔÓÙ·Ó ÛÙ·‰È·Î¿ ·fi Ù· ÂÚÈÔÚÈÛÙÈο Ï·›ÛÈ· Ù˘ ·ÁÚÔÙÈ΋˜ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜. ∆Ô ÁÂÁÔÓfi˜ ·˘Ùfi Ô‰‹ÁËÛ ÛÙËÓ ·‡ÍËÛË Ù˘ Ó·˘ÙÈ΋˜/ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋˜ ÈÛ¯‡Ô˜ ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ Î·È ·Ó·‰Â›ÎӢ ÙËÓ ∞ı‹Ó· ˆ˜ ¤ÙÂÚÔ fiÏÔ ÈÛ¯‡Ô˜ ·¤Ó·ÓÙÈ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ÛÙȘ ¿ÏϘ ÔÏÈÙ›˜. ∞ÓÙ›ıÂÙ· Ì ÙȘ ÂÍÂÏ›ÍÂȘ ·˘Ù¤˜, ÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi-ÔÏÈÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ‰ÂÓ ‰È¤ıÂÙ ÙËÓ Â˘ÂÏÈÍ›· ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹˜ ÌÈ·˜ ΢ڛ·Ú¯· ·ÁÚÔÙÈ΋˜ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ ÛÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÌÈ·˜ ÚˆÙÔÁÂÓÔ‡˜ ÂÌÔÚÂ˘Ì·ÙÈ΋˜ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜. ∏ ¿ÛÎËÛË ÙˆÓ Ù¯ÓÈÎÒÓ-‚ÈÔÙ¯ÓÈÎÒÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ·fi ÙÔ˘˜ ÂÚÈÔ›ÎÔ˘˜ ÂÁÎÏÒ‚ÈÛ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈο ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË Î·È ÙËÓ ÂÚÈfiÚÈÛ ÛÙÔÓ ÙÔ̤· Ù˘ ·ÁÚÔÙÈ΋˜ ·Ú·ÁˆÁ‹˜. ∆Ô Úfi‚ÏËÌ· ·˘Ùfi ÂÈÙ›ÓÂÙ·È ·fi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë ÎÔÈÓfiÙËÙ· ÙˆÓ ÔÌÔ›ˆÓ ÌÂÈÒÓÂÙ·È Û˘Ó¯Ҙ, ÂÓÒ ÔÈ ˘ÔÌ›ÔÓ˜ Î·È ÔÈ ÂÚ›ÔÈÎÔÈ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÔÏ˘ÏËı›˜ ÔÌ¿‰Â˜, ÛÙÂÚÔ‡ÌÂÓ˜, fï˜, ÔÏÈÙÈÎÒÓ ‰ÈηȈ̿وÓ. ªÈ· ÂÍ›ÛÔ˘ ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ÂͤÏÈÍË ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÈÛÙÔÚÈο Ë ·Ó¿‰ÂÈÍË ÙÔ˘ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎÔ‡ ÚÔÙ‡Ô˘ ÂÍÔ˘Û›·˜,14 ·ÊÔ‡ Ô Ù‡Ô˜ «‰È·Î˘‚¤ÚÓËÛ˘» Ù˘ ∞ı‹Ó·˜ ıˆڋıËΠˆ˜ ˘fi‰ÂÈÁÌ· ÂÓfi˜ Ù‡Ô˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ ÌÔÚÊ‹˜ Ô˘ ·Ú¿ ÙÔ˘˜ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘˜ ·ÛÙ¿ıÂÈ·˜, ‰È·ÛÊ¿ÏÈ˙ ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ ÛÙȘ ·ÔÊ¿ÛÂȘ Î·È ÎÈÓËÙÔÔÈÔ‡Û Û ¢ڇÙÂÚÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘˜ Ôϛ٘ ÁÈ· ÙËÓ Â›Ù¢ÍË ÙˆÓ ÎÔÈÓÒÓ ÛÙfi¯ˆÓ.15 ™Â ÂÓ·ÚÌfiÓÈÛË ÚÔ˜ ÙÔ ÚfiÙ˘Ô ·˘Ùfi ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ›Ù·È Ù¿ÛË ÂÓÔÔ›ËÛ˘ ÂÈ̤ÚÔ˘˜ ÔÈÎÈÛÌÒÓ Û fiÏÂȘ, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ‰È¢ÎfiÏ˘Ó ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Ù˘ ¿ÌÂÛ˘ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜ (◊ÏȘ, ÕÚÁÔ˜, ª·ÓÙÈÓ›·), ÂÓÒ ·Ú¿ÏÏËÏ· ‰È·ÌfiÚʈÛ ·ÓÙÈ-ÔÏÈÁ·Ú¯Èο ·ÈÛı‹Ì·Ù·, ·ÓÙ›ıÂÙ· ÚÔ˜ ÙÔ Û·ÚÙÈ·ÙÈÎfi ÚfiÙ˘Ô. ∂›Ó·È ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎfi fiÙÈ ÛÙȘ ·Ú·ÌÔÓ¤˜ ÙÔ˘ ¶ÂÏÔÔÓÓËÛÈ·ÎÔ‡ ¶ÔϤÌÔ˘ Ë ™¿ÚÙË ¿ÊËÛ ÌÂÁ¿Ï· ÂÚÈıÒÚÈ· ÛÙÔ˘˜ Û˘ÌÌ¿¯Ô˘˜ Ù˘ Ó· ˘ÈÔıÂÙ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ ÔÏ›ÙÂ˘Ì· Ù˘ ·ÚÂÛΛ·˜ ÙÔ˘˜, ¯ˆÚ›˜ Ì¿ÏÈÛÙ· Ó· ÂÈ‚¿ÏÂÈ Û’ ·˘ÙÔ‡˜ ÂÈÛÊÔÚ¤˜. ∏ Ï‹ÍË ÙÔ˘ ¶ÂÏÔÔÓÓËÛÈ·ÎÔ‡ ÔϤÌÔ˘ ‚ڋΠÙË ™¿ÚÙË Ó· ΢Úȷگ› ÙfiÛÔ ÛÙËÓ Î˘Ú›ˆ˜ ∂ÏÏ¿‰· fiÛÔ Î·È ÛÙÔ ∞ÈÁ·›Ô. ∏ ÈÛ¯˘ÚÔÔ›ËÛË Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÌfiÓÔ ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ –ÏfiÁˆ Ù˘ ÙÒÛ˘ Ù˘ ÈÛ¯‡Ô˜ ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ– ·ÏÏ¿ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋. √È ÛÙÚ·ÙȈÙÈΤ˜ ӛΘ ·¤ÊÂÚ·Ó ÏÔ‡ÙÔ ·fi Ù· Ï¿Ê˘Ú·, ·ÏÏ¿ Î·È ·fi ÙȘ ÂÈÛÊÔÚ¤˜ ÙˆÓ ÚÒËÓ «Û˘ÌÌ¿¯ˆÓ» ÙˆÓ ∞ıËÓ·›ˆÓ. ∏ ¤ÎÙ·ÛË Ù˘ Û·ÚÙÈ·ÙÈ΋˜ ËÁÂÌÔÓ›·˜ ¤Ú· ·fi Ù· fiÚÈ· Ù˘ ·Ú·‰ÔÛȷ΋˜ ÂÏÔÔÓÓËÛȷ΋˜ Û˘ÌÌ·¯›·˜ Î·È Ë ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹ Ù˘ Û‡ÛÙ·Û˘ ÌÈ·˜ ˘ÂÚfiÓÙÈ·˜ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ¤¯ÂÈ ˆ˜ Û˘Ó¤ÂÈ· ÙË Û˘Ó¯‹ ·ÚÔ˘Û›· ™·ÚÙÈ·ÙÒÓ ¤Ú· ·fi Ù· Û‡ÓÔÚ¿ ÙÔ˘˜.
14. Forrest W.G., A History of Sparta, 950-192 B.C., London, Hutchinson, 1968, Û. 100. 15. Doyle Michael, Empires, Ithaca, Cornell University Press, 1986, Û.Û. 66-67 Î·È Platias Athanasios and Kolioupolos Constantinos, “Thucydides on Grand Strategy During the Peloponnesian War”, Études Hellniques /Hellenic Studies, ÙfiÌ. 8, no 1, Û. 26.
150
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
∆Ô ÁÂÁÔÓfi˜ ·˘Ùfi ·ÏÏ¿˙ÂÈ Ù· ·Ú·‰ÔÛȷο ÚfiÙ˘· Î·È ÙȘ ·Í›Â˜ Ù˘ Û·ÚÙÈ·ÙÈ΋˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜. ∆Ô ÚfiÙ˘Ô ÙÔ˘ ÔÏ›ÙË ÙÔ˘ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˘ Ô˘ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÛÙÔÓ ·ÁÚÔÙÈÎfi ÎÏ‹ÚÔ –Ô˘ ηÏÏÈÂÚÁÔ‡Ó ÔÈ Â›ÏˆÙ˜– Î·È Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ ÛÙË Ê¿Ï·ÁÁ· ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ, ·ÓÙÈηı›ÛÙ·Ù·È ·fi ÙÔ ÚfiÙ˘Ô ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÈÒÙË Ô˘ Ì¿¯ÂÙ·È ÂÎÙfi˜ ÙˆÓ ·ÙÚ›ˆÓ ‰·ÊÒÓ Î·È ·Ô‚ϤÂÈ ÛÙËÓ ·fiÎÙËÛË ·ÙÔÌÈ΋˜ ‰fiÍ·˜ Î·È ÏÔ‡ÙÔ˘. ∏ ·Ú·‰ÔÛȷ΋ ÔÌÔÈÔÁ¤ÓÂÈ· Ù˘ Û·ÚÙÈ·ÙÈ΋˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ ·Ô‰ÈÔÚÁ·ÓÒÓÂÙ·È ÛÙ·‰È·Î¿. √ ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ ÔÌÔ›ˆÓ ÌÂÈÒÓÂÙ·È, ÂÓÒ ÂÓÙ›ÓÂÙ·È Ë ‰È·‰Èηۛ· Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘ ÏÔ‡ÙÔ˘ Î·È Á·ÈÔÎÙËÛ›·˜ Û ÌÈ· ÌÂÈÔ„ËÊ›·. ∏ ¯ÚËÌ·ÙÈ΋ ÔÈÎÔÓÔÌ›· ÂÈ‚¿ÏÏÂÙ·È ¤Ó·ÓÙÈ ÙˆÓ ·ÏÒÓ ÂÌÔÚÂ˘Ì·ÙÈÎÒÓ ·ÓÙ·ÏÏ·ÁÒÓ Î·È Û˘Ó·ÎfiÏÔ˘ı· Û˘ÓÙÂÏÂ›Ù·È ÌÈ· ÛÙ·‰È·Î‹ ÌÂÙ·‚ÔÏ‹ ÙˆÓ Î·Ù·Ó·ÏˆÙÈÎÒÓ ÚÔÙ‡ˆÓ Î·È ÙˆÓ ·ÍÈÒÓ ÙÔ˘ ‚›Ô˘, fiˆ˜ ÂΛÓÔ˘ Ù˘ ·˘ÛÙËÚ‹˜ ÏÈÙfiÙËÙ·˜.
¶ÂÚ›Ô‰Ô˜ ·Ô‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ (404-244 .Ã.) ªÂÙ¿ ÙË Ï‹ÍË ÙÔ˘ ¶ÂÏÔÔÓÓËÛÈ·ÎÔ‡ ÔϤÌÔ˘ Ë ™¿ÚÙË ‚Ú¤ıËΠÌÚÔÛÙ¿ Û’ ¤Ó· ÙÚÈÏfi Úfi‚ÏËÌ·: ÙÔ ÚÒÙÔ ÛΤÏÔ˜ ·ÊÔÚÔ‡Û ÛÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘ ÌÂÙ¿ ÙËÓ Î·Ù¿ÚÚ¢ÛË Ù˘ ΢ÚÈ·Ú¯›·˜ Ù˘ ∞ı‹Ó·˜. ∆Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ ÛÙËÓ ·Ó¿ÁÎË ‰È·Ù‹ÚËÛ˘ ÙÔ˘ ÂϤÁ¯Ô˘ Û’ ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔÓ ÂÏÏ·‰ÈÎfi ¯ÒÚÔ. ∫·È ÙÔ ÙÚ›ÙÔ ÛΤÏÔ˜ ·ÊÔÚÔ‡Û ÛÙȘ Û¯¤ÛÂȘ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ Ì ÙȘ ™˘Ú·ÎÔ‡Û˜ ÛÙË ¢‡ÛË Î·È ÙËÓ ¶ÂÚÛ›· ÛÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏ‹. ∏ ÚÒÙË Âȉ›ˆÍË ÂÁηٷÏ›ÊıËΠ̤۷ Û ‰¤Î· ¯ÚfiÓÈ·, Ë ‰Â‡ÙÂÚË ·Ú¤ÌÂÈÓ Û ÈÛ¯‡ ̤¯ÚÈ ÙËÓ ‹ÙÙ· ÛÙ· §Â‡ÎÙÚ· (371 .Ã.), ÂÓÒ ÔÈ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂȘ Ì ÙËÓ ¶ÂÚÛ›· ‰È‹ÚÎÂÛ·Ó ÌÈ· ÈηӋ ÂÚ›Ô‰Ô (400-387 .Ã.). ∏ ·‰˘Ó·Ì›· ¿ÛÎËÛ˘ ÂÓfi˜ Ù‡Ô˘ Û·ÚÙÈ·ÙÈ΋˜ «·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜» ÔÊ›ÏÂÙ·È Î·Ù·Ú¯‹Ó ÛÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ Ù˘ ÈÛ¯‡˜ ‹Ù·Ó ·Ó·Ú΋˜ ÁÈ· Ó· ˘ÔÛÙËÚ›ÍÂÈ ¤Ó· ·ÚfiÌÔÈÔ ‰ÈÂıÓ¤˜ ÛÙÚ·Ù‹ÁËÌ·, ȉȷ›ÙÂÚ· ÌÂÙ¿ ÙË ÛËÌ·ÓÙÈ΋ Ì›ˆÛË ÙÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ÙˆÓ ÔÌÔ›ˆÓ. ∫·Ù¿ ‰Â‡ÙÂÚÔÓ Ë Ó·˘ÙÈ΋ ÈÛ¯‡˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ӷ Û˘ÁÎÚÈı› Ì ÂΛÓË ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ ÒÛÙ ӷ ·Ú¿Û¯ÂÈ ÙËÓ ·ÛÊ¿ÏÂÈ· ÛÙÔ˘˜ ˘ËÎfiÔ˘˜ Ù˘ ¤Ó·ÓÙÈ Ù˘ ÂÈÚ·Ù›·˜. ∞fi ÙËÓ ¿Ô„Ë ·˘Ù‹ Ë ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛË Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ·Ú¤ÌÂÈÓ ·ÛıÂÓ‹˜ Î·È ÛÙËÚ›¯ıËΠÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙËÓ ÂÈ‚ÔÏ‹ ·Ú¿ ÛÙËÓ ·Ô‰Ô¯‹. ∏ ÔÏÈÙÈ΋ ËÁÂÛ›· Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ‰ÂÓ ÌfiÚÂÛ ӷ ηٷÓÔ‹ÛÂÈ ÙÔ ‰˘Û¯ÂÚ¤˜ ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙËÁÈÎÔ‡ ÂÁ¯ÂÈÚ‹Ì·ÙÔ˜ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÔχÏ¢Ú˘ ¤ÎÙ·Û˘. ∂ÊfiÛÔÓ ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ ÔÏÈÙÈÎfi-ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Ù˘ Û‡ÛÙËÌ· ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÈηÓfi Ó· ·ÓÙ·ÔÎÚÈı› ÛÙȘ ··ÈÙ‹ÛÂȘ ÌÈ·˜ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈ΋˜ ÈÛ¯‡Ô˜, ı· ¤ÚÂÂ Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ‰ÈÂıÓ‹˜ ÚfiÏÔ˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ Ó· ÂÚÈÔÚÈÛı› Î·È Ó· ÂÈÏÂÁÔ‡Ó Ï¤ÔÓ Â˘¤ÏÈÎÙ˜ ÌÔÚʤ˜ Û¯¤ÛˆÓ, ÙfiÛÔ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi fiÛÔ Î·È ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ «ÛÊ·ÈÚÒÓ ÂÈÚÚÔ‹˜». ÕÏψ˜, ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi-ÔÏÈÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ı· ¤Ú ӷ ·Ó·Û¯ËÌ·ÙÈÛı› ÒÛÙ ӷ ÚÔ·„ÂÈ ÌÈ· Ó¤· ‰˘Ó·ÌÈ΋ ÈηӋ Ó· ·ÓÙ·ÔÎÚÈı› ÛÙÔ˘˜ ÔχÏ¢ÚÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘, ÂÁ¯Â›ÚËÌ· Ô˘ ‰ÂÓ ÙÂÏÂÛÊfiÚËÛ ÈÛÙÔÚÈο. ∏ ‹ÙÙ· ÛÙ· §Â‡ÎÙÚ· (371 .Ã.) ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÎÔÌ‚ÈÎfi ÛËÌÂ›Ô ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ Âͤ-
K√π¡ø¡π∫∂™ ∫∞π ¶√§π∆π∫∂™ ¢√ª∂™ ™∆∏¡ AƒÃ∞π∞ ™¶∞ƒ∆∏
151
ÏÈÍË Ù˘ ™¿ÚÙ˘, ·ÊÔ‡ ÙËÓ Ô‰‹ÁËÛ ÛÙËÓ ·Ê¿ÓÂÈ· ÁÈ· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ¤Ó·Ó ·ÈÒÓ·. π‰È·›ÙÂÚ· ÌÂÙ¿ ÙËÓ ‹ÙÙ· ÙˆÓ ™·ÚÙÈ·ÙÒÓ ·fi ÙÔÓ ÙÔÔÙËÚËÙ‹ ÙÔ˘ ª. ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÔ˘ ∞ÓÙ›·ÙÚÔ ÛÙË ªÂÁ·ÏfiÔÏË ÙÔ 331 .Ã. Ë ™¿ÚÙË ·ÔÙ¤ÏÂÛ ·ÌÂÏËÙ¤· ‰‡Ó·ÌË ÈÛ¯‡Ô˜ ÛÙË ‰ÈÂıÓ‹ ÛÎËÓ‹ ηٿ Ù· ÂfiÌÂÓ· ÂÓ‹ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ·, fiÔ˘ ΢ÚÈ·Ú¯Ô‡Û·Ó ÔÈ fiÏÂÌÔÈ ÙˆÓ ÂÈÁfiÓˆÓ ÙÔ˘ ª. ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÔ˘. ∏ ·Ú·ÙÂٷ̤ÓË ·˘Ù‹ ÎÚ›ÛË Ù˘ ™¿ÚÙ˘, Ô˘ ÙËÓ Ô‰‹ÁËÛ ÛÙËÓ ·Ê¿ÓÂÈ·, ··ÈÙÔ‡Û ÛÔ‚·Ú¤˜ ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌ›ÛÂȘ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡-ÔÏÈÙÈÎÔ‡ Ù˘ ηıÂÛÙÒÙÔ˜. ∆ËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹ ·ÔηχÊıËÎ·Ó Ì ¤Î‰ËÏÔ ÙÚfiÔ ÔÈ Ù¿ÛÂȘ ·Ô‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ ÙÔ˘ Û·ÚÙÈ·ÙÈÎÔ‡ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi-ÔÏÈÙÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜. √È ÔÏÈÁ·Ú¯ÈΤ˜ Ù¿ÛÂȘ ÛÂ Â›Â‰Ô ÔÏÈÙÈ΋˜ ÂÍÔ˘Û›·˜16 Û˘Óԉ‡ıËÎ·Ó Ì ÙËÓ ¿ÓÈÛË Î·Ù·ÓÔÌ‹ ÙÔ˘ ÏÔ‡ÙÔ˘ Î·È ÙË Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ‹ ÙÔ˘ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÌÈ·˜ ÌÂÈÔ„ËÊ›·˜. ∏ Ì›ˆÛË ÙÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ÙˆÓ ÔÌÔ›ˆÓ ÂÈÙ¿ıËÎÂ. ™Ù· ̤۷ ÙÔ˘ 8Ô˘ ·ÈÒÓ· ÔÈ fiÌÔÈÔÈ ‰ÂÓ ˘ÂÚ¤‚·ÈÓ·Ó ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ ÂÙ·ÎÔÛ›ˆÓ,17 ÂÓÒ Ë Á·ÈÔÎÙËÛ›· ·‡ÂÈ Ó· ·ÔÙÂÏ› ÚÔÓfiÌÈÔ ÙˆÓ ÔÌÔ›ˆÓ Î·È ·Ó·‰‡ÂÙ·È ÌÈ· Ó¤· Ù¿ÍË Á˘Ó·ÈÎÒÓ-Á·ÈÔÎÙËÌfiÓˆÓ Ô˘ Êı¿ÓÔ˘Ó Ó· η٤¯Ô˘Ó ÙÔ ‹ÌÈÛ˘ Ù˘ Á˘.18 ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, Ë ÛÙ·‰È·Î‹ ÌÂÙ·ÙÚÔ‹ ÙÔ˘ ÚÔÙ‡Ô˘ ÙÔ˘ ™·ÚÙÈ¿ÙË ÔÏ›ÙË Ô‰ËÁÔ‡Û ÙÔ˘˜ ÔÌÔ›Ô˘˜ Û ·Ô‰¤ÛÌ¢ÛË ·fi ÙË Á·ÈÔηÙÔ¯‹ Î·È ÙËÓ ÚfiÛÔ‰Ô ·fi ÙËÓ ÂÚÁ·Û›· ÙˆÓ ÂÈÏÒÙˆÓ Î·È Û ¿ÓÙÏËÛË ÙÔ˘ ÚÔÛÔÚÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘˜ ·fi ÙÔÓ ÂίÚËÌ·ÙÈÛÌfi Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ Î·È ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ ·fi ÙȘ ÂÎÛÙÚ·Ù›˜. ∏ ÔÈÎÔÓÔÌ›· Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ÛÙË ‚¿ÛË Ù˘ ·Ú¤ÌÂÓ ·ÁÚÔÙÈ΋ Î·È ·‰˘Ó·ÙÔ‡Û ӷ ·ÓÙ·ÔÎÚÈı› ÛÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙˆÓ ÛÙÚ·ÙËÁÈÎÒÓ ÂÈÏÔÁÒÓ. ∏ ¯·Ï¿ÚˆÛË Ù˘ Û˘ÓÔ¯‹˜ Ù˘ Û·ÚÙÈ·ÙÈ΋˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Ô‰‹ÁËÛ ÛÙ·‰È·Î¿ ÛÙËÓ ·Ô‰˘Ó¿ÌˆÛË ‚·ÛÈÎÒÓ ıÂÛÌÈÎfi-ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ıÂÌÂÏ›ˆÓ ÙÔ˘ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÙÔ˘ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˘. ∂Ó‰ÂÈÎÙÈ΋ Â›Ó·È Ë ÂÁηٿÏÂÈ„Ë ÙÔ˘ ıÂÛÌÔ‡ ÙˆÓ Û˘ÛÛÈÙ›ˆÓ Î·È Ù˘ ·ÁˆÁ‹˜ ÎÔÚ˘Ê·›ˆÓ ıÂÛÌÒÓ Ô˘ ‰È·‰Ú·Ì¿ÙÈ˙·Ó fi¯È ÌfiÓÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi, ·ÏÏ¿ Î·È È‰ÂÔÏÔÁÈÎfi ÚfiÏÔ. ∏ ·Ô‰˘Ó¿ÌˆÛË ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡-ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ¤¯ÂÈ ¿ÌÂÛË Â›ÙˆÛË ÛÙËÓ ›‰È· ÙË ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ Ù˘ ÈÛ¯‡, ÌÂ Û˘Ó¤ÂÈ· ÙÔ ÂȉÈÎfi ‚¿ÚÔ˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ÛÙË ‰ÈÂıÓ‹ ÔÏÈÙÈ΋ Ó· ÌÂÈÒÓÂÙ·È Û˘Ó¯Ҙ. ¶¿ÓÙˆ˜, Ë ™¿ÚÙË ·Ú¤ÌÂÈÓ ·ÚÎÂÙ¿ ÈÛ¯˘Ú‹ ÒÛÙ ӷ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÈ ÙÔ˘˜ Á›ÙÔÓ¤˜ Ù˘, ÂÓÒ Ë Û·ÚÙÈ·ÙÈ΋ ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË Û˘Ó¤¯ÈÛ ӷ ‰È·‰›‰ÂÙ·È ·fi ÁÂÓÈ¿ Û ÁÂÓÈ¿, ·Ú¿ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë ™¿ÚÙË ÂÍÂÏ›¯ıËΠ۠¤Ó· ΤÓÙÚÔ «·Ú·-
16. Andrewes A., “The Government of Classical Sparta”, ÛÙÔ E. Badian (ÂÈÌ.), Ancient Society and Institutions. Studies Presented to Victor Ehrenberg on his 75th Birthday, Oxford, Blackwell, 1966, Û. 15 Î·È Cartledge Paul, “Part I: Hellenistic Sparta” ÛÙÔ Cartledge Paul and Spawforth, Anthony, Hellenistic and Roman Sparta: A tale of two cities, London and New York, Routledge, 1989b, Û.Û. 35-7. 17. ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜, ÕÁȘ, 5. 18. ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜, ÕÁȘ, 7.
152
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÁˆÁ‹˜» ÌÈÛıÔÊfiÚˆÓ, Ô˘ Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó ÛÙÔ˘˜ ÔϤÌÔ˘˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ ªÂÛÛ‹Ó˘ Î·È Ù˘ ªÂÁ·ÏfiÔÏ˘. ™ÙÔ ‰È¿ÛÙËÌ· ÌÂٷ͇ 369-244 .Ã. Ë ™¿ÚÙË, ·Ú¿ ÙË Ì›ˆÛË Ù˘ ÈÛ¯‡Ô˜ Ù˘, ηٿÊÂÚ ӷ ‰È·ÙËÚ‹ÛÂÈ ÙËÓ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· Ù˘ Î·È ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛ ·Ï¿ ÙÔ˘˜ Á›ÙÔÓ¤˜ Ù˘ ¯ˆÚ›˜ Ó· ·ÔÎÔÌ›ÛÂÈ Î·Ó¤Ó· ȉȷ›ÙÂÚÔ fiÊÂÏÔ˜.
∞Ó¿Ù·ÛË Î·È ÙÒÛË (244-192 .Ã.) ∆ËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹ Ë ™¿ÚÙË ÛËÌÂÈÒÓÂÈ ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· Ù˘ ·Ó·Ï·Ì‹ ÛÙÔÓ ÂÏÏ·‰ÈÎfi ¯ÒÚÔ. √È ÂÎÙÂٷ̤Ó˜ ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌ›ÛÂȘ Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛ·Ó ÔÈ ‚·ÛÈÏ›˜ ÕÁ˘ Ô ¢′, ∫ÏÂÔ̤Ó˘ Ô °′ Î·È ¡¿‚˘ Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÙË ™¿ÚÙË Û’ ¤Ó· ·ÓÒÙÂÚÔ Â›Â‰Ô ÈÛ¯‡Ô˜, Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· ÙËÓ ·Ó·‰Â›ÍÂÈ Û ΢ڛ·Ú¯Ë ‰‡Ó·ÌË ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· fï˜ Ë Â¤Ì‚·ÛË Ù˘ ª·Î‰ÔÓ›·˜ (244-222) Î·È Ù˘ ƒÒÌ˘ ÙÔ 195 Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÙË ‰È¿Ï˘ÛË Ù˘ Û·ÚÙÈ·ÙÈ΋˜ ÈÛ¯‡Ô˜ Î·È ÛÙËÓ ÔÚÈÛÙÈ΋ ÂÓۈ̿وÛË Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ÛÙËÓ ∞¯·˚΋ ™˘ÌÔÏÈÙ›·. √È ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌÈÛÙÈΤ˜ ÚÔÛ¿ıÂȘ ÛÙË ™¿ÚÙË ÍÂΛÓËÛ·Ó ÙÔ 244 Ì ÙËÓ ¿ÓÔ‰Ô ÙÔ˘ ÕÁË ÙÔ˘ ¢′. µ·ÛÈÎfi˜ ¿ÍÔÓ·˜ ‹Ù·Ó Ë Â·Ó·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ˘Ú‹Ó· ÙˆÓ ıÂÛÌÒÓ ÙÔ˘ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˘ Ì ‚·ÛÈΤ˜ ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ˜ ÙÔÓ ·Ó·‰·ÛÌfi Ù˘ Á˘ Î·È ÙËÓ ·Ú·ÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ ¯ÚÂÒÓ. ŸÌˆ˜ ÔÈ ·ÓÙȉڿÛÂȘ ‹Ù·Ó ÙfiÛÔ ÛÊÔ‰Ú¤˜ Ô˘ Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÙËÓ ›‰È· ÙËÓ ÂÎÙ¤ÏÂÛË ÙÔ˘ ÕÁË ÙÔ 241 .Ã. √ ∫ÏÂÔ̤Ó˘ ÌÂÙ¿ ·fi ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÒÓ ÂÈÙ˘¯ÈÒÓ Â› ÙˆÓ ∞¯·ÈÒÓ ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÙËÓ ·fiÏ˘ÙË ÂÍÔ˘Û›· ÛÙËÓ ™¿ÚÙË Î·È ÚÔˆı› ÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌ›ÛÂȘ Ô˘ ›¯Â Û˘ÏÏ¿‚ÂÈ Ô ÕÁ˘. ŸÌˆ˜, ·Ú¿ ÙËÓ ÈÛ¯˘Ú‹ ‰˘Ó·ÌÈ΋ Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎÂ, Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· ÂÙ‡¯ÂÈ Ë ™¿ÚÙË Ì¤Û· Û ÌÈÎÚfi ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ· Ó· ·Ó·ÎÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ ËÁÂÌÔÓ›· Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘, Ë ÂÈÛ‚ÔÏ‹ ÙˆÓ ª·Î‰fiÓˆÓ Î·È Ë ‰ÂÈÓ‹ ‹ÙÙ· ÙˆÓ ™·ÚÙÈ·ÙÒÓ ÛÙË Ì¿¯Ë Ù˘ ™ÂÏÏ·Û›·˜ (222 .Ã.) Ô‰‹ÁËÛ ÛÙËÓ Î·Ù¿ÏË„Ë Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘. ∏ ÛÙ·ıÂÚfiÙËÙ· ·ӋÏı ÛÙËÓ fiÏË ÙÔ 206 Ì ÙËÓ ¿ÓÔ‰Ô ÙÔ˘ ¡¿‚Ë, Ô ÔÔ›Ô˜ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛ ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ ·ÚÈıÌfi ÂÈÏÒÙˆÓ, ·Ú¤¯ÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘˜ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÁË Î·È ÔÏÈÙÈο ‰ÈηÈÒÌ·Ù·. ¶·Ú¿ ÙȘ ÚÔÛˆÚÈÓ¤˜ ÂÈÙ˘¯›Â˜ Ù˘ Ë ™¿ÚÙË ‰¤¯ıËΠÙËÓ Â›ıÂÛË Ù˘ ƒÒÌ˘ ÙÔ 195 Î·È ÙÔ 192 Ì ÙËÓ Â›ıÂÛË ƒˆÌ·›ˆÓ Î·È ∞¯·ÈÒÓ Î·È ÙË ‰ÔÏÔÊÔÓ›· ÙÔ˘ ¡¿‚Ë Ë ™¿ÚÙË ÂÚ·›ˆÛ ÔÚÈÛÙÈο ÙËÓ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙË ÈÛÙÔÚÈ΋ Ù˘ ÔÚ›·.
√È ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌ›ÛÂȘ ÙÔ˘ ÕÁË Î·È ÙÔ˘ ∫ÏÂÔ̤ÓË √È ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌ›ÛÂȘ Ô˘ ÚÔˆı‹ıËÎ·Ó ·fi ÙÔÓ ÕÁË Î·È ÙÔÓ ∫ÏÂÔ̤ÓË ÛÙËÚ›¯ıËÎ·Ó ÛÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË ÙÔ˘ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˘, ÂȉÈÒÎÔÓÙ·˜ Ó· ıÂÌÂÏÈÒÛÔ˘Ó ÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi-ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ Û’ ¤Ó· ÈÛ¯˘Úfi ȉÂÔÏÔÁÈÎfi-·ÙÚȈÙÈÎfi ˘fi‚·ıÚÔ. √È ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌ›ÛÂȘ ÙÔ˘ ÕÁË ÚÔ¤‚ÏÂ·Ó ·Ú·ÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ ¯ÚÂÒÓ Î·È ·Ó·‰È·ÓÔÌ‹ Ù˘ Á˘ Û 4.500 ÎÏ‹ÚÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ™·ÚÙÈ¿Ù˜ Î·È Û 15.000 ÎÏ‹ÚÔ˘˜ ÁÈ·
K√π¡ø¡π∫∂™ ∫∞π ¶√§π∆π∫∂™ ¢√ª∂™ ™∆∏¡ AƒÃ∞π∞ ™¶∞ƒ∆∏
153
ÙÔ˘˜ ÂÚÈÔ›ÎÔ˘˜. ∞Ó ÏËÊı› ˘’ fi„ÈÓ fiÙÈ ÔÈ fiÌÔÈÔÈ ¤Êı·Ó·Ó ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ ÂÙ·ÎÔÛ›ˆÓ Â›Ó·È Ê·ÓÂÚfi fiÙÈ ı· ·Ú›¯ÔÓÙÔ ÔÏÈÙÈο ‰ÈηÈÒÌ·Ù· Û ˘ÔÌ›ÔÓ˜ Î·È ÂÚÈÔ›ÎÔ˘˜. ¶·Ú¿ ÙËÓ ·ÔÙ˘¯›· ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ Î·È ÙÔ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ ÕÁË –Ô˘ ÂÎÙÂϤÛıËΠÙÔ 241 ÌÂÙ¿ ·fi ÌÈ· ‰›ÎË ·Úˆ‰›·– Ë ÚÔÛ¿ıÂÈ· Û˘Ó¯›ÛÙËΠ̠ÙËÓ ¿ÓÔ‰Ô ÛÙÔ ıÚfiÓÔ ÙÔ˘ ∫ÏÂÔ̤ÓË ÙÔ˘ µ′ ÙÔ 235. √ ∫ÏÂÔ̤Ó˘ ÚÈÓ ÂÊ·ÚÌfiÛÂÈ ÙȘ ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌ›ÛÂȘ ÙÔ˘ Âȉ›ˆÍ ӷ ‰È·ÛÊ·Ï›ÛÂÈ ÌÈ· ¢Ú›· ÌÔÚÊ‹ ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛ˘ Î·È ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ˘ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Ù˘ ™¿ÚÙ˘. ∫·ıÔÚ›˙ÔÓÙ·˜ ˆ˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ù˘ Û·ÚÙÈ·ÙÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ ÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË Ù˘ ¤ÎÙ·Û˘ Ù˘ ∞¯·˚΋˜ ™˘ÌÔÏÈÙ›·˜ ÛËÌ›ˆÛ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ӛΘ (§‡Î·ÈÔ, §·‰fiÎÂÈ· ∞Ú牛·˜). √ ∫ÏÂÔ̤Ó˘, ¤¯ÔÓÙ·˜ ‰È·ÛÊ·Ï›ÛÂÈ ÙË ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛË ·˘Ù‹, ÚÔÒıËÛ ÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌ›ÛÂȘ ÙÔ˘ ÕÁË Ì ÌÈÎÚ¤˜ ‰È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛÂȘ. ™ÙÔ ÔÏÈÙÈÎfi ‰›Ô ηٷÚÁ‹ıËÎÂ Ô ıÂÛÌfi˜ ÙˆÓ ÂÊfiÚˆÓ Î·È ·ÓÙÈηٷÛÙ¿ıËΠ·fi ·˘ÙfiÓ ÙˆÓ ·ÙÚÔÓfïÓ,19 ÂÓÒ ·Ô‰˘Ó·ÌÒıËÎÂ Ë ÈÛ¯‡˜ Ù˘ °ÂÚÔ˘Û›·˜ Ì ÙËÓ Î·Ù¿ÚÁËÛË Ù˘ ÈÛÔ‚ÈfiÙËÙ·˜. ∆· ̤ÙÚ· ·˘Ù¿ ·¤‚ÏÂ·Ó ÛÙËÓ ÂÓ›Û¯˘ÛË Ù˘ ÂÍÔ˘Û›·˜ ÙÔ˘ ∫ÏÂÔ̤ÓË Î·È ‰ÂÓ Â›¯·Ó Û¯¤ÛË Ì ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ÙÔ˘ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˘. ¶¿ÓÙˆ˜, Ô ∫ÏÂÔ̤Ó˘ ηÏÏȤÚÁËÛ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ¯ÚËÛÙÔ‡ ‚·ÛÈÏÈ¿ Ô˘ ÙËÚÔ‡Û ÙȘ ·Ú·‰fiÛÂȘ Î·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈ˙fiÙ·Ó ·fi ÙË ÏÈÙfiÙËÙ· ÛÙÔÓ ÙÚfiÔ ˙ˆ‹˜. ∆· ÛÙÔȯ›· ·˘Ù¿ fi¯È ÌfiÓÔ ·Ó¤‰ÂÈÍ·Ó ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ∫ÏÂÔ̤ÓË ¤Ú·Ó Ù˘ ™¿ÚÙ˘, ·ÏÏ¿ Á¤ÓÓËÛ·Ó ÙËÓ ÚÔÛ‰ÔΛ· Û ÊÙˆ¯¿ ÎÔÈÓˆÓÈο ÛÙÚÒÌ·Ù· Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ fiÙÈ ÔÈ ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌ›ÛÂȘ ÙÔ˘ ∫ÏÂÔ̤ÓË ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÂÈ‚ÏËıÔ‡Ó ·fi ·˘ÙfiÓ Î·È ÛÙȘ ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ÂÈÎÚ¿ÙÂȘ, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ‰ÂÓ Û˘Ó¤‚Ë Î·È ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛÂ, ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, ¯ıÚfiÙËÙ˜. ¶¿ÓÙˆ˜, ÔÈ ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌ›ÛÂȘ ÙÔ˘ ∫ÏÂÔ̤ÓË ‰ÂÓ ¤ÊÂÚ·Ó ÂÓÙ˘ˆÛȷο ÛÙÚ·ÙȈÙÈο Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈο ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù·. ∏ ™¿ÚÙË, ·Ú¿ ÙȘ ÂÈÙ˘¯›Â˜ Ù˘ ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ, ‰ÂÓ ¤·˘Û ӷ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ¤Ó· ÌÈÎÚfi ÎÚ¿ÙÔ˜ Û ۯ¤ÛË Ì ÙȘ ÌÂÁ¿Ï˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Ô˘ ÂËÚ¤·˙·Ó ÙÔÓ ÂÏÏ·‰ÈÎfi ¯ÒÚÔ (ª·Î‰ÔÓ›·, ™ÂÏ¢Λ‰Â˜, ¶¤ÚÁ·ÌÔ˜, ∞›Á˘ÙÔ˜, ƒÒÌË). ªÂÙ¿ ÙËÓ Î·Ù¿ÏË„Ë Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ·fi ÙÔÓ ∞ÓÙ›ÁÔÓÔ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ Î¿ÔÈ· ·fi Ù· ̤ÙÚ· ÙÔ˘ ∫ÏÂÔ̤ÓË Î·Ù·ÚÁ‹ıËÎ·Ó (¿ÓÔ‰Ô˜ ıÂÛÌÔ‡ ÂÊfiÚˆÓ) ¯ˆÚ›˜ fï˜ Ó· Î·Ù·Ï˘ı› Ô ˙ˆÙÈÎfi˜ ˘Ú‹Ó·˜ Ù˘ ™·ÚÙÈ·ÙÈ΋˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜. ∏ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌÈÛÙÈ΋ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÛÙËÓ ™¿ÚÙË ÍÂΛÓËÛ ÙÔ 206 .Ã. Ì ÙËÓ ·Ó¿‰ÂÈÍË ÛÙË ‚·ÛÈÏ›· ÙÔ˘ ¡¿‚Ë. √ ¡¿‚˘ ıˆڋıËΠ·˘Ù·Ú¯ÈÎfi˜ ‚·ÛÈÏÈ¿˜ Î·È ÔÈ ·ÏÏ·Á¤˜ Ô˘ ¤ÊÂÚ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Î·È ÛÙË ‰ÔÌ‹ ÈÛ¯‡Ô˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ‹Ù·Ó ϤÔÓ ÚÈ˙ÈΤ˜ ·fi ·˘Ù¤˜ ÙÔ˘ ÕÁË Î·È ÙÔ˘ ∫ÏÂÔ̤ÓË. °È· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ¤Ó·˜ ÔÚÈṲ̂ÓÔ˜ ·ÚÈıÌfi˜ ÂÈÏÒÙˆÓ ÂÓÙ¿ÛÛÂÙ·È ÛÙÔ ÔÏÈÙÈÎfi ÛÒÌ·, ·ÔÎÙÒÓÙ·˜ ÁË Î·È ÔÏÈÙÈο ‰ÈηÈÒÌ·Ù·. ∏ ÂÈÏÔÁ‹ ·˘Ù‹ ÙÔ˘ ¡¿‚Ë ·Ô‰Â›¯ıËΠȉȷ›ÙÂÚ· ÂÈÙ˘¯‹˜, ·ÊÔ‡ ÙÔ Ó¤Ô ÔÏÈÙÈÎfi ÛÒÌ· Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËΠ¤‰ÂÈÍ ˘„ËÏ‹ ·ÊÔÛ›ˆÛË Î·È ÓÔÌÈÌfiÙËÙ· ÛÙÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ Î·È ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÙÔ˘ ¡¿‚Ë.
19. ¶·˘Û·Ó›·˜, ∫ÔÚÈÓıȷο, 9.1.
154
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
™Â ÌÈ· ‰Â‡ÙÂÚË, ÂÍ›ÛÔ˘ ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹, Ô ¡¿‚˘ ‰›ˆÍ ӷ ‰È¢ڇÓÂÈ ÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ù˘ Û·ÚÙÈ·ÙÈ΋˜ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ Î·È Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË Ó·˘ÙÈ΋-ÂÌÔÚÈ΋ ‰‡Ó·ÌË ÈηӋ Ó· Û˘Ó‰Âı› Ì ÙȘ ÙfiÙ ‰ÈÂıÓ›˜ ÂÌÔÚÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜.20 ¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, Ù· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· ̤¯ÚÈ ÙÔ 197 ‹Ù·Ó ıÂÙÈο Î·È Ë Û·ÚÙÈ·ÙÈ΋ ÈÛ¯‡˜ ηÙ‰›¯ıÂÈ ÙfiÛÔ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ fiÛÔ Î·È ÛÙȘ ÂÂÎÙ·ÙÈΤ˜ ÎÙ‹ÛÂȘ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ÛÙËÓ ∫Ú‹ÙË. ∂›Ó·È ·ÎfiÌ· ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎfi fiÙÈ ÌÂÙ¿ ·fi Û˘ÓÂÓÓfiËÛË Ì ÙÔ º›ÏÈÔ ÙÔÓ ∂′ Ô ¡¿‚˘ η٤Ϸ‚ ÙÔ ÕÚÁÔ˜ (197 .Ã.) Î·È ÚÔÒıËÛ ÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ÙÔ˘ ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌ›ÛÂȘ Ì ·Ó·‰·ÛÌfi Ù˘ Á˘ Î·È ·Ú·ÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ ¯ÚÂÒÓ, ÂȉÈÒÎÔÓÙ·˜ ÙË ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛ‹ ÙÔ˘ ¤Ú·Ó ÙˆÓ ÔÚ›ˆÓ Ù˘ ™¿ÚÙ˘.21 §›ÁÔ ·ÚÁfiÙÂÚ· Ô ¡¿‚˘ Ù¤ıËΠˆ˜ ÎÂÓÙÚÈÎfi˜ ÛÙfi¯Ô˜ ·fi ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙˆÓ ƒˆÌ·›ˆÓ. ∏ ™¿ÚÙË Û˘ÓıËÎÔÏfiÁËÛÂ, ·Ú·¯ÒÚËÛ ÙÔ ÕÚÁÔ˜, ÙȘ ·Ú¿ÎÙȘ fiÏÂȘ, ÙȘ ÎÙ‹ÛÂȘ ÛÙËÓ ∫Ú‹ÙË Î·È ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔÓ ÛÙfiÏÔ Ù˘. ªÂÙ¿ Î·È ÙË ‰ÔÏÔÊÔÓ›· ÙÔ˘ ¡¿‚Ë ·fi ¤Ó· ·fiÛ·ÛÌ· ∞ÈÙˆÏÒÓ, Ë ™¿ÚÙË ‚Ú¤ıËΠÛÙ· fiÚÈ· Ù˘ ηٷÛÙÚÔÊ‹˜ ·ÂÈÏÔ‡ÌÂÓË ·fi ∞¯·ÈÔ‡˜ Î·È ƒˆÌ·›Ô˘˜. ∏ ÚÔÛ¯ÒÚËÛ‹ Ù˘ ÛÙËÓ ∞¯·˚΋ ™˘ÌÔÏÈÙ›· ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÙÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi ¤Ú·˜ Ù˘ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ‰È·ÛÊ·Ï›ÛÂÈ ÙË Ê˘ÛÈ΋ Ù˘ ÂÈ‚›ˆÛË.22 ™˘ÌÂÚ·ÛÌ·ÙÈο, Ë ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈ΋ ·Ó¿Ï˘ÛË ÂÓfi˜ Ù‡Ô˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ ÂÍ‹ÁËÛ˘ Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È ·fi ÙÔ Û˘Û¯ÂÙÈÛÌfi ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎfi-ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ ‰ÔÌÒÓ Ì ÙË ‰˘Ó·ÌÈ΋ ÂÓfi˜ ÔÏÈÙÈÎfi-ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ‡ Û¯ËÌ·ÙÈÛÌÔ‡, ·Ú¤¯ÂÈ ÙȘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ ÂÚÌËÓ›·˜ ÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌÒÓ Î·È ÂÍÂÏ›ÍÂˆÓ ÙÔ˘ Û¯ËÌ·ÙÈÛÌÔ‡ ·˘ÙÔ‡ Î·È ·Ú¿ÏÏËÏ· ηٷ‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ Ù· fiÚÈ·, ÙȘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÂÚÈÔÚÈÛÌÔ‡˜ ‰Ú¿Û˘ ÙÔ˘ ÛÙÔ «‰ÈÂıÓ¤˜» ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ. ™˘Ó·ÎfiÏÔ˘ı·, ÌÔÚԇ̠ӷ ‰È·ÈÛÙÒÛÔ˘Ì fiÙÈ Ë ™¿ÚÙË ‚Ú¤ıËΠÛÙÔ ·ÓÒÙÂÚÔ Â›Â‰Ô Ù˘ ÔÏÈÙÈÎfi-ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ ·fi ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙˆÓ ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌ›ÛÂˆÓ ÙÔ˘ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˘ ̤¯ÚÈ ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 6Ô˘ ·ÈÒÓ·. ∏ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÌÂÙ·‚ÔÏ‹ ÙˆÓ «Â͈ÙÂÚÈÎÒÓ» Û˘ÓıËÎÒÓ, fiˆ˜ Ë ¿ÓÔ‰Ô˜ ÙÔ˘ ÂÌÔÚ›Ô˘ Î·È Ù˘ ‚ÈÔÙ¯ӛ·˜ ÛÙÔ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi ›‰Ô, ηıÒ˜ Î·È Ë ·Ó¿‰ÂÈÍË ÙÔ˘ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎÔ‡ ÚÔÙ‡Ô˘ ‰È·Î˘‚¤ÚÓËÛ˘ Ù˘ ∞ı‹Ó·˜, ¤ıÂÛ·Ó Û ÔÏÏ·Ï‹ ‰ÔÎÈÌ·Û›· ÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfiÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi ÚfiÙ˘Ô Ù˘ ™¿ÚÙ˘. √ Ù‡Ô˜ ÙÔ˘ ÔÏ›ÙË –ÔÌÔ›Ô˘– ÛÙÚ·ÙÈÒÙË, ÙÔ˘ ηÙfi¯Ô˘ Á˘, ·ÓÙÈ·Ú·Ù›ıÂÙ·È ÚÔ˜ ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÎfi-ÔÏ›ÙË Ô˘ ‰Ú· Û’ ¤Ó· ÂÌÔÚÂ˘Ì·ÙÔÔÈË̤ÓÔ-ÂίÚËÌ·ÙÈṲ̂ÓÔ
20. Cartledge Paul, “Part I: Hellenistic Sparta” ÛÙÔ Cartledge Paul and Spawforth Anthony, Hellenistic and Roman Sparta: A tale of two cities, London and New York, Routledge, 1989b, Û.Û. 70-71. 21. Jones A.H.M., Sparta, Oxford, Blackwell & Mott, 1967, Û. 161, Shimron Benjamin, Late Sparta: the Spartan revolution, 243-146 B.C., Arethusa Monographs III, Buffalo, State University of New York, Department of Classics, 1972, Û. 96. 22. ¶·˘Û·Ó›·˜, ∞Úη‰Èο, 51.1, ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜, ºÈÏÔÔ›ÌËÓ, 15.
K√π¡ø¡π∫∂™ ∫∞π ¶√§π∆π∫∂™ ¢√ª∂™ ™∆∏¡ AƒÃ∞π∞ ™¶∞ƒ∆∏
155
ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi Ï·›ÛÈÔ. ™’ ·˘Ù‹Ó ÙË Û˘ÁÎÚÈÙÈ΋ ·Ú¿ıÂÛË ·Ú¤ÌÂÈÓ ÈÛ¯˘Úfi ÙÔ ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎfi ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ Ô˘ ¯¿ıËΠÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 4Ô˘ ·ÈÒÓ·. ∆Ô ÎÔÈÓˆÓÈÎfi-ÔÏÈÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÙÔ˘ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˘, ·Ú’ fiÙÈ ·Â‰Â›¯ıÂÈ ·Ï˘ÛÈÙÂϤ˜, ·fi ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 5Ô˘ ·ÈÒÓ· ‰ÂÓ ÌfiÚÂÛ ӷ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛı›. ™ÙËÓ ÎÚ›ÛË Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛÂ Ë «·¿ÓÙËÛË» ‰fiıËΠÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 3Ô˘ ·ÈÒÓ· Ì ÙËÓ Â·Ó·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ·˘ÙÔ‡, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ¤ÙÚ„ ÛÙËÓ ™¿ÚÙË Ó· ·ӤÏıÂÈ ‰˘Ó·ÌÈο ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ ÛÎËÓ‹ ¯ˆÚ›˜ fï˜ Ó· ÌÔÚ¤ÛÂÈ Ó· ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛı› ÛÙËÓ Î·ı·Ú¿ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ Ù˘ ‰ÔÌ‹ ·Ú¿ ÙȘ ÚÈ˙ÈΤ˜ ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌ›ÛÂȘ ÙÔ˘ ¡¿‚Ë, ·ÊÔ‡ Ô ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ Û˘Û¯ÂÙÈÛÌfi˜ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ Â›¯Â ÔÚÈÛÙÈο ÙÚÔÔÔÈËı›.
°·ÏÏÈÎfi˜ ¢È·ÊˆÙÈÛÌfi˜ Î·È Û·ÚÙÈ·ÙÈÎfi ÚfiÙ˘Ô °È·Ù› Ô °·ÏÏÈÎfi˜ ¢È·ÊˆÙÈÛÌfi˜ Î·È Ë ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ·ÈÛı¿ÓıËΠÙËÓ ·Ó¿ÁÎË Ó· ÚÔÛÙÚ¤ÍÂÈ ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈ΋ Î·È ÚˆÌ·˚΋ ÎÔÈÓˆÓ›·, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· Û˘ÁÎÚÔÙ‹ÛÂÈ ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÎfi, ıÂÛÌÈÎfi Î·È È‰ÂÔÏÔÁÈÎfi Ù˘ ÏfiÁÔ; °È·Ù›, ÂÓÒ ÛÙÔÓ ÈÛÙÔÚÈÎfi Ù˘ ÂÚ›Á˘ÚÔ ‹‰Ë Û˘ÁÎÚÔÙÂ›Ù·È ÔÏÈÙÈÎfi-ıÂÛÌÈο Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈο Ë ·ÓÂÚ¯fiÌÂÓË ·ÛÙÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›·, Ë °·ÏÏÈ΋ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ·Ó·˙ËÙ› Ù· ÚfiÙ˘¿ Ù˘ ÛÙÔ˘˜ ‹ÚˆÂ˜ ÙÔ˘ ¶ÏÔ˘Ù¿Ú¯Ô˘ Î·È ÛÙȘ ıÂÛÌÈΤ˜ ÌÔÚʤ˜ Ù˘ Û·ÚÙÈ·ÙÈ΋˜ Î·È Ù˘ ڈ̷˚΋˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜; ∞ÛÊ·ÏÒ˜, Ë ÌÂϤÙË Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜ ÚÔÛ¤ÊÂÚ ¤Ó· ȉ·ÓÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÛÙȘ ʈÙÈṲ̂Ó˜ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ˜ Ô˘ Û˘ÁÎÚfiÙËÛ·Ó ÙËÓ ÏÂÈÔ„ËÊ›· ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ÚÔÛÒˆÓ Ù˘ ÂÔ¯‹˜. ŸÌˆ˜ ȉȷ›ÙÂÚ· ÔÈ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈΤ˜ ·Ú¯¤˜, Ô˘ ·Ó·‰‡ÔÓÙ·È ÚˆÙÔÁÂÓÒ˜ ÛÙȘ ·Ú¯·›Â˜ ÂÏÏËÓÈΤ˜ ÔÏÈÙ›˜, ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Û·Ê‹ ˘Ô‰Â›ÁÌ·Ù· ·Ó·ÊÔÚ¿˜. ∏ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· ÚÔÛʤÚÂÈ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÌÈ·˜ ȉ·ÓÈ΋˜ ÔÏÈÙ›·˜, ÌÈ·˜ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜ «ÂÍ·ÁÓÈṲ̂Ó˘ ·fi οı ‰ÂÛÔÙÈÛÌfi, fiÔ˘ ÔÈ ·Ê·Ó›˜ Ôϛ٘ ·ÔÏ¿Ì‚·Ó·Ó ÙËÓ ÚÔÛˆÈ΋ ÂÏ¢ıÂÚ›· Î·È ÚÔÛٷ٢fiÙ·Ó ·fi οı ·˘ı·ÈÚÂÛ›·…ÌÈ· ÎÔÈÓˆÓ›· fiÔ˘ Ô ıÂÛÌÔıÂÙÔ‡ÌÂÓÔ˜ ·ÎfiÌ· ‰ÂÓ ·¤¯ÂÈ ÙÚÔÌÂÚ¿ ·fi ÙÔÓ ıÂÛÌÔı¤ÙË».23 ¶¤Ú·Ó fï˜ ·fi ÙËÓ ÚÔÛÊ˘Á‹ Û ¤Ó·Ó ȉ·ÓÈÎfi ÓÔÌÔı¤ÙË, fiˆ˜ ÙÔÓ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ ‹ ÙÔÓ ™fiψӷ, Ë ÔÏÈÙÈ΋ ·Ó·ÁˆÁ‹ ÂÁÁ›˙ÂÈ Ô˘ÛÈÒ‰Ë ÂÚȯfiÌÂÓ· Ù˘ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈ΋˜ ·Ú¯‹˜ fiˆ˜ ÙȘ ¤ÓÓÔȘ Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ Î·È Ù˘ ÈÛfiÙËÙ·˜, ÔÈ Ôԛ˜ Ì·˙› Ì ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ·‰ÂÏÊÔÛ‡Ó˘ Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡Ó Ù· Ó¤· ۇ̂ÔÏ· ·ÍÈÒÓ Ù˘ ·ӷÛÙ·ÙÈ΋˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜. ™ÙËÓ ·Ú¯·›· ∂ÏÏ¿‰·, fiˆ˜ Î·È ÛÙË ƒÒÌË, ·Ó¢ڛÛÎÂÈ Ë °·ÏÏÈ΋ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ Û˘ÁÎÚfiÙËÛË Ù˘ ¤ÓÓÔÈ·˜ ÙÔ˘ ÔÏ›ÙË Î·È ÙȘ ÂÊ·ÚÌÔÁ¤˜ Ù˘ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈ΋˜ ÔÏÈÙ›·˜. √ ªÔÓÙÂÛÎȤ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ¶Ó‡̷ ÙˆÓ ¡fïÓ, fiˆ˜ Î·È Ô ƒÔ˘ÛÛfi ÛÙÔ ∫ÔÈÓˆÓÈÎfi ™˘Ì‚fiÏ·ÈÔ ·Ó·ÙÚ¤¯Ô˘Ó ÛÙȘ ·Ó·Ï‡ÛÂȘ ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· Î·È ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· Û˘ÁÎÚÔÙ‹ÛÔ˘Ó Ù· ‰Èο ÙÔ˘˜ ÔÏÈÙÈο ÚfiÙ˘·,
23. ¶Ú‚Ï. M. Ozouf, La fête révolutionnaire (1789-1799), Paris 1976.
156
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
Ó· ÂÎÊÚ¿ÛÔ˘Ó ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ Ï·˚΋˜ ‚Ô‡ÏËÛ˘, Ó· Û˘ÁÎÚÔÙ‹ÛÔ˘Ó Ù· ıÂÛÌÈο Ï·›ÛÈ· Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ ÂÍÔ˘Û›·˜. ™˘ÓÂÒ˜, ÁÈ· Ó· ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ì ӷ ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ì ÙËÓ ·Ó·ÊÔÚ¿ Ù˘ Á·ÏÏÈ΋˜ ·ӷÛÙ·ÙÈ΋˜ ÛΤ„˘ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·, ı· Ú¤ÂÈ, ¤Ú·Ó ÙÔ˘ ÌÔÚÊÈÎÔ‡, ·ÈÛıËÙÈÎÔ‡ Î·È È‰ÂÔÏÔÁÈÎÔ‡ ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘, Ó· ·Ó·˙ËÙ‹ÛÔ˘Ì ÛÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ ÔÏÈÙÈÎfi-ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ÂÚȯfiÌÂÓÔ ÙˆÓ ıÂÛÌÒÓ Î·È ÙˆÓ ·ÍÈÒÓ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÔÏÈÙ›·˜, ÙË «Ì‹ÙÚ·» ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÙˆÓ ıÂÛÌÈÎfi-ȉÂÔÏÔÁÈÎÒÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ Ù˘ °·ÏÏÈ΋˜ ∂·Ó¿ÛÙ·Û˘. ∆Ô ÔÏÈÙÈÎfi-ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ÂÚȯfiÌÂÓÔ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÔÏÈÙ›·˜ ı›ÁÂÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ °¿ÏÏÔ˘˜ ‰È·ÊˆÙÈÛÙ¤˜ ̤ۈ ÙˆÓ ·Ó·ÁˆÁÒÓ Û ıˆڛ˜ ÙÔ˘ Ê˘ÛÈÎÔ‡ ‰Èη›Ô˘. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ƒÔ˘ÛÛfi, Ô˘ ÂÌÓ¤ÂÙ·È ·fi ÙÔ ÚfiÙ˘Ô ÙÔ˘ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˘ «Ô ÓÔÌÔı¤Ù˘ Ú¤ÂÈ Ó· ·ÈÛı¿ÓÂÙ·È ÈηÓfi˜ Ó· ·ÏÏ¿ÍÂÈ ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË Ê‡ÛË …. Ó· ÌÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÂÈ ÙÔ Î¿ı ¿ÙÔÌÔ … Û ÙÌ‹Ì· ÂÓfi˜ ¿ÏÏÔ˘ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˘ Û˘ÓfiÏÔ˘ ·fi ÙÔ ÔÔ›Ô ‰¤¯ÂÙ·È ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘, ÙËÓ ‡·ÚÍ‹ ÙÔ˘». ™ÙÔ ›‰ÈÔ ÌÔÙ›‚Ô Ô ¡ÙÈÓÙÂÚfi ·Ó·Ê¤ÚÂÈ: «…¡· ‰Ô‡Ì ̤۷ ·fi ÙÔ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ ÙÔ ÊÈÏfiÛÔÊÔ Ô˘ ÁÓÒÚÈ˙ ηÏÏ›ÙÂÚ· ·fi οı ¿ÏÏÔÓ ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË Ê‡ÛË, Ô˘ ›‰Â …fiÙÈ ÔÈ ÓfiÌÔÈ, Ë Âη›‰Â˘ÛË, Ë ÎÔÈÓˆÓ›·, ÌÔÚÔ‡Û ӷ ·ÏÏ¿ÍÂÈ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Î·È Ó· ÙÔÓ Î¿ÓÂÈ Â˘Ù˘¯ÈṲ̂ÓÔ, ‰›ÓÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘ Û˘Ó‹ıÂȘ Ô˘ Ê·›ÓÔÓÙ·È ·ÓÙ›ıÂÙ˜ ÚÔ˜ ÙÔ Û˘ÌʤÚÔÓ Î·È ÙË Ê‡ÛË ÙÔ˘».24 √È ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ·˘Ù¤˜ Û˘Ó‰¤Ô˘Ó ÙÔ ·Ú¯·›Ô-ÂÏÏËÓÈÎfi Û·ÚÙÈ·ÙÈÎfi ÚfiÙ˘Ô Ì ÙË ıˆڛ· Ù˘ ÃÂÁÎÂÏÈ·Ó‹˜ ºÈÏÔÛÔÊ›·˜ ÙÔ˘ ¢Èη›Ô˘, fiÔ˘ ÌÂÙ·‚·›ÓÔ˘Ì ·fi ÙÔ ÚˆÙÔÁÂÓ¤˜ Ê˘ÛÈÎfi ‰›Î·ÈÔ, Ô˘ ıˆÚ› ÙÔ ÂÁˆÈÛÌfi Î·È ÙÔÓ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌfi ˆ˜ ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ ʇÛË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, Û ıˆڛ˜ ÂÚ› ÙÔ˘ ÂÏÏfiÁÔ˘ Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ʇÛ˘, Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ Ôԛ˜ ËıÈÎfi-ÏÔÁÈο ÎÚÈÙ‹ÚÈ· Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡Ó ÙÔ ¿ÙÔÌÔ Ù˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜. ∫·Ù¿ Û˘Ó¤ÂÈ·, ÔÈ ÓfiÌÔÈ ‰ÂÓ Û˘ÓÈÛÙÔ‡Ó ÂÚÈÔÚÈÛÙÈο Ï·›ÛÈ· ¯·ÏÈÓ·ÁÒÁËÛ˘ ÙÔ˘ ÂÁˆÈÛÌÔ‡, ·ÏÏ¿ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜-ıÂÛÌÈÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜, ÙÔ ËıÈÎfiÏÔÁÈÎfi ÂÚȯfiÌÂÓÔ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÙËÓ ›‰È· ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË Ê‡ÛË (ÃÂÁÎÂÏÈ·Ófi ∫Ú¿ÙÔ˜ ÙÔ˘ §fiÁÔ˘). ™˘Ó·ÎfiÏÔ˘ı·, Ë Ù‹ÚËÛË ÙˆÓ ÓfiÌˆÓ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÌÈ·˜ ·Ó·ÁηÛÙÈ΋˜ ÂÈı¿Ú¯ËÛ˘, ·ÏÏ¿ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÙÔ Û‚·ÛÌfi ÛÙÔ ËıÈÎfi-·ÍÈ·Îfi ÂÚȯfiÌÂÓfi ÙÔ˘˜, ÙÔ ÔÔ›Ô Î·ıÔÚ›ÛıËΠ·fi ¤Ó·Ó ÂÌÓ¢Ṳ̂ÓÔ ÓÔÌÔı¤ÙË, fiˆ˜ Ô §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜. ∏ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙˆÓ ÓfiÌˆÓ ·˘ÙÒÓ ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ ÙËÓ ÈÛÔÚÚÔ›· ÙˆÓ ÂÍÔ˘ÛÈÒÓ (‰‡Ô ‚·ÛÈÏÈÎÔ› Ô›ÎÔÈ, °ÂÚÔ˘Û›·, EÎÎÏËÛ›·-‰‹ÌÔ˜) Î·È ÙË Û˘Ó·›ÓÂÛË ÛÙȘ ÎÚ›ÛÈ̘ ÂÈÏÔÁ¤˜. ∆Ô ÚfiÙ˘Ô ÂÍÈÛÔÚÚfiËÛ˘ ÙˆÓ ÂÍÔ˘ÛÈÒÓ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÛÙÔ ªÔÓÙÂÛÎȤ,25 Ô ÔÔ›Ô˜ Ì ÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÂÓfi˜ Û¯‹Ì·ÙÔ˜ ‰È·Î˘‚¤ÚÓËÛ˘ Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙȘ ‰‡Ô µÔ˘Ï¤˜, ÙË ¡ÔÌÔıÂÙÈ΋, ÙËÓ ∂ÎÙÂÏÂÛÙÈ΋ Î·È ÙË ¢ÈηÛÙÈ΋ ÂÍÔ˘Û›·, ÂȉÈÒ-
24. ¶Ú‚Ï. Claude Mossé, √ ∞Ú¯·›Ô˜ ∂ÏÏËÓÈÎfi˜ ¶ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ ÛÙÔ ¢È·ÊˆÙÈÛÌfi, ÂΉ. ™·‚‚¿Ï·˜, ∞ı‹Ó· 1998, Û. 50. 25. ªÔÓÙÂÛÎȤ, ¶Ó‡̷ ÙˆÓ ¡fïÓ, 1748.
K√π¡ø¡π∫∂™ ∫∞π ¶√§π∆π∫∂™ ¢√ª∂™ ™∆∏¡ AƒÃ∞π∞ ™¶∞ƒ∆∏
157
ÎÂÈ fi¯È ÌfiÓÔ ÙËÓ ÂÍÔ˘‰ÂÙ¤ÚˆÛË ÂÈÎÚ¿ÙËÛ˘ ÂÈ̤ÚÔ˘˜ Û˘ÌÊÂÚfiÓÙˆÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ Û·Ê‹ ‰È·¯ˆÚÈÛÌfi ÙˆÓ ÂÍÔ˘ÛÈÒÓ ÒÛÙ ӷ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ‰È·ÎÚÈÙÔ› Ù‡ÔÈ ÂϤÁ¯Ô˘ Î·È ·ÓÂËÚ¤·ÛÙË ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙˆÓ ÓfïÓ. ¶Ú¤ÂÈ ¿ÓÙˆ˜ Ó· ÂÈÛËÌ·ÓıÔ‡Ó ‰‡Ô ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ‰È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛÂȘ ·fi ÙÔ Û·ÚÙÈ·ÙÈÎfi «Û¯‹Ì·». √È ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÙˆÓ °¿ÏÏˆÓ ¢È·ÊˆÙÈÛÙÒÓ Û¿ÓÈ· ¤ıÈÁ·Ó ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ-ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÏÂ˘Ú¿ ÙˆÓ ÌÂÙ·ÚÚ˘ı̛ۈÓ, fiˆ˜ ÙËÓ ›ÛË Î·Ù·ÓÔÌ‹ Ù˘ Á˘ ‹ ÙËÓ ··ÁfiÚ¢ÛË ÙÔ˘ ÓÔÌ›ÛÌ·ÙÔ˜, ·ÊÔ‡ Ë ·ÙÔÌÈ΋ ȉÈÔÎÙËÛ›· Î·È Ë ÂχıÂÚË ÂÌÔÚÂ˘Ì·ÙÈ΋ Û˘Ó·ÏÏ·Á‹ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ıÂÌÂÏȷο ÛÙÔȯ›· ÙÔ˘ ·ÓÂÚ¯fiÌÂÓÔ˘ ·ÛÙÈÎÔ‡ ÚÔÙ‡Ô˘ Ù˘ ·ÁÔÚ¿˜. ∂›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ fiÙ·Ó ÂÙ›ıÂÓÙÔ ·ÚfiÌÔÈÔ˘ Ù‡Ô˘ ÂÚˆÙ‹Ì·Ù·, Ô ªÔÓÙÂÛÎȤ ··ÓÙÔ‡Û Ì ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ù˘ ∞ı‹Ó·˜, fiÔ˘ Ë ÈÛfiÙËÙ· ÂÍÂÊÚ¿˙ÂÙÔ ˆ˜ ›ÛÔ ‰Èη›ˆÌ· ÂÌÔÚÈÎÒÓ ·ÓÙ·ÏÏ·ÁÒÓ. ¶¿ÓÙˆ˜, Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ªÔÓÙÂÛÎȤ ¤ıÂÙ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ı¤ÛÈÛ˘ fiÚˆÓ Ô˘ ı· Ô‰ËÁÔ‡Û·Ó Û Ì›ˆÛË ÙˆÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ ·ÓÈÛÔًوÓ, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ·ÔÊ¢¯ıÔ‡Ó ·‰È˘ Î·È ÂÓÙ¿ÛÂȘ. ™’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ, ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, ÔÏÈÙÈÎfi-ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi ‰È¿ÏÔÁÔ Ë ·Ú·‰ÔÛȷ΋ ·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂٷ͇ ∞ı‹Ó·˜ Î·È ™¿ÚÙ˘ ·Ó··Ú¿ÁÂÙ·È ÛÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ó· ·Ó·˙ËÙËıÔ‡Ó ıÂÛÌÈο Î·È ·Íȷο ÚfiÙ˘· ·fi Ù· ÔÏÈÙ‡̷ٷ Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜. ¢È·ÓÔËÙ¤˜, fiˆ˜ Ô ªÔÓÙÂÛÎȤ, Ô µÔÏÙ·›ÚÔ˜, Ô ¡ÙÈÓÙÂÚfi, ¤ÏÎÔÓÙ·Ó ·fi ÙȘ ÔÏÈÙÈΤ˜ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ ÂÏ¢ıÂڛ˜, ÙÔ Ï·ÌÚfi ÔÏÈÙÈÛÌfi ÙˆÓ ∞ıËÓ·›ˆÓ. ∞ÓÙ›ıÂÙ·, Ë ™¿ÚÙË, ÂÓÛ·ÚÎÒÓÔÓÙ·˜ ÙËÓ Ù¤ÏÂÈ· Ù¿ÍË, ÙË ÏÈÙfiÙËÙ· ÛÙÔÓ ÙÚfiÔ ˙ˆ‹˜, ÙÔ ˘„ËÏfi ·ÙÚȈÙÈÎfi Ó‡̷, ·ÔÙÂÏÔ‡Û ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÁÈ· ÙÔ˘˜ °È·Îˆ‚›ÓÔ˘˜ ËÁ¤Ù˜, fiˆ˜ Ô ƒÔ‚ÂÛȤÚÔ˜ Î·È Ô Saint-Just. √È ‰È·ÊÔÚ¤˜ ·˘Ù¤˜ ÂÎÊÚ¿˙ÔÓÙ·È ÛÙȘ ›‰È˜ ÙȘ Û˘Ó‰ÚÈ¿ÛÂȘ Ù˘ ∂ıÓÔÛ˘Ó¤Ï¢Û˘ Î·È ·ÊÔÚÔ‡Ó fi¯È ÌfiÓÔ ÔÏÈÙÂȷο-ÓÔÌÔıÂÙÈο Û¯‹Ì·Ù·, ·ÏÏ¿ Î·È Ù· Ï·›ÛÈ· ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋˜ ‰È·‰Èηۛ·˜. ∆Ô 1789 Û˘ÁηÏÂ›Ù·È Ë Û˘Ó¤Ï¢ÛË ÙˆÓ «ÁÂÓÈÎÒÓ Ù¿Íˆӻ, Ô˘ ÛÙËÓ Ô˘Û›· ·ÔÙÂÏ› Û˘ÓÙ·ÎÙÈ΋ Û˘Ó¤Ï¢ÛË Ù˘ ÙÚ›Ù˘ Ù¿Í˘. ∏ Û˘Ó¤Ï¢ÛË ·˘Ù‹ ηٷÚÁ› Ù· ÊÂÔ˘‰·Ú¯Èο ÚÔÓfiÌÈ· Î·È „ËÊ›˙ÂÈ ÙË «¢È·Î‹Ú˘ÍË ÙˆÓ ¢ÈÎ·ÈˆÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ∞ÓıÚÒÔ˘» (1789). ∆Ô ™‡ÓÙ·ÁÌ· ÙÔ˘ 1791 ·ÎÔÏÔ˘ı› ÙȘ Û˘ÓÙ·ÁÌ·ÙÈΤ˜ ȉ¤Â˜ Ô˘ ηıÈÂÚÒıËÎ·Ó ÛÙËÓ ∞ÁÁÏ›·. ™ÙȘ ÂÎÏÔÁ¤˜ Ô˘ ÚÔÎËÚ‡ÛÛÔÓÙ·È ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Ó ÔÈ ÌÂÙÚÈÔ·ı›˜ °ÂÚÔÓ‰›ÓÔÈ, ÂÓÒ Â͈ÎÔÈÓÔ‚Ô˘Ï¢ÙÈο ‰ÚÔ˘Ó Ï·˚Τ˜ Û˘ÓÂχÛÂȘ. ™ÙË Ó¤· µÔ˘Ï‹ (Û˘Ì‚·ÙÈ΋) ÂÁηıȉڇÂÙ·È ‰ËÌÔÎÚ·Ù›· (république) Î·È ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Ó ÔÈ «ÔÚÂÈÓÔ›» π·Îˆ‚›ÓÔÈ ÙÔ˘ ¢·ÓÙfiÓ Î·È ÙÔ˘ ƒÔ‚ÂÛȤÚÔ˘. ∏ 10Ë ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1792 ·ÔÙÂÏ› ¤Ó·Ó ÂÍ›ÛÔ˘ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÛÙ·ıÌfi Ù˘ °·ÏÏÈ΋˜ ∂·Ó¿ÛÙ·Û˘. ∞Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È ·ÈÚÂÙ‹ ™˘Ó¤Ï¢ÛË Ì ηıÔÏÈ΋ „ËÊÔÊÔÚ›· Î·È Ë ÚˆÙÔÁÂÓ‹˜ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈ΋ ÂÍÔ˘Û›· (république) ˆ˜ ıÂÛÌÈÎfi Ï·›ÛÈÔ Î·È ˆ˜ ÂÚȯfiÌÂÓÔ ·Ó·‰‡ÂÙ·È ˆ˜ ÈÛÙÔÚÈ΋ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ·Ú¯·›Ô ÂÏÏËÓÈÎfi ÎfiÛÌÔ. ∂¿Ó, Û˘ÓÂÒ˜, ÛÙËÓ ÚÔ·ӷÛÙ·ÙÈ΋ °·ÏÏ›· Î·È ÛÙËÓ ÚÒÙË Ê¿ÛË Ù˘ ∂·Ó¿ÛÙ·Û˘ ÔÈ ·Ú¯·›Â˜ ÂÏÏËÓÈΤ˜ ÔÏÈÙ›˜ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·È ˆ˜ ËıÈÎfi-·ÙÚȈÙÈο Î·È ÂÏ¢ıÂÚȷο ˘Ô‰Â›ÁÌ·Ù· ÛÙË Ê¿ÛË ·˘Ù‹ ÂÈÛÙÚ·Ù‡ÔÓÙ·È, ÁÈ· Ó· ÙÔÓÈÛı› Ô ÂıÓÈÎfi˜-·ÙÚȈÙÈÎfi˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ Ù˘ ∂·Ó¿ÛÙ·Û˘ ¤Ó·ÓÙÈ
158
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÙˆÓ Â͈ÙÂÚÈÎÒÓ ÎÈÓ‰‡ÓˆÓ Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÈ Ë °·ÏÏÈ΋ ¢ËÌÔÎÚ·Ù›·, ·ÏÏ¿ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÁÈ· Ó· ÂÈÛËÌ·ÓıÔ‡Ó ÔÈ Û˘Ó¤ÂȘ ·fi ÙȘ ηٷ¯Ú‹ÛÂȘ Ù˘ Ï·˚΋˜ ÂÍÔ˘Û›·˜. ∞ÓÙ›ıÂÙ·, fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙÔ ıÂÛÌfi Ù˘ Û˘ÓÙ·ÁÌ·ÙÈ΋˜ ‚·ÛÈÏ›·˜, ÙÔ ‰ÈηÛÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ·, ÙÔ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·Îfi ‰›Î·ÈÔ, ÂÈÛÙÚ·Ù‡ÔÓÙ·È ‰È·Ù¿ÍÂȘ Î·È ıÂÛÌÔ› ·fi ÙÔ ƒˆÌ·˚Îfi ¢›Î·ÈÔ. π‰È·›ÙÂÚÔ ÂӉȷʤÚÔÓ fï˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÔÈ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ Ô˘ ‰ÈÂÍ¿ÁÔÓÙ·È ÛÙË ™˘Ó¤Ï¢ÛË Ì ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÙËÓ Î·ıȤڈÛË ÔÏÈÙÈÎÒÓ Î·È ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ ÚÔÙ‡ˆÓ. ™ÙȘ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ÂÈÛÙÚ·Ù‡ÔÓÙ·È Û˘¯Ó¿ ÚfiÙ˘· ·fi ÙÔÓ Û·ÚÙÈ·ÙÈÎfi Ù‡Ô «·ÁˆÁ‹˜», ·ÏÏ¿ Î·È ·fi ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ÂÔÚÙ·ÛÙÈÎÒÓ ÂΉËÏÒÛˆÓ. ∏ ™˘Ì‚·ÙÈ΋ ™˘Ó¤Ï¢ÛË ÚÔÒıËÛ ¤Ó· ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ·ÚÈıÌfi ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ, ÌÂÚÈο ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ‚·Û›ÛıËÎ·Ó ÛÙȘ ÂÚÈÁڷʤ˜ ÙÔ˘ ¶ÏÔ˘Ù¿Ú¯Ô˘ ÛÙÔ µ›Ô ÙÔ˘ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˘. ™ÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÙÔ˘ Leonard Bourdon ÚÔ‚ÏÂfiÙ·Ó Ë ‰È‰·Ûηϛ· Ù˘ πÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ Î·È Ù˘ ƒÒÌ˘, ·Ó¿Ï˘ÛË ·ÙÚȈÙÈÎÒÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ·fi ÙÔ˘˜ µ›Ô˘˜ ÙÔ˘ ¶ÏÔ˘Ù¿Ú¯Ô˘ Î·È ·Ú¿ÏÏËÏË ¿ÛÎËÛË ÙˆÓ ÎÔÚÈÙÛÈÒÓ fiˆ˜ ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ™¿ÚÙË. ∆Ô Ï¤ÔÓ ÌÂÁ·ÏfiÓÔÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· Ô˘ Û˘Ó‰¤ıËΠ̠ÙË Û·ÚÙÈ·ÙÈ΋ ·ÁˆÁ‹ Â›Ó·È ÂΛÓÔ ÙÔ˘ Le Peletier, ÙÔ ÔÔ›Ô ‰È¿‚·Û ÛÙË ™˘Ì‚·ÙÈ΋ ™˘Ó¤Ï¢ÛË Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ƒÔ‚ÂÛȤÚÔ˜ (30 πÔ˘Ï›Ô˘ 1793), ÚÔηÏÒÓÙ·˜ ·ÓÙÈ·Ú·ı¤ÛÂȘ Ì ÂΛÓÔ˘˜ Ô˘ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁÔ‡Û·Ó ÁÈ· ÙÔ ÈÛÙÔÚÈο ·Û˘Ì‚›‚·ÛÙÔ ÙÔ˘ ÂÁ¯ÂÈÚ‹Ì·ÙÔ˜. «√ ηı¤Ó·˜ Ì·˜ ˆ˜ ·Ù¤Ú·˜ Î·È ˆ˜ ÔÏ›Ù˘ ¤¯ÂÈ ÙËÓ ˘Ô¯Ú¤ˆÛË Ó· ÂÌÈÛÙ‡ÂÙ·È Ù· ·È‰È¿ ÙÔ˘, ÙÔ˘˜ Ó¤Ô˘˜ Ôϛ٘, ÛÙËÓ ÔÏÈÙ›· ÁÈ· Ó· Ù· ·Ó·ıÚ¤„ÂÈ Ì ÙȘ ·Ú¯¤˜ Ù˘ ÈÛfiÙËÙ·˜ Î·È Ù˘ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜».26 ∏ ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË ‰ÂÓ ‰ÈÂÍ‹ÁÂÙÔ ÌfiÓÔ ÛÙÔ Â‰›Ô ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ. ∆Ô Úfi‚ÏËÌ· ÚԤ΢Ù ¿ÌÂÛ· ·fi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÔÈ ¯ˆÚÈÎÔ› ÂÛÙÂÚÔ‡ÓÙÔ ·fi ÙËÓ ÂÚÁ·Û›· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÙÔ˘˜, ÛÙ¤ÏÓÔÓÙ¿˜ Ù· ÛÙÔ Û¯ÔÏ›Ô. √ ƒÔ‚ÂÛȤÚÔ˜ ·Ó·ÁÓÒÚÈ˙ ¿ÓÙˆ˜ fiÙÈ Ë ‰ËÌfiÛÈ· ·È‰Â›· ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ӷ ·Ú·Ù›ÓÂÙ·È ¤Ú· ·fi ÌÈ· ÔÚÈṲ̂ÓË ËÏÈΛ·. √ˆÛ‰‹ÔÙ fï˜ Ë ¯·ÚÈÛÙÈ΋ ‚ÔÏ‹ ηٿ ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ Û·ÚÙÈ·ÙÈ΋˜ ÂÌÓ‡Ûˆ˜ ‰fiıËΠ·fi ÙÔÓ Marie-Joseph Chénier Ì ÙÔ ÏfiÁÔ ÙÔ˘ ÛÙË ™˘Ì‚·ÙÈ΋ ™˘Ó¤Ï¢ÛË ÛÙȘ 15 brumaire ÙÔ˘ ¤ÙÔ˘˜ ππ.27 ∂›Ó·È ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Û fiÏ· Ù· ÂÎ·È‰Â˘ÙÈο ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù·, Ô˘ ›Ù ·Ô‰¤¯ÔÓÙ·È ÙË ‰ËÌfiÛÈ· ·È‰Â›· ›Ù ÙËÓ ·ÔÚÚ›ÙÔ˘Ó, ˘ÈÔıÂÙÂ›Ù·È Ë ÁÈÔÚÙ‹ ˆ˜ ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ù˘ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈ΋˜ ‰È··È‰·ÁÒÁËÛ˘. √ ƒÔ‚ÂÛȤÚÔ˜ ›¯Â ÙË ÁÓÒÌË fiÙÈ ¤Ú ӷ ηٷÚÙÈÛı› ¤Ó· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÂÔÚÙÔÏfiÁÈÔ Î·È ÙfiÓÈ˙ fiÙÈ ÛÙȘ ÂıÓÈ-
26. µÏ. Mossé Claude, √ ∞Ú¯·›Ô˜ ∂ÏÏËÓÈÎfi˜ ¶ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ ÛÙÔ ¢È·ÊˆÙÈÛÌfi, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. ™·‚‚¿Ï·˜, 1998, Û.111. 27. Ÿ.., Û. 115.
K√π¡ø¡π∫∂™ ∫∞π ¶√§π∆π∫∂™ ¢√ª∂™ ™∆∏¡ AƒÃ∞π∞ ™¶∞ƒ∆∏
159
Τ˜ ÁÈÔÚÙ¤˜ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ ‰ÂÓ Î˘ÚÈ·Ú¯Ô‡Û·Ó ÌfiÓÔ Ë Â˘ÁÂÓ‹˜ ¿ÌÈÏÏ· Î·È Ë ÛˆÌ·ÙÈ΋ ÈÛ¯‡˜, ·ÏÏ¿ Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÙÔ Ù·Ï¤ÓÙÔ ÙˆÓ ÔÈËÙÒÓ Î·È ÙˆÓ ·ÁÔÚËÙÒÓ, Î·È Î˘Ú›ˆ˜ ÔÈ ı·٤˜, Ô Ï·fi˜, ¤Ó·˜ Ï·fi˜ Ô˘ «ÔÈ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈΤ˜ ÙÔ˘ ·ÚÂÙ¤˜ ÌÂÚÈΤ˜ ÊÔÚ¤˜ ÙÔÓ ·Ó‡„ˆÓ·Ó ˘ÂÚ¿Óˆ Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜».28 °È’ ·˘Ùfi Î·È Â¤ÌÂÓ ÛÙËÓ Î·ıȤڈÛË ÂıÓÈÎÒÓ ÂÔÚÙÒÓ, fiÔ˘ Ë Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ı· ÌÂÙ¤ÙÚ ÙË ÁÈÔÚÙ‹ «Û ۯÔÏÂ›Ô ËıÈ΋˜ Î·È ·ÙÚȈÙÈÛÌÔ‡». ∆Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ı¤Ì· Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ÙÔ˘ ƒÔ‚ÂÛȤÚÔ˘ Â›Ó·È ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ ÈÛfiÙËÙ·˜. ¶·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ Û¯¤‰ÈÔ ÙÔ˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ηٿ ÙË Û˘Ó‰ڛ·ÛË Ù˘ 10˘ ª·˝Ô˘ 1793, Ô ƒÔ‚ÂÛȤÚÔ˜ ‰È·Ù˘ÒÓÂÈ ÙÔ ¿ÚıÚÔ VIII ·ÎÔÏÔ‡ıˆ˜: «¶ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ë ·ÓÈÛfiÙËÙ· ÙˆÓ ˘ÏÈÎÒÓ ·Á·ıÒÓ Ó· ÌËÓ ·Ô‚› Û ‚¿ÚÔ˜ Ù˘ ÈÛfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ‰ÈηȈ̿وÓ, ÙÔ Û‡ÓÙ·ÁÌ· ÂÈı˘Ì› fiÏÔÈ ÔÈ Ôϛ٘ Ô˘ ˙Ô˘Ó ·fi ÙËÓ ÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘˜ Ó· ·Ô˙ËÌÈÒÓÔÓÙ·È ÁÈ· ÙÔ ¯ÚfiÓÔ Ô˘ ·ÊÈÂÚÒÓÔ˘Ó ÛÙȘ ‰ËÌfiÛȘ ˘Ôı¤ÛÂȘ Î·È ÛÙȘ Ï·˚Τ˜ Û˘ÓÂχÛÂȘ fiÔ˘ Ô ÓfiÌÔ˜ ÙÔ˘˜ ηÏ›». ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ƒÔ‚ÂÛȤÚÔ Ë ÈÛfiÙËÙ· ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÂÎÊÚ·Ûı› ÌfiÓÔ ˆ˜ Ù˘È΋ÓÔÌÈ΋ ÈÛfiÙËÙ·. √È ‰È·Ù˘ÒÛÂȘ ÙÔ˘ ı¤ÙÔ˘Ó ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈ΋˜ ÈÛfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ‰ÈηȈ̿وÓ, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ Â·ÚΛ˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜ ÁÈ· ÙËÓ ¿ÛÎËÛ‹ ÙÔ˘˜. ™ÙȘ ÙÔÔıÂÙ‹ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ Ù›ıÂÙ·È ÈÛÙÔÚÈο ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ Û‡ÓıÂÙ˘ Û¯¤Û˘ ÌÂٷ͇ ·ÙÔÌÈÎÒÓ, ÔÏÈÙÈÎÒÓ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ‰ÈηȈ̿وÓ, fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È Î·È ·fi ÙË ‰È·Ù‡ˆÛË ÙÔ˘ ¿ÚıÚÔ˘ 21 Ù˘ ¢È·Î‹Ú˘Í˘ ÙˆÓ ¢ÈÎ·ÈˆÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ∞ÓıÚÒÔ˘: «ŸÏÔÈ ÔÈ Ôϛ٘ ı· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Á›ÓÔ˘Ó ‰ÂÎÙÔ› Û fiÏ· Ù· ‰ËÌfiÛÈ· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹Ì·Ù· ¯ˆÚ›˜ ¿ÏÏË ‰È¿ÎÚÈÛË ·Ú¿ ÌfiÓÔ ·˘Ù‹ Ù˘ ·ÚÂÙ‹˜ Î·È ÙˆÓ ÚÔÛfiÓÙˆÓ Î·È ¯ˆÚ›˜ ηӤӷ ¿ÏÏÔ Ù›ÙÏÔ ÂÎÙfi˜ ·fi ÙËÓ ÂÌÈÛÙÔÛ‡ÓË ÙÔ˘ Ï·Ô‡». ∞ÚÂÙ‹ Î·È ÈÛfiÙËÙ· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ¤Ó· ·‰È¿Û·ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ıÂÌÂÏ›ˆÛ˘ Ù˘ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈ΋˜ ·Ú¯‹˜ ÚfiÙ˘Ô ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡ÛÂ Ë ÂÏÏËÓÈ΋ Î·È ÚˆÌ·˚΋ ·Ú¿‰ÔÛË. ™Â ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÌÔÙ›‚Ô Ì ÙÔÓ ƒÔ‚ÂÛȤÚÔ Ô Saint-Just ¤ÌÂÈÓ ÁÈ· ÙËÓ Î·ıȤڈÛË ÌÈ·˜ ÛÂÈÚ¿˜ ıÂÛÌÒÓ Ô˘ ı· Ú‡ıÌÈ˙·Ó ÙË ˙ˆ‹ ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ Û’ fiϘ ÙȘ ÂÎÊÚ¿ÛÂȘ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ˙ˆ‹˜. √ Saint-Just ıˆÚÂ›Ù·È fiÙÈ Ì¤Û· ·fi Ù· ΛÌÂÓ¿ ÙÔ˘ ÂÚȤÁÚ·„ ÌÈ· ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË «Û·ÚÙÈ·ÙÈÎÔ‡» Ù‡Ô˘ Î·È ¤ÛÙÚ„ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ÌÈ· ·ÚÓËÙÈ΋ ÎÚÈÙÈ΋ Ô˘ ·Â˘ı˘ÓfiÙ·Ó ÛÙÔ˘˜ «Ï·ÎˆÓÔÏ¿ÙÚ˜» ˆ˜ ˘ÂÚ·ÛÈÛÙ¤˜ ÂÓfi˜ ÈÛ¯˘ÚÔ‡ ∫Ú¿ÙÔ˘˜ Ô˘ ı· ¤‚·ÏÏ ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ Û οıÂ Ù˘¯‹ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘ ÔÏ›ÙË Î·È ÂÚÈÁÚ¿ÊËΠ̠ÏÂÙÔ̤ÚÂÈ· ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Saint-Just ∞ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ÙˆÓ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎÒÓ ıÂÛÌÒÓ. ¶¿ÓÙˆ˜, Ë 9Ë £ÂÚÌȉÒÚ ·¤ÚÚÈ„Â Ù· ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ·˘Ù¿, ·Ó Î·È ‰ÂÓ ÛÙ·Ì¿ÙËÛ ӷ ÂÌÓ¤ÂÙ·È ·fi ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·. ∏ ·ÓÂÚ¯fiÌÂÓË ·ÛÙÈ΋ Ù¿ÍË, ÂȉÈÒÎÔÓÙ·˜ Ó· ηÙÔ¯˘ÚÒÛÂÈ Ù· ‰ÈηÈÒÌ·Ù· Ù˘ ·ÁÔÚ¿˜ Î·È ÙˆÓ ·ÓÙ·ÏÏ·ÁÒÓ Î·È Ó· ‰ڷÈÒÛÂÈ ÙÔ ·ÙÔÌÈÎfi ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi ÚfiÙ˘Ô,
28. Ÿ.., Û. 117.
160
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
˘ÈÔı¤ÙËÛ Ôχ ¢ÎÔÏfiÙÂÚ· ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÌÈ·˜ «·ÛÙÈÎÔ‡ Ù‡Ô˘» ∞ı‹Ó·˜, Ù˘ ÔÔ›·˜ Ô Ï¤ÔÓ ıÂÚÌfi˜ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ‹˜ ˘‹ÚÍÂ Ô Camille Dismoulins.
µπµ§π√°ƒ∞ºπ∞ Andrewes A., “The Government of Classical Sparta”, ÛÙÔ E. Badian (ÂÈÌ.), Ancient Society and Institutions. Studies Presented to Victor Ehrenberg on his 75th Birthday, Oxford, Blackwell, 1966. Butler D., “Competence of the Demos in the Spartan Rhetra”, Historia11, 1962, s. 385396. Cartledge Paul, “Part I: Hellenistic Sparta” ÛÙÔ Cartledge Paul and Spawforth, Anthony, Hellenistic and Roman Sparta: A tale of two cities, London and New York, Routledge, 1989b, Û.Û. 1-90. Cartledge Paul, Sparta and Laconia: a regional history, 1300-362 B.C., London, Routledge & Kegan Paul, 1979. Chrimes K.M.T., Ancient Sparta: A Re-examination of the Evidence, Manchester, Manchester University Press, 1949. David Ephraim, “Laughter in Spartap Society”, ÛÙÔ Powell, Anton (ÂÈÌ.), Classica Sparta: techniques behind her success, London, Routledge, 1989, Û.Û. 1-25. Dickins Guy, “The Growth of Spartan Policy”, Journal of Hellenic Studies XXXII, 1912, Û.Û. 1-42. Doyle Michael, Empires, Ithaca, Cornell University Press, 1986. Finley M.I., The Use and Abuse of History, London, Penguin, 1990. Forrest W.G., “Legislation in Sparta”, The Phoenix 21, 1967, Û.Û. 11-9. Forrest W.G., A History of Sparta, 950-192 B.C., London, Hutchinson, 1968. Huxley George L., Early Sparta, London, Faber, 1962. Jones A.H.M., Sparta, Oxford, Blackwell & Mott, 1967. ªÔÓÙÂÛÎȤ, ¶Ó‡̷ ÙˆÓ ¡fïÓ, 1748. Michell Humphrey, Sparta, Cambridge, Cambridge University Press, 1952. Mossé Claude, √ ∞Ú¯·›Ô˜ ∂ÏÏËÓÈÎfi˜ ¶ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ ÛÙÔ ¢È·ÊˆÙÈÛÌfi, ÂΉ. ™·‚‚¿Ï·˜, ∞ı‹Ó· 1998. Ozouf M., La fête révolutionnaire (1789-1799), Paris 1976. Oliva P., Sparta and Her Social Problems, Amsterdam, Hakkert, 1971. Parke H.W., “The Development of the Second Spartan Empire (405-371 B.C.)”, Journal of Hellenic Studies L, 1930, Û.Û. 142-172. Platias Athanasios and Kolioupolos Constantinos, “Thucydides on Grand Strategy During the Peloponnesian War”, Œtudes Hellniques/Hellenic Studies, ÙfiÌ. 8, no 1, Û.Û. 23-70. Rawson Elizabeth, The Spartan tradition in European thought, Oxford, Clarendon, 1969. Shimron Benjamin, Late Sparta: the Spartan revolution, 243-146 B.C., Arethusa Monographs III, Buffalo, State University of New York, Department of Classics, 1972. Toynbee Arnold, Some Problems of Greek History, London, Oxford University Press, Part III: “The Rise and Fall of Sparta”, 1969.
K√π¡ø¡π∫∂™ ∫∞π ¶√§π∆π∫∂™ ¢√ª∂™ ™∆∏¡ AƒÃ∞π∞ ™¶∞ƒ∆∏
161
APXAIE™ ¶H°E™ A¶O METAºPA™H ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏÔ˘˜ ¶ÔÏÈÙÈο ∏ÚÔ‰fiÙÔ˘ πÛÙÔÚ›·È £Ô˘Î˘‰›‰Ô˘ πÛÙÔÚ›· •ÂÓÔÊÒÓÙÔ˜ ∂ÏÏËÓÈο •ÂÓÔÊÒÓÙÔ˜, §·Î‰·ÈÌÔÓ›ˆÓ ¶ÔÏÈÙ›· ¶·˘Û·Ó›·, ∞Úη‰Èο ¶·˘Û·Ó›·, ∫ÔÚÈÓıȷο ¶Ï¿ÙˆÓÔ˜, ¡fiÌÔÈ ¶ÏÔ˘Ù¿Ú¯Ô˘, ÕÁȘ ¶ÏÔ˘Ù¿Ú¯Ô˘, ∏ıÈο ¶ÏÔ˘Ù¿Ú¯Ô˘, ∫ÏÂÔ̤Ó˘ ¶ÏÔ˘Ù¿Ú¯Ô˘, §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜ ¶ÏÔ˘Ù¿Ú¯Ô˘, ºÈÏÔÔ›ÌËÓ
Abstract The inquisition of how ancient Sparta was constructed socially and politically is not only giving us a valuable example for the historical explanation of the city’s course, but also points out the constitutional and political terms of an authority with historical duration and validity. The social and political structure in ancient Sparta shaped the assumptions for the extended reproduction of the economical and political system, secured the coherence of the Spartan society and showed of the type of the citizen – soldier, who became the basic element of an exemplary military machine which prevailed and also survived under difficult circumstances. The historical “metaphor” of the Spartan status quo constitutional elements to the new shape of Enlightment and French Revolution is of a great interest. The dialogue which took place in the French Parliaments after the Revolution contained references to the Spartan and Athenian political institutional model. This reveals that the enlightment pattern didn’t search for ideological relations to the ancient Greek world, but also tried to find the educational context and the principles and values which formed the institutions and the political and social structures in ancient Greek cities.
∏ §∞∫ø¡π∞ ™∆∏¡ ¶∞§∞π√§π£π∫∏ ∂¶√Ã∏ ∞Ó‰Ú¤·˜ NÙ¿ÚÏ·˜ ¢Ú ¶·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋˜ AÚ¯·ÈÔÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ Paris VI
¶ÂÚ›ÏË„Ë ∏ §·ÎˆÓ›· ›¯Â ηÙÔÈÎËı› ‹‰Ë ·fi ÙËÓ ¶·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋ ∂Ô¯‹. §›ıÈÓ· ÂÚÁ·Ï›· Î·È ¿ÏÏ· ηٿÏÔÈ· ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ¤¯Ô˘Ó ‚ÚÂı› ÛÙËÓ ∫ÔÈÏ¿‰· ÙÔ˘ ∂˘ÚÒÙ·, ÛÙÔ Ì˘¯fi ÙÔ˘ §·ÎˆÓÈÎÔ‡ ∫fiÏÔ˘, ηıÒ˜ Î·È ÛÙȘ ·ÎÙ¤˜ ÙˆÓ ‰‡Ô ϷΈÓÈÎÒÓ ¯ÂÚÛÔÓ‹ÛˆÓ, fiÔ˘ ¤¯Ô˘Ó ÂÓÙÔÈÛÙ› ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ·Ï·ÈÔÏÈıÈΤ˜ ı¤ÛÂȘ. √È Ì¤¯ÚÈ ÙÒÚ· ¤Ú¢Ó˜, ΢ڛˆ˜ Û ۋϷȷ Ù˘ ª¿Ó˘, Ì·˜ ¤¯Ô˘Ó ‰ÒÛÂÈ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÚÔ˚ÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜, ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÙÔ˘˜ Î·È ÙÔÓ ÙÚfiÔ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘˜. ∏ ·Ú¯·ÈfiÙÂÚË Î·ÙÔ›ÎËÛË Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜ ·Ó¿ÁÂÙ·È ÛÙËÓ ¶·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋ ∂Ô¯‹, ÚÈÓ ·fi ·ÚÎÂÙ¤˜ ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ¯ÈÏÈÂٛ˜. ¶fiÙ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ¤ÊÙ·Û·Ó Â‰Ò ÔÈ ÚÒÙÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÎfiÌË ÁÓˆÛÙfi, ηıÒ˜ ÔÈ Û¯ÂÙÈΤ˜ ¤Ú¢Ó˜ ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ì ÌÂÁ¿ÏË Î·ı˘ÛÙ¤ÚËÛË Î·È ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ·ÎfiÌË Û¿ÓȘ, ‰Â‰Ô̤ÓÔ˘ fiÙÈ Ë ·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›· ÛÙË ¯ÒÚ· Ì·˜ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔ ÂÚÈıÒÚÈÔ Ù˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ ¤Ú¢ӷ˜. °ÂÓÈÎfiÙÂÚ·, ÂÏ¿¯ÈÛÙ· Ú¿ÁÌ·Ù· Â›Ó·È ÁÓˆÛÙ¿ ÁÈ· ÙȘ ÚÒÈ̘ Ê¿ÛÂȘ Ù˘ ¶·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋˜ ∂Ô¯‹˜ ÛÙË §·ÎˆÓ›·, ÂÓÒ ˘ÎÓfiÙÂÚ· Â›Ó·È Ù· Â˘Ú‹Ì·Ù· ÙˆÓ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚˆÓ Ê¿ÛˆÓ. ™ÙÔ ¤Ú·ÛÌ· ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘, Ô ¯ÒÚÔ˜ Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜ ÁÓÒÚÈÛ ÔÏϤ˜ ÌÔÚÊÔÏÔÁÈΤ˜ ÌÂÙ·‚ÔϤ˜, ÔÈ Ôԛ˜ ÔÊ›ÏÔÓÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙË ÁˆÙÂÎÙÔÓÈ΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·, ÛÙȘ ÎÏÈÌ·ÙÈΤ˜ ÌÂÙ·‚ÔϤ˜ Î·È ÛÙË ‰È¿‚ÚˆÛË Ù˘ ÂÈÊ¿ÓÂÈ·˜ Ù˘ °Ë˜.
¶ÏÂÈfiηÈÓÔ ∫·Ù¿ ÙÔ ¶ÏÂÈfiηÈÓÔ (ÚÈÓ ·fi 8 ¤ˆ˜ 1,8 ÂηÙÔÌ̇ÚÈÔ ¯ÚfiÓÈ·) Ë ı¿Ï·ÛÛ· Î¿Ï˘Ù ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ̤ÚÔ˜ ·fi ÙȘ ÛËÌÂÚÈÓ¤˜ ·Ú¿ÏȘ ÂÚÈÔ¯¤˜ Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜, fiˆ˜ ÂÍ¿ÏÏÔ˘ Î·È ÔÏfiÎÏËÚ˘ Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘. √ §·ÎˆÓÈÎfi˜ ∫fiÏÔ˜ ÂÈÛ¯ˆÚÔ‡Û Ôχ ÈÔ ‚·ıÈ¿ ÛÙËÓ ÍËÚ¿ Î·È fiÏË Ë ¯·ÌËÏ‹ ¤ÎÙ·ÛË Á‡Úˆ ·fi ÙȘ ÛËÌÂÚÈÓ¤˜ Â΂ÔϤ˜ ÙÔ˘ ∂˘ÚÒÙ· ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Î¿Ùˆ ·fi ÙËÓ ÂÈÊ¿ÓÂÈ· Ù˘ ı¿Ï·ÛÛ·˜. ∏ ÙÂÏÂ˘Ù·›· Î¿Ï˘Ù ›Û˘ Ù· ¯·ÌËÏfiÙÂÚ· ÙÌ‹Ì·Ù· ÙˆÓ ‰‡Ô ¯ÂÚÛÔÓ‹ÛˆÓ Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜. ™Â ÁÂÓÈΤ˜ ÁÚ·Ì̤˜, Ë ı·Ï¿ÛÛÈ· ÛÙ¿ıÌË, Û ۯ¤ÛË Ì ÙËÓ ÍËÚ¿, ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÂΛÓË ÙËÓ ÂÔ¯‹ 150 Î·È Ï¤ÔÓ Ì¤ÙÚ· ÈÔ „ËÏ¿ ·fi ÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ Î·È Û˘ÓÂÒ˜ ÔÈ ·Ú¿ÏȘ ÂÚÈÔ¯¤˜ ̤¯ÚÈ ·˘Ùfi ÙÔ ‡„Ô˜ ›¯·Ó ηٷÎÏ˘ÛÙ› ·fi ÙË ı¿Ï·ÛÛ·.
H §∞∫ø¡π∞ ™∆∏¡ ¶∞§∞π√§π£π∫∏ E¶√Ã∏
163
™ÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Ù· ÓÂÚ¿, ÌË ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·˜ ‰È¤ÍÔ‰Ô ÚÔ˜ ÙË ı¿Ï·ÛÛ·, Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÔÓÙ·Ó ÛÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ §ÂοÓË Ù˘ ™¿ÚÙ˘, fiÔ˘ Û¯ËÌ¿ÙÈ˙·Ó Ï›ÌÓË.1 ∂ΛÓË ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ‰ÂÓ ˘‹Ú¯·Ó ‚¤‚·È· ¿ÓıÚˆÔÈ, ·Ú¿ ÌfiÓÔ ¿ÁÚÈ· ˙Ò·. ™Â ÁˆÏÔÁÈο ÛÙÚÒÌ·Ù· Ô˘ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÏÂÈfiηÈÓÔ˘ Î·È ÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ ÂfiÌÂÓ˘ ÂÚÈfi‰Ô˘, ÙÔ˘ ¶ÏÂÈÛÙfiηÈÓÔ˘, ¤¯Ô˘Ó ·Ó·Î·Ï˘ÊÙ› ·ÔÏÈıÒÌ·Ù· ˙ÒˆÓ, fiˆ˜ ÂÏÂÊ¿ÓÙˆÓ (™ÎÔ‡Ú·, µÚÔÓÙ·Ì¿˜, µÏ·¯ÈÒÙ˘), ÚÈÓfiÎÂÚˆÓ, ÂÏ·ÊÈÒÓ Î.¿.2
¶ÏÂÈÛÙfiηÈÓÔ ∆Ô ¶ÏÂÈÛÙfiηÈÓÔ (1,8 ÂÎ.-10.000 ¯ÚfiÓÈ· ÚÈÓ ·fi Û‹ÌÂÚ·), ÁÓˆÛÙfi Î·È ˆ˜ ∂Ô¯‹ ÙˆÓ ¶·ÁÂÙÒÓˆÓ, ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ·fi ÙËÓ ÂÓ·ÏÏ·Á‹ „˘¯ÚÒÓ Î·È ıÂÚÌÒÓ ÂÚÈfi‰ˆÓ, ÔÈ Ôԛ˜ ηÏÔ‡ÓÙ·È ·ÁÂÙÒ‰ÂȘ Î·È ÌÂÛÔ·ÁÂÙÒ‰ÂȘ, ·ÓÙ›ÛÙÔȯ·. ∫¿ı «·ÁÂÙ҉˘ ·ÎÏÔ˜» ‰È·ÚΛ ·ÚÎÂÙ¤˜ ‰Âο‰Â˜ ¯ÈÏÈÂٛ˜. Ÿˆ˜ Â›Ó·È Â˘ÓfiËÙÔ, ÔÈ ÎÏÈÌ·ÙÈΤ˜ ·˘Ù¤˜ ÌÂÙ·‚ÔϤ˜ ›¯·Ó ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÂÈÙÒÛÂȘ Û ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔÓ Ï·Ó‹ÙË. µ¤‚·È· Ë §·ÎˆÓ›· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Ôχ ÓfiÙÈ· Î·È ¤ÙÛÈ ÙÔ „‡¯Ô˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·ÚÎÂÙfi ÁÈ· Ó· Û¯ËÌ·ÙÈÛÙÔ‡Ó ·ÁÂÙÒÓ˜, Ì ÂÍ·›ÚÂÛË Î¿ÔÈÔ˘˜ ÌÈÎÚÔ‡˜ ˘Ú‹Ó˜ ÛÙ· „ËÏfiÙÂÚ· ÛËÌ›· ÙÔ˘ ∆·˛ÁÂÙÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ¶¿ÚÓˆÓ·, ηٿ ÙȘ ÈÔ „˘¯Ú¤˜ Ê¿ÛÂȘ.3 √È ÈÔ «ı·̷ÙÈΤ˜» ·ÏÏ·Á¤˜ fï˜ ÛËÌÂÈÒÓÔÓÙ·Ó ÛÙ· ·Ú¿ÏÈ· Î·È Â›¯·Ó Û¯¤ÛË Ì ÙË ‰È·Î‡Ì·ÓÛË Ù˘ ı·Ï¿ÛÛÈ·˜ ÛÙ¿ıÌ˘. ∫·Ù¿ ÙȘ „˘¯Ú¤˜ ÂÚÈfi‰Ô˘˜ ÔÈ ·ÁÂÙÒÓ˜, Ô˘ ÂÍ·ÏÒÓÔÓÙ·Ó Û ÌÂÁ¿ÏË ¤ÎÙ·ÛË Á‡Úˆ ·fi ÙÔ˘˜ fiÏÔ˘˜, Û˘ÁÎÚ·ÙÔ‡Û·Ó ÙÂÚ¿ÛÙȘ ÔÛfiÙËÙ˜ ÓÂÚÔ‡, ÙȘ Ôԛ˜ ÛÙÂÚÔ‡Û·Ó ·fi ÙË ı¿Ï·ÛÛ·, Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ë ÛÙ¿ıÌË Ù˘ Ó· ¯·ÌËÏÒÓÂÈ ÛËÌ·ÓÙÈο, ¤ˆ˜ Î·È 100120 ̤ÙÚ·. ∫·Ù¿ ÙȘ ÌÂÛÔ·ÁÂÙÒ‰ÂȘ ÂÚÈfi‰Ô˘˜, ·ÓÙ›ıÂÙ·, Ë ·‡ÍËÛË Ù˘ ıÂÚÌÔÎÚ·Û›·˜ ÚÔηÏÔ‡Û ÙËÓ Ù‹ÍË ÙÔ˘ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˘ ̤ÚÔ˘˜ ÙˆÓ ·ÁÂÙÒÓˆÓ, Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙÔ ÓÂÚfi Ô˘ ·ÂÏ¢ıÂÚˆÓfiÙ·Ó Ó· ηٷϋÁÂÈ ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ· Î·È Ó· ÚÔηÏ› ÙËÓ ¿ÓÔ‰Ô Ù˘ ÛÙ¿ıÌ˘ Ù˘ ÛÙÔ ÛËÌÂÚÈÓfi ÂÚ›Ô˘ ›‰Ô. ∫·ıÒ˜ ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜ ÂÚÈ‚Ú¤¯ÂÙ·È ·fi ÙË ı¿Ï·ÛÛ·, ‡ÎÔÏ· Á›ÓÔÓÙ·È ·ÓÙÈÏËÙ¤˜ ÔÈ ÌÂÁ¿Ï˜ ·ÏÏ·Á¤˜ Ô˘ ÚÔηÏÔ‡Û ·˘Ùfi ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ. ∫·Ù¿ ÙȘ ·ÁÂÙÒ‰ÂȘ ÂÚÈfi‰Ô˘˜ Ë ı¿Ï·ÛÛ· ˘Ô¯ˆÚÔ‡Û ÛËÌ·ÓÙÈο Î·È ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÓ ÌÂÁ¿Ï˜ ÂÎÙ¿ÛÂȘ, ÙȘ Ôԛ˜ ηٷϿ̂·Ó·Ó Ù· Ê˘Ù¿, Ù· ˙Ò· Î·È ·ÚÁfiÙÂÚ· ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ. √È ÂÎÙ¿ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ηٷÎχ˙ÔÓÙ·Ó ÂÎ Ó¤Ô˘ ·fi ÙË ı¿Ï·ÛÛ· ÛÙËÓ ÂfiÌÂÓË ÌÂÛÔ·ÁÂÙÒ‰Ë ÂÚ›Ô‰Ô, ÚÔηÏÒÓÙ·˜ ÙËÓ «ÔÈÛıÔ¯ÒÚËÛË» ÙˆÓ ¯ÂÚÛ·›ˆÓ fiÓÙˆÓ Î·È Ê˘ÙÒÓ ÚÔ˜ ÙȘ „ËÏfiÙÂÚ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜. √È ÌÂÙ·‚ÔϤ˜ ·˘Ù¤˜ ‚¤‚·È· ‰ÂÓ Á›ÓÔÓÙ·Ó ·ÓÙÈÏËÙ¤˜ Û fiÏË ÙÔ˘˜ ÙËÓ ¤ÎÙ·ÛË ·fi ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜,
1. Dufaure J.-J., Le relief du Péloponnèse, Thèse d’Etat, Université de Paris I, 1975, Û. 976. 2. ™˘Ìˆӛ‰Ë˜ ¡.∫. & £ÂÔ‰ÒÚÔ˘ °.∂., «¶ÂÚ› ÌÈ·˜ Ó¤·˜ ÂÌÊ·Ó›Ûˆ˜ ÚÔ‚ÔÛÎȉˆÙÒÓ ÙÔ˘ ∫¿Ùˆ ¶ÏÂÈÛÙÔη›ÓÔ˘ ÛÙË ¡fiÙÈ· ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ», Annales Géologiques des Pays Helléniques 33 (1985), Û. 251-261. 3. Dufaure J.-J., fi. ., ÛÛ., 999-1000
164
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
·ÊÔ‡ ‹Ù·Ó ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ·ÚÁ¤˜ Û ۯ¤ÛË Ì ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ‚›Ô˘ ÙÔ˘˜. ∫·Ù¿ ÙÔ ¶ÏÂÈÛÙfiηÈÓÔ Ù· ÓÂÚ¿ Ô˘ η٤ÎÏ˘˙·Ó ÙË §ÂοÓË Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ‚Ú‹Î·Ó ‰È¤ÍÔ‰Ô ÚÔ˜ ÙÔ §·ÎˆÓÈÎfi ∫fiÏÔ Î·È Ë Ï›ÌÓË ÛÈÁ¿-ÛÈÁ¿ ·ÔÛÙÚ·ÁÁ›ÛÙËÎÂ, ·Ê‹ÓÔÓÙ·˜ ÛÙË ı¤ÛË Ù˘ ÌÈ· ÎÔÈÏ¿‰·, ÙËÓ ÔÔ›· ‰È¤ÚÚÂÂ Ô ∂˘ÚÒÙ·˜. √ ˘ı̤ӷ˜ Ù˘ ÎÔÈÏ¿‰·˜ ‹Ù·Ó ·Ú¯Èο ·ÚÎÂÙ¤˜ ‰Âο‰Â˜ ̤ÙÚ· „ËÏfiÙÂÚ· ·fi ÙÔÓ ÛËÌÂÚÈÓfi, ·ÏÏ¿ Ì ÙËÓ ¿ÚÔ‰Ô ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ Ô ∂˘ÚÒÙ·˜ Â΂¿ı˘Ó ÙËÓ ÎÔ›ÙË ÙÔ˘ Î·È ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ ÎÔÈÏ¿‰· ¤ˆ˜ ÙÔ ÛËÌÂÚÈÓfi Â›Â‰Ô (Î·È Û˘Ó¯›˙ÂÈ, ‚¤‚·È·, ·ÂÓ¿ˆ˜ ÙË ‰È·‚ÚˆÙÈ΋ ÙÔ˘ ‰Ú¿ÛË). √È ÎÚÔηÏÔ·Á›˜ Û¯ËÌ·ÙÈÛÌÔ› Ô˘ ÛÒ˙ÔÓÙ·È, ÙfiÛÔ ÛÙÔ˘˜ Úfiԉ˜ ÙÔ˘ ¶¿ÚÓˆÓ· Î·È ÙÔ˘ ∆·˛ÁÂÙÔ˘ fiÛÔ Î·È Ì¤Û· ÛÙËÓ ÎÔÈÏ¿‰·, Ì ÙË ÌÔÚÊ‹ ¯·ÌËÏÒÓ ÏfiʈÓ, Â›Ó·È Ì¿ÚÙ˘Ú˜ ÙÔ˘ ‡„Ô˘˜ ÛÙÔ ÔÔ›Ô ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Ô ˘ı̤ӷ˜ Ù˘ Ï›ÌÓ˘ Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ù˘ ÎÔÈÏ¿‰·˜ ÙÔ˘ ∂˘ÚÒÙ·.
¶·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋ ∂Ô¯‹ ∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ¶ÏÂÈÛÙÔη›ÓÔ˘ ÂÌÊ·Ó›ÛÙËÎ·Ó Î·È ÔÈ ÚÒÙÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ. ∞ÎfiÌË ‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ‚¤‚·È· fiÙ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ¤ÁÈÓ ·˘Ùfi, ·ÊÔ‡ ÔÈ Û¯ÂÙÈΤ˜ ¤Ú¢Ó˜ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Û ÂÌ‚Ú˘·Îfi ÛÙ¿‰ÈÔ. ∂Í¿ÏÏÔ˘ Ë ÌÂÁ¿ÏË ‰È¿‚ÚˆÛË ÙÔ˘ ‰¿ÊÔ˘˜ ¤¯ÂÈ ·Ú·Û‡ÚÂÈ Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· (·Ó fi¯È fiÏ· Ù·) ηٿÏÔÈ· ·fi ÂΛÓË ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ ÚÒÙ˘ ηÙÔ›ÎËÛ˘. Ÿˆ˜ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi, Ô ¿ÓıÚˆÔ˜, ·ÊÔ‡ ÂÁη٤ÏÂÈ„Â ÙÔ ·ÊÚÈηÓÈÎfi Ï›ÎÓÔ ÙÔ˘, ›¯Â ÊÙ¿ÛÂÈ ÚÈÓ ·fi 1,8 ÂηÙÔÌ̇ÚÈÔ ¯ÚfiÓÈ· ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙÔ˘ ∫·˘Î¿ÛÔ˘ Î·È Èı·ÓfiÓ Ó· ›¯Â ÂÚ¿ÛÂÈ Î·È ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË, fiÔ˘ fï˜ Ù· ·Ú¯·ÈfiÙÂÚ· ηٿÏÔÈ· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ‚ÚÂı› ˆ˜ ÙÒÚ· ¯ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È ÚÈÓ ·fi ¤Ó· ÂηÙÔÌ̇ÚÈÔ ¯ÚfiÓÈ· ÂÚ›Ô˘. ∂›Ó·È ÏÔÈfiÓ ÏÔÁÈÎfi Ó· ıˆڋÛÔ˘Ì fiÙÈ ÙËÓ ›‰È· ÂÚ›Ô‰Ô ı· ηÙÔÈ΋ıËÎÂ Î·È Ô ÂÏÏ·‰ÈÎfi˜ ¯ÒÚÔ˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ¿Óˆ ÛÙËÓ Èı·ÓfiÙÂÚË Ô‰fi ÌÂÙ·Ó¿ÛÙ¢Û˘ ÙÔ˘ ∞ÓıÚÒÔ˘ ÚÔ˜ ÙË ¢˘ÙÈ΋ ∂˘ÚÒË, ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÛÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô Ù˘ Ë›ÚÔ˘ Ì·˜. ¶¿ÓÙˆ˜, ÔÈ ·Ú¯·ÈfiÙÂÚ˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ·ÚÔ˘Û›·˜ Ô˘ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ۋÌÂÚ· ÛÙË ¯ÒÚ· Ì·˜ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È ÚÈÓ ·fi 500.000 ¯ÚfiÓÈ· ÂÚ›Ô˘. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ηٿÏÔÈ· ·ÓıÚÒÈÓ˘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·˜ (Ï›ıÈÓ· ÂÚÁ·Ï›·) ·fi ÙÔ ™‹Ï·ÈÔ ¶ÂÙÚ·ÏÒÓˆÓ, ÛÙË Ã·ÏÎȉÈ΋. ∂›Ó·È ¢ÓfiËÙÔ fiÙÈ Ë §·ÎˆÓ›· ı· ‹Ù·Ó ·fi ÙȘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ Ù˘ ËÂÈÚˆÙÈ΋˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ Ô˘ ηÙÔÈ΋ıËηÓ, ηıÒ˜ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔ ÓÔÙÈfiÙÂÚÔ ÛËÌÂ›Ô Ù˘ µ·ÏηÓÈ΋˜ ¯ÂÚÛÔÓ‹ÛÔ˘, ÛÙÔ Ù¤ÚÌ· ÂÓfi˜ ·‰È¤ÍÔ‰Ô˘ ‰ÚfiÌÔ˘. ∆· ·Ú¯·ÈfiÙÂÚ· Ï›„·Ó· ·ÓıÚÒÈÓ˘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·˜ Ô˘ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ۋÌÂÚ· ¯ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È ÚÈÓ ·fi 150-200.000 ¯ÚfiÓÈ·. ¶·ÚfiÏ· ·˘Ù¿ ÌÔÚ› Ó· ˘ÔÛÙËÚȯÙ› ‚¿ÛÈÌ· fiÙÈ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ı· ›¯·Ó ÊÙ¿ÛÂÈ ÂÓˆÚ›ÙÂÚ·, fiˆ˜ ˘Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈο ηٿÏÔÈ· ·fi ¿ÏÏ· ̤ÚË Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘. ∞Ó Î·È ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· fiÙÈ ÔÏfiÎÏËÚË Û¯Â‰fiÓ Ë §·ÎˆÓ›· (ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Ë Â‰ÈÓ‹) ›¯Â ηÙÔÈÎËı› ηٿ ÙËÓ ¶·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋ ∂Ô¯‹, ˆÛÙfiÛÔ, fiˆ˜ Â›Ó·È Ê˘ÛÈÎfi, ηٿÏÔÈ· Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ·ÚÔ˘Û›·˜ Î·È ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·˜ ¤¯Ô˘Ó ‚ÚÂı› ÌfiÓÔ Û ÂΛӘ ÙȘ ÂÚÈÔ¯¤˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ¢ÓÔËı› ˆ˜ ÙÒÚ· ·fi ÙË Û¯ÂÙÈ΋ ¤Ú¢ӷ.
H §∞∫ø¡π∞ ™∆∏¡ ¶∞§∞π√§π£π∫∏ E¶√Ã∏
165
√È ÂÚÈÔ¯¤˜ ·˘Ù¤˜, ÔÈ Ôԛ˜ ¤¯Ô˘Ó ‰ÒÛÂÈ Î·È Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· Â˘Ú‹Ì·Ù·, Â›Ó·È Ù· ·Ú¿ÏÈ· Î·È Î˘Ú›ˆ˜ Ë ‰˘ÙÈ΋ ÏÂ˘Ú¿ ÙˆÓ ‰‡Ô ¯ÂÚÛÔÓ‹ÛˆÓ, Ù˘ ∂ȉ·‡ÚÔ˘ §ÈÌËÚ¿˜ Î·È Ù˘ ª¿Ó˘, ηıÒ˜ Î·È Ô Ì˘¯fi˜ ÙÔ˘ §·ÎˆÓÈÎÔ‡ ∫fiÏÔ˘.4 ŸÏ˜ ۯ‰fiÓ ·˘Ù¤˜ ÔÈ ı¤ÛÂȘ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ·ÁÂÙÒ‰Ë ÂÚ›Ô‰Ô, ‰ËÏ·‰‹ ÚÈÓ ·fi 100.000 ¯ÚfiÓÈ· Î.Â. Î·È ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙË ª¤ÛË Î·È ∞ÓÒÙÂÚË ¶·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋. ∆· ηٿÏÔÈ· ÙˆÓ ÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚˆÓ ÂÚÈfi‰ˆÓ ¤¯Ô˘Ó ˆ˜ › ÙÔ Ï›ÛÙÔÓ ‰È·‚Úˆı› Î·È ÍÂÏ˘ı› ·fi Ê˘ÛÈΤ˜ ·Èٛ˜, ΢ڛˆ˜ ·fi ÙËÓ ¿ÓÔ‰Ô Ù˘ ı·Ï¿ÛÛÈ·˜ ÛÙ¿ıÌ˘ ηٿ ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÌÂÛÔ·ÁÂÙÒ‰Ë ÂÚ›Ô‰Ô. ™ÙË ‰˘ÙÈ΋ ·ÎÙ‹ Ù˘ ¯ÂÚÛÔÓ‹ÛÔ˘ Ù˘ ∂ȉ·‡ÚÔ˘ §ÈÌËÚ¿˜ ηıÒ˜ Î·È ÛÙËÓ ∂Ï·ÊfiÓËÛÔ ¤¯Ô˘Ó ÂÓÙÔÈÛÙ› ˘ÎÓ¿ ηٿÏÔÈ· Ù˘ ¶·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋˜ ∂Ô¯‹˜. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ÁÈ· ÂÈÊ·ÓÂȷο Â˘Ú‹Ì·Ù·, ۯ‰fiÓ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο Ï›ıÈÓ· ÂÚÁ·Ï›·5. ∫·ıÒ˜ fï˜ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ‰ÈÂÓÂÚÁËı› ·Ó·Ûηʤ˜, ‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÛÙÔȯ›· ÁÈ· ÙËÓ ¶·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋ ∂Ô¯‹ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ·˘Ù‹. ™ÙÔ Ì˘¯fi ÙÔ˘ §·ÎˆÓÈÎÔ‡ ∫fiÏÔ˘, ·¤Ó·ÓÙÈ ·fi ÙÔ °‡ıÂÈÔ, ¿Ú¯ÈÛ ÚfiÛÊ·Ù· Ë ·Ó·Ûηʋ ÂÓfi˜ ÁÎÚÂÌÈṲ̂ÓÔ˘, Û‹ÌÂÚ·, ÛËÏ·›Ô˘ ÙÔ ÔÔ›Ô ÂÚȤ¯ÂÈ ·¯È¿ ›¯ˆÛË Ì ηٿÏÔÈ· Ù˘ ª¤Û˘ ¶·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋˜, Ô˘ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È ÚÈÓ ·fi 80.000 ¤ˆ˜ 40.000 ¯ÚfiÓÈ·.6 ∂ΛÓË ÙËÓ ÂÔ¯‹ Ë ı·Ï¿ÛÛÈ· ÛÙ¿ıÌË ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ·ÚÎÂÙ¤˜ ‰Âο‰Â˜ ̤ÙÚ· ¯·ÌËÏfiÙÂÚ· Î·È Û˘ÓÂÒ˜ Ë ·ÎÙ‹ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Ôχ ÈÔ Ì·ÎÚÈ¿ ·fi ÙÔ Û‹Ï·ÈÔ.
ª¿ÓË ∏ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜ fï˜ Ô˘ ¤¯ÂÈ ÂÚ¢ÓËı› ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi οı ¿ÏÏË Â›Ó·È Ë ª¿ÓË Î·È Î˘Ú›ˆ˜ Ë ‰˘ÙÈ΋ ·ÎÙ‹ Ù˘, fiÔ˘ ¤¯Ô˘Ó ÂÓÙÔÈÛÙ› ÔÏϤ˜ ·Ï·ÈÔÏÈıÈΤ˜ ÂÁηٷÛÙ¿ÛÂȘ. ™ÙÔ˘˜ ηٷÎfiÚ˘ÊÔ˘˜ „ËÏÔ‡˜ ÁÎÚÂÌÔ‡˜ Ô˘ ‰È·ÙÚ¤¯Ô˘Ó fiÏË ÙË ‰˘ÙÈ΋ ·ÎÙ‹ ·ÓÔ›ÁÔÓÙ·È ÔÏ˘¿ÚÈıÌ· Û‹Ï·È·. ∆· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi ·˘Ù¿ ÂÚȤ¯Ô˘Ó ·Ï·ÈÔÏÈıÈο ηٿÏÔÈ·, Û˘Óı¤ÙÔÓÙ·˜ ¤Ó· Û‡ÓÔÏÔ ·Ï·ÈÔÏÈıÈÎÒÓ ı¤ÛÂˆÓ ÌÔÓ·‰ÈÎfi ÁÈ· ÙÔÓ ÂÏÏ·‰ÈÎfi ¯ÒÚÔ. ™ÙȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ, ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÈÎÚ¿ Û‹Ï·È· Ô˘ ÙÔ ‚¿ıÔ˜ ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ ÍÂÂÚÓ¿ Ù· 20-30 ̤ÙÚ·. ¶ÔÏÏ¿ ·fi ·˘Ù¿ Â›Ó·È Û‹ÌÂÚ· ¿‰ÂÈ·, ·ÏÏ¿ ‰È·ÙËÚÔ‡Ó Û·Ú¿ÁÌ·Ù· ÙˆÓ ·Ú¯ÈÎÒÓ ·Ôı¤ÛÂˆÓ Ì·˙› Ì ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈο ηٿÏÔÈ·, Ì¿ÚÙ˘Ú˜ Ù˘ ·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋˜ ηÙÔ›ÎËÛ‹˜ ÙÔ˘˜. ∫¿ÔÈ· ¿ÏÏ· fï˜ ¤¯Ô˘Ó ‰È·ÙËÚ‹ÛÂÈ ÔÏfiÎÏËÚË Û¯Â‰fiÓ ÙËÓ ·-
4. ∂ÎÙfi˜ ·fi ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÂÚÈÔ¯¤˜, ·Ï·ÈÔÏÈıÈο Â˘Ú‹Ì·Ù· ¤¯Ô˘Ó ÂÈÛËÌ·Óı› Î·È ÛÙËÓ ÎÔÈÏ¿‰· ÙÔ˘ ∂˘ÚÒÙ·, ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Û‡ÓÙÔÌ˘ ¤Ú¢ӷ˜ ÙÔ˘ Û˘ÁÁڷʤ·. 5. Kowalczyk G., Winter K.-P., Steinisch G. & Reisch L., Jungpleistozäne Strandterrassen in Südost-Lakonien (Peloponnes, Griechenland), Schrifftenreihe für Geowissenschaften 1, Berlin 1992. 6. Harvati K., Panagopoulou E. & Karkanas P., “First Neanderthal Remains from Greece: the Evidence from Lakonis”, Journal of Human Evolution 45 (2003), p. 465-473.
166
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
Ï·ÈÔÏÈıÈ΋ ÙÔ˘˜ ›¯ˆÛË Î·È ÚÔÛʤÚÔÓÙ·È ÁÈ· ·Ó·Ûηʋ Î·È Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ÌÂϤÙË, ‰›ÓÔÓÙ·˜ ÚˆÙfiÙ˘Â˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÂΛӢ Ù˘ ÂÔ¯‹˜, ÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ¤˜ ÙÔ˘˜ Î·È ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ì¤Û· ÛÙÔ ÔÔ›Ô ¤˙ËÛ·Ó. ŸÏ· ۯ‰fiÓ ·˘Ù¿ Ù· Û‹Ï·È· ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Û‹ÌÂÚ· ÎÔÓÙ¿ ÛÙËÓ ·ÎÙÔÁÚ·ÌÌ‹, ÛÙÔ ‡„Ô˜ Ù˘ ı·Ï¿ÛÛÈ·˜ ÛÙ¿ıÌ˘ ‹ ‰ÂÛfi˙Ô˘Ó ¿Óˆ ·fi ·˘Ù‹, ÂÓÒ ÔÏÏ¿ ¿ÏÏ· Â›Ó·È ˘Ôı·Ï¿ÛÛÈ·. ∫·Ù¿ ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ·ÁÂÙÒ‰Ë ÂÚ›Ô‰Ô fï˜, fiÙ·Ó Ù· Û‹Ï·È· ·˘Ù¿ ηÙÔÈÎÔ‡ÓÙ·Ó, Ë ı¿Ï·ÛÛ· ›¯Â ˘Ô¯ˆÚ‹ÛÂÈ ·Ê‹ÓÔÓÙ·˜ ÌÚÔÛÙ¿ ÙÔ˘˜ ÌÈ· ψڛ‰· ÍËÚ¿˜, ·ÏÏÔ‡ ÛÙÂÓfiÙÂÚË Î·È ·ÏÏÔ‡ Ï·Ù‡ÙÂÚË. ∫·ıÒ˜ Ù· Û‹Ï·È· ‰¤ÛÔ˙·Ó ¿Óˆ ·fi ·˘Ù‹Ó ÙË ÏˆÚ›‰· ÛÙËÓ ÔÔ›· ÌÂÙ·ÎÈÓÔ‡ÓÙ·Ó Ù· ˙Ò·, ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó È‰·ÓÈÎÔ‡˜ ¯ÒÚÔ˘˜ ÂÁηٿÛÙ·Û˘. ∞fi ÂΛ, ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÂÔÙÂ‡Ô˘Ó ÙȘ ÌÂÙ·ÎÈÓ‹ÛÂȘ ÙˆÓ ˙ÒˆÓ Î·È Ó· ÔÚÁ·ÓÒÓÔ˘Ó ÙÔ Î˘Ó‹ÁÈ ÙÔ˘˜. √È ÚÒÙ˜ ¤Ú¢Ó˜ ¤ÁÈÓ·Ó ÛÙ· Ù¤ÏË Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ ’70, ÛÙË ı¤ÛË ∞‹‰ËÌ·, ‰˘ÙÈο Ù˘ ∞ÚÂfiÔÏ˘.7 ∂Λ ·ÓÔ›ÁÔÓÙ·È ÔÏÏ¿ ÌÈÎÚ¿ Û‹Ï·È·, Ù· ÔÔ›· ›¯·Ó ηÙÔÈÎËı› ÛÙËÓ ¶·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋ ∂Ô¯‹. ™ÙËÓ ÔÚÔÊ‹ ÂÓfi˜ ·fi ·˘Ù¿, ̤۷ Û ÏÈıÔÔÈË̤ӷ Û·Ú¿ÁÌ·Ù· ·Ï·ÈfiÙÂÚ˘ ÏÂÈÛÙÔηÈÓÈ΋˜ ›¯ˆÛ˘, ·ÔηχÊÙËÎ·Ó ‰‡Ô ·ÓıÚÒÈÓ· ÎÚ·Ó›· Ô˘ ·Ó‹ÎÔ˘Ó Û ÌÔÚʤ˜ ÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚ˜ ÙÔ˘ ·Ó·ÙÔÌÈο Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘. ∞Ó Î·È Ë ËÏÈΛ· ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÙ› ·ÎfiÌË Ì ·ÎÚ›‚ÂÈ·, ˆÛÙfiÛÔ, ηٿ ÙÔÓ ·Ó·Ûηʤ·, Â›Ó·È Èı·ÓfiÓ Ó· ÍÂÂÚÓ¿ Ù· 200.000 ¯ÚfiÓÈ·.8 ∂ÎÙfi˜ ·fi Ù· ‰‡Ô ÎÚ·Ó›·, ÛÙÔ ‰¿Â‰Ô fiÏˆÓ Û¯Â‰fiÓ ÙˆÓ ÛËÏ·›ˆÓ ÙÔ˘ ∞ˉ‹Ì·ÙÔ˜ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÂȯÒÛÂȘ Ì ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈο ηٿÏÔÈ·. ŒÓ· ·fi ·˘Ù¿ Ì¿ÏÈÛÙ· ÂÚÈ›¯Â ·Î¤Ê·ÏÔ ÛÎÂÏÂÙfi Ô˘ ·Ó‹Î Û Á˘Ó·ÈΛ· Ù·Ê‹ Ù˘ ∞ÓÒÙÂÚ˘ ¶·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋˜. °‡Úˆ ÙÔ˘ ‚Ú¤ıËÎ·Ó ÔÏÏ¿ ÌÈÎÚ¿ ÎÔ¯‡ÏÈ·, Ù· ÔÔ›· ·Ó‹ÎÔ˘Ó Èı·Ófiٷٷ Û ÂÚȉ¤Ú·ÈÔ Ô˘ ÎÔÛÌÔ‡Û ÙË ÓÂÎÚ‹. ∏ ·Ó·Ûηʋ Î·È Ù· Â˘Ú‹Ì·Ù· ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ‰ËÌÔÛÈ¢Ù› ·ÎfiÌË ·Ó·Ï˘ÙÈο, ÌÂ Û˘Ó¤ÂÈ· Ó· ÌË ‰È·ı¤ÙÔ˘Ì ·Ú΋ Î·È ·ÎÚÈ‚‹ ÛÙÔȯ›·. ∂ÈϤÔÓ, Ë ¤Ú¢ӷ ÂÈÎÂÓÙÚÒıËΠÛÙË ÌÂϤÙË ÙˆÓ ‰‡Ô ·ÓıÚÒÈÓˆÓ ÎÚ·Ó›ˆÓ, ·Ê‹ÓÔÓÙ·˜ ÛÙÔ ÂÚÈıÒÚÈÔ ÙȘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈΤ˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÁÈ· ÙË ˙ˆ‹ Î·È ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ÙÔ˘ ÛËÏ·›Ô˘. §›ÁÔ ‚ÔÚÂÈfiÙÂÚ· ·fi ÙÔ ∞‹‰ËÌ·, ÛÙË ı¤ÛË ∫·Ï·Ì¿ÎÈ·, ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÛÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô ÙÔ˘ fiÚÌÔ˘ ÙÔ˘ √ÈÙ‡ÏÔ˘, ·ÓÔ›ÁÔÓÙ·È ·ÚÎÂÙ¿ Û‹Ï·È· Ô˘ ›¯·Ó ηÙÔÈÎËı› ηÈ
7. °È· ÙÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi Ù˘ ¤Ú¢ӷ˜ Î·È Ù· Â˘Ú‹Ì·Ù· ‚Ï. ¶›ÙÛÈÔ˜ £.∫., √ ∆·ÈÓ¿ÚÈÔ˜ ÕÓıÚˆÔ˜. ∞ÓıÚˆÔÏÔÁÈΤ˜ ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂȘ ÛÙË ª¤Û· ª¿ÓË, ∞ı‹Ó·, ∂ÏÏËÓÈο °Ú¿ÌÌ·Ù·, 2000. 8. µÏ. ¶›ÙÛÈÔ˜ £.∫., «∞ÓıÚÒÈÓ˜ ·ÔÏÈıˆÌ¤Ó˜ ÌÔÚʤ˜ ÛÙÔ ∞‹‰ËÌ· §·ÎˆÓ›·˜. º˘ÏÔÁÂÓÂÙÈΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ Î·È Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ Ù·ÍÈÓfiÌËÛË», §·ÎˆÓÈη› ™Ô˘‰·› 16 (2002), Û. 169. ∂Λ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Â›Û˘ (Û. 172) fiÙÈ ¤¯ÂÈ ÚÔÙ·ı› Ë ÔÓÔÌ·Û›· Homo heidelbergensis v. neandertalensis taenarius ÁÈ· ÙÔÓ ·ÓıÚÒÈÓÔ Ù‡Ô ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ·Ó‹ÎÔ˘Ó Ù· ÎÚ·Ó›·. ∂Í¿ÏÏÔ˘, ÔÈ Harvati K. & Delson E, “Conference Report: Paleoanthropology of the Mani Peninsula (Greece)”, Journal of Human Evolution 36 (1999), Û. 345, ÂÎÙÈÌÔ‡Ó, Û‡Ìʈӷ Ì ÌÈ· «ÚÒÙË Ì·ÙÈ¿», fiÙÈ ÙÔ ¤Ó· ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÎÚ·Ó›Ô Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ·Ó‹ÎÂÈ Û fi„ÈÌÔ ÚÔÓ·ÓÙÂÚÙ¿ÏÈÔ ‹ ÚÒÈÌÔ Ó·ÓÙÂÚÙ¿ÏÈÔ ¿ÙÔÌÔ.
H §∞∫ø¡π∞ ™∆∏¡ ¶∞§∞π√§π£π∫∏ E¶√Ã∏
167
·˘Ù¿ ÛÙËÓ ¶·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋ ∂Ô¯‹. ∆Ô ÌÂÛ·›Ô Î·È ÈÔ ÌÂÁ¿ÏÔ ·fi ·˘Ù¿, ηٿ ÌÈ· Â˘Ù˘¯‹ Û˘Á΢ڛ·, ¤¯ÂÈ ‰È·ÙËÚ‹ÛÂÈ fiÏË Û¯Â‰fiÓ ÙËÓ Â›¯ˆÛ‹ ÙÔ˘, ¿¯Ô˘˜ 7 ̤ÙÚˆÓ, Ë ÔÔ›· ÂÚȤ¯ÂÈ ÛÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ ¿ÊıÔÓ· ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈο ηٿÏÔÈ· Ù˘ ª¤Û˘ ¶·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋˜. ™˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, ÙÔ Û‹Ï·ÈÔ ¿Ú¯ÈÛ ӷ ηÙÔÈÎÂ›Ù·È ÚÈÓ ·fi 100.000 ¯ÚfiÓÈ· Î·È Ë ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ Û˘Ó¯›ÛÙËΠ¤ˆ˜ ÚÈÓ ·fi 40.000 ¯ÚfiÓÈ· ÂÚ›Ô˘, ÔfiÙ ¤ÊÚ·ÍÂ Ë Â›ÛÔ‰fi˜ ÙÔ˘. ŸÏÔ ·˘Ùfi ÙÔ ÌÂÁ¿ÏÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ· ÙÔ Û‹Ï·ÈÔ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·Ó ·fi Ó·ÓÙÂÚÙ¿ÏÈÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ Ù˘ ª¿Ó˘, ¿ÏÏÔÙ ˆ˜ ¯ÒÚÔ˜ ·ÚÈ·˜ ÂÁηٿÛÙ·Û˘ Î·È ¿ÏÏÔÙ ˆ˜ Úfi¯ÂÈÚÔ Î·Ù¿Ï˘Ì·, ÚÔÊ·ÓÒ˜ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ ÂÔ¯ÈÎÒÓ ÌÂÙ·ÎÈÓ‹ÛÂÒÓ ÙÔ˘˜. ∏ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ·Ó·ÛηÊÈ΋ ¤Ú¢ӷ Ô˘ ‰ÈÂÍ¿ÁÂÙ·È Â‰Ò ·fi ÙÔ 1993 ¤¯ÂÈ Ê¤ÚÂÈ ÛÙÔ Êˆ˜ ÔÏÏ¿ ÛÙÔȯ›· ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·Ï·ÈÔÏÈıÈÎÔ‡˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ Ù˘ ª¿Ó˘, ÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ¤˜ ÙÔ˘˜, ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Ù˘ ηÙÔÈΛ·˜ ÙÔ˘˜ Î·È ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ì¤Û· ÛÙÔ ÔÔ›Ô ˙Ô‡Û·Ó. ∆· ÛÙÔȯ›· ·˘Ù¿ ·ÊÔÚÔ‡Ó ‚¤‚·È· ÙË ª¿ÓË, ·ÏÏ¿ Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ ıˆÚÔ‡ÓÙ·È ·ÓÙÈÚÔÛˆÂ˘ÙÈο ÁÈ· ÔÏfiÎÏËÚË ÙË §·ÎˆÓ›·, ηıÒ˜ ηÈ, ·ÎfiÌË Â˘Ú‡ÙÂÚ·, ÁÈ· ÙË ¡fiÙÈ· ∂ÏÏ¿‰·, ‰Â‰Ô̤ÓÔ˘ fiÙÈ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ Ë Î˘ÚÈfiÙÂÚË ËÁ‹ ·Ó¿ÏÔÁˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ.9 ∞fi ÙÔ 1999, Ù¤ÏÔ˜, ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û ÂͤÏÈÍË ¤Ó· ¢ڇÙÂÚÔ ÂÚ¢ÓËÙÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÁÈ· ÙÔÓ ÂÓÙÔÈÛÌfi Î·È ÌÂϤÙË Ù˘ ·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋˜ ª¿Ó˘, ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÂÓÙÔÈÛÙ› ÔÏϤ˜ ·Ï·ÈÔÏÈıÈΤ˜ ı¤ÛÂȘ, ΢ڛˆ˜ Û‹Ï·È·. ™Â ÙÚ›· ·fi ·˘Ù¿, Ì¿ÏÈÛÙ·, ¤¯ÂÈ ‰ÈÂÓÂÚÁËı› Û‡ÓÙÔÌË ·Ó·ÛηÊÈ΋ ¤Ú¢ӷ. ∆Ô ÂÚ¢ÓËÙÈÎfi ·˘Ùfi ÚfiÁÚ·ÌÌ· ·Ú¤¯ÂÈ ÔÏϤ˜ Ӥ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋ ηÙÔ›ÎËÛË Ù˘ ÓÔÙÈfiÙÂÚ˘ ·˘Ù‹˜ ÂÚÈÔ¯‹˜ Ù˘ ËÂÈÚˆÙÈ΋˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ Û ‰È¿ÊÔÚ˜ ÂÚÈfi‰Ô˘˜ Ù˘ ¶·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋˜ ∂Ô¯‹˜. Ÿˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚıËÎÂ Î·È ·Ú·¿Óˆ, ÔÈ ‰È·Î˘Ì¿ÓÛÂȘ Ù˘ ı·Ï¿ÛÛÈ·˜ ÛÙ¿ıÌ˘ ηٿ ÙȘ ·ÁÂÙÒ‰ÂȘ Î·È ÌÂÛÔ·ÁÂÙÒ‰ÂȘ ÂÚÈfi‰Ô˘˜ ÚÔηÏÔ‡Û·Ó ÌÂÁ¿Ï˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ÛÙÔ ÙÔ›Ô Ù˘ ª¿Ó˘, Ë ÔÔ›· ÂÚÈ‚Ú¤¯ÂÙ·È ·fi ÙË ı¿Ï·ÛÛ· ÛÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘. ∏ ·Ó‡„ˆÛË Ù˘ ı·Ï¿ÛÛÈ·˜ ÛÙ¿ıÌ˘ ηٿ ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÌÂÛÔ·ÁÂÙÒ‰Ë ÂÚ›Ô‰Ô (ÚÈÓ ·fi 125.000 ¯ÚfiÓÈ·) ›¯Â ˆ˜ Û˘Ó¤ÂÈ· Ó· ηٷÎÏ˘ÛıÔ‡Ó fi¯È ÌfiÓÔ Ù· ÛËÌÂÚÈÓ¿ ˘Ôı·Ï¿ÛÛÈ· Û‹Ï·È·, ·ÏÏ¿ Î·È Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi ÂΛӷ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Û ÌÈÎÚfi ‡„Ô˜, ‰È·‚ÚÒÓÔÓÙ·˜ Î·È Î·Ù·ÛÙÚ¤ÊÔÓÙ·˜ ÙȘ ·Ï·ÈfiÙÂÚ˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈΤ˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜. ∞fi ÙȘ ·Ï·ÈfiÙÂÚ˜ ÂȯÒÛÂȘ ‰È·ÛÒıËÎ·Ó ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ‰Â›ÁÌ·Ù·, ÚÔÛÙ·ÙÂ˘Ì¤Ó· Û ÂÛÔ¯¤˜ Î·È Û¯ÈṲ̂˜ ÙˆÓ ·ÚÂÈÒÓ ÙˆÓ ÛËÏ·›ˆÓ.10 ŒÙÛÈ, Ù· ηٿÏÔÈ· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Ûˆı› ¯ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ·fi ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ·ÁÂÙÒ‰Ë ÂÚ›Ô‰Ô (ÚÈÓ ·fi 80.000-10.000 ¯ÚfiÓÈ·). ™Â ÁÂÓÈΤ˜ ÁÚ·Ì̤˜ ÙÔ ÚÒÙÔ ÌÈÛfi ·˘Ùfi Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ (80.000-40.000 ÂÚ›Ô˘) ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙË ª¤ÛË ¶·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋, ÂÓÒ ÙÔ ˘fiÏÔÈÔ (40.000-10.000) ÛÙËÓ ∞ÓÒÙÂÚË ¶·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋. °È· ÙȘ ÎÏÈÌ·ÙÈΤ˜ Û˘Óı‹Î˜ Î·È ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ù˘ ª¿Ó˘ ÂΛÓË ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô (ÙÔ˘Ï¿¯È9 . µÏ. ¡Ù¿ÚÏ·˜ ∞., ∏ ·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋ ª¿ÓË. ∏ ·Ó·Ûηʋ ÛÙ· ∫·Ï·Ì¿ÎÈ·, ∞ı‹Ó· 1999, Û.13. 10. ™Â ·˘Ù‹ ÙËÓ Î·ÙËÁÔÚ›· ·Ó‹ÎÔ˘Ó Èı·Ófiٷٷ Ù· Û·Ú¿ÁÌ·Ù· Ù˘ ›¯ˆÛ˘ ÙÔ˘ ∞ˉ‹Ì·ÙÔ˜ Ô˘ ÂÚÈ›¯·Ó Ù· ‰‡Ô ·ÓıÚÒÈÓ· ÎÚ·Ó›·.
168
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÛÙÔÓ ÁÈ· ÙÔ ÚÒÙÔ ÌÈÛfi) ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ·Ú¤¯ÂÈ Ë ·Ó·Ûηʋ ÙÔ˘ ÛËÏ·›Ô˘ ∫·Ï·Ì¿ÎÈ·. ∞fi ·˘Ù‹ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì fiÙÈ ÙÔ Îϛ̷, ·Ó Î·È ÈÔ „˘¯Úfi ·fi ÙÔ ÛËÌÂÚÈÓfi, ·Ú¤ÌÂÓ ˆÛÙfiÛÔ Û¯ÂÙÈο ‹ÈÔ, ¯¿ÚË ÛÙË ÓfiÙÈ· ÁˆÁÚ·ÊÈ΋ ı¤ÛË Ù˘ ª¿Ó˘ Î·È ÙËÓ Â˘ÂÚÁÂÙÈ΋ ›‰Ú·ÛË Ù˘ ı¿Ï·ÛÛ·˜. ∆Ô ÙÔ›Ô ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Á˘ÌÓfi, fiˆ˜ Û‹ÌÂÚ·, ·ÏÏ¿ Î·Ï˘ÙfiÙ·Ó ·fi ‚Ï¿ÛÙËÛË, ΢ڛˆ˜ ·fi ÏfiÁÁÔ˘˜, ÂÓÒ Î·Ù¿ ÙfiÔ˘˜ ·Ó·Ù˘ÛÛfiÙ·Ó ÌÂÛÔÁÂÈ·Îfi ‰¿ÛÔ˜. ™’ ·˘Ùfi ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ˙Ô‡Û·Ó ÔÏÏ¿ ¿ÁÚÈ· ˙Ò·. ™‡Ìʈӷ Ì ٷ Â˘Ú‹Ì·Ù· Ù˘ ·Ó·Ûηʋ˜ ÛÙ· ∫·Ï·Ì¿ÎÈ·, Ù· ΢ÚÈfiÙÂÚ· ·fi ·˘Ù¿ ‹Ù·Ó ÔÈ ÂϤʷÓÙ˜ (Elephas sp.), ÚÈÓfiÎÂÚÔÈ (Rhinoceros), ¿ÁÚÈ· ‚fi‰È· ‹ ‚›ÛÔÓ˜ (Bos/Bison), ·›Á·ÁÚÔÈ (Capra ibex), ·ÁÚÈfiÁȉ· (Rupicapra rupicapra), ÂÏ¿ÊÈ· (Cervus elaphus), Ï·ÙfiÓÈ·, (Dama dama), ˙·Úο‰È· (Capreolus capreolus), ·ÁÚÈfi¯ÔÈÚÔÈ (Sus scrofa), ÏÂÔ·Ú‰¿ÏÂȘ (Panthera pardus), χÁΘ (Lynx lynx), ·ÁÚÈfiÁ·Ù˜ (Felis sylvestris), χÎÔÈ (Canis lupus), ·ÏÂÔ‡‰Â˜ (Vulpes vulpes) Î·È Ó˘Ê›ÙÛ˜ (Mustela sp.). ŸÏ· ۯ‰fiÓ Ù· Ê˘ÙÔÊ¿Á· ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ıËÚ¿Ì·Ù· ÙˆÓ ·Ï·ÈÔÏÈıÈÎÒÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ Ù˘ ª¿Ó˘. ∂ÎÙfi˜ ·fi ·˘Ù¿, Ì¿ÏÈÛÙ·, ˙Ô‡Û·Ó Î·È ÔÏÏ¿ ÌÈÎÚÔÛÔÓ‰˘ÏˆÙ¿ (ÙÚˆÎÙÈο, ·ÌÊ›‚È·, ÂÚÂÙ¿, ÙËÓ¿).11 ™Ù· ηٿÏÔÈ· ÙˆÓ ·Ú·¿Óˆ ÂȉÒÓ Ú¤ÂÈ Ó· ÚÔÛÙÂıÔ‡Ó Î·È ÂΛӷ ÁÈÁ·ÓÙÈ·›Ô˘ ÂÏ·ÊÈÔ‡ (Megaloceros sp.) Î·È ÈÔfiÙ·ÌÔ˘ (Hippopotamus amphibius antiquus), Ô˘ ‚Ú¤ıËÎ·Ó ÛÙÔ ∞‹‰ËÌ·.12 ™ÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ ÙÂÏÂ˘Ù·›·˜ ·ÁÂÙÒ‰Ô˘˜ ÂÚÈfi‰Ô˘, Ë ı·Ï¿ÛÛÈ· ÛÙ¿ıÌË ˘Ô¯ÒÚËÛ ۯ‰fiÓ 100 ̤ÙÚ· Î·È Ë ı¿Ï·ÛÛ· ÙÚ·‚‹¯ÙËΠ¤Íˆ ·fi ÙÔ˘˜ ÛËÌÂÚÈÓÔ‡˜ fiÚÌÔ˘˜ Ù˘ ¢˘ÙÈ΋˜ ª¿Ó˘, ÛÙË ı¤ÛË ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ·Ó·‰‡ıËÎ·Ó ÌÈÎÚ¤˜ ÎÔÈÏ¿‰Â˜. ªÂ ÙËÓ ·fiÛ˘ÚÛË Ù˘ ı¿Ï·ÛÛ·˜ ·ÔηχÊÙËΠ¤Ó·˜ ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ·ÚÈıÌfi˜ ÛËÏ·›ˆÓ (fi¯È ÌfiÓÔ fiÛ· ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ, ·ÏÏ¿ Î·È ÂΛӷ Ô˘ Â›Ó·È Û‹ÌÂÚ· ˘Ôı·Ï¿ÛÛÈ·), Ù· ÔÔ›· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ·Ï·ÈÔÏÈıÈÎÔ‡˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜. √È ¿ÓıÚˆÔÈ ‚¤‚·È· ‰ÂÓ ‰È¤ÌÂÓ·Ó ÌfiÓÔ Û ۋϷȷ, ·ÏÏ¿ Î·È Û ˘·›ıÚÈÔ˘˜ ηٷ˘ÏÈÛÌÔ‡˜. ∂Ï¿¯ÈÛÙÔÈ Ù¤ÙÔÈÔÈ ˘·›ıÚÈÔÈ Î·Ù·˘ÏÈÛÌÔ› ¤¯Ô˘Ó ‰È·ÙËÚËı› fï˜, ηıÒ˜ Ù· ηٿÏÔÈ¿ ÙÔ˘˜ ‰È·‚ÚÒÓÔÓÙ·È Î·È ÂÍ·Ê·Ó›˙ÔÓÙ·È Ôχ ÈÔ Â‡ÎÔÏ· ·fi ·˘Ù¿ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Ì¤Û· Û ۋϷȷ, ÂÓÒ, Î·È fiÙ·Ó ·ÎfiÌË ÛÒ˙ÔÓÙ·È, Ô ÂÓÙÔÈÛÌfi˜ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È Ôχ ‰‡ÛÎÔÏÔ˜. ™˘¯Ó¤˜ ‹Ù·Ó ›Û˘ Î·È ÔÈ ÂÁηٷÛÙ¿ÛÂȘ Û ‚Ú·¯ÔÛΤ˜, ‰ËÏ·‰‹ ÛÙË Ú›˙· ηٷÎfiÚ˘ÊˆÓ ÁÎÚÂÌÒÓ. µ¤‚·È· Â›Ó·È ·‰‡Ó·ÙÔÓ Ó· Ê·ÓÙ·ÛÙ› ηÓ›˜ fiÙÈ fiϘ ·˘Ù¤˜ ÔÈ ı¤ÛÂȘ ı· ηÙÔÈÎÔ‡ÓÙ·Ó Ù·˘ÙÔ¯ÚfiÓˆ˜, ·ÊÔ‡ ·˘Ùfi ı· Û‹Ì·ÈÓ ¤Ó·Ó ˘ÂÚ‚ÔÏÈο ÌÂÁ¿ÏÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ ÏËı˘ÛÌfi ÁÈ· ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÂΛÓË, ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ë ÂÚÈÔ¯‹ ı· ·‰˘Ó·ÙÔ‡Û ӷ ıÚ¤„ÂÈ. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ
11. µÏ. ¡Ù¿ÚÏ·˜ ∞., «∏ ·Ó·Ûηʋ ÙÔ˘ ·Ï·ÈÔÏÈıÈÎÔ‡ ÛËÏ·›Ô˘ ∫·Ï·Ì¿ÎÈ·: Ù· ÓÂÒÙÂÚ· ‰Â‰Ô̤ӷ», ¶Ú·ÎÙÈο ∞′ ∆ÔÈÎÔ‡ ™˘Ó‰ڛԢ §·ÎˆÓÈÎÒÓ ™Ô˘‰ÒÓ, 2002, Û. 190-192. ∂›Û˘: ¡Ù¿ÚÏ·˜ ∞., «¶·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋ ηÙÔ›ÎËÛË Ù˘ ª¿Ó˘». «Œ·ıÏÔÓ». ¶Ú·ÎÙÈο ∞Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ™˘Ó‰ڛԢ ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó ÙÔ˘ Õ‰ˆÓÈ ∫. ∫‡ÚÔ˘, ¶fiÚÔ˜, 7-9 πÔ˘Ó›Ô˘ 2002 (˘fi ¤Î‰ÔÛË). 12. µÏ. Tsoukala E., “Quaternary large mammals from Apidima Caves (Lakonia, S. Peloponnese, Greece)”, Beiträge zur Paläontologie von Österreich 24 (1999), Û. 207-229.
H §∞∫ø¡π∞ ™∆∏¡ ¶∞§∞π√§π£π∫∏ E¶√Ã∏
169
·ÌÊÈ‚ÔÏ›· fiÙÈ ÔÈ ı¤ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ı· ηÙÔÈÎÔ‡ÓÙ·Ó ÂÓ·ÏÏ¿Í. ∆Ô ·ÎÚÈ‚¤˜ Û‡ÛÙËÌ· Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ÔÔ›Ô ÁÈÓfiÙ·Ó Ë ÂÓ·ÏÏ·Á‹ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi, ·ÏÏ¿ Â›Ó·È ‚¤‚·ÈÔ fiÙÈ ı· Â͢ËÚÂÙÔ‡Û ÙËÓ Î·Ï‡ÙÂÚË ÂÎÌÂÙ¿ÏÏ¢ÛË ÙˆÓ ‰˘Ó·ÙÔÙ‹ÙˆÓ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ ÁÈ· ÙË ‰È·ÙÚÔÊ‹ Î·È ÙËÓ ÂÈ‚›ˆÛË ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ Ù˘. ŸÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ ÂÁηٿÛÙ·Û˘, Ë ·Ó·Ûηʋ ÛÙ· ∫·Ï·Ì¿ÎÈ· ¤¯ÂÈ Ê¤ÚÂÈ ÛÙÔ Êˆ˜ ·ÚÎÂÙ¿ ÛÙÔȯ›·, fiˆ˜ ÂÛٛ˜, ÏÈıfiÛÙÚˆÙ· ‰¿Â‰·, Ï›ıÈÓ˜ ηٷÛ΢¤˜ Î.Ï. √È ·Ï·ÈÔÏÈıÈÎÔ› ¿ÓıÚˆÔÈ ‹Ù·Ó ΢ÓËÁÔ› Î·È ÙÚÔÊÔÛ˘ÏϤÎÙ˜ Î·È ˙Ô‡Û·Ó ÓÔÌ·‰Èο, ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔÈ Û ÌÈÎÚ¤˜ ÔÌ¿‰Â˜. √ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌfi˜ ÙÔ˘˜ ˆ˜ ÓÔÌ¿‰ˆÓ ‰ÂÓ ÛËÌ·›ÓÂÈ ‚¤‚·È· fiÙÈ ÌÂÙ·ÎÈÓÔ‡ÓÙ·Ó ‰È·ÚÎÒ˜ Î·È ¿ÛÎÔ·, ·ÏÏ¿ ÔÈ ÌÂÙ·ÎÈÓ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜ ·ÔÛÎÔÔ‡Û·Ó ÛÙËÓ Î·Ï‡ÙÂÚË ÂÎÌÂÙ¿ÏÏ¢ÛË ÙÔ˘ ˙ˆÙÈÎÔ‡ ÙÔ˘˜ ¯ÒÚÔ˘, ÁÈ· ÙËÓ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛË Ù˘ ÙÚÔÊ‹˜ ÙÔ˘˜ Î·È ÙËÓ ÂÈ‚›ˆÛË ÙˆÓ ÔÌ¿‰ˆÓ. ∫˘ÓËÁÔ‡Û·Ó Î˘Ú›ˆ˜ ˙Ò· ÌÂÛ·›Ô˘ ÌÂÁ¤ıÔ˘˜, Ì ȉȷ›ÙÂÚË ÚÔÙ›ÌËÛË ÛÙ· ·ÁÚÈÔοÙÛÈη Î·È Ù· Ï·ÙfiÓÈ· Î·È ÏÈÁfiÙÂÚÔ Ù· ÂÏ¿ÊÈ· Î·È ÙÔ˘˜ οÚÔ˘˜. ™‡Ìʈӷ Ì ٷ ̤¯ÚÈ ÙÒÚ· ‰Â‰Ô̤ӷ, ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ Ù˘ ª¤Û˘ ¶·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋˜ ·Ó‹Î·Ó ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÙÔ˘ ¡Â¿ÓÙÂÚÙ·Ï, ·fi ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ¤¯Ô˘Ó ¤ÏıÂÈ ÛÙÔ Êˆ˜ Ù¤ÛÛÂÚ· ηٿÏÔÈ· ÛÙ· ∫·Ï·Ì¿ÎÈ· (‰‡Ô ‰fiÓÙÈ·, ¤Ó· ÙÌ‹Ì· ÎÚ·ÓÈ·ÎÔ‡ ÔÛÙÔ‡ Î·È ¤Ó·˜ ÛfiÓ‰˘ÏÔ˜). ∂ΛÓÔÈ Ù˘ ∞ÓÒÙÂÚ˘ ¶·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋˜ ·Ó‹Î·Ó ÛÙÔ˘˜ ∞Ó·ÙÔÌÈο ™‡Á¯ÚÔÓÔ˘˜ ∞ÓıÚÒÔ˘˜, Ì ΢ÚÈfiÙÂÚÔ Î·Ù¿ÏÔÈÔ ÙÔÓ ·Î¤Ê·ÏÔ ÛÎÂÏÂÙfi ·fi ÙÔ ™‹Ï·ÈÔ ° ÙÔ˘ ∞ˉ‹Ì·ÙÔ˜. Ÿˆ˜ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Û fiϘ ÙȘ ı¤ÛÂȘ Ù˘ ¶·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋˜ ∂Ô¯‹˜, ·fi Ù· ÔÏÏ¿ Î·È ÔÈΛϷ ÛÎÂ‡Ë Î·È ÂÚÁ·Ï›· Ô˘ ηٷÛ··˙·Ó ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ, ¤¯Ô˘Ó ‰È·Ûˆı› ÌfiÓÔ Ù· Ï›ıÈÓ· ÂÚÁ·Ï›·. ∂Λӷ Ù˘ ª¤Û˘ ¶·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋˜ Â›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ˘ ªÔ˘ÛÙ¤ÚÈÔ˘ ÛÙ·‰›Ô˘, Ì ΢ÚÈfiÙÂÚ· ÙȘ ÌÔ˘ÛÙ¤ÚȘ ·È¯Ì¤˜ Î·È Ù· ͤÛÙÚ·. ∏ ¤ÏÏÂÈ„Ë fï˜ ηٿÏÏËÏˆÓ ÂÙÚˆÌ¿ÙˆÓ Á‡Úˆ ·fi ÙÔ Û‹Ï·ÈÔ ˘Ô¯Ú¤ˆÓ ÙÔ˘˜ ÂÓÔ›ÎÔ˘˜ ÙÔ˘ Ó· Ù· ·Ó·˙ËÙÔ‡Ó ·ÚÎÂÙ¿ Ì·ÎÚÈ¿, ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È Ù· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û·Ó Ì ÌÂÁ¿ÏË ÊÂȉÒ. ∆Ô ÈÔ Û˘ÓËıÈṲ̂ÓÔ Î·È Û˘Ó¿Ì· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ¤Ùڈ̷ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û·Ó ÔÈ ·Ï·ÈÔÏÈıÈÎÔ› οÙÔÈÎÔÈ Ù˘ ¡fiÙÈ·˜ §·ÎˆÓ›·˜ ‹Ù·Ó Ô ÎÚÔÎ¿Ù˘ Ï›ıÔ˜, ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÚÔÌËı‡ÔÓÙ·Ó ·fi ÙÔ Ì˘¯fi ÙÔ˘ §·ÎˆÓÈÎÔ‡ ∫fiÏÔ˘. √È Î¿ÙÔÈÎÔÈ Ù˘ ‰˘ÙÈ΋˜ ª¿Ó˘ ‰È‹Ó˘·Ó ÁÈ· ÙÔ ÛÎÔfi ·˘Ùfi ¿Óˆ ·fi 30 ¯ÈÏÈfiÌÂÙÚ·. ™ÙËÓ ∞ÓÒÙÂÚË ¶·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋, ÔÈ ÏÈıÔÙ¯ӛ˜ ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙ· ·ÓÙ›ÛÙÔȯ· ÛÙ¿‰È· Ù˘ οı ʿÛ˘, Ù· ÔÔ›· fï˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÎfiÌË ÁÓˆÛÙ¿ ÏÂÙÔÌÂÚÒ˜, ·ÊÔ‡ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Û˘ÛÙËÌ·ÙÈΤ˜ ·Ó·Ûηʤ˜ ı¤ÛÂˆÓ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘. ¶ÚÈÓ ·fi 10.000 ¯ÚfiÓÈ· ÂÚ›Ô˘ ¿Ú¯ÈÛÂ Ë ‚ÂÏÙ›ˆÛË ÙˆÓ ÎÏÈÌ·ÙÈÎÒÓ Û˘ÓıËÎÒÓ Ô˘ Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÙË ÌÂÛÔ·ÁÂÙÒ‰Ë ÂÚ›Ô‰Ô ÙËÓ ÔÔ›· ‰È·Ó‡Ô˘Ì ۋÌÂÚ·. ∏ Ù‹ÍË ÙˆÓ ·ÁÂÙÒÓˆÓ ÚÔοÏÂÛ ÙËÓ ¿ÓÔ‰Ô Ù˘ ı·Ï¿ÛÛÈ·˜ ÛÙ¿ıÌ˘ ÛÙÔ ÛËÌÂÚÈÓfi Ù˘ Â›Â‰Ô Î·È ÛÈÁ¿-ÛÈÁ¿ Ë ª¿ÓË Î·È Ë §·ÎˆÓ›· ·¤ÎÙËÛ·Ó ÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ ÙÔ˘˜ ÌÔÚÊÔÏÔÁ›·. √È ¿ÓıÚˆÔÈ ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ηÏÏÈÂÚÁÔ‡Ó Ê˘Ù¿ Î·È Ó· ÂÍËÌÂÚÒÓÔ˘Ó Ù· ˙Ò·, ÂÚÓÒÓÙ·˜ ÛÙÔ ·Ú·ÁˆÁÈÎfi ÛÙ¿‰ÈÔ Î·È ÙË ¡ÂÔÏÈıÈ΋ ∂Ô¯‹. ∏ ¶·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋ ∂Ô¯‹ ›¯Â ϤÔÓ ÙÂÏÂÈÒÛÂÈ.
170
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
µπµ§π√°ƒ∞ºπ∞ ¡Ù¿ÚÏ·˜ ∞., ∏ ·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋ ª¿ÓË. ∏ ·Ó·Ûηʋ ÛÙ· ∫·Ï·Ì¿ÎÈ·, ∞ı‹Ó· 1999. ¡Ù¿ÚÏ·˜ ∞., «∏ ·Ó·Ûηʋ ÙÔ˘ ·Ï·ÈÔÏÈıÈÎÔ‡ ÛËÏ·›Ô˘ ∫·Ï·Ì¿ÎÈ·: Ù· ÓÂÒÙÂÚ· ‰Â‰Ô̤ӷ», ¶Ú·ÎÙÈο ∞′ ∆ÔÈÎÔ‡ ™˘Ó‰ڛԢ §·ÎˆÓÈÎÒÓ ™Ô˘‰ÒÓ, 2002, Û. 179-209. ¡Ù¿ÚÏ·˜ ∞., «¶·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋ ηÙÔ›ÎËÛË Ù˘ ª¿Ó˘», «Œ·ıÏÔÓ». ¶Ú·ÎÙÈο ∞Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ™˘Ó‰ڛԢ ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó ÙÔ˘ Õ‰ˆÓÈ ∫. ∫‡ÚÔ˘, ¶fiÚÔ˜, 7-9 πÔ˘Ó›Ô˘ 2002 (˘fi ¤Î‰ÔÛË). ¶›ÙÛÈÔ˜ £.∫., √ ∆·ÈÓ¿ÚÈÔ˜ ÕÓıÚˆÔ˜. ∞ÓıÚˆÔÏÔÁÈΤ˜ ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂȘ ÛÙË ª¤Û· ª¿ÓË, ∞ı‹Ó·, ∂ÏÏËÓÈο °Ú¿ÌÌ·Ù·, 2000 ¶›ÙÛÈÔ˜ £.∫., «∞ÓıÚÒÈÓ˜ ·ÔÏÈıˆÌ¤Ó˜ ÌÔÚʤ˜ ÛÙÔ ∞‹‰ËÌ· §·ÎˆÓ›·˜. º˘ÏÔÁÂÓÂÙÈΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ Î·È Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ Ù·ÍÈÓfiÌËÛË», §·ÎˆÓÈη› ™Ô˘‰·› 16 (2002), Û. 163183. ™˘Ìˆӛ‰Ë˜ ¡.∫. & £ÂÔ‰ÒÚÔ˘ °.∂., «¶ÂÚ› ÌÈ·˜ Ó¤·˜ ÂÌÊ·Ó›Ûˆ˜ ÚÔ‚ÔÛÎȉˆÙÒÓ ÙÔ˘ ∫¿Ùˆ ¶ÏÂÈÛÙÔη›ÓÔ˘ ÛÙË ¡fiÙÈ· ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ», Annales Géologiques des Pays Helléniques 33 (1985), Û. 251-261. Dufaure J.-J. , Le relief du Péloponnèse, Thèse d’Etat, Université de Paris I, 1975. Harvati K., Panagopoulou E. & Karkanas P., “First Neanderthal Remains from Greece: the Evidence from Lakonis”, Journal of Human Evolution 45 (2003), Û. 465-473. Harvati K. & Delson E., “Conference Report: Paleoanthropology of the Mani Peninsula (Greece)”, Journal of Human Evolution 36 (1999), Û. 343-348. Kowalczyk G., Winter K.-P., Steinisch G. & Reisch L., “Jungpleistozäne Strandterrassen in Südost-Lakonien (Peloponnes, Griechenland)”, Schrifftenreihe für Geowissenschaften 1, Berlin 1992. Tsoukala E., “Quaternary large mammals from Apidima Caves (Lakonia, S. Peloponnese, Greece)”, Beiträge zur Paläontologie von Österreich 24 (1999), Û. 207-229.
Résumé Les premières occupations humaines de Laconie date du Paléolithique. Des outils lithiques et d’autres vestiges de cette période ont été découverts dans la vallée d’Evrotas, au fond du golfe de Laconie ainsi que sur les côtes des péninsules laconiennes, où fut découvert la plupart des sites paléolithiques. Les recherches, surtout dans les grottes du Mani, ont livré jusqu’à présent de nombreux témoignages concernant les habitants préhistoriques, leur environnement, leur mode de vie ainsi que leurs cultures.
YæH§H ™TPATH°IKH KAI ¢I¶§øMATIA TH™ APXAIA™ ™¶APTH™-§AKøNIA™ ™TA ¶§AI™IA TOY ¶O§ITEIAKOY MONTE§OY «¶O§I™-KPATO™» ª·›ÚË ∫o˘‰Ô‡Ó· M.Ed. - Y. ¢È‰¿ÎÙˆÚ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ AıËÓÒÓ EÌÌ·ÓÔ˘‹Ï º˘ÚÈ‹˜ E›ÎÔ˘ÚÔ˜ K·ıËÁËÙ‹˜ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ AıËÓÒÓ
¶ÂÚ›ÏË„Ë ™ÎÔfi˜ Ù˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˘ ÂÈÛ‹ÁËÛ˘ Â›Ó·È Ó· ·Ó·Ï‡ÛÂÈ ÙËÓ ˘„ËÏ‹ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ Î·È ‰Èψ̷ٛ· Ù˘ ∞Ú¯·›·˜ ™¿ÚÙ˘-§·ÎˆÓ›·˜ ÛÙ· Ï·›ÛÈ· ÙÔ˘ ¶ÔÏÈÙÂÈ·ÎÔ‡ ªÔÓÙ¤ÏÔ˘ «¶fiÏȘ-∫Ú¿ÙÔ˜» ·fi ÙÔ 750 .à ÂÚ›Ô˘ ¤ˆ˜ Î·È ÙÔ 404 .Ã, ÛËÌÂ›Ô Ô˘ Ë ∞Ú¯·›· ™¿ÚÙË ÁÈÁ·ÓÙÒÓÂÙ·È Û ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·. ∆· ÂÚÁ·Ï›· Ô˘ ı· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËıÔ‡Ó ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÙÔ ¯ÒÚÔ ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ Ù˘ ¶ÔÏÈÙÂÈÔÏÔÁ›·˜, ÙˆÓ ¢ÈÂıÓÒÓ ™¯¤ÛˆÓ, Ù˘ ™ÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ ∞Ó¿Ï˘Û˘ Î·È Ù˘ πÛÙÔÚ›·˜. £· ÂȯÂÈÚ‹ÛÔ˘Ì ӷ ·Ó·Ï‡ÛÔ˘Ì fiÙÈ Ë ÂÈÙ˘¯›· Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÌfiÓÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ù˘ ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋˜ ˘ÂÚÔ¯‹˜ Î·È ÁÂÓÓ·ÈfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ™·ÚÙÈ·ÙÒÓ ·ÏÏ¿ Î·È ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙˆÓ ÛÙÚ·ÙËÁÈÎÒÓ Î·È ‰Èψ̷ÙÈÎÒÓ Ù˘ ÂÈÏÔÁÒÓ. OÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ¶ÔÏÈÙÂÈÔÏfiÁÔÈ ÙÔÔıÂÙÔ‡Ó ÙËÓ ·Ú¯‹ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ ÛÙÔ¯·ÛÌÔ‡ ÛÙËÓ ∞Ú¯·›· ∂ÏÏ¿‰·. ∏ ÔÏÈÙÈ΋ ÊÈÏÔÛÔÊ›· Ì fiϘ ÙȘ ÌÔÚʤ˜ Ù˘ (ȉÂÔÏÔÁ›·, ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋, ‰Èψ̷ٛ· Î.¿.) ¯¿ÚË ÛÙËÓ ·ÊËÚË̤ÓË ¤ÓÓÔÈ· «¶fiÏȘ-∫Ú¿ÙÔ˜», οÓÂÈ ÙËÓ ∞Ú¯·›· ∂ÏÏ¿‰· ÌÔÓ·‰È΋. ™ÙËÓ ¶ÔÏÈÙ›· Ù˘ ™¿ÚÙ˘ Î·È ÛÙËÓ ¶ÔÏÈÙ›· ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ ¿ÓıËÛ·Ó ÔÈ ¤ÓÓÔȘ Ù˘ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ Î·È Ù˘ ‰Èψ̷ٛ·˜ οو ·fi ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋ ȉÂÔÏÔÁ›·, ¯ˆÚ›˜ ·˘Ùfi Ó· ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ‰ÂÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÂӉȷʤÚÔÓ Ë ˘fiÏÔÈË ∞Ú¯·›· ∂ÏÏ¿‰· ÁÈ·Ù› ÔÏϤ˜ fiÏÂȘ ›¯·Ó ‚·ÛÈΤ˜ ÔÌÔÈfiÙËÙ˜ Ó· Âȉ›ÍÔ˘Ó ÛÙÔ ¶ÔÏÈÙÂÈ·Îfi ÙÔ˘˜ ÌÔÓÙ¤ÏÔ. ∆Ô ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË Î·È ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ ÙÔ˘ Ô˘ ·Ó·ÊÂÚfiÙ·Ó ÛÙËÓ ÂͤٷÛË 158 ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ÔÏÈÙÂ˘Ì¿ÙˆÓ, Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘ ¶ÔÏÈÙÂÈ·ÎÔ‡ ÌÔÓÙ¤ÏÔ˘ «¶fiÏȘ-∫Ú¿ÙÔ˜», ηıÈÛÙ¿ ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË «ÙÔÓ ÚÒÙÔ ÌÂÏÂÙËÙ‹ Ù˘ Û˘ÁÎÚÈÙÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜» ·ÏÏ¿ Î·È Ù˘ «Û˘ÛÙËÌÈ΋˜ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘».1 ∆· ·Ó·Áη›· Î·È Èηӿ ÛÙÔȯ›· Ù˘ ¤ÓÓÔÈ·˜ «¶fiÏȘ-∫Ú¿ÙÔ˜» Â›Ó·È ÙÚ›·: Ë Â-
1. Macridis, R., The Study of Comparative Government, N¤· YfiÚÎË, Random House, 1995, Û. 2.
172
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÚÈÔÚÈṲ̂ÓË ¤ÎÙ·ÛË, Ë ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ·˘Ù¿ÚÎÂÈ· Î·È Ë ÔÏÈÙÈ΋ ·˘ÙÔÓÔÌ›·.2 ŸÙ·Ó ÌÈÏ¿Ì ÁÈ· ÙÔ ¶ÔÏÈÙÂÈ·Îfi ÌÔÓÙ¤ÏÔ «¶fiÏȘ-∫Ú¿ÙÔ˜» ϤÌ fiÙÈ Ë ÂÍÔ˘Û›· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È «ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔ», ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔ Ù˘ fiÏ˘ Î·È ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔ ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡. ∂›Ó·È fï˜ ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎfi ÙÔ fiÙÈ ÔÈ ™·ÚÙÈ¿Ù˜ ÔÙ¤ ‰ÂÓ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ·Ó ¤Ó· ·ÛÙÈÎfi ΤÓÙÚÔ. ∆· ¿ÙÔÌ· Ì ÙËÓ È‰ÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ ˆ˜ ÔÏÈÙÈο fiÓÙ·, ‰ËÏ·‰‹ ÌÂÏÒÓ Ù˘ «¶fiÏȘ» ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó ÔÏÈÙÈ΋ ȉÂÔÏÔÁ›·, ‰Èψ̷ٛ· ‹ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ ÌÂ Û˘Ó¤ÂÈ· ÔÈ ¤ÓÓÔȘ ·˘Ù¤˜ Ó· ÔÊ›ÏÔ˘Ó ¤ÌÌÂÛ· ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ‡·ÚÍË Ù˘ ‰Ô˘Ï›·˜.3 √ Û‚·ÛÌfi˜ ÚÔ˜ ÙÔ ¡fiÌÔ ÛÙÔ ¶ÔÏÈÙÂÈ·Îfi ·˘Ùfi ÌÔÓÙ¤ÏÔ ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ÙÔÓ ™·ÚÙÈ¿ÙË, ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÙÔÓ ŒÏÏËÓ·, ·fi ÙÔÓ ‚¿Ú‚·ÚÔ Î·ıÒ˜ Ô ÚÒÙÔ˜ ΢‚ÂÚÓÒÌÂÓÔ˜, ηْ ·ÓÙ›ıÂÛË ÚÔ˜ ÙÔÓ ‰Â‡ÙÂÚÔ, Ô ÔÔ›Ô˜ «‰ÂÛfi˙ÂÙ·È» ¤¯ÂÈ ÙÔ Û˘Ó·›ÛıËÌ· fiÙÈ ‰ÂÓ ˘·ÎÔ‡ÂÈ Û ·ÓıÚÒÈÓË ‚Ô‡ÏËÛË ·ÏÏ¿ ÛÙËÓ ˘¤ÚÙ·ÙË ı¤ÏËÛË Ù˘ «¶fiÏȘ» fiˆ˜ ÂÎÊÚ¿˙ÂÙ·È Ì¤Û· ·fi ÙȘ ÂÈÙ·Á¤˜ ÙÔ˘ ÓfiÌÔ˘.4 ∏ «¶fiÏË» Ì ·˘Ù‹ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙËÓ «ÔÏÈÙÈο Û˘ÁÎÚÔÙË̤ÓË ÎÔÈÓˆÓ›·» ‹ ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ¤ÓˆÛË Ô˘ ÏËÛÈ¿˙ÂÈ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ÛËÌÂÚÈÓÔ‡˜ fiÚÔ˘˜ ÙÔ˘ «ÔÏÈÙÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜», ‹ Ù˘ «ÔÏÈÙÈ΋˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘». ªÂ ‰Â‰Ô̤ÓË ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ·Ó¿Ï˘ÛË ˆ˜ ·Ú·‰Ô¯‹ ÁÈ· ÙÔ ÔÏÈÙÂÈ·Îfi ÌÔÓÙ¤ÏÔ ¶fiÏȘ-∫Ú¿ÙÔ˜ Ù˘ ∞Ú¯·›·˜ ™¿ÚÙ˘-§·ÎˆÓ›·˜ ı· ÚÔÛ·ı‹ÛÔ˘Ì ӷ ·Ó·Ï‡ÛÔ˘Ì ÙËÓ ˘„ËÏ‹ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ Î·È ÙË ‰Èψ̷ٛ· Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛÂ Ë fiÏË ·˘Ù‹ ۇ̂ÔÏÔ Î·È Ó· ÂÚÌËÓ‡ÛÔ˘Ì ÙÔ ÚfiÏÔ Ù˘ ˆ˜ ‰ÈÂıÓÔ‡˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ· Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜ ·fi ÙÔ 750 .Ã., ¤ˆ˜ ÙÔ 404 .Ã., ‰ËÏ·‰‹ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ô˘ ¤ÊÙ·Û ÛÙÔ ·fiÁÂÈÔ Ù˘ ÈÛ¯‡Ô˜ Ù˘. √È fiÚÔÈ ˘„ËÏ‹ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ Î·È ‰Èψ̷ٛ· Â›Ó·È fiÚÔÈ Ù˘ ‰ÈÂıÓÔ‡˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ ÛÙËÓ ÔÔ›· ·Ó·ÌÂÈÁÓ‡ÔÓÙ·È ÙÚ›· ÛÙÔȯ›·: √È Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂȘ5 ÌÂٷ͇ ÙˆÓ Î˘Ú›·Ú¯ˆÓ ÎÚ·ÙÒÓ, Ë Û˘ÓÂÚÁ·Û›· ÌÂٷ͇ ÙˆÓ Î˘Ú›·Ú¯ˆÓ ÎÚ·ÙÒÓ Î·È Ë ‰È·¯ÚÔÓÈ΋ Ù¿ÛË ÙˆÓ ·ÓÂÙ˘ÁÌ¤ÓˆÓ ÎÚ·ÙÒÓ Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ·ÍÈÒÓ Ì ·Ó·ÓıÚÒÈÓ˜ ·Í›Â˜ (∆Ô 3Ô ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÙÔ Û˘Ó·ÓÙ¿2. Barker, Greek Political Theory, Plato and his Predecessors, London E·Ó¤Î‰ÔÛË 1977, Î·È Iˆ·ÎÂÈÌ›‰Ë˜, ¶., H «¶fiÏË» Î·È Ë E˘Úˆ·˚΋ OÏÔÎÏ‹ÚˆÛË, AÓ·˙ËÙÒÓÙ·˜ ÌÈ· Ó¤· AÚÈÛÙÔÙÂÏÈ΋ ¶ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÛÙË ‰È·‰Èηۛ· Ù˘ ¶ÔÏÈÙÈ΋˜ OÏÔÎÏ‹ÚˆÛ˘, Aı‹Ó·, EΉfiÛÂȘ £Â̤ÏÈÔ, 1994. 3. Russel, B., History of western philosophy, 51951, Û. 91 Î·È M·˘ÚÈ¿˜, K., IÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ I‰ÂÒÓ, Aı‹Ó·, EΉfiÛÂȘ ™¿ÎÎÔ˘Ï·, 1985, Û. 27. 4. ™ÙȘ IΤÙȉ˜ ÙÔ˘ E˘ÚÈ›‰Ë, 429-437, ÂÎÊÚ¿˙ÂÙ·È Ì ¤ÌÊ·ÛË Ë ÛËÌ·Û›· Ù˘ ˘·ÎÔ‹˜ ÛÙÔ ÁÂÓÈÎfi ÓfiÌÔ Î·È fi¯È ÛÙË ı¤ÏËÛË ÙÔ˘ ÂÓfi˜: «¢Â ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÁÈ· ÌÈ· fiÏË Û˘ÌÊÔÚ¿ ‚·Ú‡ÙÂÚË ·fi ÙÔÓ Ù‡Ú·ÓÓÔØ ÂΛ ÚÒÙ·-ÚÒÙ· ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÓfiÌÔÈ Î·ÌˆÌ¤ÓÔÈ ÁÈ· fiÏÔ˘˜ ¤Ó·˜ ¿ÓÙÚ·˜ ÂÍÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Î·È ÓfiÌÔ ÙÔ˘ ¤¯ÂÈ ÙÔ ı¤ÏËÌ¿ ÙÔ˘ ·˘Ùfi˜Ø ÂÙÔ‡ÙÔ È· ‰ÂÓ Â›Ó·È ÈÛfiÙËÙ· Ì· fiÙ·Ó Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ÓÔÈ ÔÈ ÓfiÌÔÈ, ÊÙˆ¯fi˜ Î·È ÏÔ‡ÛÈÔ˜ ¤¯Ô˘Ó Ù· ›‰È· ‰ÈηÈÒÌ·Ù·. MÔÚÔ‡Ó ÔÈ ÈÔ ·‰‡Ó·ÙÔÈ Ó· ÌÈÏÔ‡Ó ÙËÓ ›‰È· ÁÏÒÛÛ· ÛÙÔÓ ÏÔ‡ÛÈÔ, fiÙ·Ó ÙÔ˘˜ ηÎÔÏÔÁÂ›Ø ·Ó ¤¯ÂÈ ‰›Î·ÈÔ Ô ÌÈÎÚfi˜ ÓÈοÂÈ ÙÔÓ ÙÚ·Ófi». (ÌÙÊÚ. A¯. ¶··¯·Ú›ÛË). 5. Wartin Wight, International Theory Î·È Hedley Bull, The Anarchical Society. H Ú›˙· ÙÔ˘ Û˘ÁÎÚÔ˘ÛÈ·ÎÔ‡ ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙ· ÎÏ·ÛÈο ΛÌÂÓ· ÙÔ˘ £Ô˘Î˘‰›‰Ë Î·È ·ÚÁfiÙÂÚ· ÛÙÔÓ M·ÎÈ·‚¤ÏÈ Î·È ÙÔÓ Thomas Hobbes Î·È ◊Ê·ÈÛÙÔ˜ ¶, IÛÙÔÚ›· £ÂˆÚ›· Î·È ¶ÔÏÈÙÈ΋ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙˆÓ ¢ÈÂıÓÒÓ ™¯¤ÛˆÓ, Aı‹Ó·, EΉfiÛÂȘ ¶ÔÈfiÙËÙ·, 1999.
Yæ∏§∏ ™∆ƒ∞∆∏°π∫∏ ∫∞π ¢π¶§øª∞∆π∞ ∆∏™ AƒÃ∞π∞™ ™¶∞ƒ∆∏™ - §∞∫ø¡π∞™
173
Ì ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÛÙȘ ȉȷÈÙÂÚfiÙËÙ˜ οı ¶ÔÏÈÙ›·˜ ÛÙËÓ ∞Ú¯·›· ∂ÏÏ¿‰·) Î·È Î·Ù’ ¤ÎÙ·ÛË Î·È ÛÙË ™¿ÚÙË. ŸÙ·Ó ÌÈ· ‰‡Ó·ÌË –ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛ‹ Ì·˜ Ë ™¿ÚÙË– «ÚÔˆı› Û¯‹Ì·Ù· Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ Î˘Ú›·Ú¯ˆÓ ÎÚ·ÙÒÓ Ô˘ Â›Ó·È ÂÏ΢ÛÙÈο ÁÈ· ¿ÏÏ· ÎÚ¿ÙË ‹ fiÙ·Ó ÌÈ· ‰‡Ó·ÌË ÚÔˆı› ·Ó·ÓıÚÒÈÓ˜ ·Í›Â˜ Ô˘ ¯·›ÚÔ˘Ó Â˘Ú›·˜ ·Ô‰Ô¯‹˜ ‰ÈÂıÓÒ˜ Ë ‰‡Ó·ÌË ·˘Ù‹ ·˘Í¿ÓÂÈ Ù· ‰ÈÂıÓ‹ Ù˘ ÂÚ›ÛÌ·Ù· Î·È ÙËÓ ÂÈÚÚÔ‹ Ù˘».6 ∏ ÚÔÒıËÛË ‰ÈÂıÓÒÓ ıÂÛÌÒÓ Î·È È‰ÂÔÏÔÁÈÒÓ Â˘ÓÔ˚ÎÒÓ «ÁÈ· ÙËÓ Â̤‰ˆÛË Ù˘ ÂÈÚÚÔ‹˜ Î·È Ù˘ ÈÛ¯‡Ô˜» ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÎÂÓÙÚÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ù˘ ˘„ËÏ‹˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ Î·È ‰Èψ̷ٛ·˜. µ·ÛÈο ÛÙÔȯ›·7 ÌÈ·˜ ˘„ËÏ‹˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ Û ¤ÓÔÏË Û‡ÚÚ·ÍË Â›Ó·È Ë ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋, Ë ‰Èψ̷ٛ·, Ë ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ‰È¿ÛÙ·ÛË, Ë ÂÛˆÙÂÚÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋, Ë ‰ÈÂıÓ‹˜ ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛË. √È È‰Â·ÙÔ› Ù‡ÔÈ ˘„ËÏÒÓ ÛÙÚ·ÙËÁÈÎÒÓ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÙË ‰Èψ̷ٛ· Û ÂÚ›Ô‰Ô ÂÈÚ‹Ó˘ ¯ˆÚ›˙ÔÓÙ·È Û ٤ÛÛÂÚȘ ηÙËÁÔڛ˜.8 ñ ™ÙÚ·ÙËÁÈ΋ Ù˘ ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋˜ ·Ó¿Û¯ÂÛ˘-¤ÎÙ·Û˘. ∆Ô ÎÂÓÙÚÈÎfi ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi Ù˘ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ ·˘Ù‹˜ Â›Ó·È Ë ¯Ú‹ÛË ‹ ·ÂÈÏ‹ ¤ÓÔÏ˘ ‚›·˜. √ ‰ÚˆÓ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÈ ÙȘ ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Î·È Ë ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋ ˆ̛˙ÂÙ·È ÙËÓ ¿ÓÙÏËÛË fiÚˆÓ ÁÈ· Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁËıÔ‡Ó ÔÈ ÌÂÁ¿Ï˜ ¤ÓÔϘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Ô˘ ··ÈÙ› Ë ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ ·˘Ù‹. ∏ ÂÛˆÙÂÚÈ΋ ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛË Ù˘ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ ·˘Ù‹˜ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÙËÓ ÎÈÓËÙÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ ̤ۈ Ù˘ ȉÂÔÏÔÁÈ΋˜ ÊfiÚÙÈÛ˘ ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙÔ˘˜ Â͈ÙÂÚÈÎÔ‡˜ ¯ıÚÔ‡˜. ñ ™ÙÚ·ÙËÁÈ΋ ÙˆÓ Û˘ÌÌ·¯ÈÒÓ. ™Ù· Ï·›ÛÈ· ÙˆÓ ¢ÈÂıÓÒÓ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌÒÓ ÎÂÓÙÚÈÎfi ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi Ù˘ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ ·˘Ù‹˜ Â›Ó·È fiÙÈ ÂÓÒÓÂÈ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÁÈ· ÙËÓ Â›Ù¢ÍË ÙˆÓ ÎÔÈÓÒÓ ÛÎÔÒÓ ‹ ÎÔÈÓÒÓ Û˘ÌÊÂÚfiÓÙˆÓ («Ë ÈÛ¯‡˜ ÂÓ ÙË ÂÓÒÛÂÈ»). ∏ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋ ηÏÂ›Ù·È Ó· ÂÈʤÚÂÈ ÔʤÏË ÁÈ· fiÏ· Ù· ̤ÏË. ∂‰Ò Ë ‰Èψ̷ٛ· ·›˙ÂÈ Î·ıÔÚÈÛÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÁÈ· ÙË ‰È·Ù‹ÚËÛË Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ Û˘ÓÔ¯‹˜ ÙˆÓ Û˘ÌÌ·¯ÈÒÓ. ∏ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË ·fi Ù· ̤ÏË ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ ÙˆÓ Û˘ÌÌ·¯ÈÒÓ ÚÔÛʤÚÂÈ ÙËÓ ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛË ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜. ñ ™ÙÚ·ÙËÁÈ΋ ÙˆÓ ÂÍÈÛÔÚÚÔ‹ÛˆÓ. ∏ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ ·˘Ù‹ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÌÂÁ¿ÏË Â˘ÂÏÈÍ›· ÛÙÔ˘˜ Û˘Û¯ÂÙÈÛÌÔ‡˜ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‰˘Ó¿ÌˆÓ. ∏ ÂÈÙ˘¯›· Ù˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙȘ ÁÚ‹ÁÔÚ˜ Î·È Â˘¤ÏÈÎÙ˜ ÚÔÛ·ÚÌÔÁ¤˜ ÙˆÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙȘ Û˘Óı‹Î˜ Î·È ÙÔ˘˜ Û˘Û¯ÂÙÈÛÌÔ‡˜. ∆Ô ÏÂÔÓ¤ÎÙËÌ¿ Ù˘ Â›Ó·È fiÙÈ ¤¯ÂÈ ¯·ÌËÏfi ÎfiÛÙÔ˜ Î·È Û˘¯Ó¿ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÌÈ·˜ «·Ó·‰˘fiÌÂÓ˘ ‰‡Ó·Ì˘ Ì ËÁÂÌÔÓÈΤ˜ ÊÈÏÔ‰Ô͛˜». ∏ ‰Èψ̷ٛ· ·›˙ÂÈ Î·ıÔÚÈÛÙÈÎfi ÚfiÏÔ Î·È Ë ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ ÛÙËÚ›˙ÂÈ «Ú¢ÛÙ¤˜ ÎÈÓ‹-
6. ¶··ÛˆÙËÚ›Ô˘, X., B˘˙·ÓÙÈÓ‹ ˘„ËÏ‹ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ 6Ô˜-11Ô˜ ·ÈÒÓ·˜, ™ÂÈÚ¿: MÂÏÂÙÒÓ ¢Èψ̷ٛ·˜ Î·È ™ÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ 4, Aı‹Ó·. EΉfiÛÂȘ ¶ÔÈfiÙËÙ·, 22000, Û. 15. 7. ¶··ÛˆÙËÚ›Ô˘, X., O AÁÒÓ·˜ ÁÈ· ÙËÓ EÏÏËÓÈ΋ AÓÂÍ·ÚÙËÛ›·: ¶ÔÏÈÙÈ΋ Î·È ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ Î·È Ù˘ OıˆÌ·ÓÈ΋˜ A˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜, 1821-1932, Aı‹Ó·, EΉfiÛÂȘ I. ™È‰¤Ú˘, 1996. 8. ¶··ÛˆÙËÚ›Ô˘, X., «B˘˙·ÓÙÈÓ‹… », fi.. Û. 22 -35.
174
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÛÂȘ» Ù˘ ‰Èψ̷ٛ·˜. ∞fi ÙË ÛÎÔÈ¿ Ù˘ ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛ˘ Â›Ó·È ÌÈ· «ÂÏÈÙ›ÛÙÈÎË ÔÏÈÙÈ΋» Ô˘ Â›Ó·È ‰‡ÛÎÔÏ· ηٷÓÔËÙ‹ ÛÙÔ Â˘Ú‡ ÎÔÈÓfi. ñ ™ÙÚ·ÙËÁÈ΋ ÙÔ˘ ηÙ¢ӷÛÌÔ‡. ∏ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ «¤Ó· ¢ڇ Ê¿ÛÌ· Ú·ÎÙÈÎÒÓ Ô˘ ·ÔÛÎÔÔ‡Ó ÛÙË Ì›ˆÛË ÙˆÓ ‰ÈÂıÓÒÓ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂˆÓ Ì¤Ûˆ ÌÔÓÔÌÂÚÒÓ ‹ ·ÌÔÈ‚·›ˆÓ ·Ú·¯ˆÚ‹ÛÂˆÓ Î·È ÚÔÛ·ÚÌÔÁÒÓ». ∫·È Â‰Ò Î·ıÔÚÈÛÙÈÎfi ÚfiÏÔ ·›˙Ô˘Ó Ë ‰Èψ̷ٛ· Î·È Ë ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛË. ∏ ÚÒÙË ÁÈ· Ó· ¤ÏıÂÈ Û˘Ìʈӛ· Î·È Ë ‰Â‡ÙÂÚË ÁÈ· Ó· ÙË ÓÔÌÈÌÔÔÈ‹ÛÂÈ ÂÛˆÙÂÚÈο ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ‰ÚÒÓÙÔ˜. ™ÙË ‰ÈÂıÓ‹ ÔÏÈÙÈ΋ Î·È ÛÙËÓ Ú¿ÍË ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔÓÙ·È ÌÔÚʤ˜ ˘„ËÏ‹˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ Î·È ‰Èψ̷ٛ·˜ ÌÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi ÙˆÓ ÙÂÛÛ¿ÚˆÓ Ù‡ˆÓ Ô˘ ·Ó·Ï‡Û·ÌÂ. ªÂ ‰Â‰Ô̤ÓË ÙËÓ ·ÓˆÙ¤Úˆ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙËÓ ÔÔ›· ıˆڋ۷Ì ··Ú·›ÙËÙË, ·ÓÂÚ¯fiÌ·ÛÙ ÛÙÔ ÌÔÓÙ¤ÏÔ Ù˘ ∞Ú¯·›·˜ ™¿ÚÙ˘-§·ÎˆÓ›·˜. ∏ Î¿Ï˘„Ë Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ ·fi ÙÔ 750 .Ã. ¤ˆ˜ ÙÔ 560 .Ã. ·fi ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ËÁ¤˜ Â›Ó·È ˘ÔÙ˘Ò‰Ë˜. ∆· ÛÙÔȯ›· fï˜ Ô˘ ¤¯Ô˘ÌÂ Â›Ó·È ·ÚÎÂÙ¿ ÁÈ· Ó· ··ÓÙ‹ÛÔ˘Ó ÛÙ· «ÁÈ·Ù›, fiÙÂ Î·È Ò˜ Ë ·Ú¯·˚΋ ™¿ÚÙË ÂÍÂÏ›¯ıËΠÛÙË ÌÔÚÊ‹ Ô˘ ¤ÁÈÓ ÛÙËÓ ÎÏ·ÛÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô».9 √ ÁˆÁÚ·ÊÈÎfi˜ fiÚÔ˜ «§·ÎˆÓ›·»10 ÔÚÈ˙fiÙ·Ó Î¿ı ÊÔÚ¿ ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙËÓ ¤ÎÙ·ÛË Ù˘ ™·ÚÙÈ·ÙÈ΋˜ ∂ÈÎÚ¿ÙÂÈ·˜. ™Â ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙËÓ ÛËÌÂÚÈÓ‹ Ë §·ÎˆÓ›· ÙÔ˘ 750 .Ã. ÂÚ›Ô˘ ÂÚÈÂÏ¿Ì‚·Ó ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÌÂٷ͇ ∆·¸Á¤ÙÔ˘ Î·È ¶¿ÚÓˆÓ·. ∆ËÓ ›‰È· ÂÚ›Ô‰Ô, ÛÙÔ ÙfiÙ ¢ÈÂıÓ¤˜ ¶ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ë ™¿ÚÙË ‰ÂÓ Â›¯Â ÙËÓ ÎÂÓÙÚÈ΋ ı¤ÛË Ô˘ ı· ηٷϿ̂·Ó ·ÚÁfiÙÂÚ· ÛÙȘ ÂÏÏËÓÈΤ˜ ˘Ôı¤ÛÂȘ. ∆Ô Î¤ÓÙÚÔ ÙÔ˘ ‰ÈÂıÓÔ‡˜ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÙfiÙ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ‚ÔÚÂÈÔ·Ó·ÙÔÏÈο ÛÙÔÓ ∞ÈÁÈ·Îfi ¯ÒÚÔ. ¶ÔÏÈÙ›˜ fiˆ˜ Ë ª›ÏËÙÔ˜ Î·È Ë ™¿ÌÔ˜ Û˘ÁηٷÏÂÁfiÙ·Ó ÛÙȘ ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Ù˘ ÂÔ¯‹˜. fiˆ˜ ›Û˘ Ë ∫fiÚÈÓıÔ˜ Î·È ÙÔ ÕÚÁÔ˜. ∂Ô̤ӈ˜ Ë ™¿ÚÙË ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙËÓ ÂÚÈʤÚÂÈ· ÙÔ˘ ¢ÈÂıÓÔ‡˜ ™˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ Î·È ÂӉȷÊÂÚfiÙ·Ó ÚÒÙ· ÁÈ· ÙÔ˘˜ fiÌÔÚÔ˘˜ Á›ÙÔÓ¤˜ Ù˘. √È ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜ Î·È ÔÈ ‰Èψ̷ÙÈÎÔ› ÂÏÈÁÌÔ› Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ÚÔ˜ ÙËÓ ªÂÛÛËÓ›· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎfi ÂӉȷʤÚÔÓ. √ ‚·ÛÈÏÈ¿˜ ∆‹ÏÂÎÏÔ˜ ·Ó Î·È ‰ÂÓ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi Â¿Ó Â›¯Â ›ÁÓˆÛË Ù˘ ‰È·‰Èηۛ·˜ Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛÂ, ¤ıÂÛ ÙȘ ‚¿ÛÂȘ ÁÈ· ÌÈ· ·fi ÙȘ ÈÔ ÂÈÙ˘¯Ë̤Ó˜ «ÈÌÂÚÈ·ÏÈÛÙÈΤ˜ ˘„ËϤ˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜ fiÏˆÓ ÙˆÓ ÂÔ¯ÒÓ». ÕÚ¯ÈÛ ӷ ÂÁηıÈÛÙ¿ ÂÚÈÔ›ÎÔ˘˜ ÛÙËÓ Â‡ÊÔÚË ÎÔÈÏ¿‰· ÙÔ˘ ¡¤‰ÔÓ·11 ÂÎÌÂÙ·ÏÏ¢fiÌÂÓÔ˜ ÙÔ «ÎÂÓfi ÈÛ¯‡Ô˜» Ù˘ ÎÔÈÏ¿‰·˜ ηٿ ÙÔÓ fiÚÔ Ù˘ ‰ÈÂıÓÔ‡˜ ÔÏÈÙÈ΋˜. ∞¤Ê˘Á ÙÔ ·Ó›Û¯˘ÚÔ ÕÚÁÔ˜ Î·È ÙË ‰‡ÛÎÔÏË ÁˆÁÚ·ÊÈο ∞Ú牛· Î·È ÛÙÚ¿ÊËΠÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ ªÂÛÛËÓ›·˜, ˘ÈÔıÂÙÒÓÙ·˜ ÙËÓ «¤ÌÌÂÛË ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË» ηٿ ÙÔÓ ‚ÚÂÙ·Ófi ÛÙÚ·ÙËÁÈÎfi ·Ó·Ï˘Ù‹ Basil Liddell Hart.12 ™Â Â›Â‰Ô ˘„ËÏ‹˜ ÛÙÚ·-
9. 10. 11. 12.
Starr C. G., “The Gredibility of Spartan History”, Historia 14, 1965. Gartledge Paul, Sparta and Laconia: a regional history, 1300-362 B.C., London, 1979. ™ÙÚ¿‚ˆÓ, VIII 4.4. Liddell Hart Basil, Strategy, London, Meridian, 21991.
Yæ∏§∏ ™∆ƒ∞∆∏°π∫∏ ∫∞π ¢π¶§øª∞∆π∞ ∆∏™ AƒÃ∞π∞™ ™¶∞ƒ∆∏™ - §∞∫ø¡π∞™
175
ÙËÁÈ΋˜ Ë «¤ÌÌÂÛË ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË» Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È Û «·Ú¿Î·Ì„Ë ÙÔ˘ ·ÚÈÔ˘ ·ÓÙÈ¿ÏÔ˘ Ì ηÙ‡ı˘ÓÛË Ù˘ ÔÏÂÌÈ΋˜ ÚÔÛ¿ıÂÈ·˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ‰Â˘ÙÂÚ¢fiÓÙˆÓ ·ÓÙȿψӻ. ŒÙÛÈ Ì ‰˘Ô Ôχ ÛËÌ·ÓÙÈο ÁÂÁÔÓfiÙ· ÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛË Ù˘ ªÂÛÛËÓ›·˜ Î·È ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ªÂÙ·ÚÚ˘ıÌ›ÛÂˆÓ Ô˘ ·Ô‰fiıËÎ·Ó ÛÙÔ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ13 Ë ∞Ú¯·›· ™¿ÚÙË ·¤ÎÙËÛ ÁË Î·È ÔÏÈÙÈο ‰ÈηÈÒÌ·Ù· Î·È ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ¢Â‡ÙÂÚÔ ªÂÛÛËÓÈ·Îfi fiÏÂÌÔ (668-657) .X ·Ó·‰Â›¯ıËΠÛÙÔ ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ Î·È ÔÏfiÎÏËÚ˘ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜. √È ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚ˜ ηÈÓÔÙƠ̂˜ ÙÔ˘ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˘ ‹Ù·Ó: ÙÔ ˘Ô¯ÚˆÙÈÎfi ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· Ô˘ ÔÓÔÌ·˙fiÙ·Ó «·ÁˆÁ‹», Ë ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ·˘ÙÔ΢‚¤ÚÓËÛ˘ ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ (ÙˆÓ ÔÌÔ›ˆÓ) ÛÙÔ ÔÏÈÙÂÈ·Îfi ÌÔÓÙ¤ÏÔ «¶fiÏȘ∫Ú¿ÙÔ˜» Î·È Ë ›ÛÙË ÙˆÓ ™·ÚÙÈ·ÙÒÓ ÛÙÔ ÌÔÓ·‰ÈÎfi ·˘Ùfi Û‡ÛÙËÌ· ÒÛÙ ӷ ÚÔÛ‰›‰ÂÙ·È ¤Ó· Ó¤Ô ÓfiËÌ· ÛÙË Ï¤ÍË ÔÏ›Ù˘. ªÂ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ·˘Ù‹ ÙÔ˘ ÔÏ›ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËΠ¤Ó· Û‡ÛÙËÌ· Ô˘ ÙÔ ¿ÙÔÌÔ ‹Ù·Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·ÊÔÛȈ̤ÓÔ ÛÙÔ Û‡ÓÔÏÔ Î·È Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ ·Ú¿ ÛÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿ ÙÔ˘.14 ∏ ÈÛfiÙËÙ· ÛÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ÔÏ›ÙË ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ Û ·ÁÎfiÛÌÈ· ‰Â‰Ô̤ӷ.15 ŸÌˆ˜ ÈÛfiÙËÙ· ÛÙÔ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi Â›Â‰Ô ‰ÂÓ Â‹ÏıÂ. ¶·Ú¿ ÙË Ê‹ÌË Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ˆ˜ ÌÈ· ÎÔÈÓˆÓ›· ÏÈÙfiÙËÙ·˜, ÔÈ ·ÚÈÛÙÔÎÚ¿Ù˜ Û˘ÛÛÒÚ¢·Ó ·Ôı¤Ì·Ù· ÔχÙÈÌˆÓ ÌÂÙ¿ÏψÓ.16 H ηÙÔ¯‹ Á˘ ·fi ÙÔ˘˜ Ôϛ٘ Û˘Ó‰ÂfiÙ·Ó Î·È Ì ÙËÓ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛË ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋˜ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔÏÈÙÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘. O ™·ÚÙÈ¿Ù˘ ÔÏ›Ù˘ ÛÙËÚÈ˙fiÌÂÓÔ˜ ÛÙËÓ ÂÚÁ·Û›· ÙˆÓ ÂÈÏÒÙˆÓ,17 ›¯Â ˆ˜ ¿ÁÁÂÏÌ· ÌfiÓÔ ÙÔ˘ ·ÁÁÂÏÌ·Ù›· ÔÏÂÌÈÛÙ‹.18 Afi ÙËÓ ·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ ™·ÚÙÈ·ÙÒÓ ÂÍ·ÈÚÔ‡ÓÙ·Ó ÔÈ ‰È¿‰Ô¯ÔÈ ÙÔ˘ ıÚfiÓÔ˘ ÁÈ·Ù› ÙÔ Ó‡̷ Ù˘ ˘·ÎÔ‹˜ Ô˘ ηÏÏÈÂÚÁÔ‡Û ‰ÂÓ ıˆÚ›ÙÔ Î·Ù¿ÏÏËÏÔ ÁÈ· ¤Ó· ÌÂÏÏÔÓÙÈÎfi ‚·ÛÈÏÈ¿.19 √È Â›ÏÂÎÙÔÈ ™·ÚÙÈ¿Ù˜ ÛÙÂϤ¯ˆÓ·Ó ¤Ó· ÛÒÌ· Ì˘ÛÙÈÎÒÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂˆÓ –ıÂÛÌfi˜ Ù˘ KÚ˘Ù›·˜– ‹Ù·Ó ¤Ó· ›‰Ô˜ Ì˘ÛÙÈ΋˜ ·ÛÙ˘ÓÔÌ›·˜ ÙÔ ÔÔ›Ô «Â›¯Â ‚·ÛÈÎfi ÙÔ˘ ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ·Ú·ÎÔÏÔ‡ıËÛË ÂÈÏÂÁÌ¤ÓˆÓ ∂ÈÏÒÙˆÓ Ô˘ ıˆÚÔ‡13. K·Ù¿ ÙÔÓ ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô Ô §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜ ›¯Â Ù·Íȉ¤„ÂÈ ÛÙËÓ KÚ‹ÙË Î·È ÙËÓ AÛ›· ÁÈ· Ó· ·ÓÙÈ·Ú·‚¿ÏÂÈ ‰È¿ÊÔÚ· ‰Â‰Ô̤ӷ ÁÈ· ÙËÓ ÔÏÈÙÂȷ΋ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÌÂÙ·ÚÚ‡ıÌÈÛË Ô˘ ۯ‰›·˙Â. √È ÈÛÙÔÚÈÎÔ› ‰ÂÓ Û˘ÌÊÒÓËÛ·Ó ÔÙ¤ Â¿Ó Î·È Î·Ù¿ fiÛÔ Ô§˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜ ‹Ù·Ó ‹ fi¯È Ì˘ıÈ΋ ÌÔÚÊ‹. AÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·Ó Ô §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜ ˘‹ÚÍÂ, ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· fiÙÈ «ÔÈ ÓfiÌÔÈ ÙÔ˘ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˘» ˘‹ÚÍ·Ó Î·È ‰fiıËΠÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ ÛÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ÙÔÓ 5Ô ·ÈÒÓ·. K·Ù¿ ÙÔÓ HÚfi‰ÔÙÔ (1.65.2-4) «‹Ú ÙÔ˘˜ NfiÌÔ˘˜ ÙÔ˘ ·fi ÙÔ ¢ÂÏÊÈÎfi M·ÓÙ›Ô, ‹ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ‹Ú ÙËÓ ¤ÁÎÚÈÛË ÙÔ˘ M·ÓÙ›Ԣ ÚÈÓ ÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙÔ˘˜». 14. Cartledge Paul, OÈ ™·ÚÙÈ¿Ù˜, MÈ· ÂÈ΋ ÈÛÙÔÚ›·, MÂÙ¿ÊÚ·ÛË ·fi Ù· ·ÁÁÏÈο ºÈÏÈ¿ÙÔ˜ ÕÁÁÂÏÔ˜, Aı‹Ó·, EΉÔÙÈÎfi˜ O›ÎÔ˜ §È‚¿ÓË, 2004. 15. Forrest, W. G., A History of Sparta, 950-192 B.C., London, Hutchinson, 1968, Û. 152. 16. HÚfi‰ÔÙÔ˜, III 56, VI 72, VIII 5, £Ô˘Î˘‰›‰Ë˜, A6, •ÂÓÔÊÒÓ, §·Î‰·ÈÌÔÓ›ˆÓ ¶ÔÏÈÙ›·, 5, 14, Î.¿. 17. OÈ E›ÏˆÙ˜ ›¯·Ó ÙËÓ È‰È·ÈÙÂÚfiÙËÙ· fiÙÈ ‹Ù·Ó ŒÏÏËÓ˜-¢Ô‡ÏÔÈ. Y‹Ú¯·Ó §¿ÎˆÓ˜ ›ψÙ˜ Î·È MÂÛÛ‹ÓÈÔÈ Â›ÏˆÙ˜. H ™¿ÚÙË ·fi ¿Ô„Ë ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ ¤Ú ӷ Â›Ó·È Û ÌfiÓÈÌË Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÂÙÔÈÌfiÙËÙ·˜ ÁÈ· Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÈ Èı·Ó‹ ÂͤÁÂÚÛ‹ ÙÔ˘˜. 18. HÚfi‰ÔÙÔ˜ II 167, ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜, §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜, 24. 19. ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜, AÁËۛϷԘ, 1.
176
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÓÙ·Ó Ù·Ú·Í›Â˜ ÁÈ· ÙËÓ ÙÚÔÌÔÎÚ¿ÙËÛË ÙˆÓ ˘ÔÏÔ›ˆÓ». ∏ ηٷÛÎÔ›·, Ë Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Î·È Ë Ì˘ÛÙÈÎfiÙËÙ· ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ ·Ó·Ù‡¯ıËÎ·Ó ÛÙË ™¿ÚÙË ÙfiÛÔ ÒÛÙ ӷ ıˆÚÔ‡ÓÙ·È ÚˆÙÔfiÚÔÈ ÛÙȘ ˘ËÚÂۛ˜ ·˘Ù¤˜. ŒÓ· ¿ÏÏÔ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ô˘ Â͢ËÚÂÙÔ‡Û ÛÙÚ·ÙËÁÈÎÔ‡˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ ‹Ù·Ó Ù· «Û˘ÛÛ›ÙÈ·» ÁÈ· Ù· ÔÔ›· Ô Î¿ı ™·ÚÙÈ¿Ù˘ ¤‰ÈÓ ÔÚÈṲ̂ÓË Û˘ÓÂÈÛÊÔÚ¿, ·ÒÏÂÈ· Ù˘ ÔÔ›·˜ Û˘Ó·ÁfiÙ·Ó ·ÒÏÂÈ· ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ÙÔ˘ ‰ÈηȈ̿وÓ.20 ª¤¯ÚÈ ÙÔ 676 .Ã. ÂÚ›Ô˘ Ë ™¿ÚÙË ‚·ÛÈ˙fiÙ·Ó ÛÙËÓ ·ÚÈıÌËÙÈ΋ ˘ÂÚÔ¯‹ ÁÈ· Ó· ηٷϿ‚ÂÈ ÙÔ˘˜ ·ÓÙÈ¿ÏÔ˘˜ Ù˘, ÌÂÙ¿ ¤‰ˆÛ ¤ÌÊ·ÛË ÛÙËÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ‰˘Ó·ÌÈÎÔ‡ Ù˘.21 ∫·Ù¿ ÙÔÓ £Ô˘Î˘‰›‰Ë ÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔÏÈÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ¤ÊÂÚ ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛË Î·È ÛÙ·ıÂÚfiÙËÙ· ÛÙȘ ÂÛˆÙÂÚÈΤ˜ ‰Ô̤˜ Ù˘ «¶fiÏȘ-∫Ú¿ÙÔ˜» Ù˘ ™¿ÚÙ˘ Î·È ÛËÌ·ÓÙÈο ÏÂÔÓÂÎÙ‹Ì·Ù· ÁÈ· ÙËÓ ı¤ÛË Ù˘ ÛÙÔ ¢ÈÂıÓ¤˜ ¶ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ οÙÈ Ô˘ Ë ™¿ÚÙË ·ÔÏ¿Ì‚·Ó ÁÈ· ·ÈÒÓ˜. ¶·Ú·ÙËÚԇ̠·ÎfiÌË ‰˘Ô ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ‰È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛÂȘ: ñ √ ·ÓÔÚÁ¿ÓˆÙÔ˜ fi¯ÏÔ˜ ÔÚÁ·ÓÒıËΠ۠·Ó›Û¯˘ÚË Ê¿Ï·ÁÁ· Î·È Ë ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÌÂÙ·ÏÏÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘ Ûȉ‹ÚÔ˘ ‚Ô‹ıËÛ ÛÙËÓ Î·Ù‡ı˘ÓÛË ·˘Ù‹. ñ ™Â Â›Â‰Ô ‰Èψ̷ٛ·˜ Î·È ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜: Œ‰ˆÛ ¤ÌÊ·ÛË ÛÙË ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ÈÛ¯‡ (Ô ÛÙÚ·Ùfi˜ Ù·˘ÙÈ˙fiÙ·Ó Ì ÙÔ «¢¿ÌÔ»), ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÂÙ‡¯ÂÈ ÙÔ˘˜ ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜ Ù˘ ÛÎÔÔ‡˜. ªÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ· ÔÈ ÂÛˆÙÂÚÈΤ˜ ‰Ô̤˜ ÂÓfi˜ ‰ÈÂıÓÔ‡˜ ‰ÚÒÓÙÔ˜, ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛ‹ Ì·˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘-§·ÎˆÓ›·˜, ‰È·ÌfiÚÊˆÛ·Ó ÙÔ «∂ıÓÈÎfi ÛÙÈÏ» Ù˘ ÛÙË ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋22 Î·È ÀÈÔıÂÙ‹ıËÎÂ Ë ÂÈıÂÙÈ΋ ˘„ËÏ‹ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋. ∏ ‹ÙÙ· fï˜ ÙˆÓ ™·ÚÙÈ·ÙÒÓ ÛÙȘ YÛȤ˜ ·fi ÙÔ˘˜ AÚÁ›Ԣ˜ «∂ȯ›ÚËÛË ˘„ËÏÔ‡ Ú›ÛÎÔ˘» ¤Ì·ı ÛÙÔ˘˜ ™·ÚÙÈ¿Ù˜ ÙȘ Û˘Ó¤ÂȘ Ù˘ «ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ ˘ÂÚÂͿψÛ˘». ∏ ‹ÙÙ· ÛÙȘ YÛȤ˜ (669 .X) Ô‰‹ÁËÛ Û ÔχÏ¢ÚË ÎÚ›ÛË. √È ∞ÚÁ›ÔÈ ·¤ÎÙËÛ·Ó Î¿ÔÈ· ·fi Ù· ∞Úη‰Èο ‰¿ÊË, ÔÈ Â›ÏˆÙ˜ ·ӷÛÙ¿ÙËÛ·Ó Î·È ÙÔ 660 .Ã. ÔÈ ¶ÈÛ¿Ù˜ ÛÙÚ¿ÊËÎ·Ó ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ∏Ï›ˆÓ Î·È ·Ó¤Ï·‚·Ó ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô ÙˆÓ √Ï˘ÌÈ·ÎÒÓ ·ÁÒÓˆÓ.23 ∫¿Ùˆ ·fi fiÏ· ·˘Ù¿ Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· Ë ™¿ÚÙË Î·ÙfiÚıˆÛ ӷ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ¤Ó· Ó¤Ô ™ÙÚ·Ùfi Î·È Ó· ÎÂÚ‰›ÛÂÈ ÙÔÓ fiÏÂÌÔ ¯¿ÚË Ù˘ ‰Èψ̷ٛ·˜ Î·È Ù˘ ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛ˘ Ù˘ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Ù˘. ÃÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙÔÓ ÔÈËÙ‹ ∆˘ÚÙ·›Ô Ì ‰Èψ̷ÙÈÎfi ÂÏÈÁÌfi ›ıÂÈ ÙÔ˘˜ ™·ÚÙÈ¿Ù˜ Ó· ·ÁˆÓÈÛÙÔ‡Ó ÁÈ· ÙËÓ Ó›ÎË Ù˘ ™¿ÚÙ˘. ∏ Ï˘ÚÈ΋ Ô›ËÛË Î·È Ë ÌÔ˘ÛÈ΋ ‹Ù·Ó ÔÏÈÙÈΤ˜ ÁÈ· ÙË ™¿ÚÙË Î·È ¤ÊÙ·Û·Ó ÛÙÔ ·fiÁÂÈfi ÙÔ˘˜ ÙÔÓ 7Ô ·ÈÒÓ· .Ã.
20. AÚÈÛÙÔÙ¤ÏÔ˘˜, ¶ÔÏÈÙÈο, 127 1·. 21. KÔÏÈfiÔ˘ÏÔ˜, K., H ˘„ËÏ‹ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ™¿ÚÙ˘, ™ÂÈÚ¿: MÂÏÂÙÒÓ ¢Èψ̷ٛ·˜ Î·È ™ÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ NÔ6, Aı‹Ó·, EΉfiÛÂȘ ¶ÔÈfiÙËÙ·, 2001, Û. 81. 22. Gray Colin S., Nuclear Strategy and National Style, London, Hamilton Press, 1986. 23. ¶·˘Û·Ó›·˜, HÏȷο, 22.2.
Yæ∏§∏ ™∆ƒ∞∆∏°π∫∏ ∫∞π ¢π¶§øª∞∆π∞ ∆∏™ AƒÃ∞π∞™ ™¶∞ƒ∆∏™ - §∞∫ø¡π∞™
177
√ ∆˘ÚÙ·›Ô˜ ˆ˜ «ÔÏÂÌÈÎfi˜» Î·È «ÔÏÈÙÈÎfi˜» ÔÈËÙ‹˜ ·ÈÓ› ÙËÓ «Â˘ÓÔÌ›·» ÙÔ˘ ¶ÔÏÈÙ‡̷ÙÔ˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘. √È Î·Ï¤˜ ∆¤¯Ó˜ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ Î·È ÁÏ˘ÙÈ΋ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÛÙË ‰Èψ̷ٛ· Î·È ¤Î·Ó·Ó ÙË §·ÎˆÓ›·, ÁÓˆÛÙ‹ Û fiÏÔÓ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. ¶ÚÔ˚fiÓÙ· Ù˘ ÎÂÚ·ÌÈ΋˜ ‚Ú¤ıËÎ·Ó Û ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ÙËÓ πÙ·Ï›·, ÙËÓ πÛ·Ó›·, ÙË °·ÏÏ›·, ÙËÓ ∂Ï‚ÂÙ›·, ÙËÓ √˘ÁÁ·Ú›·, ÙËÓ ∞ÊÚÈ΋, ÙË ªÈÎÚ¿ ∞Û›· Î·È ·˘Ùfi ÚÔÛ‰›‰ÂÈ ÛÙË ™¿ÚÙË ÌÈ· ‰˘Ó·ÌÈ΋ ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ Ë ÔÔ›· fï˜ ·ÓıÔ‡Û ˘fi fiÚÔ˘˜ «¤Ú ӷ Â͢ËÚÂÙ› ÙÔ ÔÏ›ÙÂ˘Ì·». ªÚÔ‡ÓÙ˙ÈÓ· ÛÎÂ‡Ë ÂÍ·ÁfiÙ·Ó Û fiÏË ÙË ªÂÛfiÁÂÈÔ ÂÓÒ Ù· ÔχÙÈÌ· ̤ٷÏÏ· Î·È Í¤Ó· ›‰Ë ÔÏ˘ÙÂÏ›·˜, fiˆ˜ Ï˘‰Èο ÊÔڤ̷ٷ ‰ÂÓ ¤ÏÂÈ·Ó ·fi ÙË ™¿ÚÙË.24 ŒÙÛÈ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹ Ë ™¿ÚÙË Â›¯Â ÂÙ‡¯ÂÈ ‰˘Ô ‚·ÛÈÎÔ‡˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ ÛÙÔ ·È¯Ó›‰È Ù˘ ‰ÈÂıÓÔ‡˜ ÈÛÔÚÚÔ›·˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜, ¢‡Ó·ÌË Î·È ÏÔ‡ÙÔ, ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ˘ÂÚÔ¯‹.25 OÈ ÂÈÙ˘¯›Â˜ ÙˆÓ ™·ÚÙÈ·ÙÒÓ ÚÔοÏÂÛ·Ó ÙÔÓ ˙‹ÏÔ Î·È ÙÔÓ ÊıfiÓÔ ÙˆÓ ÁÂÈÙfiÓˆÓ ÙÔ˘˜. ŒÙÛÈ Í¤Ó˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Î·È ‚·ÛÈÏ›˜ ‰›ˆÎ·Ó ÙË Û˘ÌÌ·¯›· ÙÔ˘˜ Ì ÙË ™¿ÚÙË «ÚÔÛʤÚÔÓÙ·˜ ·ÎÚÈ‚¿ ‰ÒÚ· Î·È fiÙ·Ó ÙËÓ ›‰È· ÛÙÈÁÌ‹ ‹Ù·Ó ·˘ÍË̤ÓÔ ÙÔ ‰¤ÏÂ·Ú ÁÈ· ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÒÓ Û˘Ó·ÛÈÛÌÒÓ».26 ™‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ËÁ¤˜ Ë ™¿ÚÙË ÚÔÛ·ÚÌfi˙ÂÙ·È ÛÙË Ó¤· Ù¿ÍË Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ, ÂÁηٷÏ›ÂÈ ‰ËÏ·‰‹ ÙËÓ È‰¤· Ù˘ ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ‰·ÊÈ΋˜ ¤ÎÙ·Û˘ Î·È ÈÛ¯˘ÚÔÔÈ› ÙË ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋, ÙË ‰Èψ̷ٛ· Î·È Ù· ÚÔ·Á·Ó‰ÈÛÙÈο Ù¯ӿÛÌ·Ù·. ™Ùfi¯Ô˜ Ù˘ ˘„ËÏ‹˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ ÙÒÚ· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙË ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ Î·È ÙË ‰Èψ̷ٛ· ‹Ù·Ó Ë ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· Û˘ÌÌ·¯ÈÎÒÓ ‰ÂÛÌÒÓ Ì ٷ ÁÂÈÙÔÓÈο ÎÚ¿ÙË Ù˘. Èڛ˜ ÔÈ ÈÛÙÔÚÈÎÔ› Ó· Û˘ÌʈÓÔ‡Ó Ë ÛÙÚÔÊ‹ ÙˆÓ ÛÙÚ·ÙËÁÈÎÒÓ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ÔÊ›ÏÂÙ·È Û ¤Ó·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ÂÙ¿ ÛÔÊÔ‡˜ Ù˘ ∞Ú¯·›·˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ ÙÔÓ Ã›ÏˆÓ·.27 °È· Ó· ÓÔÌÈÌÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÌÈ· ηı·Ú¿ ‰Èψ̷ÙÈ΋ ÂÎÛÙÚ·Ù›· ÔÈ ™·ÚÙÈ¿Ù˜, Ë ÔÔ›· ·ÔÛÎÔÔ‡Û ӷ ı¤ÛÂÈ ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ Î¿Ùˆ ·fi ÙË ‰Èψ̷ÙÈ΋ – ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ Î·È ÔÏÈÙÈ΋ ΢ÚÈ·Ú¯›· ÙÔ˘˜, ÈÛ¯˘Ú›ÛÙËÎ·Ó fiÙÈ ·Ó·Î¿Ï˘„·Ó Ù· ÔÛÙ¿ ÙÔ˘ √Ú¤ÛÙË ÛÙËÓ ∆ÂÁ¤· (Ú¿ÁÌ· Ô˘ Û‹Ì·ÈÓ fiÙÈ Â›¯·Ó ÎÏËÚÔÓÔÌÈο ‰ÈηÈÒÌ·Ù· ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Î·È ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÔ˘Ó ˆ˜ ·fiÁÔÓÔÈ Ù˘ ª˘ÎËÓ·˚΋˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜), Î·È Ù· ÔÛÙ¿ ÙÔ˘ ÁÈÔ˘ ÙÔ˘ √Ú¤ÛÙË ∆ÂÈÛ·ÌÂÓÔ‡ ÛÙËÓ ∞¯·˝·. √È ™·ÚÙÈ¿Ù˜ Ù· ÌÂÙ¤ÊÂÚ·Ó Ì ÌÂÁ¿ÏË Ï·ÌÚfiÙËÙ· ÛÙË ™¿ÚÙË
24. Michell Humphrey, Sparta, Cambridge, Combridge University Press, 1952. 25. Afi ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·˘Ùfi (560 .X) ÂÚ›Ô˘ Î·È ÌÂÙ¿ ÔÈ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ËÁ¤˜ Â›Ó·È ÈηÓÔÔÈËÙÈΤ˜ Ì ÚÒÙÔ ÙÔÓ IÛÙÔÚÈÎfi HÚfi‰ÔÙÔ. 26. Baltrusch, E., SPARTA, Geschichte Gesellschaft Kultur, München, C.H. Beck’sche Verlagbuchhandlung, 1998. 27. O X›ÏˆÓ·˜ ‹Ù·Ó ¤ÊÔÚÔ˜ ÙÔ˘ ¤ÙÔ˘˜ 556/55. M ÌÈ· ¿ÏÏË ¿Ô„Ë ÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ Ô B′ MÂÛÛËÓÈ·Îfi˜ fiÏÂÌÔ˜ ÂÈÛ‹Á·Á ÌÈ· ‰È·‰Èηۛ· ηıÔÚÈÛÙÈÎÒÓ ·ÏÏ·ÁÒÓ ÛÙȘ ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘.
178
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
Î·È Ë ‰Èψ̷ÙÈ΋ ·˘Ù‹ ÂÓ¤ÚÁÂÈ· ¤Ù˘¯Â ÙÔ ÛÙfi¯Ô Ù˘ ‰ËÏ. Ó· «ÓÔÌÈÌÔÔÈ‹ÛÂÈ ÙËÓ ·Í›ˆÛ‹ ÙÔ˘˜ Ó· ΢‚ÂÚÓÔ‡Ó fiÏË ÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ ˆ˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfi ÙÔ˘˜ ‰Èη›ˆÌ·».28 (¢ÈÂıÓ‹˜ ¡ÔÌÈÌÔÔ›ËÛË) ™ÙËÓ Â͈ÙÂÚÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋ Ù˘ fiÏ˘ ÙÔÔıÂÙÂ›Ù·È Ë ›‰Ú˘ÛË Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓËÛȷ΋˜ ™˘ÌÌ·¯›·˜ ÁÓˆÛÙ‹ ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· ˆ˜ ÔÈ «§·Î‰·ÈÌfiÓÈÔÈ Î·È ÔÈ Û‡ÌÌ·¯Ô› ÙÔ˘˜». ∂›Ó·È Ë ·ÔÎÔڇʈÛË Ù˘ ‰È¿ÛÙ·Û˘ Ù˘ ‰Èψ̷ٛ·˜ ÛÙËÓ ˘„ËÏ‹ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ Ù˘. (ÿ‰Ú˘ÛË ‰Â‡ÙÂÚÔ ÌÈÛfi ÙÔ˘ 6Ô˘ ·ÈÒÓ· .Ã.). «∏ ™¿ÚÙË Û˘Ó‹ÙÂ Û˘Óı‹Î˜ Ì ÙȘ ‰È¿ÊÔÚ˜ fiÏÂȘ ¯ˆÚÈÛÙ¿, οÙÈ ÙÔ ÔÔ›Ô ÛËÌ·›ÓÂÈ, fiÙÈ ÔÈ fiÏÂȘ ›¯·Ó Û¯¤ÛÂȘ Û‡Ó‰ÂÛ˘ Î·È Û˘ÌÌ·¯›·˜ ÌfiÓÔ Ì ÙË ™¿ÚÙË Î·È fi¯È ·Ó·ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜». ◊Ù·Ó ı· ϤÁ·Ì ۋÌÂÚ· ¤Ó· ϤÁÌ· ‰ÈÌÂÚÒÓ Û¯¤ÛˆÓ, ‰ÈÌÂÚÒÓ Û˘ÌÌ·¯ÈÒÓ Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜. ™Ù· ̤۷ ÙÔ˘ 6Ô˘ ·ÈÒÓ· Ë ™¿ÚÙË ÛÙË ‰ÈÂıÓ‹ ÛηÎȤڷ ˘ÔÏÔÁÈ˙fiÙ·Ó ˆ˜ ÌÈ· ·fi ÙȘ ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Ù˘ ÂÔ¯‹˜. ∆ËÓ ›‰È· ÂÚ›Ô‰Ô Ô ‚·ÛÈÏÈ¿˜ Ù˘ §˘‰›·˜ ∫ÚÔ›ÛÔ˜ Û˘Ó‹„Â Û˘ÌÌ·¯›· Ì ÙË ™¿ÚÙË ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ ¶ÂÚÛ›·˜, ÂÓÒ Ô ∞ÈÁ‡ÙÈÔ˜ º·Ú·Ò ÕÌ·Û˘ ÙËÓ ›‰È· ÂÚ›Ô‰Ô Î·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ Ì ÙÔÓ ∫ÚÔ›ÛÔ ¤ÛÙÂÈÏ ÛÙË ™¿ÚÙË ¤Ó· ·Ó¤ÌÔÚÊÔ ıÒڷη ·fi ÏÈÓfi. ∆Ë ‰ÂηÂÙ›· 560-550 Î·È ÙȘ ÂfiÌÂÓ˜ ‰ÂηÂٛ˜ Ë ™¿ÚÙË ÚˆÙÔÛÙ·ÙÔ‡Û ÛÙËÓ ·Ó·ÙÚÔ‹ ∆˘Ú·ÓÓÈÒÓ ÛÙÔ ∂ÏÏËÓÈÎfi ¯ÒÚÔ Ì ΛÓËÙÚ· ‚·ı‡ÙÂÚ· ·fi ÙÔ ·Ïfi Ì›ÛÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ∆˘Ú·ÓÓ›·, Ë Î·Ù¢ı˘ÓÙ‹ÚÈ· ·Ú¯‹ Ù˘ ™·ÚÙÈ·ÙÈ΋˜ ˘„ËÏ‹˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ȉÂÔÏÔÁÈ΋. «∆Ô ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ Î›ÓËÙÚÔ Ù˘ ·Ó·ÙÚÔ‹˜ ÙˆÓ Ù˘Ú¿ÓÓˆÓ ‹Ù·Ó Ë Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙˆÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›ˆÓ ÛÂ Û˘Ó·ÛÈÛÌÔ‡˜ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·ÂÈÏÔ‡Û·Ó ÙËÓ ·ÛÊ¿ÏÂÈ· Ù˘ ™¿ÚÙ˘. ∏ ·Ó·ÙÚÔ‹ ÙˆÓ ∆˘Ú¿ÓÓˆÓ Ô˘ ›¯·Ó ηϤ˜ Û¯¤ÛÂȘ Ì ÙÔ ÕÚÁÔ˜ Î·È ·˘ÙÒÓ Ô˘ ›¯·Ó ˘ÈÔıÂÙ‹ÛÂÈ ÊÈÏÔÂÚÛÈ΋ ÛÙ¿ÛË (ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋) ı· ÙfiÓˆÓ ÙË ‰ÈÂıÓ‹ ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛË Ù˘ ™·ÚÙÈ·ÙÈ΋˜ ˘„ËÏ‹˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜, ÂÓÒ ·Ú¿ÏÏËÏ· ı· ÚÔÛ¤‰È‰Â Ó¤Ô˘˜ Û˘ÌÌ¿¯Ô˘˜ ÛÙË ™¿ÚÙË».29 (™ÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋, ‰Èψ̷ٛ·, ‰ÈÂıÓ‹˜ ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛË). °‡Úˆ ÛÙ· 500 .Ã. Ë ™¿ÚÙË Â›¯Â ˆ˜ ·ÎÙ›Ó· ‰Ú¿Û˘ Ù˘ ·fi ÙË ™ÈÎÂÏ›· Î·È ÙËÓ πÙ·Ï›· ÛÙ· ‰˘ÙÈο, ÙËÓ ¶ÂÚÛ›· ÛÙ· ·Ó·ÙÔÏÈο Î·È ÙËÓ ∞ÊÚÈ΋ ÛÙ· ÓfiÙÈ·. ¡·˘‹ÁËÛÂ Î·È ÛÙfiÏÔ Ô ÔÔ›Ô˜ ΢ÚÈ¿Ú¯ËÛ ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ· ÌfiÓÔ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ 517 Î·È ÙÔ 515 .Ã.30 (¡·˘ÙÈ΋ ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋). ∆ÚÂȘ Â›Ó·È Û ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÔÈ ÛÙfi¯ÔÈ Ù˘ ˘„ËÏ‹˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘:31 ñ ¢È·Ù‹ÚËÛË Ù˘ ηÙÔ¯‹˜ Ù˘ ªÂÛÛËÓ›·˜. (™ÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋, ∂ÛˆÙÂÚÈ΋ ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛË, √ÈÎÔÓÔÌ›·).
28. Cartledge,, P., «OÈ ™·ÚÙÈ¿Ù˜…», fi.. Û. 104-105. ™ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ¿ ÙÔ˘˜ ·˘Ù‹ ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ·Ó Î·È ÙËÓ Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ M·ÓÙ›Ԣ ÙˆÓ ¢ÂÏÊÒÓ. 29. KÔÏÈfiÔ˘ÏÔ˜, K., «H ˘„ËÏ‹…», fi.. Û. 133-134. 30. Baltrusch, E., «SPARTA…» fi.. 31. KÔÏÈfiÔ˘ÏÔ˜, K., H ˘„ËÏ‹ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ™¿ÚÙ˘, ™ÂÈÚ¿: MÂÏÂÙÒÓ ¢Èψ̷ٛ·˜ Î·È ™ÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ NÔ 6, Aı‹Ó·, EΉfiÛÂȘ ¶ÔÈfiÙËÙ·, 2001.
Yæ∏§∏ ™∆ƒ∞∆∏°π∫∏ ∫∞π ¢π¶§øª∞∆π∞ ∆∏™ AƒÃ∞π∞™ ™¶∞ƒ∆∏™ - §∞∫ø¡π∞™
179
ñ ¢È·Ù‹ÚËÛË Ù˘ ΢ÚÈ·Ú¯›·˜ ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ. (¢Èψ̷ٛ·, ¢È·ÎÚ·ÙÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋). ñ ¢È·Ù‹ÚËÛË Ù˘ ÚˆÙÔηı‰ڛ·˜ ÛÙËÓ ˘fiÏÔÈË ∂ÏÏ¿‰·. (¢ÈÂıÓ‹˜ ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛË, ‰Èψ̷ٛ·, ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·). ¶ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ ˘‹ÚÍ·Ó Î·È ·ÓÙÈÊ·ÙÈΤ˜ ÂÓ¤ÚÁÂȘ ÛÙ· Ï·›ÛÈ· ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ Ô˘ ˘ÈÔıÂÙÔ‡ÓÙÔ. ∏ ‡·ÚÍË ‰˘Ô ‚·ÛÈÏÈÎÒÓ Ô›ÎˆÓ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û ÂÍ ÔÚÈÛÌÔ‡ ˆ˜ ËÁ‹ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌÔ‡. ∆Ô ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ Î¤ÓÙÚÔ ÔÏÈÙÈ΋˜ ÈÛ¯‡Ô˜ ÛÙË ™¿ÚÙË ‹Ù·Ó Ë °ÂÚÔ˘Û›· Û ÌÈ· ÈÂÚ·Ú¯È΋ Î·È ÁÂÚÔÓÙÔÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓË ÎÔÈÓˆÓ›· fiˆ˜ Ë ™·ÚÙÈ·ÙÈ΋ ‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ‰È·ÊÔÚÂÙÈο. ∏ ™¿ÚÙË ˆ˜ ·ÚÈÛÙÔÎÚ·ÙÈ΋-ÔÏÈÁ·Ú¯È΋ ÔÏÈÙ›·32 ÔÈ· ı¤ÛË ¤‰ÈÓ ÛÙ· ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈο ÛÙÔȯ›· ÙˆÓ ÂÊfiÚˆÓ Î·È Ù˘ ∂ÎÎÏËÛ›·˜; ¡· ÂÈÛËÌ·Óı› fiÙÈ Ë Û·ÚÙÈ·ÙÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋ Âϛ٠‹Ù·Ó Û¯ÂÙÈο ·ÓÔȯً Û Ӥ˜ ÂÈÛÚÔ¤˜ ·ÚΛ ÔÈ ÓÂÔÂÈÛÂÏıfiÓÙ˜ Ó· Û˘ÌÌÔÚÊÒÓÔÓÙ·Ó ÚÔ˜ Ù· ηıÔÚÈṲ̂ӷ Û·ÚÙÈ·ÙÈο ÚfiÙ˘· Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜.33 OÈ ·ÔÊ¿ÛÂȘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ˘„ËÏ‹ ‰Èψ̷ٛ· Î·È ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·Ó Ì¤Ûˆ ‰ÈÂÚÁ·ÛÈÒÓ Û ÛÙÂÓfi ·ÎÏÔ ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó ÔÈ ‚·ÛÈÏÈ¿‰Â˜, ÔÈ Á¤ÚÔÓÙ˜ Î·È ¿ÏϘ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ˜, ÔÈ Ôԛ˜ ‰ÂÓ Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·Ó ÛÙÔ˘˜ ıÂÛÌÔ‡˜ ·˘ÙÔ‡˜. √È ¤ÊÔÚÔÈ Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó ex officio ÛÙȘ ‰ÈÂÚÁ·Û›Â˜ ·˘Ù¤˜ ·ÏÏ¿ Ë ÂÈÚÚÔ‹ ÙÔ˘˜ ˘ÔÏÂÈfiÙ·Ó ÛËÌ·ÓÙÈο ·˘Ù‹˜ ÙˆÓ ‚·ÛÈÏÈ¿‰ˆÓ Î·È ÙˆÓ ÁÂÚfiÓÙˆÓ. À¿Ú¯ÂÈ ·Ô˘Û›· Û¯ÂÙÈÎÒÓ ·Ó·ÊÔÚÒÓ ÛÙȘ ·Ú¯·›Â˜ ËÁ¤˜ ÁÈ· ÙȘ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ ÛÙË °ÂÚÔ˘Û›· Û ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙȘ Û˘Ó‰ÚÈ¿ÛÂȘ Ù˘ ∂ÎÎÏËÛ›·˜ Î·È ÙÔ‡ÙÔ ÁÈ·Ù› «H Ì˘ÛÙÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ™·ÚÙÈ·ÙÈÎÔ‡ ∫Ú¿ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó ·ÚÔÈÌÈ҉˘». ¢ÂÓ ·Îԇ̠ٛÔÙ· ÁÈ· ÙË °ÂÚÔ˘Û›·, ÁÈ·Ù› ÔÈ ™·ÚÙÈ¿Ù˜ ‰ÂÓ Ì·˜ ·Ê‹ÓÔ˘Ó Ó· ·ÎÔ‡ÛÔ˘ÌÂ.34 ∞ÎfiÌË Î·È ÔÈ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ ÛÙ· Û˘ÛÛ›ÙÈ· ıˆÚÔ‡ÓÙ·Ó ÂÌÈÛÙ¢ÙÈΤ˜.35 ™Ù· ˙ËÙ‹Ì·Ù· ˘„ËÏ‹˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ Î·È ‰Èψ̷ٛ·˜ Ô ÚfiÏÔ˜ ÙÔ˘ «¢¿ÌÔ˘» Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ÂÎÊÚ·˙fiÙ·Ó Ì¤Ûˆ ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ·fi ÙÔ˘˜ ÂÊfiÚÔ˘˜. ∏ ∂ÎÎÏËÛ›· ÂÈ·ڈÓ ÙȘ ·ÔÊ¿ÛÂȘ. ™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË fï˜ Ô˘ ·Ó¤Î˘Ù·Ó ‰È·ÊˆÓ›Â˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ·ÎÔÏÔ˘ıËÙ¤· ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ Ë ∂ÎÎÏËÛ›· ¤·È˙ ÙÔ ÚfiÏÔ ÙÔ˘ ÙÂÏÈÎÔ‡ ÎÚÈÙ‹. ∂Í·ÈÚÂÙÈο ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ‹Ù·Ó Î·È Ë Û‡Ó·„Ë Û˘ÌÌ·¯›·˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ Ì ÙËÓ ◊Ïȉ· fiÔ˘ ÙÂÏÔ‡ÓÙ·Ó ÔÈ √Ï˘ÌÈ·ÎÔ› ∞ÁÒÓ˜ Î·È Ë Û¯¤ÛË Ù˘ Ì ÙËÓ √Ï˘Ì›· ‹Ù·Ó ÂÍ›ÛÔ˘ ÛÙÂÓ¤˜. ∂¿Ó ¤Ó·˜ ÔÏ›Ù˘ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ΤډÈ˙ ÛÙÔ˘˜ √Ï˘ÌÈ·ÎÔ‡˜ ∞ÁÒÓ˜ «Ë Ó›ÎË ÙÔ˘ ÂÓ›Û¯˘Â ÙÔ ÔÏÈÙÈÎfi ·ÚÔ˜ Ù˘ Î·È ÙËÓ ÂÈÚÚÔ‹ Ù˘ Û ¿ÏϘ ÛÊ·›Ú˜». ªÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, «Ë ÂÓ›Û¯˘ÛË ÙÔ˘ ·ÚÔ˘˜ ÌÈ·˜ fiÏ˘ ̤ۈ ÙˆÓ √Ï˘ÌÈ·ÎÒÓ ·ÁÒÓˆÓ ‹Ù·Ó ¤Ó· ¯Ú‹ÛÈÌÔ ‰Èψ̷ÙÈÎfi ÂÊfi‰ÈÔ Î·È ÔÈ ™·ÚÙÈ¿Ù˜, Ô˘
32. 33. 34. 35.
¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜, §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜, 29, HıÈο, 826f. Finley M.I., The Use and Abuse of History, London, Penguin, 1990. £Ô˘Î˘‰›‰Ë˜, E 68. ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜, §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜, 12.
180
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
fiÔÙ ‹Ù·Ó ÂÊÈÎÙfi Âȉ›ˆÎ·Ó Ó· ÂÎÌÂÙ·ÏχÔÓÙ·È ÙË ıÚËÛ΢ÙÈ΋ Â˘Ï¿‚ÂÈ· ÁÈ· ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜ ÛÎÔÔ‡˜ ›¯·Ó ÊÚÔÓÙ›ÛÂÈ Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÔ˘Ó ÌfiÓÈ̘ Î·È ‰ÂÛÌ¢ÙÈΤ˜ ‰Èψ̷ÙÈΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ Ì ÙËÓ ◊Ïȉ·».36 ∆Ô 520 .Ã. ÂÚ›Ô˘, Ë «ÂÏÏËÓÈ΋ ı¿ Ù˘ ∆‡¯Ë˜ ‰ÒÚÈÛ» ÙÔÓ ‚·ÛÈÏÈ¿ ∫ÏÂÔ̤ÓÔ˘˜ ∞Ø ÛÙÔ˘˜ ™·ÚÙÈ¿Ù˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ηıfiÚÈÛ ÙËÓ Â͈ÙÂÚÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋ Ù˘ «¶fiÏȘ-∫Ú¿ÙÔ˜» ™¿ÚÙ˘-§·ÎˆÓ›·˜ ·fi ÙÔ 520 ¤ˆ˜ ÙÔ 490 .Ã. ÂÚ›Ô˘. ◊Ù·Ó ·ÚÎÂÙ¿ ‰ÈÔÚ·ÙÈÎfi˜ ÒÛÙ ӷ ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÂÈ fiÙÈ ˘¿Ú¯Ô˘Ó fiÚÈ· ÛÙÔ «∫Ú¿ÙÔ˜ ÙˆÓ §·Î‰·ÈÌÔÓ›ˆÓ». √È ŒÏÏËÓ˜ Ù˘ ªÈÎÚ¿˜ ∞Û›·˜ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ¤Íˆ ·fi Ù· ÂӉȷʤÚÔÓÙ· ÙÔ˘ «√ ∫ÏÂÔ̤Ó˘ Û˘Ó¤¯È˙ ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ Ô˘ ›¯Â ¤ÓÙÔÓ· ıÚËÛ΢ÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Î·È ·Ó·˙ËÙÔ‡Û ÁÈ· fiϘ ÙÔ˘ ÙȘ ÂÓ¤ÚÁÂȘ ÙË ‰Èη›ˆÛË Ì¤Ûˆ ÙˆÓ ıÂ˚ÎÒÓ ‰˘Ó¿Ìˆӻ.37 ŒÙÛÈ ˘‹ÚÍ ÊÔ‚ÂÚ‹ ÎÚÈÙÈ΋ «ÁÈ· ÂΛÓÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜», Ô˘ ÛÙËÓ πˆÓ›· ÙËÓ ›‰È· ÂÚ›Ô‰Ô ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛ·Ó ÙËÓ ÂÓ·Û¯fiÏËÛ‹ ÙÔ˘˜ Ì ÙȘ º˘ÛÈΤ˜ ∂ÈÛً̘. ∏ ˘„ËÏ‹ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ Î·È Ë ‰Èψ̷ٛ· ÙÔ˘ ∫ÏÂÔ̤ÓË ‹ıÂÏ ÙË ™¿ÚÙË ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ Ù˘ ËÁÂÌÔÓ›·˜ ·˘Ùfi ı· ÙÔ ·Ô‰Â¯fiÙ·Ó fiϘ ÔÈ «¶fiÏÂȘ», ÔÈ Ôԛ˜ ·Ú¿ÏÏËÏ· ı· ‰È·ÙËÚÔ‡Û·Ó ÙËÓ ·˘ÙÔÓÔÌ›· ÙÔ˘˜. ¶·Ú·ÈÙ‹ıËΠ‰Â ·fi ÊÈÏÔ‰Ô͛˜ ÙˆÓ ™·ÚÙÈ·ÙÒÓ «ÁÈ· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· Û˘Ó·ÛÈÛÌÒÓ Î·È Û˘ÌÌ·¯ÈÒÓ ÂÎÙfi˜ ÙÔ˘ ªËÙÚÔÔÏÈÙÈÎÔ‡ ‰¿ÊÔ˘˜».38 ŒÙÛÈ ·ÚÓ‹ıËΠ‚Ô‹ıÂÈ· ÛÙÔÓ ª·›·Ó‰ÚÔ Â›‰ÔÍÔ ∆‡Ú·ÓÓÔ Ù˘ ™¿ÌÔ˘ Î·È ÛÙÔÓ ∞ÚÈÛÙ·ÁfiÚ· Ù˘ ªÈÏ‹ÙÔ˘ ÙÔ 500 .Ã. ÁÈ· ÙËÓ ÂͤÁÂÚÛË ÙˆÓ fiÏÂˆÓ Ù˘ ªÈÎÚ¿˜ ∞Û›·˜ ηٿ Ù˘ ¶ÂÚÛÈ΋˜ ΢ÚÈ·Ú¯›·˜. ∞ÎfiÌË ·ÚÓ‹ıËΠÚfiÙ·ÛË ÙˆÓ ™Î˘ıÒÓ ÁÈ· ÎÔÈÓ‹ ÂÎÛÙÚ·Ù›· ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ¶ÂÚÛÒÓ.39 ∞Á·Ó¿ÎÙËÛ ‰Â ÙÔ 491 .Ã. ÛÙËÓ ··›ÙËÛË ÙÔ˘ ¶¤ÚÛË ªÔÓ¿Ú¯Ë Ó· ‰ÒÛÔ˘Ó fiϘ ÔÈ fiÏÂȘ Î·È Ë ™¿ÚÙË «ÁË Î·È ‡‰ˆÚ» ˆ˜ ۇ̂ÔÏÔ Ù˘ ˘ÔÙ·Á‹˜ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ¶ÂÚÛ›·. √È Î‹Ú˘Î˜ ÙÔ˘ ¢·Ú›Ԣ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ıˆÚÔ‡ÓÙ·Ó ÈÂÚ¿ ÚfiÛˆ· Î·È ÚfiÛˆ· Ù˘ ‰Èψ̷ÙÈ΋˜ ÂıÈÌÔÙ˘›·˜ ‰ÔÏÔÊÔÓ‹ıËηÓ. ™ÙÔ Ì˘·Ïfi ÙÔ˘ Ì¿ÏÏÔÓ, Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜ Ô˘ ÂÊ¿ÚÌÔ˙ ›¯Â «ÙËÓ ‰È·›ÚÂÛË ÙˆÓ ÛÊ·ÈÚÒÓ ÂÈÚÚÔ‹˜, Ë ªÈÎÚ¿ ∞Û›· Î·È ÙÔ ∞ÈÁ·›Ô ÛÙÔ˘˜ ¶¤ÚÛ˜ Î·È Ë ∂ÏÏ¿‰· ÛÙË ™¿ÚÙË».40 ∆Ô˘˜ ‰ÈÂ˘Ú˘Ì¤ÓÔ˘˜ ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ ÙÔ˘ ˘ËÚ¤ÙËÛÂ Ë ˘„ËÏ‹ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋, Ë ÔÔ›· ‹Ù·Ó Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ù˘ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ˘ ÂÚÈfi‰Ô˘. √ ∫ÏÂÔ̤Ó˘ ۯ‰›·˙ ӷ Û˘ÌÂÚÈÏ¿‚ÂÈ Î·È ÙËÓ ∞ı‹Ó· ÛÙËÓ ¶ÂÏÔÔÓÓËÛȷ΋ ™˘ÌÌ·¯›·. ∂͉›ˆÍ ÙÔÓ Ù‡Ú·ÓÓÔ π›· ·ÏÏ¿ Ë ÂÈÎÚ¿ÙËÛË ÙÔ˘ ∫ÏÂÈÛı¤ÓË Î·È ÔÈ ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌ›ÛÂȘ Ô˘ ÂÈÛ‹Á·Á ԉ‹ÁËÛ·Ó ÛÙË ‰È·ÎÔ‹ ÙˆÓ Û¯¤ÛÂˆÓ ÙˆÓ ‰‡Ô fiψÓ. ™Â ÔÚÈṲ̂Ó˜ ‚¤‚·È· ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÎÔÈÓÔ‡ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘ fiˆ˜ Ë ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË Ù˘ ¶ÂÚÛ›·˜ Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÙȘ fi-
36. 37. 38. 39. 40.
Cartledge, P., «OÈ ™·ÚÙÈ¿Ù˜…», fi.. Û. 107. Baltrusch, E., «SPARTA…», fi.. Ÿ.. Ÿ.. Ÿ..
Yæ∏§∏ ™∆ƒ∞∆∏°π∫∏ ∫∞π ¢π¶§øª∞∆π∞ ∆∏™ AƒÃ∞π∞™ ™¶∞ƒ∆∏™ - §∞∫ø¡π∞™
181
ÏÂȘ ÛÙË ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ ÙˆÓ Û˘ÌÌ·¯ÈÒÓ, ·ÏÏ¿ οÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ ‹Ù·Ó ÚfiÛηÈÚÔ. ∆ËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·fi ÙÔ 490 ¤ˆ˜ ÙÔ 404 .Ã., Ë ÂÚÛÈ΋ ÂÈÛ‚ÔÏ‹ ˘‹ÚÍÂ Ë ÛÔ‚·ÚfiÙÂÚË ·ÂÈÏ‹ ÁÈ· ÙË ™·ÚÙÈ·ÙÈ΋ ·ÛÊ¿ÏÂÈ·. ∂ÎÙfi˜ ·˘Ù‹˜ Ë ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙˆÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ¤ıÂÙÂ Ë ·‡ÍËÛË Ù˘ ·ıËÓ·˚΋˜ ÈÛ¯‡Ô˜, Ë ‰È·Ú΋˜ ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË Ù˘ ™·ÚÙÈ·ÙÈ΋˜ ËÁÂÌÔÓ›·˜ ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ Î·È Ë ÂͤÁÂÚÛË ÙˆÓ ÂÈÏÒÙˆÓ, ‹Ù·Ó Ù· ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚ· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ Ë ™¿ÚÙË Î·ÙfiÚıˆÛ fi¯È ÌfiÓÔ Ó· ·ÓÙÂÂͤÏıÂÈ Û fiÏ· ·˘Ù¿ ·ÏÏ¿ Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ÌÈ· ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›· Ú¿ÁÌ· ÙÔ ÔÔ›Ô ·ÔÙÂÏ› ÂÈÛÙ‹ÚÈÔ ÁÈ· ÙËÓ ·Ô‰ÔÙÈÎfiÙËÙ· Ù˘ ˘„ËÏ‹˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ Î·È Ù˘ ‰Èψ̷ٛ·˜ Ô˘ ÂÊ¿ÚÌÔÛÂ.41 ™ÙË ª¿¯Ë ÙÔ˘ ª·Ú·ıÒÓ· (490 .Ã.) ÔÈ ™·ÚÙÈ¿Ù˜ ·ÓÙ·ÔÎÚ›ıËÎ·Ó ÛÙË ‚Ô‹ıÂÈ· Ô˘ ˙‹ÙËÛ·Ó ÔÈ ∞ıËÓ·›ÔÈ Ì ηı˘ÛÙ¤ÚËÛË, ÁÈ·Ù› ‹Ù·Ó ··Û¯ÔÏË̤ÓÔÈ Ì ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÔÏ‹ ÂͤÁÂÚÛ˘ ÙˆÓ ÂÈÏÒÙˆÓ42 (™ÙÚ·ÙËÁÈ΋ ÙÔ˘ ηÙ¢ӷÛÌÔ‡) Î·È fi¯È ÁÈ· ÙËÓ «¶·ÓÛ¤ÏËÓÔ» fiˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô ∏Úfi‰ÔÙÔ˜. √È ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜ Ô˘ ÂÊ¿ÚÌÔÛÂ Ô ªÈÏÙÈ¿‰Ë˜ Î·È Ë Ó›ÎË Ô˘ ¤Ù˘¯Â, ‰È·ÙËÚÒÓÙ·˜ ÙÔ «Status quo» οÓÔ˘Ó ÙË Ì¿¯Ë ·˘Ù‹ ÌÈ· ·fi ÙȘ ÈÔ ‰È¿ÛË̘ Ù˘ ¶·ÁÎfiÛÌÈ·˜ πÛÙÔÚ›·˜. ™Â ·Ó·ÌÔÓ‹ Ù˘ ÂÈÛ‚ÔÏ‹˜ ÙÔ˘ •¤ÚÍË Ë ™¿ÚÙË Ì ÙËÓ ˘„ËÏ‹ Ù˘ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ ·Ó¤Ï·‚ ÙËÓ ËÁÂÛ›· ÙÔ˘ ·ÁÒÓ· ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ¶ÂÚÛÒÓ.43 √ ıÚ‡ÏÔ˜ ÙˆÓ £ÂÚÌÔ˘ÏÒÓ (480 .Ã.) Î·È ÙÔ˘ §ÂˆÓ›‰· ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·ÚÎÂÙfi˜ Ó· ·Ó·Îfi„ÂÈ ÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô ÙÔ˘ •¤ÚÍË ÛÙËÓ ∞ı‹Ó·, ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ fï˜ ÙË ‚¿ÛË ÁÈ· ÙË ‰fiÍ· Ù˘ ™¿ÚÙ˘ Î·È Ì ·˘Ùfi «·Ô‰Â›¯ÙËΠ¿ÍÈ· ÛÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ Ó· ·Ó·Ï¿‚ÂÈ ÙfiÛÔ ËıÈο fiÛÔ Î·È ÔÏÈÙÈο ÙËÓ ËÁÂÌÔÓ›· Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜».44 ∏ ∞ı‹Ó· (480 .Ã.) Ó›ÎËÛ ÙÔ˘˜ ¶¤ÚÛ˜ ÛÙË ™·Ï·Ì›Ó·, ·ÏÏ¿ ÔÈ ¯ÂÚÛ·›Â˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙˆÓ ¶ÂÚÛÒÓ ‹Ù·Ó ÙfiÛÔ ÌÂÁ¿Ï˜ ÒÛÙÂ Ì‹Î·Ó ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· ÁÈ· ‰Â‡ÙÂÚË ÊÔÚ¿. ∞˘Ù‹ ÙË ÊÔÚ¿ ÔÈ ™·ÚÙÈ¿Ù˜ ÎÈÓËÙÔÔ›ËÛ·Ó ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÔ‡ ÙÔ˘˜ Î·È ÛÙȘ ¶Ï·Ù·È¤˜ (479 .Ã.) ¤Ù˘¯·Ó ÙË ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚË ›Ûˆ˜ Ó›ÎË Ô˘ ¤Ù˘¯Â ÂÏÏËÓÈÎfi˜ ÛÙÚ·Ùfi˜. ∆ËÓ ›‰È· ÛÙÈÁÌ‹ Ô §ÂˆÙ˘¯›‰·˜ η٤ÛÙÚ„ ٷ ·ÔÌÂÈÓ¿ÚÈ· ÙÔ˘ ¶ÂÚÛÈÎÔ‡ ÛÙfiÏÔ˘ ÛÙË ª˘Î¿ÏË (479 .Ã.) ÂÍ·Ê·Ó›˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ¶ÂÚÛÈ΋ ·ÂÈÏ‹ ·fi ÙÔ ∞ÈÁ·›Ô. ÿÚË ÛÙËÓ ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ Î·È ÙȘ ‰Èψ̷ÙÈΤ˜ ÚÔÛ¿ıÂȤ˜ Ù˘ ηٿÊÂÚ·Ó fiÏÔÈ ÔÈ ŒÏÏËÓ˜ «Û˘Ó·-
41. OÈ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ËÁ¤˜ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹ ·˘Í¿ÓÔÓÙ·È Î·È ÌÂÙ¿ ÙÔÓ HÚfi‰ÔÙÔ ÙËÓ ÛÎ˘Ù¿ÏË ·›ÚÓÂÈ Ô £Ô˘Î˘‰›‰Ë˜, Ë ·ÍÈÔÈÛÙ›· ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Â›Ó·È ·‰È·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË, Ë ÙÂÏÂ˘Ù·›· Ê¿ÛË Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ ·˘Ù‹˜ ηχÙÂÙ·È ·fi ÙÔÓ •ÂÓÔÊÒÓÙ·. ¶¤Ú· ·fi ·˘ÙÔ‡˜ Ô ÂÚ¢ÓËÙ‹˜ ¤¯ÂÈ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÌÈ·˜ ÛÂÈÚ¿˜ ¿ÏÏˆÓ ËÁÒÓ fiˆ˜ Ô ¢Èfi‰ˆÚÔ˜ ‹ Ô ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜. 42 . ¶Ï¿ÙˆÓ, NfiÌÔÈ, 698 d-e. 43. ™Â Û˘Ó¤Ï¢ÛË Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓËÛȷ΋˜ ™˘ÌÌ·¯›·˜ ÛÙËÓ KfiÚÈÓıÔ ÛÙËÓ ÔÔ›· ϤÔÓ ·Ó‹ÎÂ Î·È Ë Aı‹Ó· Û˘ÁÎÚÔÙ‹ıËΠÌÈ· ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ Û˘ÌÌ·¯›· «Ë EÏÏËÓÈ΋ ™˘ÌÌ·¯›·» ηٿ ÙˆÓ ¶ÂÚÛÒÓ. H ·Ú¯ËÁ›· ‰fiıËΠÛÙËÓ ™¿ÚÙË Î·È ÛÙÔÓ AıËÓ·›Ô £ÂÌÈÛÙÔÎÏ‹ ‰fiıËÎÂ Ë ‰È‡ı˘ÓÛË ÙˆÓ ÔÏÂÌÈÎÒÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂˆÓ Ù˘ ı¿Ï·ÛÛ·˜ (IÛıÌfi˜ Ù˘ KÔÚ›ÓıÔ˘ 481 .X). 44. O §ÂˆÓ›‰·˜ ÁÓÒÚÈ˙ ÙÔÓ ¯ÚËÛÌfi ÙÔ˘ M·ÓÙ›Ԣ ÙˆÓ ¢ÂÏÊÒÓ Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô ı¿Ó·ÙÔ˜ ÂÓfi˜ ‚·ÛÈÏÈ¿ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ı· ‰È·ÛÊ¿ÏÈ˙ ÙËÓ ÙÂÏÈ΋ Ó›ÎË ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ¶ÂÚÛÒÓ.
182
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÛÈṲ̂ÓÔÈ» «Î¿Ùˆ ·fi ÙËÓ ËÁÂÛ›· ¯·ÚÈÛÌ·ÙÈÎÒÓ ™·ÚÙÈ·ÙÒÓ» fiˆ˜ Ô §ÂˆÓ›‰·˜ Î·È Ô ¶·˘Û·Ó›·˜ Ó· ÓÈ΋ÛÔ˘Ó ÙËÓ ¶ÂÚÛÈ΋ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·. ™ÙÔ˘˜ ¶ÂÚÛÈÎÔ‡˜ ÔϤÌÔ˘˜ Ë ¶ÂÚÛ›· ÂÎÙfi˜ Ù˘ ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ ¤‰ˆÛ ¤ÌÊ·ÛË ÛÙË ‰Èψ̷ٛ· ÊÚÔÓÙ›˙ÔÓÙ·˜ Ó· ÂÎÌÂÙ·ÏÏ¢Ù› ÙȘ ‰È·ÈÚ¤ÛÂȘ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Ì ÙÔ˘˜ ÏÂÁfiÌÂÓÔ˘˜ «ÌˉÈÛÌÔ‡˜» οÙÈ Ô˘ ÁÈ· ÙËÓ ¶ÂÚÛ›· ‹Ù·Ó Ôχ ‡ÎÔÏÔ Ì ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ˘ÂÚÔ¯‹ Ù˘. π‰È·›ÙÂÚË ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ¶ÂÚÛÈ΋ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ ÂÈÙ˘¯›· ‹Ù·Ó Î·È «Ô ªË‰ÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ª·ÓÙ›Ԣ ÙˆÓ ¢ÂÏÊÒÓ»45 Ô˘ ÚÔÊËÙ‡ÔÓÙ·˜ ηٷÛÙÚÔʤ˜ ·Ôı¿ÚÚ˘Ó ÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË ÛÙÔ˘˜ ¶¤ÚÛ˜. ŸÙ·Ó ÂÍÂÙ¿˙ÂÙ·È Ë ‰ÈÂıÓ‹˜ ÔÏÈÙÈ΋ ÛÙËÓ ∞Ú¯·›· ∂ÏÏ¿‰· Ú¤ÂÈ Î·Ó›˜ Ó· ¤¯ÂÈ ˘’ fi„Ë ÙÔ˘ fiÙÈ ÔÈ ∞Ú¯·›ÔÈ ŒÏÏËÓ˜ ·Ó‹Î·Ó ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi «¤ıÓÔ˜»46 ·ÏÏ¿ οı ¶ÔÏÈÙ›· ÛÙ· Ï·›ÛÈ· ÙÔ˘ ¶ÔÏÈÙÂÈ·ÎÔ‡ ÌÔÓÙ¤ÏÔ˘ Ù˘ ¤ÓÓÔÈ·˜ «¶fiÏȘ-∫Ú¿ÙÔ˜» ÌÔÚÔ‡Û ӷ Û˘ÌÚ¿ÍÂÈ Ì ÌË ŒÏÏËÓ˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ¿ÏÏˆÓ ∂ÏÏËÓÈÎÒÓ ¶ÔÏÈÙÂÈÒÓ. «Àfi ÙÔ Ú›ÛÌ· ·˘Ùfi ·ÔʇÁÔÓÙ·È Î·ÙËÁÔڛ˜ ÂÚ› ÚÔ‰ÔÛ›·˜». √È ¶¤ÚÛ˜ ‹ÍÂÚ·Ó Î·Ï¿ fiÙÈ Ô ‚·ÛÈÎfi˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈÎfi˜ ·ÓÙ›·ÏÔ˜ ‹Ù·Ó Ë ™¿ÚÙË. √ ª·Ú‰fiÓÈÔ˜ ÚfiÙÂÈÓ ‰˘Ô ÊÔÚ¤˜ Û˘ÌÌ·¯›· ÛÙÔ˘˜ ∞ıËÓ·›Ô˘˜ ÙÔ 479 .Ã.47 ‰ÂÓ ¤ÁÈÓ fï˜ ÔÙ¤ η̛· Ù¤ÙÔÈ· ÚfiÙ·ÛË ÛÙË ™¿ÚÙË. °È·Ù› ÛÙË ‰ÈÂıÓ‹ ÔÏÈÙÈ΋, ÔÈ ÌÂÁ¿Ï˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Û˘ÁÎÚÔ‡ÔÓÙ·È ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ÂÓÒ ÔÈ ·ÛıÂÓ¤ÛÙÂÚ˜ ·Ê‹ÓÔÓÙ·È ÛÙËÓ ËÛ˘¯›· ÙÔ˘˜. ∏ ˘„ËÏ‹ ÂÏÏËÓÈ΋ Û˘ÌÌ·¯È΋ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ ›¯Â ÂÚÈÔÚÈṲ̂ӷ ÂÚÈıÒÚÈ· ÂÈÏÔÁÒÓ ÏfiÁˆ Ù˘ ÌÂÁ¿Ï˘ ‰È·ÊÔÚ¿˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ Î·È ·ÓıÚÒÈÓˆÓ fiÚˆÓ. «∆Ô ¤Í˘ÓÔ Ì˘ÛÙÈÎfi ÙˆÓ ™·ÚÙÈ·ÙÒÓ, ‹Ù·Ó ÙÔ fiÙÈ Â›¯·Ó ÌÂÏÂÙ‹ÛÂÈ Û ‚¿ıÔ˜ Ù· ÛÙÚ·ÙȈÙÈο ˙ËÙ‹Ì·Ù·, ÊÙ¿ÓÔÓÙ·˜ Ì¿ÏÈÛÙ· ÛÙÔ ÛËÌÂ›Ô Ó· ·Ú¿ÁÔ˘Ó ÛÙÚ·ÙȈÙÈο ÂÁ¯ÂÈÚ›‰È·, ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙ÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ÙÔ ¤Ú·ÛÌ· ÙˆÓ Û¯ÂÙÈÎÒÓ ÁÓÒÛÂˆÓ ÛÙȘ ÂfiÌÂÓ˜ ÁÂÓȤ˜».48 µ·ÛÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ‹Ù·Ó Ë ÍÂοı·ÚË «·Ï˘Û›‰· ‰ÈÔ›ÎËÛ˘», Ë Âη›‰Â˘Û‹ ÙÔ˘˜, Û «ÚÔۯ‰ȷṲ̂ÓÔ˘˜ Ù·ÎÙÈÎÔ‡˜ ÂÏÈÁÌÔ‡˜», Ë «ÂÚÈÔ‰È΋ ··ÁfiÚ¢ÛË Û ͤÓÔ˘˜ Ó· ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ÛÙËÓ Û·ÚÙÈ·ÙÈ΋ ÂÈÎÚ¿ÙÂÈ·» Û «ÂÚÈfi‰Ô˘˜ Ô˘ Ô Û·ÚÙÈ·ÙÈÎfi˜ ÛÙÚ·Ùfi˜ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÔ‡Û ÌÂÁ¿Ï˜ ·Û΋ÛÂȘ». ◊Ù·Ó ‰Â ÂÓÙ˘ˆÛȷ΋ Ë ¯Ú‹ÛË Ù˘ ÌÔ˘ÛÈ΋˜ ÁÈ· Ó· ‰›ÓÂÈ Ú˘ıÌfi ÛÙË Ê¿Ï·ÁÁ· Î·È Ó· ÌË ‰È·Û¿Ù·È.49 ∞ÎfiÌË Ô ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ fiÙÈ ÙÔ ÎfiÎÎÈÓÔ ¯ÚÒÌ· ÙÔ˘ Ì·Ó‰‡· ÙˆÓ ™·ÚÙÈ·ÙÒÓ ˆ˜ ·Ú¿ÌÂÙÚÔ˜ Ù˘ ˘„ËÏ‹˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ ¤Ú· ·fi ÙÔÓ „˘¯ÔÏÔÁÈÎfi ·Ú¿ÁÔÓÙ· ÙÔ˘ ·ÓÙÈ¿ÏÔ˘ fiÙÈ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ·ÓÙÈ̤وԘ Ì ÙÔ˘˜ «ÊÔ‚ÂÚÔ‡˜ ™·ÚÙÈ¿Ù˜» «·¤ÎÚ˘Ù Èı·Ó‹ ·ÈÌÔÚÚ·Á›· ÙÔ˘ ηÙfi¯Ô˘ ÙÔ˘».50 ∆ËÓ ÂÚ›Ô‰Ô 474-464 .Ã. Ë ™¿ÚÙË ‹Úı ·ÓÙÈÌ¤ÙˆË ÌÂ Û˘Ó·ÛÈÛÌÔ‡˜ Ô˘
45. 46. 47. 48. 49. 50.
KÔÏÈfiÔ˘ÏÔ˜, K., «H ˘„ËÏ‹…» fi.. Û. 168. Finley M.I., The Use and Abuse of History, London, Penguin, 1990. HÚfi‰ÔÙÔ˜, VIII 136, VIII 140, IX 3-5. KÔÏÈfiÔ˘ÏÔ˜, K., «H ˘„ËÏ‹…» fi.. Û. 172, Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜ οÓÂÈ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔÓ Vegetius, 1943. £Ô˘Î˘‰›‰Ë˜, E 70. ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜, HıÈο, 238f.
Yæ∏§∏ ™∆ƒ∞∆∏°π∫∏ ∫∞π ¢π¶§øª∞∆π∞ ∆∏™ AƒÃ∞π∞™ ™¶∞ƒ∆∏™ - §∞∫ø¡π∞™
183
Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó ÔÏÈÙ›˜ fiˆ˜ ÙÔ ÕÚÁÔ˜. ∏ ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ ¤‰ˆÛ ·ÎfiÌË ÌÈ· ÊÔÚ¿ ÙË Ï‡ÛË ÓÈÎÒÓÙ·˜ ÛÙËÓ ∆ÂÁ¤· ÙÔ 470 .Ã. Î·È ÛÙȘ ¢È·È›˜ ÙÔ 465 .Ã. ∞ÎfiÌË ¤Ó·˜ ηٷÛÙÚÂÙÈÎfi˜ ÛÂÈÛÌfi˜ ÙÔ 464 .Ã. Ô ÔÔ›Ô˜ Û˘Óԉ‡ÙËΠ·fi ·ӿÛÙ·ÛË ÙˆÓ ÂÈÏÒÙˆÓ ¤ÊÂÚ Û ‰‡ÛÎÔÏË ı¤ÛË ÙË ™¿ÚÙË Ë ÔÔ›· fï˜ ηٿÊÂÚ ӷ ·Ó·ÎÙ‹ÛÂÈ ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô Ù˘ ηٿÛÙ·Û˘. √È ‰˘Ô ÈÛ¯˘Ú¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ™¿ÚÙË Î·È ∞ı‹Ó· ÎÔÚ‡ÊˆÛ·Ó ÙÔÓ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌfi ÙÔ˘˜ Î·È ÔÈ ‰Èψ̷ÙÈΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ ÙÔ˘˜ ÊÙ¿ÓÔ˘Ó Û ÔÚÈ·Îfi ÛËÌ›Ô. ∆Ô ı¤Ì· ·˘Ùfi ı· ··Û¯ÔÏÔ‡Û ÙËÓ ˘„ËÏ‹ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ¤ˆ˜ Î·È ÙÔ 404 .Ã. ¢˘Ô ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ·Èٛ˜ ‰È¢ڇÓÔ˘Ó ÙÔÓ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌfi ÙˆÓ fiÏÂˆÓ ·˘ÙÒÓ. ∞˘Ù¤˜ Â›Ó·È Ë ·ÏÏ·Á‹ ÙˆÓ fiÚˆÓ ÛÙÔ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ Î·È Ë ‰È¿‰ÔÛË Ù˘ ÂͤÏÈ͢ Ù˘ ∞ıËÓ·˚΋˜ ¢ËÌÔÎÚ·Ù›·˜. √ ÔÓÔÌ·˙fiÌÂÓÔ˜ ¶ÚÒÙÔ˜ ¶ÂÏÔÔÓÓËÛÈ·Îfi˜ ¶fiÏÂÌÔ˜ (460-445) .Ã. Â›Ó·È ÁÈ· ÙË ‰ÈÂıÓ‹ ÔÏÈÙÈ΋ «¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ‰Â›ÁÌ· ·ÚÂÌÔ‰ÈÛÙÈÎÔ‡ ÔϤÌÔ˘, ‰ËÏ·‰‹ ÔϤÌÔ˘ Ô˘ ·ÔÛÎÔ› ÛÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÌÈ·˜ ‰˘ÓËÙÈ΋˜ ·ÂÈÏ‹˜, ÚÔÙÔ‡ Ë ·ÂÈÏ‹ ·˘Ù‹ ÂΉËψı›». ∆Ô 446-445 .Ã. Ë ÙÚÈ·ÎÔÓÙ·ÂÙ‹˜ ÂÈÚ‹ÓË ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ ÙËÓ ÈÛfiÙËÙ· ™¿ÚÙ˘ Î·È ∞ı‹Ó·˜ Ì ÙËÓ ÚÒÙË Ó· ËÁÂÌÔÓ‡ÂÈ ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ Î·È ÙË ‰Â‡ÙÂÚË Ó· ËÁÂÌÔÓ‡ÂÈ ÛÙÔÓ ∞ÈÁÈ·Îfi ¯ÒÚÔ. ™ÙÔÓ Î·ÓÔÓÈÎfi ¶ÂÏÔÔÓÓËÛÈ·Îfi ¶fiÏÂÌÔ (431-404) .Ã. Ë ™¿ÚÙË ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ «ÌÈ· ÂÈıÂÙÈ΋ ˘„ËÏ‹ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ ÂÎÌˉ¤ÓÈÛ˘» ÚÔÛ·ıÒÓÙ·˜ Ó· ÂÙ‡¯ÂÈ ÙÔ˘˜ ÛÎÔÔ‡˜ Ù˘ ÚÒÙ· Ì «‰Èψ̷ٛ· ÂÍ·Ó·ÁηÛÌÔ‡» Î·È ÌÂÙ¿ Ì fiÏÂÌÔ. ªÂ ÙËÓ ÂÈÚ‹ÓË ÙÔ˘ 421 .Ã. (ÂÈÚ‹ÓË ÙÔ˘ ¡ÈΛ·) Ë ™¿ÚÙË ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ fiÙÈ ÔÈ ÚÔÛ¿ıÂȤ˜ Ù˘ ÁÈ· ηٷÛÙÚÔÊ‹ Ù˘ ∞ıËÓ·˚΋˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ›¯·Ó ·ÔÙ‡¯ÂÈ. ∆Ô ÕÚÁÔ˜ ‚ڋΠÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛ ·ÓÔȯٿ ÙË ™·ÚÙÈ·ÙÈ΋ ËÁÂÌÔÓ›· Î·È ·¤Û·Û ·ÚÎÂÙ¤˜ fiÏÂȘ ·fi ÙËÓ ¶ÂÏÔÔÓÓËÛȷ΋ ™˘ÌÌ·¯›·. ∏ ηٷÛÙÚÔÊ‹ ÙˆÓ ∞ıËÓ·›ˆÓ ÛÙË ™ÈÎÂÏ›· ÙÔ 413 .Ã. ¤‰ˆÛ ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· ÛÙË ™¿ÚÙË ÁÈ· ÌÈ· ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ‰Èψ̷ÙÈ΋ ÂÈÙ˘¯›·. ™˘ÌÌ¿¯ËÛ Ì ÙÔ˘˜ ¶¤ÚÛ˜ Î·È ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙËÓ ¶ÂÚÛÈ΋ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ‚Ô‹ıÂÈ· η٤ÛÙÚ„ ÙÔ «Î¤ÓÙÚÔ ‚¿ÚÔ˘˜ Ù˘ ∞ıËÓ·˚΋˜ ÈÛ¯‡Ô˜» ÙÔ ·ıËÓ·˚Îfi Ó·˘ÙÈÎfi ÛÙÔ˘˜ ∞ÈÁfi˜ ÔÙ·ÌÔ‡˜ ÙÔ 405 .Ã. ∏ ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ ∞ı‹Ó·˜ Î·È Ë ÂÈ‚ÔÏ‹ ÔÏÈÁ·Ú¯ÈÎÔ‡ ÔÏÈÙ‡̷ÙÔ˜, Ì ÙÔ˘˜ ∆ÚÈ¿ÎÔÓÙ· ∆˘Ú¿ÓÓÔ˘˜ Á›ÓÂÙ·È ÙÔ 404 .Ã. Î·È Ë ™¿ÚÙË ÁÈÁ·ÓÙÒÓÂÙ·È Û ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·. ŒÙÛÈ Ë ˘„ËÏ‹ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ Î·È ‰Èψ̷ٛ· ÛÙË ™¿ÚÙË Â›Ó·È Ù· ·›ÙÈ· Ù˘ ÂÈÙ˘¯›·˜ Ù˘. ∞ԉ›¯ıËΠfiÙÈ Ë ÈηÓfiÙËÙ· ·Ó·ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹˜ ÙˆÓ ÛÙÚ·ÙËÁÈÎÒÓ ÛÙfi¯ˆÓ ÒÛÙ ·˘ÙÔ› Ó· Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ¿ÌÂÛ· Ì ٷ ‰È·ı¤ÛÈÌ· ̤۷ Î·È Ë ÈηÓfiÙËÙ· ÂÎÌÂÙ¿ÏÏ¢Û˘ ÙˆÓ «ÛÙÚ·ÙËÁÈÎÒÓ Â˘Î·ÈÚÈÒÓ» Î·È ÙˆÓ Ï·ıÒÓ ÙˆÓ ·ÓÙÈ¿ÏˆÓ Ù˘ ‹Ù·Ó ÙÔ ÎÏÂȉ› Ù˘ ÂÈÙ˘¯›·˜. ∂ÈϤÔÓ ÎÚÈÙ‹ÚÈ· fiˆ˜ ηٷÏÏËÏfiÙËÙ·, ÂÛˆÙÂÚÈ΋ Û˘ÓÔ¯‹, ·Ô‰ÔÙÈÎfiÙËÙ·, Û˘Û¯ÂÙÈÛÌfi ÈηÓÔÙ‹ÙˆÓ Î·È ÛÙfi¯ˆÓ, ·ÓÙÔ¯‹ Û ÛÊ¿ÏÌ·Ù·, Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› Ë ‰ÈÂıÓ‹˜ ÔÏÈÙÈ΋ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó fiÙÈ Ë ˘„ËÏ‹ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ Î·È ‰Èψ̷ٛ· ÛÙË ™¿ÚÙË-§·ÎˆÓ›·, ›¯Â ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÂÈÙ˘¯›Â˜ ·fi ·ÔÙ˘¯›Â˜. √È ‰ÈÂıÓ›˜ ÂÈÙ˘¯›Â˜ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÂÈ·ÎÔ‡ ÌÔÓÙ¤ÏÔ˘ «¶fiÏȘ-∫Ú¿ÙÔ˜» Ù˘ ™¿ÚÙ˘-§·ÎˆÓ›·˜ ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ‰Èψ̷ÙÈÎÒÓ Î·È ÛÙÚ·ÙËÁÈÎÒÓ
184
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÂÈÏÔÁÒÓ, ÔÈ Ôԛ˜ ‹Á·˙·Ó ·fi ÙÔ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì·ÎÚÔÚfiıÂÛÌ˘ ȉÂÔÏÔÁÈ΋˜ ÛÙ·ıÂÚfiÙËÙ·˜ Î·È ‚Ú·¯˘ÚfiıÂÛÌ˘ ¢ÂÏÈÍ›·˜. ∏ ‰È·¯ÚÔÓÈ΋ ÛËÌ·Û›· Ù˘ ÌÂÁ¿Ï˘ ·Ú¿‰ÔÛ˘ Ù˘ ™·ÚÙÈ·ÙÈ΋˜ ˘„ËÏ‹˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ Î·È ‰Èψ̷ٛ·˜ ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È Ì¤Ûˆ Ù˘ Û‡ÁÎÚÈÛ‹˜ Ù˘ Ì ÙËÓ ÂͤÏÈÍË ÙˆÓ ÂÓÓÔÈÒÓ ·˘ÙÒÓ ÛÙË ¡ÂfiÙÂÚË πÛÙÔÚ›·. ŒıÓË ‹ ∫Ú¿ÙË Ì ‰˘Ó·ÌÈ΋ ÔÚ›· ÛÙÔ ¯ÚfiÓÔ fiˆ˜ ÔÈ ƒˆÌ·›ÔÈ, ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ, ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› Î.¿. ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ·Ó ÛÙÔȯ›· Ù˘ ˘„ËÏ‹˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ Î·È ‰Èψ̷ٛ·˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘-§·ÎˆÓ›·˜. ™ÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛË ·ÈÒÓÈˆÓ ·Ê·ÈÚÂÙÈÎÒÓ ÂÓÓÔÈÒÓ Î·È ·Ú¯ÒÓ Ù˘ ˘„ËÏ‹˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ Î·È ‰Èψ̷ٛ·˜ Ë ™·ÚÙÈ·ÙÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË ·ÔÙÂÏ› ¿ÓÙÔÙ ·ÓÂÎÙ›ÌËÙË ËÁ‹ ÁÓÒÛ˘ Î·È ÛÔÊ›·˜ Î·È ı· ˘ÔÛÙËÚ›˙·Ì fiÙÈ Â›Ó·È Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi˜ ıËÛ·˘Úfi˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÂÚ¢ÓËÙ‹ Ù˘ ‰ÈÂıÓÔÏÔÁÈ΋˜ ·Ó¿Ï˘Û˘, Ù˘ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ ·Ó¿Ï˘Û˘ Î·È Ù˘ ‰Èψ̷ٛ·˜.
BIB§IO°PAºIA Abendroth, W., Lenk, K., Einführung in die politische Wissenschaft, Sechte Auflage, München UTB Francke, 1982. Baltrusch, E., SPARTA Geschichte Gesellschaft Kultur, München, C.H. Beck’sche Verlagsbuchhandlung, 1998. Barker, Greek Political Theory, Plato and his Predecessors, London, ·ӤΉÔÛË 1977. Cartledge, P., OÈ ™·ÚÙÈ¿Ù˜, MÈ· ÂÈ΋ IÛÙÔÚ›·, ÌÙÊÚ: ÕÁÁÂÏÔ˜ ºÈÏÈ¿ÙÔ˜, Aı‹Ó·, EΉÔÙÈÎfi˜ O›ÎÔ˜ §È‚¿ÓË, 2004. Clauss, M., Sparta, Eine Einführung in Seine Geschichte und Zivilisation, München, Verlag C.H. BECK, 1983. Fenske, H., Mertens, D., Reinhard, W., Rosen, K., Geschichte der politischen Ideen, Von Homer bis Zur Gegenwart, Frankfurt a.M, Fischer Verlag, 1987. Finley M.I., The Use and Abuse of History, London, Penguin, 1990. Forrest, W. G., A History of Sparta, 950-192 B.C., London, Hutchinson, 1968. Hornblower, S., £OYKY¢I¢H™, O IÛÙÔÚÈÎfi˜ Î·È ÙÔ ŒÚÁÔ ÙÔ˘, ÌÙÊÚ. M·ÓÈ¿ÙË AÏÂÍ¿Ó‰Ú·, Aı‹Ó·, °ÈÒÚÁÔ˜ ¢·Ú‰·Ófi˜, T˘ˆı‹Ùˆ, 2003. ◊Ê·ÈÛÙÔ˜, ¶., IÛÙÔÚ›·, £ÂˆÚ›· Î·È ¶ÔÏÈÙÈ΋ ºÈÏÔÛÔÊ›· ÙˆÓ ¢ÈÂıÓÒÓ ™¯¤ÛˆÓ, Aı‹Ó·, EΉfiÛÂȘ ¶ÔÈfiÙËÙ·, 1999. Iˆ·ÎÂÈÌ›‰Ë˜, ¶., H ¶fiÏË Î·È Ë E˘Úˆ·˚΋ OÏÔÎÏ‹ÚˆÛË, AÓ·˙ËÙÒÓÙ·˜ ÌÈ· Ó¤· AÚÈÛÙÔÙÂÏÈ΋ ¶ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÛÙË ‰È·‰Èηۛ· Ù˘ ¶ÔÏÈÙÈ΋˜ OÏÔÎÏ‹ÚˆÛ˘, Aı‹Ó·, EΉfiÛÂȘ £EME§IO, 1994. KÔÏÈfiÔ˘ÏÔ˜, K., H ˘„ËÏ‹ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ Ù˘ AÚ¯·›·˜ ™¿ÚÙ˘, ™ÂÈÚ¿: MÂÏÂÙÒÓ ¢Èψ̷ٛ·˜ Î·È ™ÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ NÔ 6, Aı‹Ó·, EΉfiÛÂȘ ¶ÔÈfiÙËÙ·, 2001. KÔ˘‰Ô‡Ó·, M., A‰ËÌÔÛ›Â˘ÙË ÂÚÁ·Û›· Ì ı¤Ì· «¶ÔÏÈÙÈ΋ I‰ÂÔÏÔÁ›· -IÛÙÔÚ›· Ù˘ ¶ÔÏÈÙÈ΋˜ ™Î¤„˘», Ô˘ ¤ÁÈÓ ÛÙ· Ï·›ÛÈ· ÙÔ˘ ¶.M.™. Ù˘ ηÙ‡ı˘ÓÛ˘ «™˘ÁÎÚÈÙÈ΋ ¶·È‰·ÁˆÁÈ΋». ¶·È‰·ÁˆÁÈÎfi TÌ‹Ì· ¢ËÌÔÙÈ΋˜ Eη›‰Â˘Û˘-EÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ ™˘ÁÎÚÈÙÈ΋˜ ¶·È‰·ÁˆÁÈ΋˜, ¢ÈÂıÓÔ‡˜ EÎ·È‰Â˘ÙÈ΋˜ ¶ÔÏÈÙÈ΋˜ Î·È EÈÎÔÈÓˆÓ›·˜, 2000. Liddell Hart Basil, Strategy, London, Meridian, 21991.
Yæ∏§∏ ™∆ƒ∞∆∏°π∫∏ ∫∞π ¢π¶§øª∞∆π∞ ∆∏™ AƒÃ∞π∞™ ™¶∞ƒ∆∏™ - §∞∫ø¡π∞™
185
MacDowell, D., ™·ÚÙÈ·ÙÈÎfi ¢›Î·ÈÔ, ÌÙÊÚ. N›Î. KÔÓÔÌ‹, Aı‹Ó·, EΉfiÛÂȘ ¶··‰‹Ì·, 21999. Macridis, R., The Study of Comparative Government, N¤· YfiÚÎË, Random House, 1995. M·˘ÚÈ¿˜, K., IÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ I‰ÂÒÓ, Aı‹Ó·-KÔÌÔÙËÓ‹, AÓ·Ù‡ˆÛË, EΉfiÛÂȘ AÓÙ. N. ™¿ÎÎÔ˘Ï·, 1985. ¶··ÛˆÙËÚ›Ô˘, X., O AÁÒÓ·˜ ÁÈ· ÙËÓ EÏÏËÓÈ΋ AÓÂÍ·ÚÙËÛ›·: ¶ÔÏÈÙÈ΋ Î·È ™ÙÚ·ÙËÁÈ΋ ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ Î·È Ù˘ OıˆÌ·ÓÈ΋˜ A˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜, 1821-1932, Aı‹Ó·, EΉfiÛÂȘ I. ™È‰¤Ú˘, 1996. ¶··ÛˆÙËÚ›Ô˘, X., B˘˙·ÓÙÈÓ‹ ˘„ËÏ‹ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ 6Ô˜-11Ô˜ ·ÈÒÓ·˜, ™ÂÈÚ¿: MÂÏÂÙÒÓ ¢Èψ̷ٛ·˜ Î·È ™ÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ 4, B′ ŒÎ‰ÔÛË, Aı‹Ó·, EΉfiÛÂȘ ¶OIOTHTA, 2000. P·ÛÛÈ¿˜, B., E›ÙÈÌÔ˜ IÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ™·ÚÙÈ·ÙÒÓ, Aı‹Ó·, EΉfiÛÂȘ «ANOIXTH ¶O§H», 2003. Russel, B., History of western philosophy, 51951. ™ËÌÂÈÒÛÂȘ ·fi ÙÔ Ì¿ıËÌ· “Geschichte des politischen Denkens” ÙÔ˘ ηıËÁËÙ‹ Schneider ÛÙÔ TÌ‹Ì· ¶ÔÏÈÙÂÈÔÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ Ù˘ µÈ¤ÓÓ˘. Wintersemester 1990-91. UNIVERSITÄT WIEN, POLITIKWISSENSCHAFT, 1991. Starr C. G., “The Gredibility of Spartan History”, Historia 14, 1965.
∞ƒÃ∞π∂™ ¶H°E™ ∞¶√ ª∂∆∞ºƒ∞™∏ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘, ¶ÔÏÈÙÈο 1, 2 Î·È 3 ∏Úfi‰ÔÙÔ˜, πÛÙÔÚ›·È £Ô˘Î˘‰›‰Ë˜, £Ô˘Î˘‰›‰Ô˘ πÛÙÔÚ›· •ÂÓÔÊÒÓ, §·Î‰·ÈÌÔÓ›ˆÓ ¶ÔÏÈÙ›· ¶·˘Û·Ó›·˜, ∏Ïȷο ¶Ï¿ÙˆÓ: ¡fiÌÔÈ, ¶ÔÏÈÙ›· ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜: §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜, ∞ÁËۛϷԘ, ∏ıÈο ™ÙÚ¿‚ˆÓ, °ÂˆÁÚ·ÊÈο
Zusammenfassung Ziel dieser Vortrag ist die Analysierung der hohen Strategie und Diplomatie der Alte Sparta-Lakonia im Rahmen des staatsförmigen Modells der “Staatstadt” von ungefähr 750 bis 404 vor Christi, wenn die Alte Sparta zum Kaiserreich entwickelt hat. Die Werkzeuge werden aus den Wissenschaften der Politiologie, der Internationalen Beziehungen, der strategischen Analyse und der Geschichte hergerührt. Wir versuchen zu analysieren, dass Spartas Erfolg nicht nur Folge der militärischen Überragung und Tapferkeit der Soldaten von Sparta, sondern auch der strategischen und diplomatischen Auswähle.
∏ MNHMEIAKH KAI APXITEKTONIKH K§HPONOMIA TH™ MANH™. ZHTHMATA ¶PO™TA™IA™ KAI ANA¢EI•H™ °È¿ÓÓ˘ ™·˝Ù·˜ AÚ¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ·˜ - EıÓÔÏfiÁÔ˜
¶ÂÚ›ÏË„Ë ∆Ô ÏÔ‡ÛÈÔ ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi ·fiıÂÌ· Ù˘ ¯ÂÚÛÔÓ‹ÛÔ˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÛËÌ·ÓÙÈο ÌÓËÌ›· fiÏˆÓ ÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ÂÚÈfi‰ˆÓ. øÛÙfiÛÔ, ÛÙÔÓ ÂÓÙÔÈÛÌfi, ÙË ¯·ÚÙÔÁÚ¿ÊËÛË, ÙËÓ ÙÂÎÌËÚ›ˆÛË, ÙËÓ ÂÚÌËÓ›· Î·È ÙË ‰ËÌÔÛÈÔÔ›ËÛË ÙÔ˘˜ ·Ú·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È È‰È·›ÙÂÚ· ÎÂÓ¿, Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· ‰˘Û¯ÂÚ·›ÓÂÙ·È Ë ‰È·¯Â›ÚÈÛË Î·È Ë ÚÔÛÙ·Û›· ÙÔ˘˜. ªÓËÌ›· ηٷÛÙÚ¤ÊÔÓÙ·È ·fi ÙË ÊıÔÚ¿ ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘, ·fi ¿ÁÓÔÈ· ‹ ·‰˘Ó·Ì›· ÁÈ· ÙË ‰È¿ÛˆÛË ÙÔ˘˜ Î·È ·fi ¿ÛÙԯ˜ ·ÓıÚÒÈÓ˜ ÂÂÌ‚¿ÛÂȘ. ∏ ÙÂÎÌËÚ›ˆÛË, Ë ÚÔ‚ÔÏ‹ Î·È Ë ‰È¿ÛˆÛ‹ ÙÔ˘˜ Ú¤ÂÈ Ó· ·ÔÙÂϤÛÔ˘Ó ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓˆÓ ÚÔÛ·ıÂÈÒÓ, ÒÛÙ ӷ ·Ó·‰Âȯı› Ë ÂÚÈÔ¯‹ ˆ˜ ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi Û‡ÓÔÏÔ ‰ÈÂıÓÔ‡˜ ÂÌ‚¤ÏÂÈ·˜ («∞ÓÔÈÎÙfi ªÔ˘Û›Ի). ∆Ș ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ ‰ÂηÂٛ˜ ¤¯Ô˘Ó Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈËı› ÔÚÈṲ̂ӷ ‚‹Ì·Ù· ÛÙÔÓ ÙÔ̤· ·˘Ùfi, ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· fï˜ Â›Ó·È ÂΛӷ Ô˘ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· Á›ÓÔ˘Ó. √È ‰Ú¿ÛÂȘ ÙˆÓ ÎÂÓÙÚÈÎÒÓ Î·È ÙÔÈÎÒÓ ÊÔÚ¤ˆÓ Â›Ó·È ÛÎfiÈÌÔ Ó· Û˘Ó‰˘·ÛÙÔ‡Ó Ì ÚÔÛˆÈΤ˜ Î·È Û˘ÏÏÔÁÈΤ˜ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›Â˜, fiˆ˜ Ì ·Ú·‰ÂÈÁÌ·ÙÈΤ˜ ˘ÈÔıÂۛ˜ ›ÏÂÎÙˆÓ ÌÓËÌ›ˆÓ, ȉ›ˆ˜ ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙Ô˘Ó ¿ÌÂÛÔ Î›Ó‰˘ÓÔ Î·Ù¿ÚÚ¢Û˘ Î·È Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹˜. ∆Ô ·ÓıÚˆÔÁÂÓ¤˜ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ù˘ ¯ÂÚÛÔÓ‹ÛÔ˘ Ù˘ ª¿Ó˘, ‰È·ÌÔÚʈ̤ÓÔ Ì¤Û· ·fi Ì·ÎÚ·›ˆÓ˜ ‰È·‰Èηۛ˜ Î·È ÛÊÚ·ÁÈṲ̂ÓÔ ·fi ÙÔÓ ·ÓıÚÒÈÓÔ Ìfi¯ıÔ ÁÈ· ÂÈ‚›ˆÛË Î·È ·˘ÙÔÙ¤ÏÂÈ·, ¤¯ÂÈ Û˘Ó˘Ê·Óı› Ì ÙÔ ÂÈ‚ÏËÙÈÎfi Ê˘ÛÈÎfi ÁˆÁÚ·ÊÈÎfi ¯ÒÚÔ Û ¤Ó· Û¿ÓÈÔ, ÌÂÁ¿Ï˘ ¤ÎÙ·Û˘ ÈÛÙÔÚÈÎfi Î·È ·ÈÛıËÙÈÎfi Û‡ÓÔÏÔ. ªÂ Û˘ÓÔÏÈ΋ ¤ÎÙ·ÛË 930 Ù. ¯ÏÌ. Î·È ÏËı˘ÛÌfi, Ô ÔÔ›Ô˜ ·fi ÙÔ 17Ô ¤ˆ˜ ÙÔÓ 20fi ·È. Î˘Ì¿ÓıËΠ·Ó¿ÌÂÛ· Û 20.000 ˆ˜ 50.000 ηÙÔ›ÎÔ˘˜, Ë ¯ÂÚÛfiÓËÛÔ˜ ‹Ù·Ó ȉȷ›ÙÂÚ· ˘ÎÓÔηÙÔÈÎË̤ÓË. ∆Ô ˘ÎÓfi ‰›ÎÙ˘Ô ÙˆÓ 120 ¤ˆ˜ 250 ÔÈÎÈÛÌÒÓ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó ÔÈ ÛÙ·ÙÈÛÙÈΤ˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜, Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡Û ÌÈ· ȉÈfiÙ˘Ë Î·È Û¿ÓÈ· ¯ˆÚÔÙ·ÍÈ΋ ÔÚÁ¿ÓˆÛË. ™Â Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì ÙËÓ Í¯ˆÚÈÛÙ‹ Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙˆÓ ÔÈÎÈÛÌÒÓ, ÙËÓ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋ ÙˆÓ ÎÙÈÛÌ¿ÙˆÓ Î·È ÙËÓ ÏËıÒÚ· ÙˆÓ ÌÓËÌ›ˆÓ, Ë ÂÚÈÔ¯‹ ÚÔ‚¿ÏÂÈ ˆ˜ ÌÈ· ȉȷ›ÙÂÚË Î·È ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ÂÓfiÙËÙ· ÛÙÔÓ ÂıÓÈÎfi ¯ÒÚÔ. ™ÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ, ÂÎÙfi˜ Ù˘ ª¿Ó˘, ¿ÏÏÔÈ ·Ó¿ÏÔÁÔÈ ÙfiÔÈ Â›Ó·È Ë ∆۷ΈÓÈ¿ Î·È ÔÈ ÔÚÂÈÓÔ› ÔÈÎÈÛÌÔ› Ù˘ ÎÂÓÙÚÈ΋˜ ÂÓ‰Ô¯ÒÚ·˜. ∂›Û˘, Ì ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ ÙÔ˘˜ ÔÏÈÙÈÛÙÈÎÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘ÚÈÛÙÈÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜, Ë ¯ÂÚÛfiÓË-
H M¡∏ª∂π∞∫∏ ∫∞π AƒÃπ∆∂∫∆√¡π∫∏ K§∏ƒ¡√ªπ∞ ∆∏™ M∞¡∏™
187
ÛÔ˜ Ù˘ ª¿Ó˘ ·ÍÈÔÏÔÁÂ›Ù·È ˆ˜ ÙfiÔ˜ ‰ÈÂıÓÔ‡˜ ÚÔ‚ÔÏ‹˜ ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ Î·È Î·Ù·Ù¿ÛÛÂÙ·È Ì·˙› Ì ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ Î·È ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ ÙfiÔ˘˜, fiˆ˜ Ë ∂›‰·˘ÚÔ˜, ÙÔ ¡·‡ÏÈÔ Î·È ÔÈ ª˘Î‹Ó˜, Ë √Ï˘Ì›·, Ë ™¿ÚÙË Î·È Ô ªÈÛÙÚ¿˜. ∆Ô ÏÔ‡ÛÈÔ ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi ·fiıÂÌ· Ù˘ ¯ÂÚÛÔÓ‹ÛÔ˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÔÏϤ˜ ηÙËÁÔڛ˜ ¤ÚÁˆÓ ·fi ÙËÓ ·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋, ÓÂÔÏÈıÈ΋, ·Ú¯·›·, ÌÂ۷ȈÓÈ΋ Î·È ÓÂfiÙÂÚË ÂÚ›Ô‰Ô. øÛÙfiÛÔ, Ú¤ÂÈ Ó· ÂÈÛËÌ¿ÓÔ˘Ì fiÙÈ Ô ÂÓÙÔÈÛÌfi˜, Ë ¯·ÚÙÔÁÚ¿ÊËÛË, Ë ÙÂÎÌËÚ›ˆÛË, Ë ÂÚÌËÓ›· Î·È Ë ‰ËÌÔÛÈÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ÔÚÈÛÌ¿ÙˆÓ ÁÈ· ÙÔ ÌÓËÌÂÈ·Îfi ÏÔ‡ÙÔ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÎfiÌ· ·Ú΋˜. ∏ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓË ·˘Ù‹ ÁÓÒÛË Î·È ÂÓË̤ڈÛË, ÙfiÛÔ ÙÔ˘ ÙÔÈÎÔ‡ ÏËı˘ÛÌÔ‡ Î·È ÙˆÓ ÙÔÈÎÒÓ Î·È ÎÂÓÙÚÈÎÒÓ ·Ú¯ÒÓ, fiÛÔ Î·È Ù˘ ∂ÏÏËÓÈ΋˜ Î·È ‰ÈÂıÓÔ‡˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜, ¤¯ÂÈ ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· ‰˘Û¯ÂÚ·›ÓÔÓÙ·È ÔÈ ÚÔÛ¿ıÂȘ ÁÈ· ÙË ‰È·¯Â›ÚÈÛË Î·È ÚÔÛÙ·Û›· ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÛÙÈÎÒÓ ·Á·ıÒÓ Î·ıÒ˜ Î·È ÙËÓ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘˜ ÛÙÔÓ ·Ó·Ù˘ÍÈ·Îfi ۯ‰ȷÛÌfi. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, ÔÏÏ¿ ÌÓËÌ›· ηٷÛÙÚ¤ÊÔÓÙ·È Â›Ù ·fi ÙË ÊıÔÚ¿ ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘, ›Ù ·fi ¿ÁÓÔÈ· Î·È ·‰˘Ó·Ì›· ÁÈ· ÙË ‰È¿ÛˆÛË ÙÔ˘˜, ›Ù ·fi ¿ÛÙԯ˜ ·ÓıÚÒÈÓ˜ ÂÂÌ‚¿ÛÂȘ. ∂Ô̤ӈ˜ Ë Î·Ù·ÁÚ·Ê‹, Ë ÙÂÎÌËÚ›ˆÛË, Ë ÂÚÌËÓ›· ÙÔ˘ ÌÓËÌÂÈ·ÎÔ‡ ÏÔ‡ÙÔ˘ Ú¤ÂÈ Ó· ·ÔÙÂϤÛÔ˘Ó ÙÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎÒÓ ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ‰ÈÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ÂÚ¢ÓÒÓ, Ô˘ Ì ÙË ‰ËÌÔÛÈÔÔ›ËÛË ÙÔ˘˜ ı· ‰ÒÛÔ˘Ó Ì›· ¿ÏÏË ÂÈÎfiÓ· ÁÈ· ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Î·È ı· ÂÈÙÚ¤„Ô˘Ó Ó· Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈËı› ηχÙÂÚ· Ô Ù›ÙÏÔ˜ ÙÔ˘ «∞ÓÔÈÎÙÔ‡ ªÔ˘Û›Ԣ» Ô˘ Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· ·Ô‰›‰ÂÙ·È ÛÙË ª¿ÓË.
∏ ÌÓËÌÂȷ΋ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ √ ÂÓÙÔÈÛÌfi˜ ÌÈ·˜ ÛÂÈÚ¿˜ ·Ú·ÏÈ·ÎÒÓ ÛËÏ·›ˆÓ Ì ›¯ÓË ·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋˜ Î·È ÓÂÔÏÈıÈ΋˜ ηÙÔ›ÎËÛ˘ ¤¯ÂÈ ‰Â›ÍÂÈ fiÙÈ Ë ·ÓıÚÒÈÓË ·ÚÔ˘Û›· Â‰Ò ·Ó¿ÁÂÙ·È Û Ôχ ·Ï·È¤˜ ÂÔ¯¤˜. ™ÙȘ ·fiÎÚËÌÓ˜ ÂÈ‚ÏËÙÈΤ˜ ·ÎÙ¤˜ ‰˘ÙÈο Ù˘ ∞ÚÂfiÔÏ˘, ÛÙ· Û‹Ï·È· ∞‹‰ËÌ·, ÂÓÙÔ›ÛÙËÎ·Ó ›¯ÓË ·ÓıÚÒÈÓ˘ ÂͤÏÈ͢ Ô˘ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È 200.000 ˆ˜ 20.000 ¯ÚfiÓÈ· ÚÈÓ. √È ¤Ú¢Ó˜ ¤¯Ô˘Ó ÂÍ·ÈÚÂÙÈ΋ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÛËÌ·Û›·, ηıÒ˜ Ù· ·ÓıÚÒÈÓ· ·ÔÏÈıÒÌ·Ù· ·Ó‹ÎÔ˘Ó Û ÚÔÁÔÓÈΤ˜ ÌÔÚʤ˜ ÙÔ˘ homo sapiens, Ô˘ ÔÓÔÌ¿ÛÙËÎ·Ó ‹‰Ë ∆·ÈÓ¿ÚÈÔ˜ ÕÓıÚˆÔ˜. ¶Ôχ ÂӉȷʤÚÔÓÙ· Â›Ó·È Î·È Ù· Â˘Ú‹Ì·Ù· Ù˘ ηÙÔ›ÎËÛ˘ ÛÙÔ Û‹Ï·ÈÔ ∫·Ï·Ì¿ÎÈ· Ù˘ ∞ÚÂfiÔÏ˘, Ô˘ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È È‰›ˆ˜ ÛÙËÓ 6Ë Î·È 5Ë ¯ÈÏÈÂÙ›· .Ã. ¶Ôχ ÁÓˆÛÙ¿ Î·È ÛËÌ·ÓÙÈο Â›Ó·È Â›Û˘ Ù· Â˘Ú‹Ì·Ù· ÙˆÓ ÛËÏ·›ˆÓ ¢ÈÚÔ‡, ȉ›ˆ˜ Ù˘ ∞ÏÂfiÙÚ˘·˜, Ù· ÔÔ›· ¯ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙËÓ 5Ë Î·È 4Ë ¯ÈÏÈÂÙ›· .Ã. Î·È ÂÎÙ›ıÂÓÙ·È ÛÙÔ ÌÈÎÚfi ·ÏÏ¿ ÂӉȷʤÚÔÓ ¡ÂÔÏÈıÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô ÙÔ˘ ¢ÈÚÔ‡. ∞fi ÙËÓ 3Ë Î·È 2Ë ¯ÈÏÈÂÙ›· .Ã. ¤¯Ô˘Ó ‰È·ÈÛÙˆı› ·ÚÎÂÙÔ› ÔÈÎÈÛÌÔ› Û ¯·ÌËÏÔ‡˜ ÏfiÊÔ˘˜ Î·È Û ‰ÈÓ¿ ‰¿ÊË. ∞fi ÙË Ì˘ÎËÓ·˚΋ ÂÚ›Ô‰Ô, ÔfiÙ ΢ÚÈ·Ú¯Ô‡Û·Ó ÔÈ ∞¯·ÈÔ›, ¤¯Ô˘Ó ÂÓÙÔÈÛÙ› ÛËÌ·ÓÙÈο Â˘Ú‹Ì·Ù· Û 20 ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÙÔÔıÂۛ˜. ™ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ˘ ∆ÚˆÈÎÔ‡ ÔϤÌÔ˘ ÌÓËÌÔÓ‡ÔÓÙ·È 8 fiÏÂȘ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ ª¿Ó˘. ∞fi ÙÔ 12Ô . Ã. ·È. Î.Â., ÂÔ¯‹ Ô˘ ÂÈÎÚ¿ÙËÛ·Ó ÔÈ ¢ˆÚÈ›˜, ÛÒ˙ÔÓÙ·È ·ÍÈfiÏÔÁ· ÙÂÎÌ‹ÚÈ· Û ÔÏϤ˜ ı¤ÛÂȘ, fiÔ˘ ÔÈ ·Ú¯·›Â˜ «ÎÒ̘» ÙˆÓ ÂÚÈԛΈÓ. ™ÙÔ
188
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
¿ÎÚÔ ∆·›Ó·ÚÔ, fiÔ˘ Ù· Ï›„·Ó· ÙÔ˘ Ó·Ô‡ ÙÔ˘ ¯ıfiÓÈÔ˘ ıÂÔ‡ ¶ÔÛÂȉÒÓ·, ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û ÈÂÚfi-¿Û˘ÏÔ Ì ٤ÌÂÓÔ˜, „˘¯ÔÔÌ›Ô-ÓÂÎÚÔÌ·ÓÙ›Ô. ∞fi ÙËÓ ÂÔ¯‹ ·ÎÌ‹˜ ÙÔ˘ ∫ÔÈÓÔ‡ ÙˆÓ §·Î‰·ÈÌÔÓ›ˆÓ Î·È ÙÔ˘ ∫ÔÈÓÔ‡ ÙˆÓ ∂Ï¢ıÂÚÔÏ·ÎÒÓˆÓ ÛÒ˙ÔÓÙ·È Â›Û˘ ÔÏÏ¿ ÙÂÎÌ‹ÚÈ·, ȉ›ˆ˜ ÛÙÔ °‡ıÂÈÔ Î·È ÙËÓ ∫·ÈÓ‹ÔÏË ·ÏÏ¿ Î·È ÔÏϤ˜ ¿ÏϘ ı¤ÛÂȘ ÙˆÓ 10 fiÏÂˆÓ Ù˘ ÔÌÔÛÔÓ‰›·˜, Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ ª¿Ó˘. π‰È·›ÙÂÚË Î·ÙËÁÔÚ›· ÌÓËÌ›ˆÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ù· Ï·ÙÔÌ›· Ï›ıÔ˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂÍ·ÁfiÙ·Ó. ªÂÙ¿ ÙËÓ ·Ú·ÎÌ‹ ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ÎfiÛÌÔ˘ Ô ÏËı˘ÛÌfi˜ ·ÔÙÚ·‚‹¯ÙËΠÛÙËÓ ÂÓ‰Ô¯ÒÚ· Û ڈÙfiÁÔÓÔ˘˜ ÁˆÚÁÔÎÙËÓÔÙÚÔÊÈÎÔ‡˜ ˘Ú‹Ó˜ Î·È Û˘Ó¤¯È˙ ÙȘ ·Ï·È¤˜ ·Ú·‰fiÛÂȘ. ™ÙÔ ·ÎÚÈÙÈÎfi οÛÙÚÔ ÛÙÔ ‚Ú·¯›ÔÓ· ∆ËÁ¿ÓÈ ¤‰Ú¢ ÁÈ· ÌÂÁ¿ÏÔ ‰È¿ÛÙËÌ· Ë ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ‰ÈÔ›ÎËÛË. ™Ò˙ÔÓÙ·È Ù· ›¯ÓË ÙÔ˘ ÊÚÔ˘Ú›Ô˘ Ù˘ fiÏ˘ ηıÒ˜ Î·È ÌÈ·˜ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ ‚·ÛÈÏÈ΋˜, fiÔ˘ ÂӉȷʤÚÔÓÙ· ηٿÏÔÈ·. ™ÙÔÓ 6Ô Î·È 7Ô ·È. ¯ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È Â›Û˘ ÔÈ ‚·ÛÈÏÈΤ˜ ÛÙËÓ ∫·ÈÓ‹ÔÏË, ÙÔ °‡ıÂÈÔ, ÙÔ √›Ù˘ÏÔ Î·È ¿ÏÏ· ÛËÌ›· Ù˘ ¯ÂÚÛÔÓ‹ÛÔ˘. √È ÂÚË̤̈Ó˜ «·ÏÈfi¯ˆÚ˜» Ù˘ ª¿Ó˘, ηıÒ˜ Î·È ÔÈ ·Ï·È¤˜ ÂÁηٷÛÙ¿ÛÂȘ, Ô˘ Ù· Ï›„·Ó¿ ÙÔ˘˜ ¤¯Ô˘Ó ÂÓۈ̷وı› ÛÙÔ˘˜ ÓÂfiÙÂÚÔ˘˜ ÔÈÎÈÛÌÔ‡˜, ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ·ÔÙ¤ÏÂÛ·Ó ÙÔ˘˜ ˘Ú‹Ó˜, ·ÂÈÎÔÓ›˙Ô˘Ó Î·Ï¿ ÙȘ ÙÚ·¯È¤˜ Û˘Óı‹Î˜ Ù˘ ÙÔÈ΋˜ ˙ˆ‹˜. ∆Ș ÔÈ΋ÛÂȘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÔÌ¿‰Â˜ 5 ˆ˜ 30 Ù˘ÈÎÒÓ ÌÂÁ·ÏÈıÈÎÒÓ ÛÈÙÈÒÓ Î·È Û˘ÌÏËڈ̷ÙÈÎÒÓ Î·Ù·Û΢ÒÓ. ∆· ÌÂÁ·ÏÈıÈο Û›ÙÈ· Â͢ËÚÂÙÔ‡Û·Ó ÚˆÙ·Ú¯ÈΤ˜ ·Ó¿ÁΘ Î·È ˘·ÎÔ‡Ô˘Ó Û ·Ï¿ Î·È ÛÙ·ıÂÚ¿ ÚfiÙ˘·. ªÂ ÙËÓ ·ÚÁ‹ ÂͤÏÈÍ‹ ÙÔ˘˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛ·Ó ‚·ÛÈ΋ ·ÊÂÙËÚ›· ÁÈ· ÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙˆÓ ÓÂfiÙÂÚˆÓ ÛÈÙÈÒÓ Î·È ÔÈÎÈÛÌÒÓ. ∂›Ó·È Ì·ÎÚfiÛÙÂÓ· ·ÓˆÁÔοوÁ· ÎÙ‹ÚÈ· ÎÙÈṲ̂ӷ Ì ÔÁÎfiÏÈıÔ˘˜ ¯ˆÚ›˜ ÎÔÓ›·Ì· (ÍÂÚÔ¤ÙÚÈ). ™ÙÔ Î·ÙÒÈ ÛÙ¤Á·˙·Ó ˙Ò·, ˙ˆÔÙÚÔʤ˜ Î·È ·ÔıË΢ÙÈÎÔ‡˜ ¯ÒÚÔ˘˜ ÂÓÒ ÙÔ ·ÓÒÈ ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÙÔÓ Î‡ÚÈÔ ¯ÒÚÔ Î·ÙÔÈΛ·˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ. ™Â ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ͯÒÚÈ˙·Ó Î·È ÙÂÙÚ¿ÁˆÓÔÈ ÌÂÁ·ÏÈıÈÎÔ› ‡ÚÁÔÈ, fiˆ˜ ÙÔ˘ ∫·‚Ô‡ÚË ÛÙËÓ ∫Ô›Ù·. ™Ù·‰È·Î¿ Ù· ÌÂÁ¤ıË ÙˆÓ Ï›ıˆÓ ÌÈÎÚ·›ÓÔ˘Ó Î·È ÙÔ ·Û‚ÂÛÙÔÎÔÓ›·Ì· ·˘Í¿ÓÂÈ, ÒÛÙ ÚÔ·ÙÔ˘Ó ÙÔ›¯ÔÈ Ì ‚ÂÏÙȈ̤ÓË ·ÓÙÔ¯‹, ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ ¿¯Ô˜, ηٷÎfiÚ˘Ê˜ ·ÚÂȤ˜, ÈÔ ‰˘Ó·Ù¤˜ η̿Ú˜, ηχÙÂÚ˜ ͢ÏÔηٷÛ΢¤˜. ∞Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙÔ Ì¤ÁÂıÔ˜ Î·È ÙȘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ ÙÔ˘˜, ηٷٿÛÛÔ˘Ì ٷ Û›ÙÈ· ·fi Ù· ÌÈÎÚfiÙÂÚ· ̤¯ÚÈ Ù· ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ·, Ô˘ ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯Ô‡Ó Û ›ÛËÌ· ÎÙ‹ÚÈ· ηÙÔÈΛ·˜ Î·È Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÛˆ˜ ÙˆÓ ÈÛ¯˘ÚÒÓ. √È ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ ÛÙ· ÌÂÁ¤ıË Â›Ó·È ·fiÚÚÔÈ· ÙfiÛÔ ÙˆÓ ÁˆÁÚ·ÊÈÎÒÓ-ÌÈÎÚÔÎÏÈÌ·ÙÈÎÒÓ ‰È·ÊÔÚÒÓ Î·È Ù¯ÓÔÏÔÁÈÎÒÓ ‰˘Ó·ÙÔÙ‹ÙˆÓ fiÛÔ Î·È ÙˆÓ ‰È·ÊÔÚÔÔÈËÌ¤ÓˆÓ Î·Ù¿ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ, ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ, ÔÏÈÙÈÛÙÈÎÒÓ ‰Â‰Ô̤ӈÓ. ∞ÍÈÔÛËÌ›ˆÙ˜ Â›Ó·È ÔÈ ÔÌÔÈfiÙËÙ˜ ÙˆÓ ÛÈÙÈÒÓ Ù˘ ª¿Ó˘ Ì ÙȘ Ô¯˘Ú¤˜ ηÙÔÈ˘ Î·È ÙÔ˘˜ ‡ÚÁÔ˘˜ Ô˘ ¯Ù›˙ÔÓÙ·Ó Û ¿ÏÏÔ˘˜ Â˘Úˆ·˚ÎÔ‡˜ ÙfiÔ˘˜, fiˆ˜ ÛÙËÓ ÎÂÓÙÚÈ΋ ∞ÁÁÏ›·, ·fi ÙÔ 14Ô Ì¤¯ÚÈ ÙÔ 17Ô ·È. ∆· ·Ï·È¿ ÌÂÁ·ÏÈıÈο Û›ÙÈ· Ù· Û˘Ófi‰Â˘·Ó Î·È ¿ÏϘ ·Ú¯¤ÁÔÓ˜ ηٷÛ΢¤˜, ‰ËÏ·‰‹ ÌÂ۷ȈÓÈΤ˜ ÌÂÁ·ÏÈıÈΤ˜ η̷ÚÔÛΤ·ÛÙ˜ ÂÎÎÏËۛ˜, ÌÂÁ·ÏÈıÈΤ˜
H M¡∏ª∂π∞∫∏ ∫∞π AƒÃπ∆∂∫∆√¡π∫∏ K§∏ƒ√¡√ªπ∞ ∆∏™ M∞¡∏™
189
˘fiÁÂȘ ÛÙ¤ÚÓ˜ (ΈÏÔÁÈÛÙ¤ÚÓ˜, Ô˘ ηχÙÔÓÙ·Ó Ì ÔÁÎÒ‰Ë ÌÂÁ·ÏÈıÈο ‰ÔοÚÈ·, Ù· ϤÎÙÔ˘Ú· ‹ Ì·ÎÚfiÓÈ·), ·Ï·È¿ ÏÈÔÙÚ›‚È· Ô˘ Û¯ËÌ·Ù›˙ÔÓÙ·Ó ·fi ¤Ó· ¤ÙÚÈÓÔ «Î‡ÏÈÓÙÚÔ» Ô˘ ¤ÏȈÓ ÙÔÓ ÂÏ·ÈfiηÚÔ, ̤۷ Û ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË ¤ÙÚÈÓË ÁÔ‡ÚÓ· («ÏÈÌ›»), ·ÈÓÈÁÌ·ÙÈΤ˜ ηٷÛ΢¤˜, fiˆ˜ ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÏÈıÔÛÂÈÚ¤˜ Ì ÔÚıfiÏÈıÔ˘˜. ¶·Ú¿ÏÏËÏ· Ì ٷ ÙÚ·¯È¿ ÌÂÁ·ÏÈıÈο, Û˘Ó˘‹Ú¯·Ó ÎÙ‹ÚÈ· Ù˘ ›ÛËÌ˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ·Ú¿‰ÔÛ˘. ÃÙ›˙ÔÓÙ·Ó Â›Û˘ ÔÏ˘¿ÚÈıÌÔÈ ·ÏÔ› ÌÔÓÔο̷ÚÔÈ Ó·Ô›, Ô˘ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙÔÓ 9Ô ¤ˆ˜ ÙÔ 15Ô ·ÈÒÓ·, ÛÒ˙ÔÓÙ·È Û ‰È¿ÊÔÚ· ÛÙ¿‰È· ÂÁηٿÏÂȄ˘ Î·È Û˘¯Ó¿ ÂÓۈ̷ÙÒÓÔ˘Ó ¿ÊıÔÓ· ·Ú¯·›· ÔÈÎÔ‰ÔÌÈο ̤ÏË. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, ·fi ÙÔ 10Ô ¤ˆ˜ ÙÔ 12Ô ·È. ¯Ù›ÛÙËÎ·Ó ‰Âο‰Â˜ ¤ÓÙ¯Ó˜ ÂÎÎÏËۛ˜ (΢ڛˆ˜ ÂÁÁÂÁÚ·Ì̤Ó˜ ÛÙ·˘ÚÔÂȉ›˜ Ì ÙÚÔ‡ÏÔ) Ô˘ Ì ÙËÓ ·ÍÈfiÏÔÁË Î·È È‰ÈfiÙ˘Ë ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋, ÙË ÁÏ˘ÙÈ΋, ÙË ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ ÙÔ˘˜ Û¯ËÌ·Ù›˙Ô˘Ó ÌÈ· ȉȷ›ÙÂÚË ÔÌ¿‰·. ¶ÔÏ˘¿ÚÈı̘ Î·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÂӉȷʤÚÔ˘Û˜ Â›Ó·È Î·È ÔÈ ÌÂÙ·‚˘˙·ÓÙÈÓ¤˜ ÂÎÎÏËۛ˜, Ô˘ ¯Ù›ÛÙËÎ·Ó Î˘Ú›ˆ˜ ÙÔ 17Ô Î·È 18Ô ·È. ÙfiÛÔ ÛÙË §·ÎˆÓÈ΋ fiÛÔ Î·È ÛÙË ªÂÛÛËÓȷ΋ ª¿ÓË, ÛÂ Û˘Ó¿ÚÙËÛË Ì ÙË ‚ÂÏÙ›ˆÛË ÙˆÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ fiÚˆÓ. ™ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ‚Ï¤Ô˘Ì ÙÔ Ó·fi ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ™˘Ú›‰ˆÓ· ÛÙÔ Î¿ÛÙÚÔ ÙˆÓ ªÔ‡ÚÙ˙ÈÓˆÓ ÛÙËÓ ∫·Ú‰·Ì‡ÏË, ¯ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÌÂÓÔ ÛÙÔ ·′ ÌÈÛfi ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ·. ∞fi ÙȘ Û‡ÓÙÔ̘ ÂÚÈfi‰Ô˘˜ Ô˘ ÂÈÎÚ¿ÙËÛ·Ó, ·Ï·ÈfiÙÂÚ· ÔÈ ºÚ¿ÁÎÔÈ Î·È ·ÚÁfiÙÂÚ· ÔÈ ∆Ô‡ÚÎÔÈ Î·È ÔÈ µÂÓÂÙÔ›, ÛÒ˙ÔÓÙ·È ÔÚÈṲ̂ӷ ÊÚÔ‡ÚÈ· fiÔ˘ ÂÁη٤ÛÙËÛ·Ó ÊÚÔ˘Ú¤˜ ÁÈ· ‰ڷ›ˆÛË ÙÔ˘ ÂϤÁ¯Ô˘ Î·È ÏËڈ̋ ÙˆÓ ÊfiÚˆÓ, fiˆ˜ ÙÔ ÊÚÔ‡ÚÈÔ Ù˘ ∫ÂÏÂÊ¿˜ Î·È ÙÔ Î¿ÛÙÚÔ ÙÔ˘ ¶fiÚÙÔ-∫¿ÁÈÔ. ™ÙËÓ ÚÔ·ӷÛÙ·ÙÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô ·ÎÌ‹˜ ÙÔ˘ ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ηٷÛ΢¿ÛÙËηÓ, ȉ›ˆ˜ ÛÙ· ‚ÔÚÂÈfiÙÂÚ· ÙÌ‹Ì·Ù·, ÙÂȯÈṲ̂ӷ Ô¯˘Ú¿ ÙˆÓ Ì¤Ë‰ˆÓ Î·È ÙˆÓ Î˘Ú›·Ú¯ˆÓ ηÂÙ¿ÓȈÓ, Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÚÔÌ·¯ÒÓ˜ Î·È Û‡Ì‚ÔÏ· Ù˘ ÈÛ¯‡Ô˜ Î·È Ù˘ ÂÈÙ˘¯›·˜ ÙˆÓ Î·Ùfi¯ˆÓ ÙÔ˘˜. ™ÙÔ ÓfiÙÔ ·ÚfiÌÔÈ· Û˘ÁÎÚÔÙ‹Ì·Ù· ··ÓÙÔ‡Ó ÌfiÓÔ ÛÙȘ ‚fiÚÂȘ ÌÂıÔÚȷΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜, fiˆ˜ ÙÔ˘ ™ÎÏ·‚Ô˘Ó¿ÎÔ˘ ÛÙÔÓ ¶ÂÙÚfiÏ·ÎÎÔ ÙÔ˘ ¶‡ÚÁÔ˘ ¢ÈÚÔ‡. ¡ÔÙÈfiÙÂÚ·, ÙfiÛÔ ·ÔÛÎÈÂÚ¿ fiÛÔ Î·È ÚÔÛËÏȷο, ··ÓÙÔ‡Ó ÔÈ ÁÂÈÙÔÓȤ˜ Î·È ÔÈ ÔÈÎÈÛÌÔ› Ì ٷ Û˘ÁÎÚÔÙ‹Ì·Ù· ÙˆÓ ÁÂÓÈÒÓ Î·È ÙˆÓ ÎÏ¿‰ˆÓ ÙÔ˘˜, Ô˘ ÚÔ·ÙÔ˘Ó ·fi ÙË ÌÂÏÂÙË̤ÓË ·Ú¿ıÂÛË Î·È Û˘Û›ڈÛË ÙˆÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·ÎÒÓ ÛÈÙÈÒÓ Î·È ÙÔ˘ ‡ÚÁÔ˘ Ô˘ ÂϤÁ¯ÂÈ Ù· ÎÔÓÙÈÓ¿ Î·È Ì·ÎÚÈÓ¿ Û‡Á˘Ú·. ™Ù· ÌÂÙ·ӷÛÙ·ÙÈο ¯ÚfiÓÈ· Î·È Ì¤¯ÚÈ Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 19Ô˘ ·È. ‰È·‰fiıËÎÂ Ô Ù‡Ô˜ ÙˆÓ ˘ÚÁfiÛÈÙˆÓ Ì ÙÚÂȘ ˆ˜ ¤ÓÙ ÔÚfiÊÔ˘˜, Ô˘ ÌÂÚÈΤ˜ ÊÔÚ¤˜ ÍÂÂÚÓÔ‡Û·Ó Û ‡„Ô˜ ÙÔ˘˜ ÔÏÂÌÈÎÔ‡˜ ‡ÚÁÔ˘˜. ¶ÔÏÏÔ› ÔÈÎÈÛÌÔ› ÛÊÚ·Á›˙ÔÓÙ·È ·fi ÙÔ ˘ÎÓfi Û‡ÛÙËÌ· ÙˆÓ ÔÏÂÌÈÎÒÓ ‡ÚÁˆÓ Î·È ÙˆÓ ˘ÚÁfiÛÈÙˆÓ, fiˆ˜ ÛÙÔ ÎÂÊ·ÏÔ¯ÒÚÈ ÙÔ˘ ¡ÈÎÏÈ¿ÓÈÎÔ˘, ÙËÓ Ôχ˘ÚÁÔ ∫Ô›Ù·. ∆ÔÓ ÔÈÎÈÛÌfi Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡Ó ÔÈ ÁÂÈÙÔÓȤ˜, ÔÈ «Ì·¯·Ï¿‰Â˜», ÙˆÓ ÂÈ̤ÚÔ˘˜ ÁÂÓÒÓ. ∞ÔÙÂÏÔ‡ÓÙ·È ·fi ÔÌ¿‰Â˜ Û˘Ó¯fiÌÂÓˆÓ Û˘ÁÎÚÔÙËÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ‰È·Ù¿ÛÛÔÓÙ·È ÒÛÙ ӷ ¤¯Ô˘Ó ÙȘ ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ÚÔÛ‚¿ÛÂȘ, ÛÙÂÓ¿ ‰ÚÔÌ¿ÎÈ·, ÚÔ‡Á·, ÂÎÎÏËÛ›·, ÎÔÈÌËÙ‹ÚÈÔ. √È Ì·¯·Ï¿‰Â˜ ÙˆÓ ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚˆÓ ÎÏ¿‰ˆÓ ›¯·Ó Ù· ÈÔ ÁÂÚÔÎÙÈṲ̂ӷ ηÈ
190
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
„ËÏ¿ Û›ÙÈ· Î·È ·Ó¿ÌÂÛ¿ ÙÔ˘˜ ¤Ó·Ó ‹ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ «Ì·˙ÈÎÔ‡˜» ‹ «ÌÂÚÈÎÔ‡˜» ÔÏÂÌfi˘ÚÁÔ˘˜ ÂÍÔÏÈṲ̂ÓÔ˘˜ Ì ˘ÚÔ‚fiÏ·. ∫ÔÓÙ¿ ÛÙÔ˘˜ ÌÂÁ·ÏÔÁÂÓÓ‹Ù˜ ‹ ÛÔ˚Ï‹‰Â˜ ¤ÌÂÓ·Ó ÔÈ ÏÈÁÔÛÙ¤˜ ·Ó›Û¯˘Ú˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȘ ÙˆÓ Ê·Ì¤ÁÈˆÓ ‹ ·ÎÔ˘ÌÈṲ̂ӈÓ. √È ·¯·ÌÓfiÌÂÚÔÈ ¤ÌÂÓ·Ó Û ¯ˆÚÈÛÙ¤˜ ÁÂÈÙÔÓȤ˜ Î·È ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ¯Ù›ÛÔ˘Ó ‡ÚÁÔ, ·Ú¿ ÌfiÓÔÓ Â¿Ó ‰˘Ó¿ÌˆÓ·Ó. ∆Ô ÎÂÊ·ÏÔ¯ÒÚÈ Ù˘ ∫Ô›Ù·˜ ˘Ô‰È·ÈÚÂ›Ù·È Û ÕÓˆ Î·È ∫¿Ùˆ ÃÒÚ· Î·È ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙÔ˘˜ Ì·¯·Ï¿‰Â˜ 6 ÈÛ¯˘ÚÒÓ ÁÂÓÒÓ Î·È Ù· ÌÈÎÚ¿ ÎÙÈÚȷο Û˘ÁÎÚÔÙ‹Ì·Ù· 3 ÚÔÛÎÔÏÏËÌ¤ÓˆÓ ÎÏ¿‰ˆÓ. ™Ù· 1805 ¯·ÚÙÔÁÚ·ÊÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi 22 ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÔÏÂÌfi˘ÚÁÔÈ. ™Ù· 1950 ÙÔ ¯ˆÚÈfi ›¯Â Û˘ÓÔÏÈο 250 ÎÙ‹ÚÈ·. ŸÏ· Ù· ÛÙÔȯ›· ÙÔ˘ ÔÈÎÈṲ̂ÓÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ ˘·ÎÔ‡Ô˘Ó Î·È ÚÔ·ÙÔ˘Ó ·fi ÙÔ˘˜ ÎÒ‰ÈΘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘ ·Ú¯·˚ÎÔ‡ ·ÙÚÈ·Ú¯ÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÙˆÓ ¤ÓÔÏˆÓ ·ÈÌ·ÙÔÛ˘ÁÁÂÓÈÎÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ, Ô˘ ÂÈÎÚ¿ÙËÛ ÁÈ· ·ÈÒÓ˜ ÛÙË ¯ÂÚÛfiÓËÛÔ. ∏ ‰˘Ó·ÌÈ΋ ÙˆÓ Û¯¤ÛˆÓ, ÔÈ ‰È·ÎÂÎÚÈ̤ÓÔÈ ÚfiÏÔÈ ÙˆÓ Ê‡ÏˆÓ, ÔÈ ÂÈ̤ÚÔ˘˜ ‰È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛÂȘ Ì ÙȘ ‰È·ÛÙڈ̷ÙÒÛÂȘ Î·È ÈÂÚ·Ú¯‹ÛÂȘ ÛÙÔ µÔÚÚ¿ Î·È ÛÙÔ NfiÙÔ ÂÎÊÚ¿˙ÔÓÙ·È Î·È ·ÓÙ·Ó·ÎÏÒÓÙ·È ÛÙË ¯ˆÚÔÙ·ÍÈ΋ ηٷÓÔÌ‹, ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Î·È ÙË ÌÔÚÊ‹ ÙˆÓ ÔÈÎÈÛÌÒÓ Î·È ÙˆÓ ÎÙËÚ›ˆÓ. ∆Ô˘˜ ÛÎÏËÚÔ‡˜ ·ÁÒÓ˜ ÁÈ· ·ÛÊ¿ÏÂÈ·, ÚÔ¿ÛÈÛË ‹ Î·È Â¤ÎÙ·ÛË ÙˆÓ ˙ˆÙÈÎÒÓ ¯ÒÚˆÓ ‰ËÏÒÓÔ˘Ó ·ÎfiÌ· ÔÏÏ¿ Î·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ›‰Ë ηٷÛ΢ÒÓ, fiˆ˜, ÌÂٷ͇ ¿ÏψÓ, Ù· Ô¯˘ÚˆÌ¤Ó· Û‹Ï·È· (·Ú·ÙËÚËÙ‹ÚÈ· Î·È Î·Ù·Ê‡ÁÈ·), Ù· ηÓfiÓÈ· Î·È ÏÔÈ¿ ˘ÚÔ‚fiÏ·, Ù· ÂÈ̤ÚÔ˘˜ Ô¯˘ÚˆÌ·ÙÈο ÛÙÔȯ›· ÙˆÓ ÎÙËÚ›ˆÓ (ÔÏÂÌfiÙÚ˘Â˜, ÎÏÔ˘‚È¿, ÂÙÚÔÌ¿¯ÔÈ, ¿ÏÍÂȘ), Ù· Û˘ÏÏÔÁÈο ·Ì˘ÓÙÈο ¤ÚÁ·, fiˆ˜ Ë Ô¯˘ÚˆÌ·ÙÈ΋ ÁÚ·ÌÌ‹ «‚¤ÚÁ·» ÙÔ˘ ∞ÏÌ˘ÚÔ‡ ÛÙ· Û‡ÓÔÚ· ÚÔ˜ ÙË ªÂÛÛËÓ›·, ‰ËÏ·‰‹ Ì›· ÙÂıÏ·Ṳ̂ÓË Ì¿ÓÙÚ· Ì ¿ÊıÔÓ˜ ÔÏÂÌfiÙÚ˘Â˜ Î·È ‰‡Ô ‡ÚÁÔ˘˜ÓٿȘ, fiÔ˘ ÙÔÓ πÔ‡ÓÈÔ ÙÔ˘ 1826 ·ÔÎÚÔ‡ÛÙËÎ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ª·ÓÈ¿Ù˜ ÔÈ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙÔ˘ πÌÚ·‹Ì. ∆ÔÓ ˘ÏÈÎfi ÔÏÈÙÈÛÌfi ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Û˘ÌÏËÚÒÓÔ˘Ó Î·È ¿ÏÏ· ¤ÚÁ·, Ô˘ ˘ËÚÂÙÔ‡Û·Ó ÙȘ ˘fiÏÔȘ ‚ÈÔÙÈΤ˜ ·Ó¿ÁΘ, fiˆ˜, ÔÏ˘¿ÚÈıÌ· ÏÈÔÙÚ›‚È·, ¤ÙÚÈÓ· ÌÂÏ›ÛÛÈ· (ıÂÚ›‰Â˜), ÏÈÁfiÙÂÚÔ ‹ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÂÈÌÂÏË̤Ó˜ ÎÚ‹Ó˜, ‰È·ÌÔÚʈ̤ӷ ‚Ú¿¯È· ÁÈ· ÙÔ Ì¿˙ÂÌ· ÙÔ˘ ·Ï·ÙÈÔ‡ ‹ Î·È ÈÔ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔÈ ·Ï·ÙfiÙÔÔÈ, fiˆ˜ ÛÙȘ ·ÏȤ˜ ·Ï˘Î¤˜ ÛÙÔ ∆ËÁ¿ÓÈ, ÏÈı·Ó¿ÁÏ˘Ê·, ¯·Ú¿ÁÌ·Ù·, ¯ÚÔÓÔÏÔÁ›Â˜ Ô˘ ÛÊÚ·Á›˙Ô˘Ó ÙÔ˘ ÙÔ›¯Ô˘˜ ÔÏÏÒÓ Î·Ù·Û΢ÒÓ, ÎÔÈÌËÙ‹ÚÈ·, Ì ٷ ȉÈfiÙ˘· ÔÛÙÂÔÊ˘Ï¿ÎÈ· ÙˆÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·ÎÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ, Ù· ÛËΈٿ ÎÈ‚Ô‡ÚÈ·, ·ÏÏ¿ Î·È Ì ÙȘ ÓÂfiÙÂÚ˜, ÏÈÁfiÙÂÚÔ ‹ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ¤ÓÙ¯Ó˜ ÛًϘ Ì ȉȷ›ÙÂÚ˜ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ. ŸÏ· ·˘Ù¿ Î·È ÔÏÏ¿ ·ÎfiÌË Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡Ó ÙÂÎÌ‹ÚÈ· Ù˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ Î·È ÙÔ˘ ˘ÏÈÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Î·È Û˘Óı¤ÙÔ˘Ó ÙÔ ∞ÓÔÈÎÙfi ªÔ˘ÛÂ›Ô ÃÒÚÔ˘ Î·È ∫ÔÈÓˆÓ›·˜, Ô˘ ·ÔÙÂÏ› Ë ¯ÂÚÛfiÓËÛÔ˜ Ù˘ ª¿Ó˘. ∞Ó¿ÏÔÁ˜ ·ÙÚÈ·Ú¯ÈΤ˜ Î·È ÔÏÂÌÈΤ˜ ÎÔÈӈӛ˜ ¤¯Ô˘Ó ·Ê‹ÛÂÈ Ù· ›¯ÓË ÙÔ˘˜, Û ‰È¿ÊÔÚ˜ ÂÔ¯¤˜ Î·È Û ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ÙfiÔ˘˜, fiˆ˜ Û ÌÂ۷ȈÓÈο ¯ˆÚÈ¿ Ù˘ πÙ·Ï›·˜, Û ÔÈÎÈÛÌÔ‡˜ ÛÙÔÓ ∫·‡Î·ÛÔ, Û ÔÈÎÈÛÌÔ‡˜ Ù˘ ∞Ú·‚›·˜ Î·È Ù˘ ∞Ú·‚È΋˜ ˙ÒÓ˘ Ù˘ ªÂÛÔÁ›Ԣ.
H M¡∏ª∂π∞∫∏ ∫∞π AƒÃπ∆∂∫∆√¡π∫∏ K§∏ƒ√¡√ªπ∞ ∆∏™ M∞¡∏™
191
¢Ú¿ÛÂȘ ‰È¿ÛˆÛ˘ Î·È ÚÔ‚ÔÏ‹˜ ∆Ë ÌÓ‹ÌË ÙÔ˘ ȉȷ›ÙÂÚÔ˘ Î·È ÛËÌ·ÓÙÈÎÔ‡ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ Ù˘ ª¿Ó˘ ‚ÈÒÓÂÈ Î·È ÙÈÌ¿ Ë ÛËÌÂÚÈÓ‹ ÎÔÈÓˆÓ›· ÙˆÓ ª·ÓÈ·ÙÒÓ, ÙfiÛÔ Ì¤Û· ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ ¯ÂÚÛÔÓ‹ÛÔ˘ fiÛÔ Î·È ÛÙÔ˘˜ Ó¤Ô˘˜ ÙfiÔ˘˜ ÂÁηٿÛÙ·Û˘, fiÔ˘ ˙ÂÈ Ë ÔÏ˘¿ÚÈıÌË Î·È ‰Ú·ÛÙ‹ÚÈ· ‰È·ÛÔÚ¿. ∏ ÌÓ‹ÌË ·˘Ù‹ ÚÔÛÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Û˘¯Ó¿ ÙË ÌÔÚÊ‹ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈÎÒÓ ‰Ú¿ÛˆÓ, fiˆ˜ ÛÙȘ ÙÔÈΤ˜ ÂıÓÈΤ˜ ÁÈÔÚÙ¤˜, ÛÙȘ 17 ª·ÚÙ›Ô˘ ‹ ÛÙȘ 21 ¤ˆ˜ 26 πÔ˘Ó›Ô˘, ÔfiÙ ÚÔ‚¿ÏÏÂÙ·È Ì ȉȷ›ÙÂÚË ¤ÌÊ·ÛË ÙÔ ¤Ó‰ÔÍÔ Î·È ËÚˆÈÎfi ·ÚÂÏıfiÓ. ŸÌˆ˜ ÙÔ ¯Ú¤Ô˜ Î·È Ë Â˘ı‡ÓË ÁÈ· ÙËÓ ·fi‰ÔÛË ÙÈÌ‹˜, ηıÒ˜ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿‰ÂÈÍË Î·È ÙËÓ ÚfiÔ‰Ô Ù˘ ¯ÂÚÛÔÓ‹ÛÔ˘, ‰ÂÓ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÌfiÓÔ ÙË Ì·ÓÈ¿ÙÈÎË ÎÔÈÓˆÓ›· Î·È ÙÔ˘˜ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔ˘˜ ÊÔÚ›˜ Ù˘, ·ÏÏ¿ Î·È ÙËÓ Â˘Ú‡ÙÂÚË ÂÏÏËÓÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ÙËÓ ÔÏÈÙ›· Î·È ÙÔ˘˜ ÂÓÙÂÙ·Ï̤ÓÔ˘˜ ÎÚ·ÙÈÎÔ‡˜ ÊÔÚ›˜. ™ÙÔÓ ÙÔ̤· ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Î·È Ù˘ ·Ó¿‰ÂÈ͢ ÙˆÓ ÌÓËÌ›ˆÓ ¤¯Ô˘Ó Á›ÓÂÈ ÔÚÈṲ̂ӷ ‚‹Ì·Ù·, ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· fï˜ Â›Ó·È ÂΛӷ Ô˘ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· Á›ÓÔ˘Ó. ∏ ∞Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ ÀËÚÂÛ›· Î·È ÙÔ ÀÔ˘ÚÁÂ›Ô ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ¤¯Ô˘Ó ηٷÁÚ¿„ÂÈ Î·È ÎËÚ‡ÍÂÈ ˆ˜ ‰È·ÙËÚËÙ¤· ·ÚÎÂÙ¿ ÌÓËÌ›· Î·È ¯ÒÚÔ˘˜ ‰È·ÊfiÚˆÓ ÂÔ¯ÒÓ. Œ¯Ô˘Ó ›Û˘ ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÂÈ Û ·Ó·ÛÙËÏÒÛÂȘ Î·È ÂÈÛ΢¤˜, ȉ›ˆ˜ ÂÎÎÏËÛÈÒÓ, ·ÏÏ¿ ÔÏÏ¿ ·ÎfiÌ· ·Ô̤ÓÔ˘Ó Ó· Á›ÓÔ˘Ó ÛÙÔ˘˜ ÙÔÌ›˜ ·˘ÙÔ‡˜. ∆Ô ÀÔ˘ÚÁÂ›Ô ÃˆÚÔÙ·Í›·˜ ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÈÛ ÙÔ 1978, 68 ÔÈÎÈÛÌÔ‡˜ Ù˘ §·ÎˆÓÈ΋˜ Î·È 2 Ù˘ ªÂÛÛËÓȷ΋˜ ª¿Ó˘ ˆ˜, ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÔ‡˜. ÕÏÏÔÈ 28 ÔÈÎÈÛÌÔ› Ù˘ §·ÎˆÓÈ΋˜ ª¿Ó˘ ıÂÛÌÔıÂÙ‹ıËÎ·Ó ˆ˜ ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÔ› ÙÔ 1998. ∂›Û˘ ÙÔ 1993 Î·È 1994 ıÂÛ›ÛıËÎ·Ó ·fi ÙÔ À¶∂Ãø¢∂ ÂȉÈÎÔ› fiÚÔÈ Î·È ÂÚÈÔÚÈÛÌÔ› ‰fiÌËÛ˘ ÙfiÛÔ ÛÙÔ˘˜ ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÔ‡˜ ÔÈÎÈÛÌÔ‡˜ fiÛÔ Î·È ÛÙËÓ ‡·ÈıÚÔ. ∆Ô ∫·Ô‰ÈÛÙÚÈ·Îfi ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ ∂ıÓÈÎfi ÿ‰Ú˘Ì· ∂Ú¢ÓÒÓ ¤¯Ô˘Ó ۯ‰ȿÛÂÈ Î·È ÂÊ·ÚÌfiÛÂÈ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÙÂÎÌËÚ›ˆÛ˘ Î·È ¤¯Ô˘Ó Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ÛÂÈ ‰ËÌÔÛȇÛÂȘ ÁÈ· ÙÔ ÌÓËÌÂÈ·Îfi ÏÔ‡ÙÔ. ∂ÈÛÙËÌÔÓÈο ۈ̷Ù›·, fiˆ˜ Ë ∂Ù·ÈÚ›· ¶ÂÏÔÔÓÓËÛÈ·ÎÒÓ ™Ô˘‰ÒÓ, Ë ∂Ù·ÈÚ›· §·ÎˆÓÈÎÒÓ ™Ô˘‰ÒÓ Î·È ·ÚÎÂÙ¿ ¿ÏÏ·, Ì ٷ Û˘Ó¤‰ÚÈ·, Ù· ÂÚÈÔ‰Èο, ÙȘ ÂΉfiÛÂȘ Î·È ÙȘ ÌÔÚʈÙÈΤ˜ ÂΉËÏÒÛÂȘ ÙÔ˘˜, ¤¯Ô˘Ó ÚÔÛʤÚÂÈ Ôχ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ¤ÚÁÔ. º˘ÛÈο, ÙÔ ¤ÚÁÔ ·˘Ùfi ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÛÙȘ ›ÔÓ˜ Î·È Û˘Ó¯›˜ ÚÔÛ¿ıÂȘ ÁÓˆÛÙÒÓ ÚÔÛˆÈÎÔًوÓ. √ÚÈṲ̂ÓÔÈ ÊÔÚ›˜, fiˆ˜ Ô ∂.√.∆., ÙÔ ÀÔ˘ÚÁÂ›Ô ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, ÙÔ À¶∂Ãø¢∂, Ë ¶ÂÚÈʤÚÂÈ· ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘, ÔÈ ‰‡Ô ¡ÔÌ·Ú¯›Â˜ Î·È Ë ÙÔÈ΋ ·˘ÙÔ‰ÈÔ›ÎËÛË, ÙÔ ∂ıÓÈÎfi ÿ‰Ú˘Ì· ∂Ú¢ÓÒÓ Î·È ÙÔ ªÔ˘ÛÂ›Ô ªÂÓ¿ÎË, ۯ‰›·Û·Ó Î·È ÂÊ¿ÚÌÔÛ·Ó ÂȉÈΤ˜ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿‰ÂÈÍË Î·È ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ ÛÂ Û˘Û¯ÂÙÈÛÌfi Ì ÙË ‰È¿ÛˆÛË Î·È ·ÍÈÔÔ›ËÛË Ù˘ ÌÓËÌÂȷ΋˜ Î·È ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿˜ Î·È ÙËÓ ÚÔÒıËÛË ÌÔÚÊÒÓ ‹È·˜ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋˜ ·Ó¿Ù˘Í˘. ∆Ô 1975, ¤ÙÔ˜ ÂÔÚÙ·ÛÌÔ‡ Ù˘ «∂˘Úˆ·˚΋˜ ∞Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋˜ ∫ÏËÚÔÓÔÌÈ¿˜», Ô ∂√∆ Ì ÁÂÓÈÎfi ÁÚ·ÌÌ·Ù¤· ÙÔÓ Î. ∆˙·ÓÓ‹ ∆˙·ÓÓÂÙ¿ÎË ÍÂΛÓËÛ ÙÔ ¶ÚfiÁÚ·ÌÌ· ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÒÓ ÔÈÎÈÛÌÒÓ. ∞fi ÙË ª¿ÓË ÂÚÈÏ‹ÊıËÎ·Ó Ô ÔÈÎÈÛÌfi˜ Ù˘ µ¿ıÂÈ·˜ Î·È Ô ‡ÚÁÔ˜ ∫·ÂÙ·Ó¿ÎÔ˘ ÛÙËÓ ∞ÚÂfiÔÏË. ∆Ô ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÚÔ¤‚Ï ÙËÓ ·Ô-
192
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ηٿÛÙ·ÛË ÙˆÓ ÎÙËÚ›ˆÓ Û ÍÂÓÒÓ˜ ‹ Û¯ÂÙÈΤ˜ ÂÁηٷÛÙ¿ÛÂȘ, Ì ·Ú·¯ÒÚËÛË Ù˘ ÂÈηڛ·˜ ÙÔ˘˜ ÁÈ· 11 ·Ú¯Èο ¯ÚfiÓÈ· Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙËÓ ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÙˆÓ ÎÙËÚ›ˆÓ ÛÙÔ˘˜ ȉÈÔÎً٘. ™ÎÔfi˜ ‹Ù·Ó Ë ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓË ÈÏÔÙÈ΋-·Ú·‰ÂÈÁÌ·ÙÈ΋ ‰Ú¿ÛË ÁÈ· ÙËÓ ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÒÓ ÎÙËÚ›ˆÓ. ™ÙËÓ ∫Ú·Ó¿Ë °˘ı›Ԣ ·ÔηٷÛÙ¿ıËÎ·Ó ·fi ÙÔÓ ∂√∆ Ù· ‰‡Ô ÈÛÙÔÚÈο ÎÙ‹ÚÈ·, Ô ‡ÚÁÔ˜ Î·È Ô Ê¿ÚÔ˜. √ ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ ‡ÚÁÔ˜ ∆˙·ÓÓÂÙ¿ÎË ÌÂÙ·‚È‚¿ÛÙËΠÙÔ 1978 ÛÙÔÓ ∂√∆ Î·È ‰È·ÚÚ˘ıÌ›ÛÙËΠ۠πÛÙÔÚÈÎfi-∂ıÓÔÏÔÁÈÎfi ªÔ˘Û›Ô. ∞fi ÙÔ 1993 ÊÈÏÔÍÂÓ› ÙËÓ ¤ÎıÂÛË «¶ÂÚÈËÁËÙ¤˜ ÛÙË ª¿ÓË, 15Ô˜-19o˜ ·È.», ÙËÓ ÔÔ›· ÔÚÁ¿ÓˆÛ ÙÔ ∂ıÓÈÎfi ÿ‰Ú˘Ì· ∂Ú¢ÓÒÓ. √ Ì·ÚÌ¿ÚÈÓÔ˜ Ê¿ÚÔ˜ ÙÔ˘ 1873 ÂÚÈ‹Ïı ÙÔ 1989 ÛÙÔÓ ∂√∆ Î·È ÙÔ 1994 ·ÔηٷÛÙ¿ıËΠÒÛÙ ӷ ÛÙÂÁ¿ÛÂÈ ÙÔ ¡·˘ÙÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô Ù˘ ª¿Ó˘. ∏ ¤ÎıÂÛË ÙˆÓ ÂÚÈËÁËÙÒÓ ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ ÙȘ ¯ÒÚ˜ ÚÔ¤Ï¢Û˘, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙȘ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ·fi Ù· Ù·Í›‰È· ÙÔ˘˜, ηıÒ˜ Î·È Ù· ‰ÚÔÌÔÏfiÁÈ· Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Ù˘ ª¿Ó˘. ∂ȉÈÒÎÂÈ Ó· ·ÔÙÂϤÛÂÈ ÙÔ ¤Ó·˘ÛÌ· ÁÈ· ¤Ó· ·ÎÏÔ ÚfiÙ˘ˆÓ ÌÔÚʈÙÈÎÒÓ ÍÂÓ·Á‹ÛˆÓ. √ ۯ‰ȷÛÌfi˜ ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÛÙÈÎÒÓ ‰È·‰ÚÔÌÒÓ Û˘Ó‰˘¿˙ÂÙ·È Ì ÙËÓ ÚfiÙ·ÛË ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ ÂÓfi˜ ‚·ÛÈÎÔ‡ ‰ÈÎÙ‡Ô˘ ÌÔ˘Û›ˆÓ-¯ÒÚˆÓ ˘Ô‰Ô¯‹˜ ÂΉËÏÒÛÂˆÓ Î·È Î¤ÓÙÚˆÓ ÂÓË̤ڈÛ˘ ÙˆÓ ÂÈÛÎÂÙÒÓ. ∆Ô 1993 ηٷÚÙ›ÛÙËΠ·fi ÙË °ÂÓÈ΋ °Ú·ÌÌ·Ù›· ¶ÂÚÈʤÚÂÈ·˜ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ ÙÔ ∂ȉÈÎfi ∞Ó·Ù˘ÍÈ·Îfi ¶ÚfiÁÚ·ÌÌ· ª¿Ó˘ 1994-1999, Ì ¤ÍÈ ˘ÔÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· Î·È Û˘ÓÔÏÈÎfi ÚÔ¸ÔÏÔÁÈÛÌfi 16,5 ‰È˜ ‰Ú·¯Ì¤˜. °È· ÙË Û˘ÓÙ‹ÚËÛË ÌÓËÌ›ˆÓ Î·È ÙËÓ ·Ó¿‰ÂÈÍË ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ ÚÔ¤‚Ï ¯ÚËÌ·ÙÔ‰ÔÙ‹ÛÂȘ 4 ˆ˜ 5 ‰È˜ ‰Ú¯. ∞fi ÙÔ 1994 Î.Â. Û˘ÓÙ¿¯ıËÎÂ, ÂÁÎÚ›ıËÎÂ Î·È Û˘Á¯ÚËÌ·ÙÔ‰ÔÙ‹ıËΠ·fi ÙËÓ ∂˘Úˆ·˚΋ ŒÓˆÛË Ë ∫ÔÈÓÔÙÈ΋ ¶ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· LEADER II Ì ÚÔ¸ÔÏÔÁÈÛÌfi 1,2 ‰È˜ ‰Ú¯. ∆Ô ÚfiÁÚ·ÌÌ· Ô˘ Û˘Ó¤Ù·ÍÂ Ë √Ì¿‰· ∆ÔÈ΋˜ ¢Ú¿Û˘ ª¿Ó˘ Î·È ‰È·¯ÂÈÚ›ÛÙËÎÂ Ë ∞Ó·Ù˘Íȷ΋ ∂Ù·ÈÚ›· «ª∞¡∏ ∞.∂.» ÂÚȤϷ‚ ¯ÚËÌ·ÙÔ‰ÔÙ‹ÛÂȘ 47 ¤ÚÁˆÓ ÛÙÔ˘˜ ÙÔÌ›˜ ÙÔ˘ ·ÁÚÔÙÔ˘ÚÈÛÌÔ‡, ÙˆÓ ÌÈÎÚÒÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂˆÓ Î·È Ù˘ ·ÍÈÔÔ›ËÛ˘ Ù˘ ·ÁÚÔÙÈ΋˜ ·Ú·ÁˆÁ‹˜, ηıÒ˜ Î·È ¤ÓÙ ‰ËÌÔÙÈο ¤ÚÁ· ÁÈ· ÙË ‰È·Ù‹ÚËÛË Î·È ‚ÂÏÙ›ˆÛË ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜. ∆Ô 1997 ηٷÚÙ›ÛÙËΠ·fi ÙÔ À¶∂Ãø¢∂ Î·È ÙË ¡Ô̷گȷ΋ ∞˘ÙÔ‰ÈÔ›ÎËÛË §·ÎˆÓ›·˜ ÙÔ ∂ȉÈÎfi ¶ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÁÈ· ÙË µÈÒÛÈÌË ∞Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜ Ì ÚÔ¸ÔÏÔÁÈÛÌfi ‡„Ô˘˜ 1,2 ‰È˜ ÁÈ· ÙË ª¿ÓË. ∂ÎÙfi˜ ·fi ÙËÓ ‡‰Ú¢ÛË Î·È ÙȘ ‚ÂÏÙÈÒÛÂȘ ÙˆÓ ·Ú·ÏÈÒÓ ÚԂϤÔÓÙ·Ó 24 ¤ÚÁ· ·Ó·Ï¿ÛÂˆÓ Û ·ÛÙÈÎÔ‡˜ ¯ÒÚÔ˘˜ Î·È Û ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿˜, Û˘ÓÔÏÈÎÔ‡ ‡„Ô˘˜ 550 ÂηÙ. ‰Ú¯. ™ÙËÓ ·Ó¿‰ÂÈÍË Ù˘ ÙÔÈ΋˜ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋˜ Ê˘ÛÈÔÁӈ̛·˜ ·ÔÛÎÔÔ‡Ó Î·È ¤ÚÁ· Ô˘ ¯ÚËÌ·ÙÔ‰ÔÙÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙÔ ¶ÂÚÈÊÂÚÂÈ·Îfi ¶ÚfiÁÚ·ÌÌ· (¶.∂.¶.) ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ Î·È ÂÎÙÂÏÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙË ¢∂¶√™ ∞.∂. ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ï·ÛË ÙˆÓ ÏÈıfiÛÙÚˆÙˆÓ Î·È Ï·ÙÂÈÒÓ ÛÙËÓ ∞ÚÂfiÔÏË Î·ıÒ˜ Î·È ÛÙȘ £·Ï¿Ì˜. ∞fi Ù· ¶ÂÚÈÊÂÚÂȷο Î·È ÂıÓÈο ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ¯ÚËÌ·ÙÔ‰ÔÙÔ‡ÓÙ·È ‹ ı· ¯ÚËÌ·ÙÔ‰ÔÙËıÔ‡Ó Â›Û˘ ¤ÚÁ· Ô˘ ·Ô‰›‰Ô˘Ó Ӥ˜ ÌÔ˘ÛÂȷΤ˜ ¯Ú‹ÛÂȘ ÙÔ˘ À. ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Û ÛËÌ·ÓÙÈο ÎÙ‹ÚÈ·, fiˆ˜ ÛÙ· ÈÛÙÔÚÈο ÎÙ‹ÚÈ· ÙÔ˘ ηÂÙ¿ÓÈÔ˘ ªÔ‡Ú-
H M¡∏ª∂π∞∫∏ ∫∞π AƒÃπ∆∂∫∆√¡π∫∏ K§∏ƒ√¡√ªπ∞ ∆∏™ M∞¡∏™
193
Ù˙ÈÓÔ˘ ÛÙËÓ ∫·Ú‰·Ì‡ÏË, ÛÙÔÓ ‡ÚÁÔ ¶ÈÎÔ˘Ï¿ÎË ÛÙËÓ ∞ÚÂfiÔÏË Î·È ÛÙÔ Û˘ÁÎÚfiÙËÌ· ™Ù˘ÏÈ·ÓÔ‡ ª·˘ÚÔÌȯ¿ÏË ÛÙËÓ ∞ÚÂfiÔÏË, ÛÙÔ ·ÏÈfi ¶·ÚıÂÓ·ÁˆÁÂ›Ô ÛÙÔ °‡ıÂÈÔ, ÙÔ ÔÔ›Ô ı· ÌÂÙ·Ùڷ› Û ∞Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô ª¿Ó˘. ∆¤ÏÔ˜, ·fi ÙÔ 1996 Î.Â. ÂÊ·ÚÌfi˙ÂÙ·È ÙÔ ÂȉÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÙÔ˘ ªÔ˘Û›Ԣ ªÂÓ¿ÎË ÁÈ· ÙË ª¿ÓË. Œ¯ÂÈ ˆ˜ ›ÎÂÓÙÚÔ ÙÔ §È̤ÓÈ Î·È ÙËÓ ∞ÚÂfiÔÏË, Ô˘ ÂȉÈÒÎÂÙ·È Ó· ηٷÛÙÔ‡Ó fiÏÔÈ ÌÂÏÂÙË̤Ó˘ ·Ó¿Ù˘Í˘ Î·È ·Ó·‚¿ıÌÈÛ˘ Ù˘ ¯ÂÚÛÔÓ‹ÛÔ˘. ¶ÚԂϤÔÓÙ·È ıÂÛÌÈΤ˜ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÛÙ·Û›· ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ Î·È Ë ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ‰‡Ô ÂÚ¢ÓËÙÈÎÒÓ Î·È ÌÔ˘ÛÂÈ·ÎÒÓ fiψÓ, ‰ËÏ·‰‹ ·) ÙÔ˘ ªÔ˘Û›Ԣ ª¤Û· ª¿Ó˘ Î·È ª·˘ÚÔÌȯ·Ï·›ˆÓ, Ô˘ ı· ÛÙÂÁ·ÛÙ› ÛÙÔ ¶·Ï¿ÙÈ ÙˆÓ ª·˘ÚÔÌȯ·Ï·›ˆÓ Î·È ‚) ÙÔ˘ ∫¤ÓÙÚÔ˘ ªÂϤÙ˘ ∞Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋˜ Î·È ¶ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋˜ ∫ÏËÚÔÓÔÌÈ¿˜ Ù˘ ª¿Ó˘, ÙÔ ÔÔ›Ô ı· ÛÙÂÁ·ÛÙ› ÛÙÔ ÂÚÂȈ̤ÓÔ Û‹ÌÂÚ· ÌÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜ ∂˘Ú¤ÙÚÈ·˜, ÙÔ ÔÔ›Ô ı· ·ÔηٷÛÙ·ı›. ¶¤Ú· ·fi ÙȘ ‰Ú¿ÛÂȘ ÙˆÓ ·ÚÌfi‰ÈˆÓ ÊÔÚ¤ˆÓ, ÔÈ ÚÔÛˆÈΤ˜ Î·È ÔÈÎÔÁÂÓÂȷΤ˜ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›Â˜ ÔÏÏÒÓ ª·ÓÈ·ÙÒÓ Î·È ¿ÏÏˆÓ ¤¯Ô˘Ó ‰ÒÛÂÈ ·ÚÎÂÙ¿ ÔÚı¿ ‰Â›ÁÌ·Ù· ÁÚ·Ê‹˜ Ì ÙË Ì¤ÚÈÌÓ· Î·È ÙË ÊÚÔÓÙ›‰· ÁÈ· Ù· ȉÈfiÎÙËÙ· ÎÙÈÚȷο Î·È ÌÓËÌÂȷο ¤ÚÁ· Î·È ÎÂÈÌ‹ÏÈ·, Ô˘ ÙÔ˘˜ ·Ó‹ÎÔ˘Ó. Œ¯Ô˘Ó ÏËı‡ÓÂÈ ÔÈ ÌÂÏÂÙË̤Ó˜ ÂÙÚfi¯ÙÈÛÙ˜ Ӥ˜ ηٷÛ΢¤˜ ηıÒ˜ Î·È ÔÈ ·ÔηٷÛÙ¿ÛÂȘ ·Ï·ÈÒÓ ÎÙËÚ›ˆÓ, Ô˘ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· Á›ÓÔÓÙ·È Ì ÚÔÛÔ¯‹. ∞Ó·ÓÙÈηٿÛÙ·ÙË Î·È ÔχÙÈÌË Â›Ó·È Â›Û˘ Ë ÚÔÛˆÈ΋ ÂÚÁ·Û›· Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ÚÔÛÊÔÚ¿ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ ›Ù ÂÓÙ·Á̤ÓÔÈ Û ÔÚÁ·ÓˆÌ¤Ó· Û¯‹Ì·Ù· ‹ ·fi ÌfiÓÔÈ ÙÔ˘˜, ·˘ÙfiÓÔÌ·, ÚÔˆıÔ‡Ó Ì ÙȘ ‰Ú¿ÛÂȘ ÙÔ˘˜ ÛËÌ·ÓÙÈο ı¤Ì·Ù· ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, Ù˘ ÚÔÛÙ·Û›·˜ Ù˘ ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜. ŸÌˆ˜ ¤Ú· ·fi ÙË ÛÊ·›Ú· ÙˆÓ È‰ÈˆÙÈÎÒÓ ÚÔÛ·ıÂÈÒÓ ÈÛÙ‡ԢÌ fiÙÈ ˘¿Ú¯ÂÈ ·Ó¿ÁÎË Î·È ÛÎÔÈÌfiÙËÙ· ÁÈ· Û˘ÛÙËÌ·ÙÈΤ˜ Û˘ÏÏÔÁÈΤ˜ ‰Ú¿ÛÂȘ, Ô˘ ÂÈÛÙÚ·ÙÂ‡Ô˘Ó ÙË ÊÈÏÔÙÈÌ›· Î·È ÙËÓ ·ÙÚȈÙÈ΋ Û˘Ó›‰ËÛË ÙˆÓ ª·ÓÈ·ÙÒÓ. √È ¯ÚËÌ·ÙÔ‰ÔÙ‹ÛÂȘ Î·È ÔÈ ˘ËÚÂۛ˜ ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ Â›Ó·È Ê·ÓÂÚfi fiÙÈ ‰ÂÓ Â·ÚÎÔ‡Ó ÁÈ· Ó· ÂÈÏËÊıÔ‡Ó ÙÔ˘ ÌÓËÌÂÈ·ÎÔ‡ ÏÔ‡ÙÔ˘. ¶¤Ú· ·fi Ù· ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈο ÌÓËÌ›·, Ô˘ ÂÌ›ÙÔ˘Ó Î·ÙÂÍÔ¯‹Ó ÛÙȘ ·ÚÌÔ‰ÈfiÙËÙ˜ ÙÔ˘ ÀÔ˘ÚÁ›Ԣ ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Î·È ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·ÔÙÂϤÛÔ˘Ó ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ÊÚÔÓÙ›‰·˜ ÙˆÓ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎÒÓ Û˘Ì‚Ô˘Ï›ˆÓ Î·È ÙˆÓ ÈÛÙÒÓ ¯ÔÚËÁÒÓ, ÚÔÙ›ÓÔ˘Ì ӷ ‰ÔıÔ‡Ó ÔÚÈṲ̂ӷ ·Ù¿ ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ÙÔ˘ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ ÙˆÓ ª·ÓÈ·ÙÒÓ ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ Î·È ÌÓËÌÂȷ΋ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ ÙÔ˘˜. √ÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔÈ ÊÔÚ›˜ ª·ÓÈ·ÙÒÓ Ó· ·Ó·Ï¿‚Ô˘Ó ÔÚÈṲ̂Ó˜ ·Ú·‰ÂÈÁÌ·ÙÈΤ˜ ˘ÈÔıÂۛ˜ ›ÏÂÎÙˆÓ ÌÓËÌ›ˆÓ, ηٿ ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ· ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙Ô˘Ó ¿ÌÂÛÔ Î›Ó‰˘ÓÔ Î·Ù¿ÚÚ¢Û˘ Î·È Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹˜ ÂÓÒ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ù· ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚ· ÙÔfiÛËÌ· Ù˘ „˘¯‹˜ Ù˘ ª¿Ó˘. ƒËÁ̷و̤ÓÔÈ ‡ÚÁÔÈ, fiˆ˜ ÙˆÓ ªÂÛ›ÛÎÏË ÛÙË ¡fiÌÈ·, ·ÏÏ¿ Î·È ·ÚÎÂÙÔ› ¿ÏÏÔÈ, ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÛÙÂÚˆıÔ‡Ó, Ó· Û˘ÓÙËÚËıÔ‡Ó Î·È Ó· ·ÔÙÂϤÛÔ˘Ó ÂÈÛΤ„ÈÌ· ÌÓËÌ›·. ∏ Î¿Ï˘„Ë ÙˆÓ ‰··ÓÒÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· Á›ÓÂÈ Ì ¯Ú‹Ì·Ù· Ô˘ ı· Û˘ÁÎÂÓÙÚˆıÔ‡Ó Ì ÂȉÈÎÔ‡˜ ÂÚ¿ÓÔ˘˜. ∏ ÈηÓÔÔ›ËÛË ·fi ÙË ‰È¿ÛˆÛË Î·È ·Ó¿‰ÂÈÍË Ù¤ÙÔÈˆÓ ÛÔ˘‰·›ˆÓ ÌÓËÌ›ˆÓ Ì ˙ˆ‹ ÔÏÏÒÓ ·ÈÒÓˆÓ Û˘Ì‚·‰›˙ÂÈ Ì ÙÔ ‰È·ÚΤ˜ ¯Ú¤Ô˜ Ó· ·Ú·‰Ôı› ÛÙȘ ÌÂÏÏÔÓÙÈΤ˜ ÁÂÓȤ˜ ¤Ó· ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ̤ÚÔ˜ Ù˘ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿˜ Ô˘ ¤Êı·Û ̤¯ÚÈ ÂÌ¿˜.
194
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
BIB§IO°PAºIA ™·˝Ù·˜ °., ª¿ÓË, ∂ÏÏËÓÈ΋ ¶·Ú·‰ÔÛȷ΋ ∞Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. Ô›ÎÔ˜ ª¤ÏÈÛÛ·, 1987.
Abstract The impressive heritage of the Mani peninsula includes various monuments of all periods, with emphasis on the particular traditional architectural and settlements. However relevant documentation, scientific research and dissemination of knowledge is not yet satisfactory. The desired aim of highlighting the region goes along with its characterization as a national historical area (“cultural landscape” or “open air museum”). Certain publicsector programmes have functioned in this direction but many more special actions have to be undertaken by agencies and groups of individuals.
¶§∏ƒ√º√ƒπ∂™ ∞¶√ ∆√¡ À¶’ ∞ƒπ£. 61 ∞¡∂∫¢√∆√ ∫ø¢π∫∞ ∆∏™ ª√¡∏™ πµ∏ƒø¡ °π∞ ™Àªµ∞¡∆∞ ™∆∏ §∞∫ø¡π∞ ∆√À 1685 - 1730 ¢ËÌ‹ÙÚ˘ ∫·ÙÛ·Ê¿Ó·˜ ºÈÏfiÏÔÁÔ˜ - Ù. §˘ÎÂȿگ˘
¶ÂÚ›ÏË„Ë √ ·ÚÈıÌ. 61 ·Ó¤Î‰ÔÙÔ˜ ÎÒ‰Èη˜ Ì ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ «¡fiÌÔ˜ ¶ÔÏÈÙÈÎfi˜ Î·È ∂ÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi˜» (Ê. 95), ÁÚ¿ÊÙËΠ·fi ÙÔÓ ··-£ÂÔʇϷÎÙÔ ∞ÁÔÚ·ÛÙfi, ÛÙÔ ª˘ÛÙ¿, ÙÔ 1728-1730, Î·È Ê˘Ï¿ÛÛÂÙ·È Û‹ÌÂÚ· ÛÙË ªÔÓ‹ ÙˆÓ π‚‹ÚˆÓ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ŸÚÔ˘˜, ·ÔÙÂÏ› ‰Â ·ÓÙ›ÁÚ·ÊÔ ·Ï·ÈfiÙÂÚÔ˘ ¿ÁÓˆÛÙÔ˘ ÎÒ‰Èη. ∞fi ÙȘ 190 ÛÂÏ›‰Â˜ ÔÈ 184 ÂÚȤ¯Ô˘Ó ÓÔÌÈΤ˜ ‰È·Ù¿ÍÂȘ ¯Ú‹ÛÈ̘ ÁÈ· ÙËÓ ·ÔÓÔÌ‹ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ Î·È ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎÔ‡ ‰Èη›Ô˘, ÂÓÒ ÛÙȘ ˘fiÏÔȘ 6 ÛÂÏ›‰Â˜ ηٷ¯ˆÚ›˙ÔÓÙ·È Âȉ‹ÛÂȘ ÔÈΛÏÔ˘ Î·È È‰È·ÈÙ¤ÚÔ˘ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜, fiˆ˜ Ë ·ÎÚÈ‚‹˜ Î·È ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈ΋ ηٷÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ ÌÂÙ·ÎÈÓ‹ÛÂˆÓ ÙˆÓ ·ÓÙÈ¿ÏˆÓ ÛÙÚ·ÙÂ˘Ì¿ÙˆÓ ∂ÓÂÙÒÓ Î·È ∆Ô‡ÚÎˆÓ Î·Ù¿ ÙÔÓ fiÏÂÌÔ 1684-1690 ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ ‹ fiˆ˜ ÂΛӘ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Û ÈÛ¯˘Úfi ÛÂÈÛÌfi ÛÙË §·ÎˆÓ›·, (1729), Û ÂȉËÌÈΤ˜ ÓfiÛÔ˘˜ Ì ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ÓÂÎÚÔ‡˜ ÛÙÔ ª˘ÛÙÚ¿ Î·È ·Ó·Ù›ÌËÛË ÙˆÓ ÛÈÙËÚÒÓ Ì ·ÎfiÏÔ˘ıÔ ÙÔÓ ÏÈÌfi, ‹ ¿ÏϘ ·ÎfiÌË Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Û ·ÎÚ·›· ηÈÚÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Ô˘ ÂӉȷʤÚÔ˘Ó ÙË ÌÂÙˆÚÔÏÔÁ›·. √ Ì˘ÛÙÚÈÒÙ˘ ‚È‚ÏÈÔÁÚ¿ÊÔ˜, Û·Ê‹˜ ÛÙË ‰È·Ù‡ˆÛË Î·È ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfi˜ ÛÙËÓ ·Ú·Ù‹ÚËÛË, Â›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋ ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ ·Ú¯fiÌÂÓÔ˘ ÓÂÔÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ‰È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡ ÛÙÔÓ ˘fi‰Ô˘ÏÔ ∂ÏÏËÓÈÛÌfi ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ·.
°ÂÓÈο ™ÙËÓ πÂÚ¿ ªÔÓ‹ ÙˆÓ π‚‹ÚˆÓ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ŸÚÔ˘˜ Ê˘Ï¿ÛÛÂÙ·È Ô ·ÚÈı. 61 ·Ó¤Î‰ÔÙÔ˜ ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ˜ ¯·ÚÙÒÔ˜ ÎÒ‰Èη˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ÁÚ¿ÊÙËΠÛÙÔ ÌÂÙ·‚˘˙·ÓÙÈÓfi ª˘ÛÙÚ¿, Ù· ¤ÙË 1728-1730. ∞˜ ı˘ÌËıÔ‡ÌÂ, ¯¿ÚÈÓ ÙˆÓ ÔÏÏÒÓ ·fi ÂÌ¿˜, fiÙÈ ÎÒ‰Èη˜ Â›Ó·È Û˘ÏÏÔÁ‹ ÓfiÌˆÓ Î·È ÓÔÌÈÎÒÓ ‰È·Ù¿ÍÂˆÓ ‹ ·ÎfiÌË Û‡ÓÔÏÔ ÛÂÏ›‰ˆÓ ·fi ¿˘ÚÔ, ÂÚÁ·ÌËÓ‹ ‹ ¯·ÚÙ› ÔÈ Ôԛ˜ Â›Ó·È Û˘ÚÚ·Ì̤Ó˜ Û ۯ‹Ì· ‚È‚Ï›Ô˘ Î·È ÙÔ ÔÔ›Ô ÚÔ‹Ïı ·fi ÙÔÓ Ù›ÌÈÔ Ìfi¯ıÔ Î¿ÔÈÔ˘ ÏÔÁ›Ô˘ ‹ ¤ÛÙˆ ·fi ÔÏÈÁÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ Áڷʤ·. ∞˜ ı˘ÌËıԇ̠·ÎfiÌË fiÙÈ Î·È ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë Ù˘ Ù˘ÔÁÚ·Ê›·˜, ‰‡ÛÎÔÏ· ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜ ¤ÊÙ·Ó·Ó ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Ù˘ˆÌ¤Ó· ‚È‚Ï›· Î·È ·˘Ù¿ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ӷ.1 1. °È·ÓÓ·ÚÔÔ‡ÏÔ˘ πˆ¿ÓÓ·˜, «¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ µÈ‚ÏÈÔÁÚ¿ÊÔÈ Ù˘ ∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜, ·Ó·‰˘fiÌÂÓÔÈ ·-
196
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
∆Ô ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÎÒ‰ÈΘ Î·È Ï‹ıÔ˜ ¿ÏÏˆÓ Ï˘ÙÒÓ ÂÁÁÚ¿ÊˆÓ Â›Ó·È Â˘ÓfiËÙÔ, ‰ÈfiÙÈ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÔχÙÈ̘ ËÁ¤˜ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ì·˜, ηıÒ˜ ʈٛ˙Ô˘Ó Ï¢ڤ˜ ÙÔ˘ Ï·˚ÎÔ‡, ÙÔ˘ ÂıÓÈÎÔ‡, ÓÂ˘Ì·ÙÈÎÔ‡, ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡ ‚›Ô˘ Ù˘ ÂÔ¯‹˜. ∂Í·ÚÙ¿Ù·È ·fi ÙÔÓ ÂÚÌËÓÂ˘Ù‹ Ô˘ ı· ·ÍÈÔÏÔÁ‹ÛÂÈ Ù¤ÙÔÈ· ΛÌÂÓ·. ◊ ı· ‚ÚÂÈ ÍÂÚ¤˜ ÁÓÒÛÂȘ ‹ ı· ʤÚÂÈ ÛÙÔ Êˆ˜ ÙÔ Ó‡̷, ÙËÓ „˘¯‹ Ô˘ ÎÔÈÌ¿Ù·È Ì¤Û· ÛÙ· ΛÌÂÓ·. ∆· «Î›ÌÂÓ· Î·È Ù· ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê· ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÚfiÛˆ·, ·ÏÏ¿ Û·Ó ˙ˆÓÙ·ÓÔ› ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ› ˘Ê›ÛÙ·ÓÙ·È ÙȘ ÂȉڿÛÂȘ ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜, ›ÙÂ Ê˘ÛÈÎÔ‡ ›Ù ·ÓıÚÒÈÓÔ˘. ∫¿ÔÈÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ¤ÁÚ·„·Ó Î·È Ù· ·ÓÙ¤ÁÚ·„·Ó Ù· ΛÌÂÓ·, οÔÈÔÈ Ù· ‰È¿‚·Û·Ó Î·È Ù· ‰›‰·Í·Ó, οÔÈÔÈ Ù· Ô‡ÏËÛ·Ó, Ù· ‰È·Ê‡Ï·Í·Ó Î.Ï. °‡Úˆ ·fi οı ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ ‚È‚Ï›Ô ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ›Ù·È ¤Ó·˜ ÔÏfiÎÏËÚÔ˜ ÎfiÛÌÔ˜ Ì ÌÈ· ‰È΋ ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚ›·».2 √ ÎÒ‰Èη˜ Ô˘ Ì·˜ ÂӉȷʤÚÂÈ Â‰Ò Ê¤ÚÂÈ ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ «¡fiÌÔ˜ ÔÏÈÙÈÎfi˜ Î·È ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi˜». ∂›Ó·È ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ÈÂÚ¤·-ÏfiÁÈÔ˘ £ÂÔʇϷÎÙÔ˘ ∞ÁÔÚ·ÛÙÔ‡, ηÙÔ›ÎÔ˘ Ù˘ «¯ÒÚ·˜ ÙÔ˘ ª˘˙ËıÚ¿ Ù˘ §·Î‰·ÈÌÔÓ›·˜», Ô ÔÔ›Ô˜ ÛÙȘ 10 πÔ˘Ó›Ô˘ ÙÔ˘ 1728 ·ÓÙÈÁÚ¿ÊÂÈ ÎÒ‰Èη Ù˘ ªÔÓ‹˜ Ù˘ ∑ÂÚÌ›ÙÛ·˜, «∞fi ÙÔÓ ¶ÔÏÈÙÈÎfiÓ ¡fiÌÔÓ Ù˘ ı›·˜ Î·È ÈÂÚ¿˜ ªÔÓ‹˜ ∑ÂÚÌ›ÙÛ·˜», fiˆ˜ Ì·˜ ÏËÚÔÊÔÚ› Ô ›‰ÈÔ˜. ºÚfiÓÙÈÛ ›Û˘ Ó· Ì·˜ ÏËÚÔÊÔÚ‹ÛÂÈ fiÙÈ ÙÔÓ ¤ÁÚ·„ fiÙ·Ó ‹Ù·Ó 62 ¯ÚÔÓÒÓ, fiÙÈ Ô ÎÒ‰Èη˜ ¤¯ÂÈ 200 ʇÏÏ· Î·È ÎÂÊ¿Ï·È· 550. ∑ËÙ¿ÂÈ ·fi ÙÔÓ ·Ó·ÁÓÒÛÙË Ó· ÙÔÓ Û˘Á¯ˆÚ‹ÛÂÈ ÁÈ· Ù˘¯fiÓ ÛÊ¿ÏÌ·Ù· Ô˘ ı· ‚ÚÂÈ Î·È Ù· ÔÔ›· ηÏÂ›Ù·È Ó· Ù· ‰ÈÔÚıÒÛÂÈ, ÂÓÒ ·Ú¿ÏÏËÏ· ÂÈηÏÂ›Ù·È ÙË ı›· ÙÈ̈ڛ· ÂΛÓÔ˘ Ô˘ ı· ÙÔÏÌÔ‡Û ӷ ÙÔÓ ¿ÚÂÈ ¯ˆÚ›˜ ÙËÓ ¿‰ÂÈ¿ ÙÔ˘. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È, ÏÔÈfiÓ, ÁÈ· ¡ÔÌÔηÓfiÓ·, ·ÓÙ›ÁÚ·ÊÔ ·Ï·ÈÔÙ¤ÚÔ˘ ÎÒ‰Èη Ô˘ ˘‹Ú¯Â ÛÙË ÌÔÓ‹ ∑ÂÚÌ›ÙÛ·˜ Î·È Ô ÔÔ›Ô˜ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ¤¯ÂÈ ·ˆÏÂÛı› ‹ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Û‹ÌÂÚ· ÛÙÔ ·Ú¯Â›Ô Ô˘ ‰È·ÙËÚÂ›Ù·È ÛÙË ªÔÓ‹, Ô‡Ù ÛÙÔ πÛÙÔÚÈÎfi ∞Ú¯Â›Ô ™¿ÚÙ˘,3 ÂÎÙfi˜ Î·È ·Ó Ë ¤Ú¢ӷ ‰Â›ÍÂÈ fiÙÈ ÂÓ·fiÎÂÈÙ·È Î¿Ô˘ ·ÏÏÔ‡. ∆Ô ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Â›Ó·È fiÙÈ ÎÔÓÙ¿ Û ·ÍÈfiÏÔÁÔ˘˜ ‚È‚ÏÈÔÁÚ¿ÊÔ˘˜ fiˆ˜ ÙÔÓ ÚˆÙÔÛ‡ÁÎÂÏÔ °·Ï·ÎÙ›ˆÓ· Î·È Â›ÛÎÔÔ µÚÂÛı¤Ó˘ ¶·Úı¤ÓÈÔ ÙÔÓ ∞Ó·‚Ú˘ÙÈÒÙË Ô˘ «ÎÚ·ÙÔ‡Ó ·ÓÔÈÎÙ‹ ÙË ı‡Ú· ÛÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ˙ˆ‹ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜4 Û ϷΈÓÈο ΤÓÙÚ·, fiˆ˜ ÛÙËÓ ∞Ó·‚Ú˘Ù‹-ÃÚ‡Û·Ê· Î·È ÌÔÓ‹ ÙˆÓ «∞Á›ˆÓ ∆ÂÛÛ·Ú¿ÎÔÓÙ·», ÚÔÛÙ›ıÂÙ·È ÙÒÚ· ¤Ó·˜ ·ÍÈfiÏÔÁÔ˜ ‚È‚ÏÈÔÁÚ¿ÊÔ˜, Ô Ì˘ÛÙÚÈÒÙ˘ ÈÂÚ¤·˜ £ÂÔʇϷÎÙÔ˜ ∞ÁÔÚ·ÛÙfi˜. ∏ ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊË ·Ú¿‰ÔÛË, ÏÔÈfiÓ, Û˘Ó¯›˙ÂÙ·È ÛÙË §·ÎˆÓ›·, ·fi ÙÔ˘˜ ˘ÛÙÂÚÔ‚˘˙·ÓÙÈÓÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜, (14Ô˜ Î·È 15Ô˜ ·È.), fiÙ·Ó Ô ‚˘˙·ÓÙÈÓfi˜ ª˘ÛÙÚ¿˜ ‹Ù·Ó ÙÔ
fi ÂÏÔÔÓÓËÛȷο ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê·», ¶ÂÏÔÔÓÓËÛȷο, (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 16), ¶Ú·ÎÙÈο ÙÔ˘ ¤ÎÙ·ÎÙÔ˘ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎÔ‡ ™˘ÌÔÛ›Ô˘ (™¿ÚÙË - ª˘ÛÙÚ¿˜, 27-29 ª·˝Ô˘ 1988), ∞ı‹Ó·È, 1991, ÛÂÏ. 193. 2. ∆ÛÂϛη ∞Á·Ì¤ÌÓÔÓÔ˜, «°È· ¤Ó· Û‡ÓÙ·ÁÌ· ¶ÂÏÔÔÓÓËÛ›ˆÓ Έ‰ÈÎÔÁڿʈӻ, ¶ÂÏÔÔÓÓËÛȷο (¶·Ú¿ÚÙËÌ· 16), ¶Ú·ÎÙÈο ÙÔ˘ ¤ÎÙ·ÎÙÔ˘ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎÔ‡ ™˘ÌÔÛ›Ô˘, (™¿ÚÙË - ª˘ÛÙÚ¿˜, 27-29 ª·˝Ô˘ 1988), ∞ı‹Ó·È, 1991, ÛÂÏ. 146. 3. °ÚÈÙÛÔÔ‡ÏÔ˘ ∆¿ÛÔ˘ ∞ı. «∫·Ù¿ÏÔÁÔ˜ ÙˆÓ ÂÓ ÙˆÓ πÛÙÔÚÈÎÒÓ ∞گ›ˆÓ ™¿ÚÙ˘ ¯ÂÈÚÔÁÚ¿ÊˆÓ Îˆ‰›ÎˆÓ Î·È ÏÔÈÒÓ ÂÁÁڿʈӻ, ∞ı‹Ó·È, 1952. 4. °È·ÓÓ·ÚÔÔ‡ÏÔ˘ πˆ¿ÓÓ·˜, fi.. ·Ó. ÛÂÏ. 203.
¶§∏ƒ√º√ƒπ∂™ ∞¶√ ∆√¡ À¶’ ∞ƒπ£ª. 61 A¡∂∫¢√∆√ Kø¢π∫∞ ∆∏™ M√¡∏™ Iµ∏ƒø¡
197
ΤÓÙÚÔ Ù˘ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋˜ Î·È ÔÏÈÙÈ΋˜ ˙ˆ‹˜ Î·È fiÔ˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û·Ó ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ· ·ÓÙÈÁڷʤˆÓ, ‚È‚ÏÈÔÁڿʈÓ, ηÏÏÈÙ¯ÓÒÓ Î·È ˙ˆÁÚ¿ÊˆÓ Ô˘ ηٿ ηÓfiÓ· ‹Ù·Ó ÌÔÓ·¯Ô›, ÏfiÁÈÔÈ ‹ Î·È Ï·˚ÎÔ›. ∆¤ÙÔÈ· ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ· ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ˆ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û·Ó ÛÙË ÌÔÓ‹ ÙÔ˘ µÚÔÓÙÔ¯›Ô˘, ÛÙË ªËÙÚfiÔÏË ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ¢ËÌËÙÚ›Ô˘,5 ‹ Î·È ÛÙË ÌÔÓ‹ Ù˘ ¶ÂÚȂϤÙÔ˘. ⁄ÛÙÂÚ· ·fi ÌÈ· ‰È·‰ÚÔÌ‹ ÛȈ‹˜, ÛÙ· ̤۷ ‹ ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 16Ô˘ ·ÈÒÓ·, ·Ú¯›˙ÂÈ Ó· ¯·Ú¿˙ÂÈ ÛÙËÓ ˘fi‰Ô˘ÏË ∂ÏÏ¿‰· οÔÈÔ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi ʈ˜. ∏ ÂÎÎÏËÛ›· ÂÓÈÛ¯‡ÂÈ ÙÔ Á¤ÓÔ˜ Ì ÙËÓ ·È‰Â›·, ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ¤¯Ô˘Ì ¤Ó·Ó, fiˆ˜ ÙÔÓ Â›·Ó «ıÚËÛ΢ÙÈÎfi Ô˘Ì·ÓÈÛÌfi». ∞fi ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÂΛÓË ¤¯Ô˘Ì ¤Ó· Ï‹ıÔ˜ ÏÔÁ›ˆÓ-‚È‚ÏÈÔÁÚ¿ÊˆÓ Ô˘ ÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ÛÙË ¢‡ÛË.
¶ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ·ÚÈıÌ. 61 ·Ó¤Î‰ÔÙÔ˘ ÎÒ‰Èη Ù˘ ªÔÓ‹˜ ÙˆÓ π‚‹ÚˆÓ √ ˘’ ·ÚÈı. 61 ÁÚ¿ÊÙËΠÛÙÔ ª˘ÛÙÚ¿ ÙÔ 1728-1730 Ê˘Ï¿ÛÛÂÙ·È Û‹ÌÂÚ· ÛÙËÓ πÂÚ¿ ªÔÓ‹ π‚‹ÚˆÓ Î·È ‰È·ÙËÚÂ›Ù·È Î·Ï¿. ∂›Ó·È ¯·ÚÙÒÔ˜ Ì ‰ÂÚÌ¿ÙÈÓË ÛÙ¿¯ˆÛË Î·È Ê¤ÚÂÈ ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ «¡fiÌÔ˜ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎfi˜» (‰È·ÛÙ. 20,2 20, 3). Œ¯ÂÈ ÁÚ·Ì̤ӷ ʇÏÏ· 95, ÛÂÏ›‰ˆÛË ·fi ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ ¯¤ÚÈ Ì ÎÔÈÓfi ÌÔχ‚È ·fi ÛÂÏ. 1 ¤ˆ˜ Î·È 190. ∫¿ı ÛÂÏ›‰· ¤¯ÂÈ 30 ÂÚ›Ô˘ ÛÙ›¯Ô˘˜, Ë ‰Â ÁÚ·Ê‹ Â›Ó·È fiÚıÈ· Î·È ÎÔÌ„‹, ÈÛÔ¸„‹˜ ¿ÓÙÔÙÂ. Èڛ˙ÂÙ·È Û ‰‡Ô ̤ÚË: ∞) ÛÂÏ. 1-156 Î·È µ) ÛÂÏ. 157-184, Î·È ÂÚȤ¯ÂÈ 100 ÎÂÊ¿Ï·È· ÓÔÌÈ΋˜ ‡Ï˘ fiˆ˜ «¶ÂÚ› ÎÚÈÙÔ‡, fiÙÈ Ó· Â›Ó·È ÂȘ fiÏÔ˘˜ Û˘Ì·ı‹˜ Î·È Ó· Ìˉ¤Ó ÈÛÙ‡ÂÈ ÏfiÁÔ˘˜ ÙÈÓ¿˜ ¯ˆÚ›˜ ·Ô‰Â›ÍÂȘ» ∫ÂÊ. ∞-1, «¶ÂÚ› ‰ÈηÈÔÛ‡Ó˘», µ-2, «¶ÂÚ› ÙÔ˘ ¤¯ÔÓÙÔ˜ ·ÏϷΛ‰·», ∫ÂÊ. 6 ΂-222, «¶ÂÚ› ·Ó‰ÚÒÓ Î·È Á˘Ó·ÈÎÒÓ, Â¿Ó ¯ËÚ‡ÛÔ˘Ó Î·È ·È‰›· ‰ÂÓ ·Ê›ÓÔ˘Ó» ∫ÂÊ. 6Ô27Ô Ì¤¯ÚÈ Î·È ÙËÓ ÛÂÏ›‰· 184, fiÔ˘ Î·È ÙÂÏÂÈÒÓÔ˘Ó Ù· ı¤Ì·Ù· Î·È ÔÈ ‰È·Ù¿ÍÂȘ ÙÔ˘ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎÔ‡ Î·È ÔÏÈÙÈÎÔ‡ ‰Èη›Ô˘. √ ‚È‚ÏÈÔÁÚ¿ÊÔ˜ Â‰Ò ıÂÒÚËÛ ·Ó·Áη›Ô Ó· ÛËÌÂÈÒÛÂÈ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘, ÙËÓ ËÏÈΛ· ÙÔ˘, ÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ Î·È ÙÔÓ ÙfiÔ Û˘ÁÁÚ·Ê‹˜ ÙÔ˘ ÎÒ‰Èη, ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ Ê‡ÏÏˆÓ Î·È ÙˆÓ ÎÂÊ·Ï·›ˆÓ, ÂÓÒ ·Ú¿ÏÏËÏ· ˙ËÙ¿ÂÈ Û˘Á¯ÒÚÂÛË ·fi ÙÔÓ ·Ó·ÁÓÒÛÙË ÁÈ· Ù˘¯fiÓ ÛÊ¿ÏÌ·Ù· Î·È ·ÓËÛ˘¯Â› ÁÈ· ÙËÓ ·ÎÂÚ·ÈfiÙËÙ· Î·È ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛË ÙÔ˘ ÎÒ‰Èη ·fi ·Ú·ÎÙÈΤ˜ ‰È·ı¤ÛÂȘ οÔȈÓ. °Ú¿ÊÂÈ, ÏÔÈfiÓ, ÙÂÏÂÈÒÓÔÓÙ·˜ «∂ÙÂÏÂÈÒıË Ô ·ÚÒÓ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi˜ Î·È ‚·ÛÈÏÈÎfi˜ ¡fiÌÔ˜ ÌÂÙ¿ ÎfiÔ˘ ÔÏÏÔ‡ ·Ú’ ÂÌÔ‡ ÙÔ˘ ¢ÙÂÏÔ‡˜ Î·È ·Ì·ÚÙˆÏÔ‡ £ÂÔÊ˘Ï¿ÎÙÔ˘ ÈÂÚ¤ˆ˜ ÙÔ˘ ∞ÁÔÚ·ÛÙÔ‡ ÂÓ ¤ÙÂÈ ¿ÌˆÌË 1728 πÔ˘Ó›Ô˘ 10. ∞ÓÙ¤ÁÚ·„· ‰Â ·˘ÙÔ‡ ·fi ÙÔÓ ¶ÔÏÈÙÈÎfiÓ ¡fiÌÔÓ Ù˘ ı›·˜ Î·È ÈÂÚ¿˜ ªÔÓ‹˜ ∑ÂÚÌ›Ù˙·˜ ÂȘ ÙÔ˘˜ ÛÙ/2 ¯ÚfiÓÔ˘˜ Ù˘ ËÏÈΛ·˜ ÌÔ˘. Œ¯ÂÈ ‰Â ʇÏÏ· 200 Î·È ÎÂÊ¿Ï·È· 550. ŸÔÈÔ˜ ·Ó·ÁÓÒÛË ·˘ÙfiÓ Î·È Â‡ÚË ÛÊ¿ÏÌ· ÂÏ¿¯ÈÛÙÔÓ ÂȘ ·˘ÙfiÓ ·˜ ÙÔ ‰ÈÔÚıÒÛË… ÂÓ ·ÁÓÔ›· ÙÔ‡ÙÔ ÂÔ›Ëη. ŒÚÚˆÛı ‰Â ÔÈ ·Ó·ÁÈÁÓÒÛÎÔÓÙ˜ Î·È ˘¤Ú ÂÌÔ‡ ÙÔ˘ ÁÚ¿„·ÓÙÔ˜ ‡¯ÂÛıÂ, ¤ÙÈ ‰Â fiÔÈÔ˜ ·ÔÍÂÓÒÛÂÈ ·˘ÙfiÓ ÂÎ Ù˘ ¯ÂÈÚfi˜ Î·È ÂÍÔ˘Û›·˜ ‰È΋˜ ÌÔ˘
5. §¿ÌÚÔ˘ ™˘Ú›‰ˆÓÔ˜ «§·Î‰·ÈÌfiÓÈÔÈ ‚È‚ÏÈÔÁÚ¿ÊÔÈ Î·È ÎÙ‹ÙÔÚ˜ Έ‰›ÎˆÓ ηٿ ÙÔ˘˜ ̤ÛÔ˘˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ Î·È Â› ∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜», ¡¤Ô˜ ∂ÏÏËÓÔÌӋ̈Ó, Ù. ¢′ (1917), ÛÂÏ. 152.
198
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
¿Ó¢ ıÂÏ‹Ûˆ˜ Î·È Âȉ‹Ûˆ˜ ËÌÂÙ¤Ú·˜ ˆ˜ ÈÂÚfiÛ˘ÏÔ˜ Ùˆ ·ÈˆÓ›ˆ ˘Ú› ·Ú·‰Ôı‹ÛÂÙ·È, ‡ÚË ‰Â Î·È ÙËÓ ·Ó¿¯Ú·ÓÙÔÓ £ÂÔÙfiÎÔÓ Ì·¯Ô̤ÓËÓ ÂÓ ÙË Ë̤ڷ Ù˘ ÎÚ›Ûˆ˜. 1728, πÔ˘Ó›Ô˘ 12, ¤ÙÔ˜ ™ˆÙ‹ÚÈÔÓ. √ ·· £ÂÔʇϷÎÙÔ˜ ∞ÁÔÚ·ÛÙfi˜ ÔÈΛ· ¯ÂÈÚ› ˘¤ÁÚ·„· Ùˆ ÂÓ ∆ÚÈ¿‰È £ÂÒ ·ÈÒÓÈÔ˜ Ë ÚÔÛ·ÓËÛȘ Î’·ÌÔ› Ùˆ ·ÈÛ¯ÚÒ Ë Û˘Á¯ÒÚËÛȘ. ∂Ș ÙËÓ ¯ÒÚ·Ó ÙÔ˘ ªÂ˙˘ıÚ¿ Ù˘ §·Î‰·›ÌÔÓ. ∆¤ÏÔ˜ Î·È Ùˆ £ÂÒ ‰fiÍ· ·Ì‹Ó». √ Ì˘ÛÙÚÈÒÙ˘ ·˘Ùfi˜ ‚È‚ÏÈÔÁÚ¿ÊÔ˜, ¿ÁÓˆÛÙÔ˜ ̤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ·, ·Ó·‰‡ÂÙ·È ·fi ÙÔÓ Â›ÏÔÁÔ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ıÂÒÚËÛ ηÏfi Ó· ÎÏ›ÛÂÈ ÙÔÓ Ù›ÌÈÔ Ìfi¯ıÔ ÙÔ˘. ∂‰Ò ÙÂÏÂÈÒÓÂÈ ÙÔ ÓÔÌÈÎfi ÂÚȯfiÌÂÓÔ ÙÔ˘ ÎÒ‰Èη. ∞ÏÏ¿ ÛÙÔÓ ÎÒ‰Èη ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È Û˘Ó¤¯ÂÈ·. √ ‚È‚ÏÈÔÁÚ¿ÊÔ˜ £ÂÔʇϷÎÙÔ˜ ∞ÁÔÚ·ÛÙfi˜ ηٷ¯ÒÚÈÛ Û ¤ÍÈ ÛÂÏ›‰Â˜, (Û.Û. 185-190) ÛËÌÂÈÒÌ·Ù· Ì ÂӉȷʤÚÔ˘Û˜ Âȉ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙË §·ÎˆÓ›· ÂȘ ÂÓı‡ÌËÛÈÓ ÙˆÓ ÌÂÙ·ÁÂÓÂÛÙ¤ÚˆÓ. ∞˜ ‰Ô‡Ì ÙÒÚ· ÙȘ Âȉ‹ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ Ô˘ Â›Ó·È Î·È ÙÔ Î‡ÚÈÔ ı¤Ì· Ì·˜.
¶ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· ÙË §·ÎˆÓ›· ∞ӷʤÚÔÓÙ·È: ·) ™ÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ ·fi ÙÔ˘˜ µÂÓÂÙÔ‡˜ Ì ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Û ÌÈ· ÂÚ›Ô‰Ô ·fi ÙÔ ¤ÙÔ˜ 1683 ¤ˆ˜ ÙÔ 1690. ‚) ™Â ÌÂÁ¿ÏÔ ÛÂÈÛÌfi ÛÙË §·ÎˆÓ›· ÙÔ 1729, Ô˘ ¤ÁÈÓ ·ÈÛıËÙfi˜ Û fiÏË ÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ Û ÂÚ›Ô‰Ô Ô˘ ÙÔÓ ÏËı˘ÛÌfi ·Ô‰ÂοÙÈ˙ ı·Ó·ÙËÊfiÚÔ˜ ÂȉËÌÈ΋ ·Ûı¤ÓÂÈ· [ÏÔÈÌfi˜, ·ÓÒÏË (·ÓÔ‡ÎÏ·)]. Á) M·˜ ÏËÚÔÊÔÚÔ‡Ó ÁÈ· ·ÚfiÌÔÈ· ÂȉËÌ›· (ı·Ó·ÙÈÎfi), ÛÙË §·ÎˆÓ›·, ȉȷ›ÙÂÚ· ÛÙÔ ª˘ÛÙÚ¿, ÙÔ 1719. ‰) °È· Í·ÊÓÈ΋ ·ÓÂͤÏÂÁÎÙË ·Ó·Ù›ÌËÛË ÙˆÓ ÛÈÙËÚÒÓ - ÙÔ˘ „ˆÌÈÔ‡ ÛÙËÓ ·ÁÔÚ¿ ÙÔ˘ ª˘ÛÙÚ¿ ÌÂ Û˘Ó¤ÂÈ· ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ ÔÏÏÒÓ ·fi ÙËÓ Â›Ó· (ÏÈÌfi˜). Â) °È· ÌÂÁ¿Ï˘ ‰È¿ÚÎÂÈ·˜ ·ÓÔÌ‚Ú›· Î·È ÍËÚ·Û›·, ÁÈ· ·ÎÚ·›· ηÈÚÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ·. √È Âȉ‹ÛÂȘ, ÏÔÈfiÓ, ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Û ÔÏÂÌÈο ÁÂÁÔÓfiÙ·, ÔÈÎÔÓÔÌÈο, ÎÔÈÓˆÓÈο Î·È Û ʷÈÓfiÌÂÓ· Ô˘ ÂӉȷʤÚÔ˘Ó ÙËÓ ÌÂÙˆÚÔÏÔÁ›· Î·È ÙË ÛÂÈÛÌÔÏÔÁ›·, Â›Ó·È ‰Â ÂÎÙ¿ÎÙÔ˘ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜, ·ÊÔ‡ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Û ÌÈ· ÂÔ¯‹ Ô˘ ·¤¯ÂÈ ·fi ÂÌ¿˜ 300 ¯ÚfiÓÈ· ÂÚ›Ô˘. ∫·Ù¿ ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙˆÓ Û¯ÂÙÈÎÒÓ ÛËÌÂÈˆÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ÎÒ‰Èη ı· ·ÎÔÏÔ˘ı‹Ûˆ ÙËÓ ÂÍ‹˜ ‰È¿Ù·ÍË: ı· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ˆ ÚÒÙ· ÙÔ Û¯ÂÙÈÎfi ΛÌÂÓÔ Î·È ¤ÂÈÙ· ı· ÚÔ‚·›Óˆ ÛÙȘ ·Ó·Áη›Â˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ Î·È Û¯fiÏÈ·. ∂Âȉ‹ ‰Â ÙÔ ÛËÌ›ˆÌ· ÙÔ Û¯ÂÙÈÎfi Ì ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ Â›Ó·È ·ÚÎÂÙ¿ ÂÎÙÂÓ¤˜, (˘ÂÚ‚·›ÓÂÈ ÙȘ 3 ÛÂÏ›‰Â˜), Î·È Ô ‰È·ÙÈı¤ÌÂÓÔ˜ ¯ÒÚÔ˜ ÙˆÓ Ú·ÎÙÈÎÒÓ ÙÔ˘ Û˘Ó‰ڛԢ Â›Ó·È ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓÔ˜, ‰ÂÓ ı· ηٷ¯ˆÚ›Ûˆ Â‰Ò ÙÔ Û¯ÂÙÈÎfi ΛÌÂÓÔ, ·ÏÏ¿ ı· ·ÚÎÂÛıÒ Û ÌÈ· Û˘ÓÙÔÌfiÙ·ÙË ÂÚ›ÏË„Ë Î·È Û ÌÂÚÈΤ˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ, ÂÈÊ˘Ï·ÛÛfiÌÂÓÔ˜ Ó· ·ӤÏıˆ Û ¿ÏÏË Â˘Î·ÈÚ›·. °È· ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÏfiÁÔ ı· ·Ú·ı¤Ûˆ ÌfiÓÔ ¤Ó· ‰‡Ô ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ·fi ÙÔ ÛËÌ›ˆÌ· ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·Ù›ÌËÛË ÙÔ˘ „ˆÌÈÔ‡ ÛÙËÓ ·ÁÔÚ¿ ÙÔ˘ ª˘ÛÙÚ¿ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ÌÂÁ¿Ï˘
¶§∏ƒ√º√ƒπ∂™ ∞¶√ ∆√¡ À¶’ ∞ƒπ£ª. 61 A¡∂∫¢√∆√ Kø¢π∫∞ ∆∏™ M√¡∏™ Iµ∏ƒø¡
199
‰È¿ÚÎÂÈ·˜ ·ÓÔÌ‚Ú›·. ™Â οı ÂÚ›ÙˆÛË ‰È·ÙËÚԇ̠ÙËÓ ÔÚıÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘, ÂÓÒ ·ÔηٷÛÙ‹Û·Ì ÛȈËÚ¿ ÌfiÓÔÓ ÙË ÛÙ›ÍË Î·È Ù· ·Ú¯Èο ÙˆÓ ÔÓÔÌ¿ÙˆÓ.
∞. ¶ÔÏÂÌÈΤ˜ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂȘ µÂÓÂÙÒÓ Î·È ∆Ô‡ÚÎˆÓ ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ ¶ÂÚ›ÏË„Ë ªÂÙ¿ ÙËÓ ·ÔÙ˘¯›· ÙˆÓ ∆Ô‡ÚÎˆÓ Ó· ηٷϿ‚Ô˘Ó ÙË µÈ¤ÓÓË, «ÙËÓ ÂÚ›ÊËÌÔ µÁ¤Ó·Ó», (1683), ÔÈ µÂÓÂÙÔ› ÂÂÌ‚·›ÓÔ˘Ó ÛÙÔÓ ÂÏÏ·‰ÈÎfi ¯ÒÚÔ. √ ·Ú¯ÈÛÙÚ¿ÙËÁÔ˜ ºÚ·ÁΛÛÎÔ˜ ªÔÚÔ˙›Ó˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÌÂٷ͇ §Â˘Î¿‰·˜ Î·È ¶Ú¤‚Â˙·˜, fiÙ·Ó «ÂȘ ÙÔ˘˜ 1685, Ì‹Ó· ª¿ÚÙÈÔÓ, ‹Á·Ó ÔÈ ÚÔÂÛÙÒÙ˜ Ù˘ ª¿Ó˘ Ì ‰‡Ô «ÊÂÏԇΘ» Î·È ÙÔÓ Î¿ÏÂÛ·Ó «Ó· ¤ÏıË Ó· ÂÏ¢ıÂÚÒÛË ÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔÓ Î·È ˘ÔÛ¯¤ıËÎ·Ó Ó· ÂÓÂÚÁ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ Î·Ù¿ ‰‡Ó·ÌÈÓ ‰È· ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›· ÙÔ˘˜». √ ªÔÚÔ˙›Ó˘ Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· «ª·ÓÈ·ÙÒÓ, °ÂˆÚÁÈÙ˙¿ÓˆÓ Î·È ¿ÏÏˆÓ ƒˆÌ·›ˆÓ ·ÓÙÔÈÔ¯ÒÚˆÓ» ηٷϷ̂¿ÓÂÈ Ù· οÛÙÚ· Ù˘ ªÂÛÛËÓ›·˜... «ŸıÂÓ ÂȘ ÙÔ˘˜ 1685, Ì‹Ó· πÔ‡ÓÈÔÓ ‹ÏıÂÓ Ô ·˘Ùfi˜ ηÂÙ¿Ó ÁÁÂÓÂÚ¿Ï˘ Î·È ·¤ÎÏÂÈÛÂÓ ÙËÓ ∫ÔÚÒÓËÓ fiÔ˘ ÂȘ ٷȘ ÚÒٷȘ ÙÔ˘ ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ ÂÌ‹Î·Ó ·fi Ù· ¯·Ï·Ṳ̂ӷ Ù˘¯›· Î·È Î·Ù¿ÎÔ„ÂÓ ÔÏÏÔ‡˜ ÙˆÓ ∆Ô˘ÚÎÒÓ Î·È ÙÔ˘˜ ÏÔÈÔ‡˜ ÂÛÎÏ¿‚ˆÛÂÓ», ∞ÎÔÏÔ˘ı› Ë ‰È·‰Ô¯È΋ ·Ú¿‰ÔÛË ÙˆÓ Î¿ÛÙÚˆÓ Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜. «ªÂÙ¿ Ù·‡Ù· ‹ÁÂÓ Ë ·ÚÌ¿‰· ·fi οو ˆ˜ ÙÔ µ‹ÙËÏÔÓ Î·È Â·Ú‰fiıË ÙÔ Î¿ÛÙÚÔÓ Ù˘ ∫ÂÏÂÊ¿˜». √È Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂȘ ı· ‰È·ÚΤÛÔ˘Ó ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ 6 ¯ÚfiÓÈ·. ∫·Ù·ÁÚ¿ÊÔÓÙ·È Ì ·ÎÚ›‚ÂÈ· fiϘ ÔÈ ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜ ÎÈÓ‹ÛÂȘ ÙˆÓ µÂÓÂÙÒÓ Î·È ÙˆÓ ∆Ô‡ÚΈÓ, ÒÛÔ˘ Ô ªÔÚÔ˙›Ó˘ ÙÔ 1690, (ÙÚ›· ¯ÚfiÓÈ· ‰ËÏ·‰‹ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÔÏÈÔÚΛ· Î·È ·Ó·Ù›Ó·ÍË ÙÔ˘ ¶·ÚıÂÓÒÓ·, (1687), ηÙÔÚıÒÓÂÈ Ó· ÙÔ˘˜ ÂΉÈÒÍÂÈ ·fi ÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ. ∞ӷʤÚÔÓÙ·È µÂÓÂÙÔ› ÚÔ‚ÏÂÙ¤˜, ∆Ô‡ÚÎÔÈ ÛÂÚ·ÛΤÚˉ˜ Î·È ·Û¿‰Â˜, ηٿ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÈ΋ ÛÂÈÚ¿ ÔÈ ÔÏÈÔÚ˘ fiÏˆÓ ÙˆÓ Î¿ÛÙÚˆÓ Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ Î·È ÛËÌÂÈÒÓÂÈ ÌÂ Û˘ÓÙÔÌ›· ÁÂÁÔÓfiÙ· fiˆ˜, Â›Ó·È ÔÈ ‰ËÒÛÂȘ Î·È ÔÈ ˘ÚÔÏ‹ÛÂȘ ¯ˆÚÈÒÓ ÛÙË §·ÎˆÓ›·. «∂Ș ‰Â ÙÔ˘˜ 1687, Ì‹Ó· ª¿ÚÙÈÔÓ, ‹ÏıÂ Ô ªÂ˚̤٠·Û¿˜, ‰È¿ ÚÔÛÙ·Á‹˜ ÙÔ˘ ÛÂÚ·ÛΤÚÈ πÛÌ·‹Ï ·Û¿, fiÔ˘ ¢ڛÛÎÂÙÔ ÂȘ ¶¿ÙÚ·Ó, ÂȘ ٷȘ ∆˙·ÎÔÓ›·È˜ Î·È ÌË ı¤ÏÔÓÙ·˜ Ù· ¯ˆÚ›· Ó· ÙÔÓ ÚÔÛ΢ӋÛÔ˘Ó, ÂÛÎÏ¿‚ˆÛÂÓ Î·È ¤Î·„ÂÓ ÙÔÓ ÕÁÈÔÓ πˆ¿ÓÓËÓ, ÛÙÔ˘ ªÂÏÈÁÎÔ‡ ÙËÓ ∫·ÛÙ¿ÓÈÙ˙·Ó, ∫ÔÚ·ÎÔ‚Ô‡ÓË Î·È ¶Ú·ÛÙfiÓ Î·È ¤ÁÈÓ ÌÂÁ¿ÏË ˙ËÌ›· ÙˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ». ◊ fiˆ˜ ¿ÏÈ Â›Ó·È Ë ·‰˘Ó·Ì›· ÙˆÓ µÂÓÂÙÒÓ Ó· ¿ÚÔ˘Ó ÙÔ Î¿ÛÙÚÔ Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜ Î·È Ë Â›ÛÎÂ„Ë ÂÈÙÚÔ‹˜ ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ÙÔ˘ ª˘ÛÙÚ¿ ÛÙÔÓ ªÔÚÔ˙›ÓË. «∂Ó Ùˆ ÂÓı˘Ì›˙ÂÈÓ ˆ˜ ·ÔÁ˘Ú›˙ÔÓÙ·˜ Ë ·ÚÌ¿‰· ·fi Ù· ̤ÚË Ù˘ ∫ÔÚ›ÓıÔ˘, ¡·˘¿ÎÙÔ˘ Î·È ¶¿ÙÚ·˜ ‹ÏıÂÓ Î·È Â‰ÔΛ̷ÛÂÓ ÙËÓ ªÔÓÂÌ‚·Û›·Ó.Î·È ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·˜ ˆ˜ ‰ÂÓ ·Ú·‰›ÓÂÙ·È ¿Ú·ÍÂÓ ÂȘ ¶·Û·‚¿Ó, 1687 ÂȘ ٷȘ ‡ÛÙÂڷȘ ÙÔ˘ ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘. ∂Λ ‹Á·Ó ÔÈ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÔ› ÙÔ˘ ª˘ÛÙÚ¿ Ì ÙÔÓ ·Ú¯ÈÂÚ¤· ÙÔ˘˜ ΢Ú. °ÂÓÓ¿‰ÈÔÓ Î·È ÂÚÔÛ·ÓËÛ·Ó ÙÔÓ ·Ê¤ÓÙËÓ ªÔÚÔ˙›ÓËÓ».
200
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
∫·È Ô ‚È‚ÏÈÔÁÚ¿ÊÔ˜ ÎÏ›ÓÂÈ ÙË ‰È‹ÁËÛ‹ ÙÔ˘ Ì ÙË ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋ ÊÚ¿ÛË: «∞‡ÙË Â›Ó·È Ë ÂÏ¢ı¤ÚˆÛȘ Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘». £· ·ÚÎÂÛıÒ Û ‰‡Ô ÌfiÓÔ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ÛÙÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi ·˘Ùfi ÛËÌ›ˆÌ·. 1Ë ·Ú·Ù‹ÚËÛË - ÂÚÒÙËÛË: ¶ÔÈÔ˜ Â›Ó·È Ô ÌËÙÚÔÔÏ›Ù˘ °ÂÓÓ¿‰ÈÔ˜ Ô˘ ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÂÈÙÚÔ‹˜ ÚÔÂÛÙÒÙˆÓ ÙÔ˘ ª˘ÛÙÚ¿, ÂÈÛΤÙÂÙ·È ÙÔÓ ∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ ÙÔ˘ 1687 ÙÔÓ ·Ú¯ÈÛÙÚ¿ÙËÁÔ ªÔÚÔ˙›ÓË ÛÙÔ Î¿ÛÙÚÔ ÙÔ˘ ¶·ÛÛ·‚¿; º·›ÓÂÙ·È fiÙÈ Â›Ó·È Ô ÚÒÙÔ˜ ÌËÙÚÔÔÏ›Ù˘ §·Î‰·ÈÌÔÓ›·˜ ηٿ ÙËÓ ÂÓÂÙÔÎÚ·Ù›· ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ. ∫·Ù¿ ÙÔÓ ∆¿ÛÔ °ÚÈÙÛfiÔ˘ÏÔ Â›¯Â ÂÎÏÂÁ› ηÓÔÓÈο ·fi ÙÔ ¶·ÙÚȷگ›Ô, ·ÏÏ¿ ˘ÔÛÙËÚÈ˙fiÙ·Ó Â›ÌÔÓ· ·fi ÙÔ˘˜ µÂÓÂÙÔ‡˜, Ú¿ÁÌ· ÙÔ ÔÔ›Ô ¤Î·Ó ÙÔÓ ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë Ó· ˙ËÙ¿ÂÈ ·fi ÙÔ˘˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡˜ ÙÔ˘ ª˘ÛÙÚ¿ Ó· ÙÔÓ ·ÔÎËÚ‡ÍÔ˘Ó, ·ÏÏ¿ Ô‡ÙÔÈ ‰ÂÓ Ê·›ÓÔÓÙ·Ó Úfiı˘ÌÔÈ Ó· Û˘ÌÌÔÚʈıÔ‡Ó Ì ÙËÓ ı¤ÏËÛË ÙÔ˘ ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë6…«ÒÛÙ ÂȘ Ù·˜ ·ÙÚÈ·Ú¯Èο˜ Ó‡ÛÂȘ Ù˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ˘fiψ˜ ÂȘ ÙÔ˘˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡˜ Ù˘ ÌËÙÚÔfiψ˜ ÂÚ› ·ÔÎËÚ‡ÍÂÒ˜ ÙÔ˘ Ó· ÌËÓ ‰›‰ÂÙ·È ÂÎ ª˘ÛÙÚ¿ ·¿ÓÙËÛȘ». ¶·ÚfiÌÔÈ· ·ÚÔı˘Ì›· ‚Ï¤Ô˘ÌÂ Î·È Û ÂÎÏÔÁ‹ ÂÈÛÎfiÔ˘, (ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·Îfi ·Ú¯Â›Ô §ÂÒÔ˘ÏÔ˘). √È ·ÍȈ̷ÙÔ‡¯ÔÈ Ù˘ πÂÚ¿˜ ªËÙÚÔfiψ˜ ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ÈÛÙÔ› ÛÙËÓ √ÚıÔ‰ÔÍ›·, ¤¯Ô˘Ó ÙÔÓ Û‚·ÛÌfi ÙˆÓ µÂÓÂÙÒÓ Î·È Â›Ó·È ÈηÓÔÔÈË̤ÓÔÈ ·fi ÙËÓ ‰ÈÔÈÎËÙÈ΋ ·˘ÙÔÓÔÌ›· Ô˘ ¤¯ÂÈ ‰Ôı› ÛÙËÓ ∫ÔÈÓfiÙËÙ·, ÛÙË ¯ÒÚ· ÙÔ˘ ª˘ÛÙÚ¿. 2Ë ·Ú·Ù‹ÚËÛË: ∏ ·ϋı¢ÛË ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Ô˘ Ì·˜ ·Ú¤¯ÂÈ Ô ‚È‚ÏÈÔÁÚ¿ÊÔ˜ £ÂÔʇϷÎÙÔ˜ ∞ÁÔÚ·ÛÙfi˜ Ì·˜ ÂÈÙÚ¤ÂÈ Ó· ¤¯Ô˘Ì ۯ‰fiÓ ·fiÏ˘ÙË ÂÌÈÛÙÔÛ‡ÓË ÛÙËÓ ¤ÎıÂÛË ÙˆÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ. ∂›Ó·È Ê·ÓÂÚ‹ Ë ÊÚÔÓÙ›‰· ÙÔ˘ ÁÈ· ·ÎÚÈ‚‹ ¯ÚÔÓÔÏfiÁËÛË, ηıÒ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ËÌÂÚÔÌËÓ›· Î·È ¤ÙÔ˜. ∂›Ó·È ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfi˜. ¶Ô˘ıÂÓ¿ ‰ÂÓ ÚÔÛ·ÚÌfi˙ÂÈ Ù· ÂÚÈÛÙ·ÙÈο ÚÔ˜ ÙȘ ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ, ·Ô˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÔÈ ÁÓˆÛÙ¤˜ Û ¿ÏÏÔ˘˜ Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈΤ˜ ÂÍ¿ÚÛÂȘ, ÔÈ ˘ÂÚ‚ÔϤ˜, ÔÈ ÚÔηٷϋ„ÂȘ. °Ú¿ÊÂÈ ·ÚfiÛˆ·, ·ÏÏ¿ Ì ¤Ó· ÙÚfiÔ Ô˘ Û˘ÌÌÂÙ›¯Â, Ô˘ Ù· ¤˙ËÛ ·fi ÎÔÓÙ¿ Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· Ù˘ ÂÓÂÙÔÎÚ·Ù›·˜. ÕıÂÏ¿ Ì·˜ Ô ÓÔ˘˜ Ì·˜ ¿ÂÈ ÛÙÔÓ £Ô˘Î˘‰›‰Ë. À¿Ú¯Ô˘Ó οÔȘ ·Ó·ÏÔÁ›Â˜, οÔȘ ¤ÛÙˆ ·Ô¯ÚÒÛÂȘ ‡ÊÔ˘˜. £˘Ì›˙Ô˘Ì fiÙÈ Ô ªÔÚÔ˙›Ó˘ ÂÔÓÔÌ¿ÛÙËΠ·fi ÙËÓ °·ÏËÓÔÙ¿ÙË «¶ÂÏÔÔÓÓËÛÈ·Îfi˜», fiˆ˜ ¶ÂÏÔÔÓÓËÛÈ·Îfi˜ ¤¯ÂÈ ÔÓÔÌ·ÛÙ› Ô fiÏÂÌÔ˜ Ô˘ ÂÍÈÛÙfiÚËÛÂ Ô £Ô˘Î˘‰›‰Ë˜.
6. °ÚÈÙÛÔÔ‡ÏÔ˘ ∆¿ÛÔ˘ ∞ı. «ªËÙÚÔfiÏÂȘ Î·È ÌËÙÚÔÔÏ›Ù·È §·Î‰·ÈÌÔÓ›·˜», £ÂÔÏÔÁ›·, ÙfiÌÔ˜ ∫′, 1949, ÂÓ ∞ı‹Ó·È˜ 1949, ÛÂÏ. 25.
¶§∏ƒ√º√ƒπ∂™ ∞¶√ ∆√¡ À¶’ ∞ƒπ£ª. 61 A¡∂∫¢√∆√ Kø¢π∫∞ ∆∏™ M√¡∏™ Iµ∏ƒø¡
201
∏ ÂÈÌÔÓ‹ ÛÙÔÓ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi Ù˘ ¯ÚÔÓÔÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘ ÁÂÁÔÓfiÙÔ˜, fiˆ˜ ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·: «∂Ș ‰Â ÙÔ˘˜ 1687 ÙÂÏ¢ÙÒÓÙÔ˜ ÙÔ˘ ª·ÚÙ›Ô˘», ÔÈ ÁÂÓÈΤ˜ ·fiÏ˘Ù˜ «ÙÔ‡ÙˆÓ ‰Â ÏÂÁÔÌ¤ÓˆÓ ÔÏ›ÁÔÓ ÚfiÙÂÚÔÓ», ‹ ÊÚ¿ÛÂȘ fiˆ˜ «Ô Á’Ô‡Ó ÛÂÚ·ÛΤÚ˘», «ÌÂÙ¿ Ù·‡Ù· ÁÔ‡Ó ‹ÏıÂÓ Î·È Ô Á·ÏËÓfiÙ·ÙÔ˜», «ˆ˜ ϤÁÔ˘Ó», ı˘Ì›˙Ô˘Ó ·fi Ì·ÎÚÈ¿ ÙÔÓ ·ıËÓ·›Ô ÈÛÙÔÚÈÎfi Ô˘ ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÂÈ ÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ Ì ÊÚ¿ÛÂȘ fiˆ˜ «¿Ì· Ùˆ ‹ÚÈ ·Ú¯Ô̤ӈ» Î·È ¤ÂÈÙ· fiˆ˜ Ô £Ô˘Î˘‰›‰Ë˜, ÁÚ¿ÊÂÈ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÁÈ· Ó· Â›Ó·È ¯Ú‹ÛÈÌË ÁÈ· ¿ÓÙ·, (˜ ·Â›)» ¤ÙÛÈ Î·È Ô Ì˘ÛÙÚÈÒÙ˘ ÏfiÁÈÔ˜ ÈÂÚ¤·˜ Ì·˜ ÂȉÔÔÈ› ·fi ÙËÓ ·Ú¯‹ «∂‰Ò ÛËÌÂÈÒÓˆ fiÙ ËÏ¢ıÂÚÒıË Ë ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ˜ ÂÎ Ù˘ ÙˆÓ ∞Á·ÚËÓÒÓ Ù˘Ú·ÓÓ›·˜, ‰È’ ÂÓı‡ÌËÛÈÓ ÙˆÓ ÌÂÙ·ÁÂÓÂÛÙ¤ÚˆÓ» ÁÈ· Ó· ÙÂÏÂÈÒÛÂÈ ÙÔ fiÓËÌ¿ ÙÔ˘ Ì ÙË ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋ ÊÚ¿ÛË «∞‡ÙË Â›Ó·È Ë ÂÏ¢ı¤ÚˆÛȘ Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ ˆ˜ Û˘ÓÙf, ÂÚÈÏËÙÈ΋ ‰ËÏ·‰‹ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙ· ÁÂÁÔÓfiÙ·. ∂ÓÙ‡ˆÛË Ù¤ÏÔ˜ οÓÂÈ ÙÔ ı¿ÚÚÔ˜ ÙÔ˘, fiÙ·Ó ÛÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘, ÁÈ· ÙÔÓ Êfi‚Ô ÙˆÓ ∆Ô‡ÚΈÓ, ‰ÂÓ ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ·ÓÔȯٿ, ·ÏÏ¿ Û˘ÓıËÌ·ÙÈο, Û˘ÁÎÂÎ·Ï˘Ì̤ӷ. Œ¯Ô˘Ì ÏÔÈfiÓ ÌÚÔÛÙ¿ Ì·˜ ¤Ó· ʈÙÈṲ̂ÓÔ ÈÂÚ¤·, ¤Ó· ÛÎÂÙfiÌÂÓÔ ·ÓıÚÒÔ Ô˘ ‰ÂÓ ÙÔÓ ‚Ú›ÛÎÔ˘Ì ‡ÎÔÏ· ÛÙÔÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ, ÛÙÔÓ 17Ô ·ÈÒÓ·, ÛÙËÓ ˘fi‰Ô˘ÏË ∂ÏÏ¿‰·, ÂÎÙfi˜ ‚¤‚·È· ·fi ÙÔ˘˜ Ï›ÁÔ˘˜ ÂΛÓÔ˘˜ Ô˘ ›¯·Ó ÂÈÛÙÚ¤„ÂÈ ·fi ÙË ¢‡ÛË.7 ¶ˆ˜ Ó· ÂÍËÁ‹ÛÔ˘Ì ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ; ∞ÏÔ‡Ûٷٷ, ‚ÚÈÛÎfiÌ·ÛÙ ÛÙȘ ··Ú¯¤˜ ÙÔ˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ¢È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡, (·Ú¯¤˜ ÙÔ˘18Ô˘ ·ÈÒÓ·). ∆Ô Î˘ÚÈfiÙÂÚÔ Û˘ÛÙ·ÙÈÎfi ÙÔ˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ¢È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡ Â›Ó·È Ë Í·ÊÓÈ΋ ÙÚÔ‹ ÙˆÓ ÂÏÏ‹ÓˆÓ ÚÔ˜ ÙȘ ÌÂϤÙ˜ ÙȘ Û¯ÂÙÈΤ˜ Ì ٷ ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈο. ∞fi ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ ·ÈÒÓ· Â›Ó·È ·ÈÛıËÙ¿ Ù· ÚÔ‰ÚÔÌÈο ÛËÌ¿‰È· Ù˘ ˘ÂÚÔ¯‹˜ Ô˘ ı· ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ Ë Ï·ÙÚ›· Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ∆Ô ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÂȂ‚·ÈÒÓÂÙ·È ‹‰Ë ·fi ÙÔÓ 17Ô ·ÈÒÓ·. «Œ¯ÂÈ Ôχ ÙÔ ÂˆÊÂϤ˜ Î·È ·Ó·Áη›ÔÓ Ë Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Û˘ÁÁÚ·Ê‹», ‰È·‚¿˙Ô˘Ì Û ¤Ó· ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ 1737.8 §ÔÈfiÓ, ÙÔ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎfi ¢È·ÊˆÙÈÛÌfi, ÙËÓ Ó¤· Û˘Ó›‰ËÛË, ·˘Ù‹ ÙËÓ Í·ÊÓÈ΋ ÙÚÔ‹ ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ ÚÔ˜ Ù· ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈο – ÁÏÒÛÛ·, ÊÈÏÔÛÔÊ›· – ‰ÂÓ ı· ÙËÓ ‚Úˆ ÌÔÓ¿¯· ÛÙÔÓ ÂÎÏËÎÙÈÎfi ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ ÂΉfiÛÂˆÓ ÙˆÓ ÂÏÏ‹ÓˆÓ Û˘ÁÁڷʤˆÓ, ı· ÙËÓ ‚Úˆ ΢ڛˆ˜ ÛÙÔ ‡ÊÔ˜, ÛÙË Û‡ÓÙ·ÍË, ı· ÙË ‚Úԇ̠ÛÙËÓ ÈÛ¯‡ ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ÏfiÁÔ˘ Ô˘ ¤¯ÂÈ ÂÓÔÊı·ÏÌÈÛÙ› ÛÙÔÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎfi ÎÔÚÌfi. £· ‚Úˆ ÙÔ NÂÔÂÏÏËÓÈÎfi ¢È·ÊˆÙÈÛÌfi, ÙË Ó¤· ÂıÓÈ΋ Û˘Ó›‰ËÛË, «ÛÙÔ Ì¤ÙÚÔ Î·È ÛÙËÓ ·ÚÌÔÓ›·», ı· ÙËÓ ‚Úˆ ÂΛ fiÔ˘ ΢Úȷگ› ¤Ó·˜ ·ÈÛıËÙÈÎfi˜ ηÓfiÓ·˜ Ô˘ ·ÔÙÂÏ› ·Ú¯‹, ̤ÛË Î·È Ù¤ÏÔ˜»,9 Û ÓÂÔÂÏÏËÓÈο ‚¤‚·È· ΛÌÂÓ· Ù˘ ∆Ô˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·˜.
7 . ™¿ı· ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘, ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋ ºÈÏÔÏÔÁ›·, µÈÔÁÚ·Ê›·, ÙˆÓ ÂÓ ÙÔȘ ÁÚ¿ÌÌ·ÛÈ ‰È·Ï·Ì„¿ÓÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, ∞ı‹Ó·È 1868, ÛÂÏ. 342 – 343. 8. ¢ËÌ·Ú¿, ∫. £. (1989), ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎfi˜ ¢È·ÊˆÙÈÛÌfi˜, ∂′ ¤Î‰ÔÛË, ∂ΉfiÛÂȘ ∂ÚÌ‹˜, 1989, ÛÂÏ. 134. 9. ∫·ÚÁ¿ÎÔ˘ ™·Ú¿ÓÙÔ˘ π. (2003), ªÈÎÚ¿ °ÏˆÛÛÈο, ∞ı‹Ó·, ∂ΉfiÛÂȘ √ ªÈÎÚfi˜ ∞ÛÙÚÔÏ¿‚Ô˜/9, 2003, ÛÂÏ. 18.
202
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
µ. πÛ¯˘Úfi˜ ÛÂÈÛÌfi˜ ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ «1729 ∞ÚÈÏ›Ô˘ 14, Ë̤ڷ µ′ ÙÔ ‚Ú¿‰˘. Œˆ˜ Ì›·Ó ‹ÌÈÛË ÒÚ·Ó Ù˘ Ó˘ÎÙfi˜ ‹ ‰‡Ô, ‰ÈfiÙÈ ÂÚÔÛ΢ÓÔ‡Û·Ó ÔÈ ∆Ô‡ÚÎÔÈ ÙÔ ÏÂÁfiÌÂÓÔÓ °È·Ù˙‹, ‹Úı ÌÈ· ‚Ô‹ Ì ÏfiËÛÈÓ ÌÂÁ¿ÏËÓ Î·È Ì ÙËÓ ‚Ô‹Ó ¤Ó·˜ ÊÔ‚ÂÚfi˜ Î·È ÙÚÔÌ·ÎÙÈÎfi˜ ÛÂÈÛÌfi˜ ÒÛÙ ÂÎÚ¿ÙËÛÂÓ ¤ˆ˜ ¤Ó· ¶¿ÙÂÚ ∏ÌÒÓ. ∫·È ÂÙ¤ıÂÈÛ·Ó Ù· ıÂ̤ÏÈ· ÙˆÓ ÔÛÈÙ›ˆÓ Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· fiÔ˘ ÔÏÏ¿ ÔÛ›ÙÈ· ¤ÂÛ·Ó ÂȘ ‰È·ÊfiÚÔ˘˜ ÙfiÔ˘˜, ‰ÈfiÙÈ ¤ÁÈÓÂÓ ·˘Ùfi˜ Ô ÛÂÈÛÌfi˜ ÂȘ ÙÔ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÓ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ªÔÚ¤ˆ˜. ŒÁÈÓ ‰Â ÍËÌÂÚÒÓÔÓÙ·˜ Ë ¶¤ÌÙË ÔÈ … 15 ÙÔ˘ ∞ÚÈÏ›Ô˘ Î·È ÂȘ Ù·˜ 19, Ë̤ڷ ÙÔ ™¿‚‚·ÙÔ, ¤Î·Ì·Ó ª·ÚÈ¿ÌË Î·È ÔÈ ·Û‚›˜. ◊ÙÔÓ ‰Â Î·È Ë ÏÔÈÌÈ΋ ·Ûı¤ÓÂÈ· ÂȘ ÙÔ ∞Ó¿ÏÈ Î·È ÕÚÁÔ˜ Î·È ∆ÚÈÔÏÈÙ˙¿ Î·È ÂȘ ÙËÓ ªÔÓÂÌ‚·Û›·Ó. ∂Ș Ù·‡Ù· ¿ÓÙ· Ó· Â›Ó·È ‚ÔËıfi˜ ÙˆÓ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ Ë ÂÏ›˜, Ë Î˘Ú›· ϤÁˆ, ¶·ÓÙ¿Ó·ÛÛ·. ŒÁÚ·„· ÂȘ ·Ó¿ÌÓËÛÈÓ ÙˆÓ ÌÂÙ·ÁÂÓÂÛÙ¤ÚˆÓ Î·ÙÔÈÎÒÓÙ·˜ ÂȘ ÙËÓ ¯ÒÚ·Ó ÙÔ˘ ªÈÛıÚfi˜».10 °. £·Ó·ÙÈÎfi ÛÙÔ ª˘ÛÙÚ¿ «∂Ș ÙÔ˘˜ 1719, ÙÔÓ ª¿ÚÙÈÔÓ ‹Úı ÙÔ ı·Ó·ÙÈÎfi ÂȘ ÙÔÓ ª˘ÛıÚ¿, Ë ÏÂÁfiÌÂÓË ·ÓÔ‡ÎÏ·. ÕÚ¯ÈÛ ÚÒÙÔÓ ÂȘ ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜ fiÏÔÓ ÙÔÓ ∞Ú›ÏÈÔÓ, ÙÔÓ ‰Â ª¿˚ÔÓ ¿Ú¯ÈÛÂ Î·È ÂȘ ÙÔ ªÂÛÔ¯ÒÚÈ. ∂ı‡ÌˆÛ ‰Â ÔÏÏ‹ ÙÔÓ πÔ‡ÓÈÔÓ Î·È ÙÔÓ πÔ‡ÏÈÔÓ ÙfiÛÔÓ fiÔ˘ ·¤ıÓËÛÎÔÓ ¤ˆ˜ 20 Î·È 22 ÙËÓ Ë̤ڷÓ. ŒÂÈÙ·, ηıÒ˜ ÂÌ‹ÎÂÓ Ô ∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ˜, ¤·˘ÛÂÓ Î·È £ÂÔ‡ ‚ÔËıÔ‡ÓÙÔ˜ ‚Á‹ÎÂÓ ·fi ÙËÓ ¯ÒÚ·Ó, (ÌË ÔÏ›ÁÔÈ;) ¤Íˆ ÂȘ Ù· ˙¢ÁÔÏ·ÙÈ¿. ø˜ ϤÁÔ˘Ó ·¤ı·ÓÔÓ ÂȘ ÙËÓ ¯ÒÚ·Ó ∂‚Ú·›ÔÈ, ∆Ô‡ÚÎÔÈ Î·È ƒˆÌ·›ÔÈ ¤ˆ˜ 2 ¯ÈÏÈ¿‰Â˜. ∂Óı‡ÌËÛȘ ÙˆÓ ÌÂÙ·ÁÂÓÂÛÙ¤ÚˆÓ ªÈÛıÚ¿ 1730 ÂÁÚ¿ÊË». ¶·Ú·Ù‹ÚËÛË ∏ ÂȉËÌÈ΋ ÓfiÛÔ˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÛÙÔ ª˘ÛÙÚ¿ ÙÔÓ ª¿ÚÙÈÔ, ÂÍ·ÏÒÓÂÙ·È ÙÔÓ ª¿ÈÔ Î·È ÛËÌÂÈÒÓÂÈ ¤Í·ÚÛË ÙÔÓ πÔ‡ÓÈÔ-πÔ‡ÏÈÔ, Ì ı‡Ì·Ù· 2 ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ÓÂÎÚÔ‡˜. ¢. •·ÊÓÈ΋ ·Ó·Ù›ÌËÛË ÙˆÓ ÛÈÙËÚÒÓ - ÙÔ˘ „ˆÌÈÔ‡ ÛÙËÓ ·ÁÔÚ¿ ÙÔ˘ ª˘ÛÙÚ¿ – ∞ÓÔÌ‚Ú›· «∆Ô 1728 ∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ˜. ◊ÙÔÓ Â˘ı‹ÓÂÈ· ÂȘ ÙÔ˘˜ ηÚÔ‡˜. ·Ú¿ ϤÁˆ ÎÚÈı¿ÚÈ, ηϷÌfiÎÈ Î·È Î¿ı ¿ÏÏÔ, ÒÛÙ fiÔ˘ 10 Î·È 12 ·Ú¿‰Â˜ ˘‹ÁÂÓ ÙÔ ÛÙ¿ÚÈ Î·È ÙÔ ÎÚÈı¿ÚÈ 7 Î·È 8 ÙÔ ‰Â ηϷÌfiÎÈ 5 Î·È 6 Î·È Ë ‚ÚfiÌË ·Ú¿‰Â˜ 4. ∂Ú¯fiÌÂÓÔÓ ‰Â ÙÔ ·ÓËÁ‡ÚÈ ÙÔ˘ ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ ÂÔ˘Ï‹ıË ÙÔ ÛÙ¿ÚÈ 17 Î·È 18 ·Ú¿‰Â˜ Î·È ÙÔ ÎÚÈı¿ÚÈ 10 Î·È 12.∫·È οı ¤Ó·˜ Âı·‡Ì·˙ ÂȘ ÙÔ˘˜ 17 Î·È 18 ·Ú¿‰Â˜ Ì· ÙÈÓ¿˜ ‰ÂÓ Â˘Ú¤ıË Ì ÚÔÔÚ·ÙÈÎfiÓ Ó· οÌË ÙÔ ÚÔ‚¤˙ÈfiÓ ÙÔ˘ ÂȘ ÙÔ ·˘ÙfiÓ Ú¤Ù˙ÈÔÓ. ¶ÂÚÓÒÓÙ·˜ ‰Â ÙÔ ·ÓËÁ‡ÚÈ ÙÔÓ ™Â٤̂ÚÈÔÓ ·Ó¤‚Ë ÙÔ ÛÙ¿ÚÈ ÂȘ ÙÔ˘˜ 20 ·Ú¿‰Â˜ ÙÔ ÌÂÙÚÈÙ‹ÎÈ, ¤ÂÈÙ· 25 Î·È Â˘ı‡˜ ÂȘ ÙÔ˘˜ 30, ÙÔ ‰Â ηϷÌfiÎÈ 12 Î·È 15.
10. √ ÛÂÈÛÌfi˜ ÙÔ 1729 ÛËÌÂÈÒıËΠÛÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÙÔ Â›ÎÂÓÙÚÔ ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ‹Ù·Ó Ì·ÎÚÈ¿ ·fi ÙËÓ §·ÎˆÓ›·. ◊Ù·Ó ÌÂÁ¿Ï˘ ‰È¿ÚÎÂÈ·˜ «ÂÎÚ¿ÙËÛ ¤ˆ˜ ¤Ó· ¶¿ÙÂÚ ∏ÌÒÓ (20′′-30′′)» Î·È ÌÂÁ¿Ï˘ ¤ÓÙ·Û˘. ∂›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi fiÙÈ Ô Îˆ‰ÈÎÔÁÚ¿ÊÔ˜ ·Ô‰›‰ÂÈ ÙÔ ÛÂÈÛÌfi Û ÌÂÙ·Ê˘ÛÈο ·›ÙÈ·.
¶§∏ƒ√º√ƒπ∂™ ∞¶√ ∆√¡ À¶’ ∞ƒπ£ª. 61 A¡∂∫¢√∆√ Kø¢π∫∞ ∆∏™ M√¡∏™ Iµ∏ƒø¡
203
∂ÈÛ‚·›ÓÔÓÙ·˜ Ô √ÎÙÒ‚ÚÈÔ˜ ‹Á 35 Î·È 40 ÙÔ ÛÙ¿ÚÈ Î·È ÙÔ Î·Ï·ÌfiÎÈ 25 Î·È 30 ÙÔ ÌÂÙÚÈÙ‹ÎÈ. ¶ÂÚÓÒÓÙ·˜ ‰Â ÔÈ Ì‹Ó˜ ¡Ô¤Ì‚ÚÈÔ˜, ϤÁˆ, ¢ÂΤ̂ÚÈÔ˜, π·ÓÔ˘¿ÚÈÔ˜ Î·È ·˘Ùfi ÌfiÓÔÓ ·Ó¤‚·ÈÓÂ, ÙfiÛÔÓ fiÔ˘ ÂȘ ÙÔ Ó¤ÔÓ ·˙¿ÚÈ 10 ª·ÚÙ›Ô˘ ÂÔ˘Ï‹ıË ÙÔ ÛÙ¿ÚÈ 55 Î·È 60 ·Ú¿‰Â˜ Î·È ÙÔ Î·Ï·ÌfiÎÈ 43 Î·È 45. ∆¤ÏÔ˜ ¿ÓÙˆÓ, ÙÔÓ ª¿ÚÙÈÔÓ fiÏÔÓ Î·È ÙÔÓ ∞Ú›ÏÈÔÓ, fiÔ˘ ÂÎÚ¿ÙËÛÂÓ ·˘Ù‹ Ë ·Ó‹ÌÔÚÔ˜ Î·È ÌÂÁ·ÏÔÙ¿ÙË ·ÎÚ›‚ÂÈ·, ·¤ı·Ó·Ó Î·È ÔÏÏÔ› ·fi ÙËÓ Â›Ó·Ó, ÙÚÒÁÔÓÙ·˜ Ï¿¯·Ó· ·Ó¿ÚÙËÙ· Ë̤ڷ˜ ÔÏÏ·›˜. ∆Ô˘˜ ÂÏ¿ÎˆÓ·Ó ÂȘ ÙËÓ Î·Ú‰È¿Ó Î·È ·¤ıÓËÛηӅ∞¿Óˆ ‰Â ÂȘ ·˘Ù¿ ¤ÁÈÓÂÓ Î·È ÌÂÁ¿ÏË ·ÓÔÌ‚Ú›·, ÙfiÛÔÓ fiÔ˘ Î·È Î·ıfiÏÔ˘ ÓÂÚfi ‰ÂÓ ›‰ÂÓ Ë Á˘ fiÏÔÓ ÙÔ Î·ÏÔη›ÚÈ Î·È ÊıÈÓfiˆÚÔÓ, ‹ÁÔ˘Ó ÂȘ ÙÔ˘˜ 1729, ¿ÚÂÍ Î·È ÂȘ Ù·˜ 12 Î·È 15 ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡ ÌËÓfi˜ ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· Û¤ÚÓÔ˘Ó, Ì· ÙfiÛÔÓ Ô„›ÌËÛÂÓ Ô ÛfiÚÔ˜ ÙËÓ ÂÁ¯ÚÔÓÈ¿Ó ÂΛÓËÓ, ‰ËÏ·‰‹ 1729, fiÔ˘ ÂȘ Ù·˜ 20 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘, ¤‚·ÓÂÓ ·Ú¯‹Ó Ó· Ê˘ÙÚÒÓË ÙÔ Á¤ÓÓËÌ· ηıÒ˜ ÙÔ ›‰· ÂÚ¯fiÌÂÓÔ˜ ·fi ÙËÓ ∑ÂÚÌ›ÙÛ·Ó Î·È ÌfiÓÔÓ fiÛÔÓ ÂÊ·›ÓÂÙÔ ·fi ÙËÓ ÁËÓ Ì ¤Ó· ʇÏÔÓ.∆Ô ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÓ ·fi ٷȘ ÔÏÏ·›˜ ‚ÚÔ¯·›˜, ‰ÈfiÙÈ fiÛËÓ ·ÓÔÌ‚Ú›·Ó ¤Î·Ì ÚÔÙ‡ÙÂÚ·, ˆ˜ ¿ÓˆıÂÓ Â›ˆÌÂÓ, ÙfiÛÔÓ ÔÏ˘ÔÌ‚Ú›· ¤ÁÈÓÂÓ ÙÔ ¯ÂÈÌÒÓ·». ∆Ô˘˜ ıÂÚÈÓÔ‡˜ Ì‹Ó˜ ÙÔ˘ 1728 ÙÔ ÛÈÙ¿ÚÈ, ÙÔ ÎÚÈı¿ÚÈ ÛÙËÓ ·ÁÔÚ¿ ÙÔ˘ ª˘ÛÙÚ¿, Ô ÔÔ›Ô˜ Â›Ó·È ÙÔ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi ΤÓÙÚÔ, ‹Ù·Ó ÊıËÓ¿, ·ÊÔ‡ ÌfiÏȘ ›¯·Ó ·ÏˆÓ›ÛÂÈ Î·È Â›¯Â Û˘ÁÎÂÓÙÚˆı› Ë Ó¤· ÛÔ‰ÂÈ¿. À‹Ú¯Â ¿ÚÎÂÈ·. •·ÊÓÈο fï˜, ÛÙÔ ·ÓËÁ‡ÚÈ ÙÔ˘ ª˘ÛÙÚ¿, Ù¤ÏÔ˜ ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘, ÔÈ ÙÈ̤˜ ·Ó‚·›ÓÔ˘Ó ÒÛÙ ÙÔ ÛÙ¿ÚÈ ·fi 10 Î·È 12 ·Ú¿‰Â˜ Î·È ÙÔ ÎÚÈı¿ÚÈ ·fi 7 Î·È 8 Ó· ·Ó·ÙÈÌËıÔ‡Ó Û¯Â‰fiÓ ÛÙÔ ‰ÈÏ¿ÛÈÔ 17 Î·È 18 Î·È 10 Î·È 12 ·Ú¿‰Â˜ ·ÓÙ›ÛÙÔȯ·, ÒÛÙ ÙËÓ ¿ÓÔÈÍË ÙÔ˘ 1729, Ó· Êı¿ÛÂÈ ÙÔ ÛÈÙ¿ÚÈ ÛÙÔ˘˜ 55 Î·È 60 ·Ú¿‰Â˜, ·‡ÍËÛË ‰ËÏ·‰‹ ۯ‰fiÓ 700 %. ™Â ·ÛÙÚÔÓÔÌÈΤ˜ ÙÈ̤˜ ¤Êı·ÛÂ Î·È ÙÔ ÎÚÈı¿ÚÈ Î·È ÙÔ Î·Ï·ÌfiÎÈ. «∞fiı·Ó·Ó Î·È ÔÏÏÔ› ·fi ÙËÓ Â›Ó· ÙÚÒÁÔÓÙ·˜ Ï¿¯·Ó· ·Ó¿ÚÙËÙ· Ë̤ڷ˜ ÔÏÏ¿˜» ∆Ô ÁÂÁÔÓfi˜ Ì·˜ ı˘Ì›˙ÂÈ ı·Ó¿ÙÔ˘˜ ·fi ÙËÓ Î·ÙÔ¯È΋ ∞ı‹Ó· ÙÔ˘ 1942, fiÙ·Ó ·fi ¤ÏÏÂÈ„Ë „ˆÌÈÔ‡ Î·È Ï·‰ÈÔ‡ Ú‹ÛÎÔÓÙ·Ó Î·È ¤ı·ÈÓ·Ó ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ. √È ÙÈ̤˜ ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ¤ÊÙÔ˘Ó ÛÈÁ¿ ÛÈÁ¿ fiÙ·Ó ÏËÛ›·˙Â Ë Ó¤· ÛÔ‰ÂÈ¿. ◊‰Ë ÛÙË ª¿ÓË Î·È ÛÙÔ˘˜ ªÔÏ¿Ô˘˜ ·ÏÒÓÈÛ·Ó ÂÓˆÚ›ÙÂÚ·, ÏfiÁˆ ÙÔ˘ ıÂÚÌfiÙÂÚÔ˘ Îϛ̷ÙÔ˜. «∂Ș Ù·˜ 11 ª·›Ô˘ ∫˘Úȷ΋, ‹Úı ÎÚÈı¿ÚÈ ·fi ÙËÓ ª¿ÓËÓ Î·È ÂÔ˘Ï‹ıË 25 ·Ú¿‰Â˜, 18 ª·›Ô˘, ∫˘Úȷ΋ ‹ÚıÂÓ ÂÚÈÛÛfiÓ ÎÚÈı¿ÚÈ ·fi ªÔÏ¿Ô˘˜ Î·È °ÂÚ¿ÎÈ Î·È ª¿ÓËÓ ·ÁηϿ Î·È Ô˘ÏÔ‡ı ›¯·Ó ·ÏˆÓÈṲ̂ӷ». ™ËÌ·ÓÙÈ΋ Â›Ó·È Ë ÈÔ ¿Óˆ ›‰ËÛË ÁÈ· ÔχÌËÓË ·ÓÔÌ‚Ú›· ÙÔ 1728, ÛÙËÓ ÔÔ›· ·ÓÂÚ¯fiÌ·ÛÙÂ. «∞¿Óˆ ‰Â ÂȘ ·˘Ù¿ ¤ÁÈÓÂÓ Î·È ÌÂÁ¿ÏË ·ÓÔÌ‚Ú›·, ÙfiÛÔÓ fiÔ˘ Î·È Î·ıfiÏÔ˘ ÓÂÚfiÓ ‰ÂÓ ›‰ÂÓ Ë Á˘ fiÏÔÓ ÙÔ Î·ÏÔη›ÚÈ Î·È ÊıÈÓfiˆÚÔÓ, ‹ÁÔ˘Ó ÂȘ ÙÔ˘˜ 1729, ¿ÚÂÍ Î·È ÂȘ Ù·˜ 12 Î·È 15 ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡ ÌËÓfi˜ ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· Û¤ÚÓÔ˘Ó, Ì· ÙfiÛÔÓ Ô„›ÌËÛÂÓ Ô ÛfiÚÔ˜ ÙËÓ ÂÁ¯ÚÔÓÈ¿Ó ÂΛÓËÓ, ‰ËÏ·‰‹ 1729, fiÔ˘ ÂȘ Ù·˜ 20 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ ¤‚·ÓÂÓ ·Ú¯‹Ó Ó· Ê˘ÙÚÒÓÂÈ Î·ıÒ˜ ÙÔ ›‰· ÂÚ¯fiÌÂÓÔ˜ ·fi ÙËÓ ∑ÂÚÌ›ÙÛ·Ó Î·È ÌfiÓÔÓ fiÛÔÓ ÂÊ·›ÓÂÙÔ ·fi ÙËÓ ÁËÓ Ì ¤Ó· ʇÏÔÓ.∆Ô ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÓ ·fi ٷȘ ÔÏÏ·›˜ ‚ÚÔ¯·›˜, ‰ÈfiÙÈ fiÛËÓ ·ÓÔÌ‚Ú›·Ó ¤Î·Ì ڈهÙÂÚ·, ˆ˜ ¿ÓˆıÂÓ Â›·ÌÂÓ, ÙfiÛËÓ ÔÏ˘ÔÌ‚Ú›· ¤ÁÈÓÂÓ ÙÔ ¯ÂÈÌÒÓ·».
204
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ø˜ ÁÓˆÛÙfiÓ ÔÈ ÚÒÙ˜ ÎÏÈÌ·ÙÔÏÔÁÈΤ˜ ÌÂÙÚ‹ÛÂȘ ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË ¤ÁÈÓ·Ó ÛÙ· ̤۷ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·. ŸÏÔÈ È· ·ÓËÛ˘¯Ô‡Ì ·fi Ù· ·ÎÚ·›· ηÈÚÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ·. √È ÂȉÈÎÔ› ÚÔ‚ÏËÌ·Ù›˙ÔÓÙ·È. ºÙ·›ÂÈ ÔˆÛ‰‹ÔÙ ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ÙÔ˘ ıÂÚÌÔβԢ. ∞ÏÏ¿ ÌfiÓÔÓ ·˘Ùfi; ∆· ÈÛÙÔÚÈο ·Ú¯Â›· ·fi fiÏË ÙËÓ ∂˘ÚÒË ÙÔ˘ 10Ô˘ ·ÈÒÓ· Ì.Ã., ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ˘ 11Ô˘ Ì.Ã., ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó fiÙÈ ÂÈÎÚ¿ÙËÛ·Ó Ôχ ˘„ËϤ˜ ıÂÚÌÔÎڷۛ˜ Î·È ÛËÌÂÈÒıËÎ·Ó ÌÂȈ̤Ó˜ ‚ÚÔ¯ÔÙÒÛÂȘ.11 ∏ ›‰ËÛË ÙˆÓ ·ÎÚ·›ˆÓ Ê·ÈÓÔ̤ӈÓ, Ë ÌÂٿوÛË ·fi ÙËÓ ÍËÚ·Û›· ÛÙȘ Í·ÊÓÈΤ˜ Î·È ÈÛ¯˘Ú¤˜ ‚ÚÔ¯ÔÙÒÛÂȘ, Ô˘ Ì·˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô ‚È‚ÏÈÔÁÚ¿ÊÔ˜ ÙÔ˘ 1729 Â›Ó·È È‰È·›ÙÂÚ· ÂӉȷʤÚÔ˘Û· ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ÌÂÙˆÚÔÏÔÁ›·˜. √ ÈÔ ¿Óˆ ·Ó¤Î‰ÔÙÔ˜ ÎÒ‰Èη˜, Ì ÙÔ ÓÔÌÈÎfi ÂÚȯfiÌÂÓÔ, ÙȘ Û¿ÓȘ Î·È ÔÏ˘Û‹Ì·ÓÙ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Ô˘ Ì·˜ ·Ú¤¯ÂÈ, ·˘Í¿ÓÂÈ ·ÛÊ·ÏÒ˜ ÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ÂÚÈÔ˘Û›· Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜ Î·È ·›ÚÓÂÈ ·ÍÈfiÏÔÁË ı¤ÛË ÛÙÔ ıËÛ·˘ÚÔÊ˘Ï¿ÎÈÔ ÙˆÓ ‚È‚ÏÈÔÁÚ¿ÊˆÓ Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘.
11. EÊËÌ. ∆√ µ∏ª∞, ∫˘Úȷ΋ 01 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ 2004, ÛÂÏ. ∞ 32.
H ™YMBO§H TH™ §AKøNIKH™ °H™ ™TH ¢IAMOPºø™H TøN A•IøN TOY E§§HNI™MOY ª·Ú›· ∆˙¿ÓË ∫·ıËÁ‹ÙÚÈ· ∫ÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›·˜ Ù˘ ∂η›‰Â˘Û˘ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ ÃÚ‹ÛÙÔ˜ ∫¯·ÁÈ¿˜ EÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜, À. ¢È‰¿ÎÙˆÚ ¶·ÓÙ›Ԣ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘
∆ËÓ ÂÔ¯‹ Ô˘ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ‚ÈÒÓÂÈ ›Ûˆ˜ ÙȘ ÈÔ ‰Ú·Ì·ÙÈΤ˜ Û ¤ÓÙ·ÛË Î·È ¤ÎÙ·ÛË ·ÏÏ·Á¤˜ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜, ÙËÓ ÂÔ¯‹ Ô˘ Ô ÚˆÙfiÊ·ÓÙÔ˜ ÂÎÊ·ÛÈÛÌfi˜ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜, Ë ‚›· Î·È Ë ·ÏfiÁÈÛÙË ¤ˆ˜ ÏËÛÙÚÈ΋ ¯Ú‹ÛË ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ Î·È ÔÏÈÙÈÛÙÈÎÒÓ fiÚˆÓ ¤¯Ô˘Ó ˘Âڂ› Ù· ÂÛηÌ̤ӷ, ÙÔ ÂÚÒÙËÌ· Ô˘ Ù›ıÂÙ·È Û ·ÙÔÌÈÎfi Î·È Û˘ÏÏÔÁÈÎfi Â›Â‰Ô Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ‹ ÌË ·Ó·ÙÚÔ‹˜ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ηıÂÛÙË΢›·˜ Ù¿Í˘, ÙÒÚ· Ì¿ÏÈÛÙ· Ô˘ Ì ÙËÓ ÔχÙÈÌË ·ÚˆÁ‹ Ù˘ ∂ÈÛÙ‹Ì˘ Ë ÎÔÈÓˆÓ›· ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ ¤¯ÂÈ fiÏ· Ù· ̤۷ Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÙËÓ Ô‰ËÁ‹ÛÔ˘Ó ÛÙËÓ Â˘ËÌÂÚ›· Î·È ÙËÓ ÚfiÔ‰Ô. √È ÛΤ„ÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ‰˘ÛÔ›ˆÓÔ˘ ̤ÏÏÔÓÙÔ˜ ÎfiÛÌÔ˘ Â›Ó·È ¿Ó‰ËÏÔ fiÙÈ ‰˘ÛÙ˘¯Ò˜ ÛÙÂÚÔ‡ÓÙ·È ÈÛ¯˘ÚÒÓ Ì¤ÛˆÓ ·Ó·ÙÚÔ‹˜ Î·È fiÙÈ ÔÈ·‰‹ÔÙ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÚÔ˜ ·˘Ù‹ ÙËÓ Î·Ù‡ı˘ÓÛË ÌfiÓÔÓ Î¿ÔȘ ·Ó·Û¯ÂÙÈΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÌÔÚ› Ó· ÂÁ›ÚÂÈ, ηıÒ˜ Ë Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ¤¯ÂÈ ÍÂʇÁÂÈ Ï¤ÔÓ ·fi Ù· fiÚÈ· ‰˘Ó·ÙÔÙ‹ÙˆÓ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Î·È ·fi ÙȘ ·ÓÙÔ¯¤˜ Î·È ÙȘ ÚԉȷÁڷʤ˜ Ô˘ fiÚÈÛÂ Ë ›‰È· Ë º‡ÛË. ∏ ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÛÙȘ ·Í›Â˜ ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÛÌÔ‡ Î·È Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜ Ô˘ Ô ÎÔÚ˘Ê·›Ô˜ ÂÈÛÙËÌÔÏfiÁÔ˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ· Carl Popper ‰ÈÂÌ‹Ó˘Û fiÙÈ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÌfiÓË ‰È¤ÍÔ‰Ô ‰È·Ê˘Á‹˜ ÁÈ· ÙËÓ ·ÓıÚˆfiÙËÙ· Â›Ó·È ÙÔ Î·ıÔÏÈÎfi ̤ÛÔ Î·È Ë Ì¤ıÔ‰Ô˜ Ô˘ Ì·˙› Ì ÙËÓ ÔÚı‹ ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ÔÚÈÛÌ¿ÙˆÓ ÙˆÓ ÂÚ¢ÓÒÓ ÙˆÓ Ó¢ÚÔÂÈÛÙËÌÒÓ ›Ûˆ˜ Ó· ηٷʤÚÔ˘Ó Ó· ‰È·ÛÒ˙Ô˘Ó fi,ÙÈ ÌÔÚ› Ó· ‰È·Ûˆı› ·fi ÙÔÓ ¶ÔÏÈÙÈÛÌfi Î·È ÙËÓ ‡·ÚÍË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘. ™ÙÔ Â›Â‰Ô Ù˘ ∞ÁˆÁ‹˜ Î·È ∂ηȉ‡Ûˆ˜ Ë ∞ÓıÚˆÈÛÙÈ΋ ¶·È‰Â›·, Ì fi¯ËÌ· ÙË °ÏÒÛÛ·, ÙËÓ ˘ÂÚÔχÙÈÌË ·ÁÎfiÛÌÈ· ·Ú·Î·Ù·ı‹ÎË ÏËÚÔÊÔÚ›·˜, ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜ Î·È ·ÍÈÒÓ Â›Ó·È Î·È Ú¤ÂÈ Ó· ηıÈÂÚˆıÔ‡Ó ˆ˜ Ô ·ÎÚÔÁˆÓÈ·›Ô˜ Ï›ıÔ˜ Î·È Û˘Ó¿Ì· Ë ·ÔÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘ Û¯ÔÏ›Ԣ Ù˘ Ó¤·˜ ÂÔ¯‹˜. ø˜ ÁÓˆÛÙfiÓ, ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ Ù˘ ÂÎ·È‰Â‡Ô˘Û·˜ ȉÂÔÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÛÌÔ‡ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÔÈ ·Í›Â˜ Î·È Ù· ÚfiÙ˘· Ô˘ ‰È·ÌËÓ‡ÂÈ Ô ∂ÏÏËÓÈÛÌfi˜, ˆ˜ ÂÚȯfiÌÂÓÔ Ù˘ ·ÁˆÁ‹˜ Î·È Ù˘ Âηȉ‡Ûˆ˜ ÙÔ˘ ∞ÓıÚÒÔ˘. ∂›Ó·È ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ È‰ÂÒÓ (·Í›Â˜, ۇ̂ÔÏ·, ÚfiÙ˘·) ÙȘ Ôԛ˜ ·Ú¿ÁÂÈ Ë ¡fiËÛ‹ ÙÔ˘. ∞˘Ù¤˜ ÔÈ π‰¤Â˜ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·È Î·È Î·Ù·ÓÔÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙË ‰È¿ÓÔÈ· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ÂÈÙÚ¤ÔÓÙ·˜ ÛÂ Â›Â‰Ô ‰˘Ó·ÙÔÙ‹ÙˆÓ Î·È ÌÂıfi‰ˆÓ Ó· ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ‰˘Ó¿ÌÂÈ ÙÔ «Â›Ó·È» Î·È ÙÔ «Á›ÁÓÂ-
206
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
Ûı·È» Ù˘ ˘¿Ú͈˜ Û fiϘ ÙȘ ÌÔÚʤ˜ Î·È ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ Ù˘. ∆Ô˘ ÂÈÙÚ¤ÂÈ Ó· ·ÔÎÙ¿ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë Â·˘ÙÔ‡ Î·È Ó· ·˘ÙÔ-ÔÚÈÔıÂÙÂ›Ù·È ÛÙÔ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈÎfi ÙÚ›Ù˘¯Ô (Ê˘ÛÈÎfi, ÎÔÈÓˆÓÈÎfi, ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfi).1 ∂›Ó·È ÔÈ ÂÚ›ÊË̘ π‰¤Â˜ Ô˘ ·Ó·Î·Ï‡ÙÂÈ Ë ∂ÏÏËÓÈ΋ ™Î¤„Ë, ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ Û˘ÏÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙÔ ÓfiËÌ· Ù˘ ∞Ó¿Á΢, ˆ˜ ™˘Ì·ÓÙÈÎÔ‡ ÓfiÌÔ˘, ÙÔÓ ÔÔ›Ô ˘·ÁÔÚ‡ÂÈ Î·È ÂÌÊ·Ó›˙ÂÈ Ë ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜ ∑ˆ‹. ∂¿Ó Ô ∂ÏÏËÓÈÛÌfi˜ ˆ˜ ÎÔÛÌÔıˆڛ· ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ Ï·Ô‡ Ó· Î·Ï˘ÙÂÚ¤„ÂÈ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Î·È ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË ˙ˆ‹,2 ÙfiÙ ÔÈ ·ÁÒÓ˜ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Ï·Ô‡ ̤۷ ·fi ÙÔ ÛÎÔÙ¿‰È, [Ù·] ·›Ì·Ù· Î·È Ï¿ıË [Ô˘ ηٿÊÂÚ ӷ Êı¿ÛÂÈ Û ÈÛÔÚÚfiËÛË Î·È Ó· οÓÂÈ, ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÔχÌÔ¯ıË, Ôχ¯ÚÔÓË ¿ÏË ÙȘ ¿ÁÚȘ ·ÓÙÈÌ·¯fiÌÂÓ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙÔ˘ Ó· ÊÈÏÈÒÛÔ˘Ó, Ó· ‰ÒÛÂÈ ÚfiÛˆÔ ÛÙÔ ·ÚfiÛˆÔ, ̤ÙÚÔ ÛÙËÓ ·ÌÂÙÚ›· (∫·˙·ÓÙ˙¿Î˘: ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔÓ °ÎÚ¤ÎÔ) Î·È Ó· ‚ÚÂÈ ÙÔ ·fiÏ˘ÙÔ ÛÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ· Î·È ÙËÓ ÔÌÔÚÊÈ¿ (Renan)] Ê·ÓÂÚÒÓÔ˘Ó ÌÈ· ÌÔÓ·‰È΋ ‰È·ÏÂÎÙÈ΋ ÔÚ›· ‚·ÛÈṲ̂ÓË Û ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ ıÂ̤ÏÈÔ: ÙËÓ ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË ÙÔ˘ ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎÔ‡ Êfi‚Ô˘ Î·È fi,ÙÈ ·˘Ùfi˜ Û˘Ó¿ÁÂÙ·È. ∏ ›‰È· Ë ˙ˆ‹ Î·È ÔÚ›· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ Ï·Ô‡ ÛÙÔ ¤Ú·ÛÌ· ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ˆ˜ ÛËÌ·ÙˆÚfi˜ Î·È Î‹Ú˘Î·˜ (∂χÙ˘) ÁÈ· Ó· ÚÔԉ‡ÂÈ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ › Ù· ‚ÂÏÙ›ˆ. ∞˘Ù‹ Ë ·Ó¿ÁÎË ÂÓfi˜ Ï·Ô‡ Ô˘ ·ÁˆÓ›˙ÂÙ·È (‰ÔÎÈÌ¿˙ÂÈ, ‰ÔÎÈÌ¿˙ÂÙ·È Î·È ‰È·ÔÚ›) ‰È·ÚÎÒ˜ Î·È Û˘ÛÛˆÚ‡ÂÈ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÂÌÂÈÚ›· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ÙÔÓ ÎÔÚ˘Ê·›Ô ÔÏÈÙÈÛÌfi Ô˘ ÁÓÒÚÈÛÂ Ë ·ÓıÚˆfiÙËÙ·, ·˘ÙfiÓ Ô˘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ·¿Óıڈ˜ ÂȉÈÒÎÔ˘Ó ‰È·Î·Ò˜ Ó· Âηڷı˘ÚÒÛÔ˘Ó ·fi ÙÔ ‰ÈÂıÓ¤˜ ÛÙÂÚ¤ˆÌ·. ∆Ô ÂÏÏËÓÈÎfi ı·‡Ì· ‰ÂÓ Â›Ó·È ÏÔÈfiÓ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÌ· ÌÈ·˜ ÛÙÈÁÌ‹˜, ÌÈ· ÂÍ ·Ôηχ„ˆ˜ ·Ï‹ıÂÈ· Ô˘ ‰È·ÌÈ¿˜ ÂÌÊ·Ó›ÛÙËΠÛÙÔÓ ÂÏÏ·‰ÈÎfi ¯ÒÚÔ Î·È ÂÍ·ÎÙÈÓÒıËΠÛÙ· ¤Ú·Ù· ÙÔ˘ ÁÓˆÛÙÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘. ∂›Ó·È ÚÔ˚fiÓ ·Ù¤ÚÌÔÓÔ˘ Î·È ÙÂÚ¿ÛÙÈÔ˘ Û ÔÈfiÙËÙ· Î·È ¤ÓÙ·ÛË ·ÁÒÓ· Û fiÏ· Ù· ›‰· Ù˘ ˙ˆ‹˜. ∏ ÂÏÏËÓÈ΋ ÎÔÛÌÔı¤·ÛË ÚÈÓ Á›ÓÂÈ Û‡ÓıËÌ· ‹Ù·Ó Û˘Óı‹ÎË ‰˘Ó¿ÌÂÈ ‰È·ÌÔÚÊÔ‡ÌÂÓË Î·È ·ÏÏËÏÔÛ˘ÌÏËÚÔ‡ÌÂÓË ·fi ÙËÓ ·ÓÛÂÚÌ›· ÛÙ¿ÛÂˆÓ ˙ˆ‹˜, ·ÍÈÒÓ, ÚÔÙ‡ˆÓ Î·È ·ÓÙÈÏ‹„ÂˆÓ fiÏˆÓ ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ, ʇψÓ, ÁÂÓÂÒÓ ‹ fiψÓ, Ô˘ Û˘Ó¤ıÂÛ·Ó ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi Á›ÁÓÂÛı·È. ™ÙËÓ ›‰È· ÁË Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È Î·È Û˘Ì‚ÈÒÓÔ˘Ó ·ÚÌÔÓÈο Ë ‰¿ÊÓË, Ì ÙËÓ ¿ÌÂÏÔ Î·È ÙËÓ ÂÏÈ¿, ÙÔ ÛÈÙ¿ÚÈ Ì ÙÔ ÏÈÓ¿ÚÈ, Ô fiÓÙÔ˜ Ì ٷ ·fiÎÚËÌÓ· ‚Ô˘Ó¿, Ô Î·ı·Úfi˜ ÔÚ›˙ÔÓÙ·˜ Ì ٷ Í·ÊÓÈο Ó¤ÊË Î·È ÙȘ Û‡ÓÙÔ̘ ı‡ÂÏϘ, ÛÙÔÓ ÙfiÔ Ô˘ ÌÔÚ› οı ‡·ÚÍË Ó· ‚ÚÂÈ Ù· ¿ÓÙ· Ì ̤ÙÚÔ, ÂΛ ·ÓÙÈÌ¿¯ÔÓÙ·È Î·È ÊÈÏÈÒÓÔ˘Ó ÙÔ ‰ˆÚÈÎfi, Ì ÙÔ ÈˆÓÈÎfi Î·È ÙÔ ÎÔÚÈÓıÈ·Îfi ÎÈÔÓfiÎÚ·ÓÔ, Ô fiÏÂÌÔ˜ Î·È Ë ÂÈÚ‹ÓË, Ë ∂ÈÛÙ‹ÌË Î·È Ë ‰fiÍ·, ÙÔ ¤ıÓÔ˜ Î·È Ô ÂıÓÈÎfi˜ Û·Ú·ÁÌfi˜, ÙÔ Û˘ÏÏÔÁÈÎfi Ì ÙÔ ·ÙÔÌÈÎfi, ÙÔ ÔÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎfi Ì ÙÔ ÂıÓÈÎfi. ∂›Ó·È Ë ÁË ÙÔ˘ ™fiψӷ Î·È ÙÔ˘ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˘: Ë ∞ı‹Ó· Î·È Ë ™¿ÚÙË. √È ‰‡Ô ÌÂÁ¿ÏÔÈ «·ÓÙ›·ÏÔÈ» Ù˘ ∂ÏÏËÓÈ΋˜ Á˘ ÚÔÈÎÔ‰ÔÙÔ‡Ó Î·È ÏÔ˘Ù›˙Ô˘Ó ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ Î·È ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Î·È ÔÏÈÙÈ΋ ˙ˆ‹, fiÛÔ Ù· ‰‡Ô Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ·ÁˆÁ‹˜ Ô˘ ·ÌÊfiÙÂÚÔÈ ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó Ôϛ٘ ÈηÓÔ‡˜ Ó·
1. ª. ∆˙¿ÓË, ∆Ô π‰ÂÔÏÔÁÈÎfi Ì‹Ó˘Ì· ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÛÌÔ‡ ÛÙËÓ ∞ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, ÂΉ. °ÚËÁfiÚË. 2. L. Bonnard, ∞Ú¯·›Ô˜ ∂ÏÏËÓÈÎfi˜ ¶ÔÏÈÙÈÛÌfi˜, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. £Â̤ÏÈÔ, 1983.
H ™Àªµ√§∏ ∆∏™ §∞∫ø¡π∫∏™ °∏™ ™∆∏ ¢π∞ª√ƒºø™∏ ∆ø¡ A•πø¡ ∆√À E§§∏¡π™ª√À
207
Û˘Ì‚ÈÒÓÔ˘Ó Û fiÏÈÓ Î·È Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó ÙȘ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ Î·È Ù˘ ÚÔfi‰Ô˘. ∆È ı· ‹Ù·Ó Ë ™¿ÚÙË ¯ˆÚ›˜ ÙËÓ ∞ı‹Ó· ‹ Ò˜ ·ÏÏÈÒ˜ ı· ‚ÂÏÙȈÓfiÙ·Ó ‰È·ÚÎÒ˜ Ë ∞ı‹Ó· ÁÈ· Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ÙÔ ı·‡Ì· ÙÔ˘ ¯Ú˘ÛÔ‡ ·ÈÒÓ·; ∏ ¿ÌÈÏÏ· ÙˆÓ ‰‡Ô ·˘ÙÒÓ fiÏÂˆÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ Î·È ÎÔÚ˘Ê·›ˆÓ ‰‡Ô ‰È·ÌÂÙÚÈÎÒ˜ ·ÓÙÈı¤ÙˆÓ Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ Â›Ó·È ÏÔÈfiÓ ÙÔ ÎÏÂȉ› ÁÈ· ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ۇÁÎÚÈÛË Î·È ‰ÈÂÚ‡ÓËÛË Ù˘ Û˘Ì‚ÔÏ‹˜ Ù˘ ηıÂÌÈ¿˜ ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi Á›ÁÓÂÛı·È. ¢ÈfiÙÈ Ù· ÎÚÈÙ‹ÚÈ· ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·˙ËÙËıÔ‡Ó Ì ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ·ÎÚ›‚ÂÈ·, Ô˘ ı· ‰È·ÛÊ·Ï›ÛÂÈ ÂÁ΢ÚfiÙËÙ· Î·È ·ÍÈÔÈÛÙ›· ÛÙÔ Â¿Ó Î·È Î·Ù¿ fiÛÔ ÔÈ ‰‡Ô ·˘Ù¤˜ fiÏÂȘ Î·È Î¿Ùˆ ·fi ÔȤ˜ ¯ˆÚÔ¯ÚÔÓÈΤ˜ Û˘Óı‹Î˜ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó Î·È Î·ÏÏÈÂÚÁÔ‡Ó ÂΛӷ Ù· ÛÙÔȯ›·, Ô˘ ÂÍ¢ÁÂÓ›˙Ô˘Ó ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Î·È ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi ÙÔ˘. ∏ ›ÛËÌË πÛÙÔÚ›· Ô˘ ‰È‰¿ÛÎÂÙ·È ÛÙ· Û¯ÔÏ›· ‰È¿ÎÂÈÙ·È Û·ÊÒ˜ ¢ÌÂÓ¤ÛÙÂÚ· ÛÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi Ô˘ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛÂ Ë ∞ı‹Ó·, ÂÓÒ ÁÈ· ÙÔ Û·ÚÙÈ·ÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ Î·È ‰È·Ù˘Ì·Ó›˙ÂÈ Ì¿ÏÏÔÓ ¿ÎÚÈÙ· fiÙÈ ÚfiÎÂÈÙ·È Û·ÊÒ˜ ÁÈ· ÔÏÈÙÈÛÌfi Ô˘ Á¤ÓÓËÛ ÙÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfiÙÂÚÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, fiÙÈ ˘ÈÔıÂÙÔ‡Û ·¿ÓıÚˆ· Û˘ÛÙ‹Ì·Ù·, fiÙÈ ··ÁfiÚ¢ ÔÈ·‰‹ÔÙ ÂÌÊ¿ÓÈÛË Î·È Î·ÏÏȤÚÁÂÈ· ÙˆÓ Ù¯ÓÒÓ Î·È Ù˘ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, fiÙÈ ‰ËÏ·‰‹ ÛÙÂÎfiÙ·Ó ˆ˜ ÙÔ ·ÓÙ›·ÏÔÓ ‰¤Ô˜ ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ, ·Ó·Ì¤ÓÔÓÙ·˜ ‰È·ÚÎÒ˜ ÙËÓ ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ı· ΢ÚÈ·Ú¯Ô‡Û Û fiÏÔ ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ¯ÒÚÔ ÂÍÔ˘‰ÂÙÂÚÒÓÔÓÙ·˜ οı ¿ÏÏË ‰‡Ó·ÌË. √È ·Ó·Ï‹ıÂȘ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ›ÛËÌ˘ πÛÙÔÚ›·˜ Û˘Ó¯›˙ÔÓÙ·È Ì ÌÂıÔ‰Â˘Ì¤Ó˜ ÂÓ¤ÚÁÂȘ Î·È ·fi„ÂȘ οı ÏÔÁ‹˜ ÂȉÈÎÒÓ-˘ËÚÂÙÒÓ Î·È Â͢ËÚÂÙËÙÒÓ È‰ÂÔÏÔÁÈÎÒÓ Î·È ·ÓÙÈ-ÂıÓÈÎÒÓ Î˘Ú›ˆ˜ Ù¿ÛÂˆÓ Î·È Û˘ÌÊÂÚfiÓÙˆÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Ì¤¯ÚÈ ÚÈÓ Ï›Á˜ ‰ÂηÂٛ˜ ·ÎfiÌË ‰ÈÂÙ›ÓÔÓÙÔ fiÙÈ ‰‹ıÂÓ ÔÈ §·Î‰·ÈÌfiÓÈÔÈ Î·È ÔÈ ™·ÚÙÈ¿Ù˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ŒÏÏËÓ˜, fiÙÈ ÔÈ ¢ˆÚÈ›˜ ηًÏı·Ó ·fi ·Ú·‰Ô˘Ó¿‚Ș ÂÚÈÔ¯¤˜, ÙÂÏÂ˘Ù·›· ‰È‰fiıË fiÙÈ ·ÎfiÌË Î·È Ô ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ÓÔÌÔı¤Ù˘ Ù˘ §·Î‰·›ÌÔÓÔ˜, Ô §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜, ·ÓÙ¤ÁÚ·„ ÙÔÓ ÌˆÛ·˚Îfi ÓfiÌÔ, ÙÔÓ ÔÔ›ÔÓ Î·È Â˙‹ÙËÛ ·fi ÙÔ˘˜ ‚ڷ›Ô˘˜ Û˘Á¯ÚfiÓÔ˘˜ ÙÔ˘ ÛÔÊÔ‡˜!! √È ¢ˆÚÈ›˜ Â›Ó·È ‚¤‚·ÈÔ fiÙÈ ‰ÂÓ Î·Ù¤‚ËÎ·Ó ·fi οÔÈ· ·Ú·‰Ô˘Ó¿‚È· ÂÚÈÔ¯‹, Ô‡Ù fiÙÈ Â›¯·Ó ÚԤϢÛË Â͈ÂÏÏËÓÈ΋. ◊Ù·Ó Ê‡ÏÔ ÂÏÏËÓÈÎfi Ô˘ ıˆÚÔ‡Û ˆ˜ ·ÙÚ›‰· ÙÔ˘ ÙËÓ Â˘Ú‡ÙÂÚË ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ÙËÓ Â˘Ú‡ÙÂÚË ÂÚÈÔ¯‹ ·fi ÙËÓ ¶‡ÏÔ Ì¤¯ÚÈ ÙËÓ ◊Ïȉ·, ÙË ªÂÛÛËÓ›· Î·È ÙË §·ÎˆÓÈ΋ ÁË (¶·˘Û·Ó›·˜). ™ÙË ™¿ÚÙË ÂÁηٷÛÙ¿ıËΠ̛· ‰ˆÚÈ΋ ÔÌ¿‰· (ÛÙÔ Î¿Ùˆ ÙÌ‹Ì· Ù˘ ÎÔÈÏ¿‰·˜ ÙÔ˘ ∂˘ÚÒÙ·), Ë ÔÔ›· ÌÂ Û˘Ó¯›˜ Î·È ÌÂıÔ‰ÈΤ˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ η٤Ϸ‚ ·Ú¯Èο ¤ÓÙ ·ÓÔ¯‡ÚˆÙ˜ ÎÒ̘ (¶ÈÙ¿ÓË, ªÂÛfi·, §›ÌÓ˜, ¢‡ÌË Î·È ∫˘ÓÔÛÔ‡Ú·). √È ÂÚ›ÔÈÎÔÈ Ù˘ ÎÔÈÏ¿‰·˜ ÙÔ˘ ∂˘ÚÒÙ· ‰ÂÓ Â›¯·Ó ÔÏÈÙÈο ‰ÈηÈÒÌ·Ù·, ·ÏÏ¿ ·ÔÏ¿Ì‚·Ó·Ó ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›· Î·È ÙˆÓ ·ÂÚÈÔÚ›ÛÙˆÓ ‰ÈÎ·ÈˆÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ÔÏ›ÙË Ù˘ ™¿ÚÙ˘ (.¯. ÂÚÈÔ˘Û›·, ·ÍÈÒÌ·Ù· ÎÏ.). √È ÂÚ›ÔÈÎÔÈ Û˘ÛÙÚ·Ù‡ÔÓÙ·Ó ˆ˜ ‚·Ú¤ˆ˜ ÔÏÈṲ̂ÓÔÈ. √ ∞ÁËۛϷԘ Î·È Ô §ÂˆÓ›‰·˜ › ·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÈ ‹Û·Ó ÂÚ›ÔÈÎÔÈ.3 √È Â›ÏˆÙ˜ ›Û˘, Û˘ÛÙÚ·Ù‡ÔÓÙ·Ó ˆ˜ „ÈÏÔ›, ·ÚÂÓÔ¯ÏÔ‡ÓÙ˜ ÙÔ Â¯ıÚÈÎfi ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô ‹
3. ∞. ƒ. ƒ·Áη‚‹˜, 1888.
208
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ˆ˜ Á˘ÌÓ‹Ù·È ıÂÚ¿ÔÓÙ˜ ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ. ∫·È Â¿Ó ·Ú›ÛÙ¢·Ó ·ÂÏ¢ıÂÚÔ‡ÓÙÔ.4 √È ÂÚÈÔ¯¤˜ ∞ÚÁÔÏ›‰·˜, §·ÎˆÓ›·˜, ªÂÛÛËÓ›·˜ Â›Ó·È ÔÈ ÌfiÓ˜ Ô˘ ÌÔÈÚ¿ÛÙËÎ·Ó Ì ÎÏ‹ÚÔ ·fi ÙÔ˘˜ ∏Ú·ÎÏ›‰Â˜, fiÙ·Ó Î·Ù¤‚ËÎ·Ó ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ. ŒÙÛÈ, Ô ∆‹ÌÂÓÔ˜ ‹Ú ÙËÓ ∞ÚÁÔÏ›‰·, Ô ∫ÚÂÛÊfiÓÙ˘ ÙËÓ ªÂÛÛËÓ›· Î·È ÔÈ ‰˘Ô ÁÈÔÈ ÙÔ˘ ı·ÓfiÓÙÔ˜ ∞ÚÈÛÙÔ‰‹ÌÔ˘ ‹Ú·Ó ÙËÓ §·ÎˆÓ›·5. √È ‰ˆÚÈΤ˜ ·˘Ù¤˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȘ ›¯·Ó ÂÍ ·Ú¯‹˜ Û¯¤ÛÂȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Â¯ıÚÈΤ˜ ·Ú¿ ÊÈÏÈΤ˜ Î·È Ë «·Ú¿‰ÔÛË» ·˘Ù‹ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ Û˘Ó¯›ÛÙËÎÂ Î·È ·fi ÙÔ˘˜ ·ÔÁfiÓÔ˘˜ ÙÔ˘˜ Ô˘ ‰È¤ÌÂÓ·Ó Û ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÂÚÈÔ¯¤˜ ηٿ ÙÔ˘˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜. ¶ÚÈÓ fï˜ ·fi ÙËÓ ÂÁηٿÛÙ·ÛË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ Ô›ÎˆÓ, ÔÈ «ÚÔ‰ˆÚÈΤ˜» ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȘ ›¯·Ó Ó· Âȉ›ÍÔ˘Ó Î˘Ú›ˆ˜ ÊÈÏÈΤ˜ ‰È·ı¤ÛÂȘ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜. ¶ÚÔ˜ ›ÚÚˆÛÈÓ Ù˘ ·Ú·¿Óˆ ı¤Û˘, Ô ¶·˘Û·Ó›·˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Î¿ÔÈ· ̤ÏË ÂÎÂ›ÓˆÓ ÙˆÓ Ô›ÎˆÓ Î·È ÛÙ· ÙÚ›· ‚È‚Ï›· Ù˘ ÂÓfiÙËÙ·˜ «∫ÔÚÈÓıȷο - §·ÎˆÓÈο - ªÂÛÛËÓȷο». ™Ù· Ù¤ÏË Ù˘ 2˘ ¯ÈÏÈÂÙ›·˜ .Ã. ˘‹Ú¯·Ó ‰‡Ô ÌÂÁ¿Ï· ÚÔ‰ˆÚÈο ÎÚ¿ÙË: ™Ù· ·Ó·ÙÔÏÈο ÙˆÓ ∞ÙÚÂȉÒÓ Î·È ÛÙ· ‰˘ÙÈο ÙˆÓ ¡ËÏÂȉÒÓ. ∞fi ÙÔ˘˜ ∞ÙÚ›‰Â˜, Ô ªÂӤϷԘ ηÙ›¯Â ÙËÓ Â‡ÊÔÚË ÎÔÈÏ¿‰· ÙÔ˘ ∂˘ÚÒÙ· Î·È ÙÔ˘ ŒÏÔ˘˜ Î·È Ô ∞Á·Ì¤ÌÓˆÓ ÙË ¯ÂÚÛfiÓËÛÔ ÙÔ˘ ¶¿ÚÓˆÓ· Î·È «ÂÊÙ¿ fiÏÂȘ» ÛÙ· ‰˘ÙÈο ÙÔ˘ ∆·¸Á¤ÙÔ˘, fiϘ «âÁÁf˜ êÏe˜» Î·È fiϘ ÁÂÈÙÔÓÈΤ˜ «¶‡ÏÔ˘ äÌ·ıfiÂÓÙÔ˜». ™ÙÔ˘˜ ¡ËÏ›‰Â˜ ·Ó‹ÎÂ Ë ªÂÛÛËÓ›· Ì·˙› Ì ÙËÓ ∆ÚÈÊ˘Ï›· (̤¯ÚÈ ÙÔÓ ∞ÏÊÂÈfi) Î·È ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ Û ÏËı˘ÛÌfi Î·È ¤ÎÙ·ÛË ÎÚ¿ÙÔ˜ ÔÏfiÎÏËÚ˘ Ù˘ Ì˘ÎËÓ·˚΋˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜. ∞Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ‰‡Ô ÂÈÎÚ¿ÙÂȘ ÙˆÓ ¡ËÏÂȉÒÓ Î·È ÙˆÓ ∞ÙÚÂȉÒÓ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Ë ÂÚÈÔ¯‹ ÙÔ˘ ¶·Ì›ÛÔ˘ ÙˆÓ º·ÚÒÓ Î·È Ù˘ £Ô˘Ú›·˜ Î·È ÁÈ’ ·˘Ùfi Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈ˙fiÙ·Ó ˆ˜ ª¤˜(Û)Ë ‹ ªÂÛÛ‹ÓË (¶··¯·Ù˙‹˜). ª›· ÔÌ¿‰· ÙˆÓ ‰ˆÚȤˆÓ Ì ·Ú¯ËÁfi ÙÔÓ ∫ÚÂÛÊfiÓÙË Î·Ù¤Ï·‚·Ó ·˘Ù‹ ÙË ¯ÒÚ· (Ì ÂÍ·›ÚÂÛË ÙËÓ ¶‡ÏÔ). ∏ ¿ÏÏË ÔÌ¿‰· ÙˆÓ ˘ÈÒÓ ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔ‰‹ÌÔ˘ ÂÁηٷÛÙ¿ıËΠÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ ™¿ÚÙ˘, ‚ÔÚ›ˆ˜ ÙˆÓ Â‡ÊÔÚˆÓ Â‰È¿‰ˆÓ ÙÔ˘ ∂˘ÚÒÙ·, ÂÓÒ ÔÈ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÙˆÓ ∞Ì˘ÎÏÒÓ Î·È ÙÔ˘ ŒÏÔ˘˜ ¤ÌÂÈÓ·Ó ·Ú¯Èο ÛÙÔ˘˜ ∞¯·ÈÔ‡˜. √È ¢ˆÚÈ›˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ÂÂÎÙ¿ıËÎ·Ó ·Ú¯Èο ÚÔ˜ ÙËÓ ∫˘ÓÔ˘Ú›· (3,2,2), ÙËÓ ·Úη‰È΋ ∞›Á˘ (2,5) Î·È ÙËÓ ∞ÚÁÔÏ›‰· (2,5). ™Ù· ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘ ∆ËϤÎÏÔ˘ (̤۷ 8Ô˘ ·È. .Ã.) η٤ÎÙËÛ·Ó ÙȘ ∞̇ÎϘ Î·È ÙË º¿ÚÈ Î·È ÙȘ °ÂÚ¿ÓıÚ˜ (3,2,6) ÛÙ· ·Ó·ÙÔÏÈο, ÂÚÈÔ¯¤˜ Ô˘ ηÙ›¯·Ó ÔÈ ∞¯·ÈÔ› Î·È Ï›ÁÔ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙÔ˘ ŒÏÔ˘˜ (2,7) › ÙˆÓ ¯ÚfiÓˆÓ ÙÔ˘ ÁÈÔ˘ ÙÔ˘ ‰ÔÏÔÊÔÓËı¤ÓÙÔ˜ ∆ËϤÎÏÔ˘. ªÂ ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ ∆ËϤÎÏÔ˘ ›¯Â ·Ú¯›ÛÂÈ Ô (ÂÈÎÔÛ·ÂÙ‹˜) ∞′ ªÂÛÛËÓÈ·Îfi˜ fiÏÂÌÔ˜ (ªÂÛÛËÓȷο 5,10 Î·È 13,7) ÛÙÔ ÈÂÚfi Ù˘ ∞ÚÙ¤ÌȉԘ §ÈÌÓ¿ÙȉԘ (3,2,6 ÎÂ, 4,4,2 ÎÂ), ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô ÂÚÈËÁËÙ‹˜ ÙÔÔıÂÙ› ÛÙȘ ÔÏ˘ÌÈ¿‰Â˜ 9,2 - 14,1 (=743724 .Ã.). √È ™·ÚÙÈ¿Ù˜ ›ÛıËÎ·Ó fiÙÈ ÌfiÓÔÓ Â¿Ó ÂÂÙ‡Á¯·Ó·Ó ÍÂÚÚÈ˙ˆÌfi ÙÔ˘ (·‰ÂÏÊÔ‡) ʇÏÔ˘ ·fi ÙËÓ Â‡ÊÔÚË ÁË Ù˘ ªÂÛÛ‹Ó˘ (ÂÚÈÔ¯‹ Ô˘ ÂÍ ·ÈÙ›·˜ ÙÔ˘ ‰fiÏÔ˘ ÙÔ˘ ∫ÚÂÛÊfiÓÙË Â›¯Â ÂΛÓÔ È‰ÈÔÔÈËı›) ı· ‹Ù·Ó ÂȘ ı¤ÛÈÓ Ó· ÂÍ·ÛÊ·Ï›-
4. ∞. ƒ. ƒ·Áη‚‹˜ ibid. 5. µÏ. ¶·˘Û·Ó. ªÂÛÛËÓ. 3,3 ÎÂ, §·Î. 1,5, ∞ÔÏÏfi‰ 2,8,4 ÎÂ.
H ™Àªµ√§∏ ∆∏™ §∞∫ø¡π∫∏™ °∏™ ™∆∏ ¢π∞ª√ƒºø™∏ ∆ø¡ A•πø¡ ∆√À E§§∏¡π™ª√À
209
ÛÔ˘Ó ÙËÓ Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ Â˘Ú‡ÙÂÚË ÂÚÈÔ¯‹ Î·È Ó· ¢ËÌÂÚ‹ÛÔ˘Ó. ∫·ıÒ˜ Û ÂΛÓË ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Â‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›ÙÔ Ë πÏÈ¿‰· (Lesky6) ‰ÈÂÛÒıËÛ·Ó ·ÚÎÂÙ¿ ÛÙÔȯ›· Ô˘ Û˘ÓÂÙ¤ÏÂÛ·Ó ÛÙÔ Ó· ÚÔÛ¯ı› ȉȷ›ÙÂÚ· Ë ÂÔ¯‹ Î·È Ó· ÍÂʇÁÂÈ ·fi Ù· ‰ÂÛÌ¿ Ù˘ Ï‹ı˘, ηıÒ˜ Ô ÂÈÎÔÛ·ÂÙ‹˜ fiÏÂÌÔ˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Ô ÌÔÓ·‰ÈÎfi˜ ÂÂÎÙ·ÙÈÎfi˜ fiÏÂÌÔ˜, Ô˘ ‰ÈÂÍ‹Á·Á·Ó Ù· ‰ˆÚÈο ʇϷ ÛÙËÓ Â˘Ú‡ÙÂÚË ÂÚÈÔ¯‹. √ ∞ÔÏÏfi‰ˆÚÔ˜7 ÍÂÎÈÓ¿ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ›‰Ú˘ÛË ÙˆÓ √Ï˘ÌÈ·ÎÒÓ ∞ÁÒÓˆÓ Ì ÙÔ Ù·Í›‰È Ù˘ ÂÈÛÙÚÔÊ‹˜ ÙÔ˘ ∏Ú·ÎÏ‹ ·fi ÙËÓ ∆ÚÔ›· (ϤÔÓÙÔ˜ ‰b àe TÚÔ›·˜), ηٿ ÙÔ ÔÔ›Ô ÌÂÙ¿ ·fi ÌÈ· Û‡ÓÙÔÌË ÂÚȤÙÂÈ· Ì ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ Ù˘ ∫ˆ Î·È Ì ÙËÓ ·Ú¤Ì‚·ÛË ÙÔ˘ ¢›·8 Î·È Ù˘ ı¿˜ ∞ıËÓ¿˜ Ô ÏËÁˆÌ¤ÓÔ˜ ‹Úˆ·˜ Ù¿ÛÛÂÙ·È Ì ÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙˆÓ ıÂÒÓ ÛÙÔÓ ÓÈÎËÊfiÚÔ ·ÁÒÓ· ÙÔ˘˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ÁÈÁ¿ÓÙˆÓ (°ÈÁ·ÓÙÔÌ·¯›· ηd ÌÂÙa ıÂáÓ Î·Ù·ÔϤÌËÛ °›Á·ÓÙ·˜). ªÂÙ¿ ÙËÓ ·Ú¤Ï¢ÛË ÌÈÎÚÔ‡ ¯ÚÔÓÈÎÔ‡ ‰È·ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ Ô ∏Ú·ÎÏ‹˜ ÍÂΛÓËÛ ÂÎÛÙÚ·Ù›· ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ ∞˘Á›Ԣ, Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÔÓÙ·˜ ∞Úη‰ÈÎfi ÛÙÚ·Ùfi Î·È ÂıÂÏÔÓÙ¤˜ ·fi ÙÔ˘˜ ·Ú›ÛÙÔ˘˜ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ (\AÚη‰ÈÎeÓ ÛÙÚ·ÙeÓ Î·d ·Ú·Ï·‚gÓ âıÂÏÔÓÙa˜ ÙáÓ àe Ùɘ ^EÏÏ¿‰Ô˜ àÚÈÛÙ¤ˆÓ).9 √ ∞˘Á›·˜ Ô˘ ¤Ì·ı ÁÈ· ÙËÓ Î›ÓËÛË ·˘Ù‹ ÙÔ˘ ∏Ú·ÎÏ‹ Î·È ÙÔÓ ÂÂÚ¯fiÌÂÓÔ fiÏÂÌÔ, fiÚÈÛ ÛÙÚ·ÙËÁÔ‡˜ ÙˆÓ ∏Ï›ˆÓ ÙÔÓ ∂‡Ú˘ÙÔ Î·È ÙÔÓ ∫Ù¤·ÙÔ, ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ì ˘ÂÚÊ˘ÛÈΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ (η٤ÛÙËÛÂÓ \HÏ›ˆÓ ÛÙÚ·ÙËÁÔf˜ EûÚ˘ÙÔÓ Î·d KÙ¤·ÙÔÓ Û˘ÌÊ˘ÂÖ˜, ÔQ ‰˘Ó¿ÌÂÈ ÙÔf˜ ÙfiÙ àÓıÚÒÔ˘˜ ñÂÚ¤‚·ÏÏÔÓ), Ô˘ ·ÚÔ˘Û›·˙·Ó Û˘ÁÁ¤ÓÂÈ· Ì ÙÔ ıÂfi ¶ÔÛÂȉÒÓ·. √ ∏Ú·ÎÏ‹˜ Û ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÎÛÙÚ·Ù›· ÓfiÛËÛÂ Î·È ¤Î·Ó ÛÔÓ‰¤˜ ÛÙÔ˘˜ ªÔÏÈÔÓ›‰Â˜, ÂÓÒ ÔÈ ·ÓÙ›·ÏÔ› ÙÔ˘ Ì·ı·›ÓÔÓÙ·˜ ÙËÓ ·‰˘Ó·Ì›· ÙÔ˘ ÂÈÙ¤ıËÎ·Ó ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ÛÙÚ·Ù‡̷ÙÔ˜ ÙÔ˘ ∏Ú·ÎÏ‹ Î·È Ó›ÎËÛ·Ó. ∆fiÙÂ Ô ∏Ú·ÎÏ‹˜ ·Ô¯ÒÚËÛÂ. ªÂÙ¿ fï˜ ÙËÓ Ù¤ÏÂÛË ÙˆÓ ÙÚ›ÙˆÓ πÛıÌ›ˆÓ (·ûıȘ ‰b Ùɘ ÙÚ›Ù˘ åÛıÌÈ¿‰Ô˜ ÙÂÏÔ˘Ì¤Ó˘), ÔÈ ∏Ï›ÔÈ ¤ÛÙÂÈÏ·Ó ÙÔ˘˜ ªÔÏÈÔÓ›‰Â˜ ÁÈ· Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó ÛÙȘ ı˘Û›Â˜, Ô ∏Ú·ÎÏ‹˜ ÂÓ‰Ú‡ÔÓÙ·˜ ÛÙȘ ∫ψӤ˜ ÙÔ˘˜ ÛÎfiÙˆÛÂ. ∂ÎÛÙÚ·Ù‡ˆÓ ·Ì¤Ûˆ˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ ◊ÏȉԘ ΢ڛ¢Û ÙËÓ fiÏË Î·È ·ÊÔ‡ ÛÎfiÙˆÛ ÙÔÓ ∞˘Á›· Î·È Ù· ·È‰È¿ ÙÔ˘, ‰ÈfiÚÈÛ (·ӷʤÚÔÓÙ·˜ ˆ˜) ‚·ÛÈÏÈ¿ ÙÔÓ º˘Ï¤·. ∆¤ÏÔ˜, ¤ıÂÛÂ Î·È ÙÔ˘˜ √Ï˘ÌÈ·ÎÔ‡˜ ∞ÁÒÓ˜ (öıËΠ‰b ηd ÙeÓ \OÏ˘ÌÈ·ÎeÓ àÁáÓ·), ›‰Ú˘Û ‚ˆÌfi ÛÙÔÓ ¶¤ÏÔ· (¶¤ÏÔfi˜ Ù ‚ˆÌeÓ î‰Ú‡Û·ÙÔ) Î·È ¤¯ÙÈÛ ¤ÍÈ ‚ˆÌÔ‡˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ‰Ò‰Âη ÔχÌÈÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ (ηd ıÂáÓ ‰Ò‰Âη ‚ˆÌÔf˜ íÍ â‰Â›Ì·ÙÔ.) ªÂ ÙËÓ Â·Ó·ÊÔÚ¿ (‰ÈÔÚÈÛÌfi) ÙÔ˘ º˘Ï¤· ˆ˜ ‚·ÛÈÏÈ¿, ÛÙËÓ Ô˘Û›· Ô ∏Ú·ÎÏ‹˜ ·ӤÊÂÚ ÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË Ù¿ÍË Î·È ·Ú¿‰ÔÛË ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹. ªÂ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ·˘Ùfi, ·Í›˙ÂÈ Ó· ÛËÌÂȈı› ÙÔ ·Ú¿‰ÔÍÔ ·ÊÂÓfi˜ Ù˘ ›‰Ú˘Û˘ ‚ˆÌÔ‡ ÛÙÔÓ ¶¤ÏÔ· (‚ˆÌeÓ î‰Ú‡Û·ÙÔ) Î·È ÙÔ˘ ÎÙÈ̷ۛÙÔ˜ ¤ÍÈ ‚ˆÌÒÓ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ‰Ò‰Âη √χÌÈÔ˘˜ (ηd
6. A. Lesky, Gesch. D. gr. Lit. 1958, 45 Î·È F. Kiechle, Mess. Studien, 1959, 64 7. Apollodorus, 2.7.1 Library and Epitome (ed. Sir James George Frazer) http://www.perseus. tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus:text:1999.01.0021:book=2:chapter=7:section=2 8. ∞ÔÏÏfi‰ˆÚÔ˜, 2.7.1 9. ∞ÔÏÏfi‰ˆÚÔ˜, 2.7.2
210
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ıÂáÓ ‰Ò‰Âη ‚ˆÌÔf˜ íÍ â‰Â›Ì·ÙÔ). √ ›‰ÈÔ˜ Ô ∞ÔÏÏfi‰ˆÚÔ˜10 Û˘Ó¯›˙ÂÈ ÙÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi Ù˘ ·Ú¤Ì‚·Û˘ ÙˆÓ ∏Ú·ÎÏÂȉÒÓ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·˜ fiÙÈ ÌÂÙ¿ ÙÔ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ ∂˘Ú˘Ûı¤ˆ˜ ÔÈ ·fiÁÔÓÔÈ ÙÔ˘ ∏Ú·ÎÏ‹ ÂÍÂÛÙÚ¿ÙÂ˘Û·Ó ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘ Î·È Î·Ù·Î˘Ú›Â˘Û·Ó fiϘ ÙȘ fiÏÂȘ (àÔÏÔ̤ÓÔ˘ ‰b EéÚ˘Ûı¤ˆ˜ âd ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔÓ qÏıÔÓ Ôî ^HÚ·ÎÏÂÖ‰·È, ηd ¿Û·˜ ÂrÏÔÓ Ùa˜ fiÏÂȘ). ªÂ ÙËÓ ¿ÚÔ‰Ô ÂÓfi˜ ¤ÙÔ˘˜ ·fi ÙËÓ ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘˜ ¤ÂÛ ÏÔÈÌfi˜ Û fiÏË ÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ Î·È Ô ¯ÚËÛÌfi˜ Ô˘ ‰fiıËΠ¤ÏÂÁ fiÙÈ ˘·›ÙÈÔÈ ·˘Ù‹˜ ‹Ù·Ó ÔÈ ∏Ú·ÎÏ›‰Â˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Â¤ÛÙÚ„·Ó ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÓˆÚ›ÙÂÚ· ·fi fi,ÙÈ ¤ÚÂÂ! (ηd Ù·‡ÙËÓ ÁÂÓ¤Ûı·È ¯ÚËÛÌe˜ ‰Èa ÙÔf˜ ^HÚ·ÎÏ›‰·˜ ≋ÏÔ˘Ø Úe ÁaÚ ÙÔÜ ‰¤ÔÓÙÔ˜ ·éÙÔf˜ ηÙÂÏıÂÖÓ). ø˜ ÂÎ ÙÔ‡ÙÔ˘ ÂΛÓÔÈ ·Ô¯ÒÚËÛ·Ó ·fi ÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ Î·È ÂÁηٷÛÙ¿ıËÎ·Ó ÛÙË £ÂÛÛ·Ï›·, ÛÙË ™ÙÂÚ¿ Î·È ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙÔ˘ ª·Ú·ıÒÓ·. ™¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ˙‹ÙËÌ· Ù˘ ·Ófi‰Ô˘ ÙˆÓ ∏Ú·ÎÏÂȉÒÓ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ ∞ÙÙÈ΋˜ ÌÂÙ¿ ·fi ÙËÓ ·ÓÔ‡ÎÏ· Î·È ¤Ú·Ó ÙÔ˘ ∞ÔÏÏÔ‰ÒÚÔ˘, Ô ¢Èfi‰ˆÚÔ˜ Ô ™ÈÎÂÏÈÒÙ˘ ‰ÂÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ù›ÔÙÂ, ·ÏÏ¿ ηٷÁÚ¿ÊÂÈ11 fiÙÈ, ÌÂÙ¿ ·fi ÙËÓ ‹ÙÙ· ÙÔ˘˜ Î·È ÙÔ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ ⁄ÏÏÔ˘ ÛÙÔÓ πÛıÌfi, ·ÔÛ‡ÚıËÎ·Ó ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙÔ˘ ∆ÚÈÎÔÚ›ÓıÔ˘ (ÛÙÔ ‚ÔÚÂÈÓfi ¿ÎÚÔ ÙÔ˘ ª·Ú·ıÒÓ·,12) Î·È ¤ÌÂÈÓ·Ó ÂΛ ÁÈ· ÂÓ‹ÓÙ· ¤ÙË. ¶ÚÈÓ ÙËÓ ·Ô¯ÒÚËÛ‹ ÙÔ˘˜ Ô ∆ÏËfiÏÂÌÔ˜ ¿ıÂÏ¿ ÙÔ˘ ÛÎfiÙˆÛ οÔÈÔÓ §È·ÌÓÈÔ Î·È Ì ϛÁÔ˘˜ Û˘ÓÙÚfiÊÔ˘˜ ÙÔ˘ ·Ó·¯ÒÚËÛ ÁÈ· ÙË ƒfi‰Ô fiÔ˘ Î·È ÂÁηٷÛÙ¿ıËÎÂ.13 √ ⁄ÏÏÔ˜, ·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÙËÓ ÂÓÙÔÏ‹ ÙÔ˘ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘ ·ÓÙÚ‡ÙËΠÙËÓ πfiÏË Î·È Â‰›ˆÍ ÙËÓ Â¿ÓÔ‰Ô ÙˆÓ ∏Ú·ÎÏÂȉÒÓ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹. °È· ÙÔ ÏfiÁÔ ·˘Ùfi ˙‹ÙËÛ ¯ÚËÛÌfi ·fi ÙÔ ‰ÂÏÊÈÎfi ıÂfi Î·È ÂΛÓÔ˜ ÙÔ˘ ·¿ÓÙËÛ fiÙÈ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÚÈ̤ÓÔ˘Ó ÙËÓ ÙÚ›ÙË Û˘ÁÎÔÌȉ‹ (ÂÚÈÌ›ӷÓÙ·˜ ÙeÓ ÙÚ›ÙÔÓ Î·ÚeÓ Î·Ù¤Ú¯ÂÛı·È). ∂ΛÓÔ˜ ÈÛÙ‡ÔÓÙ·˜ fiÙÈ Ô ÙÚ›ÙÔ˜ ηÚfi˜ Û‹Ì·ÈÓ ÙËÓ ·Ú¤Ï¢ÛË ÙÚÈÂÙ›·˜, ÌÂÙ¿ ÙÔ ¤Ú·˜ Ù˘ Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ ÛÙÚ·Ùfi (ÙÔ˘ ∏Ú·ÎÏ‹) Î·È ÂÍÂÛÙÚ¿Ù¢Û ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘, › ‚·ÛÈÏ›·˜ ∆ÈÛ·ÌÂÓÔ‡. ŸÙ·Ó ·Ó‰ÚÒıËÎ·Ó ÔÈ ÁÈÔÈ ÙÔ˘ ∫ÏÂÔ‰·›Ô˘ ˙‹ÙËÛ·Ó ÙËÓ Â¿ÓÔ‰fi ÙÔ˘˜ ·fi ÙÔÓ ‰ÂÏÊÈÎfi ıÂfi Î·È ÂΛÓÔ˜ ÙÔ˘˜ ¤‰ˆÛ ÙÔÓ ›‰ÈÔ ¯ÚËÛÌfi. ∫·ıÒ˜ ÂΛÓÔÈ ·Ú·ÔÓ¤ıËÎ·Ó ÁÈ· ÙËÓ Î·ÎÔ‰·ÈÌÔÓ›· ÙÔ˘˜, Ô ıÂfi˜ ÙÔ˘˜ ·‹ÓÙËÛ fiÙÈ ‰ÂÓ Î·Ù¿Ï·‚·Ó ÙÔÓ ¯ÚËÛÌfi, ·ÊÔ‡ Ì ÙÔÓ ÙÚ›ÙÔ Î·Úfi ‰ÂÓ ÂÓÓÔÔ‡Û ÙËÓ ÙÚ›ÙË Û˘ÁÎÔÌȉ‹ Ù˘ Á˘, ·ÏÏ¿ ÙÔÓ ÙÚ›ÙÔ Î·Úfi ÁÂÓ¿˜ Î·È fiÙÈ ı· ¤Ú ˆ˜ ÛÙÂÓfiÙËÙ· Ó· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ‰ÂÍÈ¿ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ πÛıÌÔ‡ (ηd ÛÙÂÓ˘-
10. 11. 12. 13.
∞ÔÏÏfi‰ˆÚÔ˜, 2.8.2 Diod. 4.58.3ff Apollod. 2.8.1 °È’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ·ÓıÚˆÔÎÙÔÓ›· Î·È ÙËÓ ÂÍÔÚ›· ÙÔ˘ ∆ÏËfiÏÂÌÔ˘ ‚Ï. √Ì‹ÚÔ˘ πÏ. 2.653-670, Ì·˙› Ì ٷ Û¯fiÏÈ· ÛÙÔ ÛÙ›¯Ô 662 Walter Leaf, Commentary on the Iliad (1900), ÛÙÔ http://www.perseus. tufts.edu/cgibin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0056&query=commline%3D%23545; ›Û˘ ¶ÈÓ‰. OÏ˘Ì. 7.27(50)ff. ·ÊÈÂڈ̤ÓÔ ÛÙÔÓ ‡ÎÙË ¢È·ÁfiÚ· ÙÔ ƒfi‰ÈÔ. ∂›Û˘ Ú‚Ï. ™ÙÚ¿‚. 14.2.6 fiÔ˘ Ô ∆ÏËfiÏÂÌÔ˜ ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È Û ÔÈÎÈÛÙ‹ Ù˘ ƒfi‰Ô˘ Î·È Diod. 4.58.7ff. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ¶›Ó‰·ÚÔ, Ë ·ÓıÚˆÔÎÙÔÓ›· ‰ÂÓ ÚÔÂÎÏ‹ıË Ù˘¯·›·, ·ÓÙÈı¤Ùˆ˜ ‹Ù·Ó ͤ۷ÛÌ· ÔÚÁ‹˜ Î·È Û˘Ó¤‚Ë Ì ÙË ¯Ú‹ÛË ÂÓfi˜ ÎÔÌÌ·ÙÈÔ‡ ͇ÏÔ˘ ÂÏÈ¿˜.
H ™Àªµ√§∏ ∆∏™ §∞∫ø¡π∫∏™ °∏™ ™∆∏ ¢π∞ª√ƒºø™∏ ∆ø¡ A•πø¡ ∆√À E§§∏¡π™ª√À
211
ÁÚaÓ ÙcÓ ÂéÚ˘Á¿ÛÙÔÚ·, ‰ÂÍÈaÓ Î·Ùa ÙeÓ \IÛıÌeÓ ö¯ÔÓÙÈ ÙcÓ ı¿Ï·ÛÛ·Ó). ™¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ÚÒÙË ·fiÂÈÚ· ÂÈÛ‚ÔÏ‹˜ (ηٿÎÙËÛ˘) Ù˘ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘, ÔχÙÈ̘ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ·Ú¤¯ÂÈ Ô ¢Èfi‰ˆÚÔ˜ Ô ™ÈÎÂÏÈÒÙ˘.14 ∏ ϤÍË «ÂÈÛ‚ÔÏ‹» ÛËÌ·›ÓÂÈ Â‰Ò ÙËÓ ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÁÈ·Ù› ·Ó Î·È Ô ÚÔ¿ÙÔÚ·˜ ÙˆÓ ∏Ú·ÎÏÂȉÒÓ Â›¯Â ÁÂÓÓËı› ÛÙË µÔȈÙÈ΋ £‹‚· ıˆÚÔ‡Û ÙȘ ª˘Î‹Ó˜ Î·È ÙËÓ ∆›Ú˘Óı· ˆ˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi ‚·Û›ÏÂÈÔ ÙˆÓ ÚÔÁfiÓˆÓ ÙÔ˘. ∏ ϤÍË «Î¿ıÔ‰Ô˜» Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ·fi ÙÔÓ ∞ÔÏÏfi‰ˆÚÔ Â›Ó·È ÎÔÈÓfi˜ ÙfiÔ˜ ÛÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓ˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ fiÙ·Ó ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ‰Ëψı› Ë ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÙˆÓ ÂÍfiÚÈÛÙˆÓ ·fi ÙËÓ ÂÍÔÚ›·.15 ∏ ÙÂÏÈ΋ ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÙˆÓ ∏Ú·ÎÏÂȉÒÓ ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ, ·fi ÎÔÈÓÔ‡ Ì ÙÔ˘˜ ¢ˆÚÈ›˜ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÂ›Ù·È ·fi ÙÔÓ £Ô˘Î˘‰›‰Ë («¢ˆÚÈɘ Ù çÁ‰ÔËÎÔÛÙˇá öÙÂÈ ÍfÓ ^HÚ·ÎÏ›‰·È˜ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔÓ öÛ¯ÔÓ»16) ÛÙÔ 80fi ¤ÙÔ˜ ·fi ÙËÓ Î˘Ú›Â˘ÛË Ù˘ ∆ÚÔ›·˜. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ¶·˘Û·Ó›· («òIÏÈÔÓ ÔϤÌÔ˘ ηd N¤ÛÙÔÚÔ˜ ó˜ â·ÓÉÏıÂÓ Ôúη‰Â ÙÂÏÂ˘Ù‹Û·ÓÙÔ˜, ¢ˆÚȤˆÓ ÛÙfiÏÔ˜ ηd ì οıÔ‰Ô˜ ^HÚ·ÎÏÂȉáÓ ÁÂÓÔ̤ÓË ‰‡Ô ÁÂÓ·֘ ≈ÛÙÂÚÔÓ âͤ‚·Ï ÙÔf˜ NËϤˆ˜ àÔÁfiÓÔ˘˜ âÎ Ùɘ MÂÛÛËÓ›·˜»17), ¤Ï·‚ ¯ÒÚ· ‰‡Ô ÁÂÓ¤˜ ÌÂÙ¿ ·fi ÂΛÓÔ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜, ÙÔ ÔÔ›Ô Û˘Ì›ÙÂÈ Ì ÙËÓ ÂÎÙ›ÌËÛË ÙÔ˘ £Ô˘Î˘‰›‰Ë.18 «∏ ™¿ÚÙË ¤ÂÛÂÓ ÂÏÏ›„ÂÈ ™·ÚÙÈ·ÙÒÓ» ϤÂÈ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘. ŸÙ·Ó fiÏË Ë Î·ÏÏÈÂÚÁ‹ÛÈÌË ÁË ÂÚÈ‹Ïı ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÔÏ›ÁˆÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ‰È‹ÁÔÓ ÔÏ˘ÙÂÏ‹ ‚›ÔÓ Î·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Ë ÂÈÛ‰Ô¯‹ ÔÏÔ¤Ó· ÌÂÁ·Ï˘Ù¤ÚÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ Ó¤ˆÓ ÔÏÈÙÒÓ Û˘Ó¤ÂÛ Ì ÙË Ì›ˆÛË ÙˆÓ ÁËÁÂÓÒÓ (·ÎfiÏÔ˘ıÔ ÙˆÓ Û˘Ó¯ÒÓ ÔϤ̈Ó)... ηٿ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙˆÓ ¶ÂÚÛÈÎÒÓ ¶ÔÏ¤ÌˆÓ ˘‹Ú¯·Ó 8.000 ÂÚ›Ô˘ ™·ÚÙÈ¿Ù˜ Î·È ¤Êı·Û·Ó ÙÔ˘˜ 1.500 (·ÔÁÚ·Ê‹ 371.Ã.)! √ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘ ˘ÔÏÔÁ›˙ÂÈ fiÙÈ Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ (330 .Ã.) ÔÈ ™·ÚÙÈ¿Ù˜ ‰ÂÓ ÍÂÂÚÓÔ‡Û·Ó ÙÔ˘˜ ¯›ÏÈÔ˘˜. ∫·Ù¿ ÙËÓ ¿ÓÔ‰Ô ÙÔ˘ ‚·ÛÈϤˆ˜ ÕÁȉԘ ¢′ (243 .Ã.) ·¤ÌÂÈÓ·Ó 700 ÂÎ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ οÙÔ¯ÔÈ Á·ÈÒÓ ‹Ù·Ó ÌfiÓÔÓ 100! √ ‚·ÛÈχ˜ ÕÁȘ ·ӤÊÂÚ ÙÔ ÓfiÌÔ ÙÔ˘ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˘ (ÂÚ› ÔÌÔÈÔÌfiÚ-
14. ¢Èfi‰ˆÚÔ˜ ™ÈÎÂÏÈÒÙ˘ 4.58.1-4 15. µÏ Û¯fiÏÈ· ÛÙËÓ ·ÁÁÏÈ΋ ·fi‰ÔÛË ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ ÙÔ˘ ∞ÔÏÏÔ‰ÒÚÔ˘ ÙÔ˘ Library and Epitome (ed. Sir James George Frazer) http://www.perseus.tufts.edu/. (The word οıÔ‰Ô˜ here employed by Apollodorus is regularly applied by Greek writers to the return of exiles from banishment, and in particular to the return of the Heraclids.). ¶ÚÔ˜ ›ÚÚˆÛÈÓ Ù˘ ·Ú·¿Óˆ ı¤Ûˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÔÏÏ·¯Ò˜ Ë Ï¤ÍË «Î¿ıÔ‰Ô˜» Strab. 8.3.30, Strab. 8.4.1, Strab. 8.5.5, Strab. 8.6.10, Strab. 8.7.1, Strab. 8.8.5, Strab. 9.1.7, Strab. 10.2.6, Strab. 13.1.3, Strab. 14.2.6; Paus. 4.3.3; Paus. 5.6.3. ∞ÓÙ›ÛÙÔȯ· ··ÓÙÒÓÙ·È ÛÙÔÓ ∞ÔÏÏfi‰ˆÚÔ ÁÈ· ÙË ‰‹ÏˆÛË ÔÌÔ›ˆÓ ÂÚÈÙÒÛˆÓ, ÔÈ Ù‡ÔÈ Î·Ù¤Ú¯ÂÛı·È Ô˘ ÛËÌ·›ÓÂÈ «ÂÈÛÙڤʈ ·fi ÙËÓ ÂÍÔÚ›·» Î·È Î·Ù¿ÁÂÈÓ, «Â·Ó·ÊÔÚ¿ ·fi ÙËÓ ÂÍÔÚ›·» (‚Ϥ Apollod. 2.7.2-3; Apollod. 2.8.2 Î·È Apollod. 2.8.5; Apollod. 3.10.5). 16. £Ô˘Î. 1.12.3 17. ¶·˘Û·Ó. 4.3.3 18. √ Velleius Paterculus i.2.1 Harry Thurston Peck, Harpers Dictionary of Classical Antiquities (1898) http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus:text:1999.04.0062&query= Û˘ÌʈÓ› Ì ÙÔ £Ô˘Î˘‰›‰Ë ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ËÌÂÚÔÌËÓ›· Î·È ÚÔÛı¤ÙÂÈ fiÙÈ Ë ÂÈÛÙÚÔÊ‹ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËΠ120 ¤ÙË ·fi ÙËÓ «ÚÔ·ÁˆÁ‹» ÙÔ˘ ∏Ú·ÎϤˆ˜ ÛÙËÓ Ù¿ÍË Ù˘ ıÂfiÙËÙ·˜.
212
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÊÔ˘ ˙ˆ‹˜ Î·È ÈÛfiÙËÙÔ˜ ‰È·ÎȈ̿وÓ) ·Ó·Áο˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ™·ÚÙÈ¿Ù˜ Ó· ·Ó·‰È·Ó›ÌÂÈ ÙË ÁË Û 4.500 ÎÏ‹ÚÔ˘˜, ÛÙË ‰È·ÓÔÌ‹ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ı· Ï¿Ì‚·Ó·Ó ̤ÚÔ˜ Î·È ÔÈ ÔÏÈÙÔÁÚ·ÊÔ‡ÌÂÓÔÈ ÂÚ›ÔÈÎÔÈ. ∏ Ú¿ÍË ÙÔ˘ ·˘Ù‹ ‚ڋΠÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË ÙˆÓ Á·ÈÔÎÙËÌfiÓˆÓ Î·È Ô ‚·ÛÈÏÈ¿˜ ÕÁȘ Ï‹ÚˆÛ ÙËÓ È‰¤· Ì ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘. √ ∫ÏÂÔ̤Ó˘ (235-221) ηًÚÁËÛ ÙËÓ ∂ÊÔÚ›· Î·È ÙË °ÂÚÔ˘Û›·, ‰È¤ÁÚ·„ ٷ ¯Ú¤Ë, ·Ó·‰È¤ÓÂÈÌ ÙË ÁË Î·È Ì ÔÏÈÙÔÁÚ·Ê‹ÛÂȘ ·‡ÍËÛ ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ ™·ÚÙÈ·ÙÒÓ Û 4.000. ∞ÏÏ¿ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ù˘¯‹ Ì¿¯Ë Ù˘ ™ÂÏÏ·Û›·˜, Ô ∞ÓÙ›ÁÔÓÔ˜ Ô Ì·Î‰ÒÓ Î·Ù‹ÚÁËÛ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÓˆÙÂÚÈÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘ ∫ÏÂÔ̤ÓÔ˘˜ Î·È Ë ÌÔ›Ú· Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ÛÙËÓ πÛÙÔÚ›· ¤ÏËÍÂ. H ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Â›Ó·È ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ÓÔÌÔı¤ÙË §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˘, Ô ÔÔ›Ô˜ fiˆ˜ Î·È Ô ™fiÏˆÓ ¤Ï·‚ ÙÈ̤˜ ıÂ˚ÎÔ‡ ÚÔÛÒÔ˘, ηٷϷ̂¿ÓÔÓÙ·˜ Ì›· ı¤ÛË ÛÙÔ ¿ÓıÂÔÓ ÙˆÓ ÂÏÏ‹ÓˆÓ ÓÔÌÔıÂÙÒÓ-·Ó·ÌÔÚʈÙÒÓ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ Î·È ÔÏÈÙÈ΋˜ ˙ˆ‹˜. ÿ‰ÈÔÓ Ù˘ ™·ÚÙÈ·ÙÈ΋˜ ¶ÔÏÈÙ›·˜ Ë ‰ÈÏ‹ ‚·ÛÈÏ›·. ªÂ ‰‡Ô ‚·ÛÈÏÈÎÔ‡˜ Ô›ÎÔ˘˜ (ÙÔ˘˜ ∞ÁÈ¿‰·˜ Î·È ÙÔ˘˜ ∂˘Ú˘ÔÓÙ›‰·˜ Ì ηٷÁˆÁ‹ ·fi ÙÔ˘˜ Ì˘ıÈÎÔ‡˜ ÚÔÁfiÓÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ∂˘Ú˘Ûı¤ÓË Î·È ¶ÚfiÎÏÔ˘). √ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘ ÂÍËÁ› ·˘Ùfi ÙÔ ıÂÛÌfi Ì ÙÔ fiÙÈ ¤ıÂÙ ÂÚÈÔÚÈÛÌÔ‡˜ ÛÙË ‚·ÛÈÏÈ΋ ÂÍÔ˘Û›· ·ÊÔ‡ ÂÏ·¯ÈÛÙÔÔÈÔ‡Û ÙËÓ ·ÓÙÈ˙ËÏ›· Ô˘ ı· ÚÔ‹Ú¯ÂÙÔ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‰‡Ô ԛΈÓ. √È ™·ÚÙÈ¿Ù˜ ‚·ÛÈÏ›˜ ÎÚ·ÙÒÓÙ·˜ ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË ÙˆÓ ÔÌËÚÈÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ ‹Ù·Ó «·Ú¯ËÁ¤Ù·È», ·ÓÒÙÂÚÔÈ ·Ú¯ËÁÔ› ÛÙÔÓ fiÏÂÌÔ, ‰ÈηÛÙ¤˜ Î·È ÈÂÚ›˜. ªÂ ÙËÓ ¿ÚÔ‰Ô ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ fï˜ Ë Èı‡ÓÔ˘Û· ı¤ÛË ·Ú·¯ˆÚ‹ıËΠÛÙÔ˘˜ ∂ÊfiÚÔ˘˜ Î·È ÙË °ÂÚÔ˘Û›·. ™ÙÔÓ fiÏÂÌÔ ·Ú¯Èο ›¯·Ó ÙÔ ‰Èη›ˆÌ· Ó· ÙÔÓ ÎËÚ‡ÛÛÔ˘Ó, ÚÔÓfiÌÈÔ Ô˘ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÂÚÈ‹Ïı ÛÙË Û˘Ó¤Ï¢ÛË ÙÔ˘ Ï·Ô‡. ™ÙË ÌËÓÈ·›· Û˘Ó¤Ï¢ÛË ÙÔ˘ Ï·Ô‡ (∞¤ÏÏ·) ›¯·Ó ‰Èη›ˆÌ· Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹˜ fiÏÔÈ ÔÈ Ôϛ٘ ¿Óˆ ÙˆÓ ÙÚÈ¿ÓÙ· Î·È ÂÎÙfi˜ ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ Î·Ù¿ ·˘Ù‹Ó ÂÁ›ÓÂÙÔ Ë ÂÎÏÔÁ‹ ÙˆÓ °ÂÚfiÓÙˆÓ, ÙˆÓ ∂ÊfiÚˆÓ Î·È ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ÎÚ·ÙÈÎÒÓ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÒÓ. √ Ï·fi˜ „‹ÊÈ˙ ‰È· ‚Ô‹˜ ηٿ ÙË Û˘Ó‹ıÂÈ· ÙˆÓ ÛÙÚ·ÙÔ¤‰ˆÓ.19 £· ÂȯÂÈÚ‹ÛÔ˘Ì ÙÒÚ· ÌÈ· ηٿ‰ÂÈÍË Ù˘ Û˘Ì‚ÔÏ‹˜ Ù˘ §·Î‰·›ÌÔÓÔ˜ Á˘ ÛÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙˆÓ ·ÍÈÒÓ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡. «√ ∞ÁËۛϷԘ Û˘Ó‚ԇÏ¢Û ÙÔÓ ÛÔÊfi •ÂÓÔÊÒÓÙ· Ó· ʤÚÂÈ Ù· ·È‰È¿ ÙÔ˘ ÛÙË ™¿ÚÙË ÁÈ· Ó· ·Ó·ÙÚ·ÊÔ‡Ó ÂΛ Î·È Ó· Ì¿ıÔ˘Ó ÙÔ ˆÚ·ÈfiÙÂÚÔ ·fi fiÏ· Ù· Ì·ı‹Ì·Ù·, ÙÔ ¿Ú¯ÂÈÓ Î·È ¿Ú¯ÂÛı·È».20 ∞˘Ùfi˜ ‹Ù·Ó Î·È Ô ÏfiÁÔ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÔÔ›Ô ıˆÚÔ‡ÛÂ Î·È ‰È¤‰È‰Â fiÙÈ ÔÈ ™·ÚÙÈ¿Ù˜ ‹Ù·Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Â˘Ù˘¯Â›˜ ·fi ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜.» ŸÛÔ ÎÈ ·Ó Â›Ó·È ˘ÂÚ‚ÔÏÈÎfi ·˘Ùfi, ÁÂÁÔÓfi˜ Â›Ó·È fiÙÈ Ë Á¤ÓÓËÛË ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ ·ÓıÚÒÔ˘ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ¤¯ÂÈ Û¤ÚÌ· Î·È Ù˘ §·ÎˆÓÈ΋˜ Á˘. ∏ ¿ÏÏË ÌÂÁ¿ÏË Û˘Ì‚ÔÏ‹ Â›Ó·È Ë ·ÓÙ›ÏË„Ë Ù˘ ÂÓÈ·›·˜ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ·ÙÚ›‰·˜ Î·È ÙÔ˘ ÂÓÈ·›Ô˘ ∂ÏÏËÓÈÛÌÔ‡. §ÂˆÓ›‰·˜: «ÌÔÏÒÓ Ï·‚¤»21 (225µ) fiÙ·Ó ÔÈ ¤ÊÔÚÔÈ ÙÔÓ ÚÒÙËÛ·Ó «Ì‹ˆ˜ ¤¯ÂȘ ¿ÏÏÔ Ì˘ÛÙÈÎfi Û¯¤‰ÈÔ Î·È fi¯È Ó· ÎÏ›ÛÂȘ Ù· ÛÙÂÓ¿ ÛÙÔ˘˜ ‚·Ú‚¿ÚÔ˘˜ ÂΛÓÔ˜ ›Â:
19. £Ô˘Î˘‰›‰Ë˜ 1, 37 20. ¶ÏÔ˘Ù. ∏ıÈο ∞ÁËÛÈÏ¿Ô˘ ÙÔ˘ ª¤Á· 212µ=50-51 21. 225D
H ™Àªµ√§∏ ∆∏™ §∞∫ø¡π∫∏™ °∏™ ™∆∏ ¢π∞ª√ƒºø™∏ ∆ø¡ A•πø¡ ∆√À E§§∏¡π™ª√À
213
º·ÈÓÔÌÂÓÈÎÒ˜ ‰È· Ó· ÎÏ›ۈ Ù· ÛÙÂÓ¿, Ú·ÁÌ·ÙÈÎÒ˜ ‰Â ‰È· Ó· ·Ôı¿Óˆ ˘¤Ú ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ». «...ŸÙ·Ó Ô ∞ÁËۛϷԘ ¤Ì·ı fiÙÈ Û ̿¯Ë Ô˘ ¤ÁÈÓ ÎÔÓÙ¿ ÛÙËÓ ∫fiÚÈÓıÔ ·fi ÙÔ˘˜ ™·ÚÙÈ¿Ù˜ ›¯·Ó ÊÔÓ¢ı› Ôχ Ï›ÁÔÈ, ÂÓÒ ·fi ÙÔ˘˜ ∫ÔÚÈÓı›Ô˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ∞ıËÓ·›Ô˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ Û˘ÌÌ¿¯Ô˘˜ ÙÔ˘˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ·ÚÈıÌfi˜ ‰ÂÓ ¤‰ÂÈÍ ԇÙ ¯·Ú¿ Ô‡Ù ·Ï·˙ÔÓ›· ÁÈ· ÙË Ó›ÎË, «·ÏÏ¿ Î·È ¿Ó˘ ‚·Ú‡ ÛÙÂÓ¿Í·˜ «ºÂ˘ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜» ¤ÊË «Ë ÙÔÛÔ‡ÙÔ˘˜ ˘Ê’ ·˘Ù¿˜ ·ÔÏÒÏ·ÎÂÓ, fiÛÔȘ ·ÚΛ ÙÒ˜ ‚·Ú‚¿Úˆ˜ ÓÈÎ¿Ó ¿·ÓÙ·˜» (‰˘ÛÙ˘¯ÈṲ̂ÓË ∂ÏÏ¿˜, Ë ÔÔ›· ‰È· ÙˆÓ È‰›ˆÓ ÛÔ˘ ¯ÂÈÚÒÓ ÂÊfiÓÂ˘Û·˜ ÙfiÛÔ˘˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙ·˜, fiÛÔÈ ‹Û·Ó ·ÚÎÂÙÔ› Ó· ÓÈ΋ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ‚·Ú‚¿ÚÔ˘˜ fiÏ˘ Ù˘ ∞Û›·˜).22 µÂ‚·›ˆ˜ ˘¿Ú¯ÂÈ Ë ·ÓÙ·ÏΛ‰ÂÈÔ˜ ÂÈÚ‹ÓË. ŸÌˆ˜, Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜ ıˆÚ› fiÙÈ Î·È Ë ·ÓÙ·ÏΛ‰ÂÈÔ˜ ÂÈÚ‹ÓË ‹Ù·Ó ÂÔÓ›‰ÈÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ ÂÈ‚Ô˘Ï‡ÔÓÙ·Ó ÙÔÓ ∞ÁËۛϷÔ, ıˆÚÒÓÙ·˜ fiÙÈ ÔÈ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ÛÙË ªÈÎÚ¿ ∞Û›· ÙÔÓ Î·ıÈÛÙÔ‡Û·Ó «ÂÓ‰ÔÍfiÙ·ÙÔÓ Î·È Ì¤ÁÈÛÙÔÓ» Î·È È‰›ˆ˜ ÙÔ˘ ∞ÓÙ·ÏΛ‰·, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂÎÙfi˜ ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ·Ú¤‰ˆÛ ÛÙÔÓ ∆ÈÚ›‚·˙Ô ÙȘ ÂÏÏËÓÈΤ˜ fiÏÂȘ Ù˘ ª. ∞Û›·˜ ˘¤Ú Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ›¯Â ÔÏÂÌ‹ÛÂÈ Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ∞ÁËۛϷԘ.23 ∏ ·Á¿Ë ÛÙËÓ ·ÙÚ›‰· Â›Ó·È Â›Û˘ ÌÈ· ¿ÏÏË ·ÚÂÙ‹, fiÔ˘ Ë ÏÈÔÙ·Í›· ·fi ÙËÓ ˘ÂÚ¿ÛÈÛ‹ Ù˘ ÚÔ¤‚Ï ÔÈÓ‹ ı·Ó¿ÙÔ˘. ŸÙ·Ó Ô •¤Ú͢ ¤ÁÚ·„ ÛÙÔ §ÂˆÓ›‰· fiÙÈ ·Ó ‰ÂÓ Â¤ÌÂÈÓ ӷ ·ÓÙÈÛÙ¤ÎÂÙ·È ¯ˆÚ›˜ ÂÏ›‰· Î·È ‹Á·ÈÓ Ì ÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ı· ÙÔÓ ¤Î·Ó ÌÔÓ¿Ú¯Ë fiÏ˘ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ ÙÔ˘ ·¿ÓÙËÛÂ: Â¿Ó ÂÁÓÒÚÈ˙˜ Ù· Ú·ÁÌ·ÙÈο ·Á·ı¿ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ‰ÂÓ ı· ÊÈÏÔ‰ÔÍÔ‡Û˜ Ù· ·Á·ı¿ ÙˆÓ ¿ÏψÓ. ŸÛÔ ÁÈ· ̤ӷ «ÎÚ›ÛÛˆÓ Ô ˘¤Ú Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ ı¿Ó·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ÌÔÓ·Ú¯Â›Ó ÙˆÓ ÔÌÔʇψӻ.24 ∞˘Ùfi fï˜ Ô˘ ÂÎÙÈÌԇ̠fiÙÈ ·ÔÙÂÏ› ÙËÓ Î·ÙÂÍÔ¯‹Ó Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÛÙË Á¤ÓÂÛË ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ ·ÓıÚÒÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ◊ıÔ˘˜ Â›Ó·È ÙÔ ·ÁˆÓÈÛÙÈÎfi ȉÂ҉˜ ÙˆÓ §·Î‰·ÈÌÔÓ›ˆÓ ÂÎÂÊÚ·Ṳ̂ÓÔ Ì¤Û· ·fi ۯ‰ȷṲ̂Ó˜ ÂÓ¤ÚÁÂȘ Ô˘ Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÙËÓ Â·Ó›‰Ú˘ÛË Î·È ıÂÌÂÏ›ˆÛË ÙˆÓ √Ï˘ÌÈ·ÎÒÓ ∞ÁÒÓˆÓ. «°È· ¿ÏÏ· ÔÏÏ¿ Î·È ¤Ó‰ÔÍ· ¤ÚÁ· ·Í›˙ÂÈ Ó· ÌÓËÌÔÓ‡ԢÌ ÙÔÓ ∏Ú·ÎÏ‹...Î·È fiÙ·Ó ÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ ·˘ÙÔ‡˜ ¿Ú¯ÈÛ ÚÒÙÔ˜, ·fi ·Á¿Ë ÁÈ· ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ™ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ ¿ÏψÛÙ fiϘ ÔÈ fiÏÂȘ ʤÚÔÓÙ·Ó Â¯ıÚÈο Ë Ì›· ÚÔ˜ ÙËÓ ¿ÏÏËØ fiÙ·Ó ÂΛÓÔ˜ ·Ó¤ÙÚ„ ÙÔ˘˜ Ù˘Ú¿ÓÓÔ˘˜ Î·È Î·Ù‰›ˆÍ ÙÔ˘˜ ·Ú·ÓfiÌÔ˘˜, ı¤ÛÈÛ ÛÙÔ ˆÚ·ÈfiÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ ·ÁÒÓ˜, fiÔ˘ ·ıÏÔ‡ÓÙ·Ó Ù· ÛÒÌ·Ù·, ÂȉÂÈÎÓ˘fiÙ·Ó Ë ÌÂÁ·ÏÔ‰ˆÚ›· ÙÔ˘ ÏÔ‡ÙÔ˘ Î·È ÙÔ˘ Ó‡̷ÙÔ˜, ÒÛÙ ÂÍ·ÈÙ›·˜ fiÏˆÓ ÙÔ‡ÙˆÓ Ó· Û˘ÁÎÂÓÙÚˆÓfiÌ·ÛÙ ÛÙÔ ›‰ÈÔ ÛËÌ›Ô, ¿ÏÏ· ÌÂÓ Ó· ‚Ï¤Ô˘Ì ¿ÏÏ· ‰¤ Ó· ·ÎÔ‡ÌÂØ Î·È ıÂÒÚËÛ ÙËÓ Â‰Ò Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË ·Ú¯‹ Ù˘ ÔÌÔÓÔ›·˜ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ...».25 ∏ Û˘Ó›‰ËÛË Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È ÙÂÏÈο ÂÌÂÚȤ¯ÂÈ fiÏ· ÂΛӷ Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÒÛÙ ӷ ·ÔÙÂϤÛÂÈ ÚÔ¸fiıÂÛË ÁÈ· ÙË Á¤ÓÂÛË ÔÏÈÙÈÎÔ‡ ·ÓıÚÒÔ˘. ªÂ
22. 23. 24. 25.
¶ÏÔ˘Ù. ∏ıÈο 211F=∞ÁËÛÈÏ¿Ô˘ ÙÔ˘ ª¤Á· 45 ¶ÏÔ˘Ù. ∏ıÈο 213µ= ∞ÁËÛÈÏ¿Ô˘ ÙÔ˘ ª¤Á· 60 ¶ÏÔ˘Ù. 225C §˘Û›· √Ï˘ÌÈ·Îfi˜, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. ∫¿ÎÙÔ˜, 1993.
214
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ÚÔÙ‡ˆÓ Î·È ·ÍÈÒÓ Î·Ù·ÁÂÁÚ·Ì̤ÓÔ Î·È ÛÌÈÏÂ̤ÓÔ Ì¤Û· ·fi ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Î·È ÔÏÈÙÈ΋ ‰Ú¿ÛË, Ì ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›· ·fi ÔÈÔÓ‰‹ÔÙ ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎfi Êfi‚Ô, Ì ÙËÓ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÙÔ˘ ¿Ú¯ÂÈÓ Î·È ¿Ú¯ÂÛı·È, ÙÔ ÙÚÈÛ˘fiÛÙ·ÙÔ fiÏÔÓ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ (™ÒÌ·, ˆ˜ Ê˘ÛÈ΋ ÔÓÙfiÙËÙ·, ¡Ô˘˜ Î·È ™˘Ó·›ÛıËÌ·), ·fi ÚÔ¸fiıÂÛË ÁÈ· ηϋ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Á›ÓÂÙ·È «Ù¤ÏÔ˜» (Ì ÙËÓ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈ΋ ¤ÓÓÔÈ·), Ô˘ ı· ÌÔÚÊÔÔÈ‹ÛÂÈ Ì¤Ûˆ ∞ÁˆÁ‹˜ Î·È ∂η›‰Â˘Û˘ Û ·˘Ùfi ÙÔÓ ·ÁÒÓ· ÁÈ· ÙÔ øÚ·›Ô Î·È ÙÔ ∞ÏËıÈÓfi. ∆Ô ·ÁˆÓÈÛÙÈÎfi ȉÂ҉˜ ÙˆÓ §·Î‰·ÈÌÔÓ›ˆÓ, ÂÎÂÊÚ·Ṳ̂ÓÔ Ì¤Û· ·fi ÙËÓ ÔÏ˘Ìȷ΋ ¿ÌÈÏÏ·, Ô˘ ı· ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ì Ì ÔÈfiÓ ÙÚfiÔ Û˘ÓÂÛÙ‹ıË, ¤¯ÂÈ Û·ÊÒ˜ ÔÏÈÙÈ΋ ‰È¿ÛÙ·ÛË, ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÒÓÙ·˜ ˆ˜ ‰È·‚ÈÔ‡Ó Î›ÓËÙÚÔ, ̤ۈ ÙÔ˘ ÂÈÙ‡ÁÌ·ÙÔ˜ Î·È Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ ÁÈ· ÙË Ê‡ÛË Î·È ÙË ˙ˆ‹. ∆Ô 776 .Ã. (Ì ÙË Ó›ÎË ÙÔ˘ ∏Ï›Ԣ ∫fiÚÔÈ‚Ô˘ (5,8,6) ÛÙÔ ·ÁÒÓÈÛÌ· ÙÔ˘ ‰ÚfiÌÔ˘) ηٿ ÙË ‰È·ÙËÚÔ‡ÌÂÓË Ì¤¯ÚÈ ÙÔÓ ¶·˘Û·Ó›· ·Ú¿‰ÔÛË ÛÊÚ·Á›˙ÂÙ·È Ë ·Ó·Û‡ÛÙ·ÛË ÙˆÓ √Ï˘ÌÈ·ÎÒÓ ∞ÁÒÓˆÓ (5,8,5) ·fi ÙÔ ‚·ÛÈÏÈ¿ ÿÊÈÙÔ ÙˆÓ ∏Ï›ˆÓ, Û‡Á¯ÚÔÓÔ ÙÔ˘ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˘ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ (5,4,5) ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ·ÁÒÓˆÓ Ô˘ Ë Ù¤ÏÂÛ‹ ÙÔ˘˜ ›¯Â ‰È·ÎÔ›. ª·˙› Ì ÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ ·ӤÊÂÚÂ Î·È ÙËÓ ·Ï·È¿ ÂίÂÈÚ›·. ªÂ ¯ÚËÛÌfi Ô˘ ‹Ú ·fi ÙÔ˘˜ ¢ÂÏÊÔ‡˜, Ì ÚÔÊ·Ó‹ ·ÈÙ›· ÙȘ ÌÂÁ¿Ï˜ Û˘ÌÊÔÚ¤˜ Ô˘ ¿ı·ÈÓÂ Ë ∂ÏÏ¿‰· ·fi ÙÔÓ ÂÌʇÏÈÔ fiÏÂÌÔ Î·È ·fi οÔÈÔÓ ÏÔÈÌfi Ô˘ ›¯Â ÂÓÛ΋„ÂÈ, ηٿÊÂÚ ӷ ›ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ∏Ï›Ԣ˜ Ó· ı˘ÛÈ¿ÛÔ˘Ó ÛÙÔÓ ∏Ú·ÎÏ‹, ÙÔÓ ÔÔ›ÔÓ Ì¤¯ÚÈ ÚfiÙÈÓÔ˜ ıˆÚÔ‡Û·Ó Â¯ıÚfi ÙÔ˘˜.26 √ ıÂÛÌfi˜ Ù˘ ÂίÂÈÚ›·˜ (ÈÂÚÔÌËÓ›·˜) ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ˆ˜ Ú¿ÍË ÂÈÚ‹Ó˘, ÌÈ· ·Ó·Îˆ¯‹ ·fi ÙȘ ¯ıÚÔڷ͛˜, ÛÙËÓ ÚÔÔÙÈ΋ ÂÓfi˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎÔ‡ ÁÂÁÔÓfiÙÔ˜ (·ıÏËÙÈ΋˜ ‹ ¿ÏÏ˘ ÈÂÚ‹˜ ÂÔÚÙ‹˜, ·ÚÈ· ‰Â › ÙˆÓ √Ï˘Ì›ˆÓ), Ô˘ ÙÂÏÔ‡ÓÙ·Ó Û οÔÈÔÓ ÈÂÚfi ÙfiÔ27 Î·È ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓfi ÙÔ˘ ÂÈ΢ÚÒÓÂÙ·È ·fi ÙÔ ıÂ˚Îfi ÛÙÔȯ›Ô, Ì ΢ÚÒÛÂȘ ·˘ÛÙËÚ¤˜ ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ËıÈ΋˜ ‹ ÓÔÌÈ΋˜ ·Ú·‚È¿Ûˆ˜ (‡‚ÚȘ). ø˜ ÌÔÚÊ‹ ‰Èη›Ô˘ Ë ÂίÂÈÚ›·, Ì ٷ ÛËÌÂÚÈÓ¿ ‰Â‰Ô̤ӷ ÍÂʇÁÂÈ ·fi ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÌÈ·˜ ¿Ù˘Ë˜-¿ÁÚ·Ê˘ Û˘Ìʈӛ·˜ Î·È ÈÛ¯‡ÂÈ ˆ˜ Ù‡Ô˜ Î·È Ô˘Û›· ‰È·ÔÏÈÙÂÈ·ÎÔ‡ ‰Èη›Ô˘, ηıÒ˜ ·ÔÙÂÏ› ·ÊÂÓfi˜ ÙÔ ı¤ÛÌÈÔÓ-ıÂÛÌfi Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËΠ·fi ÓfiÌÔ˘˜ ¿ÁÚ·ÊÔ˘˜ Î·È ¤ıÈÌ· Î·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÌÈ·˜ ËÁ‹˜ ‰Èη›Ô˘ ÌÂٷ͇ ·ÓÂÍ·ÚÙ‹ÙˆÓ fiψÓ-ÎÚ·ÙÒÓ. ∆Ô ÛËÌÂÚÈÓfi Ù˘ ·Ú¿ÏÏËÏÔ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·˙ËÙËı› ÛÙÔ ¢ÈÂıÓ¤˜ ¢›Î·ÈÔ ÙˆÓ ∏ÓˆÌ¤ÓˆÓ ∂ıÓÒÓ. ∏ ™¿ÚÙË ı¤ÛÈÛ ηÓfiÓ˜ ‰Èη›Ô˘, Ì ÙË Û˘ÓÔÌÔÏfiÁËÛË Û˘Óı‹Î˘ ÂÈÚ‹Ó˘ (ÂίÂÈÚ›·˜) ÌÂٷ͇ ÙÚÈÒÓ fiψÓ, Ô˘ ·ÔÙ¤ÏÂÛ ıÂÌÂÏÈÒ‰Ë Ú¿ÍË ¢ÈÂıÓÔ‡˜ ¢È-
26. ¶·˘Û·Ó. ∞′ 4, 6. 27. ¢. ¶·Ó·ÁȈÙfiÔ˘ÏÔ˜, ¢›Î·ÈÔ ÙˆÓ √Ï˘ÌÈ·ÎÒÓ ∞ÁÒÓˆÓ, ∞ı‹Ó·-∫ÔÌÔÙËÓ‹, ÂΉ. ™¿ÎÎÔ˘Ï·, 1991. ø˜ ÈÂÚÔ› ÙfiÔÈ ÏÔÁ›˙ÔÓÙ·È ·ÓÂÏÏËÓ›ˆ˜ ·Ô‰ÂÎÙÔ› ÁÈ· ÙËÓ È‰È·ÈÙÂÚfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ ÙfiÔÈ, Ì ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ô˘ ¤ÏÎÔ˘Ó ÙËÓ Î·Ù·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘˜ ›Ù ÛÙËÓ Ì·ÎÚ·›ˆÓË ·Ú¿‰ÔÛË, ›Ù Û οÔÈ· ÈÛ¯˘ÔÊ¿ÓÂÈ·, ıÂÔÊ¿ÓÂÈ· Î·È Î·ÙfiÈÓ ˘Ô‰Â›Íˆ˜-¯ÚËÛÌÔ‰ÔÛ›·˜ Ì·ÓÙ›Ԣ. ŒÙÛÈ, Ô πÛıÌfi˜, Ë ¡Â̤·, ÔÈ ¢ÂÏÊÔ› Î.Ï. ¶·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ˆ˜ ÈÂÚÔ› ÙfiÔÈ Î·È Û ·˘ÙÔ‡˜ ÙÂÏÔ‡ÓÙ·È ·ÁÒÓ˜, ÁÈ· ÙË ‰ÈÂÍ·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ··Ú·›ÙËÙË ÚÔ¸fiıÂÛË Â›Ó·È Ë ÂίÂÈÚ›· ÌÂٷ͇ ÙˆÓ Û˘ÌÌÂÙÂ¯Ô˘ÛÒÓ fiψÓ.
H ™Àªµ√§∏ ∆∏™ §∞∫ø¡π∫∏™ °∏™ ™∆∏ ¢π∞ª√ƒºø™∏ ∆ø¡ A•πø¡ ∆√À E§§∏¡π™ª√À
215
η›Ô˘,28 ·ÓÔ›ÁÔÓÙ·˜ ÙÔ ‰ÚfiÌÔ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÚ‹ÓË Î·È ÙË ‰È·ÛÊ¿ÏÈÛË Ù˘ Ô˘Û›·˜ ÙÔ˘ ‰Èη›Ô˘, ÌÈ· ÈÂÚÔÚ·Í›· Î·È ‰ÈηÈÔÚ·Í›· Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ·. ∏ ™¿ÚÙË (Ì ÙÔ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ), Ë ¶›Û· (Ì ÙÔÓ ∫ÏÂÔÛı¤ÓË) Î·È Ë ◊Ïȉ· (Ì ÙÔÓ ÿÊÈÙÔ) ˘¤ÁÚ·„·Ó Û˘Óı‹ÎË ÛÙ· 884 .Ã.29 ÂηÙfi ¯ÚfiÓÈ· ÂÚ›Ô˘ ÚÈÓ ÙËÓ ÚÒÙË Î·Ù·ÁÚ·Ê‹ ÛÙ·‰ÈÔÓ›ÎË ÛÙ· √χÌÈ·, ηıÈÛÙÒÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ·ÓˆÙ¤Úˆ ıÂÌÂÏȈ٤˜ ÙˆÓ √Ï˘Ì›ˆÓ, ·ÚfiÏÔ Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·ÓÙ›ıÂÙ˜ ·fi„ÂȘ Ô˘ ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó fiÙÈ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚË Ï·ÛÙÔÁÚ¿ÊËÛË Ô˘ Â͢ËÚÂÙÔ‡ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ Û˘ÌʤÚÔÓÙ·.30 ∏ ÂÚ›ÊËÌË ÂÈÁÚ·Ê‹ ÛÙÔ ‰›ÛÎÔ ÙÔ˘ πÊ›ÙÔ˘ «¯ÚfiÓˆ ‰¤ ‡ÛÙÂÚÔÓ ÿÊÈÙÔ˜... ÙÔÓ ·ÁÒÓ· ‰È¤ıËÎÂÓ ÂÓ √Ï˘Ì›·, ·Ó‹Á˘Ú›Ó Ù √Ï˘ÌÈÎ‹Ó ·‡ıȘ ÂÍ ·Ú¯‹˜ Î·È ÂίÂÈÚ›·Ó ηÙÂÛÙ‹Û·ÙÔ31...ÂÚ› §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˘...ÔÈ ÌÂÓ Á·Ú πʛو Û˘Ó·ÎÌ¿Û·È Î·È Û˘Ó‰È·ıÂ›Ó·È ÙËÓ ÔÏ˘ÌÈÎ‹Ó ÂίÂÈÚ›·Ó ϤÁÔ˘ÛÈÓ ·˘ÙfiÓ, ˆÓ ÂÛÙÈ Î·È ∞ÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘ Ô ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜»32 ·ÌÊÈÛ‚ËÙÂ›Ù·È ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ·˘ıÂÓÙÈÎfiÙËÙ¿ Ù˘ ΢ڛˆ˜ ÏfiÁˆ Ù˘ ¤ÏÏÂȄ˘ ÁÚ·Ê‹˜,33 ·ÏÏ¿ Ë ‡·ÚÍ‹ Ù˘ Ì·ÚÙ˘ÚÂ›Ù·È ·fi ÙÔÓ ¶·˘Û·Ó›·.34 ∂ÓÒ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ Ô §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜ ¤Ï·‚ ÙË ÓÔÌÔıÂÛ›· Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ˆ˜ ¯ÚËÛÌfi ·fi ÙÔ˘˜ ¢ÂÏÊÔ‡˜ Ì «Ú‹ÙÚ˜» Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙÔ ·Ú¯·ÈfiÙÂÚÔ Î›ÌÂÓÔ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÈÛÙÔÚ›·˜35 ‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙ˆ ÁÈ· ÔÈÔ ÏfiÁÔ Ú¤ÂÈ Ó· ·ÌÊÈÛ‚ËÙËı› Ë ·˘ıÂÓÙÈÎfiÙËÙ· Ù˘ ÁÚ·Ê‹˜ ÛÙÔ ‰›ÛÎÔ ÙÔ˘ πÊ›ÙÔ˘ Ì ÙËÓ ·ÈÙÈÔÏÔÁ›· Ù˘ ¿ÚÓËÛ˘ ‡·Ú͢ ÁÚ·ÙÔ‡ ‰Èη›Ô˘ ÛÙ· 884 .Ã. ∂¿Ó ÔÈ ÚÒÙÔÈ ÓÔÌÔı¤Ù˜ (™fiψÓ, §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜, ÷ÚÒÓ‰·˜ ÎÏ) ·Ú¤‰ˆÛ·Ó ÁÚ·ÙÔ‡˜ ÓfiÌÔ˘˜, ÙfiÙ ÁÈ·Ù› Û ÌÈ· ÂÔ¯‹ ÌÂÚÈΤ˜ ‰ÂηÂٛ˜ ·Ï·ÈÔÙ¤Ú· ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·Ú·‰Â¯ıԇ̠ÙËÓ ·Ô˘Û›· ÁÚ·ÙÔ‡ ‰Èη›Ô˘; øÛÙfiÛÔ, ·Ó Î·È ·˘Ù‹ Ë ¿Ô„Ë Â›Ó·È ·ÚÎÂÙ¿ ÈÛ¯˘Ú‹, ÏÔÁÈÎÔÊ·Ó‹˜ ÚÔ‚¿ÏÂÈ Î·È Ë ÂÙ¤Ú· ÂÍ‹ÁËÛË, ÂÚ› ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚ˘ ‰ËÏ. ¯¿Ú·Í˘ ÙˆÓ ÓfiÌˆÓ (Ú‹ÙÚ˜) Ù˘ Û˘Ìʈӛ·˜ Ù˘ ÂίÂÈÚ›·˜. √È ∞ÁÒÓ˜ ÛÙ·‰È·Î¿ ·ÒÏÂÛ·Ó ÙÔÓ ÚÒÈÌÔ ÙÔÈÎfi ÙÔ˘˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Î·È ¤ÁÈÓ·Ó ·ÌÂÏÔÔÓÓËÛÈ·ÎÔ›, Ì ‰›Î·ÈÔ Ô˘ ¤‚ÚÈÛΠÂÊ·ÚÌÔÁ‹ Û ηٿ Ôχ ¢ڇÙÂÚÔ Â‰›Ô. ∫·Ù¿ Ì›· ¿Ô„Ë, Ì ÙËÓ ÔÏ˘Ìȷ΋ ÂίÂÈÚ›· ÙÔ ‰›‰˘ÌÔ ™¿ÚÙË-◊ÏȘ ¤ıÂÛ·Ó ˘fi ¤ÏÂÁ¯Ô ÙÔ ÕÚÁÔ˜ (Û‡ÌÌ·¯Ô ÙˆÓ ¶ÈÛÛ·ÙÒÓ, Ô˘ ÚˆÙÔÛÙ·ÙÔ‡Û·Ó ÛÙË ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙˆÓ ÙÔÈÎÒÓ √Ï˘ÌÈ·ÎÒÓ ∞ÁÒÓˆÓ),36 ÛÙËÓ Ô˘Û›· ‰ËÏ. ¤ÁÈÓ·Ó Î‡ÚÈÔÈ ÌÈ·˜ ÂÚÈÔ¯‹˜ Ô˘ ÂÎÙÂÈÓfiÙ·Ó ·fi ÙË ÁË Ù˘ ∞ÚÁÔÏ›‰·˜ ̤¯ÚÈ ÙËÓ ÎÔÈÏ¿‰· ÙÔ˘ ∂˘ÚÒÙ·
28. ¢. ∫ˆÓÛÙ·ÓÙfiÔ˘ÏÔ˜, ¢ËÌfiÛÈÔÓ ¢ÈÂıÓ¤˜ ¢›Î·ÈÔÓ, ∆fiÌ. 1, ∞ı‹Ó·-£ÂÛ/Ó›ÎË ∂Ή. ™¿ÎÎÔ˘Ï·, (ÛÙÔÓ ¢. ¶·Ó·ÁȈÙfiÔ˘ÏÔ). 29. µÏ. ¶Ôχ‚ÈÔ, ¢Èfi‰. ™ÈÎÂÏ., πÔ‡ÏÈÔ ∞ÊÚÈηÓfi ÎÏ. ¶Ú‚Ï. Forsdyke: Greece before Homer, London Max Parich and co, 1956, p. 115. µÏ. ¢. ¶·Ó·ÁȈÙfiÔ˘ÏÔ˘ fi.. ÛÂÏ. 31. 30. µÏ. ªÔ˘Ú·Ù›‰Ë˜, Greek sports games and festivals before the 8th century BC., ‰È‰. ‰È·ÙÚÈ‚‹, Ohio State university, 1982, ÛÂÏ. 168-170. 31. ¶·˘Û·Ó›·, ∏ÏÂȷο ∞ 5. 32. ¶Ú‚Ï. ¶ÏÔ˘Ù¿Ú¯Ô˘, µ›ÔÈ ·Ú¿ÏÏËÏÔÈ, «§˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜». 33. ªÔ˘Ú·Ù›‰Ë˜ fi.. 34. ¶·˘Û·Ó›·, ∏ÏÂȷο ∞′ 20. ¶ÏÔ‡Ù., «§˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜». 35. π. ∆ÚÈ·ÓÙ·Ê˘ÏÏfiÔ˘ÏÔ˜, ∂ÏÏËÓÈο ¢›Î·È· π, ∞ı‹Ó·, ∂Ή. ™¿ÎÎÔ˘Ï·, 1978, ÛÂÏ. 55. 36. ∏ ‰È·Ì¿¯Ë ™·ÚÙÈ·ÙÒÓ-∏ÏÂÈÒÓ, Ì ÙÔ˘˜ ¶ÈÛÛ¿Ù˜ Î·È ∞ÚÁ›Ԣ˜ ÁÈ· ÙË ‰ÈÂÍ·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ ÔÏ˘Ì›ˆÓ Êı¿ÓÂÈ Ì¤¯ÚÈ ÙÔ 364 .Ã.
216
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
Î·È Â›¯Â ˆ˜ ΤÓÙÚÔ ÙÔ ÈÂÚfi Ù˘ √Ï˘Ì›·˜. º·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ÔÈ ™·ÚÙÈ¿Ù˜ ·ÊÂÓfi˜ ̤ۈ Ù˘ ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋˜ ÙÔ˘˜ ˘ÂÚÔ¯‹˜, ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘ Ì ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ Î·È ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ΢ÚÈ·Ú¯›· –‰È· Ù˘ Ú‹ÙÚ·˜ (FÚ¿ÚÙÚ·)– ıÂÌÂÏÈÒÓÔ˘Ó ËÁÂÌÔÓÈ΋ ·ÚÔ˘Û›·37 ÛÙËÓ Â˘Ú‡ÙÂÚË ÂÚÈÔ¯‹. ∞fi ÙËÓ ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÙ·È fiÙÈ Ë ¯¿Ú·ÍË ÛÙÔ ‰›ÛÎÔ ¤ÁÈÓ ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÙÔÓˆı› Ë ·Ú¿‰ÔÛË.38 ™Â οı ÂÚ›ÙˆÛË, ‰È· Ù˘ ÚÒÙ˘ ·˘Ù‹˜ Û˘Ìʈӛ·˜, ÙËÓ ÔÔ›· ÂÈÛ‹Á·ÁÂ Î·È ÚÔÒıËÛÂ Ë ™¿ÚÙË ·ÔηٷÛÙ¿ıËÎ·Ó ÔÈ Û¯¤ÛÂȘ ÙˆÓ fiÏÂˆÓ ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ, ‰È·ÛÊ·Ï›ÛÙËÎÂ Ë ÂÈÚ‹ÓË Î·È Ù¤ıËÎ·Ó ÔÈ ‚¿ÛÂȘ ÁÈ· ¢ËÌÂÚ›· Î·È ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ÙfiÔ˘. √È fiÏÂȘ ·ÈÛı¿ÓıËÎ·Ó ÓÔ‹ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ Î·È ·˘Ù¿ÚÎÂÈ·˜ Î·È Ô‰ËÁ‹ıËÎ·Ó ‰È· ·˘Ù‹˜ Ù˘ ڿ͈˜ Û ÛÒÊÚÔÓ· ˙ˆ‹ ÛÙÔÓ È‰ÈˆÙÈÎfi Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ-ÔÏÈÙÈÎfi ‚›Ô ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ.39 ŒÙÛÈ, ÌÔÚ› Ó· ·Ó·Ù¤ıËÎÂ Ë ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙˆÓ ∞ÁÒÓˆÓ Â›ÛËÌ· ϤÔÓ ÛÙÔ˘˜ Û˘ÌÌ¿¯Ô˘˜ ÙˆÓ ™·ÚÙÈ·ÙÒÓ, ∏Ï›Ԣ˜ (·Ú¿ ÙȘ ÌÂÙ¤ÂÈÙ· Ù·Ú·¯¤˜), ·ÏÏ¿ ‰È·ÛÊ·Ï›ÛÙËÎ·Ó Ó¤Â˜ Û˘Óı‹Î˜ ˙ˆ‹˜ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ˘fiÏÔÈË ÎÔÈÓfiÙËÙ·, Ì ÙËÓ ÌÂÙÂͤÏÈÍË ÙˆÓ ∞ÁÒÓˆÓ Û ‰È·ÔÏÈÙÂÈ·ÎÔ‡˜, ·ÊÔ‡ Î·È ÙÔ ·Ú¯ÈÎfi ÓÔÌÈÎfi Î·È Î·ÓÔÓÈÛÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ¤ÁÈÓ ·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ Î·È ‰ÈÂıÓ¤˜. ∆¤ıËÎ·Ó ÔÈ ‚¿ÛÂȘ ÌÈ·˜ ¢ÁÂÓÔ‡˜ ¿ÌÈÏÏ·˜ fiÏÂˆÓ Û ·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ Â›Â‰Ô (·ıÏËÙ¤˜, ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi ÂÚȯfiÌÂÓÔ, ·ÊÈÂÚÒÌ·Ù·, ÛÊ˘ÚËÏ¿ÙËÛË ÎÔÈÓÔ‡ Î·È ÂıÓÈÎÔ‡ Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·ÙÔ˜, ·ÓÙ·ÏÏ·Á‹ ‚ÂÏÙ›ÛÙˆÓ Ú·ÎÙÈÎÒÓ ÛÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi, ÔÏÈÙÈÎfi ÙÔ̤·, ÎÔÈÓ‹ ·ÓÙ›ÏË„Ë ÁÈ· ÙÔ ÔÏÈÙÂÈ·Îfi Û‡ÛÙËÌ·,40 √Ï˘Ìȷ΋ ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË, ıÂÛÌfi˜ ∂ÏÏ·ÓÔ‰ÈÎÒÓ, ÔÏ˘Ìȷ΋˜ µÔ˘Ï‹˜, Ô˘‰ÂÙÂÚfiÙËÙ· ÈÂÚÒÓ ÙfiˆÓ ÎÏ.). ∏ ·Ú¯‹ ·˘Ù‹ ¤ÁÈÓ «·Ú¯‹ ÙÔȘ ŒÏÏËÛÈ Ù˘ ÚÔ˜ ·ÏÏ‹ÏÔ˘˜ ÊÈÏ›·˜»,41 Ë ·Ó·Îˆ¯‹ ÙˆÓ ÂÌÔÏ¤ÌˆÓ Î·È Ô ·ÁÂÚÌfi˜ Û ÎÔÈÓfi (·ÓÂÁÓˆÚÈṲ̂ÓÔ) ÙfiÔ ¤ÁÈÓ ·ÊÔÚÌ‹ ‰È·ÌfiÚʈÛ˘ ·ÓÂÏÏ‹ÓÈ·˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ Û˘Ó›‰ËÛ˘,42 Ì ÙÔ˘˜ ÓÂÔ-ÂÈÛËÁ̤ÓÔ˘˜ ıÂÛÌÔ‡˜ Ù˘ ÚÔÍÂÓ›·˜, ÙˆÓ ÎËڇΈÓ, ÙˆÓ ıˆÚÈÒÓ, Ù˘ ‰È·ÈÙËÛ›·˜, Ù˘ ‰È·ÏÏ·Á‹˜, Ì ‚·ÛÈο ÛÙÔȯ›· ÙËÓ Â˘‚Ô˘Ï›· Î·È ÙËÓ ÂÈ›ÎÈ· ÁÈ· ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙˆÓ ÓƠ̂̈Ó. ∏ ÁË Ù˘ §·Î‰·›ÌÔÓÔ˜ ÚÔۯ‰ȷṲ̂ӷ ‹ ÌË Î·Ù¿ÊÂÚ ÙËÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË Ù˘ ÂÈÚ‹Ó˘ Û ÌÈ· ÂÔ¯‹ Ô˘ ÂÌ·ÛÙ›˙ÂÙÔ ·fi ÔϤÌÔ˘˜ Î·È ¤Úȉ˜ ‰›ÓÔÓÙ·˜ ÌÈ· ˘¤ÚÔ¯Ë Î·È ÔÏÔÎÏËڈ̤ÓË ‚¿ÛË ÁÈ· ÂÈÚ‹Ó¢ÛË Î·È Â˘˙ˆ›· ÛÙÔ˘˜ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ˘˜ Î·È ‰Ë ÛÙÔÓ √∏∂, Ô ÔÔ›Ô˜ ·ÓÙ› Ó· ÂÎÌÂÙ·ÏÏ¢ı› ÔÚı¿ ÙËÓ ¤ÙÔÈÌË Î·È ÂÓ‰Âϯ‹ «Û¯ÔÏ‹ ÂÈÚ‹Ó˘» ÙˆÓ ÔÏ˘Ì›ˆÓ, ÙËÓ ÌÂÙ¤ÙÚ„ Û ·¿·ÙÔÓ ÂÚÁ·ÏÂ›Ô Â͢ËÚ¤ÙËÛ˘ ÛÎÔÈÌÔÙ‹ÙˆÓ Î·È ÙˆÓ Û˘ÌÊÂÚfiÓÙˆÓ Ù˘ ‰ÈÂıÓÔ‡˜ «Ù¿Í˘».
36. ∏ ‰È·Ì¿¯Ë ™·ÚÙÈ·ÙÒÓ-∏ÏÂÈÒÓ, Ì ÙÔ˘˜ ¶ÈÛÛ¿Ù˜ Î·È ∞ÚÁ›Ԣ˜ ÁÈ· ÙË ‰ÈÂÍ·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ ÔÏ˘Ì›ˆÓ Êı¿ÓÂÈ Ì¤¯ÚÈ ÙÔ 364 .Ã. 37. •ÂÓÔÊ. ∂ÏÏ. 7.4.28, ¶·˘Û·Ó., 5.4.7, N. Gardiner, Greek athletic sports and festivals, London, 1910, pp. 45 & 59. 38. J. Fonterose, The Delphic oracle, p. 115. 39. ¶ÏÔ˘Ù. §˘Î. ∞, 6,5. 40. ¢Èfi‰. ™ÈÎÂÏÈÒÙ˘ 14,9. 41. §˘Û›· √Ï˘ÌÈ·Îfi˜ 33, 2, Ú‚Ï. πÛÔÎÚ¿ÙË ¶·ÓËÁ˘ÚÈÎfi˜. 42. W. Durant ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ˜ πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, ÂΉ. ∫Ô˘ÌÔ˘Ó‰Ô˘Ú¤·˜ ÛÂÏ. 224.
H ™Àªµ√§∏ ∆∏™ §∞∫ø¡π∫∏™ °∏™ ™∆∏ ¢π∞ª√ƒºø™∏ ∆ø¡ A•πø¡ ∆√À E§§∏¡π™ª√À
217
Abstract Athens and Sparta: the two big “rivals” of the Greek land, endow and enrich the Greek and human social and political life, as the two educational systems which both (Athens and Sparta) support, create citizens who are able to co-habit in a city and create the presupposition of creation and progress. In this present proposal, falsehood of official history concerned with the image of the land of Sparta and the theory of “Indo-Europeans” is refuted. It is proven that the Doreans were a tribewhich was clearly Greek and that their descendance is explained as “return to homeland”. Their love for their country and their struggle for freedom, the symbol to the birth of the political human in Greece derive from the Spartan land, as well as , in the same way as the perception of the United Greek Country and United Hellenism. However, the thing we estimate comprise the main symbol in the birth of the political human and the Greek Moral is the idea of struggle of the Spartans expressed through planned actions which led to the re-establishment and foundation of the Olympic Games. The Spartan’s political movements made amends for the relationship of the cities in Peloponnesians insuring peace and setting the base for welfare and further development of the whole area the base of courteous competition of the cities through act Greece (with cultural contents, configuration of common and national sentiment, exchange of the best practices in cultural, political field, common perception for the political system, Olympic justice, Hellanodike institution, Olympic parliament, neutrality of sacred places, armistice, e.t.c. the assembly in a common (acknowledged) place has been the cause of configuration of political conscience all over Greece , with the basic elements of prudence and lenience for the application of the legitimate. The Spartan land, whether preplanned or not, managed the fulfillment of peace in an era plagued by wars and dissentions by giving a great and completed base for peacemaking and welfare for the posterity as well as for the U.N.(United Nations) which used the institutions and clauses of the Olympic Law as the chief source of interpolitical law.
O °ENE£§IO™ TO¶O™ ™TO ¶OIHTIKO EP°O TOY NIKHºOPOY BPETTAKOY ÕÓÙ· ∫·ÙÛ›ÎË-°Î›‚·ÏÔ˘ ∫·ıËÁ‹ÙÚÈ· ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ
¶ÂÚ›ÏË„Ë √ ÁÂÓ¤ıÏÈÔ˜ ÙfiÔ˜, Ô˘ ÔÚ›˙ÂÙ·È Û˘Ì‚ÔÏÈο ·fi ÙËÓ ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ· Î·È ÙÔÓ ∆·˛ÁÂÙÔ, Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ¿ÌÂÛ· Ì ÙËÓ ·È‰È΋ ËÏÈΛ· ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹. ∆Ô Ê˘ÛÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ù˘ ÁÂÓ¤ÙÂÈÚ·˜ ÙÔ˘ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ·ÔÙÂÏ› ÙÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ ¢‰·ÈÌÔÓ›·˜, Ù˘ ·ÈÛÈÔ‰ÔÍ›·˜, Ù˘ ·ÏfiÙËÙ·˜ Î·È Ù˘ ÏËÚfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ÔÈËÙÈÎÔ‡ ˘ÔÎÂÈ̤ÓÔ˘. µ·ÛÈΤ˜ ¤ÓÓÔȘ ÙÔ˘ ÔÈËÙÈÎÔ‡ ÙÔ˘ ۇ̷ÓÙÔ˜, fiˆ˜ ·Á¿Ë, ‹ÏÈÔ˜, ʈ˜, ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË, ηÏÔÛ‡ÓË, ÂÈÚ‹ÓË, ·ÁÓfiÙËÙ· ˘ÏÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ ·ÙÚÈ΋˜ Á˘, ÂÓÒ Ë Ô›ËÛ‹ ÙÔ˘ ÙÚÔÊÔ‰ÔÙÂ›Ù·È ·fi ȉ¤Â˜ Î·È ·Í›Â˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ηٷÍȈı› ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ·˘Ù‹ Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜. √ ∆·˛ÁÂÙÔ˜, ȉȷ›ÙÂÚ· Ì ÙÔ˘˜ ÔÏÏ·ÏÔ‡˜ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘, ηıÔ‰ËÁ›, ·ÏÏ¿ Î·È ÚÔÛٷهÂÈ ÙÔÓ ÔÈËÙ‹ ÛÙȘ ‰‡ÛÎÔϘ ÛÙÈÁ̤˜ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘. ∏ Î·Ù·Ê˘Á‹ Û’ ·˘ÙfiÓ Î·È ÛÙËÓ ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ· ‰ËÏÒÓÂÈ ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ fiÙÈ Ô ÁÂÓ¤ıÏÈÔ˜ ÙfiÔ˜ ·ÔÙÂÏ› Î·È ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙÔ˘ ÚÔÛˆÈÎÔ‡ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘. ∏ ¤ÓÙÔÓË Î·È ÔÏ˘Û‹Ì·ÓÙË ·ÚÔ˘Û›· Ù˘ ˘·›ıÚÔ˘ Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ÙÔ˘ ·گȷÎÔ‡ ÁÂÓ¤ıÏÈÔ˘ ÙfiÔ˘ ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ ‹‰Ë ÛÙÔ˘˜ ÔÈËÙ¤˜ Ù˘ ÁÂÓÈ¿˜ ÙÔ˘ 1880 ηıÒ˜ Î·È ÛÙÔ˘˜ ËıÔÁÚ¿ÊÔ˘˜ Â˙ÔÁÚ¿ÊÔ˘˜ Ù˘. ∏ ‡·ÈıÚÔ˜ ηٷÍȈ̤ÓË ·fi ÙË Ï·ÔÁÚ·Ê›· ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 19Ô˘ ·È. ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ˆ˜ ÛÎËÓÈÎfi. ™ÙÔ ÙÔÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ÚÔ‚¿ÏÏÔÓÙ·È ÔÈ ·ÓıÚÒÈÓ˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜ Î·È Ë ˙ˆ‹ ÙˆÓ ÚÔÛÒˆÓ, ۯ‰fiÓ ÛÙ·ÙÈο. ∏ ÛÙÚÔÊ‹ Ù˘ Ô›ËÛ˘ ÚÔ˜ ÙÔ Î·ıËÌÂÚÈÓfi Î·È ÔÈΛÔ, ÚÔ˜ ÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· Î·È ÙÔ ·È‰›, ÚÔ˜ ÙËÓ ÂÛÙ›·, Á›ÓÂÙ·È ¤Î‰ËÏË Ì ÙËÓ ÂÈÎÚ¿ÙËÛË ÙÔ˘ ¶·ÚÓ·ÛÛÈÛÌÔ‡, ÂÓÒ ÛÙËÓ Â˙ÔÁÚ·Ê›· Â›Ó·È Ê·ÓÂÚ‹ Ë ÓÔÛÙ·ÏÁ›· ÁÈ· ÙÔ ÁÂÓ¤ıÏÈÔ ÙfiÔ Ì ÙËÓ ·Ó·‚›ˆÛË ÙˆÓ ËıÒÓ Î·È Âı›ÌˆÓ, Ù˘ ÓÙÔÈÔÏ·ÏÈ¿˜, ÛÙÔȯ›ˆÓ Ô˘ ‰È·ÊÔÚÔÔÈÔ‡Ó ÙËÓ È‰È·›ÙÂÚË ·ÙÚ›‰· ÙÔ˘ ÏÔÁÔÙ¤¯ÓË ·fi ¿ÏÏÔ˘˜ ÙfiÔ˘˜. ™Ù· ËıÔÁÚ·ÊÈο ΛÌÂÓ· «Á›ÓÂÙ·È ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ‹˜ Ù˘ ·Ê‹ÁËÛ˘ Ô ÙfiÔ˜ (ÛÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘), Î·È Ë ÁÂÓ¤ıÏÈ· ¯ÒÚ· ηı›ÛÙ·Ù·È Î›ÌÂÓÔ Ù˘ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜».1 ∆Ô ÁÂÁÔÓfi˜ ·˘Ùfi ÙÔ ·Ú·ÙËÚÔ‡ÌÂ Î·È ÛÙËÓ Â˘Úˆ·˚΋ ÏÔÁÔÙ¯ӛ· Û˘Ó‰Â-
1. ∫·ÛÙÚÈÓ¿ÎË ∞ÁÁ¤Ï·, ∏ ʈӋ ÙÔ˘ ÁÂÓ¤ıÏÈÔ˘ ÙfiÔ˘. ªÂϤÙ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ Â˙ÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. ¶√§π™, 1997, Û. 11.
O °∂¡∂£§π√™ T√¶√™ ™∆√ ¶√π∏∆π∫√ Eƒ°√ ∆√À Nπ∫∏º√ƒ√À Bƒ∂∆∆∞∫√À
219
‰Â̤ÓÔ ÙfiÛÔ Ì ÙËÓ ËıÔÁÚ·Ê›· fiÛÔ Î·È Ì ÙÔ Ó·ÙÔ˘Ú·ÏÈÛÌfi.2 ¶¿ÓÙˆ˜ Ë ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡ ‹ ÙÔ˘ ÁÂÓ¤ıÏÈÔ˘ ÙfiÔ˘ ˘ÏÔÔÈÂ›Ù·È ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ÏÔÁÔÙ¯ӛ· ¤Ú· ·fi ÙÔ Ó·ÙÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈÎfi Î·È Ì ÚÔÌ·ÓÙÈÎfi-Âȉ˘ÏÏÈ·Îfi ÙÚfiÔ. ™˘Ó‰¤ÂÙ·È, ‚¤‚·È·, ·Ó·ÌÊ›‚ÔÏ· Ì ÙËÓ ÂıÓÈÎÈÛÙÈ΋ ȉÂÔÏÔÁ›· Ô˘ ‰È·ÙÚ·ÓÒÓÂÈ ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡. ∫·Ù¿ ÙÔÓ 20fi ·È. Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ÂËÚ·Ṳ̂ÓÔÈ ·fi ÎÈÓ‹Ì·Ù· ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Î·È ÚÔ˜ ÙËÓ ËıÔÁÚ·Ê›·, fiˆ˜ Ô ·ÈÛıËÙÈÛÌfi˜, Ô ÛÔÛÈ·ÏÈÛÙÈÎfi˜ Ú·ÏÈÛÌfi˜ ‹ Ô ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌfi˜, ·ÓÙÏÔ‡Ó ˘ÏÈÎfi ·fi ÙË ÁÂÓ¤ÙÂÈÚ·. º˘ÛÈο, οı ·ÈÛıËÙÈÎfi Ú‡̷ ηٷϋÁÂÈ Û ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·. ŒÙÛÈ ¤ÏÏËÓ˜ ÏÔÁÔÙ¤¯Ó˜, ΢ڛˆ˜ Â˙ÔÁÚ¿ÊÔÈ, Û¿ÓÈ· ÔÈËÙ¤˜, Ù˘ ÁÂÓÈ¿˜ ÙÔ˘ ’30 ‹ Î·È ÌÂÙ·ÔÏÂÌÈÎÔ›, ·Ó Î·È ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ì ÙËÓ fiÏË, ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Ó· ÙÚÔÊÔ‰ÔÙÔ‡Ó Ù· ΛÌÂÓ· ÙÔ˘˜ Ì ËıÔÁÚ·ÊÈο ÛÙÔȯ›· Ì fi¯ËÌ· ÙË ÓÔÛÙ·ÏÁ›·. ¡ÔÛÙ·ÏÁ›· ÁÈ· ¤Ó· ÎfiÛÌÔ È‰·ÓÈÎfi, fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È Ì¤Û· ·fi ÙË ÁÚ·ÊÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡ Î·È Ì¤Û· ·fi ÙËÓ ·ÓÙ›ıÂÛ‹ ÙÔ˘ Ì ÙËÓ ÛÎÏËÚ‹ ˙ˆ‹ ÛÙËÓ fiÏË. ∏ ÁÚ·ÊÈÎfiÙËÙ· fï˜ ·˘Ù‹ ηχÙÂÈ Û ·ÚÎÂÙ¤˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÙË ‚›· Î·È ÙÔÓ ·ÔÙÚÔÈ·ÛÌfi Ô˘ Û˘¯Ó¿ ÔÈ ÏÔÁÔÙ¤¯Ó˜ Ì Ú·ÏÈÛÌfi ‹ ÂÈÚˆÓ›· ·ÔηχÙÔ˘Ó. √‡Ùˆ˜ ‹ ¿Ïψ˜ Â›Ó·È ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ô ÁÂÓ¤ıÏÈÔ˜ ÙfiÔ˜ ··Û¯ÔÏ› ÙÔ˘˜ ÏÔÁÔÙ¤¯Ó˜ ηıÒ˜ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙÔ ·ÙÚÈÎfi Û›ÙÈ, ÙË ˙ˆ‹ ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi ‹ ÙËÓ Â·Ú¯È·Î‹ fiÏË Î·È Ù· ·È‰Èο ¯ÚfiÓÈ· Ô˘ ‰È·‰Ú·Ì·Ù›˙Ô˘Ó ¤Ó· ÚfiÏÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÛÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘ „˘¯ÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘˜. Ÿˆ˜ ÁÚ¿ÊÂÈ Ô G. Bachelard ÛÙËÓ ¶ÔÈËÙÈ΋ ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ «Ô ‚Ȉ̤ÓÔ˜ ¯ÒÚÔ˜ ˘ÂÚ‚·›ÓÂÈ ÙÔ ÁˆÌÂÙÚÈÎfi ¯ÒÚÔ».3 °È· ÙÔÓ Bachelard ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌfiÓÔ Ë ÓÔÛÙ·ÏÁ›· ·ÏÏ¿ Î·È Ë ÔÓÂÈÚÔfiÏËÛË Ô˘ ÁÔÓÈÌÔÔÈ› ÙÔ Ì·ÎÚÈÓfi ·ÚÂÏıfiÓ. «∆· ·È‰Èο ¯ÚfiÓÈ·, ÁÚ¿ÊÂÈ, ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ˙ˆÓÙ·Ó¿ Î·È ÔÈËÙÈο ˆÊ¤ÏÈÌ· ̤۷ Ì·˜ ÛÙÔ Â›Â‰Ô Ù˘ ÔÓÂÈÚÔfiÏËÛ˘ Î·È fi¯È ÙˆÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎÒÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ. ÿÚË Û’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ·ÈÒÓÈ· ·È‰È΋ ËÏÈΛ· ‰È·ÙËÚԇ̠ÙËÓ Ô›ËÛË ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜».4 ∏ ÔÈËÙÈ΋ ÁÂÓÈ¿ ÙÔ˘ ’30 ·Ú‰Â‡ÂÈ ÙÔ ÁÂÓ¤ıÏÈÔ ÙfiÔ fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È (Ë ·Ó·ÊÔÚ¿ Â›Ó·È ÂÓ‰ÂÈÎÙÈ΋) ÛÙÔ ÔÈËÙÈÎfi ¤ÚÁÔ ÙˆÓ °. ƒ›ÙÛÔ˘, √. ∂χÙË, ¡ÈÎ. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘. ™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ Ù· ̤ÚË fiÔ˘ ¤Ú·Û ٷ ·È‰Èο ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÈ·, Ë ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ·, ÂÍÔ¯È΋ ÙÔÔıÂÛ›·, ·ÏÏ¿ Î·È Ë Â˘Ú‡ÙÂÚË ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜ Î·È È‰È·›ÙÂÚ· Ô ∆·˛ÁÂÙÔ˜ Â›Ó·È ÔÏÏ·Ï¿ Û˘Ó‰Â‰Â̤ӷ Ì ÙËÓ ÔÈËÙÈ΋ ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·. ∞fi ÙËÓ ·È‰È΋ ËÏÈΛ·, ¿ÌÂÛ· Û˘Ó˘Ê·Ṳ̂ÓË Ì ÙË ÁÂÓ¤ÙÂÈÚ¿ ÙÔ˘ Î·È ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘, Ô ÔÈËÙ‹˜ ·Ó·Î·Ï› Ì ÙË ÌÓ‹ÌË ÙÔ˘ ÛÙÈÁ̤˜ Â˘Ù˘¯›·˜, ·ÈÛÈÔ‰ÔÍ›·˜ Î·È ÏËÚfiÙËÙ·˜ Ô˘ ¤¯ÂÈ ˙‹ÛÂÈ Ì¤Û· ÛÙË Ê‡ÛË. ∏ ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ· Â›Ó·È ÙÔ Ì¤ÚÔ˜ fiÔ˘ Ô µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜ ¤˙ËÛ ٷ ÚÒÙ· ¤ÍÈ ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘, ÚÈÓ Ó· ÂÁηٷÛÙ·ı› ÛÙȘ ∫ÚÔΤ˜ ÁÈ· Ó· ÊÔÈÙ‹ÛÂÈ ÛÙÔ Û¯ÔÏ›Ô.5 ∏ ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ· Â›Ó·È ÌÈ· ÙÔÔıÂÛ›·, Ô˘, fiˆ˜ ÁÚ¿ÊÂÈ Ô ›‰ÈÔ˜ ÛÙÔ Ô›ËÌ· «ªfiÓˆÛË» ·fi ÙȘ °ÎÚÈÌ¿ÙÛ˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘
2. 3. 4. 5.
Ÿ.., Û. 12. Bachelard Gaston, ∏ ÔÈËÙÈ΋ ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. ÷Ù˙ËÓÈÎÔÏ‹, 21992, Û. 75. Ÿ.., Û. 43. µÈÔÁÚ·ÊÈο ÛÙÔȯ›· Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÛÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘, ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ‚Ï. ∫·ÎÔ‡ÚÔ˘ - ÃÚfiÓË °ÂˆÚÁ›· «ÃÚÔÓÔÏfiÁÈÔ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘» ÛÙÔÓ ·ÊÈÂڈ̷ÙÈÎfi ÙfiÌÔ ªÓ‹ÌË ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ (1912-1991) ÂÈÌ. ¶.¢. ª·ÛÙÚÔ‰ËÌ‹ÙÚ˘, ∞ı‹Ó·, 1993, ÛÛ. 15-38.
220
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
(1935), «Â›¯Â ÌÚÔÛÙ¿ ÙË ı¿Ï·ÛÛ·/ […] ›¯Â ÛÈÌ¿ ÙÔÓ Ô˘Ú·Ófi/ Î’ ‹Ù·Ó Û· ı·‡Ì· ÔÓ›ÚÔ˘».6 ∫‡ÚÈ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÌÈÎÚÔ‡ ÙfiÔ˘ Ë ÔÚÁÈ·ÛÙÈ΋ ‚Ï¿ÛÙËÛË, ÙÔ ÂÎı·Ì‚ˆÙÈÎfi ʈ˜, Ë ı¤· Ù˘ ı¿Ï·ÛÛ·˜ Î·È ÙÔ ÁÂÈÙfiÓÂÌ· Ì ÙÔÓ Ô˘Ú·Ófi Î·È ÙÔÓ ∆·˛ÁÂÙÔ Ô˘, fiˆ˜ ÛËÌÂÈÒÓÂÈ ÛÙÔ ¢È·ÎÂÎÚÈ̤ÓÔ Ï·Ó‹ÙË (1983) («∆· ¿ÓıË ÙˆÓ ‹¯ˆÓ»), ÌÈ· ·fi ÙȘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ ÙÔ˘ Û˘ÏÏÔÁ¤˜, «‰ÂÓ ÙÔÓ ·Ó·Î¿Ï˘„[Â],/ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ‰›Ï· [Ù]Ô˘ fiÙ·Ó ÁÂÓÓ‹ıËÎ[Â]/ Î·È ·Ú¿ÛÙÂÎÂ. ∞ÚÁfiÙÂÚ· ÌfiÓÔÓ/ ÔÓÂÈÚ‡ÙËÎ[Â] ˆ˜ ÌÔÚÔ‡Û ӷ Á›ÓÂÈ/ ÌÈ·Ó ÂÎÎÏËÛ›·-ΤÓÙÚÔ Ù˘ Á˘».7 ∆fiÛÔ ÙÔ Êˆ˜ ÙÔ˘ ‹ÏÈÔ˘ fiÛÔ Î·È ÙÔ Ì˘ÛÙ‹ÚÈÔ Ù˘ Ó‡¯Ù·˜ ÙÔÓ Û˘ÓÙÚÔÊÂ‡Ô˘Ó ÛÙ· ·È‰Èο ÙÔ˘ ÔÓÂÈÚÔÔÏ‹Ì·Ù·. ¶·Ú¿ÏÏËÏ· Ë ÛȈ‹ Ù˘ ʇÛ˘ Û˘ÓÂÚÁ› ÛÙË Ì˘ÛÙÈ΋ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ Ì·˙› Ù˘. √ Ê˘ÛÈÎfi˜ ·˘Ùfi˜ ¯ÒÚÔ˜ Ô˘ Û˘Ì‚ÔÏÈο ηıÔÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÙËÓ ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ· Î·È ÙÔÓ ∆·˛ÁÂÙÔ ı· ·ÔÙÂϤÛÂÈ ÙÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ÚÔÛˆÈÎÔ‡ ÔÈËÙÈÎÔ‡ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘.8 ™ÙÔ „˘¯fi‰Ú·Ì¿ ÙÔ˘ ∆Ô ·ÁÚ›ÌÈ9 ÁÚ¿ÊÂÈ Û¯ÂÙÈο: « “ºÂ‡Áˆ ÂȘ ÙËÓ ¤ÚËÌÔÓ, ÂÈÛΤ„·Ûı ÂÌ·˘ÙfiÓ.” ¶ËÁ·›Óˆ ÂΛ Ô˘ ÚˆÙÔ›‰· ÙÔÓ ‹ÏÈÔ Ó’ ·Ó‚·›ÓÂÈ ÛÙÚÔÁÁ˘Ïfi˜ Î·È ÔÏfiÏ·ÌÚÔ˜ ÛÙÔ ÛÙÂÚ¤ˆÌ·. ∂Λ Ô˘ Ë Ê‡ÛË Á·ÏÔ˘¯Â› Ì ÙÔÓ ·Ó·Ì̤ÓÔ Ì·ÛÙfi Ù˘ Ù· ÎÔ˘Ù¿‚È· Ù˘ χηÈÓ·˜ Î·È Ù· ÓÂÔÁÓ¿ ÙˆÓ Ô˘ÏÈÒÓ. ¶ËÁ·›Óˆ ÂΛ Ô˘ ÙÔ ÛÙ¿¯˘ Ù˘ „˘¯‹˜ ÌÔ˘ „‹ÏˆÓ ÙÚ·‚ËÁ̤ÓÔ ·fi ˘„ËϤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ. ¶ËÁ·›Óˆ ÂΛ Ô˘ Ë ‰¤ËÛË ÂÈÛ·ÎÔ‡ÂÙ·È. ∂Λ Ô˘ Ù· Ô›ÌÓÈ· ÙˆÓ Ô˘Ú·ÓÒÓ Î·È Ù˘ Á˘ Û˘Ó·ÓÙÈÒÓÙ·È Ì¤Û· ÛÙÔÓ ›‰ÈÔ ˆÚ·›Ô ÏÂÈÌÒÓ·. ¶Ô˘ Ù· ¿ÓÙ· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ¤Ó· ÎÚ¿ÙÔ˜. ∂Λ Ô˘ ›‰· ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Û·Ó ¤Ó· ˆÚ·›Ô fiÓÂÈÚÔ: fiÌÔÚÊÔÓ Ì¤Û· ÛÙËÓ ·ÏfiÙËÙ¿ ÙÔ˘, ̤۷ ÛÙËÓ ÔÌÔÚÊÈ¿ ÙÔ˘ ·ÔÓ‹Ú¢ÙÔÓ.» ∏ ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ·, ÏÔÈfiÓ, ÂÓÛ·ÚÎÒÓÂÈ ÙÔ fiÓÂÈÚÔ, ÙËÓ ÔÌÔÚÊÈ¿, ÙËÓ Â˘‰·ÈÌÔÓ›·. √ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Û ·Ó·fiÛ·ÛÙÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ ʇÛ˘ Ô˘ ÏËÚÔ‡Û fiϘ ÙȘ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ ÁÈ· Ó· ·ÈÛı¿ÓÂÙ·È fiÙÈ ÔÏÔÎÏËÚÒÓÂÙ·È ˆ˜ ¿ÓıÚˆÔ˜. ™ÙËÓ ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ·, fï˜, ˆ˜ ·È‰› ¤˙ËÛ ÌfiÓÔ˜ Î·È ·ÔÌÔӈ̤ÓÔ˜, ¯ˆÚ›˜ ·ÓıÚÒÈÓË Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ·È‰È΋ Û˘ÓÙÚÔÊÈ¿.10 ∆Ô ÁÂÁÔÓfi˜ ·˘Ùfi ÙÔÓ ÒıËÛÂ, ÂӉ¯Ô̤ӈ˜, Û ÌÈ·
6. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· ∞′, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. ∆Ú›· º‡ÏÏ·, 21984, Û. 35. 7. Ÿ.., ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· °′, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. ∆Ú›· º‡ÏÏ·, 1991, Û. 181. 8. °È· ÙÔÓ ÔÈËÙÈÎfi ̇ıÔ ÙÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ‚Ï. ΢ڛˆ˜ °ÎfiÙÔ‚Ô˘ ¡. ∞ı·Ó·Û›Ô˘, ∆Ô Ì˘ıÈÎfi Î·È È‰ÂÔÏÔÁÈÎfi Û‡Ì·Ó Ù˘ Ô›ËÛ˘ ÙÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘, ÚfiÏÔÁÔ˜ Vincenzo Rotolo, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. ºÈÏÈfiÙË, 1989, ÛÛ. 349-407. 9. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, ∆Ô ·ÁÚ›ÌÈ, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. ∆Ú›· º‡ÏÏ·, 31983, ÛÛ. 51-52. 10. °È· Ù· ·È‰Èο ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÈ· ·ÏÏ¿ Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÁÈ· ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘ ÔχÙÈÌ· ÛÙÔȯ›· Ì·˜ ‰›ÓÂÈ Ô ›‰ÈÔ˜ Ô µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜ ÛÙÔ ·˘ÙÔ‚ÈÔÁÚ·ÊÈÎfi ÙÔ˘ ΛÌÂÓÔ √‰‡ÓË. ∞˘ÙÔ‚ÈÔÁÚ·ÊÈÎfi ¯ÚÔÓÈÎfi, ÚfiÏÔÁÔ˜ ∫ÒÛÙ·˜ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. ¶√§π™, 22000, ÛÛ. 48-51. ™ÙÔ ·Ú·Î¿Ùˆ ·fiÛ·ÛÌ· ÁÚ¿ÊÂÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο: «∞˘Ù¿ ˆ˜ Ù· ¤ÍÈ ÌÔ˘ ¯ÚfiÓÈ·. ø˜ ÙfiÙ ‰ÂÓ ‹ÍÂÚ· Ù›ÔÙ ·fi ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÎÈ ·fi Ù· ¤ÚÁ· ÙÔ˘˜. ¢ÂÓ Â›¯· ‰ÂÈ ·Ú¿ ÌÂÚÈÎÔ‡˜ ÂÚ·ÛÙÈÎÔ‡˜ ÌfiÓÔ, Ô˘ ÎÔ˘‚¤ÓÙÈ·˙·Ó Ì ÙÔÓ ·Ù¤Ú· ÌÔ˘ Î·È Ô˘ ÂÁÒ, ÎÚ·ÙÒÓÙ·˜ ¤Ó· ÏÔ˘ÏÔ˘‰¿ÎÈ ÛÙÔ ¯¤ÚÈ, ÏËÛ›·˙· Î·È ÙÔ˘˜ ÎÔÈÙÔ‡Û· Ì ÔÏÏ‹ ÂÚȤÚÁÂÈ·.», Û. 50.
O °∂¡∂£§π√™ T√¶√™ ™∆√ ¶√π∏∆π∫√ Eƒ°√ ∆√À Nπ∫∏º√ƒ√À Bƒ∂∆∆∞∫√À
221
ÂÛˆÙÂÚÈÎÂ˘Ì¤ÓË ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· Ì ÙË Ê‡ÛË ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ÙÔÓ ÂÍfiÏÈÛ Ì ÎÔÈÓˆÓÈÎfiÙËÙ·. ŒÙÛÈ, fiÙ·Ó ‹Á ÛÙȘ ∫ÚÔΤ˜ ‰ÂÓ ÌfiÚÂÛ ӷ ÂÓۈ̷وı› ÛÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Î·È ‚›ˆÓ ÙËÓ ·fiÚÚÈ„‹ ÙÔ˘ ·fi ·˘Ùfi. ªÔÓ·‰È΋ ‰È¤ÍÔ‰Ô˜ Ë Î·Ù·Ê˘Á‹ ÛÙÔ ‰È¿‚·ÛÌ· Î·È ÔÈ ‰È·ÎÔ¤˜ ÛÙËÓ ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ·. ∂›Ó·È Ôχ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi fiÙÈ, ÂÓÒ Ë ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ· ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘, ›Ù ÎÂÈÌÂÓÈο, ›Ù ÂÚÈÎÂÈÌÂÓÈο, fiˆ˜ Î·È Ô ∆·˛ÁÂÙÔ˜, ‰ÂÓ Á›ÓÂÙ·È Î·Ó¤Ó·˜ ÏfiÁÔ˜ ÁÈ· ÙȘ ∫ÚÔΤ˜ ‹ Î·È ÁÈ· ÙÔ °‡ıÂÈÔ. ™Ù· ̤ÚË ·˘Ù¿ Ô ÔÈËÙ‹˜, ‹‰Ë ˆ˜ ·È‰› Î·È ˆ˜ ¤ÊË‚Ô˜, ‚ÈÒÓÂÈ ÙË Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË Ì ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, ÙËÓ ¤¯ıÚ·, ÙË ‰˘Û·ÚÌÔÓ›·. ∞˘Ù¤˜ ÔÈ ‰‡Ô ·Ú¿ÌÂÙÚÔÈ, ʇÛË-ÎÔÈÓˆÓ›· ·ÓÙÈÙ›ıÂÓÙ·È ÛÙËÓ Ô›ËÛ‹ ÙÔ˘. ∏ ʇÛË Â›Ó·È Ë ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ ¢‰·ÈÌÔÓ›·˜ Î·È Ù˘ ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛË˜Ø Ë ÎÔÈÓˆÓ›· Â›Ó·È Ë ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ ÛÙ¤ÚËÛ˘, ÙÔ˘ ‰È¯·ÛÌÔ‡, Ù˘ ·fiÚÚȄ˘. √ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜ ‰ÂÓ ·ÈÛı¿ÓÂÙ·È ÌfiÓÔÓ ˆ˜ Ó¤Ô˜ ÙËÓ ·ÔÌfiÓˆÛË ·fi ÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Û‡ÓÔÏÔ ·ÏÏ¿ Î·È Ôχ ·ÚÁfiÙÂÚ·, fiÙ·Ó ı· ·Ó·ÁηÛı› Ó· ‰È·ÊˆÓ‹ÛÂÈ ÛÙÔÓ È‰ÂÔÏÔÁÈÎfi ÙÔ̤· Ì ÙȘ ÎÚ·ÙÔ‡Û˜ ·fi„ÂȘ Ù˘ ·ÚÈÛÙÂÚ¿˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ·, fiÙ·Ó ı· Û˘ÁÎÚÔ˘Ûı› ÁÈ· ı¤Ì·Ù· ÔϤÌÔ˘-ÂÈÚ‹Ó˘-‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜-·˘Ù·Ú¯ÈÛÌÔ‡. √È ·Í›Â˜ ÛÙȘ Ôԛ˜ ÈÛÙ‡ÂÈ Ô ÔÈËÙ‹˜ ηı·ÁÈ¿˙ÔÓÙ·È, ηٿ οÔÈÔ ÙÚfiÔ, ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ·ÙÚÈÎÔ‡ ÛÈÙÈÔ‡, ÛÙÔ Ê˘ÛÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÙÔ˘ ∆·˛ÁÂÙÔ˘ Ô˘ Â›Ó·È Û˘Ó‰Â‰Â̤ÓÔ Ì ٷ ·È‰Èο ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÈ· Î·È ÛÙÔÓ Ô˘Ú¿ÓÈÔ, ÛÙÔ ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎfi ¯ÒÚÔ. ™’ ·˘Ù¿ Ù· ‰›· ˘ÏÔÔÈÂ›Ù·È Î·È ÙÔ Ì˘ıÈÎfi ÙÔ˘ ۇ̷Ó. √ Bachelard ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓÔ˜ ÛÙÔ ·ÙÚÈÎfi Û›ÙÈ Î·È ÛÙÔ ÚfiÏÔ Ô˘ ·›˙ÂÈ ÁÈ· οı ÔÈËÙ‹ ÁÚ¿ÊÂÈ: «™ÙË ÌÂÁ¿ÏË Ù˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·, Ë Ô›ËÛË Ì¿˜ Í·Ó·‰›ÓÂÈ ÙȘ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ ÙÔ˘ ÔÓ›ÚÔ˘. ∆Ô Û›ÙÈ fiÔ˘ ÁÂÓÓËı‹Î·ÌÂ Â›Ó·È Î¿ÙÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ¤Ó· ÛÒÌ· ηÙÔÈΛ·˜, Â›Ó·È ¤Ó· ÛÒÌ· ÔÓÂ›ÚˆÓ …».11 ∞˘Ùfi ·ÎÚÈ‚Ò˜ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Î·È Ì ÙÔÓ µÚÂÙÙ¿ÎÔ. ∏ ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ· Î·È Ô ∆·˛ÁÂÙÔ˜ Â›Ó·È Ô ÔÓÂÈÚÂ̤ÓÔ˜ ÙfiÔ˜ Ô˘ ÂÓÛ·ÚÎÒÓÂÈ ÙȘ ·Í›Â˜ Î·È ÙȘ ȉ¤Â˜ ÙÔ˘ Î·È Ô ÙfiÔ˜ Ù˘ „˘¯È΋˜ ÙÔ˘ Á·Ï‹Ó˘. ∆Ô Û›ÙÈ ÛÙËÓ ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ· ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ‹Ù·Ó Ë «ÔÓÂÈÚÈ΋ ηÙÔÈΛ· ÙÔ˘ Bachelard, ¤Ó· Û›ÙÈ Ù˘ ·Ó¿ÌÓËÛË˜Ø fiÓÂÈÚÔ, Ô˘ ¯¿ÓÂÙ·È Ì¤Û· ÛÙÔ Û‡ı·ÌÔ ÂÓfi˜ ¤ÎÂÈÓ· ÙÔ˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎÔ‡ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜».12 ∏ ÂÓfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÔÈËÙÈÎÔ‡ «ÂÁÒ» Ì ÙËÓ ·Ú·‰Â›ÛÈ· ʇÛË Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜ ÂÌÂÚȤ¯ÂÈ ÙËÓ ·ÚÌÔÓ›· Î·È ÙËÓ ·˘ıÂÓÙÈÎfiÙËÙ·. ™ÙÔ ÔÈËÙÈÎfi ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ Ô ÁÂÓ¤ıÏÈÔ˜ ÙfiÔ˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ Ì ÔÓÔÌ·ÛÙÈΤ˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÛÙËÓ ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ· Î·È ÛÙÔÓ ∆·˛ÁÂÙÔ. ™Ù· 1949 ΢ÎÏÔÊÔÚ› Ë Û˘ÏÏÔÁ‹ √ ∆·˛ÁÂÙÔ˜ Î·È Ë ÛȈ‹ Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ¤ÍÈ ÔÈ‹Ì·Ù· ·fi Ù· ÔÔ›· Ù· ¤ÓÙ ¤¯Ô˘Ó ˆ˜ ÎÂÓÙÚÈÎfi ı¤Ì· ÙÔ ‚Ô˘Ófi ·˘Ùfi Î·È ÙÔ˘˜ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘. ŒÓ· ¯ÚfiÓÔ ÌÂÙ¿ ÂΉ›‰ÂÈ ÙË Û˘ÏÏÔÁ‹-Ô›ËÌ· ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ·. ¶¤Ú· fï˜ ·fi ÙȘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ Û˘ÏÏÔÁ¤˜ ·˘Ù¿ Ù· ‰‡Ô ΢ڛ·Ú¯· ۇ̂ÔÏ· ÙÔ˘ ÁÂÓ¤ıÏÈÔ˘ ÙfiÔ˘ ‰È·ÙÚ¤¯Ô˘Ó fiÏË ÙËÓ ÔÈËÙÈ΋ ÙÔ˘ ·Ú·ÁˆÁ‹ ·fi ÙËÓ ÚÒÙË ˆ˜ ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÂÚ›Ô‰Ô.13
11. Bachelard Gaston, fi.., Û. 42. 12. Ÿ.., Û. 43. 13. °È· ÙËÓ ÂÚÈÔ‰ÔÏfiÁËÛË ÙÔ˘ ÔÈËÙÈÎÔ‡ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ‚Ï. °ÎfiÙÔ‚Ô˘ ¡. ∞ı·Ó·Û›Ô˘, ∆Ô Ì˘ıÈÎfi Î·È È‰ÂÔÏÔÁÈÎfi Û‡Ì·Ó Ù˘ Ô›ËÛ˘ ÙÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘, fi.., ÛÛ. 79-96.
222
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
™Ù· ÔÈ‹Ì·Ù· Ù˘ ·′ ÂÚÈfi‰Ô˘ (1929-1938) Ô ÔÈËÙ‹˜ ‹‰Ë ·ÈÛı¿ÓÂÙ·È ÙË ‰È¯ÔÛÙ·Û›· ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ Ì˘ıÈÎfi ÎfiÛÌÔ Ù˘ ·È‰È΋˜ ËÏÈΛ·˜ Î·È ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ·Ó·˙ËÙÒÓÙ·˜ ÙËÓ ˘¤Ú‚·Û‹ Ù˘. «ŸÚË ÌÂÁ·ÏÔÚ‹ Ô˘ ÔÈ Ï¢Τ˜ ÎÔÚ˘Ê¤˜ Û·˜ ÎÔÈÙ¿˙Ô˘Ó Ì˜ ·’ Ù· Á·Ï¿˙È· Ú›ÛÌ·Ù· ÙÔ ÌÂÁ·ÏÂ›Ô Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜, ˆÎ·Ӥ, Ô˘ ·Ú¯›˙ÂȘ ·’ ÙÔÓ Ô˘Ú·Ófi Î·È Û˘Ó¯›˙ÂÛ·È ÛÙ’ ¿ÂÈÚÔ Ù˘ „˘¯‹˜ ÌÔ˘ ÛÙÔÏ›˙ÔÓÙ·˜ ÙË ‰˘ÛÙ˘¯›· ÌÔ˘ Ì ٷ Ì·ÚÁ·ÚÈÙ¿ÚÈ· ÙˆÓ ·ÊÚÒÓ ÛÔ˘, Úfi‰· ÙˆÓ ‰‡ÛˆÓ, Ô˘ Û‚‡Ó·Ù ÛÙ· ÔÙ‹ÚÈ· ÙˆÓ ·ÁÁ¤ÏˆÓ Î·È ÛÙËÓ „˘¯‹ ÌÔ˘, fiÏ· fiÛ· ¯ÔÚ¤„·Ì ̷˙› ÛÙÔ Ï¢Îfi Á¿ÌÔ Ù˘ ÂÓÒÛÂÒ˜ ÌÔ˘ Ì ÙÔ Û‡Ì·Ó ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ Á˘Ú›˙ÂÙ ÛÙËÓ ÚˆÙÈÓ‹ ηÙÔÈΛ· Û·˜ ÁÈ·Ù› ÂÁηٷÏ›„·Ù ÙËÓ ·È‰È΋ ÌÔ˘ „˘¯‹;»14 ∂›Ó·È Ê·ÓÂÚfi fiÙÈ Ë ·Ó·fiÏËÛË Ù˘ ·ÙÚÈ΋˜ Á˘, Ô˘ «Û˘Ó¯›˙ÂÙ·È ÛÙ’ ¿ÂÈÚÔ Ù˘ „˘¯‹˜» ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹, Û˘Ì‚ÔÏÔÔÈÂ›Ù·È Î˘Ú›ˆ˜ Ì ÙËÓ ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ· Î·È ÙÔÓ ∆·˛ÁÂÙÔ ÛÙ· ÔÈ‹Ì·Ù· Ù˘ ‚′ ÂÚÈfi‰Ô˘ (1938-1950), ÛÙ· ÔÔ›· Ë ·ÚÔ˘Û›· Î·È Ë ÔÏ˘Û‹Ì·ÓÙË ÛËÌÂÈÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ÁÂÓ¤ıÏÈÔ˘ ÙfiÔ˘ Â›Ó·È Î·Ù·Ï˘ÙÈ΋. ŸÌˆ˜ ÔÈ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÛÙÔÓ ∆·˛ÁÂÙÔ Î·È ÛÙËÓ ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ· , ·ÏÏ¿ Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÛÙË Ï·ÎˆÓÈ΋ ÁË, ÛÙËÓ ÔÔ›· ηٷʇÁÂÈ Ô ÔÈËÙ‹˜, Â›Ó·È Û˘¯Ó¤˜ Î·È ÛÙȘ ¿ÏϘ ÂÚÈfi‰Ô˘˜ Ù˘ ÔÈËÙÈ΋˜ ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜. ∆fiÛÔ ÛÂ Û˘ÏÏÔÁ¤˜ Ù˘ Á′ ÂÚÈfi‰Ô˘ (1951-1974), fiˆ˜ ∏ ÌËÙ¤Ú· ÌÔ˘ ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· (1957), ∆Ô ‚¿ıÔ˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ (1961), ∞˘ÙÔ‚ÈÔÁÚ·Ê›· (1961), fiÛÔ Î·È Û’ ·˘Ù¤˜ Ù˘ ‰′ ÂÚÈfi‰Ô˘ fiˆ˜, √ ‰È·ÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˜ Ï·Ó‹Ù˘ (1983), ∏ÏÈ·Îfi˜ χ¯ÓÔ˜ (1984), ∂ÎÎÚÂÌ‹˜ ‰ˆÚ¿ (1986), ÃÔÚˆ‰›· (1988), ∏ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙˆÓ ÏÔ˘ÏÔ˘‰ÈÒÓ (1988), Ô ÁÂÓ¤ıÏÈÔ˜ ÙfiÔ˜ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙ› ÙÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ Ô˘ ¤¯ÂÈ ÌÂÓ ‰È·„¢Ûı› ·fi ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ·ÏÏ¿ ˘¿Ú¯ÂÈ ¿ÓÙ· ·ÏÒ‚ËÙÔ˜ ÛÙÔ ÓÔËÙÈÎfi Î·È „˘¯ÈÎfi ÎfiÛÌÔ ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ ‰È·ÙÚ·ÓÒÓÔÓÙ·˜ ÙËÓ ›ÛÙË
14. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, ∏ ÂÈÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘ ·ÎÓÔ˘, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· ∞′, fi.., ÛÛ. 68-69.
O °∂¡∂£§π√™ T√¶√™ ™∆√ ¶√π∏∆π∫√ Eƒ°√ ∆√À Nπ∫∏º√ƒ√À Bƒ∂∆∆∞∫√À
223
ÙÔ˘ ÛÙȘ ·Í›Â˜ ÛÙȘ Ôԛ˜ Ô ›‰ÈÔ˜ ›ÛÙÂ„Â Î·È ÙȘ Ôԛ˜ ˘ÂÚ·Û›ÛıËÎÂ. ∆· ÁÂÁÔÓfiÙ· ÙÔ˘ µ′ ¶·ÁÎÔÛÌ›Ô˘ ¶ÔϤÌÔ˘, Ù˘ ∫·ÙÔ¯‹˜ Î·È ÙÔ˘ ∂ÌÊ˘Ï›Ô˘ ÎÏÔÓ›˙Ô˘Ó ÙËÓ Â˘‰·ÈÌÔÓ›· ÙÔ˘ Ì˘ıÈÎÔ‡ ÙÔ˘ ۇ̷ÓÙÔ˜. √È ÔϤıÚȘ ÂÈÙÒÛÂȘ ÙÔ˘˜ Û ÂıÓÈÎfi, ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi, ËıÈÎfi, ȉÂÔÏÔÁÈÎfi Î·È „˘¯ÔÏÔÁÈÎfi Â›Â‰Ô Ù·Ú¿˙Ô˘Ó ÙÔÓ ÔÈËÙ‹ Î·È ·Ó·ÙÚ¤Ô˘Ó ÙËÓ ÈÛÔÚÚÔ›· ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ ÙÔ˘. ∏ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘ ÛÙÔÓ fiÏÂÌÔ, ÛÙËÓ ÚÒÙË ÁÚ·ÌÌ‹, Ë ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ ·fi ÙÔ Ì¤ÙˆÔ, Ë ¤ÓÙ·Í‹ ÙÔ˘ ÛÙÔ ∂.∞.ª. ÙÔ 1942 Î·È ÛÙÔ ∫.∫.∂. ÙÔ ’42 ‹ ’43, ηıÒ˜ Î·È Ë ‰È·ÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ·fi ·˘Ùfi ÙÔ 1949, ÌÂÙ¿ ÙËÓ Î˘ÎÏÔÊÔÚ›· ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘ «¢‡Ô ¿ÓıÚˆÔÈ ÌÈÏÔ‡Ó ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÚ‹ÓË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘» (1949),15 ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó ÙÔ Î·Ù¿ÏÏËÏÔ Îϛ̷ ÁÈ· ÙË Û‡ÓıÂÛË ÔÈËÌ¿ÙˆÓ ·ÓÙÈÛÙ·ÛÈ·ÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. ¶·Ú¿ÏÏËÏ· Ë ÂͤÏÈÍË ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ Î·È ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ, Ë È‰ÂÔÏÔÁÈ΋ ÙÔ˘ Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË Ì ÙËÓ ·ÚÈÛÙÂÚ¿ Î·È Ë ·ÔÌfiÓˆÛ‹ ÙÔ˘ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ∂ÌʇÏÈÔ ¤¯Ô˘Ó ÙÂÚ¿ÛÙȘ ÂÈÙÒÛÂȘ ÛÙÔÓ „˘¯ÈÛÌfi ÙÔ˘ Î·È ÙÔÓ Ô‰ËÁÔ‡Ó ÛÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛË ÙÔ˘ Ì˘ıÈÎÔ‡ ÙÔ˘ ۇ̷ÓÙÔ˜ Ô˘ ˘ÏÔÔÈÂ›Ù·È ÛÙÔÓ È‰·ÓÈÎfi ÎfiÛÌÔ Ù˘ ·ÙÚÔÁÔÓÈ΋˜ Á˘, «ÙÔ˘ ·È‰ÈÎÔ‡ ·Ï¿‚ˆÙÔ˘ ¯·ÌfiÁÂÏÔ˘»16 Î·È Ù˘ ·È‰È΋˜ ËÏÈΛ·˜. «™·Ó ‹ÌÔ˘Ó· ÌÈÎÚfi˜ ηıÚÂÊÙÈ˙fiÌÔ˘Ó· ÛÙ· Ú˘¿ÎÈ· Ù˘ ·ÙÚ›‰·˜ ÌÔ˘/‰ÂÓ ‹ÌÔ˘Ó Ï·Ṳ̂ÓÔ˜ ÁÈ· ÙÔÓ fiÏÂÌÔ».17 ŒÙÛÈ ÛÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹ Ô ÔÈËÙ‹˜ ηٷʇÁÂÈ ÛÙÔÓ ∆·˛ÁÂÙÔ Ô ÔÔ›Ô˜, οو ·fi ‰È¿ÊÔÚ· ÚÔۈ›·: ÙÔ˘ ·Ù¤Ú·, ÙÔ˘ Ô‰ËÁÔ‡, ÙÔ˘ Û˘ÓÔ‰ÔÈfiÚÔ˘, ÙÔ˘ Ê›ÏÔ˘, ÙÔ˘ ·Á·ıÔ‡ Á¤ÚÔÓÙ·, ÙÔ˘ Á¤ÚÔ-·Ô‡, ÙÔ˘ ·Á›Ô˘, ÙÔ˘ ıÂÔ‡, ÂËÚ¿˙ÂÈ Î·È ÚÔÛٷهÂÈ ÙÔÓ ÔÈËÙ‹. ™ÙÔ Â˙fi, ·˘ÙÔ‚ÈÔÁÚ·ÊÈÎfi ÙÔ˘ ¯ÚÔÓÈÎfi, √‰‡ÓË, ÁÚ¿ÊÂÈ Ô µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜: «£· ÌÔÚÔ‡Û· Ó· ÂÚ·Ù‹Ûˆ fiÏË ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ÁË, Ó· ·Ó¤‚ˆ Û fiÏ· Ù˘ Ù· ‚Ô˘Ó¿, Ó· ÁÈƠ̂ۈ ÙËÓ Î·Ú‰È¿ ÌÔ˘ ·fi ÙËÓ ÔÌÔÚÊÈ¿, Ô˘ Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· ‹Ù·Ó ··ÁÔÚÂ˘Ì¤ÓË, Ó· Í·Ó·ÓÙÈÎÚ›Ûˆ ÙÔÓ ∆·˛ÁÂÙÔ Ì ÙÔÓ ›‰ÈÔ ·È‰ÈÎfi Û‚·ÛÌfi Û·Ó ¤Ó· ̇ıÔ, Ó· ÙÔÓ ÌÂÙ·‚¿Ïˆ Û’ ¤Ó· ıÚËÛ΢ÙÈÎfi ۇ̂ÔÏÔ ÌÈ·˜ ¿ÏÏ˘ ıÚËÛΛ·˜: Ù˘ ·Á¿Ë˜ Ô˘ ·fi ·È‰› ÙËÓ ÔÚ·Ì·ÙÈ˙fiÌÔ˘Ó· Ó· ‚·ÛÈχÂÈ ¿Óˆ ÛÙË ÁË»18. ŒÓ· ¿ÏÏÔ Û‡Ì‚ÔÏÔ Ô˘ ÂÎÚÔۈ› ÙÔÓ È‰·ÓÈÎfi ÎfiÛÌÔ ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ Î·È Ô˘ ÙÔÓ ··Û¯ÔÏ› ÛÙ· ›‰È· ¯ÚfiÓÈ· Â›Ó·È Ë ª·ÚÁ·Ú›Ù· Ô˘ ·Ó¿ÁÂÙ·È Û ‚›ˆÌ· ÙˆÓ ·È‰ÈÎÒÓ ÙÔ˘ ¯ÚfiÓˆÓ ÛÙËÓ ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ·, fiÔ˘ ÙË ÁÓÒÚÈÛÂ.19 ◊Ù·Ó ¤Ó· fiÌÔÚÊÔ ÎÔÚ›ÙÛÈ ‰Âη¤ÓÙ ¯ÚÔÓÒÓ Ô˘ ÙÔÓ Û˘ÁΛÓËÛÂ Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÌÂÙÂÍÂÏ›¯ıËΠ۠ȉ·ÓÈ΋ Á˘Ó·ÈΛ· ÌÔÚÊ‹, fiˆ˜ ÙËÓ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ Û ÔÈ‹Ì·Ù· ÙˆÓ Û˘ÏÏÔÁÒÓ:
15. °È· Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· ·˘Ù¿ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘ ‚Ï. ∫·ÎÔ‡ÚÔ˘-ÃÚfiÓË °ÂˆÚÁ›·, «ÃÚÔÓÔÏfiÁÈÔ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘», fi.., ÛÛ. 22-23 Î·È µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, √‰‡ÓË, fi.., ÛÛ. 183 Î.Â. 16. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, «°Ú¿ÌÌ· ÛÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Ù˘ ·ÙÚ›‰Ô˜ ÌÔ˘», ∆· ıÔÏ¿ ÔÙ¿ÌÈ·, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· ∞′, fi.., Û. 198. 17. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, «ŒÓ·˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˘ ÌÔ˘ÚÌÔ˘Ú›˙ÂÈ ÛÙÔ ·Ï‚·ÓÈÎfi ̤وԻ, ¶·Ú·ÏÂÈfiÌÂÓ·, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· ∞′, fi.., ÛÛ. 118-119. ¶·ÚfiÌÔÈÔ ÓfiËÌ· ¤¯Ô˘Ó Î·È ÔÈ ÛÙ›¯ÔÈ ÙÔ˘ ÔÈ‹Ì·ÙÔ˜ «∞ÓÙ·fiÎÚÈÛË» ·fi ÙË Û˘ÏÏÔÁ‹ ∂ÎÎÚÂÌ‹˜ ‰ˆÚ¿, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· °′, Û. 373 «ª¿˙¢· ÛÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÌÔ˘ / ·ÁÚÈÔÏÔ‡ÏÔ˘‰·Ø Û fiÏÔ ÙÔ ˘fiÏÔÈÔ / Ô‰‡Ó˜». 18. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, √‰‡ÓË. ∞˘ÙÔ‚ÈÔÁÚ·ÊÈÎfi ¯ÚÔÓÈÎfi, fi.., Û. 256. 19. °È· ÙËÓ ÎԤϷ Ô˘ ÙÔ˘ ÂÓ¤Ó¢Û ÙË ª·ÚÁ·Ú›Ù· ‚Ï. √‰‡ÓË, fi.., Û. 135.
224
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ª·ÚÁ·Ú›Ù· - ÂÈÎfiÓ˜ ·fi ÙÔ ËÏÈÔ‚·Û›ÏÂÌ· (1939) Î·È ∆Ô ‚È‚Ï›Ô Ù˘ ª·ÚÁ·Ú›Ù·˜ (1949). ™Ù· ΛÌÂÓ· ·˘Ù¿ ÙÔÓ ··Û¯ÔÏÔ‡Ó ‚·ÛÈΤ˜ ¤ÓÓÔȘ ÙÔ˘ ÔÈËÙÈÎÔ‡ ÙÔ˘ ۇ̷ÓÙÔ˜ fiˆ˜ ·Á¿Ë, ‹ÏÈÔ˜, ʈ˜, ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË, ηÏÔÛ‡ÓË, ÂÈÚ‹ÓË, ·ÁÓfiÙËÙ· Î.¿. √È ¤ÓÓÔȘ ·˘Ù¤˜ ÂÓÛ·ÚÎÒÓÔÓÙ·È ÛÙË ª·ÚÁ·Ú›Ù·, ۇ̂ÔÏÔ Á˘Ó·ÈΛ·˜ ÔÌÔÚÊÈ¿˜ Î·È ÂÚˆÙÈÛÌÔ‡, ÛÙ· Ì¿ÙÈ· Ù˘ ÔÔ›·˜ ‚ڋΠ«Ù’ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈο fiÚË Ù˘ Á˘ ÎÈ ·¿Óˆ ÙÔ˘˜/ÙȘ ‰‡Û˜ Ì ٷ ÎfiÎÎÈÓ· Û‡ÓÓÂÊ· …./… ÙÔ ·È‰ÈÎfi [Ù]Ô˘ ۇ̷Ó/Ì ÙȘ ¯Ú˘Û¤˜ ÙÔ˘ ˙ˆÁÚ·ÊȤ˜…/…ÙȘ Ó‡¯Ù˜ Ó· Î˘Ï¿Ó / ÌÂÁ¿ÏÔ˘˜ ÔÙ·ÌÔ‡˜ ÛȈ‹˜, fiˆ˜ ÛÙ· ¤ÍÈ [Ù]Ô˘ ¯ÚfiÓÈ·».20 ∏ ª·ÚÁ·Ú›Ù· Û˘ÌÏËÚÒÓÂÈ ÙËÓ ÔÈËÙÈ΋ Ì˘ıÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ Ô˘ ˘ÏÔÔÈÂ›Ù·È Î˘Ú›ˆ˜ Ì ÙÔÓ ∆·˛ÁÂÙÔ Î·È ÙËÓ ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ·. ™ÙËÓ ÔÌfiÙÈÙÏË, Ì ÙËÓ ÂÍÔ¯È΋ ·˘Ù‹ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜, Û˘ÏÏÔÁ‹, Ô˘ Ô ÔÈËÙ‹˜ ÁÚ¿ÊÂÈ ÛÙ· «¤ÙÚÈÓ·» ÌÂÙ·ÔÏÂÌÈο ¯ÚfiÓÈ·, ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓÔ˜ Û’ ¤Ó· Ù·Í›‰È ÙÔ˘ ÚÔ˜ ÙËÓ È‰È·›ÙÂÚ‹ ÙÔ˘ ·ÙÚ›‰·, Û˘ÓÔÌÈÏ› Ì ÙÔÓ ·ÙÚÔÁÔÓÈÎfi ¯ÒÚÔ, ÔÌÔÏÔÁÒÓÙ·˜ ˆ˜ ·˘Ùfi˜ Â›Ó·È Ë Î·Ù·Ê˘Á‹ ÙÔ˘ Û ‰‡ÛÎÔϘ ÂÚÈÛÙ¿ÛÂȘ: «…………….™˘¯Ó¿, ·Ú·ÌÈÏÒÓÙ·˜, ¤‚Ï· ̘ ÛÙÔÓ ‡ÓÔ ÌÔ˘ ˆ˜ Ù¿¯· ηٿÊ¢Á· Û ۤӷ. ∫È Â›¯Â˜ ¿ÓÙ· ʈÙȤ˜ ·fi ÌÈÎÚÔ‡˜ ‹ÏÈÔ˘˜ ·Ó¿„ÂÈ ÁÈ· ̤ӷ ÙÔÓ ÈΤÙË. ∫¿ı ÌÈ· ÛÔ˘ ¤ÙÚ· Î·È Î¿ı ڛ˙· ÛÔ˘ Ì ·›ÚÓ·Ó fiˆ˜ ‹ÌÔ˘Ó Á˘ÌÓfi˜ Î·È Ì’ ·ÛÊ·Ï›˙·Ó ·’ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ηÈÚÔ‡˜…».21 ∏ ·ÙÚÈ΋ ÁË Ù·˘Ù›˙ÂÙ·È Ì ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘, ÙÔÓ ÚÔÛٷهÂÈ Î·È ÙÔ Î˘ÚÈfiÙÂÚÔ, ÙÔ˘ ÂÌÓ¤ÂÈ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ·Á¿Ë˜, ΢ڛ·Ú¯Ë˜ Û’ fiÏÔ ÙÔ˘ ÙÔ ¤ÚÁÔ. «………………………….∞Á·Ë̤ÓË Á˘ Ô˘ Ì Á·ÌÚÔÛÙfiÏÈÛ˜ Ì’ ·ÛÙ¤ÚÈ· Î·È Ì’ ·ÚÂÙ¤˜, Ì ÊfiÚÙˆÛ˜ Ì ڢ¿ÎÈ·, Ó· Ì·ÚÙ˘ÚÔ‡Ó ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙËÓ ·Á¿Ë ÎÂÏ·Ú›˙ÔÓÙ·˜ ¿ÓÙÔÙÂ….».22 ∏ ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ· Â›Ó·È Ô ÙfiÔ˜ fiÔ˘ Ô ÔÈËÙ‹˜ ¤¯ÂÈ ÂÌÓ¢Ûı› Î·È ÁÚ¿„ÂÈ ·ÚÎÂÙ¿ ÔÈ‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘ Î·È ¤¯ÂÈ Ì›ÓÂÈ ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘, fi¯È ÌfiÓÔ ˆ˜ ·È‰› ·ÏÏ¿ Î·È ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÙÒÛË Ù˘ ‰ÈÎÙ·ÙÔÚ›·˜, fiÙ·Ó Â¤ÛÙÚ„ ·fi ÙËÓ ·˘ÙÔÂÍÔÚ›· ÙÔ˘
20. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, «∆· Ì¿ÙÈ· Ù˘ ª·ÚÁ·Ú›Ù·˜», ∆Ô ‚È‚Ï›Ô Ù˘ ª·ÚÁ·Ú›Ù·˜, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· ∞′, fi.., Û. 167. 21. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ·, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· ∞′, fi.., Û. 210. 22. Ÿ.., Û. 211.
O °∂¡∂£§π√™ T√¶√™ ™∆√ ¶√π∏∆π∫√ Eƒ°√ ∆√À Nπ∫∏º√ƒ√À Bƒ∂∆∆∞∫√À
225
ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· (1974). ∞fi ÙÔ 1978 ÌÔÈÚ·˙fiÙ·Ó ÙÔ ¯ÚfiÓÔ ÙÔ˘ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ· Î·È ÙËÓ ∞ı‹Ó·.23 ™ÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ·˘Ùfi ¿ÊËÛ ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÙÔ˘ ÓÔ‹ ¤Ó· ·˘ÁÔ˘ÛÙÈ¿ÙÈÎÔ Úˆ˚Ófi ÙÔ˘ 1991, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ›¯Â ÚԂϤ„ÂÈ ÚÈÓ ¯ÚfiÓÈ·, fiÙ·Ó ¤ÁÚ·Ê ÙÔ Ô›ËÌ· «¶˘ÚÔÙ¤¯ÓËÌ·» (∆Ô ‚¿ıÔ˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘). «¢ÂÓ ı· ÚÔÊÙ¿ÛÂÈ Ó· Ûˆ¿ÛÂÈ Ë Î·Ú‰È¿ ÌÔ˘. ÛÏÈ· ̤ÙÚ· „ËÏfiÙÂÚ·, ¿Óˆ ·fi ÙËÓ ÎÔÚÊ‹ ÙÔ˘ ∆·˛ÁÂÙÔ˘, ı· ¯Ù˘‹ÛÂÈ ¤Ó’ ·fiÁÂ˘Ì· ÌÔ˘ÛÈο ÙÔ˘˜ ÛÙÂÚÓÔ‡˜ Ù˘ ¯Ù‡Ô˘˜Ø ÎÈ’ ·Ì¤Ûˆ˜ ı· ¿ÚÂÈ ÊˆÙÈ¿. ∂ÊÙ¿ ¯ÚÒÌ·Ù· ı· Á›ÚÔ˘Ó Û· ÛÙ¿¯˘·».24 ∏ ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ· ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ‰È¿Û·ÚÙ· Û’ fiÏÔ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ¡. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ Î·È Û˘Ó‰¤ÂÙ·È fi¯È ÌfiÓÔ Ì ÙÔ Ê˘ÛÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ·ÏÏ¿ ÂȉÈÎfiÙÂÚ· Ì ÙÔ Û›ÙÈ, ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ ÙÔ˘, ΢ڛˆ˜ fï˜ ÙË ÌËÙ¤Ú· ÙÔ˘. ™ÙÔ Ô›ËÌ· «ŸÙ·Ó ı· ¤¯ˆ ȉ› ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ËÏÈÔ‚·Û›ÏÂÌ·», Ô˘ ¤ÁÚ·„ ÛÙËÓ ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ· ÙÔ 1980, ˙ËÙ¿ Ó· ÌË ¯¿ÛÂÈ ÙË ÌÓ‹ÌË ÙÔ˘, ÁÈ· Ó· ı˘Ì¿Ù·È «ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔ ¤Ó· ÎÂÚ·Ì›‰È ·fi ÙÔ/ÛÈÙ¿ÎÈ Ô˘ ¤¯ÙÈÛ[Â] Û’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÎÔÚÊ‹,/Û·Ó ¤Ó·Ó ÌÈÎÚfi ıÚfiÓÔ Ì˜ ÛÙÔÓ ÔÚ›˙ÔÓÙ·».25 ∆Ô Û›ÙÈ ·˘Ùfi ·ÔÙÂÏ›, fiˆ˜, ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ·, Ô ÁÂÓ¤ıÏÈÔ˜ ÙfiÔ˜ ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹, ¤Ó· ¯ÒÚÔ ÚÔÛÙ·Û›·˜. Ÿˆ˜ ÁÚ¿ÊÂÈ Ô Gaston Bachelard «∆Ô Û›ÙÈ Â›Ó·È Ë ÁˆÓÈ¿ Ì·˜ ̤۷ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. ∂›Ó·È –·˘Ùfi ÙÔ ¤¯Ô˘Ó ÂÈ ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜– ÙÔ ÚÒÙÔ Ì·˜ ۇ̷Ó. ∂›Ó·È Ú·ÁÌ·ÙÈο ¤Ó·˜ ÎfiÛÌÔ˜. ŒÓ·˜ ÎfiÛÌÔ˜ ÛÙËÓ Î˘ÚÈÔÏÂÍ›· ÙÔ˘ fiÚÔ˘. π‰ˆÌ¤ÓÔ Ì ٷ Ì¿ÙÈ· Ù˘ „˘¯‹˜, Î·È ÙÔ ÈÔ Ù·ÂÈÓfi ·ÎfiÌ· Û›ÙÈ ‰Â Ì·˜ Ê·›ÓÂÙ·È ˆÚ·›Ô; √È Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ÙˆÓ «Ù·ÂÈÓÒÓ ÛÈÙÈÒÓ» ÂÈηÏÔ‡ÓÙ·È Û˘¯Ó¿ ·˘Ùfi ÙÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ù˘ Ô›ËÛ˘ ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘».26 ™ÙÔÓ ∏ÏÈ·Îfi χ¯ÓÔ (1984), Ì›· ·fi ÙȘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ ÙÔ˘ Û˘ÏÏÔÁ¤˜, ÁÚ¿ÊÂÈ Ô µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜: «∂›Ì·ÛÙ ÌÈ· ÌÈÎÚ‹ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·/ÛÙË ÌÈÎÚfiÙÂÚË fiÏË Ô˘ ˘‹ÚÍÂ/ÔÙ¤. ™’ ¤Ó·Ó Ú¿ÛÈÓÔ ÏfiÊÔ …».27 ™ÙÔ Û›ÙÈ Ù˘ ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ·˜, Ê·ÓÙ¿˙ÂÙ·È ·ÎfiÌË Ô
23. √ ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹, Ô ÛÎËÓÔı¤Ù˘ ∫ÒÛÙ·˜ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜, ÛÙÔÓ «¶ÚfiÏÔÁÔ» Ù˘ √‰‡Ó˘, fi.. Û. 20, ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔÓ È‰È·›ÙÂÚÔ ‰ÂÛÌfi Î·È ÙË ÛËÌ·Û›· Ô˘ ›¯Â ÁÈ· ÙÔÓ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘ Ë ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ·. «¢ÂÓ Â›Ó·È Ù˘¯·›Ô fiÙÈ Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ‰¤Î· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘, Ù· ¤Ú·Û ηٿ ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚfi ÙÔ˘˜ ‰È¿ÛÙËÌ· ÛÙÔ ÂÚËÌÈÎfi ¯Ù‹Ì· ÙÔ˘ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘ Î·È Î¿Ùˆ ·fi Û˘Óı‹Î˜ Ô˘ ¤ÌÔÈ·˙·Ó Ôχ Ì ÂΛӘ ÙˆÓ ·È‰ÈÎÒÓ ÙÔ˘ ¯ÚfiÓˆÓ. ∑ˆ‹ ÂÚËÌ›ÙË, Ô˘ ˘Ôı¤Ùˆ fiÙÈ ·ÔÙÂÏÔ‡ÛÂ Ê˘ÛÈ΋ ¿Ì˘Ó· ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙËÓ ÂÓfi¯ÏËÛË Ô˘ ÙÔ˘ ÚÔηÏÔ‡ÛÂ Ë ·‰È¿ÎÚÈÙË Î·È ¯ˆÚ›˜ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi ÂÚȯfiÌÂÓÔ ·ÓıÚÒÈÓË Û˘Ó·Ó·ÛÙÚÔÊ‹». 24. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, ∆Ô ‚¿ıÔ˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ , ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· µ′, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. ∆Ú›· º‡ÏÏ·, 21984, Û. 214. 25. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, ¶·Ú·ÏÂÈfiÌÂÓ·, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· µ′, fi.., Û. 478. 26. Bachelard Gaston, fi.., Û. 31. 27. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, «∆Ô Ï¿ıÔ˜» ·fi ÙË Û˘ÏÏÔÁ‹ ∏ÏÈ·Îfi˜ χ¯ÓÔ˜, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· °′, fi.., Û. 276.
226
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÔÈËÙ‹˜ fiÙÈ Û˘ÓÔÌÈÏ› Ì˘ÛÙËÚȷο Ì ÙÔÓ Âı·Ì¤ÓÔ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÚ‹ÓË.28 ™ÙÔÓ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘, ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ µÚÂÙÙ¿ÎÔ, Ô˘ ¤¯ÂÈ Ù·Ê› ÂΛ, Â›Ó·È ·ÊÈÂڈ̤ÓÔ Î·È ÙÔ Ô›ËÌ· «√ ÊÈÏÔÍÂÓÔ‡ÌÂÓÔ˜ Ù˘ ÂÚËÌÈ¿˜» ·fi ∆Ô ‚¿ıÔ˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘.29 ™ÙËÓ ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ· ·Ó·‚ÈÒÓÔ˘Ó, ›Û˘, Ì ÙËÓ ÂÓÂÚÁÔÔ›ËÛË Ù˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ Ù˘ ÌÓ‹Ì˘ Î·È Ù˘ Ê·ÓÙ·Û›·˜, ÛÎËÓ¤˜ Ì ڈٷÁˆÓ›ÛÙÚÈ· ÙË ÌËÙ¤Ú· ÙÔ˘, Ù·˘ÙÈṲ̂ÓË Ì ÙË Ê‡ÛË, ۇ̂ÔÏÔ Ù˘ ·Á¿Ë˜ Î·È Ù˘ ·ıˆfiÙËÙ·˜. ™ÙÔ ÂÍ·›ÚÂÙÔ Ô›ËÌ·Û˘ÏÏÔÁ‹ ∏ ÌËÙ¤Ú· ÌÔ˘ ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›·, Ù˘ Á′ ÔÈËÙÈ΋˜ ÙÔ˘ ÂÚÈfi‰Ô˘, ·Ó¿ÌÂÛ· Û’ ¿ÏÏ· ÁÚ¿ÊÂÈ: «M ı˘Ì¿Ù·È ̈Úfi Ó· ÛηÏÒÓˆ ÛÙÔ ÛÙ‹ıÔ˜ Ù˘, fiˆ˜ Ô ÌÂÙ·ÍÔÛÎÒÏËη˜ ÛÙÔ ı˘Ì¿ÚÈ. ªÂ ı˘Ì¿Ù·È Ó· Ì·›Óˆ ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÛÙÔ Û¯ÔÏ›Ô, Ó· ‰ÈÛÙ¿˙ˆ, Ó· ÛÙ¤ÎÔÌ·È ÛÙËÓ ¤ÙÚÈÓË ÛοϷ ÙÔ˘Ø Ì ı˘Ì¿Ù·È Ô˘ Á‡ÚÈÛ· ÛÙÔ Û›ÙÈ Ì·˜ Î’ ›¯·, ÚÈÓ ·’ Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù·, ˙ˆÁÚ·Ê›ÛÂÈ ¤Ó·Ó ‹ÏÈÔ ¿Óˆ ÛÙËÓ Ï¿Î· ÌÔ˘. ªÂ ı˘Ì¿Ù·È ÛÙË Ì˘Á‰·ÏÈ¿. ªÂ ı˘Ì¿Ù·È Ó· οıÔÌ·È ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ’ ¿ÁÚÈ· ÏÔ˘ÏÔ‡‰È·. ªÂ ʤÚÓÂÈ ÛÈÌfiÙÂÚ·, Û·‚ÂÈ, ı·ÚÚ› ˆ˜ Ì ‚ϤÂÈ Ó· ÛÙ¤ÎÔÌ·È ·ÓÙ›ÎÚ˘ Ù˘». 30 ∆Ë ÌËÙ¤Ú· ÙÔ˘ ı˘Ì¿Ù·È Î·È ÛÙËÓ ÔÈËÙÈ΋ ÙÔ˘ ∞˘ÙÔ‚ÈÔÁÚ·Ê›· (Á′ ÔÈËÙÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô˜) Ì ٷ ÛÔ˘ÚÁ›ÙÈ· Ó· ¯‡ÓÔÓÙ·È «ÛÙËÓ Ô‰È¿ Ù˘ Ô˘ ̇ÚÈ˙Â/ÊÚ¤ÛÎÔ, Ì·‡ÚÔ „ˆÌ›» Î·È ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘, ·È‰›, Ó· ÙËÓ ·ÎÔÏÔ˘ı›, ‚·‰›˙ÔÓÙ·˜ ÁÈ· ÙË ¯ÒÚ· Ù˘ ·Á¿Ë˜ ‹ Ù˘ ÂÈÚ‹Ó˘.31 ∆· ·Á·Ë̤ӷ ·˘Ù¿ ÚfiÛˆ·, fiˆ˜ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· Ë fiÏË ˙ˆ‹ ÛÙËÓ ÂÍÔ¯‹ Ù˘ ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ·˜, Û¯ËÌ·Ù›˙Ô˘Ó ÛÙËÓ „˘¯‹ ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ ÙËÓ «·Ú·Ì˘ı¤ÓÈ· ÔÏÈÙ›·», fiÔ˘ ·ÎfiÌË Î·È Ô «£Âfi˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘» «ı· ηÙÔÈÎÔ‡Û ÂΛ/Û’ ¤Ó· ÛÈÙ¿ÎÈ Ì ηϿÌÈ·, ÙfiÛÔ ÊÙˆ¯ÈÎfi/Û· Ó¿Ù·ÓÂ Û˘Á˘ÚÈṲ̂ÓÔ ·fi ÙË Ï‡Ë Ù˘ ÌËÙ¤Ú·˜ [Ù]Ô˘».32 ∆Ô Â˘‰·ÈÌÔÓÈÎfi ·˘Ùfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Â›Ó·È ÙfiÛÔ È‰·ÓÈÎfi, ÒÛÙ ıˆÚÂ›Ù·È È· Ì˘ıÈÎfi Î·È ˆıÂ›Ù·È ÛÙÔ ‚¿ıÔ˜ ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘. «•·Ó·ı˘Ì¿Ì·È ÙÔÓ ·Ù¤Ú· ÌÔ˘, ÙË ÌËÙ¤Ú· ÌÔ˘, Ù· Ô˘ÏÈ¿, ÌÈ·Ó ÂÔ¯‹ Ôχ ·ÏÈ¿. ∂ηÙfi ¯ÚfiÓÈ· ÎÈ ·ÎfiÌ·.
28. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, «¶·Ï·ÈÔ› ÌfiÓÈÌÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ» ·fi ÙË Û˘ÏÏÔÁ‹ ∂ÎÎÚÂÌ‹˜ ‰ˆÚ¿, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· °′, fi.., Û. 356. 29. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· µ′, fi.., ÛÛ. 170-171. 30. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, ∏ ÌËÙ¤Ú· ÌÔ˘ ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›·, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· ∞′, fi.., ÛÛ. 299-300. 31. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, ∞˘ÙÔ‚ÈÔÁÚ·Ê›·, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· ∞′, fi.., Û. 367. 32. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, «∏ ·Ú·Ì˘ı¤ÓÈ· ÔÏÈÙ›·», ¶·Ú·Ì˘ı¤ÓÈ· ÔÏÈÙ›·, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· ∞′, fi.., Û. 135.
O °∂¡∂£§π√™ T√¶√™ ™∆√ ¶√π∏∆π∫√ Eƒ°√ ∆√À Nπ∫∏º√ƒ√À Bƒ∂∆∆∞∫√À
227
∆fiÙ Ԣ Á›ÓÔÓÙ·Ó ·ÎfiÌË Ó· ÈÛÙ‡ÂÈ ¤Ó· ·È‰›, fiÙÈ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ‰È‰¿ÛÎÔ˘Ó ÙÔ ∂˘·ÁÁ¤ÏÈÔ Ù· Ô˘ÏÈ¿…».33 √ ¯ÒÚÔ˜ ÙÔ˘ Ì˘ıÈÎÔ‡ ۇ̷ÓÙÔ˜ ÙÔ˘ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ÔÏÔÎÏËÚÒÓÂÙ·È Ì ÙËÓ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔÓ ∆·˛ÁÂÙÔ. °È· ÙÔÓ ÔÈËÙ‹ ÙÔ ‚Ô˘Ófi ·˘Ùfi ‰Â ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙ› ·Ï¿ ÙËÓ ÔÌÔÚÊÈ¿ Ù˘ ʇÛ˘, Ô‡ÙÂ Û˘Ì‚ÔÏ›˙ÂÈ ÌfiÓÔ È‰¤Â˜ Î·È ·Í›Â˜, fiˆ˜ Ë ·Á¿Ë, Ë ·Ï‹ıÂÈ·, Ë ÔÌÔÚÊÈ¿, Ô˘ ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·È ·ÏÒ‚ËÙ˜ ·fi ÙË ÊıÔÚ¿ Î·È Û˘Óı¤ÙÔ˘Ó ÙË «ıÚËÛΛ· ÙÔ ·ÓıÚÒÔ˘». ™¯ÂÙ›˙ÂÙ·È ¿ÌÂÛ· Ì ÙÔ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi: Á›ÓÂÙ·È ÙÚÔÊfi˜ Î·È ‰¿ÛηÏÔ˜ ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹, Ù·˘Ù›˙ÂÙ·È ›Ûˆ˜ Ì ÙÔÓ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘, ·ÔÙÂÏ› persona ÙÔ˘ ÔÈËÙÈÎÔ‡ ˘ÔÎÂÈ̤ÓÔ˘. ∞ÎfiÌË Â›Ó·È ÙÔ Î·Ù·Ê‡ÁÈÔ, fiÔ˘ Ô ÔÈËÙ‹˜ ÚÔÛٷهÂÙ·È Î·È ·Ó·ÓÂÒÓÂÈ ÙËÓ ›ÛÙË ÙÔ˘ ÛÙ· ȉ·ÓÈο ÙÔ˘. ¶·Ú¿ÏÏËÏ· fï˜ Á›ÓÂÙ·È ÙÔ Î¤ÓÙÚÔ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, ÙfiÔ˜ ·ÁÈfiÙËÙ·˜, ·fi fiÔ˘ Ô µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜ ı· ÌÂÙ·‰ÒÛÂÈ ÙË ÎÔÛÌÔıˆڛ· ÙÔ˘. ∏ ÂÓ·Û¯fiÏËÛË ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ Ì ÙÔÓ ∆·˛ÁÂÙÔ Â›Ó·È Î˘Ú›·Ú¯Ë ÛÙË ‚′ ÔÈËÙÈ΋ ÙÔ˘ ÂÚ›Ô‰Ô (1939-1950), fiÙ·Ó ÁÚ¿ÊÂÈ, fiˆ˜ ›·ÌÂ, Î·È ÙË Û˘ÏÏÔÁ‹ √ ∆·˛ÁÂÙÔ˜ Î·È Ë ÛȈ‹ (1949), ÛÙ· ÔÈ‹Ì·Ù· Ù˘ ÔÔ›·˜ ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·È fiϘ ÔÈ È‰ÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ·Ô‰›‰ÂÈ Ô µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜ ÛÙÔ ‚Ô˘Ófi ·˘Ùfi. ŸÌˆ˜ ÔÈ‹Ì·Ù· Ô˘ ·Ó‹ÎÔ˘Ó Û ÂfiÌÂÓ˜ ÂÚÈfi‰Ô˘˜ ÂȂ‚·ÈÒÓÔ˘Ó ÙËÓ ÂÌÌÔÓ‹ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ÔÏÏ·Ï‹ ÛËÌ·ÙÔ‰fiÙËÛË ÙÔ˘ ∆·˛ÁÂÙÔ˘ Î·È ÙËÓ Ù·‡ÙÈÛ‹ ÙÔ˘ Ì·˙› ÙÔ˘. √ ªÈ¯¿Ï˘ ™Ù·Ê˘Ï¿˜ ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔ ¡ÈÎËÊfiÚÔ µÚÂÙÙ¿ÎÔ Û¯ÔÏÈ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙȘ «‚Ȉ̷ÙÈΤ˜ ÙÔ˘ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÛÙËÓ Ô›ËÛ‹ ÙÔ˘» ÛËÌÂÈÒÓÂÈ: «√ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˜ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜ ¤¯ÂÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ∆·˛ÁÂÙÔ, Ì ٷ ʈÙÂÈÓ¿ ÛÙ›ÁÌ·Ù· Ù˘ ı˘Û›·˜ Î·È Ù˘ ·Ï΋˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ Ó‡̷ÙÔ˜. ∆ÔÓ ∆·˛ÁÂÙÔ Ù˘ Ô›ËÛ‹˜ ÙÔ˘ Ô˘ Ì·˜ ÎÏËÚÔ‰ÔÙ› ¤Ó· Ù›ÌÈÔ Ì‹Ó˘Ì·: “°È· ¤Ó·Ó ÎfiÛÌÔ Î·ÏÏ›ÙÂÚÔ, ÁÈ· ¤Ó·Ó ÎfiÛÌÔ ÈÔ ‰›Î·ÈÔ, ÁÈ· ¤Ó·Ó ÎfiÛÌÔ ·ÏËıÈÓ¿ ·ÓıÚÒÈÓÔ”».34 ∆Ș ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ÚÔÂÎÙ¿ÛÂȘ ÙÔ˘ Û˘Ì‚fiÏÔ˘ ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ Û ÌÂϤÙË Ù˘ Î·È Ë ƒÔ‡Ï· ∫·ÎÏ·Ì·Ó¿ÎË ¯ˆÚ›˜ Ó· ·Ú·‚ϤÂÈ ÙËÓ ÔÏÏ·Ï‹ Û¯¤ÛË ÙÔ˘ ÔÈËÙÈÎÔ‡ ˘ÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ì ÙÔÓ ∆·˛ÁÂÙÔ.35 ∆Ë ‚·ı‡ÙÂÚË Î·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚË Â·Ê‹ ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ Ì ÙÔ ‚Ô˘Ófi Ù˘ ·ÙÚÈ΋˜ Á˘ ·Ó·Ï‡ÂÈ ÛÙË Û¯ÂÙÈ΋ ÌÂϤÙË ÙÔ˘ Ô ¶¿ÓÔ˜ ¶·Ó·ÁȈÙÔ‡Ó˘,36 ÂÓÒ Ô ∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜ ¡. °ÎfiÙÔ‚Ô˜ ÛÙË ‰È‰·ÎÙÔÚÈ΋ ÙÔ˘ ‰È·ÙÚÈ‚‹ ‰ÈÂÍÔ‰Èο ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙË ÛËÌ·Û›· Î·È ÛÙÔ ÚfiÏÔ Ô˘ ¤·ÈÍÂ Ô ∆·˛ÁÂÙÔ˜ ÙfiÛÔ ÛÙÔÓ „˘¯ÈÛÌfi ÙÔ˘ fiÛÔ Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘.37 √ ∆·˛ÁÂÙÔ˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Û’ fiÏÔ ÙÔ ÔÈËÙÈÎfi corpus ÙÔ˘ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ˆ˜ ̤ÚÔ˜ Ù˘ ʇÛ˘. ∂͢ÌÓÂ›Ù·È ˆ˜ Ê˘ÛÈ΋ ÔÌÔÚÊÈ¿ fiˆ˜ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ .¯. ÛÙ· ÔÈ‹Ì·Ù· «∏ ‚Ú‡ÛË
33. Ÿ.., Û. 136. 34. ™Ù·Ê˘Ï¿ ªÈ¯¿ÏË, ¡ÈÎËÊfiÚÔ˜ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜, Ô ÔÈËÙ‹˜ Ô˘ Ì¿¯ÂÙ·È ÁÈ· ÙËÓ √ÌÔÚÊÈ¿ Î·È ÙËÓ ∂ÈÚ‹ÓË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. ºÈÏÈfiÙË, 1983, Û. 53. 35. ∫·ÎÏ·Ì·Ó¿ÎË ƒÔ‡Ï·˜, «√ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˜ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜ Î·È Ô ∆·˛ÁÂÙÔ˜», ÂÚ. ∆Ô̤˜ ÂÚ. µ′, Ù‡¯. 9, ºÏ‚¿Ú˘ 1977, ÛÛ. 14-16. 36. ¶·Ó·ÁȈÙÔ‡ÓË ¶¿ÓÔ˘, √ ∆·˛ÁÂÙÔ˜ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. «¢ˆ‰ÂοÙË ÒÚ·», 1984. 37. °ÎfiÙÔ‚Ô˘ ¡. ∞ı·Ó·Û›Ô˘, fi.., ÛÛ. 177-190 Î·È 222-240.
228
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÙÔ˘ Ô˘ÏÈÔ‡» (√ ¯ÚfiÓÔ˜ Î·È ÙÔ ÔÙ¿ÌÈ),38 «∏ ͯÂÈÏÈṲ̂ÓË ÛÙ¿ÌÓ·» (∆Ô ‚¿ıÔ˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘),39 «¡¤Ô ËÏÈÔ‚·Û›ÏÂÌ· ›Ûˆ ·fi ÙÔÓ ∆·˛ÁÂÙÔ», (∆Ô ·ÔÁÂ˘Ì·ÙÈÓfi ËÏÈÔÙÚfiÈÔ, 1976).40 ŸÌˆ˜ ÛÙÔ Û˘ÓÙÚÈÙÈÎfi ÙÔ˘˜ ÔÛÔÛÙfi ÔÈ ÂÚÈÁڷʤ˜ ÙÔ˘ Ê˘ÛÈÎÔ‡ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ ÙÔ˘ ‚Ô˘ÓÔ‡ ·˘ÙÔ‡ ÌÂÙ·ÍÈÒÓÔÓÙ·È Û ȉ·ÓÈο, ·Í›Â˜, ȉ¤Â˜ Ô˘ Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡Ó ÙÔ ÈÛÙ‡ˆ ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹. Ÿˆ˜ Ë ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ· ¤ÙÛÈ Î·È Ô ∆·˛ÁÂÙÔ˜ Ù·˘Ù›˙ÂÙ·È Ì ÙËÓ Â˘Ù˘¯›· ÙˆÓ ·Ó¤ÌÂÏˆÓ ·È‰ÈÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ ·fi ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ù˘ Á¤ÓÓËÛ‹˜ ÙÔ˘. «√È ÚÒÙÔÈ ÊıfiÁÁÔÈ Ô˘ ¿ÎÔ˘Û· ÛÙË ˙ˆ‹ ÌÔ˘, ÔÈ ÚÒÙ˜ ϤÍÂȘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÙÔ Ó·ÓÔ‡ÚÈÛÌ· Ù˘ Ì¿Ó·˜ ÌÔ˘ Î·È ÙÔ ÎÂÏ¿‰ËÌ· Ù˘ ÛÈÙ·Ú‹ıÚ·˜. ¶¿Óˆ ·’ ÙÔ Ï›ÎÓÔ ÌÔ˘ ¿ÚıÚˆÓ ڋ̷ٷ ÙÔ Á·Ï¿˙ÈÔ Î’ ¤Ì·˙ ʈ˜ ·’ Ù’ ·ÓÔȯÙfi ·Ú¿ı˘ÚÔ Ë ÛȈ‹ ¤Ó· ÔÙ¿ÌÈ ˘¤ÚÔ¯· ÏfiÁÈ·. ªÈ·˜ ı·˘Ì·ÛÙ‹˜ ÁÏÒÛÛ·˜ ÙÔ ¯Ú˘Ûfi ·ÏÊ¿‚ËÙÔ ‰È·ÎÏ·‰È˙fiÙ·Ó Ì¤Û· ÌÔ˘».41 ∏ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ÛȈ‹ Ù˘ ʇÛ˘ ÌÂÙ·ÙÚ¿ËΠے ¤Ó· ıÂ›Ô ÔÙ¿ÌÈ Ô˘ ÙÚÔÊÔ‰ÔÙÔ‡Û ÙË Ê·ÓÙ·Û›· ÙÔ˘ Î·È ÙËÓ Ô›ËÛ‹ ÙÔ˘ fiˆ˜ Ù· ÔÙ¿ÌÈ· Ó·ÓÔ‡ÚÈ˙·Ó ÙÔÓ ∆·˛ÁÂÙÔ. ∆Ô ‚Ô˘Ófi ·˘Ùfi Û·Ó «ÎfiÚÊÔ˜ Ù˘ ÌËÙ¤Ú·˜» fiÙÈÛ ÙÔÓ ÔÈËÙ‹ Ì «Á·Ï¿˙ÈÔ, ·›Ì·, ‹ÏÈÔ Î·È Ú¿ÛÈÓÔ», «¯¿Ú·Í ÛÙËÓ Î·Ú‰È¿ ÙÔ˘ ÙȘ ‚·ıȤ˜ ¯·Ú¿‰Ú˜ ÙÔ˘», Û¯ËÌ¿ÙÈÛ ÛÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘ ‰Ò‰Âη ÎÔÚʤ˜ Ì ÛÙfi¯Ô Ó· ÔÓÂÈÚ‡ÂÙ·È ·ÔΛ ÙÔÓ ‹ÏÈÔ, Ó· ‰È„¿ÂÈ ÁÈ· ‹ÏÈÔ.42 ¶ÔÈΛϷ ÛÙÔȯ›· Ù˘ ʇÛ˘ ÙÔ˘ ∆·˛ÁÂÙÔ˘ ‰È·ÌfiÚÊˆÛ·Ó ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Ù˘ ·ÚÌÔÓ›·˜ Î·È Ù˘ Â˘Ù˘¯›·˜, ÙÔÓ ÂÓ‰ÔÎÔÛÌÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÛÔ ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹, ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô Ì ·˘ÙfiÓ ÙÔ˘ ™ÔψÌÔ‡.43 ∂ͤıÚ„·Ó ηٿ οÔÈÔ ÙÚfiÔ ÙËÓ Ô›ËÛ‹ ÙÔ˘. «ŒÙÛÈ ÌÔ˘ ÛÙ¿ıËÎÂ Ô ∆·˛ÁÂÙÔ˜ fiÛÔ Ó· ÁÂÓÓËıÔ‡ÓÂ/Ù· ‰˘Ô ·È‰È¿ ÙÔ˘ £ÂÔ‡ ̤۷ ÌÔ˘: Ë ¶Ô›ËÛË Î·È Ë ∞Á¿Ë!».44
38. 39. 40. 41.
µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· ∞′, fi.., ÛÛ. 252-253. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· µ′, fi.., Û. 28. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, fi.., Û. 471. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, «∏ ÛȈ‹ ÌÔ˘», ∆Ô ‚È‚Ï›Ô Ù˘ ª·ÚÁ·Ú›Ù·˜, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· ∞′, fi.., Û. 164. 42. √È ÊÚ¿ÛÂȘ Â›Ó·È ·Ṳ́Ó˜ ·fi ÙÔ Ô›ËÌ· ÙÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ «ŒÙÛÈ ÌÔ˘ ÛÙ¿ıËÎÂ Ô ∆·˛ÁÂÙÔ˜» ·fi ÙË Û˘ÏÏÔÁ‹ √ ∆·˛ÁÂÙÔ˜ Î·È Ë ÛȈ‹, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· ∞′, fi.., Û. 181. 43. √ ∂Ú·ÙÔÛı¤Ó˘ ∫·„ˆÌ¤ÓÔ˜, Û¯ÔÏÈ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ∂χıÂÚÔ˘˜ ¶ÔÏÈÔÚÎË̤ÓÔ˘˜ ÙÔ˘ ™ÔψÌÔ‡, ·Ó·Ù‡ÛÛÂÈ ÙË ı¤ÛË: ʇÛË=ÂÓ‰ÔÎÔÛÌÈÎfi˜ ·Ú¿‰ÂÈÛÔ˜. «∂ÎÙÈÌÒÓÙ·˜ ·˘Ù¿ Ù· ÁÓˆÚ›ÛÌ·Ù·, ·Ú·ÙËÚԇ̠fiÙÈ Ë Ê‡ÛË ˆ˜ ¯ÒÚÔ˜ ÙÔ˘ οÏÏÔ˘˜, Ù˘ ¯·Ú¿˜ Î·È Ù˘ ÏËÚfiÙËÙ·˜ ·ÓÙÈÚÔۈ‡ÂÈ ¤Ó·Ó ÂÓ‰ÔÎÔÛÌÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÛÔ, ÁÈ·Ù› Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÂÈ ÙȘ ȉÂÒ‰ÂȘ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ Â˘‰·ÈÌÔÓ›· ÙˆÓ fiÓÙˆÓ». ∫·„ˆÌ¤ÓÔ˘ ∂Ú·ÙÔÛı¤ÓË, ∏ Û¯¤ÛË ·ÓıÚÒÔ˘ - ʇÛ˘ ÛÙÔ ™ÔψÌfi, ÷ÓÈ¿ 1979, ÛÛ. 27-28. £ÂˆÚÒ fiÙÈ ˘¿Ú¯ÂÈ ·Ó·ÏÔÁ›· ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ™ÔψÌfi Î·È ÙÔ µÚÂÙÙ¿ÎÔ ÛÙȘ ıˆڋÛÂȘ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙË Ê‡ÛË. 44. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, fi..
O °∂¡∂£§π√™ T√¶√™ ™∆√ ¶√π∏∆π∫√ Eƒ°√ ∆√À Nπ∫∏º√ƒ√À Bƒ∂∆∆∞∫√À
229
™ÙËÓ «∞Ó¿ÌÓËÛË ·fi ÙÔÓ ∆·˛ÁÂÙÔ» Ì·˜ ÌÈÏ¿ ÁÈ· ÙÔ «·ÈÒÓÈÔ Û¤Ï·˜ Ù˘ ·Á¿Ë˜»45 Î·È ÛÙÔ Ô›ËÌ· «ÃÙ˜ ÙË Ó‡¯Ù· Í·Ó·Á‡ÚÈÛ· ÛÙÔÓ ∆·˛ÁÂÙÔ» ÂÈηÏÂ›Ù·È ÙË Û˘Ó‰ÚÔÌ‹ ÙÔ˘ ‚Ô˘ÓÔ‡ ·˘ÙÔ‡ ÁÈ· Ó· ηÙÔÚıÒÛÂÈ Ó· Û˘Ó·ÈÚ¤ÛÂÈ ÙȘ ‰‡Ô ‚·ÛÈΤ˜ ¤ÓÓÔȘ ÙÔ˘ ÔÈËÙÈÎÔ‡ ÙÔ˘ ۇ̷ÓÙÔ˜, ÙËÓ ·Á¿Ë Î·È ÙÔÓ ‹ÏÈÔ: «∫¿Ì ӷ Í·Ó·˚‰Ò ›Ûˆ ·fi ÙȘ ·ÁÂÚfi¯˘Ù˜ ÎÔÚʤ˜ ÛÔ˘ Ó’ ·Ó·Ù¤ÏÏÂÈ Û·Ó ‹ÏÈÔ˜ ¿ÏÈ ÙÔ fiÚ·Ì· Ù˘ ·ÁÎfiÛÌÈ·˜ ·Á¿Ë˜».46 ∏ ÌÂÙ·ÙÚÔ‹ ÙˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ Ù˘ ʇÛ˘ Û ÔÈËÙÈÎfi ÏfiÁÔ Î·È È‰¤Â˜ Û˘ÓÙÂÏÂ›Ù·È ÛÙÔÓ ∆·˛ÁÂÙÔ: «∞ÁÁ¤ÏÔ˘˜ Û·Ó Á˘ÌÓ¿ Û·ıÈ¿ ʤÚÓˆ ̘ ÛÙËÓ „˘¯‹ ÌÔ˘, ·Ó¤ÌÔ˘˜ Î·È ÎÂÏ·˚‰ÈÛÌÔ‡˜ Î·È ÏfiÁÔ˘˜ Ô˘ ÙÔ˘˜ Ì¿˙„·, fiÚıÈÔ˜ ¿Óˆ ÛÙ’ ·fiÎÚËÌÓ· ͤʈٷ ÙÔ˘ ∆·˛ÁÂÙÔ˘ fiÙ·Ó Î·ÙÛ›ÎÈ Ù’ Ô˘Ú·ÓÔ‡, ¤ÙÚˆÓ· ÛÙÔÓ ÔÚ›˙ÔÓÙ·».47 √ ÔÈËÙ‹˜ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· Ù·˘Ù›˙ÂÙ·È Ì ÙÔ ‚Ô˘Ófi ·˘Ùfi. ∂Èı˘Ì› Ó· Â›Ó·È Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘. °Ú¿ÊÂÈ ÛÙË ÃÔÚˆ‰›· ˆ˜ ‹Ù·Ó ‰¤Î· ¯ÚÔÓÒÓ ·È‰› fiÙ·Ó: «¯¿Ú·Í[Â] Ì’ ¤Ó· ÛÔ˘ÁÈ¿ Û ÌÈ· Ͽη [Ù]Ô˘ Ù’ fiÓÔÌ¿ [Ù]Ô˘, ÌfiÏȘ ‚Á·›ÓÂÈ Ó· ÙÔ Û˘ÏÏ·‚›˙ÂÈ Ô ‹ÏÈÔ˜».48 ™ÙÔ ‚¿ıÔ˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ ‰È·Ù˘ÒÓÂÈ ÙËÓ ·Ú·Î¿Ùˆ ¢¯‹ – ·›ÙËÌ· ÛÙÔ ıÂfi: «∏ ÎÔÚÊ‹ ÙÔ˘ ∆·˛ÁÂÙÔ˘ ‹Ù·Ó ¿ÓÙÔÙ ¿‰ÂÈ·. £· ÌÔÚÔ‡Û˜ Ó· Ì’ ¤¯ÂȘ οÓÂÈ ¤Ó’ ·ÚÙfi‰ÂÓÙÚÔ».49 ™ÙÔ ¢È·ÎÂÎÚÈ̤ÓÔ Ï·Ó‹ÙË ·Ó·ÚˆÙȤٷÈ: «∫·È ÙÂÏÔÛ¿ÓÙˆÓ ÔÈÔ˜ / Â›Ó·È ·˘Ùfi˜ Ô ∆·˛ÁÂÙÔ˜;/Œ¯ÂÈ ÏËÁ¤˜; ∫Ï·›ÂÈ ÌÂ Ï˘ÁÌÔ‡˜;/∂›Ó·È ·ÎÚˆÙËÚÈ·Ṳ̂ÓÔ˜;».50 ∂ÚˆÙ‹Ì·Ù· Ô˘ Ê·ÓÂÚÒÓÔ˘Ó ÙËÓ „˘¯È΋ Ù·‡ÙÈÛË ÔÈËÙÈÎÔ‡ ˘ÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ - ·ÙÚÔÁÔÓÈÎÔ‡ ‚Ô˘ÓÔ‡.
45. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, «∞Ó¿ÌÓËÛË ·fi ÙÔÓ ∆·˛ÁÂÙÔ», √ ∆·˛ÁÂÙÔ˜ Î·È Ë ÛȈ‹, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· ∞′, fi.., Û. 185. 46. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, «ÃÙ˜ ÙË Ó‡¯Ù· Í·Ó·Á‡ÚÈÛ· ÛÙÔÓ ∆·˛ÁÂÙÔ», fi.., Û. 176. 47. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, «ø‰‹ ÛÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ», fi.., Û. 184. 48. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, «¶ÔÈ‹Ì·Ù· ÁÈ· ÙÔ ›‰ÈÔ ‚Ô˘Ófi, VII» ·fi ÙË Û˘ÏÏÔÁ‹ ÃÔÚˆ‰›·, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· °′, fi.., Û. 384. 49. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, «√ ıfiÚ˘‚Ô˜ ÙˆÓ ¯ÂÚÈÒÓ», ∆Ô ‚¿ıÔ˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· µã, fi.., Û. 93. 50. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, «∫·Óٿٷ ¤Íˆ ·fi ÙÔ Û›ÙÈ ÌÔ˘», √ ‰È·ÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˜ Ï·Ó‹Ù˘, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· °′, Û. 213.
230
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
™Â ¿ÏÏ· ÔÈ‹Ì·Ù· Ù˘ ›‰È·˜ Û˘ÏÏÔÁ‹˜ Ù·˘Ù›˙ÂÈ ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfiÙËÙ· Ù˘ ÁÚ·Ê‹˜ ÙÔ˘ Ì ٷ Ê˘ÛÈο ÛÙÔȯ›· ÙÔ˘ ∆·˛ÁÂÙÔ˘: «·ÚıÚÒÓˆ/ÙÔ ÏfiÁÔ ÌÔ˘, fiˆ˜ ÂÛ‡ ÙÔ˘˜ ¯ÂÈÌ¿ÚÚÔ˘˜ ÛÔ˘, ‹/ÙÔ˘˜ ·¯Ô‡˜ ÙˆÓ ‰·ÛÒÓ ÛÔ˘»51 Ì ÛÙfi¯Ô «Ó· ÊÙ¿Ûˆ/ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜, ÁÚ·Ê‹ ÛÙË ÁÚ·Ê‹, Ó· Á›Óˆ/ÌÈ· Ͽη Û·Ó ∆·˛ÁÂÙÔ˜ ¯·Ú·Á̤ÓÔ˜».52 ™Â ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ·fi ÔÈ‹Ì·Ù· Ì ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ «¶ÔÈ‹Ì·Ù· ÁÈ· ÙÔ ›‰ÈÔ ‚Ô˘Ófi» ·fi ÙË Û˘ÏÏÔÁ‹ ÃÔÚˆ‰›· (1988) ·ӷ‰È·Ù˘ÒÓÂÈ Û˘ÁÎÂÓÙÚˆÙÈο Î·È ÂÈÁÚ·ÌÌ·ÙÈο, ı· ϤÁ·ÌÂ, ÙËÓ Ù·‡ÙÈÛË ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ fiÛÔ Î·È ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ Ì ÙÔÓ ∆·˛ÁÂÙÔ. ∞ÈÛıËÙÈΤ˜ ηÙËÁÔڛ˜, fiˆ˜ ·ÚÌÔÓ›·, ÌÔ˘ÛÈÎfiÙËÙ·, ηı·ÚfiÙËÙ·, Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈΤ˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ ÙÔ˘ ÔÈËÙÈÎÔ‡ ˘ÔÎÂÈ̤ÓÔ˘, fiˆ˜ ÙÚ˘ÊÂÚfiÙËÙ·, ·Ô‰›‰ÔÓÙ·È ÌÂ Ê˘ÛÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ÙÔ˘ ∆·˛ÁÂÙÔ˘. «£¤Ïˆ Ó· ˘Ê¿Óˆ, Ó’ ·Ô‰ÒÛˆ Ì ϤÍÂȘ ÙÔ Ú˘ıÌfi ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡, Ô˘ ¯Ù˘¿ÂÈ ÛÙ· ¯·Ï›ÎÈ· οو ·’ ÙȘ ÊÙ¤Ú˜ ÛÔ˘. ¡’ ·ÎÔ‡ÁÂÙ·È fiÌÔÈ· Î’ Ë „˘¯‹ ÌÔ˘ ΢ÏÒÓÙ·˜, ϤÍË ÙË Ï¤ÍË, ̤۷ ÛÙÔ˘˜ ÛÙ›¯Ô˘˜ ÌÔ˘, Ó· Ú¤ÂÈ Û˘Ó¯Ҙ, ηı·Ú¿, ÙÚ˘ÊÂÚ¿, (·fi ‰ˆ Ô˘Ú·Ófi˜, ÎÈ ·fi ÎÂÈ Ô˘Ú·Ófi˜) ÌÔ˘ÛÈ΋ ‰ˆÌ·Ù›Ô˘ ̤۷ ÛÙÔ ¯ÚfiÓÔ».53 ∆Ô ‚Ô˘Ófi ·˘Ùfi ÂÈ‚¿ÏÏÂÙ·È ÛÙÔÓ ÔÈËÙ‹Ø Á›ÓÂÙ·È ¯ÒÚÔ˜ ·ÁÈfiÙËÙ·˜. √ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜ ÙÔ Û˘Û¯ÂÙ›˙ÂÈ Ì ÙÔ ŸÚÔ˜ ÙˆÓ ∂Ï·›ˆÓ54 Î·È Ì ÙÔ fiÚÔ˜ ™ÈÓ¿,55 ÙfiÔ˘˜ fiÔ˘ ηı·ÁÈ¿˙ÂÙ·È Ë ·Á¿Ë, ¤ÓÓÔÈ· Ô˘ Û˘Ó‰¤ÂÈ ÙË ª·ÚÁ·Ú›Ù· Ì ÙÔÓ ∆·˛ÁÂÙÔ ‹ ÙÔ ŸÚÔ˜ ÙˆÓ ∂Ï·›ˆÓ. ∞ÔηÏ› ·ÎfiÌË ÙÔÓ ∆·˛ÁÂÙÔ «¿ÁÈÔ» Î·È «¤ÙÚÈÓÔ ·Ó¿ÁÏ˘ÊÔ ÙÔ˘ ıÂÔ‡» Î·È ÙÔÓ ÂÍÈÛÒÓÂÈ Ì ÙËÓ ¶·Ó·Á›· Î·È ÙÔÓ ÕÈ-°ÈÒÚÁË. ∫·È ÔÈ ÙÚÂȘ ·ÓıÚˆÔÔÈË̤ÓÔÈ ÙÔÓ ÂÈÛΤÊıËÎ·Ó Î·È ¤Ù·Í·Ó ÙÚÈ·ÓÙ¿Ê˘ÏÏ· ÛÙËÓ „˘¯‹ ÙÔ˘.56 ∏ Û‡Ó‰ÂÛË fï˜ ÙÔ˘ ∆·˛ÁÂÙÔ˘ Ì ıÚËÛ΢ÙÈο ÛÙÔȯ›· ‰ÂÓ ·ÔÌ·ÎÚ‡ÓÂÈ ÙÔ ‚Ô˘Ófi ·˘Ùfi ·fi ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Î·È ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. √ ∆·˛ÁÂÙÔ˜ ÌÔÚ› Ó· ·ÔÙÂÏ› ÙÔÓ ¿ÍÔÓ· ÌÂٷ͇ Ô˘Ú·ÓÔ‡ Î·È Á˘, ΢ڛˆ˜ fï˜ Â›Ó·È ÙÔ Î¤ÓÙÚÔ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. √ ›‰ÈÔ˜ Ô ÔÈËÙ‹˜ ÌÂÙ·ÙÔ›˙ÂÈ «ÛÙ˘ Á˘ ÙÔ Ì¤ÛÔ ÊˆÙ·ÁˆÁË̤ÓÔ/ÙÔ ‚Ô˘Ófi ÙÔ‡ÙÔ ÔÏfiÎÏË-
51. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, «∞fiÏÔÁÔ˜ Û’ ¤Ó· ‚Ô˘Ófi», fi.., Û. 174. 52. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, «∆ÂÏÂ˘Ù·›Â˜ ÂÁÁڷʤ˜», fi.., Û. 170. 53. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, «¶ÔÈ‹Ì·Ù· ÁÈ· ÙÔ ›‰ÈÔ ‚Ô˘Ófi, Ãππ», ÃÔÚˆ‰›·, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· °′, fi.., Û. 389. 54. µÏ. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, «∏ ·Î·ÙÔ›ÎËÙË ¯ÒÚ·», ∆Ô ‚È‚Ï›Ô Ù˘ ª·ÚÁ·Ú›Ù·˜, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· ∞′, fi.., ÛÛ. 160-161. 55. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, «∞Á¿Ë», ∏ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙˆÓ ÏÔ˘ÏÔ˘‰ÈÒÓ, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· °′, fi.., Û. 403, fiÔ˘ Á›ÓÂÙ·È ¤ÌÌÂÛÔ˜ Û˘Û¯ÂÙÈÛÌfi˜ ∆·˛ÁÂÙÔ˘ - ™ÈÓ¿. 56. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, «∆ÚÂȘ Ê›ÏÔÈ ‹Úı·Ó ӷ Ì ‰Ô˘Ó», ∆Ô ‚¿ıÔ˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· µ′, fi.., Û. 185.
O °∂¡∂£§π√™ T√¶√™ ™∆√ ¶√π∏∆π∫√ Eƒ°√ ∆√À Nπ∫∏º√ƒ√À Bƒ∂∆∆∞∫√À
231
ÚÔ»57 ¯ˆÚ›˜ ·˘Ùfi Ó· ¯¿ÓÂÈ Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ù˘ ·ÁÈfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘, ·ÊÔ‡ ·ÚÔÌÔÈ¿˙ÂÙ·È Ì «ÂÎÎÏËÛ›· Ì ·Ì¤ÙÚËÙ˜ η̿Ó˜»58. ∏ Â͇ÌÓËÛË ÙÔ˘ ∆·˛ÁÂÙÔ˘ Î·È Ë ·Ó¿‰ÂÈÍË Î·È ÌÂÙ·ÛÙÔȯ›ˆÛË Î¿ıÂ Ê˘ÛÈÎÔ‡ ÙÔ˘ Ê·ÈÓÔ̤ÓÔ˘ ÂÈÙÚ¤Ô˘Ó ÛÙÔÓ ÔÈËÙ‹ Ó· ÙÔÓ ıˆÚ› ÂÎÊÚ·ÛÙ‹ Ù˘ ·ÁÎfiÛÌÈ·˜ ·Á¿Ë˜, Ù˘ ÔÌÔÚÊÈ¿˜ Î·È Ù˘ ÂÚËÊ¿ÓÈ·˜, ÙÔ˘ ʈÙfi˜, ÙÔ˘ ‹ÏÈÔ˘, Ù˘ ÂÈÚ‹Ó˘. ª¤ÁÈÛÙË ·ÁˆÓ›· ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ Â›Ó·È Ó· ÌÔÚ¤ÛÂÈ Ì ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Ó· Ê·Ó› ·ÓÙ¿ÍÈÔ˜ ÙˆÓ È‰·ÓÈÎÒÓ Ô˘ ÂÎÚÔۈ› ÙÔ ‚Ô˘Ófi ·˘Ùfi Î·È Ô˘ ¤ÁÈÓ·Ó Î·È ‰Èο ÙÔ˘. «ŒÚÈ͘ ÙËÓ ·ÛÙÚÔÊÂÁÁÈ¿ ̤۷ ÌÔ˘ Ó· Ì ‚·Û·Ó›˙ÂÈ. ŒÚÈ͘ ÙÔÓ ·Á¤Ú· ÙˆÓ ‰·ÛÒÓ ÛÔ˘ ̤۷ ÌÔ˘. ª¤Û· ÌÔ˘ ÙÚÈÎ˘Ì›˙ÂÈ Ô ¿ÓÂÌÔ˜ ·¤Ú·ÓÙ˜ ÂÎÙ¿ÛÂȘ ÛȈ‹˜! ¶Ô‡ Ó· ÛÙ·ıÒ Ì’ ·˘Ùfi ÙÔ ‚¿ÚÔ˜, Ò˜ Ó· ÂÚ·Ù‹Ûˆ!».59 ∏ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ‹ ÙÔ˘ ‰Èη›ˆÛË, Ó· ÎËÚ‡ÍÂÈ ·fi ÙËÓ ÎÔÚ˘Ê‹ ÙÔ˘ ∆·˛ÁÂÙÔ˘ ÙËÓ ÎÔÛÌÔıˆڛ· ÙÔ˘ ‚·ÛÈṲ̂ÓË ÛÙËÓ ·ÁÎfiÛÌÈ· ·Á¿Ë. «∂Λ, ÏÔÈfiÓ, ÛÙËÓ ÈÔ ˘„ËÏ‹ ÎÔÚÊ‹ ÛÔ˘, οÔÙÂ, ÔÓÂÈÚ‡ÙËη Ó’ ·ÓÔ›ÁÔ˘Ó ٷ ¯¤ÚÈ· ÌÔ˘ Û·Ó ‰˘Ô Ì·ÎÚȤ˜ ÚÔ‚Ï‹Ù˜ Î·È Ó· ÎÏ›ÓÔ˘Ó ̤۷ ÙÔ˘˜ fiÏ· Ù’ ·ÛÙ¤ÚÈ·».60 Ÿˆ˜ ›‰·ÌÂ, Ô ÁÂÓ¤ıÏÈÔ˜ ÙfiÔ˜ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ÍÂÂÚÓ¿ Ù· fiÚÈ· Ù˘ ÓÔÛÙ·ÏÁÈ΋˜ ·ӷۇÛÙ·Û˘ ÙˆÓ ·È‰ÈÎÒÓ ‚ÈˆÌ¿ÙˆÓ Î·È Ù˘ ¯·Ì¤Ó˘ ·ıˆfiÙËÙ·˜. ∆Ô Ê˘ÛÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜, Ô˘ ηıÔÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÙËÓ ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ· Î·È ÙÔÓ ∆·˛ÁÂÙÔ Î·È ÂÌÏÔ˘Ù›˙ÂÙ·È Ì ÙÔ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·Îfi Î·È Â˘Ú‡ÙÂÚ· ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÙˆÓ ÁÔÓÈÒÓ –΢ڛˆ˜ Ù˘ ÌËÙ¤Ú·˜– Î·È Ù˘ ª·ÚÁ·Ú›Ù·˜ ·ÔÙÂÏ› ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙˆÓ È‰ÂÒÓ ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÎÚ¿ÙËÛË ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ·ÁˆÓ›ÛÙËΠے fiÏË ÙÔ˘ ÙË ˙ˆ‹ ÙfiÛÔ Ì ÙȘ Ú¿ÍÂȘ ÙÔ˘ fiÛÔ Î·È Ì ÙÔ ÔÈËÙÈÎfi ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ. ∫·È ‹Ù·Ó, ÓÔÌ›˙ˆ, ı¤ÏËÌ· Ù˘ Ù‡¯Ë˜, Ï›Á˜ ̤Ú˜ ÚÈÓ ÎÏ›ÛÂÈ Ù· Ì¿ÙÈ· ÙÔ˘, Ó· ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ ÙËÓ ·Ú¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ÔÈËÙÈÎÔ‡ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ∏ §ÂÈÙÔ˘ÚÁ›· οو ·fi ÙËÓ ∞ÎÚfiÔÏË61 ÛÙËÓ ÎÔÚ˘Ê‹ ÙÔ˘ ∆·˛ÁÂÙÔ˘, ¿Óˆ ·fi ÙËÓ ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ· ‰È·ÙÚ·-
57. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, «°Ú¿ÌÌ· ÛÙÔÓ ∆Û¿ÚÏÈ ∆Û¿ÏÈÓ», √ ¯ÚfiÓÔ˜ Î·È ÙÔ ÔÙ¿ÌÈ, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· ∞′, fi.., Û. 261. 58. Ÿ.., Û. 264. 59. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, «ÃÙ˜ ÙË Ó‡¯Ù· Í·Ó·Á‡ÚÈÛ· ÛÙÔÓ ∆·˛ÁÂÙÔ», √ ∆·˛ÁÂÙÔ˜ Î·È Ë ÛȈ‹, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· ∞′, fi.., Û. 172. 60. Ÿ.., Û. 171. 61. µÏ. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ∫ÒÛÙ·, «¶ÚfiÏÔÁÔ˜» ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô √‰‡ÓË. ∞˘ÙÔ‚ÈÔÁÚ·ÊÈÎfi ¯ÚÔÓÈÎfi, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. ¶√§π™, 22000, Û. 20. «™ÙȘ 21 πÔ˘Ï›Ô˘ 1991, Ë̤ڷ ™¿‚‚·ÙÔ, ¿Óˆ ÛÙÔÓ ∆·˛ÁÂÙÔ, Û ˘„fiÌÂÙÚÔ 1700 ̤ÙÚˆÓ, ÛÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ͤʈÙÔ ÚÈÓ ·fi ÙËÓ ÎÔÚÊ‹, οو ·fi ÌÈ· Ï·ÌÚ‹ ·ÓÛ¤ÏËÓÔ, ÌÚÔÛÙ¿ Û’ ¤Ó· ÎÔÈÓfi 500 ÂÚ›Ô˘ ÔÚÂÈ‚·ÙÒÓ Ô˘ ›¯·Ó Û˘ÁÎÂÓÙÚˆı› ·’ fiÏË ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ‰fi-
232
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÓÒÓÔÓÙ·˜ Ù· ·ÁÎfiÛÌÈ· ȉ·ÓÈο ÙÔ˘ Î·È Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙÔ ÛÙfi¯Ô ÙÔ˘ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙËÓ È‰È·›ÙÂÚË ·ÙÚ›‰· ÙÔ˘: «£· ÙÔÓ „ËÏÒÛˆ ·˘Ùfi ÙÔ ‚Ú¿¯Ô Ó· ÙÔÓ Î¿Óˆ ÔÚ·Ùfi ·’ fiϘ ÙȘ ·ÔÛÙ¿ÛÂȘ, ÛÙ‹ÓÔÓÙ·˜ ¿Óˆ ÛÙËÓ ÎÔÚÊ‹ ÌÈ· Ï¢΋ Ï·Ì¿‰· ·fi Ô›ËÛË». ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ· 198562
µπµ§π√°ƒ∞ºπ∞ Bachelard Gaston, ∏ ÔÈËÙÈ΋ ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. ÷Ù˙ËÓÈÎÔÏ‹, 21992. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, √‰‡ÓË. ∞˘ÙÔ‚ÈÔÁÚ·ÊÈÎfi ¯ÚÔÓÈÎfi, ÚfiÏÔÁÔ˜ ∫ÒÛÙ·˜ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. ¶√§π™, 22000. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· ∞′, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. ∆Ú›· º‡ÏÏ·, 21984. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· µ′, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. ∆Ú›· º‡ÏÏ·, 21984. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· °′, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. ∆Ú›· º‡ÏÏ·, 1991. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, ∆Ô ·ÁÚ›ÌÈ, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. ∆Ú›· º‡ÏÏ·, 31983. °ÎfiÙÔ‚Ô˘ ∞ı·Ó¿ÛÈÔ˘, ∆Ô Ì˘ıÈÎfi Î·È È‰ÂÔÏÔÁÈÎfi Û‡Ì·Ó Ù˘ Ô›ËÛ˘ ÙÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘, ÚfiÏÔÁÔ˜ Vincenzo Rotolo, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. ºÈÏÈfiÙË, 1989. ∫·ÎÏ·Ì·Ó¿ÎË ƒÔ‡Ï·˜, «√ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˜ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜ Î·È Ô ∆·˛ÁÂÙÔ˜», ÂÚ. ∆Ô̤˜, ÂÚ. µ′, Ù‡¯. 9, ºÏ‚¿Ú˘ 1977, ÛÛ. 14-16. ∫·ÎÔ‡ÚÔ˘ - ÃÚfiÓË °ÂˆÚÁ›· «ÃÚÔÓÔÏfiÁÈÔ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘» ÛÙÔÓ ·ÊÈÂڈ̷ÙÈÎfi ÙfiÌÔ ªÓ‹ÌË ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ (1912-1991) ÂÈÌ. ¶.¢. ª·ÛÙÚÔ‰ËÌ‹ÙÚ˘, ∞ı‹Ó·, 1993. ∫·ÛÙÚÈÓ¿ÎË ∞ÁÁ¤Ï·, ∏ ʈӋ ÙÔ˘ ÁÂÓ¤ıÏÈÔ˘ ÙfiÔ˘. ªÂϤÙ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ Â˙ÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. ¶√§π™, 1997. ∫·„ˆÌ¤ÓÔ˘ ∂Ú·ÙÔÛı¤ÓË, ∏ Û¯¤ÛË ·ÓıÚÒÔ˘ - ʇÛ˘ ÛÙÔ ™ÔψÌfi, ÷ÓÈ¿, 1979. ¶·Ó·ÁȈÙÔ‡ÓË ¶¿ÓÔ˘, √ ∆·˛ÁÂÙÔ˜ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. «¢ˆ‰ÂοÙË ÒÚ·», 1984. ™Ù·Ê˘Ï¿ ªÈ¯¿ÏË, ¡ÈÎËÊfiÚÔ˜ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜, Ô ÔÈËÙ‹˜ Ô˘ Ì¿¯ÂÙ·È ÁÈ· ÙËÓ √ÌÔÚÊÈ¿ Î·È ÙËÓ ∂ÈÚ‹ÓË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. ºÈÏÈfiÙË, 1983.
ıËÎÂ Ë ·Ú¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ÔÈËÙÈÎÔ‡ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ “§ÂÈÙÔ˘ÚÁ›· οو ·fi ÙËÓ ∞ÎÚfiÔÏË”, ÙËÓ ÔÔ›· ¤ÎÏÂÈÛ Ì ··ÁÁÂÏ›· ÙˆÓ ÛÙ›¯ˆÓ ÙÔ˘ ·Ô¯·ÈÚÂÙÈÛÌÔ‡ Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ÔÈËÙ‹˜. ∆Ô ÊÂÁÁ¿ÚÈ Ô˘ ·Û‹ÌˆÓ ٷ ÏÂ˘Î¿ ÙÔ˘ Ì·ÏÏÈ¿, Ë ÂÈ‚ÏËÙÈ΋ ʈӋ ÙÔ˘ Ô˘ ¯·ÓfiÙ·Ó Ì¤Û· ÛÙÔ ‰È¿ÛÂÏÔ, Û˘Ó¤ıÂÙ·Ó ÌÈ· ÂÈÎfiÓ· ·Ó¿Ï˄˘. ŒÌÔÈ·˙ ˆ˜ ›¯Â Û˘ÌÊÈÏȈı› Ì ÙÔ Û‡Ì·Ó». 62. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘, «√ ‚Ú¿¯Ô˜ ÌÔ˘», ∂ÎÎÚÂÌ‹˜ ‰ˆÚ¿, ∆· ÔÈ‹Ì·Ù· °′, fi.., Û. 354.
O °∂¡∂£§π√™ T√¶√™ ™∆√ ¶√π∏∆π∫√ Eƒ°√ ∆√À Nπ∫∏º√ƒ√À Bƒ∂∆∆∞∫√À
233
Abstract The natal place, designated symbolically by Ploumitsa and Taygetus, is associated directly with the childhood of Vrettakos. The natural environment of the poet’s birthplace constitutes the space of felicity, optimism, simplicity and completeness of the poetic subject. Basic concepts of his poetical universe, such as love, sun, light, justice, kindness, peace, purity are realized in the space of the native land, while his poetry is supplied by ideas and values acknowledged in this specific area of Laconia. Taygetus, especially with its multiple symbolisms, not only guides but also protects the poet during the hard time of his life. Vrettakos’ recourse to Taygetus and Ploumitsa indicates his notion that the natal place forms in fact the world of his personal myth.
∏ «¶√π∏∆π∫∏» ∆∏™ £∏§À∫√∆∏∆∞™: ªÈ· «·Ó¿ÁÓˆÛË» ÙÔ˘ ÔÈ‹Ì·ÙÔ˜ ÙÔ˘ °È¿ÓÓË P›ÙÛÔ˘ «MÔÓÂÌ‚·ÛÈÒÙÈÛÛ˜» ºÒÙ˘ ¶ÔÏ›Ù˘ ¢È¢ı˘ÓÙ‹˜ Ù˘ ¢È‡ı˘ÓÛ˘ ¶ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ·˜ Eη›‰Â˘Û˘ N. §·ÎˆÓ›·˜
¶ÂÚ›ÏË„Ë √È ·ÓÙÈ-Ô˘ÛÈÔÎÚ·ÙÈΤ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ ÙˆÓ ·ÓıÚˆÈÛÙÈÎÒÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ ¤¯Ô˘Ó ηٷ‰Â›ÍÂÈ fiÙÈ Î¿ı ¤ÌÊ˘ÏË «Ù·˘ÙfiÙËÙ·» ‰ÂÓ Â›Ó·È ¿ÁÈ·, ·ÏÏ¿ ÌÈ· ·ÛÙ·ı‹˜ Î·È Ú¢ÛÙ‹ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ηٷÛ΢‹ Ô˘ Û˘ÁÎÚÔÙÂ›Ù·È Î·È ·Ó·-Û˘ÁÎÚÔÙÂ›Ù·È Ì¤Û· Û ‰›· ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ-ÔÏÈÙÈÛÌÈÎÒÓ Î·È ÔÏÈÙÈÎÔ-ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ ‰È·‰ÈηÛÈÒÓ ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛ˘ Î·È ‰È·Ú·ÁÌ¿Ù¢Û˘. ∏ ·ÚÔ‡Û· ÂÚÁ·Û›· Ì ÙË ¯Ú‹ÛË Ù˘ ÌÂÙ·ÊÔÚ¿˜ ÂÚ› ¤ÌÊ˘Ï˘ «ÔÈËÙÈ΋˜» ÙÔ˘ Michael Herzfeld, ‰ÈÂÚÂ˘Ó¿ ÙËÓ «ÔÈËÙÈ΋» Ù˘ ıËÏ˘ÎfiÙËÙ·˜ ̤۷ ·fi ÌÈ· ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋ «·Ó¿ÁÓˆÛË» ÙÔ˘ ÔÈ‹Ì·ÙÔ˜ ÙÔ˘ °È¿ÓÓË ƒ›ÙÛÔ˘: «ªÔÓÂÌ‚·ÛÈÒÙÈÛÛ˜», ηٷ‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·˜ fiÙÈ ÂÈÙÂÏÒÓÙ·˜ ÔÈ Á˘Ó·›Î˜ ηıËÌÂÚÈÓ¿ ÙÔÓ ¤ÌÊ˘ÏÔ Â·˘Ùfi ÙÔ˘˜, Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÙÔÓ ·ÏÏ¿˙Ô˘Ó Î·È ÙÔÓ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·Ù›˙Ô˘Ó.
1. ∞fi ÙËÓ Ô˘ÛÈÔÎÚ·Ù›·1 ÛÙËÓ ¤ÌÊ˘ÏË «ÔÈËÙÈ΋» ™ÙË ‰˘ÙÈ΋ ÛΤ„Ë ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ΢Úȷگ› Ë ·ÓÙ›ÏË„Ë fiÙÈ ÙÔ Ê‡ÏÔ ·ÔÙÂÏ› ¤Ó· Ê˘ÛÈÎfi, ¿ÁÈÔ Î·È ÛÙ·ıÂÚfi ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi Ù˘ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·˜, ÌÈ· ¤ÌÊ˘ÙË Ô˘Û›·, Ë ÔÔ›· ‚·Û›˙ÂÙ·È Û ‚ÈÔÏÔÁÈΤ˜ ÚÔΛÌÂÓ˜. ∏ Ô˘ÛÈÔÎÚ·ÙÈ΋ (essentialist) ·˘Ù‹ ıÂÒÚËÛË ·Ú·¤ÌÂÈ Û ¿Î·ÌÙ· ¤ÌÊ˘Ï· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο, Ù· ÔÔ›· ̤ÓÔ˘Ó ·ÌÂÙ¿‚ÏËÙ· ηı’ fiÏË ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙˆÓ ˘ÔÎÂÈ̤ӈÓ, ÔÚ›˙ÔÓÙ·˜ Î·È Î·ıÔÚ›˙ÔÓÙ·˜ ÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙÔ˘˜.2 ™˘ÓÂÒ˜, Ì ‚¿ÛË ·˘Ù‹ ÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„Ë, Ë ·Ó·ÙÔÌ›·/‚ÈÔÏÔÁ›· Û˘ÓÈÛÙ¿ ¤Ó· Ê˘ÛÈÎfi ÚÔÔÚÈÛÌfi, ÙËÓ Î·ÓÔÓÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ¿Ó‰Ú˜ Î·È Á˘Ó·›Î˜ ηÏÔ‡ÓÙ·È Ó· ‰È·ÛÊ·Ï›ÛÔ˘Ó Î·È Ó· ÂÎÏËÚÒÛÔ˘Ó, ÒÛÙ ӷ ÌË ÛÙÈÁÌ·ÙÈÛÙÔ‡Ó Î·È ÂÚÈıˆÚÈÔÔÈËıÔ‡Ó ÎÔÈÓˆÓÈο. ∏ ·ÓÙÈ-Ô˘ÛÈÔÎÚ·ÙÈ΋ ·Î·‰ËÌ·˚΋ ÊÂÌÈÓÈÛÙÈ΋ ‰È·ÓfiËÛË ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì ÙȘ
1. √˘ÛÈÔÎÚ·ÙÈΤ˜ Â›Ó·È ÔÈ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ Ô˘ ÂÍËÁÔ‡Ó ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË ‰Ú¿ÛË Ì ‚¿ÛË ÂÁÁÂÓ›˜ Ô˘Û›Â˜ Ô˘ ÚÔËÁÔ‡ÓÙ·È Ù˘ ‰Ú¿Û˘ Î·È ÙËÓ Î·ıÔÚ›˙Ô˘Ó, ‚Ï. .¯. Fuss, D., Essentially Speaking: Feminism, Nature, and Difference, London, Routledge, 1990. 2. µÏ. Fuss, fi..
H «¶√π∏∆π∫∏» ∆∏™ £∏§À∫√∆∏∆∞™: T√ ¶√π∏ª∞ ∆√À °. Pπ∆™√À «M√¡∂ªµ∞™πø∆π™™∂™»
235
ıˆڛ˜ ÂÚ› ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ηٷÛ΢‹˜ ·ӤÊÂÚ·Ó ÛÙÔ Â›ÎÂÓÙÚÔ ÙÔ Ê‡ÏÔ ˆ˜ ηÙËÁÔÚ›· ·Ó¿Ï˘Û˘, ÂȯÂÈÚÒÓÙ·˜ ·˘Ù‹ ÙË ÊÔÚ¿ ÌÈ· ıÂÒÚËÛË ‰È¿ÊÔÚË ·fi ‚ÈÔÏÔÁÈΤ˜ ·Ó·ÁˆÁ¤˜ Î·È Ì ‚¿ÛË ÙÔ ‰È¿‚ËÌ· fiÙÈ ÙÔ Ê‡ÏÔ ·ÔÙÂÏ› ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Û¯¤ÛË Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ-ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfi ۇ̂ÔÏÔ ·Ú¿ ‰Â‰Ô̤ÓÔ Ù˘ ʇÛ˘/‚ÈÔÏÔÁ›·˜. ŒÙÛÈ, ÙÔ ‚ÈÔÏÔÁÈÎfi ʇÏÔ ·Ô‰ÔÌÂ›Ù·È Î·È ÂȯÂÈÚÂ›Ù·È Ë ·Ó·›ÚÂÛË ÙˆÓ Ô˘ÛÈÔÎÚ·ÙÈÎÒÓ ·ÓÙÈÏ‹„ÂˆÓ ÁÈ’ ·˘Ùfi. ™˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, Ë Monique Wittig3 Î·È Ë Judith Butler,4 ıˆÚÔ‡Ó fiÙÈ ÙÔ Ê‡ÏÔ Â›Ó·È ÌÈ· ÂÈÓfiËÛË, ηıÒ˜ Ë ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋ ÙÔ˘ ÛËÌ·Û›· ÔÈΛÏÏÂÈ ¯ÚÔÓÈο Î·È ÙÔÈο, ·Ô‰ÔÌÒÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ÙËÓ ÔÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ Î·ÙËÁÔÚÈÒÓ «¿Ó‰Ú·˜» Î·È «Á˘Ó·›Î·».5 ∂›Û˘, Ë Butler ÂÈÛ¿ÁÂÈ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ÂÈÙ¤ÏÂÛ˘ (performance) ˆ˜ Û˘ÁÎÚÔÙÈÙÈ΋ ÙÔ˘ ʇÏÔ˘, ̤ۈ ÙˆÓ Û˘Ó¯ÒÓ Â·Ó·Ï‹„ÂˆÓ Î·È ÙÔ˘ ÛÙ˘ÏÈ˙·Ú›ÛÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜. ªÈ· ·Ó¿ÏÔÁË Ù˘ ÂÈÙ¤ÏÂÛ˘ ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋ ÚfiÙ·ÛË ÁÈ· ÙË Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙÔ˘ ʇÏÔ˘ οÓÂÈ Î·È Ô Michael Herzfeld6 Ì ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ¤ÌÊ˘Ï˘ «ÔÈËÙÈ΋˜», ÌfiÓÔ Ô˘ Ë ¤ÓÓÔÈ· ·˘Ù‹ Â›Ó·È Â˘Ú‡ÙÂÚË ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÂÈÙ¤ÏÂÛ˘. ∆Ô ˘ÔΛÌÂÓÔ ÏÔÈfiÓ ÔÈ›/«Î·Ù·Û΢¿˙ÂÈ» ηıËÌÂÚÈÓ¿ ÙËÓ ¤ÌÊ˘ÏË «Ù·˘ÙfiÙËÙ¿» ÙÔ˘, Ë ÔÔ›· ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·ıfiÏÔ˘ ‰Â‰Ô̤ÓË, ·ÏÏ¿ ·ÔÙÂÏ› ‰›Ô ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ-ÔÏÈÙÈÛÌÈÎÒÓ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂˆÓ Î·È ‰È·Ú·ÁÌ·Ù‡ÛˆÓ, Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· ÌÈÏ¿Ì ϤÔÓ ÁÈ· ¤ÌÊ˘ÏË Ù·˘ÙÔÙÈ΋ ‰È·‰Èηۛ·, ÁÈ· ¤ÌÊ˘ÏË ÔÏÏ·ÏfiÙËÙ· Î·È ÔÈÎÈÏ›·.
2. ∏ Ô›ËÛË ÙÔ˘ °È¿ÓÓË ƒ›ÙÛÔ˘ ˆ˜ «Î›ÌÂÓÔ» ∏ ·ÚÔ‡Û· ÌÂϤÙË ÚÔÛÂÁÁ›˙ÂÈ ÙÔ Ô›ËÌ· ÙÔ˘ °È¿ÓÓË ƒ›ÙÛÔ˘: «ªÔÓÂÌ‚·ÛÈÒÙÈÛÛ˜», ˆ˜ ¤Ó· ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfi «Î›ÌÂÓÔ», Î·È Û˘ÓÂÒ˜, ÂȯÂÈÚ› «·Ó¿ÁÓˆÛË» ÂÚÌËÓ¢ÙÈ΋. ™ÙË ‚¿ÛË ·˘Ù‹, ‰Â ÌÔÚ› Ó· ˘¿ÚÍÂÈ ÌÈ· Î·È ÌÔÓ·‰È΋ «·Ó¿ÁÓˆÛË», ÌÈ· Î·È ÌÔÓ·‰È΋ ÙÂÏÈ΋ ·˘ıÂÓÙÈ΋ ÂÚÌËÓ›·, ·ÏÏ¿ ¿ÓÙ· ÂÓ˘¿Ú¯ÂÈ ÙÔ ÂӉ¯fiÌÂÓÔ ÙˆÓ ÔÏÏ·ÏÒÓ «·Ó·ÁÓÒÛˆӻ, ̤ۈ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Û˘ÁÎÚÔ‡ÔÓÙ·È ÔÏÏ·Ï¿ ÓÔ‹Ì·Ù·, οÔÈ· ÂÎ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÂȯÂÈÚÔ‡Ó Ó· ËÁÂÌÔÓ‡ÛÔ˘Ó. ÕÏψÛÙÂ, fiˆ˜ ı· ÂÈ Î·È Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ÔÈËÙ‹˜: «ªÈ· ÌÔÚÊ‹ ‹ ÌÈ· ·ÚÔÌÔ›ˆÛË ‰ÂÓ ÂÍ·ÓÙÏÂ›Ù·È Û ÌÈ· ÂÚÌËÓ›·»7 Î·È ·˘Ù‹ ¿ÏψÛÙÂ Â›Ó·È Ë Ì·Á›· ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, Ë ‰È·ÊfiÚÈÛ‹ ÙÔ˘ ·fi ο-
3. Wittig, M., “The category of sex”, Feminist Issues, 2, 1982, pp.63-8. 4. Butler, J., Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity, New York, Routledge, 1990. 5. √È ¤ÓÓÔȘ: ¿Ó‰Ú·˜, Á˘Ó·›Î·, Ù·˘ÙfiÙËÙ·, Î.Ï., ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Ì¤Û· Û ÂÈÛ·ÁˆÁÈο ÁÈ· Ó· ‰Ëψı› Ë Ú¢ÛÙfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜, ¤ÂÈÙ· ·fi ÙËÓ ·Ô‰fiÌËÛË (deconstruction) Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ˘ÔÛÙ› ·fi ÙÔ ÌÂÙ·ÛÙÚÔ˘ÎÙÔ˘Ú·ÏÈÛÌfi (post-structuralism) Î·È ÙÔ ÌÂÙ·ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌfi (post-modernism). 6. Herzfeld, M., The Poetics of Manhood: Contest and Identity in a Cretan Mountain Village, Princeton, Princeton University Press, 1985a Î·È Herzfeld, M., “Silence, submission and subversion: Toward a Poetics of Womanhood”, in Loizos, P. / Papataxiarchis (eds) Contested Identities: Gender and Kinship in Modern Greece, Princeton, Princeton University Press, 1985b, pp.79-97. 7. ∆ÔÔ‡˙˘, ∫., °È¿ÓÓ˘ ƒ›ÙÛÔ˜: ¶ÚÒÙ˜ ™ËÌÂÈÒÛÂȘ ÛÙÔ ŒÚÁÔ ÙÔ˘: ∞′ ∏ ™ÔÓ¿Ù· ÙÔ˘ ™ÂÏËÓfiʈÙÔ˜-ŸÙ·Ó ¤Ú¯ÂÙ·È Ô Í¤ÓÔ˜-∏ °¤Ê˘Ú·, ∞ı‹Ó·, ∫¤‰ÚÔ˜, 1979, Û.69.
236
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ı ÛÙ·ÙÈÎfi, οı ÙÂÏÈÎfi Î·È Ë Ù·‡ÙÈÛ‹ ÙÔ˘ Ì ÙË Û˘Ó¯‹ ÚÔ‹ Î·È ÂͤÏÈÍË. ∆· ÔÏÏ·Ï¿ ·˘Ù¿ ÓÔ‹Ì·Ù· ·Ó·‰‡ÔÓÙ·È Ì¤Û· ·fi ÔÏϷϤ˜ «·Ó·ÁÓÒÛÂȘ» Î·È ÂÔ̤ӈ˜, Ô‡Ù ٷ˘Ù›˙ÔÓÙ·È Ì ÙÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹, Ô‡Ù ÂÓ˘¿Ú¯Ô˘Ó per se ̤۷ ÛÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ Î›ÌÂÓÔ. ÕÏψÛÙÂ, Ë ÂÚÌËÓ›· Â›Ó·È ÂÁÁÂÓÒ˜ ·˘ÙÔÎÚÈÙÈ΋, ηıÒ˜ ·ÔÙÂÏ› ÌÈ· ‰È·ÌÂÛÔÏ¿‚ËÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ÔÈÎÂ›Ô Î·È ÙÔ ÌË-ÔÈÎÂ›Ô Î·È Ë ÂÚÌËÓ›· ÙÔ˘ ÌË-ÔÈΛԢ Ì fiÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ÔÈΛԢ ı¤ÙÂÈ ÙÔ ÔÈÎÂ›Ô Û ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË. ™Â fiϘ ۯ‰fiÓ ÙȘ Û˘ÏÏÔÁ¤˜ ÙÔ˘ ƒ›ÙÛÔ˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÈ· Á˘Ó·›Î·. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ı· Á›ÓÂÈ ÌÈ· «·Ó¿ÁÓˆÛË» ÙÔ˘ ÔÈ‹Ì·ÙÔ˜: «ªÔÓÂÌ‚·ÛÈÒÙÈÛÛ˜», ·fi ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋ ÔÙÈ΋, ÙÔ ÔÔ›Ô Ú·ÁÌ·Ù‡ÂÙ·È ÙËÓ Î·ÙËÁÔÚ›· «Á˘Ó·›Î·» ÛÙËÓ fiÏË Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·ÛÈ¿˜.
3. √È «ªÔÓÂÌ‚·ÛÈÒÙÈÛÛ˜»8 3.1. °˘Ó·›Î˜ Î·È È‰ÈˆÙÈÎfi˜ ¯ÒÚÔ˜ √È ¤ÌÊ˘Ï· ‰È¯ÔÙÔÌË̤Ó˜ ‰˘ÙÈΤ˜ ÎÔÈӈӛ˜ Ù›ÓÔ˘Ó Ó· ÂÚÈÔÚ›ÛÔ˘Ó ÙȘ Á˘Ó·›Î˜ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ȉȈÙÈÎÔ‡, ·Û¯ÔÏÔ‡ÌÂÓ˜ Ì «Ù· ÙÔ˘ Ô›ÎÔ˘» Î·È Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ·Ú·Ì¤ÓÔÓÙ·˜ ÎÔÈÓˆÓÈο «·fiÚ·Ù˜», ·Ê‹ÓÔÓÙ·˜ ÙÔ ‰ËÌfiÛÈÔ ¯ÒÚÔ ‰Ú¿Û˘ ÂχıÂÚÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ¿Ó‰Ú˜.9 º˘ÛÈο, Ë ÈÂÚ¿Ú¯ËÛË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ‰›ÔÏˆÓ ÙÔÔıÂÙ› Û ı¤ÛË ÂÍÔ˘Û›·˜, ·ÚÔ˘˜ Î·È ÁÔ‹ÙÚÔ˘ ÙÔ ‰ËÌfiÛÈÔ ¯ÒÚÔ –ˆ˜ ·Ó‰ÚÈÎfi ÚÔÓfiÌÈÔ– Î·È Û ˘Ô‰Â¤ÛÙÂÚË ÙÔÓ È‰ÈˆÙÈÎfi –ˆ˜ Á˘Ó·ÈΛ· «ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿». √È Á˘Ó·›Î˜ Â›Ó·È ˘Â‡ı˘Ó˜ ÁÈ· ÙË ÁÂÓÈ΋ ¢ËÌÂÚ›· ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ¯ˆÚ›˜ Ó’ ·Ì›‚ÔÓÙ·È ÁÈ’ ·˘Ù‹ ÙÔ˘˜ ÙËÓ ÂÚÁ·Û›·.10 ∆Ô Ì·Á›ÚÂÌ· ·ÔÙÂÏ› ¤Ó· ·fi Ù· ÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈο ηı‹ÎÔÓÙ· Ù˘ ∂ÏÏËÓ›‰·˜ Û˘˙‡ÁÔ˘ Î·È ÌËÙ¤Ú·˜. ∞˘Ù‹ ÏÔÈfiÓ «ÛÙ¤ÎÂÙ·È fiÚıÈ· ÛÙÔ Ì·ÁÂÚÂÈfi», ·˘Ù‹ ¤¯ÂÈ «Û˘ÓÙ·Á¤˜ ÎÈÙÚÈÓÈṲ̂Ó˜ ÁÈ· ÁÏ˘Î¿ Ù·„ÈÔ‡, ÌÂÏÔ̷οÚÔ˘Ó·, ·Ì˘Á‰·ÏˆÙ¿ Î·È Ù·„ÈÔ‡, ÎÔ˘Ú·ÌȤ‰Â˜ ÎÈ ¿ÏϘ ÁÈ· Ù· ÁÏ˘Î¿ ÙÔ˘ ÎÔ˘Ù·ÏÈÔ‡, Ì·ÛÙ›¯·, ΛÙÚÔ, Û‡ÎÔ, ÂÚÁ·ÌfiÓÙÔ, ÓÂÚ·ÓÙ˙¿ÎÈ Î·È Î·ÚÔ‡˙È Î·È ÌÂÏÈÙ˙·Ó¿ÎÈ». √È Á˘Ó·›Î˜ Â›Ó·È «·˘Ù¤˜ Ô˘ ÂÙ¿ÁÔÓÙ·È ·’ ÙË ÛοÊË … Ì’ ·ÏÂ˘ÚˆÌ¤ÓË ÙËÓ Ô‰È¿», «·˘Ù¤˜ Ô˘ ·Ó¿‚Ô˘Ó ÙÔ ÊÔ‡ÚÓÔ». √È Á˘Ó·›Î˜ Â›Ó·È ·˘Ù¤˜ Ô˘ ÊÚÔÓÙ›˙Ô˘Ó Î·È ÁÈ· ÙËÓ Î·ı·ÚÈfiÙËÙ·. ∞˘Ù¤˜ Â›Ó·È «ÔÈ ·Ó¿ÚÂÙ˜ ·Ú¯fiÓÙÈÛÛ˜ Ù˘ ¿ÛÙÚ·˜ ̘ ÛÙ· Ï¿ÌË ·’ Ù· Ï˘Ì¤Ó· ‰ÈÏÔÙÚÈÏÔÛÊÔ˘ÁÁÈṲ̂ӷ È¿Ù· Î·È ÔÙ‹ÚÈ·», Â›Ó·È «Ï‡ÛÙÚ˜, ÛȉÂÚÒÛÙÚ˜ … ·Ó˘Ê¿ÓÙÚ˜ Î·È ÎÂÓÙ‹ÛÙÚ˜ Ì ÙÔ ÌÂÁ¿ÏÔ Û›‰ÂÚÔ ÙÔ Î·Ú‚Ô˘ÓfiıÚÂÊÙÔ Ó· ÛȉÂÚÒÓÔ˘Ó». ∫¿ÔȘ ÊÔÚ¤˜, Ë ·Ú·Ì¤ÏËÛË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÔÈÎÈ·ÎÒÓ ÂÓ·Û¯ÔÏ‹ÛˆÓ, Î·È Û˘Ó‹ıˆ˜ Ë ÂÌÏÔ΋ Û ‰›ÎÙ˘· ÎÔ˘ÙÛÔÌÔÏÈÔ‡, ˘Ô‰ËÏÒÓÂÈ Ù¿ÛË ÁÈ· ·ÓËıÈÎfiÙËÙ·.
8. √ °È¿ÓÓ˘ ƒ›ÙÛÔ˜ ¤ÁÚ·„ ÙȘ «ªÔÓÂÌ‚·ÛÈÒÙÈÛÛ˜» ÛÙÔ ∫·ÚÏfi‚·ÛÈ Ù˘ ™¿ÌÔ˘, Û ‰È¿ÛÙËÌ· ÌÈ·˜ ‚‰ÔÌ¿‰·˜, ·fi ÙȘ 18 ¤ˆ˜ ÙȘ 25 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1975. √ ÔÈËÙ‹˜ ‰È·Î·Ù¤¯ÂÙ·È ·fi ÙËÓ ·Ó¿ÌÓËÛË ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ ÙÔ˘ ÁÂÓ¤ıÏÈÔ˘ ÙfiÔ˘ ÙÔ˘, ʤÚÓÔÓÙ·˜ ÛÙË ÛΤ„Ë ÙÔ˘ Ù· ¤ÚÁ· Î·È ÙȘ Ë̤Ú˜ ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ ·˘ÙÒÓ ÛÙÔÓ ÙfiÔ Ô˘ ÙÔÓ ‰È¤Ï·ÛÂ. 9. ™ÎÔ˘Ù¤ÚË-¢È‰·ÛοÏÔ˘, ¡., ∞ÓıÚˆÔÏÔÁÈο ÁÈ· ÙÔ °˘Ó·ÈÎÂ›Ô ∑‹ÙËÌ·, ∞ı‹Ó·, ¶ÔÏ›Ù˘, 1992. 10. Oakley, A., Housewife, London, Lane.
H «¶√π∏∆π∫∏» ∆∏™ £∏§À∫√∆∏∆∞™: T√ ¶√π∏ª∞ ∆√À °. Pπ∆™√À «M√¡∂ªµ∞™πø∆π™™∂™»
237
∞ÏÏ¿ ÔÈ Á˘Ó·›Î˜ ‰ÂÓ ÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È ÎÔÈ·ÛÙÈο ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙËÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂȷ΋ ¢ËÌÂÚ›· ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ. ∂ÚÁ¿˙ÔÓÙ·È, ·Ú¿ÏÏËÏ·, Î·È Û ÂÚÁ·Û›Â˜ Ô˘ ‰ÂÓ ·ÊÔÚÔ‡Ó ¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ Â˘ËÌÂÚ›· Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜. √È Á˘Ó·›Î˜ ·˘Ù¤˜ Â›Ó·È «Ô˘ Ï¤Î·Ó Ù· „·ıÈ¿», «·˘Ù¤˜ ÔÈ ·˘ÙÔÎÚ·ÙfiÚÈÛÛ˜ ÛÙÔ ıÚfiÓÔ ÙÔ˘ ·ÚÁ·ÏÂÈÔ‡».11 ∫¿ÔȘ ·’ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô ÔÈËÙ‹˜ ÂȯÂÈÚ› Ó· ÙȘ Û˘Ó‰¤ÛÂÈ Ì ÙË ıËÏ˘ÎfiÙËÙ·: «·˘Ù¤˜ Ô˘ Ï¤Î·Ó Ì ÙÔ ‚ÂÏÔÓ¿ÎÈ ÂÙÛÂÙ¿ÎÈ·, ÎÔ˘ÚÙÈÓ¿ÎÈ·, ·˘Ù¤˜ Ô˘ ΤÓÙ·Á·Ó Ì ·Ó·‚·Ùfi ʷډȿ ÛÂÓÙfiÓÈ·, ·˘Ù¤˜ Ô˘ ¯ÙÂÓÈ˙fiÓÙ·Ó Ì ÊÂÁÁ¿ÚÈ ÛÙÔ ·Ú¿ı˘ÚÔ Î·È Ù· Ì·ÏÏÈ¿ ÙÔ˘˜ ‚Ú¤¯ÔÓÙ·Ó ÛÙ’ ·ÎÚÔı·Ï¿ÛÛÈ». ∏ ÌfiÓË ÊÈÁÔ‡Ú· Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Ó· οÓÂÈ ÌÈ· ηْ ÂÍÔ¯‹Ó «Á˘Ó·ÈΛ·» ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·, ÙÔ ÁÓ¤ÛÈÌÔ Ì·ÏÏÈÔ‡, Ì·˙› Ì ¿ÏϘ ËÏÈÎȈ̤Ó˜ Á˘Ó·›Î˜, Â›Ó·È Î¿ÔÈÔ˜ ¿Ó‰Ú·˜ Ì ÎÈÓËÙÈ΋ ·Ó·ËÚ›·. ªfiÓÔ ¤Ó·˜ ¿Ó‰Ú·˜ ÛÙÈÁÌ·ÙÈṲ̂ÓÔ˜ (ÎÔ˘ÙÛfi˜) ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ηı›ÛÂÈ Ì ÙËÓ ·Ú¤· Á˘Ó·ÈÎÒÓ Î·È Ó’ ·Û¯ÔÏËı› Ì Á˘Ó·ÈΛ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜, ¯ˆÚ›˜ Ó· ¤¯ÂÈ ÙÔ Êfi‚Ô Ó’ ·ÌÊÈÛ‚ËÙËı› Ô ·Ó‰ÚÈÛÌfi˜ ÙÔ˘:12 «∫È Ô ª·ÓˆÏÈfi˜ Ó· οıÂÙ·È ÙÔ ‰Â›ÏÈ ÛÙÔ ˙ÂÛÙfi Â˙Ô‡ÏÈ Ì ÙȘ ÁÚȤ˜ ηٿÁÓ·ÓÙ· ÛÙÔ Ì¤Á· fiÓÙÔ, Ó· ÁÓ¤ıÂÈ fiˆ˜ ÎÈ ·˘Ù¤˜ ÛÙË Úfiη ÙÔ˘ Ì·ÏÏ› ÙÚ·Á›ÛÈÔ ·Ó·ÙÂÓÙÒÓÔÓÙ·˜ ÙÔ ÎÔ˘ÙÛfi ÙÔ˘ Ô‰¿ÚÈ». º˘ÛÈο, οı ¤ÌÊ˘ÏÔ˜ ÚfiÏÔ˜ Ù¤ÌÓÂÙ·È ·fi ÌÂÙ·‚ÏËÙ¤˜, fiˆ˜ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ Ù¿Í˘, Ù˘ Ê˘Ï‹˜, Ù˘ ÛÂÍÔ˘·ÏÈÎfiÙËÙ·˜, Ù˘ ıÚËÛΛ·˜, Ù˘ ۈ̷ÙÈ΋˜ ·Ó/ÈηÓfiÙËÙ·˜, Î.Ï., ÚÔηÏÒÓÙ·˜ ÔÏ˘¿ÚÈıÌË ÔÈÎÈÏ›· ‰È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛˆÓ. ŒÙÛÈ, ÔÈ Î·Ù’ Ô›ÎÔÓ «Á˘Ó·ÈΛ˜» ·Û¯Ôϛ˜ ‰È·ÊÔÚÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Û ۯ¤ÛË Ì ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Ù¿ÍË: «·˘Ù¤˜ Î˘Ú¿‰Â˜ Ô˘ ÛÙÔ¯¿˙Ô˘ÓÙ·È Û ÎÔ˘ÓÈÛÙ¤˜ ÔÏ˘ıÚfiÓ˜». ∏ Á˘Ó·›Î·, ÁÈ· Ó· ÂÈ‚ÈÒÛÂÈ ÛÙËÓ Î·Ù·›ÂÛË ÙÔ˘ ȉȈÙÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘, οÔȘ ÊÔÚ¤˜ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÈ ÙËÓ ·ıËÙÈ΋ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ Ù˘ ηÚÙÂÚÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È Ù˘ ˘·ÎÔ‹˜, ˆ˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ ¿Ì˘Ó·˜: «·˘Ù¤˜ Ô˘ ͤڷÓ ٷ Ì˘ÛÙÈο … Ù˘ ηÚÙÂÚ›·˜», «ÔÈ ¤ÚÊ·Ó˜ Ù˘ ˘·ÎÔ‹˜ Ô˘ ·›ÚÓÔ˘Ó ÙÔ Á‰ÈÎȈÌfi ÙÔ˘˜ Ì ÙË ÌÔ˘ÁÁ·Ì¿Ú· ÙÔ˘˜ ÁÈ’ ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ‚Ï·ÛÙËÌ¿Á·Ó ÌÚÔ˜ ÛÙËÓ ÎÏ›ÓË». ÕÏψÛÙÂ, Ë Á˘Ó·ÈΛ· ÛȈ‹ ¤¯ÂÈ ˘ÔÛÙËÚȯı› fiÙÈ ·ÔÙÂÏ› ÛËÌÂ›Ô ·ıËÙÈ΋˜ ·ÓÙ›ÛÙ·Û˘ ̤۷ Û ¤Ó· Ê·ÏÏÔÁÔÎÂÓÙÚÈÛÌfi ÎfiÛÌÔ. ª’ ·˘Ù‹ ÙË ÏÔÁÈ΋, Ë «ÔÈËÙÈ΋» Ù˘ ıËÏ˘ÎfiÙËÙ·˜ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ˘ÔÓÔ̇ÂÈ ÙËÓ «ÔÈËÙÈ΋» ÙÔ˘ ·Ó‰ÚÈÛÌÔ‡, ̤۷ ·fi ÙË ÛȈ‹.13
11. √ ÔÈËÙ‹˜ Â›Ó·È ÁÓÒÛÙ˘ ÙÔ˘ ›ÔÓÔ˘ fiÏˆÓ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ ÙȘ ÔÓÔÌ¿˙Ô˘Ì «Á˘Ó·ÈΛ˜», ÂÂȉ‹ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·ÙÂı› ÛÙÂÚÂÔÙ˘Èο ÛÙȘ Á˘Ó·›Î˜. ™Ùԯ‡ÂÈ fï˜ Ó· ÙȘ ÂÍȉ·ÓÈ·ÛÂÈ, ÒÛÙ ӷ Â͢„ÒÛÂÈ ÙË Á˘Ó·›Î· Î·È Ó· ÙËÓ ·Ó·ÎÔ˘Ê›ÛÂÈ. °È’ ·˘Ùfi Î·È ÙȘ ÔÓÔÌ¿˙ÂÈ ·Ú¯fiÓÙÈÛÛ˜ Ù˘ ¿ÛÙÚ·˜, ‹ ·˘ÙÔÎÚ·ÙfiÚÈÛÛ˜, Ì ıÚfiÓÔ ÙÔ˘˜ ÙÔÓ ·ÚÁ·ÏÂÈfi. 12. °È· ÙÔ Î·ÙËÁfiÚËÌ· ÙÔ˘ ·Ó‰ÚÈÛÌÔ‡ Î·È ÙÔ˘˜ ÂÍ·Ó·ÁηÛÌÔ‡˜ Ô˘ ÂÈ‚¿ÏÏÂÈ ÛÙ· ˘ÔΛÌÂÓ·, ‚Ï.Î·È Politis, F., The Procrustean Bed of Masculinities: An Exploration of Boys’ Concepts of Masculinities in a Kindergarten Through the Lens of Feminism, Unpublished Master Dissertation, London, Institute of Education, University of London, 1997. 13. µÏ. Î·È Herzfeld, M., “Silence, submission and subversion: Toward a Poetics of Womanhood”, in Loizos, P./Papataxiarchis (eds) Contested Identities: Gender and Kinship in Modern Greece, Princeton, Princeton University Press, 1985b, pp.79-97.
238
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
∂›Û˘, Ë Á˘Ó·›Î· Â›Ó·È Ù·˘ÙfiÛËÌË Ì ٷ ‚¿Û·Ó· Î·È ÙËÓ Ô‰‡ÓË. ∆Ô Û˘Ó·›ÛıËÌ· Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙÔ ÛÒÌ·, Î·È Û˘ÓÂÒ˜, ıˆÚÂ›Ù·È ·ÓÒÚÈÌÔ, ·‰‡Ó·ÙÔ, Á˘Ó·ÈΛÔ, ·È‰·ÚÈ҉˜. ÃÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ÌÂÙ·ÊÔÚÈο Û¯‹Ì·Ù·, Ô ÔÈËÙ‹˜ ÁÚ¿ÊÂÈ: «ÂÙÔ‡Ù˜ Ô˘ ‰ÂÓ Â›¯·Ó ÒÚ· ‰›¯ˆ˜ ‰¿ÁΈ̷ ÛÎÔÚÈÔ‡ Î·È ‰›¯ˆ˜ ·Ó·ÙÚ›¯È·ÛÌ· Û·Ú·ÓÙ·Ô‰·ÚÔ‡Û·˜». 3.2. °˘Ó·›Î˜ Î·È ‰ËÌfiÛÈÔ˜ ¯ÒÚÔ˜ √ ‰ËÌfiÛÈÔ˜ ¯ÒÚÔ˜ Â›Ó·È Î·Ù’ ÂÍÔ¯‹Ó ·Ó‰ÚÈÎfi˜.14 ∞ÔÙÂÏ› ÙÔ ¯ÒÚÔ Ì¤Û· ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ÔÈ ¿Ó‰Ú˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ‰Â›ÍÔ˘Ó, Ó· Âȉ›ÍÔ˘Ó Î·È Ó· ·Ô‰Â›ÍÔ˘Ó ÙÔÓ ·Ó‰ÚÈÛÌfi ÙÔ˘˜. ™ÙË ÌÂϤÙË ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ «ÔÈËÙÈ΋» ÙÔ˘ ·Ó‰ÚÈÛÌÔ‡ Û ¤Ó· ¯ˆÚÈfi Ù˘ ∫Ú‹Ù˘, Ô Michael Herzfeld15 ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÙfiÛÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Ó· Â›Û·È Î·Ïfi˜ ¿Ó‰Ú·˜, fiÛÔ ÙÔ Ó· Â›Û·È Î·Ïfi˜ ÛÙÔ Ó· Â›Û·È ¿Ó‰Ú·˜. ∞˘Ù¤˜ ÔÈ ·ÙÔÌÈΤ˜ ·˘ÙÔ-·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂȘ Î·È ÂÈÙÂϤÛÂȘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ì¤ÚÔ˜ ÂÓfi˜ Û˘Ó¯ԇ˜ ‰ËÌfiÛÈÔ˘ ‰Ú·Ì·ÙÔ˘ÚÁÈÎÔ‡ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌÔ‡ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ·Ó‰ÚÒÓ, fiÔ˘ ÙÔ ˘ÔΛÌÂÓÔ ÂÈÎÂÓÙÚÒÓÂÈ ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ÂÈÙ¤ÏÂÛË. ∫¿ÙÈ ·Ó¿ÏÔÁÔ, ·ÏÏ¿ Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ÙÚfiÔ, ÈÛ¯‡ÂÈ Î·È ÁÈ· ÙËÓ «ÔÈËÙÈ΋» Ù˘ ıËÏ˘ÎfiÙËÙ·˜, Ì ÙËÓ ·›ÚÂÛË fiÙÈ Ë ıËÏ˘ÎfiÙËÙ· ‰Â ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ÎÂÚ‰Èı› ‹ Ó· ÂȉÂȯı› ‰ËÌfiÛÈ·, ηıÒ˜ Ë ‰ËÌfiÛÈ· ·ÚÔ˘Û›· ÌÈ·˜ ÂÈÙ¤ÏÂÛ˘ ¤Ú¯ÂÙ·È Û ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ٷ ÔÏÈÙÈÛÌÈο ÚfiÙ˘· Ù˘ ·ÚÌfi˙Ô˘Û·˜ Á˘Ó·ÈΛ·˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜. ∏ ÌÂÁ¿ÏË ¤ÌÊ·ÛË Ô˘ ‰›‰ÂÙ·È ÛÙË ‰ÈÂΉ›ÎËÛË ÙÔ˘ ·Ó‰ÚÈÛÌÔ‡, οÔȘ ÊÔÚ¤˜ ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ù˘ ·Ó¿Á΢ Ó· ‰Ú·ÂÙ‡ÛÂÈ ÙÔ ˘ÔΛÌÂÓÔ ·fi ¤Ó· Á˘Ó·ÈÎÔÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓÔ ÔÈÎÈ·Îfi ÎfiÛÌÔ, ÒÛÙ ӷ ÂÈÙÂϤÛÂÈ ÙÔÓ ·Ó‰ÚÈÛÌfi ÙÔ˘ ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· Á›ÓÂÈ ¿Ó‰Ú·˜16: «ÕÈÓÙ ˆÚ¤ ÌË Ì·˜ ‚·ÛοÓÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ˘ÁÈÔ‡˜ Ì ÙÔ˘˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˘˜ Ô‡ÙÛÔ˘˜ Û· ÚȯÓfiÓÙ·È ·fi ÙÔ ‚Ú¿¯Ô ÁÈ· ÙÔ Ì¤Á· Ì·ÎÚÔ‚Ô‡ÙÈ», Î·È Ê˘ÛÈο, Ë Ê·ÏÏÈ΋ ·Ó·ÊÔÚ¿ ·Ú·¤ÌÂÈ ÛÙËÓ ·Ó‰ÚÈ΋ ÂÍÔ˘Û›·. ∏ ÌÂÙ¿‚·ÛË ÙˆÓ ÎÔÚÈÙÛÈÒÓ ÛÙË ıËÏ˘ÎfiÙËÙ· ‰ÂÓ ··ÈÙ› ·Ó¿ÏÔÁË ÂÓÂÚÁfi ÚÔÛ¿ıÂÈ·, ηıÒ˜ ‰Â ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ‰È·ÊÔÚÔÔÈËıÔ‡Ó ·fi ÙÔÓ ÔÈÎÈ·Îfi ÎfiÛÌÔ. °È· ÙË Á˘Ó·›Î· Â›Ó·È ÎÔÈÓˆÓÈο ·Ô‰ÂÎÙ‹ Ë ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÔ›ËÛ‹ Ù˘ ÛÙË ‰ËÌfiÛÈ· ÛÊ·›Ú·, Û ÂÚÈÙÒÛÂȘ Ô˘ ÙÔ ¯ˆÚÈfi ÂÔÚÙ¿˙ÂÈ Î·È ¤¯ÂÈ ·ÓËÁ‡ÚÈ Î·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ˘fi ÙËÓ ·˘ÛÙËÚ‹ ÂÔÙ›· Î·È ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô ÙˆÓ ·Ó‰ÚÒÓ: «ÔÈ ¿ÏϘ Û ̷‡Ú· ‹ ¿ÛÚ· ‹ ÎfiÎÎÈÓ· ʷډȿ ηϿ˙ÔÓÙ·˜ ÛÙ· ·ÓËÁ‡ÚÈ·». ∂›Û˘, ÛÙË Á˘Ó·›Î· Á›ÓÂÙ·È ÂÈÙÚÂÙfi Ó· ÂÌϷΛ Ì ÙË ‰ËÌfiÛÈ· ÛÊ·›Ú·, ·Ó ·ÁˆÓ›˙ÂÙ·È ÁÈ· ÂıÓÈο ˙ËÙ‹Ì·Ù·: «·˘Ù¤˜ Ô˘ ÙÚ·ÁÔ˘‰¿Á·Ó Î·È ¯fiÚ¢·Ó ÙÔ ¯ÔÚfi ÙÔ˘ ∑·ÏfiÁÁÔ˘ … ·˘Ù¤˜ Ô˘ ÁÈfiÌÈ˙·Ó ÙȘ ηڷ̛Ó˜ ÙˆÓ ÔÏÂÌÈÛÙ¿‰ˆÓ … ‡ÛÙÂÚȘ Ì¿ı·Ó ÙÔ Á¤ÌÈÛÌ· ÙˆÓ Î·ÓÔÓÈÒÓ … ÎÈ ·ÓËÊÔÚ›˙·Ó ‚ÈÁÏ·ÙfiÚÈÛÛ˜ ÛÙ’ ·„ËÏ¿
14. ™ÎÔ˘Ù¤ÚË-¢È‰·ÛοÏÔ˘, fi.. 15. Herzfeld, M., The Poetics of Manhood: Contest and Identity in a Cretan Mountain Village, Princeton, Princeton University Press, 1985a, p.16. 16. Politis, fi..
H «¶√π∏∆π∫∏» ∆∏™ £∏§À∫√∆∏∆∞™: T√ ¶√π∏ª∞ ∆√À °. Pπ∆™√À «M√¡∂ªµ∞™πø∆π™™∂™»
239
ηڷԇÏÈ·». ª¿ÏÈÛÙ·, ÁÈ· Ó’ «·Ó‰ÚÒÛÂÈ» Ô ÔÈËÙ‹˜ ·˘Ù¤˜ ÙȘ Á˘Ó·›Î˜, ÙȘ ı¤ÏÂÈ Ó· ÊÔÚ¿Ó ·ÓÙÂÏfiÓÈ· (ۇ̂ÔÏÔ ·Ó‰ÚÈÛÌÔ‡), Ô˘ Â›Ó·È ÙÈÌË̤ӷ, ηıÒ˜ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÛÎÔو̤ÓÔ ÔÏÂÌÈÛÙ‹: «·˘Ù¤˜ Ô˘ ÊfiÚ·Á·Ó ÙÔ˘ ÛÎÔو̤ÓÔ˘ ·ÚË ÙÔ˘˜ Ù· ̷ψ̤ӷ ·ÓÙÂÏfiÓÈ·». 3.3. °˘Ó·›Î˜ Î·È ÛÂÍÔ˘·ÏÈÎfiÙËÙ·: ∆Ô ‰›ÔÏÔ ¶·Ó·Á›· / ∂‡· ¢È¿ÊÔÚ˜ ·ÓıÚˆÔÏÔÁÈΤ˜ ÌÂϤÙ˜17 ¤¯Ô˘Ó ÂÈÎÂÓÙÚˆı› Á‡Úˆ ·fi ÙȘ ÔÏÈÙÈÛÌÈο ηٷÛ΢·Ṳ̂Ó˜ ¤ÓÓÔȘ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ʇÏÔ˘ (gender) Î·È Ù˘ ÛÂÍÔ˘·ÏÈÎfiÙËÙ·˜, ÔÈ Ôԛ˜ ¤¯Ô˘Ó ˆ˜ ›ÎÂÓÙÚfi ÙÔ˘˜ ÙȘ ¤ÓÓÔȘ Ù˘ ÙÈÌ‹˜ Î·È Ù˘ ÓÙÚÔ‹˜. √È ¤ÓÓÔȘ ·˘Ù¤˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ıÂÌÂÏÈ҉˜ ÁÓÒÚÈÛÌ· ÂÓfi˜ (·Ó‰ÚÔÎÂÓÙÚÈÎÔ‡) ËıÈÎÔ‡ ÎÒ‰Èη ÁÈ· ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Ì·˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· ÔÏϤ˜ ¿ÏϘ ÌÂÛÔÁÂȷΤ˜ ÎÔÈӈӛ˜, Ô˘ ÙÔÔıÂÙ› ÙȘ Á˘Ó·›Î˜ Û’ ¤Ó·Ó ·ıËÙÈÎfi ÚfiÏÔ. √ ËıÈÎfi˜ ·˘Ùfi˜ ÎÒ‰Èη˜ Ù˘ ÙÈÌ‹˜ Î·È Ù˘ ÓÙÚÔ‹˜ ÂÓÒÓÂÈ Î¿ÔȘ ȉ¤Â˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›·, ÙË ÛÂÍÔ˘·ÏÈÎfiÙËÙ· Î·È ÙȘ ¤ÌÊ˘Ï˜ Û¯¤ÛÂȘ Ì ÌÈ· ·˘ÛÙËÚ‹ ‰È¿ÎÚÈÛË ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Î·È ÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ·Ó¿ÌÂÛ· Û Á˘Ó·›Î˜ Î·È ¿Ó‰Ú˜. ™‡Ìʈӷ Ì’ ·˘ÙfiÓ, Ë Á˘Ó·›Î· ÔÊ›ÏÂÈ Ó· Â›Ó·È ÂÓ¿ÚÂÙË, Î·È Û˘ÓÂÒ˜ ÛÂÍÔ˘·ÏÈο ·ÁÓ‹, ¤ÛÙˆ Î·È ·Ó Ë ÂÈı˘Ì›· Ù˘ Èı·ÓfiÓ Ó· Â›Ó·È ¿ÏÏË: «·˘Ù¤˜ Ô˘ ·›ÚÓÔ˘Ó ·ÁηÏÈ¿ Ù· ͇ÏÈÓ· ÙÚ·Ó¿ ÁÔ˘‰È¿ … ÁÈ· Ó· ÌË Á›ÚÔ˘Ó ÛÙÔ ÛÙÚÒÌ· ‰›Ï· ÛÙÔÓ ·Û›ÎË ÛÙÚÈÊÙÔÌÔ‡ÛÙ·ÎÔ ÈˆÌ¤ÓÔ ÍÂÓÔÎÔ›ÙË … ÙËÓ ›‰È·Ó ÒÚ· Ô˘ ¤Íˆ ÛÙÔ ÎË¿ÎÈ ÙÚ›‚ÔÓÙ·Ó ÛÙ· ÎÚ›Ó· Ë ÙÚ›ÌÔ˘ÓË ÛÙÂÊ·ÓÔϤÍÔ˘‰Ë À·Î›ÓıË ÁÈ· Ó· ¯ˆÓ¤„ÂÈ ›Ó· ÙËÓ ›Ó· Ë Á·Ï·Ù¤ÓÈ· Û¿Úη Ù˘ ηٿ‚·ı· ÙÔ ·¯Èfi Û¤ÚÌ·». ∞fi ÙËÓ ¿ÏÏË, ÔÈ ¿Ó‰Ú˜ ÔÊ›ÏÔ˘Ó Ó· ˘ÂÚ·ÛÈÛÙÔ‡Ó ·˘Ù‹ ÙË Á˘Ó·ÈΛ· ·ÚÂÙ‹, ·fi ·Ù›Ì·ÛË, ‰ËÌfiÛÈ· –ηıÒ˜ ‰ËÌfiÛÈ· ÂÈÙÂÏÂ›Ù·È Î·È Ë Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙÔ˘ ·Ó‰ÚÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘˜18– Î·È ·Ó ‰ÂÓ ÙÔ Ú¿ÍÔ˘Ó ı· ÓÙÚÔÈ·ÛÙÔ‡Ó, ı· ¢ÓÔ˘¯ÈÛÙÔ‡Ó ÎÔÈÓˆÓÈο Î·È ı· Â›Ó·È Û· Ó· ¤¯Ô˘Ó ÌÂٷˉ‹ÛÂÈ ÛÙȘ Ù¿ÍÂȘ ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ.19 ¶·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿, fiÛÔ Î·È ËıÈΤ˜ Î·È ·Ó Â›Ó·È ÔÈ ÚÔı¤ÛÂȘ ÌÈ·˜ Á˘Ó·›Î·˜, Èı·ÓfiÓ Ó· ÌËÓ Î·Ù·Ê¤ÚÂÈ Ó· ·ÔʇÁÂÈ ÙÔÓ ·ÙÈÌ·ÛÌfi, ·Ó ‰Â ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ˘fi ÙËÓ ¿ÁÚ˘ÓË Î·È ·ÓÔÙÈ΋ ÂÈÙ‹ÚËÛË ÙÔ˘ ¿Ó‰Ú·. ∏ ˘fiÏË„‹ Ù˘ ÏÔÈfiÓ ‰ÂÓ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ÌfiÓÔ ·fi ÙËÓ ·›ÛıËÛË ÓÙÚÔ‹˜ Ô˘ ¤¯ÂÈ, ·ÏÏ¿ Î·È ·fi ÙÔ ·Ó ˘¿Ú¯Ô˘Ó ¿Ó‰Ú˜ Ó· ÙËÓ ˘ÂÚ·ÛÈÛÙÔ‡Ó. ∫·È fiÙ·Ó ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ¿Ó‰Ú·˜ ÁÈ· ÚÔÛÙ·Û›·, ÙfiÙ ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙËÓ ·Ù›ÌˆÛË –Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ·fi ÙÔÓ Â¯ıÚfi– ηχÙÂÚÔ˜ Â›Ó·È Ô ı¿Ó·ÙÔ˜ –ÁÈ·Ù› ‰È·ÊÔÚÂÙÈο Â›Ó·È Û· Ó· ·ÙÈÌ¿˙ÂÙ·È ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔ ¤ıÓÔ˜20: «·˘Ù¤˜ Ô˘ Ú›¯ÓÔÓÙ·Ó ·’ Ù· ÙÂȯȿ ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ· ÌË ÙȘ ÌÔϤ„ÂÈ Ô ªÂ̤Ù˘».
17. Peristiany, J., (ed.) Honour and Shame: The Values of Mediterranean Society, Chicago, University of Chicago Press, 1966. 18. Politis, fi.. 19. √ ˘ÔÙÈÌËÙÈÎfi˜/˘‚ÚÈÛÙÈÎfi˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌfi˜: Á˘Ó·ÈÎԇϷ, ÁÈ· ¤Ó·Ó ‰ÂÈÏfi ·ÁfiÚÈ/¿Ó‰Ú· Â›Ó·È ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎfi. 20. ¢ÂÓ Â›Ó·È Ù˘¯·›Ô fiÙÈ ÛÙÔÓ ÚfiÛÊ·ÙÔ fiÏÂÌÔ ÛÙËÓ ÚÒËÓ °ÈÔ˘ÁÎÔÛÏ·‚›· ˘‹ÚÍ·Ó ÔÌ·‰Èο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ‚È·ÛÌÔ‡ Á˘Ó·ÈÎÒÓ ·fi Ù· ÛÙÚ·Ù‡̷ٷ ηÙÔ¯‹˜, ˆ˜ ۇ̂ÔÏÔ Î·Ù¿ÎÙËÛ˘.
240
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
√È Á˘Ó·›Î˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÊÚÔÓÙ›ÛÔ˘Ó Ó· ‰È·Ê˘Ï¿ÍÔ˘Ó ·˘Ù‹ ÙËÓ ÙÈÌ‹, ηÏÏÈÂÚÁÒÓÙ·˜ ÙËÓ ÓÙÚÔ‹. ∏ ÓÙÚÔ‹ ·˘Ù‹ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ·ÔÛÙÚÔÊ‹ ÚÔ˜ οı ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿, ¤ÛÙˆ Î·È ·Ó ·˘Ù‹ Â›Ó·È ÚÔÛÔÈËÙ‹: «Î·È Ó· ηÌÒÓÔÓÙ·È ˆ˜ Ì‹Ù ·›ÚÓÔ˘Ó ¯·Ì¿ÚÈ Û·Ó Ô ‹ÏÈÔ˜ Á·ÚÁ·Ï¿ÂÈ ÛÙÔ Û‚¤ÚÎÔ ÙÔ˘˜ Ù·’ ·¯Ófi ÙÛÔ˘ÏÔ‡ÊÈ». ∏ ‰È·Ê‡Ï·ÍË Ù˘ ÙÈÌ‹˜ Á›ÓÂÙ·È Î·È Ì ÙË ÛÂÌÓ‹ ¤Ó‰˘ÛË: «·˘Ù¤˜ Ô˘ Ú›¯Ó·Ó ÙÔ Ì·‡ÚÔ ÙÔ˘˜ ÙÛÂ̤ÚÈ ˆ˜ οÙÔ˘-οÙÔ˘ Ó· Í‚Á·›ÓÂÈ ÌfiÓÔ ÙÔ ·¯·ÌÓfi Û·ÁfiÓÈ», Ì ÙËÓ ÔÔ›· ÂȯÂÈÚÂ›Ù·È Ë Î¿Ï˘„Ë ÙÔ˘ Á˘Ó·ÈΛԢ ÛÒÌ·ÙÔ˜ Î·È Ë ·ÙÔÓ›· οı ۈ̷ÙÈÎÔ‡ ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘ ıËÏ˘ÎfiÙËÙ·˜ Ô˘ Ù›ÓÂÈ Ó· ÚÔηϤÛÂÈ ÙÔ ÂÚˆÙÈÎfi ÂӉȷʤÚÔÓ.21 ∂Í¿ÏÏÔ˘, ÙÔ Ì·‡ÚÔ ¯ÚÒÌ· ¤¯ÂÈ ÙÔÓ ¤ÓÙÔÓÔ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌfi ÙÔ˘ ¤ÓıÔ˘˜, Ô˘ ÙÔÔıÂÙ› Ù· ˘ÔΛÌÂÓ· Û ÌÈ· ÌÂıÔÚȷ΋ ηٿÛÙ·ÛË. ™Â ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÎÒ‰Èη ËıÈ΋˜ ÂÌϤÎÂÙ·È Î·È ÙÔ ‰›ÔÏÔ: ¶·Ó·Á›·/∂‡·, Ô˘ ηٷÓÙ¿ Û˘ÓÒÓ˘ÌÔ Ì ÙÔ ‰›ÔÏÔ: ·ÚÂÙ‹/·Ì·ÚÙ›·. √È Á˘Ó·›Î˜ ıˆÚÔ‡ÓÙ·È ÈÔ ÂÈÚÚ›˜ ÛÙËÓ ·Ì·ÚÙ›·, Â›Ó·È ÌÈ·Ú¤˜, ʤÚÔ˘Ó ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊÈ΋ ‰‡Ó·ÌË Ù˘ ÛÂÍÔ˘·ÏÈÎfiÙËÙ·˜ ÙËÓ ÔÔ›· ‰ÂÓ Â›Ó·È ÈηӤ˜ ·fi ÌfiÓ˜ ÙÔ˘˜ Ó· ¯ÂÈÚÈÛÙÔ‡Ó, Î·È Û˘ÓÂÒ˜, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÙË ‰ÈÔ¯ÂÙ‡ÛÔ˘Ó, ˘fi ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô Î·È ÙËÓ Î·ıÔ‰‹ÁËÛË ÙˆÓ ·Ó‰ÚÒÓ, ÛÙÔ˘˜ ÂÈı˘ÌËÙÔ‡˜ ÛÎÔÔ‡˜ Ù˘ ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹˜. ÕÏψÛÙÂ, ÔÈ Á˘Ó·›Î˜ ¢ı‡ÓÔÓÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ·ÒÏÂÈ· ÙÔ˘ ¯·Ì¤ÓÔ˘ ·Ú·‰Â›ÛÔ˘. ªfiÓÔ Ì ÙÔÓ Î·Ù·ÍȈ̤ÓÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ÚfiÏÔ Ù˘ ÌËÙ¤Ú·˜, ÔÈ Á˘Ó·›Î˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÍ·ÁÓÈÛıÔ‡Ó ·fi ÙËÓ ·Ì·Úوϋ ÙÔ˘˜ ʇÛË, Ó· ˘ÂÚ‚Ô‡Ó ÙËÓ ¤ÎÙˆÙË ∂‡· Î·È Ó· Ù·˘ÙÈÛÙÔ‡Ó Ì ÙË £ÂÔÌ‹ÙÔÚ· ¶·Ó·Á›·.22 ∏ ÌËÙÚfiÙËÙ·, ‹ Ë ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›· ÁÈ’ ·˘Ù‹Ó, ·ÔÙÂÏ› ÙÔÓ Ï¤ÔÓ Î·Ù·ÍȈ̤ÓÔ ÚfiÏÔ ÁÈ· ÌÈ· Á˘Ó·›Î·: «Ë ÁηÛÙڈ̤ÓË Ó· ¯·˚‰Â‡ÂÈ ÙË ¯ÔÓÙÚ‹ ÎÔÈÏÈ¿ Ù˘». ªÈ· ¿ÙÂÎÓË Á˘Ó·›Î· ÚÔηÏ› ÙÔÓ Ô›ÎÙÔ –·ÎfiÌ· Î·È fiÙ·Ó Â›Ó·È Û˘ÓÂȉËÙ‹. ∏ Á˘Ó·ÈΛ· ÔÌÔÚÊÈ¿, Û·ÊÒ˜ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙËÓ «ÔÈËÙÈ΋» Ù˘ ıËÏ˘ÎfiÙËÙ·˜ Î·È Ù˘ ÛÂÍÔ˘·ÏÈÎfiÙËÙ·˜, ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È ÔÈ Á˘Ó·›Î˜ ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È Ì’ ·˘Ù‹Ó, ÂÓÒ ÙȘ ÙÚÔÌ¿˙ÂÈ Ë ·Ô˘Û›· ÙÔ˘ οÏÏÔ˘˜ Ô˘ ¤گÂÙ·È Ì ÙË Ê˘ÛÈ΋ ÊıÔÚ¿ ÙÔ˘ Á‹Ú·ÙÔ˜: «Ì¿ÙÈ· ‚·ı‡Ú· ‚·Ì̤ӷ Ì η̤ÓÔ ‰·ÊÓÔÎÏ¿‰È ˆ˜ ¤Ú·-¤Ú· ÛÙ· ÌÂÏ›ÁÁÈ· –ÙËÓ ÚÒÙË ¿ÛÚË ÙÚ›¯·».23 ∆Ô Á˘Ó·ÈÎÂ›Ô Î¿ÏÏÔ˜ ÌÔÚ› Ó· ıÔÏÒÛÂÈ Î·È Ó· Ï·Ó¤„ÂÈ ÙÔÓ ¿Ó‰Ú·: «∞˘Ù¤˜ Ô˘ η›Á·Ó ÌÔÛ¯ÔοÚÊÈ ÛÙÔ Ï·ÌÚÈ¿ÙÈÎÔ ÎÂÚ› Ó· Í‚·ÛοÓÔ˘Ó ÙÔÓ ÍÂÏÔÁÈ·Ṳ̂ÓÔ ¿ÓÙÚ·», ·ÏÏ¿ Ë ıÚËÛΛ· ÌÔÚ› Ó· ¤ÚıÂÈ ·ÚˆÁfi˜.
21. ™Â ·ÓÙ›ÛÙÈÍË Ì ÙË ÛÂÌÓfiÙËÙ· ›ӷÈ: «ÔÈ Ì·ÎÚfiÌ·ÏϘ ÁÔÚÁfiÓ˜ ÔÈ Í˘ÏÔÂÏÂÎËÙ¤˜ ÙÔ˘ ªÂÁ·Ï¤Í·ÓÙÚÔ˘ ·‰ÂÚÊ¿‰Â˜ Ì ٷ ͤÛη ‚˘˙È¿ ÛÙȘ ÏÒÚ˜». 22. du Boulay, J., “Women: Images of their nature and destiny in rural Greece”, in Dubisch, J., (ed.) Gender and Power in Rural Greece, Princeton, Princeton University Press, 1986, pp.139-68. 23. ∆Ô ˙‹ÙËÌ· Ù˘ ÊıÔÚ¿˜ ÙÔ˘ Á˘Ó·ÈΛԢ οÏÏÔ˘˜ ·fi Ù· ÁËÚ·ÙÂÈ¿ Û˘Ó·ÓÙ¿Ù·È Î·È Û ¿ÏÏ· ÔÈ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ƒ›ÙÛÔ˘, fiˆ˜ ÛÙ·: «ÃÚ˘ÛfiıÂÌȘ», «∏ ∂ϤÓË», «∏ ÛÔÓ¿Ù· ÙÔ˘ ÛÂÏËÓfiʈÙÔ˜», Î.Ï.. µÏ. ƒ›ÙÛÔ˜, °., ∏ ∂ϤÓË, ∞ı‹Ó·, ∫¤‰ÚÔ˜, 61972, ƒ›ÙÛÔ˜, °.,ÃÚ˘ÛfiıÂÌȘ, ∞ı‹Ó·, ∫¤‰ÚÔ˜, 191984.
H «¶√π∏∆π∫∏» ∆∏™ £∏§À∫√∆∏∆∞™: T√ ¶√π∏ª∞ ∆√À °. Pπ∆™√À «M√¡∂ªµ∞™πø∆π™™∂™»
241
3.4. °˘Ó·›Î˜ Î·È ıÚËÛΛ· ∏ Á˘Ó·›Î· ¤¯ÂÈ È‰È·›ÙÂÚË Û¯¤ÛË Ì ÙË ıÚËÛΛ·, ηıÒ˜ ·ÔÙÂÏ› ÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ‰È·¯ÂÈÚ›ÛÙÚÈ· Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜.24 ∆Ô ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë ÂÎÎÏËÛ›· ıˆÚ› ÙË Á˘Ó·ÈΛ· ʇÛË ÈÔ ÌÈ·Ú‹ Î·È ·Ì·Úوϋ, Èı·ÓfiÓ Ó· ÂÓÈÛ¯‡ÂÈ ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙË ıÚËÛΛ·, ˆ˜ ̤ÛÔÓ ÂÍÈϤˆÛ˘: «ÂÙÔ‡Ù˜ Ù· ÌÂÛ¿Ó˘¯Ù· ÂÁÂṲ́Ó˜ ÛÙÔ ÚÔÛΤʷÏÔ Î·È Ó· ÛÙ·˘ÚÔÎÔÈÔ‡ÓÙ·È». Ÿˆ˜ Î·È ·Ó ¤¯ÂÈ, fï˜, ÔÈ Á˘Ó·›Î˜ Ù˘ ªÔÓÂÌ‚·ÛÈ¿˜ ¤¯Ô˘Ó ˆ˜ ÌfiÓÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ ÙËÓ √ÚıÔ‰ÔÍ›·. ∞˘Ù¤˜ Â›Ó·È ˘Â‡ı˘Ó˜ ÁÈ· ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ £ÂÔ‡ ÛÙÔ Û›ÙÈ: «ÎÈ ·¤ Ó· ÌÔ˘Ó Ì ٷ ÎÂÚÈ¿ ·Ó·Ì̤ӷ Ó· ¯·Ú¿ÍÔ˘Ó Ì ÙËÓ Î¿Ó· ÙÚÂȘ ÛÙ·˘ÚÔ‡˜ ¿ÓÔ˘ ÛÙ’ ·ÓÒÊÏÈ», «Ë ·ÁÈ·ÛÙÔ‡Ú· Ú¤ÂÈ Ó· Ì·˜ Ú·ÓÙ›ÛÂÈ Ì Îψӛ ‚·ÛÈÏÈÎfi ÙÔ ÎÈÔ‡È Î·È ÙÔ˘ Ï·‰ÈÔ‡ Î·È ÙË ÛÈÙÔηۤϷ», ηıÒ˜ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ Â˘Ù·Í›· ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ: «·˘Ù¤˜ Ô˘ ‚Ú¤¯Ô˘Ó ÙÔ ‰¿ÎÙ˘ÏÔ ÛÙÔ Ï¿‰È Ù˘ ηÓÙ‹Ï·˜ Î·È ÛÙ·˘ÚÒÓÔ˘Ó ÙÔ˘ ̈ÚÔ‡ ÙËÓ ·ÙÔ‡Û·». ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, Â›Ó·È ÔÈ Û˘ÓÙËÚ‹ÙÚȘ ËıÒÓ Î·È Âı›ÌˆÓ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙËÓ ÔÚıfi‰ÔÍË Ú·ÎÙÈ΋. Œ¯Ô˘Ó Û˘ÓÙ·Á¤˜: «Ì·˙› Ì ʷÎÂÏ¿ÎÈ· ÎÔÎÎÈÓfiÛÎÔÓË ÁÈ· Ù· ͉ȷÏÂÁ̤ӷ ·˘Á¿ ÙÔ˘ ¶¿Û¯·», «ÎÈ ·¤ Ó· ÙÚ¤ÍÔ˘Ó Ì¿ÓÈ-Ì¿ÓÈ ÛÙËÓ ÎÔ˘˙›Ó· Ó· ıÂÚÌ¿ÓÔ˘Ó ÙË Ì·ÁÂÈÚ›ÙÛ· Ô˘ ÛÔ˘ Û¿ÂÈ Ù· ÚÔ˘ıÔ‡ÓÈ·». ¶¿Óˆ ·’ fiÏ·, fï˜, Û˘Ó‰˘¿˙Ô˘Ó ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ¶·È‰Â›· Ì ÙËÓ √ÚıÔ‰ÔÍ›· Î·È ÙË ÌÂٷʤÚÔ˘Ó Î·È ÛÙ· ·È‰È¿ ÙÔ˘˜: «ÕÈÓÙ ̈ڤ ‰È·‚¿ÛÙ ·ÎfiÌË ÌÈ· ‚ÔÏ¿ ÙËÓ ·ÏÊ·‚‹Ù·, οÙÔ˘ ·’ ÙÔ Ï˘¯Ó¿ÚÈ, ›ÙÂ Î·È ÙÔ ·ÙÂÚÌÒ Û·˜ ÚÈ Ï·ÁÈ¿ÛÙ». ∫·È ·Ú·Î·Ï¿Ó ÙËÓ ∞Á›· ∆ÚÈ¿‰·: «∞ÁÈ¿ ∆ÚÈ¿‰· Ù˘ ÃÚ·Ó¿·˜ ‚¿Ï ÙÔ ¯ÂÚ¿ÎÈ ÛÔ˘ ÌË ÌÔ˘ ÍÂÓÈÙ¢Ù› Î·È ‰·‡ÙÔ». ∏ Á˘Ó·ÈΛ· ıÚËÛ΢ÙÈÎfiÙËÙ· Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Î·È Ì ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁ›Â˜ ı·Ó¿ÙÔ˘: «∂¯ fiÛ· „˘¯ÔÛ¿‚‚·Ù· ı· ÏÈ‚·Ó›˙Ô˘Ó, ı· ηÓÔÌ·˘Ú›˙Ô˘Ó ÙË ÌÂÁ¿ÏË ÌÓËÌÔÛ‡ÓË», «·˘Ù¤˜ Ô˘ ·Ê·ÏÔÎfi‚·Ó Î·È Û·‚¿ÓˆÓ·Ó … Ô˘ ϤӷÓ Ì ͇‰È Î’ ‡ÛÙÂÚÈ Ì’ ·ÓıfiÓÂÚÔ Ù· ÛÎÔو̤ӷ ·ÏÏËοÚÈ·», «·˘Ù¤˜ Ô˘ Ó·ÓÔ‡ÚÈ˙·Ó ÌÚÔ˜ ÛÙȘ ÎÔ‡ÓȘ Î·È ıÚËÓÔÏÔÁ¿Á·Ó ıÂÔÙÈΤ˜ ÌÚÔ˜ ÛÙ· ÌÂÁ¿Ï· ÎÈ‚Ô‡ÚÈ·». ∫·Ù·Ï‹ÁÔÓÙ·˜, Ù· ÏfiÁÈ· ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ ÛÙÔ Ô›ËÌ·: «ªÔÓÂÌ‚·ÛÈÒÙÈÛÛ˜» ‰ÂÓ Â›Ó·È Ù˘¯·›·. ∞ÔÙÂÏÔ‡Ó ‚ÈÒÌ·Ù· Ù˘ ·È‰È΋˜ Î·È ÂÊË‚È΋˜ ÙÔ˘ ÂÌÂÈÚ›·˜ ̤۷ ÛÙÔÓ ÙfiÔ Ô˘ ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ, ÙË ªÔÓÔ‚·ÛÈ¿. ª¤Û· fï˜ ·fi ÙË ˙ÒÛ· ·˘Ù‹ Ì·ÚÙ˘Ú›· ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ Î·È ÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓfiÙËÙ· ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ, ‚Ï¤Ô˘Ì ÙËÓ ÔÏÏ·ÏfiÙËÙ· ÙˆÓ Á˘Ó·ÈΛˆÓ ÂÈÙÂϤÛˆÓ, ÙË Ú¢ÛÙfiÙËÙ· Î·È ÔÈÎÈÏ›· ÛÙËÓ «ÔÈËÙÈ΋» (Û˘ÁÎÚfiÙËÛ˘ Î·È ·Ó·-Û˘ÁÎÚfiÙËÛ˘) Ù˘ ıËÏ˘ÎfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘˜.
24. Dubisch, J., ∆Ô £ÚËÛ΢ÙÈÎfi ¶ÚÔÛ·ÓËÌ· ÛÙË ™‡Á¯ÚÔÓË ∂ÏÏ¿‰·: ªÈ· ∂ıÓÔÁÚ·ÊÈ΋ ¶ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË, ∞ı‹Ó·, ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·, 2000.
242
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
µπµ§π√°ƒ∞ºπ∞ •ÂÓfiÁψÛÛË Butler, J., Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity, New York, Routledge, 1990. Fuss, D., Essentially Speaking: Feminism, Nature, and Difference, London, Routledge, 1990. Herzfeld, M., The Poetics of Manhood: Contest and Identity in a Cretan Mountain Village, Princeton, Princeton University Press, 1985a. Herzfeld, M., “Silence, submission and subversion: Toward a Poetics of Womanhood”, in Loizos, P. / Papataxiarchis (eds) Contested Identities: Gender and Kinship in Modern Greece, Princeton, Princeton University Press, 1985b, pp.79-97. Peristiany, J., (ed.) Honour and Shame: The Values of Mediterranean Society, Chicago, University of Chicago Press, 1966. Politis, F., The Procrustean Bed of Masculinities: An Exploration of Boys’ Concepts of Masculinities in a Kindergarten Through the Lens of Feminism, Unpublished Master Dissertation, London, Institute of Education, University of London, 1997. Wittig, M., “The category of sex”, Feminist Issues, 2, 1982, pp.63-8. ∂ÏÏËÓfiÁψÛÛË Bien, P., ∞ÓÙ›ıÂÛË Î·È ™‡ÓıÂÛË ÛÙËÓ ¶Ô›ËÛË ÙÔ˘ °È¿ÓÓË ƒ›ÙÛÔ˘, (ÌÙÊÚ. °È¿ÓÓ˘ ∫ÚËÙÈÎfi˜), ∞ı‹Ó·, ∫¤‰ÚÔ˜, 1980. µÂÏÔ˘‰‹˜, °., °È¿ÓÓ˘ ƒ›ÙÛÔ˜: ¶ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ªÂϤÙ˘ ÙÔ˘ ŒÚÁÔ˘ ÙÔ˘, ∞ı‹Ó·, ∫¤‰ÚÔ˜, 1983. ¢È·ÏËÛÌ¿˜, ™., ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ÛÙËÓ ¶Ô›ËÛË ÙÔ˘ °È¿ÓÓË ƒ›ÙÛÔ˘, ∞ı‹Ó·, ∂ÈηÈÚfiÙËÙ·, 21999. ¶Ú‚ÂÏ¿Î˘, ¶., √ ¶ÔÈËÙ‹˜ °È¿ÓÓ˘ ƒ›ÙÛÔ˜: ™˘ÓÔÏÈ΋ £ÂÒÚËÛË ÙÔ˘ ŒÚÁÔ˘ ÙÔ˘, ∞ı‹Ó·, ∂ÛÙ›·, 31992. ƒ›ÙÛÔ˜, °., ªÔÓÂÌ‚·ÛÈÒÙÈÛÛ˜, ∞ı‹Ó·, ∫¤‰ÚÔ˜, 131987. ƒ›ÙÛÔ˜, °., ªÔÓÔ‚·ÛÈ¿, ∞ı‹Ó·, ∫¤‰ÚÔ˜, 62002.
Abstract Anti-essentialist approaches of humanities have indicated that every gender “identity” is not rigid, but an unstable and fluid social construction which is constituted and re-constituted in fields of social-cultural and politicaleconomical procedures of questioning and negotiating. The present task with the use of the metaphor concerning gender “identity” by Michael Herzfeld studies the “poetics” of femininity through a cultural “reading” of the poem of Yannis Ritsos: “The Women of Monemvasia”, indicating how women performing everyday their gendered selves, simultaneously change and reform them.
∏ ™¶∞ƒ∆π∞∆π™™∞ «∂§∂¡∏ ∆∏™ ∆ƒ√π∞™»: ªÀ£√™ ∫∞𠶃∞°ª∞∆π∫√∆∏∆∞ ∂ϤÓË °. §ÂÔÓÙÛ›ÓË ¢Ú ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ °Ï·ÛÎ҂˘ EȉÈ΋ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ·˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ AıËÓÒÓ
¶ÂÚ›ÏË„Ë ™ÎÔfi˜ Ù˘ ·Ó·ÎÔ›ÓˆÛ˘ ·˘Ù‹˜ Â›Ó·È Ó· ·Ó·Ï‡ÛÂÈ ÙÔ Ì˘ıÈÎfi ÚfiÛˆÔ Ù˘ ∂ϤÓ˘, ÙÔ ÔÔ›Ô Â›Ó·È ÙfiÛÔ ¿ÚÚËÎÙ· Û˘Ó‰Â‰Â̤ÓÔ Ì ÙÔ ÁˆÁÚ·ÊÈÎfi ¯ÒÚÔ Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜, Û˘ÁÎÚÈÙÈο Ì ¿ÏϘ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ Ù˘ Á˘Ó·ÈΛ·˜ ·˘Ù‹˜ ÌÔÚÊ‹˜ Î·È Ó· ηٷ‰Â›ÍÂÈ ÙÔ˘˜ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌÔ‡˜ Î·È ÙȘ ¯Ú‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ÚÔÛÒÔ˘ Ù˘ ηıÒ˜ Î·È ÙË ‰È·¯ÚÔÓÈ΋ ÔÏÏ·Ï‹ ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ Ù˘. ∆Ô ÚfiÛˆÔ Ù˘ Û·ÚÙÈ¿ÙÈÛÛ·˜ ∂ϤÓ˘ ·ÔÙÂÏ› ÙËÓ ¤ÎÊÚ·ÛË ÂÓfi˜ ̇ıÔ˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂÓۈ̷ÙÒÓÂÈ Û˘Ì‚ÔÏÈΤ˜ ÌÔÚʤ˜ Î·È ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ ÙËÓ ÂÈÎÔÓÈÛÙÈ΋ Û‡ÏÏË„Ë ÌÈ·˜ Á˘Ó·ÈΛ·˜ ÌÔÚÊ‹˜. ∏ ∂ϤÓË ˆ˜ ÚfiÛˆÔ, Ô ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ Ù˘ Î·È Ë ÔÌÔÚÊÈ¿ Ù˘ ηıÒ˜ Î·È Ù· ‰ÂÈÓ¿ Ô˘ ÚÔοÏÂÛÂ, Ô‰‹ÁËÛ·Ó, ÙfiÛÔ ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·, fiÛÔ Î·È ÛÙË ÓÂfiÙÂÚË Î·È Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÔ¯‹, Ú·„ˆ‰Ô‡˜, Ï˘ÚÈÎÔ‡˜ Î·È ÙÚ·ÁÈÎÔ‡˜ ÔÈËÙ¤˜ Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ηÏÏÈÙ¯ÓÈÎÔ‡˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡˜ οı ›‰Ô˘˜, ·ÏÏ¿ ·ÎfiÌË Î·È Ú‹ÙÔÚ˜ Î·È ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘˜, Ó· ÙËÓ Û˘˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó, Ó· ÙËÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰‹ÛÔ˘Ó Î·È Ó· ÙËÓ ·ÂÈÎÔÓ›ÛÔ˘Ó Ì ÔÈΛÏÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜.
∏ Û·ÚÙÈ¿ÙÈÛÛ· «∂ϤÓË Ù˘ ∆ÚÔ›·˜»: ª‡ıÔ˜ Î·È Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ™ÎÔfi˜ Ù˘ ·Ó·ÎÔ›ÓˆÛ˘ ·˘Ù‹˜ Â›Ó·È Ó· ·Ó·Ï‡ÛÂÈ ÙÔ Ì˘ıÈÎfi ÚfiÛˆÔ Ù˘ ∂ϤÓ˘ Û˘ÁÎÚÈÙÈο Ì ¿ÏϘ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ Ù˘ Á˘Ó·ÈΛ·˜ ·˘Ù‹˜ ÌÔÚÊ‹˜ Î·È Ó· ηٷ‰Â›ÍÂÈ ÙÔ˘˜ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌÔ‡˜ Î·È ÙȘ ¯Ú‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ÚÔÛÒÔ˘, ηıÒ˜ Î·È ÙË ‰È·¯ÚÔÓÈ΋ ÔÏÏ·Ï‹ ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ ̇ıÔ˘. ∆Ô ÚfiÛˆÔ Ù˘ ∂ϤÓ˘ ·ÔÙÂÏ› ÙËÓ ¤ÎÊÚ·ÛË ÂÓfi˜ ̇ıÔ˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂÓۈ̷ÙÒÓÂÈ Û˘Ì‚ÔÏÈΤ˜ ÌÔÚʤ˜ Î·È ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ ÙËÓ ÂÈÎÔÓÈÛÙÈ΋ Û‡ÏÏË„Ë ÌÈ·˜ Á˘Ó·ÈΛ·˜ ÌÔÚÊ‹˜. ∏ ∂ϤÓË ˆ˜ ÚfiÛˆÔ, Ô ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ Ù˘ Î·È Ë ÔÌÔÚÊÈ¿ Ù˘ ηıÒ˜ Î·È Ù· ‰ÂÈÓ¿ Ô˘ ÚÔοÏÂÛÂ, Ô‰‹ÁËÛ·Ó, ÙfiÛÔ ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·, fiÛÔ Î·È ÛÙË ÓÂfiÙÂÚË Î·È Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÔ¯‹, Ú·„ˆ‰Ô‡˜, Ï˘ÚÈÎÔ‡˜ Î·È ÙÚ·ÁÈÎÔ‡˜ ÔÈËÙ¤˜ Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ηÏÏÈÙ¯ÓÈÎÔ‡˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡˜ οı ›‰Ô˘˜, ·ÏÏ¿ ·ÎfiÌË Î·È Ú‹ÙÔÚ˜ Î·È ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘˜, Ó· ÙËÓ Û˘˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó, Ó· ÙËÓ ÙÚ·ÁÔ˘‰‹ÛÔ˘Ó Î·È Ó· ÙËÓ ·ÂÈÎÔÓ›ÛÔ˘Ó Ì ÔÈΛÏÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜. √ ̇ıÔ˜ Ù˘ «øÚ·›·˜ ∂ϤÓ˘», ‹ Ù˘ «∂ϤÓ˘ Ù˘ ∆ÚÔ›·˜» fiˆ˜ Û˘Ó‹ıˆ˜ ·ÔηÏ›ٷÈ, Â›Ó·È Û˘Ó‰Â‰Â̤ÓÔ˜ Ê˘ÛÈο Ì ÙÔ ÁˆÁÚ·ÊÈÎfi ¯ÒÚÔ Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜, ·ÊÔ‡ Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË Ë ∂ϤÓË ‹Ù·Ó ‚·Û›ÏÈÛÛ· Ù˘ ™¿ÚÙ˘, Û‡˙˘ÁÔ˜ ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ªÂÓÂÏ¿Ô˘. √˘ÛÈ·ÛÙÈο ‰ËÏ·‰‹ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙËÓ
244
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
«∂ϤÓË Ù˘ ™¿ÚÙ˘», fiˆ˜ ı· ¤Ú ӷ ·ÔηÏ›ٷÈ, ·Ó Ë ÌÔ›Ú· Ù˘ ‰ÂÓ Â›¯Â ‰Âı› ÙfiÛÔ ·‰È¿ÚÚËÎÙ· Ì ÙËÓ ∆ÚÔ›· Î·È ÙËÓ ·ÊÔÚÌ‹ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘ ·Ó¿ÌÂÛ· Û ∆ÚÒ˜ Î·È ∞¯·ÈÔ‡˜.1 ∏ ∂ϤÓË ·ÔÙÂÏ› Ì›· ·fi ÙȘ ÈÔ ÂÏ΢ÛÙÈΤ˜ ÌÔÚʤ˜ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ÂÏÏËÓÈ΋˜ Ì˘ıÔÏÔÁ›·˜. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ›Ûˆ˜ ¿ÏÏÔ Á˘Ó·ÈÎÂ›Ô ÚfiÛˆÔ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ Ì˘ıÔÏÔÁ›·˜ Ô˘ Ó· ¤¯ÂÈ ‰ÒÛÂÈ ÙfiÛ˜ ·ÊÔṲ́˜ ¤ÌÓ¢Û˘ Û ÙfiÛÔ˘˜ ÔÏÏÔ‡˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡˜ Ù˘ Ù¤¯Ó˘ Î·È ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘. ∫fiÚË ÙÔ˘ ¢›· Î·È Ù˘ §‹‰·˜2 (Î·È ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ∆˘Ó‰¿Úˆ˜), ÌÔÈÚ·›· Á˘Ó·›Î· –Ë ÚÒÙË ›Ûˆ˜ femme fatale ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜– Î·È Ï·ÌÚfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ù˘ ‰‡Ó·Ì˘ Ù˘ ∞ÊÚÔ‰›Ù˘ ·ÔÙÂÏ› ÙË ˙ˆÓÙ·Ó‹ ÂÓÛ¿ÚΈÛË fiÏˆÓ ÙˆÓ ÂÈı˘ÌÈÒÓ ÙˆÓ ·Ó‰ÚÒÓ ÁÈ· ÙËÓ ÔÌÔÚÊÈ¿. ∏ ÔÌÔÚÊÈ¿ Ù˘ ÍÂÂÚÓ¿ ÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ Ì¤ÙÚÔ Î·È ¿ÏÏË ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë Ì ·˘Ù‹Ó ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜. ™ÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›· ÙÔ˘ ∂˘ÚÈ›‰Ë ∂ο‚Ë, Ë ÔÔ›· ‰È‰¿¯ÙËΠ·fi ÛÎËÓ‹˜ ÙÔ 425/424 .Ã., Ë ∂ϤÓË ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÙÔ ¯ÔÚfi ˆ˜ Ë ÈÔ fiÌÔÚÊË Á˘Ó·›Î· Ô˘ ›‰Â ÔÙ¤ Ô ‹ÏÈÔ˜: «Ù¿Ó ηÏÏ›ÛÙ·Ó ï ¯Ú˘Ê·‹˜ ≥ÏÈÔ˜ ·éÁ¿˙ÂÈ» (635-637). ∂›Ó·È ·ÎÚÈ‚Ò˜ ·˘Ùfi ÙÔ ÂÚÈÒÓ˘ÌÔ ·˘Ùfi οÏÏÔ˜ Ù˘ ∂ϤÓ˘ Ô˘ ÚÔοÏÂÛ ÙfiÛ· ‰ÂÈÓ¿ ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi Î·È ÙÔ ÙÚˆÈÎfi Á¤ÓÔ˜ Î·È ÙËÓ Î·Ù¤ÛÙËÛ ÌÈÛËÙ‹ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓ˜ Î·È ÙÔ˘˜ ∆ÚÒ˜. ∂›Ó·È ÂÓ‰ÂÈÎÙÈ΋ Ë ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘ ∆‡ÎÚÔ˘, ·‰ÂÏÊÔ‡ ÙÔ˘ ∞›·ÓÙÔ˜ Ô ÔÔ›Ô˜ Ù·Íȉ‡ÔÓÙ·˜ ÁÈ· ÙËÓ ∫‡ÚÔ, Û˘Ó·ÓÙ¿ ÛÙËÓ ∞›Á˘ÙÔ ÙËÓ ∂ϤÓË Î·È ÌË ÌÔÚÒÓÙ·˜ Ó· ÈÛÙ¤„ÂÈ ·˘Ùfi Ô˘ ·ÓÙÈÎÚ›˙ÂÈ, ϤÂÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο: «∞, ÙÈ ‚Ï¤Ô˘Ó Ù· Ì¿ÙÈ· ÌÔ˘ ıÂÔ›; ∆Ë ÌÈÛË̤ÓË ÂÈÎfiÓ· ÊfiÓÈÛÛ·˜ Á˘Ó·›Î·˜ ‚Ϥˆ Ô˘ ·Ê¿ÓÈÛ ÙÔ˘˜ ∞¯·ÈÔ‡˜ Î·È Ì¤Ó·. £· Û Ûȯ·›ÓÔÓÙ·È ÔÈ ıÂÔ› Ô˘ ÌÔÈ¿˙ÂȘ ÙfiÛÔ Ì ÙËÓ ∂ϤÓË. ∞Ó ‰ÂÓ ·ÙÔ‡Û· Û ͤÓË ÁË ÙÔ fi‰È ÌÔ˘, Ì ÙÔ‡ÙÔ ÙÔ ÙfiÍÔ ÌÔ˘ ÙÔ ·Ï¿ı¢ÙÔ ı· ›¯Â˜ Âı¿ÓÂÈ ØÙÈ̈ڛ· ÛÔ˘ Ô˘ ÌÔÈ¿˙ÂȘ ÙfiÛÔ Ôχ Ì ÙÔ˘ ¢›· ÙËÓ
1. ¢ÂÓ ı· ·Û¯ÔÏËıÒ Ì ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ ÈÛÙÔÚÈÎfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ÚÔÛÒÔ˘ Ù˘ ∂ϤÓ˘ ‹ ÙÔ˘ ∆ÚˆÈÎÔ‡ ÔϤÌÔ˘, ÙÔ ÂÚÒÙËÌ· ‰ËÏ·‰‹ ·Ó Ë ∂ϤÓË ‹Ù·Ó ˘·ÚÎÙfi ÚfiÛˆÔ Î·È ·Ó ÎϤÊÙËΠ̠ÙÔÓ ¶¿ÚÈ Î·È ÛÙ¿ıËΠ¤ÙÛÈ Ë ·ÈÙ›· ‹ Ë ·ÊÔÚÌ‹ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘, ÌÈ· Î·È ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÌÔ˘ ÂÛÙÈ¿˙ÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘ ÚÔÛÒÔ˘, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ‰Â Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ì ÙÔ ·Ó Ë ∂ϤÓË ‹Ù·Ó ‹ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ˘·ÚÎÙfi ÚfiÛˆÔ. ∆Ô ı¤Ì· ·˘Ùfi ¤¯ÂÈ ·ÔÙÂϤÛÂÈ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÊÈÏÔÏÔÁÈ΋˜ ‰È·Ì¿¯Ë˜ Î·È ÔÈ ·fi„ÂȘ ‰È›ÛÙ·ÓÙ·È, ηıÒ˜ ¿ÏÏÔÈ Û˘ÓËÁÔÚÔ‡Ó ˘¤Ú Ù˘ ÈÛÙÔÚÈÎfiÙËÙ·˜ (‚Ï. ÂÓ‰ÂÈÎÙÈο Page, D. L., ∏ πÏÈ¿˜ Î·È Ë ÈÛÙÔÚ›·, ÌÙÊÚ. ∫. ¶·ÓËÁ‡ÚË, ÂΉ. ¶··‰‹Ì·, ∞ı‹Ó· 1988) Î·È ¿ÏÏÔÈ ˘¤Ú Ù˘ ÔÈËÙÈ΋˜ Ê·ÓÙ·Û›·˜ (‚Ï. ÂÓ‰ÂÈÎÙÈο Lesky, A., Gesammelte Schriften, 1966, Marg, W., ‘Homeros’, Gnomon 42 (1970), Û. 225 ÎÂ. Î·È ∫·ÎÚȉ‹˜, π. £., ¶ÚÔÔÌËÚÈο ÔÌËÚÈο ËÛÈfi‰ÂÈ·, ∞ı‹Ó· 1980). 2. ∏ ∂ϤÓË Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ Ì˘ıÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË ÁÂÓÓ‹ıËΠ·fi ¤Ó· ·˘Áfi, ·ÊÔ‡ Ë §‹‰· ›¯Â ÌÂÙ·ÌÔÚʈı› ·fi ÙÔÓ ¢›· Û ·ÎÓÔ. ∆Ô ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÙÔ˘ ·˘ÁÔ‡ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ‹Ù·Ó ÔÈÎÂ›Ô ˆ˜ ÙÚfiÔ˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ fi¯È ··Ú·›ÙËÙ· ÌÈ·˜ ÎÔÛÌÔÁÔÓÈ΋˜ ÌÔÚÊ‹˜, ·ÏÏ¿ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÌÈ·˜ ÛËÌ·ÓÙÈ΋˜ ıÂfiÙËÙ·˜, fiˆ˜ Ô ŒÚˆ˜. ∂‰Ò ›Ûˆ˜ Â›Ó·È ÂÓ‰ÂÈÎÙÈ΋ Ë Á¤ÓÓËÛË Ù˘ ∂ϤÓ˘ ·fi ¤Ó· ·˘Áfi, ·ÊÔ‡ Ë ∂ϤÓË, Ô˘ Û˘Ó‰ÂfiÙ·Ó Ì ̛· ‰ÂÓ‰ÚÔÏ·ÙÚ›· Ì˘ÎËÓ·˚΋˜ ›Ûˆ˜ ÚÔ¤Ï¢Û˘, Â›Ó·È Â˘ÓÔÔ‡ÌÂÓË Î·È ÂÎÚfiÛˆÔ˜ Ù˘ ∞ÊÚÔ‰›Ù˘ Î·È ÙÔ˘ ŒÚˆÙ· ÛÙÔÓ ŸÌËÚÔ. ∆ËÓ ÂΉԯ‹ Ù˘ Á¤ÓÓËÛ˘ Ù˘ ∂ϤÓ˘ ·fi ·˘Áfi ·ÎÔÏÔ˘ı› Î·È Ô ∂˘ÚÈ›‰Ë˜ (ÛÙ. 255-305).
H ™¶∞ƒ∆π∞∆π™™∞ «E§∂¡∏ ∆∏™ Tƒ√π∞™»: MÀ£√™
∫∞𠶃∞°ª∞∆π∫√∆∏∆∞
245
ÎfiÚË» (72-77). §›ÁÔ ÈÔ Î¿Ùˆ Ë ∂ϤÓË ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ∂˘ÚÈ›‰Ë Ó· ηٷÚÈ¤Ù·È ÙÔÓ Â·˘Ùfi Ù˘ ÁÈ· ÙËÓ ÔÌÔÚÊÈ¿ Ù˘ Ô˘ ÚÔͤÓËÛ ÙfiÛ˜ Û˘ÌÊÔÚ¤˜: «°È·Ù› Ë ˙ˆ‹ ÌÔ˘ ÎÈ fi,ÙÈ ¤¯ˆ ÙÚ·‚‹ÍÂÈ ˆ˜ ÙÒÚ· Â›Ó·È ÂÚ›ÂÚÁÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ, ·ÈÙ›·: Ë ◊Ú· ·fi ÙË ÌÈ· ÎÈ ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË Ë ÔÌÔÚÊÈ¿ ÌÔ˘. ∞¯, Î·È Ó· Û‚ËÓfiÌÔ˘Ó Û· ˙ˆÁÚ·ÊÈ¿ ÎÈ ‡ÛÙÂÚ· ¿ÏÈ fi„Ë ¿ÛÎËÌË Ó· ¤·ÈÚÓ· ·ÓÙ›˜ ˆÚ·›·, Î·È Ó· ͯÓÔ‡Û·Ó ÔÈ ŒÏÏËÓ˜ ÙË ÌÔ›Ú·, ÙË Ì·‡ÚË ÌÔ›Ú· Ô˘ Ì ηٷÙÚ¤¯ÂÈ, Î·È Ó· ı˘ÌfiÓÙ·Ó ÌfiÓÔ Ù· ηϿ ÌÔ˘, fiˆ˜ ı˘ÌÔ‡ÓÙ·È ÙËÓ Î·ÎÈ¿ ÌÔ˘ ÌÔ›Ú·» (260-266). «™Â ¿ÏϘ Á˘Ó·›Î˜ Ë ÔÌÔÚÊÈ¿ ¢ÏÔÁ›·, Â̤ӷ fï˜ Ì’ ¤¯ÂÈ Î·Ù·ÛÙÚ¤„ÂÈ.» (304-305). ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ™¯ÔÏÈ·ÛÙ‹ ÙÔ˘ √Ú¤ÛÙË (1287) ÙÔ˘ ∂˘ÚÈ›‰Ë, Ô ™ÙËÛ›¯ÔÚÔ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ fiÙÈ ÔÈ ∞¯·ÈÔ›, fiÙ·Ó ‹Á·Ó Ó· ÏÈıÔ‚ÔÏ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ∂ϤÓË, ÌfiÏȘ ·ÓÙ›ÎÚÈÛ·Ó ÙÔ ÚfiÛˆfi Ù˘, ¿ÊËÛ·Ó Ó· ÙÔ˘˜ ¤ÛÔ˘Ó ÔÈ ¤ÙÚ˜ ·fi Ù· ¯¤ÚÈ·. √È Î·ÙÔÈÓ¤˜ ÂÔ¯¤˜ ÚÔÙÈÌÔ‡Û·Ó ÙËÓ ·Ú·ÏÏ·Á‹ ÙÔ˘ ÿ‚˘ÎÔ˘ Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÔÔ›· Ô ªÂӤϷԘ, ÛÙË ı¤· Ù˘ ∂ϤÓ˘, ı·ÌˆÌ¤ÓÔ˜ ·fi ÙÔ Î¿ÏÏÔ˜ Ù˘ ¿ÊËÛ ӷ ÙÔ˘ ¤ÛÂÈ ÙÔ Í›ÊÔ˜. √ ™ÙËÛ›¯ÔÚÔ˜ ›¯Â Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ·, ÁÈ·Ù› Ë ∂ϤÓË ‰Â ı·Ó·ÙÒıËΠÙÂÏÈο ·fi ÙÔ˘˜ ∞¯·ÈÔ‡˜, ·Ó Ú¿ÁÌ·ÙÈ ÂΛÓË ÙÔ˘˜ ÚÔηÏÔ‡Û ÙÔÓ ·ÔÙÚÔÈ·ÛÌfi Ô˘ ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·Ó fiÙÈ ÙÔ˘˜ ÚÔηÏÔ‡ÛÂ. ∏ ÛȈ‹ ÙÔ˘ √Ì‹ÚÔ˘ Û’ ·˘Ùfi ÙÔ ı¤Ì· ›Ûˆ˜ Ó· ˘·ÁÔÚ¢fiÙ·Ó ·fi ÙÔÓ ÔÏÔÊ¿ÓÂÚÔ ı·˘Ì·ÛÌfi Ô˘ ¤ÙÚÂÊÂ Ô ÔÈËÙ‹˜ ÁÈ· ÙÔ ÚfiÛˆfi Ù˘, fï˜ ÔÈ ÌÂÙ¤ÂÈÙ· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ› Ú¤ÂÈ Ó· ·ÈÛı¿ÓÔÓÙ·Ó ˙ˆËÚfiÙÂÚË ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË ÌÈ·˜ ·¿ÓÙËÛ˘, ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È ÙfiÛÔ Ô ™ÙËÛ›¯ÔÚÔ˜ fiÛÔ Î·È Ô ÿ‚˘ÎÔ˜, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ηχ„Ô˘Ó ÙÔ ÔÌËÚÈÎfi ÎÂÓfi, ıÂÒÚËÛ·Ó ÙÔ Î¿ÏÏÔ˜ ·Ú΋ ÏfiÁÔ ÁÈ· ÙËÓ ·ÔÙÚÔ‹ Ù˘ ÙÈ̈ڛ·˜.3 ∂›Û˘, ÂÌÓÂfiÌÂÓÔ˜ ·fi ÙËÓ ∂ϤÓË ÙÔ˘ ∂˘ÚÈ›‰Ë Ô ÔÈËÙ‹˜ °ÈÒÚÁÔ˜ ™ÂʤÚ˘ ÛÙÔ Ô›ËÌ¿ ÙÔ˘ ∂ϤÓË, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙÔÓ ∆‡ÎÚÔ Ó· ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ÙËÓ ·ÈÛıËÛȷ΋ ÔÌÔÚÊÈ¿ Ù˘ ∂ϤÓ˘ ˆ˜ ÂÍ‹˜: «ªÂ ÙÔ ‚·ı‡ ÛÙËıfi‰ÂÛÌÔ, ÙÔÓ ‹ÏÈÔ ÛÙ· Ì·ÏÏÈ¿, ÎÈ ·˘Ùfi ÙÔ ·Ó¿ÛÙËÌ· ›ÛÎÈÔÈ Î·È ¯·ÌfiÁÂÏ· ·ÓÙÔ‡ ÛÙÔ˘˜ ÒÌÔ˘˜ ÛÙÔ˘˜ ÌËÚÔ‡˜ ÛÙ· ÁfiÓ·Ù·Ø ˙ˆÓÙ·Ófi ‰¤ÚÌ· Î·È Ù· Ì¿ÙÈ· Ì ٷ ÌÂÁ¿Ï· ‚Ϥʷڷ, ‹Ù·Ó ÂΛ, ÛÙËÓ fi¯ıË ÂÓfi˜ ¢¤ÏÙ·». ∆Ô Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È Ù˘ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ˆÚ·›Ô˘ ı›ÁÂÈ Î·È Ô ÛÙˆÈÎfi˜ ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ ∂›ÎÙËÙÔ˜, Ô ÔÔ›Ô˜ οÓÂÈ Ì›· ‚·ı˘ÛÙfi¯·ÛÙË ·Ú·Ù‹ÚËÛË Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÔÔ›·, ·Ó Ô ªÂӤϷԘ, Ô˘ ·ÓÙÈÚÔۈ‡ÂÈ Î¿ı ¿ÓÙÚ·, ›¯Â ηٷÛÙ› ÈηÓfi˜ Ó· ÛÎÂÊı› ÙËÓ ∂ϤÓË ˆ˜ ·ÏÒ˜ Ì›· ¿ÏÏË ·ÎfiÌË Á˘Ó·›Î·, ¯·Ì¤ÓË ı· ›¯Â ¿ÂÈ Î·È Ë πÏÈ¿‰· Î·È Ë √‰‡ÛÛÂÈ·.4 ∂ÓÙ˘ˆÛȷ΋ Â›Ó·È Â›Û˘ Ë ˘ÂÚ¿ÛÈÛË Ù˘ ∂ϤÓ˘ ·fi ÙÔ ÛÔÊÈÛÙ‹ °ÔÚÁ›· ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ∂ϤÓ˘ ∂ÁÎÒÌÈÔÓ. ∆˘ Á˘Ó·›Î·˜ Ô˘, fiˆ˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ϤÂÈ Ô ›‰ÈÔ˜, «¤¯ÔÓÙ·˜ ÁÂÓÓËı› ·fi ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜, ›¯Â ÔÌÔÚÊÈ¿ fiÛË ÔÈ ıÂÔ›, Ô˘ ÙË ‰¤¯ÙË-
3. ™ÙËÛ›¯ÔÚÔ˜, ∂ϤÓË, ∞ 126, 127, 161, 167-174. µÏ. ›Û˘, £ÂfiÎÚÈÙÔ˜, ∂ϤÓ˘ ∂Èı·Ï¿ÌÈÔ˜, fiÔ˘ Ë ∂ϤÓË ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ˆ˜ Ë ÔÌÔÚÊfiÙÂÚË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ¿ÏÏ· ηÏÔÁ˘ÌÓ·Ṳ̂ӷ Û˘ÓÔÌ‹ÏÈη ÎÔÚ›ÙÛÈ· Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ηıÒ˜ ÔÏfiÎÏËÚË Ë ™¿ÚÙË Î·Ì·ÚÒÓÂÈ ÁÈ· ÙË ‚·ÛÈÏÔԇϷ Ù˘: «Ë ∂ϤÓË Ë ÚÔ‰ÔÌ¿ÁÔ˘ÏË Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ÙÔ ÛÙÔÏ›‰È!». 4. Nussbaum, M., fi.., Û. 181.
246
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÎÂ Î·È ‰ÂÓ ÙËÓ ¤ÎÚ˘„Â. ¶ÚÔοÏÂÛ Û ¿Ú· ÔÏÏÔ‡˜ ÌÂÁ¿ÏÔ ÂÚˆÙÈÎfi ¿ıÔ˜ Î·È Ì ¤Ó· ÛÒÌ· Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ ÛÒÌ·Ù· ÔÏÏÒÓ ·Ó‰ÚÒÓ Ô˘ ›¯·Ó ÌÂÁ¿Ï˜ ÂȉÈÒÍÂȘ ÁÈ· ÌÂÁ¿ÏÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜». ÀÂÚ·Û›˙ÔÓÙ¿˜ ÙËÓ Ï¤ÂÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο fiÙÈ «[∏ ∂ϤÓË] ¤Î·Ó fiÛ· ¤Î·Ó ›Ù ·fi ı¤ÏËÌ· Ù˘ Ù‡¯Ë˜ Î·È ·fiÊ·ÛË ÙˆÓ ıÂÒÓ, Î·È Ù˘ ∞Ó¿Á΢ ÚÔÛÙ·Á‹, ›Ù ÂÂȉ‹ ·Ú¿¯ÙËΠ̠ÙË ‚›·, ›Ù ÂÂȉ‹ ›ÛıËΠ̠ÏfiÁÈ·, ›Ù ÂÂȉ‹ ·fi ÙË ıˆÚÈ¿ ÂÚˆÙ‡ÙËÎÂ. ∞Ó ‹Ù·Ó Ô ÏfiÁÔ˜ Ô˘ ÙËÓ ¤ÂÈÛÂ Î·È ÂÍ·¿ÙËÛ ÙËÓ „˘¯‹ Ù˘, Ô‡Ù Û ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Â›Ó·È ‰‡ÛÎÔÏË Ë ˘ÂÚ¿ÛÈÛË Î·È Ë ·Ó·Û΢‹ Ù˘ ηÙËÁÔÚ›·˜… √ ÏfiÁÔ˜ Â›Ó·È ¤Ó·˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ‰˘Ó¿ÛÙ˘, Ô˘ ÂÓÒ ¤¯ÂÈ ÙÔ ÈÔ ÌÈÎÚfi Î·È ·Ê·Ó¤˜ ÛÒÌ·, ÂÈÙÂÏ› Ù· ¤ÚÁ· Ù· ÈÔ ıÂ˚ο. °È·Ù› ÌÔÚ› Î·È ÙÔ Êfi‚Ô Ó· ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÂÈ Î·È ÙË Ï‡Ë Ó· ‰ÈÒÍÂÈ Î·È ¯·Ú¿ Ó· ÚÔηϤÛÂÈ Î·È ÙÔÓ Ô›ÎÙÔ Ó· ·˘Í‹ÛÂÈ.» ∂›Û˘, fiˆ˜ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·: «¶ÔÈ· ·ÈÙ›· ÏÔÈfiÓ Ì·˜ ÂÌÔ‰›˙ÂÈ Ó· ıˆڋÛÔ˘Ì fiÙÈ Ë ∂ϤÓË ‹Úı ÛÙËÓ ∆ÚÔ›· ¯ˆÚ›˜ ÙË ı¤ÏËÛ‹ Ù˘, ÙÔ ›‰ÈÔ fiˆ˜ ·Ó ·Ú¿¯ÙËΠ·fi ··ÁˆÁ¤ˆÓ ÙË ‚›·; ∞ÊÔ‡ Ë Â›‰Ú·ÛË Ù˘ ÂÈıÔ‡˜, ·Ó Î·È ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÙÔ˘ ÂÍ·Ó·ÁηÛÌÔ‡ ÙË ÌÔÚÊ‹, ¤¯ÂÈ ÙËÓ ›‰È· Ì ·˘ÙfiÓ ‰‡Ó·ÌË… ∞˘Ùfi˜ ÏÔÈfiÓ Ô˘ ÙËÓ ¤ÂÈÛ [‰ËÏ. Ô ÏfiÁÔ˜], ÂÊfiÛÔÓ ÙËÓ ÂÍ·Ó¿ÁηÛÂ, ‰È¤Ú·Í ·‰›ÎËÌ·, ÂÓÒ ·˘Ù‹ Ô˘ ›ÛıËÎÂ, ÂÊfiÛÔÓ ÂÍ·Ó·ÁοÛıËΠ·fi ÙÔ ÏfiÁÔ, ¿‰Èη ηÙËÁÔÚ›ٷÈ.» ∆ÔÓ °ÔÚÁ›· ‚¤‚·È· ‰ÂÓ ÙÔÓ ÂӉȷʤÚÂÈ Î·ıfiÏÔ˘ ÙÔ ·Ó Ë ∂ϤÓË Â›Ó·È ·ıÒ· ‹ ¤ÓÔ¯Ë.5 √ ÌÔÓ·‰ÈÎfi˜ ÛÎÔfi˜ ÙÔ˘ Â›Ó·È Ó· ‰Â›ÍÂÈ fiÙÈ ÌÔÚ› Ó· οÓÂÈ ·˘Ùfi Ô˘ Ê·›ÓÂÙ·È Û fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ï¿ıÔ˜ Ó· Ê·›ÓÂÙ·È ÛˆÛÙfi Î·È Ó· ÙÔÓ›ÛÂÈ ÙË ‰‡Ó·ÌË Ù˘ ÚËÙÔÚÈ΋˜ Ù¤¯Ó˘ Î·È ÙÔ˘ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÔ‡ ÂȯÂÈÚ‹Ì·ÙÔ˜. √ °ÔÚÁ›·˜ ÚÔÙ›ÓÂÈ Ù¤ÛÛÂÚȘ ÏfiÁÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ë ∂ϤÓË Ú¤ÂÈ Ó· ¤Ê˘Á Ì ÙÔÓ ¶¿ÚÈ: (·) ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ÌÔ›Ú·˜ Î·È Ù˘ ı¤ÏËÛ˘ ÙˆÓ ıÂÒÓ, (‚) ÏfiÁˆ ÙÔ˘ fiÙÈ ÙËÓ ‹Ú·Ó Ì ÙË ‚›·, (Á) ÂÂȉ‹ ›ÛÙËΠ̠ٷ ÏfiÁÈ·, (‰) ÂÂȉ‹ ÙËÓ Î·Ù·Î˘Ú›Â˘ÛÂ Ô ¤ÚˆÙ·˜. ™Â οı ÂÚ›ÙˆÛË Ô Ú‹ÙÔÚ·˜ °ÔÚÁ›·˜ ÚÔÛ·ı› Ó· ‰Â›ÍÂÈ fiÙÈ Ë ∂ϤÓË ‹Ù·Ó ËıÈο ¿ÌÂÌÙË.6 √È Ì˘ıÔÏÔÁÈΤ˜ Û˘Ó‰¤ÛÂȘ Á‡Úˆ ·fi ÙÔ fiÓÔÌ· Î·È ÙËÓ ÚԤϢÛË Ù˘ ∂ϤÓ˘ Â›Ó·È ‚¤‚·È· ¿Ú· ÔÏϤ˜ Î·È ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ·ÔÙÂϤÛÔ˘Ó Í¯ˆÚÈÛÙfi ı¤Ì· Û˘˙‹ÙËÛ˘. £ÂˆÚÒ ÛÎfiÈÌÔ, ÂÔ̤ӈ˜, Ó· ·Ó·ÊÂÚıÒ ÂÓ Û˘ÓÙÔÌ›· ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ Ì˘ıÈÎÔ‡ ·˘ÙÔ‡ ÚÔÛÒÔ˘. ∂ϤÓË ‹Ù·Ó ·Ú¯ÈÎÒ˜ ÙÔ fiÓÔÌ· ÌÈ·˜ ı¿˜ Ù˘ ‚Ï¿ÛÙËÛ˘ ·Ó¿Ú¯·È·˜, ›Ûˆ˜ ·fi Ù· ÌÈÓˆÈο ·ÎfiÌË ¯ÚfiÓÈ·, Ô˘ Ë Ï·ÙÚ›· Ù˘ ·ÚÁfi-
5. ™ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ ÙÔ˘ Ô °ÔÚÁ›·˜ ÂÚÓ¿ ·fi ÙÔÓ ÂÈÛÙÈÎfi ÛÙÔÓ ÂÈı·Ó·ÁηÛÙÈÎfi ÏfiÁÔ. ¶ÂÈı·Ó·ÁηÛÌfi˜ Â›Ó·È Ô ÂÍ·Ó·ÁηÛÌfi˜ οÔÈÔ˘ ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÂÓ¤ÚÁÂÈ·, Ì ¯Ú‹ÛË ·ÂÈÏ‹˜ ‹ „˘¯ÔÏÔÁÈ΋˜ ‚›·˜. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ °ÔÚÁ›·, ·˘Ùfi˜ Ô ÏfiÁÔ˜, Ì ÙËÓ ·Î·Ù·Ì¿¯ËÙË Â›‰Ú·ÛË Ô˘ ·ÛΛ, ·Ê·ÈÚ› ·fi ÙËÓ ∂ϤÓË ÙËÓ ÂχıÂÚË ÂÈÏÔÁ‹ Î·È Â›Ó·È, Û˘ÓÂÒ˜, Ô ÌfiÓÔ˜ ˘Â‡ı˘ÓÔ˜ ÁÈ· Ú¿ÍÂȘ Ù˘ (∂ϤÓ˘ ∂ÁÎÒÌÈÔÓ, 12). 6. √ °Î·›ÙÂ, ·ÓÙÈı¤Ùˆ˜, ÛÙËÓ ÔÌÒÓ˘ÌË ÙÚ·Áˆ‰›· ÙÔ˘ ÚÔÛÂÁÁ›˙ÂÈ ÙÔ ÚfiÛˆÔ Ù˘ ∂ϤÓ˘ Ì ηı·Ú¿ Û˘Ì‚ÔÏÈÎfi ÙÚfiÔ. ∏ ∂ϤÓË, ۇ̂ÔÏÔ ÙÔ˘ ÎÏ·ÛÈÎÈÛÌÔ‡, ·ÓÙÚ‡ÂÙ·È ÛÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›· ÙÔ˘ º¿Ô˘ÛÙ, Ë ÔÔ›· ›Û˘ Û˘Ì‚ÔÏ›˙ÂÈ ÙÔ ÚÔÌ·ÓÙÈÎfi Ó‡̷. ∏ „˘¯Ú‹ ÔÌÔÚÊÈ¿ Î·È ·ÏfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÎÏ·ÛÈÎÈÛÌÔ‡ ÛÙËÓ ¤ÓˆÛ‹ Ù˘ Ì ÙÔ ÚÔÌ·ÓÙÈÎfi Ó‡̷ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ÙÔ ÁÈÔ ÙˆÓ ‰‡Ô ·˘ÙÒÓ, ÙÔ Ó¤Ô ·Ó·ÁÂÓÓËÛÈ·Îfi Ó‡̷.
H ™¶∞ƒ∆π∞∆π™™∞ «E§∂¡∏ ∆∏™ Tƒ√π∞™»: MÀ£√™
∫∞𠶃∞°ª∞∆π∫√∆∏∆∞
247
ÙÂÚ· ›¯Â ÂÚÈÔÚÈÛÙ› ÛÙË £ÂÚ¿ÓË, ÌÈ· ÌÈÎÚ‹ fiÏË ·Ó·ÙÔÏÈο Ù˘ ™¿ÚÙ˘, Î·È ÛÙË ƒfi‰Ô. ∏ ∂ϤÓË ›Ûˆ˜ ıˆÚ›ÙÔ Â›Û˘ ÚÔÛÙ¿Ùȉ· ÙˆÓ ÌÈÎÚÒÓ ·È‰ÈÒÓ, fiˆ˜ ‰ËÏÒÓÂÈ Ë ÈÛÙÔÚ›· Ô˘ ·Ú·ı¤ÙÂÈ Ô ∏Úfi‰ÔÙÔ˜. ™ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ‚È‚Ï›Ô ÙˆÓ πÛÙÔÚÈÒÓ ÙÔ˘ (µ, 112), Ô ∏Úfi‰ÔÙÔ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ fiÙÈ ÛÙÔ Ù¤ÌÂÓÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚˆÙ¤· ÛÙË ª¤ÌÊȉ· Ù˘ ∞ÈÁ‡ÙÔ˘ ›¯Â ‰ÂÈ ¤Ó· ÈÂÚfi Ô˘ ÔÈ ∞ÈÁ‡ÙÈÔÈ ıˆÚÔ‡Û·Ó fiÙÈ Â›Ó·È ·ÊÈÂڈ̤ÓÔ ÛÙËÓ «Í›ÓËÓ ∞ÊÚÔ‰›ÙËÓ», ÙÔ ÔÔ›Ô, ˘Ôı¤ÙÂÈ Ô ›‰ÈÔ˜, Ú¤ÂÈ Ó· ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÈÂÚfi Ù˘ ∂ϤÓ˘, ·ÊÔ‡ Ô˘ıÂÓ¿ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÈÂÚfi Ù˘ ∞ÊÚÔ‰›Ù˘ Ì ÙÔ ÂÒÓ˘ÌÔ Ù˘ «Í›Ó˘». ∂›Û˘ Ô ∏Úfi‰ÔÙÔ˜ ÛÙÔ ¤ÎÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙˆÓ πÛÙÔÚÈÒÓ ÙÔ˘ (∑, 61) ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ∂ϤÓË ı¿, ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓÔ˜ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜ ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ∞Ú›ÛÙˆÓ·, Ë ÔÔ›·, fiÙ·Ó ‹Ù·Ó ÌÈÎÚfi ·È‰›, ‹Ù·Ó Ôχ ¿ÛÎËÌË ·ÏÏ¿ ¯¿ÚË ÛÙËÓ ·Ú¤Ì‚·ÛË Ù˘ ı¿˜ ∂ϤÓ˘ –‡ÛÙÂÚ· ·fi ›ÎÏËÛË Ù˘ ÙÚÔÊÔ‡ Ù˘ ÛÙÔ ÈÂÚfi Ù˘ ∂ϤÓ˘ ÛÙË £ÂÚ¿ÓË– ¤ÁÈÓ «Î·ÏÏ›ÛÙË ÂÍ ·ÈÛ¯›ÛÙ˘» Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ÙfiÛÔ fiÌÔÚÊË Ô˘ Ô ‚·ÛÈÏÈ¿˜ ∞Ú›ÛÙˆÓ·˜ ÙË ¯ÒÚÈÛ Ì ÔÓËÚÈ¿ ·fi ÙÔÓ ÚÒÙÔ Ù˘ ¿ÓÙÚ· ÁÈ· Ó· ÙËÓ ·ÓÙÚ¢Ù› Ô ›‰ÈÔ˜. √ πÛÔÎÚ¿Ù˘, ¤Ó· ·ÈÒÓ· ·ÚÁfiÙÂÚ·, Ì·˜ ÏËÚÔÊÔÚ› ÛÙÔ À¤Ú ∂ϤÓ˘ ÂÁÎÒÌÈÔÓ fiÙÈ ÛÙË £ÂÚ¿ÓË Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜ Ë ∂ϤÓË Ï·ÙÚ‡ÂÙ·È ·ÎfiÌË Ì ı˘Û›Â˜. √ ¶·˘Û·Ó›·˜ ÔÏÏÔ‡˜ ·ÈÒÓ˜ ·ÚÁfiÙÂÚ· ı· ÂÈÛÎÂÊı› ÙÔ˘˜ ‰‡Ô ÙfiÔ˘˜ Ô˘ ‰È¤Ûˆ˙·Ó ÙË Ï·ÙÚ¢ÙÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ ∂ϤÓ˘, ÙË £ÂÚ¿ÓË Î·È ¤Ó· ¿ÏÏÔ ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔÓ ¶Ï·Ù·ÓÈÛÙ¿ Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜. ∫·È ÛÙ· ‰‡Ô ·˘Ù¿ ̤ÚË, Ë Ï·ÙÚ›· Ù˘ ‹Ù·Ó Û˘Ó‰Â‰Â̤ÓË Ì ÙË ‚Ï¿ÛÙËÛË Î·È È‰È·›ÙÂÚ· Ì ٷ ‰¤Ó‰Ú·. ∂ȉÈÎfiÙÂÚ· ÁÈ· ÙË Ï·ÙÚ›· Ù˘ ∂ϤÓ˘ ÛÙË ƒfi‰Ô Ô ¶·˘Û·Ó›·˜ (3, 19, 10) ·Ó·Ê¤ÚÂÈ fiÙÈ ÙÔ Ï·ÙÚ¢ÙÈÎfi ÂÒÓ˘Ìfi Ù˘ ‹Ù·Ó «¢ÂÓ‰ÚÖÙȘ», ÂÒÓ˘ÌÔ Ô˘ ‰ËÏÒÓÂÈ Î·ı·Ú¿ ÙË Û¯¤ÛË Ù˘ Ì ٷ ‰¤Ó‰Ú· Î·È ÙË ‚Ï¿ÛÙËÛË. ™ÙË £ÂÚ¿ÓË Ì¿ÏÈÛÙ· Ë ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ ¤Ú¢ӷ ¤ÊÂÚ ÛÙÔ Êˆ˜ Ì˘ÎËÓ·˚ο ·ÁÁ›· Î·È ·Ó·ı‹Ì·Ù· ÛÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ô˘ Ë ·Ú¿‰ÔÛË ÙÔÔıÂÙÔ‡Û ÙÔ˘˜ Ù¿ÊÔ˘˜ ÙÔ˘ ªÂÓ¤Ï·Ô˘ Î·È Ù˘ ∂ϤÓ˘, Ù· ÔÔ›· ‰Â›¯ÓÔ˘Ó ˆ˜ οÔÈ· ı¿ Ï·ÙÚ¢fiÙ·Ó ÂΛ ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘ ¯·ÏÎÔ‡. ∂›Ó·È Ôχ Èı·Ófi Ë ∂ϤÓË Ó· ›¯Â ¿ÚÂÈ ÙË ı¤ÛË Ù˘ ¿ÁÓˆÛÙ˘ ·˘Ù‹˜ ı¿˜ ÙˆÓ ÌË΢ӷ˚ÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ ‹ ·˘Ù‹ Ë ı¿ Ó· Â›Ó·È Ë ÚÔÂÏÏËÓÈ΋ ıÂfiÙËÙ· Ù˘ ‚Ï¿ÛÙËÛ˘ ∂ϤÓË. √ ÚˆÙ·Ú¯ÈÎfi˜ ÚÔÔÌËÚÈÎfi˜ ̇ıÔ˜ Ù˘ ıÓËÙ‹˜ ∂ϤÓ˘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ÎÚ›ÛË ÙÔ˘ ¶¿ÚÈ Î·È ÙËÓ ··ÁˆÁ‹ Ù˘ Â›Ó·È ‚¤‚·È· ÁÓˆÛÙfi˜ Û fiÏÔ˘˜. ™ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ·˘Ù‹, Ë Á˘Ó·›Î· Ô˘ ÎϤ‚ÂÙ·È ‰ÂÓ ÌÔÚ› fï˜ Ó· ıˆÚËı› ˘Â‡ı˘ÓÔ ÚfiÛˆÔ, Ì ‰ÈΤ˜ Ù˘ ÂÈı˘Ì›Â˜ Î·È ÚÔı¤ÛÂȘ. ∂›Ó·È ‚¤‚·È· Ôχ fiÌÔÚÊË, fiÙ·Ó fï˜ Ô ¶¿ÚȘ Î·È Ë ∞ÊÚÔ‰›ÙË ¤ÎÏÂÈÓ·Ó ÙË Û˘Ìʈӛ· ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜, ηÓ›˜ ‰Â ÛΤÊıËΠӷ ÚˆÙ‹ÛÂÈ ÚÒÙ· ÙËÓ ›‰È·. ∏ Á˘Ó·›Î· ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÂΛÓË Â›Ó·È ·ÏÒ˜ ¤Ó· «ÎÙ‹Ì·», ȉȷ›ÙÂÚ· ÔχÙÈÌÔ fiÙ·Ó Â›Ó·È fiÌÔÚÊË, ·ÏÏ¿ ¯ˆÚ›˜ ‰È΋ Ù˘ ı¤ÏËÛË Î·È ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ·. ∏ ∞ÊÚÔ‰›ÙË ˘fiÛ¯ÂÙ·È ÛÙÔÓ ¶¿ÚÈ ÙËÓ ∂ϤÓË, fiˆ˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ˘ÔÛ¯Âı› ¿ÏÏ· «ÎÙ‹Ì·Ù·», fiˆ˜ ÎÔÛÌ‹Ì·Ù·, ÔχÙÈÌÔ˘˜ Ï›ıÔ˘˜, ·ÁÁ›·, ¿ÏÔÁ·. ∏ ∂ϤÓË ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ·˘Ù‹, fiˆ˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ Ô πˆ¿ÓÓ˘ ∫·ÎÚȉ‹˜, ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ú¿ ¤Ó· ˆÚ·›Ô ¿„˘¯Ô Ífi·ÓÔ: «∆Ô Ífi·ÓÔ ·˘Ùfi οÔÈÔ˜ ·ÏÈfi˜ ÂÈÎfi˜ ÔÈËÙ‹˜ ÙÔ Â›¯Â ÂÈ ∂ϤÓË. °È· ÈÔ ÏfiÁÔ ÙÒÚ· Û˘Ó¤‰ÂÛ ÙËÓ ËÚˆ›‰· ÙÔ˘ Ì ÙÔ fiÓÔÌ· ÌÈ·˜ ·Ï·È¿˜ ı¿˜ Ù˘ ‚Ï¿ÛÙËÛ˘ Â›Ó·È Ôχ ‰‡ÛÎÔÏÔ Ó· ÙÔ ÂÈ Î·Ó›˜. √ˆÛ‰‹-
248
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÔÙÂ, ÂΛÓÔ Ô˘ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ӷ Ê·ÓÙ·ÛÙ› Â›Ó·È ÙÔ ÙÈ ı· ÁÈÓfiÙ·Ó, fiÙ·Ó Î¿ÔÙ ÙÔ Ífi·ÓÔ ı· ˙ˆÓÙ¿Ó¢ ØÛ·Ó Ù· ·Á¿ÏÌ·Ù· ÛÙË ƒfi‰Ô, Ô˘ ÌÈ· ̤ڷ ‚Ú¤ıËÎ·Ó Ó· ÂÚ·ÙÔ‡Ó Ï˘Ùڈ̤ӷ ·fi Ù· ‰ÂÛÌ¿ Ù˘ ·ÎÈÓËÛ›·˜, fiˆ˜ ϤÂÈ Ô ¶›Ó‰·ÚÔ˜. ªÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, ÙÈ ı· ÁÈÓfiÙ·Ó, fiÙ·Ó Û ˘ÛÙÂÚfiÙÂÚ· ¯ÚfiÓÈ· ÔÈ ÔÈËÙ¤˜ ı· ‰ÔΛ̷˙·Ó ·fi ÙË ¿„˘¯Ë ∂ϤÓË Ó· Ï¿ÛÔ˘Ó ¤Ó· ·ÎÂÚ·ÈÔ̤ÓÔ ¿ÓıÚˆÔ Ì ı¤ÏËÛË Î·È ÂÈı˘Ì›Â˜ ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘Ø fiÙ·Ó ı· ÙËÓ ¤‚·˙·Ó ÛÙË ÌÂÙ·‚›‚·Û‹ Ù˘ ·fi ÙÔÓ ¤Ó·Ó ¿Ó‰Ú· ÛÙÔÓ ¿ÏÏÔ Ó· ·ÓÙȉڿ ηٿ οÔÈÔ ÙÚfiÔØ ‹ οÙÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ: fiÙ·Ó ı· Á‡Ú¢·Ó ÙËÓ ÂÙÂÚÔΛÓËÙË Ú¿ÍË Ù˘ ··ÁˆÁ‹˜ Ó· ÙË ÌÂÙ·ÙÚ¤„Ô˘Ó Û ‰È΋ Ù˘ ˘Â‡ı˘ÓË ÂÓ¤ÚÁÂÈ·. Habent sua fata fabulae!».7 ªÈ· ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ·Ú·ÏÏ·Á‹ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Ô ∂˘ÚÈ›‰Ë˜ ÛÙËÓ ÔÌÒÓ˘ÌË ÙÚ·Áˆ‰›·. √ ÙÚfiÔ˜ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ú·ÁÌ·Ù‡ÂÙ·È Ô ∂˘ÚÈ›‰Ë˜ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ‚·Û›ÏÈÛÛ·˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ È‰È·›ÙÂÚÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· ÙË ÛËÌÂÈÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ÚÔÛÒÔ˘ Ù˘ ∂ϤÓ˘, ÁÈ’ ·˘Ùfi ÎÚ›Óˆ ÛÎfiÈÌÔ Ó· ·Ó·ÊÂÚıÒ ÂÓ Û˘ÓÙÔÌ›· ÛÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›· ·˘Ù‹ ÙÔ˘ ∂˘ÚÈ›‰Ë, Ë ÔÔ›· Ì¿ÏÈÛÙ· Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Î·Ù¿ ȉȷ›ÙÂÚÔ ÙÚfiÔ Î·È Ì ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ∫‡ÚÔ˘, ·ÊÔ‡ Ô ∞ÈÌ›ÏÈÔ˜ ÃÔ˘ÚÌÔ‡˙ÈÔ˜ ÙÔ 1963, fiÙ·Ó ÁÈÔÚÙ¿ÛÙËÎÂ Ë ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË Ù˘ ∫‡ÚÔ˘, ÌÂÙ¤‚Ë ÂΛ Ì ÙÔ ı›·ÛÔ ÙÔ˘ ∂ıÓÈÎÔ‡ £Â¿ÙÚÔ˘ Î·È ¤·ÈÍ·Ó ÙÔ ÔÌÒÓ˘ÌÔ ¤ÚÁÔ. §·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ˘fi„Ë Ù· Û¯fiÏÈ· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÊ¿ÓË ÛÙÔ˘˜ µ·ÙÚ¿¯Ô˘˜ (ÛÙ. 53) Î·È ÛÙȘ £ÂÛÌÔÊÔÚÈ¿˙Ô˘Û˜ (ÛÙ. 1011) ÌÔÚԇ̠ӷ ԇ̠fiÙÈ Ë ·Ú¿ÛÙ·ÛË Ù˘ ∂ϤÓ˘ (Ì·˙› Ì ·˘Ù‹ Ù˘ ∞Ó‰ÚÔ̤‰·˜) ‰fiıËΠÙÔ 412 .Ã. ÂÚ›Ô˘.8 ∏ ∂ϤÓË ÙÔ˘ ∂˘ÚÈ›‰Ë, fiˆ˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô A. Lesky, ‰È·ı¤ÙÂÈ ÂΛÓË ÙËÓ ÂÏ·ÊÚfiÙËÙ· ÙÔ˘ ·Ú·Ì˘ı¤ÓÈÔ˘-Ê·ÓÙ·ÛÙÈÎÔ‡ ·ÈÁÓȉÈÔ‡, Ô˘ Ô ÔÈËÙ‹˜ ‰ÂÓ ÙËÓ ¤ÊÙ·Û Û ηÌÈ¿ ¿ÏÏË ·fi ÙȘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›Â˜ ÙÔ˘ Î·È Â›Ó·È ‰˘Ó·Ùfi Ó· ÙÔÔıÂÙËı› ÎÔÓÙ¿ Û ¤ÚÁ· fiˆ˜ Ë ∆ÚÈÎ˘Ì›·, Ô ª·ÁÂ̤ÓÔ˜ ·˘Ïfi˜ Î·È Ë ∞ÚÈ¿‰ÓË ÛÙË ¡¿ÍÔ. ¶Ú·ÁÌ·ÙÈο, ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ·˘Ù‹ ¤¯ÂÈ Û˘ÏÏËÊı› ı·˘Ì¿ÛÈ· Ô ÌÂÏÔ‰Ú·Ì·ÙÈÎfi˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ Ù˘ ‰È¿Ï·Û˘.9 √ ™ÙËÛ›¯ÔÚÔ˜ ›¯Â ÙÚ·ÁÔ˘‰‹ÛÂÈ ÛÙËÓ ¶·ÏÈÓˆ‰›· ÙÔ˘ fiÙÈ ÌfiÓÔ ¤Ó· ›‰ˆÏÔ Ù˘ ∂ϤÓ˘ ‹Á ÛÙËÓ ∆ÚÔ›· Î·È Ô ∏Úfi‰ÔÙÔ˜ ÁÓÒÚÈ˙ ÙËÓ ·Ú·ÌÔÓ‹ Ù˘ ÛÙËÓ ∞›Á˘ÙÔ (2, 112). √ ∂˘ÚÈ›‰Ë˜, ÛÙËÚÈ˙fiÌÂÓÔ˜ ¿Óˆ ÛÙȘ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ˜ ·˘Ù¤˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜, ·›ÚÓÂÈ ·˘Ù‹ ÙË ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÁÓˆÛÙ‹ ·Ú·ÏÏ·Á‹ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ Î·È ÙËÓ Î¿ÓÂÈ ÙÚ·Áˆ‰›·. ™ÙËÓ ∞›Á˘ÙÔ ‚Ú›ÛÎÔ˘Ì ÙËÓ ∂ϤÓË ÛÙÔ ‰Ú¿Ì· ÙÔ˘ ∂˘ÚÈ›‰Ë ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙfiÙ Ԣ Ô ªÂӤϷԘ ÎÔ˘‚·ÏÒÓÙ·˜ ÙÔ Â›‰ˆÏfi Ù˘ Ó·˘·Á› ÛÙËÓ ·ÎÚÔÁÈ·ÏÈ¿ Ù˘ ∞ÈÁ‡ÙÔ˘. √ ‚·ÛÈÏÈ¿˜ ¶ÚˆÙ¤·˜ Ô˘ ÚÔÛٿ٢ ÙËÓ ∂ϤÓË ¤¯ÂÈ Âı¿ÓÂÈ Î·È Ô ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ £ÂÔÎχÌÂÓÔ˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂÈı˘Ì› Ó· ÙËÓ ·ÓÙÚ¢Ù› Ì ÙË ‚›·, ÙËÓ ·Ó·Áο˙ÂÈ Ó· ηٷʇÁÂÈ ˆ˜ ÈΤÙȉ· ÛÙÔÓ Ù¿ÊÔ ÙÔ˘ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘. ∂Λ, ··ÁÁ¤ÏÏÔÓÙ·˜ ÙÔÓ ÚfiÏÔÁfi Ù˘, Ë ∂ϤÓË ÂÍËÁ› ÙËÓ ÂÚ›ÏÔÎË ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÂȉÒÏÔ˘ Î·È Ù˘ Ù‡¯Ë˜
7. ∫·ÎÚȉ‹˜, π., •·Ó·Á˘Ú›˙ÔÓÙ·˜ ÛÙÔÓ ŸÌËÚÔ, Û. 63-65. 8. Lesky, ∞., πÛÙÔÚ›· Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜, ∂ΉÔÙÈÎfi˜ √›ÎÔ˜ ∞‰ÂÏÊÒÓ ∫˘ÚȷΛ‰Ë, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1988, Û. 540. 9. Lesky, ∞., fi.., Û. 543.
H ™¶∞ƒ∆π∞∆π™™∞ «E§∂¡∏ ∆∏™ Tƒ√π∞™»: MÀ£√™
∫∞𠶃∞°ª∞∆π∫√∆∏∆∞
249
Ù˘. ªÂÙ¿ ·fi ·˘Ùfi ¤¯Ô˘Ì ÙËÓ ÂÚ›ÊËÌË Û˘Ó¿ÓÙËÛ‹ Ù˘ Ì ÙÔÓ ∆‡ÎÚÔ Ô˘ ÂÓ¤Ó¢Û ÙÔ °ÈÒÚÁÔ ™ÂʤÚË Ó· ÁÚ¿„ÂÈ ÙÔ ÁÓˆÛÙfi Ô›ËÌ¿ ÙÔ˘ ∂ϤÓË. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ¤¯Ô˘Ì ÙËÓ ÂÚ›ÊËÌË Û˘Ó¿ÓÙËÛ‹ Ù˘ Ì ÙÔ ªÂÓ¤Ï·Ô Î·È ÙË ÛÙ·‰È·Î‹ ·ÏÏËÏÔ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ‹ ÙÔ˘˜. √ £ÂÔÎχÌÂÓÔ˜ ·ÂÈÏ› Ì ı¿Ó·ÙÔ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ͤÓÔ˘˜ Î·È Ô ªÂӤϷԘ ÎÈÓ‰˘Ó‡ÂÈ. ŸÌˆ˜ Ë ·‰ÂÏÊ‹ ÙÔ˘ £ÂÔÎχÌÂÓÔ˘ £ÂÔÓfiË, Ô˘ ¤¯ÂÈ ÚÔÊËÙÈο ¯·Ú›ÛÌ·Ù·, ‚ÔËı¿ ÙËÓ ∂ϤÓË Ó· ηٷÛÙÚÒÛÂÈ Û¯¤‰ÈÔ Ê˘Á‹˜. ∆Ô Û¯¤‰ÈÔ ÂÊ¢ڛÛÎÂÈ Ë Á˘Ó·ÈΛ· ·ÓÔ˘ÚÁ›·. √ ªÂӤϷԘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÛÙÔ £ÂÔÎχÌÂÓÔ ˆ˜ ·ÁÁÂÏÈ·ÊfiÚÔ˜ ÙÔ˘ ‰ÈÎÔ‡ ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘, Ë ∂ϤÓË ·›ÚÓÂÈ ÙËÓ ¿‰ÂÈ· Ó· ÙÂϤÛÂÈ ı˘Û›· ̤۷ ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ· ÁÈ· ÙÔÓ Âı·Ì¤ÓÔ Ù˘ Û‡˙˘ÁÔ, Î·È fiÏÔÈ Ì·˙›, ÍÂʇÁÔÓÙ·˜ Ì ÙÔ ÏÔ›Ô, Ô‰Â‡Ô˘Ó ÚÔ˜ ÙËÓ ·ÙÚ›‰· ÙÔ˘˜. ∏ ÔÚÁ‹ ÙÔ˘ £ÂÔÎχÌÂÓÔ˘ ÍÂÛ¿ ¿Óˆ ÛÙË £ÂÔÓfiË, fï˜ ÔÈ ¢ÈfiÛÎÔ˘ÚÔÈ ÙÔÓ ÊˆÙ›˙Ô˘Ó ÁÈ· ÙË ı¤ÏËÛË Ù˘ ÌÔ›Ú·˜ Î·È ÙÔÓ Î¿ÓÔ˘Ó Ó· Ì›ÓÂÈ ÙÂÏÈÎÒ˜ ¢¯·ÚÈÛÙË̤ÓÔ˜ ÁÈ· fiÛ· ¤ÁÈÓ·Ó. ∏ ∂ϤÓË ÙÔ˘ ∂˘ÚÈ›‰Ë Â›Ó·È Ë ¤ÎÊÚ·ÛË ÂÓfi˜ ̇ıÔ˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂÓۈ̷ÙÒÓÂÈ Û˘Ì‚ÔÏÈΤ˜ ÌÔÚʤ˜ Î·È ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ ÙËÓ ÂÈÎÔÓÈÛÙÈ΋ Û‡ÏÏË„Ë ÌÈ·˜ Á˘Ó·ÈΛ·˜ ÌÔÚÊ‹˜, fiˆ˜ ÙËÓ Â›‰Â Ô ÙÚ·ÁÈÎfi˜ ÔÈËÙ‹˜. √È Ì˘ıÔÏÔÁÈΤ˜ Û˘Ó‰¤ÛÂȘ Á‡Úˆ ·fi ÙÔ fiÓÔÌ· Î·È ÙËÓ ÚԤϢÛË Ù˘ ∂ϤÓ˘ Â›Ó·È ¿Ú· ÔÏϤ˜. ∫·Ó›˜ ‰ÂÓ ·ÌÊÈ‚¿ÏÏÂÈ fiÙÈ Ë ∂ϤÓË ‹Ù·Ó οÔÙ ı¿, ·ÊÔ‡, fiˆ˜ ÂϤ¯ıË ÚÔËÁÔ˘Ì¤Óˆ˜, Ï·ÙÚ¢fiÙ·Ó ÛÙÔ ªÂÓÂÏ¿ÂÈÔ Ù˘ £ÂÚ¿Ó˘ Î·È ÙÈÌÒÙ·Ó ÛÙË ƒfi‰Ô ˆ˜ ı¿ ÙˆÓ ‰¤Ó‰ÚˆÓ. ∞˘Ùfi Ô˘ ¤¯ÂÈ ÂӉȷʤÚÔÓ Â›Ó·È fiÙÈ Ë ı¿ ∂ϤÓË ÛÙ· ηÙÔÈÓ¿ ¯ÚfiÓÈ· ˘Ô‚È‚¿ÛÙËΠ۠·Ï‹ ıÓËÙ‹, fiˆ˜ Î·È Ô ªÂӤϷԘ. √ ∂˘ÚÈ›‰Ë˜ ·Ú¤¯ÂÈ ÛÙËÓ ÔÌÒÓ˘ÌË ÙÚ·Áˆ‰›· ÙÔ˘ Ì›· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË Â˘ÓÔ˚΋ ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ∂ϤÓ˘ Ô˘ ‰È·Ê¤ÚÂÈ ·fi ·˘Ù‹ Ô˘ Ì·˜ ‰›ÓÂÈ Û ¿ÏÏ· ÙÔ˘ ¤ÚÁ·. ¶fiÛÔ ·ÏÏÈÒÙÈη ÌÔÚ› Ó· ‰Ôı› Ë ÌÔÚÊ‹ Ù˘ ∂ϤÓ˘, ÙÔ ·ÓÙÈÏ·Ì‚·ÓfiÌ·ÛÙ fiÙ·Ó ‰Ô‡Ì ÙÈ Î·Ù·Ì·ÚÙ˘ÚÔ‡Ó ÁÈ’ ·˘Ù‹Ó Ô ŸÌËÚÔ˜, Ô ∏Û›Ô‰Ô˜, Ô ™ÙËÛ›¯ÔÚÔ˜, Ô ∞Ïη›Ô˜, Ë ™·ÊÒ, Ô ÿ‚˘ÎÔ˜, Ô £ÂfiÎÚÈÙÔ˜ ηıÒ˜ Î·È ÔÈ ¿ÏÏÔÈ ÙÚ·ÁÈÎÔ›, fiˆ˜ Ï.¯. Ô ∞ÈÛ¯‡ÏÔ˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÛÔÊÈÛÙ¤˜, ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ Î·È Ú‹ÙÔÚ˜, fiˆ˜ Ô °ÔÚÁ›·˜, Ô ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ˜, Ô ÛÙˆÈÎfi˜ ∂›ÎÙËÙÔ˜, Ô πÛÔÎÚ¿Ù˘, ·ÏÏ¿ Î·È ÓÂfiÙÂÚÔÈ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ fiˆ˜ Ô °Î·›ÙÂ, Ô ™ÂʤÚ˘, Ô ƒ›ÙÛÔ˜ Î·È Ô ∂χÙ˘ ÌÂٷ͇ ¿ÏψÓ. ∂Ó‰ÂÈÎÙÈο Â‰Ò ÌÔÚ› Ó· ·Ó·ÊÂÚı› Ë ¶·ÏÈÓˆ‰›· ÙÔ˘ ™ÙËÛ›¯ÔÚÔ˘, ÙËÓ ÔÔ›· Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË ÙËÓ ¤ÁÚ·„ ÁÈ· Ó· ÂÍÈψı› ·fi ÙËÓ ÚÔÛ‚ÔÏ‹ Ô˘ ·Ï·ÈfiÙÂÚ· ›¯Â οÓÂÈ ÛÙÔ ÚfiÛˆÔ Ù˘ ∂ϤÓ˘. ™‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË, Ô ÔÈËÙ‹˜ ϤÁÂÙ·È fiÙÈ ÚfiÛ‚·Ï ÙËÓ ∂ϤÓË Û ÔÌÒÓ˘ÌÔ Ô›ËÌ·, fiÔ˘ ÙËÓ Î·ÙËÁÔÚÔ‡Û ÁÈ· ÙÔÓ ∆ÚˆÈÎfi fiÏÂÌÔ, Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· Ù˘Êψı›. ªÂ ÙËÓ ¶·ÏÈÓˆ‰›· ‚¤‚·È· ÂÍÈÏÂÒıËÎÂ Î·È ·Ó¤‚Ï„Â. ™ÙËÓ ¶·ÏÈÓˆ‰›· Ô ™ÙËÛ›¯ÔÚÔ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÙÔÓ ›‰ÈÔ Ì‡ıÔ Ô˘ ı· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÂÈ ·ÚÁfiÙÂÚ· Ô ∂˘ÚÈ›‰Ë˜ ÛÙËÓ ∂ϤÓË. ∆· ÏfiÁÈ· Ù˘ ∂ϤÓ˘, fiˆ˜ Ù· ·Ú·ı¤ÙÂÈ Ô ¶Ï¿ÙˆÓ ÛÙÔ º·›‰ÚÔ, ›ӷÈ: «∞˘Ù‹ Ë ÈÛÙÔÚ›· ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÏËıÈÓ‹. ¢ÂÓ Ì‹Î˜ ÛÙ· ηÏfiÛηÌÓ· ηڿ‚È· ÂÛ‡, Ô‡Ù’ ¤ÊÙ·Û˜ ÔÙ¤ ÛÙËÓ ∞ÎÚfiÔÏË Ù˘ ∆ÚÔ›·˜». ™ÙËÓ ¶·ÏÈÓˆ‰›· ÙÔ˘ ™ÙËÛ›¯ÔÚÔ˘ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ¿ÏψÛÙÂ Ô Ï·ÙˆÓÈÎfi˜ º·›‰ÚÔ˜, fiˆ˜ ‡ÛÙÔ¯· ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ Ë Martha Nussbaum, ·ÊÔ‡ Ô ¶Ï¿ÙˆÓ Ì ÙË ÊÚ¿ÛË Ù˘ ¶·ÏÈÓˆ‰›·˜ «·˘Ù‹ Ë ÈÛÙÔÚ›· ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÏËıÈÓ‹», ηÙÔÚıÒÓÂÈ Ó· ηٷÛÙ‹ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ‰‡Ô ·ÓÙ›ıÂÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ÙÔ˘ ™ˆ-
250
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÎÚ¿ÙË ÁÈ· ÙÔÓ ¤ÚˆÙ· Î·È ÙË ‰‡Ó·Ì‹ ÙÔ˘ ÈÛÔ‰‡Ó·Ì· ·ÏËıÈÓÔ‡˜.10 ∏ ∂ϤÓË ˆÛÙfiÛÔ ‰Â Û˘Ì‚ÔÏ›˙ÂÈ ÌfiÓÔ ÙË ÌÔÈÚ·›· Á˘Ó·›Î· Ô˘ Ì ÙËÓ ÔÌÔÚÊÈ¿ Ù˘ ÛÎÏ·‚ÒÓÂÈ ÙÔ˘˜ ¿Ó‰Ú˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ÎÔÈÓˆÓÈο Î·È ËıÈο ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·. ∂ÓÛ·ÚÎÒÓÂÈ Â›Û˘ ÙË Á˘Ó·›Î· Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘ ∂˘ÚÈ›‰Ë, Ë ÔÔ›· ‰ÂÓ Â›¯Â Ù· ›‰È· ‰ÈηÈÒÌ·Ù· Ì ÙÔ˘˜ ¿Ó‰Ú˜ ÛÙÔ ı¤Ì· ÙÔ˘ ¤ÚˆÙ·. ™Ù· ‰È¿ÊÔÚ· ‰Ú¿Ì·Ù· ÙÔ˘ ∂˘ÚÈ›‰Ë –ÏËÓ Ù˘ ∂ϤÓ˘– ‰›ÓÂÙ·È Ì›· ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ∂ϤÓ˘ Ô˘ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÙȘ ηٷÎÚ›ÛÂȘ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ Û ı¤Ì·Ù· Û˘˙˘ÁÈ΋˜ ·ÈÛÙ›·˜ ηıÒ˜ ‚¤‚·È· Î·È ÙËÓ ˘ÔÎÚÈÛ›· ·˘ÙÒÓ Ô˘ ÙËÓ Î·Ù·ÎÚ›ÓÔ˘Ó. °È·Ù› ÔÈ ı·٤˜, ÂÓÒ ÁÓÒÚÈ˙·Ó fiÙÈ ÙÔÓ fiÏÂÌÔ ‰ÂÓ ÙÔÓ ÚÔοÏÂÛÂ Ë ∂ϤÓË, ÙÂÏÈο ˘ÈÔıÂÙÔ‡Û·Ó ÙȘ ·fi„ÂȘ ÙˆÓ ÚÔÛÒˆÓ Ô˘ ÛÙ· ‰Ú¿Ì·Ù· ÙÔ˘ ∂˘ÚÈ›‰Ë η٤ÎÚÈÓ·Ó ÙËÓ ∂ϤÓË ˆ˜ ·ÈÙ›· Ù˘ Û˘ÌÊÔÚ¿˜ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·È ∆ÚÒˆÓ. √ ∂˘ÚÈ›‰Ë˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙËÓ ∂ϤÓË ˆ˜ ÙÔ ÌfiÓÔ Á˘Ó·ÈÎÂ›Ô ÚfiÛˆÔ Ô˘ ÙÔÏÌ¿ Ó· Û¿ÛÂÈ Ù· ‰ÂÛÌ¿ Ù˘ ·Ó‰ÚÔÎÚ·Ù›·˜, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÛÙÔ ı¤Ì· ÙÔ˘ ¤ÚˆÙ· Î·È ÙÔ˘ Á¿ÌÔ˘. Ÿˆ˜ ·Ú·ÙËÚ› Ô Philippe Vellacote: «∏ ∂ϤÓË ‰ÈÂΉ›ÎËÛ ÂΛÓÔ Ô˘ ÔÈ ¿ÓÙÚ˜ ıˆÚÔ‡Û·Ó ·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎfi ÙÔ˘˜ ‰Èη›ˆÌ·, ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›· Ù˘ ÂÈÏÔÁ‹˜ Î·È Ù˘ ·fiÚÚȄ˘. °È· Ó· Â›Ì·È Û·Ê‹˜, Ë ›‰È· ı· ¤ÏÂÁÂ: “∂›¯· ÙÔ ‰Èη›ˆÌ· Ó· ÂÁηٷÏ›„ˆ ÙÔ Û‡˙˘Áfi Ô˘ ‰¤¯ÙËη ˘fi ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ ηٷӷÁηÛÌÔ‡, ÁÈ· ÙÔÓ ¿ÓÙÚ· Ô˘ ·Á¿ËÛ·Ø Î·È ·Ó ·›ÚÓÂÙ ÙËÓ Ú¿ÍË ÌÔ˘ ˆ˜ ÚfiÛ¯ËÌ· ÁÈ· ¤Ó· ‰ÂηÂÙ‹ fiÏÂÌÔ, ·˘Ùfi˜ Ô fiÏÂÌÔ˜ Â›Ó·È Î¿ÙÈ Ô˘ οӷÙ ÂÛ›˜ Î·È fi¯È ÂÁÒ”».11 °ÂÓÈο Û fiÏ· Ù· ‰Ú¿Ì·Ù· ÙÔ˘ ∂˘ÚÈ›‰Ë –ÏËÓ Ù˘ ∂ϤÓ˘– Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Û¯¤ÛË Ì ÙÔÓ ∆ÚˆÈÎfi fiÏÂÌÔ, fiˆ˜ Î·È ÛÙÔ˘˜ Ï˘ÚÈÎÔ‡˜ ÔÈËÙ¤˜ ØÏËÓ ÙÔ˘ ™ÙËÛ›¯ÔÚÔ˘Ø Î·ıÒ˜ Î·È ÛÙÔÓ ∞ÈÛ¯‡ÏÔ, Ë ∂ϤÓË ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È Ì Ôχ ÌÂÏ·Ó¿ ¯ÚÒÌ·Ù· Î·È ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È Ì ‚·ÚÈ¿ ›ıÂÙ·, fiˆ˜ «Î·Î‹ Á˘Ó‹», «Î·Î›ÛÙË ‰¿Ì·Ú», «ÏÈÔ¿ÙÔÚ·», «ÏÈfiÁ·ÌÔÓ», «m Ï›ÛÙÔ˘˜ \A¯·ÈáÓ àfiÏÂÛÂÓ». √ ¯ÔÚfi˜ ÛÙËÓ ∏ϤÎÙÚ· ÙÔ˘ ∂˘ÚÈ›‰Ë ϤÂÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο fiÙÈ Ë ∂ϤÓË «Î·ÙFF‹Û¯˘Ó» ÙÔ Á˘Ó·ÈÎÂ›Ô Á¤ÓÔ˜. °È· ÙÔÓ ∞ÈÛ¯‡ÏÔ ¿ÏψÛÙÂ, fiˆ˜ ÁÚ¿ÊÂÈ Ë A. M. Dale, Ë ∂ϤÓË ‹Ù·Ó ‰·ÈÌÔÓÈ΋.12 ÃÚÂÈ¿˙ÂÙ·È fï˜, fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙÔÓ ∂˘ÚÈ›‰Ë ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ, Ó· ‰È·¯ˆÚ›˙ÂÙ·È ÙÔ ÚfiÛˆÔ Ù˘ ∂ϤÓ˘ fiÙ·Ó ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Î·È ÌÈÏ¿ÂÈ Ë ›‰È· Î·È fiÙ·Ó ÌÈÏÔ‡Ó ÔÈ ¿ÏÏÔÈ ÁÈ· ÂΛÓË. ™ÙËÓ πÊÈÁ¤ÓÂÈ· ÂÓ ∞˘Ï›‰È ‰ËÏÒÓÂÙ·È Ë ı¤ÛË ÙÔ˘ ∂˘ÚÈ›‰Ë ÛÙÔ ı¤Ì· Ù˘ ∂ϤÓ˘. ªÂ Ù· ÏfiÁÈ· ÙÔ˘ ∞Á·Ì¤ÌÓÔÓ· ÛÙÔÓ ÚfiÏÔÁÔ ÙÔ˘ ‰Ú¿Ì·ÙÔ˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓÔ˜ ÛÙËÓ ¿ÊÈÍË ÙÔ˘ ¶¿ÚÈ ÛÙË §·Î‰·›ÌÔÓ· ϤÂÈ fiÙÈ Ô ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˜ «âÚáÓ âÚáÛ·Ó ˇü¯ÂÙÔ âÍ·Ó·Ú¿Û·˜ ^EϤÓËÓ», Ô ∂˘ÚÈ›‰Ë˜ ı¤ÏÂÈ Ó· ÙÔÓ›ÛÂÈ Ì ÙÔ «âÚáÛ·Ó» ˆ˜ Ë ∂ϤÓË ‰ÂÓ Â›Ó·È Ë Î·Î‹ Á˘Ó·›Î· ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ÛÙ›¯ˆÓ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ‰Ú¿Ì·ÙÔ˜ Î·È ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ‰Ú·Ì¿ÙˆÓ, ·ÏÏ¿ ·ÏÒ˜ Ì›· Á˘Ó·›Î· Ô˘ ˘¤Î˘„ ÛÙËÓ
10. Nussbaum, ª, The Fragility of Goodness, Harvard University Press, Cambridge, Mass. 1986, Û. 43-44. 11. Vellacote, P., Ironic Drama. A study of Euripides’ Method and Meaning, Cambridge 1975, Û. 143. 12. Dale, A. M. (ed.), Euripides Helen, Oxford 1967, Û. xi.
H ™¶∞ƒ∆π∞∆π™™∞ «E§∂¡∏ ∆∏™ Tƒ√π∞™»: MÀ£√™
∫∞𠶃∞°ª∞∆π∫√∆∏∆∞
251
·Î·Ù·Ó›ÎËÙË ‰‡Ó·ÌË ÙÔ˘ ¤ÚˆÙ·. ∞˘Ùfi ¿ÏψÛÙ Ԣ ÂÈÙÚ¤ÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ ¿Ó‰Ú˜, ÁÈ·Ù› Ó· ÌËÓ ÂÈÙÚ¤ÂÙ·È ÛÙȘ Á˘Ó·›Î˜; ∏ ∂ϤÓË, ·Ó Â›Ó·È ¤ÓÔ¯Ë, ÁÈ· ÙÔÓ ∂˘ÚÈ›‰Ë Â›Ó·È ¤ÓÔ¯Ë ·fi ¤ÚˆÙ· Î·È fi¯È ¤ÓÔ¯Ë ÙˆÓ ‰ÂÈÓÒÓ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·È ÙˆÓ ∆ÚÒˆÓ. Ÿˆ˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ϤÂÈ Ô P. Vellacote, «ÙÔ ·Ïfi ÁÂÁÔÓfi˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ∂ϤÓË, fiˆ˜ ÙËÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Ô ∂˘ÚÈ›‰Ë˜ Â›Ó·È fiÙÈ Û˘Ó¤‚Ë Ó· ÌËÓ ·Ú·‰Â¯ı› ˆ˜ ÔÚÈÛÙÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ηÓfiÓ˜ Ô˘ ¤ıÂÛ·Ó ÔÈ ¿ÓÙÚ˜ ÛÙÔ ı¤Ì· ÙÔ˘ Á¿ÌÔ˘».13 ™ÙÔ ›‰ÈÔ Ó‡̷, ÛÙË ª·Ú›· ¡ÂʤÏË Ô √‰˘ÛÛ¤·˜ ∂χÙ˘, Û˘ÁÎÚ›ÓÔÓÙ·˜ ÙË ª·Ú›· ¡ÂʤÏË Ì ÙËÓ ∂ϤÓË, ıˆÚ› ÙË Á˘Ó·›Î· Ô˘ Û¿ÂÈ Ù· ‰ÂÛÌ¿ Ù˘ Û˘Ì‚·ÙÈ΋˜ ËıÈ΋˜ ˆ˜ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·ÓıÚÒÔ˘ Ô˘, ˙ÒÓÙ·˜ ÛÙÔ˘˜ ·Óٛԉ˜ Ù˘ ËıÈ΋˜ Â›Ó·È fiÏÔ ‹ıÔ˜ Î·È ÈÛÙ‡ÂÈ fiÙÈ Ë ÌÔÈÚ·›· Á˘Ó·›Î· Â›Ó·È ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÌ· ÌÈ·˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˘ ÛÙÈÁÌ‹˜ Î·È fiÙÈ ÔÈ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ Û˘ÁÎ˘Ú›Â˜ Â›Ó·È ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÌ· Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ. Ÿˆ˜ ϤÂÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο, «ŸÛÔ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ∞¯·ÈÔ› ı· ˘¿Ú¯ÂÈ Ì›· ˆÚ·›· ∂ϤÓË/Î·È ·˜ Â›Ó·È ·ÏÏÔ‡ ÙÔ ¯¤ÚÈ Î·È ·ÏÏÔ‡ Ô Ï·ÈÌfi˜/∫¿ı ηÈÚfi˜ ÎÈ Ô ∆ÚˆÈÎfi˜ ÙÔ˘ fiÏÂÌÔ˜./∫¿ı ηÈÚfi˜ ÎÈ Ë ∂ϤÓË ÙÔ˘.» √ ∂˘ÚÈ›‰Ë˜ ı¤ÙÂÈ Â›Û˘ › Ù¿ËÙÔ˜ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ Ù˘ ‚Ô‡ÏËÛ˘ Î·È Ù˘ ÚÔÛˆÈ΋˜ ¢ı‡Ó˘, Úfi‚ÏËÌ· Ô˘ ‰ÂÓ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ √ÌËÚÈ΋ Ô›ËÛË. ∏ ¿Ô„Ë ·˘Ù‹ ·Ó¢ڛÛÎÂÙ·È Î·È ÛÙÔ˘˜ ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ‡˜ Î·È ÂȉÈÎfiÙÂÚ· ÛÙÔÓ ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ, Ô ÔÔ›Ô˜ ıˆÚ› fiÙÈ Ô ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Â›Ó·È Ë ÌÔ›Ú· ÙÔ˘ (qıÔ˜ àÓıÚÒˇˆ ‰·›ÌˆÓ)14. ∫·Ù¿ ÙÔÓ ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ Ë ÚÔÛˆÈ΋ ÌÔ›Ú· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ηıÔÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔ˘ ÙÔÓ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Î·È fi¯È ·fi Â͈ÙÂÚÈΤ˜ Î·È Û˘¯Ó¿ ȉÈfiÙÚÔ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ. ∫·Ù¿ ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË, Ë ∂ϤÓË ÊfiÚÙˆÓ ÙËÓ Â˘ı‡ÓË ÁÈ· ÙÔ ·Ú¿ÙˆÌ¿ Ù˘ ÛÙËÓ ∞ÊÚÔ‰›ÙË, fï˜ ÁÈ· ÙÔÓ ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ ÙËÓ Â˘ı‡ÓË ÙË Ê¤ÚÂÈ ÛÙÔ ·Î¤Ú·ÈÔ ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ ÚfiÛˆÔ. ∆Ô ·fiÛ·ÛÌ· ·˘Ùfi ·ÔÙÂÏ› ÙËÓ ¿ÚÓËÛË Ù˘ ÎÔÈÓ‹˜ √ÌËÚÈ΋˜ ·ÓÙ›Ï˄˘ fiÙÈ Û˘¯Ó¿ ÙÔ ¿ÙÔÌÔ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ıˆÚËı› ˘Â‡ı˘ÓÔ ÁÈ· ÙȘ Ú¿ÍÂȘ ÙÔ˘. ∏ ϤÍË «‰·›ÌˆÓ» ÛËÌ·›ÓÂÈ Â‰Ò ·ÏÒ˜ ÙËÓ ÚÔÛˆÈ΋ ÌÔ›Ú· ÂÓfi˜ ·ÓıÚÒÔ˘. ∏ ÌÔ›Ú· ÙÔ˘ ·˘Ù‹ ηıÔÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔ˘ ÙÔ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, ÙÔÓ ÔÔ›Ô Â›Ó·È Û ı¤ÛË Ó· ÙÔÓ ÂϤÁ¯ÂÈ ˆ˜ ¤Ó· ‚·ıÌfi.15 ∏ ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ ÚÔÛÒÔ˘ Ù˘ ∂ϤÓ˘ ·fi ÙÔ˘˜ ∞ıËÓ·›Ô˘˜ ÙÚ·ÁÈÎÔ‡˜ ÔÈËÙ¤˜ ¤¯ÂÈ fï˜ Î·È ÌÈ· ¿ÏÏË ¯ÚÔÈ¿, Ë ÔÔ›· ¤¯ÂÈ ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÂÈÛËÌ·Óı›, ·˘Ù‹ Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ ¯Ú‹Û˘ Ù˘ ™·ÚÙÈ¿ÙÈÛÛ·˜ ‚·Û›ÏÈÛÛ·˜ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÒıËÛË ÙÔ˘ ·ÙÚȈÙÈÛÌÔ‡ Ù˘ fiÏ˘-ÎÚ¿ÙÔ˘˜ Ù˘ ∞ı‹Ó·˜. ÃÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÂÔ̤ӈ˜ Ó· ÂÈÛËÌ¿ÓÂÈ Î·Ó›˜ fiÙÈ ÔÈ Î·ÙËÁÔڛ˜, ΢ڛˆ˜ ÛÙȘ ÙÚ·Áˆ‰›Â˜ ÙÔ˘ ∂˘ÚÈ›‰Ë, ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ ∂ϤÓ˘ ÂÓÙ¿ÛÛÔÓÙ·È Î·È ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ·ÓÙÈÛ·ÚÙÈ·ÙÈ΋˜ ÚÔ·Á¿Ó‰·˜ Ô˘ Ô ÔÈËÙ‹˜ ¤Î·Ó ̤۷ ·fi Ù· ‰Ú¿Ì·Ù¿ ÙÔ˘ Û ÂÚ›Ô‰Ô ¿ÏψÛÙ Ԣ Ô ¶ÂÏÔÔÓÓËÛÈ·Îfi˜ ¶fiÏÂÌÔ˜ Ï¿Ì‚·Ó ¯ÒÚ·Ó. Ÿˆ˜ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi, ÔÈ ÂÏÏËÓÈΤ˜ ÙÚ·Áˆ‰›Â˜ ÚÔÔÚ›˙ÔÓÙ·Ó ÁÈ·
13. Vellacote, P., fi., Û. 135. 14. ∞. 119, ™ÙÔ‚·›Ô˜, ∞Óı. IV, 40, 23. 15. Kirk, G. S., Raven, J. E., Schofield, M., √È ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ› ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ, ÌÙÊÚ. ¢. ∫Ô‡ÚÙÔ‚ÈÎ, ª.π.∂.∆., ∞ı‹Ó· 1988, Û. 215-217.
252
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ Ôϛ٘ Ù˘ ∞ı‹Ó·˜ Î·È ‹Ù·Ó ̤۷ ·fi ·˘Ù¤˜ Ô˘ ÔÈ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜, ËıÈΤ˜ Î·È ÔÏÈÙÈΤ˜ ȉ¤Â˜ ÙÔ˘ ∞ıËÓ·˚ÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ¤‚ÚÈÛÎ·Ó ÙËÓ ¤ÎÊÚ·Û‹ ÙÔ˘˜. √ ·ÎÏÔ˜ ÙÔ˘ ∆ÚˆÈÎÔ‡ ÔϤÌÔ˘ ÚÔÛʤÚÂÈ ÂÔ̤ӈ˜ Ì›· ÌÔÓ·‰È΋ ¢ηÈÚ›· ÛÙÔ˘˜ ∞ıËÓ·›Ô˘˜ ÙÚ·ÁÈÎÔ‡˜ Ó· ÙÔÓ›ÛÔ˘Ó ÙËÓ ËıÈ΋ Î·È ÔÏÈÙÈ΋ ·ÓˆÙÂÚfiÙËÙ· Ù˘ ∞ı‹Ó·˜ Û ۯ¤ÛË Ì ÙËÓ ·ÓÙ›·ÏÔ fiÏË-ÎÚ¿ÙÔ˜, ÙË ™¿ÚÙË, Ù˘ ÔÔ›·˜ ÔÈ ‹ÚˆÂ˜ ÚÔοÏÂÛ·Ó, ˘ÔÙ›ıÂÙ·È, ÙfiÛ· ‰ÂÈÓ¿ ÛÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓ˜ Î·È ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Ô ‚›Ô˜ Î·È Ô ÙÚfiÔ˜ ˙ˆ‹˜ ‰Â ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ·ÔÙÂϤÛÂÈ ËıÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÚÔ˜ Ì›ÌËÛË ÁÈ· ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓ˜. ∏ ∂ϤÓË ÂÔ̤ӈ˜ –Î·È Î˘Ú›ˆ˜ Ô ªÂӤϷԘ– Û˘¯Ó¿ ÂÚÈÁÚ¿ÊÔÓÙ·È Ì ÌÂÏ·Ó¿ ¯ÚÒÌ·Ù· ÛÙȘ ÙÚ·Áˆ‰›Â˜ ÙÔ˘ ∂˘ÚÈ›‰Ë Ì ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ÙfiÓˆÛË ÙÔ˘ ∞ıËÓ·˚ÎÔ‡ ·ÙÚȈÙÈÛÌÔ‡. ∂›Ó·È ÁÓˆÛÙfi ¿ÏψÛÙ ˆ˜ Ë Ì˘ıÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË ·ÏÏ¿˙ÂÈ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ ·Ó¿Ù˘Í˘ ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ Ù˘ ∞ı‹Ó·˜ (Ù¤ÏÔ˜ 6Ô˘ ·È. .Ã.) ηٿ Ù¤ÙÔÈÔ ÙÚfiÔ ÒÛÙ ·Ú·‰ÔÛȷο Ì˘ıÈο ÚfiÛˆ· Ó· Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ¤¯Ô˘Ó ηٷÁˆÁ‹ ·fi ÙËÓ ∞ı‹Ó· ‹ ηٿÏËÍË ÙˆÓ ÂÚÈÂÙÂÈÒÓ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ∞ı‹Ó·, ηıÒ˜ ›Û˘ ∞ıËÓ·›ÔÈ ‹ÚˆÂ˜, fiˆ˜ Ô £ËÛ¤·˜, Ó· Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ·ÓÂÏÏ‹ÓÈ· ˘fiÛÙ·ÛË.16 £· ÌÔÚÔ‡Û·ÌÂ, Û˘ÓÂÒ˜, Ó· ԇ̠ˆ˜ Ô Ì‡ıÔ˜ Ô‰ËÁ› ÛÙÔ ÏfiÁÔ Î·È fiÙÈ ÔÈ ÓÔËÌ·ÙÈΤ˜ ÂÈÎfiÓ˜ ÂÓ·ÚÌÔÓ›˙Ô˘Ó ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ì ÙË Ê·ÈÓÔÌÂÓÈÎfiÙËÙ·, ·ÏÏ¿ Î·È fiÙÈ ·˘Ù¤˜ ·ÓÙ·Ó·ÎÏÔ‡Ó Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ ÙËÓ ÂοÛÙÔÙ ËıÈ΋, ÔÏÈÙÈ΋ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·. √È ÓÔËÙÈΤ˜ ¿ÏψÛÙ ÂÈÎfiÓ˜ Ô˘ ÂÓ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙÔ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ, Â›Ó·È Ì›· ÌÔÚÊ‹ ÂÛˆÙÂÚÈ΋˜ ·Ú¿ÛÙ·Û˘, Ë ÔÔ›· ÂÓۈ̷ÙÒÓÂÈ ‚Ȉ̤Ó˜ ÂÌÂÈڛ˜ Î·È ÏËÚÔÊÔڛ˜ Á‡Úˆ ·fi Ù· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· Î·È ÙȘ ȉÈfiÙËÙ¤˜ ÙÔ˘˜. ¢È·‚¿˙ÔÓÙ·˜ ¤Ó· ‰Ú¿Ì·, ¤Ó· Ô›ËÌ·, ‚ϤÔÓÙ·˜ ¤Ó· ı·ÙÚÈÎfi ‹ ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ·ÊÈÎfi ¤ÚÁÔ, ¤Ó· ÁÏ˘Ùfi ‹ ¤Ó· ˙ˆÁÚ·ÊÈÎfi ›Ó·Î· ‰ÂÓ Î¿ÓÔ˘Ì ٛÔÙ ¿ÏÏÔ ·fi ÙÔ Ó· Û¯ËÌ·Ù›˙Ô˘Ì ÛÙË ÓfiËÛË Î·È ÛÙË Ê·ÓÙ·Û›· Ì·˜ ÌÔÚʤ˜ Î·È Û‡Ì‚ÔÏ· Ô˘ Ë Û˘Ì‚·ÙÈ΋ ÁÏÒÛÛ· Ì·˜ ¤¯ÂÈ ÂÊԉȿÛÂÈ ÁÈ· Ó· ÂÈÎÔÈÓˆÓԇ̠ÌÂٷ͇ Ì·˜. ŒÓ·˜ ˙ˆÁÚ·ÊÈÎfi˜ ›Ó·Î·˜, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ‰ÂÓ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ ÌfiÓÔ Î¿ÔÈÔ ı¤Ì·, ·ÏÏ¿ Ì·˜ ϤÂÈ Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ οÙÈ Á‡Úˆ ·fi ·˘Ùfi. µ¤‚·È· ÔÈ ˙ˆÁÚ·ÊÈÎÔ› ›Ó·Î˜ ‰ÂÓ ÔÌÈÏÔ‡Ó ·ÏÏ¿ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ¤Ó· ›‰Ô˜ «‚Ô˘‚‹˜ Ô›ËÛ˘». √‡Ù ÂÚÈÁÚ¿ÊÔ˘Ó È‰ÈfiÙËÙ˜ ÙˆÓ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ӈÓ, ·ÏÏ¿ Â›Ó·È Ô Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˘ ·˘Ùfi˜ Ô˘ ‰›ÓÂÈ ÔÈfiÙËÙ˜ ÛÙ· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· Ì ÙȘ ÂÈÎfiÓ˜ ÙÔ˘. ∫¿ı ¤Ó·˜ Ô˘ ÛÙÔ¯¿˙ÂÙ·È Á‡Úˆ ·fi ÙËÓ ÂÌÂÈÚ›· Ô˘ ÚÔÛʤÚÂÈ Ë ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ·ÔʇÁÂÈ ÙË ÛΤ„Ë fiÙÈ ÔÈ ÂÈÎfiÓ˜ ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó Î·È ·Ú¿ÏÏËÏ· ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Û˘ÁÎÚÈıÔ‡Ó Ì ٷ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈο ¤ÚÁ·. ŒÓ·˜ ÙÔÈÔÁÚ¿ÊÔ˜ Î·È ¤Ó·˜ ÂÚÈËÁËÙ‹˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Ì·˜ ‰ÒÛÔ˘Ó Ô Î·ı¤Ó·˜ Ì ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÙÔ˘ ÌÈ· ȉ¤· ÙÔ˘ Ò˜ ‰ËÏ·‰‹ Â›Ó·È Ì›· fiÏË ‹ Ì›· fi¯ıË, fï˜ ÂÓÒ Ô ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜ Ì·˜ οÓÂÈ Ó· ‚Ï¤Ô˘Ì ÙËÓ fiÏË ÙÔ˘, Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜ ·˘Ùfi Ô˘ ÌÔÚ› Ó· οÓÂÈ Â›Ó·È Ó· Ì·˜ ÂÌÓ‡ÛÂÈ Ó· Ê·ÓÙ·ÛÙԇ̠ÙËÓ ÂÈÎÔÓÈ΋ Ù˘ Û‡ÏÏË„Ë. √ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘ ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ÛÙËÓ ¶ÔÈËÙÈ΋ ÙÔ˘ (1448·) ÌÂٷ͇ Ù˘ ÌÈÌËÙÈ΋˜ Ú¿Í˘ ÂÓfi˜ ËıÔÔÈÔ‡ Î·È Ù˘ ‰ÈËÁËÌ·ÙÈ΋˜ ÂÚÈÁÚ·Ê‹˜ ÌÈ·˜ ڿ͈˜. £· ÌÔÚÔ‡Û·ÌÂ Û˘ÓÂÒ˜ Ó· ԇ̠fiÙÈ ÂÓÒ Ô ·ÊËÁËÙ‹˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ Ì›· Ú¿ÍË, Ô ËıÔÔÈ-
16. µÏ. ∫·ÎÚȉ‹, π. £., √ ÔÈËÙ‹˜ Î·È Ë Ì˘ıÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË, ∞ı‹Ó· 1980, Û. 11-25.
H ™¶∞ƒ∆π∞∆π™™∞ «E§∂¡∏ ∆∏™ Tƒ√π∞™»: MÀ£√™
∫∞𠶃∞°ª∞∆π∫√∆∏∆∞
253
fi˜ ÙËÓ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ. ∆Ô ›‰ÈÔ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Î·È Ì ÙË ÁÏÒÛÛ·. Ÿˆ˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ϤÂÈ Ô Wittgenstein, Ë ÁÏÒÛÛ· Ì·˜ ÚˆÙ·Ú¯Èο ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ Ì›· ÂÈÎfiÓ·. ∆È Ú¤ÂÈ Ó· Á›ÓÂÈ Ì ÙËÓ ÂÈÎfiÓ·, Ò˜ Ú¤ÂÈ ·˘Ù‹ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËı› ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ÛÎÔÙÂÈÓfi. ¶·Ú¿ Ù·‡Ù· Ú¤ÂÈ Ó· ‰ÈÂÚ¢ÓËı›, ·Ó ı¤ÏÔ˘Ì ӷ ·ÓÙÈÏËÊıԇ̠ÙÔ ÓfiËÌ· ·˘ÙÔ‡ Ô˘ ϤÌÂ. ŸÌˆ˜ Ë ÂÈÎfiÓ· Ê·›ÓÂÙ·È Ó· Ì·˜ ··ÏÏ¿ÛÛÂÈ ·fi ·˘Ùfi ÙÔ ¤ÚÁÔ, ÁÈ·Ù› ‹‰Ë Ì·˜ Ô‰ËÁ› Û ̛· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ¯Ú‹ÛË. √ ̇ıÔ˜ ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏ› ·Ú¿ ¤Ó· ÂÚÁ·ÏÂ›Ô ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ Î·È ¤Ó· ÎÔÈÓfi ÛËÌÂ›Ô ·Ó·ÊÔÚ¿˜, Ô˘ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi Û fiÏÔ˘˜ ‹ ÛÙÔ˘˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ·fi fiÛÔ˘˜ ı· ·ÔÙÂϤÛÔ˘Ó ÙÔ ÎÔÈÓfi ÙÔ˘, ÙÔ ÔÔ›Ô ı· ·ÔÙÂϤÛÂÈ ÙË ‚¿ÛË ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ηÏÏÈÙ¯ÓÈÎÔ‡ ÙÔ˘ ÔÚ¿Ì·ÙÔ˜ Î·È ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙˆÓ ËıÈÎÒÓ, ÔÏÈÙÈÎÒÓ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ È‰ÂÒÓ ÙÔ˘. √ ̇ıÔ˜, fiˆ˜ ¤¯ÂÈ ÂÈÛËÌ¿ÓÂÈ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘, Â›Ó·È ÏfiÁÔ˜ „¢‰‹˜ Ô˘ ‰ËÏÒÓÂÈ fï˜ οÙÈ ·ÏËıÈÓfi. ∂ÓÒ Û‹ÌÂÚ· ÓÔÌ›˙Ô˘Ì fiÙÈ ÔÈ Ì‡ıÔÈ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Î¿ÙÈ ÙÔ ÛÙ·ıÂÚfi Î·È ·ÌÂÙ¿‚ÏËÙÔ, ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ·˘ÙÔ› ¤¯Ô˘Ó ˘ÔÛÙ› ÔÈΛϘ ·ÏÏ·Á¤˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÎÏ·ÛÈÎÔ‡˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡˜. ÷ڷÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·ÔÙÂÏ› Ë ·ÏÏ·Á‹ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ Ù˘ ª‹‰ÂÈ·˜ ·fi ÙÔÓ ∂˘ÚÈ›‰Ë, ·ÊÔ‡, ·Ó Î·È ÛÙÔÓ ·Ú¯ÈÎfi ̇ıÔ Â›Ó·È ÔÈ ∫ÔÚ›ÓıÈÔÈ Ô˘ ÛÎÔÙÒÓÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿ Ù˘, Ô ∂˘ÚÈ›‰Ë˜ ÛÙËÓ ÔÌÒÓ˘ÌË ÙÚ·Áˆ‰›· ÙÔ˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÈ ÙËÓ ›‰È· ˆ˜ ·È‰ÔÎÙfiÓÔ Î·È ‚¤‚·È· Â›Ó·È ·˘Ù‹ Ë Ó¤· ÂΉԯ‹ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ Ô˘ ¤¯ÂÈ ÙÂÏÈÎÒ˜ ·ÔÙ˘ˆı› Û ÂÌ¿˜ Û‹ÌÂÚ·.17 ÕÏψÛÙÂ, fiˆ˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ϤÂÈ Ë ›‰È· Ë ∂ϤÓË ÛÙËÓ πÏÈ¿‰· (∑. 357-58) «Õ¯·ÚË ÌÔ›Ú· Ô ¢›·˜ Ì·˜ ¤ÁÚ·„Â, ÔÏ˘ÙÚ·ÁÔ˘‰Ë̤ÓÔ / ̘ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÌÂÏÏÔ‡ÌÂÓÔ˘˜ Ó· Ì›ÓÂÈ Ù’ fiÓÔÌ¿ Ì·˜»,18 ‰ËÏÒÓÔÓÙ·˜ ˆ˜ ηٷÓÔ› fiÙÈ Ë Î‡ÚÈ· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Ù˘ Â›Ó·È fi¯È Ó· Â›Ó·È Ì›· Á˘Ó·›Î· ·ÏÏ¿ Ì›· ÈÛÙÔÚ›·.
µπµ§π√°ƒ∞ºπ∞ Andrews, A., ∞Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›·, ª.I.E.T., ∞ı‹Ó· 1983, Û. 291-337. ∞ÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘, ∏ıÈο ¡ÈÎÔÌ¿¯ÂÈ·Ø ¶ÔÈËÙÈ΋. Borgeaud, P. et alia (ÂΉ.), √ ŒÏÏËÓ·˜ ¿ÓıÚˆÔ˜, ∂ÏÏËÓÈο °Ú¿ÌÌ·Ù·, ∞ı‹Ó· 1996. Bowra, C. M., ∞Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈ΋ Ï˘ÚÈ΋ Ô›ËÛË, 2 ÙfiÌ, ÌÙÊÚ. π. ¡. ∫·˙¿˙˘, ª.π.∂.∆., ∞ı‹Ó· 1983. Blundell, M., Helping Friends and Harming Enemies, Cambridge University Press, Cambridge 1989. Guthrie, W.K.C., √È ™ÔÊÈÛÙ¤˜, ÌÙÊÚ. ¢. ∆ÛÂÎÔ˘Ú¿Î˘, ª.π.∂.∆., ∞ı‹Ó· 1998. Dale, A.M. (ed.), Euripides Helen, Oxford 1967. Dover, K. J., Greek Popular Morality, Blackwell, Oxford 1974.
17. µÏ. ∫·ÎÚȉ‹, π. £., √ ÔÈËÙ‹˜ Î·È Ë Ì˘ıÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË, ∞ı‹Ó· 1980, Û. 10. 18 √Ì‹ÚÔ˘, πÏÈ¿‰·, ÌÙÊÚ. ¡. ∫·˙·ÓÙ˙¿ÎË Î·È π. £. ∫·ÎÚȉ‹, √.∞.∂.¢., ∞ı‹Ó·.
254
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
∂˘ÚÈ›‰Ë, ∂ϤÓË, ÂÈÛ., ÌÙÊÚ. Î·È Û¯fiÏÈ· ∂ÚÚ. ÷Ù˙Ë·Ó¤ÛÙ˘, ÂΉ. «π. ∑·¯·ÚfiÔ˘ÏÔ˜», ∞ı‹Ó· 1989. Eastearling, P. E. Î·È Knox, B. M .W., πÛÙÔÚ›· Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜, ∂Ή. ¶··‰‹Ì·, ∞ı‹Ó· 1990. Kirk, G. S., Raven, J. E. Î·È Schofield, M., √È ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ› ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ, ÌÙÊÚ. ¢. ∫Ô‡ÚÙÔ‚ÈÎ, ª.π.∂.∆., ∞ı‹Ó· 1988. Lesky, ∞., πÛÙÔÚ›· Ù˘ ·Ú¯·›·˜ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜, ∂ΉÔÙÈÎfi˜ √›ÎÔ˜ ∞‰ÂÏÊÒÓ ∫˘ÚȷΛ‰Ë, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1988. Lesky, A., ∏ ÙÚ·ÁÈ΋ Ô›ËÛË ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, 2 ÙfiÌ., ÌÙÊÚ. ¡. Ã. ÃÔ˘ÚÌÔ˘˙È¿‰Ë˜, ª.π.∂.∆., ∞ı‹Ó· 1990. ∫·ÎÚȉ‹, π. £., √ÌËÚÈΤ˜ ¤Ú¢Ó˜, ∞ı‹Ó· 1944.Ø, •·Ó·Á˘Ú›˙ÔÓÙ·˜ ÛÙÔÓ ŸÌËÚÔ, ∞ı‹Ó· 1979Ø √È ·Ú¯·›ÔÈ ŒÏÏËÓ˜ ÛÙË ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋ Ï·˚΋ ·Ú¿‰ÔÛË., ª.π.∂.∆., ∞ı‹Ó· 1979Ø ¶ÚÔÔÌËÚÈο √ÌËÚÈο ∏ÛÈfi‰ÂÈ·, ∞ı‹Ó· 1980Ø √ ÔÈËÙ‹˜ Î·È Ë Ì˘ıÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË, Á ¤Î‰., ∞ı‹Ó· 1980Ø √ÌËÚÈο ı¤Ì·Ù·, ∞ı‹Ó· 1981Ø ŒÏ·, ∞ÊÚÔ‰›ÙË ∞ÓıÔÛÙÂʷӈ̤ÓË, ∞Ú¯·›· Ï˘ÚÈ΋ Ô›ËÛË, ∞ı‹Ó· 1983Ø ∆Ô Ì‹Ó˘Ì· ÙÔ˘ √Ì‹ÚÔ˘, µÈ‚ÏÈÔˆÏÂ›Ô Ù˘ «∂ÛÙ›·˜», ∞ı‹Ó· 1985. Kerferd, G. B., The Sophistic Movement, Cambridge University Press, Cambridge 1981. Nilsson, M. P., Geschichte der griechishen Religion I, Munchen 1967. Nussbaum, M., The Fragility of Goodness, Harvard University Press, Cambridge, Mass. 1986. √Ì‹ÚÔ˘, πÏÈ¿‰·, ÌÙÊÚ. ¡. ∫·˙·ÓÙ˙¿ÎË Î·È π. £. ∫·ÎÚȉ‹, √.∞.∂.¢., ∞ı‹Ó·. Page, D. L., ∏ πÏÈ¿˜ Î·È Ë ÈÛÙÔÚ›·, ÌÙÊÚ. ∫. ¶·ÓËÁ‡ÚË, ÂΉ. ¶··‰‹Ì·, ∞ı‹Ó· 1988. Panofsky, D. and Panofsky, E., Pandora’s Box. The Changing Aspects of a Mythical Symbol, Princeton University Press, Princeton 1991. ™ÂʤÚ˘, °., ¶ÔÈ‹Ì·Ù·, 14Ë ÂΉ., ÿηÚÔ˜, ∞ı‹Ó· 1982. ™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜, ¡. ª., ∏ ·Ú¯·›· ™ÔÊÈÛÙÈ΋. ∆· Ûˆ˙fiÌÂÓ· ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù·, ÂΉ. °ÓÒÛË, 2Ë ÂΉ., ∞ı‹Ó· 1991. Vellacote, P., Ironic Drama. A study of Euripides’ Method and Meaning, Cambridge 1975.
Abstract My aim in this paper is to analyse the mythical person of ‘Helen of Troy’ –which is also so indissolubly tied to the geographical area of Sparta– in relation to the various appropriations of this mythical female heroine, and to illustrate the symbolisms and the uses of her person, as well as the universal use of the myth of Helen. The person of the Spartan Helen constitutes the expression of a myth that incorporates various mythical symbolisms and represents the fictitious conception of a female character. Helen as a person, her character and her beauty, as well as the evil that ‘willing wanton’ has caused, has led, both in antiquity and in modernity, numerous poets, authors, artists, orators and even philosophers to represent her in many different ways.
«∞∫∆∏ ¶√π∏∆ø¡»: TO °Y£EIO ™TH ZøH KAI TO EP°O E§§HNøN ¶OIHTøN OÈ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÙˆÓ °È¿ÓÓË ƒ›ÙÛÔ˘ Î·È ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ∂˘·ÁÁÂÏ›· ª¤Ù·-¢ÚÔÁοÚË ºÈÏfiÏÔÁÔ˜ ∫ÒÛÙ·˜ ¢ÚÔÁοÚË K·Ú‰ÈÔÏfiÁÔ˜
¶ÂÚ›ÏË„Ë TÔ °‡ıÂÈÔ, ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 19Ô˘ Î·È ÙȘ ÚÒÙ˜ ‰ÂηÂٛ˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·È., ÊÈÏÔͤÓËÛ ÁÈ· οÔÈÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ· Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘˜ ·ÚÎÂÙÔ‡˜ ÔÈËÙ¤˜: ÙÔ ™‹ÏÈÔ ¶·Û·ÁÈ¿ÓÓË, ÙË ª·Ú›· ¶ÔÏ˘‰Ô‡ÚË, ÙÔÓ ∫Ô‡ÏË ∞ϤË, ÙÔ °È¿ÓÓË °Ú˘¿ÚË, ÙÔ °È¿ÓÓË ƒ›ÙÛÔ Î·È ÙÔ ¡ÈÎËÊfiÚÔ µÚÂÙÙ¿ÎÔ. ∞fi ·˘ÙÔ‡˜, ¿ÏÏÔÈ ‚Ú¤ıËÎ·Ó ÂΛ ·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÙȘ ÌÂÙ·ÎÈÓ‹ÛÂȘ ÙˆÓ ÁÔÓÈÒÓ ÙÔ˘˜ (¶·Û·ÁÈ¿ÓÓ˘, ¶ÔÏ˘‰Ô‡ÚË, ∞Ϥ˘), ¿ÏÏÔÈ ÁÈ· Ó· ÊÔÈÙ‹ÛÔ˘Ó ÛÙÔ °˘ÌÓ¿ÛÈÔ Ù˘ fiÏ˘ (ƒ›ÙÛÔ˜, µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜), ÂÓÒ ¤Ó·˜ (°Ú˘¿Ú˘) ˘ËÚ¤ÙËÛ ˆ˜ °˘ÌÓ·Ûȿگ˘. ∞Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ °‡ıÂÈÔ, ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙÔ ¤ÚÁÔ fiψÓ. ¶ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÛÙÔȯ›· ‰›ÓÔÓÙ·È Â‰Ò ÁÈ· ÙÔ˘˜ °È¿ÓÓË ƒ›ÙÛÔ Î·È ¡ÈÎËÊfiÚÔ µÚÂÙÙ¿ÎÔ. ™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ ¡. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘, Ì¿ÏÈÛÙ·, Ô ÙÔÈÎfi˜ Ù‡Ô˜ ·ÔηχÙÂÈ ÂӉȷʤÚÔÓÙ·, ¿ÁÓˆÛÙ· ̤¯ÚÈ ÙÒÚ·, ÛÙÔȯ›· ÁÈ· ÙÔÓ ÔÈËÙ‹. «∞ÎÙ‹ ¶ÔÈËÙÒÓ» ÛÙÔ °‡ıÂÈÔ… ÕÎÚˆ˜ ÔÈËÙÈÎfi˜ Ô fiÚÔ˜, Í·ÊÓÈ¿˙ÂÈ Â˘¯¿ÚÈÛÙ·, ·ÏÏ¿ Î·È ·Ú·ÍÂÓ‡ÂÈ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ·fi ‡ÏÔÁ· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù·: ¶ÔÈ· ‹Ù·Ó Ë ∞ÎÙ‹ ¶ÔÈËÙÒÓ; ¶ÔÈÔÈ ‹Û·Ó ÔÈ ÔÈËÙ¤˜; ¶ÔÈ· Û¯¤ÛË ¤‰ÂÓ ÙÔÓ Î·ı¤Ó· ÙÔ˘˜ Ì ÙÔ °‡ıÂÈÔ; ∞˜ ÍÂÎÈÓ‹ÛÔ˘Ì Ì ÙÔ ÔÈÔÈ ‹Ù·Ó ÔÈ ÔÈËÙ¤˜: ÌÈÏ¿Ì ÁÈ· ÙÔ ™‹ÏÈÔ ¶·Û·ÁÈ¿ÓÓË, ÙË ª·Ú›· ¶ÔÏ˘‰Ô‡ÚË, ÙÔÓ ∫Ô‡ÏË ∞ϤË, ÙÔ °È¿ÓÓË °Ú˘¿ÚË, ÙÔ °È¿ÓÓË ƒ›ÙÛÔ Î·È ÙÔ ¡ÈÎËÊfiÚÔ µÚÂÙÙ¿ÎÔ. ¡· ÛËÌÂȈı› fiÙÈ ÙÔ˘˜ ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ì Ì ¯ÚÔÓÔÏÔÁÈ΋ ÛÂÈÚ¿, ÍÂÎÈÓÒÓÙ·˜ ·fi ÙÔÓ ·Ï·ÈfiÙÂÚÔ, ÁÈ· Ó· ηٷϋÍÔ˘Ì ÛÙÔ ÓÂfiÙÂÚÔ. ∫·Ó¤Ó·˜ ÙÔ˘˜ ‰Â ÁÂÓÓ‹ıËΠÛÙÔ °‡ıÂÈÔ, fiÏÔÈ ÙÔ˘˜, fï˜, ¤‰ÂÛ·Ó Ì·˙› ÙÔ˘ ¤Ó· ÎÔÌÌ¿ÙÈ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘˜ Î·È Î¿ÙÈ ·fi ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘˜. √ ™‹ÏÈÔ˜ ¶·Û·ÁÈ¿ÓÓ˘ ‚Ú¤ıËΠÂΛ, Ï›ÁÔ ÚÈÓ ÂÎÓ‡ÛÂÈ Ô 19Ô˜ ·È., ·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÙȘ ÌÂÙ·ÎÈÓ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘ Ô˘ ‹Ù·Ó ÂÈÚËÓÔ‰›Î˘. ∆Ô ›‰ÈÔ Î·È Ë ª. ¶ÔÏ˘‰Ô‡ÚË, Ù˘ ÔÔ›·˜ Ô ·Ù¤Ú·˜ ‹Ù·Ó ηıËÁËÙ‹˜ Î·È ˘Ë-
256
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
Ú¤ÙËÛ ÛÙÔ °‡ıÂÈÔ. ŒÙÛÈ Ë ª·Ú›· ·fi Ù· ÙÚ›· ̤¯ÚÈ Ù· ‰Ò‰Âη ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ¤˙ËÛ ÛÙÔ °‡ıÂÈÔ (1905- 1914). √ ∫Ô‡Ï˘ ∞Ϥ˘, ÁÂÓÓË̤ÓÔ˜ ÛÙ· 1903, ¤ÊÙ·Û ÛÙÔ °‡ıÂÈÔ ÌˆÚfi ۯ‰fiÓ ÎÈ ¤˙ËÛ ÂΛ 20 ¯ÚfiÓÈ· Ì·˙› Ì ÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿ ÙÔ˘. √ °È¿ÓÓ˘ °Ú˘¿Ú˘ ˘ËÚ¤ÙËÛ ˆ˜ Á˘ÌÓ·Ûȿگ˘ ÙÔ˘ °˘ÌÓ·Û›Ô˘ °˘ı›Ԣ ÙË Û¯ÔÏÈ΋ ¯ÚÔÓÈ¿ 1914-1915. √ °È¿ÓÓ˘ ƒ›ÙÛÔ˜ Î·È Ô ¡ÈÎËÊfiÚÔ˜ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜ ‹Á·Ó ÛÙÔ °‡ıÂÈÔ Î·Ù¿ ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 1920, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÊÔÈÙ‹ÛÔ˘Ó ÛÙÔ °˘ÌÓ¿ÛÈÔ. ∞˜ Ì·˜ ÂÈÙڷ›, fï˜, Ó· ÂÈÎÂÓÙÚÒÛÔ˘Ì ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ Ì·˜ ÛÙÔ˘˜ ÔÈËÙ¤˜ °È¿ÓÓË ƒ›ÙÛÔ Î·È ¡ÈÎËÊfiÚÔ µÚÂÙÙ¿ÎÔ, ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ù· ÛÙÔȯ›· Ô˘ Û˘Ó‰¤Ô˘Ó ÙË ˙ˆ‹ Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘˜ Ì ÙÔ °‡ıÂÈÔ, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ÂӉȷʤÚÔÓ. ∫·È ÍÂÎÈÓ¿Ì Ì ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ °È¿ÓÓË ƒ›ÙÛÔ˘: H Û¯¤ÛË ÙÔ˘ °È¿ÓÓË ƒ›ÙÛÔ˘ Ì ÙÔ °‡ıÂÈÔ ‹Ù·Ó ˆ˜ ¤Ó· ‚·ıÌfi Û¯¤ÛË Î·Ù·ÁˆÁ‹˜, ·ÊÔ‡ Ë ÌËÙ¤Ú· ÙÔ˘, ∂Ï¢ıÂÚ›· µÔ˘˙Ô˘Ó·Ú¿, ‹Ù·Ó °˘ıÂÈ·ÙÔԇϷ Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ·fi ÏÔ‡ÛÈ· ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· Ù˘ fiÏ˘. ∆Ô °‡ıÂÈÔ, ÏÔÈfiÓ, ÙÔ˘ ‹Ù·Ó ÔÈÎÂ›Ô ·’ Ù· ÌÈÎÚ¿ ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÈ·, ÁÈ·Ù› Ë ∂Ï¢ıÂÚ›· ƒ›ÙÛÔ˘ ÙÔ ÂÈÛÎÂÙfiÙ·Ó Ù·ÎÙÈο, Ì·˙› Ì ٷ ·È‰È¿ Ù˘ Ê˘ÛÈο. ∫ÔÓÙ¿ Û’ ·˘Ù‹Ó ÎÈ Ô ¿ÓÙÚ·˜ Ù˘, Ô ∂Ï¢ı¤ÚÈÔ˜ ƒ›ÙÛÔ˜. ∫È ÂÂȉ‹ Ô ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Ù˘¯·›Ô˜ ¿ÓıÚˆÔ˜, Ì· ¿Ú¯ÔÓÙ·˜, Ë ¿ÊÈÍË ‹ Ë ·Ó·¯ÒÚËÛ‹ ÙÔ˘ ·fi ÙÔ °‡ıÂÈÔ ‹Ù·Ó ı¤Ì· ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ fiÏË, ÙfiÛÔ ÒÛÙ Ӓ ··Û¯ÔÏ› Î·È ÙÔÓ ÙÔÈÎfi Ù‡Ô. √È Î·Ï¤˜ ̤Ú˜ ‚¤‚·È·, ÁÈ· ÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ ¤Ú·Û·Ó ÁÚ‹ÁÔÚ·, ÎÈ ¤ÙÛÈ, fiÙ·Ó ÛÙ· 1921 Ô °È¿ÓÓ˘ ƒ›ÙÛÔ˜ ¤Ú¯ÂÙ·È ÛÙÔ °‡ıÂÈÔ Ì ÙËÓ ·‰ÂÚÊ‹ ÙÔ˘, §Ô‡Ï·, ÁÈ· Ó· ÁÚ·ÊÙÔ‡Ó ÛÙÔ °˘ÌÓ¿ÛÈÔ Ù˘ fiÏ˘, Ù›ÔÙ· ‰ÂÓ Â›Ó·È fiˆ˜ ·ÏÈ¿. ∏ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿ ÙÔ˘˜ ¤¯ÂÈ Í¤ÛÂÈ ÔÈÎÔÓÔÌÈο, ¤¯Ô˘Ó ÌfiÏȘ ¯¿ÛÂÈ ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚfi ÙÔ˘˜ ·‰ÂÚÊfi ·fi Ê˘Ì·Ù›ˆÛË ÎÈ Ë ÌËÙ¤Ú· ÙÔ˘˜ Âı·›ÓÂÈ ·’ ÙËÓ ›‰È· ·ÚÚÒÛÙÈ·, ‰‡Ô Ì‹Ó˜ ·ÊfiÙÔ˘ Ù· ‰‡Ô ·È‰È¿ ¤Ú¯ÔÓÙ·È ÛÙÔ °‡ıÂÈÔ. √ °È¿ÓÓ˘ ƒ›ÙÛÔ˜ ‹Ù·Ó ÙfiÙ 12 ¯ÚÔÓÒÓ. ™ÙÔ °‡ıÂÈÔ Ù· ‰‡Ô ·‰¤ÚÊÈ·, ı· Ì›ÓÔ˘Ó 4 ¯ÚfiÓÈ·, fiÛÔ Ó· ÙÂÏÂÈÒÛÔ˘Ó ÙÔ °˘ÌÓ¿ÛÈÔ. °Ú¿ÊÂÈ Ë ·‰ÂÏÊ‹ ÙÔ˘: «...™ÙÔ °‡ıÂÈÔ Í·Ó·‚ڋηÌ Ì ÙÔÓ Î·ÈÚfi ÙËÓ ·ÓÂÌÂÏÈ¿ ÙˆÓ ·È‰ÈÎÒÓ Ì·˜ ¯ÚfiÓˆÓ...» Î·È ÈÔ Î¿Ùˆ: «...∂‰Ò ı· ÛÙÂÚÈÒÓ·ÌÂ, fiÙ ÛÙÔ ¤Ó· Û›ÙÈ Î·È fiÙ ÛÙÔ ¿ÏÏÔ, ı· ˙Ô‡Û·Ì ٷ ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ÂÊ˂›·˜ Î·È ı· ‰È·ÌÔÚÊÒÓ·ÌÂ, ÌÔÓ·¯¿, ÙÔ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Ì·˜.» ∫È ·ÏÏÔ‡: «...ÛÙËÓ ∫Ú·Ó¿Ë, ÛÙÔ ·Á·Ë̤ÓÔ ÓËÛ¿ÎÈ Ô˘ Ì·˜ ı‡ÌÈ˙ ÙË ªÔÓ‚¿ÛÈ· Î·È Ì·˙› Ì¿˜ ¤Î·Ó ӷ ÙËÓ Í¯¿ÛÔ˘ÌÂ, ÂÚ¿Û·Ì 3 ·fi Ù· 4 ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘ °˘ÌÓ·Û›Ô˘...».1 ¶Ú·ÁÌ·ÙÈο: ÙÔÓ ÚÒÙÔ Î·È ÙÔÓ Ù¤Ù·ÚÙÔ ¯ÚfiÓÔ ¤ÌÂÈÓ·Ó ÛÙÔÓ ‡ÚÁÔ ÙÔ˘ ∆˙·ÓÓÂÙ¿ÎË ÛÙËÓ ∫Ú·Ó¿Ë. ∆Ë ‰Â‡ÙÂÚË ¯ÚÔÓÈ¿ ¤ÌÂÈÓ·Ó ÛÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘ Ê·ÚÔʇϷη, ÛÙËÓ ∫Ú·Ó¿Ë Î·È ¿ÏÈ, ÂÓÒ ÙËÓ ÙÚ›ÙË Ì¤Û· ÛÙÔ °‡ıÂÈÔ. ∆ÂÏÂÈÒÓÔÓÙ·˜ ÙÔ °˘ÌÓ¿ÛÈÔ, Ô ÔÈËÙ‹˜ ¤Ê˘Á ̷˙› Ì ÙËÓ ·‰ÂÏÊ‹ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ∞ı‹Ó·. ∂ÈÛÙÚ¤ÊÂÈ ÛÙÔ °‡ıÂÈÔ ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ·, ÚÔ˜ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ˙ˆ‹˜
1. ƒ›ÙÛÔ˘ –°Ï¤˙Ô˘ §., ∆· ·È‰Èο ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘ ·‰ÂÏÊÔ‡ ÌÔ˘, °È¿ÓÓË ƒ›ÙÛÔ˘, ∞ı‹Ó·, ∫¤‰ÚÔ˜, 1981, ÛÛ. 55, 55-56, 61.
«A∫∆∏ ¶√π∏∆ø¡»: T√ °À£∂π√ ™∆∏ Zø∏ ∫∞π ∆√ Eƒ°√ E§§∏¡ø¡ ¶√π∏∆ø¡
257
ÙÔ˘, ÛÙ· 1982, Ì ·ÊÔÚÌ‹ ÌÈ· ÂΉ‹ÏˆÛË ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó ÙÔ˘ Î·È ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó ÙÔ˘ ¡. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘. ŸÌˆ˜, ÁÈ’ ·˘Ù‹Ó ı· οÓÔ˘Ì ÏfiÁÔ ·ÚÁfiÙÂÚ·... ™ÙÔ ÌÂٷ͇ ‰È¿ÛÙËÌ· Ô ÔÈËÙ‹˜ Ô‡Ù ÌfiÚÂÛ (ÔÈ ÔÏϤ˜ ÂÚȤÙÂȘ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘ ‰ÂÓ ÙÔ˘ ÙÔ Â¤ÙÚ„·Ó) Ô‡ÙÂ Î·È ı· ‹ıÂÏÂ, ÈÛÙ‡ԢÌÂ, Ó· ÂÈÛÙÚ¤„ÂÈ ¤ÛÙˆ Î·È ÁÈ· Ï›ÁÔ Û’ ·˘Ùfi. °ÓÒÚÈ˙ Ôχ ηϿ fiÙÈ ÔÈ ÔÏÈÙÈΤ˜ ÙÔ˘ ÂÔÈı‹ÛÂȘ ÙÔÓ Î·ıÈÛÙÔ‡Û·Ó Ì¿ÏÏÔÓ ·ÓÂÈı‡ÌËÙÔ ÂΛ. ∆Ô Û›ÁÔ˘ÚÔ Â›Ó·È ˆ˜ Ù· ¯ÚfiÓÈ· ÛÙÔ °‡ıÂÈÔ Ù· ›¯Â ˙ˆÓÙ·Ó¿ ̤۷ ÙÔ˘ Ô ÔÈËÙ‹˜. ∞’ ·˘Ù¿, ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·ÚÎÂÙ¤˜ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ÛÙË ÛÂÈÚ¿ ÙˆÓ 9 ‚È‚Ï›ˆÓ ÙÔ˘ Ì ËÌÈ·˘ÙÔ‚ÈÔÁÚ·ÊÈο ·ÊËÁ‹Ì·Ù·, Ì ÙÔ ÁÂÓÈÎfi Ù›ÙÏÔ «∂ÈÎÔÓÔÛÙ¿ÛÈÔ ·ÓˆÓ‡ÌˆÓ ·Á›ˆÓ», Ô˘ ¤ÁÚ·„ ÚÔ˜ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘. ∫¿ÔÈ· ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ÂÍ ÔÏÔÎÏ‹ÚÔ˘ ·ÊÈÂڈ̤ӷ Û ı¤Ì·Ù· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ¿ÌÂÛË Û¯¤ÛË Ì ÙÔ °‡ıÂÈÔ, fiˆ˜ Ù· «√ÈÎfiÙÚÔÊÔ˜ Û ʷÚÔʇϷη», «™ÙÔ ÓËÛ¿ÎÈ ∫Ú·Ó¿Ë Ì ÊÂÁÁ·ÚfiʈÙÔ» Î·È «™˘Ó¤¯ÂÈ· Ì ÌÈÛÔʤÁÁ·ÚÔ». ™Â ·ÚÎÂÙ¿ ¿ÏÏ· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÂÎÙÂÓ›˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜, fiˆ˜ ÛÙÔ «∏ ·ÈÒÓÈ· Ì¿¯Ë», ÂÓÒ Û ¿ÏÏ· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÌÈÎÚ¤˜ ÛÙÈÁ̤˜, ·Ó·Ï·Ì¤˜ Ù˘ ÌÓ‹Ì˘ Í·ÊÓÈΤ˜, ı· ¤ÏÂÁ ηÓ›˜. °Ú¿ÊÂÈ Î¿Ô˘: «ªÂÁ·ÏÒÓÔ˘ÌÂ, ÌÂÁ·ÏÒÓÔ˘ÌÂ, ÁÂÚÓ¿ÌÂ. ∫È fï˜ Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ‰Â ÏÈÁÔÛÙ‡ԢÓ. ∞ÂÓ·ÓÙ›·˜ ÔÏÏ·Ï·ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È...» £¤ÏÂÈ Ó· ÂÈ: ‰Â ¯¿ÓÂÙ·È, ‰ÂÓ ÂÍ·Ê·Ó›˙ÂÙ·È ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ. ∞ÓÙ›ıÂÙ· «fiÏ· Í·Ó·Á˘Ú›˙Ô˘Ó». ŒÙÛÈ Í·Ó·Á˘Ú›˙Ô˘Ó ÛÙ· ÁÚ·ÊÙ¿ ÙÔ˘ Ù· ÚfiÛˆ· Î·È Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ Ê›ÏˆÓ ÙÔ˘, ∆¤Ï˘, ∞ϤÎÔ˜, ¡›ÎÔ˜, ÿÚ˘... •·Ó·Á˘Ú›˙ÂÈ Ë ÌÂÁ¿ÏË ÎfiÚË ÙÔ˘ Ê·ÚÔʇϷη, Ë µ·ÁÁÂÏÈÒ Ì ÙȘ «‰˘Ô ¯ÔÓÙÚ¤˜ ÏÂÍÔ‡‰Â˜», Ì·˙› ÎÈ Ë ÌÈÎÚ‹ Ë «Ì˘ÍÈ¿Ú· Ë ∂ÏÂÓ›ÙÛ·» Ô˘ ¤Ê·Á fiÏ· Ù· «ÌÂÏÔ̷οÚÔ˘Ó·» ·fi ÂÚ·Ṳ̂ӷ ÃÚÈÛÙÔ‡ÁÂÓÓ·, ·Ó Î·È Ù· ʇϷÁ ÎÏÂȉˆÌ¤Ó· ÛÙÔ Ì·Ô‡ÏÔ Ë Ì¿Ó· Ù˘, ÁÈ· Ó· ÙÔ˘˜ ‰›ÓÂÈ ·fi ¤Ó· οı ∫˘Úȷ΋ Ì ÙÔ ÚˆÈÓfi ÙÔ˘˜ Ê·ÛÎfiÌËÏÔ... •·Ó·Á˘Ú›˙ÂÈ Ë fiÌÔÚÊË ∑ÂÏ›ÓÙ·, Ë ÎfiÚË ÙÔ˘ πÙ·ÏÔ‡ ÌÔ˘ÛÈÎÔ‡ ªÔÚ¤ÙÙÈ, Ô˘ Ù˘ ¤Î·Ó·Ó ηÓÙ¿‰· Ù’ ·ÁfiÚÈ·... •·Ó·Á˘Ú›˙ÂÈ Ë ÁÚ·ÊÈ΋ ÚfiÛÔ„Ë ÙÔ˘ ÎÙËÚ›Ô˘ ÙˆÓ ™Ê·Á›ˆÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ ÎfiÎÎÈÓÔ Ù’ ·˘Ï¿ÎÈ ·’ ÙÔ ·›Ì· ÙˆÓ ÛÊ·ÁÌ¤ÓˆÓ ˙ÒˆÓ Î·È ÙÔ ÙÚ¤ÌÔ˘ÏÔ ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹, fiÙ·Ó Â¤‚·Ï ÛÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘ Ó’ ·ÓÙ¤ÍÂÈ Ó· ‰ÂÈ Ó· Ù· ÛÊ¿˙Ô˘Ó, Ú¿ÁÌ· Ô˘ ÙÔ ıÂÒÚËÛÂ Û·Ó ÙËÓ ÚÒÙË ÙÔ˘ Ì¿¯Ë Î·È Ó›ÎË Ì ÙÔ ı¿Ó·ÙÔ. •·Ó·Á˘Ú›˙Ô˘Ó ÎÈ ¿ÏÏ· ÔÏÏ¿: ÔÈ Ì˘Á‰·ÏȤ˜, Ë Î¿·ÚË, Ù· ÛÂÚ‰Ô‡ÎÏÈ· ÛÙËÓ ∫Ú·Ó¿Ë, Ô Ê¿ÚÔ˜ «fiÏÔ˜ ·fi ¿ÛÚÔ Ì¿ÚÌ·ÚÔ ÎÈ ¤Ó· Ì·ÏÎÔÓ¿ÎÈ ¿ÓÔ˘- ¿ÓÔ˘», ÙÔ «ªÔ˘ÛÈÎԉȉÔÛηÏ›ÔÓ» ÙÔ˘ ªÔÚ¤ÙÙÈ ÎÈ ¤Ó· ÛˆÚfi ¿ÏÏ·... ¶ÚfiÛˆ·, ÂÚÈÛÙ·ÙÈο, ÙÔ›·, Ì˘Úˆ‰È¤˜, ‹¯ÔÈ ÍÂÚÔ‚¿ÏÏÔ˘Ó ˙ˆÓÙ·Ó¿ ÌÚÔÛÙ¿ ÙÔ˘, ¿Ú· Î·È ÌÚÔÛÙ¿ Ì·˜. ™ÙÔ °‡ıÂÈÔ Ô ƒ›ÙÛÔ˜ ¤Ì·ı Ôχ ηÏfi Ì·ÓÙÔÏ›ÓÔ ÎÈ ¤ÁÈÓ ÙÔ ÚÒÙÔ Ì·ÓÙÔÏ›ÓÔ Ù˘ Û¯ÔÏÈ΋˜ ÔÚ¯‹ÛÙÚ·˜. ™ÙÔ °‡ıÂÈÔ ¤ÁÚ·Ê ÔÈ‹Ì·Ù· Ô˘ ‰ËÌÔÛȇÔÓÙ·Ó ÛÙË «¢È¿Ï·ÛË ÙˆÓ ¶·›‰ˆÓ» Ì „¢‰ÒÓ˘ÌÔ. ∂Λ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ ̷˙› Ì ¿ÏÏÔ˘˜ ÌÈ· ÊÈÏÔÏÔÁÈ΋ Û˘ÓÙÚÔÊÈ¿, Ô˘ ÙËÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó Û˘ÓÔÌ‹ÏÈÎÔ› ÙÔ˘. ™ÙÔ °‡ıÂÈÔ Ì ϛÁ· ÏfiÁÈ· ¿Ú¯ÈÛ ӷ ‰Â›¯ÓÂÈ ÔÏÔοı·Ú· ·˘Ùfi Ô˘ ÂÚfiÎÂÈÙÔ Ó· Á›ÓÂÈ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·...
258
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
™ÂÈÚ¿ ¤¯ÂÈ ÙÒÚ· Ô ¡ÈÎËÊfiÚÔ˜ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜, ÁÈ· ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ú¤ÂÈ Ó· ԇ̠fiÙÈ Ë ¤ÚÂ˘Ó¿ Ì·˜ ÛÙÔÓ ÙÔÈÎfi Ù‡Ô ÙÔ˘ °˘ı›Ԣ ¤¯ÂÈ Ê¤ÚÂÈ ÛÙÔ Êˆ˜ Ôχ ÂӉȷʤÚÔ˘Û˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘ ÛÙÔ °‡ıÂÈÔ Î·È ÙË ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘ ÂΛ, ·ÏÏ¿ Î·È ÔÈ‹Ì·Ù· Ô˘ ‰ËÌÔÛ›Â˘Û Û ÙÔÈ΋ ÂÊËÌÂÚ›‰·, fi¯È ‚¤‚·È· Ù· ηχÙÂÚ¿ ÙÔ˘, ¿ÁÓˆÛÙ· ˆ˜ ÙÒÚ·. ∏ ÚÒÙË Â·Ê‹ ÙÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ Ì ÙÔ °‡ıÂÈÔ, ηıÒ˜ o ›‰ÈÔ˜ ·ÊËÁÂ›Ù·È , ¤ÁÈÓÂ, fiÙ·Ó, Ì·ıËÙ‹˜ «ÛÙÔ ‰ËÌÔÙÈÎfi Û¯ÔÏÂ›Ô ∫ÚÔÎÂÒÓ Û ÌÈ· ·fi ÙȘ ÚÒÙ˜ Ù¿ÍÂȘ», ¤ÓȈÛ ÙË ¯·Ú¿, ÙËÓ Â˘Ù˘¯›· ηχÙÂÚ·, Ó· ÁÓˆÚ›ÛÂÈ ÂΛ «¤Ó· ·fi Ù· ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ· ÛÙÔȯ›· Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Û’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ», ÙË ı¿Ï·ÛÛ·.2 ∏ ÁÓˆÚÈÌ›· ÂÙÔ‡ÙË ¤ÁÈÓ οو ·fi Û˘Óı‹Î˜ ȉȷ›ÙÂÚ˜, ηıÒ˜ ¤Ê˘Á ·fi ÙȘ ∫ÚÔΤ˜ ÎÚ˘Ê¿ ·fi ÙÔ˘˜ ‰ÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘, ϤÁÔÓÙ·˜ „¤Ì·Ù· ÛÙÔÓ Ô‰ËÁfi ÙÔ˘ ÊÔÚÙËÁÔ‡ Ô˘ ‹Á·ÈÓ ÛÙÔ °‡ıÂÈÔ, ˆ˜ ›¯Â ÙËÓ ¿‰ÂÈ· ÙÔ˘ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘. §›Á· ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ·, ÛÙ· 1922, ·fi ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi Û¯ÔÏÂ›Ô ÙˆÓ ∫ÚÔÎÂÒÓ ÌÂÙÂÁÁÚ¿ÊÂÙ·È ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi Û¯ÔÏÂ›Ô ÙÔ˘ °˘ı›Ԣ ÎÈ ÂΛ ÙÂÏÂÈÒÓÂÈ ÙË µ′Ù¿ÍË, ÁÈ· Ó· Í·Ó·Á˘Ú›ÛÂÈ fï˜ ¿ÏÈ ÛÙȘ ∫ÚÔΤ˜, fiÔ˘ Î·È ÙÂÏÂÈÒÓÂÈ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi Û¯ÔÏ›Ô. ∆Ô °‡ıÂÈÔ Ì·›ÓÂÈ ÁÈ· οÌÔÛÔ Î·ÈÚfi ‘΢ÚÈ·Ú¯Èο’ ÛÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘ ÛÙ· 1924. ∆fiÙ ÂÁÁÚ¿ÊÂÙ·È ÛÙËÓ ∞′ Ù¿ÍË ÙÔ˘ °˘ÌÓ·Û›Ô˘ °˘ı›Ԣ. ∆ËÓ ›‰È· ¯ÚÔÓÈ¿ ÁÚ¿ÊÙËÎÂ Î·È ÙÔ ÚÒÙÔ ÙÔ˘ Ô›ËÌ· «⁄ÌÓÔ˜ ÛÙË ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·». ◊Ù·Ó ÂÌÓ¢Ṳ̂ÓÔ ·fi ÙËÓ ·Ó·Î‹Ú˘ÍË Ù˘ ∞′ ∂ÏÏËÓÈ΋˜ ¢ËÌÔÎÚ·Ù›·˜. ∏ ÌÔÓ·‰È΋ ÏËÚÔÊÔÚ›· ÁÈ· ÙÔ Ô›ËÌ· ·˘Ùfi ‹Ù·Ó Ô Ù›ÙÏÔ˜ ÙÔ˘, Ô˘ ·Ó¤ÊÂÚÂ Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ÔÈËÙ‹˜. ŸÌˆ˜, „¿¯ÓÔÓÙ·˜ ÛÙËÓ ÂÊËÌÂÚ›‰· §·ÎˆÓ›· Ô˘ ΢ÎÏÔÊÔÚÔ‡Û ÙfiÙ ÛÙÔ °‡ıÂÈÔ, ·Ó·Î·Ï‡„·Ì ے ¤Ó· ʇÏÏÔ ÂΛӢ Ù˘ ¯ÚÔÓÈ¿˜ ¤Ó· Ô›ËÌ· Ì ٛÙÏÔ «⁄ÌÓÔ˜ ÛÙË ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·» Ô˘ ¤¯ÂÈ ÙËÓ ˘ÔÁÚ·Ê‹: ¢‹ÌÔ˜ ∫Ú¿Ù˘.3 √ Ù›ÙÏÔ˜ ÙÔ˘ ÔÈ‹Ì·ÙÔ˜ Î·È Ë ¯ÚÔÓÈ¿ Ù˘ ‰ËÌÔÛ›Â˘Û˘, Ì·˜ Ô‰ËÁÔ‡Ó ÛÙÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· ˆ˜ ·˘Ùfi Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È ÙÔ ÚÒÙÔ Ô›ËÌ· ÙÔ˘ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘. ¶ÚÔ˜ ÙÈ ÙÔ „¢‰ÒÓ˘ÌÔ; ¶ÔÏϤ˜ ÂÍËÁ‹ÛÂȘ ÌÔÚԇ̠ӷ ‰ÒÛÔ˘ÌÂ, Ì ÈÔ ·Ï‹ ›Ûˆ˜ ·˘Ù‹: ¤Ó· 12¯ÚÔÓÔ ·È‰›, Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Î·Ó¤Ó·Ó Ó· ÙÔ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ Î·È Ó· ÙÔ ÛÙËÚ›ÍÂÈ ÛÙ· ÚÒÙ· ÙÔ˘ ÔÈËÙÈο ‚‹Ì·Ù·, ÊÔ‚¿Ù·È, ÓÙÚ¤ÂÙ·È, ÎÚ‡‚ÂÙ·È Ù¤ÏÔ˜ ¿ÓÙˆÓ, ›Ûˆ ·fi ¤Ó· „¢‰ÒÓ˘ÌÔ, Ô˘ Ù· ‰˘Ô ÙÔ˘ ÛÙÔȯ›· Û˘Óı¤ÙÔ˘Ó ÙÔÓ Ô·‰fi Ù˘ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜, ÙÔ ‰ËÌÔ-ÎÚ¿ÙË . ∞ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙË ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋ ÙÔ˘ ·Í›·, ÙÔ Ô›ËÌ· ¤¯ÂÈ ÌÈ· ‚·Ú‡ÙËÙ·, ·ÊÔ‡ Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ÔÈËÙ‹˜ ÛÙ¤ÎÂÙ·È Û’ ·˘Ùfi Î·È ÙÔ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ, ·ÏÏ¿ ÎÈ ÂÂȉ‹ ·ÔÙÂÏ› ÌÈ· ÚÒÙË, ¤ÛÙˆ Î·È ˘ÔÛ˘Ó›‰ËÙË Û¯Â‰fiÓ, ÔÚÈÔı¤ÙËÛË ÙÔ˘ ‰›Ô˘ ÛÙÔ ÔÔ›Ô ı· ÎÈÓËı› Ë Ô›ËÛË ÙÔ˘ ¡. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘, ¤Ó· ‰›Ô Ô˘ ·ÁηÏÈ¿˙ÂÈ fi,ÙÈ ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ. √ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˜ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜, ÂÚ¯fiÌÂÓÔ˜ ÛÙÔ °‡ıÂÈÔ, ÓfiÌÈ˙ ˆ˜ ı· ¤‚ÚÈÛΠ¤Ó·Ó ÙfiÔ, fiÔ˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ͉ÈÏÒÛÂÈ Ù· fiÓÂÈÚ· Î·È ÙȘ ·ÓËÛ˘¯›Â˜ ÙÔ˘, ·˘Ù¤˜
2. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜ ¡., «√ ‰Ú·¤Ù˘ Î·È Ë ı¿Ï·ÛÛ·», ÂÚ. ∂˘ı‡ÓË, Ù¯. 200, ∞˘Á. 1988, Û.Û. 369-370. 3. ∂ÊËÌ. §·ÎˆÓ›·, 2151/11.4. 1924.
«A∫∆∏ ¶√π∏∆ø¡»: T√ °À£∂π√ ™∆∏ Zø∏ ∫∞π ∆√ Eƒ°√ E§§∏¡ø¡ ¶√π∏∆ø¡
259
Ô˘ ›¯·Ó Ó· οÓÔ˘Ó Ì ÙÔ ¿ÙÔÌfi ÙÔ˘, Ì ÙÔÓ ÙfiÔ ÙÔ˘, Ì ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÔÏfiÎÏËÚÔ. ∏ fiÏË, fï˜, ı· ÙÔÓ ·ÔÁÔËÙ‡ÛÂÈ. ∞ÓÙ› ÁÈ· ÙÔ˘˜ «ˆÚ·›Ô˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜», ÙȘ «¯Ú˘Û¤˜ ηډȤ˜» (fiˆ˜ ¤ÏÂÁÂ Ô ·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘), ‚ڋΠÌÈ· fiÏË Ô˘ «Ë ÌÈÎÚ‹ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›· ‹Ù·Ó ¤Ó· ¿ıÚÔÈÛÌ· ·fi ÊÙËÓ¿ «ÂÁÒ». ¶›Ûˆ ·fi ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË ÂÈÊ¿ÓÂÈ¿ ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â ηӤӷ˜ ¿ÓıÚˆÔ˜».4 ∏ fiÏË ‰Â ÌÔÚÔ‡Û ӷ ηχ„ÂÈ Î·È ÌÈ·Ó ¿ÏÏË ÌÂÁ¿ÏË ÙÔ˘ ·Ó¿ÁÎË, ·˘Ù‹Ó Ù˘ ÁÓÒÛ˘. √ ›‰ÈÔ˜ ϤÂÈ: «∏ fiÏË Â›¯Â ÔÏÏ¿ ηٷÛÙ‹Ì·Ù· fiÏˆÓ ÙˆÓ ÂȉÒÓ, ÂÎÙfi˜ ·fi ‚È‚ÏÈԈϛ·. ∆Ô ÌÔÓ·‰ÈÎfi Ô˘ ˘‹Ú¯Â, Ô˘ÏÔ‡Û ÌfiÓÔ Û¯ÔÏÈο, Î·È ÙÔ ¶Ú·ÎÙÔÚÂ›Ô ∂ÊËÌÂÚ›‰ˆÓ Ô˘ ‹Á· Ì‹ˆ˜ ‚Úˆ Ó’ ·ÁÔÚ¿Ûˆ οÙÈ, ›¯Â ÌfiÓÔ ÙËÓ ∞Ì·ÚÙˆÏÒÓ ™ˆÙËÚ›·, Î·È ÌÂÚÈÎÔ‡˜ ‚›Ô˘˜ ÏËÛÙÒÓ, Ô˘ ›¯·Ó ÚfiÛÊ·ÙË ‰Ú¿ÛË Î·È Â›¯·Ó ÌfiÏȘ ÂΛÓË ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÂÍÔÓÙˆı›. ∞Ó¤ÊÂÚ· ÌÂÚÈο ÔÓfiÌ·Ù· ‰ÈÎÒÓ Ì·˜ Î·È Í¤ÓˆÓ Û˘ÁÁڷʤˆÓ, ·ÏÏ¿ Ô Î·Ù·ÛÙË̷ٿگ˘ Ì ÎÔ›Ù·˙ Ì ٤ÙÔÈÔÓ ÙÚfiÔ, Ô˘ Ì¿ÏÏÔÓ ÂÁÒ ¤Ê˘Á· ÓÙÚÔÈ·Ṳ̂ÓÔ˜. ∫·È ÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô Ô˘ ‹Á·ÈÓ·, ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ¤Íˆ ·fi ÙËÓ fiÏË ÎÈ ¤Íˆ ·fi ÙÔ Ó‡̷ ÙÔ˘ Ú·¯ÙÔÚ›Ԣ ÂÊËÌÂÚ›‰ˆÓ. ◊Ì·ÛÙ ÛÙËÓ Ù¿ÍË Ì·˜ Î¿Ô˘ ÂηÙfi ·ÁfiÚÈ· Î·È ÎÔÚ›ÙÛÈ·. ªÔÈ¿˙·Ì fiˆ˜ ¤Ó· ÎÔ¿‰È ··Á¿ÏÔÈ Ì¤Û· Û’ ¤Ó· ÎÏÔ˘‚›. √È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ˙Ô‡Û·Ó Ì ْ fiÓÂÈÚÔ Ó· Á›ÓÔ˘Ó ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ› Ù˘ ÈÚÔÊ˘Ï·Î‹˜ ‹ ÙÔ˘ ™ÙÚ·ÙÔ‡, Ô˘ ÔÈ ÛÔ˘‰¤˜ ‹Ù·Ó ‰ˆÚ¿Ó. ∞ÔÛÙ‹ıÈ˙·Ó Ù· Ì·ı‹Ì·Ù· Î·È ‰ÂÓ Â›¯·Ó Ô‡Ù ·Ôڛ˜ Ô‡Ù ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·. √‡Ù ‰ÈÎfi ÙÔ˘˜ “Ó·È” Ô‡Ù “fi¯È”. ∆· Ì˘·Ï¿ ÙÔ˘˜ ¤ÌÔÈ·˙·Ó Ì ٷ ÛÙ·Ì·ÙË̤ӷ ÚÔÏfiÁÈ· ÙÔ˘ ÙÔ›¯Ô˘ Û’ ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ ˆÚÔÏÔÁÔÔÈ›Ի.5 ¶¿Ï¢ ӷ ÙÂÏÂÈÒÛÂÈ ÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô ÎÈ ·ÂÏÈ˙fiÙ·Ó ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÂÂȉ‹ ¿Ï¢ ӷ ÙÂÏÂÈÒÛÂÈ ·˘Ùfi ÙÔ Û¯ÔÏ›Ô. ¢È„Ô‡Û ӷ ‰È·‚¿ÛÂÈ ‚È‚Ï›· Î·È ‚È‚Ï›· ‰ÂÓ Â›¯Â, ÎÈ ·fi ¿Óˆ ¤‚Ï οı ̤ڷ ÛÎËÓ¤˜ ·fi ÙË ˙ˆ‹ Ô˘ ÙÔ˘ ÚÔÍÂÓÔ‡Û·Ó Ï‡Ë, fiˆ˜ Ù· ÎÔÚÈÙÛ¿ÎÈ·, ‰Âο¯ÚÔÓ· Ù· ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ·, Ô˘ ·’ ÙÔ Úˆ› ˆ˜ ÙÔ ‚Ú¿‰˘, ÁÈ· ¤Ó· ÎÈÏfi „ˆÌ›, ¤Û·Á·Ó ¯·Ï›ÎÈ ÁÈ· Ó· ÊÙÈ·¯Ù› Ô ·Ú·ÏÈ·Îfi˜ ‰ÚfiÌÔ˜.6 ∏ Î·Ù·Ê˘Á‹ ÛÙËÓ Ô›ËÛË ‹Ù·Ó ÁÈ· ÙÔÓ ¤ÊË‚Ô Ë ÌfiÓË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· ·ÎÔ˘Ì‹ÛÂÈ ÙÔÓ fiÓÔ Î·È ›Ûˆ˜ –›Ûˆ˜ ÙËÓ ÔÚÁ‹ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ˙ˆ‹ ÙÔ˘ Ô˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ¤ÙÛÈ, fiˆ˜ ı· ÙËÓ ‹ıÂÏÂ, ÎÈ ¤ÙÛÈ fiˆ˜ ÙËÓ ÂÚ›ÌÂÓÂ. ŒÓ· Ô›ËÌ· Ô˘ ‰ËÌÔÛȇÂÙ·È Î·È ¿ÏÈ ÛÙË §·ÎˆÓ›· ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 1926 Ì ٛÙÏÔ “™ÙÔ ¢¿ÎÚ˘” Ì ÙËÓ ˘ÔÁÚ·Ê‹ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˜ ∫ˆÓ. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜ Â›Ó·È ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎfi ·˘Ù‹˜ ÙÔ˘ Ù˘ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜.7 ¢˘fiÌÈÛÈ ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ·, ÛÙËÓ ›‰È· ÂÊËÌÂÚ›‰·, ‰ËÌÔÛȇÂÈ ·ÎfiÌË ¤Ó· Ô›ËÌ·. √ Ù›ÙÏÔ˜ ÙÔ˘ Â›Ó·È “¶Ï¿È ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ·”.8 ∆ÒÚ·, fï˜, Ô ÔÈËÙ‹˜ Â›Ó·È ¤ÙÔÈÌÔ˜ Ó· ÂÁηٷÏ›„ÂÈ ÙÔ °‡ıÂÈÔ, ·ÊÔ‡ Ë ÙÂÙÚ¿¯ÚÔÓË ıËÙ›· ÙÔ˘ ÛÙÔ °˘ÌÓ¿ÛÈÔ ¤¯ÂÈ È· ÙÂÏÂÈÒÛÂÈ. ∏ Ï·¯Ù¿Ú· ÙÔ˘ Ó· ʇÁÂÈ, Ó· ·ÓÔ›ÍÂÈ Ù· ·ÓÈ¿ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘, Â›Ó·È ÔÏÔÊ¿-
4. 5. 6. 7. 8.
µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡., √‰‡ÓË, ∞ı‹Ó·, ¶fiÏȘ, 2000, Û. 95 µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡., fi.., Û. 95. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡., fi.., Û.Û. 96- 97. ∂ÊËÌ. §·ÎˆÓ›·, 2204 / 31. 1. 1926. ∂ÊËÌ. §·ÎˆÓ›·, 2273 / 30. 6. 1928
260
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÓÂÚË. √ÏÔÊ¿ÓÂÚË Â›Ó·È, fï˜, Î·È Ë ·ÁˆÓ›· ÙÔ˘, ·ÏÏ¿ ÎÈ Ë Â›ÁÓˆÛË fiÙÈ Ù›ÔÙ· ‰ÂÓ ÚfiÎÂÈÙ·È Ó· Â›Ó·È Â‡ÎÔÏÔ. ∫È ·ÎfiÌ· Ù· ÛÙÔȯ›· Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙÔ Û‹Ì· ηٷÙÂı¤Ó ÙÔ˘ °˘ı›Ԣ, Ô Ê¿ÚÔ˜ Î·È ÙÔ ÓËÛ›, Â›Ó·È ·ÚfiÓÙ· Û’ ÂÙÔ‡ÙÔ ÙÔ Ô›ËÌ·. ¡· ›ÛÙ¢ fiÙÈ ·Ô¯·ÈÚÂÙÔ‡Û ÙÔÓ ÙfiÔ; ¶ÔÈÔ˜ ͤÚÂÈ … ¶¿ÓÙˆ˜ Ô ÔÈËÙ‹˜ ʇÁÂÈ ·’ ÙÔ °‡ıÂÈÔ, ÁÈ· ÙÔ ·ÙÚÈÎfi Û›ÙÈ ÛÙËÓ ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ· ·Ú¯Èο Î·È ÁÈ· ÙËÓ ∞ı‹Ó· ÙÔ ¡Ô¤Ì‚ÚË ÙÔ˘ 1929. ∏ Û¯¤ÛË ÙÔ˘ Ì ÙÔ °‡ıÂÈÔ, fï˜, ‰ÂÓ ÙÂÏÂÈÒÓÂÈ. ™‡Ìʈӷ Ì ٷ ÏÂÁfiÌÂÓ¿ ÙÔ˘ ÛÙËÓ √‰‡ÓË (ÙÔ ·˘ÙÔ‚ÈÔÁÚ·ÊÈÎfi ¯ÚÔÓÈÎfi ÙÔ˘), ˆ˜ ÙÂÏÂÈfiÊÔÈÙÔ˜ ÙÔ˘ °˘ÌÓ·Û›Ô˘ ¤‰ˆÛ ‰‡Ô ‰È·Ï¤ÍÂȘ ÛÙËÓ ∂ÌÔÚÈ΋ §¤Û¯Ë °˘ı›Ԣ «Ô˘ ÂÚÈÏ¿Ì‚·Ó·Ó ̤۷ ÙÔ˘˜ fiÏ· Ù· ı¤Ì·Ù·: ·fi ÙË ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË Î·È ÙËÓ ·È‰Â›· ˆ˜ ÙË ‰È¿Û·ÛË ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘».9 ™Ù· ¯ÚÔÓÔÏfiÁÈ¿ ÙÔ˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È fiÙÈ ÔÈ ‰È·Ï¤ÍÂȘ ‰fiıËÎ·Ó ÛÙ· 1928. ŸÌˆ˜, ÛÙËÓ ÂÊËÌÂÚ›‰· §·ÎˆÓ›· ÙÔ˘ 1930 ˘¿Ú¯ÂÈ Ì›· ÂӉȷʤÚÔ˘Û· ·Ó·ÎÔ›ÓˆÛË, Ô˘ ÂÓËÌÂÚÒÓÂÈ ÁÈ· «2·Ó Û˘ÌÏËڈ̷ÙÈÎ‹Ó ‰È¿ÏÂÍÈÓ ÙÔ˘ Î. ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ Ì ı¤Ì·: “Ô ÃÚÈÛÙfi˜ ÛÙÔ Ì¤ÙˆÔ Ù˘ ˙ˆ‹˜”».10 ¡· ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ¿ÏÏÔ, ¤Ú· ·fi ÙÔ ÁÓˆÛÙfi ˙¢Á¿ÚÈ ‰È·Ï¤ÍˆÓ; ∫·Ù¿ ÙËÓ ¿Ô„‹ Ì·˜ Â›Ó·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Èı·Ófi ÔÈ ‰‡Ô ‰È·Ï¤ÍÂȘ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô ¡. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜ Î·È Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ÛÙ· ¯ÚÔÓÔÏfiÁÈ¿ ÙÔ˘, Ó· ÌËÓ ¤ÁÈÓ·Ó ÙÔ 1928, ·ÏÏ¿ ·ÚÁfiÙÂÚ·, fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ·’ ÙËÓ ÂÊËÌÂÚ›‰·. ÕÏψÛÙÂ, Ô µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜ ¤Ê˘Á ÁÈ· ÙËÓ ∞ı‹Ó· ÛÙ· 1929, ·ÏÏ¿ ÌÂÙ¿ ·fi ÌÂÚÈÎÔ‡˜ Ì‹Ó˜, ηıÒ˜ ¤¯·Û ÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÙÔ˘, ¤ÛÙÚÂ„Â Î·È ¿ÏÈ ÁÈ· Ï›ÁÔ ÛÙËÓ ¶ÏÔ‡ÌÈÙÛ·. ∞fi ÙȘ ÙÔÈΤ˜ ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜ ÙÔ˘ °˘ı›Ԣ ‚Á·›ÓÂÈ ·ÎfiÌË ·‚›·ÛÙ· ÙÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· fiÙÈ ˘‹Ú¯Â ÌÈ· ‰È·Ú΋˜ ·ʋ Ì ÙȘ ÓÂ˘Ì·ÙÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÙÔ˘ °˘ı›Ԣ. ™˘ÓÂÚÁ·˙fiÙ·Ó Ì ÙËÓ ÂÊËÌÂÚ›‰· √È ¶ÚˆÙÔfiÚÔÈ ÙÔ˘ °˘ı›Ԣ. °È· ÙË Û˘ÓÂÚÁ·Û›· ·˘Ù‹ Ì·ı·›ÓÔ˘Ì ·fi ÌÈ· ‰‹ÏˆÛË ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ Î·È Ù˘ ∫·ÏÏÈfi˘ ∞ÔÛÙÔÏ›‰Ô˘ (Ô˘ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ¤ÁÈÓ Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘), ‰‹ÏˆÛË Ô˘ ‰ËÌÔÛȇÙËΠ۠ʇÏÏÔ Ù˘ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜ §·ÎˆÓ›· ÙÔ 1934, Î·È Ì ÙËÓ ÔÔ›· ·Ó·ÎÔÈÓÒÓÔ˘Ó fiÙÈ ·Ô¯ˆÚÔ‡Ó «·fi ÙÔÓ Î‡ÎÏÔ ÙˆÓ Û˘ÓÂÚÁ·ÙÒÓ Ù˘ ÂÊËÌÂÚ›‰Ô˜ OÈ ¶ÚˆÙÔfiÚÔÈ ÙÔ˘ °˘ı›Ԣ»11. ™ÙÔ ÂfiÌÂÓÔ Ê‡ÏÏÔ Ù˘ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜ Ô ¡ÈÎËÊfiÚÔ˜ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜ ·ӤگÂÙ·È Ì ÔÚÁÈṲ̂ÓË Î·Ù·¯ÒÚËÛË, ÁÈ· Ó· ‰È·„‡ÛÂÈ ÙȘ ʋ̘ Ô˘ ΢ÎÏÔÊfiÚËÛ·Ó fiÙÈ ·Ô¯ÒÚËÛ ·fi ÙËÓ ÔÌ¿‰· ÙˆÓ Û˘ÓÂÚÁ·ÙÒÓ ÙˆÓ ¶ÚˆÙÔfiÚˆÓ °˘ı›Ԣ, ‰ÈfiÙÈ ‰ÂÓ ¤ÁÈÓ·Ó ‰ÂÎÙ¿ ÚÔ˜ ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË ¿ÚıÚ· ÙÔ˘ «¿ÎÚˆ˜ ·ÚÈÛÙÂÚ¿». ™’ ·˘Ù‹ ÙËÓ Î·Ù·¯ÒÚËÛË Á›ÓÂÙ·È ·Ó·ÊÔÚ¿ Û ¤Ó· ¿ÏÏÔ ¤ÓÙ˘Ô, ÙȘ ¡¤Â˜ ∏̤Ú˜.12 ŒÓ· ·fi Ù· ÂfiÌÂÓ· ʇÏÏ· Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜ Ì·˜ χÓÂÈ Î¿ı ·ÔÚ›·. ª·ı·›ÓÔ˘ÌÂ, ÏÔÈfiÓ, ÁÈ· ÙËÓ Î˘ÎÏÔÊÔÚ›· ÌÈ·˜ Ó¤·˜ ϷΈÓÈ΋˜ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜, «˘fi ÙÔÓ Ù›ÙÏÔÓ ¡¤Â˜ ∏̤Ú˜ Î·È ˘fi ÙËÓ ‰È‡ı˘ÓÛÈÓ ÙÔ˘ Î. ¡ÈÎËÊ. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘,... Ì ¯·Ú·Á̤ÓÔÓ ÚfiÁÚ·ÌÌ· “∞Ï‹ıÂÈ· - ¤ÏÂÁ¯Ô˜ - ÔÏÈÙÈÛÌfi˜”...»13
9. 10. 11. 12. 13.
µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ¡., fi.., Û. 111. ∂ÊËÌ. §·ÎˆÓ›·, 2340 / 25. 5. 1930. ∂ÊËÌ. §·ÎˆÓ›·, 2500 / 18. 3. 1934. ∂ÊËÌ. §·ÎˆÓ›·, 2501 / 25. 3. 1934. ∂ÊËÌ. §·ÎˆÓ›·, 2511 / 3. 6. 1934.
«A∫∆∏ ¶√π∏∆ø¡»: T√ °À£∂π√ ™∆∏ Zø∏ ∫∞π ∆√ Eƒ°√ E§§∏¡ø¡ ¶√π∏∆ø¡
261
∏ ıËÙ›· ÙÔ˘ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ÛÙË ‰È‡ı˘ÓÛË Ù˘ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜ ˘‹ÚÍ Ôχ Û‡ÓÙÔÌË, ·ÊÔ‡ 15 Ë̤Ú˜ ·ÚÁfiÙÂÚ· Ë §·ÎˆÓ›· ÊÈÏÔÍÂÓ› ÌÈ· Ó¤· ‰‹ÏˆÛ‹ ÙÔ˘, Ì ÙËÓ ÔÔ›· ‰È¢ÎÚÈÓ›˙ÂÈ: «ªÂ ÙËÓ ÂΉȉÔ̤ÓËÓ ÚÔÛ¯Ҙ ÂÊËÌÂÚ›‰· “¡¤·È ∏̤ڷȔ Ë ÔÔ›· Î·È ‰È·‰¤¯ÂÙ·È ÙËÓ ˘fi ÙËÓ ‰È‡ı˘ÓÛ›Ó ÌÔ˘ ÂÊËÌÂÚ›‰· “¡¤Â˜ ∏̤Ú˜” Ô˘‰ÂÌ›·Ó Û¯¤ÛÈÓ ¤¯ˆ, ˆ˜ ¤¯ˆÓ ηı·ÚÒ˜ ÛÔÛÈ·ÏÈÛÙÈο˜ Î·È ·ÓÙÈÊ·ÛÈÛÙÈο˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ».14 √ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ÓÈÒıÂÈ Ì¿ÏÏÔÓ Ó· ÙÔÓ Ó›ÁÂÈ Ë Î·Ù¿ÛÙ·ÛË Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È Á‡Úˆ ÙÔ˘... ÿÛˆ˜ ÁÈ’ ·˘Ùfi, fiÙ·Ó ÛÙ· Ù¤ÏË πÔ˘Ï›Ô˘ ÙÔ˘ 1934 ΢ÎÏÔÊÔÚ› ÙÔ ÚÒÙÔ Ê‡ÏÏÔ Ù˘ ÊÈÏÔÏÔÁÈ΋˜ ÂÈıÂÒÚËÛ˘ ÙÔ °˘ıÂÈ¿ÙÈÎÔ ¶Ó‡̷, ‰ËÌÔÛȇÂÈ ÂΛ ¤Ó· ÂÍ·ÈÚÂÙÈο Û·ÚηÛÙÈÎfi ¯ÚÔÓÔÁÚ¿ÊËÌ· Ì ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ «ºˆÙÂÈÓ¿ ·Ú·ÛÙÚ·Ù‹Ì·Ù·»: «™’ ¤Ó·Ó ·ÈÒÓ· Ô˘ fiÏ· Ù· ¿ÏÏ· ̤ÏË ÙÔ˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜ ÚÔÛٷهÔÓÙ·È ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔÓ ÂÁΤʷÏÔ, Ë ÚÔÛ¿ıÂÈ¿ Û·˜ Â›Ó·È ÙÔÏÌËÚ‹ ... °È·Ù› ‰ÂÓ ÚÔÙÈÌÔ‡Û·Ù ·ÓÙ› Ó· οÓÂÙ ¤Ó·Ó ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi ·ÎÏÔ, Ó· ÂοӷÙ ÌÈ· ÔÌ¿‰· Ô‰ÔÛÊ·ÈÚÈ΋ ‹ ÌÈ· ÔÌ¿‰· ¿Ï˘ ‹ ¤Ó·Ó Û‡ÏÏÔÁÔ ÎÔÌ„fiÙËÙ·˜; ... ∫·È Ë ÌÈÎÚfiÙÂÚË Â͈ÎÔÛÌÔÔÏÈÙÈÛÙÈ΋ ÛΤ„Ë, Û‹ÌÂÚ· ıˆÚÂ›Ù·È Â·Ó¿ÛÙ·ÛË. ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ÚÔ˜ ÙËÓ Â˙fiÙËÙ· Ì ÙËÓ ÔÔ›· Ì·˜ ÊÚÔ˘Ú› ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ. ™·˜ Û˘Á¯·›Úˆ Ì fiÏË ÌÔ˘ ÙËÓ „˘¯‹ ÁÈ·Ù› ¤¯ÂÙ ÙÔ ı¿ÚÚÔ˜ Î·È ÙË ‰‡Ó·ÌË Ó· ‚ÚÈÛÎfiÛ·ÛÙ ¿Óˆ ·fi ‡ÎÔϘ ӛΘ Ù˘ ˙ˆ‹˜...».15 ∆ÔÓ ›‰ÈÔ Î·ÈÚfi Ô £¤ÌÔ˜ ∞ÌÔ‡ÚÁ˘ (ÔÈËÙ‹˜ Ô˘ ·Ú·ı¤ÚÈ˙ ÛÙÔ °‡ıÂÈÔ) ÙÔÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Ì¤Û· ·fi ¤Ó· ¿ÚıÚÔ ÙÔ˘ ÛÙË §·ÎˆÓ›·:16 «...√ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·ÙÚ›‰· ÙÔ˘ ›Ó ¿ÁÓˆÛÙÔ˜ ۯ‰fiÓ, ·Ó ˘ÔÏÔÁ›ÛË Î·Ó›˜ fiÙÈ ÂΛÓÔ Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎÒ˜ ›Ó ·¤¯ÂÈ Ôχ ·fi ÂΛÓÔ Ô˘ ÔÈ ·Á·ËÙÔ› Û˘Ì·ÙÚÈÒÙ˜ ÙÔ˘ ‚Ï¤Ô˘Ó Î·È ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È. °È·Ù› ÂÓÒ Â›Ó ¤Ó·˜ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi˜ ‚Ú¿¯Ô˜, ‰ÂÓ ‚Ï¤Ô˘Ó ·Ú¿ ÙÔ ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ¿ÊÔ Ô˘ ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È ÁÈ· ÙÔ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎfi ı¿ÚÚÔ˜ Ù˘ ÁÓÒÌ˘ ÙÔ˘...». ∞Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ¡ÈÎËÊfiÚÔ µÚÂÙÙ¿ÎÔ Î·È ÙÔ £¤ÌÔ ∞ÌÔ‡ÚÁË ‰È·Ì›‚ÂÙ·È ¤Ó·˜ «ÔÈËÙÈÎfi˜» ‰È¿ÏÔÁÔ˜, ·ÊÔ‡ Ô µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜ ÙÔ˘ ·ÊÈÂÚÒÓÂÈ ¤Ó· Ô›ËÌ· Ô˘ ‰ËÌÔÛȇÂÙ·È ÛÙÔ ÂfiÌÂÓÔ Ê‡ÏÏÔ Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜ ÎÈ Ô ∞ÌÔ‡ÚÁ˘ ··ÓÙ¿ Ì ÙÔ Ô›ËÌ· «ÛÙÔ ¡ÈÎËÊfiÚÔ µÚÂÙÙ¿ÎÔ», Ô˘ ‰ËÌÔÛȇÙËΠÛÙÔ ÌÂıÂfiÌÂÓÔ Ê‡ÏÏÔ Ù˘ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜. ™ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ·˘Ùfi ʇÏÏÔ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È «Û˘Á¯·ÚËÙ‹ÚÈÔÓ» Ù˘ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·ÚÚ·‚ÒÓ˜ ÙÔ˘ «ÔÈËÙÔ‡ Î·È ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ¿ÊÔ˘, ΢ڛԢ ¡ÈÎËÊfiÚÔ˘ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘» Ì ÙË «ÊÈÏfiÏÔÁÔÓ Î·È ÏfiÁÈÔÓ ‰ÂÛÔÈÓ›‰· ∫·ÏÏÈfiË ¶. ∞ÔÛÙÔÏ›‰Ô˘».17 º·›ÓÂÙ·È ˆ˜ Ô ÔÈËÙ‹˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·‰È¿ÊÔÚÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· ÙÔ˘ °˘ı›Ԣ, ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ‰Â ·fi ÙËÓ ÂÊËÌÂÚ›‰·, ™˘ÌÔÏ›Ù˘. H §·ÎˆÓ›· Ì¿ÏÈÛÙ·, ÊÈÏÔÍÂÓ› ÛÂ
14. 15. 16. 17.
∂ÊËÌ. §·ÎˆÓ›·, 2513 /17. 6. 1934. ∂ÊËÌ. ∆Ô °˘ıÂÈ¿ÙÈÎÔ ¶Ó‡̷, 1 /26. 7. 1934. ∂ÊËÌ. §·ÎˆÓ›·, 2515 /1. 7. 1934. ∂ÊËÌ. §·ÎˆÓ›·, 2517 / 15.7.1934.
262
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ʇÏÏˆÓ Ù˘ ÙȘ ÎÚÈÙÈΤ˜ (·Ó·‰ËÌÔÛÈÂ˘Ì¤Ó˜ ·fi ¤ÓÙ˘· ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ) ÁÈ· Ù· ‚È‚Ï›· ÙÔ˘ √È °ÎÚÈÌ¿ÙÛ˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Î·È √ ¶fiÏÂÌÔ˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÛÙÔ ÌÂٷ͇ ΢ÎÏÔÊÔÚ‹ÛÂÈ Î·È ˆÏÔ‡ÓÙ·È Î·È ÛÙÔ °‡ıÂÈÔ, ÛÙÔ «‚È‚ÏÈԈϛÔÓ ∞Ó‰Ú½ÎÔ˘». ™’ ¤Ó· ʇÏÏÔ Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜, ÙÔÓ ∞Ú›ÏÈÔ ÙÔ˘ 1936, ˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó· ¿ÚıÚÔ ÙÔ˘ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ Ì ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ «∆· ÚÒÙ· Û˘ÌÙÒÌ·Ù· Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ ÙÔ˘ Î. ∫·ÓÂÏÏÔÔ‡ÏÔ˘», ÛÙÔ ÔÔ›Ô Ô ÔÈËÙ‹˜ ηÙËÁÔÚ› ÙÔÓ ¶. ∫·ÓÂÏÏfiÔ˘ÏÔ ÁÈ· «·Ó·ÎÔÏÔ˘ı›·Ó Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ ÙÔ˘ ˙ˆ‹˜». ∞˜ ÛËÌÂȈı› fiÙÈ Ô ¶. ∫·ÓÂÏÏfiÔ˘ÏÔ˜, ˆ˜ ·Ú¯ËÁfi˜ ÎfiÌÌ·ÙÔ˜ (ÙÔ˘ ∂ıÓÈÎÔ‡ ∂ÓˆÙÈÎÔ‡ ∫fiÌÌ·ÙÔ˜), ÛÙ· Ï·›ÛÈ· ÂÚÈԉ›·˜ –ηٿ ÙÔ ·Ó‹Û˘¯Ô ÔÏÈÙÈο ‰È¿ÛÙËÌ· ÙÔ˘ 1936, ÚÈÓ ÙËÓ ÂÈ‚ÔÏ‹ Ù˘ ‰ÈÎÙ·ÙÔÚ›·˜ Ù˘ 4˘ ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘– ÂÈÛΤÊıËÎÂ Î·È ÙÔ °‡ıÂÈÔ. ŒÁÈÓ ÌÈ· ÔÌÈÏ›· ÛÙËÓ Ï·Ù›· Ù˘ fiÏ˘ Î·È ·ÎÔÏÔ‡ıËÛÂ Û˘˙‹ÙËÛË ÛÙËÓ ∂ÌÔÚÈ΋ §¤Û¯Ë. ™’ ·˘Ù‹ ÙË Û˘˙‹ÙËÛË ‹Ú ÙÔ ÏfiÁÔ, Ê·›ÓÂÙ·È, ÎÈ Ô ¡. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜ Î·È Â¤ÎÚÈÓ ÙÔÓ ¶. ∫·ÓÂÏÏfiÔ˘ÏÔ, ÁÈ·Ù› Û οÔÈÔ ÛËÌÂ›Ô ÙÔ˘ ¿ÚıÚÔ˘ ÙÔ˘ ‰È·‚¿˙Ô˘ÌÂ: «∂Ș ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ÙÔ˘ Ô Î. ∫·ÓÂÏÏfiÔ˘ÏÔ˜ ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È fiÙÈ ‰ÂÓ Â›Ó ʷÛÈÛÙ‹˜ Î·È fiÙÈ ı· Û‚·Ûı› Ù·˜ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ Î·È Ù·˜ ȉ¤·˜ fiÏˆÓ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, ÂÓÒ ÂȘ ÙËÓ ∂ÌÔÚÈÎ‹Ó §¤Û¯ËÓ, fiÙ·Ó Î¿ÔÈÔ˜ ÂÎ ÙˆÓ ·Ú·Î·ıËÌ¤ÓˆÓ ÙÔ˘ ÙÔ˘ › fiÙÈ Â›Ì·È ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÙ‹˜ –οÔÈÔ˜ Ô˘ ‰ÂÓ Û˘ÓËÓÙ‹ıËÌÂÓ ÔÙ¤ ÂȘ ηӤӷ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfiÓ ‰ÚfiÌÔÓ ‰È· Ó· ›Ó ÂȘ ı¤ÛÈÓ Ó· ÁÓˆÚ›˙Ë ÙÈ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ›̷Ȗ ‰È¤ÎÔ„ÂÓ ÙËÓ Û˘˙‹ÙËÛÈÓ Î·È ‰È¤Ï˘ÛÂÓ ÙËÓ Û˘ÁΤÓÙÚˆÛÈÓ, ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ˆÓ ÂÌÚ¿ÎÙˆ˜ ÙÔÓ Û‚·ÛÌfiÓ ÙÔ˘ ÚÔ˜ Ù·˜ ȉ¤·˜ ÙˆÓ ¿ÏψӅ».18 ∫·ı¤Ó·˜ ηٷϷ‚·›ÓÂÈ fiÙÈ Ô ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ˘„ÒÓÂÈ ÙË ÊˆÓ‹ ÙÔ˘, ηٷʤÚÂÙ·È Î·Ù¿ Ù˘ Ê·ÛÈÛÙÈ΋˜ ȉÂÔÏÔÁ›·˜, ÛÙËÏÈÙ‡ÂÈ fi,ÙÈ ÙÔ˘ Ê·›ÓÂÙ·È ˘ÔÎÚÈÙÈÎfi Î·È «ÔÏÈÙÈοÓÙÈÎÔ». µÂ‚·›ˆ˜, ‰ÂÓ Â›Ó·È Ë ÚÒÙË ÊÔÚ¿ Ô˘ ϤÂÈ Ì ı¿ÚÚÔ˜ ÙË ÁÓÒÌË ÙÔ˘, Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· ÙÔÓ ¤¯Ô˘Ó «¯·Ú·ÎÙËÚ›ÛÂÈ» ÎÈfiÏ·˜ ÛÙÔ °‡ıÂÈÔ ˆ˜ ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÙ‹ (Ú¿ÁÌ· Ô˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÙfiÙ ·ÎfiÌË). ¢ÂÓ ‹ÍÂÚÂ Ô µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜ Û ÙÈ ÏÔÁ‹˜ ÔÏÈÙÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó; µÂ‚·›ˆ˜ Î·È ÙÔ ‹ÍÂÚ ÎÈ ·˘Ùfi οÓÂÈ ·ÎfiÌ· ÈÔ ÛÔ˘‰·›· ÙË ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘: ·ÚfiÏÔ Ô˘ Ô ÔÏÈÙÈÎfi˜ Û˘ÓÙËÚËÙÈÛÌfi˜ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ ‰ÂÓ ·Ó¯fiÙ·Ó ÙȘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ʈӤ˜, ÂΛÓÔ˜ ÙfiÏÌËÛ ӷ ˘„ÒÛÂÈ ÙË ‰È΋ ÙÔ˘. ∆ÔÓ πÔ‡ÏÈÔ ÙÔ˘ 1936 Ë §·ÎˆÓ›· ÊÈÏÔÍÂÓ› ·ÎfiÌË ¤Ó· ¿ÚıÚÔ ÙÔ˘, «∆· ÂÍ‹ÓÙ· Ù¤ÛÛÂÚ· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜». °Ú¿ÊÂÈ Û¯ÂÙÈο: «...¢ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ÌÈϋۈ̠ÁÈ· ÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÛÙÔÓ ÙfiÔ Ì·˜ ÂΠ̤ÚÔ˘˜ Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜. ªÈ· Û˘ÓÙËÚËÙÈ΋ ÁÚ·ÌÌ‹ Ô˘ ›¯Â ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·Ó¿ÁÎË Ó· Â͢ËÚÂÙ‹ÛË ÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ÙÔ˘ ÙfiÔ˘ Ì·˜, Ó· ÙËÓ ÂÓÒÛË, Ó· ÎÔÈÓÔÔÈ‹ÛË Ù· Ì˘ÛÙÈο Ù˘...».19 ™ÙÔ ›‰ÈÔ Ê‡ÏÏÔ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È ·Ó·ÎÔ›ÓˆÛË fiÙÈ ÚfiÎÂÈÙ·È Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ÊÚÔÓÙÈÛÙ‹ÚÈÔ ÊÈÏÔÏÔÁÈÎÒÓ Ì·ıËÌ¿ÙˆÓ Ù˘ ∫·ÏÏÈfi˘ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘. ∫·ÏÏÈfiË µÚÂÙÙ¿ÎÔ˘ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ¿ÏÏË ·Ú¿ Ë ÊÈÏfiÏÔÁÔ˜ Û‡˙˘ÁÔ˜ ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹. ¢ËÌÈÔ˘ÚÁÂ›Ù·È Ô ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌfi˜: ª‹ˆ˜ ·˘Ù‹ Ë ÁÓˆÛÙÔÔ›ËÛË Ê·ÓÂÚÒÓÂÈ Î¿ÔÈ· Úfi-
18. ∂ÊËÌ. §·ÎˆÓ›·, 2600 / 26. 4. 1936. 19. ∂ÊËÌ. §·ÎˆÓ›·, 2611 / 12.7.1936.
«A∫∆∏ ¶√π∏∆ø¡»: T√ °À£∂π√ ™∆∏ Zø∏ ∫∞π ∆√ Eƒ°√ E§§∏¡ø¡ ¶√π∏∆ø¡
263
ıÂÛË ÁÈ· ÂÁηٿÛÙ·ÛË ÛÙÔ °‡ıÂÈÔ, ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Î·È Ì ÙËÓ ·ÚÎÂÙ¿ ¤ÓÙÔÓË ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ·ÊÈ΋ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ ÙË ¯ÚÔÓÈ¿ ·˘Ù‹ ÛÙÔ °‡ıÂÈÔ; (ÎÈ ¿ÏÏÔ ¿ÚıÚÔ ÙÔÓ πÔ‡ÏÈÔ ÙÔ˘ ’36 Ì ٛÙÏÔ «OÈ ·ÁÚÔÙÈÎÔ› Û˘ÓÂÙ·ÈÚÈÛÌÔ› Î·È Ë ¤ÏÏÂȄȘ ÁˆfiÓˆÓ»). µÂ‚·›ˆ˜, ÂӉ›ÍÂȘ ÌfiÓÔ ˘¿Ú¯Ô˘Ó, fi¯È, fï˜ , ·Û‹Ì·ÓÙ˜. ¶¿ÓÙˆ˜, fiˆ˜ ÎÈ ·Ó ›¯·Ó Ù· Ú¿ÁÌ·Ù·, ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÈ‚ÔÏ‹ Ù˘ ‰ÈÎÙ·ÙÔÚ›·˜ Ù˘ 4˘ ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘, ·ÎfiÌË ÎÈ ·Ó ̤¯ÚÈ ÙfiÙ ¤ÙÛÈ Û¯Â‰›·˙Â, ϤÔÓ ‹Ù·Ó ‰‡ÛÎÔÏÔ Ó· Ì›ÓÂÈ ÛÙÔ °‡ıÂÈÔ. £· Ú¤ÂÈ Ó· ·ÈÛı·ÓfiÙ·Ó È· Ô µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜ fiÙÈ ÂΛ, fiÔ˘ ¤ÙÛÈ ÎÈ ·ÏÏÈÒ˜ ıˆÚÔ‡ÓÙ·Ó ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÙ‹˜ ÎÈ ÂÎÊÚ·ÛÙ‹˜ ȉÂÒÓ «¿ÎÚˆ˜ ·ÚÈÛÙÂÚÒÓ», ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â È· ·¤Ú·˜ Ó’ ·Ó·Û¿ÓÂÈ Ô‡ÙÂ Î·È ÙÚfiÔ˜ Ó· Û˘ÓÙËÚ‹ÛÂÈ ÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿ ÙÔ˘. ∏ ∞ı‹Ó· ‹Ù·Ó Ë Ï‡ÛË. ™ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ÙÔ˘ ‰ËÌÔÛ›Â˘Ì· ÛÙË §·ÎˆÓ›·, ·Ú¯¤˜ ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ ÙÔ˘ 1936, ÁÚ¿ÊÂÈ ÌÈ· ÎÚÈÙÈ΋ ÁÈ· ¤Ó· Ó¤Ô ‚È‚Ï›Ô: «...ÔÌÔÏÔÁÒ fiÙÈ ÛÙË ÌfiÓˆÛ‹ ÌÔ˘ Î·È ÛÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ÍËÚfiÙËÙ· Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ ·˘Ù‹˜, ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ Î. ™Ê·ÎÈ·Ó¿ÎË ˘‹ÚÍ ÁÈ· ̤ӷ ÛˆÛÙ‹ ·ÔÎ¿Ï˘„Ș. Œ¯ˆ ÙËÓ ÂÏ›‰· ˆ˜ fiÙ·Ó ‚ÚÂıÒ ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· ı· ÁÚ¿„ˆ ÈÔ ‰ÈÂÍÔ‰Èο, ÈÔ ·Ó·Ï˘ÙÈο, ÈηÓÔÔÈÒÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÌÔ˘ Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÙË ‰È·ÛÙÚÔÊÈ΋ ‰‡Ó·ÌË Ó’ ·ÔÛȈ¿ ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ·...». ∆Ô ÛÙ›ÁÌ· ÙÔ˘ Â›Ó·È Û·Ê¤˜: «ÌfiÓˆÛ‹» ÙÔ˘, «ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ÍËÚfiÙËÙ· Ù˘ ÂÔ¯‹˜», Ô ›‰ÈÔ˜ «‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÙË ‰È·ÛÙÚÔÊÈ΋ ‰‡Ó·ÌË Ó’ ·ÔÛȈ¿ ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ·».20 ∫È ¤ÙÛÈ Ô ¡. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜ ÂÁηٷÏ›ÂÈ (΢ÚÈÔÏÂÎÙÈο ‹ Î·È ÌÂÙ·ÊÔÚÈο) ÙÔ °‡ıÂÈÔ, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ °‡ıÂÈÔ Í¯ӿ ÁÈ· ¯ÚfiÓÈ· ÙÔÓ ÔÈËÙ‹. ∂ΛÓÔ˜ ÂÈÛÙÚ¤ÊÂÈ ÓÂ˘Ì·ÙÈο Ì ÙÔ Ô›ËÌ· «∆ÚÂȘ Ê›ÏÔÈ Ô˘ ÍÂΛÓËÛ·Ó Ó· ’ÚıÔ˘Ó Ó· Ì ȉԇӻ, Ô˘ ‰ËÌÔÛȇÂÙ·È Î·È ¿ÏÈ ÛÙË §·ÎˆÓ›· ÙÔÓ π·ÓÔ˘¿ÚÈÔ ÙÔ˘ 1961.21 ∏ Û˘Ó¤¯ÂÈ· ı· ‰Â›ÍÂÈ fiÙÈ ÙÔ °‡ıÂÈÔ ‹Ù·Ó Ôχ ηϿ Ê˘Ï·Á̤ÓÔ ÛÙËÓ Î·Ú‰È¿ Î·È ÙË ÌÓ‹ÌË ÙÔ˘. ∞fi‰ÂÈÍË ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÛÙËÓ √‰‡ÓË, ÙÔ ·˘ÙÔ‚ÈÔÁÚ·ÊÈÎfi ¯ÚÔÓÈÎfi ÙÔ˘, ·ÊÈÂÚÒÓÂÈ ·ÚÎÂÙ¤˜ ÛÂÏ›‰Â˜ ÛÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘ Û’ ·˘Ùfi, ηıÒ˜ ›Û˘ Î·È ÙÔ fiÙÈ Û Î›ÌÂÓ¿ ÙÔ˘ ÙˆÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›ˆÓ ¯ÚfiÓˆÓ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘ Á˘Ú›˙Ô˘Ó Í·Ó¿ Î·È Í·Ó¿ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ ÂΛӢ Ù˘ ÂÔ¯‹˜. ∞˘Ùfi Ê·›ÓÂÙ·È Ôχ ηı·Ú¿ ÛÙÔ Î›ÌÂÓÔ «√È ÌÔÛ¯Ô˚ÙȤ˜ ÙÔ˘ °˘ı›Ԣ», Ô˘ ‰ËÌÔÛȇÂÈ ÛÙ· 1982. °Ú¿ÊÂÈ Û’ ·˘Ùfi: «£· ¤ÓȈı· ‚·ıÈ¿ ·Ó·ÎÔ‡ÊÈÛË ·Ó Í·Ó¿‚ÚÈÛη ÂΛӘ ÙȘ ÌÔÛ¯Ô˚ÙȤ˜ ¤Íˆ ·fi ÙÔ °˘ÌÓ¿ÛÈÔ ÙÔ˘ °˘ı›Ԣ, fiˆ˜ ÙȘ ı˘Ì¿Ì·È ÎÈ fiˆ˜ ‹Ù·Ó ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘1920. ∏ ¢ˆ‰È¿ ÙÔ˘˜ ÙËÓ ¿ÓÔÈÍË ¤Ì·ÈÓ ̤۷ ÛÙËÓ Ù¿ÍË Ì·˙› Ì ÙÔÓ ‹ÏÈÔ Ô˘ ¤Ì·ÈÓ ÎÈ ·˘Ùfi˜ ÏÔ‡ÛÈÔ˜, ˙ÂÛÙfi˜, ÚÔÛÊÈÏ‹˜, ۯ‰fiÓ ·ÙÚÈÎfi˜, ·fi ÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ §·ÎˆÓÈÎÔ‡. ∂Î ÙˆÓ ˘ÛÙ¤ÚˆÓ Û˘ÓÂȉËÙÔÔ›ËÛ· ÎÈ ÂÍ‹ÁËÛ· ÙËÓ ·Î·ıfiÚÈÛÙË ·›ÛıËÛË Ô˘ ÌÔ˘ ¤‰ÈÓ·Ó ÙfiÙÂ. ◊Ù·Ó ˆ˜ Ó· ¿ÎÔ˘Á· Î·È Ó· ¤‚Ï· ÙËÓ ›‰È· ÙËÓ Ô›ËÛË. ◊Ù·Ó ÌÈ· ·fi ÙȘ ÚÒÙ˜ ÌÔ˘ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂȘ Ì·˙› Ù˘….».22
20. ∂ÊËÌ. §·ÎˆÓ›·, 2617 / 6. 9. 1936. 21. ∂ÊËÌ. §·ÎˆÓ›·, 3242 / 15. 1. 1961. 22. ¶ÂÚÈÔ‰. §·ÎˆÓÈο, Ù¢¯. 108, ª¿ÈÔ˜-πÔ‡ÓÈÔ˜ 1982, Û. 71.
264
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ŸÛÔ ÁÈ· ÙÔ Â›ÛËÌÔ °‡ıÂÈÔ, ·˘Ùfi ÁÈ· ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÎÂÙ¿ ›¯Â ͯ¿ÛÂÈ ‹ ¤Î·Ó ˆ˜ ›¯Â ͯ¿ÛÂÈ ÙÔÓ ÔÈËÙ‹. ªfiÏȘ ÛÙ· 1982, ÛÙȘ 22 ª·˝Ô˘, ηıËÁËÙ¤˜ ÙÔ˘ °˘ı›Ԣ Î·È Ù˘ ∞ÚÂfiÔÏ˘, Ì ÌÈ· Ôχ ˙ÂÛÙ‹ Î·È Û˘ÁÎÈÓËÙÈ΋ ÂΉ‹ÏˆÛË, ÙÈÌÔ‡Ó ÙÔ ¡. µÚÂÙÙ¿ÎÔ ÛÙÔ ·Ú¯·›Ô ı¤·ÙÚÔ °˘ı›Ԣ (ÙÔ Î›ÌÂÓÔ «ÔÈ ÌÔÛ¯Ô˚ÙȤ˜ ÙÔ˘ °˘ı›Ԣ» ÁÚ¿ÊÙËΠ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂΉ‹ÏˆÛË ·˘Ù‹). ∆ËÓ ÂfiÌÂÓË Ì¤Ú·, 23 ª·˚Ô˘, ·ÎÔÏÔ˘ı› ÌÈ· ·ÎfiÌË ·Ó¿ÏÔÁË ÂΉ‹ÏˆÛË ÛÙÔÓ ›‰ÈÔ ¯ÒÚÔ, Ì ÙÈÌÒÌÂÓÔ ÚfiÛˆÔ ·˘Ù‹ ÙË ÊÔÚ¿ ÙÔ °. ƒ›ÙÛÔ. ∏ ÚfiıÂÛË, fï˜, Ó· ·Ó·ÎËÚ˘¯ıÔ‡Ó ÔÈ ‰‡Ô ÔÈËÙ¤˜ ›ÙÈÌÔÈ ‰ËÌfiÙ˜ Ù˘ fiÏ˘, ‚ڋΠ·ÓÙ›ıÂÙÔ ÙÔ ‰ËÌÔÙÈÎfi Û˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ, Ô˘ ·¤ÚÚÈ„Â, ÏfiÁˆ ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ÙÔ˘˜ ÂÔÈı‹ÛˆÓ, Û¯ÂÙÈ΋ ÚfiÙ·ÛË Ì „‹ÊÔ˘˜ 7 ηٿ Î·È 4 ˘¤Ú. √ ¡. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜ ··ÓÙ¿ Ì ÌÈ·Ó ÂÍ·ÈÚÂÙÈ΋ ¯ÂÈÚÔÓÔÌ›· ·Á¿Ë˜ Î·È ÌÂÁ·ÏÔı˘Ì›·˜: ·ÔÊ·Û›˙ÂÈ Ó· ‰Ôı› ÛÙÔ ·Ú¯·›Ô ı¤·ÙÚÔ °˘ı›Ԣ Ë ·ÁÎfiÛÌÈ· «ÚÒÙË» ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ ‘§ÂÈÙÔ˘ÚÁ›· οو ·’ ÙËÓ ∞ÎÚfiÔÏË’. ∏ ·Ú¿ÛÙ·ÛË ‰fiıËΠ̠ÌÂÁ¿ÏË ÂÈÙ˘¯›· ÛÙȘ 4 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1982 ·fi ÙÔ ∂ÏÏËÓÈÎfi §·˚Îfi £¤·ÙÚÔ ÙÔ˘ ª¿ÓÔ˘ ∫·ÙÚ¿ÎË. ∞ÚÁfiÙÂÚ·, ÙÔ Â›ÛËÌÔ °‡ıÂÈÔ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛÂ Î·È Ù›ÌËÛ ÙÔÓ ÔÈËÙ‹. ™ÙȘ 7 √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1989, ÙÔ ‰ËÌÔÙÈÎfi Û˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ Ù˘ fiÏ˘ ÙÔÓ ·Ó·Î‹Ú˘Í ÔÌfiʈӷ ›ÙÈÌÔ ‰ËÌfiÙË Ù˘ fiÏ˘, οÙÈ Ô˘, fï˜, ‰ÂÓ ¤ÁÈÓ ÔÙ¤ ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ °. ƒ›ÙÛÔ˘. ∞˜ Í·Ó·Á˘Ú›ÛÔ˘ÌÂ, fï˜, ÂΛ ·’ fiÔ˘ ÍÂÎÈÓ‹Û·ÌÂ: ÛÙËÓ «∞ÎÙ‹ ¶ÔÈËÙÒÓ». √ fiÚÔ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÂÈÓfiËÛË ‰È΋ Ì·˜. ŒÙÛÈ ÔÓÔÌ·˙fiÙ·Ó ·ÏÈ¿ Ô ·Ú·ÏÈ·Îfi˜ ‰ÚfiÌÔ˜ Ô˘ ·’ ÙÔ ÏÈÌ¿ÓÈ Ô‰ËÁÔ‡Û ÛÙÔ ÓËÛ¿ÎÈ. ∆ÔÓ ıˆÚÔ‡ÌÂ, ¿ÓÙˆ˜, ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ‡ÛÙÔ¯Ô, ÁÈ·Ù› Ú·ÁÌ·ÙÈο ÁÈ· fiÏÔ˘˜ ۯ‰fiÓ ÙÔ˘˜ ÔÈËÙ¤˜ Ô˘ ·Ó·Ê¤Ú·ÌÂ, ÈÛ¯‡ÂÈ fiÙÈ Û˘Ó‹ıÈ˙·Ó Ó· οÓÔ˘Ó ÙÔÓ ÂÚ›·Ùfi ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ÙÌ‹Ì· ·˘Ùfi Ù˘ ·Ú·Ï›·˜ ÙÔ˘ °˘ı›Ԣ Î·È Ó· ÂÌÓ¤ÔÓÙ·È, ‚‚·›ˆ˜. ª‹ˆ˜ Ë «∞ÎÙ‹ ¶ÔÈËÙÒÓ» ‰Â ı· ¤Ú ӷ Ì›ÓÂÈ ÌfiÓÔ ÛÙ· ¯·ÚÙÈ¿, ·ÏÏ¿ οÔÈ· ÛÙÈÁÌ‹ Ó· Í·Ó·Á›ÓÂÈ Î·È Ô‰Ô‰Â›ÎÙ˘ ÛÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÛËÌ›Ô;
¶∏°∂™ µÈ‚Ï›· µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜ ¡., ∆· ÔÈ‹Ì·Ù·, ∞ı‹Ó·, ∆Ú›· º‡ÏÏ·, 1981. µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜ ¡., √‰‡ÓË, ∞ı‹Ó·, ¶fiÏȘ, 1995. ∫ˆÙÙ‹ ∞., °È¿ÓÓ˘ ƒ›ÙÛÔ˜, ¤Ó· ۯ‰›·ÛÌ· ‚ÈÔÁÚ·Ê›·˜, ∞ı‹Ó·, ∂ÏÏËÓÈο °Ú¿ÌÌ·Ù·, 1996. §·Á¿ÎÔ˘ ¡., ¡ÈÎËÊfiÚÔ˜ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜, Ô ÔÈËÙ‹˜ Ù˘ ·Á¿Ë˜, ∞ı‹Ó·, ¢ÈÔÁ¤Ó˘, 1983. ¡ÈÎËÊfiÚÔ˜ µÚÂÙÙ¿ÎÔ˜, ªÂϤÙ˜ ÁÈ· ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘, ™˘ÏÏÔÁÈÎfi ¤ÚÁÔ, ∞ı‹Ó·, ¢ÈÔÁ¤Ó˘, 1976. ¶ÈÂÚ¿ ∑., °È¿ÓÓ˘ ƒ›ÙÛÔ˜. ∏ Ì·ÎÚÈ¿ ÔÚ›· ÂÓfi˜ ÔÈËÙ‹, ∞ı‹Ó·, ∫¤‰ÚÔ˜, 1978. ƒ›ÙÛÔ˜ °., ∂ÈÎÔÓÔÛÙ¿ÛÈÔ ∞ÓˆÓ‡ÌˆÓ ∞Á›ˆÓ, 4, ÿÛˆ˜ Ó·’Ó·È ÎÈ ¤ÙÛÈ, ∞ı‹Ó·, ∫¤‰ÚÔ˜, 1985. ƒ›ÙÛÔ˜ °., ∂ÈÎÔÓÔÛÙ¿ÛÈÔ ∞ÓˆÓ‡ÌˆÓ ∞Á›ˆÓ, 5, √ Á¤ÚÔÓÙ·˜ Ì ÙÔ˘˜ ¯·ÚÙ·˚ÙÔ‡˜, ∞ı‹Ó·, ∫¤‰ÚÔ˜, 1985.
«A∫∆∏ ¶√π∏∆ø¡»: T√ °À£∂π√ ™∆∏ Zø∏ ∫∞π ∆√ Eƒ°√ E§§∏¡ø¡ ¶√π∏∆ø¡
265
ƒ›ÙÛÔ˘-°Ï¤˙Ô˘ §., ∆· ·È‰Èο ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘ ·‰ÂÏÊÔ‡ ÌÔ˘ °È¿ÓÓË ƒ›ÙÛÔ˘, ∞ı‹Ó·, ∫¤‰ÚÔ˜, 1981. ∂ÊËÌÂÚ›‰Â˜ §·ÎˆÓ›·, 1910 -1970 ∆Ô °˘ıÂÈ¿ÙÈÎÔ ¶Ó‡̷, 1934 ¶ÂÚÈÔ‰Èο ¢È·‚¿˙ˆ, ∞ÊȤڈ̷ ÛÙÔ °È¿ÓÓË ƒ›ÙÛÔ, Ù‡¯. 205, ∞ı‹Ó·, 1988. ¢È·‚¿˙ˆ, ∞ÊȤڈ̷ ÛÙÔ ¡ÈÎËÊfiÚÔ µÚÂÙÙ¿ÎÔ, Ù‡¯. 425, ∞ı‹Ó·, 2002. ∂˘ı‡ÓË, Ù¢¯. 182 / 1987 Î·È 200 / 1988. §·ÎˆÓÈο, Ù¢¯. 108 Î·È 110, 1982. ¡¤· ∂ÛÙ›·, ∞ÊȤڈ̷ ÛÙÔÓ ÔÈËÙ‹ °È¿ÓÓË ƒ›ÙÛÔ, Ù‡¯. 1547, ∞ı‹Ó·, 1991. ∞Ú¯ÂȷΤ˜ ¶ËÁ¤˜ °.∞.∫ - ∞گ›· ¡. §·ÎˆÓ›·˜: ª·ıËÙÔÏfiÁÈ· ™¯ÔÏ›ˆÓ °˘ı›Ԣ, 1889 -1930 ¶Ú·ÎÙÈο Û˘Ó‰ÚÈ¿ÛÂˆÓ ¢‹ÌÔ˘ °˘ı›Ԣ 1982 ,1989.
ÕÏϘ ¶ËÁ¤˜ ∞Ú¯Â›Ô ™˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ¿ÊÔ˘ √ÈÙ‡ÏÔ˘ 1837-1848. °ÂÓÈ΋ ∂ÊËÌÂÚ›˜ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜, ÙÔ˘ 1828 ¤ÙÔ˘˜. √ÚÁ·ÓÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ¢ÈηÛÙËÚ›ˆÓ Î·È ™˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ·Ê›ˆÓ, 21.1./ 2.2.1834. º∂∫ 11, 21 ª·ÚÙ›Ô˘ (2 ∞ÚÈÏ›Ô˘) 1836.
BIB§IO°PAºIA ∞ÏÂÍ¿Î˘ ∂. ¶., ª¿ÓË Á¤ÓË Î·È ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·, ∞ı‹Ó·,∆ÚÔ¯·Ï›·, 1998, Û. 292. ª¿Ô˘ÚÂÚ °Î.§. , √ ∂ÏÏËÓÈÎfi˜ Ï·fi˜, ∞ı‹Ó· , ÂΉfiÛÂȘ ∞ÊÒÓ ∆ÔÏ›‰Ë, 1976, Û. 637. ª·Î·‰‹Ì·-•Ô˘ÚÁÈ¿ ª., ∆Û·ÙÛ¿ ™., ™˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ·ÊÈΤ˜ ¶Ú¿ÍÂȘ ªÂÛÔÏÔÁÁ›Ô˘ ¤ÙÔ˘˜ 1835, ÂÚÈÏ‹„ÂȘ-¢ÚÂÙ‹ÚÈ·, ªÂÛÔÏfiÁÁÈ, °.∞.∫. - ∞گ›· ¡. ∞ÈÙˆÏԷηÚÓ·Ó›·˜, 1992. ª·Î·‰‹Ì·-•Ô˘ÚÁÈ¿ ª., ∆Û·ÙÛ¿ ™, ™˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ·ÊÈΤ˜ ¶Ú¿ÍÂȘ ¡·˘¿ÎÙÔ˘ ÂÙÒÓ 1835-1839, ÂÚÈÏ‹„ÂȘ-¢ÚÂÙ‹ÚÈ·, ªÂÛÔÏfiÁÁÈ, °.∞.∫. - ∞گ›· ¡. ∞ÈÙˆÏԷηÚÓ·Ó›·˜, 1993. ¶Ô˘ÏËÌÂÓ¿ÎÔ˜ Õ., ∏ ª¿ÓË Û ÎÈÙÚÈÓÈṲ̂ӷ ¯·ÚÙÈ¿, Ù˘¯¤˜ Ù˘ Ì·ÓÈ¿ÙÈ΢ ÈÛÙÔÚ›·˜ ̤۷ ·fi Ù· ¤ÁÁÚ·Ê· ÙˆÓ °.∞.∫., ∞‰Ô‡ÏˆÙË ª¿ÓË, 13 (1996), Û. 22-23. ™ÎÈ·‰¿˜ ∂Ï. °., πÛÙÔÚÈÎfi ¢È¿ÁÚ·ÌÌ· ÙˆÓ ¢‹ÌˆÓ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ 1833-1912, ∞ı‹Ó· ÀÔ˘ÚÁÂ›Ô ∂ÛˆÙÂÚÈÎÒÓ, ∆.∂.¢.∫. ∞ÚÁÔÏ›‰Ô˜, 1993, ÛÛ. 372, 387, 394, 403. æ˘¯ÔÁÈfi˜ ¢.∫., ¶ÚԛΘ, ÊfiÚÔÈ, ÛÙ·Ê›‰· Î·È „ˆÌ›, √ÈÎÔÓÔÌ›· Î·È ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ÛÙËÓ ·ÁÚÔÙÈ΋ ∂ÏÏ¿‰· ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, ∞ı‹Ó· , ∂.∫.∫.∂ , 1995, Û. 157. ™˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÁÚ·ÊÈΤ˜ ¶Ú¿ÍÂȘ ¡ËÛ›Ô˘ ªÂÛÛËÓ›·˜ ¤ÙÔ˘˜ 1835, ÂÚÈÏ‹„ÂȘ, ∫·Ï·Ì¿Ù·, °.∞.∫. - ∞گ›· ¡. ªÂÛÛËÓ›·˜ 1996.
266
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
Abstract In the end of 19th century and the first decades of 20th century, some Greek poets lived for some time in Gythio: Spilios Pasagiannis, Maria Polydouri, Koulis Alepis, Yannis Gryparis, Yannis Ritsos and Nikiforos Vrettakos. Some of them followed their parents in Gytheio (Pasagiannis, Polydouri, Alepis), some others lived there in order to study in the high school of the city (Ritsos, Vrettakos) and one of them (Gryparis) was the Head Master of Gythio High school. Memories of their life in Gythio exist in their publications. More information are given here about Yannis Ritsos and Nikiforos Vrettakos. The local press reveals interesting information, unknown up to now, especially about Nikiforos Vrettakos.
∂¡∞ ¶∞ƒ∞•∂¡√ ¶∞ƒ∞ªÀ£π ™∂ ªπ∞ ¶∞ƒ∞§§∞°∏ ∞¶√ ∆∏ ª∞¡∏ ªËÓ¿˜ AÏ. AÏÂÍÈ¿‰Ë˜ K·ıËÁËÙ‹˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ AıËÓÒÓ
¶ÂÚ›ÏË„Ë ™ÙËÓ ·Ó·ÎÔ›ÓˆÛË ·˘Ù‹ Á›ÓÂÙ·È ÏfiÁÔ˜ ÁÈ· ¤Ó· ·Ú¿ÍÂÓÔ ·Ú·Ì‡ıÈ Ì ٛÙÏÔ «∆Ô ∆ÛÔ˘Î·Ï¿ÎÈ». ∆Ô ·Ú·Ì‡ıÈ, ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ‰È·‰Ô̤ÓÔ ÛÙËÓ ∫¿Ú·ıÔ, ¤¯ÂÈ ˆ˜ ‹Úˆ¿ ÙÔ˘ ¤Ó· ·È‰›-·ÓÙÈΛÌÂÓÔ (∆ÛÔ˘Î·Ï¿ÎÈ). ∏ ·›ı·ÓË ÛˆÌ·ÙÈ΋ ÛÌÈÎÚfiÙËÙ· ÙÔ˘ ‹Úˆ·, Ô˘ ηÙÔÚıÒÓÂÈ ˆÛÙfiÛÔ Ó· Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ› ÌÂÁ¿Ï· ηÙÔÚıÒÌ·Ù·, Â›Ó·È Î¿ÙÈ ·Ú¿ÍÂÓÔ, Ô˘ Á›ÓÂÙ·È Î·È ÁÎÚÔÙ¤ÛÎÔ, fiÙ·Ó ·˘Ùfi˜ ˘Ôηı›ÛÙ·Ù·È ·fi ¤Ó· ÔÈÎÈ·Îfi Û·Ԙ... ªÈ· ·Ú·ÏÏ·Á‹ ·fi ÙË ª¿ÓË, Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Î·È ‰È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛÂȘ, ‰›ÓÂÈ ÙËÓ ·ÊÔÚÌ‹ Ó· Á›ÓÔ˘Ó ÔÚÈṲ̂Ó˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ Î·È Û˘ÁÎÚ›ÛÂȘ Ì ÙȘ ·ÓÙ›ÛÙÔȯ˜ ∫·Ú·ıȷΤ˜ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜. √ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ µ·Û›Ï˘ °ÂÚÁ·ÙÛÔ‡Ï˘, ÌÂÙ·Ù˘¯È·Îfi˜ ÊÔÈÙËÙ‹˜ ÙÔ˘ ¶·È‰·ÁˆÁÈÎÔ‡ ∆Ì‹Ì·ÙÔ˜ ¢. ∂. ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ, ·Û¯ÔÏ‹ıËÎÂ, ÛÙË ‰Èψ̷ÙÈ΋ ÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘,1 Ì ¤Ó· Ï·˚Îfi ·Ú·Ì‡ıÈ, ÙÔ ÔÔ›Ô ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ·ÍÈÔÛËÌ›ˆÙË Û˘¯ÓfiÙËÙ· ÛÙËÓ ∫¿Ú·ıÔ, ÙfiÔ Î·Ù·ÁˆÁ‹˜ ÙÔ˘.2 ∏ ˘fiıÂÛË ÙÔ˘ ·Ú·Ì˘ıÈÔ‡ ¤¯ÂÈ Û˘ÓÔÙÈο ˆ˜ ÂÍ‹˜: ŒÓ· ¿ÙÂÎÓÔ ˙¢Á¿ÚÈ ÚÔÛ¢¯‹ıËΠÛÙÔÓ £Âfi Ó· ÙÔ˘ ¯·Ú›ÛÂÈ ¤Ó· ·È‰›, ¤ÛÙˆ ÎÈ ·Ó ·˘Ùfi Â›Ó·È ¤Ó· ∆ÛÔ˘Î·Ï¿ÎÈ. ∏ ÂÈı˘Ì›· ÙÔ˘ ˙¢Á·ÚÈÔ‡ ÈηÓÔÔÈ‹ıËÎÂ Î·È Ô £Âfi˜ ÙÔ‡˜ ¤ÛÙÂÈÏ ÁÈ· ·È‰› ¤Ó· ∆ÛÔ˘Î·Ï¿ÎÈ. ∆Ô ·È‰›-∆ÛÔ˘Î·Ï¿ÎÈ ËÁ·›ÓÂÈ ÛÙÔÓ Á¿ÌÔ ÌÈ·˜ ·Ú¯ÔÓÙÔԇϷ˜, ·’ fiÔ˘ ʤÚÓÂÈ ÚÒÙ· Ê·ÁËÙ¿, ηÙfiÈÓ ¯Ú˘Û¤˜ ϛژ Î·È ÙËÓ ÙÚ›ÙË... ÂÚÈÙÙÒÌ·Ù· Ù˘ Ó‡Ê˘. ™ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô «‰ÒÚÔ» Ë ÌËÙ¤Ú· ÙÔ˘ «·È‰ÈÔ‡» ı‡ÌˆÛÂ Î·È ¤Û·Û ÙÔ ∆ÛÔ˘Î·Ï¿ÎÈ. ∞fi Ù· Û˘ÓÙÚ›ÌÌÈ· ÙÔ˘ ÙfiÙ ·ÎÔ‡ÛÙËÎÂ Ë ·Ú·ÔÓÂ̤ÓË ÊˆÓ‹: –«∫·Ï¿, Ú ̷̿! ∆· ÊÔ˘ÊÊÔ‡-ÊÔ˘ÊÊÔ‡ (Ê·ÁËÙ¿) Ù· ‹ıÂϘ, Ù· ÏÈÏÏÈ¿-ÏÈÏÏÈ¿ (ϛژ) Ù· ‹ıÂϘ Î·È Ù· ηÎο-ηÎο (ÂÚÈÙÙÒÌ·Ù·) ‰ÂÓ Ù· ’ıÂϘ;».
1. µÏ. Û¯ÂÙÈο µ·Û›ÏË π. °ÂÚÁ·ÙÛÔ‡ÏË, «∆Ô ∆ÛÔ˘Î·Ï¿ÎÈ»: ŒÓ· Ï·˚Îfi ·Ú·Ì‡ıÈ Ù˘ ∫·Ú¿ıÔ˘. ¶ÚfiÏÔÁÔ˜ ªËÓ¿ ∞Ï. ∞ÏÂÍÈ¿‰Ë, ¶ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi ∫¤ÓÙÚÔ ¢‹ÌÔ˘ ∫·Ú¿ıÔ˘, ™ÂÈÚ¿ ∞˘ÙÔÙÂÏÒÓ ∂ΉfiÛˆÓ, ·Ú. 3, ∞ı‹Ó· 2003. 2. µ·Û›ÏË π. °ÂÚÁ·ÙÛÔ‡ÏË, fi.., Û. 118-152.
268
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
™ÙÔ ·Ïfi ·˘Ùfi ·Ú·Ì‡ıÈ ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È, ÓÔÌ›˙ˆ, Î·È ÌÈ· «‰È‰·ÎÙÈ΋» ¤ÓÓÔÈ·, ÛÙË ‰È·Ì·ÚÙ˘Ú›· ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡-·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘. °È’ ·˘Ùfi Î·È Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ ÙÔ ·Ú·Ì‡ıÈ ·fi ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ·È‰·ÁˆÁÈ΋ ÏÂ˘Ú¿, ηٷϋÁÔÓÙ·˜ Û ÂӉȷʤÚÔ˘Û˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ Î·È ‰È·ÈÛÙÒÛÂȘ. ∞Í›˙ÂÈ ÂÍ ¿ÏÏÔ˘ Ó· ·Ó·Ê¤Úˆ, fiÙÈ, ÁÈ· ÙË Û˘Ó·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ˘ÏÈÎÔ‡ ÙÔ˘, ÂÚÁ¿ÛÙËΠ̠ÙË ÏÂÁfiÌÂÓË ÂıÓÔÁÚ·ÊÈ΋ ̤ıÔ‰Ô, fiˆ˜ ÛËÌÂÈÒÓˆ Î·È ÂÁÒ ÚÔÏÔÁ›˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÂÚÁ·Û›·.3 ∞ӷʤڈ Ì ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· fiÙÈ Ë Ì¤ıÔ‰Ô˜ ·˘Ù‹4 ÂÈÙfiÈ·˜ ¤Ú¢ӷ˜, Ë ÔÔ›· ‰ÔÌÂ›Ù·È ¿Óˆ Û ÙÚÂȘ ‚·ÛÈΤ˜ ¤ÓÓÔȘ (·ÊËÁËÙ‹˜ - storyteller, ·Ú¿ÛÙ·ÛË Ù˘ ‰È‹ÁËÛ˘ - performance Î·È Ù· Û˘ÌÊÚ·˙fiÌÂÓ· ‹ Û˘ÁΛÌÂÓ·, Ù· ÔÔ›· ÌÔÚԇ̠ӷ ıˆڋÛÔ˘ÌÂ Î·È ˆ˜ ÙÔ ÁÂÓÈÎfi - ÂıÓÔÏÔÁÈÎfi Ï·›ÛÈÔ: context) Ù˘ ·Ú·Ì˘ıȷ΋˜ ·Ê‹ÁËÛ˘,5 ʤÚÓÂÈ ÙÔÓ ÂÚ¢ÓËÙ‹ Û ¿ÌÂÛË, ˙ˆÓÙ·Ó‹ ·ʋ Ì ÙÔ˘˜ ÏËÚÔÊÔÚËÙ¤˜ Î·È ÙÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓfi ÙÔ˘. ŒÙÛÈ ÌÔÚ› Ó· ˙ËÙ‹ÛÂÈ ·’ ·˘ÙÔ‡˜ fi¯È ÌfiÓÔ ÙËÓ ·Ê‹ÁËÛË ÂÓfi˜ ·Ú·Ì˘ıÈÔ‡ (fiÙ·Ó ÚfiÎÂÈÙ·È, fiˆ˜ ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛ‹ Ì·˜, ÁÈ· Û˘ÏÏÔÁ‹ Ï·˚ÎÒÓ ‰ÈËÁ‹ÛˆÓ), ·ÏÏ¿ Î·È Ó· ı¤ÛÂÈ ‰È¿ÊÔÚ· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù·, Ù· ÔÔ›· ı· ‚ÔËı‹ÛÔ˘Ó Ó· Á›ÓÂÈ ¤Ó·˜ ¯Ú‹ÛÈÌÔ˜ ‰È¿ÏÔÁÔ˜, Ô˘ ı· ¤¯ÂÈ ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙËÓ ·ÍÈÔÔ›ËÛË Î·È ¿ÏÏˆÓ Û¯ÂÙÈÎÒÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ.6 Ÿˆ˜ ·Ó¤ÊÂÚ· Î·È ÈÔ ¿Óˆ, Ë ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÙÔ˘ °ÂÚÁ·ÙÛÔ‡ÏË ‹Ù·Ó ηÙÂÍÔ¯‹Ó ·È‰·ÁˆÁÈ΋. ¶·Ú·ÙËÚ› Û˘ÌÂÚ·ÛÌ·ÙÈο fiÙÈ ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ·Ú·Ì‡ıÈ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ˆ˜ ¤Ó·˜ ‰È‰·ÎÙÈÎfi˜ ̇ıÔ˜, ·ÊÔ‡ ÙÔ ∆ÛÔ˘Î·Ï¿ÎÈ, ۇ̂ÔÏÔ Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ˙ˆ‹˜ (ˆ˜ Û·Ԙ ‚·ÛÈ΋˜ ÁÈ· ÙË Û˘ÓÙ‹ÚËÛË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·˜) ·Ú·¤ÌÂÈ ÛÙÔ ÓfiËÌ· Ù˘ ÚÔÛÊÔÚ¿˜ ‚Ô‹ıÂÈ·˜ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ËÏÈÎȈ̤ÓÔ˘˜ ÁÔÓ›˜, ·ÏÏ¿, Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜, Î·È Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ, ‰È‰¿ÛÎÂÈ ÙËÓ ·ÔÊ˘Á‹ Ù˘ ÏÂÔÓÂÍ›·˜.7 ∏ ‰È΋ ÌÔ˘ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔ ·Ú·Ì‡ıÈ ·˘Ùfi ı· Â›Ó·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·Ú·Ì˘ıÔÏÔÁÈ΋ Î·È ÚÔ˜ ÙËÓ Î·Ù‡ı˘ÓÛË ·˘Ù‹ ı· Á›ÓÔ˘Ó ÔÚÈṲ̂Ó˜ Û‡ÓÙÔ̘ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ÌÔ˘. ™ËÌÂÈÒÓˆ, ÂÓ ÚÒÙÔȘ, fiÙÈ, Ì ‚¿ÛË ÙÔÓ ‰ÈÂıÓ‹ ηٿÏÔÁÔ ÙˆÓ ·Ú·Ì˘ıÈÒÓ ÙˆÓ Antti Aarne - Stith Thompson8 Î·È ÙÔÓ Û˘ÓÙ·Á̤ÓÔ, Ì ‚¿ÛË ÙÔ ˘fi‰ÂÈÁÌ· ÙˆÓ Aarne - Thompson, ηٿÏÔÁÔ ÙˆÓ ∂ÏÏËÓÈÎÒÓ ·Ú·Ì˘ıÈÒÓ ÙÔ˘ °ÂˆÚÁ›Ô˘ ∞. ª¤Á·, Ô˘ ÂÂÍÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È, Ì ڈÙÔ‚Ô˘Ï›· ÙÔ˘ ηıËÁËÙ‹ ªÈ¯·‹Ï °. ªÂÚ·ÎÏ‹,
3. µÏ. ªËÓ¿ ∞Ï. ∞ÏÂÍÈ¿‰Ë, «¶ÚfiÏÔÁÔ˜», fi.., Û. 11-12. 4. µÏ. Û¯ÂÙÈο ªËÓ¿ ∞Ï. ∞ÏÂÍÈ¿‰Ë, «∏ ÂıÓÔÁÚ·ÊÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÙÔ˘ ·Ú·Ì˘ıÈÔ‡», ÛÙÔÓ ÙfiÌÔ: ∞fi ÙÔ ·Ú·Ì‡ıÈ ÛÙ· ÎfiÌÈΘ. ¶·Ú¿‰ÔÛË Î·È ÓÂÔÙÂÚÈÎfiÙËÙ·, ÂÈ̤ÏÂÈ· ∂˘¿ÁÁÂÏÔ˘ °Ú. ∞˘‰›ÎÔ˘, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ª. °. ªÂÚ·ÎÏ‹, ¶·È‰·ÁˆÁÈÎfi ∆Ì‹Ì· ¡ËÈ·ÁˆÁÒÓ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ £Ú¿Î˘∞ı‹Ó· , ∂ΉfiÛÂȘ √‰˘ÛÛ¤·˜, 1996, Û. 103-117, fiÔ˘ Î·È ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·. 5. ªËÓ¿ ∞Ï. ∞ÏÂÍÈ¿‰Ë, fi.., Û. 3-7. 6. µÏ. ÂÓ‰ÂÈÎÙÈο Kenneth S. Goldstein, A Guide for Field Workers in Folklore, Preface Hamish Henderson, Herbert Jenkins, London 1964, Û. 104-143. – ª. °. µ·Ú‚Ô‡ÓË, ™˘Ì‚ÔÏ‹ ÛÙË ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›· Ù˘ ÂÈÙfiÈ·˜ Ï·ÔÁÚ·ÊÈ΋˜ ¤Ú¢ӷ˜, ∞ı‹Ó·, ∂ΉfiÛÂȘ √‰˘ÛÛ¤·˜, 1994, Û. 47-50. 7. µ·Û›ÏË π. °ÂÚÁ·ÙÛÔ‡ÏË, «∆Ô ∆ÛÔ˘Î·Ï¿ÎÈ», fi.., Û. 116. 8. µÏ. Û¯ÂÙÈο Antti Aarne - Stith Thompson, The Types of the Folktale: A Classification and Bibliography. Folklore Fellows Communications, No 184, Helsinki 19613 (ʈÙÔÌ˯·ÓÈ΋ ·Ó·Ù‡ˆÛË 1964).
E¡∞ ¶∞ƒ∞•∂¡√ ¶∞ƒ∞ªÀ£π ™∂ ªπ∞ ¶∞ƒ∞§§∞°∏ ∞¶√ ∆∏ M∞¡∏
269
ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô ·Â›ÌÓËÛÙÔ˜ ηıËÁËÙ‹˜ Î·È ·Î·‰ËÌ·˚Îfi˜ ¿ÊËÛ ÙÔ ÙÂÚ¿ÛÙÈÔ ·Ô‰ÂÏÙȈ̤ÓÔ ·Ú·Ì˘ıÈ·Îfi ˘ÏÈÎfi, ÔÈ Î˘Ú›Â˜ ÕÓÓ· ∞ÁÁÂÏÔÔ‡ÏÔ˘ Î·È ∞›ÁÏË ªÚÔ‡ÛÎÔ˘ (Î·È Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· Î·È ¿ÏÏˆÓ Û˘ÓÂÚÁ·ÙÒÓ),9 ÙÔ ·Ú·Ì‡ıÈ ·˘Ùfi ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙÔÓ Ù‡Ô ∞∆ 700, fiÔ˘ ÂÓÙ¿ÛÛÔÓÙ·È ÙÔ ·Ú·Ì‡ıÈ ÙÔ˘ ∫ÔÓÙÔÚ‚˘ıÔ‡ÏË (‹Úˆ·˜ Ì ·ÚÈÔ ÁÓÒÚÈÛÌ· ÙÔ Ôχ ÌÈÎÚfi ·Ó¿ÛÙËÌ·) ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì ÙËÓ ÔÌ¿‰· ÂΛÓË ·Ú·Ì˘ıÈÒÓ Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ¿ÙÂÎÓÔ˘˜ ÁÔÓ›˜.10 √È ÁÔÓ›˜ ·˘ÙÔ›, Ô˘ ÁÈ· ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ· ‰ÂÓ Î¿ÓÔ˘Ó ·È‰È¿, ·Ú·Î·ÏÔ‡Ó ÙÔÓ £Âfi Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó ¤Ó·, ÎÈ ·˜ Â›Ó·È Î·È ÙÔ ÈÔ ·›ı·ÓÔ ˘ÔηٿÛÙ·ÙÔ Î·ÓÔÓÈÎÔ‡ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ Ï¿ÛÌ·ÙÔ˜. ∫¿ÔÙÂ, fiˆ˜ ›‰·ÌÂ, Â›Ó·È Î·È ¤Ó· ∆ÛÔ˘Î·Ï¿ÎÈ, ÙÔ ÔÔ›Ô, fiˆ˜ ·Ó¤ÊÂÚ·, ¤¯ÂÈ ·ÍÈÔÚfiÛÂÎÙË ·ÚÔ˘Û›· ÛÙËÓ ∫¿Ú·ıÔ. √ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi˜ ·ÚÈıÌfi˜ ·Ú·ÏÏ·ÁÒÓ Ô˘ ÂÈÛËÌ¿ÓıËΠÛÙÔ ÓËÛ› ·˘Ùfi (28 ̤¯ÚÈ ÙÒÚ·), ÌÔÚ› Ó· ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙË ÊÈÏfiÙÈÌË Û˘ÏÏÂÎÙÈ΋ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÙÔ˘ µ. °ÂÚÁ·ÙÛÔ‡ÏË ‹ ·ÎfiÌ· Î·È ÛÙËÓ È‰ÈÔÌÔÚÊ›· ÙÔ˘ ·Ú·Ì˘ıÈÔ‡, Ô˘ ÙÔ ¤¯ÂÈ Î·Ù·ÛÙ‹ÛÂÈ ÂΛ ȉȷ›ÙÂÚ· ‰ËÌÔÊÈϤ˜, ·’ fiÛÔ ÁÓˆÚ›˙ˆ Î·È Ô ›‰ÈÔ˜.11 ∞fi Ù· ¿ÏÏ· ̤ÚË ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ì ÌÂÁ¿ÏÔ ·ÚÈıÌfi ·Ú·ÏÏ·ÁÒÓ, fiˆ˜ ‰È·ÈÛÙÒıËΠ·fi ÙË ‚È‚ÏÈÔÁÚ·ÊÈ΋ ¤Ú¢ӷ Ô˘ ¤¯ˆ οÓÂÈ. ŒÙÛÈ ÂÓÙfiÈÛ· Ì›· ·Ú·ÏÏ·Á‹ ·fi ÙËÓ ∫Ú‹ÙË (1952),12 Ì›· ·fi ÙËÓ ∫¿ÛÔ (1987),13 Ì›· ·fi ÙË ª¿ÓË (1993)14 Î·È Ì›· ·fi ÙÔ ¯ˆÚÈfi ¶ÂÙÚ›ÙÛÈ ªÂÛÛËÓ›·˜, Ô˘ η٤ÁÚ·„ ÙÔ 2001 Ô µ·Û›Ï˘ °ÂÚÁ·ÙÛÔ‡Ï˘ ·fi ÙËÓ ÚÔÊÔÚÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË.15 ¢ÂÓ ·ÔÎÏ›ÂÙ·È Ê˘ÛÈο Ô ÌÈÎÚfi˜ ·˘Ùfi˜ ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ ·Ú·ÏÏ·ÁÒÓ ·fi ÙËÓ ˘fiÏÔÈË ∂ÏÏ¿‰· Ó· ·˘ÍËı›, ·Ó Á›ÓÔ˘Ó ÂȉÈΤ˜ ÂÈÙfiȘ ¤Ú¢Ó˜. ªÂ ‚¿ÛË fï˜ ÙÔ ˘¿Ú¯ÔÓ ˘ÏÈÎfi, ÌÔÚԇ̠ӷ ԇ̠fiÙÈ ÙÔ ·Ú·Ì‡ıÈ Â›Ó·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ‰È·‰Ô̤ÓÔ ÛÙËÓ ∫¿Ú·ıÔ, ¤Ó· ÓËÛ› ¿ÏψÛÙ Ì ÏÔ‡ÛÈÔ Î·È È‰ÈfiÌÔÚÊÔ Ï·˚Îfi ÔÏÈÙÈÛÌfi, fiˆ˜ ¤¯ÂÈ ÂÈÛËÌ¿ÓÂÈ Ë ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ Ï·ÔÁÚ·ÊÈ΋ ¤Ú¢ӷ.16
9. µÏ. Û¯ÂÙÈο ÕÓÓ·˜ ∞ÁÁÂÏÔÔ‡ÏÔ˘ - ∞›ÁÏ˘ ªÚÔ‡ÛÎÔ˘, ∂ÂÍÂÚÁ·Û›· ·Ú·Ì˘ıÈ·ÎÒÓ Ù‡ˆÓ Î·È ·Ú·ÏÏ·ÁÒÓ ∞∆ 700-749, ∫·Ù¿ÏÔÁÔ˜ ∂ÏÏËÓÈÎÒÓ ·Ú·Ì˘ıÈÒÓ °ÂˆÚÁ›Ô˘ ∞. ª¤Á·, πÛÙÔÚÈÎfi ∞Ú¯Â›Ô ∂ÏÏËÓÈ΋˜ ¡ÂÔÏ·›·˜ - °ÂÓÈ΋ °Ú·ÌÌ·Ù›· ¡¤·˜ °ÂÓÈ¿˜, ∫¤ÓÙÚÔ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎÒÓ ∂Ú¢ÓÒÓ ∂. π. ∂., ∞ı‹Ó· 1994. 10. ÕÓÓ·˜ ∞ÁÁÂÏÔÔ‡ÏÔ˘ - ∞›ÁÏ˘ ªÚÔ‡ÛÎÔ˘, fi.., Û. 23-35. 11. µÏ. ªËÓ¿ ∞Ï. ∞ÏÂÍÈ¿‰Ë, «¶ÚfiÏÔÁÔ˜», ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ µ·Û›ÏË π. °ÂÚÁ·ÙÛÔ‡ÏË, fi.., Û. 11. 12. µÏ. Û¯ÂÙÈο ∂˘·ÁÁÂÏ›·˜ ∫. ºÚ·ÁοÎÈ, ∆Ô ∫ÚËÙÈÎfi ·Ú·Ì‡ıÈ (ªÂϤÙË Î·È ™˘ÏÏÔÁ‹), ∞ı‹Ó· 1952, Û. 48. 13. µÏ. ∞ÓÙÒÓË ª. ™ÔÊÔ‡, ∆· §·ÔÁÚ·ÊÈο Ù˘ ∫¿ÛÔ˘, ÙfiÌ. °′: ¶·Ú·Ì‡ıÈ·, ∞ı‹Ó· 1987, Û. 153155. 14. µÏ. ∫˘ÚÈ¿ÎÔ˘ ¢. ∫¿ÛÛË, ¶·Ú·Ì˘ı›Â˜ ·fi ÙËÓ ª¿ÓË, ‹ÙÔÈ 64 ·Ú·Ì‡ıÈ· Û ÓÙfiÈ· ·Ê‹ÁËÛË, ıÚ‡ÏÔÈ Î·È ·Ú·‰fiÛÂȘ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ ηıÒ˜ Î·È ·ÊËÁ‹ÛÂȘ Û¯ÂÙÈΤ˜ Ì ÌÂÙ·Ê˘ÛÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ·, ∞ı‹Ó·, ŒÎ‰ÔÛË π¯ÒÚ, 1993, Û. 85-86. –∏ ·Ú·ÏÏ·Á‹ Ù˘ ª¿Ó˘ ·Ó·‰ËÌÔÛȇÙËΠÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô Ù˘ ∞ÁÓ‹˜ ™ÙÚÔ˘ÌÔ‡ÏË (ÂÈÏÔÁ‹, ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË, ›ÌÂÙÚÔ), ∂ÏÏËÓÈο ·Ú·Ì‡ıÈ· Ì ·ÓÂÍȯӛ·ÛÙ˜ ÁÚȤ˜, ∞ı‹Ó·, ∂ΉfiÛÂȘ «∞fiÂÈÚ·», 2002, Û. 13-15. 15. µÏ. µ·Û›ÏË π. °ÂÚÁ·ÙÛÔ‡ÏË, «∆Ô ∆ÛÔ˘Î·Ï¿ÎÈ»: ŒÓ· Ï·˚Îfi ·Ú·Ì‡ıÈ Ù˘ ∫·Ú¿ıÔ˘, fi.., Û. 152-153. 16. µÏ. ÂÓ‰ÂÈÎÙÈο ªËÓ¿ ∞Ï. ∞ÏÂÍÈ¿‰Ë, ∫·Ú·ıȷ΋ §·ÔÁÚ·Ê›·: Ÿ„ÂȘ ÙÔ˘ Ï·˚ÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, ¶ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi ∫¤ÓÙÚÔ ¢‹ÌÔ˘ ∫·Ú¿ıÔ˘, ™ÂÈÚ¿ ∞˘ÙÔÙÂÏÒÓ ∂ΉfiÛˆÓ, ·Ú. 2, ∞ı‹Ó· 2001, Û. 47-50.
270
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
∏ ·Ú·ÏÏ·Á‹ Ù˘ ª¿Ó˘, Û¯ÂÙÈο ÚfiÛÊ·ÙË Î·È ·˘Ù‹, ‰ËÌÔÛȇÙËΠ·fi ÙÔÓ ∫˘ÚÈ¿ÎÔ ∫¿ÛÛË, ÁÓˆÛÙfi ÌÂÏÂÙËÙ‹ Ù˘ ª·ÓÈ¿ÙÈ΢ πÛÙÔÚ›·˜ Î·È §·ÔÁÚ·Ê›·˜, fiˆ˜ ‹‰Ë ÛËÌ›ˆÛ·, ÙÔ 1993, Ì ÙÔÓ È‰ÈˆÌ·ÙÈÎfi Ù›ÙÏÔ «∆Ô ∆ÛÈηϿÎÈ».17 √ ∫¿ÛÛ˘ η٤ÁÚ·„ ÙË Û¯ÂÙÈ΋ ·Ú·ÏÏ·Á‹ ·fi ·Ê‹ÁËÛË Ù˘ ª·Ù›Ó·˜ ∫ÔÚˆÓ·›Ô˘, ÙÔ Á¤ÓÔ˜ §·ÌÚÈÓ¿ÎÔ˘ (∆ÚÈ·ÓÙ·Ê˘ÏÏÈ¿ ¶‡ÚÁÔ˘ ¢ËÚÔ‡), Ë ÔÔ›· ÙÔ Â›¯Â ·ÎÔ‡ÛÂÈ ·fi ÙË ÌËÙ¤Ú· Ù˘, ÙÔ Á¤ÓÔ˜ ∫˘Ï¿ÎÔ˘ (1885-1950).18 ∂Âȉ‹ Ë ·Ú·ÏÏ·Á‹ Ù˘ ª¿Ó˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÔÚÈṲ̂Ó˜ ‰È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛÂȘ, Û ۇÁÎÚÈÛË Ì ÙȘ ¿ÏϘ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜, ÙËÓ ·Ú·ı¤Ùˆ ‰Ò: ∆Ô ∆ÛÈηϿÎÈ ª›· ÊÔÚ¿ ÎÈ ¤Ó· ηÈÚfi ‹Ù·Ó ¤Ó·˜ Á¤ÚÔ˜ Î·È Ì›· ÁÚÈ¿. ¢ÂÓ Â›¯·ÛÈ ·È‰›. ∂·Ú·Î·ÏÔ‡Û· ÙÔ £Âfi Ó· ÙÔ˘˜ ‰ÒÛÂÈ ¤Ó· ·È‰¿ÎÈ ÎÈ ·˜ Â›Ó·È Î·È ∆ÛÈηϿÎÈ. ªÂ Ù· ÔÏÏ¿ ÙÔ˘˜ ¿ÎÔ˘ÛÂ Ô £Âfi˜ Î·È ÙÔ˘˜ ¤‰ˆÛ ¤Ó· ·È‰› ∆ÛÈηϿÎÈ. ÷ڿ ÔÈ ‰‡Ô ÔÈ Á¤ÚÔÈ! ªÈ· ̤ڷ ÛÙË ÁÂÈÙÔÓÈ¿ ÂÁ›ÓÔÙ· ¤Ó·˜ Á¿ÌÔ˜ ÎÈ ÂÎÔ˘‚ÂÓÙÈ¿˙ÔÓÙ· ÔÈ Á¤ÚÔÈ Ô›Ô(˜) ÙÔ˘˜ Ó· ¿ÂÈ. «-¡· ¿Ô˘ ÂÁÒ...», ϤÂÈ ÙÔ ∆ÛÈηϿÎÈ. «-Ÿ¯È, ÂÛ‡ Â›Û·È ÌÈÎÚfi!...». «-Ÿ¯È, ı· ¿Ô˘!...». ∂˚‰È¿Ë. ◊Ù·Ó Ôχ˜ ÎfiÛÌÔ˜... ÷ڿ, ÁϤÓÙÈ, ¯ÔÚfi˜! ∆Ô ∆ÛÈηϿÎÈ Â›¯Â Ì·Á¢Ù›. ∫¿ÔÈ· ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ÂÁ›ÓÔÙ· Ë ÛÙÂÊ¿ÓˆÛË ÎÈ ·Ú¯›˙·ÛÈ Ó· ¤ÊÙÔ˘ÛÈ Ù· ÎÂÚ¿ÛÌ·Ù·, ›·ÛÈ ÔÈ Î·ÏÂṲ̂ÓÔÈ: «-º¤ÚÙ οÙÈ Ó· ‚¿ÏÔÌ ٷ ÚÔÈÎÈ¿ Ù˘ Ó‡Ê˘!...». «-¡· Ù· ‚¿ÏÔÌ ̤ے Û ÙÔ‡ÙÔ ÙÔ ∆ÛÈηϿÎÈ!...», › οÔÈÔ˜. ∂¯È¿Û·ÛÈ fiÏÔÈ Î·È ‚¿Ï·ÛÈ ÎÂÚ¿ÛÌ·Ù·, ÌÂÙ·ÍÔ˘Ù¿ ÊÔڤ̷ٷ, Ì·ÓÙ‹ÏÈ·, ÎÂÓÙ‹Ì·Ù·... ™Â ÌÈ· ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ‰Â ÙÔ Ï¤·ÛÈ, ÙÚ¤¯ÂÈ ÙÔ ∆ÛÈηϿÎÈ ÛÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘ Î·È ÊˆÓ¿˙ÂÈ ÙË Ì¿Ó· ÙÔ˘: «-ª¿Ó·, ˙Ô˘ ʤÚÓÔ˘ ÚÔÈÎÈ¿!...». «-∫·ÏÒ˜ ÙÔ ·È‰¿ÎÈ ÌÔ˘, ηÏÒ˜ ÙÔ ∆ÛÈηϿÎÈ ÌÔ˘!...». Œ‚Á·Ï ٷ ÚÔÈÎÈ¿. ∆Ô ∆ÛÈηϿÎÈ Ê‡ÁÂÈ Î·È Í·Ó·¿ÂÈ ÛÙÔ Á¿ÌÔ. ªfiÏȘ ÂÍ·Ó·Ì‹ÎÂ, ¿ÎÔ˘Û Ԣ ÂÚÒÙ· οÔÈÔ˜: «-º¤ÚÙ οÙÈ Ó· ‚¿ÏÔÌ Ù˘ Ó‡Ê˘ Ù· Êψڛ·!...». «-¡· ¤Ó· ∆ÛÈηϿÎÈ, ‚¿ÏÙ ٷ ¿!...». ¶¯È¿ÓÔ˘ÛÈ ÙÔ ∆ÛÈηϿÎÈ Ô˘ ›¯Â ÛÙËı› ÂÍ›Ùˉ˜ ‰›Ï· ÎÈ ¿ÏÏÔ˜ ¤‚·˙ ̤۷ Êψڛ·, ¿ÏÏÔ˜ ¯Ú˘Û¿ Ù¿ÏÈÚ· Î·È ÎˆÓÛÙ·ÓÙÈÓ¿Ù· ÎÈ ¿ÏÏÔ˜ ¯Ú˘Û·ÊÈÎfi ‹ Ì¿Ï·-
17. µÏ. Û¯ÂÙÈο ∫˘ÚÈ¿ÎÔ˘ ¢. ∫¿ÛÛË, ¶·Ú·Ì˘ı›Â˜ ·fi ÙËÓ ª¿ÓË, fi.., Û. 85-86. 18. ∫˘ÚÈ¿ÎÔ˘ ¢. ∫¿ÛÛË, fi.., Û. 85, ÛËÌ›ˆÛË.
E¡∞ ¶∞ƒ∞•∂¡√ ¶∞ƒ∞ªÀ£π ™∂ ªπ∞ ¶∞ƒ∞§§∞°∏ ∞¶√ ∆∏ M∞¡∏
271
Ì·. ª¤¯ÚÈ Ô˘ ÂÎÔÓÙÔÁÈfiÌÈÛÂ. ∞ÊÔ‡ ‚¿Ï·ÛÈ fiÏÔÈ, ÙËÓ ÒÚ· Ô˘ ‰Â ÙÔ Ï¤·ÛÈ, ÙÚ¤¯ÂÈ fiÍÔ˘ ÙÔ ∆ÛÈηϿÎÈ. ¶¿ÂÈ ÛÙË Ì¿Ó· ÙÔ˘. ºˆÓ¿˙ÂÈ: «-ª¿Ó·, Ì¿Ó·, ¿ÓÔÈÍÔ ÁÈ·Ù› ÛÔ˘ ʤÚÓÔ˘ Êψڛ·!...». «-∫·ÏÒ˜ ÙÔ ·È‰¿ÎÈ ÌÔ˘, ηÏÒ˜ ÙÔ ∆ÛÈηϿÎÈ ÌÔ˘!...». Õ‰ÂÈ·Û ٷ Êψڛ· Î·È Ù· ¯Ú˘Û·ÊÈο Û’ ¤Ó· ·Ó¤ÚÈ Ë Ì¿Ó· ÙÔ˘. ∆Ô ∆ÛÈηϿÎÈ Ê‡ÁÂÈ Î·È Í·Ó·¿ÂÈ ÛÙÔ Á¿ÌÔ. ∂Λ ÂÁÏÂÓÙÔ‡Û·, ÂÙÚÒ·ÛÈ ÎÈ Â›Ó·ÛÈ. ∏ Ó‡ÊË, Ô˘ ’¯Â Ê¿ÂÈ Ôχ, Ù˘ ‹Úı ӷ ÓÙ· οÌÂÈ Î·È ÙÔ ’ ÎÚ˘Ê¿ ÛÙËÓ ÎÔ˙Ô‡Ó· Ù˘. ∂ΛÓË, Ô˘ ‹Ù·ÓÂ Î·È ¯·˙‹, ÊÒÓ·Í ‰˘Ó·Ù¿: «-º¤ÚÙ οÙÈ ÛÙË Ó‡ÊË ÁÈ·Ù› Ù˘ ‹Úı ӷ ÓÙ· οÌÂÈ!...». ∂›‰ÈÂ Ô Îfi˙Ô˘ÓÔ˜ ÙÔ ∆ÛÈηϿÎÈ Î·È Ù˘ ÙÔ ’‰ˆÛ ÎÚ˘Ê¿ ÁÈ· Ó· ÌËÓ Í·Ó·ÊˆÓ¿ÍÂÈ Î·È Ó· ÙÔ ‰ÒÛÂÈ ÛÙË Ó‡ÊË ÔÏ‹ÁÔÚ· Ó· ÌËÓ Ù’ ·ÎÔ‡Ó fiÏÔÈ... ∆· ’ηÌÂ Ë Ó‡ÊË Ì¤Û’ ÙÔ ∆ÛÈηϿÎÈ. ∆Ú¤¯ÂÈ ÂΛÓÔ ¿ÏÈ fiÍÔ˘ Î·È ¿ÂÈ ÛÙË Ì¿Ó· ÙÔ˘: «-ª¿Ó·, Ì¿Ó·, ¿ÓÔÈÍÔ, ˙Ô˘ ʤÚÓÔ˘ ÎÈ ¿ÏÏ·!...». ∞ÓÔ›ÁÂÈ Ë Ì¿Ó· ÙÔ˘ ÎÈ Â›‰È ÙÈ Ù˘ ¤ÊÂÚÂ. ∂ı‡ÌˆÛ Ôχ Î·È Ù’ ·Ú¿˙ÂÈ ·’ Ù’ ·˘Ù›, ÙÔ˘ ‰ÒÓÂÈ Ì›· Î·È ÙÔ ÎÔÏÏ¿ ÛÙÔÓ ÙÔ›¯Ô Ì·˙› Ì’ ÂΛӷ Ô˘ ’¯Â ̤۷!... «-¡·, ÁÈ· Ó· Ì¿ıÂȘ, ·ÏÈÔÎϤÊÙÈÎÔ!...». «-Õ¯Ô!...», › ÙÔ ∆ÛÈηϿÎÈ... «∫·Ï¿ Ì’ ¤Î·Ì˜!... ŸÓÙ ¤ÊÂÚÓ· ¿ÏÏ· Ú¿Ì·Ù· Ì’ ¤Ï˜ ηÏfi, ÙÒÚ· Ì ϤÂȘ ÎϤÊÙÈÎÔ;». ¶¿ÛÈ ÔÈ ÁÔÓÈ¿Ù˜ Ù˘ Ó‡Ê˘ ÎÈ Â¿Ú·ÛÈ fiÏ· fiÛ· ›¯Â ¿ÚÂÈ ÙÔ ∆ÛÈηϿÎÈ Î·È ÙËÓ Â‚·Ú‹Û·ÛÈ ÙË ÁÚÈ¿. ∂‚·Ú‹Û·ÛÈ Î·È ÙÔ ∆ÛÈηϿÎÈ ÙfiÛÔ Í‡ÏÔ Ô˘ ¿ÏÏ·Í ÎÈ ·fi ∆ÛÈηϿÎÈ ÂÁ›ÓË ·È‰›... ∂ÁfiÁÁ· Ë ÁÚÈ¿, ÂÁfiÁÁ· ÙÔ ∆ÛÈηϿÎÈ... ·ÏÏ¿ ¯·›ÚÔÙ· Ô˘ ÂÁ›ÓË ·È‰›... °È·Ù› fiˆ˜ ϤÂÙ·È: √ ÔÓËÚÂ˙¿ÌÂÓÔ˜ ¤Ó·È ÍÂÏÈÔıÚÂ˙¿ÌÂÓÔ˜!...19 * ÷ڷÎÙ‹ÚÈÛ· ÙÔ ·Ú·Ì‡ıÈ ·˘Ùfi ‹‰Ë ·Ú¿ÍÂÓÔ, Ì ÙËÓ ·›ı·ÓË ÛÌÈÎÚfiÙËÙ· ÙÔ˘ ‹Úˆ·, Ô˘ ηÙÔÚıÒÓÂÈ ˆÛÙfiÛÔ Ó· Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ› ÌÂÁ¿Ï· ηÙÔÚıÒÌ·Ù·. ∂ÈϤÔÓ fï˜ Ë ·Ú·ÏÏ·Á‹ Ù˘ ª¿Ó˘, fiˆ˜ ¿ÏψÛÙÂ Î·È ÔÈ ·ÓÙ›ÛÙÔȯ˜ Ù˘ ∫·Ú¿ıÔ˘, ÌÂÙ·‚¿ÏÏÔ˘Ó ÙÔ ·Ú¿ÍÂÓÔ Î·È Û ÁÎÚÔÙ¤ÛÎÔ, ·ÏÏfiÎÔÙÔ ÂÓÙÂÏÒ˜, ·›ı·ÓÔ, Â͈ڷÁÌ·ÙÈÎfi, ·Ê‡ÛÈÎÔ.20 ∂›Ó·È ¿ÏψÛÙ –Èı·ÓÒ˜ ÂÍ·ÈÙ›·˜ Î·È Ù˘
19. ∫˘ÚÈ¿ÎÔ˘ ¢. ∫¿ÛÛË, fi.., Û. 85-86. 20. °È· ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ÁÎÚÔÙ¤ÛÎÔ Î·È ˆ˜ ÂȉÈÎÔ‡ fiÚÔ˘ ÛÙË ÏÔÁÔÙ¯ӛ· ‚Ï. Philip Thomson, ∆Ô °ÎÚÔÙ¤ÛÎÔ, ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË πÔ˘Ï›·˜ ƒ¿ÏÏË - ∫·›Ù˘ ÷Ù˙ˉ‹ÌÔ˘, ∞ı‹Ó·, ∂ΉÔÙÈ΋ ∂ÚÌ‹˜, 1984 (·′ ·ÁÁÏÈ΋ ¤Î‰ÔÛË 1972). - µÏ. ÈÔ ¤Ú· ª. °. ªÂÚ·ÎÏ‹, ∂˘ÙÚ¿ÂϘ ‰ÈËÁ‹ÛÂȘ: ∆Ô ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ÙÔ˘˜ ÂÚȯfiÌÂÓÔ, ∞ı‹Ó· , µÈ‚ÏÈԈϛÔÓ Ù˘ «∂ÛÙ›·˜», 1980, Û. 56-63.
272
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÎÚ·˘Á·Ï¤·˜ ·Èı·ÓfiÙËÙ¿˜ Ù˘– Ë ÌfiÓË ÂÚ›ÙˆÛË ·Ú·ÏÏ·Á‹˜ ÙÔ˘ ·Ú·Ì˘ıÈÔ‡ ∞∆ 700, fiÔ˘ Ô ‹Úˆ·˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÚfiÛˆÔ, ¤ÛÙˆ Î·È ÙÂÚ·Ùˆ‰Ò˜ ÌÈÎÚÔÛÎÔÈÎfi ‹, ·ÎfiÌ·, Î·È ¤Ó· ¿ÏÏÔ ÛÙÔȯ›Ô, ÔÚÁ·ÓÈÎfi ¿ÓÙˆ˜, ÎÈ fi¯È ¤Ó· ÙÛÔ˘Î·Ï¿ÎÈ. ¶¿ÓÙˆ˜ ÙÔ Îϛ̷, Ô˘ Úԉȷı¤ÙÂÈ ·ÎfiÌ· Î·È ÁÈ· ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ÂÎÙÚÔ‹, ˘¿Ú¯ÂÈ ÛÙË ‚¿ÛË ÙÔ˘ ·Ú·Ì˘ıÈÔ‡. ∫·È ηÏÏÈÂÚÁÂ›Ù·È ÛÙȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ ·fi ÙÔÓ fiıÔ ÙˆÓ ÁÔÓÈÒÓ Î·È ÙȘ ·ÂÁÓˆṲ̂Ó˜ ·Ú·ÎÏ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜, ΢ڛˆ˜ fï˜ Ù˘ ÌËÙ¤Ú·˜, ÚÔ˜ ÙÔÓ £Âfi (‹ ·ÎfiÌ· ÙÔÓ ◊ÏÈÔ, ÙË £¿Ï·ÛÛ· Î·È Û·ÓÈfiÙÂÚ· ÌÈ· ÁÚÈ¿ Ì¿ÁÈÛÛ·), Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó ¤Ó· ·È‰› –ÎÈ ·˜ Â›Ó·È fi,ÙÈ Â›Ó·È! ŒÙÛÈ Ù· ·È‰È¿ ·˘Ù¿ ÌÔÚ› Ó· ¤¯Ô˘Ó ÌÔÚÊ‹ ˙ÒÔ˘ ‹ Ê˘ÙÔ‡, ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ Â›Ó·È ¤Ó· ÎԢΛ, Ú‚›ıÈ, Ê·ÛfiÏÈ, ‰¤ÓÙÚ·, ·ÎfiÌË Î·È Ù¤Ú·Ù· ‹ Ù¤ÏÔ˜ ·ÓÙÈΛÌÂÓ· (ÙÛÔ˘Î·Ï¿ÎÈ), fiˆ˜ ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ Ì·˜ ··Û¯ÔÏ›.21 ∫·È Ê˘ÛÈο Â›Ó·È ·ÍÈÔ·Ú·Ù‹ÚËÙÔ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë ¤ÓÙÔÓË ÂÈı˘Ì›· ÁÈ· ÙËÓ ·fiÎÙËÛË ·È‰ÈÔ‡ ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ËÏÈÎȈ̤ӷ ˙¢Á¿ÚÈ·, ¤Ó· ¿ÏÏÔ ÛÙÔȯ›Ô, ÙÔ ÔÔ›Ô ÌÔÚ› Ó· ıˆÚËı› ›Û˘ ÎÔÈÓˆÓÈο ·Ê‡ÛÈÎÔ Î·È ·Ú¿ÏÔÁÔ. √ˆÛ‰‹ÔÙ ÛÙË ÌÂÁ¿ÏË ËÏÈΛ· Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈ› ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË Ó· ¤¯ÂÈ Î¿ÔÈÔ ÓÂfiÙÂÚÔ ÚfiÛˆÔ ‰›Ï· ÙÔ˘, Ó· ÙÔ˘ ·Ú¤¯ÂÈ Î¿ÔÈ· ‚Ô‹ıÂÈ·! ∆Ô ›‰ÈÔ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Î·È ÛÙË ª·ÓÈ¿ÙÈÎË ·Ú·ÏÏ·Á‹, fiÔ˘ «¤Ó·˜ Á¤ÚÔ˜ Î·È Ì›· ÁÚÈ¿... ·ڷηÏÔ‡Û· ÙÔ £Âfi Ó· ÙÔ˘˜ ‰ÒÛÂÈ ¤Ó· ·È‰¿ÎÈ ÎÈ ·˜ Â›Ó·È Î·È ∆ÛÈηϿÎÈ». ∫ÔÓÙ¿ Û’ ·˘Ù‹ ÙË ‚¿ÛË, Ô˘ ÌÔÚ› Ë ÌÔÚÊÔÏÔÁ›· Ù˘ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔÓ ‹Úˆ·, ·fi ÎÔ˘ÎÈ¿ Î·È Ê·ÛfiÏÈ· ¤ˆ˜ ÙÔ ÙÛÔ˘Î·Ï¿ÎÈ (·Ó Î·È Î¿ÔÈ· Û˘ÓÂÈÚÌÈ΋ Û¯¤ÛË ˘¿Ú¯ÂÈ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ÈÔ ¿Óˆ), ı· ‹ıÂÏ· ÙÒÚ· Ó· ˘ÔÁÚ·Ì̛ۈ ÔÚÈṲ̂Ó˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙË ª·ÓÈ¿ÙÈÎË ·Ú·ÏÏ·Á‹ Î·È ÛÙȘ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ Ù˘ ∫·Ú¿ıÔ˘. ŒÙÛÈ, ÛÙȘ ‰ÈËÁ‹ÛÂȘ ·fi ÙËÓ ∫¿Ú·ıÔ, ÔÈ ÙÚÂȘ ÚÔÛÊÔÚ¤˜ Â›Ó·È Ê·ÁËÙfi, ¯Ú˘Û¿ Î·È ÂÚÈÙÙÒÌ·Ù·, ÛÙÔ Î›ÌÂÓÔ ·fi ÙË ª¿ÓË Â›Ó·È ·ÓÙ›ÛÙÔȯ· ÚÔÈÎÈ¿ Ù˘ Ó‡Ê˘ –Ë ÎÏÔ‹ Â‰Ò Á›ÓÂÙ·È ÈÔ ÚÔÎÏËÙÈ΋ ‹ ÛηӉ·Ï҉˘, ·ÊÔ‡ ·Ê·ÈÚ› ÙËÓ Ë̤ڷ ÙÔ˘ Á¿ÌÔ˘ Ù· ›‰È· Ù· ÚÔÈÎÈ¿ Ù˘ Ó¤·˜ –, ÊÏÔ˘ÚÈ¿ Î·È ÂÚÈÙÙÒÌ·Ù·. ∆Ô Î·Ù·ÏËÎÙÈÎfi ÌÔÙ›‚Ô Ù˘ ª·ÓÈ¿ÙÈ΢ ·Ú·ÏÏ·Á‹˜ Ì ÙËÓ ÙÈ̈ڛ· Ù˘ ÁÚÈ¿˜-ÌËÙ¤Ú·˜ Î·È ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡-·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘ ·fi ÙÔ˘˜ «ÁÔÓÈ¿Ù˜ Ù˘ Ó‡Ê˘» (ÁÔÓ›˜), Ô˘ ·›ÚÓÔ˘Ó ›Ûˆ Î·È «fiÏ· fiÛ· ›¯Â ¿ÚÂÈ ÙÔ ∆ÛÈηϿÎÈ», ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÛÙȘ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ Ù˘ ∫·Ú¿ıÔ˘. √ ͢ÏÔ‰·ÚÌfi˜ Ù˘ ÁÚÈ¿˜ Î·È ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡-·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘ ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ô‰ËÁ› ÛÙËÓ ·Ú·ÏÏ·Á‹ ·fi ÙË ª¿ÓË Û ̷ÁÈ΋ ÌÂÙ·ÌfiÚʈÛË, Î·È ·˘Ù‹ Â›Ó·È ‚¤‚·È· Ë ÈÔ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈ΋ ‰È·ÊÔÚ¿. ∆Ô ∆ÛÔ˘Î·Ï¿ÎÈ Á›ÓÂÙ·È ÙÒÚ· ·È‰› Î·È ·˘Ùfi ÌÔÚ› ›Ûˆ˜ Ó· Û˘Û¯ÂÙÈÛı› Ì ÙËÓ ·Ó·˙ˆÔÁÔÓËÙÈ΋ ‰‡Ó·ÌË ÙÔ˘ ͢ÏÔ‰·ÚÌÔ‡, fiˆ˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È Î·È ÛÙÔ Î·ÚÓ·‚¿ÏÈ.22 ◊, ·ÏÔ‡ÛÙÂÚ· Î·È Ú·ÎÙÈÎfiÙÂÚ·, Ó· Û˘-
21. µÏ. ÕÓÓ·˜ ∞ÁÁÂÏÔÔ‡ÏÔ˘ - ∞›ÁÏ˘ ªÚÔ‡ÛÎÔ˘, ∂ÂÍÂÚÁ·Û›· ·Ú·Ì˘ıÈ·ÎÒÓ Ù‡ˆÓ Î·È ·Ú·ÏÏ·ÁÒÓ ∞∆ 700-749, fi.., Û. 25 Î. Â.- µ·Û›ÏË π. °ÂÚÁ·ÙÛÔ‡ÏË, «∆Ô ∆ÛÔ˘Î·Ï¿ÎÈ», fi.., Û. 39-40. 22. °È· ÙÔ ı¤Ì· ·˘Ùfi ‚Ï. °È¿ÓÓË ∫ÈÔ˘ÚÙÛ¿ÎË, ∫·ÚÓ·‚¿ÏÈ Î·È ∫·Ú·ÁÎÈfi˙˘: √È Ú›˙˜ Î·È ÔÈ ÌÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÂȘ ÙÔ˘˜ Ï·˚ÎÔ‡ Á¤ÏÈÔ˘, ∞ı‹Ó·, ∂ΉfiÛÂȘ ∫¤‰ÚÔ˜, 19852, Û. 105-108 Î·È 265-273.
E¡∞ ¶∞ƒ∞•∂¡√ ¶∞ƒ∞ªÀ£π ™∂ ªπ∞ ¶∞ƒ∞§§∞°∏ ∞¶√ ∆∏ M∞¡∏
273
Û¯ÂÙÈÛı› Ì ÙËÓ... ·È‰Â˘ÙÈ΋ ·Í›· ÙÔ˘ ͢ÏÔ‰·ÚÌÔ‡ ÛÙȘ ·Ú·‰ÔÛȷΤ˜ ÎÔÈӈӛ˜, ÈηÓÔ‡ Ó· οÓÂÈ, fiˆ˜ ÈÛÙ¢fiÙ·Ó, Î·È ÙÔ˘˜ ·Â›ı·Ú¯Ô˘˜, ·Ó˘¿ÎÔ˘Ô˘˜ Ó¤Ô˘˜ ÛÂ... ·ÓıÚÒÔ˘˜ (ÁÓˆÛÙ‹ Ë Ú‹ÛË: «ı· Û οӈ ¿ÓıÚˆÔ», ÂÓÓÔÂ›Ù·È Ì ÙÔÓ Í˘ÏÔ‰·ÚÌfi). ∏ ÌÂÙ·ÌfiÚʈÛË ·˘Ù‹ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È ÛÙËÓ ∫¿Ú·ıÔ (Û 4 ·fi ÙȘ 28 ·Ú·ÏÏ·Á¤˜).23 ∏ ª·ÓÈ¿ÙÈÎË ·Ú·ÏÏ·Á‹ ÙÂÏÂÈÒÓÂÈ Ì ÙËÓ ·ÚÔÈÌ›· «√ ÔÓËÚÂ˙¿ÌÂÓÔ˜ ¤Ó·È [=›ӷÈ] ÍÂÏÈÔıÚÂ˙¿ÌÂÓÔ˜», ‰ËÏ·‰‹ Ô ÔÓËÚfi˜ ÂÍÔÏÔıÚ‡ÂÙ·È, ÙÈ̈Ú›ٷÈ.24 ™˘¯Ó¿ Ô Ï·˚Îfi˜ ·ÊËÁËÙ‹˜ Û˘ÓËı›˙ÂÈ Ó· ·Ú·ı¤ÙÂÈ ·ÚÔÈÌȷο ΛÌÂÓ· ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ‹ ÛÙËÓ ·Ú¯‹, Ô˘ Û˘ÓÔ„›˙Ô˘Ó ÙÔ ÓfiËÌ· ÂÓfi˜ ·Ú·Ì˘ıÈÔ‡. ∆Ô Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ·˘Ùfi ¤¯ÂÈ ‹‰Ë ÂÈÛËÌ·Óı› Î·È ÌÂÏÂÙËı› ·fi ÙË Ï·ÔÁÚ·ÊÈ΋ ¤Ú¢ӷ.25 ∏ ·ÚÔÈÌ›·-ηٷÎÏ›‰· Ù˘ ª·ÓÈ¿ÙÈ΢ ·Ú·ÏÏ·Á‹˜ ·ÔÙÂÏ›, ÏÔÈfiÓ, ÙÔ ÂÈ̇ıÈÔ Î·È ·Ó·ÎÂÊ·Ï·ÈÒÓÂÈ ÙÔ ÓfiËÌ· Î·È ÙËÓ ÏÔ΋ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜,26 ȉˆÌ¤ÓË ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ·fi ÌÈ·Ó ÔÚÈṲ̂ÓË ÏÂ˘Ú¿.
µπµ§π√°ƒ∞ºπ∞ AARNE A. - THOMPSON S., The Types of the Folktale: A Classification and Bibliography,
Helsinki, Folklore Fellows Communications, No 184, 19613 (ʈÙÔÌ˯·ÓÈ΋ ·Ó·Ù‡ˆÛË 1964). ∞°°∂§√¶√À§√À ∞. - ª¶ƒ√À™∫√À ∞π°§∏, ∂ÂÍÂÚÁ·Û›· ·Ú·Ì˘ıÈ·ÎÒÓ Ù‡ˆÓ Î·È ·Ú·ÏÏ·ÁÒÓ ∞∆ 700-749, ∫·Ù¿ÏÔÁÔ˜ ∂ÏÏËÓÈÎÒÓ ·Ú·Ì˘ıÈÒÓ °ÂˆÚÁ›Ô˘ ∞. ª¤Á·, ∞ı‹Ó·, πÛÙÔÚÈÎfi ∞Ú¯Â›Ô ∂ÏÏËÓÈ΋˜ ¡ÂÔÏ·›·˜ - °ÂÓÈ΋ °Ú·ÌÌ·Ù›· ¡¤·˜ °ÂÓÈ¿˜, ∫¤ÓÙÚÔ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎÒÓ ∂Ú¢ÓÒÓ ∂. π. ∂., 1994. ∞§∂•π∞¢∏™ ª. ∞§., «∏ ÂıÓÔÁÚ·ÊÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÙÔ˘ ·Ú·Ì˘ıÈÔ‡», ÛÙÔÓ ÙfiÌÔ: ∞fi ÙÔ ·Ú·Ì‡ıÈ ÛÙ· ÎfiÌÈΘ. ¶·Ú¿‰ÔÛË Î·È ÓÂÔÙÂÚÈÎfiÙËÙ·, ÂÈ̤ÏÂÈ· ∂˘¿ÁÁÂÏÔ˘ °Ú. ∞˘‰›ÎÔ˘, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ª. °. ªÂÚ·ÎÏ‹, ¶·È‰·ÁˆÁÈÎfi ∆Ì‹Ì· ¡ËÈ·ÁˆÁÒÓ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ £Ú¿Î˘ - ∞ı‹Ó·, ∂ΉfiÛÂȘ √‰˘ÛÛ¤·˜, 1996, Û. 103-117. ∞§∂•π∞¢∏™ ª. ∞§., ∫·Ú·ıȷ΋ §·ÔÁÚ·Ê›·: Ÿ„ÂȘ ÙÔ˘ Ï·˚ÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, ∞ı‹Ó·, ¶ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi ∫¤ÓÙÚÔ ¢‹ÌÔ˘ ∫·Ú¿ıÔ˘, ™ÂÈÚ¿ ∞˘ÙÔÙÂÏÒÓ ∂ΉfiÛˆÓ, ·Ú. 2, 2001.
23. µÏ. Û¯ÂÙÈο µ·Û›ÏË π. °ÂÚÁ·ÙÛÔ‡ÏË, «∆Ô ∆ÛÔ˘Î·Ï¿ÎÈ», fi.., Û. 86-89. 24. ∂˘¯·ÚÈÛÙÒ ıÂÚÌ¿ Î·È ·fi ÙË ı¤ÛË ·˘Ù‹ ÙÔÓ ª·ÓÈ¿ÙË ÁψÛÛÔÏfiÁÔ Î. ¢Èη›Ô µ·ÁȷοÎÔ ÁÈ· ÙË ‚Ô‹ıÂÈ¿ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ÂÚÌËÓ›· ÙˆÓ È‰ÈˆÌ·ÙÈÎÒÓ Ï¤ÍˆÓ. 25. µÏ. Û¯ÂÙÈο Demetrios S. Loukatos, «La proverbe dans le conte», §·ÔÁÚ·Ê›·, 22 (1965), Û. 229-233 (=∏ ·ÚÔÈÌÈÔÏÔÁÈ΋ Î·È ·ÚÔÈÌÈÔÁÚ·ÊÈ΋ ÂÚÁÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ¢ËÌËÙÚ›Ô˘ ™. §Ô˘Î¿ÙÔ˘, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹-ÂÈ̤ÏÂÈ· ∞ÚÈÛÙ›‰Ë ¡. ¢Ô˘Ï·‚¤Ú·, ∂ΉfiÛÂȘ ¶ÔÚ›·, ∞ı‹Ó· 1994, Û. 92-93 Î·È 490-493). – Park Carnes, Essays on the Relationship of the Fable and the Proverb, Peter Lang Publishing, New York 1988. – ∫ÒÛÙ· ¢. ∫ÔÓÙ·Í‹, ™ËÌ·ÛÈÔÏÔÁÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ·ÚÔÈÌ›·˜ Î·È ·Ú·Ì˘ıÈÔ‡, ∞ÁÚ›ÓÈÔ 1998. 26. ¶Ú‚Ï. Î·È ª. °. ªÂÚ·ÎÏ‹, «∂ÈÏÂÁfiÌÂÓ·», ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ °ÂÚ¿ÛÈÌÔ˘ ∏Ú. ¶··ÙÚ¤¯·, ∞ηÚÓ·ÓÈο ·Ú·Ì‡ıÈ·, ∂ΉfiÛÂȘ ¶·Ù¿ÎË, ∞ı‹Ó· 1986, Û. 96.
274
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
µ∞ƒµ√À¡∏™ ª. °., ™˘Ì‚ÔÏ‹ ÛÙË ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›· Ù˘ ÂÈÙfiÈ·˜ Ï·ÔÁÚ·ÊÈ΋˜ ¤Ú¢ӷ˜,
∞ı‹Ó·, ∂ΉfiÛÂȘ √‰˘ÛÛ¤·˜, 1994. CARNES P., Essays on the Relationship of the Fable and the Proverb, New York, Peter
Lang Publishing, 1988. °∂ƒ°∞∆™√À§∏™ µ. π., «∆Ô ∆ÛÔ˘Î·Ï¿ÎÈ»: ŒÓ· Ï·˚Îfi ·Ú·Ì‡ıÈ Ù˘ ∫·Ú¿ıÔ˘. ¶ÚfiÏÔ-
ÁÔ˜ ªËÓ¿ ∞Ï. ∞ÏÂÍÈ¿‰Ë, ∞ı‹Ó·, ¶ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi ∫¤ÓÙÚÔ ¢‹ÌÔ˘ ∫·Ú¿ıÔ˘, ™ÂÈÚ¿ ∞˘ÙÔÙÂÏÒÓ ∂ΉfiÛˆÓ, ·Ú. 3, 2003. ¢√À§∞µ∂ƒ∞™ ∞ƒ. ¡., (ÂÈÛ·ÁˆÁ‹-ÂÈ̤ÏÂÈ·), ∏ ·ÚÔÈÌÈÔÏÔÁÈ΋ Î·È ·ÚÔÈÌÈÔÁÚ·ÊÈ΋ ÂÚÁÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ¢ËÌËÙÚ›Ô˘ ™. §Ô˘Î¿ÙÔ˘, ∞ı‹Ó·, ∂ΉfiÛÂȘ ¶ÔÚ›·, 1994. GOLDSTEIN K. S., A Guide for Field Workers in Folklore, Preface Hamish Henderson, London, Herbert Jenkins, 1964. ∫∞™™∏™ ∫. ¢., ¶·Ú·Ì˘ı›Â˜ ·fi ÙËÓ ª¿ÓË, ‹ÙÔÈ 64 ·Ú·Ì‡ıÈ· Û ÓÙfiÈ· ·Ê‹ÁËÛË, ıÚ‡ÏÔÈ Î·È ·Ú·‰fiÛÂȘ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ ηıÒ˜ Î·È ·ÊËÁ‹ÛÂȘ Û¯ÂÙÈΤ˜ Ì ÌÂÙ·Ê˘ÛÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ·, ∞ı‹Ó·, ŒÎ‰ÔÛË π¯ÒÚ, 1993. ∫π√Àƒ∆™∞∫∏™ °., ∫·ÚÓ·‚¿ÏÈ Î·È ∫·Ú·ÁÎÈfi˙˘: √È Ú›˙˜ Î·È ÔÈ ÌÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÂȘ ÙÔ˘ Ï·˚ÎÔ‡ Á¤ÏÈÔ˘, ∞ı‹Ó·, ∂ΉfiÛÂȘ ∫¤‰ÚÔ˜, 19852. ∫√¡∆∞•∏™ ∫. ¢., ™ËÌ·ÛÈÔÏÔÁÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ·ÚÔÈÌ›·˜ Î·È ·Ú·Ì˘ıÈÔ‡, ∞ÁÚ›ÓÈÔ 1998. LOUKATOS D. S., «La proverbe dans le conte», §·ÔÁÚ·Ê›·, 22 (1965), Û. 229-233. ª∂ƒ∞∫§∏™ ª. °., ∂˘ÙÚ¿ÂϘ ‰ÈËÁ‹ÛÂȘ: ∆Ô ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ÙÔ˘˜ ÂÚȯfiÌÂÓÔ, ∞ı‹Ó·, BÈ‚ÏÈÔˆÏÂ›Ô Ù˘ «∂ÛÙ›·˜», 1980. ª∂ƒ∞∫§∏™ ª. °., «∂ÈÏÂÁfiÌÂÓ·», ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ °ÂÚ¿ÛÈÌÔ˘ ∏Ú. ¶··ÙÚ¤¯·, ∞ηÚÓ·ÓÈο ·Ú·Ì‡ıÈ·, ∞ı‹Ó·, ∂ΉfiÛÂȘ ¶·Ù¿ÎË, 1986, Û. 91-97. ™√º√™ ∞. ª., ∆· §·ÔÁÚ·ÊÈο Ù˘ ∫¿ÛÔ˘, ÙfiÌ. °′: ¶·Ú·Ì‡ıÈ·, ∞ı‹Ó· 1987. ™∆ƒ√Àª¶√À§∏ ∞., (ÂÈÏÔÁ‹, ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË, ›ÌÂÙÚÔ), ∂ÏÏËÓÈο ·Ú·Ì‡ıÈ· Ì ·ÓÂÍȯӛ·ÛÙ˜ ÁÚȤ˜, ∞ı‹Ó·, ∂ΉfiÛÂȘ «∞fiÂÈÚ·», 2002. THOMSON PH., ∆Ô °ÎÚÔÙ¤ÛÎÔ, ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË πÔ˘Ï›·˜ ƒ¿ÏÏË – ∫·›Ù˘ ÷Ù˙ˉ‹ÌÔ˘, ∞ı‹Ó·, ∂ΉÔÙÈ΋ ∂ÚÌ‹˜, 1984 (·′ ·ÁÁÏÈ΋ ¤Î‰ÔÛË 1972). ºƒ∞°∫∞∫π ∂À. ∫., ∆Ô ∫ÚËÙÈÎfi ·Ú·Ì‡ıÈ, (ªÂϤÙË Î·È ™˘ÏÏÔÁ‹), ∞ı‹Ó· 1952.
Abstract In this announcement I examine an odd folktale entitled «The Little Pot» (∆Ô ∆ÛÔ˘Î·Ï¿ÎÈ). This folktale, whose hero is a child-object, is widely known in Karpathos Island. Despite the fact that the hero has an unbelievably small body, he succeeds in performing deeds. His strange smallness tends to become grotesque, as he is a kitchen utensil. A variation from Mani, that has some differences, motivates us to make some remarks and compare it with the related Karpathian variations.
∏ ¶ƒø£À¶√Àƒ°π∞ (1909 - 1910) ∆√À ∫Àƒπ∞∫√À§∏ ª∞Àƒ√ªπÃ∞§∏ ∫∞π √ «™∆ƒ∞∆πø∆π∫√™ ™À¡¢∂™ª√™» ∂Ȃ‚·ÈÒÛÂȘ Î·È ·ÌÊÈÛ‚ËÙ‹ÛÂȘ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ ˙ˆ‹˜ ÷ڿϷÌÔ˜ M·ÌÔ‡Ó˘ §¤ÎÙÔÚ·˜ ¶.∆.¢.∂. ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ
¶ÂÚ›ÏË„Ë ªÂ ÙËÓ ·Ó·ÎÔ›ÓˆÛË ·˘Ù‹ ÂȯÂÈÚÂ›Ù·È Ó· ÂÍÂÙ·ÛÙ› Ë ÔÏÈÙÈ΋ ÛÙ¿ÛË Î·È Ë Úˆı˘Ô˘ÚÁ›· (1909-1910) ÙÔ˘ ∫˘ÚÈ·ÎÔ‡ÏË ª·˘ÚÔÌȯ¿ÏË. ™˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, Á›ÓÂÙ·È Î·Ù’ ·Ú¯¿˜ ÏfiÁÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂȷ΋ ÙÔ˘ ·Ú¿‰ÔÛË, ÙËÓ È‰ÂÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ Î·È ÙȘ ÔÏÈÙÈΤ˜ ÙÔ˘ ı¤ÛÂȘ ηıÒ˜ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿ÏË„Ë Ù˘ ·Ú¯ËÁ›·˜ ÙÔ˘ «∂ıÓÈÎÔ‡ ∫fiÌÌ·ÙÔ˜», ÌÂÙ¿ ÙË ‰ÔÏÔÊÔÓ›· ÙÔ˘ È‰Ú˘Ù‹ ÙÔ˘ Î·È Úˆı˘Ô˘ÚÁÔ‡ £ÂÔ‰. ¢ËÏÈÁÈ¿ÓÓË. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, Ë ÚÔÛÔ¯‹ ÂÈÎÂÓÙÚÒÓÂÙ·È ÛÙËÓ Úˆı˘Ô˘ÚÁ›· ª·˘ÚÔÌȯ¿ÏË ·Ì¤Ûˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂΉ‹ÏˆÛË ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ™ÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ‡ ™˘Ó‰¤ÛÌÔ˘ (∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ˜ 1909), ÙȘ ‰˘Û¯¤ÚÂȘ Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛÂ Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ Ô˘ ·Ú‹Á·ÁÂ Ë Î˘‚¤ÚÓËÛ‹ ÙÔ˘. ∏ ΢‚¤ÚÓËÛË ª·˘ÚÔÌȯ¿ÏË Ô‰ËÁ‹ıËΠ۠·Ú·›ÙËÛË ÙÔÓ π·ÓÔ˘¿ÚÈÔ ÙÔ˘ 1910, ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÙË Û˘ÓÂÓÓfiËÛË ÙÔ˘ ™ÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ‡ ™˘Ó‰¤ÛÌÔ˘ Ì ÙÔÓ ∂Ï¢ı¤ÚÈÔ µÂÓÈ˙¤ÏÔ. ∏ ΢‚ÂÚÓËÙÈ΋ ÔÏÈÙ›· ÙÔ˘ ª·˘ÚÔÌȯ¿ÏË Û ÌÈ· ÎÚ›ÛÈÌË Î·Ì‹ Ù˘ ÓÂfiÙÂÚ˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÈÛÙÔÚ›·˜, ÂȂ‚·›ˆÓ ÙËÓ ·Ó·ÁηÈfiÙËÙ· ÁÈ· ·Ó·Ó¤ˆÛË Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ ˙ˆ‹˜ Î·È ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÈ˙ ÙȘ ·ÌÊÈ‚Ôϛ˜ ÁÈ· ÙȘ ÔÏÈÙÈΤ˜ Î·È ¿ÏϘ ÂÍÂÏ›ÍÂȘ ·Ó Ë Î·Ù¿ÛÙ·ÛË Û˘Ó¯È˙fiÙ·Ó, fiˆ˜ ›¯Â ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· ‰È·ÁÚ¿ÊÂÙ·È ·fi ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 19Ô˘ ·È. √ ∫˘ÚÈ·ÎÔ‡Ï˘ ¶¤ÙÚÔ˘ ª·˘ÚÔÌȯ¿Ï˘ (1850-1916) ÁfiÓÔ˜ Ù˘ ·Ï·È¿˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ Ù˘ ª¿Ó˘, ‰ÂÓ Â›Ó·È ÙÔ ÌfiÓÔ Ì¤ÏÔ˜ Ù˘ Ô˘ ›¯Â ˆ˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ·˜ ‰È·ÎÚÈÙ‹ ı¤ÛË ÛÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ˙ˆ‹. ÕÏÏ· ÂÈÎÔÛÈÙÚ›·, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ, ̤ÏË Ù˘ ·Ó·‰Â›¯ıËÎ·Ó ÏËÚÂÍÔ‡ÛÈÔÈ ∂ıÓÔÛ˘ÓÂχۈÓ, ‚Ô˘ÏÂ˘Ù¤˜, ÁÂÚÔ˘ÛÈ·ÛÙ¤˜ (1844-1862,19291935), ˘Ô˘ÚÁÔ› Î.¿.1 √ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˜ ª·˘ÚÔÌȯ¿Ï˘ ‰ÈÂÙ¤ÏÂÛ ÁÈ· ÚÒÙË Î·È ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÊÔÚ¿ Úˆı˘Ô˘ÚÁfi˜ ÙÔ 1909 - ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 1910 ÛÙ· fiÚÈ· ÌÈ·˜ ÚÈ˙È΋˜ η̋˜ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ ˙ˆ‹˜, ÂÓÒ Û ÌÈ· ¿ÏÏË ·ÍÈÔÛËÌ›ˆÙË ÛÙÈÁÌ‹, ‰È·1. µÔ˘Ï‹ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, ªËÙÚÒÔ ¶ÏËÚÂÍÔ˘Û›ˆÓ, °ÂÚÔ˘ÛÈ·ÛÙÒÓ Î·È µÔ˘Ï¢ÙÒÓ 1822-1935, ∞ı‹Ó· 1986, Û. 11, 13, 18, 21, 38, 52, 63, 76, 134, 244. ŒÓˆÛË Ù. µÔ˘Ï¢ÙÒÓ, 150 ¯ÚfiÓÈ· ∂ÏÏËÓÈ΋˜ ¢ËÌÔÎÚ·Ù›·˜, ∞ı‹Ó· 1995, Û. 130, 152, 182, 218, 220.
276
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
‰Â¯fiÌÂÓÔ˜ ÙËÓ Î˘‚¤ÚÓËÛË ¶. ¶ÈÈÓ¤ÏË, ·Ó¤Ï·‚ ˘ËÚÂÛÈ·Îfi˜ Úˆı˘Ô˘ÚÁfi˜ (28.9.-8.11.1963) Ô ¶Úfi‰ÚÔ˜ ÙÔ˘ ∞Ú›Ԣ ¶¿ÁÔ˘ ™Ù˘ÏÈ·Ófi˜ ª·˘ÚÔÌȯ¿Ï˘, Ì ·ÔÛÙÔÏ‹ ÙË ‰ÈÂÓ¤ÚÁÂÈ· ÙˆÓ ÂÎÏÔÁÒÓ Ù˘ 3˘ ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘. ™ÙȘ ÂÎÏÔÁ¤˜ ·˘Ù¤˜ ÂÈÎÚ¿ÙËÛÂ Ë ŒÓˆÛË ∫¤ÓÙÚÔ˘ Ì ÔÛÔÛÙfi 42,04%, ¤Ó·ÓÙÈ 39,37% Ù˘ ∂ƒ∂, 14,34 Ù˘ ∂¢∞ Î·È 3,73% ÙÔ˘ ∫fiÌÌ·ÙÔ˜ ÙˆÓ ¶ÚÔԉ¢ÙÈÎÒÓ. ∂›Ó·È ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë ‚ÈÔÁÚ·Ê›·, ˆ˜ ÌÔÚÊ‹ ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·Ê›·˜, ¤Êı·Û ÛÙ· fiÚÈ· ÙÔ˘ ÌÂÙÚÔÓfiÌÈÔ˘ Ù˘ «·Ó˘ÔÏË„›·˜» Ù˘ fiˆ˜ ·˘Ù‹ ¿Ú¯ÈÛ ӷ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ ‚′ ÌÈÛÔ‡ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ· Î·È ÂÈÛÙÚ¤ÊÂÈ Ï¤ÔÓ Î¿Ùˆ ·fi ¿ÏÏÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ Î·È ·ÍÈÔÏÔÁ‹ÛÂȘ, fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÛÙË Û¯¤ÛË Û˘ÏÏÔÁÈÎÔ‡ ÛÒÌ·ÙÔ˜ Î·È ÚÔÛÒÔ˘.2 √ ÂÁÁÔÓfi˜ ÙÔ˘ ·‰ÂÏÊÔ‡ ÙÔ˘ ¶ÂÙÚfiÌÂË, Ô ∫˘ÚÈ·ÎÔ‡Ï˘ ª·˘ÚÔÌȯ¿Ï˘, Ì ÛÔ˘‰¤˜ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, °·ÏÏ›· Î·È ∞ÁÁÏ›·, ¿Ú¯ÈÛ ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ÙÔ˘ ÛÙ·‰ÈÔ‰ÚÔÌ›· ˆ˜ ‚Ô˘ÏÂ˘Ù‹˜ √ÈÙ‡ÏÔ˘ Î·È ·ÎÔÏÔ‡ıˆ˜ ¤ÁÈÓ ηْ ·ӿÏË„Ë ˘Ô˘ÚÁfi˜ ÛÙȘ ΢‚ÂÚÓ‹ÛÂȘ £. ¢ËÏÈÁÈ¿ÓÓË Î·È ¢. ƒ¿ÏÏË.3 ªÂÙ¿ ÙÔ ‚›·ÈÔ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ ¢ËÏÈÁÈ¿ÓÓË Ô ·ÙÙÈοگ˘ ƒ¿ÏÏ˘ ·Â¯ÒÚËÛ ·fi ÙÔ «∂ıÓÈÎfi ∫fiÌÌ·» Î·È Ô Ì·ÓÈ¿Ù˘ ª·˘ÚÔÌȯ¿Ï˘ ‰È·‰¤¯ıËΠÙÔÓ ¢ËÏÈÁÈ¿ÓÓË ÛÙËÓ ·Ú¯ËÁ›· ÙÔ˘ ÎfiÌÌ·ÙÔ˜ ‹ Ì¿ÏÏÔÓ ËÁ‹ıËΠÙÔ˘ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˘ ̤ÚÔ˘˜ Ù˘ ÎÔÈÓÔ‚Ô˘Ï¢ÙÈ΋˜ ÔÌ¿‰·˜ Ô˘ ·Ú¤ÌÂÓ ÈÔ ÎÔÓÙ¿ ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ È‰Ú˘Ù‹ ÙÔ˘ ÎfiÌÌ·ÙÔ˜. √ ª·˘ÚÔÌȯ¿Ï˘ ›ÛÙ¢ fiÙÈ ¤Ú ӷ ‰È·ÙËÚËı› Ë ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÈÂÚ·Ú¯›· ·ÏÏ¿ Î·È Ó· ÂÚÈÔÚÈÛı› ÔÈÎÔÓÔÌÈο Ë ÏÔ˘ÙÔÎÚ·Ù›·, ÂÓÒ Û˘¯Ó¿ ‰È·Î‹Ú˘ÛÛ ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˘ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹˜ ÛÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· ÙˆÓ ÂÍ·ÛÙÈÛÌ¤ÓˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ÔÌ·‰ÒÛˆÓ, ÙËÓ ÂÓ›Û¯˘ÛË ÙˆÓ ÂÓfiÏˆÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ Î·ıÒ˜ Î·È ÙËÓ ·Ó·‰È¿ÚıÚˆÛË Ù˘ ¢ÈÔ›ÎËÛ˘.4 ™ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 19Ô˘ ·È. Î·È ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· ÛËÌÂÈÒÓÔÓÙ·È ·ÍÈÔÛËÌ›ˆÙ˜ ·ÏÏ·Á¤˜: ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ Î¿Ì„Ë Ì ٷ Û˘Ì·ÚÔÌ·ÚÙÔ‡ÓÙ· Ù˘, ¿ÓÔ‰Ô˜ ÙˆÓ ‰ÂÈÎÙÒÓ Ù˘ ·ÓÂÚÁ›·˜ Î·È ˘Ô··Û¯fiÏËÛ˘, ÂÓ›Û¯˘ÛË Ù˘ ÚÔ‹˜ Ù˘ ·Ô‰ËÌ›·˜, ·Û‡ÌÌÂÙÚ˜ ÂÍÂÏ›ÍÂȘ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ ‚ÈÔÌ˯·Ó›·˜, (·Ó·)‰È·ÌfiÚʈÛË ÙˆÓ Û˘ÓÙ¯ÓÈÒÓ, Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙˆÓ ÌÂÛ·›ˆÓ ÛÙÚˆÌ¿ÙˆÓ Ù˘ ·ÛÙÈ΋˜ Ù¿Í˘, ÚËÁÌ¿ÙˆÛË ÙˆÓ ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÒÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ‰ÔÌÒÓ, ·ÁÚÔÙÈο ˙ËÙ‹Ì·Ù· [ÛÙ·ÊȉÈ΋ ÎÚ›ÛË, £ÂÛÛ·ÏÔ› ·ÁÚfiÙ˜] ηıÒ˜ Î·È ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÛÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ¯ÒÚÔ ÎÔÈÓˆÓÈÛÙÈÎÒÓ È‰ÂÒÓ. √È ·ÏÏ·Á¤˜ ·˘Ù¤˜ ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì ÙË ‰ÈÂıÓ‹ ‡ÊÂÛË, Ì ÙÔ Â·¯ı¤˜ ÂȉÈÎfi ‚¿ÚÔ˜ ÙˆÓ ÔÏÂÌÈÎÒÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ ÙÔ˘ 1897, Ì ÙȘ ¤Î‰ËϘ ·‰˘Ó·Ì›Â˜ Ù˘ ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋˜ Ì˯·Ó‹˜ Î·È ÈÂÚ·Ú¯›·˜,5 Ì ÙȘ ÂÁÁÂÓ›˜ ‰ÔÌÈΤ˜ ·Á΢ÏÒÛÂȘ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ Î·È ÙË Ì·ÎÚfi¯ÚÔÓË Î˘‚ÂÚÓËÙÈ΋ ·ÛÙ¿-
2. ∫.£. ¢ËÌ·Ú¿˜, «ø˜ ¢È„ÒÛ· ŒÏ·ÊÔ˜», ÛÙÔ: ∫.£. ¢ËÌ·Ú¿˜ - ¡›ÎÔ˜ ™‚ÔÚÒÓÔ˜, ∏ ª¤ıÔ‰Ô˜ Ù˘ πÛÙÔÚ›·˜, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. «ÕÁÚ·», 1995, Û. 23. 3. πˆ. ¶ÈÎÚfi˜, «¶ÚÔ˜ ÙÔÓ ¶fiÏÂÌÔ ÙÔ˘ 1897», π.∂.∂., Ù. π¢′, ∞ı‹Ó·È, ÂΉ. «∂ΉÔÙÈ΋ ∞ıËÓÒÓ», 1977, Û.89. ¡. √ÈÎÔÓfiÌÔ˘, «∂ÛˆÙÂÚÈΤ˜ ¶ÔÏÈÙÈΤ˜ ∂ÍÂÏ›ÍÂȘ 1905-1909», fi.., Û.178, 183, 185, 191. 4. £·Ó. ªÔ¯ÒÙ˘, «∂ÛˆÙÂÚÈ΋ ¶ÔÏÈÙÈ΋», πÛÙÔÚ›· Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ ÙÔ˘ 20Ô˘ ·È. 1900-1922, √È ··Ú¯¤˜, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. «µÈ‚ÏÈfiÚ·Ì·»,Ù. ∞2, 2001, Û. 40, 41, 67. G. Hering, Die politischen Parteien in Griecheland 1821-1936, München, 1992, Û. 654. 5. §. ¶·Ú·Û΢fiÔ˘ÏÔ˜, ∞ÔÌÓËÌÔÓ‡̷ٷ, Ù. ∞′, ∞ı‹Ó· 1993, Û.65.
H ¶ƒø£À¶√Àƒ°π∞ (1909 - 1910) ∆√À KÀƒ. M∞Àƒ√ªπÃ∞§∏ ∫∞π √ «™∆ƒ∞∆πø∆π∫√™ ™À¡¢∂™ª√™»
277
ıÂÈ·, Ì ÙË Û·Ê‹ ∞Ó·ÎÙÔÚÈ΋ ·Ú¤Ì‚·ÛË Î·È ÙÔ˘˜ ¯ÂÈÚÈÛÌÔ‡˜ ÛÙ· ‰ÚÒÌÂÓ·, Ì ÙËÓ ·Ú¿Î·Ì„Ë ÙˆÓ ıÂÛÌÒÓ6 ÙË ÛÔ‚Ô‡Û· ÂıÓÈ΋ ÎÚ›ÛË, ÙË ÏÂÙ‹ Ê¿ÛË ÙÔ˘ ∫ÚËÙÈÎÔ‡ ∑ËÙ‹Ì·ÙÔ˜,7 Ì ÙËÓ Â˘·ÈÛıËÙÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ Ù˘ µ·ÏηÓÈ΋˜ Î·È ÙËÓ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙˆÓ ¡ÂÔÙÔ‡ÚΈÓ,8 Úfi‚·Ï·Ó ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË ÁÈ· ·Ó·Ó¤ˆÛË Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ ˙ˆ‹˜, fiˆ˜ ·˘Ù‹ ÂÎÊÚ¿ÛÙËΠ–Î·È ¤ÁÈÓ ·Ô‰ÂÎÙ‹ ·fi ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓ˜– ÛÙÔ Î›ÓËÌ· ÙÔ˘ ™ÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ‡ ™˘Ó‰¤ÛÌÔ˘ (14 ÚÔ˜ 15 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1909, °Ô˘‰›) Ô ÔÔ›Ô˜ ¤ÏÂÍ ӷ Û˘ÌÌ·¯‹ÛÂÈ «Ì ÙȘ Ï·˚Τ˜ Ù¿ÍÂȘ, ˘ÈÔıÂÙÒÓÙ·˜ Ì ·ÚÎÂÙ‹ «Ì¿ÏÏÔÓ» ·Û¿ÊÂÈ·, οÔÈ· ·fi Ù· Ï·˚ο ·ÈÙ‹Ì·Ù·».9 √ ηٿÏÔÁÔ˜ ÙˆÓ ·ÈÙËÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ (ÁÈ· ÔÚÈṲ̂ÓÔ˘˜ ËÌ›ÌÂÙÚ·)10 ‰ÂÓ Â›¯Â ›Ûˆ˜ Ù· Ï‹ÚË ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ·ÌÈÁÔ‡˜ ·ӷÛÙ·ÙÈÎÔ‡ ÂÁÁÚ¿ÊÔ˘, ·ÏÏ¿ ÎÈÓ›ÙÔ ÛÙË ‚¿ÛË Ù˘ ·Ó·Ó¤ˆÛ˘ Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ ˙ˆ‹˜. øÛÙfiÛÔ, Ô ¢. ƒ¿ÏÏ˘ ‰ÂÓ Ù· ·Ô‰¤¯ıËÎÂ Î·È Ë Î˘‚¤ÚÓËÛ‹ ÙÔ˘ ·Ú·ÈÙ‹ıËÎÂ. °ÂÓÈÎfiÙÂÚ·, Ô ÙÚfiÔ˜ ‰Ú¿Û˘ ÙÔ˘ ™ÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ‡ ™˘Ó‰¤ÛÌÔ˘ ‰ÂÓ Â›¯Â, ·Ú¿ ÙȘ ÚÔı¤ÛÂȘ, ÙȘ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ ·ÎÂÚ·›·˜ ÙÔÌ‹˜ Î·È Ï‹ÚÔ˘˜ ·ÔÛÙ·ÛÈÔÔ›ËÛ˘ ·fi ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ.11 √È ÂÓ¤ÚÁÂȘ ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ ÙÔ˘ ÂÓ›ÔÙ ·ÚÔ˘Û›·˙·Ó ÂӉ›ÍÂȘ Î·È Û˘ÌÙÒÌ·Ù· ÔÏÈÙÈ΋˜ ·ÂÈÚ›·˜ ÛÙËÓ Î·ıÔÏÈ΋ ›Ù¢ÍË ÙˆÓ ÛÙfi¯ˆÓ ÙÔ˘˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ – Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ‰È·ÎËÚ‡ÍÂȘ ÙÔ˘˜, ‹Ù·Ó, ÌÂٷ͇ ¿ÏψÓ,12 Ë ·ÔÔÌ‹ ÙÔ˘ ‰È·‰fi¯Ô˘ Î·È ÙˆÓ ÚÈÁΛˆÓ ·fi ÙȘ ŒÓÔϘ ¢˘Ó¿ÌÂȘ ηıÒ˜ Î·È ÌÈ· ‰¤ÛÌË ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÒÓ Î·È Ó·˘ÙÈÎÒÓ, ΢ڛˆ˜, ÌÂÙ·ÚÚ˘ı̛ۈÓ. À‹Ú¯Â, ›Û˘, ÂÎÂÊÚ·Ṳ̂ÓË Ë ‚Ô‡ÏËÛË ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·‚¿ıÌÈÛË Ù˘ ‰ÈÔ›ÎËÛ˘, Ù˘ Âη›‰Â˘Û˘ Î·È ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ ‚›Ô˘ ÛÙË Û˘ÓÔÏÈÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘. £· Û˘ÓÙ·¯ıÒ Ì ÙËÓ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ ¡. ™‚ÔÚÒÓÔ˘ fiÙÈ Ë Ô‡Ùˆ˜ ‹ ¿Ïψ˜ ·ÍÈfiÏÔÁË ·Ó·ÓˆÙÈ΋ ·fiÂÈÚ· ÙÔ˘ 1909 ÎÈÓÂ›Ù·È ÔÚȷο ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ Û˘ÓÙËÚËÙÈÎÔ‡ ·Ó·ıˆÚËÙÈÎÔ‡ ÊÈÏÂÏ¢ıÂÚÈÛÌÔ‡.13 √ ·Ú·ÈÙËı›˜ Úˆı˘Ô˘ÚÁfi˜ ¢. ƒ¿ÏÏ˘ ›¯Â ÚÔÙ›ÓÂÈ, ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ÚÔÛˆÈ΋˜ Î·È ÔÏÈÙÈ΋˜ ÙÔ˘ ·ÓÙ›ıÂÛ˘ Ì ÙÔ ª·˘ÚÔÌȯ¿ÏË, ÙÔ Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi «¿¯ÚÔ˘»
6. ∞. §Ô‚¤Ú‰Ô˜, ¶ÔÏÈÙÈ΋ πÛÙÔÚ›· Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ (1828-1975), ÂΉ. «™¿ÎÎÔ˘Ï·˜», 2000, Û. 99. 7. °.¡. §ÂÔÓÙÛ›Ó˘, «™ÙÚ·ÙȈÙÈο ∫ÈÓ‹Ì·Ù·: ȉÂÔÏÔÁ›· Î·È ÔÏÈÙÈ΋ 1909-1935», ÂÊËÌ. ∏ ∫·ıËÌÂÚÈÓ‹ - ∂Ù¿ ∏̤Ú˜ [21.3.2004], Û. 21. 8. E. Grey, Jahre Politik 1812-1916, Ù. ∞′, Berlin 1926, Û. 170-197 9. °. ∫fiÎÎÈÓÔ˜, πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ¡ÂfiÙÂÚÔ˘ Î·È ™‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ∫fiÛÌÔ˘, ∞ı‹Ó·, À¶.∂.¶.£. ¶.π., 2002, Û. 137. ∂›Ó·È , ÂÍ¿ÏÏÔ˘, ÁÓˆÛÙfi fiÙÈ ÔÈ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Ô˘ ‰È¤ıÂÙÂ Ô ™ÙÚ·ÙȈÙÈÎfi˜ ™‡Ó‰ÂÛÌÔ˜ ÛÙÔ °Ô˘‰› ·ÓÂÚ¯fiÙ·Ó Û 400-450 ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ‡˜ Î·È ˘·ÍȈ̷ÙÈÎÔ‡˜, 2500 ¿Ó‰Ú˜, ÌÔÓ¿‰Â˜ ˘ÚÔ‚ÔÏÈÎÔ‡ Î·È ·Á‹Ì·Ù· Ó·˘ÙÒÓ [£. ¶¿ÁηÏÔ˜, ∞ÔÌÓËÌÔÓ‡̷ٷ, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. «∫¤‰ÚÔ˜», 1959, Û. 87. ∆ÚÈ·ÓÙ. °ÂÚÔ˙‹Û˘, ∆Ô ÛÒÌ· ÙˆÓ ·ÍȈ̷ÙÈÎÒÓ Î·È Ë ı¤ÛË ÙÔ˘ ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÏÏËÓÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· (1821-1975), ∞ı‹Ó·-°È¿ÓÓÂÓ·, ÂΉ. «¢ˆ‰ÒÓË», 1996, Û. 285]. 10. °. ∫ÔÚ‰¿ÙÔ˜, ªÂÁ¿ÏË πÛÙÔÚ›· Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜, ¡ÂÒÙÂÚË ∂′ 1900-1924, ÂΉ. «20Ô˜ ·ÈÒÓ·˜» Û. 114. 11. ™˘Ú. ª·ÚÎÂ˙›Ó˘, ¶ÔÏÈÙÈ΋ πÛÙÔÚ›· Ù˘ ¡ÂˆÙ¤Ú·˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜, ∞ı‹Ó·È, ÂΉ. «¶¿˘ÚÔ˜», 1966, Û. 73. 12. R. Clogg, ™‡ÓÙÔÌË πÛÙÔÚ›· Ù˘ ¡ÂÒÙÂÚ˘ ∂ÏÏ¿‰·˜, ÌÙÊÚ. Ã. ºÔ˘ÓÙ¤·˜, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. «πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ ÙÔ˘ µÈ‚Ï›Ô˘-∞. ∫·Ú‰·Ì›ÙÛ·», 1993, Û. 147. 13. ¡. ™‚ÔÚÒÓÔ˜, ∂ÈÛÎfiËÛË Ù˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ πÛÙÔÚ›·˜, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. «£Â̤ÏÈÔ», 1976, Û. 18.
278
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
΢‚¤ÚÓËÛ˘, fï˜ Ô ™ÙÚ·ÙȈÙÈÎfi˜ ™‡Ó‰ÂÛÌÔ˜ –·Ô‰Â¯fiÌÂÓÔ˜ ÙËÓ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· ÙÔ˘ £ÚfiÓÔ˘– Û˘Áη٤Ó¢Û ÛÙËÓ Úˆı˘Ô˘ÚÁÔÔ›ËÛË ª·˘ÚÔÌȯ¿ÏË,14 fiÙ·Ó Ô ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˜ ·Ó¤Ï·‚ ӷ ˘ÏÔÔÈ‹ÛÂÈ ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ Ô˘ ÙÔ Î›ÓËÌ· ¤ıÂÙÂ Î·È Ó· ‰Ôı› Û fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÎÈÓË̷ٛ˜ ·ÌÓËÛÙ›·, ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ӷ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È ÁÈ’ ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ Ù˘ ÓÔÌÈÌfiÙËÙ·˜. ÕÏψÛÙÂ, Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ Ô ª·˘ÚÔÌȯ¿Ï˘ ‰È·ÙËÚÔ‡Û ÔÚÈṲ̂Ó˜ ·ʤ˜ Ì ÙÔ˘˜ ∂·Ó·Ûٿ٘, ΢ڛˆ˜ –fiˆ˜ ÂÈο˙ˆ– ̤ۈ ÙÔ˘ Û˘Ì·ÙÚÈÒÙË ÙÔ˘ ÏÔ¯·ÁÔ‡ πˆ. ºÈÎÈÒÚË, Ô ÔÔ›Ô˜ Û˘ÁηÙÂÏÂÁfiÙ·Ó ÛÙÔ˘˜ ¤ÌÈÛÙÔ˘˜ ÙÔ˘ ·Ú¯ËÁÔ‡ ¡ÈÎ. ∑ÔÚÌ¿, ‹Ù·Ó ̤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ÎÂÓÙÚÈÎÔ‡ Û˘Ì‚Ô˘Ï›Ô˘15 Î·È Â›¯Â ¤ÓÙÔÓ· ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÔÈËı› ÛÙ· ÙÂÎÙ·ÈÓfiÌÂÓ· ÂΛӢ Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘. √ ª·˘ÚÔÌȯ¿Ï˘ ÛÙȘ 15 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ ÙÔ˘ 1909 ‰È·‚‚·›ˆÓ ÙÔ ¡. ∑ÔÚÌ¿ fiÙÈ «ı¤Ïˆ ·ÓÙ·ÔÎÚÈı› ÂȘ Ù·˜ ·ÍÈÒÛÂȘ…·›ÙÈÓ˜ ¿ÏψÛÙÂ Â›Ó·È Û‡ÌʈÓÔÈ Î·È ÚÔ˜ Ù·˜ ÁÓÒÌ·˜ ÌÔ˘».16 ∏ ΢‚¤ÚÓËÛË ª·˘ÚÔÌȯ¿ÏË ÔÚΛÛÙËΠÛÙȘ 17/30 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1909, ÂÓÒ Ë Û‡ÁÎÏËÛË Ù˘ µÔ˘Ï‹˜ ÔÚ›ÛÙËΠÁÈ· ÙȘ 20 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘. ∆ËÓ ·ÓÔÚıˆÙÈ΋ ·˘Ù‹ ΢‚¤ÚÓËÛË, fiˆ˜ ¤ÌÂÈÓ ÛÙËÓ ÎÔÈÓÔ‚Ô˘Ï¢ÙÈ΋ ÈÛÙÔÚ›· ·fi ÔÌÒÓ˘ÌÔ ¿ÚıÚÔ Î·È Â˘ÚËÌ·ÙÈÎfi Û‡ÓıËÌ· Ù˘ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜ ∞ÎÚfiÔÏȘ17 ÙËÓ ·ÔÙ¤ÏÂÛ·Ó ÙÚÂȘ ÔÏÈÙÈÎÔ›18 Î·È ‰˘Ô ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ› ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Î·È ·Ó¤Ï·‚·Ó Ù· Û˘Ó·Ê‹ Ì ÙËÓ ÂȉÈÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ ˘Ô˘ÚÁ›·. ∞fi ÙȘ ÚÒÙ˜ ΢‚ÂÚÓËÙÈΤ˜ ·ÔÊ¿ÛÂȘ ‹Ù·Ó, ηٿ Ù· ˘ÂÛ¯Ë̤ӷ, Ë ·ÔÌ¿ÎÚ˘ÓÛË ÙÔ˘ ¢È·‰fi¯Ô˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ Î·È ÙˆÓ ÚÈÁΛˆÓ ·fi ÙÔ ÛÙÚ¿ÙÂ˘Ì·.19 ∫ÔڇʈÛË Ù˘ Ï·˚΋˜ Û˘ÓËÁÔÚ›·˜ ÛÙȘ ı¤ÛÂȘ ÙÔ˘ ™ÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ‡ ™˘Ó‰¤ÛÌÔ˘ ‹Ù·Ó ÙÔ Û˘ÏÏ·ÏËÙ‹ÚÈÔ Ô˘ ¤ÁÈÓÂ, Ì ڈÙÔ‚Ô˘Ï›· ÙÔ˘ Û˘Ó‰¤ÛÌÔ˘ ÙˆÓ Û˘ÓÙ¯ÓÈÒÓ Ù˘ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·˜, ÛÙȘ 14/27 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘. ∆· ·ÈÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ÚÔ‚Ï‹ıËÎ·Ó Â›¯·Ó Û·Ê‹ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔÎÔÈÓˆÓÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·: Ì›ˆÛË ‰·ÛÌÔÏÔÁ›Ô˘, ÚÔÛÙ·Û›· ÙˆÓ ÂÚÁ·ÙÒÓ, ÂÁÁ˘‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹, ÊÔÚÔÏÔÁÈ΋ ÌÂÙ·ÚÚ‡ıÌÈÛË ˘¤Ú ÙˆÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈο ·ÛıÂÓÂÛÙ¤ÚˆÓ, ı¤ÛÈÛË ÚÔÛÔÓÙÔÏÔÁ›Ô˘ Î·È ÌÔÓÈÌÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ‰ËÌÔÛ›ˆÓ ˘·ÏϋψÓ,20 ÂÎÛ˘Á¯ÚÔÓÈÛÌfi ÙÔ˘ ∫·ÓÔÓÈÛÌÔ‡ Ù˘ µÔ˘Ï‹˜, Î.¿. ∆Ô „‹ÊÈÛÌ· ÙÔ˘ Û˘ÏÏ·ÏËÙËÚ›Ô˘ ÂȉfiıËΠÂÓ ÔÌ‹ ·ÏÏ¿ Ì ‹ÈÔ ÙÚfiÔ ÛÙÔÓ ∞ÓÒÙ·ÙÔ
14. ™˘Ú. ª·ÚÎÂ˙›Ó˘, ¶ÔÏÈÙÈ΋ πÛÙÔÚ›· ….fi.., Û. 83, 86, 99. £·Ó. ªÔ¯ÒÙ˘, «∂ÛˆÙÂÚÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋», fi.., Û. 63. 15. °. ∞ÛÚ¤·˜, ¶ÔÏÈÙÈ΋ πÛÙÔÚ›· Ù˘ ¡ÂˆÙ¤Ú·˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ 1821-1960, Ù. A′, ∞ı‹Ó·È 1930, Û. 107. 16. ™. ªÂÏ¿˜, ∏ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛȘ ÙÔ˘ 1909,∞ı‹Ó·È 1957,Û. 283,294. °. ƒÔ‡ÛÛÔ˜, ¡ÂÒÙÂÚË πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ŒıÓÔ˘˜ 1826 – 1974, Ù. ∂′, ∞ı‹Ó·È, ÂΉ. «∂ÏÏËÓÈ΋ ªÔÚʈÙÈ΋ ∂ÛÙ›·», 1976, Û. 126. 17. °. ∫ÔÚ‰¿ÙÔ˜, ªÂÁ¿ÏË πÛÙÔÚ›·...fi.., Û. 93. 18. ·) ∫. ª·˘ÚÔÌȯ¿Ï˘: ¶Úˆı˘Ô˘ÚÁfi˜ Î·È ˘Ô˘ÚÁfi˜ ∂͈ÙÂÚÈÎÒÓ, ‚) ¡. ∆ÚÈ·ÓÙ·Ê˘ÏÏ¿ÎÔ˜: ˘Ô˘ÚÁfi˜ ∂ÛˆÙÂÚÈÎÒÓ, Á) ∞ı·Ó. ∂˘Ù·Í›·˜: ˘Ô˘ÚÁfi˜ √ÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ Î·È (ÚÔÛˆÚÈÓ¿) ¢ÈηÈÔÛ‡Ó˘, ‰) π. ¢·ÌÈ·Ófi˜: ˘Ô˘ÚÁfi˜ ¡·˘ÙÈÎÒÓ, Â) §. §··ıÈÒÙ˘: ˘Ô˘ÚÁfi˜ ™ÙÚ·ÙȈÙÈÎÒÓ. 19. ¶.µ. ¶ÂÙÚ›‰Ë˜, ™‡Á¯ÚÔÓË ∂ÏÏËÓÈ΋ ¶ÔÏÈÙÈ΋ πÛÙÔÚ›·, ÂΉ. °ÎÔ‚fiÛÙË, Û. 162-165. º. °ÚËÁÔÚÈ¿‰Ë˜, ¢È¯·ÛÌfi˜- ªÈÎÚ¿ ∞Û›·, Ù. ∞′, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. «∫‰ÚËÓfi˜», 1971, Û. 127-128. 20. °. µÂÓÙ‹Ú˘, ∏ ∂ÏÏ·˜ ÙÔ˘ 1910-1920, Ù. ∞′, ∞ı‹Ó· 1931, Û. 43. °ÂˆÚÁ. ¡. ªÔÛ¯fiÔ˘ÏÔ˜, πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ¡¤Ô˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ∫Ú¿ÙÔ˘˜ - ÔÏÈÙÈΤ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ, Ù. ∞′, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. «ÃÚÈÛÙ¿Î˘», 1997, Û. 119.
H ¶ƒø£À¶√Àƒ°π∞ (1909 - 1910) ∆√À KÀƒ. M∞Àƒ√ªπÃ∞§∏ ∫∞π √ «™∆ƒ∞∆πø∆π∫√™ ™À¡¢∂™ª√™»
279
¿Ú¯ÔÓÙ· Î·È ÛÙÔÓ Úˆı˘Ô˘ÚÁfi. √ ª·˘ÚÔÌȯ¿Ï˘ ·¿ÓÙËÛ ÛÙÔ˘˜ ·Ú¢ÚÈÛÎfiÌÂÓÔ˘˜ Î·È Ë ÔÌÈÏ›· ÙÔ˘, fiˆ˜ ηٷÁÚ¿ÊÂÈ ÛÙ· ·ÔÌÓËÌÔÓ‡̷ٿ ÙÔ˘ Ô ¡. ∑ÔÚÌ¿˜, ¤‰ÈÓ ÙËÓ ·›ÛıËÛË fiÙÈ ·Â˘ı˘ÓfiÙ·Ó fi¯È «ÚÔ˜ ‰È·‰Ëψٿ˜… ·ÏÏ’ ˆ˜ Â¿Ó ‹Û·Ó ¿ÓıÚˆÔÈ ÙÔ˘ ÎfiÌÌ·Ùfi˜ ÙÔ˘». ◊Ù·Ó Ê·ÓÂÚfi fiÙÈ ˘ÈÔıÂÙÒÓÙ·˜ ÙȘ ‚Ϥ„ÂȘ ÙÔ˘ Ï‹ıÔ˘˜, Ô ª·˘ÚÔÌȯ¿Ï˘ ÂȯÂÈÚÔ‡Û ӷ ‰È¢ڇÓÂÈ ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ÙÔ˘ ÂÈÚÚÔ‹ ηÈ, ·Ó ÌË ÙÈ ¿ÏÏÔ Ó· ÛÙ·ıÂÚÔÔÈ‹ÛÂÈ ÙÔ ÔÏÈÙÈÎfi ÙÔ˘ status, Û ̛· ÂÚ›Ô‰Ô ‰È·Ê·ÈÓfiÌÂÓˆÓ ·Ó·Î·Ù·Ù¿ÍˆÓ. ™ÙÔ ÙÂÙÚ¿ÌËÓÔ Ô˘ ¿ÛÎËÛ ÙËÓ Î˘‚ÂÚÓËÙÈ΋ ÂÍÔ˘Û›· Ô ª·˘ÚÔÌȯ¿Ï˘ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛ ۈÚ›· ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ, ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ˘ÂÚÙÂÚÔ‡Ó ÙÔ ·ÓÙÈΛÓËÌ· ÙÔ˘ ∆˘¿Ï‰Ô˘, Ë Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË ÙÔ˘ ˘Ô˘ÚÁÔ‡ §··ıÈÒÙË Ì ÙË £ÂÔÙÔÎÈ΋ ÏÂÈÔ„ËÊ›· Ù˘ µÔ˘Ï‹˜21 ηıÒ˜ Î·È Ë ‰È¿ÛÙ·ÛË ·fi„ÂˆÓ ÙÔ˘ ˘Ô˘ÚÁÔ‡ ¡. ∆ÚÈ·ÓÙ·Ê˘ÏÏ¿ÎÔ˘ Ì ÙÔ ™ÙÚ·ÙȈÙÈÎfi ™‡Ó‰ÂÛÌÔ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ·Ó¿ÎÏËÛË ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÚÂÛ‚Â˘ÙÒÓ. ∫·È ÛÙȘ ‰˘Ô ÂÚÈÙÒÛÂȘ, ÔÈ ˘Ô˘ÚÁÔ›, ˘fi ÙËÓ ›ÂÛË ÙˆÓ Î·Ù·ÛÙ¿ÛˆÓ, Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ·Ô¤ÌÊıËηÓ, Ì ÙÔÓ Â‡Û¯ËÌÔ ÙÚfiÔ Ù˘ ·Ú·›ÙËÛ˘. ∆Ô ·ÓÙÈΛÓËÌ· ÌÂÚ›‰·˜ ÙÔ˘ ¡·˘ÙÈÎÔ‡ Ì ڈٷÁˆÓÈÛÙ‹ ÙÔÓ «·ÎÚ·›ˆ˜ ·ӷÛÙ·ÙÈÎfiÓ» ˘ÔÏÔ›·Ú¯Ô ∫. ∆˘¿Ï‰Ô η٤‰ÂÈÍ ÔÚÈṲ̂Ó˜ ‰È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛÂȘ ÛÙÔ˘˜ ÎfiÏÔ˘˜ ÙÔ˘ ™ÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ‡ ™˘Ó‰¤ÛÌÔ˘ ηıÒ˜ Î·È ÙËÓ ÂÓ Á¤ÓÂÈ ·fiÎÏÈÛË ÙˆÓ ÂÎÙÈÌ‹ÛÂˆÓ ÌÂٷ͇ ¯ÂÚÛ·›ˆÓ Î·È ı·Ï·ÛÛ›ˆÓ ÂÓfiÏˆÓ ‰˘Ó¿ÌˆÓ. √ «∞ÓÙÈÛ‡Ó‰ÂÛÌÔ˜» ÙÔ˘ ¡·˘ÙÈÎÔ‡ [Ô fiÚÔ˜ ηٿ ÙË ÁÓÒÌË ÌÔ˘ Â›Ó·È ‰ËψÙÈÎfi˜ ÌÈ·˜ ·Ó·‰˘fiÌÂÓ˘ ÎÚ›Û˘ ÛÙȘ Ù¿ÍÂȘ ÙˆÓ ∂·Ó·ÛÙ·ÙÒÓ] Úfi‚·Ï ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ ÙÔ˘ ¡·˘ÙÈÎÔ‡, ÙËÓ ·Ó·‚¿ıÌÈÛË ÙÔ˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜ ÙˆÓ ·ÍȈ̷ÙÈÎÒÓ Î·È ÙËÓ ÂÍ ·˘ÙÔ‡ ·ÔÌ¿ÎÚ˘ÓÛË ÙˆÓ ·ÍȈ̷ÙÈÎÒÓ ¶¤ÙÚÔ˘ Î·È ∏Ï›· ª·˘ÚÔÌȯ¿ÏË–ÂÍ·‰¤ÏÊˆÓ ÙÔ˘ ¶Úˆı˘Ô˘ÚÁÔ‡. √ ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈÛÌfi˜ ÙˆÓ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ÎÈÓËÌ·ÙÈÒÓ ‰ÂÓ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ‰ÈÂÚÌ‹Ó¢ ¿ÏϘ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ˜,22 ›Ûˆ˜ ÌfiÓÔÓ ¿ÏÏÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ Î·È Ì¤Û· ›Ù¢Í˘. ∆Ô ·ÓÙÈΛÓËÌ· ·˘Ùfi Ô˘ ÛÙÚÂÊfiÙ·Ó Â˘ı¤ˆ˜ ηٿ Ù˘ ∫˘‚¤ÚÓËÛ˘ Î·È Â˘Ú‡ÙÂÚ· ηٿ ÙˆÓ ·ÔÊ¿ÛÂˆÓ Ù˘ ∂·Ó·ÛÙ·ÙÈ΋˜ ∂ÈÙÚÔ‹˜, ηÙÂÛÙ¿ÏË ·ÈÌ·ÙËÚ¿. øÛÙfiÛÔ, ÙÔ Î‡ÚÔ˜ ÙÔ˘ ™˘Ó‰¤ÛÌÔ˘ ÂÏ‹ÁË ÂÎ ÙˆÓ ¤Ûˆ, ÂÓÒ Ô ª·˘ÚÔÌȯ¿Ï˘ ·ÈÛı¿ÓıËΠ¤ÓÙÔÓË Ï¤ÔÓ ÙËÓ ·ÂÈÏ‹ Î·È ·fi ÌË ÎÔÈÓÔ‚Ô˘Ï¢ÙÈÎÔ‡˜ ·ÎÏÔ˘˜. ¶¿ÓÙˆ˜, ÙÔ ¤ÎÚ˘ıÌÔ Ù˘ ηٿÛÙ·Û˘ ÈÛÙÔÔÈÂ›Ù·È Î·È ·fi ÙȘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋˜ ˘Ê‹˜ Î·È ‡ÊÔ˘˜ ·ÁÔÚ‡ÛÂȘ ÙÔ˘ ª·˘ÚÔÌȯ¿ÏË ÛÙË µÔ˘Ï‹, fiÙ·Ó –ÚÔ Ù˘ ∏ÌÂÚËÛ›·˜ ‰È·Ù¿Íˆ˜– ·Ó‹ÁÁÂÈÏ ·ÊÂÓfi˜ ÌÂÓ ÙËÓ ¤ÎÚËÍË ÎÈ ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘ ÙËÓ ÂÍÔ˘‰ÂÙ¤ÚˆÛ‹ ÙÔ˘.23 21. £·Ó. ªÔ¯ÒÙ˘, «∂ÛˆÙÂÚÈ΋ ¶ÔÏÈÙÈ΋», fi.., Û. 71. 22. ∞˘ÙfiıÈ, Û. 70. 23. ·) ¶Ú·ÎÙÈο ÙˆÓ ™˘Ó‰ÚÈ¿ÛÂˆÓ Ù˘ µÔ˘Ï‹˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ -¢′ ™‡ÓÔ‰Ô˜ Ù˘ π∏′ µÔ˘Ï¢ÙÈ΋˜ ¶ÂÚÈfi‰Ô˘, ÂÓ ∞ı‹Ó·È˜ 1909, «¶.µ.∂.», 16.10.1909, Û. 248: «∞fi Ù˘ ¯ı¤˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıË Î·Ù¿ÛÙ·ÛȘ Ï›·Ó ·ÓÒÌ·ÏÔ˜ Î·È Ï›·Ó ¤ÎÙÚÔÔ˜. ∂˘Ù˘¯Ò˜ ÙÔ Î›ÓËÌ·… ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ¤ÎÙ·ÛÈÓ… ∂¿Ó ÂÏ·Ó‹ıËÛ·Ó ÙÈÓ¤˜ ÂÏ›˙ÔÌÂÓ fiÙÈ Ô‡ÙÔÈ Ù·¯¤ˆ˜ ı· ÂͤÏıˆÛÈ Ù˘ Ï¿Ó˘». ‚) ¶.µ.∂, 19.10.1909, Û. 252: ∆Ô Î›ÓËÌ·: «ÙÔ ÔÔ›ÔÓ ÙÔÛÔ‡ÙÔÓ ‚·ı¤ˆ˜ Û˘ÓÂÙ¿Ú·Í ÙËÓ Û˘Ó›‰ËÛÈÓ ÙÔ˘ ÙfiÔ˘ ηÙÂÛÙ¿ÏË ÂÓÙfi˜ ÔÏ›ÁˆÓ ˆÚÒÓ ¯¿ÚȘ ÂȘ ÙËÓ ı·˘Ì·Û›·Ó ÛÙ¿ÛÈÓ ÙÔ˘ Ù ÛÙÚ·ÙÔ‡ Î·È ÙÔ˘ Ó·˘ÙÈÎÔ‡. ∏ ıÏÈ‚ÂÚ¿ ˘fiıÂÛȘ ¢ڛÛÎÂÙ·È ÂÓÒÈÔÓ Ù˘ ¢ÈηÈÔÛ‡Ó˘ ‹ÙȘ ηÏÂ›Ù·È fiˆ˜… ·ÔÊ¿ÓıË, ÂÚ› Ù˘ ÙÈ̈ڛ·˜ ÙˆÓ ÂÓfi¯ˆÓ, ‹ÙȘ ¤ÛÂÙ·È ·Ó¿ÏÔÁÔ˜ ÙÔ˘ ‰È·Ú·¯ı¤ÓÙÔ˜ ÂÁÎÏ‹Ì·ÙÔ˜».
280
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
√È ÙÚÈ‚¤˜ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘ ™ÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ‡ ™˘Ó‰¤ÛÌÔ˘ Î·È Ù˘ ∫˘‚¤ÚÓËÛ˘ Ì ÙËÓ ¿ÚÔ‰Ô ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ ÂÓÙ›ÓÔÓÙ·Ó Î·ıÒ˜ ·Ó·Ù˘ÛÛfiÙ·Ó ·ÌÔÈ‚·›· η¯˘Ô„›· Î·È ÔÏÏÔ› ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ› Û¯ËÌ¿ÙÈ˙·Ó ÙËÓ ÂÔ›ıËÛË fiÙÈ ÙÔ ÂÁ¯Â›ÚËÌ¿ ÙÔ˘˜ ˘ÔÓÔÌ¢fiÙ·Ó. ∆·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Î·È ·˘ÙÔÓfiËÙ· Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· Ô‰ËÁÔ‡Û·Ó Û ڋÍË Î·È Ì ÙË ÓÔÌÔıÂÙÈ΋ ÂÍÔ˘Û›·. ∏ µÔ˘Ï‹ ¤‰ÂȯÓ ·ÚÔı˘Ì›· ‹ ·¿ıÂÈ· fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ÚÔÒıËÛË ÙÔ˘ ÓÔÌÔıÂÙÈÎÔ‡ ¤ÚÁÔ˘ Î·È Û˘¯Ó¿ ÌfiÓÔÓ ˘fi ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ Ù˘ ›ÂÛ˘ Î·È Ù˘ ·ÂÈÏ‹˜ ÁÈ· ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ·Ú¤Ì‚·ÛË ÚÔ¯ˆÚÔ‡ÛÂ, ¯ˆÚ›˜ ÎˆÏ˘ÛÈÂÚÁ›·, ÛÙÔ ÂÓÙÂÙ·Ï̤ÓÔ ¤ÚÁÔ Ù˘. ÕÏϘ, ¿ÏÈ, ÊÔÚ¤˜ ÔÈ ‚Ô˘ÏÂ˘Ù¤˜ ·Ú¤ÌÂÓ·Ó Â›ÌÔÓ· ÛȈËÏÔ› ηٿ ÙËÓ Î·Ù¿ıÂÛË ÙˆÓ ÓÔÌÔۯ‰›ˆÓ Î·È ÙËÓ ÎÔÈÓÔ‚Ô˘Ï¢ÙÈ΋ ‰È·‰Èηۛ· ÂÈÛ·ÁˆÁ‹˜ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ÔÏÔ̤ÏÂÈ· ÂÓ Â›‰ÂÈ Â›Û¯ÂÛ˘ ÂÚÁ·Û›·˜ (lock out) ˆ˜ ·ÓÙ›‰Ú·ÛË Û ‰Â‰Ô̤ӷ Ô˘ ‰ÂÓ Û˘Ó‹‰·Ó Ì ÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ ‰Â‰Ëψ̤Ó˘ Î·È ‹Ù·Ó ·ÏÏfiÙÚÈ· ÛÙ· ÂÎÏÔÁÈο ı¤ÛÌÈ·. øÛÙfiÛÔ, Ë ∫˘‚¤ÚÓËÛË ·Ú‹Á·Á ÔÚÈṲ̂ÓÔ ¤ÚÁÔ. ªÂ ÓÔÌÔÛ¯¤‰È· Ô˘ ÂÈÛ‹Á·Á ÛÙË µÔ˘Ï‹ ÂÚȤÛÙÂÈÏ ‰ËÌfiÛȘ ‰·¿Ó˜, ·Ó·‰È¿ÚıÚˆÛ ÙÔ ÏÔÁÈÛÙÈÎfi ÓfiÌÔ, ÌÂÙ·ÚÚ‡ıÌÈÛ ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ Û‡ÓÙ·Í˘ ÙÔ˘ ÂÙËÛ›Ô˘ ÎÚ·ÙÈÎÔ‡ ÚÔ¸ÔÏÔÁÈÛÌÔ‡, ·‡ÍËÛ ÙËÓ ÂÏ·ÛÙÈ΋ ¤Ó·ÓÙÈ Ù˘ ·ÓÂÏ·ÛÙÈ΋˜ ÊÔÚÔÏÔÁ›·˜, ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ ·Ó·‚¿ıÌÈÛ˘ Ù˘ ·ÔÓÔÌ‹˜ Ù˘ ‰ÈηÈÔÛ‡Ó˘, Û˘Ó¤ÛÙËÛ ÙÔ ıÂÛÌfi ÙÔ˘ ∞ÓÒÙ·ÙÔ˘ ¢ÈηÛÙÈÎÔ‡ ™˘Ì‚Ô˘Ï›Ô˘, ·ÁfiÚ·Û ÙÔ ıˆÚËÎÙfi «∞‚¤ÚˆÊ» ·ÏÏ¿ ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË ‰ÂÓ ÚÔ¤‚Ë Û ÚËÍÈΤÏ¢ı˜ ıÂÛÌÈΤ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ Ô‡Ù η٤ÛÙË ‰˘Ó·ÙfiÓ ÛÙË Û‡ÓÙÔÌË ıËÙ›· Ù˘ Ó· ·Ó·‰ÈÔÚÁ·ÓÒÛÂÈ ÙȘ ¤ÓÔϘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ. ™ÙȘ ‚‰ÔÌËÓÙ·ÔÎÙÒ Û˘ÓÔÏÈο Û˘Ó‰ÚÈ¿ÛÂȘ Ù˘ µÔ˘Ï‹˜ „ËÊ›ÛÙËÎ·Ó 177 ÓfiÌÔÈ,24 ÔÏÏÔ› ÂÎ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ¯ˆÚ›˜ ÙË ÛÎfiÈÌË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ‚Ô˘Ï¢ÙÒÓ ÛÙË Û˘˙‹ÙËÛË. ÕÏÏ· 123 ÓÔÌÔÛ¯¤‰È· ‰ÂÓ ¤ÁÈÓ·Ó ÓfiÌÔÈ ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜25 ÂÓÒ ·ÔÚÚ›ÊıËÎ·Ó Î·È ‰Âη٤ÛÛÂÚȘ ÚÔÙ¿ÛÂȘ ÓfiÌˆÓ ·fi ÌË Î˘‚ÂÚÓËÙÈÎÔ‡˜ ‚Ô˘ÏÂ˘Ù¤˜.26 √‡ÙÂ Ë ÔÏ˘ÓÔÌ›· Î·È Î˘Ú›ˆ˜ Ô‡ÙÂ Ë ·ÓÂÎÙÈ΋ ¤ˆ˜ ·ÚÓËÙÈ΋ ÛÙ¿ÛË Ù˘ ∂ıÓÈ΋˜ ∞ÓÙÈÚÔۈ›·˜ ‰ÂÓ Û˘Ó¤‚·Ï ÛÙËÓ ÂÍÔÌ¿Ï˘ÓÛË Ù˘ ηٿÛÙ·Û˘. ◊‰Ë, ·fi Ù· ̤۷ ÙÔ˘ ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ ÙÔ˘ 1909 Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ Â›¯Â ÔÚÈÛÙÈο ·ÔÊ·ÛÈÛÙ› Ó· ÂÍ·Ó·ÁηÛÙ› Ô ª·˘ÚÔÌȯ¿Ï˘ Û ·Ú·›ÙËÛË. ÕÏψÛÙÂ, ÁÈ· ÙÔÓ ™ÙÚ·ÙȈÙÈÎfi ™‡Ó‰ÂÛÌÔ,Ô ÂÎ ª¿Ó˘ ÔÏÈÙÈÎfi˜, ·ÚfiÙÈ Â›¯Â ηْ Ô˘Û›·Ó ˘Ô‰Âȯı› ·fi Ù· ∞Ó¿ÎÙÔÚ·, ·ÛÎÔ‡Û ÌÔÚÊ‹ ÂÍÔ˘ÛÈ·ÛÙÈ΋˜ ÙÔÔÙËÚËÙ›·˜. ªÂ ÙË ÏÔÁÈ΋ ·˘Ù‹ Î·È ÂÂȉ‹ ‚Ú¿‰˘ÓÂ Ë ˘ÏÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ‚·ÛÈÎÒÓ ÛÙfi¯ˆÓ ÙÔ˘ «™˘Ó‰¤ÛÌÔ˘» ÚÔˆı›ÙÔ ·Ú¯Èο Ë Ï‡ÛË ÌÈ·˜ ˘ËÚÂÛȷ΋˜ ΢‚¤ÚÓËÛ˘27 ˆ˜ ‰È·ÌÂÛÔÏ·‚ËÙÈ΋ ηٿÛÙ·ÛË ¤ˆ˜ fiÙÔ˘ ‚ÚÂı› Î·È ·Ô‰Â¯ı› Ó· ·Ó·Ï¿‚ÂÈ Î˘‚ÂÚÓËÙÈΤ˜ ¢ı‡Ó˜ ÔÏÈÙÈÎfi ÚfiÛˆÔ ÌË ·Ó·ÌÂÌÂÈÁ̤ÓÔ ¤ˆ˜ ÙfiÙ ÛÙ· ÂÏÏ·‰Èο ηÈ, ÙË ÊÔÚ¿ ·˘Ù‹, Ù˘ ·fiÏ˘Ù˘ ÂÈÏÔÁ‹˜ ÙˆÓ ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÒÓ. ∆Ô ˙‹ÙËÌ· Ù˘ ˘ËÚÂÛȷ΋˜ ΢‚¤ÚÓËÛ˘ ‰ÂÓ ÚÔ¯ÒÚËÛ ÙÂÏÈο ·ÏÏ¿ ÛÙȘ 28 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ ÚÔÂÚ¯fiÌÂÓÔ˜ ·fi Ù· ÷ÓÈ¿ Êı¿ÓÂÈ ÛÙÔÓ ¶ÂÈÚ·È¿ Ô ∂Ï¢ı¤ÚÈÔ˜ µÂÓÈ˙¤ÏÔ˜, ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÚfiÛÎÏËÛË 24. 25. 26. 27.
¶.µ.∂., Û. 1533-1555. ∞˘ÙfiıÈ, Û. 1557-1566. ∞˘ÙfiıÈ, Û. 1566-1567. ™. ª·ÚÎÂ˙›Ó˘, ¶ÔÏÈÙÈ΋ πÛÙÔÚ›·... fi.. 92.
H ¶ƒø£À¶√Àƒ°π∞ (1909 - 1910) ∆√À KÀƒ. M∞Àƒ√ªπÃ∞§∏ ∫∞π √ «™∆ƒ∞∆πø∆π∫√™ ™À¡¢∂™ª√™»
281
ÙÔ˘ ™ÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ‡ ™˘Ó‰¤ÛÌÔ˘ ˘fi «ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈÎÒÓ ÎÈÓ‹ÙÚˆÓ Î·È ÔÚıÔÏÔÁÈÎÒÓ ÂÎÙÈÌ‹Ûˆӻ.28 √ µÂÓÈ˙¤ÏÔ˜ ÂÈÛ‹Ì·Ó ٷ Ï¿ıË ÙˆÓ ∂·Ó·ÛÙ·ÙÒÓ, Û˘ÓËÁfiÚËÛ ˘¤Ú Ù˘ ·ÓÙÈηٿÛÙ·Û˘ Ù˘ ΢‚¤ÚÓËÛ˘ ª·˘ÚÔÌȯ¿ÏË Î·È ÛÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË Û˘Á΢ڛ· Ù¿¯ıËΠ˘¤Ú Ù˘ ∞Ó·ıˆÚËÙÈ΋˜ µÔ˘Ï‹˜. ªÂ ÙËÓ ¿Ù˘Ë ȉÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ ÏËÚÂÍÔ˘Û›Ô˘ ÙÔ˘ ™˘Ó‰¤ÛÌÔ˘ Û˘Ó·ÓÙ‹ıËΠ̠ÙÔ˘˜ ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜ ·Ú¯ËÁÔ‡˜ ·ÏÏ¿ Î·È Ì ÙÔÓ Úˆı˘Ô˘ÚÁfi ª·˘ÚÔÌȯ¿ÏË Ô˘ ¿ÎÔ˘ÛÂ, ÌÂÓ, fiÛ· ÙÔ˘ ·Ó¤Ù˘ÍÂ Ô µÂÓÈ˙¤ÏÔ˜ ·ÏÏ¿ ÂÚÈÔÚ›ÛÙËΠÛÙÔ Ó· ÙÔ˘ ·Â˘ı‡ÓÂÈ Ì ÓfiËÌ· Ï›Á˜ Î·È ÌfiÓÔÓ Ï¤ÍÂȘ: «∂ÓfiÌÈ˙ÔÓ, ·ÚÈÂ, fiÙÈ ı· ‹ÎÔ˘ÔÓ ÁÓÒÌ·˜ ÂÚ› ÙÔ˘ ÎÚËÙÈÎÔ‡ ˙ËÙ‹Ì·ÙÔ˜, ˘Ì›˜ fï˜ ÂÍÂı¤Û·Ù ÁÓÒÌ·˜ ÂÚ› Ù˘ ÂÓ ∂ÏÏ¿‰È ηٷÛÙ¿Ûˆ˜, ÂÚ› ˘ ·ÚÌfi‰ÈÔÈ Â›Ó·È ÔÈ ·Ú¯ËÁÔ› ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ÎÔÌÌ¿ÙˆÓ».29 ∞ÎÔÏÔ‡ıËÛ ÙÔ ™˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ ÙÔ˘ ™Ù¤ÌÌ·ÙÔ˜ (16 π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ 1910) fiÔ˘ fiÏÔÈ ÔÈ ÔÏÈÙÈÎÔ› Ô˘ ·Ú·‚Ú¤ıËÎ·Ó ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔÓ ¶Úfi‰ÚÔ Ù˘ µÔ˘Ï‹˜ ∞. ƒÒÌ· Î·È ÙÔÓ Úˆı˘Ô˘ÚÁfi ·Ô‰¤¯ıËÎ·Ó ÙË Û‡ÁÎÏËÛË ∂ıÓÔÛ˘Ó¤Ï¢Û˘. √ ª·˘ÚÔÌȯ¿Ï˘ ›¯Â ·ÓÙ›ıÂÙË ÁÓÒÌË Ì ÙÔ Âȯ›ÚËÌ· fiÙÈ «ÙȘ ı¤ÏÂÈ ÂÌÔ‰›ÛË ÙËÓ ∂ıÓÔÛ˘Ó¤Ï¢ÛÈÓ Ù·‡ÙËÓ Î·È Â¿Ó ‹ÙÔ ∞Ó·ıˆÚËÙÈ΋, Ó· ÌË ıˆڋÛË Â·˘Ù‹Ó ™˘ÓÙ·ÎÙÈÎ‹Ó ÂÓ Ùˆ ΢ÚÈ·Ú¯ÈÎÒ ‰ÈηÈÒÌ·ÙÈ ÙÔ ÔÔ›ÔÓ ¤¯ÂÈ;».30 ∏ Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË Ï¤ÔÓ ‹Ù·Ó ÔÏÈÙÈο ÌÂÙˆÈ΋, ÂÍÔ˘ÛÈ·ÛÙÈο ·ÌÂÙ¿ÎÏËÙË Î·È ¯ÚÔÓÈο ·ÌÂÙ¿ıÂÙË. ¢‡Ô Ë̤Ú˜ ·ÚÁfiÙÂÚ·, ÛÙȘ 18 π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘, Ì ÙËÓ ·ÚfiÙÚ˘ÓÛË ÙÔ˘ µÂÓÈ˙¤ÏÔ˘, ÙËÓ ¤ÁÎÚÈÛË ÙÔ˘ ™ÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ‡ ™˘Ó‰¤ÛÌÔ˘, ÙËÓ ·Ô‰Ô¯‹ ÙÔ˘ £ÚfiÓÔ˘ Î·È ÙË Û˘Ó·›ÓÂÛË ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ·Ú¯ËÁÒÓ £ÂÔÙfiÎË Î·È ƒ¿ÏÏË, Úˆı˘Ô˘ÚÁÔÔÈ‹ıËÎÂ Ô ™Ù¤Ê·ÓÔ˜ ¢Ú·ÁÔ‡Ì˘. ™ÙȘ ÂÎÏÔÁ¤˜ Ù˘ 8˘ ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿‰ÂÈÍË Ó¤·˜ µÔ˘Ï‹˜ [∞′ ∞Ó·ıˆÚËÙÈ΋] ÔÈ ª·˘ÚÔÌȯ·ÏÈÎÔ› ‚Ô˘ÏÂ˘Ù¤˜ ·Ó¤Ú¯ÔÓÙ·È Û ÙÚÈ·Óٷ٤ÛÛÂÚȘ (34), ·ÚÈıÌfi˜ Ô˘ ı· ÌÂȈı› ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙȘ ÂfiÌÂÓ˜ ÂÎÏÔÁÈΤ˜ ·Ó·ÌÂÙÚ‹ÛÂȘ, fiÙ·Ó ÙÔ ÎfiÌÌ· ÙˆÓ ºÈÏÂÏ¢ı¤ÚˆÓ ı· Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÛÂÈ Û ·ÍÈÔÛËÌ›ˆÙÔ ÔÛÔÛÙfi ÙȘ ÚÔÙÈÌ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ÂÎÏÔÁÈÎÔ‡ ÛÒÌ·ÙÔ˜.31 √ ∫˘ÚÈ·ÎÔ‡Ï˘ ª·˘ÚÔÌȯ¿Ï˘ ·Â‚›ˆÛ ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· ÛÙȘ 20 π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ ÙÔ˘ 1916. §›ÁÔ Ú›Ó ·Ô ÙÔÓ ı¿Ó·Ùfi ÙÔ˘, ÛÂ Û˘Ó¤ÓÙ¢ÍË Ô˘ ·Ú·¯ÒÚËÛ ÛÙËÓ ÂÊËÌÂÚ›‰· Daily Telegraph, ‰›ÎËÓ Î˘‚ÂÚÓËÙÈÎÒÓ ·ÔÌÓËÌÔÓÂ˘Ì¿ÙˆÓ (Ì fi,ÙÈ ·˘Ùfi Û˘Ó¿ÁÂÙ·È), ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ « ·È ÚÔ˜ ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ ˘ËÚÂÛ›·È ÌÔ˘, fiÙ·Ó Â‰¤¯ıËÓ ÙËÓ ·Ú¯‹Ó...Èı·ÓfiÓ Ó· ÌËÓ Ê·›ÓÔÓÙ·È Û‹ÌÂÚÔÓ ÙfiÛÔÓ ÛÔ˘‰·›·È fiÛÔÓ Î·Ù¿ ÙËÓ ËÌ¤Ú·Ó Î·ı’ËÓ ·Ó¤Ï·‚ÔÓ ÙËÓ ÚÔ‰Ú›·Ó , fiÙÂ Ë ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ· ‹ÙÔ Ï‹Ú˘ ËÏÂÎÙÚÈÛÌÔ‡. ∆ËÓ ÂÔ¯‹Ó ÂΛÓËÓ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘ Û˘ÓÙ·ÁÌ·ÙÈÎÔ‡ ÔÏÈÙ‡̷ÙÔ˜ Î·È Ù˘ ·-
28. ∫ÒÓÛÙ. ™‚ÔÏfiÔ˘ÏÔ˜, «∏ ¿ÊÈÍË ÙÔ˘ µÂÓÈ˙¤ÏÔ˘ ÛÙËÓ ∞ı‹Ó·, ÔÈ ÂÈÛËÁ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ Î·È Ë Â˘fi‰ˆÛË Ù˘ ÌÂÛÔÏ·‚ËÙÈ΋˜ ÙÔ˘ ·ÔÛÙÔÏ‹˜», π.∂.∂., fi.., Û. 266. 29. °. ∫ÔÚ‰¿ÙÔ˜, ªÂÁ¿ÏË πÛÙÔÚ›·... fi.., Û. 169. 30. ¶. ¶ÂÙÚ›‰Ë˜, ™‡Á¯ÚÔÓË ¶ÔÏÈÙÈ΋ πÛÙÔÚ›·... fi.., Û. 170. 31. ™ÙË µÔ˘Ï‹ Ô˘ ÚԤ΢„ ·fi ÙȘ ÂÎÏÔÁ¤˜ Ù˘ 12˘ ª·ÚÙ›Ô˘ 1912 ÔÎÙÒ ‚Ô˘ÏÂ˘Ù¤˜ (4,41% Ù˘ ∂ıÓÈ΋˜ ∞ÓÙÈÚÔۈ›·˜) ÚfiÛÎÂÈÓÙ·È ÛÙÔÓ ∫. ª·˘ÚÔÌȯ¿ÏË ¤Ó·ÓÙÈ ÙˆÓ 146 ÙÔ˘ µÂÓÈ˙¤ÏÔ˘ (80,66%), ÂÓÒ Î·Ù¿ ÙȘ ÂÎÏÔÁ¤˜ ÙȘ 31˘ ª·ÚÙ›Ô˘ 1915 ÂÎϤÁÔÓÙ·È ÂÙ¿ (2,21%) ª·˘ÚÔÌȯ·ÏÈÎÔ› ‚Ô˘ÏÂ˘Ù¤˜ Î·È 189 (59,81%) ºÈÏÂχıÂÚÔÈ.
282
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
Ó·ÛÙ¿Ûˆ˜ ·˜ ‰ÂÛÌfi˜ ÂÊ·›ÓÂÙÔ ÂÎÏ›„·˜... ∂Ș Â̤ ‰fiıË Ó· ÙÔ˘˜ Û˘Ó‰¤Ûˆ Î·È ¿ÏÈÓ... ¢ÈÂÎÈÓ‰‡ÓÂ˘Û· ÙËÓ ˘fiÏË„›Ó ÌÔ˘ ·ÏÏ¿ ·¤ÙÚ„· ÙÔ˘˜ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘˜ ·fi ÙÔ ¤ıÓÔ˜... ∂ΤډÈÛ· ¯ÚfiÓÔÓ Î·Ù¿ ÙÔÓ ÔÔ›ÔÓ Î·Ù¤·˘ÛÂ Ë ¤Í·„Ș ÙˆÓ ·ıÒÓ...».32 ™Â ÙÂÏÂ˘Ù·›· ·Ó¿Ï˘ÛË, Ë Î˘‚ÂÚÓËÙÈ΋ ÔÏÈÙ›· ÙÔ˘ ª·˘ÚÔÌȯ¿ÏË Û ÌÈ· ÎÚ›ÛÈÌË Î·Ì‹ Ù˘ ÓÂfiÙÂÚ˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÂȂ‚·›ˆÓ ÙËÓ ·Ó·ÁηÈfiÙËÙ· ÁÈ· ·Ó·Ó¤ˆÛË Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ ˙ˆ‹˜ Î·È ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÈ˙ ÙȘ ·ÌÊÈ‚Ôϛ˜ ÁÈ· ÙȘ ÔÏÈÙÈΤ˜ Î·È ¿ÏϘ ÂÍÂÏ›ÍÂȘ ·Ó Ë Î·Ù¿ÛÙ·ÛË Û˘Ó¯È˙fiÙ·Ó, fiˆ˜ ›¯Â ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· ‰È·ÁÚ¿ÊÂÙ·È ·fi ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·.
¶∏°∂™ ∞ª∞∂: Nouvelle Serie, Grece Politique Interieure, vol. 3 (1906-1909), Manneville a Pichon 185/20.11.1909. µÔ˘Ï‹ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, ªËÙÚÒÔ ¶ÏËÚÂÍÔ˘Û›ˆÓ, °ÂÚÔ˘ÛÈ·ÛÙÒÓ Î·È µÔ˘Ï¢ÙÒÓ 1822-1935, ∞ı‹Ó· 1986 ŒÓˆÛË Ù. µÔ˘Ï¢ÙÒÓ, 150 ¯ÚfiÓÈ· ∂ÏÏËÓÈ΋˜ ¢ËÌÔÎÚ·Ù›·˜, ∞ı‹Ó· 1995. FO 371/678, Athens, 133/29.8.1909. ªÂÏ¿˜ ™., ∏ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛȘ ÙÔ˘ 1909, ∞ı‹Ó· 1957. ¶¿ÁηÏÔ˜ £., ∞ÔÌÓËÌÔÓ‡̷ٷ, ∞ı‹Ó·-°È¿ÓÓÂÓ·, ÂΉ. «∫¤‰ÚÔ˜», 1996. ¶·Ú·Û΢fiÔ˘ÏÔ˜ §., ∞ÔÌÓËÌÔÓ‡̷ٷ, Ù. A, ∞ı‹Ó· 1993. ¶Ú·ÎÙÈο µÔ˘Ï‹˜ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, ¢′ ™‡ÓÔ‰Ô˜ Ù˘ π∏′ µÔ˘Ï¢ÙÈ΋˜ ÂÚÈfi‰Ô˘, ÂÓ ∞ı‹Ó·È˜ 1909.
µπµ§π√°ƒ∞ºπ∞ ∞ÛÚ¤·˜ °., ¶ÔÏÈÙÈ΋ πÛÙÔÚ›· Ù˘ ¡ÂˆÙ¤Ú·˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ 1821-1960, Ù. ∞′, ∞ı‹Ó·È 1930. µÂÓÙ‹Ú˘ °., ∏ ∂ÏÏ¿˜ ÙÔ˘ 1910-1920, Ù. ∞′, ∞ı‹Ó·È 1931. °ÂÚÔ˙‹Û˘ ∆ÚÈ·ÓÙ., ∆Ô ÛÒÌ· ÙˆÓ ·ÍȈ̷ÙÈÎÒÓ Î·È Ë ı¤ÛË ÙÔ˘ ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÏÏËÓÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· (1821-1975), ∞ı‹Ó·-°È¿ÓÓÂÓ·, ÂΉ. «¢ˆ‰ÒÓË», 1996. °ÚËÁÔÚÈ¿‰Ë˜ º., ¢È¯·ÛÌfi˜ - ªÈÎÚ¿ ∞Û›·, Ù. ∞′, ∞ı‹Ó·È, ÂΉ. «∫‰ÚËÓfi˜», 1971. Clogg R., ™‡ÓÙÔÌË πÛÙÔÚ›· Ù˘ ¡ÂÒÙÂÚ˘ ∂ÏÏ¿‰·˜, ÌÙÊÚ. Ã. ºÔ˘ÓÙ¤·˜, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. «πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ ÙÔ˘ µÈ‚Ï›Ô˘-∞. ∫·Ú‰·Ì›ÙÛ·», 1993. ¢ËÌ·Ú¿˜, ∫.£., «ø˜ ‰È„ÒÛ· ŒÏ·ÊÔ˜….», ∏ ª¤ıÔ‰Ô˜ Ù˘ πÛÙÔÚ›·˜, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. «ÕÁÚ·», 1995. Grey E., Juhre Politik 1812-1916, Ù. ∞′, Berlin 1926. Hering G., Die politischen Parteien in Griecheland 1821-1936, München, ed. «Verlag», 1992.
32. °. ƒÔ‡ÛÛÔ˜, ¡ÂfiÙÂÚË πÛÙÔÚ›·...fi.., Û.128-129.
H ¶ƒø£À¶√Àƒ°π∞ (1909 - 1910) ∆√À KÀƒ. M∞Àƒ√ªπÃ∞§∏ ∫∞π √ «™∆ƒ∞∆πø∆π∫√™ ™À¡¢∂™ª√™»
283
∫fiÎÎÈÓÔ˜ °., πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ¡ÂÔÙ¤ÚÔ˘ Î·È ™‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ∫fiÛÌÔ˘, ∞ı‹Ó·, À¶∂¶£ – ¶.π., 2002. ∫ÔÚ‰¿ÙÔ˜ °., ªÂÁ¿ÏË πÛÙÔÚ›· Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜, ¡ÂÒÙÂÚË ∂′ 1900-1924, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. «20Ô˜ ·ÈÒÓ·˜», 1961. §ÂÔÓÙÛ›Ó˘, °ÂˆÚÁ. ¡., «™ÙÚ·ÙȈÙÈο ÎÈÓ‹Ì·Ù·: ȉÂÔÏÔÁ›· Î·È ÔÏÈÙÈ΋ 1909-1935», ÂÊËÌ. ∏ ∫·ıËÌÂÚÈÓ‹ - ∂Ù¿ ∏̤Ú˜ [21.3.2004], Û. 19-23. §Ô‚¤Ú‰Ô˜ ∞., ¶ÔÏÈÙÈ΋ πÛÙÔÚ›· Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ (1828-1975), ∞ı‹Ó·, ÂΉ. «™¿ÎÎÔ˘Ï·˜», 2000. ª·ÚÎÂ˙›Ó˘ ™˘Ú., ¶ÔÏÈÙÈ΋ πÛÙÔÚ›· Ù˘ ¡ÂˆÙ¤Ú·˜ ∂ÏÏ¿‰Ô˜, Ù. A′ ∞ı‹Ó·È, ÂΉ. «¶¿˘ÚÔ˜», 1966. ªÔ¯ÒÙ˘ £·Ó., «∂ÛˆÙÂÚÈ΋ ¶ÔÏÈÙÈ΋» πÛÙÔÚ›· Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·È. [1900-1922]. √È ··Ú¯¤˜, Ù. ∞2, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. «µÈ‚ÏÈfiÚ·Ì·», 2001, Û.37-105. ªÔÛ¯fiÔ˘ÏÔ˜ °., πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ¡¤Ô˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ∫Ú¿ÙÔ˘˜ - ÔÏÈÙÈΤ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ, Ù. ∞′, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. «ÃÚÈÛÙ¿Î˘», 1997. √ÈÎÔÓfiÌÔ˘ ¡., «∂ÛˆÙÂÚÈΤ˜ ÔÏÈÙÈΤ˜ ÂÍÂÏ›ÍÂȘ 1905-1909», π.∂.∂., Ù. π¢′, ∞ı‹Ó·È, ÂΉ. «∂ΉÔÙÈ΋ ∞ıËÓÒÓ», 1977, Û.179-192. ¶ÂÙÚ›‰Ë˜, ¶.µ., ™‡Á¯ÚÔÓË ∂ÏÏËÓÈ΋ ¶ÔÏÈÙÈ΋ πÛÙÔÚ›·, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. «°ÎÔ‚fiÛÙ˘», ¯.¯. ¶ÈÎÚfi˜ πˆ., «¶ÚÔ˜ ÙÔÓ ¶fiÏÂÌÔ ÙÔ˘ 1897», π∂∂, Ù. π¢′, ∞ı‹Ó·È, ÂΉ. «∂ΉÔÙÈ΋ ∞ıËÓÒÓ», 1977, Û. 88-125. ƒÔ‡ÛÛÔ˜ °., ¡ÂÒÙÂÚË πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ŒıÓÔ˘˜ 1826-1974, Ù. E′, ∞ı‹Ó·È, ÂΉ. «∂ÏÏËÓÈ΋ ªÔÚʈÙÈ΋ ∂ÛÙ›·», 1976. ™‚ÔÏfiÔ˘ÏÔ˜ ∫., «∏ ¿ÊÈÍË ÙÔ˘ µÂÓÈ˙¤ÏÔ˘ ÛÙËÓ ∞ı‹Ó·, ÔÈ ÂÈÛËÁ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ Î·È Ë Â˘fi‰ˆÛË Ù˘ ÌÂÛÔÏ·‚ËÙÈ΋˜ ÙÔ˘ ·ÔÛÙÔÏ‹˜», π.∂.∂., Ù. π¢′, ∞ı‹Ó·È, ÂΉ. « ∂ΉÔÙÈ΋ ∞ıËÓÒÓ», 1977, Û.266-268. ™‚ÔÚÒÓÔ˜ ¡., ∂ÈÛÎfiËÛË Ù˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈ΋˜ πÛÙÔÚ›·˜, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. «£Â̤ÏÈÔ», 1976.
Résumé Cet ouvrage étudie l’ attitude politique et la présidence du conseil des ministres de Kyriakoulis Mavromihalis. Au début, il se rapporte à sa tradition familiale, à son idéologie et à la période de sa vie politique où il était chef du parti que Theodoros Diliyannis avait fondé. Ensuite, on prête attention à la manière et au temps que Mavromihalis est devenu Premier Ministre, juste après la révolte de l’ Association Militaire – appelée «Stratiotikos Syndesmos» au mois d’ août 1909. On étudie aussi des difficultés qu’ il a rencontrées et l’ œuvre de son gouvernement.Enfin, Mavromihalis a été obligé de démissionner en janvier 1910, après les discussions politiques entre «Stratiotikos Syndesmos» et Eleuthérios Venizélos.
π™∆√ƒπ∞ ∆∏™ ª∞¡∏™ ∫∞π ¢π¢∞∫∆π∫∏ ∆∏™ π™∆√ƒπ∞™ °ÈÒÚÁÔ˜ ™ÙÂÊ·Ó¿ÎÔ˜ M. Ed, À. ¢È‰¿ÎÙÔÚ·˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ
¶ÂÚ›ÏË„Ë ∏ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ª¿Ó˘ Ì ÙȘ ȉȷÈÙÂÚfiÙËÙ¤˜ Ù˘ Â›Ó·È Â‰›Ô ¤Ú¢ӷ˜, ÚfiÛÊÔÚÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜. ∏ ¤Ú¢ӷ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ Î·È Ë Â·Ê‹ ÙÔ˘˜ Ì ÙȘ ÙÔÈΤ˜ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ËÁ¤˜ ı· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÔ˘Ó ÙȘ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÂÓÂÚÁfi Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ ÛÙË Ì·ıËÛȷ΋ ‰È·‰Èηۛ· ̤۷ ·fi ÂÚ¢ÓËÙÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜. √È Ì·ıËÙ¤˜ ̤ۈ ÙˆÓ ‰È‰·ÎÙÈÎÒÓ ÌÂıfi‰ˆÓ Î·È Ù¯ÓÈÎÒÓ ‰È‰·Ûηϛ·˜ ı· ÚÔÛÂÁÁ›ÛÔ˘Ó ÙȘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜ Î·È ÓÔÔÙÚԛ˜ ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ Ù˘ ª¿Ó˘, ı· ηٷϿ‚Ô˘Ó ÙËÓ ·Í›· ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÛÌÈÎÒÓ Î·È È‰ÂÔÏÔÁÈÎÒÓ ÌÔÚÊˆÌ¿ÙˆÓ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ Î·È ı· ·Ó·Ù‡ÍÔ˘Ó ÙË ı¤ÏËÛË Ó· Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó –Ì ÙË ÁÓÒÛË Ù˘ ÙÔÈ΋˜ ÙÔ˘˜ ÈÛÙÔÚ›·˜– Û ÌÈ· Âη›‰Â˘ÛË Ô˘ ‰ÂÓ ·ÔÚÚ›ÙÂÈ, ·ÏÏ¿ ηıÔ‰ËÁ› Î·È Û¯Â‰È¿˙ÂÈ Ì·˙› ÙÔ˘˜, ÙÚfiÔ˘˜ Â›Ï˘Û˘ ÙˆÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘˜. ∂Âȉ‹ Ë °ÂÓÈ΋ πÛÙÔÚ›· Â›Ó·È Î·Ù¿ ηÓfiÓ· ÁÓÒÛË ·ÊËÚË̤ÓË (ÁÈ· ¿ÏÏÔ˘˜ ÙfiÔ˘˜, ¿ÏÏÔ˘˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜, ¿ÏϘ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ÂÚÈÛÙ¿ÛÂȘ), Ë ∆ÔÈ΋ πÛÙÔÚ›· ÚÔÛʤÚÂÙ·È ˆ˜ ‰›Ô ÌÂϤÙ˘, ÁÈ· ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜, ÔÚ·Ùfi Î·È ÂÚ¢ӋÛÈÌÔ ÁÈ· Ó· ÚÔÂÙÔÈÌ·ÛÙÔ‡Ó ‹ Ó· ‰È¢ÎÔÏ˘ÓıÔ‡Ó ÛÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË Ù˘ °ÂÓÈ΋˜ πÛÙÔÚ›·˜ Î·È Ù˘ ¢ڇÙÂÚ˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜, Ó· ¢·ÈÛıËÙÔÔÈËıÔ‡Ó ÁÈ· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ù˘ ÙÔÈ΋˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ ̤۷ ÛÙËÓ ÔÔ›· ˙Ô˘Ó, Ó· ¤ÚıÔ˘Ó Û ·ʋ Ì ÈÛÙÔÚÈο ÛÙÔȯ›· ÂÚ¢ӋÛÈÌ· Î·È Î·Ù·ÓÔËÙ¿ Î·È Ù¤ÏÔ˜ Ó· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ó fiÙÈ Ë πÛÙÔÚ›· Â›Ó·È ·ÓıÚÒÈÓË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Ì ·ÓıÚÒÈÓ· ΛÓËÙÚ·, ÂÓÙ·Á̤ÓË Ì¤Û· Û ·ÓıÚÒÈÓ· ̤ÙÚ·. ™ÙËÓ ·Ó·ÎÔ›ÓˆÛË ·˘Ù‹ ı· ·ÚÔ˘ÛÈ¿Ûˆ ÙÔ˘˜ ‚·ÛÈÎÔ‡˜ ¿ÍÔÓ˜ ÛÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÎÈÓÂ›Ù·È Ë ‰È‰·ÎÙÔÚÈ΋ ‰È·ÙÚÈ‚‹ ÌÔ˘ Ô˘ ÂÎÔÓÂ›Ù·È ÛÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ∞ıËÓÒÓ ˘fi ÙËÓ Â›‚ÏÂ„Ë ÙÔ˘ ηıËÁËÙ‹ Ù˘ ¡ÂfiÙÂÚ˘ πÛÙÔÚ›·˜ Î·È ¢È‰·ÎÙÈ΋˜ Ù˘ πÛÙÔÚ›·˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ Î. °ÂÒÚÁÈÔ §ÂÔÓÙÛ›ÓË. √ ÚÒÙÔ˜ ¿ÍÔÓ·˜ Â›Ó·È Ë ÂÓ·Û¯fiÏËÛË, ¤Ú¢ӷ Î·È ·Ó¿‰ÂÈÍË Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ ª¿Ó˘. ∆fiÔ˜ Ô˘ Ì ÙȘ ȉȷÈÙÂÚfiÙËÙ˜ ÙÔ˘ Ê˘ÛÈÎÔ‡ ÙÔ›Ô˘ ÙÔ˘, ÙȘ Û˘Ó‹ıÂȘ Î·È Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ÙÔ˘, ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ÈÛÙÔÚ›·, ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ˆ˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Î·È ‰Ë Ù˘ ÙÔÈ΋˜ Î·È ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈ΋˜. ∏ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ª¿Ó˘ ηχÙÂÈ fiÏË ÙËÓ Ù˘ÔÏÔÁ›· ıÂÌ¿ÙˆÓ ÙÔÈ΋˜ ÈÛÙÔÚ›·˜. £¤Ì·Ù· Ì ¤ÌÊ·ÛË ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÙÔ›Ô˘ fiˆ˜:
I™∆√ƒπ∞ ∆∏™ M∞¡∏™ ∫∞π ¢π¢∞∫∆π∫∏ ∆∏™ I™∆√ƒπ∞™
285
√ ÙÔÈÎfi˜ ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ ¯ÒÚÔ˜ Ù˘ ª¿Ó˘ Ì ÙȘ ÁˆÁÚ·ÊÈΤ˜ Î·È ÌÔÚÊÔÏÔÁÈΤ˜ Û˘ÓÈÛÙÒÛ˜ ÙÔ˘. ∏ ·Ú¤Ì‚·ÛË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ÛÙÔÓ Â‰ÈÓfi Î·È ÙÔÓ ÔÚÂÈÓfi ¯ÒÚÔ. ∏ ÔÓÔÌ·Û›· Ù˘ ÙÔÈ΋˜ ·ÏÏ¿ Î·È Ù˘ ¢ڇÙÂÚ˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ –ª·˝ÓË, µÚ·¯›ˆÓ Ù˘ ª¿Ó˘, ª¿ÓË. ∏ ÚԤϢÛË ÙˆÓ ÙÔˆÓ˘ÌÈÒÓ, Ù· Ô‰ˆÓ‡ÌÈ·, ÙÔ fiÓÔÌ· Ù˘ fiÏ˘, ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡, Ù˘ Û˘ÓÔÈΛ·˜ Î·È Ù˘ ÁÂÈÙÔÓÈ¿˜-¶fiÚÙÔ ∫¿ÁÈÔ, ∫fiÙÚˆÓ·˜, ¶‡ÚÁÔ˜ ¢˘ÚÔ‡, ∆Û›ÌÔ‚·-∞ÚÂfiÔÏË, •ÈÊ·ÚÈ¿ÓÈη. √È ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ› ¯ÒÚÔÈ Î·È Ù· Û‹Ï·È· ÙÔ˘ ¢˘ÚÔ‡. √È ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÔ› ÔÈÎÈÛÌÔ› .¯. ∞ÚÂfiÔÏË Î·È ˆ˜ ·˘Ùfi˜ Ô ÔÈÎÈÛÙÈÎfi˜ ¯ÒÚÔ˜ ‰È·ÌÔÚÊÒıËÎÂ, Ì ÙȘ ‰È·‰Ô¯ÈΤ˜ ÂÂÌ‚¿ÛÂȘ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ÛÙÔ Ê˘ÛÈÎfi Î·È ÛÙÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi ÙÔ›Ô. ∆· Ï·ÙÔÌÈο ÚÔ˚fiÓÙ· –¤ÙÚ·– Ù· ›‰Ë ÂÍfiڢ͢ Î·È ÔÈ Ù¯ÓÈΤ˜ Ù˘ ¿ÏÏÔÙÂ Î·È ÙÒÚ·. ∆· ÎÙ‹ÚÈ·, ‰ËÌfiÛÈ· Î·È È‰ÈˆÙÈο, ÔÈ ·Ó‰ÚÈ¿ÓÙ˜ –ª·˘ÚÔÌȯ¿Ï˘– Î·È Ù· ËÚÒ·. ∆· ÏÈÌ¿ÓÈ· Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜, °‡ıÂÈÔ-∫fiÙÚˆÓ·˜-°ÂÚÔÏÈ̤ӷ˜-§È̤ÓÈ Î·È Ô ÚfiÏÔ˜ ÙÔ˘˜ ÛÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘ ÙfiÔ˘. ∏ ÂȉÈ΋ ·Í›· Ù˘ ÁˆÁÚ·ÊÈ΋˜ ı¤Û˘ Ù˘ ª¿Ó˘, Ë ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· Î·È Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ·ʋ˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Ì ¿ÏÏÔ˘˜ ÙfiÔ˘˜. ∏ Û˘ÁÎÔÈÓˆÓ›· ÛÙË ª¿ÓË Î·Ù¿ ÙÔÓ 19Ô Î·È 20fi ·ÈÒÓ· Î·È ÔÈ ÂȉڿÛÂȘ Ù˘ ÛÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌ›· ÙÔ˘ ÙfiÔ˘ Î·È ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ. ¶·Ï·ÈfiÙÂÚ· Î·È Û‡Á¯ÚÔÓ· Û˘ÁÎÔÈÓˆÓȷο ̤۷, Ë ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘˜ Î·È ÔÈ ÚÔÔÙÈΤ˜ ÙÔ˘˜-Ë ı·Ï¿ÛÛÈ· ›ÛÔ‰Ô˜ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ ·fi ÙË ∫·Ï·Ì¿Ù· ÛÙÔ §È̤ÓÈ Î·È Ô ‰ÚfiÌÔ˜ ∆Û›ÌÔ‚·˜-√ÈÙ‡ÏÔ˘-∫·Ú‰·Ì‡Ï˘ ÚÔ˜ ∫·Ï·Ì¿Ù·. ªÔ˘Û›· fiˆ˜ ÙÔ Ï·ÔÁÚ·ÊÈÎfi ÌÔ˘ÛÂ›Ô ∫¿ÛÛË ÛÙË ª¿ÓË. £¤Ì·Ù· Ì ¤ÌÊ·ÛË ÛÙȘ ηıËÌÂÚÈÓ¤˜ ·ÓıÚÒÈÓ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ fiˆ˜: √È Î·ıËÌÂÚÈÓ¤˜ ÎÈÓ‹ÛÂȘ Î·È ¯ÂÈÚÔÓƠ̂˜, ÔÈ ÔÈÎȷΤ˜ ÂÚÁ·Û›Â˜, Ë ÙÚÔÊ‹-Û‡ÁÎÏÈÓÔ, Ë ¤Ó‰˘ÛË, Ë ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· Ì ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜, ÙÔ ·˘ÛÙËÚfi Î·È ÂÈ‚ÏËÙÈÎfi ‚ϤÌÌ· ÙˆÓ ª·ÓÈ·ÙÒÓ. ™ÙË ÛÊ·›Ú· Ù˘ ÂÈı˘Ì›·˜, ÔÈ Û¯¤ÛÂȘ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Î·È ÔÈ ÚÔÛ‰Ô˘ ÙÔ˘˜ Á‡Úˆ ·fi ÙÔ ¯Ú‹Ì·, Ë Â˘¯·Ú›ÛÙËÛ‹ ÙÔ˘˜, ÔÈ ÊÈÏÔ‰Ô͛˜ ÙÔ˘˜, ÔÈ ÁÈÔÚÙ¤˜ Î·È Ù· ·È¯Ó›‰È· ÙÔ˘˜. √È ·ÚÚÒÛÙȘ, Ô fiÓÔ˜, Ë ÌÔÓ·ÍÈ¿, Ù· ‰¿ÎÚ˘· Î·È Ô ı¿Ó·ÙÔ˜-Ì·ÓÈ¿ÙÈη ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ·. √È ·ÏÏ·Á¤˜ ÛÙËÓ Ù¯ÓÔÏÔÁ›·, fiˆ˜ Ë ÙÚ·˘Ì·ÙÈ΋ Î·È Î·Ù·Ï˘ÙÈ΋ Û˘Ó¿Ì·, ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹, Ô ËÏÂÎÙÚÈÛÌfi˜ Î·È Ù· ̤۷ ÌÂÙ·ÊÔÚ¿˜ ÛÙË ª¿ÓË. ∫¿ı ÌÂÙ·‚ÔÏ‹ ÂÚÌËÓ‡ÂÙ·È ÛÙË ‚¿ÛË Ù˘ ‰È¿ÛÙ·Û˘ Ù˘ ηıËÌÂÚÈÓfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ. ∆· ·ÁÁ¤ÏÌ·Ù· ηٿ ʇϷ Î·È ·Ó¿ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÔÌ¿‰·. ∂ȉÈÎfiÙÂÚ· Ù· ÙÔÈο ·ÁÁ¤ÏÌ·Ù· Ì ·Ú¿‰ÔÛË, fiˆ˜ ·˘Ù¿ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ˆ˜ ΤÓÙÚÔ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ÙÔ˘˜ ÙË ¤ÙÚ·, ˘ÏÈÎfi Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Î·È ‰ÈÂÌ‚ÔÏ›˙ÂÈ ÙË ˙ˆ‹ ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ Ù˘.
286
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
∆· Û¯ÔÏ›· Ù˘ ª¿Ó˘ .¯. ÙÔ ¢ËÌÔÙÈÎfi Û¯ÔÏÂ›Ô °ÂÚÔÏÈ̤ӷ ‹ ÙÔ °˘ÌÓ¿ÛÈÔ ∞ÚÂfiÔÏ˘ Î·È Ë ı¤ÛË ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ÙÔÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· ̤۷ ÛÙÔ ¯ÚfiÓÔ.
∏ ÂͤÏÈÍË Ù˘ ηÙÔÈΛ·˜ ÛÙË ª¿ÓË ∏ ¿ÌÂÛË ‚Ȉ̷ÙÈ΋ ÂÌÂÈÚ›· ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ Ì ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Û˘ÓÈÛÙ¿ ÙË ‚¿ÛË ÁÈ· ÌÈ· ηχÙÂÚË Î·È Â˘Ú‡ÙÂÚË ÁÓÒÛË ÙÔ˘ ¿ÌÂÛÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙfi˜ ÙÔ˘, ÂÓÒ ·Ú¿ÏÏËÏ· Ì ÌÈ· ÌÂıÔ‰Èο ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓË Û˘ÓÔÏÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ, Ê·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ Î·È Î·Ù·ÛÙ¿ÛˆÓ, ı· ·ÔÎ·Ï˘Êı› ÚÔԉ¢ÙÈο Ë ÂÛˆÙÂÚÈ΋ Û˘Ó¿ÊÂÈ·, Ë ·ÏÏËÏÔ˘¯›· Î·È Ë ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ˘Ê‹ Ì ÙÔÓ ÙfiÔ Î·È Ù· ÚfiÛˆ·. Àfi ÙȘ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ·ÍÈÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ÚÔÛˆÈΤ˜ ÂÌÂÈڛ˜ Î·È ÁÓÒÛÂȘ Î·È ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È Ù· ·ÙÔÌÈο ÂӉȷʤÚÔÓÙ· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. ªÂ ·ÊÂÙËÚ›· ÙËÓ ¿ÌÂÛË Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· –¤ÙÚ·, ηÙÔÈ˘, ‡ÚÁÔÈ, ÔÈÎÈÛÌÔ›– Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ·Ú¿ÏÏËÏ· ˘fi„Ë Ì·˜ ÙȘ ÓÂ˘Ì·ÙÈΤ˜ ·Ó¿ÁΘ Î·È ÙÔ˘˜ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÔ‡˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ·Ô‰ÂÛÌ¢fiÌ·ÛÙ ÛÙ·‰È·Î¿ ·fi ÙÔ ¿ÌÂÛÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Û ¤Ó·Ó ¢ڇÙÂÚÔ ¯ÒÚÔ Î·È ¯ÚfiÓÔ Î¿ÓÔÓÙ·˜ ÙȘ Û˘Ó‰¤ÛÂȘ ·Ó¿ÌÂÛ· Û ÁÂÁÔÓfiÙ· Î·È Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂȘ, ·Ó·Ï‡ÔÓÙ·˜ Î·È ÂÚÌËÓ‡ÔÓÙ·˜ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· Î·È ÂȉÈÎfiÙÂÚ· Ê·ÈÓfiÌÂÓ·. ∂›Û˘ Ë Û‡Ó‰ÂÛË ÙÔ˘ ÙfiÔ˘ Ì ÙË ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ ıÚËÛΛ·, Ë ¤ÎÊÚ·ÛË Ù˘ ıÚËÛ΢ÙÈÎfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ª·ÓÈ·ÙÒÓ –ÚÔÛ΢ÓËÙ¿ÚÈ·, ·ÊÈÂÚÒÌ·Ù·, ·ÓËÁ‡ÚÈ·, ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÂÔÚÙ¤˜, ÈÂڈ̤ÓÔÈ Î·È ÎÔÛÌÈÎfi ÛÙÔȯ›Ô, ÓÔÔÙÚԛ˜ Î·È Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜. £¤Ì·Ù· Ì ¤ÌÊ·ÛË ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜. ∏ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ª¿Ó˘ Â›Ó·È Î·Ù’ ÂÍÔ¯‹Ó ÈÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈÒÓ. ∂›ÙÂ ÙˆÓ ÁÓˆÛÙÒÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈÒÓ Ù˘ ª¿Ó˘, .¯. ª·˘ÚÔÌȯ·Ï·›ÔÈ, ›Ù Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ÙÔ˘ οı ̷ıËÙ‹ Ô˘ Ì ÙË ÌÔÚÊ‹ Ù˘, ÙË ‰È·‰Èηۛ· Û¯ËÌ·ÙÈÛÌÔ‡ Ù˘, ÙÔ Î·ıÂÛÙÒ˜ ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ ÙÔ˘ ˙¢Á·ÚÈÔ‡ Î·È ÙȘ Û˘Ó¤ÂȘ ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ ‰È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛˆÓ, ÌÔÚ› Ó· ·ÔÙÂϤÛÂÈ Â‰›Ô Èı·ÓÒÓ ÂÚˆÙËÌ¿ÙˆÓ ÁÈ· ÙË Û¯ÔÏÈ΋ Ù¿ÍË. ™ÙË ª¿ÓË Â›Ó·È ÂÌÊ·Ó‹˜ Ô ‰È·¯ˆÚÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ÚfiÏˆÓ Î·Ù¿ ʇϷ, ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜. ∏ ÚÔÛ‰ÔΛ· Á¤ÓÓËÛ˘ ·ÚÛÂÓÈÎÔ‡ ·È‰ÈÔ‡ Î·È Ë Û‡Ó‰ÂÛ‹ Ù˘ Ì ÙË ‰È·ÈÒÓÈÛË ÙÔ˘ ÔÓfiÌ·ÙÔ˜ Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ Ì ÙËÓ ¿Ì˘Ó·, ÙËÓ ·ÛÊ¿ÏÂÈ· Î·È ÙËÓ ÂÚÁ·Û›·. £¤Ì·Ù· Ì ¤ÌÊ·ÛË ÛÙËÓ ÙÔÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· fiˆ˜: Ë ‰ËÌÔÁÚ·ÊÈ΋ ÔÚ›· Ù˘ ª¿Ó˘ Î·È ÁÈ·Ù› ·˘Ù‹ Êı›ÓÂÈ. ∏ ÛËÌÂÚÈÓ‹ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ‰È·ÛÙڈ̿وÛË Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ Î·È ÔÈ· Ë ÔÚ›· ÙˆÓ ÌÂÙ·Ó·ÛÙÒÓ. ∫ÈÓ‹ÛÂȘ ÂÈÛÙÚÔÊ‹˜, .¯. ·fi ÙË ¡›Î·È· ‹ Ù· ª·ÓÈ¿ÙÈη ÙÔ˘ ¶ÂÈÚ·È¿. ∏ Û¯¤ÛË Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ Ù˘ ª¿Ó˘ Ì ÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi, ÔÏÈÙÈÎfi Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ. √È ÙÔÈΤ˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ, ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Î·È ÂȉڿÛÂȘ ÛÙËÓ ÎÔÈÓfiÙËÙ·, .¯. ÙÔ ‚È‚ÏÈÔˆÏÂ›Ô «∞‰Ô‡ÏˆÙË ª¿ÓË» ÛÙËÓ ∞ÚÂfiÔÏË. ¶ÔÈ· Ë ÚÔÛÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹, Ò˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ù· ·È‰È¿ Ó· ¤ÚıÔ˘Ó Û ·ʋ Ì·˙› ÙÔ˘ Î·È Ó· ηٷϿ‚Ô˘Ó fiÙÈ Ë ÚÔÛÊÔÚ¿ ·È‰Â›·˜ Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÚÔÓfiÌÈÔ ÌfiÓÔ ÙÔ˘ Û¯ÔÏ›Ԣ, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ˘ ÙÔÈÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÙÈÎÔ‡ Û˘ÏÏfiÁÔ˘ ‹ ÙÔ˘ ÙÔÈÎÔ‡ ‚È‚ÏÈԈϛԢ Ô˘ Ì ÙËÓ ÂÊËÌÂÚ›‰· ÙÔ˘ ∞‰Ô‡ÏˆÙË ª¿ÓË ‹ Ì ÙȘ ÂΉfiÛÂȘ ‚È‚Ï›ˆÓ ÌÂ
I™∆√ƒπ∞ ∆∏™ M∞¡∏™ ∫∞π ¢π¢∞∫∆π∫∏ ∆∏™ I™∆√ƒπ∞™
287
ıÂÌ·ÙÔÏÔÁ›· Û¯ÂÙÈ΋ Ì ÙËÓ Â˘Ú‡ÙÂÚË ÂÚÈÔ¯‹ ηχÙÔ˘Ó ÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙˆÓ ª·ÓÈ·ÙÒÓ ÁÈ· ÁÓÒÛË; £¤Ì·Ù· Û¯ÂÙÈο Ì ÙȘ Ì¿¯Â˜ Ô˘ ‰ÈÂÍ‹¯ıËÛ·Ó ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ ª¿Ó˘, .¯. ¢˘ÚÔ‡, µ¤ÚÁ·˜ Î·È ÙË Û˘Ó¯‹ ·ÚÔ˘Û›· ÙˆÓ ª·ÓÈ·ÙÒÓ ÛÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·, .¯. Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘˜ ÛÙÔÓ ª·Î‰ÔÓÈÎfi ∞ÁÒÓ· Î·È ı¤Ì·Ù· Û¯ÂÙÈο Ì ıÚ‡ÏÔ˘˜ Î·È ·Ú·‰fiÛÂȘ, .¯. «∆Ô ª˘ÛÙÈÎfi Ù˘ ∫˘ÚԇϷ˜ ÛÙÔ √›Ù˘ÏÔ». °›ÓÂÙ·È ·ÓÙÈÏËÙ‹, Ì ÙËÓ ÂÓ‰ÂÈÎÙÈ΋ Ù˘ÔÏÔÁ›· ıÂÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ·Ó¤ÊÂÚ· ÚÔËÁÔ˘Ì¤Óˆ˜, Ë È‰È·ÈÙÂÚfiÙËÙ· Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ ª¿Ó˘ Î·È Ë ·Ó·ÁηÈfiÙËÙ· ÂÓ·Û¯fiÏËÛ˘ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ Ì ·˘Ù‹, ÒÛÙ ӷ ·Ó·Î·Ï‡„Ô˘Ó ÙÔ ÎÔÓÙÈÓfi, ÙÔ ÁÓÒÚÈÌÔ, ÙÔ ÙÔÈÎfi Î·È Ì¤Ûˆ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ ÁÂÓÈÎfi, ÙÔ Â˘Ú‡ÙÂÚÔ, ÙÔ ÂıÓÈÎfi. √È ÂfiÌÂÓÔÈ ‰‡Ô ¿ÍÔÓ˜ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ì ÙË ‰È‰·ÎÙÈ΋ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›· ÙËÓ ÔÔ›· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒ, ÙȘ Ù¯ÓÈΤ˜ ‰È‰·Ûηϛ·˜ Î·È ÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ı· ·Ó·Ù‡ÍÔ˘Ó ÒÛÙÂ Ë ÂÓ·Û¯fiÏËÛ‹ ÙÔ˘˜ Ì ÙËÓ ÙÔÈ΋ ÈÛÙÔÚ›· Ó· ¤¯ÂÈ Î·È Ú·ÎÙÈο ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· Ô˘ ı· ‚ÔËı‹ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ Ó· ηٷϿ‚Ô˘Ó ÙȘ ÌÂıfi‰Ô˘˜ Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ¤Ú¢ӷ˜, Ó· ¤ÚıÔ˘Ó ÈÔ ÎÔÓÙ¿ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ ÙÔ˘˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÌÂıfi‰Ô˘˜ Î·È Ù¯ÓÈΤ˜ ÒÛÙ ӷ Â›Ó·È ÈÔ ·Ô‰ÔÙÈÎÔ› ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘˜. ªÂ ÙËÓ ÔÙÈ΋ Ô˘ ¤‰ˆÛ ÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Î·È ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ Âη›‰Â˘ÛË Ë «¡¤· πÛÙÔÚ›·», ‰Â Á›ÓÂÙ·È Ï¤ÔÓ ‰ÂÎÙ‹ Ë Î˘ÚÈ·Ú¯›· Ù˘ ÁÓÒÛ˘, Ë ·ÓÙÔÎÚ·ÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘. ∏ ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔ˘ ‰È‰¿ÛÎÔÓÙÔ˜ ÂÈÛÙÚ·Ù‡ÂÙ·È Û˘ÓÂÒ˜ ÛÙË ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›· ÂΛÓË Ô˘ ÂÍÔÈÎÂÈÒÓÂÈ ÛÙ·‰È·Î¿ ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ Ì ÙȘ ·Ú·Ì¤ÙÚÔ˘˜ Ù˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ ¤Ú¢ӷ˜ Î·È ÙËÓ ÂÚ¢ÓËÙÈ΋ ̤ıÔ‰Ô ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ·. ™ÙË ‰È‰·ÎÙÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ù˘ ÙÔÈ΋˜ Î·È Ù˘ ÁÂÓÈ΋˜ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ë ·fiıÂÛË Ù˘ ·ÔÌÓËÌfiÓ¢Û˘, Ë ıˆÚËÙÈ΋ ıÂÌÂÏ›ˆÛË Ù˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Î·È Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Î·È Ë ¤ÌÊ·ÛË ÛÙËÓ Ú·ÎÙÈ΋ ¿ÛÎËÛË Î·È Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙË Û¯ÔÏÈ΋ ¤Ú¢ӷ Û˘ÓÈÛÙÔ‡Ó Ù· ‚·ÛÈο ‰ÔÌÈο ˘ÏÈο ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡ Ì·ı‹Ì·ÙÔ˜.1 ∏ ÁÓˆÚÈÌ›· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ì ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›·, Ì ¤ÓÓÔȘ, Ì ·Ú¯¤˜ Î·È ÁÂÓÈ·ÛÂȘ, ÙÔ˘˜ ‰›ÓÂÈ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· ηٷϿ‚Ô˘Ó Î·Ï‡ÙÂÚ· ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Ô˘ ˙Ô˘Ó, Ó· ‰Ô˘Ó ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛ‹ ÙÔ˘, ÙËÓ ÂÓ·ÏÏ·Á‹ ÙˆÓ Ê·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ Î·È Ó· ÂȯÂÈÚ‹ÛÔ˘Ó Ó· ÂÚÌËÓ‡ÛÔ˘Ó ÙȘ Û˘Ó¯›˜ ·ÏÏ·Á¤˜. ∆Ô Ó· ·Ú·ÙËÚÔ‡Ó Ù· ·È‰È¿ Â›Ó·È Ôχ ÛÔ˘‰·›Ô ÁÈ·Ù› Û¯ËÌ·Ù›˙Ô˘Ó ÌÈ· ηı·ÚfiÙÂÚË ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ Á‡Úˆ ÎfiÛÌÔ˘. ∞ÎfiÌË Î·È Ë ÈηÓÔÔ›ËÛË Î·È Ë Â˘¯·Ú›ÛÙËÛË Ô˘ ÓÈÒıÔ˘Ó ÛÙÔ Ó· ·Ú·ÙËÚÔ‡Ó Â›Ó·È ÌÈ· ÏÔÁÈ΋ ·ÈÙ›· ÁÈ· Ó· Ù· ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔ˘Ì ÛÙËÓ ·Ú·Ù‹ÚËÛË. ∏ ·Ú·Ù‹ÚËÛË fï˜ Â›Ó·È ÌfiÓÔ Ë ·Ú¯‹. ∞Ó ı¤ÏÔ˘Ì ÙÔ ·È‰› Ó· ÛΤÊÙÂÙ·È Î·È Ó· ÂÓÂÚÁ› Ì ÙÚfiÔ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎfi, Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔ ·ÚÔÙÚ‡ÓÔ˘Ì Ì ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ ¿Óˆ Û’ ·˘Ùfi Ô˘ ·Ú·ÙËÚ›, Ó· ˘Ôı¤ÙÂÈ, Ó· ÂÈÚ·Ì·Ù›˙ÂÙ·È Î·È Ó· ηٷϋÁÂÈ ÛÂ Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù·. ∂›Ó·È Ë ·Ú¯‹ Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘ οı ı¤Ì·ÙÔ˜ ÙËÓ ÔÔ›· ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó.
1. §ÂÔÓÙÛ›Ó˘, °.¡., πÛÙÔÚ›· - ¶ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Î·È Ë ¢È‰·ÎÙÈ΋ ÙÔ˘˜, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. ÃÚÈÛÙ¿Î˘, 1999, Û. 10.
288
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
∞ÓÙ› ÏÔÈfiÓ Ó· ·Ú·ÙËÚÔ‡Ó ÌfiÓÔ ·ıËÙÈο, Ù· ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔ˘Ì ӷ ·›ÚÓÔ˘Ó ÂÓÂÚÁfi ̤ÚÔ˜, Ó· ··ÓÙÔ‡Ó Ù· ›‰È· ÛÙȘ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·˜ ÙȘ ··ÓÙ‹ÛÂȘ Ì ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ Ô˘ ÂΛӷ ‰È·Ï¤ÁÔ˘Ó. √È ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜ Ô‰ËÁÔ‡Ó Û ۈÛÙ¤˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ Ô˘ ÂӉ¯Ô̤ӈ˜ Ô ‰¿ÛηÏÔ˜ Ó· ÌËÓ Â›¯Â ÛÎÂÊı›. ¶ÚÔ¸fiıÂÛË ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹ Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘, ÙÔ˘ Ï¿ÓÔ˘ ÂÚÁ·Û›·˜ Î·È ÙÔ˘ ÌÔÓÙ¤ÏÔ˘ Ô˘ ı· ˘ÈÔıÂÙËı› ÁÈ· ÙÔÓ ¯ˆÚÈÛÌfi ÙˆÓ ÔÌ¿‰ˆÓ, Â›Ó·È ·Ó Î·È Î·Ù¿ fiÛÔ ·˘Ù¿ ··ÓÙÔ‡Ó ÙȘ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi.2 Ÿˆ˜ .¯. ñ ¶ÔÈ· ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÈÛÙÔÚÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô Û¯Â‰È¿˙ˆ Ó· ηχ„ˆ; ñ ™˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô Ô˘ ÂÍÂÙ¿˙ÂÈ Ë °ÂÓÈ΋ πÛÙÔÚ›· Ù˘ Ù¿Í˘, ÙÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜, ÙȘ ÁÓÒÛÂȘ, ÙȘ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ¤ÓÓÔȘ; ñ ™˘Ó‰¤ÂÙ·È Ë ÌÂϤÙË ÙÔ˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜ Ù˘ ∆ÔÈ΋˜ πÛÙÔÚ›·˜ Ì ¿ÏϘ ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜; ¶Ò˜ ı· ÙÔ Û˘Ó‰¤Ûˆ Ì ÂÓfiÙËÙ˜ ¿ÏÏˆÓ Ì·ıËÌ¿ÙˆÓ; ñ ¶Ò˜ ı· ‰È·ÈÛÙÒÛˆ ÙÈ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó ‹‰Ë Ù· ·È‰È¿ ÁÈ· ÙÔ ı¤Ì· Ô˘ ı· ÌÂÏÂÙ‹ÛÔ˘Ó; ñ ∆È ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ÚÔÂÙÔÈÌ¿Ûˆ ÁÈ· Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹Ûˆ ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÂÎΛÓËÛ˘ ÛÙËÓ Ù¿ÍË (.¯. ‚È‚Ï›·, ʈÙÔÙ˘Ë̤ÓÔ ˘ÏÈÎfi, ÂÈÎfiÓ˜, ‚ÈÓÙÂÔηۤÙ˜, ÂÈÛΤ„ÂȘ Î.Ï.). ñ £· ÂӉȷʤÚÂÈ ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ı¤Ì· ÙËÓ ÏÂÈÔ„ËÊ›· ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ; ñ ∆È ÎÂÓ¿ Ú¤ÂÈ Ó· ηχ„ˆ ÛÙȘ ‰ÈΤ˜ ÌÔ˘ ÁÓÒÛÂȘ; ñ ¶ÔȘ ÁÓÒÛÂȘ Î·È ÔȘ ‰ÂÍÈfiÙËÙ˜ Ú¤ÂÈ ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó; ñ ¶ÔȘ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ¤ÓÓÔȘ Ú¤ÂÈ ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ Ó· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ó; ñ £· ÂÌÏ·ÎÔ‡Ó ¿ÏÏ· ÚfiÛˆ· ÛÙË ‰È·‰Èηۛ· (ÁÔÓ›˜, ÙÔÈÎÔ› ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ¿ÊÔÈ, ÚÔÛˆÈÎfi ÌÔ˘Û›ˆÓ, ·Ú¯Â›ˆÓ, ‚È‚ÏÈÔıËÎÒÓ Î.¿.); ¶ÔÈÔ˜ ı· Â›Ó·È Ô ÚfiÏÔ˜ ÙÔ˘˜; ∆È ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›· ı· ¯ÚÂÈ·ÛÙ›; ø˜ ‰È‰·ÎÙÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÚÔÙ›ÓÂÙ·È Ë ‚Ȉ̷ÙÈ΋ - ÂÈÎÔÈÓˆÓȷ΋ ‰È‰·Ûηϛ·. §¤ÁÔÓÙ·˜ ‚Ȉ̷ÙÈ΋ ‰È‰·Ûηϛ· ÂÓÓÔԇ̠¤Ó· ϤÁÌ· ‰È‰·ÎÙÈÎÒÓ ‰È·‰ÈηÛÈÒÓ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ˆ˜ ·ÊfiÚÌËÛË ‚Ȉ̷ÙÈΤ˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ. ∂›Ó·È ‰ËÏ·‰‹ ·Ó¿ÁΘ, ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Î·È ·Ôڛ˜ ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡, Ô˘ ËÁ¿˙Ô˘Ó ·fi ÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ˙ˆ‹ ηıÒ˜ Î·È ·fi ÙȘ ÂÌÂÈڛ˜ Î·È ÙȘ ·ÓËÛ˘¯›Â˜ Ô˘ ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ÓÙ·È Ì¤Û· ÛÙÔÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ÂÚ›Á˘ÚÔ fiÔ˘ ˙ÂÈ Î·È ÂÓۈ̷ÙÒÓÂÙ·È. √È ‰È·‰Èηۛ˜ ·˘Ù¤˜ ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· ÂÈÛ¿ÁÔ˘Ó ÙÔ Ì·ıËÙ‹ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Ù˘ ÁÓÒÛ˘, ¤¯ÔÓÙ·˜ ˆ˜ ÛËÌÂ›Ô ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ù· ÈÔ ¿Óˆ ‚ÈÒÌ·Ù·. ŸÏË ·˘Ù‹ Ë ‰È·‰Èηۛ· Ù˘ ¤ÓÙ·Í˘ ÙˆÓ ‚Ȉ̷ÙÈÎÒÓ Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂˆÓ ÛÙË Û¯ÔÏÈ΋ ˙ˆ‹ Î·È Ù˘ ÌÂÙ¿ÏÏ·Í‹˜ ÙÔ˘˜ Û ‰È‰·ÎÙÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜, ˘ÏÔÔÈÂ›Ù·È ÛÙ· Ï·›ÛÈ· ÌÈ·˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓȷ΋˜ Û¯¤Û˘ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ̤ÏË Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ ÔÌ¿‰·˜ (ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ - Ì·ıËÙ¤˜). ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· Ì›· Û¯¤ÛË
2. µÏ. §ÂÔÓÙÛ›Ó˘, °.¡., ¢È‰·ÎÙÈ΋ Ù˘ πÛÙÔÚ›·˜. °ÂÓÈ΋ - ÙÔÈ΋ ÈÛÙÔÚ›· Î·È ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈ΋ Âη›‰Â˘ÛË , ∞ı‹Ó·, ∫ÂÓÙÚÈ΋ ‰È¿ı. µÈ‚ÏÈÔˆÏÂ›Ô ∫·Ú‰·Ì›ÙÛ·, 1996, Û.Û. 116-129.
I™∆√ƒπ∞ ∆∏™ M∞¡∏™ ∫∞π ¢π¢∞∫∆π∫∏ ∆∏™ I™∆√ƒπ∞™
289
Ô˘ ÙË ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ ÈÛfiÙÈÌË ·ÓÙ·ÏÏ·Á‹ ·fi„ˆÓ, Ô˘ ı· ‚ÔËı‹ÛÂÈ ÙËÓ ÔÌ¿‰· Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ ÌÈ· ÙÂÏÈ΋ ¿Ô„Ë Î·È Ó· ÚԂ› ÛÙË Ï‹„Ë Î¿ÔÈˆÓ ·ÔÊ¿ÛÂˆÓ Û¯ÂÙÈÎÒÓ Ì ÙÔ Ì¿ıËÌ· (ÔÚÁ¿ÓˆÛË - ÚÔۯ‰ȷÛÌfi˜ - ‰ÈÂÍ·ÁˆÁ‹ - ·ÍÈÔÏfiÁËÛË).3 ∆Ô ÌÔÓÙ¤ÏÔ Ô˘ ¤¯ˆ ˘ÈÔıÂÙ‹ÛÂÈ ÁÈ· ÙÔ ¯ˆÚÈÛÌfi ÙˆÓ ÔÌ¿‰ˆÓ ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ˘ÏÔÔÈËı› ÙÔ Û¯¤‰ÈÔ ÂÚÁ·Û›·˜ Â›Ó·È Ù˘ «ª·ıËÙÈ΋˜ Û˘ÓÂÚÁ·ÙÈ΋˜ ÂÈÙ˘¯›·˜» (student teams achievement divisions, ∆ÚÈÏÈ·Ófi˜, 1992).4 ∫·Ù¿ ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÌÔÓÙ¤ÏÔ ı¤ÏÔ˘Ì ӷ Û˘ÌÂÚÈÏ¿‚Ô˘Ì Û οı ÔÌ¿‰· Ì·ıËÙ¤˜ Î·È ÙˆÓ ‰‡Ô Ê‡ÏˆÓ Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ·fi‰ÔÛË. ™˘ÓÙ¿ÛÛÔ˘Ì ¤Ó·Ó ηٿÏÔÁÔ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜, Ù· ÔÔ›· Â›Ó·È ÙÔÔıÂÙË̤ӷ ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË Â›‰ÔÛ‹ ÙÔ˘˜. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, ‰È·ÈÚԇ̠ÙÔÓ Î·Ù¿ÏÔÁÔ Û ٤ٷÚÙ· Î·È Û˘ÁÎÚÔÙԇ̠ÔÌ¿‰Â˜ ·›ÚÓÔÓÙ·˜ ‰‡Ô Ì·ıËÙ¤˜ ·fi οı ٤ٷÚÙÔ ÙÔ˘ ηٷÏfiÁÔ˘. ŒÙÛÈ ÂÙ˘¯·›ÓÔ˘Ì ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÔÌ¿‰ˆÓ ÙˆÓ 8 ‹ 9 ÌÂÏÒÓ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Ë ÈηÓfiÙËÙ· ÔÈΛÏÂÈ. ŸÌˆ˜ «¢È‰·Ûηϛ· Ì √Ì¿‰Â˜» ÛËÌ·›ÓÂÈ Î¿ÙÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·’ ·˘Ùfi, ‰ËÏ·‰‹ ¯ˆÚÈÛÌfi˜ Û ÌÈÎÚfiÙÂÚ˜ ·ÚÈıÌËÙÈο ÔÌ¿‰Â˜. ∆· ̤ÏË Î¿ı ÔÌ¿‰·˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· Û˘Óԉ‡ÔÓÙ·È fi¯È Ì ·Ï¤˜ Û¯¤ÛÂȘ ·ıÚÔ›ÛÌ·ÙÔ˜ (Ó· Â›Ó·È ‰ËÏ·‰‹ ¤Ó· ·Ïfi ¿ıÚÔÈÛÌ· ·ÙfiÌˆÓ Ô˘ ÌfiÓÔ ÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È ·Ú¿ÏÏËÏ·), ·ÏÏ¿ Ó· Û˘Óԉ‡ÔÓÙ·È ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Ì «Û¯¤ÛÂȘ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜». ∆Ô Î¿ı ̤ÚÔ˜ ‰ËÏ·‰‹ Ú¤ÂÈ Ó· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û ·ÌÊ›‰ÚÔÌË Î·È ÔÏfiÏ¢ÚË Û¯¤ÛË Ì ٷ ˘fiÏÔÈ· ̤ÏË, ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ӷ ˘¿Ú¯ÂÈ ·Ó¤ÏÈÍË Î¿ı ÊÔÚ¿ fiÏˆÓ ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ Ù˘ ÔÌ¿‰·˜, Ì ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ı¤Û˘ - ·ÓÙ›ıÂÛ˘ - Û‡ÓıÂÛ˘. ∏ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ÔÌ¿‰·˜, ηٿ Û˘Ó¤ÂÈ·, ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆÈÛÙ› ÛÙ·ÙÈο (Û·Ó ¤Ó· ·Ïfi ¿ıÚÔÈÛÌ· ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ Ù˘), ·ÏÏ¿ ‰˘Ó·ÌÈο, Û·Ó ÌÈ· ·ÏÏËÏÔ˘¯›· ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ –‰ÈÂÚÁ·Û›Â˜– Ô˘ ÂÍÂÏ›ÛÛÔÓÙ·È ·ÛÙ·Ì¿ÙËÙ· ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ̤ÏË ÌÈ·˜ ÔÌ¿‰·˜ Î·È Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Û ·ÏÏËÏÂÍ¿ÚÙËÛË, ·ÏÏËÏÔÛ˘Û¯¤ÙÈÛË Î·È Û˘Ó·ÏÏ·Á‹. ŒÓ· ‚·ÛÈÎfi ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi Ù˘ Â›Ó·È Ë ·ÏÏËÏÂÍ¿ÚÙËÛË ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ Ù˘. À¿Ú¯ÂÈ ‰ËÏ·‰‹ Û˘ÓÂÍ¿ÚÙËÛË ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ ÁÈ· ÂÈÙ˘¯›· ÙˆÓ ÎÔÈÓÒÓ ÂȉÈÒÍÂˆÓ Î·È Ë ÂÈÙ˘¯›· ÙˆÓ ÛÙfi¯ˆÓ οı ̤ÏÔ˘˜ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ¿ÌÂÛ· Ì ÙËÓ ÂÈÙ˘¯›· ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ Ì¤ÛˆÓ. √È ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ Â›Ó·È ·ÏÏËÏÔÛ˘Ó‰ÂfiÌÂÓ˜ Î·È ÙÔ Î·Ù·ÏËÎÙÈÎfi ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Â›Ó·È ¤ÚÁÔ ÔÌ·‰ÈÎfi Î·È fi¯È ÂÈ̤ÚÔ˘˜ Û˘Ó¿ıÚÔÈÛË ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ ∏ Ù¯ÓÈ΋ ‰È‰·Ûηϛ·˜ Ô˘ ı· ·ÎÔÏÔ˘ıËı› Â›Ó·È ÙÔ project. ñ ∆Ô project ‰ÂÓ Â›Ó·È Ì¤ıÔ‰Ô˜, fiˆ˜ Û˘ÓËı›˙ÂÙ·È Ó· ϤÁÂÙ·È, Â›Ó·È ÌÈ· Ù¯ÓÈ΋, ÌÈ· Ôχ ÁÂÓÈ΋ Ì¿ÏÈÛÙ· Ù¯ÓÈ΋, Ô˘ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È fï˜ Û ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÁÂÓÈΤ˜ ·Ú¯¤˜. ∆Ô˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ, ‰ÂÓ Â›Ó·È ¤Ó· ˘ÔηٿÛÙ·ÙÔ Ù˘ ÁÂÓÈ΋˜ Î·È ÂȉÈ΋˜ ·È‰·ÁˆÁÈ΋˜ Î·È ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ˆ˜ Ù¤ÙÔÈÔ. ŒÚ¯ÂÙ·È Û ϋÚË ·ÓÙ›ıÂÛË Î·È Ì ÙÔÓ ·È‰·ÁˆÁÈÛÌfi Î·È Ì ÙÔÓ ‰È‰·ÎÙÈÛÌfi, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ Ó· ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÙ·È Ë ·È‰·ÁˆÁÈ΋ Û¯¤ÛË Â›Ù ˆ˜ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ‰È·-
3. ÃÚ˘Û·Ê›‰Ë˜, ∫., µÈˆÌ·ÙÈ΋ - ÂÈÎÔÈÓˆÓȷ΋ ‰È‰·Ûηϛ·, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. Gutenberg, 2000, Û. 17. 4 . ∆ÚÈÏÈ·Ófi˜, ∞ı., ªÂıÔ‰ÔÏÔÁ›· Ù˘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ ππ: ÎÚÈÙÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ù˘ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈ΋˜ ‰È‰·Ûηϛ·˜ Ì ‚¿ÛË Ù· ÔÚ›ÛÌ·Ù· Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ¤Ú¢ӷ˜, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. ∆ÔÏ›‰Ë, 1992.
290
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÚÔÛˆÈ΋ Û¯¤ÛË Ì ·Ê·›ÚÂÛË ÙˆÓ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ÁÓˆÛÙÈÎÒÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Â›Ù ·ÓÙ›ıÂÙ· ˆ˜ Û¯¤ÛË ·Ó¿ÌÂÛ· Û’ ·˘ÙfiÓ Ô˘ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Î·È Û’ ÂΛÓÔÓ Ô˘ ·ÁÓÔ›. ∏ ·È‰·ÁˆÁÈ΋ Û¯¤ÛË Â›Ó·È ÌÈ· ‰È·ÚÔÛˆÈ΋ Û¯¤ÛË Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È ˆ˜ ÚÔ˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ Î·È ‰È·ÚÎÒ˜ ˘fi ‰È·Ú·ÁÌ¿Ù¢ÛË ÁÓˆÛÙÈο ·ÓÙÈΛÌÂÓ·. ∞˘Ù‹ Ë ·ÓÙ›ÏË„Ë Â›Ó·È ÚÈ˙Èο ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ·fi οı ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË, ‰ÈfiÙÈ ··ÏÏ¿ÛÛÂÈ ÙËÓ ·È‰·ÁˆÁÈ΋ Û¯¤ÛË ·fi ÙÔÓ ·˘ÙÔηıÔÚÈÛÌfi Ù˘ Î·È ÙË ÁÓˆÛÙÈ΋ ‰È·‰Èηۛ· ÛÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô ·fi ÙÔÓ Ù¯ÓËÙfi Î·È Û˘ÓÙËÚËÙÈÎfi Ù˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. ¢¿ÛηÏÔ˜ Î·È Ì·ıËÙ¤˜ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Û ‰È·Ú΋ ÂÚ¢ÓËÙÈ΋ ‰È·ıÂÛÈÌfiÙËÙ·, Ë ·È‰·ÁˆÁÈ΋ Û¯¤ÛË Í·Ó·‚Ú›ÛÎÂÈ ÙÔÓ ·˘ıÂÓÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Û¯¤ÛˆÓ, Ù˘ ÛÎfiÈÌ˘ ‰ËÏ·‰‹ Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ·ÓÙÈΛÌÂÓ·.5 ñ ∏ ‚Ȉ̷ÙÈ΋ - ÂÈÎÔÈÓˆÓȷ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ù˘ ‰È‰·Ûηϛ·˜, ÙÔ ÌÔÓÙ¤ÏÔ Ù˘ Ì·ıËÙÈ΋˜ Û˘ÓÂÚÁ·ÙÈ΋˜ ÂÈÙ˘¯›·˜ ÁÈ· ÙÔÓ ¯ˆÚÈÛÌfi Ù˘ Ù¿Í˘, Î·È ÙÔ project ˆ˜ Ï¿ÓÔ –Ù¯ÓÈ΋ ÂÚÁ·Û›·˜, Û˘Óı¤ÙÔ˘Ó ÙË Û˘ÓÂÚÁ·ÙÈ΋ (‰È‰·Ûηϛ·)– ÂÚ¢ÓËÙÈ΋ (ÂÚÁ·Û›·), ÙÔÓ ÙÚfiÔ ‰ËÏ·‰‹ Ù˘ ÔÌ·‰È΋˜ ‰È‰·Ûηϛ·˜.6 ∆Ô 1913 ÌÈ· ÔÁ‰ÔÓÙ¿¯ÚÔÓË ª·ÓÈ¿ÙÈÛÛ· ¤ÏÂÁ ¤Ó· Ì·ÓÈ¿ÙÈÎÔ ÌÔÈÚÔÏfi˚. ¢·ÛοϘ ı ӷ ʤÚÔ˘ÛÈ, ¡· Îfi„Ô˘Ì ٷ ¤ıÈÌ· ŸÔ˘ Ì ο„·Ó ÙËÓ Î·Ú‰È¿ 7 ∏ ÌÔÈÚÔÏÔÁ‹ÙÚ·, ˘·ÈÓÈÛÛfiÙ·Ó ‚¤‚·È·, ÙÔ Á‰ÈÎȈÌfi (‚ÂÓ٤ٷ), ·ÏÏ¿ ÂÎÊÚ·˙fiÙ·Ó Ì ÌÈ· ÂÓÙ˘ˆÛȷο ÁÂÓÈÎÂ˘Ì¤ÓË Úfi‚ÏÂ„Ë ÁÈ· ÙÔÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ÚfiÏÔ Ù˘ Âη›‰Â˘Û˘. ∆· ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ· ¯ÚfiÓÈ· Ë Âη›‰Â˘ÛË Â›¯Â ÛÙÔ ‚¿ıÔ˜ Ù˘ ÌÈ· ÛÙ¿ÛË ··Í›ˆÛ˘ ·¤Ó·ÓÙÈ Û fi,ÙÈ ¤ÌÔÈ·˙ ¯ˆÚÈ¿ÙÈÎÔ, ÔÈÛıÔ‰ÚÔÌÈÎfi Î·È Ù¿¯· ·ÔÏ›ÙÈÛÙÔ Ì¤Û· Û ¤Ó· ÎfiÛÌÔ Ô˘ ‚È·˙fiÙ·Ó Ó· Á›ÓÂÈ ·ÛÙÈÎfi˜ Î·È ÂÍÂÏÈÁ̤ÓÔ˜. ∆· ·È‰È¿ Ì¿ı·ÈÓ·Ó fiÙÈ ÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô ¤Ú¯ÂÙ·È Ó· ‰ÈÔÚıÒÛÂÈ Ù· «Ï·Óı·Ṳ̂ӷ», Ô˘ › ¯ÚfiÓÈ· ÔÏÏ¿ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÛÂ, Ì ÏfiÁÈ· Î·È Ì ڿÍÂȘ, Ë ÎÔÈÓfiÙËÙ· ÛÙËÓ ÔÔ›· ˙Ô‡Û·Ó. ∫·È ÚÔÊ·ÓÒ˜, ÙÔ «ÛÎÔ‡ÈÛÌ·» ÙˆÓ Âı›ÌˆÓ ‰ÂÓ Â›Ó·È Â‡ÎÔÏÔ Ó· ÂÚÈÔÚÈÛÙ› Û ÌÂÚÈΤ˜ ÌfiÓÔ Ï¢ڤ˜ Ù˘ ·Ú¿‰ÔÛ˘, fiÙ·Ó Ë Âη›‰Â˘ÛË ıˆÚËÙÈÎÔÔÈ› ÙËÓ ·Ôοı·ÚÛË ˆ˜ ‰Â›ÁÌ· ÂͤÏÈ͢ Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡. ŒÙÛÈ, Ì·˙› Ì ٷ ¤ıÈÌ· Ô˘ ο„·Ó ÙËÓ Î·Ú‰È¿ Ù˘ ÌÔÈÚÔÏÔÁ‹ÙÚ·˜, Ú›¯ÙËÎ·Ó ÛÙËÓ ˘Ú¿ ÔÏÈÙÈÛÌÈο Î·È È‰ÂÔÏÔÁÈο ÌÔÚÊÒÌ·Ù·, ¯ÚËÛÙÈο ·ÓÙÈΛÌÂÓ· Î·È ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ ˙ˆ‹˜, Ì·ÛÙÔÚÈΤ˜ Ù¤¯Ó˜ Î·È ÔχÙÈÌÔ ˘ÏÈÎfi ÚÔÊÔÚÈ΋˜ ÈÛÙÔÚ›·˜. ∂›Ó·È Â˘Ù‡¯ËÌ· fiÙÈ ¤ÛÙˆ Î·È ·ÚÎÂÙ¿ ·ÚÁ¿, ̤۷ ÛÙËÓ ›‰È· ÙËÓ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓË Âη›‰Â˘ÛË, Ì·˙› Ì ÙËÓ ¤ÁÓÔÈ· ÁÈ· ÙÔ
5. ∞ÓıÔÁ·Ï›‰Ô˘, £., ¢Ô˘Ï‡ÔÓÙ·˜ Ì projects, Virtual School, The sciences of education on line, Ù. 1, Ù¯. 1, 1998. 6. §ÂÔÓÙÛ›Ó˘, °.¡., πÛÙÔÚ›·-¶ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Î·È Ë ‰È‰·ÎÙÈ΋ ÙÔ˘˜, ∞ı‹Ó·, ∫ÂÓÙÚÈ΋ ‰È¿ı. ∞ı. ¶. ÃÚÈÛÙ¿ÎË, 1999, Û. 41. 7. ∫¿ÛÛ˘ ∫., ªÔÈÚÔÏfiÁÈ· Ù˘ ª¤Û· ª¿Ó˘, µ′, 1980, Û. 283.
I™∆√ƒπ∞ ∆∏™ M∞¡∏™ ∫∞π ¢π¢∞∫∆π∫∏ ∆∏™ I™∆√ƒπ∞™
291
ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, Ê˘ÛÈÎfi Î·È ·ÓıÚˆÔÁÂÓ¤˜, ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È ÌÈ· ΛÓËÛË Ô˘ ˘Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË Ó· Í·Ó·ÎÔÈÙ¿ÍÔ˘Ì ÙÔ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi Î·È Í¯ˆÚÈÛÙfi ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Î·È Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ÂÚÈÔ¯ÒÓ Î·È Ó· Ì¿ıÔ˘Ì ·fi ·˘Ùfi, ·ÏÏ¿ Î·È Ó· ÙÔ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÔ˘Ì ˆ˜ ÏfiÁÔ Î·È Ô‰ËÁfi ‰È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛÂˆÓ ÛÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ Ù˘ Û¯ÔÏÈ΋˜ ÁÓÒÛ˘.8 ™ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ ·Ê‹ÁËÛË ¤¯ÂÈ Á›ÓÂÈ ·Ô‰ÂÎÙ‹ Ë ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË Ù˘ ÛËÌ·Û›·˜ ÙˆÓ ÌË ÁÚ·ÙÒÓ ËÁÒÓ Î·È ÙÒÚ· È· ËÁ¤˜ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ıˆÚÔ‡ÓÙ·È Î·È ÔÈ ÛȈ¤˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ… ∏ ª¿ÓË ÊËÌ›˙ÂÙ·È ÁÈ· ÙË ÛȈ‹ Ù˘.
µπµ§π√°ƒ∞ºπ∞ ∞ÓıÔÁ·Ï›‰Ô˘, £., ¢Ô˘Ï‡ÔÓÙ·˜ Ì projects, Virtual School, The sciences of education on line, Ù. 1, Ù¯. 1, 1998. ∫¿ÛÛ˘ ∫., πÛÙÔÚ›· Ù˘ ª¿Ó˘, 1977. ∫¿ÛÛ˘ ∫., ªÔÈÚÔÏfiÁÈ· Ù˘ ª¤Û· ª¿Ó˘, µ′, 1980. §ÂÔÓÙÛ›Ó˘ °.¡., ¢È‰·ÎÙÈ΋ Ù˘ πÛÙÔÚ›·˜. °ÂÓÈ΋ ÙÔÈ΋ ÈÛÙÔÚ›· Î·È ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈ΋ Âη›‰Â˘ÛË, ∞ı‹Ó·, ∫ÂÓÙÚÈ΋ ‰È¿ı. µÈ‚ÏÈÔˆÏÂ›Ô ∫·Ú‰·Ì›ÙÛ·, 1996. §ÂÔÓÙÛ›Ó˘, °.¡., πÛÙÔÚ›·-¶ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Î·È Ë ‰È‰·ÎÙÈ΋ ÙÔ˘˜, ∞ı‹Ó·, ∫ÂÓÙÚÈ΋ ‰È¿ı. µÈ‚ÏÈÔˆÏÂ›Ô ∞ı. ¶. ÃÚÈÛÙ¿ÎË, 1999. §ÂÔÓÙÛ›Ó˘ °.¡. Î.¿., ¶ÂÈÚ·Ì·ÙÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÁÈ· ÙË ‰È‰·Ûηϛ· Ù˘ ∆ÔÈ΋˜ πÛÙÔÚ›·˜ ÛÙËÓ ¶ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ· ∂η›‰Â˘ÛË, À¶.∂.¶.£.-¶·È‰·ÁˆÁÈÎfi πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ, ∞ı‹Ó· 1999. ª·ÙÛ·ÁÁÔ‡Ú·˜, ∏Ï., √Ì·‰ÔÛ˘ÓÂÚÁ·ÙÈ΋ ‰È‰·Ûηϛ·, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. °ÚËÁfiÚË, 1998. ª¤Í˘, ¢., ∏ ª¿ÓË Î·È ÔÈ Ì·ÓÈ¿Ù˜, ∞ı‹Ó· 1977. ¡˘Ê¿Î˘ ¡., πÛÙÔÚ›· Ù˘ ª¿Ó˘ fiÏ˘, ¯.Ù. , 1798. ¶Ú·ÎÙÈο ™˘Ó‰ڛԢ, ª¿ÓË Î·È Âη›‰Â˘ÛË, ∞ÚÂfiÔÏË 15-17 √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1999, ∞ı‹Ó·, À¶.∂.¶.£.-¶∞π¢∞°ø°π∫√ π¡™∆π∆√À∆√, 2000. ™·˝Ù·˜ °., ª∞¡∏, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. ª¤ÏÈÛÛ·, 1990. ∆·˚Ê¿ÎÔ˜, π.°., √È ƒˆÌ·›ÔÈ Î·È ÙÔ ∫ÔÈÓfiÓ ÙˆÓ §·Î‰·ÈÌÔÓ›ˆÓ, ∞ı‹Ó· 1973. ∆ÚÈÏÈ·Ófi˜, ∞ı., ªÂıÔ‰ÔÏÔÁ›· Ù˘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ ππ: ÎÚÈÙÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ù˘ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈ΋˜ ‰È‰·Ûηϛ·˜ Ì ‚¿ÛË Ù· ÔÚ›ÛÌ·Ù· Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ¤Ú¢ӷ˜, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. ∆ÔÏ›‰Ë, 1992. ÃÚ˘Û·Ê›‰Ë˜ ∫., µÈˆÌ·ÙÈ΋-ÂÈÎÔÈÓˆÓȷ΋ ‰È‰·Ûηϛ·, ∞ı‹Ó·, ÂΉ. Gutenberg, 2000. Leake W., ∆·Í›‰È· ÛÙÔ ªÔÚÈ¿, VI. Frey, K., ª¤ıÔ‰Ô˜ project, ÌÙÊÚ. ∫. ª¿ÏÏÈÔ˘, £ÂÛ/Ó›ÎË, ÂΉ. ∫˘ÚȷΛ‰Ë, 1996.
¶H°E™ ¶ÚfiÁÚ·ÌÌ· ™∂¶¶∂ ÙÔ˘ ¶.I.: ∆ÔÈ΋ πÛÙÔÚ›·, °˘ÌÓ¿ÛÈÔ ∞ÚÂfiÔÏ˘, 1999.
8. ¶Ú·ÎÙÈο ™˘Ó‰ڛԢ, ª¿ÓË Î·È ∂η›‰Â˘ÛË, ∞ÚÂfiÔÏË 15-17 √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1999, À¶.∂.¶.£. ¶·È‰·ÁˆÁÈÎfi πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ, ∞ı‹Ó· 2000, Û.Û. 125-126.
292
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
Abstract The history of Mani with all its differences is a rewarding field of research for students. The students research and their contact with local historical resources offers them the opportunity to discover their role in the education process. The students through teaching methods and technique, will have a greater understanding of the behaviour and traditions of the people of Mani. In this way they will develop the desire to be a part –knowing more about their local historyof an education system that doesn’t reject but leads and plans with them ways to solve their problems.
ª∞¡π∞∆π∫∏ ∞§§∏§∂°°À∏: ªπ∞ ¶ƒ√™¶∞£∂π∞ ™À¡¢∂™∏™ ∆∏™ ∆√¶π∫∏™ π™∆√ƒπ∞™ ª∂ ∆π™ ¶√§π∆π™ªπ∫∂™ ∫∞∆∞µ√§∂™ ∆∏™ ª∞¡∏™ (¢‡Ô ÂÚÈÙÒÛÂȘ ·fi Ù· ı¤Ì·Ù· Ô˘ ÚÔ‚Ï‹ıËηÓ: A. TÔ È‰ÈfiÙ˘Ô ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi ηıÂÛÙÒ˜ Ù˘ M¿Ó˘: ·›ÙÈ· Î·È ÂȉڿÛÂȘ ÙÔ˘, Î·È B. NÈ΋ٷ˜ NËÊ¿Î˘: Ô ÊÔÚ¤·˜ ÙˆÓ ÌËÓ˘Ì¿ÙˆÓ ÙÔ˘ NÂÔÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ¢È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡ ÛÙË M¿ÓË) ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ∂. ª·Ú·Ì¤·˜ ™¯ÔÏÈÎfi˜ ™‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜ ¢Â˘ÙÂÚÔ‚¿ıÌÈ·˜ ∂η›‰Â˘Û˘
¶ÂÚ›ÏË„Ë ∏ ÂÚÁ·Û›· Û˘Ó›ÛÙ·ÙÔ ÛÙËÓ ¤ÎıÂÛË ÛÙÔȯ›ˆÓ Î·È ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ Ì¤Ûˆ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ¤ÁÈÓ ‰˘Ó·Ù‹ Ë ¤Î‰ÔÛË Î·È Î˘ÎÏÔÊÔÚ›·, ÚÈÓ ·fi ¤ÓÙ ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ÌËÓÈ·›·˜ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜ Ì ٛÙÏÔ: ª·ÓÈ¿ÙÈÎË AÏÏËÏÂÁÁ‡Ë. ∏ ¤Î‰ÔÛË ·˘Ù‹ fiˆ˜ ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÂÙ·È Î·È ·fi ÙÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ Ù˘ ÊÈÏÔ‰ÔÍ› Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ÚÔˆıÒÓÙ·˜ ÛÙÔȯ›· Ù˘ ¢È· µ›Ô˘ ∂η›‰Â˘Û˘. ∞˘Ùfi Á›ÓÂÙ·È Ì ÙÔÓ È‰È·›ÙÂÚÔ, ÂÈÏÂÎÙÈÎfi Î·È Â‡ÏËÙÔ ÙÚfiÔ, Ô˘ ·Ú¤¯ÔÓÙ·È Û οı ʇÏÏÔ Ù˘ ÌËÓÈ·›·˜ ·˘Ù‹˜ ¤Î‰ÔÛ˘, ÛÙÔȯ›· ·fi ÙËÓ πÛÙÔÚ›· Î·È ÙÔÓ ¶ÔÏÈÙÈÛÌfi Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜, Û ·Á·ÛÙ‹ Û‡Ó‰ÂÛË Ì ۇÁ¯ÚÔÓ· ÁÂÁÔÓfiÙ· Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙËÓ ∆ÔÈ΋ πÛÙÔÚ›· Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜. ∆· ÛÙÔȯ›· Ù˘ πÛÙÔÚ›·˜ Î·È ÙÔ˘ ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Ù˘ ª¿Ó˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ √ıˆÌ·ÓÈ΋˜ ΢ÚÈ·Ú¯›·˜, ÂÚ›Ô‰Ô Î·Ù¿ ÙËÓ ÔÔ›· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎ·Ó Ù· ËÚˆÈο ¤Ë ÙˆÓ ª·ÓÈ·ÙÒÓ. ∞Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ‰ÈÂÍÔ‰ÈÎfiÙÂÚ· ‰‡Ô ı¤Ì·Ù·: ∆Ô ¤Ó· ÁÈ· ÙÔ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi ηıÂÛÙÒ˜ Ù˘ ª¿Ó˘ Î·È ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ÁÈ· ÙÔ ¡È΋ٷ ¡ËÊ¿ÎË, ÙÔÓ ÚÒÙÔ ª·ÓÈ¿ÙË ÏfiÁÈÔ.
∞fi ÙËÓ È‰¤· ̤¯ÚÈ ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË Ù˘ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜ ∫˘Ú›Â˜ Î·È Î‡ÚÈÔÈ Û‡Ó‰ÚÔÈ, ÂÈÙÚ¤„Ù ÌÔ˘ Ó· ηٷı¤Ûˆ ÂÓÒÈÔÓ Û·˜ ¤Ó· ·ÎÏÔ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÔ‡ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ¿ÌÂÛ· Ì ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ÙÔ˘ Û˘Ó‰ڛԢ, §·ÎˆÓ›·: °ÏÒÛÛ· - πÛÙÔÚ›· - ¶ÔÏÈÙÈÛÌfi˜, Î·È ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ ÙˆÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ ÙÔ˘ Û˘Ó‰ڛԢ, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌfi Ù˘ √ÚÁ·ÓˆÙÈ΋˜ ∂ÈÙÚÔ‹˜ Î·È ÙÔ˘ Ê›ÏÙ·ÙÔ˘ ¶ÚÔ¤‰ÚÔ˘ Ù˘, ÙÔ˘ ∫·ıËÁËÙ‹ ∫˘Ú›Ô˘ £Âfi‰ˆÚÔ˘ ∂Í·Ú¯¿ÎÔ˘. ªÂ ÙËÓ ·Ó·Áη›· ÛËÌ›ˆÛË fiÙÈ Ù· ÛÙÔȯ›· ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÔ‡ Ô˘ ı· ηٷı¤Ûˆ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Û ÙÌ‹Ì· Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜, ÙË ª¿ÓË.
294
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
∏ ıÂÏÎÙÈ΋ ȉ¤· Ù˘ ·ӷÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘ ÙˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ ÙÔ˘ ȉÈfiÙ˘Ô˘ Ì·ÓÈ¿ÙÈÎÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, Ù˘ ·Ó¿‰ÂÈÍ‹˜ ÙÔ˘˜ Î·È Ù˘ ‰È·ÌfiÚʈÛ˘ Û˘ÓıËÎÒÓ Û‡Ó‰ÂÛ˘ Î·È Û‡ÁÎÚÈÛ˘ Ì ٷ ‰ÚÒÌÂÓ· ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÚ›Ô‰Ô ÛÙËÓ Â‰·ÊÈ΋ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ ª¿Ó˘, Ì ··Û¯ÔÏÔ‡ÛÂ Â‰Ò Î·È ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ·. ¶ÔÏÏ¿ ·fi Ù· ‚‹Ì·Ù· Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÌÔ˘ ηıÔ‰ËÁ‹ıËÎ·Ó ¿Ù˘· Û ·ÓÙ·Ó·ÎÏ·ÛÙÈ΋ ÂÈÙ·Á‹ ÙˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ȉ¤·˜. ªÂÙ¿ ·fi ›ÎÔÛÈ ¤ÓÙ ¯ÚfiÓÈ· ‚Ȉ̷ÙÈÎÒÓ ÂÌÂÈÚÈÒÓ, Ô˘ ·fiÎÙËÛ· ˆ˜ ÌfiÓÈÌÔ˜ οÙÔÈÎÔ˜ Ù˘ ª¿Ó˘, ·ÛÎÒÓÙ·˜ ÙÔ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÌ·, ·ÏÏ¿ Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÔÓÙ·˜ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, ¿ÌÂÛ· Î·È ÂÓÂÚÁ¿, Û fiÏ· Ù· ÎÔÈÓˆÓÈο ‰ÚÒÌÂÓ· Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜, ıÂÒÚËÛ· fiÙÈ Â›¯·Ó ‰ËÌÈÔ˘ÚÁËı› ÔÈ Î·Ù¿ÏÏËϘ Û˘Óı‹Î˜ ÁÈ· Ó· Û¯ËÌ·ÙÔÔÈËı› ÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ì¤Ûˆ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ Û ڷÎÙÈÎfi Â›Â‰Ô ·˘Ù‹ Ë È‰¤·. ŒÙÛÈ ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ Ë ª·ÓÈ¿ÙÈÎË AÏÏËÏÂÁÁ‡Ë. ∞˘Ùfi˜ Â›Ó·È Ô Ù›ÙÏÔ˜ Ù˘ ∂ÊËÌÂÚ›‰·˜ Ì·˜. ¶Ô˘ Û˘Óԉ‡ÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ·Ó·Áη›Ô Î·È ·ÓÂÏ·ÛÙÈÎfi ˘fiÙÈÙÏÔ: ªËÓÈ·›· ÂÊËÌÂÚ›‰· Ì ̷ÓÈ¿ÙÈη ı¤Ì·Ù·. ∞·ÈÙÔ‡ÓÙ·È ÌÂÚÈο ÛÙÔȯ›· ·ÎfiÌ· ÁÈ· ÙËÓ ·Ì¤Ûˆ˜ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË ¯ÚÔÓÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹˜ Ù˘ «Á¤ÓÓ·˜». ∏ ∞ÏÏËÏÂÁÁ‡Ë ‹Ù·Ó ÙÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÙˆÓ ª·ÓÈ·ÙÒÓ fiÙ·Ó ÂÍÔÚÌÔ‡Û·Ó ÛÙȘ ÔÏÂÌÈΤ˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜ Û ÛÙÂÚÈ¿ Î·È ı¿Ï·ÛÛ·, ȉȷ›ÙÂÚ· ηٿ ÙÔ˘˜ Ù¤ÛÛÂÚȘ ·ÈÒÓ˜ Ù˘ √ıˆÌ·ÓÈ΋˜ ΢ÚÈ·Ú¯›·˜ ÛÙÔ ÁˆÁÚ·ÊÈÎfi ¯ÒÚÔ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ Ô˘ ¤Êı·Ó ̤¯ÚÈ ÙË Ì·ÓÈ¿ÙÈÎË ÁË. °È· ÙËÓ ÚfiÔ‰Ô Î·È ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ ÛÙȘ Û‡Á¯ÚÔÓ˜ Û˘Óı‹Î˜ ıˆڋ۷Ì ·Ó·Áη›Ô fiÚÔ ÙËÓ Â·ÓÂÌÊ¿ÓÈÛË ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÔ‡. ∆fiÙÂ, ÙÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ù˘ ∞ÏÏËÏÂÁÁ‡Ë˜ ÚԤ΢ÙÂ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›ÙÔ ·fi ÙÔÓ Î·Ù·Ó·ÁηÛÌfi Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ÛÂ Ë ÔÏÂÌÈ΋ ‚›·. ∆ÒÚ·, ÛÙȘ ÂÈÚËÓÈΤ˜ Î·È ·Ó·Ù˘ÍȷΤ˜ Û˘Óı‹Î˜ ı· ’Ú ӷ ÙÔ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÔ˘ÌÂ, ÂÌÏÔ˘Ù›˙ÔÓÙ·˜ Ù· ÎÔÈÓˆÓÈο ‰ÚÒÌÂÓ· Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ Ì·˜ Ì ÔÈfiÙËÙ· Î·È ÓÂ˘Ì·ÙÈο ¤ÚÁ·. ∞˘Ù¿ Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ı¤Ï·Ì ӷ ÚÔÛ‰ÒÛÔÌ ÛÙÔ ¤ÓÙ˘Ô ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÔÚ·Ì·ÙÈ˙fiÌ·ÛÙ ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË. ∞˘Ù¤˜ ÔÈ ÛΤ„ÂȘ ΢ÚÈ·Ú¯Ô‡Û·Ó ÛÙȘ ··ÓˆÙ¤˜ Û˘ÛΤ„ÂȘ ÌÈ¿˜ ÌÂÁ¿Ï˘ ÔÌ¿‰·˜ ·ÙfïÓ, Ô˘ ηٿÁÔÓÙ·Ó ·fi Ù· 19 ¢ËÌÔÙÈο ¢È·ÌÂÚ›ÛÌ·Ù· ÙÔ˘ ¢‹ÌÔ˘ §Â‡ÎÙÚÔ˘ Ù˘ ª¿Ó˘, ηٿ ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ÙÚ›ÌËÓÔ ÙÔ˘ 1998 Î·È ÙÔ ÚÒÙÔ ÙÚ›ÌËÓÔ ÙÔ˘ 1999. ∆· ¿ÙÔÌ· ·˘Ù¿ 110 ÂÚ›Ô˘ ›¯·Ó ÚÈÓ ·fi Ï›ÁÔ˘˜ Ì‹Ó˜ Û˘ÌÚ¿ÍÂÈ ÁÈ· ÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÎÔÈÓÔ‡ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ Î·È Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó ÛÙÔ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ù˘ ∞ÏÏËÏÂÁÁ‡Ë˜ ηٿ ÙȘ ‰ËÌÔÙÈΤ˜ ÂÎÏÔÁ¤˜ Ô˘ ÚÔËÁ‹ıËηÓ. ™ÙȘ Û˘ÛΤ„ÂȘ ·˘Ù¤˜ ÂÈÎÚ¿ÙËÛÂ Ë ¿Ô„Ë fiÙÈ ¤Ó· ·fi Ù· ÛÙÔȯ›· ÔÏÈÙÈ΋˜ ·Ú¤Ì‚·Û˘ Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È Ë ÔÈÔÙÈ΋ ·Ó·‚¿ıÌÈÛË Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ Ì ÙËÓ Î˘ÎÏÔÊÔÚ›· ÂÓÙ‡Ô˘ Ô˘ ı· ‰È·ÎÚÈÓfiÙ·Ó ·fi ·˘Ù¿ Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο. ∂ȉÈÎfiÙÂÚ· Ù· ÔÈÔÙÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ˘ ı¿Ú ӷ ÚÔ¤Î˘Ù·Ó ·fi ¤Ó·Ó ·ÚÌÔÓÈÎfi Û˘Ó‰˘·ÛÌfi ÛÙÔȯ›ˆÓ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Î·È ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Ù˘ ª¿Ó˘ ·ÊÂÓfi˜, Ì ٷ Û‡Á¯ÚÔÓ· ‰ÚÒÌÂÓ· ·ÏÏ¿ Î·È ÙȘ ÚÔÔÙÈΤ˜ ÙÔ˘ ̤ÏÏÔÓÙÔ˜, ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘. ∏ ·Ú·ÙÂٷ̤ÓË ˙‡ÌˆÛË ·fi„ÂˆÓ Î·È È‰ÂÒÓ Ô‰‹ÁËÛ ÛÙËÓ ·fiÊ·ÛË ÁÈ· Û‡ÛÙ·ÛË ÛˆÌ·Ù›Ԣ ÌË ÎÂÚ‰ÔÛÎÔÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ·fi Ù· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ̤ÏË, Ì ÙËÓ ÂˆÓ˘Ì›· ª·ÓÈ¿ÙÈÎË AÏÏËÏÂÁÁ‡Ë. ∫¿Ùˆ ·fi ÙÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ·˘Ùfi Ô‰ËÁËı‹Î·Ì ‰ÂÈÏ¿ ÛÙËÓ Î˘ÎÏÔÊÔÚ›· ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ʇÏÏÔ˘ Ù˘ ª·ÓÈ¿ÙÈ΢ ∞ÏÏËÏÂÁÁ‡Ë˜, ÙÔÓ ∞Ú›ÏÈÔ ÙÔ˘ 1999. ™Ù· ¤ÓÙÂ, ηÈ
M∞¡π∞∆π∫∏ A§§∏§∂°°À∏: ™À¡¢∂™∏ ∆∏™ T√¶π∫∏™ I™∆√ƒπ∞™ ª∂ ∆π™ ¶√§π∆π™ªπ∫∂™ K∞∆∞µ√§∂™
295
¿Óˆ, ¯ÚfiÓÈ· Ô˘ ¤Ú·Û·Ó ·fi ÙfiÙÂ Ë ‰È·‰ÚÔÌ‹ Ù˘ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜ ͤڷÛ ηٿ Ôχ ÙȘ ÚÔÛ‰Ô˘ ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ ÙËÓ ÔÚ·Ì·Ù›ÛÙËηÓ. ∏ ÈηÓÔÔ›ËÛË fï˜ ÚԤ΢„ ΢ڛˆ˜ ·fi ÙËÓ ÂÌÈÛÙÔÛ‡ÓË Ô˘ ¤‰ÂÈÍ·Ó Û` ·˘Ù‹ ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÔÈ ª·ÓÈ¿Ù˜ Î·È ÔÈ ÊÈÏÔÌ·ÓÈ¿Ù˜.
√È ÙÚfiÔÈ Û‡Ó‰ÂÛ˘ ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ Ì ÙÔ ·ÚfiÓ Î·È ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ Ì·˜, ·fi ÙȘ ÛًϘ Ù˘ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜ ∞˜ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ì ·˘Ù‹ ÙËÓ ÔÚ›· ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜, fiˆ˜ ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÌ·È ÛÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ·ÚÔ˘Û›·Û˘, Ô˘ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ë ∆ÔÈ΋ πÛÙÔÚ›·, ‰ËÏ·‰‹ Ù· ÛÙÔȯ›· Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ÎÈÓËÙÈÎfiÙËÙ·˜ ÛÙË ª¿ÓË Î·Ù¿ ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÚ›Ô‰Ô, Ì ÙȘ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ Î·È ÔÏÈÙÈÛÙÈΤ˜ ηٷ‚ÔϤ˜ Ô˘ Ì·˜ ÎÏËÚÔ‰fiÙËÛ·Ó ÔÈ ÚfiÁÔÓÔ› Ì·˜ £ÂˆÚÒ fiÙÈ ¤¯Ô˘Ì ‰È·Ó‡ÛÂÈ ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ·fiÛÙ·ÛË ·fi ÙÔ ª¿ÚÙÈÔ ÙÔ˘ 1999 Ô˘ ۯ‰ȿ˙·Ì ÙËÓ Î˘ÎÏÔÊÔÚ›· ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ʇÏÏÔ˘. ∏ ÌÔÚÊ‹ Ì ÙËÓ ÔÔ›· ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÙÒÚ· Ë ÂÊËÌÂÚ›‰· ¯ÚÂÈ¿ÛÙËΠ¿Óˆ ·fi ¤Ó· ¯ÚfiÓÔ ‰ÔÎÈ̤˜, ÂÈÚ·Ì·ÙÈÛÌÔ‡˜ Î·È ‰È·‚Ô˘Ï‡ÛÂȘ, ÁÈ· Ó· ÛÙ·ıÂÚÔÔÈËı› ÛÙȘ 20 ÛÂÏ›‰Â˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ÌÂÁ¤ıÔ˘˜. ∫·Ù·ı¤Ùˆ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÛÙÔȯ›· ÙÔ˘ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ Ù˘: ∞) Ì›· ÛÙ‹ÏË Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÌfiÓÈÌ· ÛÙË ‰Â‡ÙÂÚË ÛÂÏ›‰· Î·È ¤¯ÂÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi Ù›ÙÏÔ: ™ÂÏ›‰Â˜ ·fi ÙËÓ πÛÙÔÚ›· Ù˘ ª¿Ó˘, ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔ ËÚˆÈÎfi ·ÚÂÏıfiÓ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ ȉȷ›ÙÂÚ· Û ÈÛÙÔÚÈο ÁÂÁÔÓfiÙ· Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ Ù˘ √ıˆÌ·ÓÈ΋˜ ΢ÚÈ·Ú¯›·˜ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ÙfiÙ Ԣ ‰È·‰Ú·Ì·Ù›˙ÔÓÙ·Ó Ù· Ì·ÓÈ¿ÙÈη ¤Ë. ∆· ÁÂÁÔÓfiÙ· Ô˘ ÚÔ‚¿ÏÏÔÓÙ·È ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Û˘Óı¤ÛÂȘ ÛÙÔȯ›ˆÓ Î·È Î·Ù·ÁÚ·ÊÒÓ Î·È ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Û ÈÛÙÔÚÈο ı¤Ì·Ù· Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ¢Ú›· ‰È¿‰ÔÛË Î·È ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ÛÙÔ Â˘Ú‡ Ì·ÓÈ¿ÙÈÎÔ Î·È ÊÈÏÔÌ·ÓÈ¿ÙÈÎÔ ÎÔÈÓfi.. ªfiÓÈ̘ ÛًϘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Â›Û˘: µ) ÙÔ Î‡ÚÈÔ ¿ÚıÚÔ, Ô˘ Â›Ó·È ÂÍ¿ÛÙËÏÔ Î·È ·›ÚÓÂÈ ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ¿Óˆ ÌÈÛÔ‡ Ù˘ ÚÒÙ˘ ÛÂÏ›‰·˜. ™’ ·˘Ùfi ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È È‰¤Â˜ Î·È ÎÚ›ÛÂȘ ÁÈ· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÂÓˆÙÈÎÒÓ ‰È·‰ÈηÛÈÒÓ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ ª¿Ó˘, °) £¤Ì·Ù· Âη›‰Â˘Û˘ Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ ÙÚ›ÙË ÛÂÏ›‰·. ™ÙË ÛÙ‹ÏË ·˘Ù‹ ÚÔ‚¿ÏÏÔÓÙ·È Âȉ‹ÛÂȘ ÁÈ· Ù· Û¯ÔÏ›· Ù˘ ª¿Ó˘, ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ Î·È ÙÔ˘˜ ‰·ÛοÏÔ˘˜ Ù˘. ¶·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È, ›Û˘, ‚È‚Ï›· Ô˘ ΢ÎÏÔÊÔÚÔ‡Ó ÁÈ· ÙË ª¿ÓË, ηıÒ˜ Î·È ‚È‚Ï›· ª·ÓÈ·ÙÒÓ Û˘ÁÁڷʤˆÓ, ηıÒ˜ Î·È ÛÙÔȯ›· ·fi ÙȘ ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜ Ô˘ ΢ÎÏÔÊÔÚÔ‡Û·Ó ÛÙË ª¿ÓË ·ÏÈfiÙÂÚ·. ¢) ∆· ¯ˆÚÈ¿ Ù˘ ª¿Ó˘ Â›Ó·È ˙ˆÓÙ·Ó¿ Â›Ó·È Ë ÛÙ‹ÏË Ì¤Ûˆ Ù˘ ÔÔ›·˜ ÚÔ‚¿ÏÏÔÓÙ·È Û οı ʇÏÏÔ ı¤Ì·Ù· Û¯ÂÙÈο Ì ÙË ˙ˆ‹ ÛÙÔ˘˜ ÔÈÎÈÛÌÔ‡˜ Ù˘ ª¿Ó˘, ÙfiÛÔ Î·Ù¿ ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÚ›Ô‰Ô, fiÛÔ Î·È Î·Ù¿ ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ, ÙÔ ÎÔÓÙÈÓfi Î·È ÙÔ ·ÔÌ·ÎÚ˘Ṳ̂ÓÔ. ∂) §·ÔÁÚ·ÊÈο ı¤Ì·Ù·, ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È Ë ÛÙ‹ÏË Ì¤Ûˆ Ù˘ ÔÔ›·˜ Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˜ Ù˘ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜, ΢ڛˆ˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› Î·È ÏÔÁÔÙ¤¯Ó˜, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÛÙÔȯ›· ·fi ÙË ˙ˆ‹ ÛÙȘ ÌÈÎÚÔÂÚÈÔ¯¤˜ Ù˘ ª¿Ó˘, ›Ù ηٷÁÚ·Ì̤ӷ ›ÙÂ Û˘ÁÎÂÓÙڈ̤ӷ Î·È ÚˆÙÔÂÌÊ·ÓÈ˙fiÌÂÓ· ·fi ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜. ™Ù) √È Ù›ÙÏÔÈ ¢‹ÌÔ˜ ∞‚›·˜ - ¢‹ÌÔ˜ ∞Ó·ÙÔÏÈ΋˜ ª¿Ó˘ - ¢‹ÌÔ˜ °˘ı›Ԣ ¢‹ÌÔ˜ §Â‡ÎÙÚÔ˘ - ¢‹ÌÔ˜ √ÈÙ‡ÏÔ˘ - ¢‹ÌÔ˜ ™Ì‡ÓÔ˘ - ¢ËÌÔÙÈÎfi ¢È·Ì¤ÚÈÛÌ· µ¤ÚÁ·˜ -
296
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
¢ËÌÔÙÈÎfi ¢È·Ì¤ÚÈÛÌ· ªÈÎÚ‹˜ ª·ÓÙ›ÓÂÈ·˜(ÙÔ˘ ¢‹ÌÔ˘ ∫·Ï·Ì¿Ù·˜), ÂÓ·ÏÏ¿ÛÛÔÓÙ·È ÛÙÔÓ ˘¤ÚÙÈÙÏÔ Ù˘ 6˘ Î·È 7˘ ÛÂÏ›‰·˜ ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÔÈÔÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi ∆ÔÈ΋˜ ∞˘ÙÔ‰ÈÔ›ÎËÛ˘ ·ÊÔÚ¿ ÙÔ ı¤Ì· Ô˘ ˘fiÎÂÈÙ·È. ∏ Î¿Ï˘„Ë ÙˆÓ Û‡Á¯ÚÔÓˆÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ ÙÔÈÎÔ‡ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ Û˘ÌÏËÚÒÓÂÙ·È Ì ÙȘ ÌfiÓÈ̘ ÛًϘ ªÈÎÚ¿… ÙÔÈο ›ηÈÚ·… Î·È ¿ÏÏ· Î·È ∆ÔÈΤ˜ ÂΉËÏÒÛÂȘ, Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Û Âȉ‹ÛÂȘ ÌÈÎÚ‹˜ ¤ÎÙ·Û˘ Î·È Û ÔÏÈÙÈÛÙÈΤ˜ ÂΉËÏÒÛÂȘ ÛÙ· ¯ˆÚÈ¿ Ù˘ ª¿Ó˘ ‹ ·fi ÙÔ˘˜ Û˘ÏÏfiÁÔ˘˜ ÙˆÓ ª·ÓÈ·ÙÒÓ ÂÙÂÚÔ‰ËÌÔÙÒÓ, ·ÓÙ›ÛÙÔȯ·. ∑) Œ¯Ô˘Ì Ͽ‚ÂÈ ÂȉÈ΋ ̤ÚÈÌÓ· ÁÈ· ÙËÓ ÚÔ‚ÔÏ‹ ·Ó·Ù˘ÍÈ·ÎÒÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙÔ˘˜ ·ÁÚfiÙ˜ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ Ì·˜, ηıÒ˜ Î·È Ù· ÂȉÈÎfiÙÂÚ· ı¤Ì·Ù· Ô˘ ÙÔ˘˜ ÂӉȷʤÚÔ˘Ó. ∆· ΛÌÂÓ· ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜ ηٷٿÛÛÔÓÙ·È Î¿Ùˆ ·fi ÙÔÓ ˘¤ÚÙÈÙÏÔ: ∞Ó¿Ù˘ÍË ˘·›ıÚÔ˘. ∏) ∆¤ÏÔ˜, Î·È fi¯È ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô, ıˆڋ۷Ì ÛÎfiÈÌÔ, ÂÓÒ ‰ÂÓ Â›¯·Ì ÎÏ›ÛÂÈ ÂÓ¿ÌÈÛË ¯ÚfiÓÔ Î˘ÎÏÔÊÔÚ›·˜, Ó· ÊÚÔÓÙ›ÛÔ˘ÌÂ Î·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·fi‰ËÌÔ˘˜ Ì·ÓÈ¿Ù˜ Î·È Î˘Ú›ˆ˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·ÔÁfiÓÔ˘˜ ÙÔ˘˜, Ô˘ Ù· ∂ÏÏËÓÈο ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ÂÚÈÔÚÈṲ̂ӷ. ªÂÙ·ÊÚ¿˙Ô˘Ì ٷ ÂÚȯfiÌÂÓ· ·fi ÙÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi ı¤Ì·, ÙÔ Î‡ÚÈÔ ¿ÚıÚÔ, «T· ¯ˆÚÈ¿ Ù˘ ª¿Ó˘ Â›Ó·È ˙ˆÓÙ·Ó¿», Î·È Ù· §·ÔÁÚ·ÊÈο ı¤Ì·Ù·, ÛÙËÓ ·ÁÁÏÈ΋ ÁÏÒÛÛ·. ∆Ô ˘ÏÈÎfi ·˘Ùfi ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÛÙȘ ÛÂÏ›‰Â˜ 9 Î·È 10. ∞ÔÙÂÏ› Î·È ÌÈ· ÚÔÛÊÔÚ¿ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÏ˘¿ÚÈıÌÔ˘˜ ÊÈÏÔÌ·ÓÈ¿Ù˜ Ô˘ ÂÁηı›ÛÙ·ÓÙ·È ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ì·˜, ÂÌÏÔ˘Ù›˙ÔÓÙ·˜ ÁÈ· ÌÈ· ·ÎfiÌ· ÊÔÚ¿ ÙË Ì·ÓÈ¿ÙÈÎË ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú·, ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙˆÓ ÔÏÏÒÓ fiÌÔÈˆÓ ÂÁηٷÛÙ¿ÛÂˆÓ Ô˘ ÚÔËÁ‹ıËÎ·Ó Î·È ¤¯ÂÈ Î·Ù·ÁÚ¿„ÂÈ Ë πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÙfiÔ˘ Ì·˜. ∞ÊÔ‡ ÂÌÊ·Ó›ÛÙËΠÙÔ Ï·›ÛÈÔ ‰È·Û‡Ó‰ÂÛ˘ Ù˘ ∆ÔÈ΋˜ πÛÙÔÚ›·˜ Ì ٷ ÛÙÔȯ›· Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÙÔ˘ ™˘Ó‰ڛԢ: °ÏÒÛÛ·, πÛÙÔÚ›·, ¶ÔÏÈÙÈÛÌfi˜, ÂÏ›˙ˆ Ó· ¤¯ˆ ÙËÓ ·ÓÔ¯‹ Û·˜ ÁÈ· Ó· ‰ÒÛˆ Î·È ‰‡Ô ‰Â›ÁÌ·Ù· ıÂÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËÎ·Ó Ì¤¯ÚÈ ÙÒÚ· ÛÙÔ˘˜ ÙÔÌ›˜ ·˘ÙÔ‡˜. ∆Ô ÚÒÙÔ, ÛÙÔÓ ÙÔ̤· Ù˘ πÛÙÔÚ›·˜, ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔ È‰ÈfiÙ˘Ô ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi ηıÂÛÙÒ˜ Ô˘ ›Û¯˘Û ÛÙË ª¿ÓË ÔÏfiÎÏËÚË ÙË Ì·ÎÚ¿ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ √ıˆÌ·ÓÈ΋˜ ΢ÚÈ·Ú¯›·˜. ∆Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ, ÛÙÔÓ ÙÔ̤· ÙÔ˘ ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔÓ ¡È΋ٷ ¡ËÊ¿ÎË, ÙÔÓ ÚÒÙÔ ª·ÓÈ¿ÙË ÂÎÚfiÛˆÔ ÙÔ˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ¢È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡, Ô˘ ¤ÊÂÚ ٷ ÌËӇ̷ٿ ÙÔ˘ ·fi Ù· Û‡Á¯ÚÔÓ·, ÙfiÙÂ, Â˘Úˆ·˚ο Ú‡̷ٷ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ì·˜, ‰È‰¿ÛÎÔÓÙ·˜ ÁÈ· ÙÚÂȘ Î·È ¿Óˆ ‰ÂηÂٛ˜ ÌÈÎÚÔ‡˜ Î·È ÌÂÁ¿ÏÔ˘˜ ÛÙË ª¿ÓË Î·È ÛÙËÓ ∫·Ï·Ì¿Ù·.
∆Ô È‰ÈfiÙ˘Ô ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi ηıÂÛÙÒ˜ Ù˘ ª¿Ó˘. ∞›ÙÈ· Î·È ÂȉڿÛÂȘ ∂›Ó·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ÙÂÎÌËÚȈ̤ÓÔ fiÙÈ ÔÈ ıÚËÛ΢ÙÈÎÔ› Î·È ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎÔ› ıÂÛÌÔ› ·ÔÙ˘ÒÓÔ˘Ó ·ÍÈfiÈÛÙ· Î·È ÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜, ÔÏÈÙÈΤ˜ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ Ô˘ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Ó ÛÙȘ ‰È¿ÊÔÚ˜ ÁˆÁÚ·ÊÈΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜. ∏ ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÛÂÏ›‰ˆÓ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋˜ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ Ì·˜ ˆ˜ ÛËÌ·ÓÙÈ΋˜ Ù˘¯‹˜ ÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ Û¯¤ÛÂˆÓ ÙˆÓ ÂÚÈÔ¯ÒÓ, Â›Ó·È Î·È ÌÈ· ÂÏ¿¯ÈÛÙË ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË Ù˘ ÙÂÚ¿ÛÙÈ·˜ Û˘Ì‚ÔÏ‹˜ Ù˘ √Úıfi‰Ô͢ ∞Ó·ÙÔÏÈ΋˜ £ÚËÛΛ·˜ Î·È ÙˆÓ ıÂÛÌÒÓ Ù˘ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÔÌÔÁÂÓÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ÁˆÁÚ·ÊÈÎÔ‡ Ì·˜ ¯ÒÚÔ˘, ÛÙË ‰È·Ù‹ÚËÛË Î·È ÛÙË
M∞¡π∞∆π∫∏ A§§∏§∂°°À∏: ™À¡¢∂™∏ ∆∏™ T√¶π∫∏™ I™∆√ƒπ∞™ ª∂ ∆π™ ¶√§π∆π™ªπ∫∂™ K∞∆∞µ√§∂™
297
¯ÚÔÓÈ΋ ÚÔ¤ÎÙ·ÛË ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÛÌÔ‡. ªÈ· ‰È·‰Èηۛ· ‰¤Î· Î·È Ï¤ÔÓ ·ÈÒÓˆÓ, ÛÙËÓ ÔÔ›· Ë ÂÚÈÔ¯‹ Ì·˜ ‰È·‰Ú·Ì¿ÙÈÛ ηıÔÚÈÛÙÈÎfi ÚfiÏÔ. ªÈ· ‰È·‰Èηۛ· Ô˘ ÙÂÏÈο Ô‰‹ÁËÛ ÛÙËÓ ·Ó·Á¤ÓÓËÛË ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ŒıÓÔ˘˜ Î·È ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ÓÂÔÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜. ∆· ·›ÙÈ· ÙÔ˘ ȉÈfiÙ˘Ô˘ ÁÈ· ÔÏÏÔ‡˜ ·ÈÒÓ˜ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎÔ‡ ηıÂÛÙÒÙÔ˜ Ù˘ ª¿Ó˘ ·Ó·ÙÚ¤¯Ô˘Ó, fiˆ˜ ÚÔ·Ó¤ÊÂÚ· ÛÙȘ ÚÔÛ¿ıÂȘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ÔÌÔÁÂÓÔÔ›ËÛ˘ ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ ̤ۈ Î·È ÙˆÓ ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓ ıÂÛÌÒÓ. ™ÙÔ˘˜ ·Ú¯ÈÎÔ‡˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜, ÙÔ˘˜ ÂÚ›ÔÈÎÔ˘˜ Ù˘ ™¿ÚÙ˘, ÌÂÙ¿ ·fi ÂȉÚÔ̤˜ Î·È Î·Ù·ÎÙ‹ÛÂȘ, ÚÔÛÙ¤ıËÎ·Ó ™Ï¿‚ÔÈ ªËÏÈÁÁÔ› ηٿ ÙÔÓ 7Ô ·ÈÒÓ·, ºÚ¿ÁÎÔÈ Î·È πÙ·ÏÔ› ™Ù·˘ÚÔÊfiÚÔÈ ÙÔÓ 13Ô ·ÈÒÓ· Î·È ∞Ï‚·ÓÔ›, ÌÂÙ¿ ÙË Ì¿¯Ë ÙÔ˘ ∫ÔÛÛ˘ÊÔ‰›Ô˘, ÙÔÓ 15Ô ·ÈÒÓ·. √ ÂÍÂÏÏËÓÈÛÌfi˜ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÔÌ¿‰ˆÓ ÔÊ›ÏÂÙ·È Û ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi ÛÙËÓ √Úıfi‰ÔÍË ∂ÏÏËÓÈ΋ ∂ÎÎÏËÛ›· Î·È ÙÔ˘˜ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎÔ‡˜ ıÂÛÌÔ‡˜. ¶·Ú·Ï›ÔÓÙ·˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÛÙÔ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi ηıÂÛÙÒ˜ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ Ì·˜ ηٿ ÙËÓ ÚÒÙË ¯ÈÏÈÂÙ›· Ì.Ã., ÛÙ·Ì·ÙÒ Û ¤Ó· ÓÙÔÎÔ˘Ì¤ÓÙÔ, Ô˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ÙÔÓ ÂÓÈ·›Ô ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈο ÁˆÁÚ·ÊÈÎfi ¯ÒÚÔ Î·È ·Ú¤¯ÂÈ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘. ∂›Ó·È ÙÔ ¯Ú˘Ûfi‚Ô˘ÏÔ Ô˘ ÁÚ¿ÊÙËΠÙÔ 1293 ·fi ÙÔÓ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ· ÙÔ˘ µ˘˙·ÓÙ›Ô˘ ∞Ó‰ÚfiÓÈÎÔ ÙÔÓ ÚÂÛ‚‡ÙÂÚÔ (1282-1328), Ô˘ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÂÈ Î·È Ù· fiÚÈ· Ù˘ ªËÙÚÔfiψ˜ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜. ∆Ô Î›ÌÂÓÔ ·ÔÙÂÏ› ÔχÙÈÌË ÈÛÙÔÚÈ΋ ËÁ‹ ÁÈ· Ù· ÈÛÙÔÚÈο ‰Â‰Ô̤ӷ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ Ì·˜. ¶·Ú·ı¤Ùˆ ¢ڇ ·fiÛ·ÛÌ¿ ÙÔ˘ Û ÓÂÔÂÏÏËÓÈ΋ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË: ∆ÔÓ ·ÚfiÓÙ· ¯Ú˘Ûfi‚Ô˘ÏÔ ÏfiÁÔ ·ÔÛÙ¤Ïψ ÂÁÒ Ô ‚·ÛÈÏÈ¿˜ Î·È Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ı¤ÏËÌ· ÙÔ˘ £ÂÔ‡ Î·È ıÂÛ›˙ˆ Ù· ÂÍ‹˜. ∞˘Ùfi˜ Ô˘ ÙÒÚ· ÚÔ›ÛÙ·Ù·È ·Ú¯ÈÂÚ·ÙÈο ÛÙËÓ ·ÁÈfiÙ·ÙË ªËÙÚfiÔÏË ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜, ηıÒ˜ Î·È ÔÈ ‰È¿‰Ô¯Ô› ÙÔ˘ ÛÙÔ £ÚfiÓÔ Ó· ·ÔÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÙËÓ ÙÈÌ‹ Ô˘ ¤¯ÂÈ Ô Î·Ù¤¯ˆÓ ÙÔ ıÚfiÓÔ Ù˘ ™›‰Ë˜ ÁÂÓÈÎÒ˜ Û fiÏ· ÙÔ˘ Ù· ‰ÈηÈÒÌ·Ù·… ∏ ‰·ÊÈ΋ ÂÚÈÔ¯‹ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ªËÙÚÔfiψ˜ ÔÚÈÔıÂÙÂ›Ù·È ˆ˜ ÂÍ‹˜: ∞fi ÙËÓ ∂·Ú¯›· ∂›‰·˘ÚÔ ÚÒÙ· ÙËÓ ·ÔηÏÔ‡ÌÂÓË §ÈÌËÚ¿, ÚÔ¯ˆÚÒÓÙ·˜ ·Ó·ÙÔÏÈο ÛÙÔ ∑¿Ú·Î·, Î·È ·fi ÎÂÈ ÚÔ¯ˆÚÒÓÙ·˜ ÎÔÓÙ¿ ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ· ÛÙËÓ ÔÏ›¯ÓË ∫˘¿ÚÈÛÔ˜. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÛÙÔ Ó·fi ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ §ÂˆÓ›‰Ô˘, ÌÂÙ¿ ‰Â Â›Ó·È ÙÔ ÕÛÙÚÔ˜. ∞Ó‚·›ÓÔÓÙ·˜ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Ë ÎˆÌfiÔÏË Ë ·ÔηÏÔ‡ÌÂÓË ∫·ÛÙ¿ÓÈÙÛ·. ªÂÙ¿ ·fi ·˘Ù‹ Ë ÂÚÈÌÂÙÚÈ΋ ÁÚ·ÌÌ‹ ËÁ·›ÓÂÈ Û ¿ÏÏË ÎˆÌfiÔÏË ÏÂÁfiÌÂÓË ∆˙›Ù˙ÈÓ·. ªÂÙ¿ ÛÙÔ Ó·fi ÙˆÓ ∞Á›ˆÓ ∞Ó·ÚÁ‡ÚˆÓ, ¤ÂÈÙ· ÛÙ· ·Ú¯·›· ·ÏÒÓÈ· Î·È ÙÔ ÍÂÚÔ‹Á·‰Ô. ªÂÙ¿ ·fi ·˘Ùfi ηÙ‚·›ÓÂÈ ÛÙÔ Ó·fi ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ∂˘ı˘Ì›Ô˘. ŒÂÈÙ· ÚÔ¯ˆÚ¿ ÛÙË Û‚¿ÛÌÈ· ÌÔÓ‹ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ °ÂˆÚÁ›Ô˘, Ô˘ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ÙÔ˘ §˘ÎÔ‚Ô˘ÓÔ‡. ∞fi ·˘Ù‹ ÙËÓ ÈÂÚ¿ ÌÔÓ‹ ‰È¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙËÓ Â‰È¿‰· Î·È Êı¿ÓÂÈ ÛÙËÓ ·¤Ó·ÓÙÈ ı›· ÌÔÓ‹ Ù˘ ÀÂÚ·Á›·˜ £ÂÔÙfiÎÔ˘, Ô˘ ÙÈÌ¿Ù·È Î·È ˆ˜ ∂ÏÂÔ‡Û·, Ë ÔÔ›· Â›Ó·È ÎÔÓÙ¿ ÛÙËÓ ÎˆÌfiÔÏË ∞Úηۿ. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Êı¿ÓÂÈ Û ¿ÏÏË ÎˆÌfiÔÏË ÛÙ· fi‰È· ÙÔ˘ ∆·¸Á¤ÙÔ˘. ∞fi ÎÂÈ ·Ó‚·›ÓÂÈ ÛÙËÓ ÎÔÚ˘Ê‹ ÙÔ˘, fiÔ˘ ‹Ù·Ó Â͈ÎÏ‹ÛÈ ÙÔ˘ ÚÔÊ‹ÙË ∏Ï›·, ÙÔ ÂÔÓÔÌ·˙fiÌÂÓÔ ¶ÂÓÙ·‰¿¯Ù˘ÏÔ Î·È ¿ÏÈ Î·Ù‚·›ÓÂÈ ÛÙ· ‰ÂÍÈ¿ Û ¿ÏÏÔ Â͈ÎÏ‹ÛÈ ÙÔ˘ ¶ÚÔÊ‹ÙË ∏Ï›·, Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ ¿ÎÚË Ù˘ ÎÔÈÏ¿‰·˜ Î·È Ê·Ú·ÁÁÈÔ‡ ÛÎÏËÚÔ‡ Î·È ‰‡Û‚·ÙÔ˘ Ô˘ ÙÚ¤¯ÂÈ ÓÂÚfi. ªÂÙ¿ ÙÔ Â͈ÎÏ‹ÛÈ Î·È ÛÙÔ
298
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
‰ÂÍÈfi ÙÔ˘ ̤ÚÔ˜ fiˆ˜ ηÙ‚·›ÓÂÈ Â›Ó·È ¯ˆÚÈ¿ Î·È ÎˆÌÔfiÏÂȘ. ∆Ô ¢˘ÚÚ¿¯È, fiÏË Ô˘ Î·È ÙËÓ ·Ú¯·›· ÂÚ›Ô‰Ô ÂηÏ›ÙÔ ¤ÙÛÈ. ªÂÙ¿ ·fi ·˘Ùfi ηÙ‚·›ÓÂÈ ÛÙÔ ÛˆÚfi Ù˘ °Ú·fi˜, ÂÚÓ¿ ·fi ÙË µ·ÛÈÏÈ΋ Ô‰fi Î·È Êı¿ÓÂÈ ÛÙÔ˘˜ ÃÔÈÚfiÏ·ÎÎÔ˘˜. ŒÂÈÙ· ·Ó‚·›ÓÂÈ ÛÙË ÌÔÓ‹ µÔ˘ÏοÓÔ˘ Î·È ÂÚÓ¿ ÛÙÔ ‚Ô˘Ófi Ô˘ ϤÁÂÙ·È √‹. ŒÂÈÙ· ÛÙÔ ‚Ô˘Ófi Ô˘ ϤÁÂÙ·È ã√ÚıÈÔ Î·È Î·Ù‚·›ÓÂÈ ÛÙËÓ ¶‡ÏÔ, ÙËÓ ·ÔηÏÔ‡ÌÂÓË ∞‚·Ú›ÓÔ, Ô˘ Â›Ó·È ÌÂÁ¿ÏÔ ÏÈÌ¿ÓÈ. ŸÏ· ·˘Ù¿ Ù· ̤ÚË Î·È fiÛ· ÔÈ ÙfiÔÈ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·ÊÂÚı› ÂÚÈÎÏÂ›Ô˘Ó ÚÔ˜ Ù· ÓfiÙÈ¿ ÙÔ˘˜ ̤¯ÚÈ ÙË ı¿Ï·ÛÛ· ÔÚÈÔıÂÙÔ‡Ó ÙËÓ ÂÚÈʤÚÂÈ· Ù˘ ·ÁȈٿÙ˘ ÌËÙÚÔfiψ˜ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜, ¯ˆÚ›˜ ÙȘ ‰‡Ô ∂ÈÛÎÔ¤˜ Ù˘ ∫˘ıÔ˘Ú›·˜ Î·È ∑ÂÌÂÓÔ‡. ∂ÎÙfi˜ Î·È ·Ó οÔȘ ÂÈÛÎÔ¤˜ ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙÔ˘˜ §·Ù›ÓÔ˘˜ Î·È fiÔÙÂ Ô £Âfi˜ ÂÈÙÚ¤„ÂÈ Ó· ·ӤÏıÔ˘Ó ÛÙÔ ‚·Û›ÏÂÈfi ÌÔ˘ Î·È Ó· ÛˆıÔ‡Ó ı· ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙËÓ ·ÁÈÒÙ·ÙË ªËÙÚfiÔÏË ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜. ™’ ·˘ÙfiÓ Ô˘ ÚÔ˝ÛÙ·Ù·È ·˘Ù‹˜ Ù˘ ªËÙÚÔfiψ˜ ‰›ÓÂÙ·È ÙÔ ‰Èη›ˆÌ· ÙˆÓ ·Ú¯ÈÂÚ¤ˆÓ Ó· ¯ÂÈÚÔÙÔÓ› ÂÈÛÎfiÔ˘˜ Û’ ·˘Ù¤˜, fiˆ˜ Î·È ÛÙȘ ¿ÏϘ ÂÈÛÎÔ¤˜. ªÂ ÙËÓ Î·Ù¿Ï˘ÛË Ù˘ µ˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ·fi ÙÔ˘˜ √ıˆÌ·ÓÔ‡˜ ·Ó·ÚÔÛ·ÚÌfi˙ÂÙ·È ·Ó·ÁηÛÙÈο Î·È ÙÔ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi ηıÂÛÙÒ˜ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ì·˜. ŒÙÛÈ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Û ¢Ú›· Îϛ̷η ÙÔ ÂȉÈÎfi ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi ηıÂÛÙÒ˜ ÙˆÓ ÂÍ·Ú¯ÈÒÓ, Ô˘ ˘¿ÁÔÓÙ·Ó ·Â˘ı›·˜ ÛÙÔ √ÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎfi ¶·ÙÚÈ·Ú¯Â›Ô Ù˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘. ŒÍ·Ú¯ÔÈ ÔÚ›˙ÔÓÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ Â˘Î·Ù¿ÛÙ·ÙÔÈ ŒÏÏËÓ˜ Ù˘ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·˜. ∞˘ÙÔ› Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘˜ ÔÚ›˙Ô˘Ó «ÂÈÙÚfiÔ˘˜» ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ ÂÍ·Ú¯›·˜, Û˘Ó‹ıˆ˜ ÎÏËÚÈÎÔ‡˜, ÂÈÛÎfiÔ˘˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÛÙÂÚËı› ÙËÓ ÂÈÛÎÔ‹ ÙÔ˘˜ ‹ ÈÂÚÔÌfiÓ·¯Ô˘˜, ÁÈ· Ó· ·ÛÎÔ‡Ó ÙȘ ÈÂÚÔ˘ÚÁÈΤ˜ Î·È ÏÔȤ˜ ÓÂ˘Ì·ÙÈΤ˜ ˘Ô¯ÚÂÒÛÂȘ. √È ÂÍ·Ú¯›Â˜ ÛÙÂϯÒÓÔÓÙ·Ó ·fi Ï·˚ÎÔ‡˜, Ô˘ ÚÔˆıÔ‡Û·Ó ÂÓ¤ÚÁÂȘ Û˘Óԉ¢ÙÈΤ˜, fiˆ˜ Ë Â›ÛÚ·ÍË ÙˆÓ ÊfiÚˆÓ Î·È Ë Î·ÏÏȤÚÁÂÈ· ÙˆÓ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎÒÓ ÎÙËÌ¿ÙˆÓ, Ë ÂÈÛÙ·Û›· ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¤ÁÂÚÛË Î·È ·ÁÈÔÁÚ¿ÊËÛË Ó·ÒÓ. ∂Í·Ú¯›Â˜ Ô˘ ÂÌÊ·Ó›ÛÙËÎ·Ó Î·È ‰È·ÙËÚ‹ıËÎ·Ó Û˘Ó¤¯ÂÈ· ‹ Ì ‰È·Ï›„ÂȘ ÁÈ· 2-3 ·ÈÒÓ˜ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ ª¿Ó˘ Â›Ó·È ÂΛӘ ÙÔ˘ ªÂÁ¿ÏÔ˘ ∑˘ÁÔ‡ (‹ Ù˘ ¶Ï¿Ù˙·˜), ÙÔ˘ ¶Ú·ÛÙ›Ԣ, Ù˘ ∑·ÚÓ¿Ù·˜ Î·È Ù˘ °·ÛÙ›Ù˙·˜ (°·˚ÙÛ¿˜). ∆Ô Î·ıÂÛÙÒ˜ ÙˆÓ ÂÍ·Ú¯ÈÒÓ ‰È·ÙËÚ‹ıËΠ̤¯ÚÈ ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ·, ÂÚ›Ô‰Ô Î·Ù¿ ÙËÓ ÔÔ›· ÔÏfiÎÏËÚË Ë ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ˜ ˘ÔÙ¿¯ÙËΠÛÙÔ˘˜ µÂÓÂÙÔ‡˜. √È ÙÂÏÂ˘Ù·›ÔÈ ÔˆÛ‰‹ÔÙÂ Û˘ÓÂÎÙÈÌÔ‡Û·Ó ÙËÓ ÈÛ¯‡ ÙÔ˘ ÔÚıfi‰ÔÍÔ˘ ÎÏ‹ÚÔ˘ Î·È ÂÈı˘ÌÔ‡Û·Ó Ó· ÂÈÙ‡¯Ô˘Ó ÙÚÔÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ˘¿Ú¯ÔÓÙÔ˜ ηıÂÛÙÒÙÔ˜ Ô˘ Úfi‚Ï ÙËÓ ·Â˘ı›·˜ ˘·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ ÂÍ·Ú¯ÈÒÓ ÛÙÔ ¶·ÙÚÈ·Ú¯Â›Ô Ù˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘. ∞˘Ù¤˜ ÔÈ ·ÊÂÙËڛ˜ Ô‰ËÁÔ‡Ó ÛÙË ÌÂÙÂͤÏÈÍË Ù˘ ªËÙÚÔfiψ˜ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜ Û ªËÙÚfiÔÏË ∫·Ï·Ì¿Ù·˜ Î·È ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜ Î·È ÛÙËÓ ¤ÓÙ·ÍË Û’ ·˘Ù‹ ÌÈ·˜ ∞Ú¯ÈÂÈÛÎÔ‹˜ Î·È 6 ∂ÈÛÎÔÒÓ Ô˘ Î¿Ï˘Ù·Ó ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ Ù˘ ª¿Ó˘. ∆˘ ·Ú¯ÈÂÈÛÎÔ‹˜ ∑·ÚÓ¿Ù·˜ (Ì ¤‰Ú· ÙÔÓ ∫¿ÌÔ) Î·È ÙˆÓ ∂ÈÛÎÔÒÓ ª·›Ó˘ Î·È ¡›ÎÏÔ˘, Ì ¤‰Ú· ÙÔ √›Ù˘ÏÔ, ªËϤ·˜ Î·È ∫·ÛÙ¿ÓÈ·˜, ™Ù·˘ÚÔËÁ›Ô˘ ∑·ÚÓ¿Ù·˜, ∞Ó‰ÚÔ‡‚ÈÛÙ·˜ (∂͈¯ˆÚ›Ô˘) Î·È §·Á›·˜ Î·È ∫·Ùˆ·ÁΛˆÓ. ∆Ô Î·ıÂÛÙÒ˜ ·˘Ùfi, Ô˘ ¤Î·Ó ÙËÓ ∫·Ï·Ì¿Ù· Ô˘ÛÈ·ÛÙÈ΋ ¤‰Ú· Ù˘ ªËÙÚÔfiψ˜ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜, ‰È·ÙËÚ‹ıËΠ¿Óˆ ·fi 120 ¯ÚfiÓÈ·. ∆ÚÔÔÔÈ‹ıËΠϛÁ· ¯ÚfiÓÈ· ÚÈÓ ·fi ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË Ù˘ ∂·Ó¿ÛÙ·Û˘ ÙÔ˘ 1821, Ì ÙËÓ ÚÔ·ÁˆÁ‹ Ù˘
M∞¡π∞∆π∫∏ A§§∏§∂°°À∏: ™À¡¢∂™∏ ∆∏™ T√¶π∫∏™ I™∆√ƒπ∞™ ª∂ ∆π™ ¶√§π∆π™ªπ∫∂™ K∞∆∞µ√§∂™
299
∞Ú¯ÈÂÈÛÎÔ‹˜ ∑·ÚÓ¿Ù·˜ Û ·˘ÙÔÙÂÏ‹ ªËÙÚfiÔÏË, Ô˘ Î¿Ï˘Ù fiϘ ÙȘ Ì·ÓÈ¿ÙÈΘ ÂÈÛÎÔ¤˜.
√ ¡È΋ٷ˜ ¡ËÊ¿Î˘, ÊÔÚ¤·˜ ÙˆÓ ÌËÓ˘Ì¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ¢È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡ ÛÙË ª¿ÓË £ÂˆÚÒ fiÙÈ Ë ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ÚÔÛÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ∫·ıËÁËÙ‹ Ù˘ πÛÙÔÚ›·˜ ÛÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ∞ıËÓÒÓ Î·È ∞η‰ËÌ·˚ÎÔ‡ ™ˆÎÚ¿ÙË ∫Ô˘Á¤·, Ù· ª·ÓÈ¿ÙÈη IÛÙÔÚÈο ™ÙÈ¯Ô˘ÚÁ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ NÈ΋ٷ NËÊ¿ÎË ÂÌÏÔ˘ÙÈṲ̂ӷ Ì ‰Èο ÙÔ˘ ÚÔÏÂÁfiÌÂÓ· Î·È ÛËÌÂÈÒÛÂȘ Ô‰ËÁÔ‡Ó ÛÙËÓ ·ÔÎ¿Ï˘„Ë Î·›ÚÈˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ ÙÔ˘ ª·ÓÈ¿ÙÈÎÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡. ∞ÔÙÂÏÔ‡Ó, ı· ¤ÏÂÁ·, ÌÈ· ‰È·Ú΋ ‰ÂÍ·ÌÂÓ‹ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ˘ ÙˆÓ È‰ÈÔ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ Ô˘ ·Ú¿ÁÂÈ Ô ÙfiÔ˜ Ì·˜ Î·È ÚÔÈΛ˙ÂÈ Ì’ ·˘Ù¿ ÙÔ˘˜ ÂοÛÙÔÙ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ ÙÔ˘. ∞˘Ù‹ Ë ÂÓÙ‡ˆÛË ÌÔ˘ ‰È·ÌÔÚÊÒıËΠ·fi ÙËÓ ÚÒÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ Û˘Ó¿ÓÙËÛ· ÙÔ Î›ÌÂÓÔ, ÙÔ 1973. ∏ ÂÈÛ·ÁˆÁÈ΋ ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ·fi ÙÔ ™ˆÎÚ¿ÙË ∫Ô˘Á¤· ÏÈÙ‹ Î·È Û·Ê‹˜, Ì·˜ Ì¿˙ÂÈ ·Ì¤Ûˆ˜ ÛÙÔ ÓfiËÌ· Î·È Ì·˜ ηٷÙÔ›˙ÂÈ ÁÈ· ÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ·fiÏ·˘ÛË Ô˘ ı· ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ: «ªÂ ÙÔ ·ÚfiÓ ‚È‚Ï›ÔÓ ¤Ú¯ÔÓÙ·È ÂȘ ʈ˜ Ù· ª·ÓÈ¿ÙÈη ÈÛÙÔÚÈÎÔ-Û·ÙÈÚÈο ÛÙÈ¯Ô˘ÚÁ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ¡È΋ٷ ¡ËÊ¿ÎË (1748-1818 ÂÚ›Ô˘), ÙÔ˘ ÂÚ›ÊËÌÔ˘ ÙÔ‡ÙÔ˘ §¿ÎˆÓÔ˜ Û·ÙÈÚÔÁÚ¿ÊÔ˘, fiÛÙȘ ·ÔÙÂÏ› ‰È· ÙËÓ ÂÔ¯‹Ó ÙÔ˘ ÙÔÓ ÌÔÓ·‰ÈÎfiÓ ıÂÚ¿ÔÓÙ· ÙˆÓ ªÔ˘ÛÒÓ ÂȘ ÙËÓ ÙÚ·¯Â›·Ó Î·È ·˘¯ÌËÚ¿Ó ÁËÓ Ù˘ ª¿Ó˘». ™ÙËÓ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ı› Ô ™ˆÎÚ¿Ù˘ ∫Ô˘Á¤·˜ ÚÔ‚·›ÓÂÈ Û ·ÍÈÔÏÔÁÈΤ˜ ÎÚ›ÛÂȘ ÁÈ· ÙÔ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi ¤ÚÁÔ Î·È ÙËÓ ÂÎÔÏÈÙÈÛÙÈ΋ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÙÔ˘ ¡È΋ٷ ¡ËÊ¿ÎË ÛÙË ª¿ÓË Î·Ù¿ Ù· ÚÔ·ӷÛÙ·ÙÈο ¯ÚfiÓÈ·. ∞ӷʤÚÂÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο: «∫·Ù¿ ÙÔ˘˜ ‰˘Û¯ÂÈ̤ÚÈÔ˘˜ ÂΛÓÔ˘˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ Ô ¡ËÊ¿Î˘ Á›ÓÂÙ·È ‰È· ÙÔ˘ ÂÌ̤ÙÚÔ˘ ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ Ô Î‹Ú˘Í Î·È Ô Úfi‰ÚÔÌÔ˜ ˘ÁÈÒÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ·Ú¯ÒÓ, Ô ÚÔԉ¢ÙÈÎfi˜ ·Ó·ÌÔÚʈً˜ Î·È Ô ‰È‰¿ÛηÏÔ˜ ËıÈÎÒÓ Î·È ÂÈÚËÓÈÎÒÓ ‰È‰·ÁÌ¿ÙˆÓ, Ô ÌÂÙ¿ ·ÚÚËÛ›·˜ Î·È ı¿ÚÚÔ˘˜ ÛÙÈÁÌ·Ù›˙ˆÓ ÙÔ ¤ıÈÌÔÓ ÙÔ˘ Á‰ÈÎȈÌÔ‡ Î·È ÙËÓ ÚÔ‹Ó ÙˆÓ ª·ÓÈ·ÙÒÓ ÂȘ ÙËÓ ÂÈÚ·Ù›·Ó, Ô ÌÂÙ¿ Û·ÚηÛÌÔ‡ „¤ÁˆÓ ÙËÓ Î·ÎÔÌÂÙ·¯Â›ÚÈÛÈÓ Î·È ÙËÓ Ù·Â›ÓˆÛÈÓ Ù˘ Á˘Ó·ÈÎfi˜, Ô ·Ì›ÏÈÎÙÔ˜ ηًÁÔÚÔ˜ Ù˘ ··È‰Â˘Û›·˜ ÙÔ˘ ÎÏ‹ÚÔ˘ Î·È ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ÂÏ·ÙÙˆÌ¿ÙˆÓ ÙˆÓ ª·ÓÈ·ÙÒÓ». ∫·È Û˘Ó¯›˙ÂÈ Ô Á¤ÚˆÓ ∫Ô˘Á¤·˜ ÛÙËÓ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔ ¡È΋ٷ ¡ËÊ¿ÎË: «∆· ÛÙÈ¯Ô˘ÚÁ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ¡ËÊ¿ÎË Â›Ó·È ÂӉȷʤÚÔÓÙ·, ÙfiÛÔÓ ‰È· ÙËÓ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎ‹Ó ÙˆÓ ·Í›·Ó, fiÛÔÓ ‰È· ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈÎ‹Ó Î·È Ï·ÔÁÚ·ÊÈÎ‹Ó ÙˆÓ ÛËÌ·Û›·Ó, Î·È ‰ÈfiÙÈ ·Ú¤¯Ô˘Ó ·‰ÚfiÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌfiÓ ÊˆÙÈṲ̂Ó˘ Î·È ÂÎÏÂÎÙ‹˜ §·ÎˆÓÈ΋˜ Ê˘ÛÈÔÁӈ̛·˜, Û·Ó›·˜ ‰È· ÙÔÓ ÙfiÔÓ Ù˘ ηٷÁˆÁ‹˜ Î·È ‰È· ÙËÓ ÂÔ¯‹Ó Ù˘ ‰Ú¿ÛÂÒ˜ ÙÔ˘». ∞ÛÊ·ÏÒ˜ ÙÔ ÚÒÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ ¡ËÊ¿ÎË ∏ πÛÙÔÚ›· Ù˘ ª¿Ó˘ fiÏ˘, ‹ıË, ¯ˆÚ›· Î·È ÈÓÙÚ¿‰Â˜ ·˘Ù‹˜, ‰È· ÛÙ›¯ˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ·ÔÙÂÏ› ÙËÓ ÎÔÚˆÓ›‰· Ù˘ ȉÈfiÙ˘Ë˜ ·˘Ù‹˜ ÔÈËÙÈ΋˜ Û˘ÏÏÔÁ‹˜. ∂›Ó·È ·˘Ùfi Ô˘ Ì·˜ ‰›ÓÂÈ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· ¯·Ú·ÎÙËÚ›ÛÔÌ ÙÔ fiÏÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ˆ˜ ÚÔ‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ ª·ÓÈ¿ÙÈÎÔ˘ ¤Ô˘˜. ∞˘Ùfi Ê·›ÓÂÙ·È ·Ì¤Ûˆ˜ Î·È ·fi Ù· ÌÈÎÚ¿ ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· Ô˘ ı· ·ÎÔ˘ÛÙÔ‡Ó, Ì fiÏË ÙËÓ ÂÈ›ÎÂÈ¿ Û·˜ ÁÈ· ÙËÓ ·fi‰ÔÛË:
300
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
∆Ô Ô›ËÌ· ·˘Ùfi ·Ú¯›˙ÂÈ Ì ÙÔ˘˜ ÛÙ›¯Ô˘˜: ªÂÁ¿ÏÔ ‚Ô˘Ófi ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ·¿Óˆ ÛÙÔÓ ªÔÚ›·, ™ÙÔÓ ÙfiÔÓ Ù˘ §·ÎˆÓÈ΋˜, ˆÛ¿Ó ÙËÓ ¶ÈÂÚ›·, ∆·¸ÁÂÙÔÓ ÙÔÓ ¤ÏÂÁ·Ó ÔÈ ·Ï·ÈÔ› ™·ÚÙÈ¿Ù˜ ∫·È ª·ÎÚ˘ÓfiÓ, ÙÔÓ Ï¤ÁÔ˘ÛÈÓ ∏Ï›·Ó, ÔÈ ª·ÓÈ¿Ù˜. ∂›Ó·È Î·È ¿ÏÏ· ÂÚÈÛÛ¿ ‚Ô˘Ó¿ ÌÈÎÚfiÙÂÚ¿ ÙÔ˘ ∞fi ÙÔÓ Î¿‚Ô ª·Ù·¿ ¤ˆ˜ ÂΛ ÎÔÓÙ¿ ÙÔ˘. ™’ ·˘Ù¿ Ù· fiÚË Ê‡Á·Ó ÔÈ Ì·‡ÚÔÈ ™·ÚÙÈ¿Ù˜ ∫·È Â›Ó·È ·˘ÙÔ› Ô˘ ϤÁÔÓÙ·È ÙËÓ Û‹ÌÂÚÔÓ ª·ÓÈ¿Ù˜. °È· Ó· Ê˘Ï¿ÍÔ˘Ó ÙËÓ ˙ˆ‹Ó Î·È ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·, ŒÎÙÈÛ·Ó ¯ÒÚ˜ ÛÙ· ‚Ô˘Ó¿ Î·È ÂÚÈÛÛ¿ ¯ˆÚ›·. ¢ÂÓ ‹ÙÔ Ê˘ÛÈÎfiÓ Û’ ·˘ÙÔ‡˜ Ó· Á›ÓÔ˘Ó ÛÎÏ¿‚ÔÈ, ‰Ô‡ÏÔÈ, ∞ÏÏ¿ Ó· ›Ӓ ÂχıÂÚÔÈ, ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÌÔ‡ÏÔÈ, ∞ÏÏ’ ‹Ù·Ó ™¿ÚÙ˘ ÁÓ‹ÛÈ· ·È‰›· Ù· ηË̤ӷ ∫’ ÂχıÂÚ· ÁÂÓÓ‹Ì·Ù· Î·È Î·ÏÔÌ·ıË̤ӷ. °È· ÙÔ‡ÙÔ ¯ÒÚ˜ ¤ÎÙÈÛ·Ó ÛÙ· fiÚË Î·È ¯ˆÚ›· ∫·È ˙Ô˘Ó ¤ˆ˜ ÙËÓ Û‹ÌÂÚÔÓ ÂȘ ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›·. ∂ÙÔ‡ÙˆÓ ÂÁÒ ‚Ô‡ÏÔÌ·È Ó· ÁÚ¿„ˆ ÈÛÙÔÚ›· ∫·È ¯ÒÚ˜ Î·È Ù· ‹ıË ÙÔ˘˜, ÈÓÙÚ¿‰Â˜ Î·È ¯ˆÚ›·. √È ¤ÓÓÔȘ-ÎÏÂȉȿ Ô˘ ÚÔ‚¿ÏÏÔ˘Ó ·fi ÙËÓ ÚÒÙË ·Ó¿ÁÓˆÛË ÙÔ˘ ¤Ô˘˜: ∆·˛ÁÂÙÔ˜, ™¿ÚÙË, ÂÏ¢ıÂÚ›·, ÔÚÈÔıÂÙÔ‡Ó ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ª¿ÓË, Ì·ÓÈ¿ÙÈÎÔ˜ ¯ÒÚÔ˜, Ì·ÓÈ¿ÙÈΘ ȉ¤Â˜. ∫·È ‰¤ÓÔÓÙ·È ˘ÎÓ¿ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ̤ۈ ÙÔ˘ ÛÙÈ¯Ô˘ÚÁ‹Ì·ÙÔ˜. ∫Ï›ӈ ÙËÓ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÌÔ˘ ÛÙÔ ÛÙȯԇÚÁËÌ· ·˘Ùfi Ì ϛÁÔ˘˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘˜ ÛÙ›¯Ô˘˜, Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ËıÈο ‰È‰¿ÁÌ·Ù· Î·È ˘Ôı‹Î˜ Û ̷˜, ÙÔ˘˜ ÂÈÁÂÓfiÌÂÓÔ˘˜ ÛÙÔ Ì·ÓÈ¿ÙÈÎÔ ¯ÒÚÔ: ¶ÏËÓ Ù·‡Ù· fiÏ· Á›ÓÔÓÙ·È ·fi ÙËÓ ·ÂÈı›·Ó ∞˘Ù‹ ¿ÏÈÓ ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙËÓ ·Ì·ı›·Ó ∞fi ·˘Ù‹Ó ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È Î·È Ë ·Û˘Ìʈӛ· ∫·È Ë ÂÈηٿڷÙÔ˜ Ë ‰ÂÈÛȉ·ÈÌÔÓ›·, ¶ˆ˜ Ù¿¯· ÙËÓ ·Ô˘‰È΋ ÎÚ·ÙÔ‡Ó ÂÏ¢ıÂÚ›· ∫·È ÙÔ‡ÙÔ ‰ÂÓ ÂÈÓ` ¿ÏÏÔ ÙÈ, ·Ú¿ ÔÏÏ‹ ̈ڛ·. ™ÙËÓ Î·Ù¿ÏËÍË ·˘Ù‹ ΢ÚÈ·Ú¯Ô‡Ó ¤ÓÓÔȘ Ô˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÔ˘Ó Ù· ÂÏ·ÙÙÒÌ·Ù· ÙˆÓ M·ÓÈ·ÙÒÓ: ·Â›ıÂÈ·, ·Ì¿ıÂÈ·, ·Û˘Ìʈӛ·, ‰ÂÈÛȉ·ÈÌÔÓ›·. ∆Ș ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÌÔÚԇ̠ӷ ÙȘ ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÔÌÂ, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔ «ÂÓ Û¤ÚÌ·ÙÈ», ÛÙÔ˘˜ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘˜ M·ÓÈ¿Ù˜, Î·È ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Ì·˜. √ ÛÙÈÁÌ·ÙÈÛÌfi˜ ÙÔ˘˜ ·fi ÙÔ ÏfiÁÈÔ Û˘Ì·ÙÚÈÒÙË Ì·˜ ¡È΋ٷ ¡ËÊ¿ÎË ·Ô‚ϤÂÈ ÛÙËÓ Î·Ù·ÔϤÌËÛË, Ô˘ ı· Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ ÛÙËÓ ÂÍ¿ÏÂÈ„‹, ÙÔ˘˜. ∆ÂÏÈο, fï˜, ÚÔ‚¿ÏÏÂÈ Ë Î¿ı·ÚÛË Ì ÙËÓ Â›ÎÏËÛË Î·È ¿ÏÈ Ù˘
M∞¡π∞∆π∫∏ A§§∏§∂°°À∏: ™À¡¢∂™∏ ∆∏™ T√¶π∫∏™ I™∆√ƒπ∞™ ª∂ ∆π™ ¶√§π∆π™ªπ∫∂™ K∞∆∞µ√§∂™
301
¤ÓÓÔÈ·˜ Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜. ∞˘Ù‹ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ Û ÙÂÏÂ˘Ù·›· ·Ó¿Ï˘ÛË ·›ÚÓÂÈ ÌÚÔÛÙ¿ Î·È ÂÍ·Ï›ÊÂÈ ÔÏϤ˜ ·fi ÙȘ Û˘Ó¤ÂȘ ÙˆÓ ÔÏÏÒÓ ÂÏ·ÙÙˆÌ¿ÙˆÓ Ì·˜. ¢˘ÛÙ˘¯Ò˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÂÍ·ÎÚÈ‚ˆÌ¤ÓË Ï‹Úˆ˜ Ë ‰È·‰ÚÔÌ‹ ÛÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘ ¡ËÊ¿ÎË. ∂›Ó·È ‚¤‚·È· fï˜ Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· Ù˘ Á¤ÓÓËÛ‹˜ ÛÙË ªËϤ· Ù˘ ŒÍˆ ª¿Ó˘, Ù˘ ·È¯Ì·ÏˆÛ›·˜ ÙÔ˘ ·fi ÙÔ˘˜ ∆Ô˘ÚÎÔÌ·Ú‰Ô˘ÓÈÒÙ˜, fiÙ·Ó Û ÂÊË‚È΋ ËÏÈΛ· ‹Á·ÈÓ Ӓ ·Ï¤ÛÂÈ ÛÙÔ˘˜ ÓÂÚfiÌ˘ÏÔ˘˜ Ù˘ ∞ÁÈ·-ª·Ú›Ó·˜ ÛÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏÈ΋ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ ∆·¸Á¤ÙÔ˘, Ù˘ ٷϷȈڛ·˜ ÙÔ˘ Û ÔÏϤ˜ ∆Ô˘ÚÎÈΤ˜ Ê˘Ï·Î¤˜ ηٿ ÙË ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ·fi ÙÔ ª˘ÛÙÚ¿ ÚÔ˜ ÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË Î·È Ù˘ ‰È·Ê˘Á‹˜ ÙÔ˘ ÛÙÔ µÔ˘ÎÔ˘Ú¤ÛÙÈ. ∞ÔÙÂÏ› ‚‚·ÈfiÙËÙ· fiÙÈ Î·Ù¿ ÙËÓ ·Ú·ÌÔÓ‹ ÙÔ˘ ÛÙË ƒÔ˘Ì·Ó›· ‰¤¯ıËΠٷ ÌËӇ̷ٷ ÙÔ˘ ¢È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡ Ô˘ ÚÔ‚¿ÏÏÔÓÙ·Ó ÙfiÛÔÓ ·fi ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ÙÔ˘˜ º·Ó·ÚÈÒÙ˜ ËÁÂÌfiÓ˜ Ì ÙȘ Û˘ÁÁڷʤ˜ Î·È ÙȘ ÚÔˆı‹ÛÂȘ ·ÙfiÌˆÓ Ô˘ ÌÂÙ¤ÊÂÚ·Ó Ù· ÌËӇ̷ٿ ÙÔ˘ ÌÂÙ¿ ·fi ÛÔ˘‰¤˜ ÛÙ· ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈ· Ù˘ ∂˘ÚÒ˘, fiÛÔ Î·È Ì¤Ûˆ ÙˆÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ Ô˘ ›¯·Ó Û˘ÛÙ‹ÛÂÈ Î·È ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û·Ó Ì ÂȯÔÚËÁ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜. √È Ó¤Â˜ Û˘Óı‹Î˜ Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó ÌÂÙ¿ ÙÔ 1781, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ Î·ıÂÛÙÒ˜ ·˘ÙÔÓÔÌ›·˜ Ì ÓÙfiÈÔ ËÁÂÌfiÓ·, ÂÈÙÚ¤Ô˘Ó ÙËÓ ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ ÛÙË ª¿ÓË. ¶ÚÔÛ·ı› Â‰Ò Ó· ·Û΋ÛÂÈ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi ¤ÚÁÔ, ˆ˜ ÂÚÈԉ‡ˆÓ ‰È·ÊˆÙÈÛÙ‹˜ Î·È ‰È‰¿ÛηÏÔ˜. °È· ‰¤Î· ¯ÚfiÓÈ· ÚÔˆı› ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘, ˘fi ÙËÓ ˘„ËÏ‹ ÚÔÛÙ·Û›· ÙÔ˘ ·Á·ıÔ‡ ËÁÂÌfiÓ· ∆˙·Ó¤ÙÌÂË °ÚËÁÔÚ¿ÎË, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÙËÓ Â˘ÂÚÁÂÙÈ΋ ÁÈ· ÙË ª¿ÓË Î·È ÙÔ˘˜ ª·ÓÈ¿Ù˜ ‰ÈÔ›ÎËÛË Î·È ÙȘ ÚÔÛˆÈΤ˜ ·ÚÂÙ¤˜ ı·˘Ì¿˙ÂÈ Î·È ˘ÌÓ› Ô ¡ËÊ¿Î˘ ÛÙ· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi Ù· ÂÈο ÙÔ˘ ÛÙÈ¯Ô˘ÚÁ‹Ì·Ù·. ¢˘ÛÙ˘¯Ò˜, ÌÂÙ¿ ·fi ‰¤Î· ¯ÚfiÓÈ·, ÔÈ Û˘ÁÎ˘Ú›Â˜ ÙÔÓ ·Ó·Áο˙Ô˘Ó Ó· ÂηÙÚÈÛÙ›, ÂıÂÏÔÓÙÈο ·˘Ù‹ ÙË ÊÔÚ¿, Î·È Ó· ÂÁηٷÛÙ·ı› ÛÙËÓ ∫·Ï·Ì¿Ù·, fiÔ˘ ·ÛΛ ÙÔ ‰È‰·ÛηÏÈÎfi ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÌ· ÁÈ· ¿ÏÏ· ‰¤Î· ¯ÚfiÓÈ·. ∆· ·›ÙÈ· Ù˘ Ó¤·˜ ·Ô‰ËÌ›·˜ ÙÔ˘ ¤¯Ô˘Ó Û¯¤ÛË Î·È Ì ÙËÓ ·ÓÙÈ¿ıÂÈ· Î·È ‰˘Û·Ú¤ÛÎÂÈ· Ô˘ ÚÔηÏÔ‡Û ÛÙÔ˘˜ ·Ù›ı·ÛÔ˘˜ Û˘Ì·ÙÚÈÒÙ˜ Ì·˜, ÁÈ·Ù› ¤ÎÚÈÓ ·˘ÛÙËÚ¿ Î·È Ì·ÛÙ›ÁˆÓ ·Ï‡ËÙ· ÙȘ ηΤ˜ Î·È ·¿Óıڈ˜ Û˘Ó‹ıÂȤ˜, ÙÔ˘˜. ∆ÂÏÂÈÒÓÔÓÙ·˜ ÙËÓ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÌÔ˘ ÛÙÔ ÂÈÎfi ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ¡ËÊ¿ÎË, ȯÓËÏ·ÙÒ Ù· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù·, Ô˘ ı· ‰È·Î·Ù›¯·Ó ÙÔ Á¤ÚÔÓÙ· ∫·ıËÁËÙ‹ ™ˆÎÚ¿ÙË ∫Ô˘Á¤· Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘. ∆ÔÏÌÒ Ó· ÈÛ¯˘ÚÈÛÙÒ fiÙÈ È¯ÓËÏ·ÙÒ ·˘Ù¿ Ù· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù· ·ÓÙÈÛÙÔȯÒÓÙ·˜ Ù· Ì ÂÈÏÔÁ¤˜ ·ÓıÚÒˆÓ Ô˘ ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ηÏÏȤÚÁÂÈ·, fiÙ·Ó ÍÂÂÚÓÔ‡Ó ÙÔ ÌÈÛfi ÙÔ˘ ÚÔÛ‰fiÎÈÌÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ ˙ˆ‹˜. ∆· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù· Ô˘ ÙÔ˘˜ ηٷÎχ˙Ô˘Ó, ÙÔ˘˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó ¤ÓÙÔÓË ‰È¿ıÂÛË Ó· Í·Ó·Á˘Ú›ÛÔ˘Ó ÙË ÛΤ„Ë ÛÙȘ ·ÙÚÔÁÔÓÈΤ˜ ÙÔ˘˜ Ú›˙˜. ∂ÈÙÚ¤„Ù ÌÔ˘ ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Û˘ÏÏÔÁÈÛÌÔ‡ ÌÔ˘ Ì›·Ó ·ÎfiÌ· ·Ú·‰Ô¯‹: ÂÌ›˜ ÔÈ ª·ÓÈ¿Ù˜ ‰È·ı¤ÙÔ˘Ì Û ·˘ÍË̤ÓÔ ‚·ıÌfi ·˘Ù‹ ÙË ÓÔÛÙ·ÏÁÈ΋ ‰È¿ıÂÛË ÁÈ· ÙËÓ ·ÙÚÒ· ÁË. ∞„¢‰‹ ·fi‰ÂÈÍË ·ÔÙÂÏ› Ë ÛËÌÂÚÈÓ‹ ÂΉ‹ÏˆÛË, Ô˘ ÂÏ›˙ˆ fiÙÈ ı· ÙËÓ ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ó ÔÏϤ˜ ¿ÏϘ, ÙÔ ›‰ÈÔ ÂÈÙ˘¯Ë̤Ó˜ Û ÂÎÔÌ‹ ÌËÓ˘Ì¿ÙˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ·Ó¿Ù·ÛË ÙÔ˘ ÙfiÔ˘. ŒÙÛÈ fiˆ˜ Ì·˜ ÙÔ ˘·ÁfiÚÂ˘Û·Ó, Ô ÚÒÙÔ˜ ª·ÓÈ¿Ù˘ ÏfiÁÈÔ˜ ¡È΋ٷ˜ ¡ËÊ¿Î˘ Î·È ÂȉÈÎfiÙÂÚ· fiˆ˜ ÙÔ Î·Ù·‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó Ì ÙË ‰È·Ú΋ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ÔÚ›· ÔÈ ÔÏÏ·ÏÔ› ·ÓÂÈÛÙËÌÈ·ÎÔ› ‰¿ÛηÏÔÈ, Ô˘ ÍÂÎÈÓÒÓÙ·˜ ·fi ·˘Ù‹ ÙËÓ ¿ÁÔÓË ÁË ‰È¤ÙÚÂÍ·Ó ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ‰È·‰ÚÔ̤˜ ÛÙÔÓ ÓÂ˘Ì·-
302
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÙÈÎfi ÔÚ›˙ÔÓÙ· Ù˘ ¯ÒÚ·˜ Ì·˜. ÷ڷÎÙËÚÈÛÙÈ΋ ÂÚ›ÙˆÛË Ì›·˜ Ù¤ÙÔÈ·˜ ‰È·‰ÚÔÌ‹˜ ·ÔÙÂÏ› ÂΛÓË ÙÔ˘ ¶Úfi‰ÚÔ˘ ÙÔ˘ ¶·È‰·ÁˆÁÈÎÔ‡ ∆Ì‹Ì·ÙÔ˜ ¢ËÌÔÙÈ΋˜ ∂η›‰Â˘Û˘ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ Î·È ¶ÚÔ¤‰ÚÔ˘ ÙÔ˘ ™˘Ó‰ڛԢ Ì·˜ ÙÔ˘ ∫·ıËÁËÙ‹ £Âfi‰ˆÚÔ˘ ∂Í·Ú¯¿ÎÔ˘, ÙÔÓ ÔÔ›Ô ıˆÚÒ ˘Ô¯Ú¤ˆÛË Ó· ¢¯·ÚÈÛÙ‹Ûˆ Î·È ·’ ·˘Ù‹ ÙË ı¤ÛË ÁÈ· ÙËÓ ÔÏ˘Âȉ‹ ÚÔÛÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ÛÙË ª¿ÓË.
BIB§IO°PAºIA ∞ÔÛÙÔÏfiÔ˘ÏÔ˘ ¢. ªÈ¯·ËÏ¿ÚË ¶. ∏ ÓÔÌÈ΋ Û˘Ó·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ¢ÔÛÈı¤Ô˘, ∂ıÓÈÎfi ÿ‰Ú˘Ì· ∂Ú¢ÓÒÓ, ∫¡∂,∞ı‹Ó·È 1987. µ·ÁȷοÎÔ˘ ¢. ∞Ú‰Ô‡‚ÈÛÙ· - ∞Ó‰ÚÔ‡‚ÈÛÙ· - ªÂÁ¿ÏË ÃÒÚ· Ù˘ ŒÍˆ ª¿Ó˘ (·Ó¿Ù˘Ô ·fi ÙÔÓ ÙfiÌÔ π°ã «§·ÎˆÓÈη› ™Ô˘‰·›»), ∞ı‹Ó·È, 1996. µ¤Ë ¡.∞., ŒÎÊÚ·ÛȘ ∫Ò‰ÈÎÔ˜ Ù˘ ªËÙÚÔfiψ˜ ªÔÓÂÌ‚·Û›·˜ Î·È ∫·Ï·Ì¿Ù·˜, ∞ı‹Ó·È, 1901. °·Ï·ÓfiÔ˘ÏÔ˘ ª, ∂ÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈη› ÛÂÏ›‰Â˜ §·ÎˆÓ›·˜, ∞ı‹Ó·È, 1939. °Î¤ÔÚÁÎ ª¿Ô˘ÚÂÚ, √ ∂ÏÏËÓÈÎfi˜ Ï·fi˜, ∞ı‹Ó·, ∞ÊÔ› ∆ÔÏ›‰Ë, 1976. ∑ÂÚϤÓÙË ¶., ∆¿ÍȘ ÈÂÚ·Ú¯È΋ … ∏ ªËÙÚfiÔÏË ∑·ÚÓ¿Ù·˜ Î·È ÔÈ ÂÓ ª¿ÓË ∂ÈÛÎÔ·›, ∞ı‹Ó·È, 1922. ∫Ô˘Á¤· ™., «™˘Ì‚ÔÏ·› ÂȘ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Î·È ÙÔÔÁÚ·Ê›· Ù˘ µ¢ ª¿Ó˘», ∞ı‹Ó·È, Ù‡¯Ô˜ 62 ¶ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ ∂§§∏¡π∫∞,1933. ∫Ô˘Á¤· ™ˆÎÚ¿ÙË, ¡ËÊ¿ÎË ¡È΋ٷ, ª·ÓÈ¿ÙÈη ÈÛÙÔÚÈο ÛÙÈ¯Ô˘ÚÁ‹Ì·Ù·, ∞η‰ËÌ›· ∞ıËÓÒÓ, ∞ı‹Ó·È 1964. ª∞¡π∞∆π∫∏ ∞§§∏§∂°°À∏, «∂ÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈΤ˜ ÛÂÏ›‰Â˜ ª¿Ó˘ . ∂ȉ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔ ÙÔ˘ 17Ô˘ ·ÈÒÓ· ÂÚ›Ô‰Ô (π)», ʇÏÏÔ 15, ∫·Ú‰·Ì‡ÏË, πÔ‡ÓÈÔ˜ 2000. ª∞¡π∞∆π∫∏ ∞§§∏§∂°°À∏, «∂ÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈΤ˜ ÛÂÏ›‰Â˜ ª¿Ó˘. ¶·ÙÚÈ·Ú¯ÈΤ˜ ÂÍ·Ú¯›Â˜», ʇÏÏÔ 44, ∫·Ú‰·Ì‡ÏË, ¡Ô¤Ì‚ÚÈÔ˜ 2002. ª∞¡π∞∆π∫∏ ∞§§∏§∂°°À∏, «∂ÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈΤ˜ ÛÂÏ›‰Â˜ ª¿Ó˘. ∂ȉ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔ ÙÔ˘ 17Ô˘ ·ÈÒÓ· ÂÚ›Ô‰Ô (ππ)», ʇÏÏÔ 16, ∫·Ú‰·Ì‡ÏË, πÔ‡ÏÈÔ˜ 2000. ª∞¡π∞∆π∫∏ ∞§§∏§∂°°À∏, «∂ÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈΤ˜ ÛÂÏ›‰Â˜ ª¿Ó˘. ∂ÈÛÎÔ¤˜ Î·È Â›ÛÎÔÔÈ», ʇÏÏÔ 7, ∫·Ú‰·Ì‡ÏË, √ÎÙÒ‚ÚÈÔ˜ 1999. ª∞¡π∞∆π∫∏ ∞§§∏§∂°°À∏, «∂ÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎÔ› ‰ÂÛÌÔ› ª¿Ó˘ - ∫·Ï·Ì¿Ù·˜», ʇÏÏÔ 53, ∫·Ú‰·Ì‡ÏË, ∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ˜ 2003. ª∞¡π∞∆π∫∏ ∞§§∏§∂°°À∏, «∂Ó·ÚÎÙ‹ÚÈ· ÔÌÈÏ›· ÙÔ˘ Û˘Ó‰ڛԢ: ª¿ÓË Î·È ∫·Ï·Ì¿Ù· – ‰ÂÛÌÔ› ·Á¿Ë˜ Î·È ·ÌÔÈ‚·ÈfiÙËÙ·˜. ™ÙÔȯ›· ·fi ÙËÓ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋ Ì·˜ ÈÛÙÔÚ›·», ʇÏÏÔ 33, ∫·Ú‰·Ì‡ÏË, ¢ÂΤ̂ÚÈÔ˜ 2001. ª∞¡π∞∆π∫∏ ∞§§∏§∂°°À∏, «ª·ÓÈ¿Ù˜ ·Î·‰ËÌ·˚ÎÔ›. ™ˆÎÚ¿Ù˘ ∫Ô˘Á¤·˜ (πV)», ʇÏÏÔ 60, ∫·Ú‰·Ì‡ÏË, ª¿ÚÙÈÔ˜ 2004. ª∞¡π∞∆π∫∏ ∞§§∏§∂°°À∏, «ª·ÓÈ¿Ù˜ ·Î·‰ËÌ·˚ÎÔ›. ™ˆÎÚ¿Ù˘ ∫Ô˘Á¤·˜ (ππ)», ʇÏÏÔ 58, ∫·Ú‰·Ì‡ÏË, π·ÓÔ˘¿ÚÈÔ˜ 2004. ª∞¡π∞∆π∫∏ ∞§§∏§∂°°À∏, «ª·ÓÈ¿Ù˜ ·Î·‰ËÌ·˚ÎÔ›. ™ˆÎÚ¿Ù˘ ∫Ô˘Á¤·˜ (πππ), ʇÏÏÔ 59, ∫·Ú‰·Ì‡ÏË, ºÂ‚ÚÔ˘¿ÚÈÔ˜ 2004. ª∞¡π∞∆π∫∏ ∞§§∏§∂°°À∏, «¡È΋ٷ˜ ¡ËÊ¿Î˘, Ô ÚÒÙÔ˜ ª·ÓÈ¿Ù˘ ÏfiÁÈÔ˜», ʇÏÏÔ 3, ∫·Ú‰·Ì‡ÏË, πÔ‡ÓÈÔ˜ 1999.
M∞¡π∞∆π∫∏ A§§∏§∂°°À∏: ™À¡¢∂™∏ ∆∏™ T√¶π∫∏™ I™∆√ƒπ∞™ ª∂ ∆π™ ¶√§π∆π™ªπ∫∂™ K∞∆∞µ√§∂™
303
¶·˝˙Ë-∞ÔÛÙÔÏfiÔ˘ÏÔ˘ ª., √ ıÂÛÌfi˜ Ù˘ ·ÙÚÈ·Ú¯È΋˜ ÂÍ·Ú¯›·˜, ∞ı‹Ó·, ∂ıÓÈÎfi ÿ‰Ú˘Ì· ∂Ú¢ÓÒÓ, ∫¡∂,1995. º¤ÚÌÔÚ ¶., ª¿ÓË, ∞ı‹Ó·, ∫¤‰ÚÔ˜, 1978. ºÚ·ÓÙ˙‹˜ ∞., ∂ÈÙÔÌ‹ Ù˘ πÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ ·Ó·ÁÂÓÓËı›Û˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜, ∂Ó ∞ı‹Ó·È˜, ∫. ∫·ÛÙfiگ˘ Î·È Û›·,1839.
Abstract The project consisted of the presentation of data and events through which the publication of the newspaper, entitled MANIATIKI ALILEGII, became possible 5 years ago. This publication, as it is defined by its goals, aims to promote data of the Long term Education. This is done in the special, selective and dignified way, by which historical and cultural data are presented in relation to the contemporary events of the Local history in every monthly issue. The historical and cultural information derives from the period of the Ottoman Empire, when the heroic epos of the people of Mani flourished. The mixture of elements of Local History, as it presented in the newspaper, includes social issues and events from contemporary life as well as issues related to the present political status quo, especially to the Local Self government. In order to have a full idea of the region, a third dimension, which refers to the developmental and financial aspect, is approached through the presentation of issues related to the future perspectives of the area.
∏ MANH ™TO ¢IA¢IKTYO: ¢IEPEYNH™H KAI A•IO§O°H™H TOY ¢IA¢IKTYAKOY Y§IKOY ™XETIKA ME TH MANH. MIA ¶POTA™H KATA™KEYH™ I™TO™E§I¢A™ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ §È¿ÛÎÔ˜ M. Ed, À. ¢È‰¿ÎÙÔÚ·˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ AıËÓÒÓ ∞Ó·ÛÙ¿ÛÈÔ˜ ∫fiÏÏÈ·˜ M. Ed, À. ¢È‰¿ÎÙÔÚ·˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ AıËÓÒÓ º·›Ë ¶··‰¿ÎË ªÂÙ·Ù˘¯È·Î‹ ºÔÈÙ‹ÙÚÈ· ¶·È‰·ÁˆÁÈÎÔ‡ TÌ‹Ì·ÙÔ˜ ¢.E. ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ AıËÓÒÓ
¶ÂÚ›ÏË„Ë ∏ Û˘Ó¯‹˜ ‰È¿‰ÔÛË Ù˘ ¯Ú‹Û˘ ÙÔ˘ ¢È·‰ÈÎÙ‡Ô˘, Ë ÔÔ›· ·˘Í‹ıËΠ̠ÁÔÚÁÔ‡˜ Ú˘ıÌÔ‡˜ ȉȷ›ÙÂÚ· ÌÂÙ¿ Ù· ̤۷ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ ’90, ·ÏÏ¿ Î·È Ë ›‰È· Ë ‰ÈÂÈÛ‰˘ÙÈ΋ ÙÔ˘ ʇÛË, ÙÔ ¤¯Ô˘Ó ÂÁηıȉڇÛÂÈ ˆ˜ ÙÔ ‚·ÛÈÎfi Î·È Î˘Ú›·Ú¯Ô ̤ÛÔ ÏËÚÔÊfiÚËÛ˘ ÙÔ˘ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ Á›ÁÓÂÛı·È. ∂›Ó·È ÁÂÁÔÓfi˜ ˆ˜ Ë ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ¢È·‰ÈÎÙ‡Ô˘ ·ÔÙÂÏ› ¤Ó· ·fi Ù· ÈÔ ·ÍÈÔı·‡Ì·ÛÙ· ÂÈÙ‡ÁÌ·Ù· ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ÂÁÁڿʈÓ. ™Â ÏÈÁfiÙÂÚÔ ·fi ‰¤Î· ¯ÚfiÓÈ· ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ÔÏÈÙÒÓ ·Ó¿ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, ¿ÓıÚˆÔÈ Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó Û˘Ó·ÓÙËı› ÔÙ¤, ¿ÓıÚˆÔÈ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ·ÓÙÈÏ‹„ÂˆÓ Î·È ·ÍÈÒÓ ÙÔ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó Û·Ó ÌÈ· de facto ̤ıÔ‰Ô ·Ó‡ÚÂÛ˘ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ ·fi ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ‰ÈÎÙ˘·ÎÔ‡˜ ÙfiÔ˘˜. ∞Ó Î·È ÔÈ Ì˯·Ó¤˜ ·Ó·˙‹ÙËÛ˘ „¿¯ÓÔ˘Ó ¤Ó· ÙÂÚ¿ÛÙÈÔ fiÁÎÔ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Ì ÂÓÙ˘ˆÛȷ΋ Ù·¯‡ÙËÙ·, ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ ·‰˘Ó·ÙÔ‡Ó Ó· ·Ó·ÎÙ‹ÛÔ˘Ó Û¯ÂÙÈΤ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜, ÂÓÒ ·ÓÙ›ıÂÙ· ·Ó·ÎÙÔ‡Ó ¤Ó· Ï‹ıÔ˜ ÌË Û¯ÂÙÈÎÒÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Î·È ·ÓÙÈÎÚÔ˘fiÌÂÓˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ. √ ÛÎÔfi˜ Ù˘ ·ÚÔ‡Û·˜ ÌÂϤÙ˘ Â›Ó·È Ë Â‡ÚÂÛË Î·È Ë ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÙˆÓ ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎÒÓ ‰È¢ı‡ÓÛˆÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ ª¿Ó˘ ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ ·˘Ù¤˜ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËıÔ‡Ó ÁÈ· ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ ÛÎÔÔ‡˜. ∆· Â˘Ú‹Ì·Ù· Ù˘ ¤Ú¢ӷ˜ ¤‰ÂÈÍ·Ó fiÙÈ ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ÔÛÔÛÙfi ÙˆÓ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰ˆÓ Ô˘ ‰È·Ù›ıÂÓÙ·È ÛÙÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô ¤¯Ô˘Ó Û·Ó ÛÎÔfi ÙËÓ ÚÔ‚ÔÏ‹ ΢ڛˆ˜ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈÎÒÓ ÂÁηٷÛÙ¿ÛÂˆÓ Î·È ÙˆÓ ·ÍÈÔı¤·ÙˆÓ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ Î·È fi¯È ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÛÌÈÎÒÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜. ¶ÚÔÙ›ÓÂÙ·È Ë Î·Ù·Û΢‹ ÌÈ·˜ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰·˜ ÁÈ· ÙË ÚÔ‚ÔÏ‹ ÙˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ ·˘ÙÒÓ.
H M∞¡∏ ™∆√ ¢π∞¢π∫∆À√
305
1. ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ∞Ó·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙ· ÙÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô ·ÔÙÂÏ› ¤Ó· ·fi Ù· ÈÔ ·ÏÏËÏÂȉڷÛÙÈο ̤۷ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ ÙÔ˘ 21Ô˘ ·ÈÒÓ·. ∆Ô ¯·ÌËÏfi ÎfiÛÙÔ˜ ·ÁÔÚ¿˜ ÙˆÓ ˘ÔÏÔÁÈÛÙÒÓ Î·È ÔÈ ÌÂȈ̤Ó˜ ÙÈ̤˜ ¯Ú¤ˆÛ˘ Ù˘ Û‡Ó‰ÂÛ˘ ÛÙÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô Ì ÙËÓ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓË ·‡ÍËÛË ÙˆÓ Ù·¯˘Ù‹ÙˆÓ ÌÂÙ·ÊÔÚ¿˜ „ËÊÈ·ÎÒÓ ‰Â‰Ô̤ӈÓ, Â›Ó·È ÔÚÈṲ̂ÓÔÈ ·fi ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó οÓÂÈ ·ÚÎÂÙÔ‡˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ó· ÂÈϤÁÔ˘Ó ÙȘ ˘ËÚÂۛ˜ ÙÔ˘ ¢È·‰ÈÎÙ‡Ô˘ ÁÈ· ÙËÓ ÂχıÂÚË, ÁÚ‹ÁÔÚË Î·È ·Ó¤ÍÔ‰Ë ÏËÚÔÊfiÚËÛË, ‰È·Ê‹ÌÈÛË Î·È ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· ÙÔ˘˜.1 ∂ηÙÔÌ̇ÚÈ· ¿ÙÔÌ· Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÏÔËÁÒÓ (navigator) Î·È ÂÍÂÚ¢ÓËÙÒÓ (explorer) ·Ó·˙ËÙÔ‡Ó ÙÔÓ ÎÚ˘Ì̤ÓÔ ıËÛ·˘Úfi Ù˘ ÁÓÒÛ˘ ̤۷ Û ÂÈÎÔÓÈΤ˜ terrae incognitae (sites) ÂÓfi˜ „ËÊÈ·ÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Ù· ÙÔ›· ÌÂÙ·‚¿ÏÏÔÓÙ·È Ì ÙË Ù·¯‡ÙËÙ· Ô˘ ÎÈÓÔ‡ÓÙ·È Ù· ËÏÂÎÙÚfiÓÈ·. ∞˘Ùfi˜ Ô „ËÊÈ·Îfi˜ ÎfiÛÌÔ˜ ÂÎÏËÚÒÓÔÓÙ·˜ ÙË «ÚÔÊËÙ›·» ÙÔ˘ de Chardin, ÂÊfiÛÔÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ì¤Û· Û ÌÈ· ÔχÏÔÎË «ÌÂÌ‚Ú¿ÓË» ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Ô˘ ηχÙÂÈ fiÏË ÙËÓ À‰ÚfiÁÂÈÔ, ‰›ÓÂÈ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÛÙÔÓ ÔÏ›ÙË Ô˘ ÎÈÓÂ›Ù·È Ì¤Û· Û’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Ó· ÂÍÂÚÂ˘Ó¿ ·Ú¯Â›·, Û˘ÏÏÔÁ¤˜, ÌÔ˘Û›·, ‚È‚ÏÈÔı‹Î˜ Î·È ¿Û˘ ʇÛˆ˜ ËÁ¤˜ ÁÈ· fiϘ ÙȘ Ù˘¯¤˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡. ∏ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· Î·È Ë ¿ÓÙÏËÛË ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Ì¤Ûˆ ÙÔ˘ ¢È·‰ÈÎÙ‡Ô˘ ·ÔÙÂÏ› ϤÔÓ ÌÈ· Ó¤Ô˘ Ù‡Ô˘ ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË, Ô˘ ÙÔ ÏËÚÔÊÔÚÈ·Îfi Ù˘ ÂÚȯfiÌÂÓÔ ÛÙ·‰È·Î¿ ÌÂÁÂı‡ÓÂÙ·È, ˘ÂÚÎÂÚ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ ÚfiÏÔ ÙˆÓ ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÒÓ ‚È‚ÏÈÔıËÎÒÓ.2 ªÈ· ÌÈÎÚ‹ ¤Ó‰ÂÈÍË ÙÔ˘ fiÁÎÔ˘ ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Ô˘ ‰È·Ù›ıÂÓÙ·È ÛÙÔ Â˘Ú‡ ÎÔÈÓfi ̤ۈ ÙÔ˘ ¢È·‰ÈÎÙ‡Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÔÈ ËÁ¤˜ Î·È Î›ÌÂÓ· Ô˘ ‹Ù·Ó ηٷ¯ˆÚË̤ӷ ÛÙË ÁÓˆÛÙ‹ Ì˯·Ó‹ ·Ó·˙‹ÙËÛ˘ Google, Ù· ÔÔ›· ÙÔÓ πÔ‡ÓÈÔ ÙÔ˘ 2002 ¤ÊÙ·Ó·Ó Û ·ÚÈıÌfi Ù· 2,1 ‰ÈÛÂηÙÔÌ̇ÚÈ·.3 ∆Ô ›‰ÈÔ ÙÔ Ì¤ÁÂıÔ˜ Ù˘ ‰È·ÎÈÓÔ‡ÌÂÓ˘ ÏËÚÔÊÔÚ›·˜ Î·È Ë ÂχıÂÚË ÚfiÛ‚·ÛË ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ ÛÙËÓ ·ÁÎfiÛÌÈ· ÁÓÒÛË, Ì·˜ Ô‰ËÁ› ÛÙÔ Ó· ·ÓÙÈÏËÊıԇ̠ÙÔ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi Ù˘ ·Ú·‰ÔÛȷ΋˜ Û¯¤Û˘ ·ÙfiÌÔ˘ Î·È ÁÓÒÛ˘. ∞Ó Ô Francis Bacon, ÙÔ 1597, ıˆÚÔ‡Û fiÙÈ Ë ÁÓÒÛË Â›Ó·È ‰‡Ó·ÌË, Û‹ÌÂÚ· ÛÙËÓ ∫ÔÈÓˆÓ›· Ù˘ ¶ÏËÚÔÊÔÚ›·˜ Ë ÏËÚÔÊÔÚ›· Â›Ó·È Ï¤ÔÓ ÙÔ ÎÏÂȉ› ÁÈ· ÙË ÁÓÒÛË.4
1. Nashigaki, T. “A Global Electronic Community: From the Fifth Generation Computer to the Internet”, Social Science Japan Journal, 1998, Vol. 1, No. 2, pp. 217-232. 2. ¶··‰¿ÙÔ˜, °., §È¿ÛÎÔ˜, ∫., «¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ Î·È ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· ÛÙÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô: ÌÈ· ÌÂϤÙË ÛÙË ¯Ú‹ÛË ÙˆÓ Ï·ÙÈÓÔÂÏÏËÓÈÎÒÓ», ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ, 2003, Ù¢¯. 6, Û.Û. 115-142. 3. Boylon, P., “The Development Gateway: A major new Internet resource for information and debate about culture, heritage and development issues”, Museum International, Vol. 54, No. 3, 2002, pp. 49-58. 4. Madu, C. and Jacobs, R., “The Internet and global cultural transformation”, Foresight, 1999, Vol. 1, No. 1, pp. 63-71.
306
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
∏ ∫ÔÈÓˆÓ›· Ù˘ ¶ÏËÚÔÊÔÚ›·˜ Î·È ÙÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô ı¤ÙÂÈ Ó¤Â˜ ÚÔÎÏ‹ÛÂȘ ÛÙÔ˘˜ ˘¿Ú¯ÔÓÙ˜ «·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÔ‡˜» ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡˜, ·ÊÔ‡ Ù· ÛËÌÂÚÈÓ¿ Ù¯ÓÔÏÔÁÈο ̤۷ ‰ÂÓ ¿ÏÏ·Í·Ó ·Ï¿ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ·ÏÏ¿ Èı·ÓfiÓ ı· Ô‰ËÁ‹ÛÔ˘Ó Û ÛÙ·‰È·Îfi ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi Î·È ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi Ù˘ ˘ÊËÏ›Ô˘.5 √ ÎfiÛÌÔ˜ ¤ÁÈÓ ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ˜ ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·, ÔÈ ·ÔÛÙ¿ÛÂȘ Û˘ÚÚÈÎÓÒıËηÓ, ÂÓÒ Ô ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Û ¤Ó· ·ÁÎfiÛÌÈÔ ¯ˆÚÈfi ÚÔοÏÂÛ ·ӷÛÙ·ÙÈΤ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ÛÂ Ê˘ÛÈΤ˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ˘Ô‰Ô̤˜, ÔÈ Ôԛ˜ ı· Ô‰ËÁ‹ÛÔ˘Ó Û ÌÈ· «ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋ ÂÓÔÔ›ËÛË» Î·È ¤Ó· ·ÁÎfiÛÌÈÔ ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfi ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi.6 √È ¡¤Â˜ ∆¯ÓÔÏÔÁ›Â˜ ‰È·ÌfiÚÊˆÛ·Ó ÔÏÈÙÈÛÌÈο ·ÓÔ›ÁÌ·Ù· ÛÙȘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfiÙËÙ˜, ÙËÓ ÔÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋ ·ÏÏËÏ›‰Ú·ÛË ¿ÏÏÔÙ ‰È·ÛÒ˙ÔÓÙ·˜ Î·È ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·˜ Ù· ÔÏÈÙÈÛÙÈο ÛÙÔȯ›· ÙˆÓ Ï·ÒÓ7 Î·È ¿ÏÏÔÙ ԉËÁÒÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡˜ ÛÙËÓ ˘ÂÚ¿ÛÈÛË ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ Ú·ÎÙÈÎÒÓ ÙÔ˘˜.8 ™ÙÔÓ ÙÔ̤· Ù˘ Âη›‰Â˘Û˘, Ô Ì·ıËÙ‹˜ ‰ÂÓ ‚·Û›˙ÂÙ·È ‹ ‰¤¯ÂÙ·È ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ÙȘ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ÛÙ· ‰È¿ÊÔÚ· ı¤Ì·Ù· ·ÏÏ¿ ÌÔÚ› Ô ›‰ÈÔ˜ Ó· ‰ÈÂÍ¿ÁÂÈ «·Ú¿ÏÏËϘ» ÛÔ˘‰¤˜ ̤ۈ ÙÔ˘ ¢È·‰ÈÎÙ‡Ô˘ ¤¯ÔÓÙ·˜ ÚfiÛ‚·ÛË Û ÔÈÎÈÏ›· ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ, ÂÈϤÁÔÓÙ·˜ Ô ›‰ÈÔ˜ ÙÔ ÙÈ ı· ˘ÈÔıÂÙ‹ÛÂÈ. ŸÙ·Ó ÎÚ›ÓÂÙ·È ··Ú·›ÙËÙÔ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô ÁÈ· ÙËÓ Â‡ÚÂÛË ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ, Â›Ó·È ·Ó¿ÁÎË Ó· ηıÔ‰ËÁÔ‡ÓÙ·È ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘˜ ‰ÈÎÙ˘·ÎÔ‡˜ ÙfiÔ˘˜. ∞Ó Î·È ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ›Ûˆ˜ Ó· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ‚ÚÔ˘Ó ÏËÚÔÊÔڛ˜ ·fi ÌfiÓÔÈ ÙÔ˘˜, ÂÓÙÔ‡ÙÔȘ Û˘¯Ó¿ ‰ÂÓ Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈÔ‡Ó fiÙÈ ÔÈ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ·˘Ù¤˜ Ú¤ÂÈ Ó· ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ·ÍÈfiÈÛÙ˜ ËÁ¤˜. ∆Ô ¢È·‰›ÎÙ˘Ô ÌÔÚ› Ó· ·ÓÔ›ÁÂÈ ÙÔ ‰ÚfiÌÔ ÁÈ· ÙËÓ Â‡ÚÂÛË ¯Ú‹ÛÈÌˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ fï˜ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ·ÓÔ›ÁÂÈ ÙÔ ‰ÚfiÌÔ Î·È Û ϷÓı·Ṳ̂Ó˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜, ÚÔηÙÂÈÏËÌ̤Ó˜ Î·È ·Ó·ÍÈfiÈÛÙ˜. ∞˘Ùfi ÌÔÚ› Ó· ·ÔÙÂϤÛÂÈ ÙÚÔ¯Ô¤‰Ë ÛÙËÓ ‰È·‰Èηۛ· Ì¿ıËÛ˘ Î·È Ú¤ÂÈ Ó· ·ÔÊ¢¯ı› Ì ÙËÓ Î·Ù¿ÏÏËÏË Î·ıÔ‰‹ÁËÛË ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ Û ‰ÈÎÙ˘·ÎÔ‡˜ ÙfiÔ˘˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÂÏÂÁ¯ı› ·fi ÙÔ˘˜ ‰·ÛοÏÔ˘˜.9 ∏ ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ¢È·‰ÈÎÙ‡Ô˘ ÛÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ Ú¿ÍË ÌÔÚ› Ó· ηχ„ÂÈ ÔÏϤ˜ Ù˘¯¤˜ Ù˘ Û¯ÔÏÈ΋˜ ˙ˆ‹˜ ¤Ú· ·fi ÙË ¯Ú‹ÛË Ì¤Û· ÛÙÔ Û¯ÔÏÈÎfi ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈÔ ÁÈ· ÙË ‰ÈÂÍ·ÁˆÁ‹ Ì·ıËÌ¿ÙˆÓ. ¶ÈÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, ÙÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô ÚÔÛʤÚÂÈ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ ÁÈ·: ñ ª·ı‹Ì·Ù· ‚·ÛÈṲ̂ӷ ÛÙÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô (Web-Based Courses) ñ ∂Î·È‰Â˘ÙÈ΋ ¢È·¯Â›ÚÈÛË (Educational Administration)
5. Fox, M. Internet opens up secret world of machine, Reuters, 1998, www.aol.com. 6. Madu, C. and Jacobs, R., Ô.. 7. ƒ¿Ù˘ ∞. Î·È ƒ¿ÙË ∞., ª¿ıËÛË Î·È ¢È‰·Ûηϛ· ÛÙËÓ ÂÔ¯‹ Ù˘ ¶ÏËÚÔÊÔÚ›·˜-√ÏÈ΋ ¶ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË, ∞ı‹Ó·, 2002, Ù. ∞′. 8. Adam, N., Awerbuch, B., Wegner, P., Yesha, Y., “Globalizing Business, Education, Culture Through the Internet”, Communication of ACM, 1997, Vol. 40, No. 2, pp. 115-121. 9. Pratt, S., Finding our way, Tech Trends, 2000, Vol. 44, No. 6, pp. 14-17.
H M∞¡∏ ™∆√ ¢π∞¢π∫∆À√
307
ñ ∞Ó¿Ù˘ÍË ∂ÈÎÔÈÓˆÓÈ·ÎÒÓ ¢ÂÍÈÔÙ‹ÙˆÓ (Development of Communication Skills) ñ ∏ÏÂÎÙÚÔÓÈ΋ ¢ËÌÔÛ›Â˘ÛË (Electronic Publishing) ñ ∂ÍfiÚ˘ÍË ¶ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ (Mining Information) ñ ƒÒÙËÛ ÙÔ˘˜ ÂȉÈÎÔ‡˜ (Ask the Experts) ñ ∏ÏÂÎÙÚÔÓÈΤ˜ ∂ÌÊ·Ó›ÛÂȘ (Electronic Appearances & Impersonations) ñ ¶ÚÔÛÔÌÔÈÒÛÂȘ (Simulations) ñ ™˘ÌÌÂÙÔ¯‹ Û ÂÚ¢ÓËÙÈο ¶ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· (Involvement in Research Projects) ñ ∂·ÁÁÂÏÌ·ÙÈÎfi ‰›ÎÙ˘Ô (Professional Networking) ∏ ¢ڇÙÂÚ· ‰È·‰Â‰Ô̤ÓË ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ ¢È·‰ÈÎÙ‡Ô˘ ·fi ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Î·È Ì·ıËÙ¤˜ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÂÈÎÚ¿ÙÂÈ·˜, Ë ÔÔ›· ηٿ ηÓfiÓ· ÛÙÂÚÂ›Ù·È ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ÈÛÙÔ¯ÒÚˆÓ ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌ¤ÓˆÓ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ÛÙËÓ Âη›‰Â˘ÛË Î·È ÂÔ̤ӈ˜ ˘ÏÈÎÔ‡ ÛÙÔȯÂÈÔıÂÙË̤ÓÔ˘ Ì ÙÚfiÔ È‰·ÓÈÎfi ÁÈ· ¯Ú‹ÛÂȘ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È ÛÙËÓ «∂ÍfiÚ˘ÍË ¶ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ». ∆Ô ¢È·‰›ÎÙ˘Ô ÌÔÚ› Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËı› ˆ˜ ËÁ‹ ˘ÏÈÎÔ‡ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ‹ ‰Â‰Ô̤ӈÓ. ∆Ô ÂÚÒÙËÌ· Ô˘ Ù›ıÂÙ·È, fï˜, Â›Ó·È Â¿Ó Ë ÔÛfiÙËÙ· Î·È Ë ÔÈfiÙËÙ· ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÈ ÙÔ ¿ÙÔÌÔ ÛÙÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô ·Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙÔ ı¤Ì· Ô˘ ÙÔ ÂӉȷʤÚÂÈ ÌÔÚ› Ó· ηχ„ÂÈ ÙȘ ··ÈÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘.
2. ™ÎÔfi˜ Ù˘ ·ÚÔ‡Û·˜ ¤Ú¢ӷ˜ ™ÎÔfi˜ Ù˘ ·ÚÔ‡Û·˜ ¤Ú¢ӷ˜ Â›Ó·È Ë Â‡ÚÂÛË Î·È Ë ÔÛÔÙÈ΋ ηÙËÁÔÚÈÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎÒÓ ‰È¢ı‡ÓÛÂˆÓ (URL) Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙË ÁˆÁÚ·ÊÈ΋ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ ª¿Ó˘, ηıÒ˜ Î·È Ë ÔÈÔÙÈ΋ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÙÔ˘ ˘¿Ú¯ÔÓÙÔ˜ ÏËÚÔÊÔÚÈ·ÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡, ÒÛÙ ӷ ‰È¢ÎÚÈÓÈÛÙ› Ô ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ‹ ÌË ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ ÙÔ˘˜ Î·È ÂÓ Û˘Ó¯›· Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÔ˘Ó ˆ˜ ¿ÍÔÓ˜ ÁÈ· ÙÔ Û¯Â‰È·ÛÌfi ÌÈ·˜ Ó¤·˜ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰·˜.
3. ªÂıÔ‰ÔÏÔÁ›· ∏ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ ÛÙÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô ·ÔÙÂÏ› ÌÈ· ÛËÌ·ÓÙÈ΋ Î·È ÔχÏÔÎË ‰È·‰Èηۛ· ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙÔ˘ fiÁÎÔ˘ ÙˆÓ ‰È·ÙÂıÂÈÌ¤ÓˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Î·È ÙÔ˘ ·˘Í·ÓfiÌÂÓÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ÙˆÓ ¯ÚËÛÙÒÓ Ô˘ ··ÈÙÔ‡Ó ÛÙÈÁÌÈ·›· ÚfiÛ‚·ÛË ÛÙÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô. ™Â ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙȘ ˘fiÏÔȘ ·Ú·‰ÔÛȷΤ˜ ËÁ¤˜ ¿ÓÙÏËÛ˘ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ, ÙÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô ıˆÚÂ›Ù·È Û ÁÂÓÈΤ˜ ÁÚ·Ì̤˜ ·‰fiÌËÙÔ Î·È ¯·ÔÙÈÎfi. ∞˘Ù‹ Ë È‰È·ÈÙÂÚfiÙËÙ· ÙÔ˘ ¢È·‰ÈÎÙ‡Ô˘ Ì·˜ Ô‰‹ÁËÛ ÛÙÔ Ó· ۯ‰ȷÛÙ› Ë ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ Ù˘ ·Ó·˙‹ÙËÛ˘ ÚÔÙÔ‡ ·Ú¯›ÛÂÈ Ë Â‡ÚÂÛË ÙˆÓ ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎÒÓ ‰È¢ı‡ÓÛÂˆÓ Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙË ª¿ÓË.
308
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
∏ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ Ù˘ ·Ó·˙‹ÙËÛ˘ ÛÙËÚ›¯ıËΠÛÙÔ ÌÔÓÙ¤ÏÔ ÙˆÓ Edwards & Bruce (2002) Ô˘ ·ÔÙÂÏ› ¤Ó· ÌÔÓÙ¤ÏÔ Û¯Â‰È·ÛÌÔ‡ Ù˘ ¤Ú¢ӷ˜ ̤۷ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ¢È·‰ÈÎÙ‡Ô˘.10 ¶ÈÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ÚÔÙÂÈÓfiÌÂÓÔ ÌÔÓÙ¤ÏÔ, Ù· ‚‹Ì·Ù· ÌÈ·˜ ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ·Ó·˙‹ÙËÛ˘ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ ÛÙÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô Â›Ó·È Ù· ·Ú·Î¿Ùˆ: i) ™¯Â‰È·ÛÌfi˜ Ù˘ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ ·Ó·˙‹ÙËÛ˘. ·) ∞Ó¿Ï˘ÛË ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜ Ô˘ ÚfiÎÂÈÙ·È Ó· ·Ó·˙ËÙ‹ÛÔ˘Ì ÏËÚÔÊÔڛ˜. ‚) ™˘Û¯¤ÙÈÛË ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜ Ì ÙȘ ϤÍÂȘ-fiÚÔ˘˜ «ÎÏÂȉȿ» Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Û’ ·˘Ùfi. Á) ∫·ıÔÚÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ÙÚfiÔ˘ Û˘Û¯¤ÙÈÛ˘ ÙˆÓ fiÚˆÓ Ù˘ ·Ó·˙‹ÙËÛ‹˜ Ì·˜ Î·È Ù˘ ¯Ú‹Û˘ ‹ Ù˘ ·ÔÊ˘Á‹˜ ÙˆÓ ÏÔÁÈÎÒÓ Û˘Ó‰¤Û̈Ó. ‰) ∫·ıÔÚÈÛÌfi˜ ÙˆÓ Ì˯·ÓÒÓ ·Ó·˙‹ÙËÛ˘ Ô˘ ÚfiÎÂÈÙ·È Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÔ˘ÌÂ. ii) ∂Ê·ÚÌÔÁ‹ Ù˘ ۯ‰ȷ˙fiÌÂÓ˘ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜. iii) ∫·Ù·ÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ¿ÙˆÓ. iv) ∫ÚÈÙÈ΋ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÙˆÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ¿ÙˆÓ. ∂Ê·ÚÌfi˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ ·Ú·¿Óˆ ÌÔÓÙ¤ÏÔ, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ·Ó·˙ËÙ‹ÛÔ˘ÌÂ Î·È Ó· ηٷÁÚ¿„Ô˘Ì ÙÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È Ë ÁˆÁÚ·ÊÈ΋ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ §·ÎˆÓÈ΋˜ ª¿Ó˘, Ë ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ Ì·˜ ‰È·ÌÔÚÊÒıËΠˆ˜ ÂÍ‹˜: i) ™¯Â‰È·ÛÌfi˜ Ù˘ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ ·Ó·˙‹ÙËÛ˘ ·) ∞Ó·˙ËÙԇ̠ÈÛÙÔÛÂÏ›‰Â˜ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· ÙËÓ Â˘Ú‡ÙÂÚË ÁˆÁÚ·ÊÈ΋ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ §·ÎˆÓ›·˜ Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ ª¿Ó˘. ™ÎÔfi˜ Ì·˜ Â›Ó·È Ë ¯·ÚÙÔÁÚ¿ÊËÛË fiÏˆÓ ÙˆÓ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰ˆÓ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ۯÂÙÈ΋ ÏËÚÔÊÔÚ›· Ì ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Î·È ÂÓ Û˘Ó¯›· Ë Î·ÙËÁÔÚÈÔÔ›ËÛË ÙÔ˘˜. π‰È·›ÙÂÚË ÛËÌ·Û›· ¤¯Ô˘Ó ÔÈ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰Â˜ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÏËÚÔÊÔڛ˜ Û¯ÂÙÈΤ˜ Ì ÙÔ ÔÏÈÙÈÛÌfi, ÙË ÁÏÒÛÛ· Î·È ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜. ‚) √È fiÚÔÈ-ϤÍÂȘ «ÎÏÂȉȿ» Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛË Â›Ó·È: 1) •ÂÓfiÁψÛÛÔÈ fiÚÔÈ: «Mani», «Lakonia». 2) ∂ÏÏËÓfiÁψÛÛÔÈ fiÚÔÈ: «ª¿ÓË», «§·ÎˆÓ›·». Á) ∞Ôʇ¯ıËÎÂ Ë ¯Ú‹ÛË ÙˆÓ ÏÔÁÈÎÒÓ Û˘Ó‰¤Û̈Ó. ¶ÚÔÙÈÌ‹ıËÎÂ Ë ·Ï‹ ·Ú¿ıÂÛË ÙˆÓ fiÚˆÓ «ª¿ÓË §·ÎˆÓ›·» - «Mani Lakonia», ¯ˆÚ›˜ Ó· ÔÌ·‰ÔÔÈËıÔ‡Ó. ™’ ·˘Ùfi ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·Í›˙ÂÈ Ó· ÛËÌÂȈı› fiÙÈ ÂÈϤ¯ıËÎ·Ó ÌfiÓÔ ‰˘Ô ÁÂÓÈÎÔ› fiÚÔÈ Î·È fi¯È ¿ÏÏÔÈ ÂȉÈÎÔ› fiˆ˜ «ÔÏÈÙÈÛÌfi˜», «ÈÛÙÔÚ›·» Î.¿, ηıÒ˜ ıˆڋ۷Ì ÛÎfi-
10. Edwards, S., Bruce, C., “Reflective Internet searching: a action research model”, The Learning Organization, 2002, Vol. 9, No. 4, pp. 180-188.
H M∞¡∏ ™∆√ ¢π∞¢π∫∆À√
309
ÈÌË ÙËÓ ·ÔÊ˘Á‹ Ù˘ ¯Ú‹Û˘ ÙˆÓ ÏÔÁÈÎÒÓ Û˘Ó‰¤ÛÌˆÓ Î·È Ù˘ ÚÔ¯ˆÚË̤Ó˘ ·Ó·˙‹ÙËÛ˘. √È ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜ ·Ó·˙‹ÙËÛ˘, Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÙÔ˘˜ ÏÔÁÈÎÔ‡˜ Û˘Ó‰¤ÛÌÔ˘˜ Î·È ÙËÓ ÚÔ¯ˆÚË̤ÓË ·Ó·˙‹ÙËÛË, ¤¯ÂÈ ·Ô‰Âȯı› fiÙÈ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ·˘ÍË̤ӷ ÔÛÔÛÙ¿ Ï·ıÂÌ¤ÓˆÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ¿ÙˆÓ Î·È fiÙÈ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ‰ÂÓ ÚÔÛʤÚÔ˘Ó Ù›ÔÙ·.11 ∞ÓÙ›ıÂÙ·, Ë ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘˜ ÌÔÚ› Ó· ·ÔÛ¿ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÂÚ¢ÓËÙ‹ ·fi ÙÔ ·Ú¯ÈÎfi ı¤Ì· ·Ó·˙‹ÙËÛ˘ ÙÔ˘ Î·È Ó· ÙÔÓ ·Ú·Ï·Ó‹ÛÔ˘Ó Ì¤Û· ·fi ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›·ÛË Ï·ıÂÌ¤ÓˆÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ¿ÙˆÓ.12 ‰) °È· ÙËÓ Â‡ÚÂÛË ÙˆÓ ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎÒÓ ‰È¢ı‡ÓÛÂˆÓ Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Û·Ó ÙÔ ı¤Ì· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ‰‡Ô Ì˯·Ó¤˜ ·Ó·˙‹ÙËÛ˘ (Teoma, Google), ¤Ó· ıÂÌ·ÙÈÎfi ηٿÏÔÁÔ ·fi ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ΢‚ÂÚÓÔ¯ÒÚÔ13 (in.gr) Î·È ‰‡Ô ÌÂÙ·-Ì˯·Ó¤˜ ·Ó·˙‹ÙËÛ˘ (Metacrawler, Copernic). √È Ì˯·Ó¤˜ ·Ó·˙‹ÙËÛ˘ Teoma Î·È Google ÂÈϤ¯ıËÎ·Ó Û‡Ìʈӷ Ì ÛÙÔȯ›· Ô˘ ·ÔÚÚ¤Ô˘Ó ·fi ÙÔ ÂÙ·ÈÚÈÎfi ÙÔ˘˜ ÚÔÊ›Ï, ηıÒ˜ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ 500 ÂÎ. ÈÛÙÔÛÂÏ›‰Â˜ Ë ÚÒÙË Î·È 4,28 ‰È˜ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰Â˜ Ë ‰Â‡ÙÂÚË. √ ıÂÌ·ÙÈÎfi˜ ηٿÏÔÁÔ˜ in.gr ÂÈϤ¯ıËΠ̠‚¿ÛË ÙË ¯ÚÔÓÔÏÔÁ›· ‰ËÌÔÛ›Â˘Û‹˜ Ù˘ ÛÙÔÓ ·ÁÎfiÛÌÈÔ ÈÛÙfi, ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÂÈÛ΄ÈÌfiÙËÙ·˜ Ô˘ ·ÚÔ˘Û›·Û ÙÔÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ¯ÚfiÓÔ Î·È ÙȘ ÂÈÏÔÁ¤˜ ·Ó·˙‹ÙËÛ˘ Ô˘ ÂÓۈ̷ÙÒÓÂÈ. √È ÌÂÙ·-Ì˯·Ó¤˜ ·Ó·˙‹ÙËÛ˘ Metacrawler, Copernic ÂÈϤ¯ıËÎ·Ó ÁÈ·Ù› ıˆÚÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙȘ ÈÔ ‰ËÌÔÊÈÏ›˜.14 ii) ∂Ê·ÚÌÔÁ‹ Ù˘ ۯ‰ȷ˙fiÌÂÓ˘ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜ ∏ ·Ó·˙‹ÙËÛË ÛÙÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô ÍÂΛÓËÛ ÛÙȘ 10 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ 2004 Î·È ‰È¿ÚÎÂÛ ̤¯ÚÈ ÙȘ 16 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ ÙÔ˘ 2004. °È· ÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛË ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰ˆÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó Ë Google, Ë Metacrawler, Ë in.gr Î·È Ë Copernic, ÂÓÒ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛË ÙˆÓ ‰ÈÂıÓÒÓ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰ˆÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó Ë Google, Ë Teoma, Ë Metacrawler Î·È Ë Copernic.
11. Jansen, B.J., Sprink, A., and Saracevic, T., “A study of user queries on the Web”, Information Processing and Management, 2000, Vol. 36, No. 2, pp. 207-27. ∂›Û˘ ‚Ï. Jansen, B.J and Pooch, U., “A review of Web searching studies and a framework for future research”, Journal of the American Society for Information Science and Technology, 2001, Vol. 52, No. 3, pp. 235-46. Xu, J., Internet search engines: real world IR issues and challenges, Conference on Information and Knowledge Management, 1999, Kansas City. 12. Ford, N., Miller, D., and Moss, N., “Web search strategies and retrieval effectiveness: an empirical study”, Journal of Documentation, 2002, Vol. 58, No. 1, pp. 30-48. 13. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Â›ÛËÌË ÂÏÏËÓÈ΋ Ì˯·Ó‹ ·Ó·˙‹ÙËÛ˘, ·ÏÏ¿ ÔÈ ıÂÌ·ÙÈÎÔ› ηٿÏÔÁÔÈ Û˘ÓËı›˙Ô˘Ó Ó· ÂÓۈ̷ÙÒÓÔ˘Ó ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ Ù¤ÙÔÈÔ˘ Ù‡Ô˘. 14. Oppenheim, C., Morris, A., McKnight, C., Lowley, C., “Progress in Documentation: The evaluation of WWW search machines”, Journal of Documentation, 2000, Vol. 56, No. 2, pp. 190211.
310
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
iii) ∫·Ù·ÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ¿ÙˆÓ ∆Ô ·ÚÈıÌËÙÈÎfi ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙˆÓ ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂˆÓ Ù·ÍÈÓÔÌË̤ӷ ·Ó¿ Ì˯·Ó‹ Î·È ·Ó¿ fiÚÔ-ϤÍË «ÎÏÂȉ›» ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ·Ú·Î¿Ùˆ (¶›Ó. 1). ¶›Ó·Î·˜ 1 ŸÚÔ˜ ªË¯·Ó‹ Google in.gr Copernic Teoma Metacrawler
ª¿ÓË §·ÎˆÓ›·
Mani Lakonia
372 42 15 ØØ 12
542 ØØ 259 173 60
∞fi ÙË ‰È·ÛÙ·‡ÚˆÛË ÙˆÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ¿ÙˆÓ ÙˆÓ Ì˯·ÓÒÓ ·Ó·˙‹ÙËÛ˘, ÙË ‰È·ÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ Â·Ó·Ï·Ì‚·ÓfiÌÂÓˆÓ ‰È¢ı‡ÓÛÂˆÓ Î·È ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ ‰Â ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û·Ó, ÚԤ΢„Â Ô Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi˜ ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎÒÓ ‰È¢ı‡ÓÛÂˆÓ Ô˘ ı· ·ÍÈÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·Ó (¶›Ó. 2). ¶›Ó·Î·˜ 2
ŸÚÔ˜ ∏Ï. ¢È¢ı‡ÓÛÂȘ ™‡ÓÔÏÔ:
ª¿ÓË §·ÎˆÓ›·
Mani Lakonia
80 252
172
∞fi ÙËÓ ÂÈÛÎfiËÛË ÙˆÓ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰ˆÓ (ÂÏÏËÓÈÎÒÓ Î·È ÍÂÓfiÁψÛÛˆÓ) ÚԤ΢„·Ó ÔÈ ·ÎfiÏÔ˘ı˜ ηÙËÁÔڛ˜ (°Ú¿ÊËÌ· 1): – ™¯ÂÙÈÎfi ÂÚȯfiÌÂÓÔ: ÂÓÙ¿ÛÛÔÓÙ·È ÔÈ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰Â˜ Ô˘ ÂÚȤ¯Ô˘Ó ÛÙÔȯ›· ‹ ÂÚȯfiÌÂÓÔ Û¯ÂÙÈÎfi Ì ÙË ÁÏÒÛÛ·, ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Î·È ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi Ù˘ ª¿Ó˘, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔ̤ÓÔ˘ ʈÙÔÁÚ·ÊÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡, ÙÔ ÔÔ›Ô Î·Ùã ¤ÎÙ·ÛË ÌÔÚ› Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËı› ÁÈ· ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ ÛÎÔÔ‡˜. – ªË Û¯ÂÙÈÎfi ÂÚȯfiÌÂÓÔ: ÂÓÙ¿ÛÛÔÓÙ·È ÔÈ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰Â˜ fiÔ˘ ·ÏÒ˜ ·ÚÔ˘ÛÈ·˙fiÙ·Ó Î¿ÔÈÔ˜ ·fi ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ «§·ÎˆÓ›·», «ª¿ÓË», «Lakonia», «Mani» ¯ˆÚ›˜ ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ·Ó·ÊÔÚ¿ Î·È Ì ÂÚȯfiÌÂÓÔ ¿Û¯ÂÙÔ.
H M∞¡∏ ™∆√ ¢π∞¢π∫∆À√
311
°Ú¿ÊËÌ· 1
iv) ∫ÚÈÙÈ΋ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÙˆÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ¿ÙˆÓ √ ÔÛÔÙÈÎfi˜ Î·È ÂÙÂÚÔÁÂÓ‹˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ‚ÚÂÈ Ô ÂÚ¢ÓËÙ‹˜ ÛÙÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô Î·ıÈÛÙÔ‡Ó ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ ÌÈ· ÂÚÁ·Û›· ·ÚÎÂÙ¿ ÔχÏÔÎË Î·È ‰‡ÛÎÔÏË, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ·ÔÛ·ÊËÓÈÛÙÔ‡Ó ÔÈ ¯Ú‹ÛÈ̘ Î·È ·ÍÈfiÈÛÙ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜. ™‡Ìʈӷ Ì ÙË ‰ÈÂıÓ‹ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·15 Ù· ÎÚÈÙ‹ÚÈ· ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÌÈ·˜ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰·˜ Î·È Ù˘ ·ÍÈÔÈÛÙ›·˜ ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ, Ô˘ ÂΛÓË ÚÔ‚¿ÏÏÂÈ, ÛÙÔȯÂÈÔıÂÙÔ‡ÓÙ·È Û ٤ÛÛÂÚȘ ÎÂÓÙÚÈÎÔ‡˜ ¿ÍÔÓ˜: 1Ô˜ ¿ÍÔÓ·˜: ∆· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Î·È Ë ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙÔ˘ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ ∂Ó‰ÂÈÎÙÈο ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ì fiÙÈ Ú¤ÂÈ Ó· ÂÍÂÙ¿˙ÔÓÙ·È ÛÙÔȯ›· fiˆ˜ Ë Û·Ê‹ÓÂÈ· ÙÔ˘ ÛÙfi¯Ô˘ Ù˘ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰·˜ Î·È Ù˘ ÔÌ¿‰·˜ ¯ÚËÛÙÒÓ ÛÙËÓ ÔÔ›· ·Â˘ı‡ÓÂÙ·È, Ë ·ÓÙÈÚÔÛˆÂ˘ÙÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ Ù›ÙÏÔ˘ Î·È ÙˆÓ ÂÓÔÙ‹ÙˆÓ Ù˘ ÛÂÏ›‰·˜ Û ۯ¤ÛË Ì ÙÔ ÚÔ‚·ÏÏfiÌÂÓÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ, Ë ·ÔÊ˘Á‹ ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎÒÓ ‹ Û˘ÓÙ·ÎÙÈÎÒÓ Ï·ıÒÓ, Ô ¯ÚfiÓÔ˜ Ù˘ ÙÂÏÂ˘Ù·›·˜ ÂÓË̤ڈÛ˘, Ë ··ÏÏ·Á‹ ÙÔ˘ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ ·fi ÂıÓÈο, Ê˘ÏÂÙÈο Î·È ¿ÏÏ· ÛÙÂÚÂfiÙ˘·. 2Ô˜ ¿ÍÔÓ·˜: ∏ Ù·˘ÙfiÙËÙ· Î·È Ë ÂÁ΢ÚfiÙËÙ· ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ ∂ÍÂÙ¿˙ÂÙ·È Ë ÚÔ‚ÔÏ‹ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ ÁÈ· ÙÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ÚÔÊ›Ï ÙÔ˘ Û˘ÁÁڷʤ· ÒÛÙ ӷ ·ÔÛ·ÊËÓ›˙ÂÙ·È Ë ÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚË ÂÌÂÈÚ›· ÙÔ˘ ÛÙÔ ı¤Ì·. ∂›Û˘ ÙÔ ·Ó ‰›ÓÔÓÙ·È ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ÛÙÔȯ›· ÁÈ· ÙÔ Û˘ÁÁڷʤ· Ô˘ Ó· ‰È¢ÎÚÈÓ›˙Ô˘Ó ·Ó ÂÓÙ¿ÛÛÂÙ·È Û οÔÈÔ È‰ÂÔÏÔÁÈÎfi ‹ ıÚËÛ΢ÙÈÎfi ‹ ÔÏÈÙÈÎfi Ú‡̷, ÙÔ ÔÔ›Ô ÂÎÚÔۈ›. ∆¤ÏÔ˜, Â›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈ΋ Ë ·Ú¿ıÂÛË Î¿ÔÈˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜
15. Alexander, J. E., Tate, M. A., Web wisdom: How to evaluate and create information quality on the Web, 1999, Mahwah: Erlbaum.
312
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
fiˆ˜ Ë ‰È‡ı˘ÓÛË ËÏÂÎÙÚÔÓÈ΋˜ ·ÏÏËÏÔÁÚ·Ê›·˜ ‹ ÔÔÈÔ‰‹ÔÙ ¿ÏÏÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÒÛÙ ӷ Â›Ó·È ‰˘Ó·Ù‹ Ë ·ÔÛÙÔÏ‹ Û¯ÔÏ›ˆÓ, ‰È¢ÎÚÈÓ‹ÛÂˆÓ ÚÔ˜ ÙÔ Û˘ÁÁڷʤ·. 3Ô˜ ¿ÍÔÓ·˜: ∆· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ ‰È·ʋ˜ ∞ÍÈÔÏÔÁÂ›Ù·È Ô ‚·ıÌfi˜ ¢ÎÔÏ›·˜ Ù˘ ÏÔ‹ÁËÛ˘ ·fi ÙÔ ¯Ú‹ÛÙË, Ë ‡·ÚÍË ¯¿ÚÙË ÏÔ‹ÁËÛ˘ Î·È Ì˯·Ó‹˜ ·Ó·˙‹ÙËÛ˘ ÙÔ˘ ˘ÏÈÎÔ‡ ̤۷ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰·, Ë ‰fiÌËÛË Î·È Ô ÙÚfiÔ˜ ·ÚÔ˘Û›·Û˘ ÙÔ˘ ˘ÏÈÎÔ‡, Ë ·ÔÊ˘Á‹ ÌÂÁ¿ÏˆÓ Û ¤ÎÙ·ÛË ÎÂÈ̤ӈÓ, Ë ‡·ÚÍË ÁÚ·ÊÈÎÒÓ, ‹¯ˆÓ, ÂÈÎfiÓˆÓ, ‚›ÓÙÂÔ. 4Ô˜ ¿ÍÔÓ·˜: ∆· Ù¯ÓÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ù˘ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰·˜ ∂ÍÂÙ¿˙ÂÙ·È Ô ¯ÚfiÓÔ˜ ÂÌÊ¿ÓÈÛ˘ Ù˘ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰·˜, Ë ‡·ÚÍË Î·ıÔ‰‹ÁËÛ˘ ÙÔ˘ ¯Ú‹ÛÙË Û ÂÚ›ÙˆÛË Ï¿ıÔ˘˜, ηıÒ˜ Î·È Ë ¯Ú‹ÛË ÂÍÂȉÈÎÂ˘Ì¤ÓÔ˘ ÏÔÁÈÛÌÈÎÔ‡ ÁÈ· Ó· ÂÚÈËÁËı› Ô ¯Ú‹ÛÙ˘ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰·. ™ÙËÚÈ˙fiÌÂÓÔÈ ÛÙÔ˘˜ ·Ú·¿Óˆ ¿ÍÔÓ˜, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËΠ¤Ó· ʇÏÏÔ ·Ú·Ù‹ÚËÛ˘-·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙˆÓ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰ˆÓ Ô˘ ηٷϋͷÌ fiÙÈ ı· ÂÍÂÙ¿ÛÔ˘ÌÂ, ÙÔ ÔÔ›Ô ÙȘ Ù·ÍÈÓÔÌÔ‡Û Û ÙÚÂȘ ÁÂÓÈΤ˜ ηÙËÁÔڛ˜ Ì ‚¿ÛË: I) ∆Ô ÊÔÚ¤· ‰ËÌÔÛ›Â˘Û˘. II) ∆· ÛÙÔȯ›· Ô˘ ÂÚȤ¯ÂÈ / ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Ë ÈÛÙÔÛÂÏ›‰· Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÂΛӷ Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙË ÁÏÒÛÛ·, ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·, ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi Î·È ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›·, ÙÔ ÊˆÙÔÁÚ·ÊÈÎfi ˘ÏÈÎfi. III) ∆ËÓ È‰È·›ÙÂÚË Ù·˘ÙfiÙËÙ· ÙˆÓ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰ˆÓ, Ë ÔÔ›· ·ÔÛ·ÊËÓÈ˙fiÙ·Ó Ì¤Û· ·fi ·) ÙÔ ÛÎÔfi ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ Î·È ‰ËÌÔÛ›Â˘Û‹˜ ÙÔ˘˜, ‚) ÙÔ ¯ÚfiÓÔ ‰ËÌÔÛ›Â˘Û‹˜ ÙÔ˘˜ ÛÙÔÓ ·ÁÎfiÛÌÈÔ ÈÛÙfi Î·È ·Ó·Ó¤ˆÛ˘ ÙÔ˘ ˘ÏÈÎÔ‡ Ô˘ ÚÔ‚¿ÏÏÔ˘Ó, Á) ÙË ÁÏÒÛÛ· Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó (∂ÏÏËÓÈ΋, ∞ÁÁÏÈ΋ ‹ ¿ÏÏË), ‰) ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÂÈÛÎÂÙÒÓ Ù˘ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰·˜ ‹ ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ˘ÔÁÚ·ÊÒÓ Ô˘ ÂȉÂÈÎÓ‡Ô˘Ó ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÂÈÛÎÂÙÒÓ (guestbook), Â) ÙËÓ ·ÚÔ¯‹ ‹ fi¯È Ù˘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ·˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ Ì ÙÔÓ ÂΉfiÙË ‹ ‰È·¯ÂÈÚÈÛÙ‹ Ù˘ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰·˜ ̤ۈ ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎÔ‡ Ù·¯˘‰ÚÔÌ›Ԣ ‹ ¯ÒÚÔ˘ Û˘˙ËÙ‹ÛÂˆÓ (e-mail, forum), ÛÙ) ÙËÓ ‡·ÚÍË ÌfiÓÈÌ˘ Î·È ·ÔÎÏÂÈÛÙÈ΋˜ ‰ÈÎÙ˘·Î‹˜ ‰È‡ı˘ÓÛ˘ (dedicated ip / url) ‹ ÙË ‰ËÌÔÛ›Â˘Û‹ Ù˘ ̤۷ ·fi ‰ÈÎÙ˘·Î¤˜ ÂÙ·Èڛ˜ ·ÚÔ¯‹˜ ‰ˆÚÂ¿Ó ÂχıÂÚÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ ÁÈ· ÈÛÙÔÛÂÏ›‰Â˜ (.¯. tripod, hol, yahoo, in.gr, geocities Î.¿.), ˙) ÙË ¯Ú‹ÛË ‹ fi¯È ÔÏ˘ÌÂÛÈÎÔ‡ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ ÛÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË Ù˘ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰·˜ (‚›ÓÙÂÔ, flash animation, ‹¯ÔÈ, ΢ÏÈfiÌÂÓ˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂȘ Î.¿.) Ë) ÙË ¯ÒÚ· ÚÔ¤Ï¢Û˘.
H M∞¡∏ ™∆√ ¢π∞¢π∫∆À√
313
3.1. ™Ù·ÙÈÛÙÈ΋ ÂÂÍÂÚÁ·Û›· °È· ÙË ÛÙ·ÙÈÛÙÈ΋ ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ÙˆÓ ‰Â‰ÔÌ¤ÓˆÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËΠÙÔ ÏÔÁÈÛÌÈÎfi ·Ó¿Ï˘Û˘ ÛÙ·ÙÈÛÙÈÎÒÓ ‰Â‰ÔÌ¤ÓˆÓ SPSS, ¤Î‰ÔÛË 10 ηıÒ˜ Î·È ÙÔ ÏÔÁÈÛÌÈÎfi Microsoft Excel ÁÈ· ÙËÓ ÂÂÍÂÚÁ·Û›· οÔÈˆÓ ·fi Ù· ‰Â‰Ô̤ӷ Î·È ÙËÓ ÁÚ·ÊÈ΋ ÙÔ˘˜ ·ÂÈÎfiÓÈÛË.
4. ¶ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ·ÔÙÂÏÂÛÌ¿ÙˆÓ ∏ ÛÙ·ÙÈÛÙÈ΋ ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ÙˆÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ¿ÙˆÓ ‚¿ÛÂÈ ÙÔ˘ ʇÏÏÔ˘ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ ¤‰ÂÈÍ ٷ ·Ú·Î¿Ùˆ ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù·: ∞. °ÂÓÈ΋ ηÙËÁÔÚÈÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰ˆÓ ∞fi ÙȘ 252 ÈÛÙÔÛÂÏ›‰Â˜ (100%) Ô˘ ‚Ú¤ıËηÓ, ÔÈ 147 (58,3%) ·ÊÔÚÔ‡Û·Ó ÙËÓ ÚÔ‚ÔÏ‹ ÍÂÓÔ‰Ô¯ÂÈ·ÎÒÓ ÂÁηٷÛÙ¿ÛÂˆÓ Î·È ÙÔ˘ÚÈÛÙÈÎÒÓ Ô‰ËÁÒÓ. ∏ ¯ÒÚ· ÚÔ¤Ï¢Û˘ ÁÈ· ÙȘ 133 (52,8% › ÙÔ˘ Û˘ÓfiÏÔ˘, 90,5% ÂÈ̤ÚÔ˘˜) ‹Ù·Ó ¯ÒÚ˜ ÙÔ˘ Â͈ÙÂÚÈÎÔ‡, ÂÓÒ ÁÈ· ÙȘ 14 (5,6% › ÙÔ˘ Û˘ÓfiÏÔ˘, 9,5% ÂÈ̤ÚÔ˘˜) ‹Ù·Ó Ë ∂ÏÏ¿‰·. ™·Ú¿ÓÙ· ‰‡Ô (42) ÈÛÙÔÛÂÏ›‰Â˜ ÂÌÊ¿ÓÈÛ·Ó ÛÙÔȯ›· Ô˘ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ·ÍÈÔÔÈËıÔ‡Ó ÛÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ Ú¿ÍË. ∞fi ·˘Ù¤˜ ÔÈ 27 (10,7% › ÙÔ˘ Û˘ÓfiÏÔ˘, 64,3% ÂÈ̤ÚÔ˘˜) ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó ·fi ÙÔ Â͈ÙÂÚÈÎfi Î·È ÔÈ 15 ·fi ÙË ∂ÏÏ¿‰· (6% › ÙÔ˘ Û˘ÓfiÏÔ˘, 35,7% ÂÈ̤ÚÔ˘˜). √È ˘fiÏÔȘ 64 ÈÛÙÔÛÂÏ›‰Â˜ (25,4%) ÂÌÊ¿ÓÈÛ·Ó ÌË Û¯ÂÙÈÎfi ÂÚȯfiÌÂÓÔ Ì ÙȘ 52 (20,6% › ÙÔ˘ Û˘ÓfiÏÔ˘, 81,3% ÂÈ̤ÚÔ˘˜) Ó· ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ¯ÒÚÔ Î·È 12 (4,8% › ÙÔ˘ Û˘ÓfiÏÔ˘, 18,7% ÂÈ̤ÚÔ˘˜) ·fi ÙÔ Â͈ÙÂÚÈÎfi. µ. ¶ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ Û¯ÂÙÈÎÒÓ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰ˆÓ √È 42 ÈÛÙÔÛÂÏ›‰Â˜ Ô˘ ÂÌÊ¿ÓÈÛ·Ó ÏËÚÔÊÔÚÈ·Îfi ˘ÏÈÎfi Û¯ÂÙÈÎfi Ì ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi, ÙË ÁÏÒÛÛ· Î·È ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ˆ˜ ÂÍ‹˜: 1. ºÔÚ¤·˜ ¢ËÌÔÛ›Â˘Û˘ ∆Ô 38,1% (¡=16) ÙˆÓ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰ˆÓ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÔÓÙ·È ·fi ÊÔÚ›˜ Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ì ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Î·È ÙËÓ ÚÔÒıËÛË ÙÔ˘ ÙÔ˘ÚÈÛÌÔ‡ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜, ηıÒ˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÍÂÓÔ‰Ô¯ÂȷΤ˜ ÂÁηٷÛÙ¿ÛÂȘ Î·È ÙÔ˘ÚÈÛÙÈÎÔ‡˜ Ô‰ËÁÔ‡˜ Ù˘ ª¿Ó˘. ™¯Â‰fiÓ ÙÔ ›‰ÈÔ ÔÛÔÛÙfi, 35,7% (¡=15), ηٷϷ̂¿ÓÔ˘Ó ÔÈ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰Â˜ Ô˘ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÔÓÙ·È ·fi ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜ – ÔÏÈÙÈÛÙÈÎÔ‡˜ - ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ ÊÔÚ›˜. √È ÈÛÙÔÛÂÏ›‰Â˜ Ô˘ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÔÓÙ·È ·fi ȉȈÙÈÎÔ‡˜ ÊÔÚ›˜ Î·È ·fi ·ÙÔÌÈΤ˜ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›Â˜ ηٷϷ̂¿ÓÔ˘Ó ÙÔ 14,3% (¡=6) Î·È ÙÔ 11,9% (¡=5) ·ÓÙ›ÛÙÔȯ·. 2. ÃÒÚ· ¶ÚÔ¤Ï¢Û˘ ∆Ô ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ÔÛÔÛÙfi ÙˆÓ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰ˆÓ (52,4%, ¡=22) ÂÌÊ·Ó›˙Ô˘Ó ˆ˜ ¯ÒÚ· ÚÔ¤ÏÂ˘Û‹˜ ÙÔ˘˜ ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ŸÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙȘ ¯ÒÚ˜ ÙÔ˘ Â͈ÙÂÚÈÎÔ‡ Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙Ô˘Ó ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ ª¿Ó˘ Â›Ó·È Ë √ÏÏ·Ó‰›· Ì ÙÔ 7,1 %
314
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
ÙˆÓ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰ˆÓ Ë (¡=3), Ë °ÂÚÌ·Ó›· Î·È Ë ∞ÁÁÏ›· Ì ÙÔ 4,8% ÙˆÓ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰ˆÓ ·ÓÙ›ÛÙÔȯ· (¡=2). ™Â ÔÛÔÛÙfi 2,4% (¡=1) ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÔÈ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰Â˜ Ô˘ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÙÔÓ ∫·Ó·‰¿, ÙË ¢·Ó›·, ÙË °·ÏÏ›·, ÙËÓ ∞˘ÛÙÚ·Ï›· Î·È ÙËÓ πÙ·Ï›·. ∆Ô ˘fiÏÔÈÔ 19% ÙˆÓ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰ˆÓ (¡=8) ‰ÂÓ ÂÌÊ¿ÓÈ˙ ηӤӷ ÛÙÔÈ¯Â›Ô Û¯ÂÙÈÎfi Ì ÙË ¯ÒÚ· ÚÔ¤ÏÂ˘Û‹˜ ÙÔ˘˜. 3. ™ÎÔfi˜ ¢ËÌÔÛ›Â˘Û˘ ∏ ÂͤٷÛË ÙÔ˘ ÛÎÔÔ‡ ÙˆÓ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰ˆÓ, fiˆ˜ ÂΛÓÔ˜ ÂÚÈÁÚ·ÊfiÙ·Ó Ì¤Û· Û’ ·˘Ù¤˜, ¤‰ÂÈÍ fiÙÈ ÙÔ 35,7% ÙˆÓ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰ˆÓ (¡=15) ÛÙfi¯Â˘·Ó ÛÙËÓ ÂÌÔÚÈ΋ ‰È·Ê‹ÌÈÛË, ÙÔ 7,1% (¡=3) ÛÙËÓ Âη›‰Â˘ÛË, ÙÔ 4,8% (¡=2) ÛÙËÓ ÚÔ‚ÔÏ‹ Î·È ÙÔ 2,4% (¡=1) ÛÙËÓ ÂÓË̤ڈÛË. √È ˘fiÏÔȘ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰Â˜ (50%, ¡=21) ÛÙfi¯Â˘·Ó Û ̛· ‹ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ·fi ÙȘ ·Ú·¿Óˆ ηÙËÁÔڛ˜. ∞fi ·˘Ù¤˜ ÌfiÓÔ ÙÔ 11,9% (¡=5) ÛÙfi¯Â˘Â Û’ fiϘ ÙȘ ηÙËÁÔڛ˜ ÏËÓ Ù˘ ÂÌÔÚÈ΋˜ ‰È·Ê‹ÌÈÛ˘. 4. °ÏÒÛÛ· ∆Ô 30% ÙˆÓ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰ˆÓ (¡=14) ÂÌÊ·Ó›˙Ô˘Ó Ù· ÂÚȯfiÌÂÓ¿ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ∞ÁÁÏÈ΋ ÁÏÒÛÛ·, ÙÔ 20% (¡=9) ÛÙËÓ ∂ÏÏËÓÈ΋ ÁÏÒÛÛ·, ÂÓÒ ÌfiÓÔ ÙÔ 26% ÙˆÓ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰ˆÓ (¡=12) ‰›ÓÔ˘Ó ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÛÙÔÓ ÂÈÛΤÙË Ó· ÂÈϤÍÂÈ ÙËÓ ∞ÁÁÏÈ΋ ‹ ÙËÓ ∂ÏÏËÓÈ΋ ÁÏÒÛÛ·. √È ˘fiÏÔȘ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰Â˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ˆ˜ ÁÏÒÛÛ· ÙËÓ °ÂÚÌ·ÓÈ΋ (9%), ÙËÓ πÙ·ÏÈ΋ (2%), ÙËÓ √ÏÏ·Ó‰È΋ (11%) Î·È ÌÈ· ÈÛÙÔÛÂÏ›‰· (2%) ÛÙËÓ ∞ÁÁÏÈ΋, ÙË °ÂÚÌ·ÓÈ΋ Î·È ÙËÓ ∂ÏÏËÓÈ΋. 5. ÃÚfiÓÔ˜ ‰ËÌÔÛ›Â˘Û˘-·Ó·Ó¤ˆÛ˘ ∂ӉȷʤÚÔÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ fiÙÈ Ë ÏÂÈÔÓfiÙËÙ· ÙˆÓ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰ˆÓ ‰ÂÓ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÈ ÙfiÛÔ ÙÔ ¯ÚfiÓÔ ‰ËÌÔÛ›Â˘Û˘ fiÛÔ Î·È ÙÔ ¯ÚfiÓÔ ·Ó·Ó¤ˆÛ˘. ™˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÙÔ 61,9% ÙˆÓ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰ˆÓ (¡=26) ‰ÂÓ ÂÌÊ·Ó›˙Ô˘Ó ÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ ‰ËÌÔÛ›Â˘Û˘ ÙÔ˘˜, ÂÓÒ ÙÔ 57,1% (¡=24) ‰ÂÓ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÈ ¯ÚfiÓÔ ·Ó·Ó¤ˆÛ˘. 6. ¢˘Ó·ÙfiÙËÙ· ∂ÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ ∆Ô 61,9% (¡=26) ‰›ÓÔ˘Ó ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ ÙÔ˘ ÂÈÛΤÙË Ì ÙÔ ÊÔÚ¤· ‰ËÌÔÛ›Â˘Û˘ ÂÓÒ ÙÔ 38,1% (¡=16) ‰ÂÓ ·Ú¤¯ÂÈ ·˘Ù‹ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ·. 7. ¢ÈÎÙ˘·Î‹ ¢È‡ı˘ÓÛË ∆Ô 97,6% ÙˆÓ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰ˆÓ (¡=41) Â›Ó·È ·ÔÎÏÂÈÛÙÈΤ˜ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰Â˜ οÙÈ Ô˘ ‰ËÏÒÓÂÈ fiÙÈ Ô ÊÔÚ¤·˜ ÚÔ¯ÒÚËÛ ÛÙËÓ ·fiÎÙËÛË ·ÔÎÏÂÈÛÙÈ΋˜ ‰ÈÎÙ˘·Î‹˜ ‰È‡ı˘ÓÛ˘ (.org, .com, .net, .edu), ÂÓÒ ÙÔ 2,4% (¡=1) ¤ÏÂÍ ÙË ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË Ù˘ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰·˜ ̤۷ ·fi ‰È·‰ÈÎÙ˘·Î‹ ˘ËÚÂÛ›· ·ÚÔ¯‹˜ ‰ˆÚÂ¿Ó ¯ÒÚÔ˘ ÁÈ· ÙË ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË ÈÛÙÔÛÂÏ›‰ˆÓ (geocities). °. ¶ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ ÚÔ‚·ÏÏfiÌÂÓˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ Ÿˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚıËÎÂ Î·È ÛÙËÓ ÂÓfiÙËÙ· 3 Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Û ÛÙË ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›·, Ù· ÛÙÔȯ›· Ô˘ ÂÌÂÚȤ¯ÔÓÙ·È ÛÙȘ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰Â˜ Î·È ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËıÔ‡Ó ÛÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ Ú¿ÍË ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È Û ٤ÛÛÂÚȘ ηÙËÁÔڛ˜: 1. °ÏˆÛÛÈο ÛÙÔȯ›·: ·fi ÙȘ 42 ÈÛÙÔÛÂÏ›‰Â˜, ÙÔ 21,4% (¡=9) ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÁψÛÛÈο ÛÙÔȯ›·, ÂÓÒ ÛÙÔ 78,6% (¡=33) ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó. ∆· ÛÙÔȯ›· ·˘Ù¿ ‰›ÓÔ˘Ó ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÛÙÔÓ ÂÈÛΤÙË ÁÈ· ÁψÛÛÈΤ˜ ȉÈÔÌÔÚʛ˜ ‹ ȉȷ›ÙÂÚ·
H M∞¡∏ ™∆√ ¢π∞¢π∫∆À√
315
ÁψÛÛÈο ÁÓˆÚ›ÛÌ·Ù·, fiˆ˜ Ù· ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ·. 2. πÛÙÔÚÈο ÛÙÔȯ›·: ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÛÙÔ 57,1% ÙˆÓ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰ˆÓ (¡=24), ÂÓÒ ·Ô˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ·fi ÙÔ ˘fiÏÔÈÔ 42,9% (¡=18). 3. ¶ÔÏÈÙÈÛÌÈο - ÎÔÈÓˆÓÈο ÛÙÔȯ›·: ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ÛÙÔ 42,9% ÙˆÓ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰ˆÓ (¡=18), ÂÓÒ ·Ô˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ·fi ÙÔ 57,1% Ô˘ ·Ô̤ÓÂÈ (¡=24). ∆· ÛÙÔȯ›· ·˘Ù¿ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙË ‰ÔÌ‹ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜, ηıÒ˜ Î·È Û ‹ıË Î·È ¤ıÈÌ· Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜. 4. ºˆÙÔÁÚ·ÊÈÎfi ˘ÏÈÎfi: ÙÔ 2,4% (¡=1) ‰ËÌÔÛȇÂÈ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ÈÛÙÔÚÈÎfi ʈÙÔÁÚ·ÊÈÎfi ˘ÏÈÎfi, ÙÔ 31% (¡=13) ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο Û‡Á¯ÚÔÓÔ, ÙÔ 26,2% (¡=11) ÈÛÙÔÚÈÎfi Î·È Û‡Á¯ÚÔÓÔ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, ÂÓÒ ÊˆÙÔÁÚ·ÊÈÎfi ˘ÏÈÎfi ·Ô˘ÛÈ¿˙ÂÈ ·fi ÙÔ 40,5% (¡=17) ÙˆÓ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰ˆÓ. ™˘ÁÎÂÓÙÚˆÙÈο, 7 ÌfiÓÔ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰Â˜ ‰ËÌÔÛÈÂ‡Ô˘Ó ÛÙÔȯ›· Î·È ·fi ÙȘ 4 ·Ú·¿Óˆ ηÙËÁÔڛ˜ Î·È ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó, ÂÔ̤ӈ˜, Ó· ıˆÚËıÔ‡Ó Ï‹ÚÂȘ ·fi ¿Ô„Ë ˘ÏÈÎÔ‡. ∏ ηٷÏÏËÏfiÙËÙ·, ˆÛÙfiÛÔ, ÙˆÓ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰ˆÓ ÁÈ· ¯Ú‹ÛË ÛÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ ‰È·‰Èηۛ· ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi Ì›· ·ÎfiÌ· ·Ú¿ÌÂÙÚÔ, Ë ÔÔ›· ‰ÂÓ Â›Ó·È ¿ÏÏË ·fi ÙËÓ ÂÁ΢ÚfiÙËÙ· ÙÔ˘ ˘ÏÈÎÔ‡. ∏ ÂÁ΢ÚfiÙËÙ· ‹ ÌË ÙÔ˘ ‰ËÌÔÛÈÂ˘Ì¤ÓÔ˘ ˘ÏÈÎÔ‡ Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È ÛÙËÓ ·Ú¿ıÂÛË ‹ fi¯È ÙˆÓ ËÁÒÓ ·fi ÙȘ Ôԛ˜ ÙÔ ˘ÏÈÎfi ·˘Ùfi ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È (·Ú·Ô̤˜, ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·, ‰ÂÛÌÔ›). ∞fi ÙȘ 42 ÈÛÙÔÛÂÏ›‰Â˜, ÙÔ 35,7% (¡=15) ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ÂÚȯfiÌÂÓÔ Ô˘ ıˆÚÂ›Ù·È ¤Á΢ÚÔ, ÂÓÒ ÙÔ 64,3% (¡=27) ‰ËÌÔÛȇÂÈ ˘ÏÈÎfi, Ë ÚԤϢÛË ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ‰ÂÓ Á›ÓÂÙ·È ÁÓˆÛÙ‹ ÛÙÔÓ ÂÈÛΤÙË. Œ¯ÔÓÙ·˜, ÏÔÈfiÓ, ˘fi„Ë Ì·˜ ÙȘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ·Ú·Ì¤ÙÚÔ˘˜ Î·È Û˘Ó‰˘¿˙ÔÓÙ·˜ Ù· ‰Â‰Ô̤ӷ Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÛÙ· ÂÚȯfiÌÂÓ· ÛÙÔȯ›· Î·È ÙËÓ ÂÁ΢ÚfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜, ηٷϋÁÔ˘Ì ÛÙÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· ˆ˜ ηٿÏÏËϘ ÁÈ· ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ ÛÎÔÔ‡˜ Â›Ó·È ÔÈ ·ÎfiÏÔ˘ı˜ 7 ÈÛÙÔÛÂÏ›‰Â˜ (16,7%), ÔÈ Ôԛ˜ Û˘Ó‰˘¿˙Ô˘Ó ÙËÓ ÏËÚfiÙËÙ· Ì ÙËÓ ÂÁ΢ÚfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘: 1. ºÔÚ¤·˜: ¢‹ÌÔ˜ √›Ù˘ÏÔ˘ (http://www.dimosoitilou.gr/gr/odiporiko/od.htm ) 2. ºÔÚ¤·˜: π‰ÈÒÙ˘ (http://www.mani.org.gr ) 3. ºÔÚ¤·˜: ¶·ÓÂÏÏ‹ÓÈ· §¤Û¯Ë ª·ÓÈ·ÙÒÓ (http://www.hellasmani.gr/t2/02.htm ) 4. ºÔÚ¤·˜: ¢‹ÌÔ˜ §Â‡ÎÙÚÔ˘ (http://www.lefktro.gr/english/mani15.html ) 5. ºÔÚ¤·˜: ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎfi ›‰Ú˘Ì· (http://www.haef.gr/chilias/greek/gre/mani/mani.html ) 6. ºÔÚ¤·˜: ¶ÚÔÛˆÈ΋ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰· (http://users.macunlimited.net/maniguide/ ) 7. ºÔÚ¤·˜: ·Ú·‰ÔÛÈ·Îfi˜ ÍÂÓÒÓ·˜ (http://www.trapela.gr )
316
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
5. ™˘˙‹ÙËÛË - ¶ÚÔÙ¿ÛÂȘ ªÂ ‚¿ÛË Ù· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· Ù˘ ¤Ú¢ӷ˜, Ì ‰Â‰Ô̤ÓÔ ÙÔ ÌÈÎÚfi ·ÚÈıÌfi ÈÛÙÔÛÂÏ›‰ˆÓ Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËıÔ‡Ó ÛÙËÓ Âη›‰Â˘ÛË Î·È Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ˘fi„Ë fiÏ· Ù· ÛÙÔȯ›· Ô˘ ηıÈÛÙÔ‡Ó ¤Ó· ‰ÈÎÙ˘·Îfi ÙfiÔ Î·Ù¿ÏÏËÏÔ ÁÈ· ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ ÛÎÔÔ‡˜, ηٷϋͷÌ ÛÙËÓ ·ÎfiÏÔ˘ıË ÚfiÙ·ÛË ÁÈ· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ‰ÈÎÙ˘·ÎÔ‡ ÙfiÔ˘ ·ÊÈÂڈ̤ÓÔ˘ ÛÙË ª¿ÓË: ∆›ÙÏÔ˜: √ Ù›ÙÏÔ˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÂÈϯı› ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· Û‡Á¯ÚÔÓ· Î·È ÂÚÈÂÎÙÈο «e-ª¿ÓË», «ª¿ÓË.gr» Î·È ÛÙÔ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·Ó·Ï˘ÙÈÎfi «ª¿ÓË: ·ÚÂÏıfiÓ, ·ÚfiÓ Î·È Ì¤ÏÏÔÓ». ºÔÚ¤·˜ ¢ËÌÔÛ›Â˘Û˘: ∂›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Ó· ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÍÂοı·Ú· Ô ÊÔÚ¤·˜ ‰ËÌÔÛ›Â˘Û˘ ÙÔ˘ ‰ÈÎÙ˘·ÎÔ‡ ÙfiÔ˘, ÒÛÙ ӷ Á›ÓÂÙ·È Û·Ê¤˜ Â¿Ó ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi, ÔÏÈÙÈÎfi (ÙÔÈ΋ ‹ ÓÔ̷گȷ΋ ·˘ÙÔ‰ÈÔ›ÎËÛË), ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi ‹ ȉȈÙÈÎfi ÊÔÚ¤·, ηıÒ˜ ›Û˘ Î·È Ô ÛÎÔfi˜ Ô˘ Ô‰‹ÁËÛ ÛÙË ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË. ∂ÓfiÙËÙ˜: √È ÂÓfiÙËÙ˜ ÛÙȘ Ôԛ˜ ı· ÔÚÁ·Óˆı› ÙÔ ˘ÏÈÎfi Ô˘ ı· ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Î·È ı· ÚÔ‚¿ÏÏÂÈ Ô ‰ÈÎÙ˘·Îfi˜ ÙfiÔ˜ ÚÔÙ›ÓÂÙ·È Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÛÙȘ ·ÎfiÏÔ˘ı˜: ñ πÛÙÔÚ›·: ΛÌÂÓ·, ¿ÚıÚ·, ʈÙÔÁÚ·ÊÈÎfi ˘ÏÈÎfi Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ ÔÚ›· Ù˘ ª¿Ó˘ ÛÙÔ ¯ÚfiÓÔ, ·fi ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· ̤¯ÚÈ ÙȘ ̤Ú˜ Ì·˜ Î·È ‡·ÚÍË ¯ÚÔÓÔÏfiÁÈÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ Â˘ÎÔÏfiÙÂÚË ÚfiÛ‚·ÛË ÛÙȘ ÏËÚÔÊÔڛ˜. ñ §·ÔÁÚ·Ê›·: ΛÌÂÓ·, ¿ÚıÚ·, ʈÙÔÁÚ·ÊÈÎfi ˘ÏÈÎfi Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙ· ‹ıË, ÛÙ· ¤ıÈÌ· Î·È ÛÙȘ ÙÔÈΤ˜ ·Ú·‰fiÛÂȘ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜, fiˆ˜ ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·ÚÔ˘Û›·ÛË ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÒÓ ÂÓ‰˘Ì·ÛÈÒÓ Î·È ¯ÔÚÒÓ. ñ °ÏÒÛÛ·: Ô È‰È·›ÙÂÚÔ˜ ÁψÛÛÈÎfi˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ Ì ¤ÌÊ·ÛË ÛÙȘ ÂÈÚÚÔ¤˜ ·fi ¿ÏÏÔ˘˜ Ï·Ô‡˜, ÁψÛÛÈο ȉÈÒÌ·Ù· Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ÁψÛÛÈο ÛÙÔȯ›·, fiˆ˜ Ù· ÌÔÈÚÔÏfiÁÈ· Î·È Ù· ÙÚ·ÁÔ‡‰È·. ñ °ÂˆÁÚ·Ê›·: ·ÚÔ˘Û›·ÛË Ù˘ ‰ÈÔÈÎËÙÈ΋˜ ‰È·›ÚÂÛ˘ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ Î·È ÙÔ˘ ȉȷ›ÙÂÚÔ˘ ÁˆÌÔÚÊÔÏÔÁÈÎÔ‡ ·Ó¿ÁÏ˘ÊÔ˘ Ì ٷ˘Ùfi¯ÚÔÓË ·Ú·‚ÔÏ‹ ¯·ÚÙÒÓ, ÔÏÈÙÈÎÒÓ Î·È ÁÂˆÊ˘ÛÈÎÒÓ. ñ ¶ÂÚÈËÁ‹ÛÂȘ: Ô‰ÔÈÔÚÈο Î·È ÂӉȷʤÚÔ˘Û˜ ‰È·‰ÚÔ̤˜ ÛÙ· ·ÍÈÔı¤·Ù· Î·È Ù· ¯ˆÚÈ¿ Ù˘ ª¿Ó˘. ñ ∞Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋: ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ì ÙËÓ È‰È·›ÙÂÚË ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜, ΢ڛˆ˜ Ì ÙËÓ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋ ÙˆÓ ‡ÚÁˆÓ. ñ ∂ΉfiÛÂȘ: ηٿÏÔÁÔ˜ fiÏˆÓ ÙˆÓ ÂΉfiÛˆÓ, ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ Î·È ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎÒÓ Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ì ‹ ·ÓÙÏÔ‡Ó ÙÔ ı¤Ì· ÙÔ˘˜ ·fi ÙË ª¿ÓË. ∞Ó·˙‹ÙËÛË: ∂Óۈ̿وÛË ÂÍÂÏÈÁÌ¤ÓˆÓ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÒÓ ·Ó·˙‹ÙËÛ˘ Ô˘ ı· ÂÈÙÚ¤Ô˘Ó ·ÊÂ-
H M∞¡∏ ™∆√ ¢π∞¢π∫∆À√
317
Ófi˜ ÙËÓ ·ÚfiÛÎÔÙË ·Ó·˙‹ÙËÛË fiÚˆÓ ‹ ıÂÌ¿ÙˆÓ ·fi ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ ÙÔ˘ ‰ÈÎÙ˘·ÎÔ‡ ÙfiÔ˘ Î·È ı· ÂÎÙ›ÓÔÓÙ·È ÛÙÔÓ ·ÁÎfiÛÌÈÔ ÈÛÙfi. ∂ÈÎÔÈÓˆÓ›·: ¶·ÚÔ¯‹ ÛÙÔȯ›ˆÓ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ Ì ÙÔÓ ÊÔÚ¤· ‰ËÌÔÛ›Â˘Û˘ Î·È ÙÔÓ Î·Ù·Û΢·ÛÙ‹ Ù˘ ÛÂÏ›‰·˜ ÁÈ· ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ·ÚÔ¯‹ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ, ˘Ô‚ÔÏ‹ ÂÚˆÙ‹ÛÂˆÓ ‹ ·Ú·ÙËÚ‹ÛˆÓ, ηıÒ˜ Î·È ÙËÓ Èı·Ó‹ ˘Ô‚ÔÏ‹ ˘ÏÈÎÔ‡ ÚÔ˜ ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË. ¢ÂÛÌÔ›: √È ‰ÂÛÌÔ› Ô˘ ı· ÚÔÙ›ÓÔÓÙ·È ·fi ÙÔ ‰ÈÎÙ˘·Îfi ÙfiÔ ÚÔÙ›ÓÂÙ·È Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÛÙȘ ·ÎfiÏÔ˘ı˜ ηÙËÁÔڛ˜: ñ ¢ËÌfiÛÈÔÈ ºÔÚ›˜ ñ π‰ÈˆÙÈÎÔ› ÊÔÚ›˜ / √ÚÁ·ÓÈÛÌÔ› ñ ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ¢ÈÎÙ˘·ÎÔ› ∆fiÔÈ ñ ÕÏÏÔÈ Û¯ÂÙÈÎÔ› ‰ÈÎÙ˘·ÎÔ› ÙfiÔÈ Ã¿ÚÙ˘ ¶ÏÔ‹ÁËÛ˘: ∫Ú›ÓÂÙ·È ··Ú·›ÙËÙË Ë ‡·ÚÍË ¯¿ÚÙË ÏÔ‹ÁËÛ˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ı· ηıÈÛÙ¿ Û·Ê‹ ÛÙÔ˘˜ ¯Ú‹ÛÙ˜ ÙË ‰ÔÌ‹ ÙÔ˘ ‰ÈÎÙ˘·ÎÔ‡ ÙfiÔ˘ Î·È ı· ÂÈÙÚ¤ÂÈ ÙËÓ ·ÚfiÛÎÔÙË ÌÂٷΛÓËÛË Û fiϘ ÙȘ ÂÓfiÙËÙ˜ ηٿ ÙÔ ‰ÔÎÔ‡Ó. √‰ËÁ›Â˜ / ™˘¯Ó¤˜ ∂ÚˆÙ‹ÛÂȘ: ∫Ú›ÓÂÙ·È ··Ú·›ÙËÙË Ë ‡·ÚÍË Î·Ù·ÏfiÁÔ˘ Ì ԉËÁ›Â˜ ÏÔ‹ÁËÛ˘, ·Ó·˙‹ÙËÛ˘, ηıÒ˜ Î·È ÌÂ Û˘¯Ó¤˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÛÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ‰ÈÎÙ˘·ÎÔ‡ ÙfiÔ˘ Î·È ÛÎÔÂ‡Ô˘Ó ÛÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ·ÔÚÈÒÓ ‹ Ù˘¯fiÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ÂӉ¯Ô̤ӈ˜ ı· ¤¯Ô˘Ó ‹ ı· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ó ÔÈ ¯Ú‹ÛÙ˜.
BIB§IO°PAºIA Adam, N., Awerbuch, B., Wegner, P., Yesha, Y., “Globalizing Business, Education, Culture Through the Internet”, Communication of ACM, Vol. 40, No. 2, pp. 115-121, 1997. Alexander, J. E., Tate, M. A., Web wisdom: How to evaluate and create information quality on the Web, Mahwah: Erlbaum, 1999. Alexander, J., Tate, M., The Web as a research tool: evaluation techniques, Website: http://www.science.widener.edu/~withers/evalout, 1998. Berners-Lee, Tim, Weaving the Web, Orion, 1999. Boylon, P., “The Development Gateway: A major new Internet resource for information and debate about culture, heritage and development issues”, Museum International, Vol. 54, No. 3, pp. 49-58, 2002. Edwards, S., Bruce, C., “Reflective Internet searching: a action research model”, The Learning Organization, Vol. 9, No. 4, pp. 180-188, 2002. Ford, N., Miller, D., and Moss, N., “Web search strategies and retrieval effectiveness: an empirical study”, Journal of Documentation, Vol. 58, No. 1, pp. 30-48, 2002. Fox, M. Internet opens up secret world of machine, Reuters, www.aol.com, 1998.
318
§∞∫ø¡π∞: °§ø™™∞ - I™∆√ƒπ∞ - ¶√§π∆π™ª√™
Grey, D., The Internet in School, New York: Cassell Education, 1999. Harris, R, Evaluating Internet research sources, Website: http://www.sccu.edu/faculty/RØ Harris/evalu8it.htm, 1998. Herring, J. E., Exploiting the Internet as an information resource in schools, London, Library Association Publishing, 1999. Jansen, B.J and Pooch, U., “A review of Web searching studies and a framework for future research”, Journal of the American Society for Information Science and Technology, Vol. 52, No. 3, pp. 235-46, 2001. Jansen, B.J., Sprink, A., and Saracevic, T., “A study of user queries on the Web”, Information Processing and Management, Vol. 36, No. 2, pp. 207-27, 2000. Jones, M., Okey, J., Interface Design for Computer-based Learning Environments, University of Georgia, 1995. Lynch, Patrick, Horton, S., Web Style Guide: Basic design principles for creating Web sites, Yale University School of Medicine’s Centre for Advanced Instructional Media (CAIM), New Haven, CT: Yale University Press, 1999. Madu, C and Jacobs, R., “The Internet and global cultural transformation”, Foresight, Vol. 1, No. 1, pp 63-71, 1999. Mc Cormack, C, Jones, D., Building a web-based education system, New York, Wiley, 1997. Nashigaki, T. A Global Electronic Community: From the Fifth Generation Computer to the Internet, Social Science Japan Journal, Vol. 1, No. 2, pp. 217-232, 1998. Oppenheim, C., Morris, A., McKnight, C., Lowley, C., “Progress in Documentation: The evaluation of WWW search machines”, Journal of Documentation, Vol. 56, No.2, pp. 190-211, 2000. Owston, R., “The World Wide Web: A Technology to Enhance Teaching and Learning?”, Educational Researcher, Vol 26, No. 2, pp. 27-33, 1997. Parker Roerden, L, Net Lessons: Web-Based Projects for your Classroom, Songline Studios, 1997. Pratt, S., Finding our way, Tech Trends, Vol. 44, No. 6, pp. 14-17, 2000. Rosenfeld, L., & Morville, P., Information architecture for the World Wide Web, Sebastopol, O’Reilly, 1998. Schrum, L., Berenfeld, B., Teaching and Learning in the Information Age - A guide to Educational Telecommunications, Boston, Allyn and Bacon, 1997. Webb, G., A Theoretical Framework for Internet-Based Training at Sydney Institute of Technology, Information Technology, Sydney Institute of Technology (TAFE NSW), 1998. Xu, J., Internet search engines: real world IR issues and challenges, Conference on Information and Knowledge Management, Kansas City, 1999. ª·ÎÚ¿Î˘, °. µ., ÀÂṲ́۷ ÛÙËÓ ∂η›‰Â˘ÛË - ªÈ· ÎÔÈÓˆÓÈÎfi - ÂÔÈÎÔ‰ÔÌËÙÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË, ∞ı‹Ó·, ªÂÙ·›¯ÌÈÔ, 2000. ¶··‰¿ÙÔ˜, °., §È¿ÛÎÔ˜, ∫., «¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ Î·È ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· ÛÙÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô: ÌÈ· ÌÂϤÙË ÛÙË ¯Ú‹ÛË ÙˆÓ Ï·ÙÈÓÔÂÏÏËÓÈÎÒÓ», ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ, Ù‡¯. 6, ÛÛ. 115-142, 2003. ƒ¿Ù˘ ∞Ú. Î·È ƒ¿ÙË ∞ı., ª¿ıËÛË Î·È ¢È‰·Ûηϛ· ÛÙËÓ ÂÔ¯‹ Ù˘ ¶ÏËÚÔÊÔÚ›·˜-√ÏÈ΋ ¶ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË, ∞ı‹Ó·, Ù. ∞′, 2002.
H M∞¡∏ ™∆√ ¢π∞¢π∫∆À√
319
ƒ¿Ù˘, ∞Ú. & ƒ¿ÙË, ∞ı., ª¿ıËÛË Î·È ¢È‰·Ûηϛ· ÛÙËÓ ÂÔ¯‹ Ù˘ ¶ÏËÚÔÊÔÚ›·˜. √ÏÈ΋ ¶ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË, ∆fiÌÔ˜ ∞′, ∞ı‹Ó·, 2001. ™ÔÏÔ̈ӛ‰Ô˘, ÃÚ., ™ËÌ·Û›· Ù˘ ¯Ú‹Û˘ ÙˆÓ Ó¤ˆÓ Ù¯ÓÔÏÔÁÈÒÓ ÛÙËÓ ÚˆÙÔ‚¿ıÌÈ· Âη›‰Â˘ÛË: ‰ÈÂÚ‡ÓËÛË Ù˘ ÛËÌÂÚÈÓ‹˜ ηٿÛÙ·Û˘ Ì ÌÂϤÙ˜ ÂÚÈÙÒÛÂˆÓ Û ÂÏÏËÓÈο Û¯ÔÏ›·, B′ ∫∂∂¶∂∫, ∞ı‹Ó·, 2000.
Abstract Having begun to spread with meteoric speed since the middle 1990s, the Internet is deemed to have a profound hold over the social life of today. In fact, the rapid growth of the Internet constitutes one of the most remarkable accomplishments in the history of documentation. In less than ten years, millions of people worldwide, who have never met before and people with different perceptions and values, use the Internet as a de facto method of recovering information from several web sites. Even though search engines search an enormous volume of information with impressive speed, they are unable to recover relative information while on the contrary they recover an amount of irrelative information and in many cases refuted information. The aim of this study is the recovery of the web pages and information concerning the region of Mani as well as their evaluation for educational purposes. The findings showed that the biggest amount of the web sites available to the Internet aim to the promotion of several resorts and sights of Mani instead of the promotion of its cultural elements. The construction of a Web site, in order these elements to be promoted, is proposed.