Hovo Rotterdam Studiegids 2014-2015 by Hovo Rotterdam

Erasmus Universiteit Rotterdam

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

HOVO ROTTERDAM

Hoorcolleges Cursussen Lezingen Voordrachten HOVO DEN HAAG

Voor iedereen vanaf 50 jaar HOVO DORDRECHT

Jaarthema ‘Verschuiving en Versnelling’

Hovo Rotterdam

Inschrijfformulieren vindt u achterin deze gids. U kunt zich ook inschrijven via www.hovorotterdam.nl

Voorwoord Met ontzettend veel plezier presenteren wij de nieuwe studiegids van Hovo Rotterdam. Het is werkelijk een genoegen om u weer zoveel mooie, interessante en bijzondere programma’s te kunnen presenteren. En dat natuurlijk dankzij alle bekende en ook dit jaar weer een groot aantal nieuwe docenten dat bereid is colleges voor Hovo Rotterdam te verzorgen.

Het levert een beeld op van vervreemding. Veranderingen volgen elkaar in steeds hoger tempo op. Ouderen, maar ook jongeren, kunnen het amper bijbenen. We worden zo als het ware losgezongen van onze rollen. Daardoor haken mensen af, past hun rol niet meer, raken zij verstrikt in verwarrende dialogen en eindigen uiteindelijk in de coulissen, vanwaar zij nog slechts op afstand het schouwtoneel volgen, als figurant.

Komend Hovo jaar staat in het teken van ‘Verschuiving en Versnelling’. Zoals elk jaar kiest de Commissie Hovo Rotterdam een thema waar rondom heen een aantal programma’s wordt georganiseerd. Het thema van komend jaar verwijst naar het gevoel dat alles om ons heen, inclusief de tijd, steeds sneller gaat en dat in die maalstroom van gebeurtenissen niets meer lijkt op zoals het was, inclusief wijzelf. Een uiterst actuele ervaring die, ondanks of misschien wel juist dankzij de breedte ervan, in twee woorden de tijdgeest lijkt te vatten.

Buiten het thema ‘Versnelling en Verschuiving’ vindt er komend Hovo-jaar natuurlijk tal van andere activiteiten plaats. Wij lichten er een paar uit voor u uit. Zo is er de prachtige Cursus Concertant XL, colleges en muziek, in de Pelgrimvaderskerk in Rotterdam Delfshaven. Een filmprogramma met Russische documentaires in De Machinist. Een programma met korte medische colleges in het 1e semester over Hormonen en in het 2e semester over Nieuwigheden in de Medische Wetenschap. We laten jonge filosofen en sociologen uit Rotterdam aan het woord. De colleges over Ovidius, Vergilius en Gilgamesj worden bekroond met een voordracht door meesterverteller Joop Keesmaat.

Voor ons heeft het thema ‘Verschuiving en Versnelling’ een speciale resonantie. Het is de ervaring van accelererende tijd en gebeurtenissen waardoor we onszelf als individuen steeds meer tussen twee opeenvolgende momenten terugvinden, of moeten we juist zeggen verliezen. Als waren we toneelspelers die zich aan een steeds hoger tempo van wisselende coulissen en scenes moeten aanpassen en de grootste moeite hebben om in onze rol te blijven en om onze rol te (kunnen) blijven spelen. Het ligt voor de hand te denken dat het vooral ouderen zijn die het gevoel hebben onderdeel uit te maken van een dergelijk continue changement. Voor hen is de ervaring het meest pregnant, vermoedelijk door het proces van cognitieve veroudering: naarmate men ouder wordt neemt de denksnelheid af. Het kost daardoor meer tijd om bijvoorbeeld nieuwe technologieën eigen te maken. Toch denken wij dat ook veel jongeren en mensen van middelbare leeftijd zich gevangen voelen op een toneel waar zij de grip dreigen te verliezen op de gebeurtenissen. Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Verder is het aantal programma’s in Den Haag flink uitgebreid en ook in Dordrecht is er weer een mooi aanbod. In Den Haag volgt u bijvoorbeeld een cursus in het Nationaal Archief, waar originele stukken getoond worden. In Dordrecht wordt de cursus over het orgel opgeluisterd door een korte proeve in de Grote Kerk. Uiteraard vindt u alle informatie uit de gids ook op onze website www.hovorotterdam.nl. Daar kunt u zich ook online inschrijven. Voor programma’s die wat meer tekst en uitleg behoeven dan op één pagina in de gids past, vindt u op onze website een uitgebreidere beschrijving. Al met al denken wij ook dit jaar u weer te kunnen verrassen met een bijzonder thema en inspirerende programma’s. Wij ontmoeten u graag op de Erasmus Universiteit Rotterdam, op het ISS in Den Haag of in de Wereldwaag in Dordrecht tijdens het Hovo studiejaar 2014-2015! Ad Hofstede en Lya van Staveren

Verschuiving en Versnelling

Jaarthema Ieder jaar kiest Hovo Rotterdam in nauwe samenspraak met de Commissie Hovo een jaarthema. DRFIT heeft dit jaar de Jaarthema reeks ‘Verschuivingen en versnellingen’ samengesteld. Ook andere programma’s hebben een link met dit thema. U herkent ze aan het jaarthemavignet.

Inhoudsopgave Voorwoord 3 Index van alle programma’s naar discipline

Hovo Rotterdam

Eerste semester Rooster Programma’s Tweede semester Rooster Programma’s

10 12 15 57 58 60

Hovo in Den Haag

Rooster Eerste semester Programma’s Tweede semester Programma’s

98 100 100 117 118

Hovo in Dordrecht

134

Rooster Eerste en tweede semester Programma’s

136 138 138

Algemene Informatie

149

150 153 155 155 156 158

Hovo Rotterdam Erasmus Universiteit Rotterdam Hovo in Den Haag Hovo in Dordrecht Organisaties rond Hovo Rotterdam Inschrijving en betaling

Bonnen 163 Inschrijfformulieren 165 Plattegrond Campus Woudestein

169

Contact en colofon

170

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Index van alle programma’s naar discipline Code

Titel

Discipline

Docent

Blz.

Architectuur 1413AC

Door de 20e eeuw naar de hedendaagse architectuur

Architectuur

dipl.ing. Birgit Jürgenhake

1423AC

Japanse Architectuur

Architectuur

dipl.ing. Birgit Jürgenhake

1412FLH

Haagse Woonhotels

Architectuur

drs. Marcel Teunissen

100

1422DLH

Nieuwe Haagse School

Architectuur

drs. Marcel Teunissen

118

Cultuurgeschiedenis 1421DC

1000 jaar Europese cultuur deel I

Cultuurgeschiedenis

drs. Chris Nigten e.a.

1424CL

Byzantium

Cultuurgeschiedenis

drs. Hein van Dolen

1425CL

Carthago, metropool uit de Oudheid

Cultuurgeschiedenis

Janko Duinker

1411LCH

1000 jaar Europese cultuur deel 6

Cultuurgeschiedenis

drs. Chris Nigten e.a.

102

1413RCH 1000 jaar Europese cultuur deel 3

Cultuurgeschiedenis

drs. Chris Nigten e.a.

104

1421KLH

Cultuurgeschiedenis

drs. Chris Nigten e.a.

126

Cultuurgeschiedenis

drs. Chris Nigten e.a.

122

Balans van de Europese Cultuur

1423QCH 1000 jaar Europese cultuur deel 4

Economie 1411FC

De macht van het kapitaal

Economie

dr. Frits van Engeldorp Gastelaars e.a.

1415AL

Is China eindelijk een normaal land?

Economie

prof.dr. Meine Pieter van Dijk

1425DL

Opkomende economieën in Afrika

Economie

prof.dr. Meine Pieter van Dijk

Exacte wetenschappen 1425BL

Stadsjungle, een wonderbaarlijk natuurgebied

Biologie

prof.dr. Jelle Reumer

1413HL

Inzicht in de Aarde, ook: 1424LLH

Geologie

dr. Leo Minnigh

23 121

1423RLD

Aardbevingen, vulkanen en schuiven van continenten

Geologie

dr. Leo Minnigh

144

1412KL

Het zijn de hormonen die het doen

Medische wetenschap

prof.dr. Aart Jan van der Lelij

1422LL

Nieuwigheden in de gezondheidszorg

Medische wetenschap

prof.dr. Aart Jan van der Lelij

1425AL

Meer = Anders: Onverwachte patronen

Natuurkunde

dr. André Noest

1412GLD Spiralen in de Kunst en Wetenschap

Natuurkunde

dr. André Noest

138

1423DL

Mijn brein en ik

Neurologie

prof.dr. Kees Brunia

1413NC

Het wonder van getal en ruimte

Wiskunde

drs. Erik Heijerman

1423LC

Welke taal spreekt de muziek?

Wiskunde

drs. Erik Heijerman

1424KL

Feit, fiducie en fictie in de ontwikkeling van de wetenschap

Wiskunde

prof.dr. Harm Bart

1423NLH

Een rondgang door de geschiedenis van de Wiskunde

Wiskunde

dr.ir. Teun Koetsier

133

Index van alle programma’s naar discipline

Code

Blz.

Titel

Discipline

Docent

1411KL

Geschiedenis van de Wijsbegeerte VI: Romantiek en idealisme

Filosofie

dr. Henri Krop

1413LL

Jan Amos Comenius

Filosofie

prof.dr. Henk Woldring

1413GL

Inter-esse in filosofie, kunst en politiek

Filosofie

dr. Henk Oosterling e.a.

1413KL

Van Kwaad tot erger

Filosofie

drs. Jan Lagendijk

1414FL

Buitengewone ervaringen en hun `verklaring’

Filosofie

prof.dr. Koo van der Wal

1421HL

Spinoza en Nederland: in heden en verleden

Filosofie

dr. Henri Krop

1423HL

Humanisme

Filosofie

dr. Ton Vink

1424JC

Wijsgerige Ethiek

Filosofie

prof.dr. Frans Jacobs

1424GL

Over schoonheid. Grepen uit de filosofische esthetica

Filosofie

prof.dr. Koo van der Wal

1413PLH

Hannah Arendt

Filosofie

Trixie Hölsgens MA

101

1422NLH

Nietszches Erfenis

Filosofie

drs. Jan Lagendijk

119

1424FLH

Vragen naar de Mens

Filosofie

drs. Wijnand Noot

120

1422ELD

Inleiding in de Filosofie

Filosofie

drs. Wijnand Noot

143

Filosofie

Geschiedenis 1411BL

Twee steden: de opkomst van Constantinopel

Geschiedenis

prof.dr. Fik Meijer

1411CL

De Spaanse Burgeroorlog

Geschiedenis

dr. Koen Vossen

1411HL

Geschiedenis van de Kruistochten

Geschiedenis

drs. Richard Kroes

1412BL

De Eerste Wereldoorlog (1914 – 1918)

Geschiedenis

dr. Jan Schulten

1412NL

De grote kanalen van de wereld

Geschiedenis

prof.dr. Hugo Roos

1413BL

Het steeds strakkere tempo van het dagelijks leven, ook: 1412HLD

Geschiedenis

drs. Han van der Horst

1414BL

Wie schrijft er Historie?

Geschiedenis

drs. Feico Houweling

1414JL

Vergilius

Geschiedenis

drs. Johan Peeters

1414LL

Voordracht: Dido & Aeneas

Geschiedenis

Joop Keesmaat

1421EL

Ovidius

Geschiedenis

dr. Johan Peeters

1421GL

Voordracht Metamorfosen

Geschiedenis

Joop Keesmaat

1422GL

De wereld van de middeleeuwse Minnezangers

Geschiedenis

prof.dr. Hugo Roos, e.a.

1422JL

De randen van de Eeuwige Stad

Geschiedenis

dr. Stef Bugter

1424DL

Duitsland, van keizerrijk tot nieuwe grootmacht

Geschiedenis

dr. Paul van Velthoven

1413SCH Indonesië en Nederland door de eeuwen heen

Geschiedenis

drs. Tom van der Geugten

105

1413ELH

Valt België uit elkaar?

29 139

Geschiedenis

dr. Paul van Velthoven

106

1423MLH Orthodoxe religie

Geschiedenis

drs. Argyris Angelou

123

1423ELH

Geschiedenis

dr. Johan Peeters

124

1423OLH Voordracht: Gilgamesj

Geschiedenis

Joop Keesmaat

125

1421BL

Geschiedenis

drs. Argyris Angelou

Het Epos Gilgamesj Grieks Macedonië

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Code

Titel

Discipline

Blz.

Docent

Geesteswetenschappen 1415BC

Islam in het middelpunt

Godsdienstwetenschap drs. Hatice Kursun-Apak

1424AL

Christendom tussen Oost en West

Godsdienstwetenschap dr. John van Schaik

1423CL

Is religie verleden tijd?

Geesteswetenschappen dr. Sijbolt Noorda

Interdisciplinair 1412QC

Aangeboren of aangeleerd

Interdisciplinair

prof.dr. Han Entzinger

1412AL

DRIFT: Verschuivingen en Versnellingen

Interdisciplinair

dr. Flor Avelino, e.a.

1414HC

Boeddha als therapeut

Interdisciplinair

Em.Hon.prof.dr. G.T. Maurits Kwee

Kunstgeschiedenis 1411GL

De Vlaamse Primitieven

Kunstgeschiedenis

drs. Thea Willemsen

1412JL

Museumbezoek. Langs kunsthistorische TOPtentoonstellingen Ook: 1414CL, 1414KL, 1414ML, 1415CL, 1415DL, 1413DLH, 1413OLH

Kunstgeschiedenis

dr. Yvette de Groot

38 108

1413ML

Kunst en architectuurgeschiedenis van de Oudheid

Kunstgeschiedenis

drs. Johan Holtrop

1414GL

Sevilla, een culturele biografie

Kunstgeschiedenis

drs. Ernest Kurpershoek

1422AL

Wat bepaalt de waarde van kunst?

Kunstgeschiedenis

drs. Jim van der Meer Mohr

1423LL

Kunst en architectuurgeschiedenis van de Middeleeuwen

Kunstgeschiedenis

drs. Johan Holtrop

1424HL

Gebaren- en lichaamstaal in de kunst

79 110 80

Kunstgeschiedenis

drs. Ernest Kurpershoek

1411DCH De vele facetten van Parijs

Kunstgeschiedenis

drs. Simon Burgers

107

1414NLH

Middeleeuwse kathedralen in Italië

Kunstgeschiedenis

drs. Ernest Kurpershoek

111

1421JLH

Rembrandt, de laatste jaren

Kunstgeschiedenis

drs. Thea Willemsen

127

1422MLH Michelangelo

Kunstgeschiedenis

drs. Johan Holtrop

128

1424ELH

Nieuwe synagogen in Duitsland

Kunstgeschiedenis

drs. Nelleke Kan - van Dischoeck 129

1412SLD

Vincent van Gogh

Kunstgeschiedenis

drs. Johan Holtrop

141

1422OLD Kunst en architectuurgeschiedenis van de Gouden Eeuw

Kunstgeschiedenis

drs. Johan Holtrop

145

1424MLD De Hanze

Kunstgeschiedenis

drs. Nelleke Kan - van Dischoeck 146

1414ELD

Steden in Holland

Kunstgeschiedenis

drs. Nelleke Kan - van Dischoeck 148

1412CC

William Blake

Letteren

dr. Jaques Alblas

1413JL

Ida Gerhardt in proza en poëzie

Letteren

dr. Pieta van Beek

1421CL

In de voetsporen van Russische schrijvers

Letteren

drs. Judith Janssen

1421FC

Beelden van Rusland deel II

Letteren

drs. Judith Janssen

1422BC

Autobiografisch schrijven

Letteren

drs. Henk Weltevreden

Letteren

drs. Minny Willing-Kosman

112 113

Letteren

1411MLH The British War poets 1413FLH

Toen bekend, nu (bijna) vergeten - terecht? Letteren De Man, Boudier, Naefff, Bomans

dr. Gé Vaartjes

1422CC

Poezie en beeldende kunst

Letteren

dr. Jaques Alblas

1412OL

Thomas Mann’s Toverberg

Letteren

Trixie Hölsgens MA

1412DLH

De kunst van het Reizen

Letteren

ir. Karin Anema

Index van alle programma’s naar discipline

85 45 103

Code

Titel

Discipline

Docent

Blz.

Muziekwetenschap 1411JC

Cursus Concertant XL

Muziekwetenschap

drs. Kees Wisse

1412PL

The American Dream in music

Muziekwetenschap

drs. Kees Wisse

1412LL

Te Deum laudamus! De geschiedenis van de religieuze muziek, deel I

Muziekwetenschap

drs. Frans Jansen

1422KL

Te Deum laudamus! De geschiedenis van de religieuze muziek, deel II

Muziekwetenschap

drs. Frans Jansen

1422FL

Claudio Montiverdi

Muziekwetenschap

drs. Kees Wisse

1423GLD Het orgel

Muziekwetenschap

drs. Kees Wisse

147

1413QLH Beethoven, revolutionair romantisch

Muziekwetenschap

drs. Frans Jansen

114

1423PLH

Muziekwetenschap

drs. Frans Jansen

130

Purcell en H채ndel: Engelands muzikale gouden eeuw

Politicologie 1422HL

Noord Korea: Visies op Kims utopia

Politicologie

drs. Henk Weltevreden

1413CC

The Chief Business of the American people is Business

Politicologie

Tanja Groenendijk - de Vos MA

1414DLH

In het nationaal Archief, Nederlandse politiek met historische archiefstukken

Politicologie

drs. Robin te Slaa

115

1423FCH

Voorbeeld of schrikbeeld? Het Amerikaanse politieke systeem verklaard

Politicologie

Tanja Groenendijk - de Vos MA

131

Sociale wetenschap 1411AL

Actuele hoogtepunten uit de psychologie Psychologie

prof.dr. Marise born e.a.

1414AL

Verdiepingen in de Persoonlijkheidspsychologie

Psychologie

dr. Andreas Wismeijer

1424BL

Gezondheidspsychologie

Psychologie

dr. Andreas Wismeijer

1412RLH

Inleiding in de psychologie, ook: 1411ELD

Psychologie

dr. Andreas Wismeijer

116 142

1422PLH

Inleiding in de Persoonlijkheidspsychologie, ook: 1421ALD

Psychologie

dr. Andreas Wismeijer

132 148

1423BL

Hoofdstukken uit de forensische psychiatrie en psychologie

Psychologie/psychiatrie

dr. Ruud Hornsveld

1412ML

Wetenschappelijke studie naar de intelligentie van dieren

Pyschologie

dr. Esteban Rivas

1423JC

Young @ Mind: onzichtbaar Rotterdam

Sociologie

Freek de Haan MA

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Eerste semester Hovo Rotterdam

Woensdag

Dinsdag

Maandag

Rooster eerste semester - Rotterdam

Tijd

Titel

Docent

Code

Soort

10.00 - 12.30

Actuele hoogtepunten uit de psychologie

prof.dr. Marise born e.a.

1411AL

Hoorcollege

10.00 - 12.30

Twee steden: de opkomst van Constantinopel

prof.dr. Fik Meijer

1411BL

Hoorcollege

10.00 - 12.30

De Spaanse Burgeroorlog

dr. Koen Vossen

1411CL

Hoorcollege

13.30 - 16.00

Cursus Concertant XL

drs. Kees Wisse

1411JC

Cursus

13.30 - 16.00

De macht van het kapitaal

dr. Frits van Engeldorp Gastelaars e.a.

1411FC

Cursus

13.30 - 16.00

De Vlaamse Primitieven

drs. Thea Willemsen

1411GL

Hoorcollege

13.30 - 16.00

Geschiedenis van de Kruistochten

drs. Richard Kroes

1411HL

Hoorcollege

14.00 - 16.00

Geschiedenis van de Wijsbegeerte VI: Romantiek en idealisme

dr. Henri Krop

1411KL

Hoorcollege

10.00 - 12.30

DRIFT: Verschuivingen en Versnellingen

dr. Flor Avelino, e.a.

1412AL

Hoorcollege

10.00 - 12.30

De Eerste Wereldoorlog (1914 – 1918)

dr. Jan Schulten

1412BL

Hoorcollege

10.00 - 12.30

William Blake

dr. Jaques Alblas

1412CC

Cursus

13.30 - 16.00

Aangeboren of aangeleerd

prof.dr. Han Entzinger

1412QC

Cursus

13.30 - 15.30

Museumbezoek. Langs kunsthistorische TOPtentoonstellingen (middag)

dr. Yvette de Groot

1412JL

Hoorcollege

13.30 - 16.00

The American Dream in music

drs. Kees Wisse

1412PL

Hoorcollege

13.30 - 16.00

Thomas Mann’s Toverberg

Trixie Hölsgens MA

1412OL

Hoorcollege

13.30 - 16.00

De grote kanalen van de wereld

prof.dr. Hugo Roos

1412NL

Hoorcollege

13.30 - 16.00

Te Deum laudamus! De geschiedenis van de religieuze muziek, deel I

drs. Frans Jansen

1412LL

Hoorcollege

13.30 - 16.00

Wetenschappelijke studie naar intelligentie van dieren

dr. Esteban Rivas

1412ML

Hoorcollege

16.30 - 17.30

Het zijn de hormonen die het doen

prof.dr. Aart Jan van der Lelij

1412KL

Hoorcollege

10.00 - 12.30

Door de 20e eeuw naar de hedendaagse architectuur

dipl.ing. Birgit Jürgenhake

1413AC

Cursus

10.00 - 12.30

Het steeds strakkere tempo van het dagelijks leven

drs. Han van der Horst

1413BL

Hoorcollege

10.00 - 12.30

The Chief Business of the American people is Business

Tanja Groenendijk - de Vos MA

1413CC

Cursus

13.30 - 16.00

Het wonder van getal en ruimte

drs. Erik Heijerman

1413NC

Cursus

13.30 - 16.00

Inzicht in de Aarde

dr. Leo Minnigh

1413HL

Hoorcollege

Eerste semester Hovo Rotterdam

Blz.

Woensdag Donderdag Vrijdag

Tijd

Titel

Docent

Code

Soort

13.30 - 16.00

Jan Amos Comenius

prof.dr. Henk Woldring

1413LL

Hoorcollege

13.00 - 15.30

Inter-esse in filosofie, kunst en politiek

dr. Henk Oosterling e.a.

1413GL

Hoorcollege

13.30 - 16.00

Kunst en architectuurgeschiedenis van de Oudheid

drs. Johan Holtrop

1413ML

Hoorcollege

13.30 - 16.00

Ida Gerhardt in proza en poĂŤzie

dr. Pieta van Beek

1413JL

Hoorcollege

13.30 - 16.00

Van Kwaad tot erger

drs. Jan Lagendijk

1413KL

Hoorcollege

10.00 - 12.30

Wie schrijft er Historie?

drs. Feico Houweling

1414BL

Hoorcollege

10.00 - 12.30

Verdiepingen in de Persoonlijkheidspsychologie

dr. Andreas Wismeijer

1414AL

Hoorcollege

10.30 - 12.30

Museumbezoek. Langs kunsthistorische TOPtentoonstellingen (ochtend)

dr. Yvette de Groot

1414CL

Hoorcollege

13.30 - 16.00

Vergilius

drs. Johan Peeters

1414JL

Hoorcollege

13.30 - 16.00

Sevilla, een culturele biografie

drs. Ernest Kurpershoek

1414GL

Hoorcollege

13.30 - 15.30

Museumbezoek. Langs kunsthistorische TOPtentoonstellingen (middag)

dr. Yvette de Groot

1414KL

Hoorcollege

13.30 - 15.30

Buitengewone ervaringen en hun `verklaringâ&#x20AC;&#x2122;

prof.dr. Koo van der Wal

1414FL

Hoorcollege

13.30 - 16.00

Boeddha als therapeut

Em.Hon.prof.dr. G.T.Maurits Kwee

1414HC

Cursus

14.00 - 15.30

Voordracht: Dido & Aeneas

Joop Keesmaat

1414LL

Hoorcollege

18.30 - 20.30

Museumbezoek. Langs kunsthistorische TOPtentoonstellingen (avond)

dr. Yvette de Groot

1414ML

Hoorcollege

10.00 - 12.30

Is China eindelijk een normaal land? prof.dr. Meine Pieter van Dijk

1415AL

Hoorcollege

10.30 - 12.30

Museumbezoek. Langs kunsthistorische TOPtentoonstellingen (ochtend)

dr. Yvette de Groot

1415CL

Hoorcollege

10.00 - 12.30

Islam in het middelpunt

drs. Hatice Kursun-Apak

1415BC

Cursus

13.30 - 15.30

Museumbezoek. Langs kunsthistorische TOPtentoonstellingen (middag)

dr. Yvette de Groot

1415DL

Hoorcollege

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Blz.

Cursus Architectuur

Door de 20e eeuw naar de hedendaagse architectuur Dipl.ing. Birgit M. Jürgenhake

De cursus biedt een chronologisch overzicht van de ontwikkelingen in de architectuur van de 20e eeuw tot nu, met zwaartepunt vanaf 1950 in Nederland. Daarbij wordt geprobeerd te begrijpen hoe verandeveranderingen in de maatschappij ook veranderingen in de architectuur tot gevolg kunnen hebben. Per significante periode worden inhoudelijke accenten gelegd. Nederland staat centraal in dit overzicht, maar ook de internationale ontwikkeling leren wij kennen. In een inleidend college wordt een introductie gegeven van de architectuur van de Moderne, ook ‘het Nieuwe Bouwen’ genoemd, vooral in de jaren tussen 1920 en 1930. Vervolgens worden in de volgende colleges de belangrijkste architectonische ‘highlights’ besproken en met voorbeelden gedocumenteerd. We stappen in het werk van Le Corbusier en Mies van der Rohe in de vijftiger jaren, maar ook in dat van Nederlandse architecten zoals Van der Broek en Bakema of minder bekende architecten zoals Frans van Gool. We bekijken stromingen zoals het werken met grof beton in het zicht, geïntroduceerd door Le Corbusier, geliefd bij Louis Kahn, Bakema, en anderen. De ideeën van Peter & Alison Smithson en hun invloed op Nederlandse architecten worden belicht. Specifieke Nederlandse stromingen komen aan bod zoals de Team10 beweging met Aldo van Eyck, Jacob Bakema en Herman Hertzberger. De jaren negentig kenmerken zich in Nederland en ook internationaal door een tweede Moderne die gevormd werd door de groei van de digitale communicatietechniek. Zowel deconstructivistische ontwerpen als ook digitaal ontworpen gebouwen zijn hiervan het gevolg. De 21e eeuw begon met een economische crisis die haar sporen ook binnen de architectuur achter liet. We sluiten de cursus af met een kritische vraag: waar staan we nu in de architectuur en hoever kunnen wij aflezen dat (cultuur-)maatschappelijke veranderingen ook veranderingen van de architectuur met zich mee brengen? Over deze vraag gaan we in de laatste les tijdens een excursie discussiëren. Aan de hand van enkele recente ontwikkelingen in Den Haag laat de plaatselijke architect Leo Oorschot ons zien hoe architectuur door politieke wensen en ambities al dan niet mislukt.

1413AC Data 1, 8, 15, 29 oktober 5, 12, 19, 26 november 2014 Tijd en dag Woensdag, 10.00 – 12.30 Locatie Woudestein Kosten € 240,- (inclusief excursie) Hovo Plusprijs € 270,Aantal bijeenkomsten 8 Bijzonderheden De laatste bijeenkomst, 26 november, zal bestaan uit een excursie naar Den Haag. Vervoer op eigen gelegenheid. Meer informatie tijdens de cursus.

Dipl.ing. B.M. Jürgenhake is architect en werkt als universitair docent aan de Technische Universiteit Delft en sinds 2002 voor het Hovo-onderwijs.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Hoorcollege Economie

China eindelijk een normaal land? De dalende economische groei in China Prof.dr. Meine Pieter van Dijk, e.a.

1415AL Data 17, 31 oktober 7, 14, 21, 28 november 2014 Tijd en dag Vrijdag, 10.00 – 12.30 Locatie Woudestein Kosten € 180,Hovo Plusprijs € 210,Aantal bijeenkomsten 6 Bijzonderheden Er komen minimaal 2 gastsprekers aan het woord in deze cursus.

Het Chinese groeimodel moet ergens vast lopen. Als de bevolking slechts 1 procent per jaar groeit en de economie 7,5 procent per jaar moet stijgen is een productiviteitsstijging van 6,5 procent per jaar nodig. Dat is niet gemakkelijk te realiseren en gebeurde tot nu toe wel doordat de overheid enorm in infrastructuur investeerde en buitenlandse investeerders aanmoedigde in de industriële sector te investeren. Maar door al die investeringen van de overheid is de schuld enorm gestegen en door industrialisering is het milieu zwaar aangetast. Gecombineerd met het politieke avonturisme van de nieuwe president van China in de Chinese Zuidzee, waarmee hij ruzie met bijna alle aangrenzende landen kreeg, kan je wachten op een conflict, een recessie (de veel aangekondigde mogelijke harde landing) of op meer politieke onrust. Als de salarissen niet meer stijgen en de vervuiling schier ondragelijk wordt zullen de prioriteiten verlegd moeten worden. President Xi is dapper begonnen door het milieu nummer 1 te zetten naast zijn campagne tegen corruptie, die zich ook nog weleens tegen hem kan keren als te belangrijke families aan de beurt zijn. We volgen deze ontwikkelingen, maar willen tevens een meer wetenschappelijke analyse maken van het gevoerde beleid dat tot de huidige situatie heeft geleid, van de milieuproblematiek en van het politieke krachtveld binnen China en in de Zuidoost Aziatische regio.

Prof.dr. M.P. van Dijk was van 1999 tot 2011 bijzonder hoogleraar Stedelijk management in opkomende economieën aan de Economische Faculteit van de EUR en is nu full professor of urban mangement aan het Internationale Institute of Social Studies van de EUR, in Den Haag. Daarnaast is hij sinds 2001 gewoon hoogleraar Water Services Management aan het UNESCO-IHE Institute for Water education in Delft.

Eerste semester Hovo Rotterdam

Cursus Economie

De macht van het kapitaal Financiën, regelgeving en ethiek Dr. Frits van Engeldorp Gastelaars e.a.

Er zijn weinig sectoren in de geïndustrialiseerde economieën die de laatste decennia zo veel veranderingen hebben doorgemaakt op technologisch, economisch en juridisch terrein als de financiële sector. Ooit hadden banken als primair doel het regelen van het betalingsverkeer en het faciliteren van de reële economie door de besparingen en de investeringen met elkaar te verbinden. Tegenwoordig is de handel in liquiditeiten, vermogenstitels, derivaten en schuldtitels van velerlei vorm een doel op zichzelf geworden. In deze cursus wordt de moderne financiële sector aan een kritische analyse onderworpen. De financiële crisis van de jaren 2007 tot heden is niemand meer ontgaan. Vanuit verschillende invalshoeken wordt de rol van geld en vermogen geanalyseerd en vooral kritisch geïnterpreteerd. Ook de zoektocht naar duurzame alternatieven zal veelvuldig ter sprake komen. • Inleiding financiële ethiek - dr. Aloy Soppe • Grondlijnen voor een nieuwe financiële ethiek - dr. Aloy Soppe • Een geschiedenis van financiële crisis - drs. Gerard van Welzenis • Sociologische stromen - dr.ph. van Engeldorp Gastelaars Bitcoins, nieuw betaalmiddel, nieuwe ethiek? - Ir. Simon Lelieveld • Marktfundamentalisme als religie - dr. Frits van Engeldorp Gastelaars • Duurzaam en verantwoord ondernemen - prof.dr. Jan Peter Balkenende • De rol van eigenbelang in de economie - dr. Liesbeth Noordegraaf • Nabeschouwing en groepsoordeel - dr. Aloy Soppe. Dr. Ph. van Engeldorp Gastelaars was universitair hoofddocent aan de Rotterdam School of Management. Dr. A.B.M. Soppe is hoofddocent financiële ethiek aan de Erasmus School of Law. Drs. G. van Welzenis, was senior economist bij het CentraalPlanBureau en werkzaam bij de Wereldbank. Dr. L. Noordegraaf-Elens, is econoom en filosoof, senior onderzoeker en docent aan de Erasmus Universiteit. Prof.dr. J.P. Balkende is hoogleraar aan de Erasmus School of Economics en Law en partner bij Ernst en Young. Van 2002 – 2010 was hij minister-president van Nederland. Ir. S. Lelieveldt is bankdeskundige.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

1411FC Data 29 september 6, 13, 27 oktober 3, 10, 17, 24 november 2014 Tijd en dag Maandag, 10.00 – 12.30 Locatie: Woudestein Kosten: € 240,Hovo Plusprijs € 270,Aantal bijeenkomsten 8 Bijzonderheden De cursus is inclusief de CD van de documentaire Inside Job. Literatuur (aanbevolen Grondlijnen voor een nieuwe financiële ethiek, ISBN 9789023252214 Aloy Soppe

Hoorcollege Filosofie

Geschiedenis van de wijsbegeerte VI Romantiek en idealisme, de filosofie rond 1800 Dr. Henri Krop

1411KL Data 29 september 6, 13, 27 oktober 3, 10, 17, 24 november 1 december 2014 Tijd en dag Maandag, 14.00 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten € 250,Hovo Plusprijs € 280,Aantal bijeenkomsten 9

De eeuw van de Verlichting wordt afgesloten met de filosofie van Kant (1732-1804). Over deze Duitse wijsgeer verschijnen elk jaar meer dan duizend publicaties en niet zonder reden, want over zijn belang voor het moderne denken schreef Heinrich Heine aan het begin 19e eeuw dat Kant voor de filosofie een zelfde betekenis heeft als de Franse revolutie voor de politiek. Door zijn ‘kritische’ filosofie is de filosofie radicaal van karakter veranderd. Niet langer is de wijsbegeerte wat zij sinds Aristoteles was, namelijk het geheel van wetenschappen, dat de mens een vaste grondslag bood voor zijn leven, Kant schreef zijn eerste kritiek in 1781 toen hij al 57 was en zijn laatste derde kritiek in 1790, toen hij tegen de 70 liep. In deze cursus schetsen we allereerst Kants kritische filosofie. Volgens zal een antwoord gegeven worden op de vraag waarom zij insloeg als een bom en hoe Fichte, Schopenhauer en Hegel het kantianisme omvormde tot een eigen filosofie, die zeker in geval van Hegel in de negentiende en twintigste eeuw even invloedrijk zal blijken als die van Kant. Tegelijk wezen vele filosofen ook Kants project principieel af vanwege de politieke en intellectuele consequenties. Hiertoe behoren Jacobi, Schiller en de romantici.

Dr. H.A. Krop is als docent Geschiedenis van de wijsbegeerte verbonden aan de Faculteit Wijsbegeerte van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij is gepromoveerd op een proefschrift over de verhouding tussen de theologie en metafysica bij Johannes Duns Scotus (1265-1309). Van zijn hand verscheen een vertaling van Spinoza’s Ethica en in dit jaar Spinoza, een paradoxale icoon van Nederland, een boek over de geschiedenis van het spinozisme.

Eerste semester Hovo Rotterdam

Hoorcollege Filosofie

Jan Amos Comenius (1592-1670) Grondlegger van de didactiek Prof.dr. Henk Woldring

Verscheidene straten en scholen in Nederland zijn naar hem genoemd. Wie was die man die in 1656 als vluchteling aankwam in Amsterdam en er 14 jaar – tot zijn dood – bleef wonen? Velen wisten destijds niet meer dan dat hij op het nippertje aan geloofsvervolgingen in Tsjechië en Polen was ontkomen en dat hij een van de grootste geleerden van zijn tijd was. Later werd bekend dat hij op bezoek ging bij Descartes en correspondeerde met Hugo de Groot. Hij was een grondlegger van de didactiek en een pedagoog die aanschouwelijk en interactief onderwijs in praktijk bracht. Hij was ook theoloog die in zijn tijd van godsdienstoorlogen gelovigen wilde leren wat tolerantie betekent. Ook was hij filosoof die professoren wilde leren om hun fragmentarische kennis te integreren in een omvattend wijsheidsdenken (pansofie). Hij was politicus die naar Breda reisde om de diplomaten die daar onderhandelden over het eind van de tweede Nederlands-Engelse oorlog, te leren dat de burgers geen wapenstilstand maar een duurzame vrede wensten. In deze cursus wordt aandacht besteed aan Comenius als vluchteling en aan zijn werk als theoloog, pedagoog, filosoof en politicus. In al zijn werk stond de vraag centraal: hoe kunnen wij mensen leren om de wereld te veranderen, zodat de mensheid als geheel (niet bepaalde groepen of volken) er beter van wordt en het welzijn van alle mensen wordt bevorderd?

1413LL Data 8, 15, 29 oktober 5, 12, 19 november 2014 Tijd en dag Woensdag, 13.30 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten €180,Hovo Plusprijs € 210,Aantal bijeenkomsten 6 Literatuur (aanbevolen) J.A. Comenius, Het labyrint der wereld en het paradijs des harten (Haarlem,1983). J.A. Comenius, Via lucis / De weg van het licht (Amsterdam, 1992. J.A. Comenius, De moederschool (Naarden, 2009).

Prof.dr. E.S. Woldring is Nederlands politicus en sinds 1986 hoogleraar politieke filosofie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Tevens was hij van 1999 tot 2007 als lid van het CDA, lid van de Eerste Kamer waar hij zich bezig hield met wetenschap, onderwijs en cultuur.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Hoorcollege Filosofie

Van Kwaad tot Erger Zo oud als het menselijk bestaan Drs. Jan Lagendijk

1413KL Data 1, 8, 15, 29 oktober 5, 12, 19, 26 november 2014 Tijd en dag Woensdag, 13.30 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten € 240,Hovo Plusprijs € 270,Aantal bijeenkomsten 8

In Gods paradijs eet de mens van de boom der kennis van goed en kwaad. En wordt als bij toverslag…… mens. Opeens is niets menselijks hem meer vreemd. Tezamen met de nieuw verworven vrijheid vallen hem sterfelijkheid, schaamte, verdriet en de zorg om het dagelijks brood ten deel. De kennis van goed en kwaad is zo oud als het menselijk bestaan. In de nieuwe tijd verandert de moraal evenwel grondig van aard. Niet langer is het God die de wet voorschrijft, maar de mens denkt zelf over goed en kwaad te kunnen beschikken. De verlichte mens neemt het recht in eigen hand en begeeft zich zelfbewust op weg naar een humane wereld. Onderweg gaat er echter van alles mis: helemaal van God los verwordt de mens tot een berekenend dier voor wie een fout erger is dan een misdaad. ‘Voorbij goed en kwaad’ vermenigvuldigt het kwaad zich echter snel – zelfs zo razendsnel dat het banaal wordt. In deze cursus volgen we de geschiedenis van de moderne moraal. We bespreken de filosofische werken die de moraal van de moderne tijd het diepst doordacht hebben. De boeken die we bespreken zijn: • Kant – Kritiek van de praktische rede (1788) • Schelling – Over het wezen van de menselijke vrijheid (1809) • Darwin – Het ontstaan van de soorten (1859) • Nietzsche – Voorbij goed en kwaad (1886) • Heidegger – Brief over het humanisme (1947) • Arendt – Eichmann in Jeruzalem (1963)

Drs. J. Lagendijk is docent filosofie. Hij studeerde filosofie en psychologie in Leiden en Amsterdam. Hij verzorgt cursussen filosofie aan verschillende instellingen (o.a. HOVO).

Eerste semester Hovo Rotterdam

Hoorcollege Filosofie

“May you live in interesting times!” Inter-esse in filosofie, kunst en politiek Dr. Henk Oosterling (kerndocent), dr. Richard de Brabander, drs. Aetzel Griffioen, drs. Tina Rahimy, dr. Marc Schuilenburg, dr. Sjoerd van Tuinen

Sinds midden jaren ’90 leven we in een ‘tussencultuur’. InteresInteressante actuele kunst is al snel intermediaal; de wetenschapspraktijk gaat uit van interdisciplinariteit; de politiek is al twitterend gericht op interactiviteit; onze samenleving is niet langer multicultureel, maar intercultureel. Het individu is als intervidu een knooppunt geworden in netwerken. Sociologisch wordt deze maatschappij als een participatie-, media- en netwerksamenleving aangeduid. Er is inmiddels een grote behoefte aan reflectie op de ontologische, artistieke en sociaal-politieke status van dit ‘tussen’. Zicht krijgen op de grondslagen van dit letterlijk interessante bestaan – het zijn (esse) van het tussen (inter) - vereist een duurzame relationele filosofie, een ecosofie. In deze collegereeks wordt vanuit zes perspectieven de productieve impact getoond van het werk van filosofen als Hannah Arendt, Michel Foucault, Gilles Deleuze, Félix Guattari, Giorgio Agamben en Antonio Negri. De sprekers richten zich echter op concrete actualiseringen van hun werk om de uitdagingen in kaart te brengen waar niet alleen het denken maar ook het doen in de 21e eeuw voor komt te staan. • Dr. Henk Oosterling, docent filosofie aan de Erasmus Universiteit, Van radicale middelmatigheid naar interesse: geen doemdenken maar doendenken. • Dr. Richard de Brabander, Hogeschool InHolland: Wat heet zelfredzaamheid in de participatiesamenleving? • Drs. Aetzel Griffioen:hoofdcoördinator Rotterdam Vakmanstad: Hoe ‘gemeen’ zijn we? Een werkbaar begrip van gemeenschappelijkheid. • Drs. Tina Rahimy, docent filosofie Hogeschool Rotterdam en InHolland: Wat is engagement met een politiek van het vluchten? • Dr. Marc Schuilenburg, docent strafrecht en criminologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam: Orde in veiligheid. Een dynamisch perspectief op onze huidige veiligheid • Dr. Sjoerd van Tuinen, docent filosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam: Intermedialiteit: maniërisme, barok en moderniteit • Dr. Henk Oosterling: Van filosofie naar ecosofie. De noodzaak van een mediale verlichting

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

1413GL Data 1, 8, 15, 29 oktober 5, 12, 19 november 2014 Tijd en dag Woensdag, 13.00 – 15.30 Locatie Woudestein Kosten € 210,Hovo Plusprijs € 240,Aantal bijeenkomsten 7

Hoorcollege Filosofie

Buitengewone ervaringen en hun mogelijke verklaring Prof.dr. Koo van der Wal

1414FL Data 2, 9, 16, 30 oktober 6, 13, 20, 27 november 2014 Tijd en dag Donderdag, 13.30 - 15.30 Locatie Woudestein Kosten € 230,Hovo Plusprijs € 260,Aantal bijeenkomsten 8

Onder het hoofd `buitengewone ervaringen’ wordt een complex van fenomenen samengevat die vanuit de gewone alledaagse ervaring als merkwaardig, mysterieus, onwaarschijnlijk of zelfs onmogelijk beschouwd worden. Daartoe behoren de zogeheten paranormale of psi-verschijnselen zoals telepathie, helderziendheid, precognitie ofwel voorschouw, de verschillende variëteiten van psychokinese zoals het bewegen zonder aanraking van materiële objecten, klopgeesten, levitatie, psychische fotografie, psychisch genezen, het krijgen van stigmata e.d. Verder kunnen genoemd worden de bijna-dood-ervaringen, de fantoomledematen, geheimzinnige oriëntatievermogens, en andere zaken. Omdat het lijkt dat deze verschijnselen nogal op voet van gespannenheid staan met onze gangbare denken verklaringswijzen, maar ze tegelijk te goed betuigd zijn om ze collectief naar het rijk der fabelen te verwijzen, zijn allerlei pogingen ondernomen om er toch een verklaring voor te vinden. Daaraan en aan de eventuele consequenties voor onze kijk op de dingen is de cyclus gewijd.

Prof.dr. G.A. van der Wal is emeritus hoogleraar wijsbegeerte aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Eerste semester Hovo Rotterdam

Hoorcollege Geologie

Inzicht in de aarde Een inleiding in de geologie Dr. Leo Minnigh

Landschappen in Nederland en daarbuiten kunnen ons fascineren. Weten hoe landschappen zijn ontstaan kan het genot nog extra verhogen. Water, wind en ijs zijn de belangrijkste vormers. Aan het oppervlak zijn bovendien aanwijzingen te vinden die iets zeggen over de diepere ondergrond. Daar vinden andere processen plaats die hele continenten in beweging kunnen zetten, aardbevingen en vulkanisme veroorzaken en gebergteketens doen oprijzen. Oceanen bevatten belangrijke sleutels voor deze processen. Een geschiedenis van 4,5 miljard jaar die uiteindelijk onze planeet haar uiterlijk heeft gegeven en waarop het leven zich heeft kunnen ontwikkelen. In acht hoorcolleges wordt een inleiding in de algemene geologie gegeven. De grote opbouw van de aarde, de verschillen tussen oceaanbodems en continenten, belangrijke gesteentesoorten, verschillende landschapsvormen en de processen die daarbij een rol spelen zijn de onderwerpen van de eerste vier colleges. Na het begrip ‘tijd’ en de verschillende meetmethoden daarvan, zullen in het tweede gedeelte van deze cursus de diepere delen van de aarde nader worden beschouwd. Continentverschuivingen, vulkanisme, gesteente vervormingen, gebergtes en de omvorming van gesteentes (metamorfose) zijn de hoofdthema’s.

1413HL Data 1, 8, 15, 29 oktober 5, 12, 19, 26 november 2014 Tijd en dag Woensdag, 13.30 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten € 240,Hovo Plusprijs € 270,Aantal bijeenkomsten 8

Dr. L. Minnigh studeerde geologie in Leiden. Hij was visiting professor in Brazilië, heeft bij verschillende geologische adviesbureaus gewerkt en was wetenschappelijk informatie-specialist aardwetenschappen bij de TU Delft. In 2004 verscheen van zijn hand het boek Inventief probleemoplossen.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Hoorcollege Geschiedenis

Twee steden Opkomst van Constantinopel, neergang van Rome (330-608) Prof.dr. Fik Meijer

1411BL Data 17, 24 november 1, 8 december 2014 Tijd en dag Maandag, 10.00 – 12.30 Locatie Woudestein Kosten € 120,Hovo Plusprijs € 150,Aantal bijeenkomsten 4 Bijzonderheden De leidraad van deze collegereeks is het boek Twee steden. Opkomst van Constantinopel, neergang van Rome (330-608), dat in 2013 verscheen.

In 330 stichtte de Romeinse keizer Constantijn op de plaats van het oude Byzantium een nieuwe stad: Constantinopel. Weldra werd die stad het ‘nieuwe Rome’ genoemd. Maar er was ook nog het oude Rome. Vaak is beweerd dat in de volgende driehonderd jaar Rome alleen maar een teruggang beleefde en Constantinopel direct de plaats van Rome innam. Het ligt genuanceerder, het was een lang en geleidelijk omvormingsproces. In deze collegereeks legt Fik Meijer beide steden naast elkaar en bekijkt ze in de context van de geschiedenis van de late oudheid en de vroege Middeleeuwen. Veel deelonderwerpen komen in samenhang aan bod. Voor Rome: keizers die het lieten afweten en Rome niet meer bezochten, pausen die in het machtsvacuüm sprongen, de lofzangen op stad, de innames van Rome door Visigoten en Vandalen, de terugloop van het aantal inwoners van de voormalige hoofdstad en de geleidelijke omvorming van de stad tot het gezichtsbepalende centrum van de christelijke wereld. Voor Constantinopel: de lange voorgeschiedenis vóór de stichting, de inrichting van de nieuwe stad, het Nika-oproer dat in 532 bijna de hele stad in de as legde, de wederopbouw door Justinianus met de Hagia Sophia als het grote pronkstuk, de pogingen vanuit Constantinopel om het Romeinse rijk in oude luister te herstellen, de desastreuze gevolgen van de pest en de ruzies tussen keizers en pausen. De colleges eindigen in de zevende eeuw, als de mediterrane wereld mede door de opkomst van de Arabieren een ander aanzicht krijgt.

Prof.dr. F.J.A.M. Meijer was tot 2007 hoogleraar Oude geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Hij heeft verscheidene boeken over de Klassieke Oudheid geschreven. Daarnaast begeleidt hij reizen naar de Grieks-Romeinse wereld. Over zijn reisbelevenissen verschijnt in november as Waarom noemt u de Turken niet?.

Eerste semester Hovo Rotterdam

Hoorcollege Geschiedenis

De Spaanse Burgeroorlog 1936-1939 Meer dan een binnenlands conflict Dr. Koen Vossen

De Spaanse Burgeroorlog (1936-1939) tussen de linkse republikeinen en de rechtse nationalisten was voor veel Europeanen en Amerikanen veel meer dan een binnenlands conflict: het ging om een voor de toekomst van de wereld allesbeslissende strijd tussen het Goede en het Kwade. In deze cursus zal de internationale impact die de Spaanse Burgeroorlog heeft gehad een belangrijke plaats innemen. Terwijl Hitlers Duitsland en Mussolini’s Italië de door Francisco Franco geleide nationalisten te hulp schoten, kreeg de Republiek alleen enige steun van de Sovjet Unie. Wel werden in veel landen, waaronder in Nederland, allerlei solidariteitscampagnes met de Spaanse Republiek opgezet, terwijl sommige waaghalzen zelf naar Spanje vertrokken om mee te vechten in de Internationale Brigades. Weinig andere oorlogen hebben daarnaast zoveel geëngageerde kunst opgeleverd: Pablo Picasso’s schilderij Guernica, de romans van George Orwell en Ernest Hemingway of de beroemde foto’s van Robert Capa. Om het conflict goed te kunnen begrijpen zal echter allereerst worden ingegaan op de specifieke Spaanse oorzaken van het conflict zoals het sterke regionalisme, het conservatisme van de Spaanse katholieke kerk, de invloed van het anarchisme en de bijna middeleeuwse toestanden op het Spaanse platteland. Tenslotte zal ook de doorwerking van de Spaanse Burgeroorlog in het Spanje van Franco en in het huidige Spanje worden behandeld.

1411CL Data 29 september 6, 13, 20, 27 oktober 3 november 2014 Tijd en dag Maandag, 10.00 – 12.30 Locatie Woudestein Kosten € 180,Hovo Plusprijs € 210,Aantal bijeenkomsten 6 Literatuur Antony Beevor, De strijd om Spanje. De Spaanse Burgeroorlog 1936-1939, Ambo/Anthos 2011.

Dr. K. Vossen is historicus en promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam (2003). Hij is als universitair docent verbonden geweest aan de Universiteit Leiden en de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij schreef: ‘Nederland en de Spaanse Burgeroorlog.’ in: H.Hermans e.a. (red.), Een Nederlandse blik op de Spaanse Burgeroorlog, tweetalige uitgave van het Instituto Cervantes Utrecht 2006.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Hoorcollege Geschiedenis

Geschiedenis van de Kruistochten Drs. Richard Kroes

1411HL Data 29 september 6, 13, 27 oktober 3 november 2014 Tijd en dag Maandag, 13.30 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten € 150,Hovo Plusprijs € 180,Aantal bijeenkomsten 5

Elk jaar opnieuw eist wel een van de Arabische politieke leiders een westers excuus voor het onnoemelijke leed dat de moslims negen eeuwen geleden is aangedaan tijdens de Kruistochten. Omgekeerd wordt het woord ‘kruistocht’ in het Westen positief gebruikt, zoals in de opmerking dat we ‘een kruistocht tegen de armoede’ moeten organiseren. Dat deze interpretaties botsen, bleek wel toen president Bush opriep tot een ‘kruistocht tegen het terrorisme’ en in één klap alle potentiële steun van Arabische staten verspeelde. Wat destijds gebeurde, kan nog steeds actueel zijn. In deze reeks behandelen we de geschiedenis van de Kruistochten, een onderwerp dat niet alleen nog steeds tot de verbeelding spreekt, maar ook razend gecompliceerd is. Er zijn meer kruistochten in Europa gehouden dan in het Midden-Oosten, maar gezien de actualiteit besteden we aan die laatste groep wel de meeste aandacht. We beginnen met de redenen die de Europeanen hadden om zo ver van huis op veroveringstocht te gaan. Daarnaast komt natuurlijk ook de uitstekende samenwerking aan bod tussen christenen en moslims, de bijna-bekering tot het christendom van de islamitische moordsekte van de Assassijnen, het kannibalisme van de christelijke ridders, de vaak onderbelichte rol van de Mongolen, Byzantijnen en Armeniërs en tot slot de bijna jaarlijkse kruistochten tegen medechristenen die niet eens ketters waren, maar brave onderdanen van de paus. ‘De Kruistochten’ wordt een cursus vol verrassingen. • De voorgeschiedenis • De Eerste Kruistocht tot de verovering van Jeruzalem • Het Heilig Land tot de herovering van Jeruzalem • Verdere kruistochten in het Heilig Land • Kruistochten in de rest van de wereld Drs. R.A.C. Kroes woont in Amsterdam en is historicus en archeoloog. Momenteel is hij werkzaam bij een archeologisch adviesbureau. Daarnaast is hij docent in het volwassenenonderwijs op diverse plekken in Nederland, waaronder HOVO Limburg. Zijn specialismen zijn de vroege geschiedenis van de islam, de sji’ietische islam, de kruistochten en alles wat te maken heeft met bijbel en koran.

Eerste semester Hovo Rotterdam

Hoorcollege Geschiedenis

De Eerste Wereldoorlog (1914 – 1918) Over soldaten, politici en generaals Dr. Jan Schulten

Met de verschillende militaire operaties als uitgangspunt wordt de rol van de medespelers in dit bloedige conflict nader geanalyseerd. Waren de politici en generaals nu wel zulke onmensen die uit kortkortzichtigheid en eigen belang geen rekening hielden met het lijden en sterven van de soldaten in de frontlijn. Het moreel van de frontsoldaten is een ander aspect waaraan aandacht besteed wordt. Riskeerden zij de dood op het slagveld uit overtuiging of was het uit angst voor de eigen militaire justitie? De Eerste Wereldoorlog was in militair opzicht de opmaat tot de Tweede Wereldoorlog en de Koude Oorlog. De militaire strategieën en tactieken die tijdens de Eerste Wereldoorlog ontwikkeld werden, kwamen in de Tweede Wereldoorlog tot volle ontplooiing. Topgeneraals uit de Tweede Wereldoorlog zoals Rommel, Guderian, Patton, Marshall, MacArthur, De Gaulle en Gamelin, waren sterk beïnvloed door hun eigen oorlogservaringen in de Eerste Wereldoorlog. Andere aspecten die tijdens de cursus aan de orde worden gesteld zijn de Duitse en Franse oorlogsplannen en de onvermijdelijkheid van de oorlog, de verwerking van de oorlog door de tijdgenoten en de huidige geschiedschrijving van die oorlog. Van de Eerste Wereldoorlog zijn in Frankrijk, België, Italië en Slovenië in de vorm van monumenten, oorlogskerkhoven, loopgraven, forten en andere militaire versterkingen veel tastbare herinneringen aan de oorlog overgebleven. Het doel van de cursus is een beter inzicht te krijgen in de problematiek van oorlog en vrede in de twintigste eeuw.

1412BL Data 7, 14, 21, 28 oktober 4, 11, 18, 25 november 2014 Tijd en dag Dinsdag, 10.00 - 12.30 Locatie Woudestein Kosten € 240,Hovo Plusprijs € 270,Aantal bijeenkomsten 8 Literatuur Reader met uitgebreide literatuurlijst wordt tijdens de cursus uitgereikt. Literatuur (aanbevolen) John Keegan, De Eerste Wereldoorlog 1914 – 1918 (2003), ISBN 90 254 1600.

Dr. J.W.M. Schulten werd aan de Koninklijke Militaire Academie te Breda tot officier opgeleid, studeerde geschiedenis aan de Universiteit Utrecht en promoveerde aan de Universiteit Leiden. Hij publiceert regelmatig over militair historische onderwerpen.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Hoorcollege Geschiedenis

De grote kanalen van de wereld & vertolking uit ‘Aïda’ 100 jaar Panamakanaal en 135 jaar Suezkanaal Prof.dr. Hugo Roos, met medewerking van Mylou Mazali (mezzosopraan)

1412NL Data 14, 21, 28 oktober 4, 11, 18, 25 (hele dag) november 2014 Tijd en dag Dinsdag, 13.30 – 16.00 Dinsdag 25 november 10.00 – 16.00 (hele dag, inclusief eenvoudige lunch) Locatie Woudestein Kosten € 295,- (inclusief het optreden van Mylou Mazali) Hovo Plusprijs € 325,Aantal bijeenkomsten 7

Het is juist 100 jaar geleden dat het Panamakanaal geopend werd en 135 jaar geleden dat hetzelfde gebeurde met het Suezkanaal. Beide kanalen zijn nog steeds vitale onderdelen van de intercontinentale scheepvaartverbindingen. Bij de bouw hebben de Fransen een belangrijke rol gespeeld (Ferdinand de Lesseps). Het optimisme dat het graven van het Suezkanaal opwekte werd getemperd bij het Panamakanaal. Waar de Franse initiatieven schipbreuk leden, hebben Amerikanen het project afgemaakt (Goethals). De Fransen exporteerden ook hun culturele ambities geheel in lijn met de in die tijd opgewekte interesse voor de Egyptische geschiedenis. Nog steeds wekken beide kanalen grote bewondering bij ieder die betrokken is in de scheepvaartwereld. • Historie en vervoerseconomische betekenis Suezkanaal en Panamakanaal / prof.dr. H.B.Roos • Aanleg en arbeidsmarkten Panamakanaal / prof.dr. P.Emmer • President Carter en Panama; Einde van de souvereiniteit over de Panamakanaalzone / dr. F. van Nijnatten • Nieuwe kanaalinitiatieven in en buiten Panama / prof.dr. M.P. van Dijk • Nederlandse know-how rondom de aanleg en onderhoud van het Suezkanaal / prof.dr. H.B. Roos • Suezcrisis van 1956 / dr. J. Schulten • Culturele initiatieven der Fransen rondom de aanleg van het Suezkanaal; een ‘opera’ voor Caïro / prof.dr. H.B. Roos en Mylou Mazali, mezzosopraan Het dagprogramma (25 november) ziet er als volgt uit: 10.00 – 12.30 Franse culturele belangstelling voor het Midden-Oosten in het algemeen en Egypte in het bijzonder, door prof.dr. H.B.Roos 13.30 – 16.00 De opera Aida door Mylou Mazali, mezzosopraan. Prof.dr. H.B. Roos studeerde ruimtelijke economie aan de toenmalige Nederlandse Economische Hogeschool te Rotterdam, en was hoogleraar Vervoerseconomie aan de Koninkljike Militaire Academie, hoogleraar Luchtvaarteconomie aan de Universiteit van Amsterdam en vanaf 1992 hoogleraar Logistiek Management aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Eerste semester Hovo Rotterdam

Hoorcollege Geschiedenis

Het steeds strakkere tempo van het dagelijks leven Van kleitablet tot internet Drs. Han van der Horst

Tijdens het herstel van Nederlands onafhankelijkheid in 1813 was Anton Reinhard Falck een soort intermediair tussen de verzetskernen in Den Haag en Amsterdam. Op een dag was de grootste snelheid geboden. Falck schrijft in zijn memoires hoe hij eerst een diligence neemt naar Leiden en daar de nachtschuit naar Amsterdam. De volgende ochtend stapte hij verkwikt van boord en kon meteen in overleg. Tegenwoordig maken wij zo’n reis in minder dan een uur. In de loop der geschiedenis is het tempo van het dagelijks leven toegenomen. Dat geldt met name voor de periode sinds de industriële revolutie maar ook vóór die tijd valt dit verschijnsel waar te nemen: de trekschuit was ooit een belangrijke vernieuwing die het reizen sterk vergemakkelijkte. Bij de verhoging van het tempo moet men overigens niet alleen aan reistijden denken maar ook aan communicatie en werk. Hoe snel moet iets klaar zijn? Welke rol speelt efficiency, als dit begrip al bekend is? Wordt er geconcurreerd op snelheid? Welke rol speelt het begrip tijd of “op tijd zijn” in een samenleving? Hoe legt men informatie vast en op welke manieren wordt die toegankelijk gemaakt en verspreid? Hoe wordt een verhaal verteld? Uitgesponnen of zakelijk en to the point? Het tempo van het dagelijks leven en het tijdsbesef vormen wezenskenmerken van een samenleving. Als daar verandering in komt, heeft dat grote gevolgen voor het leven. In vijf bijeenkomsten gaan we na welke ontwikkelingen dat tempo en het tijdsbesef in de loop der eeuwen hebben doorgemaakt. Via de oudheid en de middeleeuwen bereiken wij de “tempo-explosie” van onze dagen. Betreed Romeinse wegrestaurants (duur en smerig eten), leer de optische telegraaf van Chappe kennen, wie het laatste nieuws over de slag bij Waterloo het eerst kende en waarom. Of wat de Nederlandse bijdrage was aan het Italiaanse concept ‘autostrada’. Leer hoe je vanuit kennis van tempo en tijdsbesef kunt beginnen een maatschappij – in heden of verleden – te doorgronden: van kleitablet tot internet.

1413BL Data 1, 8, 15, 29 oktober 5, 12, november 2014 Tijd en dag Woensdag, 10.00 – 12.30 Locatie Woudestein Kosten € 180,Hovo Plusprijs € 210,Aantal bijeenkomsten 6

Drs. H. van der Horst is historicus en was werkzaam bij Nuffic. Hij publiceerde o.a.: Nederland. De vaderlandse geschiedenis van de prehistorie tot nu, Het Beste land van de Wereld en Het grote verhaal van Nederland. Voor de VPRO radio recenseert hij in ‘OVT’ nieuwe historische literatuur.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Hoorcollege Geschiedenis

Wie schrijft er historie? Over de manier waarop we geschiedenis bestuderen en vertellen Drs. Feico Houweling

1414BL Data 2, 9, 16, 30 oktober, 6, 13 november 2014 Tijd en dag Donderdag, 10.00 – 12.30 Locatie Woudestein Kosten € 180,Hovo Plusprijs € 210,Aantal bijeenkomsten 6

We zijn allemaal mensen met een eigen verhaal, dus is geschiegeschiedenis per definitie niet echt objectief. Maar dan rijst de vraag hoe subjectief geschiedenis mag zijn. Mogen we de geschiedenis zomaar naar onze hand zetten? Is het wel verantwoord om de jeugd op te zadelen met onze zorgen van vroeger? Of helpen we nieuwe generaties zo juist om levenslessen te leren en hun eigen weg te vinden? In de oudheid werd geschiedenis gebruikt om te vertellen hoe het leven in zijn werk ging. Bij Thucydides vinden we bijvoorbeeld wijze lessen over oorlog en vrede en over winst en verlies. Gregorius van Tours gebruikt de geschiedenis ook om zichzelf een beetje vrij te pleiten in gebeurtenissen waar hij persoonlijk bij betrokken was. In onze tijd zien we een groot historicus als Ernst Kossmann zich afvragen of hij zijn eigen tijd net zo kan beschrijven als het verre verleden. Vragen als deze komen aan de orde in een cursus waarbij we kijken hoe de geschiedkunde vorm heeft gekregen en wat opvallende verschillen zijn met andere wetenschappen. Het wordt nog spannend, want we zullen ook kijken in hoeverre we de gangbare Nederlandse geschiedschrijving objectief kunnen noemen. Tenslotte kijken we ook naar nieuwe trends in de geschiedkunde, zoals vertelde geschiedenis en egodocumenten zoals brieven en dagboeken.

Drs. F. Houweling studeerde Eigentijdse Geschiedenis/Scandinavistiek aan de Rijksuniversiteit Groningen en is werkzaam als schrijver en verteller van geschiedenis. www.feico-houweling.nl

Eerste semester Hovo Rotterdam

Hoorcollege Geschiedenis

Vergilius De Aeneas Drs. Johan Peeters

De ‘Aeneïs’ van Vergilius (70 – 19 v. Chr.) is een van de beroemdste epische gedichten uit de wereldgeschiedenis. De epische gedichten van een andere grootheid, Homerus, hebben er model voor gestaan. En meer dan dat: Vergilius presenteert het verhaal van Aeneas, 800 jaar na dato, openlijk als een Latijns en Romeins vervolg op de Ilias en de Odyssee. Dat roept belangrijke vragen op: waar gaat het verhaal, dat op het eerste oog niet zo moeilijk lijkt, eigenlijk over? Niemand minder dan Octavianus, beroemd geworden als keizer Augustus (63 v. Chr. – 14 na Chr.) en adoptiefzoon van zijn oudoom Julius Caesar, heeft Vergilius gevraagd om een nationaal epos te schrijven. Dat is de Aeneïs zeker ook. Ook is het zo dat Vergilius propaganda maakt voor het regime van AugustusVrede en oorlog zijn de binnen-en buitenkant van zijn bestaan en bepalen de gedachte van bijna alles wat hij schrijft. Hij had een zeer goede opleiding genoten en was ook filosofisch goed geschoold. Hij schrijft in een verheven en plechtige stijl. Het meest populaire gedeelte uit de Aeneïs is de dramatische liefdesaffaire tussen Aeneas en Dido, koningin van Carthago, een stad aan de noordkust van Afrika. Op zijn zwerftocht van Troje naar Rome kwam Aeneas, volgens Vergilius, daar bij toeval terecht. Tijdens het leven van Vergilius voltrokken er zich in Romeinse Rijk grote revolutionaire veranderingen: de Republiek ging ten onder, er waren diverse bloedige burgeroorlogen, de macht kwam bij een alleenheerser, de keizer, te liggen. Dat is ook de context voor de moord op Julius Caesar. Om welke veranderingen gaat het? Hoe probeert keizer Augustus zijn regime te legitimeren, en welke plaats krijgt de Aeneïs daarin? In het derde en vierde college tenslotte komt Vergilius en vooral de Aeneïs zelf centraal te staan.

1414JL Data 2, 9, 16, 30 oktober 6 november 2014 Tijd en dag Donderdag, 13.30 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten € 150,Hovo Plusprijs € 180,Aantal bijeenkomsten 5 Bijzonderheden De cursus wordt afgerond, of liever bekroond, met een voordracht door meesterverteller Joop Keesmaat op 20 november.

Drs. J.C.J. Peeters heeft sociologie, filosofie en theologie gestudeerd. Hij is auteur van het boek “Globalisering en identiteit” (Ruward 2007).

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Voordracht Toonkunst

Dido en Aeneas van Vergilius Joop Keesmaat, meesterverteller

1414LL

Als bekroning op de cursus van Johan Peeters zal Joop Keesmaat, acteur meesterverteller, een voordracht geven.

Datum 20 november 2014

De Aeneïs bevat 12 boeken. Joop Keesmaat ‘vertelt’ in zijn voorstelling boek 1, 2 en 4. Boek 4 gaat over Dido en Aeneas.

Tijd en dag Donderdag 14.00 – 15.30 Locatie Woudestein

Deze schitterende vertelling geeft een extra dimensie aan de cursus en maken het beeld compleet. U kunt deze voordracht bijwonen als waardig besluit van de collegereeks, maar zij staan ook open voor hen die de cursus niet volgen.

Kosten € 15,-

Joop Keesmaat is een gevierd acteur. Hij speelde in 2010 ondermeer de rol van de politicus Joop den Uyl in ‘Den Uyl en de affaire Lockheed’. De acteur, onder andere onderscheiden met een Louis d’Or voor zijn rol van Maarten in Hersenschimmen, maakte carrière in verscheidene theatergezelschappen en hanteert de vertelkunst als geen ander.

Eerste semester Hovo Rotterdam

Hoorcollege Godsdienstwetenschap

De Islam in het middelpunt Kennismaking en een verdieping van verschillende facetten Drs. Hatice Kursun-Apak 5

Volgens de islamitische traditie had de profeet Mohammed, een Arabische koopman uit de stad Mekka, in het jaar 610 een ervaring die de geschiedenis van de wereld fundamenteel zou veranderen. Tijdens een godsdienstige retraite in een grot op de berg Hira ontving hij zijn eerste openbaring van God. Deze goddelijke openopenbaring luidde het begin in van de religie, de islam. Deze cursus biedt een kennismaking met en een verdieping op verschillende facetten van de islam. We buigen ons over de ontstaansgeschiedenis van de koran, het heilige boek van de moslims. Moslims geloven dat de koran het letterlijke woord van God is. Hoe zijn volgens de islamitische overlevering de goddelijke openbaringen die Mohammed ontving gecompileerd tot het boek dat wij nu de koran noemen? En, wat is de rol van de koran in het dagelijkse leven van moslims? Ook kijken we naar de rituele praktijk van de islam, waaronder de Ramadan en het vijfdagelijkse gebed, de salaat. Volgens de islamitische plichtenleer dient elke moslim vijf keer per dag de salaat te verrichten. Hoe ziet dit gebed eruit en wat wordt er tijdens de salaat opgezegd? Daarnaast verdiepen we ons in richtingen en stromingen van de islam, waaronder het shiisme, het modernisme en het salafisme.

1415BC Data 17, 24, 31 oktober 7,14, 21, 28 november 5 december 2014 Tijd en dag Vrijdag, 10.00 – 12.30 Locatie Woudestein Kosten € 240,Hovo Plusprijs € 270,Aantal bijeenkomsten 8

Drs. H. Kursun-Apak studeerde islamologie aan de universiteit van Leiden en journalistiek aan de Faculteit Journalistiek en Communicatie in Zwolle. Ze verbleef drie jaar in Damascus om Arabisch te studeren en om zich voor te bereiden op een promotieonderzoek. 5

Zij is de coauteur van het boek Mijn Geloof en Mijn Geluk. Islamitische jongeren over hun homoseksuele gevoelens (2002). Kursun-Apak is als gastdocent minor Islam verbonden aan de Hogeschool Utrecht. 5

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Hoorcollege Interdisciplinair

Jaarthemareeks: Verschuiving en Versnelling DRIFT – Dutch Research Institute for Transitions, Erasmus Universiteit Rotterdam

1412AL Data 7, 14, 21, 28 oktober 4, 11, 18, 25 november 2014 Tijd en dag Dinsdag, 10.00 – 12.30 Locatie Woudestein Kosten € 240,Hovo Plusprijs € 270,Aantal bijeenkomsten 8 Literatuur (verplicht) Kijk voor de verplichte wetenschappelijke teksten (gratis te downloaden) op www.hovorotterdam.nl .

Transities zijn fundamentele maatschappelijke omwentelingen die één of twee generaties in beslag nemen. Zulke transities kunnen maatschappijbreed zijn (bijvoorbeeld de transitie van een industriële naar een servicegerichte economie), in een specifieke sector voorvoorkomen (zoals een transitie van afhankelijkheid van fossiele brandbrandstoffen naar hernieuwbare energiebronnen) of voor een specifieke plaats gelden (bijvoorbeeld in de zogenaamde ‘probleemwijken’). Transitiekunde is een manier van denken die zich de afgelopen twee decennia heeft ontwikkeld vanuit verschillende wetenschapsgebieden (o.a. geschiedenis, sociologie, systeemtheorie, innovatiestudies en ecologie). Transitiedenken wordt gebruikt om historische omwentelingen in sociale en technologische systemen te beschrijven en interpreteren, en om op systematische wijze toekomstscenario’s te verkennen. Tevens biedt het een kritisch en prikkelend perspectief voor het aanschouwen van de hedendaagse roerige tijden en politieke debatten. De economische crisis, sociale spanningen en ecologische uitdagingen zijn allen onderdeel van fundamentele maatschappelijke verschuivingen. De transitiebenadering biedt een vertrekpunt om deze tijden van verandering te duiden en om alternatieve strategieën te bedenken voor een duurzame toekomst. In deze colleges/cursus maakt u kennis met de filosofie van transities, met voorbeelden van historische en hedendaagse transities, en discussieert u met de docenten en met elkaar over alternatieve strategieën voor een duurzame toekomst. Het programma ziet er als volgt uit: 1. Introductie Transitiedenken: perspectieven op sociale verschuivingen 2. Transitiemanagement als een methode voor het versnellen van transities 3. Stedelijke Transities in Europa 4. Machtsverschuivingen en Empowerment in Transities 5. Nieuwe vormen van Democratie en Legitimiteit 6. Transities op Straat: Verschuivingen in Welzijn- en Wijkbeleid 7. Sociale Innovatie, Culturele Transformaties en Individuele Rollen 8. Synthese, Open Ruimte voor Verdieping & Afronding Zie voor de beschrijvingen van de docenten en hun cirricula: http://www.drift.eur.nl/ .

Eerste semester Hovo Rotterdam

Cursus Interdisciplinair

Boeddha als Therapeut Meditaties Em.Hon.prof.dr. Maurits Kwee

Seculier boeddhistische praktijken zoals het leeg maken van de geest en het beëindigen van het “ik” en “zelf” blijken uitstekend te corresponderen met de uitgangspunten van eigentijdse psychopsychotherapie. Daarom wordt Boeddha hier gepresenteerd als een psychotherapeut avant la lettre: een pionier die verandering van gevoel via gedrag en gedachte nastreeft. Deze cursus is bedoeld voor iedereen die op zoek is naar balans en inzicht in het eigen persoonlijk leven en dat van anderen, en daarbij genegen is empathische compassie, liefdevolle vriendelijkheid, vreugdevolle tevredenheid en meditatieve wijsheid in het bewustzijn van alledag te brengen. Deze algemene factoren vormen de basishouding om transformatie van geest, van bang, boos, bedroefd naar blij via het meditatief/contemplatief zelf-gesprek te bewerkstelligen. De bijeenkomsten bevatten ingrediënten voor een inspirerende presentatie, een levendige interactie en een diepgaand na-effect met betrekking tot boeddhistische basisprincipes die ten grondslag liggen aan een ontwaakte verandering van mentaliteit via meditatie/therapie. De cursist zal met ernst en humor op ervaringsniveau een volledig begrip kunnen krijgen van het Boeddhisme in het algemeen en van de meditatieve en therapeutische methoden in het bijzonder.

1414HC Data 25 september 2, 9, 16, oktober 6, 13, 20, 27 november 4 december 2014 Tijd en dag Donderdag, 13.30 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten € 250,Hovo Plusprijs € 280,Aantal bijeenkomsten 9 Bijzonderheden Bij voldoende belangstelling zal deel II van deze cursus in het volgende studiejaar worden aangeboden. Een certificaat van deelname wordt aan het einde uitgereikt.

Em.Hon.prof.dr. M. Kwee, klinisch psycholoog en psychotherapeut, studeerde psychologie in Nijmegen en promoveerde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Naast een eigen praktijk was hij in de afgelopen decennia tevens gasthoogleraar in Japan, Argentinië en thans in Hongarije (Buddhist University College, Budapest). Voor meer bio-informatie: www.speakersacademy.nl/speakers/maurits-kwee

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Cursus Interdisciplinair

Aangeboren of aangeleerd Vervagende grenzen Prof.dr. Han Entzinger (e.a.)

1412QC Data 18, 25 november 2, 9, 16 december 2014 Dag en tijd Dinsdag, 13.30 – 16.00 uur Locatie Woudestein Kosten € 150,Hovo Plusprijs € 180,Aantal bijeenkomsten 5

Het is een oude discussie, maar de ontwikkelingen in het wetenwetenschappelijk onderzoek blazen haar telkens weer nieuw leven in: welke eigenschappen van mensen zijn aangeboren en welke zijn aangeleerd? In deze korte cursus wordt de vraag gesteld naar de stand van zaken in het nature-nurture debat binnen verschillende wetenschappelijke deelgebieden. Aan de orde komen achtereenvolgens de genetica, de ethiek, de sociologie, de geneeskunde en de (ontwikkelings)psychologie. Uiteenlopende actuele maatschappelijke vraagstukken als genetische manipulatie van voedsel, de aanpassing van migranten aan hun nieuwe omgeving, het verzekeren van mogelijk aangeboren risico’s of de interventiemethodes van de jeugdzorg hebben met elkaar gemeen dat ze een spanning weerspiegelen tussen ‘het gegevene’ en ‘het maakbare’. De grens tussen die beide verschuift naarmate de mens meer inzicht verkrijgt in zichzelf en in zijn omgeving. Welke invloed heeft dat op onze omgang met risico’s en met de grote levensvragen? In de cursus treden vijf docenten op uit elk van de de genoemde vakgebieden. De coördinatie is in handen van prof.dr. Han Entzinger, hoogleraar aan de Faculteit Sociale Wetenschappen, die eerder een cursus over dit onderwerp gaf in het Erasmus Honours Programma. Han Entzinger nodigt enkele gastdocenten uit, onder wie prof.dr. Cornelia van Duijn, hoogleraar genetica, prof.dr. Louw Feenstra, em.hoogleraar geneeskunde en dr. Jacqueline Schenk, hoofddocent psychologie.

Prof.dr. H.B. Entzinger is hoogleraar integratie- en migratiestudies aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Op het terrein van migratie, integratie en multiculturaliteit was hij adviseur van de Nederlandse regering, de Europese Commissie en de Raad van Europa.

Eerste semester Hovo Rotterdam

Hoorcollege Kunstgeschiedenis

Rondom de Vlaamse Primitieven Vertegenwoordigers van de ars nova 1430 - 1500 Drs. Thea Willemsen

De zogenoemde Vlaamse Primitieven vormen een begrip voor de liefhebber van middeleeuwse schilderkunst. Ze vertegenwoorvertegenwoordigen de ars nova, nova, de periode 1430-1500 waarin het realisme en naturalisme een voor die tijd ongekende vorm aanneemt en een nieuwe techniek tot ontwikkeling komt, namelijk het schilderen met olieverf. De statische vormgeving van de gotiek wordt ververvangen door een buitengewone levendigheid en kleurenrijkdom. Jan van Eyck, Robert Campin en Rogier van der Weyden waren de schilders die aan de basis stonden van deze vernieuwingen. Ze werkten in het welvarende Vlaanderen, met handelsmetropolen als Brugge en Gent. Hier bevond zich het politiek en economisch centrum van de Bourgondische hertogen, wier pracht en praal vermaard was in heel Europa. In hun kielzog raakten ook adel en opkomende burgerij bekend met deze hoogstaande kunst. In deze collegereeks wordt een licht geworpen op het ontstaan van de ars nova en de stijlontwikkeling van bovengenoemde schilders. Overal assimileerde de nieuwe natuurgetrouwheid met allerlei bestaande lokale tradities. Door wijdverbreide handelscontacten drong de stijl door tot in verre uithoeken van Europa. Het zwaartepunt ligt daardoor in deze colleges op Europese centra waar de vernieuwingen van de Vlaamse meesters navolging vond.

1411GL Data 6, 13, 27 oktober 3, 10 november 2014 Tijd en dag Maandag, 13.30 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten € 150,Hovo Plusprijs € 180,Aantal bijeenkomsten 5

• Kunst 1380-1430 en Jan van Eyck • Kunst 1380-1430 en Robert Campin en Rogier van der Weyden • Duitsland • Frankrijk en Italië • Portugal en Spanje

Drs. T. Willemsen studeerde kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en geeft al jaren cursussen en lezingen, onder andere bij diverse HOVO instellingen. Daarnaast organiseert zij excursies.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Hoorcollegereeks Kunstgeschiedenis

Museumbezoek Langs kunsthistorische TOPtentoonstellingen Dr. Yvette de Groot

1412JL 1414CL 1414KL 1415CL 1415DL 1414ML Locatie Woudestein Kosten € 345,- (Inclusief twee dagexcursies naar Antwerpen en Essen in Duitsland met busvervoer, koffie met lekkers, museumentree en gidsen ter plekke. Lunch is voor eigen rekening. De overige vier tentoonstellingsexcursies zijn exclusief vervoer en entreeprijzen, maar inclusief eenmaal een gids op locatie.) Hovo Plusprijs € 375,-

De serie bestaat uit zes inleidende hoorcolleges rond interessante kunst- of cultuurhistorische tentoonstellingen. Vervolgens bezoekt u die exposities in toonaangevende musea in binnen- en buitenland. In totaal gaat u met een vaste groep cursisten en onder begeleiding van de docent gedurende het hele studiejaar 2014-2015 zesmaal op excursie. Twee excursies daarvan zijn dagvullend. Het programma ziet er, onder voorbehoud, als volgt uit: Oktober 2014 Dagexcursie naar Antwerpen met bezoek aan twee tentoonstellingen over de Groote Oorlog. ‘Shooting Range’: fotografie in de vuurlinie, in het FotoMuseum Antwerpen toont hoe voor het eerst foto- en filmbeelden van een oorlog gebruikt werden in kranten, tijdschriften, postkaarten en voor militaire doeleinden. Tevens bezoek aan de tentoonstelling Kunst in de Groote Oorlog, in de Koningin Fabiolazaal. November 2014 Dagexcursie naar Monet, Gauguin, van Gogh … Inspiration Japan in het Museum Folkwang in Essen. Hierin wordt zichtbaar hoe groot de invloed van Japanse kunst, het zgn Japonisme, was op vooral kunstenaars in Frankrijk aan het eind van de 19de eeuw. Tevens bezoek aan Museum DKM, een particulier museum in Duisburg, dat onder meer oude en moderne kunst uit Azië een dialoog laat aangaan met eigentijdse Europese kunst. December 2014 Mark Rothko in het Gemeentemuseum Den Haag. Deze in Amerika opgegroeide kunstenaar (1903-1970) is vooral bekend om zijn monumentale kleurvelden op doeken groter dan de menselijke maat. De tentoonstelling geeft echter een overzicht van de verschillende fasen van zijn werk. Ook wordt aandacht besteed aan de invloed van Mondriaan op Rothko.

Aantal bijeenkomsten 12 Maximum aantal deelnemers 40

Eerste semester Hovo Rotterdam

Februari 2015 Rembrandt: de laatste jaren in het Rijksmuseum Amsterdam. Aan de hand van bijzondere bruiklenen wordt er een uitgebreid overzicht gegeven van het werk van de meester tussen circa 1652 en zijn dood in 1669. In die jaren bereikte zijn werk een ongekende diepgang. Maart 2015 Victor Vasarely in de Kunsthal Rotterdam. Voor het eerst in Nederland wordt aandacht geschonken aan het werk van deze Frans-Hongaarse kunstenaar (1906-1997). Vasarely wordt beschouwd als de vader van de Op(tical) Art, een richting in de schilderkunst die een spel speelt met optische illusies van ruimtelijkheid. April 2015 De papierknipsels van Henri Matisse in het Stedelijk Museum Amsterdam. Zijn knipselkunst was technisch verwant aan de collage. Hij begon in 1940 te werken met deze methode en vanaf dat moment zou dit medium zijn werk domineren tot het einde van zijn leven. >>

Dr Yvette de Groot was adjunct-directeur van het historische Museum Flehite in Amersfoort. Na haar promotie aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam in 2003 is zij vooral werkzaam als docent bij verschillende HOVO-instellingen. Zij begeleidt ook internationale museumreizen voor LabrysReizen (zie pagina 161) uit Nijmegen. Tevens heeft zij een eigen bedrijf voor museumbezoek www.museumtopics.nl.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

vervolg

Dinsdagmiddag 1412JL 13.30 - 15.30 uur Data colleges 7 Okt 2014 4 Nov 2014 2 Dec 2014 3 Feb 2015 3 Mrt 2015 7 Apr 2015 Data excursies 14 Okt 2014 = dagexcursie 11 Nov 2014 = dagexcursie 9 Dec 2014 Afwijkend, 17 Feb 2015 10 Mrt 2015 14 Apr 2015 Donderdagochtend 1414CL 10.30 - 12.30 uur

Data colleges 2 Okt 2014 6 Nov 2014 4 Dec 2014 5 Feb 2015 5 Mrt 2015 2 Apr 2015 Data excursies 9 Okt 2014 = dagexcursie 13 Nov 2014 = dagexcursie 11 Dec 2014 12 Feb 2015 12 Mrt 2015 9 Apr 2015 Donderdagmiddag 1414KL 13.30 - 15.30 uur Data colleges 2 Okt 2014 6 Nov 2014 4 Dec 2014 5 Feb 2015 5 Mrt 2015 2 Apr 2015

Data excursies 16 Okt 2014 = dagexcursie 20 Nov 2014 = dagexcursie 11 Dec 2014 12 Feb 2015 12 Mrt 2015 9 Apr 2015 Donderdagavond 1414ML 18.30 - 20.30 uur Data colleges 2 Okt 2014 6 Nov 2014 4 Dec 2014 5 Feb 2015 5 Mrt 2015 2 Apr 2015

Data excursies Zaterdagochtend 11 Okt 2014 = dagexcursie 15 Nov 2014 = dagexcursie 13 Dec 2014/ 11.30 uur 14 Feb 2015/ 11.30 uur 14 Mrt 2015/ 11.30 uur 11 Apr 2015/ 11.30 uur Vrijdagochtend 1415CL 10.30 - 12.30 uur Data colleges 3 Okt 2014 7 Nov 2014 5 Dec 2014 6 Feb 2015 6 Mrt 2015 Afwijkend, 10 Apr 2015

Data excursies 10 Okt 2014 = dagexcursie 14 Nov 2014 = dagexcursie 12 Dec 2014 13 Feb 2015 13 Mrt 2015 17 Apr 2015 Vrijdagmiddag 1415DL 13.30 - 15.30 uur Data colleges 3 Okt 2014 7 Nov 2014 5 Dec 2014 6 Feb 2015 6 Mrt 2015 Afwijkend, 10 Apr 2015 Data excursies 17 Okt 2014 = dagexcursie 21 Nov 2014 = dagexcursie 12 Dec 2014 13 Feb 2015

Eerste semester Hovo Rotterdam

Hoorcollege Kunstgeschiedenis

De kunsten architectuurgeschiedenis van de Grieken en de Romeinen Drs. Johan Holtrop

In 1972 werden in de Middellandse Zee, voor de kust van Calabrië, twee complete Griekse bronzen krijgers gevonden uit de 5e eeuw voor Christus. Deze bijzondere vondst was niet alleen van belang voor archeologen, integendeel. De Klassieke Oudheid is altijd het ijkpunt geweest in de westerse cultuur door de eeuwen heen. Ook in de huidige tijd zien we het klassieke repertoire weer terug in de architectuur en de kunst en zelfs in de populaire cultuur zoals speelfilms over antieke geschiedenis of mythologie. In dit college bestuderen we de kunst en architectuur van de Oudheid vanaf het oude Kreta, 1500 voor Christus, tot en met Constantijn, de eerste christelijke keizer in de vierde eeuw. We volgen de ontwikkeling van de Griekse vaasschilderkunst, de beeldhouwkunst met de ontwikkeling van de menselijke figuur, de architectuur met de tempel. De Romeinse periode kenmerkt zich door het assimileren van de Griekse kunsten, Etruskische grafcultuur, de overgang naar het christendom, maar vooral door hun enorme bouwwoede. De imposante badhuizen, aquaducten, amfitheaters - mogelijk gemaakt door een vorm van beton – en de stadsplanning met de agora, zijn ook een reflectie van het Romeinse imperium.

1413ML Data 24 september 1, 8, 15, 29 oktober 5, 12, 19, 26 november 3 december 2014 Tijd en dag Woensdag, 13.30 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten € 290,- (inclusief syllabus) Hovo Plusprijs € 320,Aantal bijeenkomsten 10

Het is niet zinvol de kunsten van de Oudheid los te zien van de Oudheid zelf en daarom is dit college een kunsthistorische analyse tegen de achtergrond van de historische ontwikkelingen, archeologie en religieuze praktijken. Een rode draad is hoe de Oudheid aanwezig is in de Europese kunstgeschiedenis en van belang is in het heden, met aandacht voor nog bestaande antieke bouwwerken, musea, opgravingen en restauratiepraktijken, zoals van het Parthenon.

Drs. J. Holtrop is kunsthistoricus. Hij werkt(e) onder andere als tentoonstellingsmaker, criticus, schrijver en docent voor verschillende instellingen, zoals voor het HOVO vanaf 1996.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Hoorcollege Kunstgeschiedenis

Sevilla Een culturele biografie van een stad Drs. Ernest Kurpershoek

1414GL Data 2, 9, 30 oktober 6 november 2014 Tijd en dag Donderdag, 13.30 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten € 120,Hovo Plusprijs € 150,Aantal bijeenkomsten 4

Sevilla is een stad met een rijk gevarieerd en nog springlevend cultureel verleden. Kunst en volkstradities zijn hier onverbrekelijk met elkaar verbonden. De stad heeft vele bloeiperiodes gekend. Gedurende vijf eeuwen was ze een van de belangrijkste steden van het moorse Al-Andaluz. De Gouden Eeuw van Sevilla brak aan toen de stad het koninklijk handelsmonopolie op de Nieuwe Wereld verkreeg. De economische groei ging gepaard met een enorme opleving van het culturele leven, zowel op het gebied van beeldende kunsten als literatuur. Culturele mijlpalen in de twintigste eeuw waren de Ibero-Amerikaanse expositie in 1928 en de Wereldexpositie van 1992. Het bijzondere van Sevilla is dat cultuur niet alleen aan een kleine bovenlaag was voorbehouden, maar een breed draagvlak kende. De grens tussen kunst en volkstradities, tussen “hoge’’ en “lage’’ kunst is in Sevilla vaak moeilijk te trekken. De paasweek, de Semana Santa, en de daarop volgende Feria de Abril, het aprilfestival, zijn wereldberoemd vanwege de kunstvolle, kleurrijke processies. Sevilla is tevens de hoofdstad van de flamenco, die vooral met de wijk Triana wordt geassocieerd. Verschillende uitingen van de specifiek Sevillaanse cultuur worden in de crusus hun onderlinge verband behandeld. De nadruk ligt op de architectuur en beeldende kunsten, maar er wordt ook aandacht besteed aan literatuur, muziek en bovengenoemde volkstradities.

Drs. E. Kurpershoek is een Amsterdamse kunsthistoricus, werkzaam als docent, publicist en reisleider. Hij is gespecialiseerd in Italiaanse kunst en architectuur en geeft cursussen bij onder meer HOVO en het Nationaal Restauratie Centrum. Hij heeft meegewerkt aan tal van publicaties; onder andere het boek Italiaanse fresco’s dat lovend werd ontvangen.

Eerste semester Hovo Rotterdam

Cursus Letteren

William Blake ‘The road of excess leads to the place of wisdom’ Dr. Jacques Alblas

William Blake wordt traditioneel beschouwd als een van de kopstukken van de Romantiek, de beweging die rond 1800 het culturele gezicht van Europa bepaalde. Maar tot op grote hoogte was hij een buitenstaander, een van de uitzonderlijke eenlingen in de Europese cultuur. Zijn kunst, waarin het visuele en het verbale niet zijn te scheiden, werd gevoed door een unieke verbeeldingskracht waarmee hij een geheel eigen universum schiep rond val en verlossing van mens en mensheid. Na een inleiding tot zijn denkwereld zal een aantal kernbegrippen verder worden besproken aan de hand van concrete visueel-verbale teksten uit de vroege werken “Songs of Innocence and Experience”en “The Marriage of Heaven and Hell”.

1412CC Data 7, 14 oktober 2014 Tijd en dag Dinsdag, 10.00 – 12.30 Locatie Woudestein Kosten € 75,Hovo Plusprijs € 105,Aantal bijeenkomsten 2 Maximum aantal deelnemers 30 Literatuur Map met 9 kleuren reproducties van te bespreken werk.

Dr. J.B.H. Alblas was als literatuurwetenschapper verbonden aan de studierichtingen Engels en Vergelijkende Kunstwetenschappen van de Vrije Universiteit Amsterdam.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Hoorcolleges Letteren

‘Dit wordt ons niet ontnomen’ Ida Gerhardt in proza en poëzie Dr. Pieta van Beek

1413JL Data 1, 8, 15, 29 oktober 5, 12, 19, 26 november 2014 Tijd en dag Woensdag, 13.30 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten € 240,Hovo Plusprijs € 270,Aantal bijeenkomsten 8 Literatuur Ida Gerhardt, Verzamelde gedichten. Amsterdam: Athenaeum 2014 (maar een vroegere druk is ook prima); Pieta van Beek, Brieven van overzee: Ida Gerhardt nabij. Ridderkerk: Provily Pers, 2014 (ook tijdens de colleges verkrijgbaar).

Lezen in tijden van de ondergang van het boek? Boekhandel Donner in Rotterdam herrees met de dichtregels van Ida Gerhardt: ‘Dit wordt ons niet ontnomen: lezen’. Zo ervaar je de kracht van poëzie in het leven van alledag. In deze cursus lezen en analyseren we veel brieven, gedichten en vertalingen van Ida Gerhardt. U maakt behalve met haar werk ook kennis met haar persoon en met de (literaire) vrienden en vijanden om haar heen. Ida Gerhardt had een moeilijke start als dichteres en dat wordt pas begrijpelijk als je de geschiedenis van vrouwenschrijvers door de eeuwen heen bekijkt. Des te verbazender is het dat nu de vijftiende druk van haar Verzamelde gedichten verschenen is. Behalve dat we haar levensloop en de receptie van haar werk tijdens haar leven en erna staan we ook stil bij de volgende thema’s: klassieke oudheid, christendom, natuur, ouderdom en dood, haat en liefde, vriendschap en vreemdelingschap, feminisme, de genese van (haar) poëzie en haar proza in brieven en vertalingen. We kijken naar de betekenis van haar werk die ook tot uiting komt in kunst, literatuur en muziek. Maar ook wordt u de kunst van het poëzie lezen en de laatste stand van onderzoek bijgebracht. U hoeft nog niets van Gerhardt gelezen te hebben, maar een gevoeligheid voor het woord, gecombineerd met een intellectuele nieuwsgierigheid die u prikkelt om mee te lezen is wel gewenst. Voor wie wil is er ruimte om mee op onderzoek uit te gaan.

Dr. P. van Beek is een bevlogen wetenschappelijk onderzoeker, schrijver en docent (Universiteit Utrecht, Universiteit van Stellenbosch). Ze promoveerde in 1997 op de Opuscula Hebraea Graeca Latina et Gallica, prosaica et metrica van Anna Maria van Schurman (1607-1678). Doceerde jarenlang klassieke en Nederlandse talen en gaf ze lezingen over Anna Maria van Schurman, Ida Gerhardt en Zuid-Afrikaanse vrouwenschrijvers. www.annamariavanschurman.org of www.stellenboschwriters.com/ vbeekp.html.

Eerste semester Hovo Rotterdam

Hoorcollege Literatuurwetenschap

Thomas Mann’s Toverberg Een meesterwerk! Trixie Hölsgens MA

De Toverberg. De titel van één van Thomas Manns beroemdste werken spreekt meteen tot de verbeelding. In Duitsland staat het werk in bijna elke boekenkast én op nummer 1 in het lijstje ‘boeken die ik zou willen lezen’. Maar het is niet vanzelfsprekend dat het meteen lukt om dit meesterwerk uit te lezen. Het is echter wel de moeite waard! Tijdens de cursus lezen we deze roman uit 1924 van kaft tot kaft; dat zijn zo’n 1000 pagina’s.

1412OL Data 30 september 7, 14, 28 oktober 4, 11, 18, 25 november 2, 9 december 2014

De jonge, onbevooroordeelde Hans Castorp, afkomstig uit Hamburg, bezoekt op een mooie dag zijn neef die noodgedwongen in een sanatorium verblijft. Al gauw raakt Castorp, door onze ironische verteller als ‘tabula rasa’ betiteld, echter gefascineerd en bedwelmd door de sfeer van geestelijke verhevenheid die heerst in dit frisse bergoord… Castorp lijkt te concluderen dat juist ziekte en de aanwezigheid van de dood deze verheffing met zich mee brengt.

Tijd en dag Dinsdag, 13.30 - 16.00

Al gauw maakt hij kennis met de humanist Settembrini, die hem voor deze ‘lebensfeindliche’ sentimenten probeert te beschermen. Als echter de Russische Madame Chauchat ten tonele wordt gevoerd, lijkt Castorp het gezonde leven, waar hij in de Hanzestad toch mee is opgegroeid, definitief achter zich te willen laten. De roman ontplooit zich verder wanneer de Jezuïet en scherpe geest Naphta verschijnt en, met Castorp als getuige, het (intellectuele) duel aangaat met Settembrini.

Hovo Plusprijs € 320,-

In 10 weken bespreken we uitvoerig de personages die Thomas Mann met zoveel ironie, maar ook sympathie heeft neergezet. We zullen gaandeweg de enorme filosofische rijkdom van het werk leren kennen en daarbij geregeld een uitstapje naar de filosofie van Friedrich Nietzsche maken.

Locatie Woudestein Kosten € 290,-

Aantal bijeenkomsten 10 Literatuur Thomas Mann: De Toverberg, vertaling Hans Driessen. Uitgeverij De Arbeiderspers, november 2012.

B.D.L.M. Hölsgens MA is werkzaam bij de opleiding Duitse Taal en Cultuur van de Universiteit van Amsterdam, en de Radboud Universiteit Nijmegen. In Amsterdam studeerde zij ook Duitse Letterkunde, Wijsbegeerte en Literatuurwetenschap. Daarnaast is zij werkzaam als zelfstandig docent, onder andere bij HOVO Rotterdam, Amsterdam en Alkmaar. Voor meer informatie en contact, zie: www.art-weise.nl

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Hoorcollege Medische wetenschap

Het zijn de hormonen die het doen Endocrinologie Prof.dr. Aart Jan van der Lelij (kerndocent), e.a.

1412KL

Het Erasmus MC is het internationaal erkend centrum voor toontoonaangevend onderzoek en behandeling van ons leven en welzijn.

Data 7, 14, 28 oktober 4, 11, 18, 25 november 2014

Wij bieden u een greep uit recente ontwikkelingen op het gebied van de medische wetenschap. Uit het grote aanbod van interessante onderwerpen zullen specialisten van het Erasmus MC voor u een lezing verzorgen over onderstaande onderwerpen.

Tijd en dag Dinsdag, 16.30 – 17.30 Locatie Woudstein Kosten € 115,Aantal bijeenkomsten 7

• Hoe werkt een hormoon? • Groeihormoon • Cortisol (Stresshormoon) • Schildklierhormoon • Sex-hormonen • Hormonen in de Geschiedenis (Dwergen en Reuzen) • Hoe bepaal je hormonen tegenwoordig? Deze reeks wordt verzorgd door hoogleraren en specialisten van de afdeling Endocrinologie van het Erasmus MC (De volgorde van de lezingen kan afwijken).

Prof.dr. A.J. van der Lelij is hoogleraar endocrinologie en hoofd van de Sector Endocrinologie van de afdeling Inwendige Geneeskunde van het Erasmus MC. Hij is ook plaatsvervangend afdelingshoofd van die afdeling. Zijn wetenschappelijke interesses en expertisegebieden zijn hypofysaire aandoeningen en onderzoek naar de wisselwerking tussen darmhormonen, het brein en de stofwisseling. Hij is lid van de Commissie Hovo.

Eerste semester Hovo Rotterdam

Cursus Muziekwetenschap

Cursus Concertant XL In de Pelgrimvaderskerk in Delfshaven, 1e en 2e semester Drs. Kees Wisse

Luisterend naar muziek in de concertzaal of op een cd, hoor je altijd een ultiem eindproduct. Het muziekstuk klinkt exact en volledig zoals de componist het opgeschreven heeft. Maar heeft u zich ooit afgevraagd waarom een compositie klinkt zoals het klinkt, hoe de componist de noten juist op die plek heeft gezet om het beste resultaat te verkrijgen? Hoe zou het klinken als de melodie langzamer speelt, of als je aan het eind die noten net iets anders speelt. En hoe loopt eigenlijk die schitterende tegenmelodie die ik nu door alle andere instrumenten er omheen eigenlijk niet horen? Vragen waarop u tijdens een concert geen antwoord krijgt, maar wel bij de Cursus Concertant XL. Live musici, veelal getalenteerde studenten van het Rotterdams Conservatorium, treden voor u op en stellen u in staat om, met de docent, een stuk tot in zijn finesses te ontrafelen. Er klinken verschillende interpretatiemogelijkheden. Akkoorden en melodielijnen worden naar voren gehaald om vorm en structuur van een stuk te verduidelijken. De cursus geeft ook de mogelijkheid tot interactie tussen musici, cursisten en docent met vragen, opmerkingen en discussie. Tijdens de colleges hebben de cursisten de bladmuziek tot hun beschikking zodat alles precies te volgen is. Exact noten lezen is daarbij overigens niet vereist. Al twee maal was de Cursus Concertant in het zomerprogramma een groot succes. Dit jaar een nieuwe extra grote versie onder de titel Cursus Concertant XL die op acht maandagmiddagen, verspreid over het cursusjaar wordt gehouden in de intieme ambiance van de Pelgrimvaderskerk in Delfshaven. Een greep uit de te behandelen stukken (onder voorbehoud): een mis van Palestrina, orgelmuziek van Bach, het klarinettrio van Brahms, Franse liederen uit de Romantiek en een strijkkwartet van Schönberg. Drs. C.H. Wisse studeerde muziekwetenschap aan de universiteit van Utrecht. Lange tijd was hij stafmedewerker bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest en artistiek adviseur bij Holland Symfonia. Momenteel is hij freelance musicoloog, geeft lezingen cursussen, concertinleidingen en schrijft artikelen en toelichtingen op het gebied van muziek.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

1411JC Data 6 oktober 3 november 1 december 2014 26 januari 18 februari 2 maart 30 maart 13 april 2015 Tijd en dag Maandag, 13.30 - 16.00 Locatie Pelgrimvaderskerk Aelbrechtskolk 20 3024 RE Rotterdam Kosten € 240,Hovo Plusprijs € 270,Aantal bijeenkomsten 8 Bijzonderheden De colleges en muziek wordt opgevoerd in de Pelgrimvaderskerk te Rotterdam, een van de oudste kerken van deze stad. Zie voor meer informatie www.pelgrimvaderskerk.nl.

Hoorcollege Muziekwetenschappen

The American Dream in Music De geschiedenis van de muziek in de Verenigde Staten Drs. Kees Wisse

1412PL Data 7, 14, 21, 28 oktober 4, 11, 18, 25 november 2 december 2014 Tijd en dag Dinsdag, 13.30 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten € 260,- (inclusief syllabus) Hovo Plusprijs € 290,Aantal bijeenkomsten 9 Literatuur Op de eerste bijeenkomst wordt een syllabus uitgereikt.

Voor Europese begrippen is de Amerikaanse geschiedenis nog jong. Dat geldt ook voor de muziek. Maar in die korte tijd hebben de Verenigde Staten op veel gebieden een heel eigen ontwikkeling in de muziek doorgemaakt die het bekijken en beluisteren meer dan waard is. Dat begint al bij de muziek van de diverse Indianen-groeperingen die al eeuwen lang een eigen muzikale traditie hebben. Vanaf 1500 wordt Amerika gekoloniseerd door verschillende Europese naties, zoals Engeland, Frankrijk en Spanje die elk hun eigen muzikale cultuur meebrengen. Maar ver van het moederland en vaak geïsoleerd gelegen ontwikkelt die muziek langs geheel eigen lijnen. Dat wordt des te spannender als in de loop van de 19e eeuw de diverse groepen met elkaar in contact komen en dit uitgroeit tot een meer algemene Amerikaanse muziekcultuur, uiteraard met veel regionale variatie. Voeg daarbij de Afrikaans georiënteerde muziek van de als slaven meegevoerde zwarte bevolking en je krijgt een unieke smeltkroes van talloze stromingen en genres. Daaruit ontstaan aan het begin van de 20e eeuw heel nieuwe stijlen als jazz, blues, musical en filmmuziek die het gezicht van de lichte muziek in Amerika tot op de dag van vandaag bepalen. Maar ook op het gebied van de klassieke muziek is de invloed van Amerika groot. Veel van de ontwikkelingen van de moderne muziek van na 1945 vinden hun oorsprong in Amerika. Want juist in het land van de ongekende mogelijkheden lag de weg voor experimenten in de muziek veel meer open dan in het traditionele Europa. Deze cursus laat u kennismaken met de ongelooflijk rijke muzikale erfenis die aan de overkant van de oceaan in de loop der eeuwen is opgebouwd. Negen bijeenkomsten met soms vertrouwd klinkende muziek, soms geheel nieuwe klanken, maar altijd verrassend.

Drs. C.H. Wisse studeerde muziekwetenschap aan de universiteit van Utrecht. Lange tijd was hij stafmedewerker bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest en artistiek adviseur bij Holland Symfonia. Momenteel is hij freelance musicoloog, geeft lezingen cursussen, concertinleidingen en schrijft artikelen en toelichtingen op het gebied van muziek.

Eerste semester Hovo Rotterdam

Hoorcollege Muziekwetenschappen

Te Deum laudamus! De geschiedenis van de religieuze muziek (I) Drs. Frans Jansen

Van oudsher heeft muziek binnen de christelijke traditie altijd een belangrijke functie vervuld. Desalniettemin kunnen we pas vanaf de 10e eeuw, met behulp van het toen ontstane notenschrift, achterhalen hoe deze muziek daadwerkelijk heeft geklonken. Na het jaar 1000 was er een gestage toename van de schriftelijk vastgelegde muziek. Vanuit het eenstemmige Gregoriaans breidde het kerkelijk repertoire zich uit en ontstonden in toenemende mate complexe, polyfone composities die een vaste plek kregen binnen de liturgie van de katholieke kerken en kloosters. Min of meer gelijktijdig ontwikkelde zich een omvangrijk buitenkerkelijk repertoire met een (semi)religieuze inhoud dat vaak in huiselijk kring ten gehore werd gebracht. Groot was de invloed van de Reformatie aan het begin van de 16e eeuw. Deze omwenteling initieerde niet alleen een schisma met Rome in leer en gezag maar gaf ook de kerkmuziek een nieuwe dimensie waarbij kerkhervormer Luther een cruciale rol ging spelen. In deze 7-delige cursus zal de geschiedenis van de religieuze muziek beginnen bij de vroegst overgeleverde composities uit de Middeleeuwen en verder gaan in de Renaissance en vroege Barok, telkens ingebed in de kerkelijke en maatschappelijke context van de belangrijkste Europese landen en in combinatie met de destijds gangbare uitvoeringspraktijk. Niet alleen zal aan bod komen welk repertoire heeft geklonken, ook wordt geanalyseerd hoe deze werken compositorisch en tekstueel zijn opgebouwd. De cursus wordt rijkelijk geïllustreerd met representatieve muziekfragmenten van de grote componisten uit de westerse muziekgeschiedenis.

1412LL Data 23, 30 september 7, 14, 28 oktober 4, 11 november 2014 Tijd en dag Dinsdag, 13.30 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten € 210,Hovo Plusprijs € 240,Aantal bijeenkomsten 7 Literatuur De cursusinhoud is samen met alle muziekfragmenten naderhand gratis te downloaden op de website van de docent (www.achterdenoten.nl). Bijzonderheden Het vervolg van deze cursus vindt in het voorjaar van 2015 plaats, maar beide cursussen kunnen ook apart gevolgd worden.

Drs. F. Jansen studeerde muziekwetenschap aan de Universiteit van Utrecht en is gespecialiseerd in muziek uit de periode 1600-1800. Sinds 2007 verzorgt hij talloze cursussen aan diverse HOVO’s in Nederland.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Cursus Bedrijfskunde - Amerikanistiek

The Chief Business of the American people is Business Succesfactoren, Tycoons en Formats Tanja Groenendijk-de Vos MA

1413CC Data 1, 8, 15, 29 oktober 5 november 2014 Tijd en dag Woensdag, 10.00 – 12.30 Locatie Woudestein Kosten € 150,Hovo Plusprijs € 180,Aantal bijeenkomsten 5

Al snel na de ontdekking van Noord-Amerika vormen zich tradities en waarden die de koloniale economie en later de republikeinse economie sturen. Tot aan de dag van vandaag. Vijf colleges gaan door de tijd en geven de positie aan van opkomend en innoverend United States business, van de bijzondere opkomende branches op typische geografische locaties: van handel in bevervellen tot de IPad, van egalitaire samenleving naar kapitalisme, van 19e eeuwse ‘robber barrons’ naar de ‘plutocrats’ van de 21ste eeuw. Wie zijn de opmerkelijke business leaders - American hero’s – wat zijn de overeenkomsten door de tijd heen van de tycoons als VanderBilt, Rockefeller, Guggenheim, Carnegie, Ford, Walton, Gates, Jobs. Welke modellen en business formats zijn neergezet, denk aan massaproductie, franchise, outsourcing, die nagevolgd worden door de hele wereld. Wat was de rol of juist ontbrekende rol van de overheid, van politici, de kracht van onderzoeksjournalistiek en de opkomst en krimp van de vakbonden. En nu….zijn de succesfactoren, de stuwkracht, uitgewerkt?

Bijzonderheden Er wordt gebruik gemaakt van niet-ondertitelde Engelstalige historische media momenten en opnames.

T. Groenendijk-de Vos MA is Amerikanist, master (cum laude) in American Studies, Radboud Universiteit, variant American Business, Politics & Society. Naast toezichthoudende functies, heeft ze zitting in de Atlantische (onderwijs)commissie, gericht op het vergroten van kennis rondom actuele internationale veiligheidsvraagstukken. Ze doceert aan diverse HOVO’s over de Amerikaanse verkiezingen en het Amerikaanse Politieke Systeem.

Eerste semester Hovo Rotterdam

Hoorcollege Psychologie

Actuele hoogtepunten uit de psychologie Prof.dr. Marise Born (kerndocent) e.a.

06 oktober 2014: Schizofrenie / Prof.dr. Hans Hovens Zelfs de naam van de ernstige psychiatrische stoornis, schizofrenie, staat onder druk. Dat laat zien dat we nog bij lange na niet weten wat schizofrenie is of welke factoren een rol spelen in deze ziekte. We gaan het hebben over klachten, symptomen en mogelijke oorzaken. Er wordt stilgestaan bij hoe schizofrenie in de media wordt gerepresenteerd en wat daar niet aan klopt. 13 oktober 2014: Dagelijks constructief en destructief leiderschap / Kimberly Breevaart MSc Leidinggevenden spelen, soms onbewust, een grote rol in ons dagelijks leven We gaan in op de effecten van verschillende soorten leiderschap. Er worden vragen beantwoord zoals wat voor soort leiderschap werkt wel of niet. We kijken hierbij zowel naar de organisatie (wat levert goed leiderschap op?) als naar het individu (wat doet leiderschap met mijn welzijn?). 27 oktober 2014: Geheugenpsychologie in de klas / Dr. Peter Verkoeijen Oefening baart kunst. Maar is dat eigenlijk altijd het geval? Van de psychologie is het beter om te stellen dat goed oefenen een kunst is. In dit college zal worden in gegaan hoe deze kunst toe te passen is in de klas. De belangrijkste vraag daarbij is hoe leerkrachten in het basisonderwijs leerprincipes uit de geheugenpsychologie kunnen inzetten om ervoor te zorgen dat het oefenen bij taal, rekenen en zaakvakken ook daadwerkelijk tot succesvol leren leidt.

1411AL Data 6, 13, 27 oktober 3, 10, 17, 24 november 1 december 2014 Tijd en dag Maandag, 10.00 – 12.30 Locatie Woudestein Kosten € 240,Hovo Plusprijs € 270,Aantal bijeenkomsten 8

03 november 2014: Passie voor werk / Dr. Marjan Gorgievski Het concept ‘Passie voor werk’ staat met de opkomst van de Positieve Organisatie Psychologie hernieuwd in de belangstelling, omdat het kan bijdragen aan zowel optimaal functioneren, als aan levensgeluk. We definiëren van het begrip en bekijken verschillende theorieën die het ontstaan van passie verklaren. 10 november 2014: Waarnemen en bewegen / Dr. Margot van Wermeskerken Een kopje oppakken om er iets uit te drinken, een bal vangen die op ons afkomt, als bestuurder van een auto remmen om een botsing met

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

vervolg

de auto voorop te voorkomen â&#x20AC;&#x201C; zonder enige moeite lijken wij deze handelingen uit te kunnen voeren. Maar hoe doen we dit precies en hoe hangen waarnemen en bewegen samen? 17 november 2014: De ontwikkeling van emotie-regulatie bij het jonge kind / Dr. Susan van Rijen Een puzzel die net te moeilijk is, een prakje waar je nou net geen zin in had, even niet je zin krijgenâ&#x20AC;Śhet leven van een peuter gaat niet altijd over rozen. Het jonge kind staat voor de belangrijke ontwikkelingstaak om met frustraties om te leren gaan en grip te krijgen op zijn eigen gedrag. Dit wordt ook wel emotie-regulatie genoemd.. 24 november 2014: Waarom Hannibal Lecter geen psychopaat is / Dr. Sanne van Dongen In dit college wordt aan de hand van filmmateriaal en wetenschappelijk onderzoek inzicht gegeven in het brein van de crimineel. Er wordt besproken waarom het belangrijk is delinquenten met een schizofrene stoornis te subtyperen. Op basis van achtergrondkenmerken van de dader, psychopathologie en delictgeschiedenis kunnen wij deze delinquenten kunnen indelen in verschillende subgroepen. 01 december 2014: Psychologisch onderzoek: Hoe kan het beter? / Prof. Dr. Rolf Zwaan De laatste jaren is de psychologie opgeschrikt door een aantal gevallen van fraude, met als bekendste voorbeeld Diederik Stapel. Ook is gebleken dat bekende bevindingen niet reproduceerbaar blijken te zijn. Er worden in het vakgebied grote stappen gezet om de situatie te verbeteren en het vertrouwen in psychologisch onderzoek te herstellen. Wat zijn de problemen en wat zijn de oplossingen? Deze vragen komen aan de orde in het college.

Eerste semester Hovo Rotterdam

Hoorcollege Psychologie

Verdiepingen in de Persoonlijkheidspsychologie Dr. Andreas Wismeijer

De persoonlijkheidspsychologie probeert een antwoord te geven op hoe mensen omgaan met de wereld om hen heen. Iedereen doet dit op zijn of haar eigen, individuele manier. Maar tegelijkertegelijkertijd zijn er ook veel overeenkomsten. Zo kennen wij allemaal wel een neuroot, extravert of sensatiezoeker. De persoonlijkheidspsychologie bestudeert hoe mensen van elkaar kunnen verschillen of op elkaar kunnen lijken. Daarnaast bestudeert het de vraag wat persoonlijkheid precies is, hoe het ontstaat en wat de functie is van persoonlijkheid. In deze cursus zullen de belangrijkste theorieën en inzichten in de persoonlijkheidpsychologie worden besproken. Ook zullen er verschillende videofragmenten getoond worden die achtergrondinformatie over of toepassingen van persoonlijkheid zullen geven. De cursus heeft tot doel de cursist de belangrijkste inzichten uit de persoonlijkheidspsychologie eigen te laten maken, en de cursist opnieuw kritisch na te laten denken over wie hij/zij werkelijk is, wat de factoren zijn geweest die de persoonlijkheid kunnen hebben beïnvloed en de rol die de persoonlijkheid heeft gespeeld in het leven.

1414AL Data 2, 9 16 oktober 6, 13, 20, 27 november 4, 11 december 2014 Dag en tijd Donderdag, 10.00 – 12.30 Locatie Woudestein Kosten € 270,Hovo Plusprijs € 300,Aantal bijeenkomsten 9 Literatuur Larsen, R., Buss, D., & Wismeijer, A. (2013). Personality Psychology. New York: McGraw-Hill.

Dr. A. A.J. Wismeijer heeft na zijn afstuderen aan de Universiteit van Tilburg zes jaar aan de Vrije Universiteit van Barcelona gewerkt als docent en onderzoeker. Zijn onderzoek richt zich met name op de persoonlijkheidspsychologie en de relatie tussen het hebben van geheimen en welzijn.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Hoorcollege Psychologie

Intelligente dieren Een wetenschappelijke studie naar de cognitie van dieren Dr. Esteban Rivas

1412ML Data 7, 14, 21, 28 oktober 4, 11, 18, 25 november 2014 Tijd en dag Dinsdag, 13.30 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten € 240,Hovo Plusprijs € 270,Aantal bijeenkomsten 8

De intelligentie of cognitie van dieren houdt de wetenschap al lange tijd bezig. Zo was Charles Darwin van mening dat veel dieren een behoorlijke intelligentie hebben en zag hij een continuïteit in mentale vermogens tussen mensen en andere dieren. De wetenschappelijke studie van dierlijke cognitieve vermogens heeft ook een onstuimige geschiedenis gehad. Men begon met onbetrouwbare anekdotes en maakte zich geregeld schuldig aan antropomorfisme: het toeschrijven van menselijke eigenschappen aan andere dieren. Daarna domineerde het behaviorisme de discussie met de stelling dat mentale vermogens niet wetenschappelijk te bestuderen zijn. Sinds de cognitieve revolutie in de jaren ‘70 van de vorige eeuw heeft het onderzoek naar de cognitie van dieren een hoge vlucht genomen en zijn er allerlei opzienbarende ontdekkingen gedaan over de intelligentie van allerlei dieren. Zo blijken zelfs bijen en veel andere dieren een grote ruimtelijke kennis te hebben. Honden blinken uit in sociale intelligentie. De grote mensapen delen veel van onze cognitieve vermogens en begrijpen bijvoorbeeld de waarneming, doelen, intenties en kennis van een ander. En met name kraaiachtigen blijken zeer slimme vogels te zijn. In deze cursus gaan we de resultaten behandelen van meer dan een eeuw aan intelligentie-onderzoek met dieren. Van ratten en gedomesticeerde dieren tot dolfijnen en olifanten, gaan we de volgende onderwerpen behandelen: basale intelligentie, concepten en categorieën, ruimtelijke kennis, tellen, fysieke intelligentie, causale cognitie, werktuiggebruik, zelfbewustzijn, imitatie, cultuur, sociale intelligentie, begrip van de mentale toestanden van een ander, bedrog en empathie.

Dr. E.C.M. Rivas studeerde psychologie in Utrecht en filosofie in Amsterdam. Hij promoveerde in 2003 aan de Radboud Universiteit Nijmegen op een onderzoek over de beroemde gebarende chimpansees. Eigenaar Instituut voor Dieren in Filosofie en Wetenschap. Website: http://diereninfilosofieenwetenschap.wordpress.com

Eerste semester Hovo Rotterdam

Cursus Wiskunde – exacte wetenschappen

Het wonder van getal en ruimte Inleiding tot de filosofie van de wiskunde Drs. Erik Heijerman

Zonder wiskunde is de hedendaagse maatschappij ondenkbaar. Het is een van de grote prestaties van de mensheid dat zij zich toegang heeft weten te verschaffen tot deze wondere wereld van getal en ruimte, die slechts zichtbaar is voor het oog van de geest. Briljante denkers hebben daarin allerlei wetmatigheden ontdekt en die weten te bewijzen, zoals de stelling van Pythagoras, maar ze zijn ook tot diepe inzichten gekomen, bijvoorbeeld dat waarheid en bewijsbaarheid in de wereld van de wiskunde niet op hetzelfde neerkomen. Die wereld roept tal van filosofische vragen op. Wat voor soort werkelijkheid is die wereld? Wat is een getal? Kun je de hele wiskunde afleiden uit slechts enkele axioma’s? Wanneer heb je iets onweerlegbaar bewezen? Kun je de wiskunde reduceren tot logica, is zij een product van de menselijke geest of slechts een formeel spel met symbolen? Dit soort vragen zal centraal staan in deze inleidende cursus over de filosofie van de wiskunde. Meer dan middelbare-schoolkennis van de wiskunde is niet vereist, intellectuele nieuwsgierigheid natuurlijk wel.

1413NC Data 1, 8, 15, 29 oktober 5, 12, 19, 26 november 2014 Tijd en dag Woensdag, 13.30 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten € 240,Hovo Plusprijs € 270,Aantal bijeenkomsten 8

Drs. E. Heijerman studeerde wiskunde en wijsbegeerte aan de Universiteit Utrecht en klavecimbel aan het Brabants Conservatorium in Tilburg. Hij geeft al enkele jaren cursussen bij het HOVO van diverse universiteiten, treedt regelmatig op als spreker over diverse filosofische onderwerpen, en is actief als musicus in de Domkerk te Utrecht.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Tweede semester Hovo Rotterdam

Rooster tweede semester - Rotterdam

Woensdag

Dinsdag

Maandag

Tijd

Titel

Docent

Code

Soort

Blz.

13.30 - 16.00

Grieks MacedoniĂŤ

drs. Argyris Angelou

1421BL

Hoorcollege

13.30 - 16.00

1000 jaar Europese cultuur deel 1

drs. Chris Nigten e.a.

1421DC

Cursus

13.30 - 16.00

Ovidius

dr. Johan Peeters

1421EL

Hoorcollege

13.30 - 16.00

In de voetsporen van Russische schrijvers

drs. Judith Janssen

1421CL

Hoorcollege

13.30 - 16.00

Beelden van Rusland deel II

drs. Judith Janssen

1421FC

Cursus

14.00 - 16.00

Spinoza en Nederland: in heden en verleden

dr. Henri Krop

1421HL

Hoorcollege

14.00 - 15.30

Voordracht: Metamorfosen

Joop Keesmaat

1421GL

Hoorcollege

10.00 - 12.30

Poezie en beeldende kunst

dr. Jaques Alblas

1422CC

Cursus

10.00 - 12.30

Wat bepaalt de waarde van kunst

drs. Jim van der Meer Mohr

1422AL

Hoorcollege

10.00 - 12.30

Autobiografisch schrijven

drs. Henk Weltevreden

1422BC

Cursus

13.30 - 16.00

Claudio Montiverdi

drs. Kees Wisse

1422FL

Hoorcollege

13.30 - 16.00

De wereld van de middeleeuwse Minnezangers

prof.dr. Hugo Roos, e.a.

1422GL

Hoorcollege

13.30 - 16.00

Te Deum laudamus! De geschiedenis van de religieuze muziek, deel II

drs. Frans Jansen

1422KL

Hoorcollege

13.30 - 16.00

Noord Korea: Visies op Kims utopia

drs. Henk Weltevreden

1422HL

Hoorcollege

13.30 - 16.00

De randen van de Eeuwige Stad

dr. Stef Bugter

1422JL

Hoorcollege

16.30 - 17.30

Nieuwigheden in de gezondheidszorg

prof.dr. Aart Jan van der Lelij

1422LL

Hoorcollege

10.00 - 12.30

Japanse Architectuur

dipl.ing. Birgit JĂźrgenhake

1423AC

Cursus

10.00 - 12.30

Hoofdstukken uit de forensische psychiatrie en psychologie

dr. Ruud Hornsveld

1423BL

Hoorcollege

13.30 - 16.00

Humanisme

dr. Ton Vink

1423HL

Hoorcollege

13.30 - 16.00

Young @ Mind: Onzichtbaar Rotterdam

Freek de Haan MA

1423JC

Cursus

10.00 - 12.30

Mijn brein en ik

prof.dr. Kees Brunia

1423DL

Hoorcollege

13.30 - 16.00

Welke taal spreekt de muziek?

drs. Erik Heijerman

1423KC

Cursus

10.00 - 12.30

Is religie verleden tijd?

dr. Sijbolt Noorda

1423CL

Hoorcollege

13.30 - 16.00

Kunst en architectuurgeschiedenis van de Middeleeuwen

drs. Johan Holtrop

1423LL

Hoorcollege

Tweede semester Hovo Rotterdam

donderdag vrijdag

Tijd

Titel

Docent

Code

Soort

Blz.

10.00 - 12.30

Christendom tussen Oost en West

dr. John van Schaik

1424AL

Hoorcollege

10.00 - 12.30

Gezondheidspsychologie

dr. Andreas Wismeijer

1424BL

Hoorcollege

10.00 - 12.30

Duitsland, van keizerrijk tot nieuwe grootmacht

dr. Paul van Velthoven

1424DL

Hoorcollege

10.00 - 12.30

Byzantium

drs. Hein van Dolen

1424CL

Hoorcollege

13.30 - 16.00

Wijsgerige Ethiek

prof.dr. Frans Jacobs

1424JC

Cursus

13.30 - 16.00

Gebaren- en lichaamstaal in de kunst

drs. Ernest Kurpershoek

1424HL

Hoorcollege

13.30 - 15.30

Over schoonheid. Grepen uit de filosofische esthetica

prof.dr. Koo van der Wal

1424GL

Hoorcollege

13.30 -16.00

Feit, fiducie en fictie in de ontwikkeling van de wetenschap

prof.dr. Harm Bart

1424KL

Hoorcollege

10.00 - 12.30

Carthago, metropool uit de Oudheid

Janko Duinker

1425CL

Hoorcollege

10.00 - 12.30

Opkomende economieĂŤn in Afrika

prof.dr. Meine Pieter van Dijk

1425DL

Hoorcollege

10.00 - 12.30

Meer = Anders: Onverwachte patronen

dr. AndrĂŠ Noest

1425AL

Hoorcollege

10.00 - 12.30

Stadsjungle, een wonderbaarlijk natuurgebied

prof.dr. Jelle Reumer

1425BL

Hoorcollege

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

cursus Architectuur

Japanse Architectuur Het Japanse Huis Dipl.ing. Birgit M. Jürgenhake

1423AC Data 28 januari 4, 11, 18 februari 4, 11, 18, 25 maart 2015 Tijd en dag Woensdag, 10.00 – 12.30 Locatie Woudestein Kosten € 240,- (inclusief excursie) Hovo Plusprijs € 270,Aantal bijeenkomsten 8 Bijzonderheden De excursie naar het Japans theehuis vindt plaats op 4 maart. Meer informatie krijgt u tijdens de cursus. Eigen vervoer.

Japan is een land van tegenstrijdigheden, de moderne architectuur lijkt compromisloos, soms ook experimenteel. Voor ons is de Japanse architectuur fascinerend, zowel de traditionele huizen, de imperiale villa’s en het theehuis, maar ook de moderne architectuur. Ze verbaast ons door haar verrassende ruimtelijkheid, het spel met licht en schaduw, de nauwkeurige detaillering en de prachtige materiaalkeuzes. De huizen lijken vanuit een voor ons geheimzinnig idee ontworpen te zijn. In de laatste 20 jaren heeft de Japanse architectuur een belangrijke internationale positie ingenomen. Diverse jonge architecten geven sterke impulsen, ook in Nederland. Traditie en moderniteit staan naast elkaar, vaak letterlijk in één straat. De hedendaagse Japanse architectuur is echter voor een groot deel conceptueel sterk beïnvloed door de traditie. Hoe meer wij de traditie begrijpen, hoe duidelijker wij deze in de hedendaagse architectuur kunnen vatten. Tijdens de cursus kijken we eerst in een vogelvlucht naar de architectuur en esthetiek van Japan door de eeuwen heen. Dit brengt ons naar de traditionele aspecten van het Japanse huis, maar ook naar de tijd waarin Japan zich openstelde voor het Westen (vanaf 1868). In 1911 bracht de Amerikaanse architect Frank L. Wright een eerste bezoek aan Japan, in 1933 de Duitse architect Bruno Taut, in 1950 Le Corbusier, om maar enkele architecten te noemen. Vervolgens verdiepen wij ons in de traditionele huizen en leren wij hun ontwerpprincipes kennen: Het theehuis, huizen op het land en in de stad zullen besproken worden. We gaan ook een origineel theehuis bezichtigen en mogen er in zitten (nadat we onze schoenen uitgedaan hebben). In de laatste lessen richten wij ons op hedendaagse Japanse huizen en trachten de link met de traditie te begrijpen. Dipl.ing. B.M. Jürgenhake is architecte, werkt als assistent professor aan de Faculteit Architectuur van de TU Delft en sinds 2002 als docent voor het HOVO onderwijs. In 2009, 2010 en 2011 bezocht ze Japan, op haar laatste bezoek had ze de mogelijkheid een maand lang in een traditioneel Japans huis in Kyoto te wonen en een onderzoek over dit type huis in Kyoto te verrichten.

Tweede semester Hovo Rotterdam

Hoorcollege Biologie

Stadsjungle Een wonderbaarlijk natuurgebied Prof.dr. Jelle Reumer

In het kielzog van ‘s werelds meest succesvolle diersoort Homo sapiens hebben steeds meer dieren en planten hun leefgebied naar de stad uitgebreid. De tomaat die opschiet langs de tramlijn, het liggend vetmuur tussen de tegels, de zwaan die een nest bouwt van piepschuim en petflessen, de metromug die de tunnels van de ondergrondse nimmer verlaat: de stad is een wonderbaarlijk natuurgebied. De stad bestaat uit bergketens van steen, glas en beton, hoogindustriële savannes, metrogangen en vuilstortplaatsen, en vormt voor veel soorten minstens zo’n geschikte habitat als het oerbos of de nieuwe wildernis. De vraag is urgent of de stad de natuur verdringt, of dat de stad zelf ook natuur is. Voor dier en plant is de stad een habitat als iedere andere. Hoe moeten we daar als mens tegenaan kijken? Welke gevolgen heeft dit alles voor de natuurbescherming, voor stedenbouwkundigen en architecten, voor filosofen en voor biologen. Moeten de patatmeeuw, de vinexvos en het straatgras niet evenzeer worden gekoesterd als de panda, het zeehondje en de reuzenboom? In de cursus komen verschillende manieren van kijken naar de stadsnatuur aan de orde.

1425BL Data 6, 13, 20 februari 6, 13 maart 2015 Tijd en dag Vrijdag, 10.00 – 12.30 Locatie Woudestein Kosten € 150,Hovo Plusprijs € 180,Aantal bijeenkomsten 5 Literatuur 1. Jelle Reumer, Wildpark Rotterdam - De stad als natuurgebied. Historische Uitgeverij, Groningen, 2014, ISBN 978 90 6554 066 9 (€ 14,95) Bijzonderheden Onderdeel van de cursus is een bezoek aan de tentoonstelling Pure Veerkracht in het Natuurhistorisch Museum Rotterdam.

Prof.dr. J. Reumer is directeur van het Natuurhistorisch Museum te Rotterdam en als bijzonder hoogleraar verbonden aan de Universiteit van Utrecht.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Hoorcollege Geschiedenis

Byzantium Een bijzondere beschaving Drs. Hein van Dolen

1424CL Data 5, 12, 19, 26 maart 2 april 2015 Tijd en dag Donderdag, 10.00 – 12.30 Locatie Woudestein Kosten € 150,Hovo Plusprijs € 180,Aantal bijeenkomsten 5 Literatuur (aanbevolen) Hein L. van Dolen: Een kleine geschiedenis van het Byzantijnse rijk, uitgeverij Prometheus/ Bert Bakker, Amsterdam (2013, tweede druk) ISBN 978 90 351 3823 0. Prijs € 9,95 Bijzonderheden In het najaar van 2014 organiseert Lyabris Reizen een reis in het verlengde van deze cursus. Zie pagina 161 voor meer informatie.

Na ooit verwaarloosd te zijn is Byzantium sinds ruim een halve eeuw in de belangstelling gekomen. De cursus Byzantium vormt een opmaat tot een nadere en verrassende kennismaking met een aantal facetten van deze bijzondere beschaving. De geschiedenis van het Byzantijnse rijk is voor velen een ten onrechte onbekend terrein. Deze historie heeft bijna net zo lang geduurd en is zeker zo boeiend geweest als de veel bekendere geschiedenis van het Romeinse imperium. Ook is er bij het grote publiek weinig weet van de Byzantijnse cultuur, die met name op het gebied van de kunst zo rijk is geweest. In de cursus wordt eerst de geschiedenis besproken, vanaf de hernieuwde stichting van de stad door Constantijn de Grote (10 mei 330) tot en met de val van Constantinopel op 29 mei 1453. In deze lange periode hebben 88 keizers en keizerinnen geregeerd van wie er zeven ver boven de middelmaat uitstaken en vijf zich schandelijk hebben misdragen. Mede aan de hand van ooggetuigenverslagen die in de talrijke geschriften van de Byzantijnse historiografie te vinden zijn, wordt een en ander toegelicht. Daarna komt de godsdienst aan de orde, voor de Byzantijnen een wezenlijk onderdeel van hun bestaan. De concilies, de conflicten (denk aan het iconoclasme of de beeldenstorm) en de schisma’s zullen behandeld worden. Vervolgens is de literatuur van de Byzantijnen aan de beurt: hun hang naar traditie én het eigene, dat vooral in religieuze geschriften en de kerkzangen tot uitdrukking kwam. Aansluitend wordt besproken hoe het schoolsysteem functioneerde en hoe klassieke vakken als welsprekendheid en filosofie werden onderricht. Het laatste onderdeel betreft de Byzantijnse kunst: de kenmerken ervan, de indeling in perioden en vooral de betekenis en speciale plaats van de iconen (schildering).

Drs. H. van Dolen heeft een groot aantal publicaties op zijn naam staan, zoals vertalingen van Oudgriekse auteurs en een tweetal boeken over Byzantium. Voor een jeugdig publiek schreef hij Op naar de Olympos en onlangs De farao en de dief. In 2013 heeft hij de Oikos-publieksprijs ontvangen ‘wegens zijn bijzondere bijdrage aan de verspreiding van de kennis over de klassieke Oudheid onder een breed publiek’.

Tweede semester Hovo Rotterdam

Hoorcollege Geschiedenis

Carthago Metropool uit de Oudheid Janko Duinker

EN VOORTS BEN IK VAN MENING DAT CARTHAGO VERNIETIGD DIENT TE WORDEN!

1425CL

Deze woorden, gesproken door de Romeinse senator Cato, zijn bekend en berucht, ook nog in de moderne tijd. Hij kreeg zijn zin. In 146 v. Chr. werd de stad compleet vernietigd door de Romeinse veldheer Scipio.

Data 6, 13, 20, 27 maart 2015

Dat de vernietiging van Carthago de bekendste episode van deze oude stad is, heeft iets ironisch. Deze vier-daagse cursus gaat in op de zeven eeuwen vóór de vernietiging. U volgt de stichting van de stad, de Carthaagse suprematie in de Mediterraanse wereld, hun onbetwiste overmacht op zee en natuurlijk de grote Punische oorlogen, tot aan de vernietiging van de stad. Hannibal speelt hierin een niet te overschatte rol maar hij is zeker niet de enige Carthaagse krijgsheer van wereldfaam.

Locatie Woudestein

Daarnaast krijgt u inzicht over de manier waarop de geschiedschrijving nu, en in de oudheid, ongeveer in zijn werk gaat. Tegenwoordig weten we dat de Romeinen er een sport van maakten de Carthagers af te schilderen als barbaren zonder manieren, losbandige krijgers zonder beschaving.

Aantal bijeenkomsten 4

Tot slot dient de cursus als een geschiedenis van de Oude Mediterraanse wereld in het eerste millennium v. Chr. vanuit een ander perspectief. Carthago had, door haar grote handelsrol, connecties met alle volkeren rond de Middellandse Zee. Alexander de Grote, De Ptolemaeën van Egypte, De Perzische veldheren en natuurlijk de Romeinen die langzaam maar zeker de macht in het gebied naar zich toetrokken. Deze cursus combineert de Klassieke (literaire) bronnen, met de archeologie van Carthago en andere gebieden, om zo een enigszins onbevooroordeeld beeld van deze wereldstad te krijgen.

Tijd en dag Vrijdag, 10.00 – 12.30

Kosten € 120,Hovo Plusprijs € 150,-

Bijzonderheden De cursus staat in het teken van de grote Carthago tentoonstelling in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Deze loopt van 27 november 2014 t/m 10 mei 2015. Na afloop van de laatste cursusdag is het mogelijk om een excursie onder leiding van de docent te organiseren.

J. Duinker studeerde egyptologie, kunstgeschiedenis en filosofie aan de Universiteit van Leiden. Hij is momenteel werkzaam in het Rijksmuseum van Oudheden en is voorzitter van de egyptologische stichting Huis van Horus. Vanaf 2008 geeft hij cursussen aan HOVO instellingen door heel Nederland.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Hoorcollege Economie

Opkomende economieën in Afrika Op eigen benen? Prof.dr. Meine Pieter van Dijk (kerndocent), e.a.

1425DL

Afrika doet het goed. De gemiddelde economische groei sinds de eeuwwisseling bedraagt zes procent per jaar in Afrika!

Data 13, 20 februari, 6, 13, 20, 27 maart 2015

In een toenemend aantal landen wordt de president door middel van verkiezingen geselecteerd en voor een vaste termijn. De Afrikaanse ontwikkelingsbank wijst er op dat er een middenklasse aan het ontstaan is, die wordt geschat op zo’n 30 procent van de momenteel 1 miljard Afrikanen. De term Opkomende economieën wordt meestal voor Aziatische landen gebruikt. Dit is een serie colleges over economisch en soms ook politiek succesvolle Afrikaanse landen. We zullen voornamelijk de ontwikkelingen in Ethiopië, Ghana, Tanzania, Rwanda en Oeganda analyseren.

Tijd en dag Vrijdag, 10.00 – 12.30 Locatie Woudestein Kosten € 180,Hovo Plusprijs € 210,Aantal bijeenkomsten 6 Bijzonderheden Er zal een keer een gastdocent college geven, mogelijkerwijs uit Afrika en in het Engels.

Er is nog steeds een hele hoge bevolkingsgroei, een nog steeds grote afhankelijkheid van de export van grondstoffen en en corruptie en ernstige conflicten die het leven in een aantal landen bemoeilijken. Verwacht wordt dat de Afrikaanse bevolking zich in 2050 verdubbeld heeft en dat het verwerken van grondstoffen ter plaatse maar langzaam toeneemt. De verworvenheden van de middenklasse staan door de huidige mondiale economische recessie onder druk en het is de vraag of het aantal Afrikanen dat wil migreren naar Europa zal afnemen. Verder constateren we een afnemende rol van de klassieke ontwikkelingshulp en een toenemende rol van nieuwe donoren zoals China en India, die vaak heel andere ideeën over samenwerking hebben. Al deze ontwikkelingen zullen aan de orde komen. Zal Afrika door gaan op eigen benen, of kunnen we na enkele vette jaren weer slecht nieuws verwachten?

Tweede semester Hovo Rotterdam

Hoorcollege Filosofie

Spinoza en Nederland In heden en verleden Dr. Henri Krop

Met deze cursus zal het overzicht van Spinoza’s filosofie worden besloten. In de vorige jaren hebben we kennis gemaakt met de rijkdom van Spinoza’s denken. Het is dan ook niet voor niets dat zijn onbetwiste meesterwerk, de Ethica, voor velen in Nederland de afgelopen eeuwen een inspiratiebron is geweest. Het is daarbij opvallend dat Spinoza op zeer verschillende manieren is gelezen. Men zou zelfs kunnen zeggen dat elke tijd zijn eigen Spinoza heeft. Zo is hij voor de een al dan niet vervloekte atheïst, terwijl hij voor andere lezers de meest christelijke denker is. In deze cursus worden een aantal van deze verschillende leeswijzen van Spinoza besproken en zien we op welke vragen zij het antwoord vormen. Ondanks hun grote verschillen vertonen zij echter toch belangrijke overeenkomsten. Het zal blijken dat het spinozisme een onderstroom in de moderne filosofie vertegenwoordigt, die bij tijden op de voorgrond treedt. Dit is m.i. ook nu, na het verzaken van de grote ideologieën, het geval. Deze cursus zal beginnen met twee bijeenkomsten over het Theologisch-politiek Traktaat en de recent vertaalde Politieke Verhandeling.

1421HL Data 26 januari 2, 9, 16 februari 2, 9, 16, 23 maart 2015 Tijd en dag Maandag, 14.00 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten € 220,Hovo Plusprijs € 250,Aantal bijeenkomsten 8 Literatuur Spinoza, een paradoxale icoon van Nederland, Bert Bakker / Prometheus, Amsterdam 2014.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Hoorcollege Filosofie

Humanisme Het mens-zijn Dr. Ton Vink

1423HL Data 4, 11, 18 februari 4, 11, 18, 25 maart 1 april 2015 Tijd en dag Woensdag, 13.30 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten € 240,Hovo Plusprijs € 270,Aantal bijeenkomsten 8

Is iedere mens, omdat hij mens is, humanist? Wanneer je in het woordenboek “humanisme” opzoekt, lees je: “het streven humaan te zijn”. Zoek je vervolgens “humaan” op, dan lees je als betekenis: “menslievend”. Een humanist is dus iemand die ernaar streeft menslievend te zijn. En streven we daar niet allemaal naar? De humanistische levensbeschouwing richt zich op wat alle mensen gemeen hebben: hun mens-zijn. Het humanisme verenigt de mensen dus niet als behorend tot een bepaald ras, geloof, land of volk, als aanhangers of vereerders van een leider, boek of leer, ook niet onder een bepaald gezag. Het verenigt de mensen als mensen. Het humanisme heeft echter wel degelijk een geschiedenis of traditie die ver teruggaat in het verleden en nu wordt voorgezet. Die geschiedenis wordt gedragen door belangrijke figuren uit verleden en heden. Dit humanisme doet zich gelden bij de discussie over alle thema’s die ons moderne bestaan treffen: milieu, economie, politiek, vrijheid en verantwoordelijkheid, abortus, euthanasie, religie en multiculturele samenleving. In deze cursus kijken we eerst naar een aanvaardbare definitie van “humanisme” en vervolgens naar geschiedenis en hoofdfiguren van dit humanisme, van Socrates tot Sartre. Daarna besteden we aandacht aan belangrijke actuele thema’s en de bijdragen die het humanisme daaraan vandaag de dag levert. We besteden ook aandacht aan de diverse maatschappelijke organisaties die op humanistische leest geschoeid zijn. En we onderzoeken de bijzondere bijdragen vanuit het humanisme op het gebied van politiek, cultuur en wetenschap.

Dr. T. Vink is schrijver, filosoof en eindredacteur van Filosofie & Praktijk. Hij publiceert met regelmaat over het humanisme en promoveerde op de Schotse filosoof David Hume.

Tweede semester Hovo Rotterdam

Cursus Filosofie

Wijsgerige Ethiek (On)Juiste antwoorden op morele vragen Prof.dr. Frans Jacobs

We gaan acht bijeenkomsten besteden aan het boek Wijsgerige Ethiek.. Soms denkt men dat het met ethiek gesteld is als met Ethiek smaak: er valt niet over te twisten, althans niet met rationele middelen. De auteurs van het boek Wijsgerige Ethiek (onder wie de docent) willen laten zien dat ethiek juist wel een argumentatievak is. Geen ‘argumentatie’ in de zin van een debatwedstrijd of een uitwisseling van opvattingen (‘Ieder zijn mening’). Deze cursus wil tonen dat je op morele vragen antwoorden kunt geven die juist zijn en antwoorden die niet juist zijn. Daarmee is niet gezegd dat het eenvoudig is om te onderscheiden wat klopt en wat niet klopt. Alleen een diepgaand en gedetailleerd onderzoek naar posities en argumenten brengt ons op het spoor van hoe het ‘echt’ zit. In die speurtocht gaan de auteurs (en de docent) niet over één nacht ijs. We zetten zwaar geschut in. We putten uit het gedachtegoed van de grootheden uit onze ideeëngeschiedenis. We gaan te rade bij hedendaagse discussies in de filosofische vakliteratuur. We laten ons informeren door de ‘state of the art’ in het debat over het karakter van het ‘morele’, over de reikwijdte van verplichtingen, de betekenis en de oorsprong van waarden, de grondslag van principes (zoals principes van rechtvaardigheid), de aard van morele motivaties en de verhouding tussen emoties en ratio. Moeilijke argumenten en technische uitweidingen worden niet geschuwd. De cursist maakt kennis met de laatste inzichten in het vak. Maar hoe complex de denklijnen ook mogen zijn, hoe genuanceerd en daarmee ingewikkeld de antwoorden, heldere analyse en klare argumentatie staat voorop. We mijden filosofische geheimtaal en onnodig vakjargon. We vertrekken bij de vragen die iedere cursist zich kan stellen en de morele ervaring die we samen delen.

1424JC Data 5, 12, 19 februari 5, 12, 19, 26 maart 2 april 2015 Tijd en dag Donderdag, 13.30 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten € 240,Hovo Plusprijs € 270,Aantal bijeenkomsten 8 Literatuur Govert den Hartogh, Frans Jacobs, Theo van Willigenburg, Wijsgerige ethiek. Hoofdvragen, discussies en inzichten, Damon 2013, ISBN 9789460361579, prijs € 34,90. Maximum aantal deelnemers 30

Prof.dr. F. Jacobs heeft wijsbegeerte gestudeerd in Leuven en is emeritushoogleraar wijsgerige ethiek aan de Universiteit van Amsterdam.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Hoorcollege Filosofie

Over schoonheid Grepen uit de filosofische esthetica Prof.dr. Koo van der Wal

1424GL Data 5, 12, 19, 26 maart 2, 9 april 2015 Tijd en dag Donderdag, 13.30 – 15.30 Locatie Woudestein Kosten € 170,Hovo Plusprijs € 200,-

Schoonheid speelt in het menselijk leven een belangrijke rol. We genieten van een mooi landschap, worden geroerd door een fraai muziekstuk of gedicht, worden getroffen door een welgevormd innemend gezicht, ….door de elegantie van een wiskundig bewijs of van een goed opgebouwd betoog, enzovoorts. Maar wat is de verbindende schakel in al deze gevallen, kortom wat is schoonheid? Daarover zijn door de tijd heen vele ideeën geopperd. En het betrof dan niet alleen een interpretatie van het fenomeen schoonheid als zodanig. Daarnaast ging het over kwesties als wat haar rol in de kunst of in de waarneming meer in het algemeen is, of zij als indicatie van de waarheid van theorieën kan gelden, wat haar relatie tot zaken als het spel of de opvoeding is, of zij zelfs als eigenschap van de werkelijkheid als zodanig kan worden opgevat. Nog weer verder is gebleken dat schoonheid niet alleen op het menselijke vlak een rol speelt, maar een wezenlijke factor in de evolutie van het leven vormt. De opzet van de cyclus is een rondgang langs deze en aanverwante thema’s.

Aantal bijeenkomsten 6

Prof.dr. G.A. van der Wal is emeritus hoogleraar wijsbegeerte aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Tweede semester Hovo Rotterdam

Hoorcollege Natuurkunde

Meer = Anders Onverwachte patronen en eigenschappen Dr. André Noest

Een zwerm spreeuwen zwiert en golft als een fluïde, elastisch geheel. Mieren vormen een brug, of zelfs een vlot, uit niets dan hun lichamen. Tien triljoen watermoleculen ordenen zich tot een sneeuwvlok - 6-zijdig symmetrisch, maar nooit gelijk. Spontane ordening van vaak simpele onderdelen tot een coherente structuur is wijdverspreid in zowel dode als levende natuur, in schijnbare tegenstelling tot de natuurwet die zegt dat entropie (‘wanorde’) nooit afneemt. Bovendien vertoont een spontaan gevormde structuur heel andere eigenschappen dan de onderdelen en hun interacties -- zulke eigenschappen heten ‘emergent’. Deze cursus behandelt een grote diversiteit aan voorbeelden van spontane ordening, vaak gekenmerkt door intrigerende patronen of onverwachte eigenschappen. We pogen inzicht te krijgen d.m.v. vragen zoals: Hoe en wanneer ontstaat spontane ordening? Hoe kunnen daarbij ‘zomaar’ nieuwe eigenschappen verschijnen, terwijl de meeste eigenschappen van de onderdelen en hun interacties juist verborgen raken? Onder de enorme diversiteit ontdekken we enkele meer algemene principes en mechanismes. Een daarvan is ‘spontane symmetrie-breking’. Deze wiskundig-fysische theorie is zeer breed toepasbaar gebleken, maar beperkt zich tot de rol van intra-systeem interacties. In veel biologische systemen zijn ook externe interacties cruciaal, en modellen van die aard brengen enig inzicht in het ontstaan van functionele, adaptieve structuren. Anderzijds rijst recent het vermoeden dat zelfs de “elementaire” deeltjes van de huidige hoge-energie-fysica in feite emergente structuren zijn in een onderliggend simpeler systeem.

1425AL Data 13, 20 februari 6, 13, 20, 27 maart 2015 Tijd en dag Vrijdag, 10.00 – 12.30 Locatie Woudestein Kosten € 180,Hovo Plusprijs € 210,Aantal bijeenkomsten 6

Dr. A.J. Noest was als docent/onderzoeker bij Universiteit Utrecht gespecialiseerd in het wiskundig modelleren van complexe fysisch-biologische systemen zoals het visuele brein, het immuunsysteem, en eco-evolutionaire soortvorming.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Cursus Cultuurgeschiedenis

Duizend jaar Europese cultuur Deel 1: 1000 – 1300 Hoge Middeleeuwen Drs. Simon Burgers, drs. Nelleke Kan – van Dishoeck, drs. Chris Nigten, drs. Wijnand Noot en dr. Gé Vaartjes

1421DC Data 26 januari 2, 9, 16 februari 2, 9, 16, 23, 30 maart 13 april 2015 Tijd en dag Maandag, 13.30 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten € 295,Hovo Plusprijs € 325,Aantal bijeenkomsten 10 Literatuur De docenten stellen een syllabus samen.

Vijf docenten werken samen in een breed panorama van de Europese cultuurgeschiedenis vanaf het jaar 1000. Vanuit een multidisciplinaire en samenhangende benadering behandelt elk van hen in twee colleges belangrijke begrippen en ontwikkelingen. De verdeling van de vakgebieden over de docenten is: algemene geschiedenis / Chris Nigten, filosofie / Wijnand Noot, kunst / Nelleke Kan – van Dishoeck, letterkunde / Gé Vaartjes en muziek / Simon Burgers. Het jaar 1000 is een waterscheiding in de geschiedenis van Europa. Uit feodale kaders ontwikkelen zich in West-Europese gebieden geleidelijk nieuwe autoriteiten. Paus en keizer raken verwikkeld in de investituurstrijd. Kruisvaarders trekken op tegen de islam. De bevolking groeit explosief, steden komen op en kunsten bloeien. Geestelijkheid, adel en burgerij bevorderen een kerkelijke, ridderlijke en stedelijke cultuur met gemeenschappelijke raakvlakken. In de eerste drie eeuwen van het panorama maken de cursisten – onder veel meer – kennis met Europese pelgrimsroutes, intellectuele centra als Sankt Gallen en Cluny, scholastici als Anselmus van Canterbury en Thomas van Aquino, romaanse kerken, gotische kathedralen, ridderromans, troubadoursliederen, Gregoriaans en de mystieke klankwereld van Hildegard von Bingen. Deze cursus over de periode 1000 – 1300 is het eerste deel van een zesdelige leergang. De overige cursussen zijn: 1300 – 1500 Late Middeleeuwen, 1500 – 1650 Vroegmoderne Tijd I, 1650 – 1800 Vroegmoderne Tijd II, 1800 – 1900 Negentiende Eeuw en 1900 – 2000 Twintigste Eeuw. Per semester vindt een deel plaats, zodat deze leergang loopt van voorjaar 2015 tot en met najaar 2017. De cursussen van deze leergang kunnen afzonderlijk worden gevolgd. Specifieke voorkennis is niet vereist.

Drs. S.M. Burgers is componist en neerlandicus. Drs. P.L. Kan – van Dishoeck, kunsthistoricus, verzorgt cursussen, lezingen, reizen en excursies. Drs. C.M. Nigten is historicus en docent European Studies. Drs. W.J.H. Noot is filosoof en docent. Dr. G. Vaartjes, neerlandicus, is docent en schreef diverse biografieën van Nederlandse letterkundigen.

Tweede semester Hovo Rotterdam

Hoorcollege Geschiedenis

Ovidius Metamorphosen Drs. Johan Peeters

“Metamorphosen’ (Gedaanteveranderingen) wordt alom gezien als het meesterwerk van de Romeinse dichter Ovidius (43 v. Chr. – 17 na Chr.). Hij is een jongere tijdgenoot van Vergilius. Schrijft VerVergilius, overeenkomstig zijn karakter, in een ernstige en plechtige, bijna religieus aandoende stijl, Ovidius houdt er een totaal andere stijl op na: frivool, speels en lichtvoetig. Maar ook hij schrijft, net als Vergilius, een epos. Maar dit epos is niet gewijd aan een held, en het is ook geen leerdicht: het is gewijd aan gedaanteveranderingen. Vertaalster d’Hane-Scheltema merkt op dat het ook wel een anti-epos genoemd. Ook Ovidius past, net als Vergilius, binnen de cultuurpolitiek die keizer Augustus vooral na het jaar 31 in gang zet. Ovidius is een groot kenner van de Griekse cultuur en met behulp van het onderwerp ‘gedaanteveranderingen’ weet hij op speelse en subtiele wijze de Griekse en Romeinse cultuur met elkaar te verbinden, zodanig dat deze laatste zich kon beroemen op het rijke Grieks verleden, en deze weet te evenaren, zo niet te overtreffen. Maar evenmin als Vergilius is Ovidius een volgzame hofdichter. In 8 na Chr. gaat er iets mis. Op het toppunt van zijn roem – we weten niet waarom- wordt Ovidius door keizer Augustus verbannen naar een stadje aan de Zwarte Zee. Zonder vrouw, zonder boeken. Hier is hij in ballingschap gestorven. In het eerste en tweede college worden gewijd aan historische en maatschappelijke ontwikkelingen in het Romeinse rijk onder keizer Augustus. Enige overlappingen met de colleges over Vergilius zijn niet te vermijden. Er komen echter ook heel andere aspecten aan de orde. In het derde en vierde college komen Ovidius en het epos centraal te staan. Een belangrijk thema is uiteraard de gedaanteveranderingen.

1421EL Data 2, 9, 16, 23 maart 2015 Tijd en dag Maandag, 13.30 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten € 120,Hovo Plusprijs € 150,Aantal bijeenkomsten 4 Bijzonderheden De cursus wordt afgerond, of liever bekroond, met een voordracht door meesterverteller Joop Keesmaat op 30 maart van 14.00- 15.30 op de Erasmus Universiteit Rotterdam (zie pagina 72)

Drs. J.C.J. Peeters heeft sociologie, filosofie en theologie gestudeerd. Hij is auteur van het boek “Globalisering en identiteit” (Ruward 2007).

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Voordracht Toonkunst

Metamorphosen van Ovidius Joop Keesmaat, meesterverteller

1421GL

Als bekroning op de cursus van Johan Peeters zal Joop Keesmaat, acteur meesterverteller, een voordracht geven.

Datum 30 maart 2014

Tijd en dag Maandag 14.00 – 15.30 Locatie Woudestein Kosten € 15,-

Tweede semester Hovo Rotterdam

Hoorcollege Geschiedenis

De wereld van de middeleeuwse Minnezangers & vertolking opera ‘Tannhäuser’ Prof.dr. Hugo Roos, met medewerking van Mylou Mazali mezzosopraan

Er bestaat bijna geen mooier middeleeuws handschrift dan het Grote Heidelberger Handschrift of het ‘Manessische Liederhandschrift’, berustend in de bibliotheek van de Universiteit van Heidelberg. Het verhaalt van de troubadours, waaronder Walter von der Vogelweide, Tannhäuser en Hendrik van Veldeke, die in de middeleeuwen rondtrokken en blijk hebben gegeven van hun grote literaire en muzikale gaven. Op het kasteel ‘Wartburg’, nabij Eisenach werd door de kasteelheer de gelegenheid geboden om in een onderlinge competitie de krachten te meten. Soms ging het dan niet geheel gelukkig toe. De opera Tannhäuser vertelt ons van een dramatisch incident tijdens een dezer middeleeuwse literaire krachtmetingen. • Een handgeschreven wereld / Prof.dr Frits van Oostrom • Het Manessische Liederhandschrift nader bekeken en toegelicht / Prof.dr Hugo Roos • Wagner en Tannhäuser / Prof.dr. Hugo Roos, Mylou Mazali (zie hieronder voor meer informative betreffende het dagprogramma) • De Wartburg als centrum van zangcultuur / Drs. Kees Wisse • De wereld van Hendrik van Veldeke / Prof.dr Frank Willaert Het dagprogramma op (17 maart) ziet er als volgt uit: 10.00 – 12.30 Walter von der Vogelweide en Tannhäuser door prof dr Hugo Roos 13.30 – 16.00 Mylou Mazali, mezzosopraan, opera Tannhäuser

Prof.dr. H.B. Roos studeerde ruimtelijke economie aan de toenmalige Nederlandse Economische Hogeschool te Rotterdam, en was onder meer hoogleraar Vervoerseconomie aan de Koninklijke Militaire Academie, hoogleraar Luchtvaarteconomie aan de Universiteit van Amsterdam en vanaf 1992 hoogleraar Logistiek Management aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

1422GL Data 4, 10, 17, 24, 31 maart 2015 Tijd en dag Dinsdag, 13.30 – 16.00 (m.u.v. de eerste bijeenkomst, 4 maart, die op woensdag plaatsvindt) Dinsdag 17 maart 10.00 – 16.00 (hele dag, inclusief eenvoudige lunch) Locatie Woudestein Kosten € 190,- (inclusief het optreden van Mylou Mazali) Hovo Plusprijs € 220,Aantal bijeenkomsten 5 Bijzonderheden LET OP! De eerste bijeenkomst is op een woensdag. De overige bijeenkomsten zijn op dinsdagen.

Hoorcolleges Geschiedenis

De randen van de Eeuwige Stad Een denkbeeldige wandeltocht rond Rome Dr. Stef Bugter

1422JL Data 3, 10, 17 februari 3, 10, 17 maart 2015 Tijd en dag Dinsdag 13.30 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten € 180,Hovo Plusprijs € 210,Aantal bijeenkomsten 6

Dit college is een denkbeeldige wandeltocht langs de stadsmuren van keizer Aurelianus. We kijken ook naar oudere stadsmuren van Rome: de muur “van Romulus” en die van “koning Servius Tullius” en de versterkingen die de Pausen hebben aangelegd. De Aureliaanse muur bevatte verblijfplaatsen voor verdedigers, kon over de volle 19 km inwendig worden doorlopen en was voorzien van sanitair. We leren ook veel over stadspoorten. Sommige ervan werden door Pausen verbouwd of zelfs verlegd. Zo verdween de Porta Nomentana om vlakbij als door Michelangelo ontworpen Porta Pia te herrijzen. Door en via die poorten komen we op wegen en in het verkeer en leren we hoe verrassend modern het “antieke” Rome was op dat gebied. Al ten tijde van Julius Caesar bijvoorbeeld was vrachtverkeer in het centrum ‘s nachts verboden. Soms stuiten we op aquaducten, die het verhaal vertellen van watervoorziening, badinrichtingen en veel fonteinen. Wist u dat de Trevifontein het eindpunt is van een aquaduct? En dat er in de oudheid honderdduizenden kubieke meters water per dag de stad instroomden? Tenslotte benutten we de gelegenheid om de stad in of uit te lopen en naar nauwelijks bekende monumenten te kijken, zoals de villa van de historicus Sallustius, graven van rijke Romeinen op verschillende plekken en kerken als de Santa Croce in Gerusalemme of de Sint Paulus buiten de Muren. En het Museo delle Mura, een Stadsmurenmuseum. De kans, dat deze wandeling langs de randen van de stad, in zes bijeenkomsten, saai of vermoeid wordt, is heel erg klein!

Dr. S. Bugter is classicus hij studeerde in Nijmegen en promoveerde in Leiden. Hij doceerde aan een gymnasium en doet dat nu in Hovo-verband. Sinds 1968 laat hij aan wie maar wil naar zijn tweede vaderstad Rome zien.

Tweede semester Hovo Rotterdam

Hoorcollege Geschiedenis

Duitsland Van keizerrijk tot nieuwe grootmacht Dr. Paul van Velthoven

De ontwikkeling van Duitsland tot nationale en democratische staat verschilt radicaal van die van andere West-Europese landen. Het uit de Middeleeuwen stammende Duitse keizerrijk, het Heilige Roomse Rijk dat meer dan vierhonderd zelfstandige Duitse vorvorstendommen en heerlijkheden omvatte, bestond aan het begin van de moderne tijd alleen nog maar in naam en werd door toedoen van Napoleon formeel ontmanteld. Pas laat in de negentiende eeuw zou het onder Pruisische leiding herenigd worden tot een moderne nationale staat. Als jonge grootmacht die laat op het wereldtoneel verscheen begon het aan een inhaalslag die al spoedig vrees en verzet opriep bij de buurlanden. Tot aan de nederlaag in de Eerste Wereldoorlog was Duitsland een absolute monarchie waarin de adel en leger de toon aangaven. Toen deze kaste van oude bestuurders door de verloren oorlog van het volk het veld moest ruimen, riepen burgers een democratische republiek in het leven die de steun ontbeerde van de leidende klassen. De republiek van Weimar ging ten onder door gebrek aan democraten. Hitler was de stroman van de leidende klassen die de herinnering aan het eens zo grote Duitse rijk opnieuw tot werkelijkheid had moeten maken, maar hij gaf uitvoering aan een geheel andere, eigen agenda die we door en door kennen. De naoorlogse Bondsrepubliek richtte zich in als een voorbeeldige democratie, maar zwoer alle buitenlands politieke ambities af. Het na de val van het communisme herenigde Duitsland zette die lijn lange tijd voort. De uitdaging waarvoor Duitsland momenteel staat is dat het als sterkste economische macht zijn leidende rol aanvaardt in het belang van de andere Europese landen.

1424DL Data 5, 12, 19, 26 maart 2 april 2015 Tijd en dag Donderdag, 10.00 – 12.30 Locatie Woudestein Kosten € 150,Hovo Plusprijs €180,Aantal bijeenkomsten 5

Dr. P.J.G. van Velthoven (1947) was chef van de opiniepagina van de Haagsche Courant en redacteur buitenland. Zijn specialisatie is de Europese politiek. Hij woonde in zowel Brussel als Berlijn. In 2005 promoveerde hij in Utrecht tot doctor in de politicologie op het werk van de Franse politieke denker Raymond Aron.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Hoorcolleges Geschiedenis

Grieks Macedonië De religieuze, politieke en culturele geschiedenis door de eeuwen heen Drs. Argyris Angelou

1421BL Data 15, 19, 22 januari 2015 Tijd en dag Maandag en donderdag, 13.30 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten € 90,Hovo Plusprijs € 120,Aantal bijeenkomsten 3 Bijzonderheden In het verlengde van de cursus wordt voor belangstellenden een reis naar de zuidelijke Balkan georganiseerd. De organisatie geschiedt door de Stichting Phileas uit Oosterhout. De website www.phileas.info biedt u hierover meer informatie.

Na de dood van Alexander de Grote viel het Macedonische koninkrijk in stukken uiteen. In de 2de eeuw v.Chr. is het oude Macedonische kerngebied veroverd door de Romeinen. Nadien kwamen nog de Vandalen, Byzantijnen en Ottomanen. Iedere bezetter leverde een bijdrage aan de verdere ontwikkeling van de streek, maar de rol die de Byzantijnen speelden op het gebied van cultuur en kennis was verreweg het grootst. Zij brachten het christendom en richtten hun kunstuitingen vooral op religie. Van de latere en langdurige Ottomaanse bezetting zijn nog overal sporen te zien, maar de bevolking heeft haar verwantschap met de Grieks-Orthodoxe religie nooit verloochend. De Ottomaanse periode eindigde pas in 1923 met de beruchte deportatie van Turken en Grieken over en weer. Het einde van de Russisch-Turkse oorlog in 1878 is vastgelegd in het Verdrag van San Stefano. Een groot deel van de Ottomaanse boedel werd daarbij toebedeeld aan Groot-Bulgarije, maar zover is het nooit gekomen. In datzelfde jaar bedongen de grote Europese mogendheden via het Verdrag van Berlijn andere grenzen, maar ook die hadden geen eeuwigheidswaarde. Pas na twee bloedige Balkanoorlogen kwam de huidige noordgrens van Griekenland tot stand, een grenslijn die ondanks twee wereldoorlogen zowaar al bijna 90 jaar stand houdt. In deze cursus wordt de politieke en culturele geschiedenis van Grieks-Macedonië geanalyseerd door iemand die nauw met het gebied verbonden is. Binnen de gekozen thema’s komen onderwerpen aan de orde zoals de ontdekking van het graf van koning Philippus II in Vergina in 1977, de betekenis van het verblijf van de apostel Paulus en van de Byzantijnen. Verder wordt uitvoerig stil gestaan bij de emoties die in 1991 in Griekenland de kop opstaken na het ontstaan van het land dat ‘tijdelijk’ de naam Former Yugoslav Republic Macedonia draagt. Drs. A. Angelou is geboren en getogen in Athene. Hij studeerde kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en spreekt voortreffelijk Nederlands. Na terugkeer in Griekenland volgde hij de academische gidsenopleiding aan de Universiteit van Athene. Hij begeleidt culturele reizen door zijn geboorteland.

Tweede semester Hovo Rotterdam

Hoorcollege Geesteswetenschappen

Is religie verleden tijd? Of moet het opnieuw uitgevonden worden? Dr. Sijbolt Noorda

Religie is levensgevaarlijk. Ze maakt mensen onverdraagzaam en bereid tot extreme opvattingen en gedragingen. Het is maar goed dat in een maatschappij als de onze religie steeds meer op de achtergrond raakt. Religie is een mooie, oude liefhebberij. Zo iets als vlinders vangen. Je hebt mensen die er ongelooflijk van genieten. Anderen zegt het niets. Na de opkomst van de moderne wetenschap is er eigenlijk geen ruimte meer voor religie. Helaas is nog niet overal in de wereld het respect voor een wetenschappelijke benadering van de werkelijkheid even groot. Zonder religie zou de cultuur veel minder rijk zijn. Zonder religie zouden samenlevingen nog onsamenhangender, nog egoïstischer worden. Als er geen religie was, zou ze moeten worden uitgevonden. Nu religie aan het verdwijnen is uit onze samenleving, wordt de vraag acuut wat of wie de rol die religie zo lang heeft vervuld, gaat overnemen. Aan de economie, de politiek of het onderwijs kunnen we het beter niet overlaten. Waar kunnen mensen terecht met de grote levensvragen? Religie is een van de mooiste ontdekkingen uit de geschiedenis van de mensheid. Laten we er zuinig op zijn in plaats van onnadenkend te menen dat we er zonder kunnen. Zulke vragen komen in dit college aan de orde. Het is de bedoeling elk ervan serieus te nemen en zo bij te dragen aan de zelfstandige meningsvorming van de deelne(e)m(st)ers.

1423CL Data 4, 11, 18 februari 4, 11, 18 maart 2015 Tijd en dag Woensdag, 10.00 – 12.30 Locatie Woudestein Kosten € 180,Hovo Plusprijs € 210,Aantal bijeenkomsten 6

Dr. S.J. Noorda is oud-voorzitter van de Vereniging van Universiteiten en van de Universiteit van Amsterdam.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Hoorcollege Godsdienstwetenschap

Christendom tussen Oost en West Rijker en gevarieerder dan we denken Dr. John van Schaik

1424AL Data 29 januari 5, 12, 19 februari 5, 12, 19, 26 maart 2 april 2015 Tijd en dag Donderdag, 10.00 – 12.30 Locatie Woudestein Kosten € 270,Hovo Plusprijs € 300,Aantal bijeenkomsten 9

Wij zijn gewoon om het christendom te zien vanuit westers perperspectief: het katholieke en protestantse christendom en Europa en Amerika. Kenmerkend voor het westerse christendom is de leer van het lijden van Christus aan het kruis ter verlossing van onze zonden. Maar het christendom is veel meer (geweest) dan alleen maar het westerse christendom. Het Iers-keltische christendom van de eerste eeuwen heeft veel invloed gehad op het westerse christendom. En toen ‘wij’ in Europa nog Germanen waren, bloeide in het Byzantijns-orthodoxe christendom vele bloemen. Kenmerkend voor de Byzantijnse kerk was (en is) dat Christus de Heer van de Kosmos wordt genoemd. Uit het Byzantijnse christendom zijn vele oosterse kerken voortgekomen die nog altijd bestaan in Egypte, Syrië en Irak. Wat voor soorten christendommen zijn dit? Wat leert bijvoorbeeld de Syrisch-Jacobitische kerk? Nog verder naar het Oosten – langs de zijderoute – bestonden tot in de vijftiende eeuw christelijke wereldkerken waar niemand meer iets vanaf weet: het nestoriaanse en manicheese christendom. In deze christelijke kerken werd Christus ‘de Verlosser van het karma’ genoemd. In India stichtte de apostel Thomas in de tweede eeuw reeds de zogenaamde Thomaskerk. De Thomaschristenen, zoals de Malankara-kerk in Kerala, heeft nog altijd miljoenen leden. In deze cursus maken we kennis met de vele christelijke kerken die bestaan en hebben bestaan. We hopen hiermee te laten zien dat hét christendom veel rijker en gevarieerder is dan wij ons vanuit ons westerse perspectief kunnen voorstellen.

Dr. J. van Schaik (1956) studeerde middeleeuwse mystiek en promoveerde op de laat-antieke christelijke manicheeërs en de middeleeuwse katharen. Hij heeft vele publicaties op zijn naam staan over de relaties tussen het kerkelijke en buitenkerkelijke christendom.

Tweede semester Hovo Rotterdam

Hoorcollege Kunstgeschiedenis

Wat bepaalt de waarde van een kunstwerk? De ins en outs van de kunstmarkt Drs. Jim van der Meer Mohr

In drie colleges zal een beeld worden geschetst van de mechamechanismen van de kunstmarkt en de factoren die een rol spelen bij de prijsstelling van kunstvoorwerpen en antiek. Tevens zal aandacht worden geschonken aan taxaties, het toeschrijven van schilderijen en identificeren van portretten en kunsttechnieken. Het doel van deze kleine collegeserie is dat de cursist enig inzicht krijgt in de kunstmarkt en aspecten die van belang zijn bij de prijsvorming. Tevens zullen we leren hoe een kunsten antiekveiling werkt (nationaal en internationaal) en worden we vertrouwd gemaakt met jargon van de veilingcatalogus. In het eerste college zal een schets worden gegeven van de geschiedenis van het veilingwezen en zullen diverse aspecten van de kunstmarkt worden belicht. Het tweede college zal worden gewijd aan de wijze waarop prijzen tot stand komen en met name welke factoren van belang zijn bij de prijsvorming. Ook zal worden uitgelegd hoe een veiling werkt en wat de diverse grondslagen voor taxaties zijn.

1422AL Data 7, 14, 21 april 2015 Tijd en dag Dinsdag, 10.00 – 12.30 Locatie Woudestein Kosten € 90,Hovo Plusprijs € 120,Aantal bijeenkomsten 3

In het derde college zullen vervalsingen aan de orde komen en zal een korte introductie over kunsttechnieken worden gegeven.

Drs. J. der Meer Mohr is als kunsthistoricus afgestudeerd aan de Universiteit van Utrecht. Sedert 1 januari 2005 is hij werkzaam als freelance fine art consultant en sinds vier jaar is hij als docent verbonden aan de Nyenrode New Business School te Amsterdam.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Hoorcollege Kunstgeschiedenis

De kunsten architectuurgeschiedenis in de Middeleeuwen van 500 tot 1500 Drs. Johan Holtrop

1423LL Data 28 januari 4, 11, 18 februari 4, 11, 18, 25 februari 1, 8 april 2015 Tijd en dag Woensdag, 13.30 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten € 290,- (inclusief syllabus) Hovo Plusprijs € 320,Aantal bijeenkomsten 10

De Middeleeuwen bestrijken een lange periode van ongeveer duizend jaar vanaf de val van het West-Romeinse rijk tot het begin van de Renaissance in de 15e eeuw. De kunst en architectuur van deze periode is daarom enorm divers. De Byzantijnen, de erfgenamen van het Oost-Romeinse rijk, met Constantinopel, de Hagia Sophia, iconen en mozaïeken waren lang het voorbeeld voor de kunsten in het Westen. In West-Europa zien we vanaf de 8e eeuw de Ierse en Noord-Engelse evangeliariums (Book of Kells) en Karel de Grote wilde de cultuur van de Oudheid weer nieuw leven inblazen. Verder besteden we aandacht aan de islamitische kunst in Zuid-Europa zoals het Alhambra in Granada, de romaanse kerkbouw en hun decoraties, het Bayeux-tapijt. Een bijzondere samenwerking van disciplines vinden we in de gotische kathedraal met de alomvattende decoratieprogramma’s en symboliek zoals in Chartres met zijn voor een deel nog oorspronkelijke glas-in-loodramen. Tot slot bespreken we de miniatuurkunst van de getijdenboeken, de ontwikkeling van de schilderkunst in Noord-Europa (Vlaamse primitieven) en de Italiaanse altaarstukken en fresco’s zoals van Giotto in Padua. De kunsthistorische analyse van de Middeleeuwen is onlosmakelijk verbonden met enerzijds de rooms-katholieke kerk en het pausdom, kloosterordes, bedevaart, Mariaverering en moderne devotie. Anderzijds zijn historische ontwikkelingen van belang zoals de successieoorlogen en de vorstenhuizen, kruistochten, de pest en de opkomst van de steden met de ontwikkeling van stedelijke cultuur en het humanisme. Ook besteden we aandacht aan hoe de Middeleeuwen voor ons in het heden van belang zijn: dat wil zeggen nog bestaande middeleeuwse bouwwerken en ruïnes, restauratiepraktijken en musea.

Drs. J. Holtrop is kunsthistoricus. Hij werkt(e) onder andere als tentoonstellingsmaker, criticus, schrijver en docent voor verschillende instellingen, zoals voor diverse HOVO’s in den lande vanaf 1996.

Tweede semester Hovo Rotterdam

Hoorcollege Kunstgeschiedenis

Gebaren- en lichaamstaal in de kunst Het verband tussen lichaam en geest in de beeldende kunst Drs. Ernest Kurpershoek

Kennis van gebaren- en lichaamstaal is van groot nut voor het begrijpen van de betekenis van voorstellingen op oude schilderijen. Kunstenaars maakten graag gebruik van de codering van gebaren om de boodschap van een voorstelling te verduidelijken. Een moderne beschouwer is echter vaak niet meer in staat om die code te ontcijferen met als gevolg dat de betekenis van een kunstwerk hem ontgaat. Vanaf de Renaissance wordt de uitbeelding van de innerlijke bedoelingen van de mens gevarieerder en meer individueel bepaald. Het uitbeelden van de gevoels- en denkwereld krijgt de hoogste prioriteit. Kunstenaars gaan boeken raadplegen van Romeinse schrijvers als Quintilianus en Cicero om te lezen hoe redenaars hun argumenten met non-verbale middelen kracht konden bijzetten Ook verschijnen er interessante studies over het verband tussen lichaam en geest die kunstenaars helpen bij het uitbeelden van de innerlijke bedoelingen van hun personages. De zoektocht naar verband tussen lichaam en geest resulteerde in een enorme concentratie van expressieve houdingen, gebaren en gelaatsuitdrukkingen waarbij het hele spectrum van de uiterlijke en innerlijke mens aan de orde werd gesteld. Tijdens de cursus zal duidelijk worden dat die zoektocht nog niets aan actualiteit heeft ingeboet.

1424HL Data 5, 12, 19 februari 5, 12, 19 maart 2015 Tijd en dag Donderdag, 13.30 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten € 180,Hovo Plusprijs € 210,Aantal bijeenkomsten 6

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Hoorcollege Letteren

In de voetsporen van Russische schrijvers Naar Oekraïne en de Krim Drs. Judith Janssen (kerndocent)

1421CL Data 26 januari 2, 9, 16 februari 2, 9 maart 2015 Tijd en dag Maandag, 13.30 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten € 190,Hovo Plusprijs € 220,Aantal bijeenkomsten 6

Oekraïne en de Krim staan de afgelopen tijd in het middelpunt van de belangstelling. Met Poetin’s annexatie van het exotische schiereiland de Krim en de (op het moment van schrijven van deze tekst) dreigende opdeling van Oekraïne, wordt de bakermat van de Russische cultuur en literatuur, de stad Kiev, bedreigd. Een onverwachte en pijnlijke verschuiving van politieke macht die onder veel intellectuele Russen voor ongeloof en verwarring zorgt. Russen voelen zich door de vele gemeenschappelijke historische en culturele wortels zeer verwant aan hun ‘broeders’ in Oekraïne. Van oudsher oefenden Oekraïne en het schiereiland de Krim een enorme aantrekkingskracht op Russische schrijvers uit de 19e en 20e eeuw uit. Zij hebben via hun gedichten, hun verhalen of romans schitterende beelden gecreëerd van de stad Kiev, de rivier de Dnjepr, het leven van de kozakken of het leven in de steden Jalta of Sevastopol. Het is interessant om, aan de hand van literaire teksten van beroemde Russen zoals Poesjkin, Gogol, Tsjechov, Tolstoj, Sjolochov, Boelgakov of Paustovski, het leven in Oekraïne en de Krim in verschillende tijdperken onder de loep te nemen. Slaviste Judith Janssen zal een selectie uit diverse werken van 19e en 20e eeuwse Russische literatuur maken.

Bijzonderheden In het najaar van 2015 organiseert Lyabris Reizen een reis in het verlengde van deze cursus. Zie pagina 161 voor meer informatie.

Drs. J.V. Janssen studeerde Slavische Taal- en Letterkunde in Utrecht, Amsterdam en Moskou. Ze verzorgt voor Hovo Rotterdam sinds 2003 programma’s. Ze begeleidde eerder literaire reizen naar St.Petersburg, Odessa, langs Russische literaire landgoederen en naar de Kaukasus. De andere sprekers zijn slavist en/of historicus of Ruslandkundige.

Tweede semester Hovo Rotterdam

Cursus Letteren en film

Beelden van Rusland, deel II Een caleidoscopisch beeld van Rusland in de Machinist Drs. Judith Janssen (kerndocent) i.s.m. enkele Nederlandse of Russische documentairemakers

Na een succesvolle eerste serie van documentaires over Rusland in het studiejaar 2014, bieden we een tweede serie documentaires over Rusland aan van interessante documentaire-makers. We brengen prachtige documentaires die niet zo bekend zijn over de ervaringen van een Russische oorlogsfotograaf, over het Russische platteland en over de familie van de laatste tsaar. Ook zal er aandacht zijn voor een of twee mooie culturele documentaires, bijvoorbeeld over de schilder Repin. Via de documentaires krijgt u een caleidoscopisch beeld van diverse perioden in Rusland. Elke bijeenkomst begint met een korte toelichting van de documentairemakers, daarna wordt de documentaire zelf vertoond. Na afloop is er ruimte voor een nagesprek met de documentairemaker. Op een van de bijeenkomsten besteedt Judith Janssen aandacht aan Russische literatuur die aansluit bij de thema’s van de documentaires.

1421FC Data 16, 23, 30 maart 13, 20 april 2015 Tijd en dag Maandag, 13.30 – 16.00 Locatie De Machinist W. Buytewechstraat 45 3024 BK Rotterdam Kosten € 150,Hovo Plusprijs € 180,Aantal bijeenkomsten 5 Maximaal aantal deelnemers 30

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Cursus Letteren

Autobiografisch schrijven Drs. Henk Weltevreden

1422BC Data 3, 10, 17 februari 3, 10, 24, 30 maart 7, 14 april 2015 Tijd en dag Dinsdag, 10.00 – 12.30 Locatie Woudestein Kosten € 285,Hovo Plusprijs € 315,Aantal bijeenkomsten 9 Maximum aantal deelnemers 25

Een goede reden om deel te nemen aan een cursus Autobiografisch Schrijven? Dat kan dat ene verhaal zijn dat al lang de ronde in de familie doet en dat erom vraagt vastgelegd te worden. Of die herinneringen die u nu wel eens geordend op papier wilt hebben. Of misschien wilt u zicht krijgen op uw verleden: waarom zijn de zaken gelopen zoals ze gelopen zijn? Hoe doet u dat? In uw hoofd lijkt het gemakkelijk of als u vertelt, dan komen de woorden haast als vanzelf. Maar op het moment dat u besluit dit alles op schrift te gaan stellen, lukt het vaak niet. Het verhaal wordt te vaag of te plat. Of er komt maar geen leven in. Hoe u wel een goed verhaal kunt maken leert u onder leiding van ervaren auteur Henk Weltevreden. Deelname is voor iedereen die brieven kan schrijven. In de eerste lessen werken we aan manieren om uw verhalen te laten ‘stromen’ door te associëren aan de hand van een foto of een voorwerp. Ook komen diverse andere aspecten van het schrijven aan bod: hoe werkt u een onderwerp uit tot een gestructureerd verhaal, wat is de methodiek om ‘door te schrijven’ (ook al hapert het creatieve proces) en we oefenen de ‘technische’ aspecten zoals personages, dialoog, vertelperspectief, tijd en ruimte. Hierna gaat u op zoek naar de kern van uw verhaal, u analyseert de verhaallijn (de plot) en compositiemogelijkheden. Kortom, u werkt aan de mogelijkheden tot publicatie, waar en in welke kring dan ook.

Drs. H. Weltevreden studeerde af in de wijsbegeerte en werkte als docent in Japan en de Volksrepubliek China. Hij schrijft romans, reisverhalen, columns en is programmamaker bij de RVU, Humanistische Omroep en de VPRO.

Tweede semester Hovo Rotterdam

Cursus Letteren

Poëzie en beeldende kunst Met een bezoek aan ‘Beelden aan Zee’ Dr. Jacques Alblas

De intrigerende wereld van Jeroen Bosch, de Val van Icarus in een landschap van Breughel, het Meisje met de Parel van Vermeer en vele andere kunstwerken zijn inspiratiebron geweest voor 20ste-eeuwse Nederlandse dichters als Vestdijk, Kopland en Van Toorn. Zij en anderen hebben met hun poezie getuigenis afgelegd van hun fascinatie voor de beeldende kunst en zich gevoegd in de lange traditie van het beeldgedicht, een zelfstandig genre dat zijn uitgangspunt vindt in een schilderij, beeldhouwwerk of foto. Een beeldgedicht kan zelfstandig worden gelezen en ervaren, maar de impact ervan neemt aanzienlijk toe wanneer het gerelateerd wordt aan het betreffende kunstwerk. Omgekeerd is het interpreteren van een kunstwerk in combinatie met een beeldgedicht een indringende en verrijkende ervaring. Na een theoretische inleiding en een historisch overzicht zal in de cursus aandacht worden geschonken aan beeldgedichten bij kunstwerken van oudere kunstenaars zoals de bovengenoemde en aan beeldgedichten die zijn geïnspireerd door latere kunstenaars als bv. Chagall, Morandi en Westerik. Daarbij komen zowel de kunsthistorische aspecten van het kunstwerk als de literaire aspecten van het beeldgedicht aan de orde. In het programma opgenomen is een bezoek aan het Museum Aan Zee in Scheveningen, met specifieke aandacht voor kunstwerken die in de cursus aan de orde komen.

Dr. J.B.H. Alblas was als Literatuurwetenschapper o.a. verbonden aan de Studierichting Vergelijkende Kunstwetenschappen van de Vrije Universiteit Amsterdam.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

1422CC Data 3, 10, 17 februari 3, 10, 17, 24, 31 maart 2015 Tijd en dag Dinsdag, 10.00 – 12.30 Locatie Woudestein Kosten € 245,- (inclusief reader) Hovo Plusprijs € 275,Aantal bijeenkomsten 8 Maximum aantal deelnemers 30 Literatuur Verplichte Kleurenreader. De tekst van de te bespreken gedichten wordt een week van tevoren ter beschikking gesteld. Bijzonderheden Op 31 maart vindt een bezoek plaats aan Museum Beelden aan Zee, Scheveningen (eigen vervoer).

Hoorcollege Medische wetenschap

Nieuwigheden in de gezondheidszorg Innovaties op medisch gebied Prof.dr. Aart Jan van der Lelij (kerndocent), e.a.

1422LL Data 3, 10, 17 februari 3, 10, 17 maart 2015 Tijd en dag Dinsdag, 16.30 – 17.30 Locatie Woudstein Kosten € 100,Aantal bijeenkomsten 6

Wij bieden u een greep uit recente ontwikkelingen op het gebied van de medische wetenschap. Graag willen wij u een greep uit recente ontwikkeling op het gebied van de Medische Wetenschap bieden. Uit het grote aanbod van interessante onderwerpen zullen specialisten van het Erasmus MC voor u een lezing verzorgen over onderstaande onderwerpen. Deze reeks wordt verzorgd door hoogleraren en specialisten van diverse afdelingen van het Erasmus MC (De volgorde van de lezingen kan afwijken) • Operatierobots (en 3Dprinters) • Personalised medicine • Alzheimer • Inzicht in diëten • Wordt alle kanker behandelbaar? • Botontkalking bye bye

Tweede semester Hovo Rotterdam

Hoorcollege Muziekwetenschappen

Claudio Monteverdi (1567-1643) Wegbereider van de Barok Drs. Kees Wisse

Er zijn weinig componisten die zo belangrijk zijn geweest voor de ontwikkeling van de muziek als Claudio Monteverdi.

1422FL

Hij leefde rond 1600, de tijd dat er ingrijpende veranderingen in de muziek plaatsvonden. Het subtiele lijnenspel van de polyfonie uit de Renaissance maakte plotseling plaats voor de zeer doeltreffende eenvoud van de Barok, waar het allemaal draaide om de vrije expressie. Monteverdi zag onmiddellijk de grote potentie van de nieuwe stijl en bracht die meteen tot ongekende hoogte. Het maakt hem tot één van de allergrootste componisten die ooit geleefd hebben en die zich met gemak kan meten met grootheden als Bach, Mozart en Beethoven.

Data 3, 10, 17 februari 3, 10, 24, 31 maart 7, 14 april 2015

Het gaat ook over zijn leven in dienst van de hertogen van Mantua en de San Marco in Venetië. Maar vooral over zijn muziek en de onschatbare waarde daarvan. Over zijn madrigalen die hij meesleepte in de nieuwe tijd. Over zijn opera’s, een genre dat nog in de kinderschoenen stond, maar in Monteverdi een eerste grootmeester vond. En over zijn kerkmuziek, waarin hij laat horen hoe effectief en schitterend de nieuwe stijl kon zijn. De beroemde dirigent en muziekvorser William Christie zei eens: “Wie de muziek van Bach, Handel en Vivaldi werkelijk wil begrijpen moet beginnen bij Monteverdi.” Deze cursus is dan ook een ware ontdekkingsreis voor iedere liefhebber van Barokmuziek.

Tijd en dag Dinsdag, 13.30 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten € 260,- (inclusief syllabus) Hovo Plusprijs € 290,Aantal bijeenkomsten 9 Literatuur Op de eerste bijeenkomst wordt een syllabus uitgereikt.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Hoorcollege Muziekwetenschappen

Te Deum laudamus! De geschiedenis van de religieuze muziek (II) Drs. Frans Jansen

1422KL Data 10, 17, 24, 31 maart 14, 21, 28 april 2015 Tijd en dag Dinsdag, 13.30 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten € 210 Hovo Plusprijs € 240,Aantal bijeenkomsten 7 Literatuur De cursusinhoud is samen met alle muziekfragmenten naderhand gratis te downloaden op de website van de docent (www.achterdenoten.nl). Bijzonderheden Het eerste deel van deze cursus vindt in het najaar 2014 plaats, maar beide cursussen kunnen ook apart gevolgd worden.

Na de Barok, waar de religieuze muziek een ongekend hoogtepunt beleefde met de werken van Johann Sebastian Bach, veranderde er veel. Onder invloed van de Verlichting in het midden van de 18e eeuw ontstond een nieuwe visie op geloof en samenleving waarbij de individuele mens, ratio en wetenschap een steeds centracentralere plaats gingen innemen. De rol van de kerk was weliswaar niet uitgespeeld maar zij verloor wel aan macht en invloed, ook op muzikaal gebied. Deze trend werd voortgezet tijdens de Romantiek in de 19e eeuw, waar met de komst van het burgerlijk muziekleven de religieuze muziek niet uitsluitend meer binnen liturgische kaders werd uitgevoerd. Composities met een christelijke inhoud kregen een andere esthetische waardering, werden avondvullende werken en werden daardoor bij voorkeur in de concertzaal uitgevoerd. In de 20e eeuw, met twee wereldoorlogen, een Koude Oorlog en een voortschrijdende secularisatie, werden door de grote toondichters nog wel religieuze composities geschreven maar nog slechts zelden voor zuiver liturgische doeleinden. In dit tweede gedeelte over de geschiedenis van de religieuze muziek zullen in zeven bijeenkomsten deze ontwikkelingen aan de hand van de belangrijkste composities van de grote westerse componisten worden behandeld. Telkens ingebed in de maatschappelijke en kerkelijke context van een bepaalde periode zal ook bestudeerd worden hoe het religieuze repertoire in compositorisch opzicht zich mee ontwikkelde met de voortschrijdende muzikale stijl en esthetiek. Eveneens zal aan bod komen hoe geleidelijk (semi)christelijke elementen en thema’s integreerden binnen seculiere genres als de opera, het lied en de symfonie. De cursus wordt rijkelijk geïllustreerd met representatieve muziekfragmenten uit de westerse muziekgeschiedenis.

Drs. F. Jansen (musicoloog) studeerde muziekwetenschap aan de Universiteit van Utrecht en is gespecialiseerd in muziek uit de periode 1600-1800. Sinds 2007 verzorgt hij talloze cursussen aan diverse HOVO’s in Nederland.

Tweede semester Hovo Rotterdam

Hoorcollege Neurologie

Mijn Brein en IK Neurowetenschap: van hiëroglyfen tot fMRI Prof.dr. Kees Brunia

Raar idee eigenlijk: er zitten meer zenuwcellen in ons hoofd dan er mensen op aarde wonen. Als u naar een voetbalwedstrijd gaat of naar een popconcert, kan het zwart van de mensen zien, maar als ieder mens één cel was, zag je pas een heel klein stukje van je brein. Al die cellen maken contact met elkaar via hun uitlopers die aan één stuk door elektrische signalen naar elkaar sturen en naar onze spieren. Het gevolg daarvan is dat we kunnen lopen, fietsen, zwemmen, musiceren, praten, denken, boeken lezen of schrijven, liefhebben of verdrietig zijn. Al die activiteiten komen voort uit ons brein, maar als je in de hersenen zou kijken, zie je daar niets van. Die mooie zonsondergang van gisteren, die fietstocht langs het water in de lente, dat museum dat je onlangs met je vriend bezocht: je herinnert je dat allemaal wel, maar dat geheugen zit niet in je hoofd. In je brein zitten zenuwcellen die allerlei circuits vormen en die met hun activiteit gedachten en belevingen mogelijk maken, maar mijn herinneringen kan ik niet verklaren uit die fysieke werkelijkheid. Ik leef in een wereld van betekenissen, waarin water niet H2O is, maar drink- of verdrinkwater. Ik neem u mee op een ontdekkingsreis door de geschiedenis van onze kennis van het brein, van farao tot fMRI en laat u zien hoe het IK telkens ontsnapt aan onze analyse.

1423DL Data 28 januari 4, 11, 18 februari 4, 11, 18, 25 maart 1, 8 april 2015 Tijd en dag Woensdag, 10.00 – 12.30 Locatie Woudestein Kosten € 290,Hovo Plusprijs € 320,Aantal bijeenkomsten 10

Prof. dr. Kees Brunia deed zijn artsexamen in 1959, behaalde hierna zijn doctoraal psychologie in 1962 en specialiseerde zich tot zenuwarts (1959-1964). Hij was docent fysiologie aan de RUU (1959 – 1972) en is verbonden als neuroloog aan de dr. Hans Bergerkliniek Breda sinds 1964. Hij is hoogleraar Fysiologische Psychologie aan de UVT sinds 1971.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Hoorcollege Politicologie

Noord-Korea: visies op Kim’s utopia Drs. Henk Weltevreden

1422HL Data 3, 10, 17 februari 3 maart 2015 Tijd en dag Dinsdag, 13.30 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten € 130,Hovo Plusprijs € 160,Aantal bijeenkomsten 4 Bijzonderheden In april/mei 2015 organiseert Battuta Reizen een studiereis naar NoordKorea onder leiding van drs.Henk Weltevreden in samenwerking met de Hovo Rotterdam. Zie www.battuta-reizen.nl

Noord-Korea is het meest gesloten land ter wereld, zegt men. Toch is er veel informatie te krijgen over dit land dat nu op de drempel van veranderingen lijkt te staan. In Kim’s kluizenaarsrijk is de socialistische Juche-filosofie alles beheersend. Op 27 juli 1953 werd de Koreaanse oorlog voor onbepaalde tijd gestaakt. Er kwam een zwaar bewaakte gedemilitariseerde zone tussen Noorden Zuid-Korea. 61 jaar later staan de legers nog altijd op scherp aan weerszijden van deze zone, een tragische scheiding tussen twee compleet verschillende werelden. De 49 miljoen Zuid-Koreanen werken in een van de snelst groeiende economieën ter wereld. In Seoul toeteren de auto’s dag en nacht. De 23 miljoen Noord-Koreanen leven in een krimpende economie, in een geïsoleerde wereld onder de bezielende visie van de ideologie van hun Grote Leider Kim Il Sung en wachten op de volle glorie van een bloeiende toekomst. De straten van Pyongyang zijn stil. De vraag is niet of het orthodox-stalinistische Noord-Korea zich zal handhaven, de vraag is wanneer Kims utopia ineenstort en vooral, hoe dit einde zal zijn. • Drs. Henk Wubben, antropoloog. Auteur van ‘Noord-Korea, de hongerige Tijger.’ (Balans, 1997) Lezing over de ontwikkeling van Noord-Korea vanaf de jaren tachtig. • Drs. Paul Tija, antropoloog. Over de immense mogelijkheden van een komende handelsbetrekking met Noord-Korea. • Drs.Remco Breuker. Koreaanse Taal en Cultuur. (Universiteit Leiden). Auteur van ‘De Schaduw der wapenen.’ (2009). • Drs. Henk Weltevreden, filosoof. Een lezing over zijn ervaringreizen in Noord-Korea en over de eerste Hollanders in Korea in 1626. Drs. Henk Weltevreden studeerde af in de wijsbegeerte. Hij schrijft romans, reisverhalen, essays en maakt radioprogramma’s voor de nationale omroep. Voor de VPRO maakte hij een spraakmakende documentaire over Noord-Korea. Hij doceerde filosofie in Japan en de Volksrepubliek China en reisde meerdere malen naar Noord-Korea. Van zijn hand zal verschijnen: ‘De Stralende Ster van Paekdu.‘ Een reisroman over Noord-Korea (2014).

Tweede semester Hovo Rotterdam

Hoorcollege Psychologie

Gezondheidspsychologie De relatie tussen lichaam en geest Dr. Andreas Wismeijer

Het biopsychosociaal model stelt dat er een duidelijke interactie is tussen het functioneren van het lichaam (bio) enerzijds, en de psyche van de mens (psycho), en zijn sociale omgeving (sociaal) anderzijds. We weten echter ook dat emoties en psychologische factoren een invloed kunnen hebben op onze lichamelijke gesteldheid. Zo leidt stress tot een verhoogde kans op infecties en vatbaarheid voor virussen en resulteren psychologische interventies in sommige gevallen in een aantoonbare verbetering van lichamelijke functies. Hoe zit deze wisselwerking in elkaar? Het veld van de gezondheidspsychologie richt zich op dit snijvlak van lichaam en geest. In deze cursus staat de relatie tussen lichaam en geest centraal en komen de meest relevante inzichten uitvoerig aan bod. Na een korte inleiding in de psyche van de mens worden verschillende lichamelijke processen besproken, en dat met name de rol van de psyche hierin. Tijdens de cursus zal in het bijzonder worden gekeken naar harten vaatziekten, stress, kanker en pijn. Tevens zal aandacht worden besteed aan onderzoeksmethoden die men in dit veld toepast en welke plaats de inzichten (zouden moeten) krijgen in de huidige gezondheidszorg.

1424BL Data 4, 11, 18 februari 4, 11, 18, 25 maart 1, 8 april 2015 Dag en tijd Donderdag, 10.00 – 12.30 Locatie Woudestein Kosten € 270,Hovo Plusprijs € 300,Aantal bijeenkomsten 9 Literatuur Aanbevolen: Kaptein, A., Beunderman, R., Dekker, J., Vingerhoets, A. (Eds). 2013. Psychologie en geneeskunde. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.

Dr. A.A.J. Wismeijer heeft na zijn afstuderen aan de Universiteit van Tilburg zes jaar aan de Vrije Universiteit van Barcelona gewerkt als docent en onderzoeker. Zijn onderzoek richt zich met name op de persoonlijkheidspsychologie en de relatie tussen het hebben van geheimen en welzijn

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Hoorcollege Psychologie/psychiatrie

Hoofdstukken uit de forensische psychiatrie en psychologie Een balans tussen wetgeving en behandeling Dr. Ruud Hornsveld (kerndocent) e.a.

1423BL Data 4, 11, 18 februari 4, 11, 18, 25 maart 1 april 2015 Tijd en dag Woensdag, 10.00 – 12.30 Locatie Woudestein Kosten € 240,Hovo Plusprijs € 270,Aantal bijeenkomsten 8

In de forensische psychiatrie en psychologie gaat het om delictdelictplegers met een psychiatrische stoornis die op last van de rechtrechtbank zijn onderzocht en die daarna vaak gedwongen behandeld of begeleid moeten worden om terugval te voorkomen. In de serie colleges over dit werkterrein komen vragen aan de orde als: “Wat zijn forensisch psychiatrische patiënten voor mensen?”, “Waarin verschillen ze van de gemiddelde jongere of volwassene?”, “Kan een kind al een forensisch psychiatrische patiënt zijn?”, “Hoe kunnen die patiënten worden behandeld?” en “Wat zijn de resultaten daarvan?” Aan de hand van casuïstiek zal worden geïllustreerd hoe in de omgang met forensisch psychiatrische patiënten constant een afweging moet worden gemaakt tussen de gerechtelijke maatregel, datgene wat de patiënt wil en welke medisch-ethisch verantwoorde interventies mogelijk zijn. Doel van de colleges is inzicht te bieden in enkele centrale thema’s in de forensische (jeugd)psychiatrie en psychologie. Tijdens de cursus gaat het vooral om bijdragen vanuit de psychiatrie en klinische psychologie aan de diagnostiek, behandeling en begeleiding van veelal gewelddadige patiënten, zowel adolescenten als volwassenen. Deelnemers moeten er rekening mee houden dat zo nu en dan gesproken zal worden over schokkende gebeurtenissen.

Dr. R. H.J. Hornsveld (1946) is klinisch psycholoog, supervisor van de Vereniging voor Gedragstherapie en Cognitieve Therapie (VGCt) en lid van het NIP. Hij is verbonden aan de afdeling Psychiatrie van Erasmus MC te Rotterdam. Hij was van 1997 tot 2013 als klinisch psycholoog/wetenschappelijk onderzoeker verbonden aan FPC de Kijvelanden te Poortugaal. Voor zijn dissertatie over de ontwikkeling en evaluatie van de Agressiehanteringstherapie ontving hij in 2008 de prof.dr. P.E. Boekeprijs.

Tweede semester Hovo Rotterdam

Cursus Sociologie

Young @ Mind: Onzichtbaar Rotterdam Etnografisch en digitaal onderonderzoek door uzelf, in eigen stad Freek de Haan MSc

Waar begint Rotterdam en waar houdt Rotterdam op? Op het eerste gezicht lijken de grenzen van Rotterdam duidelijk. Zoek een bushokje op en het daar gehangen kaartje te zien: daar is Rotterdam. Alhoewel.. het Rotterdams riool, de patat van Bram Ladage en de gedichten van Jules Deelder zijn toch ook deel van Rotterdam, maar blijven buiten beeld op de kaart van deze stad. De moderne geografie en haar kaarten, maar ook de sociale wetenschappen met haar statistieken geven ons een ‘overzicht’ van stad en land. Alsof zetelend op Gods schoot lijkt niets voor deze wetenschappen onzichtbaar. Of hebben we hier te maken met een historisch nogal eigenaardige claim van ‘overzicht’? Een overzicht dat het Rotterdam dat leeft, broeit en doet, buiten beschouwing laat. In deze cursus gaan we in de voetsporen van beroemd wetenschapsantropoloog Bruno Latour, die het in 1998 al voor Parijs deed, onderzoeken hoe Rotterdam door verschillende instituten in beeld wordt gebracht. Zodoende betwijfelen we de claim van veel wetenschappers dat met kaarten en statistieken een stad in zijn totaliteit overzien wordt; we zullen ontdekken hoeveel er buiten de scope van dit soort onderzoeken valt, en leren tegelijkertijd hoe en waarom dit ‘onzichtbare’ gedeelte van de stad wél onderzocht kan en moet worden. Dat doen we middels etnografisch onderzoek, begeleid door de docent. Deze cursus bestaat uit zowel onderzoek en theorie. U gaat naar diverse instituten om als een antropoloog de stad te observeren. Aan de hand van uw observaties en de colleges over de theorie, gaat u gezamenlijk digitaal aan een onderzoek werken. Rotterdam is op deze manier nog nooit onderzocht, en ook de samenstelling van ‘onderzoekers’ is uniek. Dit is precies wat wetenschapsantropologen bedoelen met ‘technische democratie’, namelijk dat niet-wetenschappers participeren in onderzoek over hun eigen wereld. Daarom is het uiteindelijke doel (naast plezier beleven), samen stap voor stap tot een unieke publicatie te komen in een peer reviewed wetenschappelijk tijdschrift. F. de Haan MSc studeerde en doceerde sociologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, in de richtingen Algemene Sociologie en Grootstedelijke Vraagstukken en Beleid. In zijn huidige functie is hij promovendus en docent aan de Radboud Universiteit Nijmegen.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

1423JC Data 4, 11, 18, 25 maart 1, 8, 15, 22 april 2015 Tijd en dag Woensdag, 13.30 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten € 210,- (inclusief excursie) Hovo Plusprijs € 240,Aantal bijeenkomsten 7 (en één middag zelfstandig onderzoek) Literatuur Fragmenten uit het online boek Paris: Invisible City (gratis te downloaden via: http://www.bruno-latour.fr/ node/95 Maximum aantal deelnemers 25 Bijzonderheden Er zal gebruik worden gemaakt van ‘Google docs’ om samen aan het onderzoek te werken. Begeleiding om hiermee te werken is aanwezig. Vaardigheden met dit programma zijn aldus niet vereist.

Cursus Exacte wetenschappen – Wiskunde

Welke taal spreekt de muziek? Inleiding tot de muziekfilosofie Drs. Erik Heijerman

1423KC Data 4, 11, 18 februari 4, 11, 18, 25 maart 1 april 2015 Tijd en dag Woensdag, 13.30 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten € 230,Hovo Plusprijs € 260,Aantal bijeenkomsten 8 Literatuur Erik Heijerman en Albert van der Schoot (red.), Welke taal spreekt de muziek? Muziekfilosofische beschouwingen. Budel: Damon 2005. ISBN 9789055736041, prijs € 16,90. Daarnaast worden enkele losse artikelen uitgereikt.

Misschien is muziek wel dé kunst van alle kunsten waar we ons het meest in kunnen verliezen. Dat is een groot raadsel. Hoe komt het dat dit abstracte verschijnsel, bestaande uit pure klank, ons zo kan ontroeren en vervoeren? Muziekfilosofie is een van de oudste vakken die er bestaan. In de traditie van Pythagoras is de fascinerende gedachte gekoesterd dat de hemellichamen in mooie wiskundige verhoudingen ten opzichte van elkaar bewegen. Op die manier zouden ze een onhoorbare hemelse muziek voortbrengen, de muziek der sferen. Hoe fascinerend deze gedachten ook zijn, ze sluiten niet meer aan bij onze muzikale ervaring. Pas in het midden van de 19e eeuw komt een muziekesthetica op die recht probeert te doen aan de eigenheid van de muziek zelf, en zelfs die wordt pas in het midden van de 20e eeuw filosofisch verwerkt. Het is met name deze nieuwe muziekfilosofie die zal worden besproken, ook de traditie van de harmonie der sferen aan bod komt in deze cursus. In de canon van de hedendaagse muziekfilosofie gaat het om vragen als: wat is klank eigenlijk, en wanneer gaat klank over in muziek? Is muziek een taal, en wat zijn overeenkomsten en verschillen tussen muziek en taal? Kan muziek bijvoorbeeld iets meedelen of een verhaal vertellen? Of is muziek de taal der emoties, en wat bedoelen we daar dan mee? Kan muziek wel emoties uitdrukken? Wat is een muziekwerk voor een soort object? Hoe kan muziek, een verschijnsel dat bij uitstek geldt als tijdelijk en vluchtig, zo sterk een besef van tijdloosheid en transcendentie opwekken? De cursus is geschikt voor alle liefhebbers van (klassieke) muziek die geïnteresseerd zijn in filosofische vragen die worden ingegeven door het raadselachtige verschijnsel muziek. Natuurlijk zullen luisterfragmenten de cursus illustreren en uw denken én spreken over muziek verbreden en verdiepen. Drs. E. Heijerman studeerde wiskunde en wijsbegeerte aan de Universiteit Utrecht en klavecimbel aan het Brabants Conservatorium in Tilburg. Hij geeft al enkele jaren cursussen bij het HOVO van diverse universiteiten, treedt regelmatig op als spreker over diverse filosofische onderwerpen, en is actief als musicus in de Domkerk te Utrecht.

Tweede semester Hovo Rotterdam

Hoorcollege Wiskunde

Feit, fiducie en fictie De natuurwetenschap als mensenwerk Prof.dr. Harm Bart

De natuurwetenschap heeft in de afgelopen paar honderd jaar een beslissende invloed gehad op nagenoeg ieder levensterrein. Met als inspiratiebron het boek ‘Fact, Faith and Fiction in the DevelopDevelopment of Science’ van R. Hooykaas (1906-1994) zal op de ontwikkeontwikkeling van dit onderdeel van de menselijke cultuur worden ingegaan. Die ontwikkeling kan worden gezien als een ontdekkingsreis. Bij die zoektocht spelen drie elementen een hoofdrol. Allereerst, de feiten. Maar wat valt daar eigenlijk onder? Dat ligt minder eenvoudig dan het wellicht lijkt. In de tweede plaats geloofselementen. Soms van religieuze, maar veelal ook van niet-religieuze aard. Bij dit laatste kan men denken aan een onderliggend (a priori) vertrouwen (fiducie) in het bestaan van een kosmische orde of in het belang van (heuristische) principes als elegantie, symmetrie en harmonie. Tenslotte de verbeelding (fictie). Deze manifesteert zich in het gebruik van hypothesen, (wiskundige) modellen en analogieën. Het wetenschapsgebied waarom het hier gaat wordt tot de zogeheten exacte vakken gerekend. Een terrein dat door objectiviteit lijkt uit te munten, maar waar toch allerlei menselijke, soms al te menselijke, factoren de ontwikkeling mede bepalen. Iets dat duidelijk wordt wanneer men een blik slaat achter de façade van de a posteriori gefatsoeneerde wetenschappelijke verantwoording der natuuronderzoekers (aldus Hooykaas). Een verantwoording die niet zelden een geïdealiseerd (of zelfs verdraaid!) beeld geeft van de wordingsgeschiedenis van de betreffende denkbeelden. En waarbij, ironisch genoeg, soms juist via zo’n ‘oneigenlijke’ presentatie de ontwikkeling van de wetenschap op cruciale wijze in positieve zin werd beïnvloed.

1424KL Data 19 februari 5, 12, 19, 26 maart 2 april 2015 Tijd en dag Donderdag, 13.30 – 16.00 Locatie Woudestein Kosten € 180,Hovo Plusprijs € 210,Aantal bijeenkomsten 6 Bijzonderheden Deze lezingencyclus heeft een bèta-aspect. Bij de concrete vormgeving wordt echter nadrukkelijk naar algemene toegankelijkheid gestreefd.

Prof.dr. H. Bart is emeritus hoogleraar wiskunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij studeerde aan de Vrije Universiteit en behaalde daar ook zijn doctorsgraad.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Eerste semester Hovo Den Haag

Rooster eerste semester - Den Haag

donderdag

woensdag

Dinsdag

Maandag

Tijd

Titel

Docent

Code

Soort

Blz.

10.00 - 12.30 De vele facetten van Parijs

drs. Simon Burgers

1411DCH

Cursus

107

13.30 - 16.00 1000 jaar Europese cultuur deel 6

drs. Chris Nigten e.a.

1411LCH

Cursus

102

13.30 - 16.00 The British War poets

drs. Minny WillingKosman

1411MLH

Hoorcollege 112

10.00 - 12.30 De kunst van het Reizen

ir. Karin Anema

1412DLH

Hoorcollege 103

10.00 - 12.30 De waardebepaling van Kunst

drs. Jim van der Meer Mohr

1412ELH

Hoorcollege 110

10.00 - 12.30 Haagse Woonhotels

drs. Marcel Teunissen

1412FLH

Hoorcollege 100

13.45 - 16.15 Inleiding in de psychologie

dr. Andreas Wismeijer

1412RLH

Hoorcollege 116

10.00 - 12.30 Toen bekend, nu (bijna) vergeten - dr. G. Vaartjes (Gé) terecht? De Man, Boudier, Naefff, Bomans

1413FLH

Hoorcollege 113

10.00 - 12.30 Valt België uit elkaar?

dr. Paul van Velthoven

1413ELH

Hoorcollege 106

10.30 - 12.30 Museumbezoek. Langs kunsthistorische TOPtentoonstellingen (ochtend)

dr. Yvette de Groot

1413DLH

Hoorcollege 108

13.30 - 16.00 1000 jaar Europese cultuur deel 3

drs. Chris Nigten e.a.

1413RCH

Cursus

13.30 - 15.30 Museumbezoek. Langs kunsthistorische TOPtentoonstellingen (middag)

dr. Yvette de Groot

1413OLH

Hoorcollege 108

13.30 - 16.00 Hannah Arendt

Trixie Hölsgens MA

1413PLH

Hoorcollege 101

13.30 - 16.00 Indonesië en Nederland door de eeuwen heen

drs. Tom van der Geugten

1413SCH

Cursus

13.30 - 16.00 Beethoven, revolutionair romantisch

drs. Frans Jansen

1413QLH

Hoorcollege 114

10.00 - 12.00 In het nationaal Archief, Nederlandse politiek met historische archiefstukken

drs. Robin te Slaa

1414DLH

Hoorcollege 115

13.30 - 16.00 Middeleeuwse kathedralen in Italië

drs. Ernest Kurpershoek

1414NLH

Hoorcollege 111

Hovo Den Haag

104

105

Rooster tweede semester - Den Haag

donderdag

woensdag

Dinsdag

Maandag

Tijd

Titel

Docent

Code

Soort

13.30 - 16.00 Rembrandt, de laatste jaren

drs. Thea Willemsen

1421JLH

Hoorcollege 127

13.30 - 16.00 Balans van de Europese Cultuur

drs. Chris Nigten e.a.

1421KLH

Hoorcollege 126

10.00 - 12.30 Nieuwe Haagse School

drs. Marcel Teunissen

1422DLH

Hoorcollege 118

13.30 - 16.00 Michelangelo

drs. Johan Holtrop

1422MLH

Hoorcollege 128

13.30 - 16.00 Nietszches Erfenis

drs. Jan Lagendijk

1422NLH

Hoorcollege 119

13.45 - 16.15 Inleiding in de Persoonlijkheidspsychologie

dr. Andreas Wismeijer

1422PLH

Hoorcollege 132

10.00- 12.30

Tanja Groenendijk - de Vos MA

1423FCH

Cursus

10.00 - 12.30 Het Epos Gilgamesj

dr. Johan Peeters

1423ELH

Hoorcollege 124

13.30 - 16.00 Orthodoxe religie

drs. Argyris Angelou

1423MLH

Hoorcollege 123

13.30 - 16.00 Een rondgang door de geschiedenis van de Wiskunde

dr.ir. Teun Koetsier

1423NLH

Hoorcollege 133

13.30 - 16.00 1000 jaar Europese cultuur deel 4

drs. Chris Nigten e.a.

1423QCH

Cursus

13.30 - 16.00 Purcell en H채ndel: Engelands muzikale gouden eeuw

drs. Frans Jansen

1423PLH

Hoorcollege 130

14.00 - 15.30 Voordracht: Gilgamesj

Joop Keesmaat

1423OLH

Hoorcollege 125

10.00 - 12.30 Vragen naar de Mens

drs. Wijnand Noot

1424FLH

Hoorcollege 120

10.00 - 12.30 Nieuwe synagogen in Duitsland

drs. Nelleke Kan - van Dischoeck

1424ELH

Hoorcollege 129

13.30 - 16.00 Inzicht in de aarde

dr. Leo Minnigh

1424LLH

Hoorcollege 121

Voorbeeld of schrikbeeld? Het Amerikaanse politieke systeem verklaard

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Blz.

131

122

Hoorcollege Architectuur

Haagse Woonhotels Serviceflat avant la lettre Drs. Marcel Teunissen

1412FLH Data 14, 21, 28 oktober 4, 11, 18 november 2014 Tijd en dag Dinsdag, 10.00 – 12.30 Locatie ISS, Den Haag Kosten € 180,Hovo Plusprijs € 210,Aantal bijeenkomsten 6

Het was het Haagse antwoord op het tekort aan dienstpersoneel aan het begin van de 20e eeuw. In 1920 werd in de hofstad een nieuw type luxe woongebouw geïntroduceerd. Het succes van het zogenaamde woonhotel laat zien hoe groot destijds de behoefte aan wooncomfort was en ook dat een aanzienlijk deel van de Haagse elite prefereerde in de periferie van de binnenstad te wonen. Het door internationale voorbeelden geïnspireerde woonhotel vormde het stedelijk alternatief voor het wonen in een villa. Het betrof een soort, vaak op ideologische grondslag gebouwde serviceflat avant la lettre, waarin bewoners gebruik konden maken van tal van individuele en collectieve voorzieningen. Bijvoorbeeld een restaurant, een bibliotheek, een wijn- en bierkelder, een biljartkamer, boodschappen- en spijsliftjes, vuilstortkokers en aparte logeervertrekken. Tevens werden de nieuwste bouwtechnische inzichten toegepast en werden de woningen voorzien van allerlei nieuwe gemakken. Door al het wooncomfort kon het dienstpersoneel tot een minimum worden beperkt. Een indrukwekkende reeks van woonhotels behoort tot de hoogtepunten van de Haagse architectuur, waaronder Huize Boschzicht (1920), Wilshout (1926), Arendsburg (1926), Zorgvliet (1927), de Hogenhout (1930), de Willemsparkflat (1931), Duinwijck (1932) en de parkflat Marlot (1934). De meeste woonhotels worden gerekend tot de beste gebouwen in de bouwstijl van de Nieuwe Haagse School. De door Jan Duiker en Jan Gerko Wiebenga ontworpen woontoren Nirwana (1929) is het enige Haagse woonhotel dat is uitgevoerd in de stijl van het Nieuwe Bouwen. De belangrijkste woonhotels worden chronologisch behandeld, waarbij ook aandacht wordt geschonken aan de huidige status. Drs. M. Teunissen studeerde bouwkunde aan de TU Delft en kunstgeschiedenis aan de RU Leiden. Hij ontplooit als zelfstandig architectuurhistoricus tal van activiteiten, met als specialisme de stedenbouw en architectuur van Den Haag en Rotterdam. Van 2004 tot en met 2012 was hij docent architectuur voor het HOVO in Den Haag.

100

Eerste semester Hovo Den Haag

Hoorcolleges Filosofie

Hannah Arendt Leven en werk Trixie Hölsgens MA

Hannah Arendt, 1906 geboren in Hannover en 1975 overleden in New York, was een Duits-Joodse, later Amerikaanse politiek filosoof. In deze cursus werpen we een blik op haar fascinerende leven én werk en gaan we de sporen na die zij heeft achter gelaten. In de eerste sessie kunt u een inleiding in haar belangrijkste gedachtegangen en een korte biografie verwachten. Martin Heidegger, één van haar leermeesters en voor korte tijd haar geliefde, zal hierbij ook aan bod komen. In de tweede sessie zullen we Arendts leven en werk in de VS bekijken, waar zij vanaf de jaren ’30 verbleef: eerst in ballingschap, maar daarna vrijwillig. Haar beroemde werk The Origins of Totalitarianism dat in 1951 in New York verscheen, zal hierbij ingeleid worden. Tijdens de derde sessie zal haar tweede hoofdwerk Eichmann in Jerusalem uit 1963 beschouwd worden, waarin zij de beroemd-beruchte stelling van de ‘banaliteit van het kwaad’ deed. Uiteraard gaan we niet voorbij aan de kritieken die werden geuit op dit werk vanuit verschillende hoeken. Tot slot zullen we Arendts ‘netwerken’ bekijken: in welke wisselwerking stond zij met andere (Joods-Duitse) dichters en denkers? Aan bod komen bijvoorbeeld haar vriendschap met Walter Benjamin, haar affiniteit met Franz Kafka en haar problematische relatie tot Theodor W. Adorno. Door het bestuderen van haar leven, werk en de bovengenoemde constellaties, kunnen we Arendt in een historische context plaatsen en zien we welke invloed zij op het cultureel-politieke denken had en nog steeds heeft.

1413PLH Data 12, 19, 26 november 3, december 2014 Tijd Woensdag, 13.30 – 16.00 uur Locatie ISS, Den Haag Kosten € 120,Hovo Plusprijs € 150,Aantal bijeenkomsten 4

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

101

Cursus Cultuurgeschiedenis

Duizend jaar Europese cultuur Deel 6: 1900 – 2000 Twintigste Eeuw Drs. Simon Burgers, drs. Nelleke Kan – van Dishoeck, drs. Chris Nigten, drs. Wijnand Noot en dr. Gé Vaartjes

1411LCH Data 29 september 6, 13, 27 oktober 3, 10, 17, 24 november 1, 8 december 2014 Tijd en dag Maandag, 13.30 – 16.00 Locatie ISS, Den Haag Kosten € 295,Hovo Plusprijs € 325,Aantal bijeenkomsten 10 Literatuur De docenten stellen een syllabus samen.

Europa in de twintigste eeuw is wel aangeduid als een duister continent. Door twee wereldoorlogen raakt het oude werelddeel in ongekend grote problemen. In de strijd tussen vrijheid en totalitotalitaire regimes triomfeert uiteindelijk de democratie. Onder invloed van deze ervaringen slaat optimisme om in pessimisme. IndustriaIndustrialisatie en massificatie denderen door, maar andere grootmachten tasten de Europese hegemonie aan. De cultuur reflecteert ook maatschappelijke en politieke situaties. Artistieke broedplaatsen, zoals Parijs voor WO I en na WO II en Berlijn tijdens het interbellum, bruisen van vernieuwing. Stromingen als Expressionisme, Kubisme, Surrealisme en Existentialisme getuigen hiervan. Uitvindingen als film, radio, televisie en computer weerspiegelen de wetenschappelijke vooruitgang, maar dragen ook bij tot verlies van oude zekerheden. Van Einstein loopt een lijn naar atoombom en Higgs-deeltje. Europa raakt steeds meer onttoverd en geseculariseerd, maar maakt ook kennis met vitale verschijnselen als amerikanisering en jongerencultuur. Na de Val van de Muur strekt het tot dan toe West-Europese eenwordingsproces zich ook uit naar de nieuwe democratieën in Midden- en Oost-Europa. De overweldigende Europese cultuur van de Twintigste Eeuw staat centraal in deze cursus. Elk van de vijf docenten verzorgt twee colleges per vakgebied: algemene geschiedenis, filosofie, kunst, letterkunde en muziek. Het gaat – onder veel meer – van modernisme tot postmodernisme, van Wittgenstein tot Heidegger, van Picasso tot Cobra, van Kafka tot Beckett en van Le Sacre du Printemps tot jazz. Deze cursus, het zesde deel van de leergang Duizend jaar Europese cultuur, kan afzonderlijk worden gevolgd. In het tweede semester van dit studiejaar verzorgen de docenten een extra cursus: Balans van de Europese cultuur. Drs. S.M. Burgers is componist en neerlandicus. Drs. P.L. Kan – van Dishoeck, kunsthistoricus, verzorgt cursussen, lezingen, reizen en excursies. Drs. C.M. Nigten is historicus en docent European Studies. Drs. W.J.H. Noot is filosoof en docent. Dr. G. Vaartjes, neerlandicus, is docent en schreef diverse biografieën van Nederlandse letterkundigen.

102

Eerste semester Hovo Den Haag

Hoorcollege Letteren

De kunst van het reizen Grenzen verleggen, de wereld ontdekken of jezelf tegenkomen Ir. Karin Anema

Waarom reizen we eigenlijk? Willen we onze grenzen verleggen, de wereld ontdekken of juist onszelf tegenkomen? Waar zijn we naar op zoek? In deze lezingenserie verdiept u zich in reizen en filosofische vraagstukken die dat oproept. Karin Anema belicht ervaringen uit haar literaire reisboeken die met een nomadisch levensgevoel te maken hebben. Mexicaanse sneeuw Na een dagenlange eenzame voettocht bereikt zij de Tarahumara indianen op 3000 meter hoogte in Noord-Mexico. Zij leven geïsoleerd in grotten aan de randen van diepe canyons en worden ‘rarámuri’ genoemd – het volk van hardlopers – omdat zij dagen achtereen op blote voeten kunnen rennen.

1412DLH Data

23, 30 september 7, 14 okt 2014 Tijd

Dinsdag, 10.00 – 12.30 Locatie

ISS, Den Haag Kosten

De groeten aan de koningin – reis door Suriname Switi Sranan, een land zo anders dan Nederland, en toch vertrouwd; zo ver weg en toch dichtbij. Karin Anema baant zich een weg door Suriname en raakt in de ban van de rijkdom aan culturen en het betoverende binnenland.

€ 120,-

De laatste grens – op rendiertrek met de Sámi De Sámi, de inheemsen van Noorwegen, worden het ‘laatste oervolk van Europa’ genoemd. De reis roept vragen op als:de reiziger als indringer, ongastvrijheid, en eenzaamheid.

Aantal bijeenkomsten

Hovo Plusprijs

€ 150,-

Anders dan Afrika – een reis naar het hart van Ethiopië. Reizend door Ethiopië ontmoet Karin Anema mensen uit heel verschillende etnische groepen. Hun levens tekenen zich af tegen de achtergrond van de turbulente geschiedenis van dit trotse, onafhankelijke land. Wat maakt Ethiopië zo anders dan de rest van Afrika.

Ir. K. Anema is wetenschapsjournaliste en auteur van literaire reisboeken zoals Mexicaanse sneeuw, De weg naar Villarbón, De Noorse liefde van W.F.Hermans, De groeten aan de koningin – reis door Suriname, De laatste grens – op rendiertrek met de Sámi, en Anders dan Afrika – reis naar het hart van Ethiopie. Zie: www.karinanema.com

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

103

Cursus Cultuurgeschiedenis

Duizend jaar Europese cultuur Deel 3: 1500 – 1650 Vroegmoderne Tijd I Drs. Simon Burgers, drs. Nelleke Kan – van Dishoeck, drs. Chris Nigten, drs. Wijnand Noot en dr. Gé Vaartjes

1413RCH Data 1, 8, 15, 29, oktober 5, 12, 19, 26 november 3, 10 december 2014 Tijd en dag Woensdag, 13.30 – 16.00 Locatie ISS, Den Haag Kosten € 295,Hovo Plusprijs € 325,Aantal bijeenkomsten 10 Literatuur De docenten stellen een syllabus samen.

Dit is het derde deel van een breed opgezette leergang over de Europese cultuurgeschiedenis vanaf het jaar 1000. De vijf docenten behandelen voor hun vakgebied de belangrijkste begrippen en ontwikkelingen. Tevens ontdekken de cursisten door deze multimultidisciplinaire benadering verrassende overeenkomsten en ververschillen in de rijk geschakeerde Europese cultuur. De eerste twee delen van deze leergang hadden achtereenvolgens de Hoge Middeleeuwen en de Late Middeleeuwen tot onderwerp. Deel drie over de Vroegmoderne Tijd I (1500 – 1650) staat op het programma in het eerste semester van het studiejaar 2014-2015. Deel vier (1650 – 1800 Vroegmoderne Tijd II) volgt in het tweede semester. In het volgende studiejaar zullen de Negentiende Eeuw en de Twintigste Eeuw aan bod komen. De cursussen van deze leergang kunnen afzonderlijk en zonder specifieke voorkennis worden gevolgd. Elk deel van deze leergang bestaat uit tien colleges, waarvan telkens twee colleges per vakgebied in deze volgorde: algemene geschiedenis (Chris Nigten), filosofie (Wijnand Noot), kunst (Nelleke Kan – van Dishoeck), letterkunde (Gé Vaartjes) en muziek (Simon Burgers). De docenten voeren de deelnemers in dit derde deel langs uiteenlopende gebeurtenissen, ontwikkelingen, stromingen en hoogtepunten uit de eerste anderhalve eeuw van de vroegmoderne Europese cultuurgeschiedenis. Van – onder veel meer – ontdekkingsreizen en koloniale rijkdom, godsdienstoorlogen in Duitsland en de Nederlanden, Turkse invloed op de Balkan, gouden eeuwen in Spanje en Nederland tot renaissance, barok en absolutisme. Van Luther en Calvijn, Copernicus en Kepler, Michelangelo en Cranach, Shakespeare en Cervantes tot Monteverdi en het eerste operagebouw in Europa. Drs. S.M. Burger is componist en neerlandicus. Drs. P.L. Kan – van Dishoeck, kunsthistoricus, verzorgt cursussen, lezingen, reizen en excursies. Drs. C.M. Nigten is historicus en docent European Studies. Drs. W.J.H. Noot is filosoof en docent. Dr. G. Vaartjes, neerlandicus, is docent en schreef diverse biografieën van Nederlandse letterkundigen.

104

Eerste semester Hovo Den Haag

Cursus Geschiedenis

Indonesië en Nederland door de eeuwen heen Drs. Tom van der Geugten

Veel Nederlanders hebben iets met Indonesië. Ze zijn er bijvoorbijvoorbeeld geboren of hebben Indonesische voorouders. Ook houden vele Nederlanders van de literatuur die speelt in Nederlands-Indië en zijn liefhebbers van Indisch eten. Indonesië is ook een populaire vakantiebestemming. Deze cursus gaat over de vraag hoe de relatie tussen Indonesië en Nederland zich in de loop der eeuwen heeft ontwikkeld, vanaf de prekoloniale tijd tot heden. In het bijzonder gaat het om menselijke contacten en culturele uitwisselingen tegen hun politieke en economische achtergrond. Sinds oudsher bestonden indirecte handelscontacten tussen Indonesië en Europa. Vanaf ‘de eerste schipvaart’ vanuit Amsterdam naar Bantam (1595/1596) tot de opheffing van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (1799) bepaalden handelscompagnieën de relatie tussen Nederland en Indonesië. De VOC had handelsposten langs de kusten van Azië en bestuurde de Molukken en delen van Java. Van 1800 tot 1914 breidde Nederland zijn kolonie Nederlands-Indië stap voor stap uit. Het Nederlands imperialisme beleefde zijn hoogtijdagen in de ‘oude tijd’ (tempo doeloe) tussen 1914 en 1942. Er kwam een koloniale ‘Indische’ mengcultuur tot ontwikkeling. Tijdens de Japanse bezetting (1942-1945) en de onafhankelijkheidsoorlog (1945-1949) veranderde de verhouding tussen Indonesiërs en Nederlanders ingrijpend. In de jaren 1950 groeiden Indonesië en Nederland snel uit elkaar, wat leidde tot het vertrek van Molukkers en Indische Nederlanders naar Nederland. Na de dekolonisatie ontwikkelde zich een haat-liefdeverhouding tussen Indonesiërs en Nederlanders. Later was er naast ambivalente gevoelens ook weer ruimte voor zakelijkheid. Wat resten zijn Indonesische sporen in Nederland en Nederlandse sporen in Indonesië.

1413SCH Data 1, 8, 15, 29 oktober 5, 12, 19, 26 november Tijd en dag Woensdag, 13.30 – 16.00 Locatie ISS, Den Haag Kosten € 240,Hovo Plusprijs € 270,Aantal bijeenkomsten 8 Literatuur Leo Dalhuisen e.a., Geschiedenis van Indonesië, Walburg pers, Zutphen 2006 of 2013 (ISBN 9789057309274, € 39,50).

Drs. T.F. van der Geugten (Bandung 1952) studeerde geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is educatief auteur en was als hogeschooldocent verbonden aan de Hogeschool van Amsterdam en Fontys Lerarenopleiding Tilburg.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

105

Hoorcollege Geschiedenis

Valt België uit elkaar? Tegenstellingen tussen Vlamingen en Franstaligen Dr. Paul van Velthoven

1413ELH Data 24 september 1, 8, 15 oktober 2014 Tijd en dag Woensdag, 10.00 – 12.30 Locatie ISS, Den Haag Kosten € 120,Hovo Plusprijs € 150,Aantal bijeenkomsten 4

Waarom is men er tot nu toe in België niet in geslaagd de belanbelangenconflicten tussen Vlamingen en Franstaligen op duurzame wijze op te lossen? Bij de stichting van de staat na de opstand van 1830 tegen het Hollandse gezag waren deze bevolkingsgroepen nog zo goed als onbekend. Alle sombere verwachtingen over de zelfstandigheid van het nieuwe land werden in korte tijd gelogengelogenstraft. België maakte met dank aan de Franstalige elite die het bestuur vormde, een vliegende start. Als eerste land in Europa kreeg het een moderne grondwet die de macht van de koning beperkte. Ook economisch ging het zeer voor de wind door de industriële revolutie die op het Europese vasteland in België het eerst plaatsgreep. Pas aan de vooravond van de twintigste eeuw werden de tegenstellingen tussen Vlamingen en Walen duidelijk zichtbaar door de gekozen eenheidsstructuur. Er werd een begin gemaakt met de invoering van taalwetten, die de Vlamingen bescherming moesten bieden tegen de Franstalig georganiseerde staat. Maar dat bleek volstrekt onvoldoende. Uiteindelijk bleek alleen een federale regeringsvorm die in de vorige eeuw tot stand kwam aan de ambities van zowel Vlamingen als Walen recht te kunnen doen. Speciale aandacht zal uitgaan naar de jongste pogingen in de Belgische politiek na de verkiezingen van mei 2014 om tot een nieuwe afbakening van bevoegdheden te komen tussen Vlamingen en Franstaligen. Verdergaande opdeling van het land is zeker niet uit te sluiten, maar ook de huidige status quo kan worden voortgezet in afwachting van de realisering van radicalere plannen in de toekomst. Een gedetailleerd overzicht van de onderwerpen die aan de orde komen krijgen de deelnemers voorafgaande aan de cursus.

Dr. P.J.G. van Velthoven was chef van de opiniepagina van de Haagsche Courant en eerder redacteur buitenland. Een van zijn specialisaties is de Europese politiek. Hij woonde voor korte periodes in zowel Brussel als Berlijn. In 2005 promoveerde hij in Utrecht tot doctor in de politicologie op het werk van de Franse politieke denker Raymond Aron.

106

Eerste semester Hovo Den Haag

Cursus Kunstgeschiedenis

De vele facetten van Parijs Een andere kijk op deze stad Drs. Simon Burgers

De cursus biedt een mix van historische, literaire, musicologische en kunstzinnige invalshoeken.

1411DCH

Parijs en muziek. Al eeuwen is Parijs een centrum van muziek. Daarom hebben we aandacht voor onder meer Chopin, Berlioz, Ravel en de geruchtmakende première van Strawinsky’s Le sacre du printemps.

Data 6, 13, 27 oktober 3, 17, 24 november 2014

Parijs en film. Geen mooier filmdecor dan de straten, pleinen en kades van Parijs. De openingscène uit Last Tango in Paris op de Bir Hakeimbrug over de Seine, de postbode op de Tour Montparnasse in Paris, je t’aime, Alain Delon in regenjas in Le clan des Siciliens, we gaan ze stuk voor stuk bekijken. Gebouwen van Parijs. In deze cursus even niet de Eiffeltoren en de SacréCoeur… die kenden we al. De variatie aan fascinerende gebouwen in Parijs is eindeloos. Kasteeltjes, kerken, bruggen, futuristische kantoorgebouwen, middeleeuwse stukken stadsmuur, het is er allemaal, en vaak kriskras door elkaar. We besteden speciaal aandacht aan geheimzinnige en charmante bouwwerken die de meeste toeristen links laten liggen. Geschiedenis van Parijs. Meer dan tweeduizend jaar historie heeft de stad achter zich… vol drama, grandeur en misère. We zullen een stel gebeurtenissen bespreken die ons helpen te begrijpen waarom de stad is geworden tot wat ze nu is. Parijs en literatuur. We lezen en bespreken samen delen van werken waarin Parijs een prominente rol speelt. Zowel Franse werken (in vertaling) komen aan bod, zoals die van Simenon en Zola, als Nederlandse, bijvoorbeeld De wandelaar van Adriaan van Dis.

Tijd en dag Maandag, 10.00 – 12.30 Locatie ISS, Den Haag Kosten € 180,Hovo Plusprijs € 210,Aantal bijeenkomsten 6 Literatuur In overleg wordt een leeslijst opgesteld. Bijzonderheden Kennis van de Franse taal is niet vereist.

Tijdens elk college komen meerdere invalshoeken aan de orde. Dus in ieder college een boeiend fragment literatuur, stukjes muziek, film, enzovoort. Speciale wensen van deelnemers kunnen medebepalend zijn voor de keuze van de deelonderwerpen. Drs. S.M. Burgers is componist en neerlandicus. De afgelopen jaren woonde hij ieder voorjaar enkele maanden in Parijs.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

107

Hoorcollege Kunstgeschiedenis

Museumbezoek Langs kunsthistorische toptentoonstellingen Dr. Yvette de Groot

1413DLH 1413OLH Locatie ISS, Den Haag Kosten € 345,(Inclusief twee dagexcursies naar Antwerpen en Essen in Duitsland met busvervoer, koffie met lekkers, museumentreeprijs en gidsen ter plekke. Lunch is voor eigen rekening. De overige vier tentoonstellingsexcursies zijn exclusief vervoer en entreeprijzen, maar inclusief eenmaal een gids op locatie.) Hovo Plusprijs € 375,Aantal bijeenkomsten 12 Maximum aantal deelnemers 40

108

Eerste semester Hovo Den Haag

Maart 2015 Victor Vasarely in de Kunsthal Rotterdam. Voor het eerst in Nederland wordt aandacht geschonken aan het werk van deze Frans-Hongaarse kunstenaar (1906-1997). Vasarely wordt beschouwd als de vader van de Op(tical) Art, een richting in de schilderkunst die een spel speelt met optische illusies van ruimtelijkheid. April 2015 De papierknipsels van Henri Matisse in het Stedelijk Museum Amsterdam. Zijn knipselkunst was technisch verwant aan de collage. Hij begon in 1940 te werken met deze methode en vanaf dat moment zou dit medium zijn werk domineren tot het einde van zijn leven.

Woensdag足ochtend 1413DLH 10.30 - 12.30 uur Data colleges 1 oktober 2014 5 november 2014 3 december 2014 4 februari 2015 4 maart 2015 1 april 2015 Data excursies 8 Okt 2014 = dagexcursie 12 november 2014 = dagexcursie 10 december 2014 Afwijkend, 18 februari 2015 11 maart 2015 8 april 2015 Woensdag足middag 1413OLH 13.30 - 15.30 uur Data colleges 1 oktober 2014 5 november 2014 3 december 2014 4 februari 2015 4 maart 2015 1 april 2015

Dr Yvette de Groot was adjunct-directeur van het historische Museum Flehite in Amersfoort. Na haar promotie aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam in 2003 is zij vooral werkzaam als docent bij verschillende HOVO-instellingen. Zij begeleidt ook internationale museumreizen voor LabrysReizen uit Nijmegen. Tevens heeft zij een eigen bedrijf voor museumbezoek www.museumtopics.nl.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Data excursies 15 oktober 2014 = dagexcursie 19 november 2014 = dagexcursie 10 december 2014 Afwijkend, 18 februari 2015 11 maart 2015 8 april 2015

109

Hoorcollege Kunstgeschiedenis

Wat bepaalt de waarde van een kunstwerk? De ins en outs van de kunstmarkt Drs. Jim van der Meer Mohr

1412ELH Data 4, 11, 18 november 2014 Tijd en dag Dinsdag, 13.30 – 16.00 Locatie ISS, Den Haag Kosten € 90,Hovo Plusprijs € 120,Aantal bijeenkomsten 3

110

Eerste semester Hovo Den Haag

Hoorcollege Kunstgeschiedenis

Middeleeuwse Kathedralen in Italië Ongekende schoonheid en rijkdom Drs. Ernest Kurpershoek

Italië bezit een fantastisch kerkelijk erfgoed, dat tot de hoogtehoogtepunten behoort van de mondiale cultuurgeschiedenis. VoortbouVoortbouwend op de grondslagen die in de Romeinse tijd waren gelegd, verrezen in de eeuwen na het jaar 1000 in iedere Italiaanse stad kathedralen en kerken die elkaar in schoonheid in rijkdom probeerden te overtreffen. Tot de dag van vandaag zijn ze inspirerende voorbeelden van waartoe een stedelijke gemeengemeenschap in staat is. De kathedralen worden per streek behandeld, waarbij telkens één representatief bouwwerk voor een regio als uitgangspunt wordt genomen. Aan de orde komen de historische context, de specifieke omstandigheden die tot de bouw hebben geleid, de architectonische verschijningsvorm, ornamentiek, en kunstwerken. Vervolgens worden de varianten van een regionale stijl bekeken. Er wordt gelet op de overeenkomsten die tot een regionale bouwstijl hebben geleid, maar ook naar datgene wat een bouwwerk tot een unieke uitdrukking van een stad maakt, de zogenaamde genius loci.

1414NLH Data 13, 20, 27 november 4, 11 december 2014 Tijd en dag Donderdag, 13.30 – 16.00 Locatie ISS, Den Haag Kosten € 150,Hovo Plusprijs € 180,Aantal bijeenkomsten 5

Aan de orde komen: • Oorsprong van de kerkelijke architectuur: basilica’s en mausolea • Pisaanse romaanse bouwkunst: de Dom van Pisa • Normandische bouwkunst in Sicilië: Monreale • Apulische romaanse bouwkunst: Trani en Bitonto • Lombardische romaanse kathedralen: Modena • Toscane en Umbrië: de kathedralen van Florence en Siena/Orvieto

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

111

Hoorcollege Letteren

The British War Poets Stem geven aan iets dat niet te beschrijven is Drs. Minny Willing-Kosman

1411MLH Data 6, 13, 27 oktober 3,17, 24 november 8 december 2014 Tijd en dag Maandag, 13.30 – 16.00 Locatie ISS, Den Haag Kosten € 210,Hovo Plusprijs € 240,Aantal bijeenkomsten 7 Literatuur Poetry of the First World War, ed. Tim Kendall, Oxford University Press, ISBN 987019581443 (in augustus 2014 verschijnt een paperback versie van dit boek)

Honderd jaar geleden brak de Eerste Wereldoorlog uit. Dit hele jaar zijn overal herdenkingen gepland en de media besteden er op allerlei manieren aandacht aan. In Groot Brittannië verwijst men ernaar onder de naam The Great War, om de omvang en de verwoesting en de ontzetting die ermee gepaard gingen, aan te geven. Onder de Engelse manschappen bevonden zich opvallend veel Engelse dichters die ervoor gezorgd hebben dat we honderd jaar later nog steeds kunnen zien hoe de oorlog hun inzichten en hun manier van schrijven veranderde. In deze cursus zal aandacht worden besteed aan het literaire klimaat aan het begin van de 20e eeuw en de wijze waarop deze dichters een stem gaven aan iets wat eigenlijk niet te beschrijven was. Na de inleiding staat telkens één dichter centraal, maar er zal ook verwezen worden naar andere dichters die tot de groep behoren. De cursus kent de volgende opzet: • Inleiding • Rupert Brooke • Charles Sorley • Siegfried Sassoon • Wilfred Owen • Isaac Rosenburg • Conclusies

Drs. M.A.Willing-Kosman studeerde in Amerika (Hollins College, Virginia) en daarna tussen 1966 en 1973 aan de Universiteit van Leiden (doctoraal Engelse taal- en letterkunde). Ze was als docent verbonden aan de lerarenopleiding te Rotterdam Na haar pensionering gaf ze al verschillende HOVO cursussen, o.a. Engelse poëzie van de 19e, 20e eeuw en Ulysses, van James Joyce. Haar specialisatie is taalvaardigheid, literatuur en geschiedenis.

112

Eerste semester Hovo Den Haag

Hoorcollege Letteren

Toen bekend, nu (bijna) vergeten - terecht? De Man, Boudier-Bakker, Naefff, Bomans Dr. Gé Vaartjes

De laatste jaren valt veelvuldig de term ‘canon’. Een wetenschapwetenschappelijke commissie stelde vast wat een gemiddelde, ontwikkelde Nederlander van de vaderlandse geschiedenis en cultuur dient te weten en stelde op deze basis een ‘canon’ op. Ook op literaire terrein wordt wel over de ‘literaire canon’ gesproken. Daarmee wordt bedoeld een verzameling van literaire werken, die voor onze samenleving als waardevol erkend worden en dienen als referentiepunt in de literaire beschouwing en in het onderwijs. Een roman als Max Havelaar en werken van Louis Couperus en W.F. Hermans horen er ongetwijfeld in thuis. Het is belangrijk dat er zo’n serie titels ontstaat ‘die elke Nederlander zou behoren te kennen’, maar het is tevens goed te beseffen dat zo’n canon maar een klein deel van onze literatuurgeschiedenis bevat. Honderden auteurs vallen buiten de canon-boot en dreigen daardoor op den duur helemaal buiten beeld te geraken. In deze cursus maakt u, wellicht hernieuwd, kennis met enkele schrijvers en schrijfsters die ooit naam hadden en gewaardeerd werden, maar nét buiten de canon vallen. Nog niet zo lang geleden maakten ze deel uit van de verplichte kost in literatuurboeken in het onderwijs, maar nu zijn ze hooguit nog als een voetnoot terug te vinden. Hoe is dat gekomen? Hoe werkt het proces van vergetelheid, waardering en herwaardering? Wie waren deze auteurs en wat voor werk schreven ze? Hoe was hun levensverhaal? In welke periode van onze literatuurgeschiedenis horen zij?

1413FLH Data 1, 8, 15, 29 oktober 2014 Tijd en dag Woensdag, 10.00 – 12.30 Locatie ISS, Den Haag Kosten € 120,Hovo Plusprijs € 150,Aantal bijeenkomsten 4

In de collegereeks ‘Toen bekend, nu (bijna) vergeten – terecht?’ worden enkele schrijvers uit de coulissen van de literatuurgeschiedenis gehaald worden om nog eens volop in de schijnwerpers geplaatst te worden.

Dr. G. Vaartjes is neerlandicus. Hij werkt bij het Haagse Gymnasium Haganum, doet daarnaast onderzoek en publiceert. In 1999 verscheen van zijn hand een biografie over Herman de Man, in 2010 promoveerde hij op een biografie over Top Naeff en thans werkt hij aan een biografie over Godfried Bomans. Hij gaf de afgelopen jaren verschillende Hovo-colleges.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

113

Hoorcollege Muziekwetenschappen

Beethoven Revolutionair romantisch en geniaal kunstenaar Drs. Frans Jansen

1413QLH Data 24 september 1, 8, 15 oktober 2014 Tijd en dag Woensdag, 13.30 – 16.00 Locatie ISS, Den Haag Kosten € 120,Hovo Plusprijs € 150,Aantal bijeenkomsten 4 Literatuur De cursusinhoud is samen met alle muziekfragmenten naderhand gratis te downloaden op de website van de docent (www.achterdenoten.nl).

Hoewel Ludwig van Beethoven (1770-1827) enerzijds samen met Haydn en Mozart wordt ingedeeld bij de zogeheten Weense Klassieken, wordt hij ook gezien als het begin van de muzikale Romantiek. Geheel in de geest van de vroege 19e eeuw groeide hij uit tot de geniale kunstenaar die nieuwe wegen insloeg, brak met de geijkte genres en vormen en wiens status mythische proporties aannam. Tot begin 20e eeuw was hij de meest invloedrijke componist die voor vrijwel alle grote componisten een onuitputtelijke inspiratiebron was. Het gevolg hiervan was dat hij tot ver in de vorige eeuw beschouwd werd als ‘de grootste componist aller tijden’ en zijn Negende Symfonie gezien werd als het meest ultieme muziekstuk ooit gecomponeerd. Dat laatste ligt tegenwoordig genuanceerder maar zijn revolutionaire verdiensten zijn nog immer onbetwist. Aan de hand van Beethovens biografie zal tijdens deze 4-delige cursus gekeken worden hoe hij in zijn jonge jaren als aanstormend en eigenzinnig klaviervirtuoos zich spoedig losweekte van zijn 18e eeuwse wortels en hoe hij op bevlogen wijze nieuwe paden ging bewandelen. Met behulp van de belangrijkste genres uit die tijd zal, tegen het licht van de vroege Romantiek, geanalyseerd worden wat hij daadwerkelijk veranderde en waarin hij zich onderscheidde van zijn tijdgenoten. Ook zal behandeld worden welke maatschappelijke, politieke en ideologische ontwikkelingen van invloed waren op zijn leven en muziek. Uiteraard zal de cursus rijkelijk geïllustreerd worden met passende muziekvoorbeelden, uitgevoerd door de beste Beethoven-vertolkers van deze tijd. • Muzikale context rond 1800: filosofie, esthetiek en muzikale vormen • Jeugd en opleiding: van Bonn naar Wenen • Triomf en tragiek in Wenen • De laatste jaren: ziekte en afscheid Drs. F. Jansen studeerde muziekwetenschap aan de Universiteit van Utrecht en is gespecialiseerd in muziek uit de periode 1600-1800. Sinds 2007 verzorgt hij talloze cursussen aan diverse HOVO’s in Nederland.

114

Eerste semester Hovo Den Haag

Hoorcollege Politicologie

In het Nationaal Archief De geschiedenis van de Nederlandse politiek in archiefstukken (1848-2002) Drs. Robin te Slaa

Rond 1848 was de Nederlandse politiek een aangelegenheid van een selecte groep liberale en conservatieve heren van stand. Door verschillende uitbreidingen van het kiesrecht en de opkomst van de politieke partijen veranderde dit gaandeweg. In 1879 richtte Abraham Kuyper (door zijn volgelingen vereerd als ‘Abraham de Geweldige’) de eerste politieke partij op: de Anti-Revolutionaire Partij. In 1881 volgde de Sociaal-Democratische Bond, waarvan Ferdinand Domela Nieuwenhuis de verafgoodde leider was. Behalve het verschijnsel politieke partij deed met Kuyper en Domela Nieuwenhuis een nieuw type politicus zijn intrede: een charismatisch leider die streefde naar de emancipatie van zijn achterban en daarbij massamobilisatie en demagogische agitatie niet schuwde. Hierna zouden ook de katholieken zich politiek organiseren en volgden de liberalen tegenstribbelend. De verzuiling was spoedig een feit. Wijzigingen in het kiesstelsel in 1917 maakten de parlementaire entree van kleine en dikwijls ook extremistische partijen mogelijk. De politieke versplintering, moeizame regeringsformaties en extraparlementaire kabinetten zorgden in het interbellum voor een brede onvrede met ‘de politiek’. Een werkelijke bedreiging voor de democratie en rechtsstaat vormde de NSB in de jaren dertig. De politiek na de bezetting stond tot ver in de jaren vijftig grotendeels in het teken van de wederopbouw. Door de ontzuiling en de individualisering van de samenleving vanaf de jaren zestig ontstond opnieuw kritiek op het functioneren van de politiek. Was de Fortuyn-revolte in 2002 daar een verlate naschok van? Tijdens de colleges worden de belangrijkste ontwikkelingen in de Nederlandse politiek behandeld en historische archiefstukken uit de collectie van het Nationaal Archief getoond.

1414DLH Data 2, 9, 16, 30 oktober 6, 13 november 2014 Tijd en dag Donderdag, 10.00 – 12.30 Locatie Nationaal Archief Prins Willem-Alexanderhof 20 2595 BE Den Haag Kosten € 175,Hovo Plusprijs € 205,Aantal bijeenkomsten 6 Bijzonderheden De cursus vindt plaats in het Nationaal Archief, en wordt ondersteund met historische archiefstukken.

Drs. P.R. te Slaa is zelfstandig historicus, auteur en docent. Hij schrijft artikelen, recensies en boeken over politiek en geschiedenis. Voor meer informatie zie: www.robinteslaa.nl

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

115

Hoorcollege Psychologie

Inleiding in de Psychologie Dr. Andreas Wismeijer

1412RLH Data 14, 21, 28 oktober 4, 11, 18 november 2014 Tijd en dag Dinsdag, 13.45 – 16.15 Locatie ISS, Den Haag Kosten € 180,-

Kennismaken met de meest elementaire psychologische theorieën en inzichten. De belangrijkste theorieën met betrekking tot normaal menselijk gedrag zullen worden besproken. De cursus zal laten zien hoe de belangrijkste componenten van onze psyche zijn opgebouwd, hoe ze werken en hoe ze onze werkelijkheid bepalen die wij dagelijks ervaren. Na een kort overzicht van de geschiedenis van de psychologie als wetenschap zullen en hoe psychologisch onderzoek plaatsvindt komen de belangrijkste psychologische componenten aan bod die kenmerkend zijn voor de mens, zoals de zintuiglijke waarneming, ons bewustzijn, taal, leren, en persoonlijkheid. Het zal gedurende de cursus geleidelijk helder worden dat van het waarnemen van een objectieve werkelijkheid, hoe basaal ook, geen sprake is en dat we niet om individuele verschillen heen kunnen.

Hovo Plusprijs € 210,Aantal bijeenkomsten 6 Literatuur (aanbevolen) Zimbardo, P. G., Johnson, R. L., & McCann, V. (2013). Psychologie. Een inleiding. Amsterdam: Pearson Benelux.

Dr. A.A.J. Wismeijer heeft na zijn afstuderen aan de Universiteit van Tilburg zes jaar aan de Vrije Universiteit van Barcelona gewerkt als docent en onderzoeker. Zijn onderzoek richt zich met name op de persoonlijkheids psychologie en de relatie tussen het hebben van geheimen en welzijn.

116

Eerste semester Hovo Den Haag

Tweede semester Hovo Den Haag

Hoorcollege Architectuur

Nieuwe Haagse School Architectonische meesterwerken van het Haagse interbellum. Drs. Marcel Teunissen

1422DLH Data 3, 10, 17 februari 3, 10, 17 maart 2015 Tijd en dag Dinsdag, 10.00 – 12.30 Locatie ISS, Den Haag Kosten € 180,Hovo Plusprijs €210,Aantal bijeenkomsten 6

De Nieuwe Haagse School is een gematigd moderne architectuurarchitectuurstijl die nog steeds beeldbepalend is voor de tijdens het interbellum gebouwde delen van Den Haag. Terwijl de Amsterdamse School een ‘fantastische vormenwellust’ tentoonspreidde en het vooral aan Rotterdam gelieerde Nieuwe Bouwen een ‘koel rationalisme’ propageerde, mag deze Haagse bouwstijl als ‘beschaafd en burgerburgerlijk’ worden geclassificeerd. De invloeden kwamen echter niet uit de gematigde hoek. Zo liet een groot aantal Haagse architecten zich inspireren door de vormentaal van de Amerikaanse architect Frank Lloyd Wright. Die vormentaal werd karakteristiek voor een reeks meesterwerken van de Nieuwe Haagse School, die per gebouwtype chronologisch zullen worden behandeld. De stijl is herkenbaar aan een expressieve wijze van bouwen, waarmee sobere bakstenen muurvlakken horizontaal werden geleed door betonnen gevelbanden, vensterbanken, luifels, waterslagen, bloembakken en luifels. Verticale accenten werden verkregen door torens, schoorstenen en hoogteverschillen in de bouwmassa’s. Het creëren van een spanningsvol evenwicht tussen horizontale en verticale lijnen en vlakken was een karakteristiek dat sterke verwantschap vertoonde met de esthetische benadering van de kunstenaars en architecten rond het tijdschrift De Stijl. Naast een aantal ontwerpprincipes die kunnen worden herleid tot de ideeën van Wright en De Stijl, gaf de architectuur ook uitdrukking aan een beeld van een nieuwe samenleving dat de architect H.P. Berlage voor ogen stond. Hij wees de Haagse architecten op de noodzakelijke eenheid tussen stedenbouw, architectuur en het bouwkundig detail. Die beoogde harmonische samenhang werd ‘schoone eenheid’ genoemd. De meest geslaagde monumentale stadsbeelden laten dan ook zien dat de karakteristieke bouwstijl slechts een aspect was van de Nieuwe Haagse School. Drs. M. Teunissen studeerde bouwkunde aan de TU Delft en kunstgeschiedenis aan de RU Leiden. Hij ontplooit als zelfstandig architectuurhistoricus tal van activiteiten, met als specialisme de stedenbouw en architectuur van Den Haag en Rotterdam. Van 2004 tot en met 2012 was hij docent architectuur voor het HOVO in Den Haag.

118

Tweede semester Hovo Den Haag

Hoorcollege Filosofie

Nietzsches erfenis Een springlevende filosofie Drs. Jan Lagendijk

Meer dan een eeuw na Nietzsches dood is zijn filosofie nog springlevend. Nietzsche werpt namelijk vragen op die nauw aansluiten bij onze hedendaagse belevingswereld: • Waarom zoeken we zo wanhopig naar de zin van het leven en genieten we ons intussen suf? • Waarom willen we steeds iets nieuws en is alles, waar we vandaag warm voor lopen, morgen verouderd? • Zijn er nog normen en waarden en zo ja, welke dan? • Is de economie onze nieuwe God en zijn de politici haar profeten? • Waarom komen we voortdurend tijd tekort en vervelen we ons dood, als we per ongeluk tijd over hebben? De cursus maakt duidelijk welke antwoorden Nietzsche op deze vragen gaf en wat zijn antwoorden voor ons betekenen. Daarbij wordt uitgebreid ingegaan op Nietzsches belangrijkste thema’s: • De laatste mens en de Übermensch • Het nihilisme en de dood van God • Het einde van de moraal en de herwaardering van alle waarden • De wil tot macht en de eeuwige terugkeer Al deze thema’s zijn met elkaar verweven in Nietzsches beroemde, maar duistere werk Aldus sprak Zarathustra. We bestuderen een aantal hoofdstukken uit dit boek. Om Nietzsches filosofie te kunnen begrijpen is het nodig om de voornaamste filosofen te bespreken die Nietzsche beïnvloed hebben. Met name Plato is voor Nietzsche van groot belang, maar ook Descartes, Kant, Hegel en Darwin keren in zijn werk voortdurend terug. Een deel van de cursus is gewijd aan Nietzsches invloed op de hedendaagse filosofie (o.a. Heidegger, Derrida en Arendt).

1422NLH Data 3, 10, 17 februari 3, 10, 17, 24, 31 maart 2015 Tijd en dag Dinsdag, 13.30 – 16.00 Locatie ISS, Den Haag Kosten € 240,Hovo Plusprijs € 270,Aantal bijeenkomsten 8 Literatuur Nietzsche – Aldus sprak Zarathustra [Er zijn meerdere uitgaven, die goed bruikbaar zijn. Bijvoorbeeld: ISBN 9789 0850 62103, uitgeverij Boom 2006, € 38,-].

Drs. J. Lagendijk is docent filosofie. Hij studeerde filosofie en psychologie in Leiden en Amsterdam. Hij verzorgt cursussen filosofie aan verschillende instellingen (o.a. HOVO).

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

119

Hoorcollege Filosofie

Vragen naar de mens Haar verschijningsvormen in de geschiedenis van het denken Drs. Wijnand Noot

1424FLH Data 5 , 12, 19 februari 5, 12, 19 maart 2015 Tijd en dag Donderdag, 10.00 – 12.30 Locatie ISS, Den Haag Kosten € 180,Hovo Plusprijs € 210,Aantal bijeenkomsten 6

Aan het begin van de Westerse filosofische traditie, in de vijfde eeuw voor Christus, stelde de Sofist Protagoras: “De mens is de maat van alle dingen”. Aan het eind van diezelfde traditie, in de jaren zestig van de vorige eeuw, schreef Michel Foucault: “De mens is een recente uitvinding.” Hoe zijn deze twee gegevens met elkaar te verenigen? Volgens de 18e-eeuwse Verlichtingsfilosoof Kant markeert de vraag naar de mens de ruimte die de grote vragen van de filosofie in hun midden uitsparen. Hoe verschijnt de mens – hoe verschijnen mensen – op het toneel van de geschiedenis en in het denken? Dat gaan we in deze cursus na – te beginnen met de ‘profeten’ van de filosofie: Plato en Aristoteles. Deze tekenen het gelaat van de mens tot aan de moderne tijd, wanneer hij naar voren treedt op een manier zoals wij zich die bij Descartes zullen zien ontvouwen. Vervolgens passeren Kant, Nietzsche en Sartre de revue. Tot slot geven we het woord aan Heidegger en Arendt. • Aristoteles: ‘De mens is een met rede begaafd levend wezen’; ‘De mens is een wezen dat in gemeenschappen leeft.’ • Descartes: ‘De mens is een denkend ding.’ • Kant: ‘De mens is een burger van twee werelden.’ • Nietzsche: ‘De mens is een brug.’ • Heidegger: ‘De mens is de hoeder van het zijn.’ • Sartre: ‘Zo de mens een wezen heeft, dan is dat dat ie geen wezen heeft.’ • Arendt: ‘Zo de mens een wezen heeft, dan is dat dat er niet zoiets is als ‘de’ mens, maar mensen, die in meervoud de Aarde bewonen.’

Drs. W.J.H. Noot, geboren te Den Haag in 1966 en studeerde wijsbegeerte in Leiden. Is sinds 1996 werkzaam als docent filosofie in het voortgezet - en het volwassenenonderwijs; momenteel ook als docent beroepsethiek aan de Haagse Hogeschool en de Hogeschool van Amsterdam.

120

Tweede semester Hovo Den Haag

Hoorcolleges Geologie

Inzicht in de aarde Een inleiding in de geologie Dr. Leo Minnigh

Landschappen in Nederland en daar buiten kunnen ons fascineren. Te weten hoe landschappen zijn ontstaan kan het genot nog extra verhogen. Water, wind en ijs zijn de belangrijkste vormers. Aan het oppervlak zijn bovendien aanwijzingen te vinden die iets zeggen over de diepere ondergrond. Daar vinden andere processen plaats die hele continenten in beweging kunnen zetten, aardbevingen en vulkanisme veroorzaken en gebergteketens doen oprijzen. Oceanen bevatten belangrijke sleutels voor deze processen. Een geschiedenis van 4,5 miljard jaar die uiteindelijk onze planeet haar uiterlijk heeft gegeven en waarop het leven zich heeft kunnen ontwikkelen. In acht hoorcolleges wordt een inleiding in de algemene geologie gegeven. De grote opbouw van de aarde, de verschillen tussen oceaanbodems en continenten, belangrijke gesteentesoorten, verschillende landschapsvormen en de processen die daarbij een rol spelen zijn de onderwerpen van de eerste vier colleges. Na het begrip ‘tijd’ en de verschillende meetmethoden daarvan, zullen in het tweede gedeelte van deze cursus de diepere delen van de aarde nader worden beschouwd. Continentverschuivingen, vulkanisme, gesteente vervormingen, gebergtes en de omvorming van gesteentes (metamorfose) zijn de hoofdthema’s.

1424LLH Data 29 januari 5 , 12, 19 februari 5, 12, 19, 26 maart 2015 Tijd en dag Donderdag, 13.30 – 16.00 Locatie ISS, Den Haag Kosten € 240,Hovo Plusprijs € 270,Aantal bijeenkomsten 8

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

121

Cursus Cultuur geschiedenis

Duizend jaar Europese cultuur Deel 4: 1650 – 1800 Vroegmoderne Tijd II Drs. Simon Burgers, drs. Nelleke Kan – van Dishoeck, drs. Chris Nigten, drs. Wijnand Noot en dr. Gé Vaartjes

1423QCH Data 28 januari 4, 11, 18 februari 4, 11, 18, 25 maart 1, 8 april 2015 Tijd en dag Woensdag, 13.30 – 16.00 Locatie ISS, Den Haag Kosten € 295,Hovo Plusprijs € 325,Aantal bijeenkomsten 10 Literatuur De docenten stellen een syllabus samen.

Absolutisme, Verlichting en Revolutie, drie wezenlijke begrippen voor Europa in de periode 1650 – 1800. Machtige vorsten als de Franse Zonnekoning Lodewijk XIV zetten de continentale toon. Het broze statenstelsel met tegenstrevers als koning-stadhouder Willem III en nieuwe spelers als Pruisen en Rusland draait om evenwicht tussen de strijdende partijen. De barokke hofcultuur van Versailles, Schönbrunn en Potsdam reflecteert in al haar artistieke pracht de glorie van de heersers. Politieke geschriften stellen de staatsmacht en sociale orde ter discussie. De Verlichting is een tijdperk van grote denkers als Newton, Spinoza, Kant, Hume en Rousseau. Het is ook de tijd van muzikale reuzen als Purcell, Vivaldi, Bach, Mozart en Beethoven en een literair wonder als Goethe. In de kunst mondt de Barok uit in het Rococo, gevolgd door het Neo-Classicisme. Uiteindelijk luidt de Franse Revolutie de ondergang in van het Ancien Régime. Vanuit Engeland komt de ingrijpende Industriële Revolutie gestaag op gang, die het continent onherkenbaar zal veranderen. De dynamische periode van de tweede helft van de Zeventiende Eeuw en de Achttiende Eeuw staat centraal in deze cursus. Vanuit een multidisciplinaire en samenhangende benadering behandelt elk van de vijf docenten in twee colleges belangrijke begrippen en ontwikkelingen per vakgebied: algemene geschiedenis, filosofie, kunst, letterkunde en muziek. Deze cursus, het vierde deel van de leergang Duizend jaar Europese cultuur, kan afzonderlijk en zonder specifieke voorkennis worden gevolgd. In het volgende cursusjaar staan de delen over de Negentiende Eeuw en over de Twintigste Eeuw op het programma.

122

Tweede semester Hovo Den Haag

Hoorcollege Geschiedenis

Orthodoxe religie Het schisma Drs. Argyris Angelou

1054 was het jaar van het grote schisma: de scheiding tussen de Rooms-katholieke en de Oosters-orthodoxe kerk. Eeuwenlang was de kerk bestuurd door een vijftal patriarchen, waarbij die van Rome en Constantinopel de hoogste status hadden. Rome was de stad waar Petrus de marteldood stierf en waar het christendom in moeilijke omstandigheden wortelde, maar de tijden veranderden. Al in 330 had keizer Constantijn zijn zetel naar Constantinopel verplaatst. De eeuw die erop volgde met alle volksverhuizingen verliep voor Rome rampzalig, maar diezelfde periode markeerde voor het Oost-Romeinse, Byzantijnse Rijk een tijd van bloei. Er was een taalprobleem: Latijn in het westen, Grieks in het oosten. De patriarchen verschilden over steeds meer onderwerpen van mening: over de gelijkheid van de bisschoppen, het celibaat, de goddelijke drie-eenheid, de sacramenten, enz. In 1054 ging het mis: de patriarchen van Rome en Constantinopel excommuniceerden elkaar. In deze cursus wordt het schisma behandeld door een docent met een orthodoxe achtergrond. Vanuit dat perspectief zet hij een aantal feiten op een rijtje: de rol van het Byzantijnse Rijk in de christelijke geschiedenis van Europa, de bekering van de Slavische stammen en de relatie tussen de orthodoxe kerk en de islam. Ook de beleving van religie in de orthodoxe wereld komt aan de orde: het kloosterleven, aspecten van de orthodoxe leer en verering en de betekenis van de hagiografie, de beschrijving van het leven van heiligen met behulp van iconen, fresco’s en mozaïeken.

1423MLH Data 16, 21, 23 januari 2015 Tijd en dag Woensdag en vrijdag, 13.30 – 16.00 Locatie ISS, Den Haag Kosten € 90,Hovo Plusprijs € 120,Aantal bijeenkomsten 3

Drs. A. Angelou is geboren en getogen in Athene. Hij studeerde kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en spreekt voortreffelijk Nederlands. In Griekenland volgde hij de academische gidsenopleiding aan de Universiteit van Athene. Hij begeleidt culturele reizen en regelmatig ook religieus-historische reizen. Daarnaast verzorgt hij de laatste jaren cursussen voor HOVO’s in Brabant en Limburg.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

123

Hoorcollege Geschiedenis

Het Epos Gilgamesj drs. Johan Peeters

1423ELH Data 4, 11, 18 februari 4, 11, 18 maart 2015 Tijd en dag Woensdag, 10.00 – 12.30 Locatie ISS, Den Haag Kosten € 180,Hovo Plusprijs € 210,Aantal bijeenkomsten 6 Literatuur Herman Vanstiphout: Het epos van Gilgamesj. Sun 2001. ISBN 90 5875 1015. Prijs: € 29,50 Bijzonderheden De cursus wordt afgerond, of liever bekroond, met een voordracht door meesterverteller Joop Keesmaat op 8 april 2015 (zie pagina 125)

In deze cursus staat het epos van Gilgamesj centraal. De Volkskrant kopte: “Het oudste bewaard gebleven meesterwerk uit de wereldwereldliteratuur is na 5000 jaar nog springlevend”. Het epos is vele eeuwen ouder dan de Odyssee en het boek Genesis. Sterker nog: die zijn duidelijk door ‘Gilgamesj’ beïnvloed. Gedurende twee millennia was het epos van Gilgamesj in vijf talen het meest vertelde verhaal van de hele regio (het huidige Irak, Syrië, Turkije en Palestina). Tijdens de cursus worden belangrijke delen van het epos gelezen. De thematiek van het epos is ook voor moderne mensen toegankelijk: het is existentieel en van alle tijden. De inhoud, de structuur en de geschiedenis van het epos worden geanalyseerd. De kleitabletten die het epos bevatten zijn waren twee millennia lang bedolven onder het zand. Na ontcijferen van het spijkerschrift leidde dat tot de herontdekking van het verloren gewaande epos. Een van de gevolgen was: een crisis in de Bijbeltheologie Het epos vervult een spilfunctie in deze cursus: het is tevens de entree tot een aantal aspecten van de boeiende Babylonische/ Sumerische cultuur. Er wordt vanuit een cultuursociologisch perspectief naar het epos en de maatschappelijke context ervan gekeken. Een zich evoluerende landbouwrevolutie, het ontstaan van de stadsstaat en van het koningschap zijn belangrijke onderwerpen. Uruk (het bijbelse Erech), de stadstaat van Gilgamesj, de stad der steden, is daarin exemplarisch en legendarisch.. Aan sommige onderwerpen kleven verrassende moderne aspecten. Zo werpt de Tsjechische econoom Sedlacek, adviseur van Havel, een economische blik op het epos: de zoektocht naar economische zingeving van Gilgamesj tot Wall Street, zo luidt de ondertitel van zijn boek (2012).

Drs. J.C.J. Peeters heeft sociologie, filosofie en theologie gestudeerd. Hij is auteur van het boek “Globalisering en identiteit” (Ruward 2007).

124

Tweede semester Hovo Den Haag

Voordracht Toonkunst

Het Epos van Gilgamesj Joop Keesmaat, meesterverteller

Als bekroning op de cursus van Johan Peeters zal Joop Keesmaat, acteur meesterverteller, een voordracht geven.

1423OLH

Deze schitterende vertelling geeft een extra dimensie aan de cursus en maken het beeld compleet. U kunt deze voordracht bijwonen als waardig besluit van de collegereeks,maar zij staan ook open voor hen die de cursus niet volgen.

Datum 8 april 2014 Tijd en dag Woensdag 14.00 – 15.30 Locatie: ISS Den Haag Kosten € 15,-

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

125

Cursus Cultuurgeschiedenis

Balans van de Europese cultuur Theoretische constructie of concrete realiteit? Drs. Simon Burgers, drs. Nelleke Kan – van Dishoeck, drs. Chris Nigten, drs. Wijnand Noot en dr. Gé Vaartjes

1421KLH Data 2, 9, 16, 23, 30 maart 13 april 2015 Tijd en dag Maandag, 13.30 – 16.00 Locatie ISS, Den Haag Kosten € 180,Hovo Plusprijs € 210,Aantal bijeenkomsten 6 Literatuur De docenten stellen een syllabus samen.

Na voltooiing van de zesdelige leergang over Duizend jaar EuroEuropese cultuur bieden de vijf docenten een extra cursus aan met een meer beschouwelijk karakter. In deze opzet is er volop gelegenheid voor persoonlijke visies van docenten en cursisten op uiteenlopende aspecten van de Europese cultuur. In deze cursus komen fundafundamentele vragen aan de orde. Is er zoiets als ‘de Europese cultuur’? Uit welke elementen is deze dan samengesteld? Wordt deze meer gekenmerkt door continuïteit of door verandering? Welke zijn de hoogtepunten? Welke persoonlijke voorkeuren hebben de docenten op hun vakgebied en op dat van hun collega’s? Bij denkers, schrijvers en politici treffen we een staalkaart van interessante Europabeelden aan. Zo is Europa onder meer gelijkgesteld met begrippen als vrijheid, christendom en democratie. Nog altijd wordt met verve geschreven over de Europese cultuur, getuige boektitels als Made in Europe (Steinz), Spiegelpaleis Europa (Leerssen) en Een toekomst voor Europa (Habermas). Wat kunnen deze studies ons leren? Dienen wij onze opvattingen bij te stellen? Bestaat er een canon van culturele hoogtepunten met eeuwigheidswaarde? Is ‘de Europese cultuur’ een theoretische constructie of een concrete realiteit? Zijn op basis van de antwoorden door docenten en cursisten algemene conclusies te trekken of is het beeld daarvoor te divers? Elke docent zal nader ingaan op dit soort vragen, vanuit de vakgebieden geschiedenis, filosofie, kunst, letterkunde en muziek Na deze vijf colleges is de laatste bijeenkomst bestemd voor een debat tussen docenten en deelnemers over de Europese cultuur. Deze cursus kan afzonderlijk en zonder specifieke voorkennis worden gevolgd. Drs. S.M. Burgers is componist en neerlandicus. Drs. P.L. Kan – van Dishoeck, kunsthistoricus, verzorgt cursussen, lezingen, reizen en excursies. Drs. C.M. Nigten is historicus en docent European Studies. Drs. W.J.H. Noot is filosoof en docent. Dr. G. Vaartjes, neerlandicus, is docent en schreef diverse biografieën van Nederlandse letterkundigen.

126

Tweede semester Hovo Den Haag

Hoorcollege Kunstgeschiedenis

Rembrandt De laatste jaren, weergaloos expressief Drs. Thea Willemsen

Van 12 februari t/m 17 mei 2015 toont het Rijksmuseum in Amsterdam in samenwerking met de National Gallery in Londen een overzicht van het late werk van Rembrandt. Laat wil zeggen: de periode 1650-1669, het tijdvak van de werken waarmee Rembrandt wereldberoemd werd. Hij experimenteerde naar hartelust met allerlei grafiek- en schildertechnieken. Zijn penseelstreek veranderde en hij schilderde verregaand onorthodox. Hij gaat op een andere manier met verf om, gebruikt zijn paletmes en misschien soms wel zijn vingers, waarbij het lijkt alsof de verf lukraak is aangebracht. Hierin verschilt Rembrandt van zijn voorgangers en zijn collega’s. Juist deze suggestieve manier van schilderen spreekt nog steeds tot de verbeelding. De tentoonstelling laat zien dat de nieuwe creativiteit ook doordringt tot zijn prenten en tekeningen, die weergaloos expressief zijn. Daarnaast veranderde in deze periode ook de iconografische uitvoering. Traditionele onderwerpen kregen een nieuwe interpretatie, die ons tot op de huidige dag verrast, maar die de toenmalige opdrachtgevers niet altijd kon bekoren. Wars van compromissen ging de eigenzinnige Rembrandt echter zijn eigen weg. Met zijn passie en innovatie behoort zijn oeuvre tot het hoogtepunt van de Nederlandse Gouden Eeuw, inspiratiebron voor vele latere generaties. In deze collegereeks wordt de ontwikkeling van Rembrandts kunstenaarschap gevolgd. De nadruk ligt echter op zijn latere werk, alsmede de receptie hiervan.

1421JLH Data 9, 16 februari 2, 9 maart 2015 Tijd en dag Maandag, 13.30 – 16.00 Locatie ISS, Den Haag Kosten € 120,Hovo Plusprijs € 150,Aantal bijeenkomsten 4 Literatuur Tentoonstellingscatalogus (suggestie). Extra literatuurlijst wordt overhandigd tijdens de eerste lezing.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

127

Hoorcollege Kunstgeschiedenis

Het leven en werk van Michelangelo (1475-1564) Grote monumenten uit de hoog-renaissance Drs. Johan Holtrop

1422MLH Data 10, 17, 24, 31 maart 2015 Tijd en dag Dinsdag, 13.30 – 16.00 Locatie ISS, Den Haag Kosten € 120,Hovo Plusprijs € 150,Aantal bijeenkomsten 4

Michelangelo is een van de grote namen uit onze kunstgeschiedenis. Het gebeurt niet vaak dat een kunstenaar betrokken is bij een aantal kunstwerken in zowel de schilderkunst, beeldhouwkunst als de architectuur, die wij nu koesteren als de grote monumenten uit de hoog-renaissance. Een groot kunstenaar wordt altijd door de juiste omstandigheden gemaakt. Michelangelo is in zijn jeugd in de leer geweest bij Ghirlandaio, een succesvol schilder uit Florence. Dat stelde hem in staat later de opdracht voor de plafondschildering van de Sixtijnse kapel te aanvaarden, eigenlijk tegen zijn zin in want hij voelde zich vooral beeldhouwer. Architectuuropdrachten kreeg hij in eerste instantie door zijn banden met de familie de Medici. Door die ervaring kon hij later bouwmeester van de Sint Pieter worden, de belangrijkste kerk van het christendom. Maar het zijn niet alleen zijn omgeving, het is ook de man zelf: Michelangelo was trots en humeurig, iemand die conflicten niet uit de weg ging en het liefst werkte. Omdat hij tijdens zijn leven al beroemd werd is zijn leven goed gedocumenteerd. Deze mix van omstandigheden, tijdsgewricht en persoonlijke eigenschappen vormt de basis voor een boeiende geschiedenis waardoor zijn werk - uitgegroeid tot monumenten - voor ons gaat leven en weer mensenwerk wordt. We kijken in dit college ook naar de bronnen waar Michelangelo uit putte zoals de christelijke iconografie en de oudheid. We gaan in op zijn tekeningen, zijn invloed op de kunstgeschiedenis, kunsttheorie en recent wetenschappelijk onderzoek. Omdat we bijvoorbeeld bij de Sixtijnse kapel de wordingsgeschiedenis nauwgezet volgen, zullen we ook veel close-up beeldmateriaal zien.

Drs. J. Holtrop is kunsthistoricus. Hij werkt(e) als tentoonstellingsmaker, criticus, schrijver en docent voor verschillende instellingen, zoals voor diverse HOVO’s in den lande vanaf 1996.

128

Tweede semester Hovo Den Haag

Hoorcollege Kunstgeschiedenis

Nieuwe synagogen in Duitsland Opvallende en inspirerende gebouwen als nieuwe tekens van de Joodse identiteit Drs. Nelleke Kan - van Dishoeck

In Duitsland is de laatste paar decennia iets opmerkelijks aan de hand: daar waar wij in West-Europa meemaken, dat het ene na het andere kerkgebouw moet sluiten, verrijzen bij onze Oosterburen overal in het land nieuwe synagogen, sinds 1995 maar liefst een twintigtal. Sommige kwamen terug op de plaats waar ooit al een synagoge het centrum van een rijk bloeiend Joods leven was, met geweld vernield in de nacht van 9 op 10 november 1938. Andere vonden een nieuwe plek. De oudst bekende synagoge is in de 10de eeuw in Mainz gebouwd door een gemeente van vooral handelslieden. In de eeuwen daarop worden tijden van rust en voorspoed afgewisseld door perioden van vervolging, zoals in de 12de en 14de eeuw. Steeds weten de Joden hun gemeenteleven en hun synagogen te herstellen. Tegen het eind van de 18de eeuw bereiken zij een positie, gelijkwaardig aan andere godsdiensten. In de 19de eeuw leiden deze ontwikkelingen tot de bouw van grote aantallen synagogen.

1424ELH Data 12, 19 maart 2015 Tijd en dag Donderdag, 10.00 – 12.30 Locatie ISS, Den Haag Kosten € 70,Hovo Plusprijs € 100,Aantal bijeenkomsten 2

Na de Tweede Wereldoorlog herstelt het Joodse leven zich langzaam in Duitsland en opnieuw worden er synagogen gebouwd. Na de val van de Muur komt dit proces in een ware stroomversnelling. Tijdens de cursus bekijken we de ontwikkeling van de bouw van synagogen vanaf de Middeleeuwen, maar met een duidelijk accent op de laatste periode. Die getuigt van een actief geloofsleven en met opvallende en inspirerende gebouwen als nieuwe tekens van de Joodse identiteit.

Drs. P.L. Kan - van Dishoeck studeerde kunstgeschiedenis aan de Universiteit Leiden en was werkzaam in het HBO. Zij verzorgt cursussen, lezingen, rondleidingen en reizen voor diverse groepen.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

129

Hoorcollege Muziekwetenschappen

Purcell en Händel Engelands muzikale gouden eeuw Drs. Frans Jansen

1423PLH Data 25 maart 1, 8 15, 22 april 2015 Tijd en dag Woensdag, 13.30 – 16.00 Locatie ISS, Den Haag Kosten € 150,Hovo Plusprijs € 180,Aantal bijeenkomsten 5 Literatuur De cursusinhoud is samen met alle muziekfragmenten naderhand gratis te downloaden op de website van de docent (www.achterdenoten.nl).

Het Verenigd Koninkrijk heeft weliswaar een uitgebreide muziekmuziektraditie, maar heeft opmerkelijk genoeg – in tegenstelling tot Italië, Duitsland en Frankrijk – relatief weinig grote componisten voortgebracht. Uitzonderlijk in dit opzicht was de periode van ongeveer 1650 tot 1750. Het was Engelands muzikale ‘gouden eeuw’ die gedomineerd werd door de componisten Henry Purcell (1659-1695) en Georg Friedrich Händel (1685-1759). Purcell, slechts 36 jaar oud geworden en bij leven de Orpheus Britannicus genoemd, schreef nieuwe hoofdstukken op het gebied van de Engelse koormuziek en het muziektheater. De van oorsprong Duitse Händel werd ‘Britser dan de Britten’ en zette deze ingeslagen weg voort. Daarmee leidde hij de muziek uit de late Barok naar een ongekend hoogtepunt. Beide toondichters drukten een onuitwisbaar stempel op de Westerse muziekgeschiedenis en ze zijn het daarom meer dan waard om nader bestudeerd te worden. Aan de hand van hun beider biografie zal in deze 5-delige cursus niet alleen hun oeuvre onder de loep worden genomen. Tevens zullen de belangrijkste genres van de Barok worden uitgelegd, ingebed in het politieke en culturele klimaat van die tijd. Ook de invloed en het werk van belangrijke tijdgenoten zullen aan bod komen. De cursus zal rijkelijk worden geïllustreerd met muziekvoorbeelden, uitgevoerd door gespecialiseerde musici. • Engeland tijdens de Restoration: Purcell in dienst van de Engelse koning • Purcell en het theater: de semiopera • Händel: vroege jaren en studiereis naar Italië • Händel in Londen: hoogte- en dieptepunten bij de opera • Händels laatste successen: de grote oratoria

130

Tweede semester Hovo Den Haag

Cursus Politicologie

Voorbeeld of Schrikbeeld? Het Amerikaanse politieke systeem verklaard Tanja Groenendijk-de Vos MA

De democratie van de Verenigde Staten van Amerika, de ‘Free World’, fungeert onder meer in de koude oorlog als voorbeeld voorbeeld.. Het vastlopen van politieke besluitvorming in het huidige Washington is voor velen een schrikbeeld schrikbeeld.. Hoe en waarom hebben de Founding Fathers van Amerika in de Amerikaanse Grondwet van 1789 checks and balances tussen de verschillende bestuursorganen - President, Congres en Hooggerechtshof - opgenomen die de slagkracht beïnvloeden? Wat zijn de processen en hindernissen in de totstandkoming van federale wetgeving en het sluiten van internationale verdragen? Wat zijn de bepalende meerderheden in het Congres? Wat is de samenhang en het verschil tussen het Huis en de Senaat? En welke culturele tradities vanaf de koloniale tijd spelen een rol in de huidige politiek en bij de verkiezingen? De verklaring van het Amerikaanse Politieke Systeem staat centraal in deze cursus. Daarnaast een schets van de verkleuringen van het politieke landschap na de Tweede Wereldoorlog en een vooruitblik naar de Presidentsverkiezingen in 2016. Hoe zit het verkiezingsproces van President en Congres in elkaar, wie vullen de (vette) campagnekassen en op welke manier (via PACs en SuperPACs), wat is het verschil tussen kiesmannen en gedelegeerden, wie zijn de grote donoren, wie trekt de lijnen van de cruciale kiesdistricten en hoe verlopen de benoemingen?

T. Groenendijk-de Vos MA is Amerikanist, master in American Business, Politics & Society. Ze heeft toezichthoudende functies, heeft zitting in de Atlantische (onderwijs)commissie, en draagt bij aan nascholing voor docenten, gericht op actuele internationale veiligheidsvraagstukken. In 2012 gaf zij de cursus The American Presidency and Political system aan de HOVO Radboud Universiteit. Ze geeft lezingen over de Amerikaanse verkiezingen.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

1423FCH Data 4, 11, 18 februari 4, 11, 18 maart 2015 Dag en tijd Woensdag, 10.00 – 12.30 Locatie ISS, Den Haag Kosten € 180,- Hovo plusprijs € 210,Aantal bijeenkomsten 6 Literatuur Een beknopte syllabus met kernbegrippen en –gegevens van het Amerikaanse Politieke Systeem Bijzonderheden Er wordt gebruik gemaakt van niet-ondertitelde Engelstalige historische mediamomenten en campagnefilmpjes

131

Hoorcollege Psychologie

Inleiding in de Persoonlijkheidspsychologie Hoe verschillen mensen en hoe lijken ze op elkaar Dr. Andreas Wismeijer

1422PLH Data 4, 11, 18 februari 4, 11, 18 maart 2015 Dag en tijd Dinsdag 13.45 – 16.15 Locatie ISS, Den Haag Kosten € 180,Hovo plusprijs € 210,Aantal bijeenkomsten 6

De persoonlijkheidspsychologie probeert een antwoord te geven op hoe mensen omgaan met de wereld om hen heen. Iedereen doet dit op zijn of haar eigen, individuele manier. Maar tegelijkertegelijkertijd zijn er ook veel overeenkomsten tussen mensen. De persoonlijkheidspsychologie bestudeert hoe mensen van elkaar kunnen verschillen en ook juist op elkaar lijken. Daarnaast bestudeert het de vraag wat persoonlijkheid precies is, hoe het ontstaat en wat de functie is van persoonlijkheid. Dat wil zeggen, individuele verschillen en het intrapersoonlijk functioneren staan centraal binnen de persoonlijkheidspsychologie. In deze cursus zal een selectie van de belangrijkste theorieën en inzichten in de persoonlijkheidpsychologie worden besproken. Er zal hoofdzakelijk gebruik gemaakt worden van hoorcolleges met ondersteunend videomateriaal. Daarnaast zullen de cursisten kennis maken met de verschillende mogelijkheden die er zijn om persoonlijkheid te meten, en zullen ze deze instrumenten ook op zichzelf toepassen en wordt de toegevoegde waarde van deze instrumenten kritisch tegen het licht gehouden.

Literatuur (aanbevolen) Larsen, R. Buss, D., & Wismeijer, A. (2013). Personality Psychology. Domains of Knowledge about Human Nature. New York: McGraw-Hill.

Dr. A.A.J. Wismeijer heeft na zijn afstuderen aan de Universiteit van Tilburg zes jaar aan de Vrije Universiteit van Barcelona gewerkt als docent en onderzoeker. Zijn onderzoek richt zich met name op de persoonlijkheids psychologie en de relatie tussen het hebben van geheimen en welzijn.

132

Tweede semester Hovo Den Haag

Hoorcollege Wiskunde

Een rondgang door de geschiedenis van de wiskunde Context en verrassende wendingen Dr.ir. Teun Koetsier

De wiskunde heeft altijd een boeiende rol gespeeld in zowel praktische toepassingen als theoretische verdieping. In deze cursus krijgt u een overzicht van de geschiedenis van de wiskunde in vogelvlucht, met nadruk op de context en verrassende wendingen. Ook bestuderen we fragmenten van eenvoudige oude teksten. Inzicht in de eigenschappen van getallen en meetkundige figuren stelde de vroege landbouwculturen in staat om praktische problemen op te lossen zoals kalenderberekeningen, de bouw van altaren en het voeren van een boekhouding. Binnen de Griekse cultuur kwam de nadruk juist op zuivere wiskunde te liggen en stelde men hoge eisen aan de wiskundige bewijsvoering. Wiskunde wordt soms zelfs beoefend op religieuze of filosofische gronden. Bij Archimedes en – in de Renaissance – bij Simon Stevin ging zuivere wiskunde samen met ingenieurschap. Tijdens de Verlichting (zeventiende en achttiende eeuw) nam het optimisme over de wiskunde een ongekende vlucht: de nieuw ontwikkelde analytische meetkunde en de differentiaal- en integraalrekening zouden alle problemen op wiskundige wijze kunnen oplossen! Met de bewijsvoering nam men het echter minder nauw – in de negentiende eeuw zien we hernieuwde aandacht voor de grondslagen van de wiskunde. Ook ontstaan volledig nieuwe theorieën, zoals nieuwe meetkunden en de theorie van de oneindige verzamelingen van Georg Cantor. Die spectaculaire ontwikkelingen culmineren in botsende opvattingen over wat wiskunde eigenlijk is, met als gevolg een beruchte machtsstrijd tussen onze landgenoot L.E.J. Brouwer en de Duitse wiskundige David Hilbert.

1423NLH Data 4, 11, 18 februari 4, 11, 18 maart 2015 Tijd en dag Woensdag, 13.30 – 16.00 Locatie ISS, Den Haag Kosten € 180,Hovo Plusprijs € 210,Aantal bijeenkomsten 6 Bijzonderheden Het is handig als de cursist ooit kennis heeft gemaakt met het oplossen van vergelijkingen en met differentiaalrekening.

Dr.ir. T. Koetsier Studeerde in Delft, Nijmegen en aan Stanford University en promoveerde op een onderwerp op het grensvlak van geschiedenis en filosofie van de wiskunde. Is als historicus en filosoof verbonden aan de Faculteit Exacte Wetenschappen van de Vrije Universiteit.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

133

Hovo in Dordrecht

DONDERDAG

dinsdag

Maandag

Rooster eerste semester - Dordrecht

136

Tijd

Titel

Docent

Code

Soort

10.00 - 12.30

Inleiding in de Psychologie

dr. Andreas Wismeijer

1411ELD

Hoorcollege 142

10.00 - 12.30

Spiralen in de Kunst en Wetenschap

dr. AndrĂŠ Noest

1412GLD

Hoorcollege 138

10.00 - 12.30

Het steeds strakkere tempo van het dagelijks leven

drs. Han van der Horst

1412HLD

Hoorcollege 139

13.30 - 16.00

Vincent van Gogh

drs. Johan Holtrop

1412SLD

Hoorcollege 141

10.00 - 12.30

Steden in Holland

drs. Nelleke Kan - van Dishoeck

1414ELD

Hoorcollege 140

Hovo in Dordrecht

Blz.

VRIJDAG

WOEnsdag

dinsdag

Maandag

Rooster tweede semester - Dordrecht Tijd

Titel

Docent

Code

Soort

10.00 - 12.30

Inleiding in de Persoonlijkheidspsychologie

dr. Andreas Wismeijer

1421ALD

Hoorcollege 148

10.00 - 12.30

Inleiding in de Filosofie

drs. Wijnand Noot

1422ELD

Hoorcollege 143

13.30 - 16.00

Kunst en architectuurgeschiedenis van de Gouden Eeuw

drs. Johan Holtrop

1422OLD

Hoorcollege 145

10.00 - 12.30

Het orgel

drs. Kees Wisse

1423GLD

Hoorcollege 147

13.30 - 16.00

Aardbevingen, vulkanen en schuiven van continenten

dr. Leo Minnigh

1423RLD

Hoorcollege 144

13.30 - 16.00

De Hanze

drs. Nelleke Kan - van Dischoek

1424MLD

Hoorcollege 146

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Blz.

137

Hoorcollege Natuurkunde

Spiralen in de kunst en wetenschap Intrigerende vormen Dr. André Noest

1412GLD

Spiraalvormen ontstaan in de natuur als gevolg van velerlei mechanismen, en op vele schalen - van sterrenstelsels tot DNA.

Data 7, 14, 21, 28 oktober 2014

Naast in het oog springende spiraalvormen zoals slakkenhuisjes, schapenhoorns, waterkolken of orkanen, zijn er ook minder bekende maar intrigerende voorbeelden zoals snelle kristalgroei rond spiraal-defecten, of de spontane aggregatie van vele apart levende slijmschimmelcellen tot een tijdelijk organisme dat `intelligent’ beweegt door zijn omgeving, en zo de overlevingskansen vergroot van althans een deel van de cellen. Voor mensen is de spiraal al vanaf de prehistorie een intrigerende vorm geweest: We vinden ze als rotsgravures gemaakt door vele oude culturen; Leonardo da Vinci was gefascineerd door waterwervels en gebruikte spiraliserende vormen in technische ontwerpen; artistiek gebruik komen we tegen bij Bruegel, Van Gogh, Escher en vele anderen; technisch toe gepast worden ze in wenteltrap, schroef, watervijzel, of kurkentrekker.

Tijd en dag Dinsdag, 10.00 – 12.30 Locatie Wereldwaag, Dordrecht Kosten € 120,Hovo Plusprijs € 150,Aantal bijeenkomsten 4

Deze cursus behandelt vooral natuurlijk gevormde spiralen, maar ook moderne micro-technologische toepassingen, en artistieke aspecten. In de 8 college-uren komen afwisselend en aanvullend de wiskundige, natuurkundige, biologische, en technische aspecten van spiraalvormen en hun ontstaanswijzen aan de orde. De vele, vaak fraaie, verschijningsvormen zullen rijk worden geïllustreerd. Analyse van de vormingswijzen toont allereerst hoe uiteenlopend deze zijn, maar levert ook zicht op enkele gemeenschappelijke basisprincipes. Zowel inleidend als afsluitend zal de spiraal in cultuur- en kunstuitingen aan bod komen en zult u op een ongewone manier kijken naar Pieter Bruegel’s “Toren van Babel”, en naar een litho van Escher.

Dr. A.J.Noest was als docent/onderzoeker bij Universiteit Utrecht gespecialiseerd in het wiskundig modelleren van complexe fysisch-biologische systemen zoals het visuele brein, het immuunsysteem, en eco-evolutionaire soortvorming.

138

Hovo in Dordrecht

Hoorcollege Geschiedenis

Het steeds strakkere tempo van het dagelijks leven Van kleitablet tot internet Drs. Han van der Horst

Tijdens het herstel van Nederlands onafhankelijkheid in 1813 was Anton Reinhard Falck een soort intermediair tussen de verzetskernen in Den Haag en Amsterdam. Op een dag was de grootste snelheid geboden. Falck schrijft in zijn memoires hoe hij eerst een diligence neemt naar Leiden en daar de nachtschuit naar Amsterdam. De volgende ochtend stapte hij verkwikt van boord en kon meteen in overleg. Tegenwoordig maken wij zo’n reis in minder dan een uur. In de loop der geschiedenis is het tempo van het dagelijks leven toegenomen. Dat geldt met name voor de periode sinds de industriële revolutie maar ook vóór die tijd valt dit verschijnsel waar te nemen: de trekschuit was ooit een belangrijke vernieuwing die het reizen sterk vergemakkelijkte. Bij de verhoging van het tempo moet men overigens niet alleen aan reistijden denken maar ook aan communicatie en werk. Hoe snel moet iets klaar zijn? Welke rol speelt efficiency, als dit begrip al bekend is? Wordt er geconcurreerd op snelheid? Welke rol speelt het begrip tijd of “op tijd zijn” in een samenleving? Hoe legt men informatie vast en op welke manieren wordt die toegankelijk gemaakt en verspreid? Hoe wordt een verhaal verteld? Uitgesponnen of zakelijk en to the point? Het tempo van het dagelijks leven en het tijdsbesef vormen wezenskenmerken van een samenleving. Als daar verandering in komt, heeft dat grote gevolgen voor het leven. In vijf bijeenkomsten gaan we na welke ontwikkelingen dat tempo en het tijdsbesef in de loop der eeuwen hebben doorgemaakt. Via de oudheid en de middeleeuwen bereiken wij de “tempo-explosie” van onze dagen. Betreed Romeinse wegrestaurants (duur en smerig eten), leer de optische telegraaf van Chappe kennen, wie het laatste nieuws over de slag bij Waterloo het eerst kende en waarom. Of wat de Nederlandse bijdrage was aan het Italiaanse concept ‘autostrada’. Leer hoe je vanuit kennis van tempo en tijdsbesef kunt beginnen een maatschappij - in heden of verleden – te doorgronden: van kleitablet tot internet.

1412HLD Data 4, 11, 18, 25 november 2014 Tijd en dag Dinsdag, 10.00 – 12.30 Locatie Wereldwaag, Dordrecht Kosten € 120,Hovo Plusprijs € 150,Aantal bijeenkomsten 4

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

139

Hoorcollege Kunstgeschiedenis

Steden in Holland Met aandacht voor Dordrecht Drs. Nelleke Kan - van Dishoeck

1414ELD Data 6, 13, 20 en 27 november Tijd en dag Donderdag, 10.00 – 12.30 Locatie Wereldwaag, Dordrecht Kosten € 120,Hovo Plusprijs € 150,Aantal bijeenkomsten 4

Wie door de provincies Noord- en Zuid-Holland reist valt het onmiddellijk op: in en mum van tijd ben je in de volgende stad. Dat is al sinds de Middeleeuwen zo. Veel Hollanders zijn stadsbewoners en dat tekent de cultuur van dit graafschap. De meeste steden krijgen stadsrechten in de 13e eeuw; zij ontwikkelen een samenleving met bestuur en rechtspraak, een veelzijdig kerkelijk leven, met handel en ambachten. Hier hebben de inwoners, van hoog tot laag, van intellectueel tot ongeletterde, van rijk tot arm hun plek. Vanaf de Middeleeuwen tot in de 18e eeuw volgen we de stedelijke samenleving langs het pad van de kunstwerken, die in deze setting ontstaan. Welke boodschap willen de ambtsdragers in het stadhuis uitdragen en wat betekent dat voor de aankleding en inrichting ervan? Wat voor gezelschap vormen de schutters, die de stad verdedigen en de openbare orde handhaven? Handel en nijverheid worden gereguleerd door de gilden, die machtige organisaties vormen en ook zij laten hun zichtbare sporen na. Het kerkgebouw, markant midden van de stad, is een verzamelpunt voor iedereen; men heeft daar van alles te zoeken. En wat zijn de gevolgen, als de Reformatie zijn intree doet? Dat wil nog wel eens een spannend omslagpunt zijn. En toch ook weer niet. In de cursus bekijken we deze aspecten in de verschillende steden van het graafschap Holland. Met ruime aandacht voor Dordrecht, dat als één van de alleroudste steden mede vorm geeft aan deze ontwikkelingen.

Drs. P.L. Kan - van Dishoeck studeerde kunstgeschiedenis aan de Universiteit Leiden en was werkzaam in het HBO. Zij verzorgt cursussen, lezingen, rondleidingen en reizen voor diverse groepen.

140

Hovo in Dordrecht

Hoorcollege Kunstgeschiedenis

Vincent van Gogh Van onbeholpen tekenaar tot volleerd meester Drs. Johan Holtrop

Vincent van Gogh was een gedrevene in de ware zin van het woord. In ongeveer tien jaar tijd ontwikkelde hij zich van een geëxalteerde, onbeholpen tekenaar tot een volleerd meester met een enorm oeuvre. Dat zegt iets over zijn talent, maar ook over de haast die hij had om een plaats in de toenmalige kunstwereld te veroveren. Zijn besluit in augustus 1880 om op zevenentwintig jarige leeftijd kunstenaar te worden was de uitkomst van een zoektocht naar zijn eigen persoonlijkheid nadat hij als evangelist in de Borinage was mislukt. Hij zag dit als een laatste kans op persoonlijk en maatschappelijk succes. Als kunstenaar wilde hij dan ook een samenhangend en persoonlijk oeuvre scheppen. Na de publicatie van zijn brieven kregen de biografische aspecten de overhand in de receptie van Van Gogh’s kunstenaarschap. Mede daardoor is hij uitgegroeid tot een mythe. Er is de afgelopen decennia echter ook veel onderzoek gedaan naar zijn werk en in 2011 is de eerste wetenschappelijk biografie over Van Gogh gepubliceerd. Dit biografisch onderzoek en de conclusies uit recent materieel technisch onderzoek - naar zijn werkwijze, materialengebruik etc. - maken het verhaal van zijn oeuvre veel completer.

1412SLD Data 7, 14, 28 oktober 2014 Tijd Dinsdag, 13.30 – 16.00 uur Locatie Wereldwaag, Dordrecht Kosten € 90,Hovo Plusprijs € 120,Aantal bijeenkomsten 3

In deze colleges volgen we de stand van zaken in het Van Gogh-onderzoek, zoals ook mogelijke vervalsingen en nieuwe toeschrijvingen. Overige aandachtspunten: zijn drijfveren en motieven; de rol van zijn broer Theo; de contacten en discussies met andere schilders, zoals Emile Bernard en Paul Gauguin, en de invloed daarvan op zijn werk; het maken van reeksen en répétitions, zijn mentale problemen en Van Gogh’s theoretische bronnen zoals de kleurtheorie.

Drs. J. Holtrop is kunsthistoricus. Hij werkt(e) als tentoonstellingsmaker, criticus, schrijver en docent voor verschillende instellingen, zoals voor diverse HOVO’s in den lande vanaf 1996.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

141

Hoorcollege Psychologie

Inleiding in de Psychologie Dr. Andreas Wismeijer

1411ELD Data 6, 13, 27 oktober 3, 10, 17, 24 november 1, 8 december 2014 Tijd en dag Maandag, 10.00 – 12.30 Locatie Wereldwaag, Dordrecht Kosten € 270,-

Kennismaken met de meest elementaire psychologische theotheorieën en inzichten. De belangrijkste theorieën met betrekking tot normaal menselijk gedrag zullen worden besproken. De cursus zal laten zien hoe de belangrijkste componenten van onze psyche zijn opgebouwd, hoe ze werken en hoe ze onze werkelijkheid bepalen die wij dagelijks ervaren. Na een kort overzicht van de geschiedenis van de psychologie als wetenschap zullen en hoe psychologisch onderzoek plaatsvindt komen de belangrijkste psychologische componenten aan bod die kenmerkend zijn voor de mens, zoals de zintuiglijke waarneming, ons bewustzijn, taal, leren, en persoonlijkheid. Het zal gedurende de cursus geleidelijk helder worden dat van het waarnemen van een objectieve werkelijkheid, hoe basaal ook, geen sprake is en dat we niet om individuele verschillen heen kunnen.

Hovo Plusprijs € 300,Aantal bijeenkomsten 9 Literatuur (aanbevolen) Zimbardo, P. G., Johnson, R. L., & McCann, V. (2013). Psychologie. Een inleiding. Amsterdam: Pearson Benelux.

Dr. A.A.J. Wismeijer heeft na zijn afstuderen aan de Universiteit van Tilburg zes jaar aan de Vrije Universiteit van Barcelona gewerkt als docent en onderzoeker. Zijn onderzoek richt zich met name op de persoonlijkheids psychologie en de relatie tussen het hebben van geheimen en welzijn.

142

Hovo in Dordrecht

Hoorcollege Filosofie

Inleiding in de filosofie Het verlangen naar inzicht Drs. Wijnand Noot

Deze cursus biedt een inleiding in de filosofie volgens de traditiotraditionele systematische indeling in vakken. We streven daarbij echter een uitdrukkelijk modern perspectief na: Wat voor benadering van deze traditionele vakken sluit aan bij de huidige stand van de cultuur? Maar we volgen de traditionele opbouw, door te beginnen met wat als het instrumentarium van het denken wordt beschouwd: ons begrippenapparaat en de regels voor het juiste redeneren, ofwel de logica – en haar moderne erfgenaam, de taalfilosofie. Omdat filosofie letterlijk ‘het verlangen naar inzicht’ is, begint het eigenlijke denken met een bezinning op dat merkwaardige fenomeen: ‘inzicht’. Wat kan ik weten? Wanneer weet ik (dat ik) iets (weet)? Wat is de bron der kennis? Oftewel kennisleer – en haar moderne erfgenaam, de wetenschapsfilosofie. We richten onze blik naar buiten. Hoe zit de wereld in elkaar? Waar komt het allemaal vandaan en waar gaat het heen? Wat betekent dit alles? De metafysica. Als we al zouden (kunnen) weten ‘hoe de wereld in elkaar zit’, dan doet de vraag zich voor: Hoe zijn wij daar zelf bij betrokken? Wat voor keuzes moeten we maken? Wat is een goed leven? Een juiste beslissing? De ethiek. Uiteraard zijn we niet alleen in de worsteling met onze levenskeuzes. Hoe leven we samen? Wat is een rechtvaardige maatschappij? Oftewel, politieke filosofie. Na te zijn meegevoerd op de vleugels van het denken, merken we dat we behalve denkende, ook zinnelijke, lijfelijke wezens zijn. Wat heeft al dat denken betekend voor wat we horen, zien, voelen (ruiken en proeven) – en wat betekent deze ervaring voor het denken? Esthetica – en haar moderne erfgenaam, de kunstfilosofie.

1422ELD Data 3, 10, 17 februari 3, 10, 17 maart 2015 Tijd en dag Dinsdag, 10.00 – 12.30 Locatie Wereldwaag, Dordrecht Kosten € 180,Hovo Plusprijs € 210,Aantal bijeenkomsten 6

Drs. W.J.H. Noot studeerde wijsbegeerte in Leiden. Is sinds 1996 werkzaam als docent filosofie in het voortgezet - en het volwassenenonderwijs; momenteel ook als docent beroepsethiek aan de Haagse Hogeschool en de Hogeschool van Amsterdam.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

143

Hoorcollege Geologie

Aardbevingen, vulkanen en schuiven van continenten Dr. Leo Minnigh

1423RLD Data 4, 11, 18 februari 4 maart 2015 Tijd en dag Woensdag, 13.30 – 16.00 Locatie Wereldwaag, Dordrecht Kosten € 120,Hovo Plusprijs € 150,Aantal bijeenkomsten 4

De aarde is een zeer dynamische planeet. Niets ligt dan ook meer op dezelfde plaats als miljoenen jaren geleden. Hele continenten verschuiven ten opzichte van elkaar, oceanen verdwijnen en nieuwe ontstaan. De ontdekking hiervan, het begrip hoe dat allemaal komt en welke drijvende krachten hierachter zitten, zijn pas 50 jaar oud. Rond 1960 groeide een verklarende theorie die bekend is geworden onder het begrip “platentektoniek en oceaanbodemspreiding”. Al veel eerder hadden geologen en anderen theorieën over aardbevingen en vulkanen om de processen die gebergteketens veroorzaken te begrijpen. Geen van die theorieën was bevredigend en gaf het verband tussen die verschillende verschijnselen. De meteoroloog Alfred Wegener echter kwam rond 1920 al. Op grond van de opvallende gelijkenis van geologische structuren in Zuid Amerika, Afrika en Australië kwam hij tot de conclusie dat deze continenten ooit aan elkaar hadden vast gezeten. Maar Wegener werd verguisd om zijn verklaring voor het drijvende en voortstuwende mechanisme, vooral door Amerikaanse aardwetenschappers. Oog voor zijn uitstekende waarnemingen had men niet. Pas in de hoogtijdagen van de koude oorlog kwamen er zoveel nieuwe gegevens vrij dat met wereldwijd enthousiasme de nieuwe theorie van de platentektoniek en oceaanbodemspreiding werd geaccepteerd. In vier hoorcolleges zullen het ontstaan, de achtergronden en de nieuwste ontwikkelingen van deze theorie worden belicht. Dan begrijpen we ook waarom in Nederland de kans op een zware aardbeving gering is en dat onze enige werkende vulkaan op Saba ligt, waarom de vulkanen van Indonesië zo gevaarlijk explosief zijn, terwijl je er op Hawaii rustig naar kan staan kijken. Met de kennis van nu is het ook steeds beter mogelijk reconstructies te maken van de wereldkaart zoals die er honderden miljoenen jaren geleden heeft uitgezien. Dr. L.D. Minnigh studeerde geologie in Leiden. Hij was visiting professor in Brazilië, heeft bij verschillende geologische adviesbureaus gewerkt en was wetenschappelijk informatie-specialist aardwetenschappen bij de TU Delft.

144

Hovo in Dordrecht

Hoorcollege Kunstgeschiedenis

Kunst en architectuur van de Gouden Eeuw Manifestatie van Nederland op het hoogste plan Drs. Johan Holtrop

Deze reeks is een analyse van de beeldende kunst en de architecarchitectuur van Gouden Eeuw in de Lage Landen in relatie tot de ontwikontwikkelingen in politiek, economie, religie en wetenschap. De kunst van de 17e eeuw is wereldberoemd met grootheden zoals Frans Hals, Rembrandt en Vermeer. De Nachtwacht van Rembrandt werd ook niet voor niets gepresenteerd in het nieuwe Rijksmuseum in 1885 als de apotheose van onze vaderlandse geschiedenis. Maar de visuele kunsten van de 17e eeuw zijn in de volle breedte interessant, en ze zijn onlosmakelijk verbonden met de al even opmerkelijke historische ontwikkelingen. Door de economische voorspoed en de platte organisatie van de republiek ontstaat een brede groep die kunst koopt op een ‘markt’. Dat marktprincipe heeft geleid tot verregaande specialisaties. In de strijd tegen de Spanjaarden hebben de steden een belangrijke rol gespeeld. Na het einde van de 80-jarige oorlog in 1648 ontwikkelt zich het specialisme van het stadsgezicht. Die stadsgezichten van de pas aangelegde grachtengordel en het nieuwe stadhuis op de Dam in Amsterdam zijn stedelijke trots (recentelijk zijn het paleis op de Dam en de Oranjezaal van Huis ten Bosch gerestaureerd). In een ander specialisme, het zeestuk, reflecteren zich onze activiteiten te water: de oorlog tegen Spanje en de handelsoorlogen met Engeland en de handel zelf. Nederlandse kunstenaars en architecten gaan vanaf de 16e eeuw ook naar Italië, het mekka van de cultuur, en importeren het antieke gedachtegoed, het classicisme en het clair-obscur van Caravaggio, zodat onze nieuwe republiek en rijkdom zich ook cultureel op het hoogste plan kan manifesteren.

1422OLD Data 27 januari 3, 10, 17 februari 2015 Tijd en dag Dinsdag, 13.30 – 16.00 Locatie Wereldwaag, Dordrecht Kosten € 120,Hovo Plusprijs € 150,Aantal bijeenkomsten 4

Drs. J. Holtrop is kunsthistoricus. Hij werkt(e) als tentoonstellingsmaker, criticus, schrijver en docent voor verschillende instellingen, zoals voor diverse HOVO’s in den lande vanaf 1996.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

145

Hoorcollege Kunstgeschiedenis

De Hanze Bloeiende steden Drs. Nelleke Kan - van Dishoeck

1424MLD Data 29 januari 5, 12 februari 2015 Tijd en dag Donderdag, 13.30 – 16.00 Locatie Wereldwaag, Dordrecht Kosten € 90,- (inclusief syllabus) Hovo Plusprijs € 120,Aantal bijeenkomsten 3

Ooit begonnen in de twaalfde eeuw als een verbond van koopkooplieden in de Oostzee, is de Hanze uitgegroeid tot een machtig economisch samenwerkingsverband, dat het uithoudt tot het begin van de zeventiende eeuw. Het mag allemaal geschiedenis zijn, nog altijd spreekt de Hanze tot de verbeelding en op vele plaatsen koestert men de herinnering. De bakermat ligt in Lübeck en de steden langs de kust van MecklenburgVorpommern. Maar op het hoogtepunt in de veertiende en vijftiende eeuw strekt de Hanze zich uit van Londen en Brugge in het westen tot Bergen, Turku en Novgorod in het noorden en Krakau in het zuidoosten. Ook de Baltische landen behoren tot dit verbond. Steden in een dozijn landen bloeien op door hun gemeenschappelijke handelscontacten. Deze bloei zorgt voor fraaie overheidsgebouwen, handelshuizen, kerken en kerkelijke instellingen en natuurlijk burgerhuizen. In die gebouwen bevonden zich kunstwerken, die met elkaar de cultuur van de hoog ontwikkelde samenleving in dat grote gebied in beeld brengen en daar is nog altijd heel wat van over in de vorm van altaarstukken, edelsmeedwerk, zowel voor kerkelijk als wereldlijk gebruik, portretten, boekillustraties, beeldhouwwerken of meubilair. Er is heel wat uit de eigenlijk vrij onbekende veertiende eeuw. In ons eigen land ligt het zwaartepunt bij de steden aan de IJssel, die door hun lidmaatschap van de Hanze eerder tot bloei komen dan hun meer westelijk gelegen zusters van de Gouden Eeuw.

Drs P.L. Kan - van Dishoeck studeerde kunstgeschiedenis aan de Universiteit Leiden en was werkzaam in het HBO. Zij verzorgt cursussen, lezingen, rondleidingen en reizen voor diverse groepen.

146

Hovo in Dordrecht

Hoorcollege Muziekwetenschappen

Het orgel Koningin der instrumenten Drs. Kees Wisse

In het Duits wordt het orgel (in deze taal een vrouwelijk woord) met eerbied “Die Königin der Instrumente” genoemd. Met recht een passende titel. Het is het grootste en meest gecompliceerde instrument dat de mens ooit gebouwd heeft. De grootste exemplaren hebben de omvang van een klein huis en bestaan uit duizenden pijpen en ontelbaar andere onderdelen. Bijzonder is de grote invloed van de orgelbouwer. Hij bepaalt met de keuze van pijpen en registers in hoge mate de klankkleur van het orgel. Ook heeft elke regio in de loop der eeuwen een geheel eigen stijl van orgelbouw ontwikkeld. Zo heeft een Spaans orgel uit de Barok een totaal andere klank dan een Noord-Duits orgel uit de zelfde tijd. Dat betekent uiteraard dat ook de composities voor orgel zeer breed geschakeerd zijn, waarbij orgelcomponisten en orgelbouwers elkaar wederzijds voortdurend intensief beïnvloed hebben. Deze vierdelige cursus is een kleine inleiding op al die aspecten die het orgel als muziekinstrument zo boeiend maken. We zullen ons verdiepen in de bouw van het orgel, de techniek, de pijpen en alle verschillende registers en hun klanken. Maar vooral zullen we luisteren naar veel orgelmuziek, van de vroegste experimenten uit de Romeinse tijd, tot de allermodernste instrumenten van vandaag en alles wat daar tussen ligt. Eén van de colleges zal bestaan uit een bezoek aan de Grote Kerk in Dordrecht waar de organist een proeve zal geven van laten horen wat er met een orgel allemaal mogelijk is.

1423GLD Data 4, 11, 18 , 25 maart 2015 Tijd en dag Woensdag, 10.00 – 12.30 Locatie Wereldwaag, Dordrecht Kosten € 120,Hovo Plusprijs € 150.Aantal bijeenkomsten 4 Bijzonderheden Eén van de bijeenkomsten vindt plaats in de Grote Kerk, met muziek door de organist.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

147

Hoorcollege Psychologie

Inleiding in de Persoonlijkheidspsychologie Hoe mensen van elkaar verschillen en op elkaar lijken Dr. Andreas Wismeijer

1421ALD Data 2, 9, 16 februari 2, 9, 16, 23, 30 maart 6 april 2015 Dag en tijd Maandag, 10.00 – 12.30 Locatie Wereldwaag, Dordrecht Kosten € 270,Hovo plusprijs € 300,-

De persoonlijkheidspsychologie probeert een antwoord te geven op hoe mensen omgaan met de wereld om zich heen. Iedereen doet dit op zijn of haar eigen, individuele manier. Maar tegelijkertegelijkertijd zijn er ook veel overeenkomsten tussen mensen. De persoonlijkheidspsychologie bestudeert hoe mensen van elkaar kunnen verschillen en ook juist op elkaar lijken. Daarnaast bestudeert het de vraag wat persoonlijkheid precies is, hoe het ontstaat en wat de functie is van persoonlijkheid. Dat wil zeggen, individuele verschillen en het intrapersoonlijk functioneren staan centraal binnen de persoonlijkheidspsychologie. In deze cursus zal een selectie van de belangrijkste theorieën en inzichten in de persoonlijkheidpsychologie worden besproken. Er zal hoofdzakelijk gebruik gemaakt worden van hoorcolleges met ondersteunend videomateriaal. Daarnaast zullen de cursisten kennis maken met de verschillende mogelijkheden die er zijn om persoonlijkheid te meten, en zullen ze deze instrumenten ook op zichzelf toepassen en wordt de toegevoegde waarde van deze instrumenten kritisch tegen het licht gehouden.

Aantal bijeenkomsten 9 Literatuur (aanbevolen) Larsen, R. Buss, D., & Wismeijer, A. (2013). Personality Psychology. Domains of Knowledge about Human Nature. New York: McGraw-Hill.

Dr. A.A.J. Wismeijer heeft na zijn afstuderen aan de Universiteit van Tilburg zes jaar aan de Vrije Universiteit van Barcelona gewerkt als docent en onderzoeker. Zijn onderzoek richt zich met name op de persoonlijkheids psychologie en de relatie tussen het hebben van geheimen en welzijn.

148

Hovo in Dordrecht

Algemene informatie

Hovo Rotterdam aan de Erasmus Universiteit

Hovo Rotterdam verzorgt in opdracht van de Erasmus Universiteit Rotterdam programprogramma’s op universitair niveau voor iedereen vanaf vijftig jaar.

op gelijk niveau met colleges voor eerstejaars studenten aan de universiteit, met dien verstande dat de docenten rekening houden met uw levenskennis en -ervaring.

In de hoorcolleges is vooral de docent aan het woord, soms alleen, soms met gastsprekers. In de cursussen is de groepsgrootte beperkt (max. 30 of 40 deelnemers) en is er meer gelegenheid tot onderlinge discussie, bespreken van de studiestof en soms de mogelijkheid om een tentamen te doen.

Duur van de programma’s Hovo Rotterdam biedt hoorcolleges en cursussen aan van 2 tot 10 bijeenkomsten. U kunt verschillende programma’s achter elkaar volgen binnen een semester, of misschien heeft u wel behoefte aan een langlopend programma van tien bijeenkomsten. Ook bieden wij eenmalige lezingen aan. U kunt kiezen uit programma’s in Rotterdam, Dordrecht of Den Haag. Per bijeenkomst wordt bijna altijd een pauze van een half uur gerekend. Het kopje koffie of thee in de pauze is bij de prijs inbegrepen.

Hovo Rotterdam biedt tevens enkele leergangen aan die meerdere jaren beslaan, de collegereeksen die hieronder vallen zijn echter ook altijd onafhankelijk van elkaar te volgen. Ook verzorgen wij voordrachten en wat externe programma’s. Daarnaast biedt Labrys Reizen exclusieve groepsreizen aan die aansluiten bij enkele Hovo-programma’s. Voor wie is Hovo bedoeld? Hovo is bedoeld voor iedereen vanaf vijftig jaar. Waarom die leeftijdsgrens? Omdat blijkt dat u vanaf een bepaalde leeftijd meer behoefte krijgt aan de verdieping die Hovo biedt. U ontmoet gelijk geïnteresseerden tijdens cursussen en colleges, maar ook bij feestelijke bijeenkomsten als de opening van het academisch Hovo-jaar, de Winterlezing of Zomerlezing. Niet moeilijk, wel op niveau Voorkennis is vrijwel nergens vereist; indien dit wel het geval is, staat dit bij ‘bijzonderheden’ vermeld. Alle programma’s zijn min of meer

150

Waar? In Rotterdam vinden bijna alle programma’s plaats in het M-gebouw, het Expo- en Congrescentrum, op campus Woudestein van de Erasmus Universiteit Rotterdam, Burgemeester Oudlaan 50, 3062 PA Rotterdam. Zie pagina 155 voor de adressen van de locaties in Dordrecht en Den Haag. Hovo-studentenkaart Iedere Hovo-student kan gratis een Hovo-studentenkaart van de Erasmus Universiteit Rotterdam aanvragen. Vraag de Hovo-studentenkaart direct aan zodra u uw bevestiging van inschrijving hebt ontvangen, dan profiteert u onmiddellijk van de voordelen, ook als uw college pas in het tweede semester start! Voor alle duidelijkheid: de Hovo-studentenkaart geeft niet dezelfde rechten

Algemene informatie

als een reguliere studentenkaart. Heeft u al een Hovo-studentenkaart, dan kunt u deze opnieuw laten activeren door te e-mailen naar het Hovo Bureau: hovo@erasmusacademie.nl of te bellen naar 010-408 2465. Universiteitsbibliotheek en Rotterdamsch Leeskabinet De Hovo-studentenkaart fungeert als gratis lenerspas bij de Universiteitsbibliotheek (UB). De openingstijden en actuele informatie vindt u op www.eur.ub.nl. Het Rotterdamsch Leeskabinet bevindt zich in de Universiteitsbibliotheek en heeft een ruime collectie van ca. 250.000 titels. Voor Hovo-studenten geldt een kennismakingstarief van € 15 voor het eerste lidmaatschapsjaar; daarna betaalt u het reguliere tarief van € 35 per jaar (enkelvoudig lidmaatschap) of € 40 (uitgebreid lidmaatschap) voor uw lidmaatschap. Meer informatie op www.leeskabinet.nl. Gratis e-mail en internettoegang Met een geldige studentenkaart heeft u recht op een gratis e-mailadres, maximaal 25MB mailopslag en internet-toegang. U ontvangt automatisch uw e-mailen internetaccountnaam van het Centraal Bureau Inschrijving van de Erasmus Universiteit. Deze voorziening is alleen van toepassing in het studiejaar dat u ingeschreven staat bij Hovo Rotterdam. Bij problemen met inloggen op het EUR-netwerk en/of e-mailboxen kunt u contact opnemen met de helpdesk via: telefoon 010-4081663 of e-mail servicedesk@ict.eur.nl .

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Hovo Weblokaal Bij vrijwel iedere cursus of collegereeks die u volgt, krijgt u ook toegang tot een bij de cursus horende, afgeschermde internetomgeving, het Hovo Weblokaal. Presentaties worden, in overleg met de docent, overzichtelijk in deze web-omgeving geplaatst. Kort voor aanvang van de cursus krijgt u bericht van Hovo Rotterdam over de exacte procedure. Met een paar klikken bent u ingelogd en hebt u toegang tot het Hovo Weblokaal. Bij problemen kunt u een mail sturen naar: hovo@erasmusacademie.nl. Als u geen toegang hebt tot internet kunt u onderwijs van Hovo uiteraard ook volgen. Echter, in de universitaire wereld zijn internet en een eigen digitale leeromgeving niet meer weg te denken. Ruim 90% van de Hovo-studenten heeft toegang tot internet. Hovo reizen en excursies Labrys Reizen, erkende reisorganisatie en specialist in exclusieve groepsreizen, biedt enkele reizen aan die aansluiten bij een collegereeks of cursus. Zie ook pagina 161. Battuta Reizen is de organisatie die de reis naar Noord Korea zal organiseren. Daarnaast worden regelmatig excursies georganiseerd om de theorie te illustreren aan de praktijk, zoals bij architectuuren kunstcursussen. Meer informatie staat bij de programma’s.

151

Hovo Nieuwsbrief Hovo Rotterdam heeft een eigen digitale nieuwsbrief. Deze verschijnt ongeveer 10 keer per jaar met de laatste actualiteit over Hovo, speciale aanbiedingen en nieuws over de programma’s. U kunt zich voor de Hovo Nieuwsbrief aanmelden via onze website www.hovorotterdam.nl. Wie op het inschrijfformulier aangeeft post per e-mail te willen ontvangen, krijgt automatisch de digitale nieuwsbrief.

Hoe werkt de kennisbon? De ontvanger van de Hovo Kennisbon stuurt de bon mee met de inschrijving bij Hovo. De waarde van de Hovo Kennisbon wordt in mindering gebracht op het verschuldigde cursusgeld. De bon geeft geen garantie op plaatsing. De Hovo Kennisbon is onbeperkt geldig. Restitutie is niet mogelijk. Eventuele overwaarde wordt niet uitgekeerd. De bon is geldig voor alle programma’s uit de studiegids, uitgezonderd reizen.

Hovo Facebook U kunt berichten van Hovo volgen via www.facebook.nl/hovorotterdam

Zelf een Hovo Kennisbon ontvangen? U ontvangt zelf een Hovo Kennisbon ter waarde van € 12,50 indien u een Hovo studiegids laat sturen naar een bekende en deze zich inschrijft voor een van de programma’s van Hovo Rotterdam. Voorwaarde is dat de nieuwe deelnemer zich nog niet eerder voor een Hovo-programma heeft ingeschreven. Zie de bon voor het laten versturen van een studiegids achterin deze gids (pagina 163)

Hovo Kennisbon - Van kennis heb je nooit genoeg! Een leuk cadeau? Hiertoe heeft Hovo Rotterdam de Hovo Kennisbon uitgebracht. Dit is een waardebon van €12,50 waarmee u een jarige vriendin, een collega die afscheid neemt of de buurman die alles wil weten over geschiedenis kunt verrassen met een origineel cadeau. Vraag de Hovo Kennisbon aan via het formulier achter in deze gids (zie pagina 163) of via onze website www.hovorotterdam.nl. U kunt ook Hovo Kennisbonnen bij het Hovo-bureau aanschaffen.

152

Algemene informatie

Erasmus Universiteit Rotterdam

Campus in Ontwikkeling, fase II Momenteel werkt de Erasmus Universiteit aan de vernieuwing van de campus onder het motto ‘Werken aan de campus van morgen’, om faciliteiten te bieden die beter aansluiten op hedendaagse wensen en behoeften van alle studenten. Kijk voor de actuele stand van zaken op: www.eur.nl/efb/info_efb/ontwikkeling_campus/ Openbaar vervoer naar Woudestein Tram 7, richting Woudestein, uitstappen eindpunt ‘Woudestein’, circa 2 min lopen naar het M-gebouw. Tram 21, richting De Esch, uitstappen halte ‘Woudestein’, circa 5 min lopen naar M-gebouw. Metro: Vanaf de metrostation ‘Kralingse Zoom’ is het ca. 10 min lopen naar het M-gebouw. Meer informatie vindt u ook via www.ret.nl. of www.9292ov.nl. De plattegrond van campus Woudestein vindt u op www.eur.nl Parkeren Woudestein Voor bezoekers geldt voor het hele Woudesteinterrein betaald parkeren. Het tarief bedraagt € 0,50 per 20 minuten met een maximum van € 10,- per dag. De eerste 20 minuten zijn gratis. Hovo-deelnemers kunnen via www.hovorotterdam.nl/faciliteiten/ of het Hovo bureau dagkaarten bestellen. Kosten zijn € 4,50 per dag, exclusief eenmalige € 5 administratiekosten per bestelling. Er staan meerdere parkeer-betaalautomaten op het terrein en in de parkeergarage.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Voorzieningen gehandicapten en slecht horenden De gebouwen en collegezalen zijn toegankelijk voor personen die minder goed ter been zijn of gebruikmaken van een rolstoel. Hovo-deelnemers die in het bezit zijn van een geldige parkeerpas van de EUR kunnen gebruik maken van de gereserveerde parkeerplaatsen. Met een geldige gehandicaptenparkeerkaart van uw gemeente kunt u via het Hovo-bureau een parkeerpas aanvragen om te kunnen parkeren op het terrein (www.hovorotterdam.nl/bereikbaarheid). In de collegezalen met een capaciteit van 140 personen of meer is standaard geluidsversterking aanwezig, in de kleinere zalen niet altijd. Studieboeken Boekwinkel Studystore bevindt zich in het V-gebouw, direct tegenover het M-gebouw. Bij aanschaf van twee of meer studieboeken ontvangt u 5% korting bij Studystore Erasmus op vertoon van uw Hovo-studentenkaart. Eten en drinken in de Food Plaza Het Erasmus Paviljoen is de ontmoetingsplek in het hart van de campus voor eten en drinken aan de rand van de vijver. Het nieuwe Food Plaza biedt u een keur aan gerechten en drankjes. Met aangrenzend onze eigen Spar University supermarkt. In het M-gebouw, het Erasmus Expo- en Congrescentrum, waar de meeste colleges plaatsvinden krijgt u in de pauzes gratis koffie of thee.

153

Erasmus Sport U kunt als Hovo cursist onbeperkt sporten (09:00 – 17:00, werkdagen) voor € 75 per halfjaar, of € 99 per jaar. Meer informatie op www.erasmussport.nl, zie ook pagina 162. Eigendommen Hovo, i.c. de Erasmus Universiteit Rotterdam, kan niet aansprakelijk worden gesteld voor vermissing van persoonlijke goederen tijdens de door Hovo Rotterdam georganiseerde activiteiten.

154

Algemene informatie

Hovo in Den Haag

Hovo in Dordrecht

Programma’s volgen in Den Haag? Dat kan via Hovo Rotterdam. De colleges vinden plaats in het ISS, Institute of Social Studies, te Den Haag. De aansturing en administratie ligt bij het Hovo Bureau op de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Hovo Rotterdam verzorgt in samenwerking met de Gemeente Dordrecht een aantal programma’s in Dordrecht. Daartoe maken wij gebruik van de schitterend verbouwde Wereldwaag. De aansturing en administratie ligt bij het Hovo Bureau op de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Inschrijving, voorwaarden en annuleringsvoorwaarden voor alle programma’s die in Den Haag worden gegeven, zijn identiek aan de voorwaarden van Hovo Rotterdam. Voor uw vragen en opmerkingen kunt u terecht bij Hovo Rotterdam. De cursussen die in Den Haag plaatsvinden zijn in de studiegids en op de website apart geordend vanaf pagina 96. Deelnemers aan Hovo Den Haag kunnen gebruik maken van de faciliteiten van de Erasmus Universiteit Rotterdam: zij kunnen ook een Hovo-studentenkaart aanvragen, en gebruik maken van andere faciliteiten van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Locatie: Institute for Social Studies (ISS), Kortenaerkade 12, 2518 AX Den Haag, (070 426 0460).

Inschrijving, voorwaarden en annuleringsvoorwaarden voor alle programma’s die in Dordrecht worden gegeven, zijn identiek aan de voorwaarden van Hovo Rotterdam, Voor uw vragen en opmerkingen kunt u terecht bij Hovo Rotterdam. De cursussen die in Dordrecht plaatsvinden zijn in de studiegids en op de website apart geordend onder de noemer ‘Hovo Dordrecht’ op pagina 134. Deelnemers aan Hovo Dordrecht kunnen gebruik maken van de faciliteiten van de Erasmus Universiteit Rotterdam: zij kunnen ook een Hovo-studentenkaart aanvragen, en gebruik maken van andere faciliteiten van de Erasmus Universiteit Rotterdam Locatie: Wereldwaag, Wijnstraat 237, 3311 BV Dordrecht, (078 6131788).

Het ISS ligt centraal in Den Haag. Wegens verbouwing van Den Haag Centraal Station dient u de actuele informatie over het openbaarvervoer te volgen

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

De Wereldwaag ligt in de historische binnenstad van Dordrecht. Vanaf het NS-station Dordrecht is het ongeveer 15 minuten lopen. Openbaar vervoer: bus 10, uitstappen halte Scheffersplein. Parkeergelegenheid in de binnenstad is altijd betaald en uiterst beperkt.

155

Organisaties rond Hovo Rotterdam

Erasmus Academie Hovo Rotterdam is onderdeel van Erasmus Academie BV, instituut voor postacademisch onderwijs van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Het cursusaanbod varieert van postacademische journalistiekopleiding tot juridische opleidingen. Ook het promotieprogramma Hora Est! wordt door Erasmus Academie georganiseerd. Hovo-studenten krijgen een korting van 10% als zij zich inschrijven voor Hora Est! (Zie www.erasmusacademie.nl). Stichting Steunfonds Hovo Rotterdam Hovo Rotterdam kan rekenen op de sympathie van vele cursisten, ook in financieel opzicht. De in 2006 ingevoerde Hovo-Plusprijs heeft vele Hovo-studenten ertoe bewogen een extra financiĂŤle bijdrage te schenken aan Hovo Rotterdam. Wij zijn hier erg dankbaar voor! Het College van Bestuur van de Erasmus Universiteit draagt Hovo Rotterdam een warm hart toe. Zij uiten dit door een garantie, die Hovo Rotterdam ter beschikking staat om in voorkomend geval de exploitatie sluitend te kunnen maken. Aan deze garantie zit uiteraard een grens. Om haar betrokkenheid te onderstrepen, heeft het College van Bestuur van de EUR bewilligd in de oprichting van de Stichting Steunfonds Hovo Rotterdam-EUR. De Stichting Steunfonds Hovo Rotterdam-EUR streeft ernaar, als verbijzondering van het algemene doel Hovo te bevorderen, Hovo toegankelijk te houden voor alle deelnemers en innovatie te bevorderen van het Hovo-onderwijs. U draagt hier met uw zeer gewaardeerde vrijwillige bijdrage toe

156

bij. De afgelopen jaren heeft het Steunfonds bijgedragen aan het Hovo Reductiefonds, de aanschaf van apparatuur, het ontwikkelen van het Weblokaal, publieksactiviteiten als de Opening van het Academisch Hovo-jaar en de Hovo Winterlezing. De Stichting Steunfonds Hovo Rotterdam-EUR is als stichting ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder nummer 24414409. Commissie Hovo De Commissie Hovo bestaat uit vertegenwoordigers van de faculteiten van de Erasmus Universiteit Rotterdam, een vertegenwoordiger van de deelnemers en een vertegenwoordiger van de gemeente Rotterdam. Deze door het College van Bestuur benoemde commissie ondersteunt het afdelingshoofd Hovo voor wat betreft de samenstelling van het Hovo-programma en houdt toezicht op de kwaliteit van het programma. Leden van de commissie De heer L.W.J. van Atten (Lid op voordracht van de Gemeente Rotterdam) Prof. dr. H. Bart (Hovo Rotterdam, voorzitter) Prof. dr. A.M. Bevers (Erasmus School of History, Culture and Communication) Mw. mr. C. Bierlaagh (Stichting Permanente Educatie Senioren) Dr. Ph. van Engeldorp Gastelaars (Rotterdam School of Management) Prof.dr. H.B. Entzinger (Faculteit der Sociale Wetenschappen) Prof. dr. B. van der Knaap (Erasmus School of Economics) Prof.dr. R. de Lange (Erasmus School of Law) Prof. dr. A.J. van der Lelij (Erasmus MC)

Algemene informatie

Mw. drs. H. Machielsen (Instituut Beleid en Management Gezondheidszorg) Prof.dr. G.A. van der Wal (Faculteit der Wijsbegeerte)

tiebijeenkomst met de begeleiders, de SPES-Commissie cursusbegeleiding en het Hovo-bureau worden de verzamelde opmerkingen besproken en eventueel suggesties voor verbetering gedaan.

HOVO Nederland HOVO Nederland is de landelijke vereniging van alle HOVO-instellingen en heeft tot doel de ondersteuning van HOVO-instellingen om het hoger onderwijs van ouderen in Nederland te bevorderen.

Daarnaast stelt SPES zich tot taak de kwaliteit van de Hovo-cursussen en 窶田olleges kritisch te volgen. Dit o.m. door intensief contact te onderhouden met cursisten, en door een actieve inbreng in de Commissie Hovo. Meer achter de schermen communiceert SPES regelmatig met de coﾃｶrdinatoren van Hovo, waardoor uw suggesties met de nodige argumenten op de juiste plaats komen en de Hovo-organisatie een goed zicht blijft houden op de wensen van de studenten.

Mail info@hovonederland.nl Website www.hovonederland.nl SPES Vriendenkring van Hovo Rotterdam Iedere faculteit heeft een vereniging die opﾂｭ-komt voor de belangen van de studenten. Hovo Rotterdam heeft de Stichting Permanente Educatie Senioren (SPES). Deze stichting behartigt de belangen van Hovo-deelnemers op verschillende manieren. Een belangrijke taak van SPES is ieder programma te voorzien van twee cursusbegeleiders. Deze worden geworven onder de deelnemers; ze krijgen een taak in de praktische organisatie en vormen een schakel tussen cursisten, docenten en Hovo-bureau. Bij hen kunnen de deelnemers terecht met hun wensen en opmerkingen betreffende het verloop van de cursus. Ze zijn bij ieder college beschikbaar voor opmerkingen en vragen, zodat eventuele problemen tijdig worden aangekaart bij de juiste persoon en zo mogelijk snel kunnen worden opgelost. Tijdens de evalua-

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Het enige wat SPES van u vraagt, is haar activiteiten te ondersteunen met een donateurschap. Dat kost 竄ｬ 12 per jaar. Met dit bescheiden bedrag draagt u bij aan de completering van Hovo. Want Hovo doet veel - SPES zorgt voor de rest. Een kaartje om u aan te melden vindt u achter in deze gids. U kunt zich ook direct aanmelden via het cursusinschrijfformulier. Bestuur SPES Carla Bierlaagh (voorzitter, cie cursusbegeleiders en lid Commissie Hovo, spesbierlaagh@gmail.com) Frank Hugenholtz (penningmeester, fhugenholtz@sipkema.net) Jannes Mulder (Lid Steunfonds Hovo Rotterdam-EUR, janneshmulder@gmail.com) Marianne Schuurs (marianneschuurs@planet.nl) Piet van der Veen (Lid LVV HOVO, HOVO Nederland, ph.vd.veen@xs4all.nl)

157

Inschrijving en betaling

Inschrijving Meldt u aan via de website: www.hovorotterdam. nl, of middels het inschrijfformulier achter in deze studiegids. U kunt ook het formulier downloaden, invullen en per post opsturen. Erasmus Academie, afd. Hovo Rotterdam, kamer H16-24 Postbus 1738 3000 DR Rotterdam Bevestiging Wij streven ernaar u binnen drie weken te berichten of u geplaatst bent. Dit doen we zoveel mogelijk per mail, per post indien u geen e-mail adres heeft. Nieuwe deelnemers kunnen de Hovo studentenkaart aanvragen (zie ook pagina 150). Betaling U ontvangt van Hovo Rotterdam digitaal een betalingsverzoek.Indien u geen e-mailadres heeft, ontvangt u de rekening per post. Op de factuur staan alle betaalgegevens, IBAN-rekeningnummer, het betalingskernmerk en de juiste tenaamstelling. Literatuur, readers, syllabi Wij vragen u om verplichte literatuur zelf aan te schaffen, bijvoorbeeld bij Studystore Erasmus. Afname van readers en syllabi is in sommige gevallen door de docent voorgeschreven, de kosten daarvan zijn dan opgenomen in de cursusprijs. Hovo tracht extra kosten voor aan te schaffen studiemateriaal zoveel mogelijk te beperken. Wij streven ernaar om het cursusmateriaal zoveel mogelijk kosteloos via het Weblokaal aan te bieden.

158

Wachtlijst Indien het programma van uw voorkeur vol is, wordt u automatisch op de wachtlijst geplaatst en schrijven wij u in voor uw eventuele alternatieve keuze(s). Komt er alsnog een plaats vrij, dan nemen wij contact met u op en kunt u alsnog aan het programma van uw eerste keuze deelnemen. Uw inschrijving voor uw alternatieve keuze kan dan komen te vervallen. Hovo-plusprijs De Hovo-plusprijs komt ten goede aan het Steunfonds Hovo Rotterdam. U kunt op uw inschrijfformulier (per cursus) aangeven of u € 30 extra als vrijwillige bijdrage wilt betalen. Korting voor minder draagkrachtige deelnemers Dankzij een subsidie van de gemeente Rotterdam en in voorkomende gevallen dankzij bijdragen uit het Steunfonds Hovo Rotterdam (zie pagina 156) is het mogelijk op de Hovo-prijzen een van het inkomen afhankelijke korting toe te passen. Bij een bruto gezinsinkomen van lager dan of gelijk aan € 18.350 per jaar bedraagt de korting 50% van de in de gids genoemde prijs. Per semester wordt voor ten hoogste één programma korting verleend, daarnaast voor één programma in de Zomeracademie. Het beleid wordt bepaald door een speciale commissie van SPES (vriendenkring van Hovo); ook de administratieve verwerking verloopt via SPES. Om hiervoor in aanmerking te komen dient u een blanco ‘inkomensverklaring’ aan te vragen bij het Hovo-bureau. Stuur dit ingevulde formulier

Algemene informatie

met een kopie van uw bewijs van inschrijving van Hovo Rotterdam naar Commissie Reductiefonds p/a. F. Hugenholtz, Prinses Beatrixplantsoen, 7-b, 3055 PT Rotterdam. U betaalt eerst het totaal verschuldigde cursusgeld aan Hovo, waarna u van de Reductiecommissie de korting ontvangt. Het streven is dit voor aanvang van het programma over te maken. Een inkomensverklaring is ĂŠĂŠn kalenderjaar geldig, Deze regeling geldt vooralsnog alleen voor deelnemers aan de Hovo-cursussen en colleges in Rotterdam. Deelnemers in Den Haag en Dordrecht worden verzocht hun belangstelling kenbaar te maken aan dhr. Hugenholtz (0104661055, e-mail fhugenholtz@sipkema.nl).

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

159

Annuleringsvoorwaarden De annuleringsvoorwaarden zijn gebaseerd op de algemene voorwaarden van Erasmus Academie BV. Kijk voor de volledige versie van de algemene voorwaarden op www.hovorotterdam.nl of www. erasmusacademie.nl. De algemene voorwaarden zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te Rotterdam onder nummer 24263757. Voor Hovo Rotterdam geldt een aangepast artikel in verband met annulering van de opleiding. 1. Annulering van een programma door een deelnemer is alleen mogelijk na schriftelijke opzegging bij het secretariaat van Hovo Rotterdam. 2. Bij annulering worden de volgende kosten in rekening gebracht: tot 8 dagen voor aanvang van het programma is deelnemer, indien zijn deelname door Hovo Rotterdam schriftelijk is bevestigd, 10% van de overeengekomen prijs als administratiekosten verschuldigd met een minimum van â&#x201A;Ź 25. Na het verstrijken van de annuleringstermijn is deelnemer, tenzij sprake is van, door deelnemer aan te tonen, zwaarwegende omstandigheden, waarbij de zwaarwegendheid van de omstandigheden ter beoordeling van Hovo Rotterdam is, het volledige cursusgeld verschuldigd. Het aantal dagen tussen de aanvang van Programma en de annulering wordt berekend vanaf de dag dat de schriftelijke annulering door Hovo Rotterdam is ontvangen. Deze voorwaarden gelden ook indien u kort voor aanvang inschrijft. 3. Bij verhindering van een deelnemer kan een vervanger worden aangewezen, mits dit vooraf

160

schriftelijk aan Hovo Rotterdam is meegedeeld. In geval er toelatingseisen worden gesteld voor deelname aan een programma dient de vervanger afzonderlijk door Hovo Rotterdam te worden toegelaten. 4. In het geval de omstandigheden hiertoe nopen of het aantal aanmeldingen voor een programma onvoldoende is, behoudt Hovo Rotterdam zich het recht voor het programma te annuleren. Zij informeert deelnemers hieromtrent zo spoedig mogelijk. In geval van annulering worden reeds betaalde cursusgelden volledig en zo spoedig mogelijk gerestitueerd. Annulering van een reis georganiseerd door derden geeft geen recht op kosteloze annulering van de bijbehorende hoorcolleges of cursus. 5. Hovo Rotterdam is gerechtigd bij het organiseren van een programma af te wijken van de aankondiging, indien redelijkerwijs van haar niet gevergd kan worden dat zij het programma onverkort uitvoert zoals aangekondigd. 6. Gehele of gedeeltelijke terugbetaling van het betaalde cursusgeld vindt alleen plaats indien het programma wegens bijzondere omstandigheden niet doorgaat. 7. Als een docent door overmacht niet optreedt, zal Hovo een vervangende bijeenkomst organiseren. Als een cursist op die dag verhinderd is, zal geen geld worden gerestitueerd.

Algemene informatie

De specialist in exclusieve groepsreizen

Labrys Reizen Een culturele reis onder leiding van een Hovo-docent maken? Dat kan met Labrys Reizen! Onderstaande reizen sluiten aan bij de Hovo-cursussen die over deze bestemmingen gegeven worden. Ook staat er in 2015 een reis naar Rome o.l.v. dr. Stef Bugter op het programma. De exacte data en reisgegevens worden gepubliceerd op onze website: www.labrysreizen.nl/hovoreizen.

22 sept. - 4 okt. 2014 | De rijke Byzantijnse geschiedenis en cultuur o.l.v. drs. Hein L. van Dolen Deze unieke reis biedt een uitputtende kennismaking met de zo boeiende Byzantijnse cultuur. Labrys Reizen organiseert regelmatig reizen met een Byzantijns thema onder leiding van drs. Hein L. van Dolen.

eind mei 2015 | Atelierreis met eindbestemming Parijs | o.l.v. dr. Yvette de Groot Bezoek authentieke ateliers en krijg een verrassend inzicht in de vernieuwing en artistieke vrijheid die Parijs en de kunstenaarskolonies tussen 1850 en 1950 kenmerkte!

najaar 2015 | Armenië en Georgië - lezen op locatie | o.l.v. drs. Judith Janssen In de voetsporen van beroemde schrijvers en dichters als Poesjkin, Lermontov, Dumas en Mandelstam maken we kennis met een heel eigen erfgoed. In onze brochure Exclusieve groepsreizen vindt u een uitgebreid aanbod aan culturele reizen. Bezoekt u geregeld onze website voor het actuele aanbod aan bijzondere reizen of vraagt u onze brochure Exclusieve groepsreizen aan.

024-3822110 • info@labrysreizen.nl • www.labrysreizen.nl

162

Algemene informatie

B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B

ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON

B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON BIkON - B ON - Bstudiegids ON - B ON -B ON -aan B ON - B ON - B ON - B ON wil graag een laten sturen BGegevens ON - deelnemer B ON -(inBblokletters ON - invullen B ONs.v.p.) - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON BAchternaam ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - mB/ vON BVoorletters ON - B ON - B ON - Titulatuur B ON - B ON - B ON Geboortedatum - B ON - B ON - B ON BStraat ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON Huisnummer B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON Postcode Plaats B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON Gegevens aanvrager (in blokletters invullen s.v.p.) B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON Voorletters en achternaam Postcode B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON Telefoon Huisnummer B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON elke nieuwe zelf aanbrengt ontvangt-u B een ON Hovo Kennisbon ter waarde e 12,50.-U B kuntON uw aanvraag BVoorON - B Hovo-cursist ON - die B uON - B ON - B ON - BvanON - Book ON via de e-mail versturen: hovo@erasmusacademie.nl, onder vermelding van bovengenoemde gegevens. B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON als donateur aan bij SPES Rotterdam BOndergetekende ON - B ON - Bmeldt ON -zich B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON (in blokletters invullen s.v.p.) B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON Achternaam m/v B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON Voorletters Titulatuur Geboortedatum B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON Huisnummer BStraat ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON Plaats - B ON - B ON - B ON - B ON BPostcode ON - B ON - B ON - B ON - B ON BTelefoon ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON BVoorON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON de betaling van mijn jaarlijkse donateurschap wacht ik op een rekening. B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON BAanvraagformulier ON - B ON - B ON - BKennisbon ON - B ON - Bmeer ON - B ON - 152 B ON - Bgids) ON Hovo (zie voor informatie pagina van deze BGegevens ON - aanvrager B ON -(inBblokletters ON - invullen B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON s.v.p.) BAchternaam ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - mB/ vON BVoorletters ON - B ON - B ON - Titulatuur B ON - B ON - B ON Geboortedatum - B ON - B ON - B ON BStraat ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON Huisnummer B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON Postcode Plaats B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON BAantal ONbonnen - B ON - B ON - B ONTotaal - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON e à e 12,50 B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON BVoorON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON de voorwaarden zie achterzijde. Studiegids Rotterdam 2014 / 2015 B ON - B Hovo ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B163 ON

B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B

ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON

B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B

ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON ON - B ON - B ON - B ON -Academie B ON - B ON - B ON - B ON - B ON Erasmus ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON Hovo Rotterdam ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON Antwoordnummer ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B2791 ON - B ON - B ON - B ON ON - B ON - B ON - B VB ONRotterdam - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON 3000 ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON SPES Rotterdam ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON p/a ON - B ON - B ON - BHovo ON Rotterdam - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B2791 ON - B ON - B ON - B ON Antwoordnummer ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON 3000 VB Rotterdam ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON Voorwaarden U kunt de Hovo Kennisbon aanvragen door dit formulier op te ontvangt u de Kennisbon(nen) binnen twee weken. U kunt ON - B ON - B ON - B ON - B ONde -bonBeventueel ON ook - BdirectON - B ON - B ON sturen. Nadat Hovo het formulier heeft ontvangen, krijgt u een bij het Hobo bureau afhalen na (digitale) rekening van Hovo. Nadat uw betaling is ontvangen, van dit formulier. ON - B ON - B ON - B ON - B ONinlevering - B ON - B ON - B ON - B ON ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON Naam ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON Plaats Datum ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON formulier opsturen naar ON - B ON - B ON - B ON - B ONIngevuld - B ON - B ON - B ON - B ON Erasmus Academie - Hovo Rotterdam Postbus DR Rotterdam ON - B ON - B ON - B ON - B ONH16-22 - B ON - 1738 B ON - B ON - B ON informatie 164 - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON - B ON -Algemene ON B ON - B ON

B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B

ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON ON

Hovo Rotterdam Studiejaar 2014 / 2015 Inschrijfformulier 1 Gegevens deelnemer (in blokletters invullen s.v.p.) Achternaam Voorletters

m/v Titulatuur

Geboortedatum

Straat

Huisnummer

Postcode

Plaats

Telefoon

Mobiele nummer

E-mail Hoogstgenoten opleiding (alleen bij eerste aanmelding}

Ik schrijf mij in voor: Cursuscode (zie studiegids)

Titel programma

Prijs e e e e e e e e

Totaalbedrag

Alternatieve keuze Plaatsing geschiedt automatisch indien het programma van uw voorkeur vol is. Als plaatsing voor uw eerste voorkeur alsnog mogelijk is, neemt Hovo contact met u op. Cursuscode (zie studiegids)

Titel programma

z.o.z. Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

165

Hovo Rotterdam Studiejaar 2014 / 2015 Inschrijfformulier 1 (vervolg) Overig Ja, ik wil als cursusbegeleider optreden voor programma(s) (vul code in). SPES neemt hiervoor contact met u op.

Ja, ik wil dat u een studiegids stuurt naar het volgende adres en ontvang bij een inschrijving van deze nieuwe cursist een Hovo Kennisbon t.w.v. eâ&#x20AC;&#x2030;12,50 Naam van evt. nieuwe cursist Adres van evt. nieuwe cursist

Betaling U ontvangt voor aanvang van uw programma een betalingsverzoek. Voorwaarden Hierbij ga ik akkoord met de algemene voorwaarden zoals vermeld op pagina 160 van de Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

Handtekening

Stuur dit inschrijfformulier volledig ingevuld en ondertekend naar: Hovo Rotterdam Kamer H16-24 Postbus 1738 3000 DR Rotterdam Voor meer informatie kunt u mailen naar: hovo@erasmusacademie.nl of bellen: (010) 408 2465. U kunt zich ook online aanmelden via: www.hovorotterdam.nl/inschrijven.

166

Hovo Rotterdam Studiejaar 2014 / 2015 Inschrijfformulier 2 Gegevens deelnemer (in blokletters invullen s.v.p.) Achternaam Voorletters

m/v Titulatuur

Geboortedatum

Straat

Huisnummer

Postcode

Plaats

Telefoon

Mobiele nummer

E-mail Hoogstgenoten opleiding (alleen bij eerste aanmelding}

Ik schrijf mij in voor: Cursuscode (zie studiegids)

Titel programma

Prijs e e e e e e e e

Totaalbedrag

Titel programma

z.o.z. Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

167

Hovo Rotterdam Studiejaar 2014 / 2015 Inschrijfformulier 2 (vervolg) Overig Ja, ik wil als cursusbegeleider optreden voor programma(s) (vul code in). SPES neemt hiervoor contact met u op.

168

Plattegrond Campus Woudestein Direction Metro

SPORTLAAN

COLLEGELAAN

INSTITUTENLAAN

Aula

KRALINGSE ZOOM

SINGELLAAN

BURGEMEESTER OUDLAAN

Q N S

Erasmus Paviljoen

U Erasmus Plaza

Bank

Woudestein

L TINBERGEN PLAZA

THOMAS MORELAAN

ABRAM VAN RIJCKEVORSELWEG

Hogeschool Rotterdam

A16

Oude Plantage

MET OPENBAAR VERVOER Vanaf Rotterdam Centraal • Tram 21 richting De Esch. Uitstappen halte Woudestein. • Tram 7 richting Woudestein. Uitstappen bij halte Groene Wetering • Metro richting Spijkenisse / Slinge. Op station Beurs overstappen op metro richting Capelle a/d IJssel, Ommoord of Nesselande. Uitstappen halte Kralingse Zoom.

MET DE AUTO Neem vanaf de A-16 (vanaf beide richtingen) de afslag ‘Centrum’ (afrit nummer 25). Volg op de rotonde Kralingse Plein de borden ‘Centrum’ (Abram van Rijckevorselweg). Ga bij de eerstvolgende verkeerslichten rechtsaf (Burgemeester Oudlaan). Opnieuw eerste weg rechts, na tramlus (zie plattegrond EUR Woudestein). Parkeerterrein (betaald parkeren).

Vanaf station Rotterdam Alexander • Metro richting Schiedam Centrum / Spijkenisse. Uitstappen halte Kralingse Zoom.

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

169

De medewerkers van Hovo Rotterdam

Yvonne Benjamins programmacoรถrdinator

Linde Mayer student assistent

Ad Hofstede directeur Erasmus Academie BV

Dave van Rutten administrateur

Wendy Jansen onderwijscoรถrdinator

Lya van Staveren afdelingshoofd Hovo Rotterdam

Klara Jindrova programmacoรถrdinator

Contact Bezoekadres in 2014 Erasmus Universiteit Rotterdam Complex Woudestein Burgemeester Oudlaan 50 Gebouw H, kamer H16-22 Vanaf januari 2015 M-gebouw, 6e etage. Postadres Erasmus Academie BV afdeling Hovo Rotterdam Postbus 1738, Kamer H16-22 3000 DR Rotterdam

Telefoon 010 - 408 2465 Web www.hovorotterdam.nl E-mail hovo@erasmusacademie.nl Openingstijden Hovo-bureau: maandag t/m donderdag van 9.00 tot 17.00 uur, vrijdag tot 15.00 uur Telefonisch bereikbaar 9.30-12.00 uur en 13.30-14.30 uur.

Colofon Teksten docenten en medewerkers van Hovo Rotterdam Eindredactie Wendy Jansen en Lya van Staveren Druk DeBondt Grafimedia Vormgeving Panart creatie en communicatie

Het auteursrecht van de programmaomschrijvingen in deze gids berust bij de betreffende docent(en). Het auteursrecht van de overige teksten in deze studiegids berust bij Hovo Rotterdam. Niet alle rechthebbenden van de illustraties konden worden achterhaald. Belanghebbenden worden verzocht contact op te nemen met Hovo Rotterdam. Aan de inhoud van deze studiegids kunnen geen rechten worden ontleend.

170

Studiegids Hovo Rotterdam 2014 / 2015

171

Hovo Rotterdam

Erasmus Academie BV Hovo Rotterdam Erasmus Universiteit Rotterdam Burgemeester Oudlaan 50 3062 PA Rotterdam 2014 H-gebouw, kamer H16-22 2015 M-gebouw, 6e etage Postbus 1738 3000 DR Rotterdam +31 (10) 408 2465 hovo@erasmusacademie.nl www.hovorotterdam.nl www.facebook.com/HovoRotterdam