Hoger onderwijs vanaf 50 IN UTRECHT EN AMERSFOORT
ZOMERACADEMIE 2017
OP DE COVER: Marinus Ruppertgebouw, bloempotten, Leuvenlaan 19-21, Utrecht Science Park - De Uithof Veel cursussen voor HOVO Utrecht worden verzorgd in het Marinus Ruppertgebouw, voorheen Transitorium 1. Architect: Sjoerd Wouda, bouwjaar: 1962/1963. Marinus Ruppert (1911-1992) was als bouwcurator belast met de ontwikkeling van het Universiteitscentrum ‘De Uithof’. Het Marinus Ruppertgebouw was het eerste gebouw van de Universiteit Utrecht dat op de Uithof tot stand kwam. In de toen nog barre omstandigheden op de Uithof was de binnenstraat van 180 meter lengte een uitkomst om de studenten beschutting te bieden bij hun wandeling naar de colleges. Na 1998 werd het gebouw gerenoveerd en in 2000 weer in gebruik genomen. De laatste jaren wordt de binnenstraat opgesierd met een tiental manshoge oranje bloempotten, gevuld met Ficussen Lyrata of vioolbladplanten. De planten leveren een positieve bijdrage aan de leefbaarheid en zijn bewust in de zichtlijn geplaatst van de sobere, in grijze steen uitgevoerde ruimte. De binnenstraat werd hierdoor een plezierige wandelpromenade en prettige plaats om te verblijven.
HOVO Utrecht op Facebook
FOTO COVER: Joop Ross
Direct naar de Website vanHOVO Utrecht
WAT IS HOVO UTRECHT? HOVO Utrecht is een onderwijsinstelling die voor mensen vanaf 50 jaar cursussen op universitair en hbo-niveau aanbiedt in Utrecht en Amersfoort. Wilt u een nieuw vak gebied ontdekken? Specifieke wetenschappelijke kennis opfrissen? Of de nieuwste ontwikkelingen in uw eigen vakgebied leren kennen of bijhouden? Dan zijn onze cursussen interessant voor u! Wij stemmen ons cursusaanbod en de onderwijsstijl af op de interesses, kennis en ervaring van ouderen. In het cursusaanbod komen vele weten schappelijke en maatschappelijke gebieden aan bod. Natuurlijk zijn wij altijd op zoek naar nieuwe thema’s, uitmuntende docenten en inspirerende activiteiten om voor u een verrassend programma samen te kunnen stellen. In deze zomergids kunt u weer veel nieuwe activiteiten verwachten. Zo starten we met een bezoek aan Burgers’ Zoo, samen met uw kleinkind(eren) onder begeleiding van de ‘apenkenner’ dhr Prof.dr. Jan van Hooff, zie pag. 6. De cursus “Europese kunstgeschiedenis” wordt voor de eerste keer gegeven op een nieuwe locatie, namelijk het Bartholomeus Gasthuis, Lange Smeestraat 40, Utrecht. Voor HOVO Utrecht is het belangrijk dat iedereen die graag wil, naar onze cursussen kan gaan. Het Bartholomeus Gasthuis bevindt zich bij de Catharijnesingel en goed met het openbaar vervoer te bereiken. Aan het eind van de zomeracademie, donderdag 27 juli, organiseren wij in samenwerking met ‘Vrienden van HOVO’ en de Botanische tuinen een ‘open dag’ in de Botanische tuinen van De Uithof. Tijdens de open dag kunt u kennismaken met de verschillende docenten van het nieuwe cursusjaar. Tevens wordt in de Wachendorfzaal een lezingenserie gehouden van steeds een half uur. Dhr. G.M. van Buiten, Hortulanus Botanische Tuinen, start de lezingencyclus om 13.30 uur. Ook worden er twee rondleidingen georganiseerd door de Botanische tuinen. Zie pag. 30. Het uitgebreide programma voor de open dag kunt u vinden op de website www.hovoutrecht.nl In deze zomergids vindt u 4 lezingen en 12 cursussen. Daarnaast bieden wij u ‘Specials’ aan. Dit programma wijkt af van het reguliere programma van HOVO Utrecht. We hopen dat u net zo geniet van het programma als wij bij het samenstellen ervan. De exploitatie van HOVO is mede mogelijk doordat de samenwerkende universiteiten en hogescholen faciliteiten beschikbaar stellen. Wij kunnen de cursusprijzen daardoor relatief laag houden. Het is onze missie om een ontmoetingsplaats te zijn voor mensen vanaf 50 jaar, die willen deelnemen aan maatschappelijke debatten en die op zoek zijn naar verdieping en verbreding van hun kennis. Dit allemaal onder leiding van ervaren docenten. Voor deelname aan de cursussen is geen voorkennis nodig, tenzij anders aangegeven bij de betreffende cursus. We zien u graag bij één van onze activiteiten. Hartelijke groet, Het HOVO team 3
INHOUDSOPGAVE Overzicht lezingen en cursussen van de zomeracademie 2017 3 Docenten van de zomeracademie 2017 4 Aanbod zomeracademie 2017 Specials
6
Lezingen
12
Cursussen
17
Open dag in de Botanische tuinen
30
Praktische informatie 33
Het Bestuur
34
De Programmacommissies
34
HOVO Nederland
34
Links naar de partners van HOVO Utrecht
34
Algemene voorwaarden 35
Aanmelden en betalen
35
Over- of onder inschrijving
35
Annuleren
35
Cursusprijs
35
Uitval cursusbijeenkomst(en)
35
Cursuslocaties en cursustijden
35
Studiemateriaal
36
Cursuscontactpersonen
36
Evaluatie cursussen
36
Voorwaarden excursies
36
Voorwaarden studiereizen
36
Stichting Vrienden van HOVO 37 Hoe komt u naar de belangrijkste cursuslocaties? 38 Plattegrond van De Uithof 39 Het bureau (binnenflap achterzijde)
HOVO Utrecht stelt deze cursusgids met grote zorg samen. Toch kunnen er na het verschijnen van de gids wijzigingen in het cursusaanbod voorkomen. Aan de informatie in deze gids kunnen dan ook geen rechten worden ontleend. Raadpleeg naast deze gids ook regelmatig de website van HOVO Utrecht (www.hovoutrecht.nl).
4
OVERZICHT ZOMERACADEMIE 2017 N.B.
De rode teksten zijn Hyperlinks naar de desbetreffende rubriek op de Website van HOVO Utrecht. Volg de aanwijzingen op de Website om in te schrijven. SPECIALS Apen apen apen na ? Voor jong en oud Socratisch gesprek Hovo Café Utrecht
1X7 201 1W7 202 3X7 203
6 8 10
3C7 204 3C7 205
12 13
LEZINGEN (maandag 3 en donderdag 6 juli) Hoe gaan we verder? De uitbesteding van de geest aan machines Transitie naar meer duurzame energie A an de vooravond van een nieuw mensbeeld
3C7 206
14
1C7 207
15
1G7 208 2G7 209 1G7 210 3G7 211 1G7 212
18 19 20 21 22
1K7 213 2K7 214 2K7 215
23 24 25
2L7 216 3L7 217
26 27
3N7 218
28
2W7 219
29
6C7 220
30
CURSUSSEN (4 t/m 28 juli 2016) Geschiedenis Van Slotgracht naar Grand Canal 500 jaar Reformatie en Luther Buurtleven door de eeuwen heen-Rondleiding Middeleeuwse Keltische sagen Moderne geschiedenis van Syrië en Irak Kunst, kunstgeschiedenis en muziek Europese kunstgeschiedenis Een leven vol schoonheid Die Zauberflöte in meer gedaantes Letteren Wie schrijft die blijft ‘A is een aapje dat eet uit zijn poot.’ Natuurwetenschappen en geneeskunde Exotische objecten in het heelal
Wijsbegeerte Varen op het zand en treinen in het veen
OPEN DAG HOVO IN DE BOTANISCHE TUINEN
5
DOCENTEN VAN DE ZOMERACADEMIE 2017 A
I
S
Dhr. drs. M. Andela
Dhr. dr. C. Ierna
Dhr. prof. dr. P. Schnabel
(1G7 212, pag. 22)
(3C7 05, pag. 13)
(3X7 203, pag. 10; 3C7 204, pag. 12)
B
J
(1K7 213, pag. 23)
Dhr. mr. drs. C. Becx
Dhr. prof. dr. ir. K.P. de Jong
Mw. dr. M. van Strien-Gerritsen
(2K7 214, pag. 24)
(3C7 206, pag. 14)
(3L7 217, pag. 27)
(2K7 214, pag. 24)
K
V
Mw. dr. L.C.J.J. Bogaers
Dhr. drs. R.A.R. Keurntjes
Dhr. drs. C. Verhamme
(1G7 210, pag. 20)
(1C7 207, pag. 15)
(2K7 215, pag. 25)
Dhr. drs. B. Spijker
Mw. drs. L. le Blanc
Dhr. drs. E. Brinckmann (2W7 219, pag. 29)
E
Dhr. dr. F. Vogelzang
L
(1G7 208, pag. 18)
Mw K. Lemmen-Friedrich MA
Mw. drs. C.D. Vroegindeweij
(3G7 211, pag. 21)
(2G7 209, pag. 19)
N
W
Mw A. Nijssen
Dhr. drs. S. Wassing
(2L7 216, pag. 26)
(2G7 209, pag. 19)
Dhr. drs. H.M. Engeringh (1X7 202, pag. 8)
H Dhr. prof. dr. J. Heise
Dhr. drs. T. de Wolf
(3N7 218, pag. 28)
R
Dhr. prof. dr. J.A.R.A.M. van Hooff
Dhr. drs. G. Raven
(3X7 201, pag. 6)
(2G7 209, pag. 19)
(2W7 219, pag. 29)
Z Dhr. prof. dr. K. Zwanepol (2G7 209, pag. 19)
6
specials en lezingen ZOMER 2017 7
Apen apen apen na ? - voor jong en oud De “mededeelzame aap�, een vergelijkend-biologische blik
8
1X7 201 Special Hogeschool Utrecht
Ook dit jaar is er een gezamenlijke bijeenkomst voor grootouders en kleinkinderen van acht tot en met dertien jaar. Neem samen plaats in de collegebanken van het auditorium van Burgers `Zoo in Arnhem! Dhr. prof. dr. J. van Hooff zal in de ochtend een lezing geven voor jong en oud over apen. In de middag krijgt u een rondleiding in de wereld van de aap. Dat zal in groepen van ongeveer 20 personen gebeuren. U heeft dan ook vrij toegang tot het dierenpark. Dieren ‘weten’ gewoon vanzelf wat ze moeten doen en wanneer. Dat doen ze automatisch, zonder er bij na te denken. Dat heet ‘instinct’. Toch? Wel, zo simpel is het niet. Natuurlijk, we geloven allemaal, dat pieren, kikkers en pissebedden niet kunnen denken. Maar, hoe zit het met “ons soort dieren”. De zoogdieren? En vogels? Die kunnen leren. Sommige soorten zelfs heel goed. Maar dat betekent echter nog niet dat ze ook kunnen denken, een ‘benul’ hebben. Stel, u hoort een fluitje en meteen daarna krijgt u een klap tegen uw hoofd. Bij een volgend fluitje zult u meteen bukken. Dat is een aangeleerd reflex. Dat gaat automatisch; niks denken! Doen! Nou, zo doen dieren dat ook! Wetenschappers komen er, dank zij slimme proeven, achter dat er meer aan de hand is. Dat ook dieren een bepaald ‘benul’ hebben van hun wereld en dat ze betekenissen toekennen aan wat ze waarnemen. Ze ‘snappen’ ook hoe bepaalde dingen werken. Zo ontwikkelen dieren gewoontes door te leren van hun successen en stommiteiten. Maar kunnen ze ook van anderen leren? Wij mensen doen dat wel (daarom gaan we naar school!). Sommige soorten doen dat ook, met name de mensapen. Die kunnen “na-apen”. En dat is, met taal, de basis van een cultuur.
docent: Dhr. prof. dr. J.A.R.A.M. van Hooff, emeritus-hoogleraar Gedragsbiologie, Universiteit Utrecht datum: Zaterdag 1 juli 2017. tijd: 11.00 - 12.45 interactieve lezing | 13.00 - 14.00 lunch (niet inbegrepen) | 14.00 - 14.45 uur rondleiding bij de apen in groepen van ongeveer 20 personen plaats: Auditorium Burgers’ Zoo, Antoon van Hooffplein 1, 6816 SH Arnhem kosten: € 50,-. Inclusief toegangsprijs dierenpark, parkeerkaartje voor een parkeerplaats, koffie/thee, de lezing en de rondleiding. Toeslag per kind € 5,-. 9
Socratisch gesprek
10
1W7 202 Special Hogeschool Utrecht
“Als er al zoiets als filosofieonderwijs dient te zijn, kan het slechts onderwijs zijn in zelf denken”
(Leonard Nelson)
Wie de toeschouwers overtuigt wint het debat, wie zijn gesprekspartner overtuigt wint de discussie; de ander heeft dan verloren. In een dialoog wint daarentegen iedereen, omdat er een beter inzicht wordt bereikt. Een dialoog voeren leer je het beste tijdens een socratisch gesprek. Kennis kun je overdragen, inzicht moet een ieder in zichzelf vinden. Vanuit deze gedachte ontwikkelden de Duitse filosofen Leonard Nelson en Gustav Heckmann in de vorige eeuw het moderne socratische gesprek.
Maximaal 12 deelnemers.
Zij werden geïnspireerd door de dialogen van Socrates, zoals wij die bij Plato vinden. De “vroedvrouw methode” wordt Socrates’ aanpak wel genoemd. Het idee is dat de student onbewust alle kennis al heeft en dat de filosoof helpt om deze ter wereld te brengen. Tijdens de eerste bijeenkomst zal filosoof Marcel Engeringh een inleiding houden over de socratische methode. Tijdens de tweede bijeenkomst zal één filosofische vraag worden geformuleerd, naar aanleiding waarvan de deel nemers de overige bijeenkomsten met elkaar in gesprek zullen gaan. Zorgvuldig vragen naar voorbeelden uit het eigen leven van de deelnemers, speelt binnen een socratisch gesprek de hoofdrol. Zo leren wij van de werkelijkheid. Tot er consensus is over het antwoord op de vraag.
docent: Dhr. drs. H.M. Engeringh, vrij gevestigd filosoof-ethicus. doelstelling: Een dialoog leren voeren en de waarheden die aan het eigen oordelen ten grondslag liggen bewust leren maken. cursusdata: 4, 11, 18, 25 juli 2017 (4). tijd: Dinsdag 10.30 - 13.00 uur. plaats: UU-Ruppertgebouw, zaal 0.32, Leuvenlaan 19-21, 3584 CE Utrecht-De Uithof studiemateriaal: Een e-mail met tekst en links. Het is belangrijk dat iedereen de e-mail leest, de links zijn extra. Vanaf de tweede bijeenkomst maakt steeds een andere deelnemer kort een verslag van het gesprek, dat hij de volgende bijeenkomst toelicht. kosten: € 145,-. 11
Debat over het thema
‘Hoe moet het verder met Nederland?’ Het Hovo Café biedt een platform aan hoger opgeleide vijftigplussers. In het Café kan men met elkaar in debat gaan over actuele maat schappelijke kwesties. Op woensdag 5 juli 2017 is het thema: ‘Hoe moet het verder met Nederland?’ Prof. Paul Schnabel verzorgt de introductie tot het debat. Wellicht is er op 5 juli al een nieuw kabinet. Het hangt volledig af van de uitslag van de verkiezingen op 15 maart welke partijen met elkaar een coalitie kunnen vormen die op een meerderheid in de Tweede en uiteindelijk ook in de Eerste Kamer kan rekenen. De verwachting is dat daar minstens vier tot vijf partijen voor nodig zijn. Dat betekent dat iedere partij veel van zijn eigen verkiezingsprogramma moet offeren en genoegen moet nemen met een kleiner aantal ministersposten. Duidelijk is dat een nieuw kabinet niet onmiddellijk met een zwaar bezuinigingspakket hoeft aan te treden. Er is weer geld voor leuke dingen, al kan natuurlijk nooit aan alle wensen op het gebied van zorg, pensioenen, onderwijs, defensie, infrastructuur en duurzaamheid worden voldaan. Deze actualiteit, begin juli, is bepalend voor kleur en richting van het debat. Daarna gaat een discussieleider, tevens opponent, met zaal en spreker in debat. Op de pagina hiernaast ziet u het volledige programma. Ter voorbereiding ziet u bij de literatuur relevante leesstof vermeld.
12
3X7 203 Special Universiteit Utrecht
Programma Hovo Café Utrecht 14:00 Welkomstdrankje tegen inlevering van consumptiebon(nen) en live
muziek aangeboden door HOVO Utrecht
14:20 Welkomstpraatje van de ceremoniemeester (vertegenwoordiger van de
Vrienden van HOVO Utrecht) en info over de middag
14:30 Voordracht van de spreker 14:50 Pauze met live muziek
15:15 Tegengeluid van opponent/discussieleider en debat met de zaal
16:15 Dankwoord & borrelen; snack en live muziek aangeboden door
HOVO Utrecht
17:00 Sluiting
Het Hovo Café Utrecht is een driejaarlijks debat-initiatief van HOVO Utrecht. Deze keer is het debat gekoppeld aan de lezing van Prof. Schnabel ‘Hoe gaan we verder?: Nederland na 15 maart’ op 3 juli 2017. Beide activiteiten kunnen ook goed los van elkaar worden gevolgd.
docent: Dhr. prof. dr. P. Schnabel is universiteitshoogleraar aan de Universiteit Utrecht, lid van de Eerste Kamer voor D66 en ouddirecteur van het Sociaal en Cultureel Planbureau. De discussie leider/opponent wordt op de website bekend gemaakt. datum: 5 juli 2017. tijd: Woensdag 14.00 - 17.00 uur. plaats: Café Hofman, Janskerkhof 17 A, 3512 BM Utrecht. Telefoon: 030 - 230 2470, openingstijden op woensdag 11.00-23.30 uur. Lunch voorafgaand aan het debat vanaf 11:30 uur op eigen gelegenheid mogelijk studiemateriaal: Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) ‘Continu Onderzoek Burgerperspectieven’ COB 2016/4 en COB 2017/1 (indien voorhanden: COB 2017/2). Zie www.scp.nl voor gratis downloaden. kosten: € 10,- inclusief 1 gratis consumptie en 1 snack. Als u ook de lezing/cursus van de spreker volgt krijgt u een extra consumptiebon voor het Hovo Café. 13
3C7 204 Lezing Universiteit Utrecht
Hoe gaan we verder? Nederland na 15 maart
Deze lezing is gekoppeld aan het debat in het Hovo Café ‘Hoe moet het verder met Nederland?’ op woensdag 5 juli 2017. Bij deelname aan deze lezing krijgt u een extra consumptiebon voor het Hovo Café (zie pag. 10). De lezing kan ook goed los worden gevolgd.
Het gaat objectief gezien steeds beter met Nederland. De economische crisis is voorbij, de werkloosheid daalt, de reële inkomens stijgen en de begroting van het Rijk gaat naar een overschot toe. Op alle internationale vergelijkende lijsten staat Nederland in de top vijf of top tien. We zijn volgens het World Economic Forum, economisch, het best presterende land van de Europese Unie en ons Bruto Binnenlands Product gaat na jaren van achteruitgang en stagnatie een forse sprong maken over de grens van 700 miljard euro. Toch overheerst nog altijd het ‘met mij gaat het goed, met ons gaat het slecht’ gevoel. Zo vatte ik in 2000 het gevoel van de natie samen. Nog altijd denken de meeste Nederlanders dat het land eerder de slechte dan de goede kant uitgaat. In de politiek is de boze burger de belangrijkste referentiepersoon geworden. In hoeverre dat terecht is, zal op 15 maart zichtbaar worden in de uitslag van de verkiezingen voor de Tweede Kamer. Het lijkt niet erg waarschijnlijk dat we al een nieuw kabinet hebben begin juli, maar wie weet. Wellicht hebben we dan zelfs nog geen idee wie de partijen zijn die samen een nieuw kabinet gaan vormen. Hoe we verder gaan hangt natuurlijk ook af met wie we verder gaan.
spreker: Dhr. prof. dr. P. Schnabel is universiteitshoogleraar aan de Universiteit Utrecht, lid van de Eerste Kamer voor D66 en ouddirecteur van het Sociaal en Cultureel Planbureau. datum: Maandag 3 juli 2017. tijd: 11.00 - 12.15 uur (geen pauze). plaats: UU-vUnnikgebouw, collegezaal Groen, Heidelberglaan 2, 3584 CS Utrecht-De Uithof studiemateriaal: Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) Continu Onderzoek Burgerperspectieven, actueel overzicht van wat de publieke opinie in Nederland bezig houdt en wat de opvattingen over het beleid van het kabinet zijn: COB 2016/4 en COB 2017/1 (evt. COB 2017/2). Zie www.scp.nl voor gratis downloaden. kosten: € 22,14
3C7 205 Lezing Universiteit Utrecht
De uitbesteding van de geest aan machines Kan een mechanisch mens ook daadwerkelijk denken?
Logo van de Brunsviga rekenmachines, met profiel van C.F. Gauss: “Rekenaar! Waarom geen Brein van Staal gebruiken, dat nooit moe wordt?”
De droom om een kunstmatig mens te scheppen heeft de mensheid altijd al gefascineerd, van Pandora en de Golem tot robots. Het is één ding om een mensachtige automaat te maken, maar iets heel anders om een geest te scheppen die kan voelen, willen en denken. Het gebruik van de rede en van gereedschappen werden als kenmerkende eigenschappen van de mens gezien, maar in de 19de eeuw werden deze voor het eerst gecombineerd. We begonnen denkgereedschappen te maken. Instrumenten die niet onze fysieke maar onze psychische arbeid verlichtten. Drie ponden staal en smeerolie konden moeiteloos allerlei taken van de drie ponden vlees en bloed van onze hersenen overnemen. Een auto is geen mechanisch paard en we zeggen niet dat hij galoppeert, maar van een rekenmachine zeggen we dat hij daadwerkelijk rekent. Kan een mechanisch mens dan ook daadwerkelijk denken? Pas in de 19 de eeuw, met de uitvinding van mechanische computers en de geboorte van de wetenschappelijke psychologie, krijgt deze vraag betekenis. We besteden al meer dan een eeuw een steeds groter deel van onze geest uit aan machines, maar wanneer kunnen we zeggen dat machines denken, voelen en willen? En wat betekent dit voor ons nu en in de toekomst?
spreker: Dhr. dr. C. Ierna, lector Universiteit Groningen, onderzoeker Universiteit Praag, NWO VENI Laureaat, docent HOVO Utrecht Leergang ‘Geschiedenis van de Westerse Filosofie’ datum: 3 juli 2017. tijd: Maandag 14.00 - 15.15 uur (geen pauze). plaats: UU-vUnnikgebouw, collegezaal Groen, Heidelberglaan 2, 3584 CS Utrecht-De Uithof kosten: € 22,-
15
3C7 206 Lezing Universiteit Utrecht
Transitie naar meer duurzame energie Inzicht in complexe materie
‘Sustainable energy: Without the hot air’, boekomslag van David D.J. MacKay (2009)
Deze lezing is een geactualiseerde versie van die uit zomer 2015.
Energie is de hoeksteen van onze moderne samenleving en staat in het middelpunt van de belangstelling van politiek, samenleving, technologie en wetenschap. Momenteel is de energievoorziening grotendeels gebaseerd op fossiele brandstoffen. De daarmee gepaard gaande emissie van CO2 baart zorgen. De Klimaatconferentie in Parijs heeft geleid tot afspraken en inzet om de temperatuurstijging op aarde te beperken tot maximaal 2°C, wat zich vertaalt in een ‘koolstof-budget’ voor de komende decennia. In deze lezing geef de docent inzicht in de complexe materie van energievoorziening en transitie naar meer duurzame energie. Hij analyseert wat het huidige energieverbruik inhoudt en wat de belangrijkste bronnen van energie zijn, nu en in de toekomst. Vervolgens gaan we in op opties om fossiele brandstoffen efficiënter te gebruiken en op mogelijk heden en beperkingen van ‘carbon capture and storage’ (CCS). Korte termijn oplossingen, zoals het sluiten van kolencentrales, bespreken we ook. Hernieuwbare energie is er in overvloed, maar we laten zien dat bij implementatie de uitdagingen groot zijn. Dit heeft voornamelijk te maken met de schaal van de vraag naar energievoorziening. Tot slot bespreken we de mogelijkheden om individueel bij te dragen aan de overgang van fossiele naar meer duurzame energie.
spreker: Dhr. prof. dr. ir. K.P. de Jong, hoogleraar Anorganische Chemie en Katalyse, Universiteit Utrecht en wetenschappelijk directeur van het Debye Institute voor Nanomaterialen Wetenschap, Universiteit Utrecht. Meer informatie inclusief filmpje: www.inorganic-chemistry-and-catalysis.eu/KrijndeJong.html datum: 6 juli 2016. tijd: Donderdag 11.00 - 12.15 (geen pauze). plaats: UU-Ruppertgebouw, collegezaal Rood, Leuvenlaan 19-21, 3584 CE Utrecht-De Uithof studiemateriaal: Wilt u echt de diepte in dan kunt de volgende bron raadplegen: D.J.C. MacKay (2009) Sustainable Energy: Without the Hot Air, Cambridge; u kunt dit ook gratis downloaden: www.withouthotair.com kosten: € 22,16
1C7 207 Lezing Hogeschool Utrecht
Aan de vooravond van een nieuw mensbeeld Hoe geven we antwoord op oude vragen?
Adam en Eva in het paradijs
Mede onder invloed van de neurowetenschap, is ons mensbeeld langzaam aan het verschuiven. Waren we ooit door God geschapen en wezens met een vrije wil en een eeuwig bestaande ziel, nu zijn we biologische wezens gedreven door onbewuste processen. Het humanisme leerde ons dat het toch vooral om de individu gaat, maar als neurowetenschappers zoiets als vrije wil weten te betwijfelen en filosofen, zoals b.v. Thomas Metzingern, beweren dat er geen zelf bestaat, doet het individu er dan wel toe? Als het niet meer vanzelfsprekend is dat een mens uit vrije wil handelt, kunnen we dan een dader dan nog wel verantwoordelijk stellen? Wat is de zin van het leven als we niet meer zijn dan een biologisch wezen? Hoe verhouden eigen belang en algemeen belang zich dan tot elkaar? Of moeten we andere vragen stellen? In deze lezing krijgt u geen direct antwoord op deze vragen maar zal de spreker in gaan op de consequenties van ons veranderende mens- en zelfbeeld. Wanneer wij onszelf gaan begrijpen als een louter bio-neurologisch wezen, vervallen we dan tot een nihilistisch hedonisme? Of zit er meer in dat verhaal en biedt het juist mogelijkheden voor nieuwe zin geving en een andere ethiek?
spreker: Dhr. drs. R.A.R. Keurntjes, studeerde filosofie aan de RU. Hij combineert Westerse en Boeddhistische filosofie in relatie tot hedendaagse vragen over persoonlijke identiteit, bewustzijn en zingeving. Zelfstandig onderzoeker, gesprekspartner en als buitenpromovendus verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen. datum: 6 juli 2016. tijd: Donderdag 14.00 - 15.15uur (geen pauze). plaats: UU-Ruppertgebouw, collegezaal Rood, Leuvenlaan 19-21, 3584 CE Utrecht-De Uithof kosten: â‚Ź 22,-
17
cursussen en ‘Open dag’ in de Botanische tuinen
ZOMER 2017
1G7 208 Hogeschool Utrecht
Van Slotgracht naar Grand Canal
De geschiedenis van kastelen en buitenplaatsen in Nederland
Huis Amerongen
Sprookjesachtig en symbool van de middel eeuwen: stoere kastelen met dikke muren en zware torens. Bewoond door ridders en jonkvrouwen. In hoeverre klopt dit beeld met de werkelijkheid? Welke functies ver vulden kastelen en hoe was het om er te wonen en te werken? Hoeveel kastelen waren er in Nederland en waar stonden ze? Na de zestiende eeuw werden kastelen veelal opgenomen in een park of tuin. Het hoofdgebouw werd gemoderniseerd en ingericht als luxe verblijf. De rijk geworden burgerij bleef niet achter en ging eigen buitenplaatsen aanleggen, al dan niet geïnspireerd op de buitens van de stadhouders. Tuin en park werden kunstzinnig ontworpen en beplant met exotische gewassen. Downton Abbey in Nederland of werkte het in ons land heel anders? Wie waren de bewoners van de kastelen en buitenplaatsen en wat waren hun motieven? Waarom werden ze aangelegd en waarom op die locatie? Hoe werden deze huizen ingericht, hoe werden ze gebruikt? Hoe zat het met het personeel, dat zo’n enorm huis draaiende hield? Al deze en andere vragen, vormen de basis voor drie middagen onderdompeling in de wereld van kasteel en buitenplaats. Onderdeel van de cursus is een excursie naar Huis Amerongen, begonnen als kasteel, later als buitenplaats verbouwd en nu ingericht als museum.
docent: Dhr. dr. F. Vogelzang, wetenschappelijk medewerker NKS Kenniscentrum voor Kasteel en Buitenplaats cursusdata: 4, 11, 18, 25 juli 2017 (4). tijd: Dinsdag 13.00 - 15.00 uur. De laatste college ( 25 juli) een excursie naar Huis Amerongen. plaats: UU-Ruppertgebouw, zaal 116, Leuvenlaan 19-21, 3584 CE Utrecht-De Uithof studiemateriaal: Het eerste college zal er een reader worden uitgedeeld. De prijs zal in de welkomstbrief bekend worden gemaakt. cursusgeld: € 116,-. Exclusief € 12,- toegang museum Amerongen. Met de museumjaarkaart is de toegang gratis. 20
2G7 209 Hogeschool Utrecht-Amersfoort
500 jaar Reformatie en Luther
Welke invloed had deze gebeurtenis in Europa, en in het bijzonder voor Amersfoort?
Het speciale Lutherpoppetje, ontwikkeld door de firma Playmobil in Neurenberg is informeel het symbool geworden van de herdenking van 500 jaar Reformatie in 2017, ook in Amersfoort.
De cursus staat open voor iedereen die meer wil weten over Luther en mee wil denken over de bruikbaarheid van het gedachtengoed uit de Reformatie in onze tijd.
Zo’n 500 jaar geleden veranderde er veel in Europa. Deze cursus biedt een actuele invalshoek: de herdenking van 500 jaar Reformatie. De stellingen van Martin Luther tegen de aflaathandel ziet men als herkenbaar beginpunt in 1517. De boekdrukkunst zorgde dat het protest een enorme vlucht nam en leidde uiteindelijk tot de vrijheid van godsdienst in West-Europa. Maar, het zorgde ook voor talloze andere hervormingen in de samenleving. Deze zijn tot op de dag van vandaag herkenbaar, ook in Amersfoort. De cursus bestaat uit vier op zichzelf staande lezingen. De onderwerpen die aan bod komen hebben alles te maken hebben met dit herdenkingsjaar. We proberen door te dringen tot de kern van Luthers – in die tijd als provocerend ervaren – gedachtengoed over God, mens en de wereld. Hoe ontwikkelde zich de hervorming in Amersfoort? Welk effect had de Beeldenstorm uit 1566 op Amers foort? Hoe gaf Luther vorm aan een nieuw concept voor troost wat van grote invloed was op de muziek van o.a. J.S. Bach.
docenten: 5-7-2017: Dhr. prof. dr. K. Zwanepol, em. hoogleraar lutherana, – Wat bezielde Luther?; 12-7-2017: Dhr. drs. G. Raven, – Een keerpunt in de geschiedenis? 500 jaar protestantisme en Amersfoort; 19-7-2017: Dhr. drs. S. Wassing – Beeldenstorm in Amersfoort?; 26-7-2017: Mw. drs. C.D. Vroegindeweij – Troost bij Luther en Bach. In samen werking met de Amersfoortse Zwaan (de pioniersplek van de Protestantse Gemeente Amersfoort) http://www.luthersekerkamersfoort.nl/lutherjaar.html cursusdata: 5, 12, 19, 26 juli 2017 (4). tijd: Woensdag, 11.00 - 13.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, 3812 PA Amersfoort. studiemateriaal: In dit herdenkingsjaar verschijnen er veel boeken over Luther en de Reformatie. Het kan verrijkend zijn om daar kennis van te nemen. U ontvangt een reader met enkele artikelen die passen bij de onderwerpen van de cursus. 21
1G7 210 Hogeschool Utrecht
Buurtleven door de eeuwen heen Rondleidingen door de Utrechtse binnenstad
De docent op de Oude Gracht in Utrecht
Deze cursus is een herhaling van die uit 2014-2015. De rondleidingen sluiten aan bij de Leergang De middeleeuwen als spiegel van het heden, maar kunnen ook los gevolgd worden. Het maximum aantal deelnemers is 20.
Deze rondleidingen brengen ons in contact met het bruisende stadsleven, dat Utrecht vanaf de middeleeuwen kent. We bezoeken vier wijken, elk met een eigen sfeer. We beginnen met het oude stadshart rond Domen Buurkerk en waaieren dan uit naar de flanken van de oude binnenstad. Globaal bezoeken we Wijk C, de Breedstraat en Neude, de Nieuwegracht en de Springweg. Deze serie laat ons van binnenuit met de oude Utrechtse woonkernen kennis maken. De woonkernen zijn heel verschillend van karakter. Dit hangt nauw samen met hun ligging (aan rivieren of landwegen), hun economische functie en de daarmee corresponderende welvaart van de bewoners. De bewoners van de woonkernen leren we kennen door vragen te beantwoorden als: wie waren zij? Hoe verdienden zij de kost? Welke sociale functies had de wijk? We onderzoeken de ontwikkelingen die de wijken hebben doorgemaakt. Zo krijgen we een inkijkje in het dagelijks leven van mensen die hier woonden vanaf de middeleeuwen tot op de dag van vandaag. Omdat er behoorlijk wat gelopen wordt is deze serie alleen geschikt voor mensen die goed ter been zijn. Rolstoelers zijn welkom, mits zij er rekening mee houden dat de groep op bepaalde momenten een werftrap afgaat of beneden langs de gracht loopt.
docent: Mw. dr. L.C.J.J. Bogaers is cultuurhistorica en directeur van Levend Verleden Nu (zie voor meer informatie de website: levendverledennu.nl). Zij promoveerde in 2008 op een cultuur historisch onderzoek naar de sociale samenhang in het laat middeleeuws Utrecht. Zij combineert minutieus archiefonderzoek met kennis van de oude binnenstad en respect voor religie. cursusdata: 7, 14, 21, 28 juli 2017 (4). tijd: Vrijdag 10.30 - 12.15 uur (geen pauze). plaats: Centrum Utrecht. studiemateriaal: A anbevolen: Llewellyn Bogaers, Aards, betrokken en zelfbewust. De verweven heid van cultuur en religie in katholiek Utrecht (1300-1600). Te bestellen op info@levendverledennu.nl cursusgeld: € 116,22
Middeleeuwse Keltische sagen
Wonderlijke en heroïsche verhalen uit Ierland en Wales
Het Keltisch kruis bij Torosay Castle op het Isle of Mull, Schotland
Trotse krijgers en inventieve jongedames. Afgehakte hoofden die een even goede conversatie kunnen voeren als toen ze nog op de schouders zaten. Mensen die in dieren veranderen; de middeleeuwse verhalen uit Ierland en Wales schetsen een beeld van de prechristelijke Keltische cultuur dat veel minder hoogdravend, hoofs of romantisch is dan de associatie die men doorgaans met het woord Keltisch heeft. Er wordt veel gevochten en de verhalen zijn doorspekt met merkwaardige, soms bovennatuurlijke gebeurtenissen en onverwachte wendingen. Eer en status zijn belangrijke drijfveren voor de helden, maar de verhalen kunnen ook onverwacht ontroerend zijn. Deze verhalen, overgeleverd in Ierse manuscripten vanaf c. 1100 n.Chr. en in Welshe manuscripten vanaf c. 1250 n.Chr. zijn de kopieën van oudere geschreven versies. Ze reflecteren een oudere Keltische verteltraditie van vóór de komst van het Christendom (c. 500 in Ierland). Tijdens deze cursus leest u een selectie verhalen in Nederlandse vertaling en ontvangt u de benodigde achter grondinformatie over de cultuur om ze goed te kunnen interpreteren. Wat was het doel van deze verhalen: lering of vermaak? Wat probeert de verteller over te brengen op zijn publiek? En welke impact heeft de schriftelijke overlevering van deze teksten gehad op die boodschap?
docent: Mw K. Lemmen-Friedrich MA is specialist op het gebied van Keltische Talen en Culturen en doceerde o.a. bij het Departement Keltische Taal en Cultuur, Universiteit Utrecht datum: 10, 17, 24 juli 2017 (3). tijd: Maandag 11.00 - 12.45 uur. plaats: UU-Ruppertgebouw, zaal 111, Leuvenlaan 19-21, 3584 CE Utrecht-De Uithof studiemateriaal: A anbevolen: Maartje Draak en Frida de Jong Van Helden, Elfen en Dichters, 1979, Amsterdam: Meulenhoff. cursusgeld: € 87,-
23
1G7 212 Hogeschool Utrecht
Moderne geschiedenis van Syrië en Irak Van de Osmanen tot IS
IS
Bashar Assad
Bijna dagelijks haalt de regio Syrië-Irak het internationale nieuws. De strijd en instabiliteit daar leiden tot vluchtelingenstromen en internationale spanningen. Hoe kan er nu zoveel onrust zijn, terwijl er ook eeuwenlang rust, vrede en culturele bloei waren? Waar ging het mis en waarom? In deze vier colleges verdiepen we ons in de geschiedenis van het gebied dat nu Irak en Syrië omvat. De bakermat van de oudste beschavingen ter wereld. Na Arabische en Koerdische invasies in de middeleeuwen is de regio eeuwenlang een belangrijk onderdeel van het Osmaanse rijk. Na 1918 verschijnen Engeland en Frankrijk op het toneel en zij trekken grenzen waar die nooit bestaan hebben. Later zullen de VS en Sovjet Unie de landen meeslepen in de koude oorlog. Erfenissen van interventies die ook nu nog doorwerken in de huidige conflicten. We zullen uitgebreid aandacht besteden aan de vele verschillende etnische, religieuze groepen en de politieke stromingen in dit gebied. Van de moeras-Arabieren tot de Yeziden, en van de Jong Turken tot de Ba’ath partij en de Salafisten.
docent: Dhr. drs. M. Andela studeerde Nieuwste Geschiedenis en MiddenOosten studies aan de Radboud Universiteit. Sindsdien is hij actief in de televisie journalistiek, zowel voor de publieke omroep als voor particuliere opdrachtgevers. cursusdata: 13, 20 juli 2017 (4). tijd: Donderdag 11.00 - 13.00 uur en 14.00 - 16.00 uur. plaats: UU-Ruppertgebouw, zaal A, Leuvenlaan 19-21, 3584 CE Utrecht-De Uithof studiemateriaal: Reader met achtergrondartikelen, relevante literatuur en unieke archiefstukken van het Ministerie van Buitenlandse Zaken wordt verstrekt bij eerste college voor €15,cursusgeld: € 116,24
1K7 213 Hogeschool Utrecht
Europese kunstgeschiedenis
Kroyer, Kunstenaars kolonie Skagen, Denemarken, 1888, Hiep, hiep hoera!
Het eerste college zal de architectuur van de Europese landen worden bekeken. De tweede middag komt de westerse kunstgeschiedenis aan bod. Er worden verbanden gelegd tussen geschiedenis, religie, literatuur, politiek, techniek, wetenschap, zeden en gewoonten. Kunstwerken en gebouwen zijn vooral uitgekozen om die in hun culturele context nader te beschouwen. Zo komen de eigentijdse ontw ikke lingen en waardering beter tot zijn recht. De geografische verscheidenheid van ons werelddeel, in combinatie met de plaatselijk beschikbare materialen, technieken en tradities, verschaffen identiteit aan kunst- en bouwwerken. Wij maken in vogelvlucht kennis met hoogtepunten uit de achtereenvolgende cultuurtijdperken oudheid, middeleeuwen, renaissance, barok, rococo, verlichting, romantiek en fin de siecle. We sluiten af met een college over hoe het besef van actualiteit vorm kreeg. Dat hing samen met sociale onrust en emancipatie van onderdrukten en van het individu, waarbij men de eigen tijd, de moderniteit, zelf ter hand nam. En met de uitvinding van de fotografie, die het NU fixeert: zo was het motto van de impressionisten: Il faut etre de son temps(Wees van je eigen tijd!)! Film, TV, video en computers voegden daar beweging, geluid en kleur aan toe. Een gevolg daarvan was dat beeldende kunst nergens meer op leek.
docent: Dhr. drs. B. Spijker, kunsthistoricus, was non-fictierecensent o.m. bij de Volkskrant, werkte als docent kunt-, cultuur- en film geschiedenis en deed beeldende kunstprojecten voor musea en gemeenten. Gaf bij HOVO een architectuurcursus. cursusdata: 29 juni; 6, 13 juli 2017 (3). tijd: Donderdag 13.30 - 15.30 uur. plaats: Bartholomeus Gasthuis, Lange Smeestraat 40, 3511 PZ Utrecht. cursusgeld: € 87,-. Bewoners van het Bartholomeus Gasthuis krijgen 50% korting.
25
2K7 214 Hogeschool Utrecht-Amersfoort
Een leven vol schoonheid
Het werk van ‘vergeten’ kunstenares Fre Cohen (1903 – 1943) muzikaal omlijst
Illustratie van F. Cohen voor de SociaalDemocratische Arbeiderspartij.
Ochtendprogramma: Fre Cohen was een zeer bewuste en eigenzinnige vrouw die vooral bekend is geworden door haar ontwerpen van boekomslagen. Dat deed ze voor de voorloper van uitgeverij de Arbeiderspers. Ze was lid van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP)en had contact met Koos Vorrink (voorzitter van de Arbeiders Jeugd Centrale (AJC), de SDAP en de Partij van de Arbeid). Ze maakte illustraties voor de Arbeiders Jeugd Centrale. Haar werk toont invloeden van Jugendstil, De Stijl en Amsterdamse Schooldie ze uitwerkte tot een eigen persoonlijke stijl. Wilskracht en creativiteit waren haar belangrijkste karaktereigenschappen. In de oorlog heeft ze op diverse plekken ondergedoken gezeten. Uiteindelijk ontdekten de Nazi`s haar in 1943 in Borne en werd ze opgepakt. Middagprogramma: Muziek is als bloed dat kruipt waar het niet gaan kan. Zelfs op de meest lugubere plekken tijdens de Tweede Wereldoorlog werd muziek geschreven door componisten die door de Nazi’s waren afgevoerd. Andere componisten mochten weliswaar als “vrij” mens doorgaan met hun werk, maar hun muziek mocht geen bedreiging vormen voor de Duitse cultuur en Duitse identiteit. Sommigen pasten zich aan, anderen vluchtten en bleven componeren in de door hen gekozen stijl. Dat ging vaak onder moeilijke omstandigheden. De lezing wordt muzikaal geïllustreerd met veel luistervoorbeelden.
docenten: Mw. drs. L. le Blanc, kunsthistoricus www.lisetteleblanc.nl Dhr. mr. drs. C. Becx, jurist, musicoloog en saxofonist www.utrechtssaxofoonkwartet.nl cursusdata: 10 juli 2017. tijd: Maandag 10.30 - 16.30 uur. plaats: Kamp Amersfoort, Loes van Overeemlaan 19, 3832 RZ Leusden studiemateriaal: Informatie ter plaatse ter inzage. cursusgeld: € 59,- (inclusief koffie/thee/lunch). 26
2K7 215 Hogeschool Utrecht-Amersfoort
Die Zauberflöte in meer gedaantes Welke operaliefhebber kent niet Die Zauberflöte? De vraag is alleen welke versie en wanneer zag u uw laatste voorstelling? Het is één van de populairste opera’s ooit waarvan ruim tachtig cd-opnames bestaan – de oudste dateert uit 1937 – en bijna twintig dvd-opnames. Ook zijn er enkele films gemaakt, een zelfs met als decor WO I. De opera is uitgevoerd door marionettentheaters en zijn er speciale bewerkingen voor kinderen. Vooral in de afgelopen decennia hebben regisseurs opmerkelijke producties tot stand gebracht waarin goed te zien en te horen is, welke uiteenlopende visies er bestaan op dit werk en de personages. Opmerkelijk is ook dat soms beeldende kunstenaars zijn ingeschakeld om voor de decors te zorgen. In deze cursus krijgt u eerst een korte inleiding op deze opera en vervolgens kunt u kijken en luisteren naar een aantal hoogtepunten uit Die Zauberflöte van een vijftal verschillende uitvoeringen uit de voorbije decennia. Dat zijn in ieder geval de beroemde verfilming door Ingmar Bergman uit 1975, de zogenaamde semi-scènische uitvoering onder leiding van John Eliot Gardiner in het Concertgebouw uit 1995, de uitvoering waarvoor Karel Appel de decors maakte en Pierre Audi de regie had uit 2000 en de voor velen opzienbarende uitvoering van De Nationale Opera uit 2015 in de regie van Simon McBurney.
docent: Dhr. drs. C. Verhamme gaf meerdere HOVO-cursussen over onder meer opera’s uit 4 eeuwen cursusdata: 14, 21, 28 juli 2017 (3). tijd: Vrijdag 13.45 - 16.15 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, 3812 PA Amersfoort. studiemateriaal: Voor deze cursus wordt een aparte reader samengesteld die in de eerste les kan worden gekocht. cursusgeld: € 87,27
2L7 216 Hogeschool Utrecht-Amersfoort
Wie schrijft die blijft Kent u de uitdrukking: wie schrijft die blijft? Maar, wat is de betekenis hierachter en waarom schrijven mensen? Er zijn heel veel beweringen over deze uitdrukking. Een perfect voorbeeld van ‘wie schrijft die blijft’ is de bijbel. Na een kleine 1700 jaar nog steeds een bestseller! Overtreed de schrijfregels! Schrijven is iets persoonlijks. Er zijn wetten, regels en grenzen, maar juist door het over treden van deze wetten komt een goed verhaal op gang. Kortom de wetten zijn niet vast en de regels zijn er om overtreden te worden. Ja, er zijn grenzen, maar ook smokkelaars. En juist dát maakt een verhaal interessant. Redenen om te schrijven Waarom wordt er geschreven? Er zijn vele redenen om te schrijven zoals: Een dagboek om zaken niet te vergeten; Frustraties óf verdriet van je afschrijven; Een waargebeurd verhaal met anderen delen; Informatie uitwisselen (professioneel); Artikelen schrijven of reviews schrijven over een product is ook een voorbeeld. Vaak wordt u hiervoor betaald. Xead is hier een goed voorbeeld van. Het maximum aantal deelnemers is 25.
In drie lessen gaan we in op de vele manieren van schrijven. Elke vorm van schrijven vereist een eigen aanpak. Na de eerste les kunnen de cursisten aangeven wat ze naast de basisregels het liefste willen leren.
docent: Mw. A. Nijssen is auteur, journalist, columnist. Zij is werkzaam voor De Persgroep, auteur van vijf romans en een verhalen bundel. Ook werkte zij mee aan diverse korte verzamelbundels. Zij studeerde o.a. aan de Schrijversvakschool in Rotterdam. cursusdata: 4, 11, 18 juli 2017 (3). tijd: Dinsdag 11.00 - 13.00 uur. plaats: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, 3812 PA Amersfoort. studiemateriaal: Voor deze cursus is een speciale reader samengesteld die u in het eerste college kunt kopen voor € 5,-. cursusgeld: € 87,-
28
3L7 217 Universiteit Utrecht
‘A is een aapje dat eet uit zijn poot’ De geschiedenis van onze taal
‘A is een aapje dat eet uit zijn poot. B is de bakker die bakt voor ons brood’.
Het oorspronkelijk Phoenicische alfabet, voor vrijwel alle Indo Europese talen gebruikt, hier als het Nederlandse ABC getekend door Rie Cramer.
Wie herinnert zich deze zin niet? Maar, wie weet dat dat deze zin is gebaseerd op het Phoenicische alfabet, dat voor vrijwel alle Indo-Europese talen werd gebruikt? Ongeveer 5000 jaar geleden sprak men in Zuid-Rusland – of nog iets oostelijker – het Proto-Indo-Europees (PIE). De sprekers verspreidden zich daarna van IJsland tot India. Een taal verandert voortdurend en mede door een proces van afsplitsingen ontstond een reeks van Indo-Europese (IE) talen, waaronder het Nederlands. De vergelijkende taalwetenschap reconstrueert grammatica en vocabulaire van het PIE. Uit deze woorden leren we de Indo-Europeanen een beetje kennen: een patriarchale samenleving van halfnomaden in koude streken, met een religie, recht en met literatuur. De vergelijkende methode met het PIE als ijkpunt blijft een hulp bij het vastleggen van de regelmatige ontwikkelingen in een taal. Ook als we over geschreven teksten beschikken. Krent en suiker worden dan ontmaskerd als indringers en ook wordt duidelijk waar ze vandaan komen. Nieuwe vondsten scheppen ongekende mogelijkheden om de kennis van onze taal te verbreden. En haar toekomst? De veranderingen dienen zich al aan in de ‘taalfouten’ van nu: “Hun komen”!
docent: Mw. dr. M. van Strien-Gerritsen was universitair hoofddocent vergelijkende Indo-Europese taalwetenschap en Keltische linguïstiek aan de Universiteit Utrecht en verbonden aan het Instituut voor Oosterse talen en de Opleiding Keltisch. cursusdata: 7, 14, 21, 28 juli 2017 (4). tijd: Vrijdag 11.00 - 12.45 uur. plaats: UU-Ruppertgebouw, zaal 123, Leuvenlaan 19-21, 3584 CE Utrecht-De Uithof studiemateriaal: R.S.P.Beekes (1990) Vergelijkende taalwetenschap: Een inleiding in de vergelijkende Indo-europese taalwetenschap, Utrecht: Het Spectrum. Aula paperback 176. De hoofdstukken 1 t/m 10 kunnen desgewenst als algemene inleiding gelezen worden. cursusgeld: € 116,29
3N7 218 Universiteit Utrecht
Exotische objecten in het heelal Deeltjesversnellers in de ruimte
Materie uitgestoten nabij een superzwaar Zwart Gat strekt zich aan de hemel uit over een afstand van 20 keer de volle maan. Die uitgestrektheid toont hoe relatief dichtbij Zwarte Gaten van zich doen spreken.
Wat is de aard van de werkelijkheid? Wat zijn de structuren in de natuur waar alles aan ten grondslag ligt? Zijn dat uiteindelijk concrete bijna tastbare dingen, zeg deeltjes, die klaarliggen in een gegeven toneel van ruimte en tijd? Of wordt alles, hoe dieper je graaft, abstract en alleen te vatten in logische regels? Regels te zien als abstracte informatie, waarbij ook ruimte en tijd als vanzelf ontstaat? Natuurkundigen proberen daar een antwoord op te vinden in de wereld van het allerkleinste. Ze laten liefst zo elementair mogelijke deeltjes met hoge energie botsen die daarbij verdwijnen in een flits van energie. Die flits koelt af tot al het denkbare en men zoekt in de restanten naar vormen die we nog niet kennen. Paradoxaal genoeg zijn voor het allerkleinste steeds omvangrijkere deeltjesversnellers nodig, die onbetaalbaar worden. Zulke versnellers staan klaar in het heelal. Zij produceren straling en deeltjes van veel grotere energie dan we ooit zelf kunnen namaken op aarde. Ik bespreek de waarnemingen van het heelal waarin we direct of indirect deeltjes van de allerhoogste energie meten, afkomstig van exotische objecten, zoals zwarte gaten die we op heterdaad betrappen, neutronensterren of straling uit veel grotere structuren in het heelal.
docent: Dhr. prof. dr. J. Heise is astrofysicus en emeritus bijzonder hoog leraar ‘Actuele onderwerpen in de natuurkunde’, Universiteit Utrecht. voorkennis: Enige ervaring met natuurwetenschappelijk redeneren is gewenst. Hierdoor kun je onbegrepen details overslaan en toch de betooglijn vasthouden. cursusdata: 7, 14, 21, 28 juli 2017 (4). tijd: Vrijdag 13.15 - 15.00 uur. plaats: UU-Ruppertgebouw, collegezaal Paars, Leuvenlaan 19-21, 3584 CE Utrecht-De Uithof studiemateriaal: Tijdens de cursus worden literatuursuggesties gegeven. cursusgeld: € 116,30
2W7 2 Hogeschool Utrecht-Amersfo
Varen op het zand en treinen in het veen Over het breekpunt in de geschiedenis van de snelheid
Buurser pot
Attentie: deze cursus stopt. Dit is de laatste mogelijkheid deze cursus te volgen.
In de tweede helft van de negentiende eeuw vindt in Nederland een definitieve omslag plaats van middeleeuws landschapsbeheer naar moderne organisatiestructuren. Het aanvankelijk ‘lege land’ – met eindeloze heidegronden, uitgestrekte venen en slechts onverharde wegen – kende vooral provisorische waterwegen waaraan de meeste woonkernen lagen. In deze zomercursus komt de opmerkelijke overgang van lokale scheepvaart naar het lokale spoor aan de orde, met name in Oost-Nederland. Boot en trein symboliseren een uniek breekpunt in de geschiedenis van de snelheid. De open ruimte wordt na 1850 in hoog tempo ingevuld, ‘geordend’. De kleinschalige scheepvaartroutes worden vanaf 1880 vervangen door een netwerk van sporen. Ieder spoor trekt een eigenzinnig verhaal tot in de haarvaten van het nu ‘ontsloten’ land. Dhr. Brinckmann neemt u mee langs de historische waterwegen van de zandgronden en vertelt de geschiedenis van het malen, vloeien en varen. Dhr. de Wolf rijdt met u over de sporen van weleer. Vanaf een kleine zomp ca 7 m. en vanuit een normale spoorstoomtrein 1435mm (beide in Haaksbergen) krijgt u letterlijk en figuurlijk een keur aan ‘vergeten uitzichten’. Opzet: twee dagdelen inleiding in Amersfoort en een dag in Haaksbergen.:Daar gaan we met de stoomtrein naar Boekelo en varen we in de Buurser pot (klein zeventiende-eeuws vrachtscheepje) naar Buurse.
docenten: Dhr. drs. E. Brinckmann (1961) studeerde rechten en filosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij werkte in landschapsprojecten voor Wageningen Universiteit/Plant Research International en publiceert over filosofie en landschap. Nu is hij directeur van landgoed Het Lankheet in Overijssel (Haaksbergen). Dhr. drs. T. de Wolf (1960) studeerde economische en sociale geschiedenis in Utrecht en was conservator van het Fonografisch Museum bij Beeld en Geluid. Hij heeft een eigen bedrijf, Audio Archeologie. Hij is auteur van verschillende publicaties over de geschiedenis van infrastructuur en de historie van de geluidsregistratie. cursusdata: 18, 19 juli 2017. tijd: Dinsdag 10.30 - 12.30 uur en 13.30 - 15.30 uur. Woensdag: het reisschema wordt in overleg vastgesteld. Een goede conditie is belangrijk. plaats: Dinsdag: Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21, Amersfoort. Woensdag: Haaksbergen. cursusprijs: € 116,-. Reis- en entreekosten zijn niet inbegrepen. 31
Open Dag HOVO in de Botanische Tuinen Een “proeverij” van diverse categorieën
32
6C7 220 HOVO Utrecht
Ter afsluiting van de zomeracademie biedt HOVO Utrecht, in samenwerking met “Vrienden van HOVO” en de Botanische tuinen, u een leerzame middag aan. In de prachtige omgeving van de Botanische Tuinen van Universiteit Utrecht geven wij u een voorproefje op het cursusaanbod voor het seizoen 2017-2018. Een aantal docenten zal u op – ludieke wijze – kennis laten maken met het cursusaanbod van hun vakgebied. Er worden diverse kramen ingericht onder andere door een aantal docenten vanuit hun vakgebied. Tijdens de afsluiting van de zomeracademie zijn er mogelijkheden om rondleidingen te volgen in de Botanische Tuinen. Een speciaal opgeleide gids toont de leukste en mooiste planten van dit jaargetijde en vertelt het bijbehorende verhaal. De Utrechtse Botanische Tuinen behoren tot de oudste nog bestaande universitaire tuinen van Nederland. Voor het universitaire onderwijs speelt de tuin nog altijd een grote rol. Daarnaast kunnen er lezingen (van circa 25 minuten) van docenten worden bijgewoond die u alvast een beeld geven wat u kunt verwachten in het nieuwe cursusjaar. Er wordt eveneens een specifieke lezing verzorgd over de Botanische Tuinen. Een mooie zomerse dag in een prachtige omgeving waarbij u uw kennis op prettige, speelse wijze kunt uitbreiden en contact kunt leggen met gelijkgestemde en andere bekenden van HOVO. U bent van harte welkom! Het uitgebreide programma kunt u vinden op de website van HOVO Utrecht www.hovoutrecht.nl
Heel fijn wanneer u zich van te voren opgeeft, zodat we weten op hoeveel mensen we kunnen rekenen. Voor deelname aan een rondleiding door de Botanische Tuinen zal een bijdrage worden gevraagd van € 10,00. Dit valt niet onder de entreeprijs en kunt u zich apart opgeven via de website www.hovoutrecht.nl
docenten: datum: tijd: plaats: kosten:
Diverse docenten 27 juli 2017. Donderdag 13.00 - 16.30 uur. Botanische tuinen, Budapestlaan 17, 3584 HD Utrecht-De Uithof. € 5,00 inclusief twee consumptiebonnen. 33
AANTEKENINGEN
praktische informatie ZOMER 2017
WIE ZIJN WIJ? HET BESTUUR Dhr. prof. dr. O.A.L.C. Atzema (Oedzge) namens de UU (voorzitter), Mw. prof. dr. H.A. Alma (Hans) namens de UvH (lid), Dhr. R. Versteegh (René) namens de HU (penningmeester), Dhr. drs. H.G.J. Peeters (Harry) namens de Stichting Vrienden (lid).
DE PROGRAMMACOMMISSIES De coördinatoren van HOVO Utrecht worden bijgestaan door Programmacommissies. De taken en bevoegdheden van de Programmacommissies omvatten: het aanreiken van namen van docenten die een cursus voor HOVO Utrecht willen geven het bij de totstandkoming van het cursusaanbod beoordelen of aan de eisen van pluriformiteit en kwaliteit van het cursusaanbod is voldaan het gevraagd en ongevraagd advies geven met betrekking tot de kwaliteit van het cursusaanbod, mede op basis van de evaluaties.
HOVO NEDERLAND HOVO Nederland is de landelijke vereniging van HOVO-instellingen. HOVO Nederland heeft tot doel deze instellingen te ondersteunen bij het bevorderen van hoger onderwijs voor ouderen in Nederland. HOVO Nederland is lid van de Association Internationale des Universités du Troisième Age (AIUTA). Zie voor de website van HOVO Nederland: www.hovonederland.nl.
LINKS NAAR DE PARTNERS VAN HOVO UTRECHT www.uu.nl www.hu.nl www.uvh.nl www.vriendenhovoutrecht.nl
36
www.amersfoort.hu.nl
ALGEMENE VOORWAARDEN AANMELDEN EN BETALEN Online: via ‘Ons aanbod’ of bij de categorieën op onze website www.hovoutrecht.nl. Bij de desbetreffende cursus klikt u onderaan de pagina op ‘toevoegen aan mijn aanmeldingsformulier’, waarna u de instructies opvolgt. U geeft een machtiging tot eenmalige automatische incasso en u ontvangt direct per e-mail de bevestiging van uw aanmelding. Ongeveer 1 week voor aanvang wordt het cursusgeld van uw rekening afgeschreven. Desgewenst kunt u op het digitale aanmeldings formulier aangeven dat u zelf het cursusgeld overmaakt. U bent dan pas ingeschreven zodra het cursusgeld binnen is bij HOVO. U kunt het cursusgeld overmaken naar NL33 INGB 0000 1055 44 t.n.v. HOVO Utrecht, onder vermelding van het cursusnummer. Ter bevestiging van uw inschrijving ontvangt u binnen enkele dagen uw bewijs van deelname per e-mail, met daarop uw naam en de cursus waarvoor u bent aangemeld. Met dit bewijs en een geldig legitimatiebewijs kunt u tot een jaar na inschrijving gratis toegang krijgen tot de Universiteitsbibliotheken te Utrecht. Een week voor aanvang van de cursus ontvangt u per e-mail de welkomstbrief, waarin ook de locatie en routebeschrijving zijn vermeld.
OVER- OF ONDERINSCHRIJVING Inschrijving vindt plaats op volgorde van binnen komst van de betalingen. Mocht er geen plaats meer zijn in de cursus van uw keuze, dan ontvangt u daarover bericht. Wanneer een cursus vol is geven wij dit aan op de website. Als een cursus vanwege onvoldoende belangstelling niet kan doorgaan krijgt u hiervan uiterlijk twee weken voor aanvang van de cursus bericht. Uw afgegeven incasso wordt ingetrokken of het eventueel reeds betaalde cursusgeld wordt teruggeboekt. Voor nadere inlichtingen kunt u een e-mail sturen
hovo@uu.nl of bellen met het Bureau van HOVO Utrecht (030 - 2533197), op maandag tot en met donderdag van 9.00 tot 12.30 uur.
ANNULEREN U kunt uw aanmelding tot twee weken voor aanvang van de cursus zonder opgave van redenen annuleren, door retourzending van uw bewijs van deelneming of door een e-mail te sturen naar hovo@uu.nl. Standaard wordt bij annulering € 15,- administratiekosten in rekening gebracht. Bij annulering een week voor aanvang wordt de helft van de cursusprijs doorberekend. Na de start van de cursus is het volledige cursusgeld verschuldigd. Voor HOVO-reizen gelden andere annuleringstermijnen: zie hiervoor het aanmeldingsformulier voor studiereizen.
CURSUSPRIJS De cursusprijs is gebaseerd op de duur van de bijeenkomsten en het aantal daarvan per cursus. Wanneer u aantoonbaar alleen ‘AOW niveau’inkomen ontvangt dan kunt u contact opnemen met HOVO voor gereduceerd tarief.
UITVAL CURSUSBIJEENKOMST Wanneer een cursusbijeenkomst door onvoorziene omstandigheden niet door kan gaan, maken wij dit per e-mail bekend. We raden u daarom aan om op de ochtenden van uw cursus dagen uw e-mail te raadplegen. De betreffende bijeenkomst(en) wordt/worden op een later tijdstip ingehaald, veelal in de week/weken na beëindiging van de cursus. Alleen wanneer bijeenkomsten niet op een later tijdstip gegeven kunnen worden zal restitutie plaats vinden.
CURSUSLOCATIES EN -TIJDEN De meeste cursussen geven wij overdag in de onderwijsgebouwen van de universiteiten 37
en hogescholen. De vraag van het reguliere onderw ijs naar zalen is overdag echter óók groot. De in HOVO Utrecht samenwerkende instellingen stellen de collegezalen daarom pas ter beschikking nadat het reguliere onderwijs is ingeroosterd. Omdat de cursusgidsen al eerder worden gedrukt kunnen de uiteindelijke locaties en tijdstippen afwijken van die in de gidsen. Zodra de locatie bekend is, wordt dit op de website bij de cursus vermeld. Ongeveer een week voor aanvang van de cursus ontvangt u een welkomstbrief van of namens de docent, met daarin ook de exacte cursuslocatie. Achter in de gids vindt u een uitleg hoe u de belangrijkste locaties kunt bereiken, alsmede de plattegrond van De Uithof.
Wij hechten zeer aan de bewaking van de kwaliteit van onze cursussen. Wij vragen u daarom mee te werken aan de evaluatie, die na de laatste cursusbijeenkomst wordt toegestuurd per e-mail. In het formulier is er ook ruimte voor het maken van bijzondere/individuele opmerkingen. De uitkomsten van de evaluatie worden door de coördinatoren met de cursuscontactpersonen en docenten besproken. De programmacommissies en het bestuur van HOVO Utrecht ontvangen de halfjaarlijkse samenvattingen van de evaluaties. Zo kunnen wij tijdig bijsturen wanneer dat nodig is.
VOORWAARDEN EXCURSIES
Wanneer docenten een reader gebruiken, is de prijs daarvan in het algemeen niet bij de cursusprijs inbegrepen. U kunt de reader tijdens het eerste college kopen. Sommige docenten maken gebruik van één of meerdere boeken, die u in de regel zelf moet aanschaffen. Meer informatie over het studiemateriaal vindt u bij de cursusbeschrijvingen in de gedrukte gids, op onze website, of later in de eerder genoemde welkomstbrief.
HOVO Utrecht besteedt de uiterste zorg aan haar programma’s. Toch kan het voorkomen dat er kort voor – of zelfs tijdens – de excursies programmawijzigingen zijn. Wij vragen uw begrip hiervoor. Ook vraagt HOVO Utrecht de deelnemers aan excursies vooraf aan ons te melden wanneer er eventuele beperkingen in mobiliteit zijn (traplopen/afstanden). Door deel te nemen aan de genoemde activiteiten verklaart de deelnemer om noch HOVO Utrecht, noch de organisatoren, noch de begeleiders aansprakelijk te stellen voor wijzigingen in het programma of voor ongevallen tijdens de excursies.
CURSUSCONTACTPERSONEN
VOORWAARDEN STUDIEREIZEN
Bij veel HOVO-cursussen vervullen Vrienden van HOVO Utrecht of andere cursisten belangeloos de functie van contactpersoon. Deze ‘cursuscontactpersonen’ zijn cursisten, die enerzijds docenten en coördinatoren van een aantal taken ontlasten en anderzijds spreekbuis voor de cursisten zijn. Taken van de cursuscontactpersoon kunnen zijn: het bieden van hulp bij het verspreiden van readers, het laten circuleren van een deelnemerslijst voor uw paraaf, en het informeren van cursisten die niet bij een bijeenkomst aan wezig kunnen zijn over eventuele wijzigingen in het programma.
Voor de praktische organisatie van de studiereizen werken wij meestal samen met door ons geselecteerde reisorganisaties. Een aantal docenten geeft er echter de voorkeur aan om de organisatie in eigen hand te houden. Voor het waarborgen van de kwaliteit van de studiereizen en de veiligheid van de deelnemers heeft HOVO Utrecht een reisprotocol ontwikkeld waaraan deze reizen moeten voldoen. De organisator verstrekt dit reisprotocol aan de (potentiële) deelnemers na aanmelding voor een studiereis. Deelnemers aan buitenlandse activiteiten van HOVO Utrecht zijn verplicht een annuleringsen reisverzekering af te sluiten.
STUDIEMATERIAAL
38
EVALUATIE CURSUSSEN
STICHTING VRIENDEN VAN HOVO UTRECHT De Stichting Vrienden van HOVO Utrecht ondersteunt het werk van HOVO Utrecht en behartigt de belangen van de cursisten, onder andere door vertegenwoordiging in het bestuur van HOVO Utrecht en deelname aan programmacommissies. Activiteiten: • in het voorjaar: een (dag)excursie voor Vrienden en introducé(e)s: per touringcar naar een belangwekkende tentoonstelling of activiteit in Nederland, Duitsland of België • omstreeks januari: de Vriendenmiddag voor donateurs en vrijwilligers: een lezing over een wetenschappelijk, cultureel of historisch onderwerp, gevolgd door een gezellig samenzijn. Voor actuele informatie zie: www.vriendenhovoutrecht.nl. U kunt donateur worden voor € 15,- (of meer). Als Vriend van HOVO Utrecht kunt u deelnemen aan de activiteiten die de Stichting organiseert. Aanmelding nieuwe donateurs en hernieuwing bestaande donateurs 2017: bij voorkeur via de website www.vriendenhovoutrecht.nl of door inzending van het onderstaande formulier. U kunt ook een overschrijving doen naar rekening NL77 RABO 0136 1112 03 ten name van Vrienden HOVO Utrecht. Vermeld daarbij altijd doel, jaar en naam! Engelien Verhoeff, secretaris. Inlichtingen: verhoeff@zonnet.nl
AANMELDING / BETALING DONATIE 2017 Ondergetekende machtigt hierbij de Stichting Vrienden van HOVO Utrecht om éénmalig een bijdrage van € IBAN:
(minimaal € 15,-) voor voor het kalenderjaar 2017 af te schrijven van:
N L
Dhr.
0
Mw. Voorletters:
Naam:
Adres: Postcode:
Plaats:
Telefoon: E-mail: Datum:
Handtekening:
Opsturen aan: Vrienden van HOVO Utrecht, t.a.v. dhr. H. Wevers, penningmeester, Frans Halsstraat 49A, 3583 BM Utrecht. vriendenhovoutrecht@gmail.com 39
HOE KOMT U NAAR DE BELANGRIJKSTE CURSUSLOCATIES? (Raadpleeg ook www.9292.nl voor eventuele wijzigingen m.b.t. buslijnen)
PER OPENBAAR VERVOER VANAF CENTRAAL STATION UTRECHT NAAR: De locaties van de Hogeschool Utrecht en de Universiteit Utrecht in De Uithof: stadsbus 12 en 28, bestemming UMC/de Uithof.
PER OPENBAAR VERVOER VANAF STATION AMERSFOORT NAAR HOGESCHOOL UTRECHT-AMERSFOORT, DE NIEUWE POORT 21, 3812 PA AMERSFOORT: Via de voorzijde van het station: stadsbus 2, 3, 4 of regiobussen 74 en 103, halte Groningerstraat/Eemplein. Via de achterzijde van het station: rechtsaf (ca. 10 minuten lopen).
AUTO PARKEREN Op de parkeerterreinen op De Uithof geldt betaald parkeren. Deze terreinen zijn tijdens de onderwijsperiode vaak vol. Er is een nieuw parkeerterrein bij de afrit 28 Utrecht-De Uithof, kruising Universiteitsweg, met voldoende parkeerplaatsen (2000 plaatsen). Kosten per dag maximaal € 5,- inclusief openbaar vervoer vanaf de parkeergarage. Parkeren bij Hogeschool Utrecht-Amersfoort, De Nieuwe Poort 21 kan alleen op een terrein met betaald parkeren (bij het gebouw van de hogeschool rechts de Eemlaan in). De parkeergarage is uitsluitend bedoeld voor medewerkers van de hogeschool.
COLOFON
Deze cursusgids is een uitgave van HOVO Utrecht. Eindredactie: Yvonne van der Valk (HOVO Utrecht). Vormgeving: Ineke Huibregtse (Studio iH, Amsterdam). Redactie: Claudia Meijers (ClaudiaCommuniceert, Utrecht). Drukwerk: drukkerij Badoux, Houten. © HOVO Utrecht 2017. Alle rechten voorbehouden.
40
PLATTEGROND DE UITHOF, UTRECHT
avid de D Wiedgebouw Universiteitsweg 99 UMC Universiteitsweg 100 Ruppertgebouw Leuvenlaan 19-21
an V Unnikgebouw Heidelberglaan 2 Bestuursgebouw Heidelberglaan 8 FE-gebouw Padualaan 97
FMR-gebouw Padualaan 101 Langeveldgebouw Heidelberglaan 1 UBU Heidelberglaan 3 Botanische Tuinen Budapestlaan 17
41
AANTEKENINGEN
HET TEAM VAN HOVO UTRECHT E-mail: hovo@uu.nl Bezoekadres: Bestuursgebouw Universiteit Utrecht, Heidelberglaan 8, kamer 416 A, 3584 CS Utrecht. Postadres: Postbus 80125, 3508 TC Utrecht. Telefoon: 030-2533197 (maandag t/m donderdag van 9.00 tot 12.30 uur). Bij calamiteiten: 06-31301151.
Mw. K. (Karin) Knegt Medewerker bureau; 030-2533197 (woensdag/vrijdag) email: k.knegt@uu.nl Voor informatie over de inhoud en het niveau van een cursus kunt u terecht bij de coördinator van de instelling die de cursus verzorgt.
Mw. C. (Corine) de Maar Coördinator Hogeschool Utrecht-Amersfoort en medewerker bureau; 030-2533197 (dinsdag en donderdag); e-mail: corine.demaar@hu.nl
Mw. dr. H.W.G. (Rieke) Leenders Coördinator Universiteit Utrecht; 030-2532975 (maandag en donderdag); e-mail: h.w.g.leenders@uu.nl
Mw. Y.C.M. (Yvonne) van der Valk Coördinator UvH a.i. en bureau; 030-2533197 (maandag t/m donderdag) e-mail: y.c.m.vandervalk@uu.nl
43
HOVO Utrecht Postbus 80125, 3508 TC Utrecht T 030 253 3197 E hovo@uu.nl W www.hovoutrecht.nl
Locatie Utrecht en Amersfoort
HOVOÂ Utrecht is een initiatief van de Universiteit Utrecht, Hogeschool Utrecht, Hogeschool Utrecht-Amersfoort en de Universiteit voor Humanistiek Utrecht. HOVO Utrecht maakt gebruik van de expertise van (oud-)hoogleraren/docenten en de faciliteiten van de genoemde instellingen. 44
De landelijke belangen van alle HOVO-instellingen worden behartigd door HOVO Nederland.