แถลงการณ คัดคานการควบรวมคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติและผูตรวจการแผนดิน เผยแพรวันที่ ๒๙ มกราคม ๒๕๕๘
ตามที่คณะกรรมาธิการยกรางรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยไดพิจารณารางรัฐธรรมนูญเป นรายมาตรา ในหมวด ๒ การตรวจสอบการใชอํานาจรัฐสวนที่ ๕ องคกรตามรัฐธรรมนูญ ตอนที่ ๔ คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ ตอนที่ ๕ ผูตรวจการแผนดิน โดยเสนอใหมีการควบรวมทั้งสององคกรเขาดวยกันเมื่อวันที่ ๒๘ มกราคม ๒๕๕๘ โดยที่ประชุมไดมีการพิจารณามีความเห็นไปในทางเดียวกันวาใหรอการพิจารณาไวกอนโดยไปศึกษาขอดี ขอเสียในการควบรวมทั้งสองหนวยงานเขาดวยกันเพื่อเปนขอมูลประกอบการพิจารณาของคณะกรรมา ธิการยกรางรัฐธรรมนูญในคราวตอไป และมีมติใหแตงตั้งคณะทํางานขึ้นคณะหนึ่งเพื่อศึกษาแนวทางในการควบรวมคณะกรรมการสิทธิมนุษย ชนแหงชาติและผูตรวจการแผนดินเขาดวยกันนั้น สมาคมสิทธิเสรีภาพของประชาชน (สสส.) สมาคมนักกฎหมายสิทธิมนุษยชน(สนส.)และองคกรที่มีรายชื่อทายแถลงการณฉบับนี้ ขอคัดคานการควบรวมคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติและผูตรวจการแผนดินเขาดวยกัน โดยขอแสดงความเห็นและขอเสนอแนะประกอบความคิดเห็นดังตอไปนี้ ๑. ที่มาและเจตนารมณของการกอตั้งคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติและผูตรวจการแผนดินในระ ดับสากล คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติถือเปนสถาบันระดับชาติดานการสงเสริมและคุมครองสิท ธิมนุษยชนตามหลักการปารีส (Paris Principles -ดูเอกสารสหประชาชาติ A/RES/48/134) ซึ่งเกิดขึ้นจากผลการประชุม International Workshop on National Institutions for the Promotion and Protection of Human Rights ในปค.ศ.๑๙๙๑ และไดรับการรับรองตามมติที่ประชุมสมัชชาใหญสหประชาชาติที่ ๔๘/๑๓๔ ลงวันที่ ๒๐ ธันวาคม ๑๙๙๓ โดยมีวัตถุประสงคเพื่อใหความคุมครองและสงเสริมสิทธิมนุษยชน ตามปฏิญญาสากลวาดวยสิทธิมนุษยชน ปจจุบันมีสถาบันระดับชาติดานการสงเสริมและคุมครองสิทธิมนุษยชนกวา ๑๐๖ ประเทศทั่วโลก ในขณะทีผ่ ูตรวจการแผนดิน หรือ Ombudsman นั้น มีที่มาจากประเทศสวีเดน กอตั้งขึ้นในราวป ๑๘๐๙ ใหทําหนาที่ตางพระเนตรพระกรรณของพระเจาแผนดิน บรรเทาทุกขเดือดรอนของประชาชนที่เกิดจากความอยุติธรรมอันเกิดจากการกระทําของเจาหนาที่รัฐ เมื่อประเทศสวีเดนเปลี่ยนแปลงการปกครองมาเปนระบอบประชาธิปไตย แนวคิดเรื่อง Ombudsman จึงยังคงอยูแตองคกรผูใชอํานาจนี้ คือ สภาผูแทนราษฎร จึงเรียกวา “ผูตรวจการรัฐสภา” คือ ทําหนาที่แทนฝายนิติบัญญัติในการเยียวยาแกไขปญหาใหแกประชาชนอันเกิดจากการกระทําที่ไมเปนธรร มของเจาหนาที่รัฐ อันเปนบทบาทขององคกรที่ทําหนาที่ตรวจสอบอํานาจรัฐ ที่สําคัญองคกรหนึ่งที่ยึดโยงกับตัวแทนของผูใชอํานาจอธิปไตย1 เมื่อพิจารณาจากที่มาขององคกรทั้งสองในระดับสากลจะเห็นวาเจตนารมณของการจัดตั้งและภ ารกิจนั้นแตกตางกัน 1
สรุปความจากบทสัมภาษณ ศาสตราจารยธีรภัทร เสรีรังสรรค วารสารผูตรวจการแผนดิน ปที่ ๖ ฉบับที่ ๑ มกราคม-มิถุนายน ๒๕๕๖ หนา ๗-๘
กลาวคือคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติมุงแกไขปญหาการละเมิดสิทธิมนุษยชน สวนผูตรวจการแผนดินนั้นมีวัตถุประสงคตรวจสอบการใชฝายปกครองมิใหใชอํานาจตามอําเภอใจในกา รดําเนินการบริหารบานเมือง ๒.อํานาจหนาที่คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติและผูตรวจการแผนดินในประเทศไทย ในประเทศไทยคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ และผูตรวจการแผนดิน มีที่มาจากรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย ๒๕๔๐ และรัฐธรรมนูญ ๒๕๕๐ โดยคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ มีอํานาจหนาที่สําคัญ คือ การตรวจสอบและรายงานการกระทําหรือการละเลยการกระทํา อันเปนการละเมิดสิทธิมนุษยชนตามกฎหมาย รัฐธรรมนูญ หรือไมเปนไปตามพันธกรณีระหวางประเทศเกี่ยวกับสิทธิมนุษยชนที่ประเทศไทยเปนภาคีและเสนอมาตรก ารการแกไขที่เหมาะสม ตอบุคคลหรือหนวยงานที่กระทํา หรือละเลยการกระทําดังกลาว การเสนอนโยบายกฎหมายดานสิทธิมนุษยชน รวมทั้งการสงเสริมการศึกษาสิทธิมนุษยชน สวนอํานาจหนาที่ของผูตรวจการแผนดินมีอํานาจหนาที่สําคัญ คือ ในการพิจารณาและสอบสวนหาขอเท็จจริงกรณีการรองเรียนวา ขาราชการ พนักงาน หรือลูกจางของหนวยราชการ หนวยงานของรัฐ หรือรัฐวิสาหกิจ หรือราชการสวนทองถิ่นไมปฏิบัติตามกฎหมาย หรือปฏิบัตินอกเหนืออํานาจหนาที่ หรือการปฏิบัติหรือละเลยไมปฏิบัติหนาที่และกอใหเกิดความเสียหายแกผูรองเรียนหรือประชาชนโดยไมเป นธรรม รวมถึงการตรวจสอบการละเลยการปฏิบัติหนาที่หรือการปฏิบัติหนาที่โดยไมชอบดวยกฎหมายขององค กรตามรัฐธรรมนูญและองคกรในกระบวนการยุติธรรม ทั้งนี้ไมรวมถึงการพิจารณาพิพากษาอรรถคดีของศาล เมื่อพิจารณาถึงอํานาจหนาที่ดังกลาว แมทั้งสององคกรจะเปนองคกรอิสระ และมีอํานาจหนาที่ในการตรวจสอบการรองเรียนเชนเดียวกัน แตเนื้อหาและวัตถุประสงคในการตรวจสอบมีความแตกตางกัน กลาวคือ คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนมุงตรวจสอบและคุมครองการละเมิดสิทธิมนุษยชนตามกฎหมาย รัฐธรรมนูญ หรือตามสนธิสัญญาที่ประเทศไทยมีพันธกรณีที่จะตองปฏิบัตติ าม ไมวาการละเมิดสิทธิมนุษยชนนั้นจะเกิดจากการกระทําของบุคคลใด สวนผูตรวจการแผนดินนั้นมุงตรวจสอบการกระทําของเจาหนาที่รัฐตามกฎหมายโดยการกระทําดังกลา วอาจจะไมเปนการละเมิดสิทธิมนุษยชนก็ได อยางไรก็ตามแมมีบางกรณีที่สามารถรองเรียนไดทั้งสององคกรคือกรณีการละเมิดสิทธิมนุษย ชนโดยเจาหนาที่รัฐ แตเมื่อมีการตรวจสอบหลักเกณฑในการตรวจสอบของทั้งสององคกรยอมมีความแตกตางกัน เพราะนอกจากคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนจะตองตรวจสอบความชอบดวยกฎหมายแลว ยังตองพิจารณาวากรณีดังกลาวเปนการละเมิดสิทธิมนุษยชนหรือไมอยางไร ซึ่งจะนําไปสูขอเสนอในเชิงนโยบายและกฎหมายเพื่อใหสอดคลองกับพันธกรณีดังกลาว ประชาชนจึงยอมไดรับความคุมครองสิทธิมากกวาการพิจารณาโดยอาศัยบทบัญญัติทางกฎหมายเพียง อยางเดียว สมาคมสิทธิเสรีภาพของประชาชน สมาคมนักกฎหมายสิทธิมนุษยชน และองคกรขางทายนี้ เห็นวาการที่คณะกรรมาธิการยกรางรัฐธรรมนูญ จะพิจารณาควบรวมหนวยงานทั้งสองเขาดวยกัน โดยอางวาเปนเพราะอํานาจหนาที่ของทั้งสองหนวยงานคลายคลึงกันนั้น ยอมเปนความเขาใจที่คลาดเคลื่อนในเจตนารมณและภารกิจขององคกร
และขอเสนอแนะใหคณะกรรมาธิการยกรางรัฐธรรมนูญ พิจารณายกรางบทบัญญัติใหคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ และผูตรวจการแผนดิน เปนหนวยงานอิสระแยกจากกันเปนสองหนวยงาน อันสอดคลองกับรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ. ๒๕๔๐ และ ๒๕๕๐ และจะนําไปสูการคุมครองสิทธิเสรีภาพของประชาชนอยางมีประสิทธิภาพตามมาตรฐานสิทธิมนุษยชนต อไป ดวยความเคารพตอสิทธิเสรีภาพของประชาชน 1. สมาคมสิทธิเสรีภาพของประชาชน (สสส.) 2. สมาคมนักกฎหมายสิทธิมนุษยชน (สนส.) 3. มูลนิธิสงเสริมและคุมครองสิทธิมนุษยชน (Prorights Foundation) 4. มูลนิธิผสานวัฒนธรรม (CrCF) 5. มูลนิธิเพื่อสิทธิมนุษยชนและการพัฒนา (มสพ.) 6. มูลนิธินิติธรรมสิ่งแวดลอม (EnLaw) 7. มูลนิธิยุติธรรมเพื่อสันติภาพ 8. มูลนิธิศักยภาพชุมชน 9. คณะกรรมการประสานงานองคกรพัฒนาเอกชน (กป.อพช.) 10. มูลนิธิเพื่อการพัฒนาแรงงานและอาชีพ (Homenet) 11. คณะกรรมการรณรงคเพื่อสิทธิมนุษยชน (ครส.) 12. ศูนยขอมูลสิทธิมนุษยชนและสันติธรรม (สสธ.) 13. คณะทํางานไทยเพื่อกลไกสิทธิมนุษยชนอาเซียน 14. พิพิธภัณฑแรงงานไทย 15. เครือขายผูหญิงอีสาน 16. ศูนยกฎหมายสิทธิมนุษยชนและสันติศึกษา 17. มูลนิธิพิทักษสตรีและเด็ก 18. มูลนิธิชุมชนไท 19. ศูนยศึกษาและฟนฟูนิเวศวัฒนธรรมชุมชนเทือกเขาเพชรบูรณ 20. เครือขายปฏิรูปที่ดินภาคอีสาน 21. เครือขายทรัพยากรภาคเหนือตอนลาง 22. สหพันธเกษตรกรภาคเหนือ(สกน.) 23. เครือขายสลัมสี่ภาค 24. ศูนยขอมูลสิทธิมนุษยชนและสันติภาพ ภาคอีสาน 25. กลุมนิเวศวัฒนธรรมศึกษา 26. ศูนยสงเสริมศักยภาพประชาชนนครราชสีมา 27. สถาบันชุมชนอีสาน 28. โครงการปาชุมชน 29. โครงการทามมูน 30. ขบวนผูหญิงปฏิรูปประเทศไทย 31. สมาคมผูหญิงเพื่อสันติภาพ 32. สมาคมลุมน้ําสายบุรี 33. สมาคมสงเสริมสิทธิชุมชน 34. คณะทํางานวาระทางสังคม
35. เครือขายเกษตรกรรมทางเลือก 36. คณะกรรมการสมานฉันทแรงงานไทย 37. ผูแทนไทยในคณะกรรมาธิการระหวางรัฐบาลอาเซียนวาดวยสิทธิมนุษยชน 38. สมัชชาองคกรเอกชนดานการคุมครองสิ่งแวดลอมและอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติ (สคส.) 39. เครือขายชนเผาพื้นเมืองแหงประเทศไทย 40. สภาชนเผาพื้นเมืองประเทศไทย 41. สมาคมศูนยรวมการศึกษาและวัฒนธรรมของชาวไทยภูเขาในประเทศไทย 42. มูลนิธิอาสาสมัครเพื่อสังคม 43. สมาคมสงเสริมศักยภาพสตรีพิการ 44. เครือขายพิทักษสิทธิชุมชนเขาคูหา อ.รัตภูมิ จ.สงขลา 45. นายสมชาย หอมลออ 46. นางสุนี ไชยรส 47. ดร.ศรีประภา เพชรมีศรี 48. นายชํานาญ จันทรเรือง 49. นางสาวดาราราย รักษาสิริพงศ 50. นายสรรพสิทธิ์ คุมพประพันธ