Ενημερωτικό Δελτίο Eλληνικη Γαστρεντερολογικη Εταιρεια
Τευχος 37 Ιοyλιος - Σεπτeμβριος 2007
ΠΛΗΡΩΜΕΝΟ ΤΕΛΟΣ
Ταχ. Γραφείο Κ. Δ. Αθηνών Αριθμός Άδειας 451/91
τεχνογραμμα, Μ. Αυγέρη 12 - 15343 Αγία Παρασκευή, AΦΜ: 029312709
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ
Πρόεδρος: Ελευθέριος Γιαννούλης
Α’ Αντιπρόεδρος: Θεόδωρος Ροκκάς
Β’ Αντιπρόεδρος: Χαράλαμπος Μπαρμπατζάς
Γενικός Γραμματέας: Σωτήριος Γεωργόπουλος
Ειδικός Γραμματέας: Δημήτριος Τζιλβές
Ταμίας: Ιωάννης Καραγιάννης Μέλη: Αναστάσιος Ηλίας Ελευθερία Ρώμα Δημήτριος Ταμπακόπουλος
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Πρόεδρος: Ιωάννης Καραγιάννης Μέλη:
Αναστάσιος Ηλίας Θεόδωρος Ροκκάς Δημήτριος Ταμπακόπουλος Γεώργιος Τασιάς
ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ: Ελευθέριος Γιαννούλης (Πρόεδρος Ε.Γ.Ε.)
Γραμματεία: Κωνσταντίνα Ντζόγια
Διεύθυνση αλληλογραφίας: Λεωφ. Δημοκρατίας 67, 154 51 Νέο Ψυχικό Τηλ. 210-6727531-3 Fax: 210-6727535 e-mail: hsg@hol.gr
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ - ΑΡΧΑΙΡΕΣΙΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Στα πλαίσια του 27ου Πανελληνίου Συνεδρίου Γαστρεντερολογίας, το Σάββατο 6 Οκτωβρίου 2007 και ώρα 14:30 έως 16:30 στην αίθουσα Α΄ στο λιμάνι Θεσσαλονίκης, θα πραγματοποιηθεί η Ετήσια Τακτική Γενική Συνέλευση των μελών της Εταιρείας.
Στην Τακτική Γενική Συνέλευση θα γίνουν: 1. Εκλογή νέων μελών 2. Απολογισμός απερχομένου Διοικητικού Συμβουλίου 3. Οικονομικός απολογισμός απερχομένου Διοικητικού Συμβουλίου 4. Διενέργεια αρχαιρεσιών για την εκλογή: Α. Τριών (3) Τακτικών Μελών για το Διοικητικό Συμβούλιο της Ε.Γ.Ε. Β. Τριών (3) Τακτικών Μελών για την Εξελεγκτική Επιτροπή (2ετής θητεία) Γ. Δύο (2) Τακτικών Μελών για το Πρωτοβάθμιο Πειθαρχικό Συμβούλιο (2ετής θητεία) Δ. Τριών (3) Τακτικών Μελών για την Τριμελή Επιτροπή των Δοκίμων Μελών της Ε.Γ.Ε. Ε. Τριών (3) Τακτικών Μελών για την Τριμελή Επιτροπή του Νοσηλευτικού Τμήματος της Ε.Γ.Ε.
Οι υποψηφιότητες είναι:
Για το Διοικητικό Συμβούλιο (αλφαβητικά)
Δελακίδης Στέργιος Κητής Γεώργιος Κουκλάκης Γεώργιος Μιχόπουλος Σπυρίδων Ντελής Βασίλειος
Για την Εξελεγκτική Επιτροπή
Δεν υπάρχουν υποψηφιότητες
Για το Πρωτοβάθμιο Πειθαρχικό Συμβούλιο Αποστολίδης Αναστάσιος
Για την Τριμελή Επιτροπή των Δοκίμων Μελών Αβραμίδης Ιάκωβος Βασιλείου Σπυρίδων Μαλγαρινός Γεώργιος Τασιάς Γεώργιος
Για την Τριμελή Επιτροπή του Νοσηλευτικού Τμήματος
Καραγιάννη Ειρήνη Κολοβού Δήμητρα
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
28ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΑΣ Αγαπητοί συνάδελφοι Σας αναγγέλλω το 28ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γαστρεντερολογίας, που σύμφωνα με απόφαση του ΔΣ της ΕΓΕ θα γίνει στο Συνεδριακό Κέντρο του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών από 13 έως 16 Νοεμβρίου 2008. Οφείλω να ευχαριστήσω δημόσια το ΔΣ της ΕΓΕ για την τιμή ανάθεσης της Προεδρίας της Οργανωτικής Επιτροπής του Συνεδρίου, και τους συναδέλφους που πρόθυμα δέχθηκαν να συμμετάσχουν στην Οργανωτική και Επιστημονική Επιτροπή. Η Οργανωτική Επιτροπή αποφάσισε να κάνει μερικές ουσιαστικές παρεμβάσεις στη δομή του Συνεδρίου. Έτσι, θα συζητηθούν κυρίως θέματα πρακτικής κλινικής γαστρεντερολογίας, με βασικό στόχο την πρακτική τελική ωφέλεια κάθε συναδέλφου που θα το παρακολουθήσει. Οι παρουσιάσεις θα είναι πολυσυμμετοχικές και πιο εποπτικές. Ομάδες εξειδικευμένων και έμπειρων συναδέλφων θα καλούν ται να απαντήσουν σε συγκεκριμένα πρακτικά ερωτήματα χειρισμού περιπτώσεων ασθενών με επιλεγμένες συχνές παθήσεις όλου του φάσματος της γαστρεντερολογίας. Επίσης θα παρουσιασθούν συγκερασμοί διαφόρων κατευθυντηρίων οδηγιών και τα αποτελέσματα μελέτης διαφόρων θεμάτων. Σε όλες αυτές τις συζητήσεις το ακροατήριο θα συμμετέχει ενεργά μέσω ηλεκτρονικού συστήματος ψηφοφορίας. Κριτήρια επιλογής των ομιλητών θα είναι η ερευνητική και κλινική τους εξειδίκευση και η εμπειρία - ικανότητα μετάδοσης της γνώσης. Η παρουσίαση του ελληνικού ερευνητικού έργου θα έχει κύρια θέση στο συνέδριο, ενώ τα Μετεκπαιδευτικά Σεμινάρια θα έχουν πρακτική και κατάλληλα επιλεγμένη θεματολογία.
Οι μη επιστημονικές εκδηλώσεις του Συνεδρίου θα δομηθούν στους άξονες επαφής με τον πολιτισμό και την κοινωνία, επειδή δεν είμαστε μόνο γιατροί, αλλά μέλη της σύγχρονης κοινωνίας με ανάγκες πνευματικής και κοινωνικής ενημέρωσης.
Αγαπητοί συνάδελφοι Το “Τείχος των Εθνών” στις Ολυμπιακές εγκαταστάσεις της Αθήνας αποτελεί ένα από τα μνημεία της σύχρονης ελληνικής επιτυχίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Η επιλογή ως λογότυπου του Συνεδρίου μιας ειδικής “γαστρεντερολογικού τύπου”εικόνας του, υποδηλώνει την δυναμική επιτυχίας και ανταγωνιστικότητας της Ελληνικής Γαστρεντερολογικής Κοινότητας στο διεθνές περιβάλλον της Γαστρεντερολογίας με σύχρονες και συντονισμένες δομές. Η Οργανωτική Επιτροπή θα εργασθεί σκληρά προς στην κατεύθυνση αυτή επειδή την πιστεύει. Μένει σε σας να αξιολογήσετε την προσπάθειά της και να συμμετάσχετε ενεργά σ’ όλες τις λειτουργίες του Συνεδρίου μας. Σημειώστε από τώρα στο ημερολόγιο σας: 1316 Νοεμβρίου 2008: δύο εργάσιμες ημέρες χωρίς ραντεβού και ασθενείς, γιατί θα είμαι στο 28ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γαστρεντερολογίας. Σας περιμένουμε Με συναδελφικούς χαιρετισμούς
Απόστολος Μαντίδης Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ Αγαπητοί συνάδελφοι, Πριν από μερικούς μήνες δέχθηκα με χαρά την πρόταση του Διοικητικού Συμβουλίου της Ε.Γ.Ε. να συμμετάσχω μαζί με εκλεκτούς συναδέλφους σε μια ομάδα επεξεργασίας και αναδιάρθρωσης του δικτυακού τόπου της Εταιρείας μας (www.hsg.gr). Ο στόχος ήταν η δημιουργία ενός ουσιαστικού, λειτουργικού και περιεκτικού δικτυακού τόπου που θα αποτελούσε πόλο έλξης για τον Έλληνα Γαστρεντερολόγο αλλά και ουσιαστική πηγή πληροφόρησης, ενημέρωσης και διείσδυσης στο «μαγικό» κόσμο του διαδικτύου. Είναι καθολικά αποδεκτό ότι το διαδίκτυο κατακλύζεται στην εποχή μας από sites που δραστηριοποιούνται στο χώρο της ιατρικής παρέχοντας πληθώρα πληροφοριών, δυστυχώς όχι πάντοτε ελεγμένων και αξιόπιστων. Ανακύπτει έτσι το ερώτημα: «Τι παραπάνω μπορεί να προσφέρει ένα ακόμα site?» Η φιλοδοξία της Ε.Γ.Ε. είναι να δημιουργήσει ένα δραστήριο και ενεργό δικτυακό τόπο, η φυσιογνωμία του οποίου θα καθορίζεται από τους στόχους και τις προσδοκίες των ίδιων των χρηστών, δηλαδή των συναδέλφων Γαστρεντερολόγων. Έτσι, ευελπιστούμε να δημιουργήσουμε ένα δικτυακό τόπο όπου ο καθένας από μας θα αισθάνεται ότι συμμετέχει, παρεμβαίνει, δημιουργεί, προβληματίζεται. Στα πλαίσια αυτής της προσπάθειας, διαμορφώνουμε ένα νέο σχήμα του site επιχειρώντας να το καταστήσουμε πιο ζωντανό, φιλικό και εύχρηστο. Μέσα στο site θα μπορείτε να βρείτε το ενημερωτικό δελτίο της Εταιρείας καθώς και το περιοδικό μας, το Annals of Gastroenterology. Ήδη γίνεται προσπάθεια να αρχειοθετηθούν τα παλαιότερα τεύχη ώστε να είναι ευχερής και αποτελεσματική η αναζήτησή τους. Η έγκαιρη και έγκυρη επιστημονική ενημέρωση αποτελεί σημαντική προτεραιότητα της νέας συντακτικής ομάδας. Πιστεύουμε ότι θα είμαστε σε θέση να σταχυολογούμε, συλλέγουμε και παρουσιάζουμε σημαντικά γαστρεντερολογικά και ηπατολογικά άρθρα από τη διεθνή βιβλιογραφία με κλινικό και ερευνητικό ενδιαφέρον. Έμφαση θα δίδεται σε δημοσιεύσεις προερχόμενες από Ελληνικά Κέντρα, προβάλλοντας έτσι και αναδεικνύοντας το έργο των Ελλήνων ερευνητών. Στο site θα υπάρχουν εκτενείς αναφορές σε γενόμενα συνέδρια και επιστημονικές εκδηλώσεις. Η ενημέρωση θα περιλαμβάνει ειδήσεις και σημαντικές ανακοινώσεις από τα μεγάλα διεθνή επιστημονικά ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
γεγονότα αλλά και από Ελληνικά συνέδρια. Μέσα από το δικτυακό μας τόπο θα μπορείτε να ενημερώνεστε συνεχώς για τα νέα της Ε.Γ.Ε. αλλά και για τις δραστηριότητες των διεθνών γαστρεντερολογικών εταιρειών. Επιπλέον, φιλοδοξούμε να εντάξουμε και να ανανεώνουμε συνεχώς πληροφορίες σχετικές με ζητήματα εργασιακά, μισθολογικά ή αφορόντα θέσεις εργασίας και ερευνητικά προγράμματα. Βεβαίως, πρώτιστη σημασία έχει η συμμετοχή και η δημιουργική παρέμβαση των ίδιων των μελών της εταιρείας μας. Έτσι, σχεδιάζουμε δημιουργία χώρου ανταλλαγής απόψεων για νέους γιατρούς (blog) καθώς και δυνατότητες έκφρασης απόψεων και προβληματισμών από γαστρεντερολόγους και γιατρούς άλλων ειδικοτήτων (forum). Στο site της εταιρείας μας θα φιλοξενούνται σε επιμέρους ιστοσελίδες τα ειδικά τμήματά της, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα πλέον εξειδικευμένης ενημέρωσης στα μέλη της αλλά παράλληλα την ευχέρεια άμεσης πρόσβασης σε κάθε επισκέπτη του site. Επίσης, θα υπάρχει η δυνατότητα σύνδεσης (links) με τους δικτυακούς τόπους της Επαγγελματικής Ένωσης Γαστρεντερολόγων (ΕΠ.Ε.ΓΕ), της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης του ήπατος (Ε.Ε.Μ.Η.) και του Ελληνικού Ιδρύματος Γαστρεντερολογίας και Διατροφής (ΕΛ. Ι.ΓΑΣΤ.). Αντίστοιχες συνδέσεις θα μπορούν να γίνονται μέσω του site και με τις μεγάλες διεθνείς Γαστρεντερολογικές Εταιρείες (AGA, AASLD, EAGE, UEGF κ.λ.π.). Ιδιαίτερη προσπάθεια καταβάλλεται για τη δυνατότητα πρόσβασης των μελών μας σε όλα τα μεγάλα διεθνή επιστημονικά περιοδικά με Γαστρεντερολογικό και Ηπατολογικό ενδιαφέρον και τις έγκυρες διεθνείς επιστημονικές βάσεις δεδομένων. Με την παρότρυνση, τη στήριξη και την ενεργό καθοδήγηση του Δ.Σ. της Ε.Γ.Ε. η προσπάθειά μας τείνει να ολοκληρωθεί. Ο τελικός κριτής όμως αγαπητοί συνάδελφοι θα είστε εσείς. Σας καλούμε λοιπόν να μπείτε στο ανανεωμένο μας site, να αξιολογήσετε τις δυνατότητές του, να αναδείξετε τις αρετές του αλλά και να επισημάνετε τις όποιες αδυναμίες του. Μέσα από τέτοιες ουσιαστικές παρεμβάσεις θα μπορέσουμε να γίνουμε ακόμα καλύτεροι και να δημιουργήσουμε ένα site αντάξιο των Ελλήνων Γαστρεντερολόγων.
Γιάννης Βλαχογιαννάκος Αρχισυντάκτης Διαδικτύου
ΠΑΓΚΡΕΑΤΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ «ΝΕΩΤΕΡΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΠΑΓΚΡΕΑΤΟΣ» Σάββατο 1η Δεκεμβρίου 2007, Αθήνα, Αμφιθέατρο Πολεμικού Μουσείου ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ Στα πλαίσια των ετήσιων εκπαιδευτικών του εκδηλώσεων το Παγκρεατολογικό Τμήμα της Ελληνικής Γαστρεντερολογικής Εταιρείας και η Πανεπιστημιακή Κλινική, ΑΠΠΚ – Γαστρεντερολογική Μονάδα, «Λαϊκό» Νοσοκομείο, σε συνεργασία με την Γ’ Χειρουργική Κλινική και το Β’ Ακτινολογικό Εργαστήριο «Αττικό» Νοσοκομείο, σας προσκαλούν στην Ημερίδα με θέμα «Νεώτερα δεδομένα και αντιπαραθέσεις στις παθήσεις του παγκρέατος», το Σάββατο 1η Δεκεμβρίου 2007, στο Αμφιθέατρο του Πολεμικού Μουσείου. Η εκδήλωση απευθύνεται σε συναδέλφους όλων των ειδικοτήτων, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στις παγκρεατικές παθήσεις. Έχει στόχο να εκθέσει τις σύγχρονες τάσεις και τους προβληματισμούς, όσον αφορά, τα νοσήματα του παγκρέατος και με την ανταλλαγή απόψεων και αντιπαραθέσεων να προσπαθήσει να δώσει απαντήσεις και οδηγίες στα καθημερινά πρακτικά προβλήματα που όλοι μας αντιμετωπίζουμε. Ελπίζοντας στην ενεργό συμμετοχή σας, σας ευχαριστούμε για τη συμβολή σας στην επιτυχία της Ημερίδας.
Σ. Λαδάς
Π. Κασαπίδης
Καθηγητής Γαστρεντερολογίας Πανεπιστήμιο Αθηνών
Γαστρεντερολόγος Πρόεδρος Παγκρεατολογικού Τμήματος
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Προεδροι:
Σ. Λαδάς Γ. Καρατζάς Α. Γουλιάμος
ΑντιπρΟεδρος:
Π. Κασαπίδης
Γεν. ΓραμματΕας: Μ. Οικονόμου Ειδ. ΓραμματΕας:
Χ. Τζάθας
ΜΕλη: Ν. Βιάζης, Ι. Βλαχογιαννάκος, Σ. Γεωργόπουλος, Κ. Γκούμας, Α. Ζερβακάκης, Ε. Παπαβασιλείου, Κ. Τσαλής
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 09:00-09:30 Προσφωνήσεις – Χαιρετισμοί
ΣΥΝΕΔΡΙΑ Ι 09:30-11:00
Χρόνια Παγκρεατίτιδα (ΧΠ), από την αιτιοπαθογένεια στη διάγνωση Συντονιστές: Α. Γουλιάμος, Σ. Γεωργόπουλος Γενετικοί και μη γενετικοί αιτιολογικοί παράγοντες εμφάνισης ΧΠ Σ. Δελακίδης
Διάγνωση ΧΠ και δοκιμασίες εκτίμησης της παγκρεατικής λειτουργίας με κλινική σημασία Η. Γρίβας
Ο ρόλος της Απεικόνισης στη διάγνωση της ΧΠ Ο. Παπακωνσταντίνου
Η σημασία της Ενδοσκοπικής Υπερηχο τομογραφίας (EUS) στη διάγνωση της ΧΠ Ι. Καρούμπαλης
11:00-11:30 Διάλειμμα – καφές 11:30-12:00 ΔΙΑΛΕΞΗ Η νέα ταξινόμηση της Οξείας Παγκρεατίτιδας Γ. Τσιώτος Προεδρείο: Κ. Αρβανιτάκης, Θ. Ροκκάς ΜΟΡΙΑ ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Θα χορηγηθούν από τον Πανελλήνιο Ιατρικό Σύλλογο, σύμφωνα με τα κριτήρια της EACCME-UEMS μόρια Συνεχιζόμενης Ιατρικής Εκπαίδευσης (CME Credits).
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
ΣΥΝΕΔΡΙΑ ΙΙ 12:00-13:30 Αιτιοπαθογένεια και αντιμετώπιση του πόνου στη ΧΠ Συντονιστές: Χ. Τζάθας, Μ. Οικονόμου Αιτιοπαθογένεια και συντηρητική αντιμετώπιση του πόνου στη ΧΠ Σ. Μανωλακόπουλος Ενδοσκοπική αντιμετώπιση Φ. Γεωργόπουλος Ο ρόλος του αναισθησιολόγου Μ.Χ. Κίτσου Χειρουργική αντιμετώπιση ΧΠ Π. Πατάπης 13:30-14:30 Διάλειμμα – γεύμα 14:30-15:00 ΔΙΑΛΕΞΗ Η σημασία της σωματοστατίνης στις παθήσεις παγκρέατος Ι. Καραγιάννης Προεδρείο: Δ.Γ. Καραμανώλης, Σ. Μιχόπουλος
ΣΥΝΕΔΡΙΑ ΙΙΙ 15:00-16:30 Πότε τα παγκρεατικά νεοπλάσματα είναι χειρουργικά εξαιρέσιμα Συντονιστές: Γ. Καρατζάς, Κ. Τσαλής Ο ρόλος του Ακτινολόγου Σ. Αργέντος Ο ρόλος του Ενδοσκόπου Β. Ντελής Η σημασία της Ενδοσκοπικής Υπερηχοτομογραφίας (EUS) Η. Σκοτινιώτης Χειρουργική αντιμετώπιση, τρέχουσες απόψεις Α. Μαχαίρας
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 16:30-17:00 Συντονιστές: Σ. Λαδάς, Π. Κασαπίδης
Η συμμετοχή είναι δωρεάν Πληροφορίες: Γραμματεία Ελληνικής Γαστρεντερολογικής Εταιρείας, τηλ. 210 6727531-3, e-mail: annalsgastro@hsg.gr
3Η ΕΤΗΣΙΑ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ Η 3η Ετήσια Γαστρεντερολογική Εκπαιδευτική Διημερίδα της Ε.Γ.Ε. θα πραγματοποιηθεί στη Λάρισα, στο Ξενοδοχείο Larissa Imperial Grecotel (η ακριβής ημερομηνία θα σας ανακοινωθεί σύντομα)
ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ Αγαπητοί συνάδελφοι, Μετά την ιδιαίτερα θερμή ανταπόκριση των Γαστρεντερολόγων στις δύο προηγούμενες εκπαιδευτικές διημερίδες της Ελληνικής Γαστρεντερολογικής Εταιρείας, η εκδήλωση έχει γίνει πια θεσμός και η Ε.Γ.Ε. μας εμπιστεύτηκε τη διοργάνωση της 3ης διημερίδας στη Θεσσαλία. Αποτελεί για μας μεγάλη τιμή, χαρά και υποχρέωση αυτή η επιλογή, διότι η περιοχή μας, αν και αποτελεί το σταυροδρόμι ανάμεσα στη Νότια και στη Βόρια Ελλάδα, δεν είχε μέχρι τώρα αναλάβει παρόμοιες εκδηλώσεις. Το περιεχόμενο της διημερίδας είναι μετεκπαιδευτικό και αποσκοπεί στην ενημέρωση και εμπέδωση των σύγχρονων εξελίξεων στην ειδικότητά μας. Απευθύνεται όχι μόνο σε νέους Γαστρεντερολόγους, αλλά και σε παλαιότερους, καθώς και σε γιατρούς άλλων ειδικοτήτων στη Γαστρεντερολογία, για τα οποία υπάρχουν στις μέρες μας νεότερα βιβλιογραφικά δεδομένα, νέες διαγνωστικές και θεραπευτικές παρεμβάσεις και ενδεχομένως διχογνωμίες ή αμφισβητήσεις. Κύριος στόχος των παρουσιάσεων είναι η προβολή των πιο πρόσφατων τεκμηριωμένων απόψεων. Οι ομιλητές και συντονιστές έχουν
επιλεγεί με κριτήριο την κατάρτιση και ενασχόλησή τους με το συγκεκριμένο αντικείμενο. Ως τόπο διεξαγωγής της διημερίδας προτιμήσαμε το Larissa Imperial Grecotel, το οποίο διαθέτει αρτιότατη και σύγχρονη υποδομή για την οργάνωση παρόμοιων εκδηλώσεων. Παράλληλα, οι φιλόξενοι χώροι του εγγυώνται ευχάριστη διαμονή και διασκέδαση. Ελάτε να γνωρίσετε από κοντά την πόλη όπου έζησε στην ώριμη ηλικία του και δίδαξε ο πατέρας της Ιατρικής, ο Ιπποκράτης. Στην ευρύτερη περιφέρεια αξίζει να επισκεφθείτε τα Μετέωρα, το Πήλιο, τη λίμνη Πλαστήρα, το Περτούλι, την Ελάτη και άλλα μέρη με απαράμιλλη φυσική ομορφιά. Ελπίζουμε στην παρουσία σας και στην ενεργό συμμετοχή σας. Φιλικά Ο Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής
Σπύρος Ποταμιάνος Επίκουρος Καθηγητής Γαστρεντερολογίας
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ 2Η ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΗΜΕΡΙΔΑ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΠΤΙΚΟΥ «ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΗΠΑΤΟΣ» Σάββατο 15 Δεκεμβρίου 2007, Ξενοδοχείο DIVANI ACROPOLIS PALACE Αγαπητοί συνάδελφοι, Η 2η Πανελλήνια Ημερίδα Ογκολογίας Πεπτικού που διοργανώνεται από το Ογκολογικό Τμήμα της Εταιρείας μας, θα διεξαχθεί φέτος στην Αθήνα, ξενοδοχείο DIVANI PALACE ACROPOLIS, το Σάββατο 15 Δεκεμβρίου 2007. Το θέμα της Ημερίδας είναι «Νεοπλάσματα Ήπατος». Τα επιμέρους θέματα που θα συζητηθούν είναι:
r Επιδημιολογία ηπατικών νεοπλασμάτων r Παθολογοανατομική εικόνα ηπατικών νεοπλασμάτων r Διαγνωστική προσέγγισησταδιοποίηση και απεικονιστικά χαρακτηριστικά νεοπλασμάτων του ήπατος r Μοριακοί παθογενετικοί μηχανισμοί ΗΚΚ r Ηπατοτρόποι ιοί και καρκινογένεση του ήπατος r Πρόληψη του ΗΚΚ – Μέθοδοι επιτήρησης δυσπλαστικών όζων
r Χειρουργική αντιμετώπιση του ΗΚΚ – μεταμόσχευση ήπατος r Νεότεροι βιολογικοί παράγοντες – προοπτικές r Κριτική θεώρηση μη χειρουργικής θεραπείας του ΗΚΚ r Καλοήθεις όγκοι – ογκόμορφες βλάβες του ήπατος r Χολαγγειοκαρκίνωμα – θεραπευτικές προσεγγίσεις r Αντιμετώπιση της μεταστατικής νόσου του ήπατος r Παρουσίαση περιστατικών
Παρακαλούμε όλα τα μέλη της Εταιρείας να συμμετάσχουν στις εργασίες της Ημερίδας μας. Με συναδελφικούς χαιρετισμούς
Γεώργιος Κητής Πρόεδρος Ογκολογικού Τμήματος Ε.Γ.Ε.
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
13ο ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΕΛΙΚΟΒΑΚΤΗΡΙΔΙΟ ΤΟΥ ΠΥΛΩΡΟΥ Μήνυμα Προέδρου Συνεδρίου Αγαπητοί συνάδελφοι, ηγούμενης ημέρας, ειδικού Προσυνεδριακού Με ιδιαίτερη τιμή και χαρά, ως Πρόεδρος ου Σεμιναρίου με μετεκπαιδευτικό-φροντιστηριακό της Οργανωτικής Επιτροπής του 13 Ελληνικού χαρακτήρα. Το Σεμινάριο αυτό αποσκοπεί στην Συνεδρίου για το Ελικοβακτηρίδιο του Πυλωρού καλύτερη ενημέρωση των συναδέλφων για τη (ΕΠ) σας προσκαλώ στο Συνέδριό μας που θα σωστή εφαρμογή των διαθεσίμων διαγνωστιλάβει χώρα στις 28 και 29 Μαρτίου 2008 στο κών μεθόδων στην καθ’ ημέρα κλινική πράξη. Αμφιθέατρο του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών Επίσης θα φέρει σε επαφή κλινικούς γιατρούς (οδός Βασιλ. Κωνσταντίνου 48, έναντι του άλ(Γαστρεντερολόγους-Παθολόγους-Γενικούς σους του Νοσοκομείου «Ο Ευαγγελισμός»). Ιατρούς), Παθολογοανατόμους, Βιοχημικούς, Στο φετινό Συνέδριο ιδιαίτερη βαρύτητα με σκοπό τη χρήσιμη ανταλλαγή θα δοθεί στα αμφιλεγόμενα απόψεων για τον καλύτερο χειαπό κλινικής, ιστολογικής ρισμό των ασθενών με νοσήματα και μοριακής άποψης θέματα 13o ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ που σχετίζονται με τη λοίμωξη που αφορούν στη λοίμωξη ΓΙΑ ΤΟ ΕΛΙΚΟΒΑΚΤΗΡΙΔΙΟ από ΕΠ. από Ε.Π. ΤΟΥ ΠΥΛΩΡΟΥ Στο 13ο Συνέδριο θα χορη 2008 Το επιστημονικό μέρος 2007 γηθούν μόρια Συνεχιζόμενης Ιατριτου Συνεδρίου θα επικεντρωκής Εκπαίδευσης (CME), γεγονός θεί μέσα από Συνεδρίες των το οποίο επισφραγίζει το υψηλό ανακοινώσεων, στρογγύλων επιστημονικό του επίπεδο. Παράλτραπεζών, αντιπαραθέσεων ληλα, επιβραβεύει τους συνέδρους, και διαλέξεων σε ευρύ φάσμα οι οποίοι θα πρέπει να αποδείξουν θεμάτων που άπτονται της λοίΠαρασκευή 28 & Σάββατο 29 Μαρτίου 2008 Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Αθήνα τις επιστημονικές τους ικανότητες μωξης από ΕΠ και, όπου είναι σε ένα όλο και πιο έντονα ανταγωδυνατόν, θα δοθούν συγκεκρινιστικό περιβάλλον. μένες πρακτικές κατευθύνσεις. Το ΕΠ αποτέλεσε από την ανακάλυψή του Θα αναπτυχθούν θέματα, όπως οι προνεοπλακαι συνεχίζει να αποτελεί ένα από τους βασισματικές αλλοιώσεις και καταστάσεις (μελέτη κούς άξονες έρευνας τόσο στην Ελλάδα όσο και πρόγνωση), η συσχέτιση της λοίμωξης από και Διεθνώς. ΕΠ με τον εξωγαστρικό καρκίνο και το σωματικό Πιστεύω λοιπόν ότι το φετινό 13ο Ελληνικό βάθος, θέματα που αφορούν στη διάγνωση και Συνέδριο για το ΕΠ θα ανταποκριθεί στο ενθεραπεία της λοίμωξης από ΕΠ και στον ρόλο διαφέρον των συναδέλφων για τα νοσήματα των προβιοτικών. που σχετίζονται με το ΕΠ και προσδοκώ στην Τέλος, θα ανακοινωθούν οι πρόοδοι στις παρουσία σας και την ενεργό συμμετοχή σας. νέες τεχνολογίες σε εργαστηριακό, κλινικό και απεικονιστικό επίπεδο. Τα θέματα αυτά Με θερμούς χαιρετισμούς θα αναλύσουν εκλεκτοί συνάδελφοι από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Χαρίκλεια Σπηλιάδη Σημαντική καινοτομία του φετινού Συνεδρίου Πρόεδρος Οργανωτικής Επιτροπής αποτελεί η διοργάνωση, το απόγευμα της προΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΟΥ ΕΛΙΚΟΒΑΚΤΗΡΙΔΙΟΥ ΤΟΥ ΠΥΛΩΡΟΥ
ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Πρόεδροσ: Σ. Μιχόπουλος
Α’ Αντιπρόεδροσ: Χ. Σπηλιάδη
Β’ Αντιπρόεδροσ: Ε. Ρώµα-Γιαννίκου Γραμματέασ: ∆. Σγούρας
Ταμίασ: Α. Καραµέρης
Helicobacter pylori
Μέλη: Σ. Καραταπάνης Γ. Λεοντιάδης
ΥΝ ΜΟΡΙΑ ΗΓΗΘΟ ΗΣ ΘΑ ΧΟΡ Σ ΙΑΤΡΙΚ ΟΜΕΝΗ ΣΥΝΕΧΙΖ ΑΙ∆ΕΥΣΗΣ ΕΚΠ S) CREDIT (c.m.e.
Πληροφορίες: ΕΕΜΕΠ, Τηλ.: 2107294109 www.eemep.gr
10
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
ΑΥΤΟΑΝΟΣΗ ΠAΓΚΡΕΑΤΙΤΙΔΑ: ΜΙΑ ΣΥΝΕΧΗ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ Η αυτοάνοση παγκρεατίτιδα (ΑΠ) αποτελεί σπάνια συστηματική νόσο, αυτοάνοσης αιτιολογίας, στην οποία εκτός του παγκρέατος και άλλα όργανα (χοληφόρα, σιελογόνοι αδένες, οπισθοπεριτόναιο και λεμφαδένες) παρουσιάζουν λεμφοπλασματοκυτταρική διήθηση και ίνωση. Η νόσος εμφανίζει χαρακτηριστικά κλινικά, ιστολογικά, εργαστηριακά και απεικονιστικά ευρήματα, ενώ μετά από κορτιζονοθεραπεία η ανταπόκριση είναι εντυπωσιακή. Ο αυτοάνοσος χαρακτήρας της νόσου επιβεβαιώνεται από τη συσχέτισή της με νοσήματα όπως η πρωτοπαθής σκληρυντική χολαγγειίτιδα, το σύνδρομο Sjogren, η οπισθοπεριτοναϊκή ίνωση, ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, η ρευματοειδής αρθρίτιδα και η σπειραματονεφρίτιδα.1 Πρόσφατες μελέτες υποστηρίζουν ότι οι προηγούμενες «συσχετίσεις» αποτελούν στην πραγματικότητα διαφορετικές εκφράσεις - εμφανίσεις της ΑΡ, οι οποίες μιμούνται τις αντίστοιχες νοσολογικές οντότητες.1,2 Η προηγούμενη αντίληψη ισχυροποιείται από την κοινή παρατήρηση ότι όλα τα προσβεβλημένα όργανα (παγκρεατικές και εξωπαγκρεατικές εμφανίσεις) στην ΑΠ, εμφανίζουν αυξημένη διήθηση από IgG4 θετικά κύτταρα, ενώ αυτό δεν παρατηρείται στις προηγούμενες νόσους, τις οποίες μιμείται η ΑΠ. Ακόμη ο διαβήτης τύπου 2, ο οποίος είναι αρκετά συχνός (43-68%) στην ΑΠ, φαίνεται ότι είναι αποτέλεσμα καταστολής από Τ-κυτταροκίνες και από μακροφάγα των β-κυττάρων των παγκρεατικών νησιδίων. Για το λόγο αυτό η καταστολή αυτών των παραγόντων από τα κορτικοειδή βελτιώνει το διαβήτη, αντίθετα από ότι θα περίμενε κανείς. Γενικά οι παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί, παρ’ όλο που περιέχουν τα παθοφυσιολογικά χαρακτηριστικά των αυτοάνοσων νοσημάτων, είναι άγνωστοι στην αρχική τους φάση, τουλάχιστον ως προς το αίτιο που τους ενεργοποιεί.3 Η ΑΠ φαίνεται ότι είναι σχετικά σπάνια νόσος με άγνωστη, προς το παρόν, συχνότητα και φυσική πορεία, αφού δεν υπάρχουν μεγάλες σειρές ασθενών και η αναγνωρισιμότητά της ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
είναι σχετικά πρόσφατη. Η συχνότητά της είναι αυξημένη στην Ιαπωνία σε σύγκριση με το Δυτικό πληθυσμό, ενώ είναι συχνότερη σε άνδρες μεσήλικες (90% των ασθενών >50 ετών).1, 2
ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ Η κλινική εικόνα της ΑΠ μπορεί να εμφανίζει ποικιλομορφία, ανάλογα τα στάδια βαρύτητας της νόσου και τις εξωπαγκρεατικές εκδηλώσεις της, από ήπια συμπτώματα οφειλόμενα σε προσβολή του παγκρέατος μέχρι συμπτώματα προερχόμενα από συνοδά νοσήματα. Συνήθως τα αρχικά συμπτώματα είναι ο αποφρακτικός ίκτερος (73% των ασθενών), το ήπιο υποτροπιάζον κοιλιακό άλγος (35% των ασθενών) και η απώλεια βάρους (37% των ασθενών). Σπανιότερα παρατηρείται παγκρεατική μάζα, στεατόρροια, πρωτοεμφανιζόμενος σακχαρώδης διαβήτης και σύνδρομο Sjogren.2
ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΑΠ (Εργαστηριακά – Ιστολογικά – Απεικονιστικά Ευρήματα)
Συνήθως το 70% των ασθενών εμφανίζει αύξηση ολικής χολερυθρίνης <5 mg/dl και μέτρια αύξηση των υπολοίπων ηπατικών βιοχημικών δεικτών. Η αμυλάση και το Ca19-9 στους μισούς ασθενείς εμφανίζονται αυξημένα (διπλάσια και εξαπλάσια αύξηση αντίστοιχα). Ακόμη η γ-σφαιρίνη και τα αυτοαντισώματα είναι επίσης αυξημένα. Οι μισοί σχεδόν ασθενείς με ΑΠ παρουσιάζουν αυξημένα ΑΝΑ (>1:80), αντισώματα έναντι λακτοφερρίνης (aLF) και καρβονικής ανυδράσης ΙΙ (ΚΑΙΙ), ενώ σπανιότερα (15%) εμφανίζουν και αντισώματα έναντι ρευματοειδούς παράγοντος. Χαρακτηριστική είναι η απουσία των αντιμιτοχονδριακών αντισωμάτων (ΑΜΑ).4 Ένα σημαντικό εργαστηριακό εύρημα, που διακρίνει την ΑΠ από τις άλλες μορφές παγκρεατίτιδας, είναι τα αυξημένα επίπεδα ΙgG και ιδιαίτερα ΙgG4 στον ορό των ασθενών. Τα επίπεδα IgG4 στον ορό, σε ασθενείς με ΑΠ, 11
είναι αρκετά αυξημένα (ΜΟ = 663 mg/dL) σε σύγκριση με τους υγιείς (51 mg/dL).5 Aκόμη μελέτες καταδεικνύουν ότι οι τιμές των επιπέδων ΙgG4 που παρατηρούνται σε άλλα νοσήματα του παγκρέατος και των χοληφόρων είναι αρκετά χαμηλές (<135 mg/dL), συγκρινόμενες με εκείνες των ασθενών με ΑΠ, όπως φαίνεται και στο Σχήμα 1, με εξαίρεση τους ασθενείς με πρωτοπαθή σκληρυντική χολαγγειϊτιδα.2, 5, 6 Φαίνεται λοιπόν η υψηλή ευαισθησία (78 – 95%) και ειδικότητα (97%) των αυξημένων τιμών IgG4 στον ορό, ιδιαίτερα σε τιμές >135 mg/dL, στους ασθενείς με ΑΠ.5,6 Αφού η ΑΠ είναι μία αυτοάνοση νόσος με χαρακτηριστική λεμφοπλασματοκυτταρική διήθηση και ίνωση διαφόρου βαθμού τόσο του παγκρέατος όσο και των υπολοίπων οργάνων που προσβάλλει, η λήψη βιοψιών από το πάγκρεας, και η ιστολογική εξέτασή τους έχει σημαντική διαγνωστική αξία. Ιστολογικά η ΑΠ ορίζεται σαν λεμφοπλασματοκυτταρική σκληρυντική παγκρεατίτιδα και χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη λεμφοπλασματοκυτταρική διήθηση κυρίως στους μικρούς παγκρεατικούς κλάδους, πυκνή ίνωση του παρεγχύματος και αποφρακτική φλεβίτιδα.7 Η προηγούμενη ιστολογική τριάδα είναι παθογνωμονική για την ΑΠ και βοηθά σημαντικά στην διαφοροδιάγνωση της ΑΠ από τη χρόνια παγκρεατίτιδα άλλης αιτιολογίας και την αποφρακτική παγκρεατίτιδα.8 Η ανάδειξη των άφθονων IgG4 θετικών κυττάρων, στο παγκρεατικό παρέγχυμα, με ανοσοφθορισμό, είναι εξ ίσου καθοριστική στη διάγνωση της ΑΠ και στη διαφοροδιάγνωσή της από την αλκοολική παγκρεατίτιδα και την φλεγμονώδη διήθηση που παρατηρείται γύρω από τις νεοπλασίες του παγκρέατος.2,9 Συνήθως στην αξονική τομογραφία το πάγκρεας ελέγχεται οιδηματώδες, με λεπτό υπόηχο περίγραμμα και υπόπυκνο στην αρτηριακή φάση έγχυσης του σκιαγραφικού. Μερικές φορές παρατηρείται τμηματική αλλοίωση και η ακτινομορφολογική εικόνα ομοιάζει με εκείνη του παγκρεατικού όγκου.10 Όμως δεν παρατηρείται στενή συσχέτιση μεταξύ ευρημάτων αξονικής τομογραφίας και αλλοιώσεων του παγκρεατικού πόρου. Ετσι ασθενής με φυσιολογικό στην αξονική πάγκρεας είναι δυ12
νατόν να εμφανίζει αλλοιώσεις (στένωση) του πόρου.2 Η μαγνητική τομογραφία καταδεικνύει τοπική ή διάχυτη διόγκωση του παγκρέατος απουσία ατροφίας του παρεγχύματος, απουσία περιπαγκρεατικής φλεγμονής και στένωση του Μείζονος Παγκρεατικού Πόρου (ΜΠΠ).10 Το ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα μπορεί να είναι απαραίτητο στη διαφοροδιάγνωση της νόσου, αφού έχει τη δυνατότητα της ανάδειξης μικρού μεγέθους αλλοιώσεων και τη λήψη βιοψιών για ιστολογική εξέταση (EUS-FNA).11
ΠΙνακας 1. ΔιαγνωστικA κριτΗρια, ΑυτοΑνοσης ΠαγκρεατΙτιδας12 ( ΙαπωνικΗ ΕταιρεΙα ΠαγκρΕατος 2002) ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΚΡΗΤΗΡΙΟ Διάχυτη διόγκωση παγκρέατος με διάχυτη (>33%) ασύμμετρη στένωση του ΜΠΠ
υποστηρικτικα κριτηρια (τουλαχιστον υπαρξη ενοσ)
1) Παρουσία αυτοαντισωμάτων, αύξηση γ-σφαιρίνης ή IgG/IgG4 2) Ιστολογική εικόνα: λεμφοπλασματοκυτταρική διήθηση και παγκρεατική ίνωση
AΠ ΧΠ Ca-ΠΑ Νησ. Ca-ΦΥΜ. ΠΣΧ Ca-ΧΠ Ca-XK εκτός ΑΠ Όγκοι
Σχήμα 1. Επίπεδα IgG4 στον ορό ασθενών με νοσήματα παγκρέατος και χοληφόρων.6 AΠ = Αυτοάνοση Παγκρεατίτιδα ΧΠ = Χρόνια Παγκρεατίτιδα Ca-ΠΑ = Καρκίνος Παγκρέατος ΠΣΧ = Πρωτοπαθής Σκληρυντική Χολαγγειίτιδα Ca-ΧΠ = Καρκίνος Χοληδόχου Πόρου Ca-ΧΚ = Καρκίνος Χοληδόχου Κύστης
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
H ΜRCP και ειδικότερα η ERCP είναι ουσιαστικές εξετάσεις, αφού αναδεικνύουν τη διάχυτη ανώμαλη στένωση (Δ<3 mm) του ΜΠΠ και συχνά τη στένωση του ενδοπαγκρεατικού τμήματος του χοληδόχου πόρου και τη σημαντική βελτίωση που παρατηρείται σε σύντομο χρονικό διάστημα (4-6 εβδ.) μετά από χορήγηση κορτιζόνης.4 Στο παγκρεατογράφημα (ERCP) οι μισοί ασθενείς εμφανίζουν διάχυτη, ανώμαλη στένωση σε όλη την έκταση του ΜΠΠ, χωρίς εμφανείς προστενωτικές διατάσεις. Όμως η προηγούμενη τυπική εικόνα, που εμφανίζει ο ΜΠΠ σε ασθενείς με ΑΠ, μπορεί να απουσιάζει, αφού το Ό των ασθενών εμφανίζει τμηματική ανώμαλη στένωση του ΜΠΠ κυρίως στην κεφαλή του παγκρέατος. Σχεδόν όλοι οι ασθενείς εμφανίζουν, άλλοτε άλλης σοβαρότητας, στένωση του περιφερικού άκρου του κοινού χοληδόχου πόρου και μπορεί να είναι απαραίτητη η τοποθέτηση ενδοπρόσθεσης στο χοληδόχο πόρο.4 Σήμερα τα διαγνωστικά κριτήρια της Ιαπωνικής Εταιρείας Παγκρέατος (Πίνακας 1)12 δέχονται κριτική, αφού τα απεικονιστικά ευρήματα στην ΑΠ, σαν το κύριο κριτήριο διάγνωσης της νόσου, δεν καλύπτουν το ευρύ φάσμα των εμφανίσεων της ΑΠ. Ετσι μελέτες προσπαθούν να συμπεριλάβουν εκτός των ανωτέρω και άλλα διαγνωστικά κριτήρια με στόχο την ασφαλέστερη διάγνωση της νόσου σε όλο το κλινικό της φάσμα.2 Τα νέα πέντε διαγνωστικά κριτήρια είναι η ιστολογική εικόνα, τα απεικονιστικά ευρήματα, οι ορολογικοί δείκτες, η προσβολή εξωπαγκρεατικών οργάνων και η ανταπόκριση στη χορήγηση κορτιζόνης (HISORt κριτήρια).2
ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΑΠ Η ανταπόκριση της νόσου στη χορήγηση κορτιζόνης είναι αρκετές φορές εντυπωσιακή, με υποστροφή των ενδο- και εξωπαγκρεατικών βλαβών, και ποικίλει από έναν έως τέσσερις μήνες. Η αρχική χορήγηση είναι 40 mg/24 h πρεδνιζόνης για 4 εβδομάδες και ακολουθεί εβδομαδιαία μείωση της δόσης (5 mg/ εβδ.) για μία χρονική περίοδο 8 εβδομάδων.2,13 Η μακροχρόνια πρόγνωση της νόσου δεν είναι γνωστή, έτσι μερικοί προτιμούν δόση συντήρησης 10 mg/24h, ενώ άλλοι προτείνουν, μετά τη διακοπή της κορτιζόνης, την επανάληψη του σχήματος με δόση ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
συντήρησης, όταν η νόσος υποτροπιάσει. Εκτός των κορτικοστεροειδών έχει αναφερθεί χορήγηση ουρσοδεοξυχολικού οξέος, σε μία εργασία, με ικανοποιητική ανταπόκριση.14 Ακόμη η αζαθειοπρίνη πιθανόν να χρησιμοποιηθεί σε χρόνιες υποτροπιάζουσες ΑΠ που δεν απαντούν στη χορήγηση κορτιζόνης. Η τοποθέτηση ενδοπρόσθεσης στο χοληδόχο πόρο είναι αναγκαία σε περιπτώσεις ΑΠ με ίκτερο λόγω στένωσης του χοληδόχου πόρου.
ΔΙΑΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΑΠ Η διαφορική διάγνωση αφορά τον καρκίνο του παγκρέατος, τη χρόνια αλκοολική παγκρεατίτιδα, το λέμφωμα παγκρέατος, τη φαρμακευτική παγκρεατίτιδα, την παγκρεατίτιδα από το ίδιο το αυτοάνοσο νόσημα και το μεταστατικό καρκίνο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Kamisawa T, Egawa N, Nakajima H. Autoimmune pancreatitis is a systemic autoimmune disease. Am J Gastroenterol 2003; 98: 2811. 2. Chari ST, Smyrk TC, Levy MJ, et al. Diagnosis of Autoimmune Pancreatitis: The Mayo Clinic Experience. Clin Gastroenterol and Hepatol 2006; 4:1010. 3. Okazaki K, Shiba T. Autoimmune related pancreatitis. Gut 2002; 51: 1. 4. Horiuci A, Shigeyuki K, Hamano H, et al. ERCP features in 27 patients with autoimmune pancreatitis. Gastrointest Endosc, 2002; 55(4): 494. 5. Hamano H, Kawa S, Horiuchi A, et al. High serum IgG4 concentrations in patiens with sclerosing pancreatitis. N. Engl. Med. 2001; 344: 732` 6. Hamano K, Matsubara S, Arizumi T, et al. Serum IgG4 Levels in Pancreatic and Biliary Diseases. Gastroentgerol 2006; 130(4) Suppl 2: A329. 7. Suda K, Takase M, Fukumura Y, et al. Histopathologic characteristics of autoimmune pancreatitis based on comparison with chronic pancreatitis. Pancreas 2005; 30: 355. 8. G. Zamboni, Luttges J, Capelli P, et al. Histopathological features of diagnostic and clinical relevance in autoimmune pancreatitis. Virchows Arch 2004; 445: 552. 9. Zhag L, Chari ST, Levy MJ, et al. Pancreatic IgG4 stain for diagnosing autoimmune pancreatitis (AIP) and for distinguishing AIP subtypes. Gastroenterol 2005; 128: A474. 10.Sahani DV, Kalva S, Farrrell J, et al. Autoimmune Pancreatitis: imaging features. Radiology 2004: 233; 345. 11.Farrell JJ, Garber J, Sahani D, et al. EUS findings in patients with autoimmune pancreatitis, Gastrointest Endosc 2004; 60: 927. 12.Pearson RK, Longnecker DS, Chari ST, et al. Controversies in clinical pancreatology: autoimmune pancreatitis: does it exist? Pancreas 2003; 27:1. 13.Kyu-pyo K, Myung-hwan K, Moon Hee S, et al. Autoimmune chronic pancreatitis. Am J Gastroenterol 2004; 99:1605. 14.Tsubakio K, Kiriyama K, Matsutsima N, et al. Autoimmune pancreatitis successfully treated with ursodeoxycholic acid. Intern Med 2002; 41(12): 1142
Π. Κασαπίδης Γαστρεντερολόγος 13
ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΝΕΩΤΕΡΟ anti-TNFa ΠΑΡΑΓΟΝΤΑ Δύο σημαντικές κλινικές μελέτες Φάσης ΙΙΙ που τεκμηριώνουν την ασφάλεια και τη σταθερή αποτελεσματικότητα του certolizumab pegol στην αντιμετώπιση της μέτριας έως σοβαρής νόσου του Crohn δημοσιεύθηκαν πρόσφατα σε δύο άρθρα στο New England Journal of Medicine (NEJM). Το certolizumab pegol είναι ένα υπό μελέτη φαρμακευτικό προϊόν για τη θεραπεία της νόσου του Crohn και αποτελεί το πρώτο και μοναδικό πεγκυλιωμένο anti-TNFa παράγοντα. Η πεγκυλίωση του certolizumab pegol επιτρέπει την υποδόρια χορήγησή του κάθε τέσσερις εβδομάδες, χωρίς, μέχρι στιγμής, προφανή ανάγκη για αύξηση της δοσολογίας. Τα αποτελέσματα των μελετών PRECiSE 11 και PRECiSE 22 (PEGylated Antibody Fragment Evaluation in Crohn’s Disease) καταδεικνύουν ότι στατιστικά σημαντικά μεγαλύτερο ποσοστό ασθενών με μέτρια έως σοβαρή νόσο Crohn πέτυχε και διατήρησε κλινική ανταπόκριση με το certolizumab pegol, σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο. Το certolizumab pegol χορηγήθηκε υποδορίως κάθε τέσσερις εβδομάδες για χρονικό διάστημα έως 26 εβδομάδων, με δόσεις εφόδου τις εβδομάδες 0, 2 και 4. Στη μελέτη PRECiSE 2, οι ασθενείς που ανταποκρίθηκαν στην ανοικτή θεραπεία εφόδου με certolizumab pegol και συνέχισαν τη θεραπεία είχαν περισσότερες πιθανότητες για διατήρηση της ανταπόκρισης και της ύφεσης στις 26 εβδομάδες, σε σύγκριση με τους ασθενείς που έλαβαν εικονικό φάρμακο. Ειδικότερα, η PRECiSE 2 περιλάμβανε μια ανοικτή φάση θεραπείας εφόδου, κατά τη διάρκεια της οποίας όλοι οι ασθενείς έλαβαν certolizumab pegol τις εβδομάδες 0, 2 και 4. Οι ασθενείς που είχαν παρουσιάσει ανταπόκριση την εβδομάδα 6, τυχαιοποιήθηκαν στη συνέχεια στη λήψη certolizumab pegol ή εικονικού φαρμάκου κάθε τέσσερις εβδομάδες (διπλά τυφλή θεραπεία) και αξιολογήθηκαν μέχρι την εβδομάδα 26. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι 64% των ασθενών πέτυχαν κλινική ανταπόκριση κατά τη διάρκεια της θεραπείας εφόδου και ένας στατιστικά σημαντικός αριθμός ασθενών διατήρησε την ανταπόκριση έως 14
την εβδομάδα 26 με το certolizumab pegol, σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο, ανεξαρτήτως των αρχικών επιπέδων C-αντιδρώσας πρωτεΐνης (CRP). Επιπροσθέτως, περισσότεροι ασθενείς από την ομάδα που λάμβανε certolizumab pegol είχαν πετύχει ύφεση της νόσου την εβδομάδα 26. Όπως διαπιστώθηκε και στην PRECiSE 1, οι ασθενείς που λάμβαναν certolizumab pegol παρουσίασαν επίσης βελτίωση στην ποιότητα ζωής βάσει του IBDQ (Inflammatory Bowel Disease Questionnaire). Κύριοι ερευνητές των μελετών ήταν ο William J. Sandborn, Καθηγητής Ιατρικής στην Πανεπιστημιακή Κλινική Mayo, Rochester, Μινεσότα, Η.Π.Α. (PRECiSE 1) και ο Καθηγητής Stefan Schreiber, Νοσοκομείο Γενικής Ιατρικής, Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Schleswig-Holstein, Πανεπιστήμιο Christian Albrechts, Κίελο, Γερμανία (PRECiSE 2). «Υπάρχει ανάγκη για μια θεραπεία κατά του TNF η οποία θα χορηγείται υποδορίως κάθε τέσσερις εβδομάδες και σε σταθερή δόση για ασθενείς με μέτρια προς σοβαρή νόσο Crohn. Βάσει αυτών των δημοσιευμένων αποτελεσμάτων, το certolizumab pegol θα είναι μια ευπρόσδεκτη προσθήκη στις θεραπευτικές μας επιλογές», δήλωσε ο Καθηγητής Schreiber, βασικός ερευνητής της μελέτης PRECiSE 2. «Η δημοσίευση των αποτελεσμάτων των δύο αυτών μεγάλων πολυεθνικών μελετών στην επιθεώρηση New England Journal of Medicine επιτρέπει τη συλλογική εκτίμηση της αποτελεσματικότητας του πεγκυλιωμένου certolizumab pegol κατά του TNF παράγοντα στη θεραπεία ασθενών με νόσο Crohn». Το προφίλ ασφάλειας και ανοχής του certolizumab pegol δεν διαφέρει από το αναμενόμενο για έναν παράγοντα κατά του TNF. Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες που αναφέρθηκαν και στις δύο μελέτες ήταν η κεφαλαλγία, η ρινοφαρυγγίτιδα, ο βήχας και το κοιλιακό άλγος. Στην PRECiSE 1, σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες (ΣΑΕ) παρουσιάσθηκαν σε 10,3% των ασθενών που έλαβαν certolizumab pegol και σε 7% των ασθενών που έλαβαν εικονικό φάρμακο. Επίσης, το ποσοστό ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΝΕΩΤΕΡΟ anti-TNFa ΠΑΡΑΓΟΝΤΑ τοπικών αντιδράσεων στο σημείο της ένεσης ήταν χαμηλό (3%). Σοβαρές λοιμώξεις παρουσιάστηκαν σε 2% των ασθενών που έλαβαν certolizumab pegol έναντι ποσοστού <1% των ασθενών που έλαβαν εικονικό φάρμακο. Μόνο 8% των ασθενών που έλαβαν certolizumab pegol ανέπτυξαν ανιχνεύσιμα αντισώματα κατά του certolizumab pegol. Στην PRECiSE 2, ΣΑΕ εκδηλώθηκαν σε 7% των ασθενών που έλαβαν certolizumab pegol κατά τη διάρκεια της θεραπείας εφόδου και σε ποσοστό 6% των ασθενών που έλαβαν certolizumab pegol έναντι 7% των ασθενών που έλαβαν εικονικό φάρμακο κατά τη διάρκεια της διπλά τυφλής φάσης. Το ποσοστό τοπικών αντιδράσεων από την ένεση ήταν χαμηλό (2% κατά τη διάρκεια της θεραπείας εφόδου και 3% κατά τη διάρκεια της διπλά τυφλής θεραπείας με certolizumab pegol έναντι 15% για το εικονικό φάρμακο). Σοβαρές λοιμώξεις παρουσιάσθηκαν σε 3% των ασθενών που έλαβαν certolizumab pegol έναντι ποσοστού <1% των ασθενών που έλαβαν εικονικό φάρμακο κατά τη διάρκεια της διπλά τυφλής φάσης. Μόνο 9% των ασθενών που εντάχθηκαν στην αρχική φάση θεραπείας εφόδου ανέπτυξαν ανιχνεύσιμα αντισώματα κατά του certolizumab pegol κατά την διάρκεια της μελέτης. Σε αντίθεση με τις τρέχουσες διαθέσιμες αγωγές, το certolizumab pegol δεν περιέχει την περι-
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
οχή Fc του anti-TNFa αντισώματος. Η περιοχή Fc σχετίζεται με πιθανή in vitro κυτταρική τοξικότητα. Το certolizumab pegol έχει υψηλή συγγένεια προς τον ανθρώπινο TNF-a, εξουδετερώνοντας εκλεκτικά τις παθοφυσιολογικές επιδράσεις του TNF-a. Την τελευταία δεκαετία, ο TNF-a αναδείχθηκε σε μείζον αντικείμενο τόσο της βασικής όσο και της κλινικής έρευνας. Η κυτταροκίνη αυτή διαδραματίζει σημαντικότατο ρόλο διαμεσολαβώντας στην παθογένεια της φλεγμονής και υπερβολική παραγωγή της έχει ενοχοποιηθεί σε ευρύ φάσμα νοσημάτων. Εκτός από τις μελέτες PRECiSE 1 και 2, οι μελέτες PRECiSE 3 και 4 είναι μακράς διάρκειας ανοικτές μελέτες για την εκτίμηση της μακροχρόνιας ασφάλειας και ανοχής του certolizumab pegol, έως και για πέντε έτη. Τα πρώτα δεδομένα από τη μελέτη PRECiSE 3, τα οποία παρουσιάστηκαν στο DDW το 2007, έδειξαν ότι οι ασθενείς που είχαν ανταποκριθεί στο certolizumab pegol στη μελέτη PRECiSE 2 διατήρησαν την ανταπόκριση έως και για 18 μήνες με σταθερές δόσεις του φαρμάκου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Sandborn WJ et al. Certolizumab pegol for the treatment of Crohn’s disease. NEJM, 19 Ιουλίου 2007. 2. Schreiber S et al. Maintenance therapy with certolizumab pegol for Crohn’s disease. NEJM, 19 Ιουλίου 2007.
15
16
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ