Luik 5: De (quasi-)publieke macht van bedrijven
Laten we nu naar de private sfeer gaan. De feodale macht van Middeleeuwse leenheren is gebroken. Hun opvolgers in de private sfeer zijn bedrijven. Het voorbeeld van bol.com waarmee ik begon, laat zien dat bedrijven een grote macht kunnen uitoefenen over werknemers en anderen. Een macht die publiek is, omdat zij net als de macht van de staat niet ontweken kan worden.53 Bedrijven zijn collectieve actoren, die niet goed passen in het individu-staat dualisme van het liberalisme. Net als nonprofitinstellingen, zoals de universiteit, maken zij deel uit van het maatschappelijk middenveld tussen individu en staat in. In het Engels worden al deze collectieve personen tussen staat en individu ‘corporations’ genoemd, business corporations op de markt en nonprofit organizations in de civil society. Dit door corporations bevolkte middenveld is voor het liberalisme altijd een vreemde eend in de bijt gebleven. In de zeventiende eeuw leefde bij de filosoof Thomas Hobbes al de angst dat corpora tions zich als rivalen van de macht van de staat zouden gedragen.54 Hij dacht daarbij vooral aan de steden, de Kerk, de gilden, die allen als corporation waren georganiseerd. In de analyse van sociologen als Colin Crouch, is deze dreiging vandaag de dag werkelijkheid geworden. De grote business corporations, de multinationals, hebben een enorme invloed op de samenleving. Door de globalisering is het moeilijk voor staten afzonderlijk om nog effectieve controle op die macht uit te oefenen.55 De filosofe Elizabeth Anderson stelt daarom dat bedrijven een vorm van ‘private government’ uitoefenen.56
32
