1011-04 bbdh Variatie lr

beeld bij de hand digitaal www.beeldbijdehand.nl

4 Jaargang 38 - juni 2011

Thema: variatie

beel

bij de hand

4

10 11

Digitale uitgave voor onderwijs in kunst- en cultuurvakken met lessen tekenen, handvaardigheid, textiel en kunst op alle onderwijsniveaus

■ schoolreis ■ SILHOUETTEN

■ Zoals mijn klok tikt…

■ CLOWNS

■ van balk tot vorm ■ GROEPSDYNAMIEK

Thema: variatie jaargang 38, 10/11 nr. 4, juni 2011

bij de hand

beel beel

Digitale uitgave voor onderwijs in kunst- en cultuurvakken met lessen tekenen, handvaardigheid, textiel en kunst op alle onderwijsniveaus

INHOUD

REDACTIONEEL Thema KUNST(IG) Thema in beeld

LESSEN VMBO Zoals mijn klok tikt…

Tanja Visser Alternatieven BO Groepsdynamiek Jacquelien de Jong Alternatieven

AVO Hoe schilder ik?

Louise Hessel Alternatieven AVO Miniaturen Henk Janssen Alternatieven

Jaargang 38, nr. 4 JUNI 2011 COLOFON Uitgever StellaRuheProducties Mauvestraat 29d 1073 RG Amsterdam 020-6755738 info@beeldbijdehand.nl Redactie Stella Ruhe info@beeldbijdehand.nl

BO Wat doen mijn handen?

Margit Rechtuijt Alternatieven

2 3 3

6 8

9

11 12

14

17

18

20

BO Schoolreis Jacquelien de Jong Alternatieven

21

AVO Cd-presentatie Anneke Jesse Alternatieven

25

24

27 28

Jacquelien de Jong Kleterstraat 12 3862 CA Nijkerk j.dejong@hsmarnix.nl

HBO Silhouetten Marie-José van der Sandt Alternatieven

31

beeld bij de hand is een digitale uitgave van StellaRuheProducties

AVO Clowns Stella Ruhe Alternatieven

37

Notitie beeldend onderwijs Beeld bij de hand als methode Beeld bij de hand basisschool Nascholingstrainingen Abonnementen

38 40 41 42 43

© StellaRuheProducties 2011

In het laatste nummer van deze jaargang ruimen we plaats in voor alle artikelen, die niet in de vorige nummers pasten. Dat is wat je noemt een hele VARIATIE! Het gaat niet alleen om een grote verscheidenheid aan lessen, maar ook om de variatie binnen eenzelfde soort opdrachten. Beide willen we aan bod laten komen om te laten zien wat allemaal mogelijk is en hoe individueel leerlingen eenzelfde soort opdracht uitwerken, afhankelijk van de input die ze krijgen. We hebben bijvoorbeeld twee opdrachten geplaatst waarin het silhouet centraal staat, maar die totaal verschillend zijn uitgewerkt. In alle beelden in Thema in beeld zijn verschillende variaties te zien.

Laat de leerlingen er per beeld enkele benoemen.

15

AVO van balk tot vorm Jacquelien de Jong Alternatieven

Illegale verspreiding van nummers van en lessen uit beeld bij de hand en/of van onze andere uitgaven via cd’s, dvd’s of andere media en/of publicatie van nummers, lessen en/of onze andere uitgaven op websites met de mogelijkheid voor buitenstaanders anders dan abonnementhouder(s) om die gratis cq tegen betaling te downloaden en/of alle andere manieren van schending van het copyright, is strikt verboden. Bij constatering sturen wij de verspreider of de eigenaar van de betreffende site een naheffing voor de prijs van tenminste € 25.000,-!

REDACTIONEEL

30

Variatie in aanbod kan zomaar ook een van de leidthema’s worden voor de beeldende vakken. Het Ministerie van Economische Zaken heeft onlangs een Topteam Creatieve Industrie In het leven geroepen, omdat men erachter kwam dat Nederland het in het buitenland goed doet met Dutch Design. De creatieve industrie moet daarom speerpunt worden van Nederland Kennisland. Ik heb het topteam onmiddellijk een notitie gestuurd over het onderwijs in de beeldende vakken, dat natuurlijk de basis vormt voor een goede creatieve industrie en waarvan het niveau de laatste twintig jaar door dramatische bezuinigingen behoorlijk is gedaald. Daarop is per mail een reactie gekomen, waarin aangegeven wordt dat er door dat team ook naar het beeldend onderwijs gekeken zal worden. Zou er voor ons dan toch licht aan het eind van de tunnel gloren? De notitie vind je achterin dit nummer.

34 35

Als voorbereiding op mogelijk structurele veranderingen cq verbeteringen in het beeldend onderwijs en hopelijk daaraan aangepaste budgetten, kunnen we je van harte aanraden gebruik te maken van onze nascholingstrainingen, die we inmiddels op enkele scholen hebben gegeven. De (enthousiaste) reacties van de deelnemende docenten publiceren wij binnenkort op www.beeldbijdehand.nl.

Stella Ruhe

Variatie en varianten geven jeu aan het leven. We zijn allemaal mensen, maar ieder mens, als variant binnen dezelfde soort, is helemaal uniek. Alles en iedereen hetzelfde maakt saai en doet geen recht aan ieders eigen talenten en eigenschappen. Dat geldt voor heel veel om ons heen: geen enkel landschap is hetzelfde, geen enkele stad is hetzelfde, geen enkel dier is hetzelfde, geen enkele plant is hetzelfde, geen enkel servies is hetzelfde etc. Wij geven graag een eigen draai aan iets. Een flatgebouw met dezelfde woningen lijkt allemaal hetzelfde, maar is toch heel gevarieerd: andere gordijnen voor de ramen, andere planten, andere bewoners met hun eigen smaak en inrichting. Daarom is het soms vervelend om steeds dezelfde winkels in ieder centrum van een stad tegen te komen. Dat maakt de variatie klein en daarmee verdwijnt het eigen karakter van een stad en haar bewoners. Veel kleine, verschillende winkeltjes heffen dat weer op. Daarom zijn markten en rommelmarkten ook zo leuk; de variatie van het aanbod is enorm en je kunt er echt neuzen naar bijzondere dingen of echte koopjes. Variaties op een thema geven aan hoe alles vanuit verschillende standpunten belicht kan worden, hoe ieder idee op talloze manieren uitgewerkt kan worden.

BRAINSTORM THEMA VARIATIE ▪ verschillend ▪ variant ▪ ogenschijnlijk hetzelfde ▪ nuance ▪ verscheidenheid ▪ tinten ▪ vormen ▪ contrasten ▪ ideeën ▪ verhalen ▪ beelden ▪ zoek de verschillen en de overeenkomsten ▪ patroon ▪ stijlperiode ▪ decoratie ▪ wirwar ▪ markt ▪ rommelmarkt ▪ supermarkt ▪ winkel ▪ assortiment ▪ rommel ▪ chaos ▪ verkeer ▪ wegen ▪ voertuigen ▪ fiets ▪ kar ▪ auto ▪ kinderwagen ▪ trein ▪ bus ▪ vliegtuig ▪ raket ▪ anders ▪ andersdenkend ▪ soorten ▪ onderverdeling ▪ muziek ▪ klassieke muziek ▪ popmuziek ▪ kerkmuziek ▪ opera ▪ musical ▪ acteren ▪ film ▪ kleding ▪ onderkleding ▪ bovenkleding ▪ overkleding ▪ bruidskleding ▪ kinderkleding ▪ smaak ▪ eten ▪ ontbijt ▪ lunch ▪ diner ▪ snacks ▪ drinken ▪ water ▪ waterval ▪ meer ▪ zee ▪ rivier ▪ beek ▪ kraanwater ▪ klimaat ▪ zeeklimaat ▪ landklimaat ▪ woestijnklimaat ▪ poolklimaat ▪ regen ▪ motregen ▪ sneeuw ▪ ijs ▪ bliksem ▪ kleur ▪ regenboog ▪ licht ▪ donker ▪ seizoenen ▪ lente ▪ zomer ▪ herfst ▪ winter ▪ dag ▪ nacht ▪ schemering ▪ ochtend ▪ middag ▪ avond ▪ zon ▪ maan ▪ sterren ▪ wind ▪ storm ▪ tyfoon ▪ landschap ▪ natuurlijk ▪ kunstmatig ▪ bos ▪ bergen ▪ heuvels ▪ strand ▪ weide ▪ heide ▪ vlakte ▪ bloemen ▪ planten ▪ dieren ▪ vakantie ▪ vrije tijd ▪ werk ▪ school ▪ steden ▪ platteland ▪ dorpen ▪ landen ▪ provincies ▪ streken ▪ culturen ▪ mensen ▪ gezichten ▪ religies ▪ opleidingen ▪ stemmingen ▪ boos ▪ vrolijk ▪ blij ▪ bedroefd ▪ decoratie ▪ wirwar ▪ programma’s ▪ educatie ▪ amusement ▪ beroep ▪ dans

thema in beeld

thema: variatie

3 4 10/11

thema in beeld 4

4 10/11

Leonardo da Vinci

thema in beeld 5

4 10/11

Houten beeld, Benin

handvaardigheid 6

4 10/11

beroepsonderwijs onderbouw

hout

Zoals mijn

KLOK Houtreliëf

tikt…

Tanja Visser

Pubers zijn vooral bezig met het ontdekken van de liefde, de geneugten van de buitenwereld, met groeien, met hangen en lekker tijd verdoen. Om ze bewust van tijd te maken, ontwierpen ze een klok waarin elementen die zij belangrijk vinden verwerkt zijn.

BEELDENDE PROBLEEMSTELLING Bij het ontwerpen van een klok zit je vast aan de tijd. Tijd is best vervelend, die bepaalt je hele ritme. Klokken zou je het liefst helemaal niet zien.

Maar als je er dan toch naar moet kijken, hoe zou die er dan volgens jou moeten uitzien om dat graag te doen? Maak de klok van hout, waarbij je vormen op elkaar lijmt, waardoor een houtreliëf ontstaat en verf alle delen in kleuren die bij het ontwerp passen.

KUNST KIJKEN We gaan op zoek naar klokken die door de jaren heen ontworpen zijn. Hierbij letten we goed op de tijd, het thema en het kleurgebruik.

DOELSTELLINGEN EN BEOORDELINGSCRITERIA ■ De leerling kan een thema bedenken voor het ontwerpen van een klok. Is het gekozen thema goed uitgewerkt?

■ De leerling kan zelfstandig een onderzoekje doen naar het fenomeen ‘Tijd’. Zijn daaruit conclusies getrokken?

■ De leerling heeft op een creatieve manier verschillende ontwerpen gemaakt waarin vorm op diverse manieren is gebruikt. Is in de ontwerpschetsen terug te zien dat eigen creativiteit is getoond? Verschillen de ontwerpen van elkaar? Is gespeeld met verschillende mogelijkheden wat betreft ‘vorm’?

■ De leerling is in staat de techniek op een juiste manier toe te passen en kan goed omgaan met het materiaal. Is dat het geval?

■ De leerling kan een reliëf herkennen en construeren. Is reliëf in de klok op een goede manier gebruikt?

■ De leerling kan kleur en kleurcontrasten toepassen die passen bij het ontwerp en het gekozen thema. Is nagedacht over het kleurgebruik en of dat toepasselijk is bij het thema?

hout

OPDRACHTEN

LEERINHOUD Materiaal en gereedschap: ▪ papier ▪ potlood ▪ hout ▪ figuurzaag ▪ schuurpapier ▪ plakkaatverf ▪ kwasten ▪ boor ▪ lijm ▪ uurwerkje Techniek: ▪ figuurzagen ▪ schuren ▪ schilderen Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ compositie ▪ reliëf ▪ kleur en kleurcontrasten Kg/Kb: ▪ onderzoekje naar het fenomeen ‘Tijd’ ▪ PowerPointpresentatie van klokken door de jaren heen Tanja Visser Martinus College, Grootebroek

■ Opdracht 1 In ieder huis hangt wel een klok, vaak wel meer dan een. Ga thuis op zoek naar de klokken die jij allemaal tegenkomt. Maak van iedere klok een schets en schrijf op wat de grootste verschillen tussen deze klokken zijn en wat je nog meer opvalt.

■ Opdracht 2 Bekijk samen de PowerPoint. Je ziet dat de mens al heel lang bezig is met tijd. De klokken van nu geven een veel duidelijker beeld van de tijd dan de vroegere zonnewijzers die met schaduw werkten. Kijk bij de verschillende klokken goed hoe de tijd werd weergegeven en wat er met vorm en kleur werd gedaan?

■ Opdracht 3 Doe zelf op het internet een onderzoekje naar het thema ‘Tijd’. Welke klokken vind jij mooi, apart of knap gemaakt? Sla ze op in een Wordbestandje en print ze uit, zodat je ze kunt gebruiken bij het maken van ontwerpschetsen.

■ Opdracht 4 Kies een thema voor jouw klok dat je duidelijk terug moet zien in je ontwerpen en je klok zelf. maak drie verschillende ontwerpschetsen bij dit thema. Denk goed na over hoe je de tijd wilt weergeven. Maar ook: wat wil je laten zien? En, welke kleuren passen hier mooi bij? Denk na over het formaat van je klok, maak de schetsen op ware grootte.

■ Opdracht 5 Kies een van de drie ontwerpen. Knip het ontwerp uit en trek het over op een stukje hout.

Dit geldt ook voor de verschillende onderdelen die je naar voren wilt laten komen. Door figuren nogmaals uit te zagen en op de basisfiguur te plakken, krijg je reliëf. Ook kun je figuren uit de basis zagen en vervolgens weglaten. Begin met figuurzagen. Schuur daarna alle stukjes mooi op.

■ Opdracht 6 Schilder eerst alle onderdelen voordat je die in elkaar lijmt! Gebruik de kleuren en kleurcontrasten die jij mooi bij het thema vind passen. Als alles droog is, lijm je jouw klok in elkaar en kun je je uurwerkje erin plaatsen.

handvaardigheid

beroepsonderwijs onderbouw

7

4 10/11

alternatieven 8 4 10/11

lesideeën

basisschool AVO beroepsonderwijs

Beroepsonderwijs onderbouw handvaardigheid MIJN LETTER Materiaal en gereedschap: ▪ blokjes hout 10 x 10 cm ▪ zelfgekozen materialen en gereedschappen Technieken: ▪ naar keuze Beeldende aspecten: ▪ kleur ▪ vorm ▪ compositie KG/KB: ▪ versierde letters uit middeleeuwse handschriften

Beeldende probleemstelling en opdrachten Als je nieuw op de middelbare school komt, kent niemand je nog, behalve de kinderen die op dezelfde basisschool zaten. Maar jij kent verder waarschijnlijk ook niemand. Om elkaar snel beter te leren kennen, maken we een kennismakingsopdracht: de eerste letter van je voornaam uit, in, op een blokje hout van 10 x 10 cm. Je mag verder elk materiaal gebruiken dat je leuk of mooi vindt en dat helemaal uitdrukt wie jij bent. Dat geldt ook voor de technieken en de kleuren waarmee je deze opdracht uitvoert. Laat zien wie je bent. Werk het blok mooi af door het bijvoorbeeld helemaal te verven of op een andere manier.

We zetten alle blokken vast op een zwarte ondergrond en creëren dus onze eerste kunst.

AVO bovenbouw

Basisschool middenbouw tekenen en schilderen AL MIJN HARTEN Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier A4 ▪ sitspapier ▪ viltstiften ▪ kleurpotloden Technieken: ▪ tekenen Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ kleur ▪ vlak ▪ structuur KG/KB: ▪ allerlei verschillende harten

Beeldende probleemstelling en opdrachten Rond Valentijnsdag is iedereen alleen maar vol van de liefde en dus van harten. Ook jonge kinderen vinden dat prachtig. Ze zijn allemaal wel op iemand, een klasgenootje, de juf of de meester en willen voor die persoon graag iets moois maken. Teken een hart dat zoveel mogelijk het hele vel A4 vult. Vul het hart in verschillende tinten oranje, rood, roze en paars met kleurpotloden, viltstiften en sitspapier. Die kleuren hebben allemaal rood als basis: rood met geel wordt oranje, rood met blauw wordt paars en rood met wit wordt roze! Maak ook de achtergrond van je hart zo vrolijk mogelijk voor jouw eigen Valentijn. Maar eerst hangen we ze allemaal naast elkaar in de klas. Dat wordt vast een hartelijke boel!

sjabloneren

tekenen en schilderen

beroepsonderwijs bovenbouw

9 4 10/11

Jacquelien de Jong

Om snel verschillende composities te kunnen maken is sjabloneren een ideale techniek, die ook voor jonge kinderen gemakkelijk is. De basis van deze sjablonen waren modeltekeningen in verschillende houdingen.

Vorm en restvorm zijn door elkaar gebruikt.

tekenen en schilderen 10 4 10/11

beroepsonderwijs bovenbouw

sjabloneren

BEELDENDE PROBLEEMSTELLING De modeltekeningen die je onlangs hebt gemaakt van lichamen in verschillende houdingen gebruik je nu voor het maken van sjablonen, waarbij zowel de vorm als de restvorm van belang zijn.

Met de sjablonen maak je een dynamisch groepsportret. Sjabloneer met meer kleuren pastelkrijt of verf op een gekleurde of gedessineerde ondergrond. Maak diverse uitwerkingen om verschillende mogelijkheden te proberen, te vergelijken en te bespreken.

KUNST KIJKEN De knipsels van Matisse, het werk van Fernand Leger en de experimenten van het Bauhaus worden bekeken en besproken.

DOELSTELLINGEN EN BEOORDELINGSCRITERIA ■ De studenten kunnen modeltekeningen omzetten in sjablonen, uitgaande van vorm en restvorm. Is dat gelukt?

■ De studenten kunnen met de vormen en restvormen met pastelkrijt of verf diverse snelle dynamische groepsportretten maken op een gekleurde of gedessineerde ondergrond. Zijn vorm en restvorm beide gebruikt en zijn de materialen goed gebruikt?

■ De studenten kunnen hun werk vergelijken en bespreken. Zijn daar zinnige conclusies uit getrokken?

LEERINHOUD Materiaal en gereedschap: ▪ gekleurd of gedessineerd tekenpapier ▪ oliepastelkrijt ▪ verf ▪ snijmesje ▪ kwasten Techniek: ▪ sjabloneren Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ restvorm ▪ compositie ▪ overlapping ▪ koud-warmcontrast Kg/Kb: ▪ knipsels Matisse ▪ Fernand Leger ▪ Bauhaus

OPDRACHTEN ■ Opdracht 1 Breng de modeltekeningen in verschillende houdingen die je onlangs maakte over op stevig tekenpapier en maak van de omtrek daarvan sjablonen met een snijmesje. Zowel de vorm als de restvorm zijn belangrijk, dus snijd de vorm zorgvuldig uit.

■ Opdracht 2 Maak met diverse kleuren oliepastelkrijt of verf van vormen en restvormen een dynamisch groepsportret. Doe dat op verschillende manieren, zodat er een hele serie ontstaat.

Jacquelien de Jong, Marnixacademie, Utrecht

basisschool AVO beroepsonderwijs

Basisschool middenbouw tekenen en schilderen LEVENSGROOT Materiaal en gereedschap: ▪ grote rol papier ▪ potlood ▪ plakkaatverf ▪ kwasten ▪ penselen Techniek: ▪ tekenen ▪ schilderen ▪ knippen Beeldende aspecten: ▪ vlak ▪ kleur ▪ kleurcontrast Kg/Kb: ▪ circusfiguren

Beeldende probleemstelling en opdrachten Uit de hand een goed silhouet tekenen met de juiste verhoudingen is moeilijk. Daarom gebruiken we elkaar daarvoor: je gaat in een gekozen houding op een groot vel papier op de grond liggen. Je klasgenoot trekt jou met potlood helemaal om, van top tot teen, en jij doet dat bij je klasgenoot. Met plakkaatverf vullen jullie samen de figuren in één kleur in.

Als de verf goed droog is, mag je gaan decoreren met één andere kleur. Denk eens aan bolletjes, strepen, ruiten etc. Daardoor lijkt de figuur meteen aangekleed. Als alles goed droog is, knip je de omtrek nauwkeurig uit. Daarna mag je het hoofd nog haar geven met papier of draden. Alle figuren hangen we naast elkaar op de muur, zodat je vrolijk bewegende kinderen ziet. Herken je iedereen?

Basisschool middenbouw beeldende vorming HOUDING Materiaal en gereedschap: ▪ papier ▪ verf ▪ centimeter ▪ schaar ▪ penseel ▪ splitpennen ▪ lijm Technieken: ▪ meten ▪ tekenen ▪ knippen ▪ schilderen Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ kleur ▪ kleurcontrast ▪ beweging KG/KB: ▪ marionetten ▪ elkaars lichaam en gewrichten

Beeldende probleemstelling en opdrachten Als je lekker beweegt, kun je je lichaam in allerlei houdingen zetten. Je kunt meteen zien wat je doet of bijvoorbeeld in wat voor een stemming je bent. Om dat goed te kunnen weergeven maken we van het hele lichaam bewegende onderdelen met de juiste verhoudingen, die je in iedere houding kunt zetten. Die delen zet je met splitpennen aan elkaar. Verf je figuur in een primaire kleur en verf de omlijsting in een andere primaire kleur.

De achtergrond kleur je in de secundaire kleur die je krijgt als je die twee primaire kleuren met elkaar mengt. Lijm je figuur met het lijf op de ondergrond en zet de rest in een houding.

alternatieven

lesideeën

11 4 10/11

tekenen en schilderen

beroepsonderwijs middenbouw

plakkaatverf Er is veel aandacht voor de positie van migrantenvrouwen met een islamitische achtergrond. Het dominante idee is dat migrantenvrouwen in een maatschappelijk isolement verkeren, uit die marginale positie moeten worden geholpen en actief gaan deelnemen aan de Nederlandse samenleving.

Deze combinatie van achterstand en slachtofferschap van cultuur of religie draagt bij tot het beeld dat migrantenvrouwen machteloos en passief zijn. Het idee is vaak dat de groepen niet competent genoeg zijn om zelf oplossingen aan te dragen voor hun problemen. Daardoor is er weinig bekend van de talloze initiatieven die deze vrouwen in de praktijk nemen om hun bewegingsvrijheid te verruimen.

Terwijl emancipatie juist begint met het verwerven van zelfvertrouwen en eigenwaarde en het ontdekken van eigen talenten. De negatieve beeldvorming over deze vrouwen is vaak zo sterk, dat ze zelfs niet serieus worden genomen tijdens trainingen en cursussen die speciaal voor hen zijn ontwikkeld. Hoe het positief kan blijkt hieronder.

4

12

4 10/11

Louise Hessel

De vergeten kracht van migrantenvrouwen

Vrouwen van Al Amal Utrecht schilderen onder leiding van beeldend kunstenaar Louise Hessel.

Inspiratiebron voor deze opdracht is een voorwerp van waarde, een foto van een overleden vader, de Koran, de centra Al Amal, het leven. De schilderijen die ontstaan zijn voorgesteld en tentoongesteld op het Women Inc.- en het Tam tamfestival in de Stadsschouwburg in Amsterdam op 8 maart 2010.

OPDRACHT IN STAPPEN ■ Stap 1 Maak schetsontwerpen met potlood.

■ Stap 2 Maak van alle ontwerpen een definitief ontwerp, waarin je de goede aspecten van je diverse ontwerpen verwerkt.

■ Stap 3 Zet het uiteindelijk ontwerp met behulp van een overheadprojector op het schildersdoek.

■ Stap 4 Schilder je ontwerp op doek in met acrylverf.

■ Stap 5 Oefen het lopen met schilderijen. Dat moet gelijk gaan met de power point en de muziek.

■ Stap 5 Optreden op Women Inc. en het Tam tam festival.

Ik bezoek de vrouwen thuis waar de schilderijen in de ontvangst-/huiskamers hangen.

5

1. Marzouka: Mijn leven, mijn vreugde.

Al Amal is mijn tweede thuis.

2. Nounja: De boom groeit naar het licht.

3. Yamina: Ik ga 5 keer per dag bidden.

Bloemen vind ik mooi.

4. Hamout: De Koran in mijn hart. Het leven met de bloemen geven liefde en gezelligheid 5. Fatiha: Het leven zonder geloof is als bloemen zonder water.

6. Aicha: Allah leeft in mijn hart. Mijn vader blijft bij mij voor altijd.

2

6

13

4 10/11

Louise Hessel Beeldend kunstenaar, De Meern 3

plakkaatverf

tekenen en schilderen

beroepsonderwijs middenbouw

1

alternatieven 14 4 10/11

lesideeën

basisschool AVO beroepsonderwijs

AVO bovenbouw beeldende vorming BATIK Materiaal en gereedschap: ▪ papier ▪ plakkaatverf ▪ penselen en kwasten ▪ potje water ▪ lijm ▪ tule Technieken: ▪ schilderen Beeldende aspecten: ▪ kleur ▪ kleurovergang ▪ lijn ▪ vlak ▪ structuur ▪ textuur KG/KB: ▪ Indonesische batiks

Beeldende probleemstelling en opdrachten Batikken is een nogal tijdrovende techniek: hete was moet met een speciaal instrumentje op stof worden aangebracht, de stof moet in meer dan een verfbad worden geverfd en de was moet er weer worden uitgewassen. Om een vergelijkbaar effect te krijgen met minder werk, kun je lijm en plakkaatverf gebruiken.

Ontwerp een batikpapier waarop je lijnen en vlekken aanbrengt in willekeurige patronen.

Her en der breng je ook tule aan op het papier.

Met kwast en penseel en veel water verf je het papier in kleuren die je een beetje in elkaar laat overlopen. Op de plaatsen waar lijm zit pakt de verf niet, maar waar tule zit wel. Laat je papier(en) goed drogen en verwerk ze in een gebruiksvoorwerp zoals bijvoorbeeld een doos.

Basisschool bovenbouw tekenen en schilderen DECORATIEF DOOLHOF Materiaal en gereedschap: ▪ papier ▪ potlood ▪ plakkaatverf ▪ fineliner ▪ glaasjes in diverse maten Techniek: ▪ tekenen ▪ schilderen Beeldende aspecten: ▪ kleur ▪ kleurnuances ▪ vorm ▪ structuur ▪ ritme ▪ herhaling KG/KB: ▪ doolhoven ▪ graancirkels

Beeldende probleemstelling en opdrachten Niets is zo spannend als een doolhof, waar je alleen maar heggen en paden ziet, geen idee hebt waar die wel of niet eindigen en hoe je er weer uit moet zien te komen. Ook graancirkels die je alleen goed vanuit de lucht kunt zien, zijn spannend, want wie heeft ze en hoe zijn ze gemaakt? Ontwerp een cirkel, waarin kleinere cirkels de paden vormen. Maak gebruik van een ritme door herhaling van cirkels, die je kunt omtrekken van verschillende maten glaasjes. Zorg dat de cirkels elkaar raken en dat ze ergens één doorlopend pad vormen. Vul je cirkels met een motief. Kleur je tekening in met drie kleuren en nuances daarvan. Geef aan waar je vertrekt en waar het eindpunt is.

.

plakkaatverf

tekenen en schilderen

AVO bovenbouw

15 4 10/11

Monogram Henk Janssen

Een monogram is een symbool, een teken dat is opgebouwd uit door elkaar heen gevlochten beginletters van een naam. Het wordt meestal gebruikt als afkorting van een naam. Beginletters (initialen) en het verluchten, versieren ervan (illumineren) staan centraal binnen het onderwerp “Monogrammen”.

BEELDENDE PROBLEEMSTELLING Een initiaal is de beginletter van een woord, zin, alinea of hoofdstuk. Het woord initiaal komt uit het Latijn van initium, begin, en betekent: aan het begin staand.

Een versierde en vergrote letter werd in middeleeuwse handschriften en ook in latere teksten gebruikt om het begin van een alinea of hoofdstuk aan te geven. Illuminatie is de term voor het versieren van middeleeuwse handschriften, zoals getijdenboeken. De Latijnse term illuminare betekent letterlijk ‘verlichten’. De boekverluchting had als doel de tekst toe te lichten, te ontsluiten en te verfraaien om daardoor de lezer tot een beter begrip van de tekst te brengen. Dit gebeurde soms in de vorm van miniaturen.

Maak een monogram opgebouwd uit de geïllumineerde beginletters van je eigen voor- en achternaam. Tussenvoegsel(s) mag je weg laten.

KUNST KIJKEN Deze opdracht sluit nauw aan bij de kunstgeschiedenis van de middeleeuwen, met name het verluchten van manuscripten.

tekenen en schilderen 16 4 10/11

AVO bovenbouw

plakkaatverf

De leerlingen zien afbeeldingen van monogrammen en geïllumineerde letters uit onder andere een de boeken: ‘4000 monograms’ (uitgeverij The Pepin Press, Amsterdam) en ‘Geïllumineerde letters’ van de professioneel kalligrafe Margaret Morgan (uitgeverij Librero, Kerkdriel). Met behulp van boeken en internet gaan de leerlingen vervolgens op zoek naar aanvullend beeldmateriaal.

DOELSTELLINGEN EN BEOORDELINGSCRITERIA ■ De leerling kan ‘Monogrammen’ op persoonlijke wijze verbeelden. Zijn de beginletters van de voor- en achternaam van de leerling duidelijk in het monogram te herkennen? Zijn de initialen door elkaar heen gevlochten? Is er sprake van illuminatie?

■ De leerling kan de gevraagde beeldende aspecten en technieken juist toepassen. Is de tekening goed dekkend geverfd en netjes afgewerkt? Sluit het kader qua kleur aan bij de kleur(en) van het monogram? ● De leerling kan een goede tijdsplanning en plan van aanpak maken en het eigen werk evalueren. Is daar sprake van?

LEERINHOUD Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ potlood ▪ plakkaatverf ▪ fineliner ▪ puntenslijper ▪ gum ▪ penselen ▪ potje water ▪ stanleymes ▪ stalen liniaal ▪ snijmat Technieken: ▪ potloodtekenen ▪ verven ▪ meten ▪ snijden ▪ plakken Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ kleur ▪ compositie ▪ verhouding ▪ voorstelling KG/KB: ▪ getoond en zelf verzameld materiaal

OPDRACHTEN ■ Opdracht 1 Verzamel beeldmateriaal met betrekking tot het onderwerp ‘Monogrammen’. Maak drie tot vijf ontwerpen waarin jouw idee tot uitdrukking komt. Inspireer je op de geïllumineerde letters uit verschillende perioden zoals de Keltische, Ottoonse, Karolingische, Romaanse en Gotische periode. Of haal inspiratie uit de vlechtranken- en neoklassieke stijl van de Renaissance of hedendaagse kalligrafieën. Maak een keuze uit de schetsen.

■ Opdracht 2 Werk het gekozen idee met potlood in een tekening uit. Verf daarna de tekening met plakkaatverf (dekkend). Werk de tekening netjes af.

■ Opdracht 3 Maak een passe-partout om je tekening die qua kleur past of aansluit bij de kleur(en) van het monogram.

■ Opdracht 4 Schrijf een proces- en productevaluatie over je tekening.

Henk Janssen, Sint Maartenscollege, Maastricht De tekeningen zijn gemaakt door klas 4 VWO

basisschool AVO beroepsonderwijs

Basisschool middenbouw beeldende vorming HOOFDLETTER Materiaal en gereedschap: ▪ gekleurd tekenpapier ▪ viltstiften ▪ bedrukt papier ▪ decoratiematerialen ▪ kwastjes ▪ lijm ▪ schaar Technieken: ▪ tekenen ▪ knippen ▪ decoreren Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ kleur ▪ kleurnuances ▪ structuur ▪ decoratie KG/KB: ▪ verschillende soorten letters in boeken, tijdschriften en op de computer in het Wordprogramma

Beeldende probleemstelling en opdrachten Onze hele naam bestaat uit letters, maar twee zijn echt de belangrijkste: de eerste letters van je voor- en achternaam, ofwel je initialen, die dan ook in hoofdletters worden geschreven.

Heet je bijvoorbeeld Joke Kok, dan zijn je initialen de J en de K, ofwel J.K. Beginletters waren vroeger zo belangrijk, dat ze in Middeleeuwse handschriften vaak extra groot getekend werden en uitbundig versierd. Dat gaan wij ook doen met onze initialen, die je groot tekent en versiert met bedrukt papier en andere decoratiematerialen. Laat je versiering met de lijnen van de letter meelopen.

Beroepsonderwijs onderbouw handvaardigheid INITIALEN Materiaal en gereedschap: ▪ triplex ▪ potlood ▪ figuurzaag ▪ zaagjes ▪ schuurpapier Techniek: ▪ figuurzagen ▪ lijmen Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ ruimte ▪ overlapping Kg/Kb: ▪ middeleeuwse miniaturen ▪ geborduurde monogrammen

Beeldende probleemstelling en opdrachten Mensen onderscheiden zich op velerlei manieren, maar de eerste manier is door hun naam. Iedereen heeft een unieke naam en zelfs als die dezelfde is als bijvoorbeeld die van je vader, dan onderscheid die zich door een toevoeging als junior of door een bijnaam.

Initialen bestaan uit de eerste letters van vooren achternaam. Wat zijn jouw initialen? Teken die en breng ze over op triplex. Zorg dat ze qua vormgeving goed bij elkaar passen en dat ze op, over of door elkaar een mooie combinatie vormen. Zaag de letters uit met de figuurzaag en schuur ze rondom spiegelglad met diverse soorten schuurpapier, van grof naar fijn. Leg je initialen over elkaar of door elkaar, zoek daarvoor de mooiste manier en lijm ze vast.

alternatieven

lesideeën

17 4 10/11

tekenen en schilderen 18 4 10/11

basisschool bovenbouw

plakkaatverf

Veel mensen realiseren zich nauwelijks dat ook hun handen de hele dag bezig zijn met simpele, maar ook met heel moeilijke handelingen. Die dingen gaan doorgaans automatisch. Maar wat doen je handen zoal de hele dag? Een aardige vraag om beeldend te beantwoorden.

Marie-JosĂŠ van der Sandt

Wat doen BEELDENDE PROBLEEMSTELLING Je handen zijn de hele dag met van alles en nog wat bezig, zonder dat je je daar de hele tijd bewust van bent. Denk eens na wat je handen bijvoorbeeld allemaal doen in het eerste kwartier nadat je bent

opgestaan? Als je dat opschrijft, raak je bijna acuut overspannen.

Je handen zijn ongeveer je belangrijkste werktuigen. Maak daarom als waar huldeblijk een fraai geschilderd portret van jouw handen en de dingen die zij het liefste doen.

plakkaatverf

LEERINHOUD Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier ▪ potlood ▪ plakkaatverf ▪ penselen ▪ kwasten Technieken: ▪ schetsen ▪ schilderen Beeldende aspecten: ▪ kleur en kleurcontrasten ▪ vorm ▪ licht ▪ schaduw ▪ plasticiteit KG/KB: ▪ PowerPoint van getekende, geschilderde, geboetseerde en gebeeldhouwde handen ▪ eigen en elkaars handen

OPDRACHTEN

KUNST KIJKEN Handen tekenen blijkt ook voor kunstenaars een van de moeilijkste onderwerpen. Daarom kijken we naar een PowerPoint van getekende, geschilderde, geboetseerde en gebeeldhouwde handen en naar je eigen en elkaars handen.

DOELSTELLINGEN EN BEOORDELINGSCRITERIA ■ De leerlingen zijn zich bewust van wat hun handen doen en kunnen hun favoriete bezigheid daarmee weergeven in een geschilderd ‘handenportret’, waarvoor en aantal schetsen met potlood zijn gemaakt. Is dat gelukt?

■ De leerlingen kunnen licht en schaduw gebruiken, kleurcontrasten toepassen en daarmee plasticiteit weergeven.

Zien de handen er ‘echt’ uit en zijn de gevraagde beeldende aspecten daarin op de goede manier toegepast?

■ De leerlingen kunnen hun handenportret in een passende omgeving plaatsen. Versterkt de achtergrond de voorstelling?

■ Opdracht 1 Maak een lijst van wat je handen het eerste kwartier nadat je bent opgestaan allemaal doen. Maak een aantal schetsen met potlood van je handen die iets doen.

■ Opdracht 2 Bedenk wat je handen het liefste doen en schilder dat met plakkaatverf direct op papier, zonder dat je vooraf met potlood schetst. Kijk goed naar je handen en de verhoudingen van palm, rug, vingers en vingerkootjes.

■ Opdracht 3 Schilder je handen die iets leuks doen direct met plakkaatverf. Maak gebruik van kleur en kleurcontrasten, licht en schaduw om plasticiteit te creëren en maak daar een passende omgeving voor.

tekenen en schilderen

basisschool bovenbouw

19 4 10/11

alternatieven 20 4 10/11

lesideeën

basisschool AVO beroepsonderwijs

AVO onderbouw tekenen en schilderen ZINTUIG Nodig: ▪ tekenpapier ▪ overtrekpapier ▪ potlood ▪ kleurpotloden ▪ viltstiften ▪ fineliner ▪ lichtbak ▪ puntenslijper ▪ gum Techniek: ▪ potloodtekenen ▪ kleuren Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ kleur ▪ compositie ▪ verhouding ▪ maat

Beeldende probleemstelling en opdrachten Zintuigen zijn de organen die in staat zijn uitwendige prikkels op te nemen: oog, oor, neus, tong en huid. Met de zintuigen kun je zien, horen, ruiken, proeven en voelen.

Teken een zintuig en plaats het in een context waaruit de functie van dat zintuig duidelijk tot uitdrukking komt. Bijvoorbeeld: met je tong kun je proeven: zoet, zout, zuur en bitter. Met je handen kun je voelen of iets warm of koud, ruw of glad, scherp, hard of zacht is. En met je neus kun je een geur, reuk of stank waarnemen.

Je mag meer dan één zintuig tekenen, maar dan moet je wel bij elk zintuig de daarbij behorende functie/context verbeelden. Werk met potlood en kleurpotlood.

Basisschool middenbouw tekenen en schilderen EXPERIMENT Materiaal en gereedschap: ▪ kleurplaten ▪ diverse materialen en gereedschappen Techniek: ▪ tekenen ▪ schilderen Beeldende aspecten: ▪ kleur ▪ structuur ▪ licht ▪ donker Kg/Kb: ▪ kleurplaten uit het boek met werk van jongeren uit Leidse Rijn

Beeldende probleemstelling en opdrachten Omdat leerlingen vaak moeilijk in hun eigen tekening willen experimenteren – straks verpest ik hem – is het aardig om dat in een bestaand ontwerp te doen, dat je eindeloos kunt kopiëren en telkens met andere technieken kunt invullen. De kleurplaten kwamen uit een boek met wandschilderingen door leerlingen uit Leidse Rijn. Hoe zou je die op een andere manier kunnen uitwerken?

Denk daarbij aan kleur, structuur, licht en donker. Alles mag, behalve inkleuren met kleurpotlood. Probeer alles wat er in je hoofd opkomt. Als het ‘mislukt’ kun je op een nieuwe kopie opnieuw beginnen. Probeer één tekening op drie verschillen manier te doen.

naar keuze

tekenen en schilderen

basisschool bovenbouw

21

4 10/11

Driedimensionaal verslag van een

SCHOOLREIS In september 2010 gingen de twee groepen 8 van BSO De Komeet naar Terschelling voor een driedaags schoolkamp. Voor veel kinderen was het de eerste keer dat ze op een Nederlands eiland waren en door de boottocht waanden ze zich zelfs in ‘het buitenland’. Naar aanleiding van de vele indrukken van de natuur op dit prachtige eiland, het buiten zijn, het slapen in de blokhutten etc. en niet te vergeten lekker keten, hebben we bij thuiskomst geprobeerd alles te verwerken in een beeldende activiteit.

BEELDENDE PROBLEEMSTELLING

KUNST KIJKEN

We hebben met elkaar geïnventariseerd wat we allemaal hebben meegemaakt op Terschelling. Kies hiervan een bepaalde episode uit om te verwerken in tekst (Terschellingkrantje) en beeld (kijkdoos). Denk daarbij onder meer aan de natuur op dit prachtige eiland, buiten zijn, slapen in de blokhutten, zwemmen in natuurwater, zeehonden kijken, de vuurtoren bezichtigen, krabben vangen, fietsen over het eiland, nachtelijke speurtochten, de laatste avond en nog veel meer. Neem voor de kijkdoos zelf (schoenen)dozen mee in allerlei soorten en maten.

De meeste kinderen hadden foto’s genomen en die hebben we allemaal goed bekeken om alles weer levend voor de geest te hebben.

DOELSTELLINGEN EN BEOORDELINGSCRITERIA ■ De leerlingen hebben ervaren hoe het is om ruimtelijk en met diepte te werken. Naast de achterkant waren de boven-, onder- en zijkanten van de doos belangrijk bij het creëren van diepte. Het leverde veel denkwerk op over de inrichting van de doos: hoe begin je? Wat zet je vooraan en wat daarachter, dus de plaats van dingen. Hoe zijn de verhoudingen ten opzichte van elkaar? Welk materiaal gebruik je? Kwamen ze daaruit?

■ De leerlingen hebben goed nagedacht over hun gevoelens en ervaringen op het schoolreisje. Daaruit hebben ze datgene gekozen wat de meeste indruk op ze maakte en verwerkt in hun eigen krantje en kijkdoos.

Is dat zichtbaar in hun krantje en de kijkdoos?

tekenen en schilderen

basisschool bovenbouw

naar keuze

22 4 10/11

■ De leerlingen kunnen hun ideeën verwerken in zelf gekozen en uit Terschelling meegebracht materiaal. Is de constructie van e.a. goed uitgevoerd?

■ De leerlingen kunnen hun werk presenteren aan elkaar en tijdens een tentoonstelling aan ouders, verzorgers en bezoekers en hun ervaringen daarbij vertellen. Is de presentatie een goede reflectie van de schoolreis?

LEERINHOUD Materiaal en gereedschap: ▪ zelf meegebrachte (schoenen)dozen ▪ op Terschelling verzameld materiaal zoals schelpjes, zand e.d.

▪ ijslolliestokjes ▪ lijm ▪ scharen ▪ viltstiften ▪ verf ▪ kwasten etc.

Technieken: ▪ tekenen ▪ knippen ▪ lijmen ▪ construeren ▪ zelf bedachte oplossingen Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ verhoudingen ▪ constructie ▪ kleur ▪ perspectief ▪ ruimte KG/KB: ▪ zelfgemaakte foto’s van de schoolreis op Terschelling Annemarie Leipoldt (groep 8B) en Frank van der Linde (groep 8A) OBS De Komeet, Krommenie

OPDRACHTEN ■ Opdracht 1 We gaan op schoolreis naar Terschelling en na afloop daarvan maak je een Terschellingkrantje en een kijkdoos. Voor de kijkdoos heb je materiaal nodig. Dat kun je verzamelen in plastic zakjes als we op Terschelling zijn: schelpjes, op het strand gevonden materiaal, zand.

■ Opdracht 2 Neem schoenendozen mee naar school voor het maken van een kijkdoos. Bepaal wat het meeste indruk op je heeft gemaakt tijdens het verblijf daar en verwerk dat ruimtelijk in je kijkdoos. Let daarbij goed op voor- en achtergrond en laat alle wanden van je doos meespelen in je tafereel. Bewerk ook de buitenkant!

■ Opdracht 3 Kies materiaal en technieken die passen bij het idee dat je gaat uitwerken. Denk aan hout, verf, zand, papier etc. Let daarbij goed op verhoudingen en perspectief: wat vooraan staat is groter dan wat achteraan staat. Verwerk daarbij ook het materiaal dat je hebt meegebracht van Terschelling. Let ook goed op de constructies die je maken moet: alles moet stevig genoeg zijn om te blijven staan.

■ Opdracht 4 Presenteer je werk aan elkaar en vertel daarbij waarom jouw keuze zoveel indruk op je heeft gemaakt. Richt samen een tentoonstelling in voor de ouders, de verzorgers en bezoekers.

basisschool AVO beroepsonderwijs

AVO middenbouw handvaardigheid NA DE ZONDVLOED Materiaal en gereedschap: ▪ kartonnen doos ▪ kosteloos materiaal ▪ foto’s uit tijdschriften ▪ cellofaan ▪ plakkaatverf ▪ hout ▪ klei ▪ schaar ▪ lijm Techniek: ▪ driedimensionale collage Beeldende aspecten: ▪ lichtgebruik ▪ structuur ▪ kleur ▪ vorm ▪ compositie ▪ standpunt Kg/Kb: ▪ apocalyptische afbeeldingen ▪ PowerPoint met bekende gebouwen uit wereldsteden en allerlei insecten

Beeldende probleemstelling en opdrachten Stel dat er een atoombom ontploft is. Alle mensen zijn dood, alleen gigantische insecten leven nog en nemen bezit van de gebouwen en straten die nog gewoon zijn blijven staan.

Maak een kijkdoos waarvoor je langs de wanden collages maakt van een nog voor iedereen herkenbare stad. Maak van klei en hout wat er driedimensionaal in komt te staan.

Maak de collages met tijdschriftenplaatjes en verf. Bepaal waar het licht vandaan komt en hoe de kleur van het licht moet zijn om de door jou gewenste sfeer te laten ontstaan.

Geef ook de buitenkant dezelfde sfeer.

Basisschool middenbouw beeldende vorming INTERIEUR Materiaal en gereedschap: ▪ kartonnen schoenendoos ▪ kosteloos materiaal ▪ plakkaatverf ▪ kwasten ▪ lijm Techniek: ▪ schilderen ▪ decoreren Beeldende aspecten: ▪ kleur ▪ structuur ▪ vorm Kg/Kb: ▪ woontijdschriften

Beeldende probleemstelling en opdrachten Een poppenhuis is bijna altijd een miniatuurhuis waarin je ongeveer je eigen huis kunt herkennen. Maar jouw huis is ingericht door je ouders. Je hebt hooguit iets te vertellen gehad over je eigen kamer als je die al hebt. Met deze opdracht ben je je eigen binnenhuisarchitect, ofwel iemand die huizen inricht. Jij bepaalt welke kamer of kamers je gaat inrichten in een huis dat je maakt van een schoenendoos. Let op de kleuren van de vloer, de wanden, het plafond en de meubels.

Bedenk wat er allemaal in de kamer moet staan en hangen, zoals stoelen, tafel, lampen, kasten, schilderijen etc. en maak dat van kosteloos materiaal. Zorg dat ook de buitenkant van de doos er mooi uitziet.

alternatieven

lesideeën

23 4 10/11

handvaardigheid

AVO bovenbouw

naar keuze

24 4 10/11

Anneke Jesse Leerlingen van 5 HAVO van het KKC te Amstelveen kregen als eindexamenopdracht een ontwerp te maken voor origineel en passend promotiemateriaal voor een door hen uitgekozen zanger/zangeres of band.

Het uiteindelijke ontwerp moest worden gepresenteerd met de uitgekozen muziek.

BEELDENDE PROBLEEMSTELLING Promotiemateriaal bij het introduceren van een nieuwe CD is heel gewoon. Vaak is dat een grote foto of is de artiest levensgroot op karton afgebeeld. Aan jou de taak om iets heel anders en originelers daarvoor te bedenken. Zet een aantal kenmerken op een rij van de door jou gekozen CD en de band/artiest. Zoek daarbij een speciale vorm en kleuren die volgens jou goed laten zien wie en wat deze artiesten zijn. Bedenk ook waar je promotiemateriaal komt te staan of te hangen. Zie je het materiaal alleen van de voorkant of kun je er omheen lopen? Wil je dat het van veraf al te zien is of staat het dicht bij de cd opgesteld? Maak voor het hele proces een stappenplan en leg alles vast in een logboek, waarin je ook beeldmateriaal en schetsen vastlegt.

naar keuze

handvaardigheid

AVO bovenbouw

25 4 10/11

KUNST KIJKEN Bij LP’s was de hoes de drager van informatie over de band of artiest. Bekijk een aantal hoezen en beschrijf een zestal verschillen tussen de onderzochte hoezen. Ga op zoek naar kunstenaars die hoezen hebben ontworpen.

DOELSTELLINGEN EN BEOORDELINGSCRITERIA ■ De leerling kan verschillen en overeenkomsten beschrijven van de onderzochte platenhoezen en deze in een tijd plaatsen.

Kloppen de gevonden gegevens en zijn die goed uitgewerkt?

■ De leerling kan kenmerken van een band of artiest verwerken in een ontwerp voor een promotie. Zijn de kenmerken in het ontwerp terug te vinden?

■ De leerling kan een schets uitvoeren in 2D en/of 3D. is dat gelukt?

■ De leerling kan eigenschappen van materialen herkennen, benoemen en gebruiken. Is het materiaal op een goede manier gebruikt?

■ De leerling kan een verzorgde presentatie geven van zijn of haar werk. Is de presentatie aantrekkelijk?

■ De leerling kan een stappenplan maken en dat vastleggen in een logboek met het gevonden beeldmateriaal en de ontwerpschetsen. Is het plan gevolgd en ziet het logboek er verzorgd uit?

handvaardigheid 26 4 10/11

AVO bovenbouw

naar keuze

OPDRACHTEN ■ Opdracht 1 Maak een verslag van alles wat je gevonden hebt over het ontwerpen van platenhoezen en hun ontwerpers. Verwerk dat in je logboek.

Kijk of de hoezen bepaalde tijdskenmerken hebben. Plak een aantal voorbeelden van de gevonden platenhoezen in je logboek.

■ Opdracht 2 Beschrijf in je logboek de kenmerken van de band of artiest die je hebt gekozen en de song die jij wilt promoten.

■ Opdracht 3 Schets een paar ideeën voor een promotie.

Werk deze uit in je logboek en zet materiaal, kleur en techniek erbij. Geef duidelijk aan waar je de CD (met of zonder hoesje) plaatst.

■ Opdracht 4 Voer je ontwerp uit en let hierbij vooral op de afwerking. Vooral als je ontwerp van alle kanten te bekijken is.

■ Opdracht 5 Maak een logboek waarin je tussentijdse bevindingen worden getekend en opgeschreven en waarin je je gevonden beeldmateriaal en je ontwerpen plakt.

■ Opdracht 6 Presenteer je ontwerp met de gekozen muziek.

LEERINHOUD Materiaal en gereedschap: ▪ textiel ▪ papier▪ karton ▪ plexiglas ▪ hout ▪ metaal ▪ verf ▪ naaimachine ▪ zaag ▪ boor ▪ soldeerbout Technieken: ▪ naaien ▪ zagen ▪ solderen ▪ met de hand borduren Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ kleur ▪ textuur ▪ structuur ▪ ruimte ▪ compositie KG/KB: ▪ overeenkomsten tussen ontwerpen van platenhoezen en de jaren 60/70/80 Anneke Jesse, Keizer Karel College, Amstelveen

basisschool AVO beroepsonderwijs

AVO onderbouw handvaardigheid KIJKDOOSFEESTRUIMTE Materiaal en gereedschap: ▪ kartonnen dozen ▪ potlood ▪ cd-schijfjes ▪ pakpapier ▪ kosteloos materiaal naar keuze ▪ verf ▪ stof ▪ schaar ▪ lijm Techniek: ▪ tekenen ▪ knippen ▪ lijmen Beeldende aspecten: ▪ ruimte ▪ structuur ▪ kleur ▪ vorm ▪ licht Kg/Kb: ▪ afbeeldingen van feestruimten

Beeldende probleemstelling en opdrachten Binnenkort wordt er een groot schoolfeest voor alle brugklassen gehouden. Behalve de muziek, de hapjes en de drankjes, is de aankleding van een feest van groot belang. Die aankleding gaan jullie zelf bedenken. Het mag niet teveel kosten, dus maak gebruik van kosteloze materialen zoals lege dozen, papier, verpakkingsmateriaal, flessen, cd-schijfjes en wat je zelf nog meer met elkaar kunt bedenken. Kies in een groepje van drie een thema en maak van de ruimte die voor het feest gebruikt gaat worden een kijkdoos, die als maquette voor de aankleding van het feest dient. Een jury van docenten en leerlingen kiest de mooiste kijkdoos voor het feest!

Beroepsonderwijs bovenbouw handvaardigheid VAAS MET STRUCTUUR Materiaal en gereedschap: ▪ klei ▪ waterbakje ▪ roller ▪ mirettes ▪ snijmes ▪ glazuur ▪ keramiekoven Techniek: ▪ vormen ▪ boetseren ▪ glazuren Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ structuur ▪ kleur Kg/Kb: ▪ verzameling vazen van thuis

Beeldende probleemstelling en opdrachten Neem een verzameling vazen mee van thuis en kijk wat voor een soort vaas daarin ontbreekt.

Heb je vooral vazen om grote boeketten in te plaatsen of juist vazen voor enkele bloemen?

Ontwerp een vaas die in jouw collectie ontbreekt met een bepaald soort boeket voor ogen. Bouw de vaas op van rollen klei, die je goed op elkaar bevestigt met kleislib, zodat er geen lucht tussen zit. Laat de structuur van de opbouw van je vaas intact, zodat die ook in het eindresultaat te herkennen is. Laat goed drogen en bak de vaas een eerste keer.

Glazuur de vaas, waarbij je rekening houdt met de structuur en opbouw en die waar mogelijk versterkt. Stel de vaas tentoon met het boeket waarvoor je die ontworpen hebt.

alternatieven

lesideeën

27 4 10/11

handvaardigheid

AVO onderbouw midden- en bovenbouw

hout

Henk Janssen

Van balk tot vorm

Balkjes vurenhout zijn makkelijk verkrijgbaar. Ga naar de plaatselijke houthandel en vraag of je afvalhout mag meenemen. Kost niets en het hout is eenvoudig te verzagen tot balkjes, waaruit leerlingen diverse holle en bolle vormen kunnen raspen en vijlen. Een goede kennismaking met houtbewerking.

28 4 10/11

BEELDENDE PROBLEEMSTELLING Uit een balkje van 200 x 30 x 20 mm maak je een vorm. De vorm mag figuratief of abstract zijn. Bij het vormgeven kun je je zowel laten leiden door de verbeelding, het idee als door het gereedschap. De holle en bolle vormen maak je met raspen.

Met vijlen en schuurpapier kun je het werkstuk verder afwerken. De vorm ontstaat dus door materiaal van het balkje weg te nemen. Je mag geen (ander) materiaal toevoegen.

KUNST KIJKEN De leerlingen bekijken afbeeldingen met betrekking tot het door hun gekozen idee.

Ook worden afbeeldingen getoond van kunstwerken die uit een balk of boomstam zijn ontstaan.

LEERINHOUD Materiaal en gereedschap: ▪ vurenhout ▪ potlood ▪ raspen ▪ vijlen ▪ schuurpapier ▪ staalwol Technieken: ▪ raspen ▪ vijlen ▪ schuren Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ verhoudingen ▪ maat ▪ herhaling ▪ ritme KG/KB: ▪ getoond en zelf verzameld beeldmateriaal

DOELSTELLINGEN EN BEOORDELINGSCRITERIA ■ De leerling kan van een houten balkje een figuratieve of abstracte vorm maken. Kan de leerling uit een balkje een figuratieve of abstracte vorm maken?

■ De leerling weet materiaal en gereedschappen juist te gebruiken en de technieken goed toe te passen. Heeft de leerling materiaal en gereedschappen correct gebruikt en beheerst hij de toegepaste technieken? Is het werkstuk netjes afgewerkt?

■ De leerling kan de beeldende aspecten juist toepassen. Zijn de beeldende aspecten goed toegepast, met name vorm, verhoudingen, maat, herhaling of ritme?

■ De leerling kan een goede voorbereiding, planning en zelfevaluatie maken. Is er sprake van een goede voorbereiding, planning en zelfevaluatie?

OPDRACHTEN ■ Opdracht 1 Verzamel beeldmateriaal met betrekking tot het thema.

■ Opdracht 2 Maak aan de hand van het verzamelde beeldmateriaal minimaal 5 ontwerpen, waarin duidelijk het door jou gekozen idee tot uitdrukking komt. Trek met potlood de contour van het balkje enkele keren op papier na. Teken binnen die contouren jouw ideeën op ware grootte uit. Maak een keuze uit de schetsen.

■ Opdracht 3 Maak op basis van de gekozen schets van het houten balkje een figuratieve of abstracte vorm. Werk het werkstuk netjes af. Met een prop staalwol kun je tot slot het hout spiegelglad afwerken. Poets met de nerfrichting mee.

■ Opdracht 4 Schrijf een evaluatie over je werk.

Henk Janssen Sint-Maartenscollege, Maastricht

hout

handvaardigheid

AVO onderbouw tekenen

29 4 10/11

alternatieven 30 4 10/11

lesideeën

basisschool AVO beroepsonderwijs

AVO onderbouw handvaardigheid SIMPEL? Materiaal en gereedschap: ▪ papier ▪ kranten ▪ metaaldraad ▪ zijdevloeipapier ▪ kwasten ▪ lijm ▪ behangerslijm ▪ centimeter Techniek: ▪ papier-maché Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ structuur ▪ houding ▪ verhouding ▪ kleur Kg/Kb: ▪ lichaamsverhoudingen Da Vinci ▪ eigen metingen

Beeldende probleemstelling en opdrachten Houding en verhouding van het menselijk lichaam zijn minder makkelijk dan ze op het eerste gezicht lijken. Zeker als je die in papiermaché gaat uitwerken. Het hoofd wordt vaak te groot ten opzichte van het lijf en de armen en benen zijn vaak te kort en te dik, de handen en voeten te klein. Daarom gaan we die verhoudingen precies onderzoeken door bij elkaar alle onderdelen van je lijf te meten, zowel in de lengte, de breedte als de omtrek.

Gebruik die verhoudingen om een metalen frame als steun voor een menselijk lichaam van papier-maché. Zet dat lichaam in een bepaalde houding. Verf het zoals je zelf wilt.

Basisschool middenbouw handvaardigheid MARIONET Materiaal en gereedschap: ▪ restjes triplex uit de houtkist ▪ acrylverf ▪ breikatoen in diverse kleuren ▪ figuurzaag ▪ zaagjes ▪ handboor ▪ scharen ▪ kwasten ▪ holnieten Technieken: ▪ figuurzagen ▪ boren ▪ verven ▪ verbinden Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ verbinding ▪ constructie ▪ kleur KG/KB: ▪ poppentheater

Beeldende probleemstelling en opdrachten Je weet dat we al het hout dat over is van een opdracht – dus ook de uitgezaagde resten – niet weggooien, maar bewaren in de houtbak.

Al die stukjes hebben meestal vreemde vormen, maar als je goed kijkt, kun je er vaak iets bijzonders in zien, zoals je dat ook kunt als je naar voorbijdrijvende wolken kijkt. Zoek stukken bij elkaar waarvan je een marionet zou kunnen maken, dus stukken voor een lijf, een hoofd, armen en benen, maar ook voor bijvoorbeeld een hoed, een rok of wat je zelf verzint. Maak er met verf en draden wol een mooi en beweegbaar geheel van.

aquarelverf

Aquarelleren wordt door veel cursisten beschouwd als een moeilijke techniek.

Door deze opdracht waarin ze met de techniek moesten experimenteren, raakten ze van die gedachte helemaal los. De diverse manieren waarop je met aquarelverf kunt werken, leidden tot heel diverse resultaten. Het experiment beviel deze cursisten zo goed, dat er per cursist een hele serie aquarellen ontstond rondom het begrip silhouet, waarin ieders stijl heel herkenbaar werd.

tekenen en schilderen

beroepsonderwijs bovenbouw

31

4 10/11

tekenen en schilderen 32

4 10/11

beroepsonderwijs bovenbouw

aquarelverf

BEELDENDE PROBLEEMSTELLING Aquarelleren lijkt een erg moeilijke techniek, die je maar op één manier goed kunt doen. Niets is minder waar. Om je dat te laten ervaren, ga je met aquarelverf experimenteren: met het te gebruiken gereedschap zoals kwasten, penselen, sponsjes, papierproppen etc., met de hoeveelheid te gebruiken water en met het knippen en scheuren van beschilderd papier en nog veel meer. Onderwerp van de experimenten is het begrip silhouet. Aan een silhouet herken je iemand net zo goed als aan een foto. De houding is voor ieder persoon kenmerkend. Probeer zoveel mogelijk te experimenteren en maak diverse aquarellen. Selecteer de beste aquarellen en maak daaruit een serie waarin jouw handschrift herkenbaar is.

KUNST KIJKEN

DOELSTELLINGEN EN BEOORDELINGSCRITERIA

We kijken naar aquarellen uit diverse perioden uit de kunstgeschiedenis. We kijken naar werk van verschillende kunstenaars en ontdekken het specifieke handschrift van die kunstenaar door de kenmerken van dat werk duidelijk te omschrijven en die kenmerken te vergelijken met de kenmerken van andere kunstenaars.

■ De cursisten kennen het begrip silhouet en kunnen dat experimenterend met materiaal en gereedschap vastleggen in een serie aquarellen. Is voldoende geëxperimenteerd met materiaal en gereedschap en zijn de silhouetten te herkennen?

■ De cursisten hebben experimenterend een eigen ‘handschrift’ ontwikkeld. Zijn de aquarellen duidelijk als van die persoon herkenbaar?

■ De cursisten kunnen uit hun werk een serie bij elkaar horende aquarellen selecteren. Zijn de aquarellen als serie herkenbaar?

aquarelverf

LEERINHOUD Materiaal en gereedschap: ▪ diverse soorten aquarelpapier, fijn en grof ▪ waterpot ▪ penselen ▪ kwasten ▪ sponsjes ▪ wc-papier ▪ schaar ▪ lijm Technieken: ▪ aquarelleren ▪ experimenteren ▪ knippen ▪ scheuren ▪ lijmen Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ kleur ▪ structuur ▪ textuur ▪ compositie KG/KB: ▪ aquarellen uit de kunstgeschiedenis ▪ kenmerken van werk van kunstenaars met elkaar vergelijken OPDRACHTEN ■ Opdracht 1 Kijk naar aquarellen uit de kunstgeschiedenis.

Kijk naar werk van diverse schilders, benoem hun kenmerken en vergelijk die met elkaar.

■ Opdracht 2 Experimenteer met materiaal en gereedschap in diverse aquarellen met als onderwerp silhouetten. Maak gebruik van andere ondergronden en andere gereedschappen dan gebruikelijk voor aquarelleren en kijk hoe het karakter van de aquarel daardoor wel of niet verandert.

■ Opdracht 3 Ontwikkel al experimenterend een eigen herkenbaar handschrift. Selecteer uit al je experimenten een serie aquarellen die bij elkaar horen en kenmerkend zijn voor jouw werk.

Marie-José van der Sandt CKE-school voor de beeldende kunsten, Eindhoven

tekenen en schilderen

beroepsonderwijs bovenbouw

33

4 10/11

alternatieven 34 4 10/11

lesideeën

basisschool AVO beroepsonderwijs

Basisschool bovenbouw tekenen en schilderen BOOMCONTOUR Materiaal en gereedschap: ▪ papier ▪ plakkaatverf ▪ kwasten ▪ spons ▪ bladeren Techniek: ▪ schilderen ▪ sponzen ▪ stempelen Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ contrast ▪ contour ▪ kleurovergangen ▪ licht ▪ donker Kg/Kb: ▪ foto’s van de ondergaande zon in een landschap

Beeldende probleemstelling en opdrachten Als de zon ’s avonds ondergaat en je kijkt daarnaar over een veld met een boom, dan zie je tegen het licht in niet meer alle details van die boom, maar bijna alleen nog de omtrek, ofwel de contour. Ook de lucht is op dat moment niet meer zo blauw zoals de rest van de dag, maar neemt vaak prachtige kleuren aan. Begin met het schilderen van de achtergrond: de onderste helft is land, de bovenste helft is lucht. Je kunt zowel met de kwast als met spons werken. Laat kleuren mooi overlopen. Schilder een boom als contour met een donkere kleur, want daar valt geen licht op. Gebruik een blad als stempel om een vage aanduiding van bladeren te maken.

Basisschool middenbouw tekenen en schilderen KIJK EENS WAT IK KAN! Materiaal en gereedschap: ▪ papier ▪ plakkaatverf ▪ penselen Techniek: ▪ schilderen Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ kleur ▪ kleurcontrast Kg/Kb: ▪ circusfoto’s

Beeldende probleemstelling en opdrachten Iedereen kan wel een kunstje: met je tong naar het puntje van je neus, je duim tegen je pols, je oren bewegen, een voorwerp op je hoofd in evenwicht houden. Wat is jouw favoriete kunstje? Op één been staan, drie ballen in de lucht houden? Laat dat maar eens zien aan iedereen. Schilder jezelf terwijl je jouw eigen kunstje doet. Probeer dat zonder eerst te tekenen, maar direct met penseel. Je moet jezelf goed zichtbaar maken tegen de achtergrond. Gebruik voor de achtergrond bijvoorbeeld koude kleuren blauw, groen en paars en gebruik voor jezelf warme kleuren, rood, geel en oranje of omgekeerd. Schilder eerst jezelf en daarna de achtergrond.

verf, wasco

onderbouw Clowns spreken altijd tot de verbeelding van kinderen en zijn geliefde figuren als het om verkleden gaat zoals bij Carnaval. Naar aanleiding van een bezoekend circus en het naderende Carnaval, werd deze simpele, kleurrijke opdracht met gejuich onthaald.

Verschillende kleuren stevig A4-papier, een wit A5-je en wasco boden voldoende inspiratie om vrolijke clowns te tekenen

tekenen en schilderen

basisschool middenbouw

35 4 10/11

Margreet Stunnenberg

BEELDENDE PROBLEEMSTELLING Clowns in het circus hebben de taak om je lekker te laten lachen. Clowns maken je helemaal vrolijk. De meeste clowns zien er zelf ook heel kleurrijk en vrolijk uit. Teken een vrolijke clown met een gezicht van een A5-je en wasco en gebruik een wc-rolletje en plakkaatverf als stempel om hem te versieren.

KUNST KIJKEN De kinderen verzamelden foto’s van clowns, geschminkte gezichten bij een voorstelling en folders van het circus dat op bezoek was. We keken goed waardoor je een clown meteen kunt herkennen: het geschminkte gezicht, de neus en de kleding.

DOELSTELLINGEN EN BEOORDELINGSCRITERIA ■ De leerlingen kunnen benoemen waardoor je een clown kunt herkennen. Welke kenmerken kunnen ze bedenken?

■ De leerlingen kunnen een gezichtsvorm maken door de hoeken van een wit velletje A5 naar achteren te vouwen of weg te knippen. Is dat gelukt?

■ De leerlingen kunnen de gezichtsvorm op een gekleurd ondergrondpapier A4 plakken en daarop met wasco een gezicht, haren, nek en schouders tekenen. Ze kunnen het geheel versieren met stempels van een wc-rolletje en plakkaatverf. Is uit de voorstelling meteen een clown te herkennen? Hoe zijn de stempels gebruikt?

tekenen en schilderen

basisschool middenbouw

verf, wasco

36 4 10/11

LEERINHOUD Materiaal en gereedschap: ▪ tekenpapier A5 ▪ gekleurd tekenpapier A4 ▪ wasco ▪ plakkaatverf ▪ kwastjes ▪ lijm ▪ wc-rolletjes ▪ schaar Technieken: ▪ tekenen ▪ stempelen ▪ vouwen/knippen Beeldende aspecten: ▪ vorm ▪ kleur ▪ structuur KG/KB: ▪ foto’s en filmpjes van clowns Margreet Stunnenberg OBS Jac. P. Thijsse, Renkum

OPDRACHTEN ■ Opdracht 1 Schrijf op waaraan je een clown kunt herkennen en bespreek dat in de groep.

■ Opdracht 2 Maak van een wit velletje A5 een gezichtsvorm. Dat kan op twee manieren: door de hoeken naar achteren te vouwen of die weg te knippen. Plak de nieuwe vorm in het midden op een gekleurd vel A4. Teken met wasco een clownsgezicht en kleed dat aan met haar, een nek en schouders. Denk goed aan de kenmerken uit opdracht 1.

■ Opdracht 3 Versier het geheel met een stempel van een wc-rol en plakkaatverf.

basisschool AVO beroepsonderwijs

AVO bovenbouw tekenen en schilderen VRIENDENPORTRETTEN Materiaal en gereedschap: ▪ papier ▪ potlood ▪ plakkaatverf ▪ ecoline ▪ kwasten ▪ penselen Techniek: ▪ tekenen ▪ schilderen Beeldende aspecten: ▪ vlak ▪ kleur ▪ verhoudingen ▪ structuur ▪ licht ▪ schaduw Kg/Kb: ▪ portretten uit de kunstgeschiedenis

Beeldende probleemstelling en opdrachten Op het schoolplein zie je talloze groepjes vrienden en vriendinnen bij elkaar staan.

Sommige vriendschappen duren al de hele schooltijd. Je beste vrienden of vriendinnen verdienen een gezamenlijk portret, zeker als jullie na het eindexamen je eigen weg zult gaan. Een foto toont de werkelijkheid, een getekend en geschilderd portret geeft daar jouw eigen weergave van. Teken jezelf en je beste vriend(en) en vriendin(nen) als portret met hoofd en halve torso. Schilder je tekening daarna in met plakkaatverf of ecoline. Plaats de portretten in een passende achtergrond.

Let op de verhoudingen in gezicht en torso, op kleur, structuur, vorm en licht en schaduw.

Poseer voor elkaar en hang alle portretten op.

AVO onderbouw tekenen en schilderen GEOMETRISCH Materiaal en gereedschap: ▪ papier ▪ potlood HB of B Beeldende aspecten: ▪ plasticiteit ▪ geometrie ▪ licht ▪ schaduw KG/KB: ▪ geometrische vormen ▪ kubisme

Beeldende probleemstelling en opdrachten Picasso en Braque experimenteerden op een bijzondere manier met het weergeven van mensen en voorwerpen. Zij gebruikten geometrie om die tot hun essentie terug te brengen en toch herkenbaar te zijn. Deze stroming heet Kubisme. Cirkels, vierkanten, driehoeken en hun afgeleiden bollen, cilinders, kegels, kubussen, piramiden zijn de basis voor een portret van een clown. Om de vormen goed weer te kunnen geven, moet je goed naar licht en schaduw kijken. Door licht en schaduw kun je een bolling laten zien of juist het omgekeerde: een holte. Oefen eerst met het tekenen van een aantal van deze geometrische vormen. Gebruik een niet te hard potlood, HB of B, waardoor je de schaduw makkelijk kunt laten verlopen.

alternatieven

lesideeën

37 4 10/11

38 4 10/11

beeld bij de hand als methode met leerinhoudspecials, leerinhoudspel, losse lessen en eigen materiaal Van je abonnement op beeld bij de hand digitaal heb je ongetwijfeld veel plezier in je lessen beeldende vorming. Toch kun je de schat aan lessen die je inmiddels hebt nog veel beter benutten dan je nu waarschijnlijk al doet. Maak van beeld bij de hand een eigen methode, die helemaal is toegesneden op jouw behoeften.

Naast de digitale kwartaalbladen geven wij ander materiaal uit, waarmee je in samenhang met de bladen een complete, maar vooral flexibele methode kunt samenstellen.

Leerinhoudspel Ideaal zou zijn als je alle lessen zelf bedenkt, die optimaal geeft en de leerling daarmee enthousiast ondersteunt in zijn beeldende ontwikkeling. Maar de dagelijkse routine werkt meestal anders. Je hebt weinig tijd en grijpt naar lessen die zich in de praktijk bewezen hebben en waarin je dus niet al teveel energie hoeft te steken. Na verloop van tijd gaat dat je toch vervelen en daalt uiteindelijk het niveau van de lessen en je plezier in het vak.

Ben jij en/of je sectie of team toe aan een vakkundige oppepper om weer enthousiast met je leerlingen aan de slag te gaan, doe dan samen het leerinhoudspel. Daarmee wordt je op een speelse manier gedwongen van soms vreemde combinaties een beeldende les te maken, waar je zonder het spel waarschijnlijk nooit opgekomen zou zijn. Dat heeft elders al tot heel wat hilariteit geleid, met als resultaat dat het denken in vaste patronen aardig werd doorbroken. Én van het leerinhoudspel heb je jaar in jaar uit plezier!

Leerinhoudspecials en losse lessen Soms heb je behoefte aan meer kennis omtrent materialen en technieken. Daarop spelen wij in met de leerinhoudspecials, waarin niet alleen alles staat over het betreffende materiaal en de technieken die je daar met leerlingen op verschillende ontwikkelingsniveaus mee kunt doen, maar waarin ook aandacht wordt besteed aan kunstgeschiedenis/kunstbeschouwing in de vorm van veel beeldenpagina’s. Aan iedere special zijn voorbeeldlessen op verschillende niveaus gekoppeld.

De lessen uit beeld bij de hand kun je helemaal naar jouw behoefte printen en ordenen: naar discipline, naar niveau, naar materiaal etc.

Om je collectie te completeren kun je daar losse lessen uit ons archief aan toevoegen. Maar vergeet er vooral niet je eigen materiaal tussen te stoppen: dat maakt jouw methode tot de beste!

Leerinhoudspecials, A4 omvang 42 blz., per stuk nu € 17,50 Het leerinhoudspel is ontwikkeld tijdens de begeleiding van docenten beeldend, die het moeilijk vonden buiten hun paden te treden en bijna altijd dezelfde opdrachten gaven. Daarvoor bleek het leerinhoudspel dé oplossing.

Door het spel met het hele team of met de sectie te spelen, heb je niet alleen leuke middagen, maar ontstaat een schat aan nieuwe, originele lesideeën, waardoor je weer extra enthousiast en gemotiveerd je lessen beeldend gaat geven. Een aanrader voor docenten(teams), die deze vakken heel belangrijk vinden!

Leerinhoudspel nu € 49,50. Met uitgebreide handleiding

Losse lessen per stuk € 5,00, per 5 € 20,00, per 10 € 35,00

beeld bij de hand basisschool met circa 125 lessen en lesideeën per jaar uitsluitend voor de basisschool EEN NIEUWE EDITIE VAN EEN VERTROUWDE UITGAVE:

beeld bij de hand basisschool De vraag naar goede, originele lessen en lesideeën voor de basisschool die aan de kerndoelen voldoen, bleek zo groot, dat we vorig jaar besloten naast de gewone editie voor alle onderwijsniveaus een speciale uitgave te maken voor het primair onderwijs. Even flexibel en praktisch als beeld bij de hand, met dezelfde thema’s, maar met uitsluitend lessen en lesideeën voor de basisschool. In september 2010 verscheen het eerste nummer in een mooie, handige lay-out, met alle artikelen op twee tegenover elkaar liggende pagina’s en met een bovenbalk waarin aangegeven staat om welke discipline en welke technieken of materialen het gaat.

Alle uitgewerkte, in de praktijk getoetste lessen met afbeeldingen van leerlingenwerk zijn geordend naar onderbouw, middenbouw en bovenbouw. De lesideeën staan achterin en zijn op dezelfde manier geordend: in alle roze pagina’s staan de lesideeën voor de onderbouw, in alle turkozen pagina’s staan de lesideeën voor de middenbouw en in alle gele pagina’s staan de lesideeën voor de bovenbouw.

Een abonnement op beeld bij de hand basisschool kost evenveel als een gewoon abonnement. Kijk daarvoor op de www.beeldbijdehand.nl, waarop je ook twee gratis te downloaden proeflessen vindt.

Om optimaal profijt van het relatief goedkope abonnement te hebben, raden we je aan om als team een nascholingstraining aan te vragen, waarin we ingaan op het maken van jaarplannen voor de beeldende vakken met de kerndoelen als uitgangspunt, de leerinhoud gerelateerd aan het ontwikkelingsniveau van leerlingen, originele lessen maken in teamverband waarin ook vakoverstijgend gewerkt wordt. Doel is leerlingen creatief en probleemoplossend te leren denken, te leren kijken, onderscheiden en interpreteren, verbeelden en creëren en het ontwikkelen van de fijne motoriek.

Voorbeeldpagina’s

NASCHOLINGSTRAININGEN BEELDENDE VAKKEN Behalve makers van beeld bij de hand zijn wij docenten en docentenbegeleiders die in opdracht van de Landelijke Pedagogische Centra langdurig docenten getraind en begeleid hebben bij het ontwikkelen en implementeren van de leerinhoud en nieuwe werkvormen voor de beeldende vakken.

Wij geven trainingen in het kader van de nascholing beeldende vakken, waarbij we het programma toesnijden op de behoeften van de docent, de vaksectie of het schoolteam. Wij geven de trainingen vanaf twee dagdelen met een of twee trainers. Die vinden plaats op aanvraag en op de eigen school. Per dagdeel berekenen wij een prijs vanaf € 450,00 ex. btw en reiskosten voor minimaal 5 deelnemers of € 70,00 per deelnemer bij meer. Trainingen kunnen bekostigd worden uit het nascholingsbudget voor docenten.

Lol in je eigen vak - de reden waarom je dat ooit bent gaan studeren - sneeuwt vaak onder in de dagelijkse lespraktijk. In een tijd van krimpende urenaantallen en dito budgetten kan een frisse kijk op deze vakken een groot verschil maken. Nieuwe input en enthousiasme motiveren je als docent , als vaksectie, als schoolteam en vergroten het plezier in lesgeven omdat je daarvoor nieuwe middelen en vaardigheden ontwikkelt. Wij noemen dat het vergroten van je CREACTIVITEIT. In een door beelden en beeldtaal gedomineerde maatschappij is leren kijken, onderscheiden en interpreteren voor alle leerlingen essentieel. Het ontwikkelen van een eigen beeldtaal waarin ze hun creatieve vermogens kwijt kunnen, is belangrijk voor hun gevoel van eigenwaarde. Want iedereen is creatief en kinderen zijn dat altijd, maar meestal is daarin onbedoeld meer afgeleerd dan ondersteund en ontwikkeld.

In de trainingen gaan docenten zelf en samen aan de slag. Trainingen zijn voornamelijk gericht op: ■ DE LEERINHOUD. Wat moeten de leerlingen kunnen (doelen) met betrekking tot materiaal, gereedschap, technieken, beeldende aspecten en kunstgeschiedenis/-beschouwing? Vaardigheden ontwikkelen en kennis van materialen, technieken, beeldende aspecten en kunstgeschiedenis/-beschouwing (leren kijken) is belangrijk voor creëren en verbeelden zonder dat uren werk verloren gaan omdat het werkstuk bijvoorbeeld door gebrekkige technische vaardigheden in elkaar stort. Dat ontneemt alle motivatie.

■ CREATIEF EN PROBLEEMOPLOSSEND LEREN DENKEN. Door middel van een aansprekende beeldende probleemstelling en een associatieve brainstorm prikkel je leerlingen tot onderzoek en het op een eigen manier beeldend oplossen van het gestelde probleem in samenhang met de eisen die vanuit de leerinhoud gesteld zijn. Leerlingen kunnen daarmee hun eigen beeldtaal ontwikkelen. Creatief en probleemoplossend leren denken is voor alle vakken van belang.

■ ORIGINELE LESSEN, SCHOOL- EN JAARWERKPLANNEN MAKEN. Met de kerndoelen als uitgangspunt een flexibel en veelomvattend schoolwerkplan voor de beeldende vakken maken, onderverdeeld in jaarplannen die aansluiten op het ontwikkelingsniveau van de leerlingen en dat waar mogelijk verhogen door het stellen van beeldende eisen. Lessen maken met behulp van het leerinhoudspel, waardoor je op een leuke manier gedwongen wordt buiten je eigen kaders te denken. Nieuwe lessen maken vanuit bestaand lesmateriaal dat naar het eigen niveau en naar de eigen discipline getrokken wordt.

■ VAKOVERSTIJGEND WERKEN IN SAMENHANG MET ANDERE VAKKEN. Projecten en lessen van andere vakken kunnen uitstekend dienen als uitgangspunt voor beeldende probleemstellingen, waardoor de leerling de samenhang tussen alle vakken leert ervaren.

De opbrengst van deze trainingen voor leerlingen, de vaksectie en de school als geheel is aanzienlijk: ■ Gemotiveerde docenten met een frisse kijk op het (beeldend) vak dat zij geven verhogen de kwaliteit van de lessen en dragen bij aan een hoger niveau en gevoel van eigenwaarde van de leerling.

■ Samenwerken en samen creactief zijn vergroten de onderlinge band binnen een team en daardoor het niveau van de lessen.

■ Weer plezier hebben in je eigen vak met nieuwe middelen en vaardigheden motiveert en verhoogt daardoor het niveau van de school als geheel.

Vraag een training telefonisch aan (020-6755738) of via info@beeldbijdehand.nl met vermelding van je naam, school en telefoonnummer. Dan bellen we je terug voor overleg. We doen een voorstel op maat en maken een offerte op basis van de behoefte van docent, vaksectie en/of schoolteam.

PRIJZEN JAARGANG JAARGANG 39 2011-12 Hieronder vind je de abonnementsprijzen en die van de overige uitgaven van beeld bij de hand voor jaargang 39 en 02, 2011-2012.

■ Privéabonnementen worden uitsluitend geaccepteerd met een privé e-mailadres.

■ E-mailadressen van een school kunnen alleen een schoolabonnement ontvangen!

■ Geef een e-mailadres op waar je zeer regelmatig naar kijkt!

Speciaal voor basisscholen is er een nieuwe uitgave: beeld bij de hand basisschool.

Nieuwe abonnementen kun je aanmelden via www.beeldbijdehand.nl, pagina Abonnementen of via info@beeldbijdehand.nl.

Prijzen beeld bij de hand en beeld bij de hand basisschool ■ Privéabonnement met 1 download per nummer ■ Schoolabonnement per vestiging met 1 tot maximaal 6 downloads per nummer ▪ Kortingsstaffel voor meer dan 2 vestigingen per school en/of meerjarig abonnement op aanvraag ■ Instituuts-/opleidingsabonnement per vestiging met 50 downloads per nummer ▪ meer downloads boven 50 per stuk ▪ Kortingsstaffel voor meer dan 2 vestigingen per instituut en/of meerjarig abonnement op aanvraag ■ Studentenabonnement (met kopie geldige collegekaart 10/11 en/of 11/12)

2011-12 € 57,50 € 82,50 € 425,00 € 5,00 € 42,50

Bij een dubbel abonnement (beeld bij de hand én beeld bij de hand basisschool) geldt een korting van 25% op de tweede uitgave.* Zie hieronder. Mail dat naar info@beeldbijdehand.nl. *Kortingen en eindprijzen bij twee abonnementen (Bbdh + Bbdh basisschool): Privéabonnement met 25% korting = € 41,25 + € 55,00 abonnement 1 Schoolabonnement met 25% korting = € 59,63 + € 79,50 abonnement 1 Instituuts-/opleidingsabonnement met 25% korting = € 296,25 + € 395,00 abonnement 1 Studentenabonnement met 25% korting = € 29,63 + € 39,50 abonnement 1 Onze overige uitgaven via www.beeldbijdehand.nl ■ Losse les uit het archief ▪ 5 losse lessen naar keuze ▪ 10 losse lessen naar keuze ■ Losse digitale nummers ■ Leerinhoudspel ■ Leerinhoudspecials over alle onderdelen van de leerinhoud met vijf daaraan gerelateerde lessen op verschillende niveaus

€ € € €

100,63 144,38 743,75 74,38

€ € € € €

5,00 20,00 35,00 25,00 49,50

€ 17,50

LEVERINGSVOORWAARDEN Illegale verspreiding van nummers van en/of lessen uit beeld bij de hand, beeld bij de hand basisschool en/of van onze andere uitgaven via cd’s, dvd’s of andere media en/of publicatie van nummers, lessen en/of onze andere uitgaven op websites met de mogelijkheid voor buitenstaanders anders dan abonnement-houder(s) om die gratis cq tegen betaling te downloaden en/of alle andere manieren van schending van het copyright, is strikt verboden. Bij constatering sturen wij de verspreider of de eigenaar van de betreffende site een naheffing voor de prijs van tenminste € 25.000,00!

© StellaRuheProducties, Amsterdam 2010

OPZEGGEN De opzegtermijn van een abonnement is twee maanden. Dat wil zeggen dat je ons de beëindiging van een abonnement vóór 1 juli moet laten weten. Zo niet, dan mogen wij er vanuit gaan dat je het abonnement handhaaft. 1 Juli is de peildatum waarop wij bekijken of we met de uitgave door kunnen gaan of niet. Vanaf 2 juli versturen wij de nieuwe rekeningen per e-mail. Deze rekening dient vóór 1 september 2010 voldaan te zijn. In verband met de grote vakantie kan dat daarvoor of direct daarna. Bij een tweede betalingsherinnering brengen wij € 15,00 extra administratiekosten in rekening. Na twee herinneringen geven wij de rekening ter incasso uit handen aan derden. De kosten daarvan zijn voor rekening van de abonnementhouder. Betaal dus op tijd!

Boeken van FORTE (Advertentie)

Maja Pitamic

Ik kan het zelf Ik kan het zelf is een praktisch handboek dat je kleuter een zo goed mogelijke start geeft. Met stap-voor-stap spelletjes en oefeningen die je samen met je kind kunt doen. Je kind leert zo onmisbare basisvaardigheden.

Dit boek staat boordevol activiteiten en oefeningen, van het dichtknopen van een bloesje tot het begrijpen van cijfers en het vormen van eenvoudige zinnen.

De activiteiten zijn eenvoudig en speciaal ontwikkeld voor ouders zonder specialistische kennis. Ze geven je tips en trucs zodat je vol zelfvertrouwen met je kind kunt werken en spelen. De projecten zijn gebaseerd op de montessorimethode, bedoeld voor kinderen tussen de twee en vijf jaar. Ze kosten niet veel geld of tijd.

Het boek is opgedeeld in vijf hoofdstukken: de basisvaardigheden, activiteiten die de zintuigen ontwikkelen, taaloefeningen, cijferoefeningen en activiteiten voor alledag. Met Ik kan het zelf krijg je een uniek inzicht in de behoeften van kleuters en betrek je jezelf bij de ontwikkeling van het coördinatievermogen, bewustzijn en zelfvertrouwen van je kind.

ISBN 978 90 5877 903 8, 176 blz., €17,95 Rina Soffers

Vrolijke vriendjes breien en haken Kleine poppetjes en beestjes kun je breien of haken. Dit vrolijke boek begint met een cursus breien en een cursus haken en laat dan zien hoe je zelf lentemeisjes, kleurige hoesjes, rammelsleutelhangers, kleurige maatjes en nog veel meer kunt maken van wol en katoen.

ISBN 978 90 5877 916 8, 48 blz. €9,95

Margriet Kors

De mooiste vriendschapbandjes Maak van draadjes, touwtjes en koordjes de mooiste vriendschapsbandjes. In dit boek lees je hoe je de bandjes knoopt en vind je heel veel verschillende bandjes om zelf te maken. Volg de tekeningen stap voor stap en je maakt de mooiste, hipste, koelste en leukste bandjes.

ISBN 978 90 5877 906 9, 48 blz., €9,95

De volgende

beeld bij de hand verschijnt in september 2011 Thema: VERANDERING In december 2011 verschijnt Thema: PLEZIER In maart 2012 verschijnt Thema: LAND In juni 2012 verschijnt Thema: VRIJ AUTEURS Wij zijn altijd op zoek naar docenten/auteurs die originele lessen beeldende vorming, tekenen, textiele vormgeving, handvaardigheid, CKV en kunst geven. Wij bieden je graag een platform om jouw werk bekend te maken en je collega’s te inspireren. Heb je toevallig leuke lessen die binnen een van bovenstaande thema’s passen, stuur dan een mailtje naar info@beeldbijdehand.nl met een goede digitale afbeelding van een werkstuk uit de les die je zou willen publiceren en je ontvangt per omgaande de schrijfwijzer. Je mag ons ook meteen je tekst (volgens de indeling die wij gebruiken) en 6 tot 8 scherpe digitale beelden (300 dpi) van werkstukken mailen. Wij zien jouw bijdrage met spanning tegemoet. Na publicatie krijg je als vergoeding drie losse lessen van onze site www.beeldbijdehand.nl.

Wij behouden ons echter wel het recht voor artikelen te weigeren, in te korten, aan te passen of in een ander nummer te plaatsen dan het eerst verschijnende.