Nu aan één kant van de wereld een door religie geïnspireerde oorlog woedt die ook hier voor ophef zorgt, zouden we bijna vergeten dat hier zeer veel religies harmonieus naast elkaar leven. Nee, dat is geen naïviteit, lees ons omslagartikel over geloven er maar op na.
Aanleiding is het fantastische driedaagse festival The Spirit of Amsterdam over geloof en spiritualiteit, dat eind november plaatsvindt op 35 religieuze locaties in de stad. Het is onderdeel van de Amsterdam 750viering: de initiatiefnemers hopen dat hun festival Amsterdammers kan samenbrengen en ook na dit jubileumjaar vast op de agenda blijft staan.
In de middeleeuwen was Amsterdam al een broeinest van religieuze activiteit en dat is feitelijk nog steeds. Katholieken, doopsgezinden, hindoes, moslims, joden, shintoïsten, sikhs: overal is in onze stad wel een gebedshuis voor. En geloof het of niet, voor het grootste deel leven zij vreedzaam naast elkaar. Ze bidden stilletjes in moskee of synagoge of tempel, vallen niemand lastig en voelen zich vaak meer verwant met belijders van andere geloven dan met de religiehaters. Dus verruim je blik: breng deze maand een bezoek The Spirit of Amsterdam.
Van theater en concert tot buurtwandeling en nieuwe eettent: dit wil je deze maand niet missen in de stad.
KUNST & VERMAAK
MUZIEK, EXPO, THEATER, FILM, CULTUUR Met klimaattheater mensen en een expo over seks in het Joods Museum, plus een interview met stripmaker George Adegite.
Bart van Oosterhout Hoofdredacteur redactie@iamsterdam.com
PS We hopen dat het je opvalt dat we de Uitkrant een stuk toegankelijker hebben gemaakt!
Met grotere letters en kortere teksten, zodat we álle Amsterdammers kunnen bereiken.
Coverillustratie: Anna van Dooren
ETEN & DRINKEN & ZO
LIFESTYLE, UIT
ETEN, WINKELEN EN WANDELEN
Inhoud
8
GELOVEN IN DE STAD COVER VERHAAL
Een rondgang langs de vele religies die onze stad telt: van orthodoxe gelovigen tot spirituele zoekers.
AGENDA
Nieuwe eet- en winkeltips, een wandeling door De Banne en de nieuwste trend: samen lezen in de kroeg.
TOT SLOT
ODE AAN DE STAD
DE ONMISBARE CULTURELE MAANDAGENDA
Met cabaret van Thomas van Luyn, muziektheater van Saman Amini, metal in het Bimhuis en véél meer.
Op Instagram beantwoorden we iedere maand al je vragen over Amsterdam. Goedkope koffie, cultuurtips, date-advies of praktische zaken? Kan allemaal. Vraag het @uitinams op Instagram op 14 november!
Up-to-date
Nieuws uit de stad, tips en belangrijke data om in de agenda te krabbelen.
tekst Kim van der Meulen
AMSTERDAMSE KLASSIEKERS
IN DE PRIJZENKAST
‘Het Bimhuis was ruig, maar ook een hang-out voor muzikanten. En de kroeg was altijd open’
Bij feest hoort muziek. Om te vieren dat Amsterdam 750 jaar bestaat, brengen bekende artiesten daarom een muzikale ode aan de stad in het Concertgebouw –dat wordt omgetoverd tot Mokumse kroeg, inclusief een draaiorgel voor de deur.
Jenny Arean zingt klassiekers als Bij ons in de Jordaan en acteur en zanger Maarten Heijmans brengt nummers van Ramses Shaffy. Ook zangeres Karsu, die hoge ogen gooide met haar deelname aan Beste zangers, is van de partij: ‘Mijn muzikale roots liggen, net als die van Hazes, in De Pijp. Het Amsterdamse lied zit in mijn bloed.’
Amsterdam in Concert, 29 en 31 januari 2025
De Amsterdamse Lisa Ostermann won vier jaar geleden al ongeveer alles wat er te winnen valt op het Leids Cabaret Festival: ze ging naar huis met de Juryprijs, Publieksprijs én de Studentenjuryprijs. Onlangs kwam daar nog een prestigieuze prijs bij: ze won een Poelifinario in de categorie Engagement voor haar voorstelling Makkelijk in de omgang. ‘Ostermann houdt zich gemakkelijk staande tussen de gevestigde cabaretnamen,’ aldus de jury. Tot maart tourt Lisa nog door het land, ze staat in december en februari in Amsterdam. lisaostermann.nl
Saxofonist Yuri Honing vertelt AT5 over zijn eerste stappen in het Bimhuis, in de jaren negentig. Aanleiding: het jazzpodium bestaat vijftig jaar.
HIJ KOMT, HIJ KOMT
Op 17 november komt Sinterklaas weer aan in Amsterdam, in aanloop naar pakjesavond. De route en exacte aankomsttijd zijn op het moment van schrijven nog niet bekend, maar het belooft gezellig te worden. Na aankomst per boot maken de Sint en Pieten meestal een rondje door de stad per paard; vorig jaar ging de route van de Amstel naar het Scheepvaartmuseum en daarna van de Stopera naar het Leidseplein. Slecht weer? AT5 doet verslag van de intocht. Houd sintinamsterdam.nl in de gaten voor alle info.
Dat het Amsterdam 750-jaar in 2025 een knallende afsluiter moet krijgen, moge duidelijk zijn. Afgelopen maand werd bekend dat dat wel gaat lukken: ADE zal het staartje van het jubileumjaar voor z’n rekening nemen. Hoe en wat wordt nog bekend gemaakt, maar dat het een feestje wordt, staat buiten kijf.
750 X ADE
KIRSTEN VAN SANTEN
JESSICA ZEYLMAKER.
RUUD JANSSEN
binnenkijken
THUIS IN DE STAD
tekst en foto Marjolein van Damme
Een kijkje achter de voordeur van een Amsterdammer.
Wie Ferdau Delea (54, ontwerper, model en B&B-eigenaar) met haar gezin en twee katten Lotte en Joris
Wat Een (koop)pand van ruim 250 m2 in De Pijp Hoe Via vrienden die het eerst wilden en toen van de koop afzagen
Sinds Bijna twintig jaar Opvallend In het souterrain en op de zolder runt Ferdau B&B
Casa Delea Fijnste plek ‘Aan het kookeiland in de keuken. Daar ontbijten we met het gezin en zitten we met vrienden als we een etentje geven.’
‘We hebben dit pand twintig jaar geleden gekocht met huurders erin. We woonden eerst alleen op de benedenverdieping en hebben door de jaren heen steeds meer ruimte gekregen als er een huurder vertrok.’
‘Ik vind licht in huis heel erg belangrijk. De lampen boven het kookeiland zijn van Hollands Licht, gemaakt door studio Thier&vanDaalen. Het zijn kunstwerken op zich.’
‘Met de B&B ben ik dit jaar begonnen – we hebben al heel leuken gasten uit Canada en Amerika gehad. Ik doe alleen de incheck, daarna laat ik de gasten los. Ze verblijven hier in huis, we delen de gang en trap, maar eigenlijk kom ik nooit iemand tegen. Het is heel relaxed allemaal.’
‘De houten planken op het aanrecht, waar de plantjes op staan, zijn gemaakt van de olijfbomen bij ons huis in Italië. Ik heb ze geschuurd en op maat laten zagen.’
‘De keuken heb ik zelf ontworpen. Dat doe ik normaal voor anderen, maar nu moest ik die keuzes voor mezelf maken; véél moeilijker. Met het ontwerp en de verbouwing – er zat eerst een huiskamer aan vast – zijn we vier jaar bezig geweest. Een gouden kookeiland vinden de meesten te spannend, maar hier valt het juist rustig samen met de rest.’’
OOK IN DE RUBRIEK THUIS IN DE STAD MET JE BIJZONDERE HUIS? STUUR EEN MAILTJE NAAR REDACTIE@ IAMSTERDAM.COM.
‘We hebben kort buiten de stad gewoond om te testen of we Amsterdam zat waren, maar na een halfjaar kwamen we met gierende banden terug. De buurt is heel fijn. Bij kaasboer Sjoerds Loekie haal je lekkere broodjes, bij Alberto Pozzetto kom ik voor melanzane en de koffie. Favoriet is ook restaurant Fa. Pekelhaaring, die raden we altijd iedereen aan.’
Geloven met of zonder
god
Eeuwenlang was Amsterdam een vrijplaats voor alle soorten gelovigen. Dat is nog steeds zo, en allemaal hebben ze één ding gemeen: de zoektocht naar verbinding. ‘De wereld wordt niet beter van al die bubbels, merken we nu.
We hebben elkaar nodig.’
Je kunt je het misschien niet voorstellen, maar tot eind achttiende eeuw was Amsterdam de grootste kerkelijke gemeente van het land. Bijna elke Amsterdammer behoorde tot een religieuze of levensbeschouwelijke stroming. Tegenwoordig zegt nog maar 38 procent van de Amsterdammers zich ‘verbonden te voelen met een religie’ (bron: artikel Geloven in Amsterdam van de Gemeente Amsterdam, 2019), en daarvan bezoekt lang niet iedereen met regelmaat een kerk, moskee of andere godsdienstige plek. Dat was vroeger dus wel anders: ‘Als je een paar eeuwen geleden in Amsterdam mocht preken, had je het gemaakt’, zegt Fred van Lieburg, hoogleraar religiegeschiedenis aan
de VU. Maar niet alleen de christelijke kerk was belangrijk, ook andere godsdiensten waren al vroeg actief in de hoofdstad. Van Lieburg: ‘Er kwamen veel handelaren naar Amsterdam, allemaal met verschillende geloven. Bovendien trok de vrije stad afwijkende guren. Om de lieve vrede te bewaren, werden die mensen geaccepteerd.’ Zo waren er schuilkerken zoals Ons’ Lieve Heer op Solder (voor Rooms-katholieken), een Doopsgezinde kerk aan de Singel (voor mennonieten.) en de Remonstrantse kerk (nu de Rode Hoed).
VRIJHEID, BLIJHEID?
Vanaf de jaren vijftig werd de kerk steeds minder belangrijk. Hoe komt
‘Al die handelaren die naar
Amsterdam kwamen, brachten verschillende geloven mee’
tekst Marijn Ruhaak illustraties Anna van Dooren
‘Jongeren met wie ik vroeger rookte, zie ik nu in de kerk’
MÓNICA BARBADILLO MUÑOZ (20) IS STRAATCOACH IN ZUIDOOST. ZE BEZOEKT
WEKELIJKS DE TSS CHURCH IN WEST.
‘Ik heb me op mijn zeventiende tot het christendom bekeerd. Een vriend nam me mee naar de kerk, waar ze spraken over hoe God een vader voor ons wil zijn. Dat raakte me, want ik ben opgegroeid zonder vader. Er is iemand die er wél voor mij wil zijn, leerde ik. Sindsdien ga ik elke week naar de kerk, The Saturday Service. De diensten zijn op zaterdagavond en op dinsdag is er bijbelstudie. TSS is een kerk waar ik me thuis voel. Iedereen staat voor elkaar klaar; als je ziek bent of gewoon even niet weet wat de volgende stap wordt in je leven. Eigenlijk heb je daar geen kerkgebouw voor nodig: ook zonder voel ik me verbonden met de mensen van TSS. We zien elkaar ook veel buiten de vaste momenten waarop we samenkomen. De gemeenschap groeit enorm, vooral onder jongeren. Mensen met wie ik vroeger dronk en rookte, lopen nu de kerk binnen. Ik denk dat we steeds meer behoefte hebben aan samenzijn. Het fijne van TSS is dat niemand oordeelt over elkaar. Je mag zijn wie je bent. Misschien dat dat de reden is dat mensen uit alle stadsdelen hiernaartoe komen. We hebben zelfs leden uit Zeeland.’
‘Er gebeuren veel heftige dingen nu, dan is het fijn om ergens in te geloven’
dat? ‘Immigranten brachten andere, nieuwe religies mee, zoals de islam’, verklaart Van Lieburg. ‘Maar ook christenen hadden steeds minder zin in een kerk die zich met hun levens bemoeide. Mensen verdienden meer geld en wilden ook meer vrijheid. Onafhankelijker zijn.’ In de jaren zestig en zeventig stond er bovendien steeds vaker een televisie in huis. ‘Mensen hoorden compleet nieuwe dingen, anders dan wat er in de kerk werd verteld. Ze leerden bijvoorbeeld over de anticonceptiepil en seksuele vrijheid.’ In 1956 gaat nog negentig procent van de Amsterdamse katholieken op zondag naar de kerk, twintig jaar later is dat nog maar dertig procent. ‘Er brak een tijd aan waar niets moest en alles kon.’ Die vrijheid heeft ook een nadeel. Van Lieburg: ‘Vroeger was de kerk
een plek waar je anderen ontmoette. De gemeenschap hielp bij de opvoeding, deed vrijwilligerswerk en gaf mantelzorg. Je kreeg steun van mensen in moeilijke tijden en kon met hen over belangrijke kwesties praten. Tegenwoordig moeten we onszelf meer zien te redden.’ Dat lukt niet altijd even goed, ziet modern theoloog Rikko Voorberg. ‘We missen het gevoel ergens bij te horen. Wat is de zin van mijn leven? Wie luistert er naar mij zonder direct een oordeel te hebben? Vroeger bood de kerk het antwoord op deze vragen, nu moeten we er zelf naar op zoek. En daarmee naar nieuwe manieren om ons weer verbonden te voelen met elkaar en met onszelf.’
ERGENS BIJ HOREN
Die zoektocht naar verbinding komt in allerlei vormen. Woongroepen zijn populair en ook verenigingen worden weer belangrijk: plekken waar je onderdeel van een gemeenschap bent, maar wel de vrijheid hebt om je eigen leven te leiden. ‘Dat geldt voor sportverenigingen en hobbyclubs, maar mensen sluiten zich ook aan bij organisaties als Extinction Rebellion’, zegt Voorberg. ‘Zij brengen mensen samen voor een gemeenschappelijk doel en vervullen het diepe verlangen ergens bij te horen.’ Gemene deler
Amsterdam telt ongeveer 180 nationaliteiten ' 38% van de Amsterdammers is gelovig ' 15% is christen, 13% moslim en 1% boeddhist, hindoeïstisch of joods ' 23% van de gelovigen gaat wekelijks naar een religieuze bijeenkomst ' In 2014 waren er zeker 265 gebouwen waar Amsterdammers samenkomen voor hun geloof ' Zuidoost heeft 5 keer meer kerkgemeenschappen dan cafés
THE SPIRIT OF AMSTERDAM
Woon in de Fatih Moskee een Zikirritueel bij (een vorm van meditatie), luister in een protestantse kerk naar wat het betekent om queer én moslim te zijn en bezoek in de Protestantse Diaconie een trouwmarathon voor verliefde stellen die niet kunnen trouwen, zoals mensen zonder verblijfsvergunning. Tijdens
The Spirit of Amsterdam zijn bijna veertig gebedshuizen gekoppeld aan kunstenaars.
22 t/m 24 november, thespirit.amsterdam
van al deze plekken: zorgen voor elkaar én de wereld. Ook op kleinere schaal wordt die rol opgepakt, door lokale ondernemers en buurthuizen. ‘Denk aan buurtinitiatieven als MidWest en de vele wijkcentra in elk stadsdeel. Op deze plekken kan iedereen op zijn eigen manier meehelpen en meedoen aan verbindende activiteiten’, zegt Voorberg.
Hij ziet daarnaast dat er meer nieuwe initiatieven zijn waar gelijkgezinde mensen kunnen samenkomen en gedeelde inzichten kunnen opdoen.
Stiltebijeenkomsten en festivals bijvoorbeeld, maar ook ayahuascasessies en ecstatic dance.’ Opvallend is
‘Ik vind de stem van de imam er zo mooi’
YUSUF ADAM SUALI (41) IS SCHIPPER BIJ REDERIJ LAMPEDUSA EN IS MOSLIM.
‘In Somalië werd ik streng religieus opgevoed. Ik kwam vijftien jaar geleden naar Nederland, dat was een heel moeilijke tijd. Ik had geen papieren en dreigde het land uitgezet te worden. Toch bleef ik positief, ik wist dat God een plan voor me had. Mijn geloof geeft me hoop, een reden om nooit op te geven. Inmiddels heb ik een verblijfsvergunning en help ik mensen die nog geen documenten hebben. Ik bid vijf keer per dag om hem te bedanken. Als ik in de buurt van een moskee ben, bid ik het liefst daar. Welke dat is, maakt voor een moslim niet uit: elke moskee is het huis van God. Ik woon in Oost, daar ga ik het liefst naar de kleine Al Karama. In de grote moskee vind ik het te druk. Ook vind ik de stem van de imam erg mooi. De islam is vooral een manier van leven. Als moslim zorg je voor elkaar en behandel je je buren als familie. Dat is voor mij een van de belangrijkste dingen: dat je altijd voor de ander klaarstaat.’
‘Mediteren
is voor mij een belangrijk ritueel’
KIM HOLLAUF TEH (73) IS GEPENSIONEERD RESTAURANTEIGENAAR EN IS BOEDDHIST.
‘Het boeddhisme is voor mij een manier van leven. Eigenlijk is het een vrij gemakkelijke religie: je kunt zelf uitmaken welke plek het in je leven heeft. Sinds ik met pensioen ben, zet ik me in om de boeddhistische wijsheden door te geven aan de nieuwe generatie. Dat doe ik in de Fo Guang Shan He Hua Tempel aan de Zeedijk. Ik leid studenten rond, geef informatie en leid meditaties. Mediteren is voor mij een belangrijk ritueel. Het is een manier om in vrede met jezelf, je omgeving en de wereld te leven. Elke zondag wordt er een dienst gewijd aan een van de boeddha’s. En we vieren alle feesten, zoals de geboortedag van Boeddha. Dan versieren we de baby Boeddha en houden reinigingsrituelen. Daarna eten we samen, want ook dat is een belangrijk deel van het boeddhisme: de saamhorigheid van de gemeenschap. Het mooie aan de He Hua Tempel is dat iedereen kan binnenlopen. Voor mij is het ook een plek waar ik in contact ben met de Chinese cultuur. Ik vind het belangrijk om die in leven te houden.’
‘Ook Extinction Rebellion vervult het verlangen ergens bij te horen’
dat deze bijeenkomsten een bijna religieuze bedoening lijken. ‘Er zijn regels – blote voeten, geen alcohol – en er is veel aandacht voor veiligheid en elkaar helpen. Maar er is geen god die je draagt. Het gaat meer om een gevoel van tijdelijke verbinding.’
UIT JE BUBBEL
Festival The Spirit of Amsterdam, deze maand in Amsterdam, is het perfecte voorbeeld van zo’n moderne plek waar alles draait om verbinding. Medeoprichter Stefan Beek hoopt alle talen, nationaliteiten, kleuren en opvattingen samen te brengen in bijna veertig gebedshuizen. Iedereen is welkom, zolang je
‘Ik kom ook in strengere gemeenschappen’
maar openstaat voor de ander. Had dit festival tien jaar geleden kunnen bestaan? Beek denkt van niet. ‘We hebben lang in onze eigen bubbel geleefd, maar zien nu dat de wereld daar niet beter van wordt. We hebben elkaar nodig en zoeken massaal naar verbinding en zingeving. Er gebeuren veel heftige dingen nu, dan is het jn om je over te geven aan een geloof in iets.’ Wat dat ‘iets’ is, mag je dan zelf weten. Beek: ‘In de liefde, de stilte, een betere wereld. Zonder érgens in
JACCO (19) IS JOODS. HIJ STUDEERT DATA EN SOCIALE WETENSCHAPPEN AAN DE UVA.
‘Het jodendom betekent voor iedereen wat anders. Voor sommigen is het alleen een cultuur, voor mij is daarnaast ook het geloof belangrijk. Ik ben joods opgevoed, maar mijn ouders waren niet streng. We gingen maar heel soms naar een synagoge. Zelf ben ik actiever. Ik vind het jodendom heel interessant en lees er veel over. Je zou het een hobby kunnen noemen. Door die boeken leer ik veel over het leven. Bijvoorbeeld dat je goed voor elkaar moet zorgen, en ook voor de wereld. Ik ga elke week naar de synagoge. Ik ben lid van de Liberaal Joodse Gemeente in Zuid, maar ik kom ook in strengere gemeenschappen. Op zondag ben ik de hele dag bij een joodse jongerenvereniging. Dat is extra leuk omdat ik dan met leeftijdsgenoten over het geloof kan praten. Van vrijdag- tot zaterdagavond hebben we rustdag: dan werk ik niet en staat mijn telefoon uit. Sommige joden doen ook het licht niet aan of uit, maar zover ga ik niet. Natuurlijk staat het jodendom bekend om de feestdagen. Soms is dat lastig als je studeert, dan moet je lessen missen of toetsen inhalen. Maar die feestdagen zijn belangrijk. Het zijn momenten waarop je nadenkt over jouw rol in de wereld.’ te geloven, kun je niet leven.’
GEFELICITEERD MET ONZE STAD!
Vind elke dag
iets leuks bij jou in de buurt.
iamsterdam.nl/750
CADEAU BIJ ABONNEMENT
Daar aan de oude Ygracht
WINACTIES
BEST OF IDFA
2 x 2 tickets voor Best of IDFA t.w.v. € 55 p.p.
Het International Documentary Film Festival Amsterdam (IDFA) brengt weer een selectie van ’s werelds beste documentaires naar Amsterdam. Dompel je onder in nieuw werk van opkomend talent en gevestigde makers, met wereldpremières, favorieten en themaprogramma’s, op heel veel locaties door de stad. Een selectie van prijswinnende films en publieksfavorieten wordt in Pathé Amsterdam-Noord op zondag 24 november vertoond tijdens een dagvullend programma, Best of IDFA. Deze winactie loopt t/m 15 november
Tussen het West-Indisch Pakhuis en de voormalige Zeevaartschool, aan wat nu de Prins Hendrikkade heet, ligt een belangrijk deel van de Amsterdamse geschiedenis verscholen. Zes eeuwen geleden was de Amsterdamse Ygracht een modderige rafelrand op het werkeiland Rapenburg, maar de VOC maakte het ’t centrum van waaruit Amsterdam de zeeen opging. Het was het toneel van plundertochten en stakingsrellen, en illustere figuren als koopman Fentener van Vlissingen en dominee Abraham Kuyper woonden er.
Dit boek beschrijft de grote veranderingen op de kade en de Amsterdamse stedelijke ontwikkeling, van rafelrand naar centrum van de wereld, naar stinkend verkeersriool en weer terug naar het centrum. In Daar aan de oude Ygracht neemt Olga de Haan de lezer mee door eeuwen stadsgeschiedenis, waarvan de sporen nog altijd te zien zijn in het Amsterdam van nu.
GA NAAR IAMSTERDAM.NL/UITKRANT, NEEM EEN EENJARIG
ABONNEMENT (€33,75) EN ONTVANG HET BOEK DAAR AAN DE OUDE YGRACHT. OP=OP!
Deze actie loopt t/m 24 november
ONTBIJT BIJ HARD ROCK CAFÉ
3 x 2 tickets voor het ontbijt t.w.v. ongeveer € 25 p.p.
Over de bekende grachten van Amsterdam uitkijken terwijl je zit te ontbijten? Dat kan bij Hard Rock Café Amsterdam. Dit restaurant heeft z’n ingang aan het Max Euweplein, op het Leidseplein, en is niet alleen de perfecte plek om een dag of avond te beginnen, maar ook een museum van popcultuur met authentieke memorabilia van rock-’n-roll-legendes als Jimi Hendrix en Elvis Presley. Het ontbijt is te verzilveren t/m 31 januari 2025.
Deze winactie loopt t/m 24 november
Kunst & vermaak
‘Het zijn kleine situaties, dingen die ik om me heen zie of hoor. Ik noem het Bijlmerverhalen.’
George Adegite over zijn strip SiMSALABiMS (pag. 24)
BRIDGERTON OP STRIJKERS
O, wat is het goed zwijmelen bij tv-serie Bridgerton. Romantische jurken, picknicks, roddels en altijd een happy ending. Tussen de seizoenen door kun je nu wegdromen bij het Bridgerton Candlelight-concert in De Waalse Kerk. Met duizenden kaarsen en een bloesemshow speelt een strijkersensemble de hits uit de serie, zoals Bad guy van Billie Eilish, Thank u, next van Ariana Grande en Cheap thrills van Sia. How delightful.
28 november (en 7 en 27 december), De Waalse Kerk
kunst & vermaak krant
Klare klimaattaal
In de laatste vijftig jaar zijn we door wereldleiders, wetenschappers en activisten toegesproken over het klimaat. In Beste mensen hoor je die stemmen terug, allemaal gespeeld door Hannah Hoekstra.
tekst Margriet Prinssen
V.l.n.r.: Erik Whien en Anoek
in
Beste mensen
12 t/m 16 november en 23 t/m 25 januari Frascati
van
Het is de tweede voorstelling van Bureau Vergezicht, het nieuwe theatergezelschap van Anoek Nuyens, Rebekka de Wit en Erik Whien. Een droomstart beleefden ze met de vernieuwde versie van hun bekroonde De zaak Shell (2020). In talkshow Eva hield cabaretier Peter Pannekoek daar een enthousiast verhaal over en in no time was de voorstelling overal uitverkocht. In De zaak Shell komen mensen voorbij die betrokken waren bij de historische Klimaatzaak van Milieudefensie tegen Shell, die in 2021 werd gewonnen: de ceo van Shell (een geweldige rol van Jaap Spijkers), maar ook een toevallige consument, een ambtenaar, een leraar maatschappijleer en een actievoerder. Nuyens en De Wit werkten lang aan het scenario van De zaak Shell. Ze hebben zich eindeloos ingelezen in de dossiers, woonden rechtbankzittingen bij en zijn zelfs aandeelhouder van Shell geworden (ieder één aandeel) om bij de vergaderingen te mogen zitten.
VERDER DAN DE WAAN
We spreken theatermaker Anoek Nuyens in het kantoor in Noord: ‘Heel symbolisch. Het terrein hier aan de noordoever van het IJ was vroeger eigendom van Shell.’ Bureau Vergezicht – de naam zegt het al – wil theater maken dat verder reikt dan de waan van de dag. De makers willen onderzoekende en meeslepende verhalen vertellen over macht, het klimaat en andere grote thema’s. ‘Mensen vragen ons vaak of we activisten zijn. Nee, ik denk dat we als kunstenaars een andere rol hebben. We willen burgers, multinationals en de politiek aanzetten tot denken én handelen. Als theatermakers vinden wij het verhaal dat ontstaat als je al die stemmen samenbrengt het meest interessant.’
JOOP EN GRETA
In hun nieuwe voorstelling zijn weer veel verschillende stemmen te horen, die allemaal worden opgevoerd door één actrice: Hannah theater
NICK HELDERMAN
Nuyens (r)
Bureau Vergezicht, met
het midden actrice Hannah Hoekstra, actrice Musia Mwankumi in De zaak Shell in 2020 en Hannah Hoekstra.
‘In het begin waren die klimaatspeeches vol vuur, hoop en optimisme. Nu, vijftig jaar later, is de toon veel dringender’
Hoekstra. Nuyens heeft voor Beste mensen geput uit speeches over het klimaat. ‘In de afgelopen decennia zijn er tientallen bijzondere toespraken gehouden door onder meer politici, van Joop den Uyl tot Greta Thunberg. Je merkt dat de toon verandert als je ze achter elkaar zet. In het begin waren die speeches vol vuur, hoop en optimisme. Nu, vijftig jaar later, is de toon veel dringender.’
GEEN EINDELOZE DISCUSSIE
Tijdens het luisteren ontdekte Nuyens ook iets bijzonders: ‘We hebben allemaal het gevoel dat we al vijftig jaar rondjes aan het draaien zijn, maar als je goed kijkt, zie je dat het een spiraal is. Geen stilstand dus, maar juist beweging. Het doet echt iets met je, al die ontroerende, hoopvolle, activerende en soms heel persoonlijke verhalen. Bij de allereerste lezing door Hannah merkten we al meteen: het werkt!’
mis deze niet
VRIJPLAATS
‘Om groot te zijn, moet je kleine dingen durven doen’, dat is het motto van Wende Snijders. In haar nieuwe Carré-show neemt ze het publiek mee naar een plek waar alles kan: een vrijplaats. Samen met toetsenist Nils Davidse duikt ze de muzikale diepte in: pop, rock, punk, musical, chanson of eigen werk. Elke avond is anders, met gasten als Froukje, Maan, Merol, Naaz, Roosbeef, S10, Sarah Janneh, Sef of Sophie Straat.
REKENEN OP JOU
Podcast Echtemannentakkies, waarin Lev en Nabil over ‘echte mannenonderwerpen’ praten, is nu bewerkt tot een ontroerende en komische voorstelling. De vrienden bespreken, al fried chicken etend, hoe zij zijn opgegroeid als Marokkaanse jongens zonder vader in een achterstandswijk. De teksten, met rap en spoken word, zijn van Lev en Nabil zelf, regie is van Priscilla Vaudelle. De voorstelling is te zien tijdens de Lunchpauze-reeks van Bellevue.
60 JAAR TURKSE MIGRATIE
Zo’n zestig jaar geleden kwamen de eerste Turkse gastarbeiders naar ons land. Dat wordt herdacht (en gevierd!) met een compleet festival in Podium Mozaïek. Te zien is onder meer een foto-expositie over drie generaties Turkse Nederlanders en een docu over de eerste Nederlandse Turkse Arbeidersvereniging (HTIB). En op 16 november vertelt Sadettin Kırmızıyüz over hoe zijn theatervoorstellingen ontstaan, gevolgd door een panelgesprek met andere Turkse theatermakers.
oktober t/m 24 november, Theater Bellevue
november t/m 1 december, Podium Mozaïek
Carré
NICK
HELDERMAN
kunst & vermaak krant
ADVERTORIAL
Al die druilerige dagen vragen om een ontsnapping. In ARTIS ontdek je een verborgen wereld vol leven en ben je even weg van de dagelijkse sleur.
tekst Olivier Kemme
Verborgen wereld
De dagelijkse routine draait op volle toeren. De scholen zijn al drie maanden bezig, iedereen gaat weer braaf naar kantoor en zelfs de naseizoenvakantiegangers zonder kinderen zijn terug van weggeweest. Maar wij zijn niet de enigen die druk-druk-druk zijn met onze routine. De tureluurs trekken over, de beerdiertjes overleven tussen je dakpannen en de zon en maan bepalen wanneer het tijd is om naar bed te gaan. Er draait een hele wereld om ons heen, die we in ons dagelijks leven vaak niet eens opmerken.
In ARTIS krijg je de kans om die wereld te ontdekken. Zo leer je er allerlei microben kennen die je met het blote oog niet kunt zien, zoals de beerdiertjes in Micropia. Je bewonert planeten van héél dichtbij in het Planetarium, in ARTIS-Park sta je oog in oog met dieren die je in de stad niet snel spot en in het Groote Museum zie je hoe mens en natuur al eeuwen samenwerken. Daarnaast zijn er per dag zo’n twintig leerzame programma’s te bezoeken, van een dierverzorger die vertelt over de speciale training van olifanten tot een 360°-reis langs sterrenstelsels. Kortom: vergeet de dagelijkse sleur, in ARTIS gaat er een heel nieuwe wereld voor je open.
Kijk en luister
Kunst-, antiek- en designliefhebbers verzamelen zich weer in de RAI tijdens PAN Amsterdam. Met rondleidingen, talks en natuurlijk heel veel kunst.
tekst Nathalie van den Berg in samenwerking met PAN Amsterdam
EDUBBEL BEZOEK
Omdat er zo veel te doen is in ARTIS kun je vanaf 4 november een voordelig najaarsticket kopen (à 30 euro). Hiermee kun je ARTIS twéé keer los bezoeken voor 1 maart 2025.
en kunstbeurs waar méér te doen is dan alleen kunst kopen, dat klinkt goed. Om die reden is PAN Podium opgericht: een programma met inspirerende talks en interactieve presentaties over thema’s die op dit moment spelen in de kunstwereld. Zo belicht Herstory de vaak (moedwillig) vergeten rol van vrouwen in de kunstgeschiedenis. Tijdens Amsterdam 750: Toen & nu gaan experts dieper in op de geschiedenis en toekomst van Amsterdam. En wie van technische snufjes houdt, leert tijdens Surreal science meer over hoe oude kunstwerken weer als nieuw worden gemaakt. Naast deze gratis talks –de lijst is nog langer, kijk
op pan.nl voor het hele programma – is er met 125 antiek- en kunsthandelaren en galeries nog veel meer te zien. Denk aan een gesigneerde serie van Andy Warhol, een solotentoonstelling van de dit jaar overleden Jan Cremer en een designpiano van ruim 600.000 euro. Weet je niet zo veel van kunst en wil je wél alle highlights zien? Boek dan een rondleiding (à 10 euro) waarbij een expert je de weg wijst. Ook niet te missen is de Businessevening op 26 november. Die avond bekijk je als eerst het special edition-kunstwerk van de opkomende lichtkunstenaar Philip Vermeulen.
24 november t/m 1 december
RAI Amsterdam
AFLEVERING 28:
WAARIN CINDY TEGEN WIL EN DANK GAAT DANSEN
Cin, ik wil vanavond dansen,’ appte een vriendin, ‘waar zullen we heengaan?’
Het was een zondag en ik had geen idee. Ik kan alleen The Waterhole bedenken, antwoordde ik uiteindelijk, maar daar moet je wel tegen toeristen kunnen. The Waterhole is er al zo lang ik me kan herinneren, alleen was het eerst ergens op de Wallen en heette het The Last Waterhole. Het bestaan ervan vergeet ik meestal omdat er maar weinig Amsterdammers komen. Maar je kunt er dansen, er is bijna altijd een vorm van levende muziek en het is weer eens wat anders. Het was geen rustige zondagavond in The Waterhole. Het is een opvallend grote ruimte die is ingericht als Amerikaanse dive bar. De coverband bestond uit meisjes en jongens die eventueel nog op de middelbare school zaten, ze speelden een zeer eclectische set. Het ene moment klonk het door mij gehate Respect van Aretha, een paar minuten later speelden ze gelukkig Seven nation army. Groepjes Engelse lads dronken pints en aan een van de biljarttafels stonden twee mooie meisjes in galajurken te poolen. Een groepje Zuid-Amerikaanse jongens maakte groepsselfies. Een Indiaas uitziende jongen in een witte coltrui, waar zijn tepeltjes ongemakkelijk doorheen priemden, stond enthousiast te schudden op de muziek. De diversiteit van het publiek was verbazingwekkend, de vriendin en ik vertegenwoordigden samen Nederland. Bij het podium zat een man met een lederen vest op een kruk, hij had een portierachtige uitstraling maar van een eerder bezoek wist ik dat hij gewoon een vaste bezoeker is.
Toen de band was afgelopen, werd Mr. Brightside van de Killers gedraaid. Dat bleek een soort Engels volkslied te zijn. De lads en alle andere Britten begonnen luidkeels mee te zingen, waarbij ze elkaar op een emotionele manier vastpakten. Ik heb een zwak voor Britse drankcultuur. Graag was ik zelf ook zo grenzeloos geweest, maar ik ben helaas een bedeesd Hollands muurbloempje. Toch zong ik ook zachtjes mee. De vriendin met wie ik was gekomen, stond alleen te dansen, zelf leunde liever tegen een pilaar. Opeens – we waren al een heleboel biertjes verder – raakte ze in een verhitte discussie met een paar Amerikanen, van wie er eentje zo’n MAGA-pet droeg. Ik trok haar weg aan de achterkant van haar trui. ‘Hij zei heel enge dingen’, brieste ze. ‘Kan best’, zei ik. ‘Maar iedereen heeft recht op zijn eigen mening. Dat heb je met diversiteit.’ Het was tijd om naar huis te gaan.
Cindy Hoetmer (57) is schrijver. Ze is geboren en opgegroeid in Amsterdam en gaat hier nooit meer weg.
Een goddelijk geschenk
In Sex: Jewish positions gaat het, inderdaad, over seks. Maar veel meer nog over welke rol het inneemt in het Joodse leven: van vroeger tot nu, en van Antwerpen tot Tel Aviv.
V.l.n.r: zelfportret (ca. 1927) van de Joods-Franse fotografe Claude Cahun, fotoserie Divine connection (2005) van Benyamin Reich, illustratie Babylonian Talmud van Noa Snir en foto Orthodox Eros (2010) van de Israëlische fotograaf
G.L.H.
Seks op z’n Joods, is dat iets speciaals?
Waarom zouden Joden ‘het’ anders doen dan andere bevolkingsgroepen? En daarbij: de ene Jood is de andere niet, de ultra-orthodoxen in Antwerpen of Jeruzalem hebben een andere kijk op seks en erotiek dan een hippe queer uit Tel Aviv. De tentoonstelling Sex: Jewish positions in het Joods Museum laat iedereen aan het woord, van geleerden van vroeger tot hedendaagse kunstenaars en instagrammers. Position betekent tenslotte niet alleen ‘standje’, maar ook ‘standpunt’.
GOEDE SEKS
Sex:
De traditionele joodse wetten zijn duidelijk: seks is een religieuze plicht, belangrijk voor het voortbestaan van de mens. Maar dat betekent niet dat je zomaar kunt losgaan, want seks mag alleen binnen een heteroseksueel huwelijk. Mannen moeten hun verlangens beheersen tot ze getrouwd zijn en alleen inzetten voor het
krijgen van kinderen – daarom is masturbatie uit den boze. En zo mag er meer niet. Seks tijdens de menstruatie is taboe tot twaalf dagen na het begin daarvan. Pas als de vrouw zich heeft gewassen in het rituele bad, de mikwe, mag het weer. Wel is er aandacht voor góéde seks. De vroege rabbijnen zagen al de waarde van seksueel genot. Sterker nog: de man is verplicht om zijn vrouw te bevredigen, al was het maar om de sfeer thuis goed te houden. Een interessant voorwerp in dit verband is de WaterSlyde, een soort glijbaantje voor aan de badkraan die gebruikt kan worden voor ‘watermasturbatie’. Een frivool ontwerp van een orthodox-joodse kunstenares, maar haar rabbijn gaf er zijn zegening aan, want: nuttig voor de liefde binnenshuis.
DR. RUTH EN CO. Taboes bestaan in elke samenleving en niet alleen binnen het Jodendom. Toch waren veel
tekst Joke van der Weij
De ultra-orthodoxen in Antwerpen hebben een andere kijk op seks en erotiek dan een hippe queer uit Tel Aviv
vernieuwende seksuologen van Joodse afkomst, zoals Sigmund Freud en Magnus Hirschfeld. In Nederland was Herman Musaph een grootheid, en in Amerika had sekstherapeut Dr. Ruth jarenlang een populaire tv-show waarin ze advies gaf. Taboes en regels kunnen trouwens ook een erotische lading hebben, is te zien. Zo kunnen tefillin, de leren riemen die orthodoxe mannen om hun arm wikkelen bij het gebed, ook op een andere manier gebruikt worden.
NIEUWE STEMMEN
Op welke manier het ook geuit wordt: in het jodendom is seks een goddelijk geschenk. Maar het jodendom verandert steeds en er komen nieuwe stemmen bij. Dat iedere Jood, hetero of queer, orthodox of niet-religieus, op zijn of haar eigen manier met seks omgaat, wordt duidelijk op deze levendige tentoonstelling vol prikkelende schilderijen en foto’s en gewaagde kunst.
mis deze niet
DON QUIXOTE SCULPTURE HALL
Het Stedelijk feliciteert de jarige stad met een topcadeau: een nieuwe beeldentuin. Op dezelfde plek als de vroegere tuin, waar nu de entree is, komen highlights uit de eigen collectie te staan. Zoals werk van Henry Moore en Anne Imhof, en een spectaculaire bruikleen van Damien Hirst. En: gratis!
Vanaf 16 november, Stedelijk Museum
HET PARADIJS VAN DE ARBEIDER
Eind negentiende eeuw was de stad druk, vies en vol. In 1924 werd op een congres in Amsterdam daarom gediscussieerd over moderne huisvesting: het moest gezonder, socialer én mooier. Enter: de tuindorpen en tuinsteden. Museum ’t Schip brengt die oude, groene idealen op veel manieren tot leven.
t/m 27 juli 2025, Museum ’t Schip
KUIFJE
Wie houdt er niet van Kuifje, de reporter die met zijn hondje Bobbie allerlei avonturen beleeft en daarbij wel of juist niet geholpen wordt door kapitein Haddock, professor Zonnebloem en Jansen en Jansen? De tijdloze Kuifje-expo in Fabrique des Lumières is er dus voor mensen van 7 tot 77. Ouder mag ook. Nu te zien, Fabrique des Lumières
G.L.H.
Boven Bezoekers van het Trippenhuis voor de Nachtwacht van Rembrandt (ca. 1880) door August Jernberg.
Onder schilderij De Gouden Leeuw op het IJ voor Amsterdam (1686) door Willem van de Velde de Jonge. Rechts Open auto voor stadstours op de Dam (ca. 1926).
Een tijd van komen
Hoe werd Amsterdam de toeristenstad die ze nu is? Sophie van Ginneken spitte tweehonderd jaar aan reisgidsen door en bracht de geschiedenis in kaart in Amsterdam door vreemde ogen.
tekst Laurens Bluekens
Haar boek begint in de negentiende eeuw, maar de stad was daarvoor óók al in trek bij bezoekers, zegt architectuurhistoricus Sophie van Ginneken. ‘Neem het Mirakel van Amsterdam, dat was in de veertiende eeuw al een attractie waar pelgrims op afkwamen. Toch begin ik in 1840, omdat de komst van de trein toen voor massatoerisme zorgde.’
Eerst kwamen toeristen vooral voor de Hollandse schilderkunst en de havens. Eind negentiende eeuw kwam daar de bouw van de grote trekpleisters bij, zoals warenhuizen, parken en het Rijksmuseum. Die trokken een heel nieuw publiek. ‘Mede dankzij toeristen ontdekte Amsterdam wat de stad bijzonder maakte, en daar is daarna bewust en onbewust op ingezet. Dankzij toerisme is veel moois van de sloop gered. Maar het zorgde er ook voor dat Amsterdam steeds meer vast kwam te zitten in het eigen toeristisch imago.’
In de jaren zeventig werd dat weer anders. Mensen kwamen voor de coffeeshops, de Wallen en het struinen door de volkswijken. Kortom: voor het imago van vrije, tolerante stad. ‘Wat ik heb ontdekt: het beeld van de stad verandert mee met grote maatschappelijke veranderingen, zoals de komst van de trein, fotografie, jeugdcultuur en het internet. Over toerisme wordt steeds gesproken vanuit citymarketing, alsof je in de hand hebt hoe toeristen Amsterdam zien; maar dat is dus niet zo.’
Volgens Van Ginneken, geboren Amsterdammer, heeft het weinig zin om toerisme te willen afremmen. ‘De stad kan zich beter richten op het beperken van de schade die erdoor ontstaat. Bijvoorbeeld door het betaalbaar houden van woon- en bedrijfsruimte, het stimuleren van verscheidenheid en vernieuwing. De stad valt nog te redden, maar dan moet de regie flink worden teruggepakt.’
Thuis is hier
tekst Bregtje Schudel
Meerdere
Een van de hoogtepunten van fi lmfestival IDFA (vanaf 14 november) is de kleine maar krachtige Palestijns-Israëlische docu No other land, die in Berlijn al prijzen won.
De jonge Palestijnse activist Basel woont met zijn familie in Masafer Yatta, een verzameling van eeuwenoude dorpjes op de Westelijke Jordaanoever. Veel families leven er al jaren, maar volgens Israël wonen ze er illegaal. Overdag leggen Israëlische bulldozers de woningen plat, ’s avonds bouwen de families hun huizen weer op. Ze kunnen niet anders. Dit is hun thuis, ze hebben geen ander land (vandaar de titel).
Samen met de Joods-Israëlische journalist Yuval legt Basel in No other land simpel maar krachtig vast hoe voor de Palestijnse inwoners het leven steeds meer overleven wordt – let wel: dit was nog vóór de aanval van Hamas en het geweld in Gaza, de film werd opgenomen tussen 2019 en 2023. Tussen Yuval en Basel ontstaat een voorzichtige vriendschap, maar er blijft een kloof. Yuval kan, met zijn Israëlische paspoort en gele kentekenplaat, weg wanneer hij wil. Basel zit vast.
neemt filmmuseum Eye je mee op reis
door de stad in film. Op 3 november is er een programma rond filmmaker Theo van Gogh (foto: debuutfilm Luger). Vanaf 2 november
DE Z VAN ZUS
Tweelingzussen Rianne (Elise Schaap) en Juliette (Bracha van Doesburgh) verschillen als dag en nacht. Voor hun vaders laatste wens gaan ze samen op pad. Van de maker van De terugreis. Vanaf 7 november
HERETIC
Wanneer twee Mormoonse vrouwen aanbellen bij het huis van Meneer Reed (Hugh Grant in zijn eerste horrorfilm!) worden ze vriendelijk ontvangen. Al snel blijkt er iets niet pluis in huis… Vanaf 21 november
Illustrator George Adegite:
In de Bijlmer leer je te stáán’ ‘
Ruim twee jaar geleden bedacht George Adegite (35) de gratis strip SiMSALABiMS voor bewoners van de flat Geldershoofd in Zuidoost. Met zijn werk viert hij de wijk. ‘Ik reis vaak naar Nigeria om mijn familie te zien, maar in de Bijlmer ben ik thuis.’
tekst San van de Ven foto’s Ebenezer Ackah
Als kind deelden George en zijn drie jaar oudere zus een slaapkamer, vertelt hij. De ruimte werd gescheiden door twee kasten, maar ze konden elkaar wel gewoon horen. ’s Avonds laat, als ze niet konden slapen, klonk het weleens: ‘Hé, vertel me een verhaal!’
Soms begon zijn zus en maakte George het af, of ze switchten tijdens het vertellen, of een van de twee praatte door terwijl de ander al sliep. ‘We hebben dat jarenlang gedaan. Ik gooide er continu nieuwe twists in, om te voorkomen dat het een standaardverhaal werd. Dat heeft me voorbereid op wat ik nu doe.’
Met dat ‘nu’ bedoelt hij SiMSALABiMS, zijn strip die bewoners van de flat Geldershoofd elke maand gratis in de bus krijgen. De afleveringen – elf inmiddels, nu ook landelijk verspreid –liggen in hoge rijen opgestapeld in de studio van Cablai in Heesterveld Creative Community. Cablai is de naam van het bedrijf dat George al veertien jaar runt met jeugdvriend Karim Khamis; ze doen van alles, van grafisch design tot muziekmarketing. In 2021 bedachten ze de driedelige docu Bims in de lobby voor de VPRO, waarin George als ‘lobby boy’ zijn flatgenoten interviewt over het leven in de Bims – kort voor de Bijlmer.
De strip is daar eigenlijk uit ontstaan, vertelt George. Omdat de verhalen van buren in zijn hoofd bleven zitten én omdat hij iets voor de buurt wilde doen. ‘Ik dacht: ik ben een tekenaar, ik teken al mijn hele leven. Misschien kunnen
die verhalen ook in stripvorm werken, en dan zo makkelijk mogelijk: één verhaal per keer, op een A4’tje dat in de brievenbus past. De naam had ik al vrij snel, want voor mij zijn het echt magische verhalen, waarvan je soms denkt: is dit wel echt gebeurd?’
Kun je een voorbeeld geven van zo’n verhaal? ‘Iets wat ik zelf heb meegemaakt: ik belde aan bij iemand, hij maakte de deur open en het eerste wat ik zag, was een bulldog waarvan ik dacht: ooo shit! Ik dacht: ik ga gebeten worden. Maar uiteindelijk bleek het een van de liefste honden ever te zijn. Dat is iets wat veel mensen hier herkennen. Of buren die je tegenkomt in het trappenhuis omdat de lift stuk is, helemaal bezweet, met tassen vol boodschappen – ‘Man, waarom worden die liften nooit gemaakt? Ik heb ze gister nog gebeld, maar…’ Het zijn kleine situaties, dingen die ik hoor of om me heen zie gebeuren. Verhalen over een snodder (zwarte taxi, red.), over naar de snackbar gaan met een groepje jongens. Ik noem het Bijlmerverhalen.’
Ben je dan ook iemand die op straat met iedereen een praatje maakt?
‘Nee, ik ben best op mezelf. Het idee dat ik mensen moet bellen voor een verhaal, vind ik niet per se leuk. Maar het is als een feestje waar je geen zin in hebt: als je er bent, ben je blij dat je bent gegaan. De verhaallijn ontstaat daarna in m’n hoofd, ik saus hem natuurlijk een beetje en <
kunst & vermaak krant
GEORGE ADEGITE...
• werd in 1989 geboren in Sittard.
• verhuisde als kleuter naar de Bijlmer en groeide op in de K-buurt.
• studeerde grafische vormgeving aan het Grafisch Lyceum (nu Mediacollege Amsterdam) en later advertising aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam.
• richtte in 2010 met Karim Khamis music design agency Cablai op, gespecialiseerd in het opzetten van muziekcampagnes en albumreleases.
• maakte in 2021 de VPRO-miniserie Bims in de lobby, waarin hij negatieve stereotyperingen over de Bijlmer bestrijdt.
• begon in 2022 met de gratis verspreide strip SiMSALABiMS, met ‘tori’s’ (verhalen) over Bijlmerbewoners. De strip ligt ook bij alle OBA’s in Zuidoost.
• won eind 2022 met zijn strip een Bronzen Lamp bij de Dutch Creativity Awards.
• ontwierp in 2023 een mural van achttien meter in de Johan Cruijff Arena met daarop iconische Ajax-spelers hand in hand met hun jongere zelf.
• sleepte dit jaar een nominatie binnen voor de Amsterdamprijs voor de Kunst 2024, in de categorie Stimuleringsprijs (hij won de prijs niet).
• tekende dit zelfportret speciaal voor de Uitkrant.
bedenk hoe ik het in dertien, veertien shots kan uitbeelden. Pas als het verhaal staat, maak ik wat krabbels. Daarna ga ik schetsen in Photoshop. Ik doe er een week over als ik doorwerk.’
Heb je het tekenen van huis uit meegekregen?
‘Ik ben opgegroeid met mijn moeder, een oudere broer en een zus en we tekenden allemaal. Al op de basisschool zei een leraar tegen mijn moeder:
‘Je zoon kan aardig tekenen.’ Dus kocht ze meer papier, pennen, stiften en kwasten. Ze zorgde ervoor dat ik genoeg middelen had om de hele dag te kunnen tekenen. Ik voetbalde en turnde ook, maar met tekenen ben ik nooit gestopt.’
‘Dat ondernemende heb ik van mijn moeder. Zij moest een beetje hosselen voor haar baan’
Je bent tekenaar, maar ook artdirector, interviewer, modeontwerper en creatief strateeg. Hoe kom je zo ondernemend?
‘Ik denk door mijn moeder. Zij had vroeger een schoonmaakbaan en was niet, zoals nu, aangesloten bij Tempo-Team of hoe heet dat tegenwoordig. Je moest een beetje hosselen: je maakte één huis schoon en hoopte dan dat diegene jou weer zou aanraden bij mensen. Later ging ze ook andere dingen doen, zoals haren vlechten. Liet ze briefjes achter bij salons in de buurt, heel slim. Ik doe nu hetzelfde. Het is niet alleen maken-maken-maken: ik denk veel na over hoe ik me kan onderscheiden en hoe ik een product het beste de wereld in kan gooien.’
Je verhuisde als kind vanuit Sittard hierheen en vond de Bijlmer ‘de mooiste buurt van de wereld’. Heb je een fijne jeugd gehad?
‘Ja, heel fijn. Mijn ouders zijn in de jaren tachtig van Nigeria naar Nederland gekomen voor een beter leven. Eerst in Sittard, maar daar is het best wel wit. Uiteindelijk zijn we toen ik vier was naar de Bijlmer verhuisd omdat hier de black community zit. Mijn moeder had het gevoel dat hier waarschijnlijk meer kansen waren voor ons. De mensen in de Bijlmer die ik ‘oom’ noem, zijn niet mijn echte ooms; ik noem ze zo omdat we elkaar lang kennen. Ik reis vaak naar Nigeria om familie te zien, maar in de Bijlmer ben ik thuis. Dat is gewoon wat ik ken, van kleins af aan.’
In Bims in de lobby gaat het ook over struggles die bewoners hier ervaren. Hoe heeft de Bijlmer jou gevormd?
‘Ik denk dat hier opgroeien je een wereldburger maakt. Kijk, ik ben nooit in India of China geweest, maar doordat ik in de Bijlmer woon, heb ik allerlei gebruiken en afkomsten leren kennen. Dat neem je met je mee. Daarnaast leer je te stáán hier. Ik heb nooit gevochten, maar je wordt wel getest door de jongens in de buurt –met voetballen bijvoorbeeld. Je ontwikkelt een tough skin. Niet omdat je dat zelf per se nodig hebt of had, maar omdat je met mensen omgaat voor wie dat wél geldt.’
De laatste jaren weten ook mensen uit andere buurten de wijk beter te vinden. Panden worden opgeknapt, er komen hippe koffietentjes. Hoe ervaar je die gentrificatie?
‘Ik vind het vooral jammer om te zien. Ik bedoel:
‘Hoe mooi ik de Bijlmer ook vind, het zou saai zijn om hier tot het eind te blijven’
ik ben helemaal in voor een mooiere wijk. Maar als bewoners weg moeten omdat ze de huur niet meer kunnen betalen, omdat ze zich niet meer thuis voelen of omdat ze ineens buren hebben die klagen over dingen die wij hier al veertig, vijftig jaar doen – dan wordt het vervelend. Een voorbeeld: bij mij in de flat is er weleens een feestje. Ik ben het gewend om op zaterdagavond muziek te horen, de volgende keer ben je zelf aan de beurt; dat is onderdeel van het Zuioost-DNA. Als je daar niet tegen kunt en de politie gaat bellen, dan hoor je hier niet thuis.’
Zie je jezelf hier ooit weggaan?
‘Als ik naar mijn dromen en ambities kijk wel. Hoe mooi ik de Bijlmer ook vind, het zou een beetje saai zijn om hier tot het eind te blijven. Waarom niet een paar jaar in Amerika of China?
SiMSALABiMS viert de Bijlmer, maar ik geloof dat veel van die verhalen van alle tijden en plekken zijn. Mijn neefje in Londen leest het ook: hij kan geen Nederlands, maar snapt de situaties. Het is mijn droom om écht groot te worden, ook in het buitenland. Verder wil ik vooral dat de mensen om mij heen een huis kunnen kopen. Zelf heb ik niet zo veel nodig.’
Je was genomineerd voor de Stimuleringsprijs van de Amsterdamprijs voor de Kunst. Vind je zo’n compliment belangrijk?
‘Erkenning boeit mij niet zo. Ik vind het effect ervan wel leuk; alle samenwerkingen en opdrachten die binnenkomen, de deuren die opengaan. Mensen die je googelen, nemen je meteen serieus.’
In Bims in de lobby stelde je mensen de vraag wat hun wens was voor de Bijlmer. Wat is die van jou?
‘Het zou mooi zijn als jong talent hier sneller wordt gezien en dat ze alle kansen aangereikt krijgen om te kunnen groeien. Dat klinkt misschien abstract, maar het heeft mij erg geholpen dat mijn moeder mij van begin af aan steunde in wat ik wilde doen. Doordat ik lang thuis kon blijven wonen, kon ik blijven tekenen zonder dat het om geld draaide. Dat is mijn vangnet geweest. Zoiets gun ik jongeren die nu opgroeien ook.’
Cultuurmaker
ALS JE GEDULD HEBT, KOM JE ER VANZELF’
Wie zijn de nieuwe cultuurmakers in de stad? Negen grote culturele instellingen tippen dé talenten van dit seizoen. Volgens Foam is dat fotograaf Mounir Raji.
Mounir Raji (41) begon met fotograferen omdat hij zich afvroeg hoe alles werkte. Hoe krijg je een voorgrond scherp en de achtergrond niet? En wat doet licht precies met een foto? Professioneel had hij al snel succes: het werk stroomde binnen. Maar dat maakte ook dat hij de liefde voor fotografie langzaam verloor. Een collega stuurde hem naar Marokko, het land van zijn ouders. De opdracht: leg alles vast wat je interessant vindt. Het leverde een serie warme, dromerige foto’s op, die een bepaalde rust uitstralen. Door die te
bundelen en vele uren in zijn fotoboek Dreamland (2023) te stoppen, vond hij het plezier in fotograferen terug. Inmiddels maakt Mounir naast zijn commerciele werk dan ook genoeg tijd vrij voor passion projects Sinds kort is hij vader, net als veel vrienden om hem heen. Dat bracht hem op het idee om ‘iets’ te doen met familieportretten; te beginnen met zijn eigen familie. En daarna? Dat komt wel. Het belangrijkste is dat hij zich er goed bij voelt. ‘Als je zelf blij bent met je werk en je hebt veel geduld, dan kom je vanzelf waar je wilt zijn.’
Hoe gaat Mounir te werk? Scan de QR-code met je smartphone en leer hem nog beter kennen.
tekst Olivier Kemme foto Danny Griffioen
Dagje musea?
Je komt er met de metro!
eten & drinken krant
drinken Eten &
CAFÉ TANTE LEEN
Brouwerij de Eeuwige Jeugd in Oost wordt op 29 november een authentiek Jordanees café, compleet met tapijtjes op tafel, een volkszanger en ossenworst. Café Tante Leen reist ter ere van de verjaardag van Amsterdam vijf avonden door de stad. Ook is er speciaalbier De Amsterdammer, in een flesje gemaakt door Kamp Seedorf. De opbrengst daarvan gaat terug de stad in, via de buurtfondsen van Mensen Maken Amsterdam.
29 november bij Café De Jeugd
wat je wilt: voor mijn part neem je de Suske en Wiske mee.’
Nieuwe trend: samen
lezen in kroeg of koffiezaak (pag. 30)
Wat je ook steeds vaker ziet...
LEESFEESTJES
neus in de boeken
‘JE HEBT METEEN EEN ANDER GESPREK’
Tessa Duste (35) is oprichter van architectenbureau Moss en organiseert samen met arts in opleiding Nienke Wolfhagen (32) leesfeestjes onder de naam The Prose Posse.
‘Rond je 35ste ontmoet je niet zo snel meer nieuwe mensen. En áls je mensen ontmoet, blijft het gesprek vaak oppervlakkig: wat doe je, waar woon je? Op onze eerste The Prose & Poetry Party raakte ik aan de praat met een groepje mannen over mannelijke kwetsbaarheid, naar aanleiding van een boek dat een van hen aan het lezen was. Je hebt meteen een ander gesprek. Natuurlijk doen mensen een beetje aan performative reading. Ik hoor vaak: ‘Ik heb even snel iets anders uit de kast getrokken, want het boek dat ik aan het lezen ben, kan echt niet hier.’ Dat hoeft natuurlijk niet. Ik snap dat je misschien niet met Vijftig tinten grijs wilt aankomen. Aan de andere kant denk ik: geinig, dan komen er misschien interessante gesprekken op gang over passie en seks.’
In hotels, ko ebars, kunstgaleries: overal duiken leesclubs op. Waarom slaat dit concept – ieder een eigen boek, maar wel samen lezen – zo aan?
In mei 2023 startten vier vrienden Reading Rhythms, een ‘leesfeestje’ in New York. Het idee was simpel. Er werd een uitnodiging gemaakt met een datum, tijd en plaats erop en mensen konden komen opdagen met een boek naar keuze. Het plan was als volgt: in stilte lezen, daarna even praten en drankjes halen, dan weer in stilte lezen en dan weer praten – over het boek, of over andere dingen. Het evenement was een groot succes; ruim driehonderd mensen gaven zich op.
meenemen en een afgebakende tijd hebben om te lezen en te verbinden met anderen.’
HET NIEUWE UITGAAN
In november van datzelfde jaar postte de Amerikaanse Jacey Adler een TikTok-video over het leesfeestje. ‘Als je in New York iets wilt doen dat niet duur is en niet eten met vrienden is, dan is dit een goeie optie’, zo begint de video. We zien een met kaarslicht verlichte kroeg waar iedereen met zijn neus in een boek zit. ‘Het is een mindful community waar mensen samenkomen om ideeën te kunnen delen, een boek
De comments bij de video zijn niet allemaal even vriendelijk. ‘Hipsters denken dat ze een compleet nieuw concept hebben bedacht, het is een bibliotheek.’ Maar in het gros van de berichten klinkt enthousiasme door. Hele gesprekken die ontstaan over leesclubs op andere plekken (‘Weet iemand of dit al bestaat in LA?’), mensen die op zoek zijn naar een leesgenoot en opvallend veel blije berichten van mensen die gestopt zijn met drinken en dit als een soort avondje uit beschouwen.
TELEFOONCLICHÉ
Waarom heeft de TikTok-generatie eigenlijk een vooraf aangekondigd evenement nodig voor iets wat onze (voor)ouders gewoon deden? ‘Het is psychologie van de koude grond’, zegt
‘Dat boek op de leesstapel heeft thuis concurrentie van de wasmachine, Netflix, familieleden of huisgenoten’
tekst Anne Dirks foto’s Laci Photography
neus in de boeken
‘WAT JE BIJ ONS LEEST, MAAKT NIET UIT’
Maaike Groenenveld (40) bedacht samen met Chaniz Biervliet (36) leescommunity One for the Books.
‘IEDEREEN VERDWIJNT IN ZIJN OF HAAR BOEK’
Annetje Rubens (53) is winkelmanager bij Athenaeum Boekhandel Haarlem en organiseert hier samen met het Stadsklooster een ‘stilteleesochtend’ op de laatste vrijdag van de maand.
‘Je kunt op vrijdagochtend iets voor half negen binnenlopen, een meditatiekussentje of stoel uitzoeken en dan lekker een uur lezen in de boekhandel. Er zijn geen regels, maar je ziet toch dat iedereen meteen stil in zijn of haar boek verdwijnt. Telefoons worden er niet bij gepakt. Het publiek is hier over het algemeen wat ouder. Grappig genoeg denk ik dat juist die generatie het heel moeilijk vindt om de telefoon links te laten liggen. Als ik dan na een uur op het gongetje sla, krijg ik heel vaak te horen: jeetje, wat fijn om even ongestoord te lezen, net als vroeger.’
LEES JE MEE?
• 7 november: The Prose Posse in Hotel l’Europe, toegang 15 euro
• 17 november: Silent Book Club in het Goethe-Institut, toegang gratis
• 24 november: One for the Books, locatie volgt, toegang 3 euro
• 29 november: Stiltelezen in Athenaeum Boekhandel Haarlem, toegang gratis
‘Het is moeilijker geworden om contact te krijgen met vreemden. Zelfs in een café zitten mensen vaak met oortjes in. Met onze community helpen we een handje. Wat je leest, maakt niet uit – we zijn geen boekenclub. Natuurlijk houden mensen rekening met het feit dat ze gezien worden. Wij benadrukken altijd: neem mee wat je wilt, voor mijn part is het een Suske en Wiske of een studieboek. Tot op zekere hoogte dan, mensen moeten niet met Mein kampf komen aanzetten.’
Maaike Groenenveld (40), medeoprichter van de Amsterdamse leesclub One for the Books, ‘maar er is tegenwoordig gewoon veel a eiding. Het is een cliché om die telefoon de schuld te geven, maar hij is wel erg verslavend. Daarnaast heeft dat boek op de leesstapel thuis ook nog concurrentie van de wasmachine, Net ix, familieleden of huisgenoten.’
HAPPY HOUR
In Nederland is de Silent Book Club de oudste leesclub, die ooit begon in San Francisco met de slogan ‘Welcome at introvert happy hour’. Nu zijn er ruim duizend ‘hoofdstukken’
en clubs over de hele wereld, van Finland tot Vietnam. Guinevere de la Mare, oprichter van de Silent Book Club, somt in het artikel dat ze tien jaar geleden schreef voor The Wall Street Journal al de voordelen van lezen op. Dertig minuten aan één stuk lezen zou stress verlagen en geheugenverlies verminderen, blijkt uit onderzoek. En in een tijd van telefoonverleidingen en volle agenda’s moet dat halfuur misschien gepland worden.
De Silent Book Club komt twee keer per maand samen in het Goethe-Institut op de Herengracht. En er zijn meer leesclubs actief in de stad, zoals in Carmen Amsterdam, het Volkshotel (georganiseerd door cultuurjournalist Yuki Kho), in het Hoxton en yogastudio Stretch and
Dertig minuten lezen zou stress verlagen en geheugenverlies verminderen
Fold (door The Prose Posse) en No Man’s Art Gallery en ko ezaak Back to Black (door One for the Books). In Haarlem heeft Athenaeum Boekhandel al een leesochtend in het leven geroepen, waar mensen voor openingstijd een uurtje kunnen komen lezen.
Het is makkelijk de leesclub af te doen als een volgende gril van een generatie die op zoek is naar zingeving. Uiteindelijk is het vooral een middel om de eenzaamheid te verdrijven, met gelijkgestemden die óók van lezen houden.
TEAM HARRIS OF TRUMP?
Zes plekken in Amsterdam waar je de (aanloop naar de) Amerikaanse presidentsverkiezingen kunt
1. DE GROENE LIVE
Redacteuren van De Groene Amsterdammer gaan in Balanceert Amerika tussen hoop en woede? in gesprek met kenners over de presidentsverkiezingen.
31 oktober, Pakhuis de Zwijger
2. DE AMERIKA ANSE VERKIEZINGSSHOW
Journalisten Laila Frank, Bernard Hammelburg en Jan Postma vertellen alles wat je moet weten om de strijd in en om het Witte Huis te begrijpen.
2 november, ITA
3. EMOTION COMMOTION ON ELECTION EVE
De avond voor de verkiezingen laten ze in Spui25 zien welk effect emoties hebben op de verkiezingsstrijd. En wat kunnen we daarvan leren?
4 november, Spui25
4. HARRIS OF TRUMP
Exitpolls, sterke meningen en een Amerikaans diner: De Kring is klaar voor verkiezingsdag. Zonder eindtijd, want je weet nooit hoe roerig de avond wordt.
5 november, Sociëteit De Kring
5. PRESIDENT’S NIGHT 2024
Kijk samen met Amerikakenners, journalisten, opiniemakers en politieke medefanaten naar de verkiezingen. De vorige edities waren uitverkocht, dus wees er op tijd bij.
5 november, Tolhuistuin
6. US ELECTION NIGHT
Komedie en politiek gaan hand in hand tijdens de verkiezingsnacht bij Boom Chicago. Na de comedyshow van Pep Rosenfeld en Greg Shapiro kun je de verkiezingsstrijd volgen tot in de vroege ochtend.
5 november, Boom Chicago
tekst Olivier Kemme
nieuw in de stad
SHOPPEN & ETEN
Elke maand lichten
we de nieuwste eetzaken en shoptips uit. Zoals restaurant
Kenneh en het duurzame Circular Store.
Je koopt er duurzame cadeaus, maar bij Circular Store in De Hallen kun je ook iets bréngen: je oude telefoon. Want veel mensen hebben die nog thuis liggen, terwijl telefoons waardevolle grondsto en als zilver en goud bevatten. In Nederland alleen al liggen miljoenen telefoons te versto en in lades, of erger: ze worden weggegooid. Het sieradenmerk NoWa maakt er dan liever iets moois van, zoals de Recharge Yourself-armband. Die heeft een klein blokje met een oplaadsymbool, dat je eraan herinnert om af en toe tijd voor jezelf te nemen. Voor een 14-karaats gouden blokje worden ongeveer twintig telefoons
LE CREUSET
Le Creuset – inderdaad, die van die instagrammable gietijzeren pannen –pakt dit najaar uit met een speciale cadeauwinkel. Je scoort er de nieuwste snufjes, zoals de limited edition-feestcollectie in wit, groen en kersenrood. Geopend tot eind maart. Rokin 21, lecreuset.nl 2
gerecycled, voor de vergulde variant zo’n vier stuks. Ook vind je in Circular Store de zeep van Nature Bar. Die wordt gemaakt van sinaasappelschillen van een lokale sapbar en is vrij van microplastics en andere rommel. In de winkel kun je zien hoe de nature bars worden gemaakt én leren hoe je zelf
lippenbalsem of zeep maakt. Op de pop-uptafel maak je ondertussen kennis met producten van andere duurzame ondernemers, zoals de kunstbloemen van Re ower. Die zijn bijna niet van echt te onderscheiden en gaan oneindig lang mee.
Hannie Dankbaarpassage 45 1
VOOR ZE VERDWIJNEN
Niet alleen nieuwe winkels zijn leuk om te ontdekken; juist de ambachtelijke adressen die er al heel lang zijn, maken de stad bijzonder. Elke maand zetten we op onze site zo’n zaak in de schijnwerpers. Zoals Koets Meubelstoffeerderij, waar Jaap Koets al bijna dertig jaar lang oude stoelen en bankjes weer mooi maakt. Meer weten? Scan de QR-code en bekijk zijn video. Van Ostadestraat 213, stoffeerdersatelier.nl 3
tekst Eveline Kuyten (shoppen), One’sy en Tewa Muller (eten)
Fine dining met een West-Afrikaanse twist: dat vind je sinds kort bij restaurant Kenneh.
CAFÉ WARUNG PAS
In Sexyland bestel je van woensdag tot zondag bij het kraampje Indomienoedels of huisgemaakte snacks als lemper of risolles. Echt uitgebreid Indonesisch eten doe je boven, waar je van donderdag tot zondag gerechten zoals nasi in bananenblad eet. Noordwal 1, cafewarungpas.com
Gezonde pokébowls (van vegan tot vis of vlees) met kraakverse ingrediënten en huisgemaakte (halal) toppings: die haal je nu bij Hawaiian Poké Bowl op het Bijlmerplein. Bijlmerplein 207 C, hawaiianpokebowl.nl 6
Kenneh betekent uniek in de WestAfrikaanse taal Mandingo én is de achternaam van de man achter dit nieuwe restaurant. Uniek is Kenneh, als het eerste West-Afrikaanse fine dining-restaurant in Nederland, zéker. Chef Samuka werkte in sterrenzaken, maar miste het thuisgevoel van het eten dat zijn moeder maakt. Daar draait zijn eigen restaurant aan de Nassaukade dan ook om. We beginnen met Nigeriaanse puff-puff: meestal zoete oliebolletjes, maar hier zijn ze hartig, met een crème van tomaat en chips van prei. Daarna volgen twee heel jne tartelettes: de een met in azijn gefermenteerde sardien en zalmkaviaar, de ander met champignons. Na gevriesdroogde yam met Ghanese shito-saus krijgen we agege, een luchtig brood dat we besmeren met opgeklopte gebruinde boter met nootmuskaat, en een verrassingsgang van gestoofde romainesla. Het Sierra Leoonse rijstgerecht jollof verdient zeker een vermelding, want de stukjes aangekoekte rijst onder uit de pan geven het een lekker crispy, rokerig tintje. Ons diner eindigt met bakbanaan met uienpoeder, kno ook en cayennepeper, een mousse met dezelfde smaken, ijs van selimpeper en nootmuskaat en limoengel. We zeiden het al: Kenneh is écht uniek.
Nassaukade 153G, restaurantkenneh.com 4
KARMA KEBAB
Hun plantaardige shoarma, beroemde knoflooksaus en zuurdesempita maken dat Karma Kebab van een festivalfoodtruck kon uitgroeien tot een restaurant. Dicht bij het Leidseplein kun je nu je feestavond afsluiten met een goeie kebab of loaded fries. 7 Leidsekruisstraat 10hs, karmakebab.nl
PRAATJE MET DE BUREN
Van boerderij De Buiktuin tot de molen: in Banne Buiksloot in Noord barst het van de mooie plekken. Wijkagent Özlem Bugday tipt haar favorieten.
De Banne werd in de jaren zestig en zeventig gebouwd met het idee om de woonruimte in Noord te vergroten. De naam verwijst naar ‘bannen’ –oude agrarische gebiedsindelingen waar bewoners zelf het onderhoud regelden. Vroeger was De Banne een van de zes bannen in Waterland, maar tegenwoordig vind je er vooral woonwijken opgesplitst in Banne 1 (tussen de IJdoornlaan en de Buiksloterdijk) en Banne 2 (ten noorden van de IJdoornlaan).
OGEN EN OREN
‘Banne 1 is een typische woonwijk, terwijl Banne 2 iets meer bruist’, zegt politieagent Özlem Bugday. Ze is al jaren actief in Noord en sinds kort wijkagent van De Banne. ‘Nooit gedacht dat ik wijkagent zou worden, maar ik heb het super naar mijn zin. Er is geen tijd om je te vervelen. Je begint de dag met een brie ng en daarna ben je gewoon op straat. Als wijkagent weet je waar mensen samenkomen en dat is ook iets wat ik aanmoedig. Je bent de ogen en oren van de wijk.’ Özlem neemt ons mee naar de leukste ontmoetingsplekken.
ÖZLEM BUGDAY
Al dertien jaar is Özlem Bugday politieagent, waarvan negen jaar in Noord. Ze streeft er als hulpverlener naar om mensen met elkaar te verbinden.
1 THEATERZAAL DE RIETWIJKER
Vroeger een buurtcentrum, nu een plek waar theater- en muziekgezelschappen elkaar opzoeken. Op de agenda staan creatieve workshops, maar ook feestjes, exposities en theatervoorstellingen. Creatievelingen kunnen hier ook een kleine of grote zaal huren om eigen werk en ideeën tot leven te wekken en aan het publiek te tonen.
Parlevinker 9
2 MOSKEE ARRAHMA
In het hart van Banne Noord is deze moskee een thuis voor veel bewoners. De plek is veel méér dan een gebedshuis; er worden ook geregeld activiteiten en workshops georganiseerd. ‘Ko e verbindt en thee verbroedert. Maar als ik bij de moskee ben, drink ik soms ook een kop soep om even de verbinding met elkaar op te zoeken.’
Grootzeil 141-B
3 BANNE CENTRUM
Dit is een plek waar veel mensen samenkomen, zegt Özlem. Naast winkels heb je er ook de OBA en eetgelegenheden uit verschillende
3
5
culturen, zoals het Turkse Kösebasi
Steakhouse en toko Surinam Food.
Bezaanjachtplein 285
4 HUIS VAN DE WIJK DE BANNE
Op de begane grond van het winkelcentrum vind je het Huis van de Wijk Banne, waar jongerenwerkers en sociaal werkers zitten. ‘Elke keer dat ik hier langskom, loop ik binnen voor een cappuccino. Er hangt een open, toegankelijke sfeer en dan komen er vaak dingen ter sprake waarbij je kunt helpen.’ Met verse Surinaamse maaltijden, activiteiten als naailessen en judolessen en spreekuren kun je hier altijd binnenlopen.
Bezaanjachtplein 243
5 KRIJTMOLEN D’ADMIRAAL
Dit rijksmonument uit 1792 werd gebouwd in opdracht van Elisabeth Admiraal, de toen 90-jarige vrouw van de al overleden burgemeester van Monnickendam Roelof de Leeuw
De twee leeuwen op het dak liet ze plaatsen als eerbetoon aan haar man. Een jaar later overleed ze. Dit isde laatste windgedreven krijtmolen ter wereld.
Noordhollandschkanaaldijk 21
6
tekst Nathalie van den Berg illustratie Barbara van den Berg
‘Bij de moskee loop ik soms even binnen voor een kop soep’
6 KINDERBOERDERIJ & SPORTPARK
In 1975 werd deze kinderboerderij feestelijk geopend door Sesamstraat-icoon Aart Staartjes en sindsdien is de locatie populair bij jong en oud. Je vindt hier vele dieren, van varkens tot konijnen en van volièrevogels tot ezels. Ook mag je hier altijd oud brood, groenten en fruit inleveren om de diertjes te steunen. Noordhollandschkanaaldijk 19
7 SPORTPARK BUIKSLOTERBANNE
Met vier grasvelden het thuishonk van voetbalclub ASC De Volewijckers. Hier kunnen voetbalfanaten van alle leeftijden terecht voor trainingen, live wedstrijden, clinics en soms evenementen. Wil je graag een handje meehelpen? Ze zijn altijd op zoek naar vrijwilligers om de vereniging ook in de toekomst op rolletjes te laten lopen. Baron de Coubertinlaan 4
jaar
Salty caramel Melk Amsterdam 750 jaar Maker: Chocolate Makers
Monopoly Amsterdam 750 jaar Maker: Identity Games
CELLO BIËNNALE
De Cello Biënnale is er voor de tiende keer en mag dat tien dagen lang vieren, met meer dan honderd evenementen in het Muziekgebouw aan ’t IJ en het Bimhuis. Van ’s morgens vroeg (Bach & Breakfast) tot de late avond (Cellofest), met klassiekers én nieuwe muziek waarin cello gemixt wordt met jazz, pop, rock, elektronisch en – jawel – metal. Raphael Weinroth-Browne (foto) zie je op 7 november in het Bimhuis: een metal-cellist die meespeelt met de Noorse band Leprous en voor veertigduizend mensen op het grootste metalfestival ter wereld speelde. Dat wordt ruig.
31 oktober t/m 10 november, Muziekgebouw
Uit
november
‘Ik ken de kaart vanbuiten, je kunt er goed eten. Ik moet aandelen gaan vragen.’
Erik Loijenga over zijn favoriete adresjes (pag. 50)
POP
FINK
Fink begon zijn carrière als dj in de underground dancewereld van Bristol en Londen. In 2006 bracht hij het akoestische album 'Biscuits For Breakfast' uit, met indie, folk en pop, gevolgd in 2021 door het album 'IIUII' en zijn nieuwe single 'What Would You Call Yourself'.
vr 01 november 19:30, Paradiso, € 32,-
KAKKMADDAFAKKA
De Noorse band Kakkmaddafakka speelt een mix van indiepop, funk, disco en jazz. Op hun laatste album ‘Live In Koln’ hoor je hits als 'Runaway Girl', 'Your Girl' en 'Forever Alone'.
za 02 november 19:30, Melkweg, € 23,-
CHAMBER9
Het muziekensemble Chamber9 bestaat uit negen musici en combineert strijkinstrumenten met jazz en zang. In 2020 bracht het ensemble hun eerste cd uit.
zo 03 november 15:30, Buiksloterkerk, € 17,50
WILLEM BREUKER PRIJS 2024KIKA SPRANGERS
Kika Sprangers zoekt en creëert telkens onverwachte ontmoetingen: met koren, orkesten, strijkkwartetten, big bands. De tweejaarlijkse Willem Breuker Prijs wordt aan Kika Sprangers uitgereikt tijdens een feestelijke avond.
ma 04 november 20:30, Bimhuis, € 16,-
MAY EVANS - BITTERZOET
May Evans trakteert op openhartige, zelfgeschreven liedjes over de liefde: van hartzeer en rouw tot aan zel iefde en de euforie van een nieuwe liefde.
wo 06 t/m 09 november diverse data en tijden, Scala | foodbar en theater, € 12,-
KEFI
Duo Ke speelt wereldfolk, Grieks, balkan, Iers, oriental en Bretons, met uiten, zang, cimbaal, een trapeziumvormig instrument met 73 snaren, en percussie.
do 07 november 20:30, Café De Roode Remise, gratis
RHYTHMS OF INDIA
Rhythms of India brengt de rijkdom aan percussie en ritme met tabla spelers, een Zuid-Indiaas percussie ensemble, volksdrums, een sarod maestro en meer. Én met een speciale Mantra openingsceremonie.
vr 08 november 19:30, Dominicuskerk, € 25,- t/m € 50,-
DIETER VAN DER WESTEN & ERIC VAN DER WESTEN
Voorheen hadden de broers los van elkaar een eigen muzikale carrière. Samen brengen de mu-
MÉÉR VOORSTELLINGEN, CONCERTEN EN EXPOSITIES?
iamsterdam.nl/agenda
zikale broers een mix vol energie van zelfgeschreven americana, folk, blues en soul. zo 10 november 16:00, De Nieuwe KHL, € 20,- t/m € 49,50
POM POM SQUAD
Pom Pom Squad begon als een soloproject van frontvrouw Mia Berrin. In 2017 debuteerde ze met de EP 'Hate It Here'. Inmiddels is het project Pom Pom Squad gegroeid tot een band met vier leden, en hebben ze twee volledige albums op de teller staan, vol DIY, indie en grungenummers.
ma 11 november 19:30, Paradiso, € 13,-
REMEMBERING ELVIS
Tijdens de Remembering Elvis theatershow presenteren vier van de allerbeste Elvis Tribute Artists uit Europa de gevoeligste Elvis ballads en zijn meest swingende rock-'n-roll nummers. Met Gordon Davis, Louis Brown, Ciaran Houlihan en Michael Glaysher. wo 13 november 20:00, Schouwburg Amstelveen, € 46,-
THE NECKS
The Necks hebben wereldwijd een cultstatus opgebouwd met hun lange, hypnotiserende improvisaties. De stukken van het Australisch trio, bestaande uit Chris Abrahams, Lloyd Swanton en Tony Buck, hebben raakvlakken met allerlei muziek. Van minimalisme en ambient tot jazz tot hedendaagse elektronica. vr 15 november 20:30, Bimhuis, € 21,-
HARLEM GOSPEL CHOIRSPECIAL TRIBUTE TO ARETHA FRANKLIN
Het wereldberoemde Harlem Gospel Choir garandeert krachtige zang en aanstekelijke energie. Al decennialang toert het koor over de wereld en brengt de inspirerende kracht van zwarte gospelmuziek naar het publiek. In dit concert een ode aan Aretha Franklin. ma 18 november 20:15, Het Concertgebouw Amsterdam, € 29,-
CARBONNE
Geïnspireerd door zijn Spaanse roots brengt rapper Carbonne een verfrissende en warme mix van traditionele klanken en hedendaagse schoonheid met een vleugje droefheid, zoals te horen op zijn EP ‘Par Nous-mêmes’, met daarop de hit ‘Imagine’. di 19 november 20:30, Bitterzoet, € 17,-
SONG OF THE REED CALEFAX + MOHAMMAD MOTAMEDI
In 'Song of the Reed' ontmoet het rietkwintet Calefax een van de beroemdste zangers van Iran, Mohammad Motamedi. Samen brengen de musici een kruisbestuiving van traditionele Iraanse liederen met instrumentale klassieke muziek. do 21 november 20:15, Muziekgebouw aan 't IJ, € 12,50 t/m € 39,-
PYKE
De Nederlandse singer-songwriter Pyke heeft een herkenbare stem. Zijn nummers gaan over zielenpijn, opgelegde regels, en het gevoel hebben om daaraan te moeten voldoen. Op het podium wordt Pyke vergezeld door een band bestaande uit synths, drums, bas en elektrische gitaren.
POP
SAMAN AMINI
In een meeslepend concert deelt Saman het verhaal over hoe hij jarenlang worstelde met verslavingen. Op het dieptepunt besloot hij de confrontatie met zijn demonen aan te gaan. Deze strijd leverde hem scherpe inzichten op over armoede, geweld en opvoeding. Op het gelijknamige debuutalbum Onaantastbaar, dat in 2025 verschijnt, verweeft hij rauwe en kwetsbare songs uit diverse muziekgenres, van conscious hiphop tot aan pop.
PARADISO, 9 NOVEMBER
NADINE SHAH
Singer-songwriter Nadine Shah wordt door de Britse pers vaak ‘the female Nick Cave’ genoemd vanwege haar donkere liefdesverhalen en indrukwekkende stemgeluid. Na haar debuutalbum Love Your Dum and Mad bouwt ze op het onlangs verschenen Filthy Underneath, haar meest persoonlijke album tot nu toe, verder op haar kenmerkende broeierige rockjazzgeluid. HET ZONNEHUIS, 18 NOVEMBER
vr 22 november 20:00, MidWest, € 10,-
BRITTA MARIA - HEB HET LEVEN LIEF
In het theaterconcert 'Heb het Leven Lief' brengen zangeres Britta Maria, pianist/zanger Maurits Fondse en accordeonist Oleg Fateev een ode aan Liesbeth List, aan haar muziek en haar leven. Ze spelen de mooiste Nederlandse en Franse liederen en duetten die zij ooit zong.
vr 22 november 20:30, De Nieuwe KHL, € 3,50 t/m € 20,-
KD SOUNDSYSTEM 'NEXT LEVEL' Meerkoppig partymonster, KD Soundsystem maakt een muzikale reis over de hele wereld met hun eigen muziek geworteld in dancehall, Braziliaanse funk en afrobeats.
za 23 november 19:30, Melkweg, € 17,25
THE EX – 45!
Forward in all directions: de vier leden va The Ex blijven trouw aan die ene onverwoestbare leus. En dat al 45 jaar. De 45ste ver-
bul, kreeg de band zowel lokale als internationale erkenning met hun debuutalbum 'Back in Town' waarna hun tweede album 'Alive' volgde als trio met drummer Can Sürmen. wo 27 november 20:00, Stichting Kunst- en Cultuurhuis Cinetol, € 19,-
THE LEGENDS FT. MICHAEL VAREKAMP - LOUIS! WHAT A WONDERFUL WORLD
In het theaterconcert 'Louis! What a Wonderful World' vertellen The Legends over spannende en ontroerende reisverhalen van de meester, maar ook over hun eigen avonturen on the road. Een swingende avond met Armstrong-hits als 'Summertime', 'Mack the Knife' én 'What a Wonderful World'. do 28 november 20:30, Schouwburg Amstelveen, € 25,50
CLUBBING
OLÁ BRAZIL! HALLOWEEN SPECIAL (18+)
Verwacht op deze Braziliaanse nacht een mix van live muziek en de beste Braziliaanse dj's, verfrissende cocktails en natuurlijk de unieke vibe die Brazilië te bieden heeft, van Rio tot São Paulo. vr 01 november 23:59, Melkweg, € 17,25
KLIKK
BRANFORD MARSALIS QUARTET
Branford Marsalis speelde met de top van de internationale jazz waaronder Miles Davis. Het kwartet van de Amerikaanse jazz- en klassieke saxofonist is al sinds 1986 bij elkaar. Met in de gelederen pianist Joey Calderazzo, bassist Eric Revis en drummer Justin Faulkner brengt het viertal een mix van eigen werk en nietsontziende interpretaties van jazzklassiekers. HET CONCERTGEBOUW, 5 NOVEMBER
jaardag van The Ex wordt dan ook groots gevierd met spelers uit binnen- en buitenland. za 23 november 20:00, Bimhuis, € 18,-
GRUPO LA SALSA ALTA
La Salsa Alta slaat de handen ineen met de Cubaanse zangeres Alina Sánchez. Met haar krachtige stem weet ze de betoverende klanken van Havana tot leven te brengen. Vurig en vol energie. zo 24 november 15:00, Claverhuis, gratis
ELYANNA
Elyanna is een PalestijnsChileense zangeres die met een unieke mix van Arabische muziek, pop en r&b de muziekwereld verovert. Ze wordt gezien als een belangrijke ambassadeur van de Arabische cultuur in de internationale muziekscene. di 26 november 19:30, Paradiso, € 27,-
THE FLABBIES
Het duo The Flabbies maakt een mix van instrumentale shoegaze en post-rock. Gevestigd in Istan-
Op de eerste editie van Klikk beleef je de ultieme mix van trance, hardhouse en eurodance. Een avond vol energieke sets van top dj's Datsko, DJ Yarak, Eargasm God en Sutefu. iedere vr om 23:00 vanaf 08 november, Panama, € 20,- t/m € 25,-
MADUK & FRIENDS
Maduk & Friends keert in november terug voor zijn jaarlijkse all nighter. De oprichter van het befaamde Amsterdamse drum & bass label Liquicity zal net als de vorige editie plaatsnemen achter de decks voor een extra lange set langs alle hoeken van zijn platencollectie.
vr 15 november 23:30, Melkweg, € 25,-
KUMO INVITES
Na een sterke debuutshow presenteert Kumo Collective de tweede editie van de Kumo Invites. Met een mix van Italiaanse en Nederlandse talenten, die vier uur non-stop energieke bas, UK garage, breakbeat en half-step muziek zullen leveren. vr 29 november 19:00, Melkweg, € 13,80
CLUBSYNTH
Clubsynth is een Live Modular Synth clubnight waar de beats worden gebouwd waar je bij staat. Zes artiesten vullen het podium met hun modulaire synthesizers. Hosted by de Amsterdamse synthbouwers This is Not Rocket Science. za 30 november 22:00, Ruigoord, € 20,-
KLASSIEK
VIERSEN, ANDRIANOV, GERHARDT + NEDERLANDS KAMER ORKEST - LIEUX RETROUVÉS Twee romantische celloconcerten. De Brit Thomas Adès is bij leven al een van de meest gevraagde componisten ter wereld. Zijn stuk 'Lieux retrouvés' toont hoe hedendaagse muziek en romantiek perfect samen kunnen gaan.
vr 01 november 20:15, Muziekgebouw aan 't IJ, € 10,- t/m € 47,DANIEL MÜLLER-SCHOTTSCHUMANNS CELLOCONCERT
Daniel Müller-Schott soleert in Schumanns superromantische 'Celloconcert', in een bewerking voor kamerorkest. Met zijn plotselinge afwisselingen tussen lyrische passages en fel spanningsvol venijn behoort het tot de allerbeste romantische celloconcerten. Het Concertgebouw Kamerorkest speelt daarnaast Griegs neoklassieke 'Holbergsuite'.
zo 03 november 11:00, Het Concertgebouw Amsterdam, € 21,-
KRISTEN WITMER & THE COUNTERPOINTS - ITALOPHILIA
Het oude-muziekensemble The Counterpoints duikt in de wereld van deze Britse Italo elen en gaat, samen met stersopraan Kristen Witmer, op een muzikale reis door de wereld van de barokke kamermuziek.
zo 03 november 15:00, De Waalse Kerk, € 22,50 t/m € 27,50
NIEUWE NOTEN: NICOLAS HODGES EN GUUS JANSSEN
Het Orgelpark werkt dit seizoen een aantal keren samen met 'Nieuwe Noten', een concertserie voor hedendaagse kamermuziek. Met in deze eerste editie Nicolas Hodges op piano met muziek van Evan Johnson en Morton Feldman, en met Guus Janssen op orgel(s).
zo 03 november 14:15, Orgelpark, € 12,50 t/m € 22,-
KRISTINA BLAUMANE, JOHANNES MOSER, PIETER WISPELWEY + CAPPELLA AMSTERDAMCANTICLE OF THE SUN
In dit concert een meesterwerk van componiste So a Goebaidoelina en een wereldpremière van Mathilde Wantenaar die ondanks haar jonge leeftijd een van de meest uitgevoerde componisten in Nederland is.
ma 04 november 20:15, Muziekgebouw aan 't IJ, € 10,- t/m € 47,-
KAMERKOOR NEXT
In 'Ars Poetica' gaat Kamerkoor Next samen met doedoek- en kavalspeler Raphaela Danksagmüller op ontdekkingsreis door de fascinerende muzikale traditie van Armenië.
za 09 november 20:15, De Waalse Kerk, € 19,-
IBERTRIO - DO ATLÂNTICO AO MEDITERRÂNEO
Het Ibertrio is een klassiek trio met viool, violoncello en piano, dat bestaat uit de musici Nuno Meira, Américo Martins en Isolda Crespi Rubio. Het trio won de Annual Diamond Prize en de Annual Grand Champion voor kamermuziek van de European Classical Music Awards.
zo 10 november 15:15, De Engelse Kerk, € 13,- t/m € 23,-
GUY MAORI - MENDELSOHN, LISZT, SCHUMANN EN CHOPIN Muziek terwijl u kijkt! Bij de 19eeeuwse portretten van Johann Georg Schwartze klinkt pianomuziek uit zijn tijd op een 19e eeuwse Erard-fortepiano uit de collectie van Museum Geelvinck. zo 10 november 14:00, Geelvinck Salon / Luther Museum, € 15,-
SCHUMANN QUARTETTSCHUBERTS ROSAMUNDE
Het Duitse Schumann Quartett speelt met vuur en vol energie, en
FEESTJES
AFRO FEST
De Afrikaanse club sounds van nu zijn zo lekker geproduceerd dat je ze bijna vast zou willen pakken. Voor suspensevolle en dreigende amapiano duik je op deze avond de kelder in om daarna in de grote zaal weer even op adem te komen op een afwisselende mix van afrobeats, afrohouse en hiphop.
PARADISO, 2 NOVEMBER
Kamerorkest in een sprookjesachtig programma dat een totaalervaring belooft te worden voor (bijna) alle zintuigen. Wolfgang Amadeus Mozart staat centraal met onder andere zijn opgewekte 'Eerste vioolconcert'.
za 23 november 20:15, zo 24 november 14:15, Het Concertgebouw Amsterdam, € 28,-
KAMERKOOR AD PARNASSUM 'Dies Irae', de nieuwe compositie van de Nederlandse componist Jan-Peter de Graa , wordt in dit concert gecombineerd met de zelden uitgevoerde mis van Stravinsky voor koor en dubbel blaaskwintet en delen uit het Psalmenrequiem van Daan Manneke.
zo 24 november 14:15, Orgelpark, € 12,50 t/m € 22,-
CANTATEDIENST WESTERKERK
Ter gelegenheid van Eeuwigheidszondag staat de indrukwekkende 'Missa Pro Defunctis' van Johann Caspar Kerll centraal. De contemplatieve dienst sluit af met een orgelcompositie van J.S. Bach.
tenspel wordt gezet en opbokst tegen uitsluiting en ongelijke behandeling. Terwijl ze langzaam wegzakt in een droomwereld tussen realiteit, waanzin en hoop, biedt 'Desirée' een onvervalste blik op de uitdagingen die veel jonge mensen vandaag de dag ervaren.
In een wereld waarin je verantwoordelijk wordt gehouden voor je eigen geluk en waarin alles snel en makkelijk verkrijgbaar is laat 'Prrrt Prrrt Flap Flap' zien dat je niet alles zelf hoeft uit te vogelen. Een muzikale theatervoorstelling met weinig woorden, veel ge apper en grappige pogingen om als eerste geluk te vinden. vr 01 november 11:00 en 14:30, Theater De Krakeling, € 11,-
DAVID VUNK
ALL NIGHT LONG
Een avondje terug in de tijd naar de vroege jaren tachtig, een periode waarin de nieuwste synthesizers eruitzagen als ruimteschepen en de hipste muziek, gezongen in gebroken Engels, uit Italië kwam. Zeven uur lang italodisco met David Vunk, dat gaat zeker een feestje worden.
HET SIERAAD, 9 NOVEMBER
gaat nieuwsgierig te werk. In dit concert speelt het kwartet muziek van Weiner, een frisse Haydn en Schuberts 'Rosamunde', met versieringen uit de volksmuziek. do 14 en za 16 november 20:15, Het Concertgebouw Amsterdam, € 35,-
HOMMAGE AAN
JUAN CARLOS TAJES
Marijke Brekelmans en Wim Warman, de sterpianist met wie Juan Juan Carlos Tajes jarenlang een duo vormde, ontwikkelden drie topavonden op rij in de geest van én als eerbetoon aan de grote en geliefde kunstenaar Juan Carlos Tajes. za 16 , vr 22, vr 29 november 20:00, Geelvinck Pianola Museum, € 17,50
AMSTERDAMS KAMERKOOR -
LIEFDE EN ROUW IN DE RENAISSANCE
Het Amsterdams Kamerkoor, onder leiding van Sjef van Leunen, gaat op een muzikale reis door de 15e en 16e eeuw en brengt werken ten gehore van componisten zoals Benedictus Appenzeller, Pierre de la Rue, Jacobus Clemens non Papa, Adrian Willaert
OWAP
zo 24 november 17:00, Westerkerk Amsterdam, gratis
ABG KAMERORKEST - WOEDE
VALENTIJN PRODUCTIESDE DRAKENTEMMER (6+) 'De Drakentemmer' is een getekend verhaal over vriendschap en jezelf durven zijn. Twee acteurs vertellen het verhaal ondersteund met liedjes en krijttekeningen. zo 03 november 14:30, Amstelveens Poppentheater, € 9,-
Een retrorave die 22 jaar bestaat; zo lang kijken we alweer terug op de jaren negentig, het gouden decennium van de house. Steve Rachmad, Dimitri, Remy, Eric de Man b2b Mike Risk en Hellie draaien de allergrootste clubhits, afgewisseld met underground dj tools.
RIGAKADE 10, 23 NOVEMBER
en Andrea Gabrieli. zo 17 november 15:00, Oranjekerk, € 16,50 t/m € 22,50
OWEN PALLETT
Als producer en arrangeur werkt Owen Pallett met artiesten als Taylor Swift, Lana del Rey en The National. Als soloartiest maakt Pallett prachtige eigen liedjes, en begeleidt zichzelf op viool en gitaar. Intiem, indringend en boordevol fantasie.
di 19 november 20:15, Het Concertgebouw Amsterdam, € 19,-
DELANGE
DeLange is een componist en pianist die zijn publiek meeneemt op een muzikale reis ingegeven door de klanken van grootheden als Chopin, Debussy en Glass. In dit concert viert hij zijn nieuwste werk, een album voor piano en hoornkwartet.
wo 20 november 20:15, De Duif, € 27,99
LIZA FERSCHTMAN - MOZARTS
VIOOLCONCERT NR. 1
De Nederlandse violiste Liza Ferschtman leidt het Nederlands
EN WEEMOED
Beethoven 5 staat centraal, maar in een verrassende volgorde. De zeggingskracht van ieder deel wordt versterkt door werken van Antonio Vivaldi, Anne Clyne, Dmitri Shostakovich en Krzystof Penderecki, en korte gesproken bespiegelingen over woede, weemoed en berusting.Een concert van het ABG Kamerorkest, met dirigent Boudewijn Jansen, mezzosopraan Ekaterina Leventhal en vertellers.
vr 29 november 20:15, Zuiderkerk, € 17,50 t/m € 25,-
MEREL VERCAMMEN, RALPH VAN RAAT EN KONSTANTYN NAPOLOV - SCHILDERIJEN VAN EEN TENTOONSTELLING
Pianovirtuoos Ralph van Raat, percussionist Konstantyn Napolov en violist Merel Vercammen, gaan op een muzikale reis door Moessorgski's 'Schilderijen van een tentoonstelling'. Een unieke ervaring met een uitgebreide slagwerkset en prachtige melodieën. za 30 november 11:26, Posthoornkerk, € 17,50
TONEEL & THEATER
RIGHTABOUTNOW INC.DESIRÉE
'Desirée' vertelt het verhaal van een jonge zwarte vrouw die bui-
WABI SABI THEATER I.S.M. HET HOUTEN HUIS EN STICHTING HERSTEL & TERUGKEER - TERECHT 'Terecht' is een eigenzinnige mix van dans, livemuziek en tekst. Een voorstelling gebaseerd op moedige, tragische en hoopgevende verhalen van mensen die zoeken naar een manier om wat kapot is, nieuwe waarde te geven. di 05 november 20:00, Bijlmer Parktheater, € 12,50
JELLE & JESSICA / ORKATER / DE NIEUWKOMERS - WHY SUCH A STRANGE LOVE In een verloren paradijs proberen Djek en Djill te achterhalen wat hun liefde eigenlijk is zonder de bepalende ogen van de buitenwereld. In een steeds andere gedaanteverandering ontdekken ze zowel de betoverende als de monsterlijke kanten van elkaar, maar blijven achter met de vraag of deze échte liefde niet alleen kan bestaan in hun verbeelding. 05 t/m 06 november 20:30, Theater Bellevue, € 9,50 t/m € 27,50
DILAN YURDAKUL & LIKEMINDSALTER
In 'Alter' verbindt Dilan Yurdakul haar familieverhaal met haar eigen verleden, heden en toekomst. Ze onderzoekt het leven in twee werelden: het denken en voelen op twee manieren en de verwar-
ring die dat teweegbrengt.
wo 06 november 20:00, Bijlmer Parktheater, € 12,50 t/m € 15,-
PARELS VOOR DE ZWIJNENUITGEWOOND
In een unieke theaterstijl spelen professionele acteurs samen met ervaringsdeskundigen uit het echte leven een voorstelling over de huidige wooncrisis. 'Uitgewoond' gaat over wat een woning emotioneel betekent voor woningzoekenden en bezitters. 08 t/m 30 november diverse data en tijden, Bethlehemkerk, € 9,50 t/m € 17,50
SPEELS COLLECTIEF - USUALLY I'M ON TOP
In 'Usually I'm on top' worden heersende normen van vrouwelijkheid en seksualiteit bevraagd. Kwetsbaar en grotesk, in woord en lijf, nemen zeven vrouwen je mee in hun ervaringen en verlangens.
za 09 november 20:30, CC Amstel, € 16,50 t/m € 18,50
EFREM STEIN - DISCODIP (2+)
Een aanstekelijke, grappige voorstelling voor iedereen die weleens sip is. Achter elke traan schuilt een lach. En Jip houdt wel van een grap. Van dj tot stand-up comedy, Efrem trekt voor 'Discodip' zijn rolschaatsen uit de kast en draait alles in de mix. zo 10 november 10:30, Amstelveens Poppentheater, € 9,-
NANDI VAN BEURDEN, SUZAN SEEGERS E.A.A XXXMAS CAROLA
In deze nieuwe Nederlandse kerstmusical wordt Carola, gepeeld door Nandi van Beurden, bezocht door drie geesten: haar eerste liefde, haar grote liefde en haar ware liefde. Carola’s kerst wordt vooral een tijd van inzichten over hoe ze in relaties staat, en een spiegel voor haar gedrag tegenover mannen.
13 t/m 16 november 20:30, DeLaMar, € 19,50
ANNA DRIJVER / MAXINE PALIT DE JONGH, OLIVIER DIEPENHORST - DE MANNEN VAN MARIA
'De mannen van Maria' vertelt het waargebeurde verhaal van een vrouw die in een bikkelharde tijd zag wat haar mogelijkheden waren, haar eigen weg koos en deed wat geen enkele vrouw voor haar had gedaan. Het is een uitzonderlijk historisch verhaal, tegelijk doorspekt met thema’s die ook in deze tijd zeer belangrijk zijn.
14 t/m 17 november diverse tijden, Theater Bellevue, € 9,50 t/m € 49,-
POPPENKAST OPGEPAST - JAN
KLAASSEN BIJ DE SINT! (2-4 JAAR)
Sinterklaas is verdwaald en klopt aan bij ... de poppenkast waarin Jan Klaassen en Katrijn wonen!
Die schrikken zich een chocoladekikker! Beleef dit avontuur en zing alle Sinterklaasliedjes mee. zo 17 en zo 24 november 11:00, Poppentheater Koos Kneus, € 7,- t/m € 9,-
CHARLIE BIRD - THE PICTURE OF DORIAN GRAY
Charlie Bird, bekend van 'Fallsta ' en 'MacBeth', heeft Oscar Wilde's novel 'The Picture of Dorian Gray' aangepast voor deze nieuwe voorstelling.
moeder-dochter liefde, maar ook over hoe zwaar het is om te leven met een kind met depressiviteit, en het gevoel het nooit goed te kunnen doen. za 30 november 20:15, Meervaart, € 25,-
X_YUSUF_BOSS / MOHAMED
YUSUF BOSS - TOBAN
FLORIAN VERWEIJ - ROGER-DUCASSE, BOULANGER, FAURÉ EN FRANCK
De jonge Nederlandse pianist Florian Verweij (1997) verkent met zijn poëtisch pianospel en grote vertelkracht vier componisten die in het Parijs van rond 1900 hun muzikale paden uitstippelden. Van de romantiek van Franck langs de zoete melodieën van Fauré naar het rijkgeschakeerde kleurenpalet van Boulanger en Roger-Ducasse. Daarnaast presenteert Verweij tijdens dit solorecital zijn debuutalbum Sonorités de Paris HET CONCERTGEBOUW, 12 NOVEMBER
DANS
GANPATI PADAM NATAYKALA - SITA KALYANAM: HET HUWELIJK VAN PRINSES SITA GANPATI PADAM NATAYKALA
Een klassiek dansdrama dat gaat over het huwelijk van de mooie prinses Sita met de dappere prins Ram. Deze dansvoorstelling, met kleurrijke kostuums, actie en klassieke muziek, is een fragment uit de geschiedenis van het oude India, ruim 12.000 jaar geleden.
zo 03 november 14:00, Bijlmer Parktheater, € 15,-
TAO DANCE THEATER - 13 & 14
Met zijn dansgezelschap TAO
Welkom bij een voorstelling die dieper graaft dan de oppervlakte, waar dans niet alleen een beweging is, maar een stem van verzet en veerkracht. Een krachtige viering van dans en persoonlijke verhalen.
ma 25 november 19:30, ITA, € 18,50 CABARET
STAND-UP COMEDY SHOW (NL) De top van de Nederlandse comedians.
elke vr, za 20:30 Comedy Café € 18,50
IMPROV COMEDY SHOWS
Boom Chicago zet grappige, slimme comedy shows (EN) neer in haar theater aan de Rozengracht. elke wo t/m vr 20:30, za 20:00, zo 19:00 Boom Chicago, diverse prijzen
COMEDYTRAIN
DE NATIONALE OPERALE LACRIME DI EROS
Voor hun gloednieuwe productie Le lacrime di Eros gaan dirigent Raphaël Pichon, met zijn ensemble en koor Pygmalion, en theatermaker Romeo Castellucci terug naar de wortels van opera. Geïnspireerd door de creativiteit en experimentele vrijheid die in het Florence van de late 16e en vroege 17e eeuw heerste, verkennen zij het onderwerp dat sinds het allereerste begin centraal staat in de opera: de liefde.
NATIONALE OPERA & BALLET, 15 T/M 21 NOVEMBER
EKATERINA LEVENTALSCHOPPENVROUW
Met 'Schoppenvrouw' vertelt Ekaterina Levental het verhaal van haar oma, Dora Gorohovskaya, en vier vrouwen uit dezelfde generatie: Anne Frank, Marilyn Monroe, Maria Callas en Ulrike Meinhof. 'Schoppenvrouw' toont de kracht van deze legendarische vrouwen, die zich hebben vrijgevochten van het lot.
za 23 november 20:00, Muiderkerk, € 10,- t/m € 15,-
HAKIM TRAÏDIA - HAKIM’S SINTSTREKEN (3+)
Hakim duikt in het Sinterklaasfeest en natuurlijk doet hij dat op zijn geheel ‘eigenwijze’. Met invloeden uit alle windstreken. Doorspekt met zijn grappen en bijbehorende streken. Als de Sint dat maar goed vindt… zo 24 november 11:00, Het Zonnehuis, € 2,50 t/m € 7,50
ANNE WIL BLANKERS, LIES VISSCHEDIJK, DANIEL CORNELISSEN E.A. - GALERIE THE WAVERLY 'Galerie The Waverly' toont op
AMARANTE NAT
Amarante Nat studeerde in 2023 af aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag en is in het Orgelpark de komende twee jaar te gast als 'Nieuwe maker' waarin ze in de gelegenheid is een aantal composities te schrijven en haar muzikale taal verder te ontwikkelen. De jonge Nederlandse componiste presenteert stemmen en trombones dat zij eerder schreef voor het Van Straten-orgel van het Orgelpark en uitbreidde tot een langere compositie. ORGELPARK, 30 NOVEMBER
prachtige wijze de humor en kracht van een familie in een crisissituatie. De voorstelling maakt op hilarische en tegelijkertijd hartverscheurende wijze voelbaar hoe een familie aan het wankelen wordt gebracht, en hoe diezelfde wankelende mensen hun familie toch overeind houden.
27 t/m 28 november 20:30, DeLaMar, € 19,50
TONEELSPELERSGEZELSCHAP
STAN & DE ROOVERS - REVOLUTIONARY ROAD
De voorstelling, met Ivana Noa en Flor Van Severen als April en Frank Wheeler, belooft een intense confrontatie met de messcherpe dialogen van Richard Yates. Iets tussen 'Who’s Afraid of Virginia Woolf' en een strijkkwartet van Dmitri Sjostakovitsj.
27 t/m 29 november 20:00, Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond, € 18,-
THEATER OOSTPOOLTHE ALMIGHTY SOMETIMES
‘The Almighty Sometimes’ is een meeslepend verhaal. Een voorstelling over onvoorwaardelijke
Dance Theater presenteert de Chinese choreograaf Tao Ye een bijzondere double bill: 13 & 14. De werken zijn onderdeel van Tao Ye's 'Numerical Series'.
05 t/m 06 november 20:00, ITA, € 13,-
NEDERLANDS DANS THEATER 2LUCID VARIATIONS
'Lucid variations' vertelt met Marcos Morau's 'Folkå' over gemeenschappen en hun gewoontes en tradities. Daarnaast toont Nadav Zelner, in zijn nieuwe werk, zijn passies voor dans en muziek in een choreogra e waarmee hij de dansers inspireert.
08 t/m 10 november diverse tijden, ITA, € 13,-
KALPANARTS - TRUST
In adembenemende duetten laten de performers zien hoe vertrouwen kan worden opgebouwd, geschonden en herwonnen. De voorstelling wordt gedanst door vijf dansers en wordt begeleid door de betoverende stem van de Spaanse zangeres Paloma Lazaro Arteaga. vr 08 november 20:30, CC Amstel, € 17,50 t/m € 20,50
DALTON JANSEN / THEATER
ROTTERDAM - JAH!
Een ode aan de zwarte man in een westerse wereld en een viering van vaderschap. Dalton Jansen inspireerde 'Jah!' op het verhaal van zijn vader, die als jonge, Curaçaose immigrant in de jaren '90 naar Nederland kwam en vanuit het gedachtegoed van de Rastafari zijn zoon opvoedde.
za 09 november 20:30, Meervaart, € 15,-
NEDERLANDS BALLETGALA 2024
Een bijzonder eerbetoon aan de Nederlandse dans, met optredens van o.a. Het Nationale Ballet, Introdans, De Dutch Don’t Dance Division en Scapino Ballet Rotterdam.
ma 11 november 19:30, DeLaMar, € 40,-
DUDA PAIVA EN LAVINIA
MEIJER - ANIMALIA PARADOXA
Duda Paiva en Lavinia Meijer duiken samen in de wereld van de Zweedse wetenschapper Carl Linnaeus en bekijken die vanuit zijn standpunt. Een ode aan de schoonheid en complexiteit van de natuur.
za 23 november 20:30, zo 24 november 16:00, Theater Bellevue, € 12,50 t/m € 24,75
Comedytrain is een verrassingspakket: Je weet nooit van tevoren wie er precies komen spelen, behalve dan dat het een exquise selectie uit het Comedytrain collectief betreft. elke wo, do, vrij & za 20:30 Toomler € 13,50
JEFFREY SPALBURGFATU ON TOUR
Fatu is de langstlopende standup comedyshow van het land. Je rey Spalburg is master of ceremony, en de comedians die hij op het podium zet zijn niemand minder dan Raoul Heertje, Gielzzz, Glodi Lugungu en & Maurits Niesink. Verwacht vette grappen en lekkere beats. za 02 november 22:00, De Kleine Komedie, € 14,- t/m € 24,-
JOB RÖMER - GOGME
Job Römer brengt een ode aan de domheid. Want wat heeft slim zijn ons nou helemaal gebracht? De wereld is veel fascinerender als je er geen bal van snapt. zo 03 november diverse tijden, Scala | foodbar en theater, € 12,-
PEP AND GREG - POLITICALLY INCORRECT
Het duo Pep Rosenfeld en Greg Shapiro is weer samen, voor een extra bijzondere én belangrijke ‘US Election show’. In 'Politically Incorrect' worden standup comedy en improvisatie samengevoegd tot een onweerstaanbare mix.
03 t/m 05 november diverse tijden, Boom Chicago, € 19,95 t/m € 27,50
NILGÜN YERLI - LATER ALS IK DOOD BEN
In 'Later als ik dood ben' gaat Nilgün Yerli op zoek naar wat belangrijk is. En wat niet. En wat je kunt doen om het leven avontuurlijk te houden. Om zo lang mogelijk een later te hebben. Moet het absurde minder absurd? Of mag er best een tandje bij? Het is Nilgün als vanouds: met hart, met ziel en met een relativerende lach.
ma 04 november 20:15, De Kleine Komedie, € 14,- t/m € 26,-
SELMA VISSCHER - IK KIJK LIEVER
Terwijl iedereen zichzelf nonstop probeert te verkopen, blijft Selma dicht bij zichzelf en haar ongemak en schaamte. Ze geeft met muziek een nieuwe invulling aan het genre stand-up. do 07 november 20:30, Schouwburg Amstelveen, € 20,-
THEATER
ABDEL DAOUDI / THEATER OOSTPOOL - BRANDEN
zeggen. Maar Maarten Westra Hoekzema deed het niet. Gelukkig maar, denkt hij nu. Want hoe kleurloos is het leven als je altijd maar nee zegt?
zo 24 november 20:15, De Kleine Komedie, € 14,- t/m € 25,-
SEZGIN GÜLEÇ - WILD, BARBAARS & BLOEDDORSTIG
Branden gaat over woede die zich niet laat oppotten, geweld dat zich niet laat neerslaan, wraak die altijd de kop opsteekt. Over ontdekken dat je familiegeschiedenis in stukken ligt, over traumatische ervaringen die van de ouders worden doorgegeven aan de kinderen en de keuzes waar je door je voorouders voor wordt gesteld. De voorstelling laat zien dat je bestaan op zijn grondvesten kan trillen en je dan toch de moed kunt vinden door te gaan.
THEATER BELLEVUE, 19 EN 20 NOVEMBER
LIZ SNOIJINK EN PORGY
FRANSSEN - DOEK!
Maria Goos’ klassieker Doek! is een schurende komedie over echt en onecht op het toneel, in de kunst en in de liefde. Op het toneel weten twee acteurs elkaar tot grote hoogte te stuwen, maar buiten het podium staat een vernietigende kant een grote liefde in de weg waardoor ze elkaar uit het oog verliezen. Wanneer Lies en Richard weer samen op het toneel staan, blijkt hun chemie nog steeds aanwezig te zijn. En niet alleen op het toneel...
DELAMAR, 2 & 3 NOVEMBER
KIM SCHUDDEBOOM - DOE
MAAR RUSTIG
Kim Schuddeboom komt met haar nieuwe voorstelling 'Doe maar rustig'. Scherp, ad rem, gevat, diepzinnig, ontroerend, pretentieus, gewaagd… Eigenlijk zoals alleen mannen dat kunnen.
In 'Keanu' gaat Henry van Loon dieper in op de overeenkomsten tussen de Amerikaanse acteur Keanu Reeves en hemzelf. Keanu Reeves schitterde in lms naast sterren als Charlize Theron en Al Pacino, en Henry van Loon niet. za 09 november 20:00, Griffioen, € 22,-
MARJA VAN KATENDRECHT -
AAN BOORD
BIJ MARJA
Na haar iconische voorstellingen over Tupperware, de bruisende Landelijke Dooie Sterren Parade en haar Relatie Advisatie Show, gooit Marja nu alle trossen los voor een onvergetelijke reis geïnspireerd op de brieven van haar wereldreizende man, Kapitein
Sezgin Güleç, uitgeroepen door de Volkskrant tot hét comedytalent van 2024, heeft een lange weg afgelegd uit de diepste krochten van dit land tot op het podium en hij stopt pas als hij de absolute top heeft bereikt. Hij neemt het publiek mee op zijn persoonlijke reis, waarin geen enkele ruimte is voor uitgespeelde typetjes, kapsones of oneerlijkheid.
Swit Tori viert haar vij arig bestaan. Theater, humor en muziek komen samen in dit Surinaamse spektakel gepresenteerd door Steven Brunswijk. De avond wordt grotendeels in het Surinaams gesproken.
za 30 november 19:30, DeLaMar, € 22,50
Er is iets mis met Ziggy. Ze praat niet meer. Niks. Geen woord. En niet dat ze het niet kan. Ze kan hartstikke goed praten. Maar nu dus niks meer. Stom is een muzikale voorstelling over een bijdehand hoofdpersoon die niet meer wil praten. Die zwijgt. Ook als haar ouders wanhopig worden, ook als haar vrienden geen zin meer hebben om iets met haar te doen. Wat als Ziggy helemaal niet meer wil meedoen?
Roos is stand-up comedian én sit-down activist. Ze weet alleen niet zeker of ze daadwerkelijk het beste voor heeft met de wereld, of vooral probeert haar eigen imago boven water te houden.
20 t/m 27 november diverse data en tijden, Scala | foodbar en theater, € 12,-
ARON ELSTAK - SIDEKICK
In 'Sidekick' geeft Aron een stem aan de wingman, de plus-1, de pijnboompit naast de carpaccio, de cockblocker. Dat doet hij met innemende liedjes, keiharde grappen en scherpe imitaties. Maar welke sidekick staat hém bij als het hem niet in z’n eentje lukt? do 21 november 20:30, Schouwburg Amstelveen, € 20,-
MAARTEN WESTRA HOEKZEMAIK HAD EIGENLIJK NEE MOETEN
ZEGGEN
Ik had eigenlijk nee moeten
FESTIVALS
WARMING UP FESTIVAL
We leven in een wereld die snel opwarmt. Maar wat betekent dat eigenlijk en wat kunnen we eraan doen? Tijdens het Warming Up Festival wordt het podium gegeven aan aan kunstenaars, performers en verhalenvertellers. Een programma vol livemuziek, lm, kunst, wetenschap, activistische workshops en optredens.
7 t/m 10 november, Tolhuistuin, € 5,- t/m € 18,50
SUPER-SONIC JAZZ FESTIVALHIGHERLIFE COLLECTIVE X GALLOWSTREET
Super-Sonic Jazz presenteert vernieuwende artiesten die bewegen op het snijvlak van jazz.
za 16 november 23:59, Paradiso, € 15,-
AMSTERDAM LIGHT FESTIVAL
Kunstenaars van over heel de wereld hebben een werk gemaakt met het thema Rituals. Het resultaat is een inspirerende route over de prachtige grachten van Amsterdam, bestaande uit ruim 25 speciaal voor het festival gemaakte lichtkunstwerken.
vanaf 28 november, diverse locaties
THIS IS NOT A CIRCUS
De vierde editie van 'This is not a circus' bundelt voorstellingen die overweldigen en raken, circus dat voor zichzelf spreekt met artiesten die zichzelf uitdagen en risico's nemen.
Groepstentoonstelling van de IJslandse kunstenaar Kristbergur Ó. Péturssonen en de Nederlandse kunstenaars Femke de Bakker, H.F van Steensel en Wasco.
8 t/m 17 november, WG Kunst, gratis
JUDITH HERZBERG: ‘ZOLANG
IK ER NOG BEN’ Judith Herzberg wordt negentig en dat wordt gevierd met een eerbetoon aan haar indrukwekkende poëzie- en toneeloeuvre.
SLEWE GALLERY
Karel Appel - (Fe)Male Kerkstraat 105-A 12 okt t/m 16 nov
Karel Appel is een van de bekendste Nederlandse schilders uit de twintigste eeuw, vooral na de Tweede Wereldoorlog. In de tentoonstelling zijn acht schilderijen te zien uit zijn Nude-serie van 1994 en 1995. Slewe Gallery bestaat dertig jaar en dat vieren ze met deze tentoonstelling.
UPSTREAM GALLERY
David Haines - Everything Shakes Kloveniersburgwal 95 26 okt t/m 21 dec
David Haines' werk combineert traditionele en moderne technieken. Hij gebruikt verschillende media, zoals schilderijen, tekeningen, muziek, keramiek en video, die gaan over hoe we afbeeldingen maken en bekijken in onze digitale wereld. Haines ziet techniek als een taal en zijn werk gaat over hoe beelden invloed op ons hebben.
GALERIE BART Kevin Bauer - P (Parking) Elandsgracht 16 13 okt t/m 30 nov
Dit werk volgt op de eerdere installatie tijdens de KunstenLandschap kunstroute. Een auto die vastzit in de aarde zet je aan het denken over wat we achterlaten voor de toekomst. Hoe worden onze spullen deel van de wereld van volgende generaties? De auto, normaal een symbool van vrijheid en vooruitgang, is ineens niet meer belangrijk.
ABN AMRO KUNSTRUIMTE
Positions 12 sep t/m 11 dec Gustav Mahlerlaan 10
Positions laat zien hoe kunstenaars omgaan met de onderwerpen die belangrijk zijn in de wereld. Sommigen schilderen met verf op doek, anderen werken met stenen, textiel, chemische stoffen of tulpenblaadjes om hun boodschap sterker te maken.
Samenstelling door: Amsterdam Art – connecting art and the city Amsterdam Art bevordert samenwerking tussen kunstinstellingen en promoot de meest toonaangevende kunstenaars en tentoonstellingen in Amsterdam. Zie het actuele aanbod van de 66 deelnemende organisaties op amsterdamart.com
THE OUTLET AROUND THE CORNER
Naasten van Judith Herzberg bespreken haar werk en dragen een selectie van haar mooiste gedichten voor.
za 09 november 13:00, De Balie, € 15,50
RICHARD DAWKINS AND FRIENDS
De wereldberoemde evolutiebioloog en auteur Richard Dawkins brengt een avond vol wijsheden en nieuwe inzichten. Met zijn kenmerkende eerlijkheid en humor, en gevierd om zijn baanbrekende werken zoals 'Unweaving the Rainbow', 'The Sel sh Gene' en 'The God Delusion' streeft Dawkins ernaar onderwerpen aan te roeren van wetenschap tot religie en van het leven op aarde tot daarbuiten.
ma 11 november 19:00, Koninklijk Theater Carré, € 63,40
VAN WIE IS HET VONDELPARK?
De sluipwesp, de snor, de kneu, de bootcamper, de hasjroker, de forens, de toerist, de horecabaas en de dagdrinker: het Vondelpark herbergt vele soorten. Die allemaal om ruimte vragen. Maar in het park waar jaarlijks zo’n 10 miljoen mensen zijn, ontbreekt koers. Waar blijft het nieuwe plan Vondelpark? En van wie is het park? wo 13 november 19:30, De Balie, € 15,50
SINTERKLAAS INTOCHT
Op de derde zondag van november komt de Sint weer aan in Amsterdam. Een feest voor alle Amsterdammertjes, uit alle stadsdelen en windstreken! zo 17 november 10:00, Sinterklaas Intocht Amsterdam, gratis
MUSEA
ALLARD PIERSON
Museum over 10.000 jaar cultuurgeschiedenis. De roep van de o'o. Natuur onder druk Bewonder de mooiste natuurtekeningen, laatste exemplaren van verdwenen dieren en hedendaagse kunst en ontdek alles over de bedreigde natuur. t/m 26 januari 2025 Van Nijl tot Amstel Van Nijl tot Amstel is een vaste presentatie die start bij prehistorische jagers in het nabije Oosten en uitmondt in de eenentwintigste eeuw in Amsterdam. Een reis in vogelvlucht door 10.000 jaar cultuurgeschiedenis
Oude Turfmarkt 127, tel. 525 25 56 www.allardpierson.nl
AMSTERDAM MUSEUM
De geschiedenis van Amsterdam vanaf de middeleeuwen. Amsterdam Museum aan de Amstel mét een volledig nieuw aanbod aan tentoonstellingen, publieksprogramma’s en kinderactiviteiten.
Panorama Amsterdam
In Panorama Amsterdam wordt de stad in al haar facetten getoond.
Van de oudste plattegrond van de stad (uit 1538!) tot de straatkunst van Kamp Seedorf en van 17e-eeuwse schuttersstukken tot Natasja Kensmils hedendaagse schilderijen over de regentessen uit die tijd. doorlopend
Gezichten van Noord-Holland
Onvertelde verhalen van Aalsmeer tot Texel
t/m 10 november
Manahahtáanung of Nieuw Amsterdam?
Het Inheemse verhaal achter New York
t/m 10 november
DANS
KIP REPUBLIC - KINGS...COME HOME
Het Nederlandse KIP Republic en het Amerikaanse The National Black Theater uit New York slaan de handen ineen. In Kings...come home word je meegenomen in het meeslepende verhaal van een familie die herhaaldelijk gedwongen wordt hun thuis achter te laten. De voorstelling legt een vergrootglas op het verleden, hoe dit ons vandaag nog steeds vormt en zich verhoudt tot de zoektocht naar beter worden in de toekomst.
BIJLMER PARKTHEATER, 7 NOVEMBER
Form Follows Finance – De stad als spreadsheet t/m 10 november
The Sensitive City
De tentoonstelling onderzoekt de betekenis van menselijke zintuigen en emoties in de stedelijke omgeving van Havenstad en Mercatorplein.
t/m 10 november
Modelstad Haven-Stad
Multimediale maquette over de grootste stadsuitbreiding van Nederland.
De oudste dierentuin van Nederland met olifanten, pinguïns, giraffen, zeeleeuwen, apen, duizenden vlinders in het vlinderpaviljoen en nog veel meer.
Recall of Infinity
Recall of Infinity toont het werk van eenenveertig kunstenaars die genomineerd zijn voor de Special Award 2023-2024, een stimuleringsprogramma en beeldende kunstwedstrijd voor kunstenaars met een beperking. t/m 3 november
Open depot
Het Open depot presenteert een deel van de omvangrijke collectie op zaal. Het is geen vaste tentoonstelling maar een roulerende, dynamische presentatie. Nieuwe aanwinsten en samenwerkingen krijgen hier de ruimte om getoond te worden. t/m 31 december
Een reisverhaal. Een reis die 200 km onder de aardkorst begint en eindigt in de ring aan uw vinger. Paulus Potterstraat 8, tel. 30 55 300 www.diamantmuseumamsterdam.nl
VAN EESTEREN MUSEUM
ARTIS-Groote Museum
AINHOA HERNÁNDEZ
ESCUDERO - (DON'T)
LOOK ME IN THE EYES
(Don't) look me in the eyes is geïnspireerd op het verhaal van de Griekse mythe van Medusa en de zussen Gorgon. In de dansvoorstelling zijn drie menselijke performers, twee robots en een avatar te zien. Er wordt stilgestaan bij de relatie tussen mens en technologie en laat vrouwen en queer personages in de verhalen van de westerse cultuur zien.
FRASCATI, 29 & 30 NOVEMBER
Mini-expo: Unboxing Fashion from the Archives t/m 10 november
Collecting the City
Collecting the City is een tentoonstellingsserie waarin het Amsterdam Museum samen met verschillende gemeenschappen en organisaties de levendige stad Amsterdam ‘verzamelt’ en presenteert. Iedere editie bestaat uit een aantal kleinere presentaties die samen één tentoonstelling vormen.
Museum om de Hoek
Collecting the City #4
Kazerne Reigersbos
Collecting the City #4
Ongekend Zeedijk
Collecting the City #4
De Zeedijk is een plek waar veel culturen en achtergronden samenkomen. De Chinese, Surinaamse en Joodse gemeenschappen, de queer- en jazz-scene, jonge creatieve ondernemers - allemaal voelen zij zich hier thuis. Toch heerst hier de vraag: hoe lang nog en van wie is deze straat eigenlijk?
t/m 5 januari 2025
Amstel 51, tel. 523 18 22 www.amsterdammuseum.nl
DENDEN KARADENIZ - OASIS
In de dansvoorstelling Oasis gaat choreograaf en danser Denden Karadeniz met zijn gezelschap Zero Dance Theatre op zoek naar de oase die binnenin je zit: een plek waar we onszelf kunnen zijn en tot rust kunnen komen. Een belangrijke plek, want vrij jezelf kunnen zijn en jezelf kunnen uiten lijkt steeds lastiger te worden in deze tijd. Een spannende voorstelling met een unieke mix van diverse dansstijlen en dansachtergronden.
BELLEVUE, 21 & 22 NOVEMBER
AMSTERDAM PIPE MUSEUM
Overzicht van de rookcultuur. Prinsengracht 488, tel. 421 17 79 www.pipemuseum.nl
BEZOEKERSCENTRUM
AMSTERDAMSE BOS
Bezoekerscentrum van het grootste stadsbos van Nederland. Bosbaanweg 5, tel. 545 61 00 www.amsterdamsebos.nl
ANNE FRANK HUIS
De onderduikplaats waar Anne Frank haar dagboek schreef tijdens de Tweede Wereldoorlog. Prinsengracht 267, tel. 556 71 05 www.annefrank.org
DE APPEL ARTS CENTRE
Kunstencentrum De Appel gehost door Tempel, een cultureel centrum in de Amsterdamse Diamantbuurt. Tolstraat 160 tel. 625 56 51, www.deappel.nl
ARCAM
Architectuurcentrum Amsterdam is hét centrum voor architectuur, stedenbouw en landschapsontwerp in Amsterdam.
Het Groote Museum gaat over de verbinding van de mens met al het leven op aarde, over de samenhang tussen mens, dier, plant, microbe en de aarde zelf. Doel van het interactieve museum is de bezoeker met andere ogen naar zijn omgeving en de wereld te laten kijken.
Pijlers van leven
De tentoonstelling is gebaseerd op een ontwerp voor een nieuw hand getuft kleed van de overleden kunstenaar
Lizan Freijsen (1960-2024).
Het laatste werk van Lizan Freijsen is een ode aan onzichtbare bomen, de palen die Amsterdam en het museum dragen.
Cultureel erfgoed tentoonstellingen in historische panden.
De afzonderlijke tentoonstellingsprogramma’s van de Bijzondere Collecties en het Allard Pierson zijn samengevoegd tot een gezamenlijk programma. Oude Turfmarkt 129, tel. 525 73 00 www.bijzonderecollecties.uva.nl
MUSEUM COBRA
De CoBrA-beweging was een van de belangrijkste kunstbewegingen in de 20ste eeuw. Het Cobra Museum toont steeds in wisselende tentoonstellingen haar CoBrA-collectie.
Jeroen Krabbé 80 – 8 decennia in beeld
Op 5 december 2024 bereikt de Nederlandse acteur, filmregisseur, documentairemaker, kunstschilder en illustrator Jeroen Krabbé de leeftijd van tachtig jaar. Dat viert Museum Cobra dit najaar met een presentatie van acht schilderijen, die elk een decennium van zijn leven vertellen.
vanaf 15 november
Fantastische Dierbaarheden
Een tentoonstelling dat laat zien hoe kinderen hun ideeën rondom een eigen gekozen thema verbeelden. Een viering van de grenzeloze verbeelding! t/m 3 november
Museum over de stedenbouwkundige Van Eesteren en de Westelijke Tuinsteden.
In, rond en vanuit het paviljoen biedt het museum een vol en gevarieerd programma met tentoonstellingen, wandelingen, fietstochten, bezoeken aan de museumwoning, Van Eesteren gesprekken, presentaties, lezingen, workshops en nog veel meer.
Big Plans
De tentoonstelling biedt een kennismaking met tien vrouwelijke stedenbouwkundigen uit de moderne tijd, een internationale selectie van Colombia tot Zwitserland, van India tot Canada.
t/m 24 november
Een kamer voor jezelf
De tentoonstelling zet de Amsterdamse gebouwen voor vrouwen naast elkaar, als een lange lijn door de stad en door de tijd. Hoe verandert 'Een kamer voor jezelf' een vrouwenleven?
Dagelijks voorstellingen. Informatie- en documentatiecentrum.
Underground
De tentoonstelling Underground –American Avant-Garde Film in the 1960s bestaat uit een omvangrijk programma met zowel iconische als minder bekende films, en wordt de explosie aan vormexperimenten van de artistieke film in die periode belicht.
t/m 5 januari 2025
IJpromenade 1, tel. 589 14 00 www.eyefilm.nl
FABRIQUE DES LUMIERES
In Fabrique des Lumières wordt kunst tot leven gewekt: het werk van de grootste artiesten uit de geschiedenis, gegoten in een digitale ode van beeld en geluid. Daarbij wordt gebruik gemaakt van state-of-the-art
TOPSPORT AMSTERDAM
NAAM: Reda Haouam
LEEFTIJD: 38 jaar
SPORT: Rolstoelrugby
Reda is al 16 jaar lid van TeamNL Wheelchair Rugby. Rolstoelrugby is voor hem veel meer dan alleen een sport; het is een manier van leven. Toen hij na zijn duikongeluk in 2003 zocht naar een manier om actief te blijven, vond hij rolstoelrugby. ‘Het gaat om strategie, kracht en doorzettingsvermogen, maar ook om kameraadschap. Het geeft me niet alleen een fysieke uitdaging, maar ook de mogelijkheid om te laten zien dat beperkingen geen grenzen zijn. Het heeft me enorm veel gebracht.'
‘Mijn ambitie is om een medaille te halen op het EK 2025’
TOPSPORTEVENEMENTEN NOVEMBER
1 T/M 3 NOVEMBER AMSTERDAM CHESS OPEN CORRY TENDELOOHUIS GRATIS
3 NOVEMBER NOVEMBERVIEREN ROEIEN AMSTEL GRATIS
21 T/M 23 NOVEMBER ROLSTOELRUGBY OEFENINTERLANDS SPORTHALLEN ZUID GRATIS
Topsport Amsterdam helpt bij het realiseren van sportieve ambities van talentvolle Amsterdamse sporters. www.topsport.amsterdam
technologie die volledig tot z’n recht komt in de grote ruimtes van de Westergasfabriek in Amsterdam.
Van Vermeer tot Van GoghHollandse Meesters
In deze immersieve expositie komen meer dan 325 schilderijen van zo’n 50 verschillende schilders voorbij.
Mondriaan - Een overdaad aan kleur Infinite Horizons - Hedendaagse
Creatie
Infinite Horizons is een artistieke reis langs uitzichten die alle regels van het perspectief lijken te tarten.
Centrum voor fotografie, ontmoetingsplek voor fotografen en discussieplatform.
Benjamin Li - In Search of Perfect Orange
Een interactieve tentoonstelling van de Rotterdamse conceptuele kunstenaar Benjamin Li. In zijn werk verkent hij thema's zoals identiteit, verbondenheid, arbeid en cultureel erfgoed, waarbij hij voedsel gebruikt om deze complexe onderwerpen te belichten.
t/m 1 december
Viviane Sassen - Phosphor: Art & Fashion
De tentoonstelling toont ruim dertig jaar van Sassens oeuvre, en omvat meer dan 200 werken, waaronder fotografie, collage, beschilderde prints en videokunst.
t/m 12 januari 2025
Keizersgracht 609, tel. 551 65 00 www.foam.org
VAN GOGH MUSEUM
De grootste collectie werken van Vincent van Gogh ter wereld. For Vincent’s Eyes Only. Tekeningen van Emile Bernard t/m 12 januari 2025 Vive l’impressionnisme!
Een tentoonstelling vol Franse topstukken uit Nederlandse collecties. Ontdek het werk van beroemde impressionisten, onder wie Claude Monet, Edgar Degas, Auguste Rodin en Camille Pissarro.
t/m 26 januari 2025 Paulus Potterstraat 7, tel. 570 52 00 www.vangoghmuseum.nl
HET GRACHTENMUSEUM
17e-eeuws grachtenpand met de geschiedenis van de grachtengordel én de kunst van de Gouden Eeuw.
De Groene Bocht
Ontdek de rijke en groene geschiedenis van de bomen langs de grachten en de stand van zaken in het heden. Met werk van Agnes de Ruijter, Bert Barten en Jasper Riehm met het wilgen werk ‘Botanical Connections’ . t/m 30 november
Tijdelijk afwisselende tentoonstellingen in samenwerking met internationale partners.
Kandinsky Speciaal voor deze tentoonstelling reizen meer dan 60 kunstwerken uit de Parijse collectie naar Amsterdam. t/m 10 november
Who cares?
De tentoonstelling vertelt het verhaal van vergeten slachtoffers en verborgen helden binnen de psychiatrie en verstandelijke gehandicaptenzorg tijdens de oorlog. t/m 1 december in de vestiging van Museum van de Geest in Amsterdam.
Galerie, Neerlandiaplein 7
Amstel 51, tel. 530 87 55, www.hartmuseum.nl
CABARET
ELKE VIERVEIJZER - DRIFT
Voor haar vorige voorstelling kreeg ze de Poelifinario. De prijs voor het meest indrukwekkende kleinkunstprogramma. Drift is een nietsontziende, muzikale reis langs de driften, angsten en drijfveren van de mens. Onze diepste verlangens, de dingen in onszelf waar we bang voor zijn. In Drift worden alle lagen afgepeld. Elke trekt zonder reserves ten strijde op zoek naar alles wat we liever verborgen houden en wordt daarbij ondersteund door diepe drums en vunzige bassen.
GRIFFIOEN, 13 NOVEMBER EN DE KLEINE KOMEDIE, 26 NOVEMBER
ring voor jong en oud. tot 31 december
Nieuwe Amstelstraat 1, tel. 531 03 10 www.jhm.nl
KATTENKABINET
Expositie van kunstwerken met als onderwerp ‘de kat’. Herengracht 497, tel. 626 53 78 www.kattenkabinet.nl
LUTHER MUSEUM
Het pand uit 1772 is gebouwd als het Evangelisch-Luthers Diaconie Oude Mannen- en Vrouwenhuis. Het speelde een grote rol bij de opvang van armen, ouderen en wezen. Johann Georg Schwartze uit de schaduw van zijn dochter Ter gelegenheid van zijn 150e sterfdatum en 100 jaar na zijn laatste overzichtstentoonstelling, organiseert het Luther Museum Amsterdam samen met kunsthistorici prof. dr. Rudi Ekkart en Claire van den Donk een grote expositie met de beste portretten van Johann Georg Schwartze.
t/m 19 januari 2025
THOMAS VAN LUYN - DE
GROTE ADHD EXPERIVAGANZA
Thomas van Luyn is terug in het theater. Niet met een nieuwe voorstelling maar met een experivaganza. Een belevenis. De mensen laten meemaken hoe het is. Of voelt. Om ADHD te hebben. Waarin je leert wat ADHD is. En waarmee je kunt voelen hoe het is om ADHD te hebben. Maar niet langer dan een uur, anders wordt hij onrustig. Hé, een vogeltje. DE KLEINE KOMEDIE, 6 T/M 10 NOVEMBER EN SCHOUWBURG AMSTELVEEN, 15 & 16 NOVEMBER
HOLLANDSCHE SCHOUWBURG
Ooit een theater, nu een monument met een tentoonstelling, ter nagedachtenis aan de duizenden joden die in de WOII vanuit dit gebouw werden gedeporteerd naar de concentratiekampen.
Een van de oudste (1682) botanische tuinen. De tuin als apotheek t/m 1 december
Plantage Middenlaan 2 A, tel. 625 90 21, www.dehortus.nl
HORTUS BOTANICUS
In 1967 opgezet ten behoeve van onderwijs en onderzoek. Van der Boechorststraat 8, tel. 598 93 90, www.vu.nl
HUIS MARSEILLE
Eigentijdse en historische fotografie in 17e-eeuws pand. Shadow Self – Portal to a Parallel World Voor 'Shadow Self' werden vijf kunstenaars uitgenodigd die vanuit
GIELZZZ - NO NONSENSE Gielzzz is een ouderwetse rasechte stand-up comedian. Na zijn succesvolle online avonturen besloot Gielzzz de overstap te maken naar het podium. In No Nonsense neemt hij het publiek mee in zijn kijk op de snel veranderende wereld waarin meningen steeds minder vrijelijk gegeven mogen worden. Gielzzz heeft een verfrissende mening op deze ontwikkelingen, met zijn eigen kijk op de maatschappij en zijn scherpe en grappige observaties. BIJLMER PARKTHEATER, 23 NOVEMBER
een persoonlijke of zelfs autobiografische benadering parallelle werelden onderzoeken. Met werk van Shuang Li (1990), Charmaine Poh (1990), Heesoo Kwon (1990), Xiaopeng Yuan (1987) en Diane Severin Nguyen (1990). t/m 8 februari Keizersgracht 401, tel. 531 89 89 www.huismarseille.nl
INTERNATIONAAL INSTITUUT VOOR SOCIALE GESCHIEDENIS
Een van de grootste documentatieen onderzoekscentra ter wereld op het terrein van sociale geschiedenis en geschiedenis van de arbeidersbeweging. Cruquiusweg 31, tel. 668 58 66 www.iisg.nl
JOODS MUSEUM
Objecten en kunstvoorwerpen die een relatie hebben met religie, cultuur en geschiedenis van de joden in Amsterdam. Eden en de Gulden Regel Zet een VR-bril op en maak een magische reis met Eden om de betekenis van de Gulden Regel te ontdekken. Een virtual reality-erva-
Nieuwe Keizersgracht 570, tel. 2142112 www.luthermuseum.nl
MUSEUM WERF ‘T KROMHOUT Het museum toont historie van Nederlands Industrieel Erfgoed. Hoogte Kadijk 147, tel. 627 67 77 www.kromhoutmuseum.nl
MUSEUM VAN LOON
Grachtenhuis uit de 17e eeuw met familieportretten, stijlkamers en Franse tuin.
Veelzijdig virtuoos - Wallerant Vaillant in Amsterdam De zeventiende-eeuwse kunstenaar Wallerant Vaillant (1623-1677) was in zijn eigen tijd veelgevraagd en beroemd, maar belandde in de vergetelheid. Museum Van Loon haalt deze 'artist’s artist' uit de vergetelheid en toont zijn indrukwekkende en veelzijdige werk aan het grote publiek. t/m 5 januari 2025 Keizersgracht 672, tel. 624 52 55 www.museumvanloon.nl
MADAME TUSSAUDS
Museum met wassenbeelden. Dam 20, tel. 522 10 10 www.madametussauds.nl
MAX EUWE CENTRUM
Permanente tentoonstelling over de schaakgeschiedenis, mogelijkheid om te schaken (computer) en schaakbibliotheek.
Max Euweplein 30 A-1, tel. 625 70 17www.maxeuwe.nl
MICROPIA
De onzichtbare wereld
Ontdek het onzichtbare leven. De microwereld - Het machtigste leven op aarde De microwereld is misschien onzichtbaar en raadselachtig, ze is ook onmisbaar. Microben zijn essentieel op aarde en in ons lichaam. Microalgen in de oceaan produceren de helft van alle zuurstof in onze atmosfeer. doorlopende tentoonstelling Artisplein, Plantage Kerklaan 38-40, tel. 0900-278 47 96, www.micropia.nl
MOCO
Museum voor moderne kunst. Moderne Meesters
Met hun wereldwijde impact hebben Moco Moderne Meesters hun weg gevonden naar woningen en musea over de hele wereld, waarbij ze ons collectief bewustzijn vormgeven. Hun namen, kunst en ideeën zijn diep verweven in het weefsel van ons
SANNE GROOT
dagelijks leven. Andy Warhol, JeanMichel Basquiat, Keith Haring, Yayoi Kusama, allen iconen.
Hedendaagse Meesters
Hedendaagse kunstenaars die hun stempel drukken voor een blijvend inspirerende erfenis.
Presentatie ‘Rembrandt op Zolder’ een audiovisuele presentatie over zijn leven. Maquette ‘Amsterdam en het water’, waarop het landschap anno 1630 wordt weergegeven. Akersluis 10, 020-6690412 www.molenvansloten.nl
MULTATULI MUSEUM
Boeken van en over Multatuli. Zijn bureau, bibliotheek en sterfbed. Korsjespoortsteeg 20, tel. 638 19 38 www.multatuli-museum.nl
MUSEUM JAN
Anton Heyboer - Levenskunstenaar
Het is dit jaar 100 jaar geleden dat de veelzijdige kunstenaar Anton Heyboer (1924-2005) werd geboren. De graficus, schilder en tekenaar werd een levende legende door zijn excentrieke levensstijl met vijf vrouwen. De tentoonstelling toont onder andere niet eerder getoonde fotocollages waarin het leven van Heyboer met zijn vrouwen centraal staat.
t/m 24 november
Otto B. de Kat en tijdgenotenJeanne Bieruma Oosting, Wim Oepts, Kees Verwey e.a.
t/m 6 april 2025
Boris de Beijer - Artefactum 3000 De Oudheid vormt voor De Beijer een belangrijke inspiratiebron. In Artefactum 3000 creëert hij een wereld waarin elementen uit een oude Romeinse stad herkenbaar zijn met een knipoog naar een verre toekomst.
t/m 18 mei 2025
Dorpsstraat 50, Amstelveen, tel. 641 57 54
www.museumjan.nl
MUSEUMHAVEN
Restauratie, behoud, onderhoud van historische binnenvaartschepen. Oosterdok 12 www.museumhavenamsterdam.nl
MUSEUMTRAMLIJN
Tramdienst met historisch materieel. Rit van ong. 7 km en ong. 30 min. van Haarlemmermeerstation naar Bovenkerk (zie dienstregeling). Amstelveenseweg 264 www.museumtramlijn.org
MUSEUM REMBRANDTHUIS
Ervaar in de enige plek ter wereld hoe Rembrandt ooit leefde en raak in de huiselijke setting van het museum geïnspireerd door zijn werk en de verhalen van zijn leven. Rembrandt Open Studio 2024 Twee hedendaagse kunstenaars, Rens Krikhaar (1982) en Neda Mirhosseini (1995), zullen twee maanden lang atelier houden in het museum en live kunst maken. t/m 1 december
Amsterdamse School Museum Het Schip toont de schoonheid van de Amsterdamse School in volle glorie. Trix Berendsen - Archief van de zomer Binnen de kunstpraktijk van Trix Berendsen (1997) speelt de natuur een onmisbare rol. In deze huidige
serie poogt ze de bloei in de tuindorpen in de beginjaren van de Spaarndammerbuurt te vangen. Verschillende planten en bloemen worden in de schijnwerpers geplaatst.
t/m 3 november
Het Paradijs van de Arbeider: Tuindorpen en Tuinsteden
De tentoonstelling toont de internationale ontwikkeling van de tuinstadgedachte, van de utopisten uit de negentiende eeuw, tot de tuinsteden van Ebenezer Howard en de bouw van naoorlogse New Towns.
t/m 27 juli 2025
Oostzaanstraat 45, tel. 686 85 95 www.hetschip.nl
LOCATIE DE DAGERAAD
In het volkswoningbouw-complex
De Dageraad is het tweede museum van Museum Het Schip gevestigd.
Baksteenexpressie
Een nieuwe tentoonstelling met een hoofdrol voor de baksteen.
De op een na oudste kerk van Amsterdam (1414) met 16e- en 17e-eeuws orgel.
Ontdek De Nieuwe Kerk
Kom tijdens 'Ontdek De Nieuwe Kerk' meer te weten over de veelbesproken geschiedenis van de kerk over middeleeuwse geheimen, koninklijke tradities, religie, spectaculaire architectuur en kijk live mee met archeologen die te werk gaan in De Nieuwe Kerk in Amsterdam. t/m 5 april 2025
Dam 1, tel. 638 69 09 www.nieuwekerk.nl
MUSEUM
AMSTERDAM NOORD
Over de geschiedenis van Noord.
Snel weg naar zee
HEt Noordhollandsch Kanaal viert zijn 200-jarig bestaan. In 1819 werd begonnen met de aanleg en in 1824 was de opening: een kanaal van 80 kilometer lang van Amsterdam tot Den Helder. t/m 30 maart 2025 Zamenhofstraat 28 A www.museumamsterdamnoord.
MUSEUM ONS’ LIEVE HEER OP SOLDER
Amsterdams koopmanshuis met 17e-eeuwse schuilkerk.
Bezoekers gaan er op ontdekkingstocht in een zeldzaam goed bewaard grachtenhuis uit de 17e eeuw.
Volmaakt - Kun jij jezelf zijn? Museum Ons’ Lieve Heer op Solder
TOP 10 INTERNATIONALWHAT’S ON
FOR ALL NON-DUTCH SPEAKERS WHO LOVE THEATRE, COMEDY, SPOKEN WORD OR PERFORMING ARTS, AMSTERDAM IS PACKED WITH OPTIONS! THIS IS OUR SELECTION OF THE BEST LANGUAGE-NO-PROBLEM SHOWS IN AMSTERDAM THIS MONTH.
1. SIX
In this uplifting musical extravaganza, King Henry VIII’s six wives take the stage to tell their stories, transforming their tragic marital fates into a glitzy powerhouse pop concert. Carre, 6-10 November
2. IDFA
Turning Amsterdam into a haven for documentary lovers, the International Documentary Festival showcases over 300 films from around the globe –by turns moving, funny, and inspiring – alongside workshops, lectures, and outdoor screenings different locations, 14-24 November
3. AMSTERDAM STORYTELLING FESTIVAL
Thoughtful, inspiring, and wonderfully eclectic, the events of Amsterdam Storytelling Festival unfold over five days. Experience captivating stories, performances, and music in the intimate setting of Podium Mozaïek.
Podium Mozaïek, 6-10 November
4. LUCID VARIATIONS
This dance season opens with two exceptional performances celebrating tradition and artistic expression. Taking over the stage of the International Theatre Amsterdam, Lucid Variations features stunning new choreography by Marcos Morau and Nadav Zelner. ITA, 8-10 November
5. DON QUICHOT
This feel-good ballet performance reimagines Don Quichot’s timeless charm. With choreography by acclaimed Ukrainian-Russian performer Alexei Ratmansky in the revolutionary style of Marius Petipa and Aleksandr Gorski, it promises to be an unmissable evening.
National Opera and Ballet, 11 October-2 November
6. SPIRIT OF AMSTERDAM FESTIVAL
Over 35 sacred spaces across the city open their doors for the Spirit of Amsterdam Festival. Expect evenings of music, dance, mindfulness, and lectures that showcase the spiritual heart of Amsterdam’s diverse faiths. different locations, 22-24 November
7. THE PICTURE OF DORIAN GRAY
Oscar Wilde’s seminal novel
The Picture of Dorian Gray, a tragic tale of beauty and obsession, is adapted for the stage by Bird Brain Theatre at Mike’s Badhuistheater in Oost.
Badhuistheater, 22 & 23 November
8. UNEASE
In Unease, choreographer Jelena Kostić explores the discomfort of the human condition through a visually powerful, immersive dance performance. Meervaart Theatre, 16 November
9. A CHORUS LINE
The story of A Chorus Line takes us backstage, revealing the hopes and struggles of Broadway performers and the pressures they face during a high-stakes audition. Zonnehuis, 13-17 November
10. MORE WHITE MONEY
Playful yet provocative, this politically charged performance features six international artists as they examine the neo-colonial influence of European arts funding, challenging audiences to rethink their complicity in this system. Frascati, 15 & 16 November
nodigt makers uit om zich uit te spreken over tolerantie en maatschappelijke acceptatie.
Museum voor nieuwe mediakunst Espectres, door Playmodes ‘Espectres’ is een generatieve visuele muziekinstallatie. Door pixels te gebruiken als bron voor het genereren van geluid, hoor je precies wat je ziet.
t/m 1 januari 2025
Life in a Different Resolution Een solotentoonstelling van postdigitale kunstgroep Random International.
t/m 5 januari 2025 Asterweg 22 www.nxtmuseum.com
OUDE KERK
Hedendaagse kunst en cultuur in het oudste gebouw van de stad. Onder de grafzerken bevindt zich het graf van Saskia van Uylenburgh, de eerste echtgenote van Rembrandt.
Navid Nuur - When Doubt Turns into Destiny
Nuur nodigt de bezoeker uit om de kerk zintuiglijk te ervaren. Hij pelt de geschiedenis van het oudste gebouw van Amsterdam af tot ervaringen die gaan over het hier en nu: over zien, ruiken, horen, aarde, lucht en licht. t/m 8 februari 2025
Oudekerksplein 23, tel. 625 82 84 www.oudekerk.nl
KONINKLIJK PALEIS / OPEN
Midden in de hoofdstad staat het Koninklijk Paleis Amsterdam, het officiële ontvangstpaleis van Koning Willem-Alexander. Het Paleis speelt een grote rol tijdens staatsbezoeken en andere koninklijke ontvangsten zoals de jaarlijkse nieuwjaarsreceptie, diners en prijsuitreikingen. Daarnaast is het zoveel mogelijk opengesteld voor bezoekers. Dam, tel. 522 61 61 www.paleisamsterdam.nl
Overzicht van de Nederlandse kunst en geschiedenis met dagelijks rond- leidingen, workshops of cursussen. 20ste eeuw
Een nieuwe presentaties met aandacht voor vakbondsleider Tonia Milgens, de Astraaltekeningen van Kees de Goede, en de opkomst van het massamedium affiches. t/m 10 november
Onder/Goed
Onderkleding in het Rijksmuseum tot 8 december
Asian Bronze - 4000 jaar schoonheid t/m 12 januari 2025 Festival Frenzy - Eddo Hartmann fotografeert festivals
Eddo Hartmann richt zich voor deze editie van Document Nederland op de cultuur en architectuur van festivals.
t/m 12 januari 2025 Museumstraat 1, tel. 0900-07 45 www.rijksmuseum.nl
HET SCHEEPVAARTMUSEUM
Het museum laat zien hoe de zee de Nederlandse cultuur heeft bepaald. Ontdek 500 jaar maritieme geschiedenis. Van Gouden Eeuw, het leven aan boord tot virtuele zeereis en de replica van het VOC-schip ‘Amsterdam’.
Schaduwen op de Atlantische Oceaan
De tentoonstelling gaat over de impact van de koloniale geschiedenis op mensenlevens. Op zee en aan land, toen en nu. Eigentijdse kunst en video’s met persoonlijke verhalen laten je met andere ogen naar de museumcollectie kijken.
vanaf 27 september
Food for Thought
Een vogelvlucht door de wereld van ons voedsel door de lens van fotograaf en filmmaker Kadir van Lohuizen.
‘s Werelds grootste stadsarchief. Leven in de Jordaan in de zeventiende eeuw - Een opgraving in de Konijnenstraat
Door onderzoek in het Stadsarchief is meer bekend over de huiseigenaren en de ontwikkeling van dit stukje stad.
t/m 1 december
Al die Amsterdamse mensen – Foto’s 1970-1990
Deze fototentoonstelling biedt een unieke blik op een turbulente periode van twintig jaar, waarin de stad Amsterdam ingrijpende veranderingen onderging.
Unravel - The power and politics of textiles in art
Deze groepstentoonstelling met 45 kunstenaars en meer dan honderd werken bevat zowel bekende namen als Louise Bourgeois, Sheila Hicks en Tracey Emin, als veel jonge kunstenaars.
t/m 5 januari 2025
Miriam Cahn - Reading dust t/m 26 januari 2025
Nora Turato - In Situ #1 doorlopend
Museumplein 10, tel. 573 29 11 www.stedelijk.nl
EXPO
THE NEW MOTHER SCULPTURES
The New Mother Sculptures is een tentoonstelling samengesteld door de Nederlandse kunstenaar en curator Ad de Jong en laat ruim vijftig sculpturen zien van in Nederland woonachtige kunstenaars, in een unieke setting. Een speciaal aangelegde lemen vloer en een soundscape bieden de bezoeker een nieuwe manier om kunst te ervaren: niet alleen met je ogen maar met alle zintuigen. Met werk van o.a. Maria Roosen, Afra Eisma, Henk Visch en Job Koelewijn. MUSEUM COBRA, T/M 2 MAART
DE TUIN ALS APOTHEEK
In 1635 brak er in Amsterdam een grote pestepidemie uit. De gezondheidszorg liet op dat moment sterk te wensen over. De tentoonstelling laat de medische zorg uit de 17e eeuw zien, en hoe belangrijk planten waren in de geneeskunde. Diverse kruiden dienden als basis voor medicijnen om beter te worden. Neem een kijkje in een echte apothekerskast; vol met kruidenpotten, recepten, gedroogde planten en meer… DE HORTUS, T/M 1 DECEMBER
STRAAT MUSEUM
Museum voor graffiti en street art
Seth Se La Joue - Kunstspeeltuin voor jong en oud t/m 1 maart 2025
De Amsterdamse schrijver, onderwijzer, vakbondsman en sociaal-democratisch politicus Thijssen (1879-1943) is vooral bekend als schrijver van de
FESTIVAL FRENZY
Nederlandse festivals zijn uitgebreid van opzet en worden door grote groepen mensen bezocht en enthousiast beleefd. Eddo Hartmann fotografeert een festivalganger in de stroom van de menigte, opgenomen of verloren in het decor van de Nederlandse evenementenindustrie. Hij isoleert in zijn foto's verschillende mensen, van festivalgangers compleet in hun element tot mensen die op zoek zijn naar een moment van rust.
RIJKSMUSEUM, T/M 12 JANUARI
roman Jongensdagen. 1e Leliedwarsstraat 16, tel. 420 71 19 www.theothijssenmuseum.nl
MUSEUM TOT ZOVER
Verleden, heden en toekomst van de omgang met de dood. Peter de Wit - Doodleuk
In cartoons en strips zijn dood en uitvaart geliefde thema’s, maar zelden zijn ze onderwerp voor een hele serie. Zo niet bij striptekenaar Peter de Wit (1958), onder meer
bekend van Sigmund. t/m 26 januari 2025 Kruislaan 124, tel. 694 04 82 www.totzover.nl
VERZETSMUSEUM
Nederland voor, tijdens en vlak na de Tweede Wereldoorlog. De Tweede Wereldoorlog en de voormalige Nederlandse koloniën De tentoonstelling, deels gebaseerd op nieuw historisch onderzoek, biedt door het vertellen van meer dan dertig persoonlijke verhalen een nieuwe, completere kijk op de koloniale geschiedenis. doorlopend
Verzetsmuseum Junior
Reis met de tijdmachine naar Nederland in de oorlog en leef mee met vier kinderen. doorlopend
Dé startplek om kennis te maken de Amsterdamse grachtengordel, werelderfgoed sinds 2010. Vijzelstraat 32 www.amsterdam.nl/werelderfgoed
WERELDMUSEUM AMSTERDAM Museum over wereldculturen
Sari/Statement
Een tentoonstelling over de hedendaagse sari in India en haar diaspora. t/m 2 november
Imprints t/m 4 januari 2025
Martial Arts
De tentoonstelling Martial Arts laat zien waarom mensen aan vechtsporten doen, met een combinatie van persoonlijke verhalen en maatschappelijke thema’s. t/m 31 augustus 2025
Gevestigd op de Hendrika Maria, een voormalig zeilend bedrijfsvaartuig (1914). Aan boord krijgt men een beeld van deze woonvorm. Prinsengracht 296 K, tel. 427 07 50 www.houseboatmuseum.nl
Hoofdredacteur
Bart van Oosterhout
Adjunct-hoofdredacteur
Karin Thybaut
Vormgeving Het Zomerpaleis:
Saskia Franken, Martijn Blokland
Ontwerp Loes Koomen
Eindredactie SCHERP: Renate
Dahlmans en San van de Ven, Annemarie Bleeker (agenda)
Aan dit nummer werkten mee
Ebenezer Ackah, George Adegite, Barbara van den Berg, Nathalie van den Berg, Laurens Bluekens, Marjolein van Damme, Anne Dirks,
Anna van Dooren, Cindy Hoetmer, Olivier Kemme, Eveline Kuyten, Kim van der Meulen, One’sy en Tewa Muller, Margriet Prinssen, Nienke van Rijn/Topsport Amsterdam, Marijn Ruhaak, Bregtje Schudel, Erik Schmitz, San van der Ven, Joke van der Weij, Joanna van der Werf/ Amsterdam Art Aanleveren agendagegevens winternummer: 28 oktober februarinummer: 19 december amsterdam & partners: informatie@iamsterdam.com
Adverteren
Afdeling Relaties, T 020-702 61 80 partner@iamsterdam.com
Uitgever amsterdam & partners De Ruyterkade 5, 1013 AA Amsterdam, T 020-702 61 00 Drukwerk en distributie Flyerman distributie@iamsterdam.com Abonnementen Abonnementenland Postbus 20, 1910 AA Uitgeest T 0251-257 924 of WhatsApp T 06-4655 8054 www.bladenbox.nl Adreswijzigingen en opzeggingen: www.aboland.nl klantenservice@aboland.nl Jaarabonnement € 33,75 Het abonnement wordt jaarlijks stilzwijgend verlengd.
Abonnementen kunnen schriftelijk en per e-mail worden opgezegd onder vermelding van het klantnummer, met een opzegtermijn van 3 maanden. Een abonnement is pas opgezegd wanneer de abonnee daarvan een schriftelijke bevestiging heeft ontvangen via post of e-mail. Een adreswijziging kan alleen worden verwerkt als het oude adres en het nieuwe adres schriftelijk of per e-mail worden doorgegeven. Prijswijzigingen voorbehouden. Uitkrant is een geregistreerd merk van amsterdam & partners. Verschijnt 10 maal per jaar.
Het winternummer van de Uitkrant verschijnt op maandag 25 november, de abonnees krijgen de krant de zaterdag ervoor.
Terugblik
LEIDSEPLEIN, 1964 terugblik
Erik Schmitz foto A.H. Meijer/Stadsarchief Amsterdam
Een druilerige herfstavond op het Leidseplein. De lichtreclames spiegelen in het natte asfalt. Auto’s staan klaar om, zodra het stoplicht op groen springt, plankgas richting de Stadhouderskade te snellen. Net is iemand in de wagen van tramlijn 1 gestapt, die straks via de Overtoom en de Amstelveenseweg naar het eindpunt op het Stadionplein zal rijden. In de hoekpanden en op het Kleine-Gartmanplantsoen zijn horecazaken gevestigd van een soort gezelligheid dat nu amper meer bestaat. Café-restaurant Moderne, met extra reclame voor Hoppe-likeuren en de Hoppe Night Cap. En even verderop café-restaurant Wienerwald, waar alleen het licht van de eerste vier
letters brandt. Zoals de horeca is veranderd, is ook de gezelligheid van de grote lichtreclames op de daken vrijwel uit de stad verdwenen. Zoals het ideale, zichzelf steeds opnieuw vullende glas Heineken-bier. In het City Theater draait Hogeschool der onderwereld, de Nederlandse titel voor de Amerikaanse misdaadfilm The killers, die in 1964 in première ging. Met daarin de latere Amerikaanse president Ronald Reagan in de rol van onbetrouwbare crimineel. Interessanter is de aankondiging op het dak van de bioscoop voor Plantage Tamarinde, die daar vanaf 28 oktober te zien was. Dat was een Nederlandse film die op een bijzondere wijze, zeker voor die tijd,
de koloniale problematiek op een plantage in Curaçao verbeeldde. Wie nu bij de Stadsschouwburg op de plaats van de fotograaf in 1964 gaat staan, ziet een heel ander plein. De gevarieerde hoekbebouwing van vroeger is vervanger door een fors nieuwbouwblok, waar iedere Amsterdammer het zijne van zal denken. De Leidsestraat is sinds 1971 autovrij en in theorie ook fietsvrij. Maar tram 1 passeert er nog steeds, nu op weg naar De Aker. En op sommige dagen is er niets mooier dan herfstregen. Als de dagen korter worden en de avonden donker en koud. Over het glimmende asfalt naar een warm huis. Nog even en dan is het december.
tekst
Leidseplein en Kleine-Gartmanplantsoen, oktober 1964
De echte Amsterdammer ‘
IK VIND DAT DE MUSEA AL HEEL ERG HUN BEST DOEN’
Elke maand deelt een Amsterdammer zijn of haar favorieten. Deze keer: Erik Loijenga, die actief is bij organisaties om Amsterdam toegankelijker te maken.
Erik Loijenga (64) ging tien jaar geleden met slechtziend pensioen en zet zich in om de stad een fijne plek te maken voor álle Amsterdammers. Op onze site kun je ook terecht voor info over wat culturele plekken en horeca doen om de toegankelijkheid te verbeteren. Check iamsterdam.nl/toegankelijkheid.
ECHTE AMSTERDAMMER?
TOEGANKELIJKE STAD?
EN DE TEGENVALLERS?
‘Ik heb mijn hele leven in Nieuw-West gewoond. Nee, dan smokkel ik: ik heb vijftien jaar op de Postjeskade gewoond, dat is o cieel West. Verder ben ik het stadsdeel niet uit geweest.’
‘Kijk, het kan altijd beter, maar Amsterdam doet het redelijk goed. Er mogen wel meer stoplichten komen met zo’n tiksysteem. En de knoppen bij bushaltes waarmee je de tijden laat voorlezen, zijn vaak stuk. Het lukt me ook zonder, hoor. Vraag ik aan de buschau eur: ‘Kunt u e e mijn ogen zijn? Dat knoppie doet het niet.’’
UITBLINKERS IN DE STAD?
‘Ik vind dat de musea al heel erg hun best doen om de toegankelijkheid te verbeteren. Niet alleen voor blinden en slechtzienden, ook voor mensen in een rolstoel en slechthorenden. De Stopera vind ik ook goed.’
‘De gecombineerde trein-metrostations. De liften zijn zo vaak stuk. Die bij Sloterdijk ligt er altijd uit.’
FAVORIETE AMSTERDAMMER?
‘Ik ben geen GroenLinkser, maar ik vind Femke Halsema een fantastische burgemeester. Als het ook een overleden Amsterdammer mag zijn: dan André Hazes. Senior dus. Zijn broer kan ook goed zingen, wist je dat? Arie Hazes. We hebben weleens een geintje uitgehaald op de voetbalclub. Zeiden we dat A. Hazes kwam zingen. Iedereen dolenthousiast, was het Arie. Hij klonk net zo goed, hoor.’
FAVORIETE EETPLEK?
‘Ik kom al mijn hele leven bij Plato, een Grieks restaurant op het Confuciusplein. Ik ken de kaart vanbuiten, ze hebben er goed eten. Ik moet aandelen gaan vragen.’
