Uitkrant november 2022

DE LAATSTE VISSER VAN AMSTERDAM

Als zevende generatie van een vissersfamilie gooit HendrikKramer het over een duurzame boeg

De geschiedenis van Amsterdam ontdekken?

Ons Amsterdam

BANKSLAPERS

Dakloosheid is van alle tijden. In een stad als Amsterdam is het onvermijdelijk dat er mensen op straat leven. Toen ik in De Pijp kwam wonen, 36 jaar geleden, had je de vaste ‘zwervers’. Zoals de man met de éénsnarige gitaar waar hij de hele dag aan plukte. Of de verwarde vrouw van wie het verhaal rondging dat ze wel een woning had, maar er niet in wilde wonen. Iedereen kende en groette hen. Een jaar of tien geleden zag je de daklozenpopulatie veranderen. Er kwamen veel immigranten bij zonder verblijfsstatus, Oost-Europeanen ook, soms hele families, die tijdelijk hun kampje opsloegen in het Sarphatipark. Steeds meer bankjes in dat park waren ’s ochtends bezet. En toen kwam corona en sloot de opvang. In 2020 groeide het aantal bankslapers echt hard. Tussen de struiken zag je steeds vaker provisorische kampeerplaatsen. De nieuwe speeltuin – met mooie, houten, overkapte speeltoestellen – was maar net opgeleverd of het was al een overnachtingsplek geworden. Vaak zijn het jonge mensen die je nu ziet rondhangen of op de bank slapen. De jongen met de grote rugzak die overdag op onze stoep zit, kom ik ’s ochtends vroeg tegen in de Coffee Company, waar hij verse jus krijgt van het personeel. Hij kon niet meer bij zijn pleeggezin blijven en slaapt nu in de opvang. Vroeger zou dat tijdelijk zijn, maar door de huizencrisis heeft hij geen uitzicht op een zelfstandige woning.

Een steeds groter deel van de dolende jongeren is wat instanties ‘economisch dakloos’ noemen: ze hebben een baan of studie, geen psychische problemen of een verslaving, maar zijn gewoon kansloos op de woningmarkt. Degenen die je op straat ziet, vormen slechts het topje van een ijsberg. De meesten wonen tijdelijk in een caravan of in een tentje op de camping, of ze slapen op de bank bij vrienden. Als dat ophoudt, begin nen pas echt de problemen, want probeer zonder thuis maar eens een normaal leven te leiden. Lees ons artikel over daklozejongeren (vanaf p. 8) en besef dat dakloosheid dichterbij is dan je denkt. Goed om bij stil te staan als je ie mand op straat ziet. Praat met ze, misschien kun je helpen.

Bart van Oosterhout Hoofdredacteur

b.vanoosterhout@iamsterdam.com

VOLG ONS: iamsterdam.com facebook.com/iamsterdamnl iamsterdam.com/uitmail instagram.com/uitinams youtube.com/videoiamsterdam

coverfoto: Bart van Olphen

Inhoud NOV/22

P.08 JONG EN DAKLOOS

COVERVERHAAL

Dat er steeds meer daklozen in onze stad zijn, is bekend. Maar mede door de wooncrisis en het versnipperde, overbelaste (jeugd)zorgstelsel zitten daar ook steeds meer twintigers tussen. We spraken met drie van hen én vroegen de instanties: hoe zijn deze mensen te helpen?

P.15 KUNST & VERMAAK

MUZIEK, EXPO, FILM, CULTUUR

Hij besefte dat de visserij zoals hij die kende niet langer houdbaar is en besloot het roer om te gooien. De Amsterdamse visser Hendrik Kramer richt zich nu op de lokale markt. Verder: expo Plastic crush, IDFA en de nieuwe column van Cindy Hoetmer.

P.29 ETEN & DRINKEN & ZO

LIFESTYLE, UIT ETEN, WINKELEN EN WANDELEN

Analoog fotograferen maakt een comeback en dan vooral bij de generatie die juist opgroeide met iPhone-camera’s. Wat is er zo leuk aan? Plus: een wandeling door Houthaven, nieuwe winkels en natuurlijk de beste eetspots, van zuurdesembagels tot échte Philly cheesesteak.

P.39 AGENDA

DE ONMISBARE CULTURELE MAANDAGENDA

Wat je deze maand niet mag missen? Nou, romcomkrullebol Benja Bruijning in theatermonoloog Een leven bijvoorbeeld, de nieuwe cabaretshow van Christian van Eijkelenburg (foto) of de katoenexpositie in Fashion for Good. Je leest het allemaal in de agenda.

P.49 TOT SLOT

ODE AAN DE STAD

Waar gaat Jordy den Haan, manager bij Museum nacht Amsterdam, in een culturele bui zélf het liefst naartoe? ‘Mijn lievelingsmuseum? Dat is als kiezen tussen je kinderen.’ Verder zoomen we in op deze archieffoto, die Jacob Olie liefst 130 jaar geleden schoot in de achterafsteeg Gebed zonder End.

‘IK HOORDE LAATST WEER EENS EEN ZINGENDE MEREL, WAT WAS DAT HEERLIJK’ VOOR KUNSTWERK HET GELUID VAN NOORD WERD BEWONERS GEVRAAGD HOE HUN WIJK KLINKT: VAN TOETERENDE SCHEPEN TOT HET GEHEI, MAAR OOK DE GELUIDEN DIE ZE JUIST MISSEN. VAN DE ANTWOORDEN MAAKTEN MARTE HAVERKAMP EN MARIJKE BOT EEN ILLUSTRATIEF WERK, DAT EEN JAAR LANG TE ZIEN ZAL ZIJN OP HET VAN DER PEKPLEIN.

Up-to-date Nieuws uit de stad, de leukste uit- en eettips en gespot op Instagram.

RONDREIZEND PODIUM

‘Een platform voor theater, dans, film, muziek, expo’s, talks, en vaker wel dan niet: feest.’ House of CT is een hele mondvol, maar vooral een plek waar je dingen hoort, ziet en bespreekt die je nog maar op weinig andere plekken in de stad vindt. De programmering is vernieuwend, breed en altijd ingericht vanuit de focus op diversiteit, queer, vrijheid, nieuwe perspectieven en onbekende verhalen. Dat brengen ze op nomadische wijze; dan weer in een van de panden van Amerpodia (Rode Hoed, Felix Meritis en De Nieuwe Liefde), dan weer in LAB111. Op 1 december vindt bij die laatste locatie bijvoorbeeld de derde editie van Pornfilmnight plaats, een avond vol ‘gendermelting porn shorts’ mét panelgesprek. houseofct.nl

KUNST IN DE BAJES

Kunstliefhebbers konden in 2018 al eens op expositiebezoek in de Bijlmerbajes, maar in november keert kunstplatform BIG ART terug voor een nieuwe editie. Een extra bijzondere, want waar het Hoofdgebouw destijds voor publiek gesloten was, is die ruimte – vroeger was hier de centrale keuken en werden de gedetineerden er opgevangen – deze keer juist het decor van BIG ART Bajes. Het gebouw van vijfduizend vierkante meter is volledig casco en dat betekent dat er overal (op) geschilderd, getekend en gebouwd mag worden. Dat is dus ook met liefde gedaan voor de ruim 75 XL-kunstwerken, onder meer door Clifton Mahangoe, Adele Renault, Bianca Runge en Frédérique Spigt. 4 t/m 6 november, bigart.nu

Zo begint het driedelige gedicht dat sinds kort de straten van Nieuw-West siert. Schrijver en inwoner Abdelkader Benali werd gevraagd om ‘zijn’ wijk te eren en die kans greep hij met liefde aan.

De eerste twee delen zijn te lezen op een complex aan Opmerkzaam en Langswater.

Op het derde deel is het wachten: daar zoekt buurthuis de Aker, die het initiatief nam, nog een goede locatie voor. Ideeën zijn welkom, crowdfunding ook: zoek op ‘derde vers’ op steundeactie.nl.

OEPS!

In het vorige nummer is per ongeluk een Anton Corbijn-expo in het Cobra Museum getipt die pas in oktober 2023 begint. Vanaf deze maand is daar wél tentoonstelling Kosmogonie te zien (zie p. 15). cobra-museum.nl

@uitinams

Elke maand krijgt een lokale instagrammer een ereplek in de Uitkrant. Deze week is dat @koennemans, die Amsterdam op alle tijdstippen op z’n mooist weet vast te leggen – zelfs vroeg in de ochtend. Volg @uitinams op Instagram voor alle cultuur tips in de stad.

‘Ooit stond je hier op weilanden tussen gras en groen en grieten.’

‘IEDEREEN HOORT SEKSPLEZIER TE HEBBEN; NIET TOEVALLIG OF SOMS, MAAR ALTIJD.’ KRISTA EN MARCELLE ARRIËNS IN VOLKSKRANT MAGAZINE OVER HUN TV-SERIE NAAKT VOOR DE KLAS MET DE SEKSZUSJES, WAARVOOR ZE MEELIEPEN OP EEN MIDDELBARE SCHOOL IN BUITENVELDERT. OP 30 NOVEMBER STAAN ZE IN DE KLEINE KOMEDIE MET ONGELIKT, HUN SHOW OVER… SÉKS NATUURLIJK!

THUIS IN

DE STAD

Wie Niels Boswinkel (bouwtechnisch ingenieur) Wat Huurappartement van 40 m2 in de Staatsliedenbuurt, met uitzicht op de Van Boetzelaerstraat Hoe V ia-via; de huurbaas wilde via bekende wegen een nieuwe huurder vinden en kwam bij Niels uit. ‘Ik woonde antikraak en was zoekende, dus het voelde als heel veel geluk. Sinds 13 jaar Opvallend Niels is creatief en bouwt van alles. Pronkstuk: een compleet spaceship van restmateriaal Fijnste plek In de zomer het dakterras, in de winter de tafel in de klushoek

‘Dit is een typische, ouderwetse Amsterdamse etagewoning, met een slaapkamer, woonkamer en een douche op de wc. Voor mij is het prima, ik heb niet meer nodig dan dit. In de woonkamer heb ik een klushoek gebouwd en mijn keuken gebruik ik om te koken én als fietsenwerkplaats. Ik ben ingenieur en mijn werkprojecten duren minstens een jaar; met een fiets ben ik zo klaar. Je kunt me niet gelukkiger maken dan met een lekke band.’

‘Ik ben trouwens wel ontzettend blij met mijn iets groter geworden dakterrasje. Toen de onderburen een uitbouw wilden realiseren, heb ik de huisbaas geholpen bij de aanvraag. Ik heb zelf de uitbouw en mijn dakterras getekend. Die extra vierkante meters zijn in zo’n kleine woning echt heel veel waard.’

‘Ik hou van elektronica en modelbouw, dus ik spendeer veel tijd aan dit bureau. Ik vind het heel leuk om met creatieve dingen bezig te zijn.

Waar anderen tv kijken, priegel ik tot diep in de nacht aan kleine projecten, zoals het maken van boxen, en grote projecten, zoals zo’n spaceship.’

tekst en foto Marjolein van Damme Een kijkje achter de voordeur van een Amsterdammer.

‘Het bouwwerk boven me is een kunstwerk; het is gemaakt van oude onderdelen die ik de afgelopen jaren heb verzameld. Computeronderdelen, over blijfselen van apparatuur. Ze zijn niet geverfd; alles wat grijs plastic is en een ruimteschip zou kunnen zijn, heb ik de afgelopen jaren verzameld.’

‘Dat bouwen en priegelen is ooit begonnen als hobby, maar inmiddels is het, na twintig jaar, wel een groot onderdeel van mijn leven geworden.’

‘De kast is gemaakt van mijn oude skateboards. Ik hou enorm van skaten, doe het al mijn hele leven. Ik ben meestal op de skatebaan van Zeeburgereiland of hier om de hoek op het Marnixplein te vinden. Het zijn m’n favoriete plekken van de stad.’

JONG & DAKLOOS

Het aantal dak- en thuisloze jongeren in Amsterdam is schrikbarend toegenomen. Ze hoppen van bank naar bank bij vrienden en slapen, als het echt niet anders kan, zelfs op straat.

Wie ’s ochtends door het park loopt en iemand op een bankje ziet liggen, ziet waarschijnlijk een ‘zwerver’: een alcoholist misschien, of iemand met psychische problemen? Dat kan natuurlijk, maar de kans is tegenwoordig groter dat het iemand is als Sanne (26), een student bestuurskunde aan de UvA, die tijdens haar studie haar huis moest verlaten en nergens terecht kon: ‘Als ik niet bij vrienden kon blijven, sliep ik overdag vaak op een bankje in een park. ’s Nachts buiten slapen heb ik een paar keer gedaan, maar dat was te gevaarlijk. Mijn avonden bracht ik vaak door op Schiphol. Met een rolkoffertje, om niet op te vallen, maar vaak werd ik toch na een paar uur weggestuurd door de politie.’

WOONCRISIS

Vorig jaar luidde Simone Kukenheim, wethouder Zorg van Amsterdam, de noodklok over het stijgende aantal dak- en thuislozen in de stad. In tien jaar tijd verdubbelde het aantal in Nederland tot 38.000 en ook in Amsterdam zijn de wachtlijsten eindeloos. Een van de belang rijkste oorzaken: de grote woningnood. Hierdoor komen nu zelfs mensen als Sanne, die zelfredzaam zijn – mensen die bijvoorbeeld een studie doen, een baan of uitkering hebben – toch op straat te staan.

Een grote groep bestaat uit jongeren die

van adres naar adres zwerven, de zogenaamde bankslapers. In Amsterdam gaat het volgens de officiële cijfers om duizenden mensen, maar dat getal is in werkelijkheid nog veel hoger omdat een groot deel van de jongeren nergens geregistreerd staat.

KAMERS MET AANDACHT

Een van de landelijke initiatieven die dakloosheid onder jongeren de wereld uit probeert te helpen, is Kamers met Aandacht. Directeur Bianca van der Neut: ‘Zo’n 75 procent van de jongeren in de daklozenopvang komt uit de jeugdzorg. Dat betekent dat we als maatschappij echt iets niet goed doen. Ik heb zelf in de jeugdzorg

BANKJESFOTO

Het is een bekend beeld in de media: dat van de aan lager wal geraakte dakloze op een vies bankje. Cliché en niet-representatief, en dus maakte fotograaf Dingena Mol een remake (links, verkregen via Het Beelddepot).

tekst Sara Luijters

Het is een direct gevolg van de wooncrisis enzorgbezuinigingen in de (jeugd)zorg: jongerendie als zelfredzaam worden gezien, maar tóchgeen dak boven hun hoofd hebben. Wat isertegen te doen? ‘Politiek, neem dit serieus.’

‘

DRIEKWART VAN DE JONGEREN IN DE OPVANG KOMT UIT DE JEUGDZORG’

‘HET KAN JOU OOK OVERKOMEN’

Sanne

‘Ik ging al jong uit huis, waarna ik eerst begeleid op kamers woonde via Jeugdzorg. Daarna ben ik meerdere keren verhuisd. Ik woonde onder andere in een containerwoning en bij mijn toenmalige vriend. Het huis dat ik op mijn drieëntwintigste huurde, samen met twee vriendinnen, voelde eindelijk als mijn eerste serieuze woning. We kregen onderhands toestemming om er met zijn drieën te wonen, zolang er geen overlast was.

Helaas duurde dat niet lang, want toen mijn relatie uitging, deed mijn ex alsof hij een

buurman was die overlast van ons had. Omdat we er officieel niet met zijn drietjes mochten wonen, ontvingen we een brief dat we de woning binnen dertig dagen moesten verlaten. Ik kon nergens heen. Ik was net vieren twintig jaar en viel buiten de jongerenopvang, waar je terecht kunt tot je drieëntwintigste. Ik kwam ook niet in aanmerking voor een urgentieverklaring, omdat ik niet te maken had met ‘multiproblematiek’ als schulden, zwangerschap of verslaving.

Daarbij was ik ook geen gevaar voor mijzelf of mijn omgeving.

De gemeente Amsterdam wenste me uiteindelijk veel succes en verwees me door naar de nachtopvang. Daar moet je om vijf uur binnen zijn, terwijl ik juist in de avonden op pad moest om te hospiteren voor een kamer. Ik heb in die periode wel 150 keer gehospiteerd, maar het lukte maar niet om aan een kamer te komen. Ik sliep bij vrienden en als daar geen plek was, bracht ik mijn dagen door op bankjes in een park of op Schiphol. Ik sprak met niemand over mijn situatie, omdat ik me ervoor schaamde. Ondertussen werd ik steeds wanhopiger.

Hoewel ik eigenlijk al klaar was met mijn studie aan de UvA, ben ik uiteindelijk nog een PhD gaan doen om op die manier aan een studentenkamer te komen.

Dat lukte uiteindelijk via studentenwoningcorporatie Duwo; ik kreeg een studio in een studentenflat. De eerste avond tussen mijn eigen spullen en met

mijn kat, die al die tijd bij mijn ouders had gelogeerd, was ik intens gelukkig. Inmiddels huur ik een appartement via Duwo en woon ik samen met mijn vriend. Voor mijn PhD doe ik nu onderzoek naar hoe we ervoor kunnen zorgen dat het systeem verandert en dat iedereen een dak boven zijn hoofd heeft. Ik wil er alles aan doen om anderen te behoeden voor wat ik heb meegemaakt.’

SANNE (26, STUDENT PHD BESTUURSKUNDE) RAAKTE OP HAAR 24STE TIJDELIJK DAK- EN THUISLOOS. ZE SLIEP OP DE BANK BIJ VRIENDEN, IN PARKEN EN OP SCHIPHOL.

‘ HET DELEN VAN JE HUIS WORDT NU REDELIJK ONMOGELIJK GEMAAKT IN NEDERLAND’

DREAMSTIME

ISTOCK

gewerkt en ben Kamers met Aandacht gestart uit frustratie; er wordt zo hard gewerkt om jongeren de maatschappij in te laten gaan, dan kan het niet zo zijn dat ze op hun achttiende alsnog aan hun lot worden overgelaten.’

Kamers met Aandacht werft kamers bij particulieren, waar jongeren minimaal een jaar en maximaal vijf jaar kunnen wonen en waarbij de verhuurder een signalerende functie heeft. ‘Het zijn jongeren die vaak geen thuissituatie hebben waarnaar ze kunnen terugkeren. Het idee is dat de verhuurders een oogje in het zeil houden en onderdeel worden van het toekomstige vangnet. De jongeren betalen huur, tot aan 450 euro, maar alle verhuurders doen mee uit maatschappelijke betrokkenheid.’ Zo’n vierhonderd verhuurders hebben zich al aangemeld, maar een knelpunt is dat woningcorporaties of hypotheekver strekkers soms geen toestemming verlenen om een kamer te verhuren. ‘In deze tijden van woningnood zou dat echt verboden moeten worden.’ Sinds kort is de organisatie ook gestart met het plaatsen van tiny houses bij mensen in de tuin. Van der Neut: ‘De huisjes staan er maximaal vijf jaar en dan gaan ze naar een nieuwe tuin. We moeten echt meer gaan nadenken over dit soort initiatieven en het delen van woningen, want dat wordt nu redelijk onmogelijk gemaakt in Nederland.’

ECONOMISCH DAKLOZEN

In Amsterdam kunnen dak- en thuislozen zich sinds 2015 aanmelden bij Onder de Pannen, een initiatief van De Regenboog Groep, een van de drie grote opvangorganisaties in Amsterdam. ‘We zagen onder de aanmelders bij onze inloophuizen steeds vaker een groep die een andere zorgvraag heeft’, zegt projectleider Sven Kleijn: ‘Mensen bij wie geen sprake is van psychische problemen en/of een drugsverslaving, maar die door een scheiding of faillissement dakloos zijn geworden. Het zijn economisch daklozen, een sterk groeiende groep die tot recent nog vrij onzichtbaar was omdat ze vooral gebruik maken van hun eigen netwerk. Zij doen vaak pas aanspraak op de sociale voorzieningen als het écht niet anders kan, vanwege het stigma dat op dakloosheid heerst.’

Omdat in Amsterdam het percentage sociale huurwoningen met maar één huurder heel groot is, blijven er veel vierkante meters ongebruikt. De Regenboog Groep bedacht daarom een constructie waarbij een verhuur der (of eigenaar van een koopwoning) zonder

gekort te worden op eventuele uitkeringen tegen een klein bedrag maximaal een jaar een kamer kan verhuren aan iemand die anders op straat zou staan. Kleijn: ‘Deze mensen worden eerst gescreend, daarna matchen wij ze met een verhuurder. Bij een match is het altijd een win-winsituatie; je helpt iemand aan een plek om tot rust te kunnen komen, de verhuurder verdient een klein bedragje én je gaat samen eenzaamheid tegen.’ Onder de Pannen krijgt een stuk of vijfentwintig meldingen per week en heeft sinds het ontstaan rond de driehonderd mensen kunnen matchen.

EEN TIJDELIJK THUIS

‘Economisch daklozen zijn geholpen met een kamer voor een jaar. Maar een ‘thuis’ bieden aan deze mensen, en zeker jongeren, houdt meer in dan een dak boven het hoofd bieden. We zorgen ook voor inkomen en toekomstperspectief’, zegt Willem van Sermondt van Kansfonds, een fonds dat voornamelijk gefinancierd wordt door de Postcodeloterij en dat dak- en thuislozen op allerlei manieren een (tijdelijk) thuis probeert te geven. ‘Ons doel is om samen een systeemverandering voor elkaar te krijgen waarin bestaanszekerheid en een eigen plek de norm wordt.’

Dat is nog niet eenvoudig, want recht op opvang heb je nu alleen als er sprake is van problemen op meerdere gebieden, zoals grote schulden, verslaving of rondom de mentale ge zondheid. ‘Het is heel dubieus dat je als ‘zelfredzaam’ wordt bestempeld – en dus wordt weggestuurd bij instanties – terwijl je al maanden in je auto slaapt, in een tuinhuis of op de bank bij vrienden. Mensen houden dit vaak heel lang vol en in die periode stapelen de problemen zich op, waarna je opeens wél recht hebt op ondersteuning vanuit de gemeente.’

Bij dakloosheid valt er niet te generaliseren, zegt Van Sermondt: ‘Het gaat niet alleen om de groep die op straat slaapt en bij de opvang aanklopt, maar ook om bijvoorbeeld jongeren die door hun ouders uit huis zijn gezet omdat ze anders te veel kosten. Door de kostendelers norm worden ouders op hun uitkering gekort wanneer ze kinderen van boven de 21 in huis hebben. Gelukkig wordt de leeftijd in januari opgeschoven naar 27 jaar. Dat kan misschien wat verlichting geven.’

UIT ALLE LAGEN

Ook jongeren die te maken hebben met Jeugdzorg lopen een groter risico om later dakloos te worden. ‘Ze kunnen wel zelfstandig wonen, maar hebben net wat extra ondersteuning nodig. In Amsterdam werken we aan verschillende oplossingen. Bijvoorbeeld

‘Het is heel dubieus dat je als ‘zelfredzaam’ wordt bestempeld terwijl je in je auto slaapt’

Costas

‘Ik ben nooit dakloos geweest, wel thuisloos. Als kind was mijn thuissituatie heel onveilig, mijn moeder leed aan alcoholisme en er was veel agressie thuis. Op mijn vijftiende kwam ik in een pleeggezin terecht. Op school vond ik weinig aansluiting met andere leerlingen, ik verveelde me er vooral. Van het vwo ging ik naar de havo op het volwas senenonderwijs, maar het bleef een worsteling.

Mijn pleegouders beschouw ik echt als mijn familie, maar toch werd het samenwonen na een tijdje onhoudbaar. Dat kwam ook deels doordat ik begon te experimenteren met het leven en

mijn seksualiteit, iets wat voor mijn pleegouders moeilijk te begrijpen was. In het uitgaansleven vond ik herkenning en erkenning, vooral de lhbtigemeenschap voelde veilig. Ik kon er terecht met allerlei zaken die ik niet met mijn (pleeg)familie kon bespreken. Via een vriendin kwam ik uiteindelijk bij een stel in huis terecht. Ik zou er drie maanden wonen, dat werden er uiteindelijk tien. Ze gaven mij de vrijheid, waardoor ik de verantwoordelijkheid over mijn eigen leven weer op kon pakken. Ondertussen bleef ik nog naar een eigen plek zoeken, maar ik werd voortdurend van het kastje

naar de muur gestuurd. De hele situatie maakte me radeloos en half overspannen. Na allerlei inspanningen van mijn begelei ders bij pleegzorg heb ik uiteindelijk een kamer gekregen via Kamers met Kansen, het begeleidwonenproject van de GGD. Nu gaat het goed met me, mijn huisgenoot en ik zijn goede vrienden en we hebben een gezellig huis. Het idee is dat ik hierna doorstroom naar een omslagwoning, zonder begelei ding, waar ik zes jaar kan blijven. Het kabinet Rutte heeft met alle bezuinigingen de jeugdzorg om zeep geholpen en ervoor gezorgd dat wonen een winstmodel is geworden in plaats van een mensenrecht. De politiek moet beseffen dat een veilige woonplek veel grotere problemen als depressie, verslaving of criminaliteit juist kan voorkomen.’

‘

DEZE GROEP KLOPT NIET AAN BIJ DE NOODOPVANG, ZE WILLEN NIET GEZIEN WORDEN ALS JUNKIE OF ZWERVER’

COSTAS (22, KUNSTENAAR) WAS THUISLOOS EN WOONT VIA ALLERLEI OMWEGEN SINDS EEN JAAR IN HET BEGELEIDWONENPROJECT KAMERS MET KANSEN.

ANP

DAMME

de voormalige gesloten jeugdinrichting De Koppeling, die nu wordt omgebouwd tot een wooncomplex voor 280 jongeren; een gemixte groep van studenten, ook internationale, en jongeren die instromen vanuit Jeugdzorg. Er komt ondersteuning op allerlei vlakken voor de bewoners van dit complex.’

Dat Amsterdam de noodklok heeft geluid, is meer dan terecht, vindt Van Sermondt: ‘Het is zaak om nu zo veel mogelijk beleidsmakers en politici mee te krijgen, om de problemen op een andere manier te gaan aanpakken. De samenleving moet veel meer ruimte krijgen om elkaar te kunnen ondersteunen.’

Belangrijk is ook dat het stigma op dak- en thuisloosheid gaat afnemen: ‘De wooncrisis raakt de meest uiteenlopende mensen, uit alle sociale lagen van de bevolking. Iedereen kent inmiddels wel iemand die tijdelijk ergens op de bank of in een caravan of tuinhuis heeft geslapen, daardoor staat het steeds minder ver van ons af. Het gaat hier om mensen.’

SPOOKJONGEREN

Veldwerker Richard (hij wil niet met zijn achternaam in het blad) van Per Mens gaat in Amsterdam de straat op om jongeren die op pleintjes en in parken hangen aan te spreken. Ook hij ziet de krapte op de huizenmarkt en het geringe aantal opvangplekken als de belangrijkste oorzaak voor de toenemende dak- en thuisloosheid onder jongeren. ‘Ik doe dit werk al elf jaar en in die tijd zijn de wachtlijsten voor de opvang alleen maar toegenomen. Het kan iedereen overkomen. Een betaalbaar huis is niet meer te vinden. Er is een grote groep spookjongeren die nergens geregistreerd staat; ze moesten zich uitschrijven bij hun ouders vanwege de kostendelersnorm, of omdat het botste. Of ze zijn niet geregistreerd vanwege de schulden die ze hebben opgebouwd, vaak omdat ze hun zorgverzekering niet hebben betaald. Deze groep klopt meestal niet aan bij de noodopvang, ze willen niet als junkie of zwerver gezien worden, en dus slapen ze bij vrienden of hun oma en zijn ze thuisloos. Dan wordt het moeilijk om school of een baantje vol te houden, de problemen stapelen zich op. In de Rivierenbuurt, waar ik werk, gaan negen van de tien hulpvragen van jongeren over wonen.’

Toch moet je hoop houden, zegt Richard, zijn boodschap aan de beleidsmakers en de politiek is helder: ‘Bezuinig niet op opvangplekken en woningen voor jongeren. Neem het probleem serieus; jongeren zijn de toekomst, daar moet je in blijven investeren.’

Monique

‘Mijn moeder liet me op mijn zevende achter bij jeugdzorg omdat ze niet voor mij kon zorgen. Ik woonde tot mijn achttiende in drie pleeggezinnen, daarna kwam ik terecht in een tijdelijke opvang. Op mijn tweeëntwintigste ging dat niet langer en werd ik weggestuurd. Van het ene op het andere moment had ik geen dak meer boven mijn hoofd. Ik stalde mijn spullen bij een vriend en sliep een jaar lang overal en nergens, maar gelukkig nooit op straat; ik hopte van bank naar bank bij vrienden en kennissen en vriendjes. In die thuisloze periode heb ik veel lieve mensen ontmoet, maar ik voelde me nergens echt thuis. Het enige wat ik écht wilde, was een eigen plekje. Als jongere op zoek naar een huis word je vaak van het kastje naar de muur gestuurd. Pas toen ik zwanger raakte, was er wél hulp en kon ik terecht bij een opvang voor jonge moeders. Uiteindelijk kreeg ik een fijn huis op IJburg, waar ik sinds drieënhalf jaar samenwoon met mijn zoontje en mijn vriend.

In het begin was ik heel angstig in mijn eigen huis. Elke keer dat de deurbel ging, dacht ik dat er iets was misgegaan waardoor ik weer op straat zou belanden. Nu het huis echt op mijn naam staat, heb ik eindelijk rust. Ik heb ook hypnotherapie gedaan om mijn verleden te

kunnen verwerken en voel me voor het eerst van mijn leven in balans. Ik word goed begeleid door een reïntegratiecoach van het UWV. Via haar werk ik nu als vrijwilliger voor ExpEx, een organisatie die jongeren uit de jeugdhulp inzetten als maatje voor andere jongeren met een jeugdzorgachter grond en als adviseur voor instellingen en overheden. Het geeft veel voldoening om anderen met mijn ervaring te kunnen helpen. Een dak boven je hoofd hebben zou een basisrecht moeten zijn. Pas vanuit een thuis kun je wat van je leven gaan maken en nadenken over je toekomst. Om mij heen heb ik veel mensen kapot zien gaan omdat ze op hun achttiende uit de jeugdzorg kwamen en aan hun lot werden overgelaten; ze gingen aan de drugs of belandden in de criminaliteit. Met mij is het gelukkig goed gekomen. Ik heb altijd voor mezelf en later voor mijn zoon en partner gekozen. Ik weet wat het is om thuisloos te zijn, maar één ding weet ik zeker: mij gaat het niet nog eens overkomen.’

MONIQUE (27, VRIJWILLIGER BIJ EXPEX AMSTERDAM) RAAKTE THUISLOOS OP HAAR TWEEËNTWINTIGSTE. ZE SLIEP BIJ KENNISSEN EN VRIENDEN OP DE BANK.

MARJOLEIN

CADEAU BIJ ABONNEMENT

Amsterdamse wandelgidsen

TENTOONSTELLING

KOSMOGONIE

5 x twee kaartjes t.w.v. € 17,50

Vanaf 6 oktober presenteert het Cobra Museum de tentoonstelling Kosmogonie, Zinsou een Afrikaanse kunstcollectie met een selectie van 130 kunstwerken, afkomstig van 37 kunstenaars van verschillende generaties uit het Afrikaanse continent en Frankrijk. Daarbij volgt het museum het voorbeeld van een aantal Cobra-kunstenaars in hun fascinatie voor Afrikaanse kunst. Bij de tentoonstelling hoort een origineel activiteitenprogramma.

Deze actie loopt t/m 24 november

Wandelen buiten de binnenstad van Amsterdam Wie niet van omlopen houdt krijgt het zwaar voor zijn kiezen met deze fenomenale stadswandelgids van Alex Buis. Hij construeerde een lange afstandswandeling door de Amsterdamse buitenstad die 227 kilometer lang is en op de kaart verdacht veel lijkt op een bord spaghetti van boven. Tijdens die ellenlange zwerftocht door de buitenwijken van de hoofdstad wordt de wandelaar doorlopend verrast: wat een schoonheid en wat een enorme variatie! Een mooie wandelgids voor Amsterdammers die denken dat ze Amsterdam kennen. Maar ook een mooie aanleiding voor volk van buiten de hoofdstad om te ontdekken dat Amsterdam uit meer bestaat dan rondvaartboten, draaiorgels, coffeeshops en hordes fotograferende toeristen.

Amsterdam acht keer anders Voor wie Amsterdam al wat beter kent en de stad eens op een andere manier wil bekijken is deze wandelgids een absolute aanrader. Onvermoede plekken, monumenten en uitzichten worden door gedegen achtergrondinformatie gepromoveerd tot bezienswaardigheden. Acht verschillende thema’s verbinden deze plekken op verrassende wijze met elkaar tot originele routes. Dat levert stadswandelingen op die je Amsterdam laten zien zoals je onze hoofdstad nog nooit hebt bekeken. Of zoals routemaker Goudriaan zijn woonplaats zelf noemt: “Een groot openluchtmuseum”. Gerard Goudriaan is een ervaren stadsgids. Behalve Amsterdam kent hij ook Berlijn en Parijs op zijn duimpje en verzorgt hij in deze steden excursies.

GA NAAR IAMSTERDAM.NL/UITKRANT, NEEM EEN EENJARIG ABONNEMENT (€ 31,99) EN ONTVANG TWEE WANDELGIDSEN.

Deze actie loopt t/m 24 november. Op=op.

MEEZING MESSIAH

5 x twee bezoekerstickets voor de Meezing Messiah in Carré t.w.v. €50,Zondag 11 december organiseren de Nederlandse Reisopera en Koninklijk Theater Carré voor de zesde keer de Meezing Messiah, het grootste meezingfeest van het jaar! Kom kijken hoe duizend zangliefhebbers samen met het koor Consensus Vocalis, vier topsolisten, begeleid door het VUorkest, Händels meesterwerk ten gehore brengen. Dit alles onder de muzikale leiding van Barnaby Smith. Met een bezoekerskaart zit u niet tussen de meezingers.

Deze actie loopt t/m 24 november

GA NAAR IAMSTERDAM.NL/ACTIES

MYSTERY SONATAS/FOR ROSA

De nieuwe voorstelling van choreograaf Anne Teresa De Keersmaeker is opgedragen aan vrouwen die zich op een of andere manier verzet hebben: Rosa Bonheur, Rosa Luxemburg, Rosa Parks, Rosa Vergaelen en Rosa, de vijftienjarige klimaatactivist die in 2021 om het leven kwam. Er wordt gedanst op de Mysterie- of Rozenkranssonates van Heinrich Ignaz Franz Biber, ooit gecomponeerd om mensen te begeleiden tijdens het bidden, live uitgevoerd door violist Amandine Beyer en haar ensemble Gli Incogniti. Ze staan op het toneel met zeven dansers die zich door de sonates heen bewegen. 5 en 6 november, ITA

‘IK WILDE DAT DIT ALBUM VOELT ALS EEN ZOMERNACHT. IETS OM BIJ WEG TE DROMEN’

Jeangu Macrooy begrijpt precies wat we nodig hebben om deze koude winter door te komen: zijn nieuwe album, Summer moon . Dat presenteert hij op 10 november tijdens een releaseconcert in Bitterzoet.

Bron: LINDAnieuws

CINDY HOETMER

CRUSH ODE AAN DE FUGEES

HENDRIK KRAMER

KOSMOGONIE

Het Cobra Museum focust dit najaar op Afrika. Niet vreemd, veel Cobrakunstenaars hadden al een fascinatie voor dit werelddeel. ‘Zinsou’ heet de tentoongestelde collectie, die zijn basis heeft in Benin maar kunst verzamelt uit het hele Afrikaanse continent. De schepping van de kosmos, waar de expositie zijn titel aan ontleent, heeft geleid tot heel divers werk met even diverse thema’s. Voor veel bezoekers zal het een eerste kennismaking zijn met Cyprien Tokoudagba, Romuald Hazoumé en Fréderic Bruly Bouabré, en dat zijn nog gevestigde namen. Hoog tijd voor een ontdekkingsreis door de Afrikaanse kunst van nu. t/m 8 januari, Cobra Museum

ANNE VAN AERSCHOT

‘Over dit onderwerp is vooral gezwegen’

Een zieke vader verdeelt zijn erfenis, maar wie zit er te wachten opzijn wajangpoppen en maskers? Met Het Indisch interieur schreef Bo Tarenskeen een even broeierig als geestig drama over ontworteling.

tekst Margriet Prinssen foto’s Anne van Zantwijk

Tarenskeen begon al in 2014 aan de tekst voor de voorstelling die, onder andere vanwege corona, pas dit jaar in première ging. ‘Ik vond dat er veel te weinig bekend is over de invloed die de geschiedenis van Nederland en het voormalige Nederlands-Indië heeft op hele generaties. Terwijl het aantal Nederlanders dat op een of andere manier te maken heeft met die geschiedenis volgens het NIOD tussen de anderhalf en twee miljoen bedraagt. De afgelopen vijftig jaar is er weinig tot geen aandacht geweest voor die complexe geschiedenis; er is vooral over gezwegen, zowel in de politiek als in de huiselijke sfeer. Inmiddels lijkt er overigens gelukkig sprake van een inhaalslag, met een film als De Oost, De tolk van Java van Alfred Birney (boek én toneel-

stuk, red.), de theatervoorstelling Lichter dan ik en boek Revolusi van David Van Reybrouck.’

APARTHEIDSSTAAT

Met Het Indisch interieur wilde Tarenskeen een voorstelling maken over de naweeën van de oorlog, over hoe vijftig jaar en drie generaties later dat hele koloniale denken nog in de haarvaten zit van de samenleving als geheel en van ieder individu apart. ‘Het was een soort apartheidsstaat, waarin de witte man bovenaan staat, de mensen van gemengd bloed ergens middenin zweven en de Indonesiër de underdog was.’ Het idee om het verhaal te vertellen aan de hand van het verdelen van de erfenis is enigszins autobiografisch: ‘Mijn oma heeft, al vijftien jaar voor ze stierf, haar

bezittingen zo’n beetje verdeeld. Dat was een heel liefdevolle aangelegenheid en ze had gelukkig ook niet heel veel spullen dus het leverde geen ruzie of gedoe op, maar het bracht me wel op het idee. Het is natuurlijk een universeel gegeven: in elke familie komt zo’n moment dat de erfenis verdeeld moet worden.’ In de voorstelling staat niet de oma, maar de pater familias (Hans Dagelet) centraal. Hij bouwde als ingenieur stuwdammen in Nederlands-Indië. ‘Hij heeft goede herinneringen aan zijn tijd daar en heeft mooie spullen mee naar huis genomen. Ze weerspiegelen zijn Indonesische ziel. Zijn drie kinderen, allen succesvolle architecten, reageren echter minder enthousiast dan hij had gehoopt. Ze hebben strakke huizen, met veel glas en

mis deze niet

BO TARENSKEEN

Bo Tarenskeen is acteur, schrij ver, regisseur en medeoprichter van Theater Na de Dam. Hij groeide op in Amsterdam met zijn Indische vader, componist Boudewijn Tarenskeen, en Nederlandse moeder, scenarioschrijver Moniek Kramer. Hij maakt een theaterserie over ‘het kwade denken’; inmiddels zijn Kissinger, Heidegger en Speer al te zien geweest. In 2021 ging het eer ste deel van zijn elfdelige serie in première, gewijd aan Ludwig Wittgenstein. Eerder regisseer de hij De Indië monologen

BLUE

Hij is politieagent, een ‘black man in blue’. Zijn zoon een activistische jongeman, die zich uitspreekt tegen racisme, politiegeweld en ander onrecht. Zelden is een hedendaagse opera zo actueel en realistisch als Blue. The New York Times bekroonde de opera al als ‘Best in Classical Music’ en hij won bovendien de Music Critics Association of North America Award for Best New Opera. Zien dus! 7 t/m 22 november, Nationale Opera

metaal waar geen plek is voor ‘prullaria’, terwijl voor hem aan elk afzonderlijk stuk een dierbare herinnering kleeft.’

TUSSEN WAL EN SCHIP

Zijn creatie gaat vooral over ontworteling, vertelt Tarenskeen: ‘In het stuk worstelt iedereen op haar of zijn eigen manier met het gevoel van nergens echt thuis te horen. Dat geldt, denk ik, voor heel veel mensen die van de ene cultuur in de andere belanden. Ze kunnen zich niet echt hechten aan het nieuwe land en vinden het moeilijk om de gewoonten van het ‘oude’ land los te laten. Vaak voelen mensen zich in geen van beide culturen echt thuis, ze vallen tussen wal en schip. Hun kinderen en zelfs hun kleinkinderen nemen dat vaak onbewust over. In die zin gaat het ook weer over de langetermijneffecten van kolonisatie en migratie.’

THE AMSTERDAM STORYTELLING FESTIVAL

Het zijn de hedendaags troubadours, de brengers van spannende, opwindende, avontuurlijke, emotionele en ontroerende verhalen; de storytellers. The Amsterdam Storytelling Festival bestaat vijftien jaar en viert dat deze maand met dagelijkse optredens, workshops, muziek, voordrachten en ook genre-overschrijdende experimenten. Het thema is dit jaar Verlangen – wat wil je nog meer op een kille novemberdag? Let op: het is een internationaal festival, dus veel wordt in het Engels verteld. 2 t/m 6 november, Podium Mozaïek

GOEDKOOP CABARET

Hiep hiep, Goedkoop Cabaret is twintig jaar! Bij dit inmiddels gelauwerde try-outpodium krijgen per editie drie comedians de microfoon in handen om nieuw werk uit te proberen – van nieuw talent tot grote namen. Zo stonden eerder Daniël Arends, Peter Pannekoek, Eva Crutzen, Kasper van der Laan, Yentl en de Boer, Ronald Goede mondt en Nabil er al – en wie weet gewoon weer een keer dit seizoen. 11 en 12 november, Theater CREA

MARTA SYRKO/ DE NATIONALE OPERA

RAYMOND VAN MIL

Tepels & poten

tekst Anne Dirks

De PAN, zoals de beurs liefkozend wordt genoemd, telt dit jaar meer dan 125 antiquairs, kunsthandelaren en galerie houders uit binnen- en buitenland. Van oude meesters van buitenlandse kunsthandelaren (denk: The Weiss Gallery in Londen of de Koetser Gallery in Zürich) tot hedendaags design van Piet Hein Eek. Een van de meest opvallende stukken dit jaar is niet door mensenhanden gemaakt: de 50.000 jaar oude mammoetpoot van tweeën halve meter hoog van Stone Gallery, de galerie die ook een maanmeteoriet en een clusterkristal van 1400 kilo uit Uruguay meeneemt. Galerie WonderWood doet voor de dertiende keer mee en heeft daarom dertien kunste naars en ontwerpers gevraagd om werk te maken speciaal voor de tentoonstelling Nothing hotter than Dutch love. Onder anderen Jeroen Henneman, Klaas Gubbels, Jan Cremer en Jan Jansen

geven hun visie op het thema. Rademakers Gallery laat onder meer de luchtschepen van Jeroen van Kesteren zien, net als textielobjecten, meubels en wandkleden van ontwerper Kiki van Eijk (bekend van haar expo in het Textielmuseum eerder dit jaar) en de sensuele keramieken werken van kunstenaar Natasja Alers, met namen als Nipplevase of BreastParty. Architect en PAN-campagnebeeldontwerper Winy Maas noemt de beurs een ‘art city’. ‘Alles is kunst’, zegt hij. ‘Of het nu gaat om een gebouw, een park of een stoepkrijttekening van een kind: alles heeft artistieke waarde.’ Bij het ontwerpen had Maas een stad voor ogen waar in elke hoek artistieke uitlatingen te vinden zijn. ‘Ruimtes waar iedereen welkom is én waar ruimte is voor kritiek. Een inclusieve stad vol met kunst.’

20 t/m 27 november, pan.nl

Maskers af

tekst Margriet Prinssen foto Sanne Peper

De nieuwe coming-ofage-productie van de Toneelmakerij en DOX is geïnspireerd op en door het markante ‘drag-mime-performance-gezelschap’ The Hot Peaches, dat in de jaren zeventig met extravagante shows tussen New York en Amsterdam reisde. Het was een viering van vrijheid, diversiteit en inclusiviteit. Maar achter alle glitter en glamour gingen natuurlijk ook de nodige drama’s schuil, zoals gebroken relaties en de opkomst van de aids-epidemie. Jimmy Camicia, de oprichter van The Hot Peaches, schreef het autobiografische: My dear, sweet self, dat gebruikt is als inspiratie voor de voorstelling. In de theaterversie, in regie van Timothy de Gilde, komen verhalen van toen voorbij én delen acht hedendaagse performers met diverse achtergronden hun verhalen over het vinden van hun identiteit en seksualiteit. Dit alles gegoten

in de vorm van een hedendaagse versie van een The Hot Peaches-show, waarin klassiekers als Titanic en Sneeuwwitje op de hak genomen worden. Natuurlijk zijn er uitbundige kostuums en make-up, hysterische pruiken, felle neonlampen en vrolijke drag queens. Er wordt ook geweldig gezongen door Anne-Fay Kops (en alle performers) en aanstekelijk gedanst, van twerk tot gabber. Bijzonder aan deze productie is dat je niet alleen de performers als rolmodellen op toneel ziet, maar ook backstage. Achter de schermen zien we ze zonder de grootse kostuums, schmink en spotlights en vertellen ze hun verhalen. Daarmee is de voorstelling vooral ook een uitnodiging aan het publiek: in welk hokje men je ook probeert te plaatsen, iedereen mag een Hot Peach zijn.

15 en 16 november, Theater Bellevue

In de voorstelling The Hot Peaches word je meegenomen naar een extravagante wereld van glitter, glamour en drags. Maar welke persoonlijke drama’s gaan schuil achter die maskers?

Alle kunstliefhebbers verzamelen! In RAI Amsterdam is PAN Amsterdam, dé beurs voor kunst, antiek en design, na twee coronajaren weer op volle sterkte terug.

WAARIN CINDY HET MAGISCHE SCHIPHOL VAN VROEGER MIST

Wie hoest daar zo raar? dacht ik. Het zou een oude man kun nen zijn, of een baby, maar het bleek een piepklein ruigharig hondje in een reistas. En hij hoestte niet, hij blafte. Constant. ‘Hou toch eens je mond, Teddy’, zei zijn eigenaar steeds weer vertederd terwijl hij de tas aaide. Voor mij in de rij stonden drie vrouwen die een weekendje weg leken te gaan, ze waren in een jolige stemming die flink detoneerde met mijn eigen humeur. Je zult maar niet in Amsterdam wonen, dacht ik voorheen weleens. Nu bedoelde ik dat niet in het algemeen, want het lijkt me eigenlijk prima om niet in Amsterdam te wonen, maar wel met betrekking tot vliegreizen. Schiphol is voor ons dichtbij en bereikbaar met treinen en bussen die dag en nacht rijden. Hoe vervelend moet het zijn als je voor je vlucht ook nog eens het halve land door moet reizen om het vliegveld te bereiken?

Lang voordat ik het woord vliegschaamte kende en de bijbehorende emotie voelde, was ik zelfs een beetje trots op Schiphol. Toen ik jong was en vliegen niet zo alledaags was als nu, ging ik soms zomaar voor de lol op een zondag naar Schiphol, om rond te hangen tussen internationale reizigers. Normale winkels waren toen op zondag dicht, maar op Schiphol was een supermarkt met exotische producten waar je Amerikaanse pindakaas, Engelse koekjes en Japanse sojasaus kon kopen. Er liepen stewardessen rond met dophoedjes en kittige blauwe pakjes. Om in aanmerking te komen voor een baan als stewardess moest je vroeger fotomodel-achtig knap zijn, negen vreemde talen spreken en met een welgemikte karatetik een buitenlandse spion kunnen uitschakelen. Tegenwoordig zijn die eisen niet meer zo streng, iedereen die tussen twee vliegtuigstoelen past en bereid is kartonnen bekers koffie te verkopen voor de prijs van een paar schoenen, wordt aangenomen. Vliegen was een stuk duurder, dus dat konden de meeste mensen maar af en toe doen. Daardoor hing er nog een opgewonden sfeer. Door een groot raam kon je vliegtuigen zien stijgen en landen, onder het genot van een flesje cola. Schiphol was magisch. Je voelt het waarschijnlijk al aankomen: ik ben thans minder enthousiast over onze nationale luchthaven. De Schiphol-app had me gesommeerd om vier uur van tevoren aanwezig te zijn. Vier uur! Dit omdat de zomer bonus niet meer werd uitgekeerd en alle los-vaste security-medewerkers elders aan de slag waren gegaan, want niemand houdt van krankzinnige werkdruk, vooral niet als het slecht betaald wordt. Omdat ik om zeven uur ’s morgens ging vliegen, moest ik dus om drie uur ’s nachts op het vliegveld zijn. Om kwart over twee fietste ik door de stille nacht naar het station, van slapen was het niet meer gekomen. Voetje voor voetje schui felden we door het doolhof van dranghekken. Steeds weer keek ik dezelfde medereizigers in de aanpalende rij, die dus voor oppervlaktevergroting de tegengestelde richting op werd geleid, in het vermoeide gezicht. O, daar komt die vrouw met dat vieze parfum weer aan, dacht ik. En daar zijn die brallende ballen weer. Teddy blafte ook vrolijk verder. Bij de douane werd ik door de drukte aan slechts één been gefouilleerd. Toen de beproeving over was, kocht ik een broodje en koffie (12,50 euro). Op de wc blies een sterke pislucht me bijna omver, mijn schoenzolen kleefden aan de vloer. Er was niets meer over van de oude glans, in derdewereldlanden had ik nog beter functionerende luchthavens aangetroffen. Maar ergens voelde het wel goed om zo gestraft te worden voor deze milieuvervuilende frivoliteit. Vliegschaamte krijgt zo een tastbare vorm.

Cindy Hoetmer (1967) is geboren en opge groeid in Amsterdam. In 2022 kwam haar vierde boek Goed, naar omstandigheden uit, waarin ze haar leven in de stad beschrijft.

Plastic fantastic

PET-flessen, de Monobloc-stoel: plastic uitvindingen die ons levenbeter hebben gemaakt. Maar ja, de zeeën liggen er ook vol mee.Over die complexe relatie gaat Plastic crush in het Tropenmuseum.

Boven: Flory Sinanduku maakte een pak van spuiten als protest tegen de slechte zorg in de Democratische Republiek Congo.

Onder: schoenen van pvc, geproduceerd door lokale, kleinschalige fabrieken in Iran, Afghanistan en Jemen.

Verliefd op plastic? Op dat spul dat de hele planeet vergiftigt? Dat tot in het vruchtwater van onze baarmoeders is doorgedrongen en de diepzee vervuilt met plastic soup? Het is een gedurfd onderwerp voor een tentoonstelling in het Tropenmuseum. De hoofdvraag is: wat is onze relatie met dit materiaal? Want plastic betekent niet alleen maar kommer en kwel, het is enorm veelzijdig en in veel gevallen nuttig. Bovendien heeft het Tropen museum de mooiste voorlopers van deze dubieuze itvinding in huis, waarmee de achtergrond en de geschiedenis van plastic extra cachet krijgt. Tentoonstellingsmaker Marieke Meijer heeft zich er rondig in verdiept. ‘Plastic werd uitgevonden toen er een alternatief nodig was voor de kostbare ivoren biljartballen. Celluloid was helaas zo brandbaar dat de ketsende ballen regelmatig in brand vlogen. En na bakeliet, het eerste volledig kunstmatige materiaal, kwam plastic. Dat was overal voor te gebruiken, innovatief en goedkoop.’

VAN LEVENSBELANG

Topspul dus eigenlijk, want de druk op natuurlijke aterialen werd minder. Meijer maakt een kanttekening: ‘Je moet wel bedenken dat de grondstof voor plastic bestaat uit aardolie, dat moet ook weer ergens vandaan komen. En zoals wij grondstoffen als

aardolie importeren, zo exporteren we naar dezelfde landen nu weer ons plastic afval. Dat is nogal cynisch, ja.’

Iedereen maakt zich zorgen over de plasticvervuiling, En dat gaat verder dan ergernis om zwerfafval langs het fietspad, want ook al belandt het wél in een prullenbak: het spul breekt niet af. Maar het is er nu eenmaal en here to stay. Daarnaast heeft plastic ook veel positieve aspecten. Die keerzijde komt mooi tot uitdrukking in een kunstwerk van Hozan Zangana. Hij gebruikte gerecyclede tassen en plasticflessen die voor de Yezidi’s, op de vlucht voor IS, van levensbelang waren. De PET-fles heeft het dan ook geschopt tot tentoonstellingsicoon, een van de zes. PET-flessen worden in Lourdes zelfs gebruikt voor heilig water, weet Meijer, net zoals er Koranspreuken worden bewaard in plastic amulettendoosjes.

GEVLOCHTEN DRADEN

Een ander tentoonstellingsicoon is de plastic tas, waarvan het Tropenmuseum weer een mooie voorloper bij de hand heeft: een Asmat-tas van gevlochten bladeren. De opvolger is geweven met dezelfde techniek, alleen van plasticdraden. En dan de Monobloc, een favoriet van de tentoonstellings maker. Overal in de wereld zitten mensen op Monobloc-stoelen, op het terras, in de sportkantine,

tekst Joke van der Weij

Tropenmuseum

KRANT

BENJAMIN BENMOYAL; NORA CAPE, VERENIGD KONINKRIJK, 2022

Een cántaros uit Guatemala, normaal van keramiek, hier van plastic. Daarnaast de Monobloc, de beroemdste tuinstoel ooit.

mis deze niet

STILTEMUSEUM

In een wereld vol lawaai zet De Brakke Grond de stilte op een sokkel. Hoe klinkt Amsterdam wanneer Ajax wordt uitgescha keld in de Champions League? Hoe stil was het in de bars en clubs tijdens de lockdown? En dan die iconische twee minuten op 4 mei op de Dam... De ene stilte is de andere niet. Sanne van Brug gen van theatermakercollectief BOG maakte geluidsopnames van verschillende soorten stiltes. Die bijzondere verzameling kunnen we nu ervaren en meemaken. Tijdens Museumnacht is er een verkorte versie van de voorstel ling te zien en dat zou tussen alle schreeuwerige drukte zomaar eens een heel intense ervaring kunnen zijn.

AL DIE AMSTERDAMSE MENSEN…

bij evenementen en zelfs tijdens kerkdiensten. Meijer durft te stellen dat er – bijna – niemand is die nog nooit zijn kont heeft laten zaken op een Monobloc. Een beetje crush voor plastic doe je tijdens de tentoonstelling toch wel op bij alle vrolijke keukenspullen die lokaal geproduceerd worden. Of de knalblauwe instappers uit Kabul, precies nagemaakt van klassieke brogues. Plastic slippers, flipflops, wie loopt er niet op?

ALGENJURK

Het is een complexe relatie, wij en plastic. Het Tropenmuseum heeft een paar interessante kunstenaars uitgenodigd om een werk te maken op grond van dit thema. Hozan Zangana werd al genoemd, maar er is ook een ‘cape van tape’ te zien van Benjamin Benmoyal (foto boven). Van cassette bandjes en VHS ja, hartstikke plastic en hij is nog mooi ook. Maar ronduit spectaculair is de oplosbare jurk van Scarlett Yang, die gemaakt is van een zelfgemaakt bioplastic op basis van algen. Er is een speciale vitrine voor ontworpen waarin de jurk uiteindelijk helemaal zal vergaan.

Oplosbaar plastic (maar niet ál te snel): je kunt er alleen nog maar van dromen. Er wordt over nage dacht. En ondertussen: geniet van plastic en van deze expo, maar gooi het nóóit op straat of in de natuur.

‘Al die lichtjes ’s avonds laat op het plein’ zing je er automatisch achteraan. Die lichtjes zijn er nog, tegenwoordig led en neon, maar verder is de stadssfeer ingrijpend veranderd. Hoezeer kun je zien op de foto’s die bekende fotogra fen als Ed van der Elsken, Kors van Bennekom en Cor Jaring maakten tussen 1935 en 1975, toen de stad nog volop Mokum was. Weemoed troef, maar intussen ook genieten van die Amsterdamse kruideniersvrouw, de anarchistische jeugd en visboer ome Ko die op zijn 77ste verjaardag een dansje doet op de Lindengracht.

OPERATIE WONEN

Wonen in Amsterdam, dat is alleen weggelegd voor de gelukkigen. En dan hebben we het niet eens over de grachten, maar over Van der Pekbuurt, de Baarsjes, Slotermeer en het Oostelijk Havengebied, buurten waar het Amsterdam Museum met het project Museum om de Hoek content verzamelt. Hoe is dat zo gekomen? Operatie wonen blikt vanuit hedendaags perspectief terug op de ontwik keling van de situatie in onze s tad. Er zijn volop verhalen, foto’s en ander materiaal om de discussie aan te zwengelen. En met een draai aan het Rad van (On)fortuin, overgebleven van een protestdemo, kun je kiezen tussen tien twijfelachtige manie ren waarop je als jongere nog een huis kunt krijgen. Wil je zelf iets kwijt over je woonsituatie? Dat kan door te mailen naar oproep@amsterdammuseum.nl.

BAIDAPHON; FARID AL-ATRASH; ESHAK YA BULBUL, FRANKRIJK EN EGYPTE, 1939

3 T/M 6 NOVEMBER, DE BRAKKE GROND

T/M 12 FEBRUARI, STADSARCHIEF

T/M 21 MEI, HERMITAGE

KORS VAN BENNEKOM.

COLLECTIE NEDERLANDS

FOTOMUSEUM

Ik wil dat hiphop gehoord wordt’

Het is dertig jaar geleden dat de hiphopformatieFugees ter wereld kwam en dat verdient eenorkestraal eerbetoon in Het Concertgebouw(29 november). Rapper Brainpower vertelt waarom.

‘Ready or not, here I come, you can’t hide…’ De soulstem van Lauryn Hill die een refrein van The Delfonics zingt, boven een synth loop van de Ierse folklore-zangeres Enya en dan Wyclef Jean die er beats achteraan gooit. Midden jaren negentig liet trio Fugees een bom afgaan in de hiphopwereld en die bom was The score, een optimistische plaat die ver wegbleef van gangsterrap en vol stond met briljante ‘geleende’ nummers. Fu-Gee-la (met Teena Maries Ooo la la la) was er zo een, maar ook de wereldhit Killing me softly: een street version van de soulhit van Roberta Flack. De groep was origineel, fris en in een klap dé rapsensatie van 1996.

REGGAE-INVLOEDEN

‘Ze brachten echt iets nieuws’, zegt Gertjan Mulder (47) alias rapper Brainpower, het brein achter de tributeavond in Het Concertgebouw. ‘Voor mij begon het met Vocab, de geniale single op hun eerste album, Blunted on reality, uit 1994. Mijn vrienden en ik konden het niet plaatsen: het was hiphop, maar dan met een akoestische gitaar en rhymes in het Frans, Engels, Haïtiaans Creools en wat Jamaicaanse reggae-invloeden. Als ik me niet vergis, stonden ze dat jaar in Paradiso; als voorprogramma hè, maar ze bliezen die hele tent op.’ Mulder heeft ‘persoonlijk heel veel’ met de Fugees, en dan met name met Wyclef Jean, die hij meerdere keren

ontmoet heeft (‘Hij is de meester, een muziekfreak in de goede zin van het woord. We spreken dezelfde taal. Tijdens de MTV Europe Music Awards 2002 in Barcelona kwam hij me feliciteren met mijn prijs – hoe vaak gebeurt dat nou? Stel je voor dat Drake naar Antoon loopt om hem te feliciteren.’). Wat was er zo goed aan de Fugees? ‘Ze vermengden werelden en stijlen, met sterke melodieën, harde beats en intelligente teksten. En dan die naam fugees – vluchtelingen (ze hadden Haïtiaanse roots, red.). Ze zeiden: wij zijn trots op waar we vandaan komen en komen met good vibes de scene overnemen – en dat hebben ze gedaan.’

UIT ELKAAR GEKLAPT

Dat The score zo’n legendarische status kreeg, komt misschien ook omdat de formatie het jaar erop uit elkaar klapte en nooit meer een album maakte. Solo scoorden de bandleden nog wel grote hits, die ook vertolkt zullen worden tijdens de Classic Hiphop-avond in Het Concertgebouw. Naast Brainpower en het Re:freshed Orchestra staan artiesten als Pete Philly, Gery Mendes (GMB) en Kenny B op het podium. ‘Het is een hele onderneming, zo’n avond, maar we doen het uit liefde. Ik wil dat hiphop gehoord wordt, door de oude en de nieuwe garde. Misschien komt iemand mee met z’n ouders, ziet-ie mij en Kenny B op het podium en ontdekt daar hoe tof en breed hiphop is.’

tekst San van de Ven foto’s Ilja Meefout

Pak de macht

Tijdens IDFA puilt de stad weer uit van de indringende documentaires.Zoals die van Laura Poitras, over de beroemde Amerikaanse fotograafNan Goldin en haar strijd tegen een steenrijke farmaceutenfamilie.

tekst Bregtje Schudel

Documentairemaker Laura Poitras is eregast tijdens de 35ste editie van het Internatio nal Documentary Film Festival Amsterdam (IDFA). Daar hoort ook de première van haar nieuwste documentaire bij: All the beauty and the bloodshed, winnaar van de Gouden Leeuw op het Filmfestival van Venetië. Eigenlijk had Poitras (Citizenfour) prima drie losse documentaires kunnen maken over de 69-jarige kunstenaar Nan Goldin. Over haar ongelukkige

jeugd, over haar leven als jonge foto graaf in de rauwe en kleurrijke straten van New York en de ondergrondse punkscene. Maar ook over haar strijd als activist tegen de makers van verslavende pijnstillers, en dan vooral die geproduceerd door de machtige familie Sackler. Decennialang werd hun familiekas gespekt met de verkoop van middelen waarvan ze wisten dat deze superverslavend waren – met vele overdosissen en doden tot gevolg. Met de hulp van interviews en heel veel foto’s uit Goldins collectie knoopt Poitras deze drie verhaallijnen prachtig aan elkaar. Poitras is deze 35ste IDFA-editie eregast. Naast een retrospectief van al haar werk stelde ze ook een persoonlijke top tien samen, met onder andere Shoah, de aangrijpende en bijna tien uur durende documentaire over de Holocaust van filosoof en journa list Claude Lanzmann. Hierin spreekt hij met overlevenden, daders, meelopers en omstanders.

9 t/m 20 november op diverse locaties in Amsterdam, idfa.nl

AMSTERDAM

Drie vrienden (Christian Bale, Margot Robbie, John David Washington) denken nog graag terug aan de tijd die ze ooit doorbrachten in een appartement in Amsterdam. Zeker nu hen – in Amerika – een moord in de schoenen wordt geschoven. Van de maker van The fighter en Silver linings playbook.

Nu in de bioscoop

VORTEX

Regisseur Gaspar Noé (Climax, L’irreversible) is niet bang om te choqueren. Maar zijn nieuwste film, Vortex, is juist verrassend intiem en aangrijpend. Met twee aparte camera’s volgt hij de dagelijkse beslommeringen van een bejaard stel (vertolkt door Françoise Lebrun en de Italiaanse horrormeester Dario Argento), van wie de vrouw lijdt aan dementie.

Vanaf 17 november

EMILY

Ze maakte met de roman Wuthering heights een van de beroemdste boeken uit de Engelse literatuur en toch is er relatief weinig bekend over het leven van Emily Brontë. De biopic Emily, een onstuimig (liefdes)verhaal, vol woeste natuur en ongetemde emoties, brengt daar verandering in. Een ode aan de buitenbeentjes.

Nu in de bioscoop

20TH CENTURY

STUDIOS

NAN GOLDING

Mijn vader zei: ik kan dit bedrijf niet zo aan jou overdragen’

Hendrik Kramer (36) is de zevende generatie van een vissersfamilie uit Urk. Acht jaar geleden kwam hij naar de hoofdstad voor een meisje, maar hij leerde er een andere grote liefde kennen. ‘Ik dacht: ik ga die Nederlandse visserij verduurzamen.’

Dit verhaal begint op een zondag in een koffie tentje in De Pijp, zo’n plek met veel te dure lattes, waar Amerikaanse Airbnb-toeristen hun dag beginnen voor ze naar het Museumplein afzakken. Ik zit daar met wat vrienden, aan een tafeltje naast dat van ons zitten ook twee locals. We raken in gesprek over hoe De Pijp is veranderd. Een van hen –‘type Ashton Kutcher’, merkt een van de vrouwen aan tafel op – stelt zich voor als Hendrik Kramer. Op een goed moment stelt iemand hem de onvermijdelijke vraag: ‘Wat doe je?’ ‘Ik ben visser’, zegt hij.

Hebben we dat wel goed verstaan? ‘Visser?’ zegt iemand. ‘Bedoel je sportvisser? Of heb je een viswinkel?’

‘Dat heb ik nou altijd’, zegt hij. ‘Nee, ik ben visser, de enige echte en laatste visser van Amsterdam.’

Tien jaar geleden kwam hij voor de liefde naar Amsterdam, vertelt Hendrik Kramer twee weken later aan mijn keukentafel. Die liefde is inmiddels uit, maar hij bleef in De Pijp wonen, als een Urker vis in een vijver vol hipsters. En hij is officieel inderdaad de enige beroepsvisser die Amsterdam telt. Om de week vaart hij met zijn schip Metanoia (‘verandering van levens wijze’) uit een van de zeehavens langs de Noordzee, van Zeeland tot Noorwegen, om op duurzame wijze vis te vangen. Wat voor vis? ‘Langoustines, schol, tong, tarbot, griet, inktvis, coquilles, schar, wijting, kabeljauw – alles eigenlijk.’

Maar tussen kerst en oud en nieuw dit jaar ligt de Metanoia als alles meezit in het IJ. Kramer is namelijk op een missie: hij wil de visserij verduurzamen en daarom wil hij rechtstreeks aan de Amsterdammers verkopen, zonder tussenkomst van de handel. Om dat mogelijk te maken, is hij een crowdfundingactie begonnen (crowdaboutnow.nl/campagnes/wildnzilt).

De vraag ‘Waarom wil je dat?’ kost bijna twee uur om te beantwoorden. Maar we beginnen bij het begin. ‘Waarom? Nou, om je een indruk te geven: ik sta met

mijn vis wekelijks op de Zuidermarkt. Heilbot ging daar afgelopen zaterdag weg voor zeventig euro de kilo. De afgelopen twee jaar kreeg ik op daar op de afslag vier euro de kilo voor. Vier euro! En hoe komt dat? Wat wij op de Noordzee vangen, gaat eerst naar de afslag in Urk. Dat is de grootste visafslag van Europa. Niet veel mensen weten dat hè, maar het is zo. En wat doen we vervolgens met de vis? Die wordt verkocht, ingevroren, naar Schiphol gebracht en dan naar Italië, Spanje of Frankrijk gevlogen.’

Dat klinkt inderdaad niet erg duurzaam. ‘Ik hoor mensen weleens zeggen: ‘Langoustines? Die eet ik altijd als ik op vakantie ben in Spanje.’ ‘Klopt’, zeg ik dan, ‘en de kans is groot dat die Nederlandse langoustines in hetzelfde vliegtuig met jou meegevlogen zijn.’ Want dat is het verrotte: negentig procent van mijn vangst gaat de grens over en wij in Nederland halen inktvisringen, tilapia, gamba’s en meer van die bende uit Vietnam en weet ik veel waar vandaan naar hier. Dat komt omdat Italianen en Spanjaarden eten wél weten te waarderen en wij niet. Bij ons telt alleen de prijs.’

Als ik vis ga kopen op de markt of in een viswinkel, is dat altijd bij Volendammers.

‘Inderdaad, en dat is dus ook het grappige – of eigenlijk niet. Iedereen in Amsterdam denkt: o vis, dat is Volendam. Maar Volendam heeft niet één visser. Nul. Je hebt misschien nog een of twee palingbootjes, maar ik denk zelfs dat niet meer. Amsterdam heeft meer vissers dan Volendam, namelijk: één.’

Waarom heeft Volendam dan die naam?

‘Omdat Volendammers de vis verkópen. Want het is wel een werklustig volkje, vergelijkbaar met de Urkers. De stukadoors, schilders, aannemers, marktlui, dat zijn heel vaak Volendammers. Maar vissers heb je er dus niet. Volendamse vishandelaren kopen hun vis op de afslag van Urk. Niet alleen mijn vis, ook die geïmpor teerde zalm, tilapia en gamba’s. En de prijs wordt

tekst Bart van Oosterhout foto’s Bart van Olphen

Hendrik Kramer, de laatste visser van Amsterdam:

‘Amsterdam heeft meer vissers dan Volendam, namelijk: één’

‘Ik heb vier miljoen van de bank geleend om de Meta noia te bouwen. Ik ben die sukkel geweest’

HENDRIK KRAMER

• Werd geboren op 29 juli 1986, in Urk

• Is de zevende generatie van een vissersfamilie

• Voetbalt nog steeds in Urk, met dezelfde jongens als in zijn jeugd

• Begon op zijn negentiende als visser op het schip van zijn vader

• Verhuisde in 2014 naar Amsterdam

• Doet hier aan yoga op aanraden van zijn fysiotherapeut

• Werkte van 2012 tot 2015 in de offshore-industrie als crewtender-kapitein

• Volgde de Slow Food Youth Network Academie (SFYN), samen met andere foodvernieuwers als chef-kok Joris Bijdendijk en culinair journalist Joël Broeckaart.

• Tekende in 2015 voor de eerste duurzame Noordzeevissersboot van Nederland, de Metanoia. Het duurde vier jaar om ’m te bouwen

• Startte een crowdfundingsactie om zijn duurzaamheidsplannen en label Wild ’n Zilt –waarmee hij vis direct afzet op de lokale markt – te bekostigen. Steunen kan via crowdaboutnow.nl/campagnes/wildnzilt

bepaald op die afslag. Daar liggen mijn duurzaam gevan gen visjes tussen al die andere en er hangt geen kaartje aan dat-ie duurzaam is. Dus krijg ik dezelfde lage prijs als de vis die niet duurzaam en zelfs met veel geweld gevan gen is, snap je? Die verduurzaming is dus hard nodig. Maar goed, dat vinden wij en de politiek vindt het ook, maar als we dat systeem niet veranderen, gebeurt er niks.’

Hoe moet je dat systeem dan veranderen?

‘Door rechtstreeks te verkopen aan mensen die geïnteres seerd zijn in echt verse, duurzaam gevangen vis. Dat begint bij de betere restaurants, chef-kok Joris Bijdendijk is al om. Maar ook particuliere klanten wil ik zover krijgen. Dat heb ik tijdens covid getest bij vrienden en nu elke zaterdag op de Zuidermarkt, maar er is meer nodig.’

Wat dan?

‘Met vooruitbetalende klanten die twee keer per maand een visbox willen laten bezorgen. Dat gaat dan niet via de veiling – wat officieel niet mag, maar daar vind ik nog wel wat op – waardoor ik het geld dat nu bij de tussenhandel blijft hangen, uit de prijs haal. Dat geeft me hopelijk genoeg marge om door te kunnen met de Metanoia. En dan kan ik het werk ook leuker maken voor die vijf jongens aan boord. Kunnen ze zelf de vis fileren en in een box stoppen, en is de meeropbrengst voor hen. Mooi toch?’

Schets Urk eens. Het is een klein dorp.

‘Urk is een voormalig eiland dat altijd van de visserij geleefd heeft. Maar toen de Afsluitdijk er kwam en tien jaar later de Noordzeepolder, kwam Urk op het vasteland te liggen en viel er niet veel meer te vissen. De bedoeling was dat het maar een beetje een museumeiland moest worden – een beetje zoals Schokland, met een kerkje en een paar huizen eromheen. Er werden ook geen wegen aangelegd en geen spoorlijn, nog steeds niet trouwens. De mensen zouden wel naar de stad verhuizen en dan zou het ophouden te bestaan. De Urkers voelden zich verraden.

Daar komen die saamhorigheid en het wantrouwen tegen Den Haag vandaan, dat je er nog steeds hebt.’

Maar Urk floreerde juist.

‘Precies. En dat wordt het wonder van Urk genoemd. Want

toen die wegen er uiteindelijk wél kwamen, zochten ze met hun schepen de Noordzeehavens op: Harlingen, IJmuiden, Den Helder, Scheveningen. In die plaatsen had de visserij geen aantrekkingskracht meer op de jongeren, die trokken allemaal naar de steden. Maar de Urkers hadden niks anders. Dus iedere maandag reden ze daarnaartoe om te gaan varen, en als ze terugkwamen, brachten ze al die vis per vrachtwagen weer naar Urk. Daar waren ze zo succesvol in dat de visafslag van Urk enorm ging groeien en daarmee de vloot ook.’

Eind goed, al goed?

‘Nou, nee, want zo ontstond er een wedloop onder de Urkers om steeds grotere schepen te bouwen. Mijn vader begon op een schip met een motor van 300 pk, toen werd dat 750 pk, 1300 pk enzovoorts – tot 1800 pk toe. Hoe hoger het vermogen, hoe meer je kunt opvissen. Je moet het zo zien dat je met kettingen eigenlijk de hele zeebodem omploegt om alle platvis eruit te halen. Plus: je hebt groteren netten en kunt langer vissen. Op een gegeven moment keert de wal dan het schip, letterlijk in ons geval. De visstand is als een bedrag op de bank; elk jaar groeit dat bedrag door rente. Zolang je die rente opvist, is er niks aan de hand. Maar als je steeds meer gaat opvissen, begin je ook het oorspronkelijke bestand aan te tasten en kan de natuur niet meer herstellen. Dat zagen de vissers en de overheid ook. Daarom zijn in 1987 de visquota ingevoerd.’

Hoe werkt dat?

‘Iedere visser kreeg toen een bepaald quotum voor elke vissoort, een hoeveelheid die je maximaal mocht opvissen. Wij vissen nu volgens wat ze de maximum sustainable yield noemen. De NGO’s en biologen houden in de gaten wat de yield per jaar is. Het systeem is nu eigenlijk als een taart waar iedereen een puntje van krijgt.’

Dan zeg ik weer: eind goed, al goed.

‘Juist niet, want als je begint met tien mensen heeft iedereen een grote punt van die taart. Maar komen er meer bij, dan worden dat steeds kleinere stukjes taart. In 2015 zag mijn vader dat het zo niet langer meer kon. Toen hij met 300 pk voer, kwam hij thuis met soms wel 20.000 kilo vis. Maar inmiddels had hij dus een kotter van 1800 pk en hij verbruikte daarmee 35.000 liter brandstof per week om nog maar 6000 kilo vis te vangen. Dat klopt niet. Dat is maatschappelijk niet verantwoord. Snap je? Die wedloop ging door, maar de visbestanden werden steeds kleiner. Dus toen zei hij: ik kan dit bedrijf niet zo aan jou overdragen’.

Toch is dat wel gebeurd. ‘Ja, maar niet meteen. In het begin werkte ik als freelancer en heb ik op heel veel schepen ervaring opgedaan. Maar op een gegeven moment ging het zo slecht in de visserij dat het voor mij aantrekkelijker was om in de offshore wat te zoeken, want er werden inmiddels veel windmolens in zee gebouwd. Toen heb ik een tijd crew tendering gedaan, waarbij je elke ochtend monteurs van de ene naar de andere windmolen in aanbouw vaart. Als ik dan klaar was, deed ik nog eenzelfde rondje met post en de kranten. Maar ik merkte dat ik met die krantenwijk op zee per keer 1800 liter brandstof de lucht in blies! Toen dacht ik: als dit duurzaam is terwijl er zo gruwelijk veel geld en brandstof de lucht in wordt geslingerd, dan kunnen we in de visserij ook nog wel wat.’

Toen woonde je al in Amsterdam?

‘Ja, want ik was hier in 2014 gekomen vanwege een meisje,

‘Dat is het verrotte: negentig procent van mijn vangst gaat de grens over’

die studeerde hier psychologie. Maar toen ze me dumpte, ben ik gebleven,omdat ik inmiddels was begonnen aan de SFYN, de Slow Food Youth Network Academie. Daar leerde ik mensen kennen als Joris Bijdendijk van restaurant Rijks, worstenmakers Brandt en Levie, en die jongen die voor NRC schrijft, Joël Broeckaert. De voedselveranderaars van de grachtengordel, zeg maar. Daar is mijn passie voor duurzaamheid begonnen: het besef dat we een andere kant op moeten met ons voedselsysteem.’

Hoe ben je toen te werk gegaan?

‘Ik was toen nog steeds betrokken bij de visserij, via het Masterplan Duurzame Visserij. Dat netwerk had wat geld gekregen om een duurzaam schip te ontwikkelen. Op een gegeven moment was dat in concept klaar en zeiden alle betrokken scheepsbouwers, vissers en banken: zo zou het moeten lukken. Maar wie gaat het uitvoeren? Toen ben ik daar ingestapt en heb ik vier miljoen van de bank geleend om de Metanoia te bouwen. Ik ben die sukkel geweest.’

Waarom was jij de sukkel?

‘Ik dacht: ik ga de Nederlandse visserij verduurzamen met dat voorbeeldschip, laten zien dat het kán. Ik dacht: ik heb nu een voorsprong, want ik ga tachtig procent terug in mijn CO2-footprint en dan ben ik duurzaam. Nou, niets bleek minder waar, want ik stond en sta pas aan het begin. Ik vind nog steeds dat ik een heel goede beslissing heb genomen, maar wel op een verschrikkelijk beroerd moment. Ik kwam in december 2019 in de vaart en drie maanden later kwam iemand met een snotneus uit Italië en gingen alle restaurants dicht. Daardoor miste ik 35 tot 40 procent van mijn omzet, maar ik kon dat aan geen instantie bewijzen zonder cijfers van het voorgaande jaar. Ik heb tweeënhalf jaar doorge scharreld tot covid voorbij was en net toen ik de visprijzen eindelijk weer zag stijgen, kwam de energiecrisis erbovenop.’

Daar heb je met jouw schip minder last van, toch? ‘Nou, nee. De Metanoia heeft een minimale footprint verge leken met andere vissersboten, maar hij is ontworpen als een tussenfase. Helemaal elektrisch varen kan nog niet; we wekken onze elektriciteit op met diesel. Die zou vervangen worden door gas en daarna door waterstof, maar de brand stofprijzen spelen mij dus ook parten. Ik loop elke week drieduizend euro mis, dat ik niet kan afbetalen aan de bank.’

En nu?

‘Ik kan de rente en een klein stukje aflossing nog net betalen, maar in december beslist de bank of ze mijn lening laat door lopen. Want die wil eigenlijk van al die visserijfinanciering af. Maar ik denk dat ik nog wel aan de goede kant zit; ik ben te duur voor ze om af te schrijven. En intussen werk ik hard door aan mijn plan om rechtstreeks aan de klanten te gaan leveren. Daarom ben ik nu die crowdfundingactie gestart, om 130.000 euro op te halen. Met de opbrengst wil ik mijn schip naar het IJ halen, zodat mensen aan boord kunnen kijken en de eerste keer hun verse visje kunnen ophalen.’

Dan houd je nog wel wat over. ‘En dat heb ik hard nodig om een opslag met koeling in de stad te huren, reclame te maken en een elektrisch koelbusje te kopen. Als dat lukt, ga ik zelf bezorgen. En dan doe ik dus álles zelf: een schip financieren en onderhouden, lobbyen bij de overheid, marketing, vissen, leidinggeven aan mijn crew. Het is heel veel, en toch zou ik er zielsgelukkig van worden. Maar als de bank de stekker eruit zou trekken, zeg ik: ‘Mijn schip ligt in het IJ, hier zijn de sleutels. Succes ermee.’ Dan ga ik corporate. Lekker met m’n laptopje in de koffiebar aan de havermelk-latte, net als mijn Amsterdamse vrienden.’

ELMER ZEGT WAT IK EIGENLIJK NIET DURF’

tekst Alice Boothby foto Derk Stenvers

Merel is al haar hele leven in de ban van alles wat met stripboeken te maken heeft. Kuifje, Gorillaz –zolang het maar geanimeerd is. Niet zo gek dus dat ze haar alter ego Elmer presenteert als stripfiguur. ‘Elmer durft te zeggen wat ik eigenlijk niet durf. Maar ik moet zeggen: we beginnen steeds meer op elkaar te lijken.’ Elmer is lang niet haar enige muzikale project: met hiphopcollectief Dieheleding versmelt Merel hiphop en theater op een andere manier dan gebruikelijk. Waar hiphop vaak als gimmick wordt ingezet in het theater, rapt dit gezelschap in de dialogen. Zoals dat in musicals zingend gedaan wordt. Ze rappen over seks, over 1001 nachten, over eenzaamheid en over de Baron van Münchhausen. Volgend jaar komt er een nieuwe voorstelling op de planken, in samenwerking met De Krakeling.

Als Merel een plek in de stad moet noemen waar ze graag uithangt, dan is dat Noord; uitgaan in Sexyland en het Skatecafé, aan het water zitten met een biertje. ‘Er zijn hier zo veel geweldige plekken en mensen. Neem mijn onderbuur man: hij is kunstenaar en maakt met zijn initiatieven de buurt actief een stukje mooier.’ Zelf draagt Merel daar trouwens ook aan bij: tijdens ADE organiseerde ze het allereerste hiphopevenement voor vrouwelijke artiesten in Sexyland. In – je verwacht het niet – Noord.

Meer Merel? In de Cultuurmakerspodcast (scan de QR-code) gaat gaat ze in gesprek met audiovisueel kunstenaar Nick Verstand. Ze is nu te zien in de nieuwe jeugdvoorstelling Queer planet (1 november in Bijlmer Parktheater, 9 t/m 14 november in De Krakeling).

Ontdek de gamechangers en baanbrekers van de stad, of het nu gaat om toneel, fotografie, muziek of schilderkunst. Deze maand: theatermaker en actrice Merel Pauw, ook bekend als rapper en producer Elmer.

30 33 34 35 40

WJOSVZ: ANALOGE FOTOGRAFIE

DE MOOISTE WC’S VAN DE STAD DE LEUKSTE WINKELS UIT ETEN: NIEUWE ADRESSEN IN DE STAD BUURT: RONDJE DOOR HOUTHAVEN

PAPAVERWEG

Struinen door de vintagehallen van Van Dijk & Ko en Neef Louis, je festivaloutfit scoren bij Rien de Wolf, perfecte pizza eten bij Klaproos of uitgebreid liflaffen bij Cornerstore: er waren al redenen genoeg om de Papaverweg in Noord wat vaker op te zoeken. En nu zeker met de opening van De Schietclub, een omgebouwde schutterij waar je tot diep in de nacht kunt dansen. Geopend van woensdag tot en met zaterdag vanaf acht uur, over de programmering wordt verder geheimzinnig gedaan. Gewoon heen gaan dus. @deschietclub

SECRET GARDEN

Nee, subtiel is het niet, maar daar doen de Amsterdamse broers Mike en Roy Poppes het ook niet voor. Hun nieuwe horecaconcept moet veel méér worden dan het zoveelste restaurant; Secret Garden is een ontsnappingsplek, een oase van rust, een tuin der lusten – en dat gewoon aan de Reguliersdwarsstraat. Het luxe menu is Japans-Peruaans, de wijnkaart eindeloos, het interieur tot in de puntjes gestyled. Grote kans dus dat het geheime er snel vanaf is, dus wees er snel bij.

Reguliersdwarsstraat 38-40, secretgardenamsterdam.com

NIX & NIX

Hij was er al in Haarlem en Heerhugowaard, maar nu heeft de enige alcoholvrije slijterij van ons land eindelijk ook in Amsterdam een filiaal geopend. Ja, dat lees je goed: Nix & Nix verkoopt rekken vol drank, maar geen druppel alcohol. Een frisdrankzaak dus? Nee hoor: verwacht hier geen kinderspul, maar volwassen aperitivo’s, cocktails, mixdrankjes en bier – maar dan gewoon katervrij. En ja, ze verkopen zelfs lekkere 0.0-wijn, naar het schijnt.

Eerste Boomdwarsstraat 63, nixennix.com

IEDEREEN ANALOOG

Ze duiken steeds vaker op: de wegwerpcamera van de Hema, een tweedehands Nikon-spiegelreflex of een klassieke Minolta, gevonden op zolder. Daarnaast staan er ineens weer lange rijen voor de laatste fotografiezaken in de stad en blijken goede oude fotorolletjes verdomd vaak uitverkocht. Met name twintigers –opgegroeid in een tijdperk vol digitale foto’s en Instagramfilters – lijken het analoge fotograferen te hebben ontdekt. Wat is er zo leuk aan? En waar moet je aan denken als je zelf begint? Met hulp van vier geoefende fotografen stelden we een handige begin nersgids samen.

1. WAAROM ZOU JE?

Niet weten hoe de kleuren zullen uitpakken of welke lichtvlekken zichtbaar worden, maar ook: de vinger die per ongeluk in beeld staat. Analoge fotografie is onvoorspelbaar – en dat zorgt automatisch voor meer sfeer. ‘Je legt momenten vast zoals ze zijn, met ruimte voor foutjes die de foto uiteindelijk sieren’, aldus liefhebber Aïcha Pilmeyer (25). Je wordt er bovendien creatiever van, want oneindig klikken tot je de perfecte compositie hebt?

Vergeet het maar. Met een limiet van 36 foto’s per rolletje dwingt analoge fotografie je kriti scher naar de werkelijkheid te kijken. ‘We leven in een tijd waarin alles meteen resultaat moet geven. Met analoog moet je elke keer eerst een heel proces aangaan. En dan is het altijd maar afwachten of je foto’s gelukt zijn’, zegt Martijn Huisman (28).

2. WAT HEB JE NODIG?

Allereerst: een goeie camera. Met de grote merken spiegelreflex-camera’s uit de hoogtijdagen van analoog zit je sowieso goed: Canon, Minolta, Nikon, Olympus, Pentax of eventueel een prijzige Leica. Spiegelreflex betekent dat je (door middel van een spiegeltje) met je zoeker rechtstreeks door je lens kijkt en dus exact ziet wat er op de foto verschijnt. Dit is anders bij een point-and-shootcamera waarbij de zoeker en lens van elkaar gescheiden zijn – en je dus vooraf alleen bij benadering ziet wat op je foto komt. Bij spiegelreflexcamera’s kun je alle instellingen, zoals sluitertijd en diafragma, manueel instellen, terwijl bij point-and-shootcamera’s de meeste functies automatisch ingesteld zijn, waardoor je

‘WEES JE ERVAN BEWUST DAT DIT ALLES JE TIJD, GELD EN ENERGIE GAAT KOSTEN’

SD-kaartjes zijn uit, fotorolletjes zijn in – en duskunnen fotospeciaalzaken de vraag amper aan.Vooral twintigers lijken de analoge camera tehebben herontdekt. Wat is de aantrekkingskracht ervan? En hoe begin je zelf?

tekst Vita van de Sandt en Mirte Vreemann

LEER DE KNEEPJES

Het gebruik van analoge materialen is kostbaar, dus je kunt er ook voor kiezen om de kneepjes van het vak te leren onder begeleiding. In de stad kun je bij studentencentrum CREA, fotomuseum Foam en instituut the FOTOtactory terecht voor cursussen. Bij die laatste kun je zelfs een bachelor in fotografie halen. Ook leuk: ga mee op pad met de Analog Club Amsterdam (@analog clubamsterdam) die fotowandelingen door de stad organiseert.

minder creatief kunt zijn. Toch stelt Huisman voor om eerst een point-and-shootcamera aan te schaffen, omdat die makkelijk mee te nemen is. Als je dan de smaak te pakken hebt, kun je vervolgens een oude spiegelreflexcamera op de kop tikken bij de kringloop. Check van tevoren of de camera geen beschadigingen heeft en of alle functies nog werken. Voor absolute zeker heid en advies kun je bij de paar overgebleven speciaalzaken een tweedehandscamera kopen. Hij raadt hiervoor Nivo-Schweitzer (Haarlem merdijk) en Foto den Boer (Tweede Hugo de Grootstraat) aan. Valerie Abeji (23) kijkt voor fotorolletjes online ‘of er een goeie deal tussen zit’, want door de toegenomen vraag zijn de prijzen de laatste jaren omhooggeschoten en zijn de rolletjes vaak overal uitverkocht.

Pilmeyer heeft als oplossing om online expired

Pablo Cantatore (22, @pablocantatore) hoopt als autonoom beeldmaker maat schappelijke problemen bespreekbaar te maken en doet dat op een conceptuele, artistieke manier. Hij exposeert in o.a. Milaan en Londen en maakt documentair werk voor de gemeente Amsterdam.

‘Als kind vond ik de oude Canon-camera van mijn ouders. Hij werkte niet meer, maar ik deed graag alsof. Op mijn zestiende had ik genoeg gespaard voor een ‘echte’ camera, de Canon 750D. Ik werk veel in fotostudio’s, maar als ik buiten ben, vind ik het vooral leuk om contrasten te fotograferen. Bijvoorbeeld een man in authentieke Oegandese kleding op een plein in Noord.‘

film (rolletjes die over de datum zijn) te kopen. ‘Je moet het dan wel oké vinden dat je rolletje kan mislukken, al kan dat ook weer interessant uitpakken.’

3. HOE BEGIN JE?

Heel simpel: door gewoon te beginnen, zeggen alle fotografen. ‘Door foto’s te maken leer je vanzelf de camera kennen, en het rolletje dat je gebruikt. Ik kreeg zelf ooit de tip om een paar keer met hetzelfde type rolletje te experimente ren’, zegt Huisman. Volgens Abeji zijn er allerlei tricks om je zekerder te voelen met de camera. Door bijvoorbeeld apps op je telefoon te downloaden en YouTube te raadplegen. ‘Probeer de basis van licht te beheersen door te spelen met je sluitertijd en diafragma’, zegt Pablo Cantatore (22). ‘En let ook op de ISO-waarde van je filmrolletje, die aangeeft hoe lichtgevoelig de film is. Met een analoge camera kun je die niet aanpassen, dus leer hoe rolletjes met verschillende ISO’s werken. Wees je ervan bewust dat dit alles je tijd, geld en energie gaat kosten.’ Huisman kiest ervoor om doelgericht één dag per week foto’s maken. ‘De

‘Mijn foto’s zijn een soort lo ve letters’

Aïcha Pilmeyer (25, @aichapilmeyer) maakt graag kiekjes in haar sociale kring en probeert geposeerde foto’s zo veel mogelijk te vermijden.

‘Ik begon met wegwerpcamera’s en kocht later een point-and-shoot van Olympus. Die gaat altijd mee op vakantie, naar verjaardagen of andere leuke gelegenheden. Ik probeer zo veel mogelijk momenten te fotograferen die ik

hele stad zit vol mooie locaties. Geef jezelf de opdracht om bijvoorbeeld alleen zittende of bellende mensen te fotograferen en je komt erachter dat elke locatie andere kwaliteiten heeft.’ Pablo daarentegen is begonnen door gewoon te fotograferen wat hij zag. Zijn beste tip is dan wel om van de grachtengordel weg te blijven: ‘Zoek iets origineels, en niet iets wat al gedaan is.’

4. EN DAN?

Nadat je rolletje is volgeschoten, is het tijd om de negatieven te ontwikkelen. Dit kun je zelf doen in een doka, maar je kunt ook de rolletjes naar een fotospeciaalzaak brengen. Zij kunnen het bovendien digitaal voor je inscannen of in printjes afdrukken. De meesten kiezen met het oog op de kosten voor digitaal inscannen: ‘Zo zijn de foto’s makkelijk te delen en kan ik altijd nog kiezen om ze te printen’, zegt Huisman. Voor het ontwikkelen en inscannen wordt Key Colour (Elandsgracht) aangeraden, bij FotoLab Kiekie (Jan Evertsenstraat) kun je het best je werk laten afdrukken. In een nostalgisch fotoboek bijvoorbeeld.

DE LIMIET VAN 36 FOTO’S PER ROLLETJE DWINGT JE KRITISCHER TE KIJKEN

‘Als ik buiten ben, fotografeer ik graag contrasten’

‘Met die oude Praktica MTL 5 voelde ik volledige v rijheid’

Martijn Huisman (28, @mar tijnhuisman_photography)

fotografeert deels als hobby en deels voor werk. Zijn passie voor analoge fotografie komt voort uit zijn fascinatie voor theater.

‘Mijn eerste camera was een Minolta Dynax 500si, maar pas toen ik een oude Praktica MTL 5 kreeg van mijn vader, voelde ik de volledige vrijheid om te fotograferen. Ik sta als acteur vaak in het theater en om de beelden, composities, kleurpatronen en situaties te kunnen onthouden, besloot ik ze vast te leggen. Ik ben de laatste tijd aan het ontdekken hoe ik foto’s kan maken die lijken op filmstills; daarop lijkt het alsof de beweging van het onderwerp nog doorgaat.’

‘Ik zoek naar een gevoel, niet het perfecte plaatje’

Valerie Abeji (23, @valerie_abeji) is professioneel digitaal portret- en natuurfotograaf, maar doet analoge fotografie erbij als hobby.

‘Mijn eerste camera was een Minolta SRT 100 die ik vond bij een kringloop. Mijn tante had me met een digitale camera al meer geleerd over ISO, sluitertijd en diafragma, dus met die kennis en YouTube-filmpjes kwam ik al best ver. Voor mij is het belangrijk dat ik niet op zoek ga naar het perfecte plaatje, maar naar een bepaald gevoel. Dus heb ik elke dag een came ra op zak, voor het geval dat.’

9X POEPCHIC

tekst Danielle Meester

1. W AMSTERDAM

Bij het ‘Mooiste toilet van Nederland’ van 2018 (ja, dit is een wedstrijd) doe je je behoefte in een heel bijzondere setting, geïnspireerd op de ’s avonds verlichte ramen van zeventiende-eeuwse grachtenpanden. Spuistraat 175, wamsterdam.com

2. PESCA AMSTERDAM

Als Pesca het ‘theatre of fish’ is, zijn de toiletten natuurlijk de dressing rooms. Inclusief discoballen, theaterdeuren én cabaretier Ronald Goedemondt die voor de nodige entertainment zorgt. Rozengracht 133, pesca.restaurant

3. DUKE OF TOKYO

In deze volledig gouden toiletruimte vind je innovatieve Japanse foefjes, waaronder de typische wc-brillen. Durf jij op een van de knopjes te drukken?

Reguliersdwarsstraat 37, dukeoftokyo.com

4. THE COLLEGE HOTEL

Deze toiletruimte wordt zelfs regelmatig gebruikt voor fotoshoots. De waterfontein in het midden, hoge deuren en enorme kroonluchters: poepchic! Roelof Hartstraat 1, thecollegehotel.com

5. CLUB NYX

Episch feestje op het toilet, waarom niet? Was je handen onder de grote piemelkraan terwijl de muziek uit de ballen schalt. The place to pee!

Reguliersdwarsstraat 42, clubnyx.nl

6. BAR BAARSCH

Deze toiletten werden ooit feestelijk geopend, en met een goede reden. Gigantische, gedurfde fotokunst prijkt hier aan de wanden en op de deuren.

Jan Evertsenstraat 91, barbaarsch.nl

7. SEXY LOO

Beleef een avontuur op een openbaar toilet in het Wallengebied… Elk hokje is uniek en de ‘meeglurende’ dames en heren maken het extra spannend. Oudezijds Achterburgwal 86, casarosso.nl/sexy-loo

8. BARDITA

De Mexicaanse vibes van Bardita vind je ook terug op de toiletten. Kleurrijke muren en verlichting, felroze klapdeuren én een enorme discobal – muy caliente!

Beukenplein 3HS, bardita.nl

9. COBRA CAFÉ

Niet voor schijterds, want deze toiletruimte is volledig van glas. Gelukkig: de deuren worden ondoorzichtig zodra je ze op slot doet. Hobbemastraat 18, cobracafe.nl

Meeglurende dames, muren van glas, brillen met technische snufjes: bij deze Amsterdamse horeca is een bezoek aan het kleinste kamertje een belevenis.

ALEKSANDRA UKHANEVA

RACHEL ECCELSTONE

SHOPPEN & ETEN

tekst Eveline Kuyten

DRESS FOR SUCCESS

Wat als je heel graag aan de bak wilt, maar je even niet genoeg geld hebt voor een zakelijke outfit? Bij Dress for Success, sinds kort te vinden in het World Fashion Centre in Nieuw-West, helpen kledingadviseurs iedereen die een nieuwe outfit nodig heeft voor een sollicitatie, pitch of contractbespreking. Mensen met een uitkering bijvoorbeeld, maar ook begin nende zzp’ers. Samen ga je door de rekken op zoek naar een nieuwe set die net dat duwtje in de rug geeft. De kleren zijn gratis, de adviseurs werken er vrijwillig.

Marilyn Jurhill werkt al twaalf jaar in de w inkel en steekt bezoekers het liefst van top tot teen in het nieuw – inclusief sokken en schoenen, jas, tas en passende accessoires. Om niets aan het toeval over t e laten, oefent ze bovendien het gesprek met haar klanten, geeft tips over persoon lijke verzorging (liefst geen felle kleuren!) en levert waar nodig opbouwende kritiek. ‘ Veel mensen die het niet ruim hebben, gunnen zichtzelf bar weinig. Als ze iets aantrekken dat goed zit, zie je ze een transformatie doormaken. Dat geeft een enorme kick. Maar als ze eruitzien als een kerstboom, vertel ik ze dat natuurlijk ook.’ Voor de aanvoer van nieuwe kleren

SECOND NATURE

Wist je dat de gemiddelde Nederlander per jaar 1500 plastic verpakkingen weggooit? Second Nature verkoopt huishoudelijke producten minus al dat afval, zoals wasstrips en scheermessen die een leven lang meegaan en waarvan alleen de mesjes vervangen hoeven te worden. Binnenkort koop je er ook handzeep, douchegel en allesreiniger.

Haarlemmerdijk 121b, second-nature.nl

CRAFTED SOCIETY

Crafted Society is een Amsterdams bedrijf dat werkt met de beste Italiaanse materialen en makers. In de winkel vind je luxe handgemaakte producten, zoals wit leren sneakers (€ 350), een kasjmier Albertinadeken (€ 1500) of een kekke vilten hoed (€ 150). Pas op dat niemand met je aanwinst aan de haal gaat; alles is er genderneutraal en staat dus iedereen.

is de winkel afhankelijk van donaties. Alles in goede staat is welkom, maar er is vooral een gebrek aan kwalitatieve, c asual spullen voor mannen. Net als aan ongedragen sokken, nette schoenen, jassen en plus-maten voor vrouwen. Polyester items daarentegen zijn uit den boze. ‘Niemand zit te wachten op een zweetaanval tijdens een belangrijk gesprek. Kleding moet vooral goed voelen.’ Kijk voor info over de winkel, het maken van een afspraak of het doen van donaties op de website.

Koningin Wilhelminaplein 1, dfs-amsterdam.nl

ZIELINSKI & ROZEN

Of het een zinderende ontmoeting in de trein is of het vrije gevoel uit zijn vroege jeugd: de herinneringen van Erez Rozen uit Tel Aviv resulteren in zalige parfums (à € 89) met geuren als Black vanilla en Vetiver musk. Ze worden ambachtelijk gemaakt en met de hand van tekst voorzien. In zijn eerste winkel in Nederland vind je daarnaast bedwelmend lekkere kaarsen, diffusers en douchegels.

Utrechtsestraat 117, zielinskiandrozen.com

De nieuwste en leukste winkels, eetcafés en restaurants in de stad.

In een van de nieuwe gebouwen aan het Osdorpplein, dat de laatste jaren een metamorfose onderging, zit Sallora, met een keuken die varieert van de Franse tot de Libanese. Je eet er onder andere koude en warme mazza’s (kleine hapjes) en op de houtskoolgrill bereide vis- en vleesgerechten. Voor die hapjes betaal je zo’n 7,50 tot 14,50 euro per gerecht, maar kies je voor shared dining, dan krijg je acht of twaalf warme en koude mazza’s vanaf 32 euro per persoon. Wij beginnen met de baba ganoush, zeytun (olijven op zuur) en yalangi (wijnbladeren gevuld met rijst). Die eerste valt het meest in de smaak vanwege de heerlijke rooksmaak. De warme mazza’s bestaan uit falafel, feta en munt in gefrituurd filodeeg en kibbeh hamis (bulgur gevuld met lamsgehakt). Als hoofdgerecht krijgen we een mixed grill van vlees en een vegetarisch gerecht dat niet op de kaart staat voorgeschoteld.

Hoewel de groenten, een stoof van aubergine, tomaat en ui en daaromheen gegrilde courgetterolletjes en kool, prima van smaak zijn, hadden we liever een echt Libanees vegetarisch gerecht van de kaart geproefd. Het vlees is daarentegen een feest voor de liefhebber. Lamskebab, ossenhaassaté en een heerlijk gekruide lamskotelet met crispy vetrandje van de grill, waarbij de jus een match made in heaven is met de manaqish, het Libanese platbrood dat erbij wordt geserveerd. Dat je er goed kunt eten, moge dus duidelijk zijn, maar ook voor gewoon een drankje aan de lange bar of wanneer je iets te vieren hebt, is Sallora een plek die je niet mag missen in Nieuw-West.

BREADWINNER

Hipper dan hip zijn de New Yorkse zuurdesembagels van Breadwinner, opgericht door bakker Jon Fairclough. In coronatijd moest de Canadees iets om handen hebben en bagels bakken bleek een insta(nt) succes. Rijendik staat men voor de deur in De 9 Straatjes om een versgebakken bagel te bemachtigen belegd met avocado, pastrami of cream cheese. Onze tip: proef de ‘salt bagel’ met gerookte Maldon salt flakes.

Tweede Laurierdwarsstraat 50, @breadwinneramsterdam

Bij Green, gelegen op de bovenste verdieping van nieuw Zuidas-icoon Valley, eet je een culinair negengangengroentemenu. Chef Peter Lute besefte dat een menu meer moest omhelzen dan alleen vlees en vis. Sterker; groenten vormen nu de hoofdmoot in zijn restaurant. Zelfs fervente vleeseters worden hier verrast, door gerechten als pompoen van schil tot pit of spitskool met rodekool, botersaus en polenta.

Beethovenstraat 305, gastrobargreen.nl

CHEESESTEAK FACTORY

Een echte Philly cheesesteak proeven zonder ervoor naar Philadelphia te moeten? Ga in de rij staan bij Cheesesteak Factory, van het Amerikaanse echtpaar Cassandra en David Shine. Hun zachte broodjes zijn gevuld met malse steak en glazige uien, afgetopt met een flinke lading cheddarkaassaus. Er is ook een vegan optie.

Van Hallstraat 270, cheesesteakfactoryamsterdam.nl

Osdorpplein 10 sallora.amsterdam

SALLORA

GREEN GASTROBAR

De zussen Tewa en One’sy Muller van foodblog ThisGirlCanCook eten elke maand bij een nieuw restaurant in de stad.

DAAR AAN DE HAVEN(S)

Ooit werden er enorme partijen boomstammen verscheept, nu verrijst er dé duurzame woonwijk van Amsterdam. Maar in Houthaven (of in de volksmond: de Houthavens) eet en drink je ook heerlijk – met een uitzicht waar je u tegen zegt.

tekst Inger van der Ree illustratie Barbara van den Berg

Door je wimpers over het IJ uitkijkend is het vanaf de Danzigerkade, zo tussen de piekfijn geisoleerde woonhuizen en elektrische auto’s, eigenlijk verrassend makkelijk voor te stellen hoe het er hier een paar eeuwen geleden uitgezien moet hebben. Zwaarbeladen stoomschepen voerden toen binnen na een lange reis over zee, hun rook uitblazend over het uitgestrekte water. Honderden havenarbeiders takelden er grote hoeveelheden hout van boten, afkom stig uit Scandinavië, Azië, Rusland en Afrika. Het op- en overslaan van hout was dan ook de reden dat er in 1876 gestart werd met de aanleg van de houthavens. In de loop der jaren kwamen de werkzaamheden steeds meer stil te liggen; in de jaren negentig lag de haven er zelfs verlaten bij. Tientallen plannen verschenen op tafel, maar over één ding was men het snel eens: dit stukje Amsterdam, zó dicht bij de stad, had te veel potentie om verwaarloosd te worden.

In 2013 werd gestart met de bouw van de k limaatneutrale woonwijk Houthaven, met zo’n 2.700 huizen verspreid over zeven eilanden. Die zijn vernoemd naar de steden waarmee Amsterdam zo driftig handeldreef. ‘En al die eilanden hebben nu hun eigen karakter’, vertelt buurtbewoner Ronald Scheer. Hij zit geregeld voor zijn deur op een bankje te genieten van de buurt. ‘Het mooiste vind ik de variatie hier: je hebt de stad op loopafstand, een duurzaam en modern huis én je wordt omringd door water. Vanuit mijn appartement vaar ik zo in ons bootje de Brouwersgracht op.’ Nu het aantal woningen verder groeit, is er op de eilanden ook steeds meer te beleven. Dit zijn de beste tips in Houthaven volgens Ronald.

RONALD SCHEER

Ronald Scheer woont ruim vijf jaar in Houthaven. ‘Los van het feit dat we ons in onze duurzame nieuwbouwwoning gelukkig niet zo veel zorgen hoeven te maken over de gasprijzen, hou ik van de afwisseling en mogelijkheden die de Houthavens biedt.’

REM AMSTERDAM

In 2021 kwam deze plek in handen van onder anderen Bobby Rust, eerder chef-kok bij Ron Gastrobar. ‘Behalve het eten is ook het uitzicht geweldig. Vanwege de zon die hier vaak heel mooi ondergaat, maar ook omdat je goed zicht hebt op de hele wijk. Altijd als ik boven kom en er is weer een bouwproject af, voelt het alsof er een nieuw cadeautje is uitgepakt.’

Haparandadam 45-2

VERLATEN PIER

‘Als je bij het REM-eiland de pier helemaal tot het einde afloopt, tot daar waar al het groen begint, kom je op een van mijn geheime lievelingsplekken. Het uitzicht is eindeloos, ik kom er graag om na te denken en mijn hoofd leeg te maken.’

RESTAURANT VESSEL

Gevestigd in hotel Boat & Co, met zijn rode en oranje bakstenen duidelijk knipogend naar de Amsterdamse School (die je in de nabijgelegen Spaarndammerbuurt overal ziet), vind je restaurant Vessel. ‘Hier schuif ik graag aan met wat vrienden, vaak als we eerst een rondje gevaren hebben.’ Revaleiland 500

ZWEMTRAP

Voor de deur van Boat & Co vind je een grote steigertrap. Het is de favoriete zwemspot van veel Houthaven-bewoners. ‘Ook in de winter en herfst nemen veel buren hier regelmatig ’s ochtends een verfrissende duik. En in de lente en zomer is het natuurlijk de perfecte plek om te picknicken aan het IJ.’ Revaleiland 500

CAFÉ DE KAAIMAN

Aan de rand van de wijk, net in de Spaarndam merbuurt, vind je café De Kaaiman. ‘Dit is zo’n plek waar je nog een betaalbaar biertje kunt drinken en in je eentje naartoe kunt gaan omdat je altijd wel aan de praat raakt. Het is ook grappig te horen hoe er hier soms over nieuwe Houthaven-bewoners gepraat wordt door de oude bewoners van de Spaarndammerbuurt. Laatst nog stond er iemand te foeteren dat hij half omver werd gereden door ‘een of ander hip Houthaven-type op een elektrische fiets’. Het lijkt mij voor alle partijen leuk als ze regelmatig met elkaar aan de bar gaan zitten.’

Spaarndammerdijk 192

RESTAURANT KARAAT

Met een prachtige visgraatvloer en grote kleurrijke kunstwerken aan de muur lunch, ontbijt of dineer je hier behoorlijk stylish. Ook voor een biertje ben je hier aan het juiste adres. ‘De gerechten zijn Aziatisch georiënteerd en allemaal even lekker. Pas dus op, want je blijft hier bestellen.’

Houthavenkade 103

DE PRAEL HOUTHAVENS

Hoe de Wallen de afgelopen jaren ook veranderden; Brouwerij De Prael bleef en groeide uit tot een icoon. Menig Amsterdam mer was dan ook in zijn nopjes toen er in de Houthavens een tweede locatie werd geopend. Zo ook Ronald. ‘Er hangt zo’n goede sfeer. Het liefst ben ik er op zondagmiddag, als er ook livemuziek is.’ Vanaf februari gaat De Prael Houthavens trouwens verder onder de naam Breugem Meeting Point.

Nieuwe Hemweg 2

EDWIN

VAN

EIS

PONT 13

‘Het leukste aan deze plek is voor mij dat je er kunt aanmeren met je bootje. Geweldig om na een dag varen aan te schuiven voor een diner aan het water. In de herfst en winter is het overigens binnen ook erg knus.’

Haparandadam 50

RESTAURANT GARY LOEN

‘Ik ben hier zelf nog steeds niet geweest, maar ik hoor van alle buren dat het goed is. Het staat dus hoog op mijn lijstje.’ Eigenaar Gary Loen won in 2015 het tv-programma

Masterchef en heeft, samen met zijn man Henk Janssen-Loen, sindsdien al aardig wat (tijdelijke) restaurants in Amsterdam gehad. Deze stijlvolle en huiselijke plek, met gerechten geïnspireerd op de Indonesische en Franse keuken, is here to stay Moermanskkade 4

BORISOV

Bij ‘creative venue’ en flexwerkplek Borisov is het elk weekend feest; op vrijdag en zaterdag wordt er een vast diner, Bouillon Borisov, georganiseerd dat overgaat in een dans- en baravond tot drie uur ’s nachts. Op 13 november kom je er in najaarssferen tijdens de wintermarkt met kaasfondue, glühwein en vuurkorven.

borisov.amsterdam

infomeerop iamsterdam.nl

service & info

JE DAGELIJKSE PORTIE CULTUUR

Amsterdam zit bomvol cultuur, ook bij jou in de buurt. Online houden we je op de hoogte van wat er te doen en te ontdekken is en waarmee je rekening moet houden. Iedere dag lees je verhalen en meer op iamsterdam.nl en op social media. En wil je wekelijks de beste tips en winacties in je mail? Schrijf je dan in voor de Uitmail.

iamsterdam.nl instagram.com/uitinams facebook.com/Iamsterdamnl

I AMSTERDAM STORE

Als Amsterdam een winkel zou zijn, hoe zou die er dan uitzien? Het antwoord op die vraag vind je aan de IJ-zijde van het Centraal Station. Ontdek het beste van de stad met de unieke producten van lokale makers in de I amsterdam Store. Zo haal je echt een stukje van de stad in huis. Ook voor tips en informatie over Amsterdam en de regio, rondvaarten, plattegronden, gidsen, tickets voor musea en evenementen ben je hier aan het juiste adres.

IJhal (noordzijde Centraal Station) Voor openingstijden, zie: iamsterdam.nl/store

Maak kennis met de lokale makers

I AMSTERDAM WEBSHOP

Maak kennis met de lokale makers uit Amsterdam en maak je familie, vrienden óf jezelf blij met een typisch Amsterdams cadeau. Producten die zijn gemaakt door ambachtelijke makers uit de stad en omstreken, altijd creatieve, unieke ontwerpen van goede kwaliteit: je vindt ze in de I amsterdam webshop.

ia msterdam.nl/webshop

WEBCARE

Ook vanuit huis helpen we bewoners en bezoekers graag. Ons webcare team geeft je tips en helpt je met vragen over bijvoorbeeld bestel lingen. Bereikbaar via social media, webcare@iamsterdam.com en live chat op iamsterdam.nl.

DIGIDAAN

EEN LEVEN

Benja Bruijning is toch een beetje de Nederlandse Hugh Grant, bekend van films als Alles is liefde en Hartenstraat. Nu staat hij solo op het toneel in de monoloog Een leven, een eigen vertaling van Nick Paynes A life. Net als bij Payne speelden zich ook in Bruijnings leven bijna tegelijkertijd een aantal grote levensgebeurtenissen af: de geboorte van zijn dochter en het overlijden van zijn vader. ‘Hoe dood en nieuw leven je plotseling in een nieuwe fase werpen, dat vind ik hier prachtig verwoord. Een leven lang ben je een zoon en opeens wordt er iets anders van je verwacht.’

11 t/m 13 november in Bellevue, 18 november in VU Griffioen

THEATER, DANS, CABARET, FESTIVALS, MUSEA & EXPOSITIES

DEN HAAN VAN

POP

JOSHUA REDMAN - A MOODSWING REUNION

Saxofonist en componist Joshua Redman heeft zich herenigd met het iconische kwartet waarmee hij meer dan een kwart eeuw geleden zijn beroemde album ‘MoodSwing’ opnam. Brad Mehldau, Christian McBride, Brian Blade en Joshua Redman presenteren hun nieuwe album ‘RoundAgain’. di 01 november 20:15, Het Koninklijk Concertgebouw Amsterdam,€ 43,-

100 JAAR TOOTS THIELEMANS

Deze editie van Dutch Jazz Heritage staat in het teken van mondharmonicalegende Toots Thielemans. Samen met Her mine Deurloo brengt het Jazz Orchestra of the Concertgebouw een ode aan dit bijzondere jazz fenomeen. wo 02 november 20:15, Het Koninklijk Concertgebouw Amsterdam,€ 34,-

MADISON MCFERRIN

Madison McFerrin geeft een hele andere dimensie aan het begrip ‘a capella’. Haar soulvolle stem reikt van swingende funk tot zwoele R&B. Daarbij doet ze ook haar eigen ritmesectie en achter grondvocalen.

vr 04 november 20:00, Paradiso,€ 12,-

YU ODA EN LAURENT WARNIER

Componist Yu Oda bewandelt ongebaande paden waarin hij elektronica en vibrafoon combi neert met het hyperorgel. Oda vervolgt zijn onderzoek met een nieuwe compositie voor zijn duo Plastikova met vibrafonist Lau rent Warnier. za 05 november 20:15, Orgelpark,€ 10,- t/m € 17,50

LINDE SCHÖNE

Linde Schöne werd in 2014 als eerste vrouw getekend bij het hiphop-label Noah’s Ark en brak in 2016 door met haar debuut ‘Liefde Van De Vloer’. Inmiddels heeft de Nijmeegse zangeres zich aangesloten bij PIAS en heeft ze de single ‘Zet Het Stop’ uitgebracht. zo 06 november 20:30, Bitterzoet,€ 14,-

BLACK PENCIL + ENSEMBLE KYAI FATAHILLAH - TOPENG MASQUERADE

Het eigentijdse gamelanen semble Kyai Fatahillah uit Indonesië bundelt in dit concert de krachten met de nieuwemu ziekspecialisten van Black Pencil. Een theatrale ontmoeting tussen twee klankwerelden. zo 06 november 20:15, Muziekgebouw aan ‘t IJ, € 29,50 t/m € 37,-

THOMAS DYBDAHL

De Noorse muzikant en film componist Thomas Dybdahl combineert pop, folk en jazz. Hij kenmerkt zich door zijn warme falsetstem met akoestische be geleiding.

ma 07 november 19:30, Melkweg,€ 25,30

PAVEMENT

Na een radiostilte van ruim tien jaar sinds de breuk van de ka rakteristieke undergroundband Pavement in 1999, werd een eer ste reünie in 2010 gehouden. De band is destijds samengekomen om diverse benefietshows te spe

len, maar verraste fans vervol gens met een reeks festivalshows. di 08 november 20:00, Konink lijk Theater Carré,€ 55,-

ISAIAH COLLIER & THE CHOSEN FEW

Vroege twintiger Isaiah Collier maakt diepe indruk met zijn krachtige, verheffende spel op tenor- en sopraansax. Zijn album

‘Cosmic Transitions’ werd opge nomen in dezelfde studio en met dezelfde analoge apparatuur als de Coltrane-klassieker ‘A Love Supreme’. Collier betuigt eer aan de traditie en kijkt tegelijk vooruit met zijn band The Chosen Few. wo 09 november 20:30, Bimhuis,€ 16,-

GALLOWSTREET & PYNARELLO

De samenwerking tussen Bras sband Gallowstreet & Collectief Pynarello staat garant voor een show vol symfonische dans muziek. Een wervelwind van strijkers en neo-brass die een 21e-eeuwse dimensie geeft aan de roaring twenties. do 10 november 20:00, Ko ninklijk Theater Carré,€ 20,-

KAJA DRAKSLER OCTET

Pianist Kaja Draksler leidt een kleurrijke formatie, opgericht in Amsterdam met improviserende musici afkomstig uit verschillen de landen. Haar internationale groep wisselt songs en improvi saties af met door modern klas siek geïnspireerde composities. vr 11 november 20:30, Bimhuis,€ 16,-

THE BAD PLUS

The Bad Plus rekt al meer dan twintig jaar de grenzen op van de jazz. De Amerikaanse formatie werd op slag beroemd met eigen zinnige bewerkingen van muziek buiten het genre, van pop en punk tot klassiek en avant-garde, van Nirvana via Aphex Twin naar Ligeti en Stravinsky. Het geliefde Amerikaans superteam keert terug in een nieuwe ge daante.

za 12 november 20:30, Bimhuis,€ 23,-

ARES

Ares, de rapper, producer én zanger uit Oosterhout, stond al vroeg in de spotlights: op 18-jari ge leeftijd bracht hij zijn debuut album ‘Road Trip’ uit, en vervol gens talloze EP’s en mixtapes. Ares kruipt voor zijn nieuwste project ‘Live From Mars’ in de huid van alter ego Wavyman. za 12 november 19:00, Melkweg,€ 20,70

PJ MORTON

De Amerikaanse Grammy-win nende muzikant PJ Morton is een van de toetsenisten van Ma roon 5 en begon een solocarrière in 2012 met zijn eerste EP ‘Follo wing My First Mind’ gevolgd in 2017 door het album ‘Gumbo’. ma 14 november 19:00, Melkweg,€ 28,75

CLUB PARTOUT OLV CORRIE VAN BINSBERGEN

Corrie van Binsbergen en zes tien jonge muzikanten gaan op een spannende muzikale reis vol onverwachte ontmoetingen. De helft van de muzikanten komt uit het Midden-Oosten & Afrika en de andere helft zijn internationale studenten van het Conservatorium van Am sterdam.

di 15 november 20:00, Bimhuis, gratis

POP

JITWAM

De muziek van Jitwam, multi-instrumentalist, dj, producer en labelbaas van The Jazz Diaries, klinkt als jazzy elektro nica vol vlagen psychedelische soul, house, funk, spacen de hiphop, pop en r&b. De in Noordoost-India geboren muzikant woonde in Nieuw-Zeeland, Australië, Thailand, Zuid-Afrika, Londen en New York. Muzikale invloeden uit al deze landen vinden een weg in zijn muziek. In 2017 bracht hij zijn debuutalbum uit, opgevolgd door het doorbraakal bum Honeycomb in 2019. Paradiso, 22 november

De melodieën blijven continu aanstekelijk en de twee autodi dactische broers weten hun stijl door de jaren heen herkenbaar te houden. vr 18 november 22:00, Stichting Kunst- en Cultuurhuis Cinetol,€ 8,-

BRETT YOUNG

Brett Young combineert in zijn muziek hedendaagse pop met moderne country. In 2016 brak hij door met zijn debuutalbum ‘Brett Young’, dat werd opgevolgd door het album ‘Ticket to L.A.’.

De Amerikaanse country-pop zanger, songwriter en gitarist uit Orange County, Californië bracht in 2020 zijn derde album ‘Week ends Look a Little Different These Days’ uit. vr 18 november 19:30, Melkweg,€ 31,65

TRIO GRANDE 2.0 - WILL VINSON/GILAD HEKSELMAN/ NATE WOOD De leden van Trio Grande 2.0 blinken ieder voor zich uit op hun instrument. Toch is het trio meer dan de som der delen. Zo waagt Will Vinson zich naast zijn vertrouwde altsax aan elek tronische toetsinstrumenten. Gilad Hekselman nam tegelijk de gitaar- en baspartijen voor zijn rekening. Zowel drums als bas worden verzorgd door Nate Wood. vr 18 november 20:30, Bimhuis,€ 18,-

Pink Oculus is het alter ego van actrice, producer en zangeres Esperanza Dens wil. De Amsterdamse com bineert moeiteloos hiphop, soul, jazz, elektro en pop in een muzikale mix van rap en pakkende melodieën. Ze debuteerde met de op zwepende single Sweat, die haar 3FM Serious Talent maakte, bracht haar EP Delicious uit, en stond op festivals als The Great Escape, Glastonbury en North Sea Jazz. Melkweg, 4 november

SUDAN ARCHIVES

Onder de naam Sudan Archives maakt de autodidactische violis te, zangeres, songwriter en pro ducer Brittney Parks een mix van R&B, hiphop en experimentele electronica gecombineerd met West-Afrikaanse muziek. di 15 november 20:30, Tolhuistuin,€ 19,-

ROI SOLEIL - LUNE

Roi Soleil, het in goud gehulde alter ego van Matthijs Rijsdijk, maakt popmuziek en mixt hierbij de Franse en Engelse taal. Van groots, dramatisch vol glitters naar klein, integer en kwetsbaar. 17 t/m 20 november diverse tijden, TapasTheater,€ 10,-

GARE DU NORD - 20TH ANNIVERSARY TOUR

Vier jaar geleden nam de band afscheid van het publiek maar keert eenmalig terug met ‘Gare du Nord Encore - 20th anni versary tour!’ Gare du Nord startte twintig jaar geleden als lounge pionier met de culthit ‘Pablo’s Blues’ en het met goud bekroonde album ‘In Search Of Excel lounge’. do 17 november 19:30, Melk weg,€ 31,05

MARK LETTIERI GROUP

Mark Lettieri is vooral bekend om zijn vindingrijke gitaarwerk voor de Amerikaanse supergroep Snarky Puppy met wie hij vier Grammy Awards won. Naast soepele funkjazz-begeleiding en scheurende rocksolo’s levert hij ook composities en arrangementen. Met onder anderen basgitarist Wes Stephenson en drummer Jason ‘JT’ Thomas, die ook te horen zijn op de zes soloalbums van Lettieri, vormt hij zijn eigen groep. Bimhuis, 16 november

CHRISTOPH IRNIGER TRIO FEAT. BEN VAN GELDER

Saxofonist Christoph Irniger is de grote belofte van de Zwitserse jazz vanwege zijn beheerste tenorspel en zijn slimme composities, die vaak gebaseerd zijn op toeganke lijke melodieën. Irniger speelde met bekende altsaxofonisten als David Binney en Loren Stillman. Nu treedt hij op met een van de grote altisten van de Nederlandse jazz, Ben van Gelder. do 17 november 20:30, Bimhuis,€ 16,-

HET AMSTERDAMS VOLKS KOOR - GEZELLIGHEID KENT GEEN TIJD

Het alom bekende Amsterdams Volkskoor treedt op met hun jaarlijks traditionele programma ‘Gezelligheid kent geen tijd’. Met liedjes van Jordanese Amster dammers zoals Johnny Jordaan, Tante Leen en Willy Alberti onder muzikale leiding van Piet Schmidt. vr 18 november 20:15, vr 25 november 20:15, Meervaart Theater,€ 25,-

YELLOWSTRAPS

YellowStraps uit België combi neert warme, elektronische beats met soulvolle hiphop en jazz.

JONAS WINTERLANDRETROSPECT

In januari 2013 debuteerde Jonas Winterland met het album ‘Mensen zijn gemaakt van dun papier’, een plaat vol weifelende liedjes over liefde, leven en dood. Het album werd genomineerd voor de MIA’s, kampeerde weken in de hitlijsten en werd omarmd door helden als Tom Barman (dEUS) en Raymond van het Groenewoud. Met de voorstelling ‘Retrospect’ viert de Vlaamse singer-songwriter zijn 10-jarig artiestenbestaan. 18 t/m 19 november 20:00, Theater Bellevue,€ 12,- t/m € 18,50

QUIQUE Quique groeide op in Amster dam, als kind van een Neder landse vader en een Colombiaan se moeder. De tweetalige zanger combineert reggaeton, R&B, hiphop en afropop en won in 2018 de talentenwedstrijd Fuego van zender FunX met het num mer ‘Bici’. Met de EP ‘Tú’ had de Amsterdammer opnieuw succes met de track ‘Bum Bum’. za 19 november 20:30, Tolhuistuin,€ 16,-

MARTIN FONDSEMORNINGSTAR CANTATA

Alleskunner Martin Fondse is vanaf 2021 componist des Va derlands. Als pianist, componist, dirigent en arrangeur heeft hij een grote naam opgebouwd. In december 2017 werd hem de prestigieuze Buma Boy Edgar Prijs toegekend. Als toetsenist en tegenwoordig ook als vibran doneon-speler blijft hij zichzelf vernieuwen.

za 19 november 20:15, Orgelpark,€ 10,- t/m € 17,50

SUN-MI HONG QUINTETTHIRD PAGE: RESONANCE

De Koreaanse drummer Sun-Mi Hong presenteert met het SunMi Hong Quintet het nieuwe album ‘Third Page: Resonance’. De groep won de Edison Jazz

HUNTER SELMAN

PINK OCULUS

Nationaal 2021 met het vorige album ‘A Self-Strewn Portrait’.

Haar eigen composities bestaan uit pakkende melodieën en dra matische uitbarstingen, naast im pressionistische klankpatronen en ongebruikelijke maatsoorten. za 19 november 20:30, Bimhuis,€ 16,-

MATHIAS EICK QUINTET –

WHEN WE LEAVE

De internationaal geroemde Noorse trompettist Mathias Eick balanceert tussen jazz, Scan dinavische folkmelodieën en ambient. In zijn kwintet ontstaat pure magie wanneer trompet- en vioolklank samenkomen. De groep schittert opnieuw op ‘We Leave’, het vijfde album van Mathias Eick op het beroemde label ECM. zo 20 november 20:30, Bimhuis,€ 22,-

NOORD NEDERLANDS OR KEST EN RUBEN BLOCK

Ruben Block, frontman van de Vlaamse rockband Triggerfinger, kreeg van het Noord Nederlands Orkest carte blanche om zijn eigen programma samen te stellen met nieuw werk, een paar verrassende covers en Triggerfin ger-klassiekers.

di 22 november 20:00, Konink lijk Theater Carré,€ 21,50

LEYLA MCCALLA

Leyla McCalla is een multi-in strumentalist die op haar meest recente album ‘Breaking The Thermometer’ een muzikale reis door de tijd maakt met thema’s als rassen- en sociale ongelijk heid, politieke onrust en de nala tenschap van het legendarische Radio Haiti. di 22 november 20:30, Vondelkerk,€ 18,-

SAAR & LIES - WATERKOUD

Het singer-sonwriters duo Lisa Schenk en Sarah van Heuven trakteren op harmonieuze melo dieën, tweestemmigheid en een geheel eigen sound. 23 t/m 27 november diverse tijden, wo 30 november 19:00, 20:00 en 21:00, TapasTheater,€ 10,-

JAMES GILLESPIE

James Gillespie staat bekend om zijn bijzondere, doorleefde diepe stem. De in Engeland geboren Schot maakt op spitsvondige wijze gebruik van invloeden uit blues en soul en creëert hiermee emotie volle, meeslepende muziek. do 24 november 20:30, Bitterzoet,€ 15,-

KAKKMADDAFAKKA

De Noorse band Kakkmaddafak ka speelt een mix van indiepop, funk, disco en jazz. Het meest recente album ‘Live In Koln’ met hits als ‘Runaway Girl’, ‘Your Girl’ en ‘Forever Alone’ kwam eind vo rig jaar uit en geeft een goed beeld van hun optredens en aanstekelij ke energie.

vr 25 november 19:30, Melkweg,€ 20,15

AARON PARKS LITTLE BIG

Pianist en componist Aaron Parks maakte op 25-jarige leeftijd grote indruk met ‘Invisible Cinema’, zijn eerste eigen album op Blue Note na drie releases op dit legendari sche label met trompettist Teren ce Blanchard. De BBC riep het uit tot een van de beste albums van het jaar.

vr 25 november 20:30, Bimhuis,€ 19,-

RAÜL REFREE EN LINADE EIGENTIJDSE AMÁLIA

CLUBS

FEJKÁ

Fejká mixt melodieuze deephouse en atmosferische soundscapes met techno. In zijn tracks zoekt de produ cer uit Stuttgart altijd naar tegenstellingen als dag en nacht, dromen en dansen, langzaam en snel, melancho lisch en euforisch, waarin hij de spanning opzoekt tussen twee verschillende werelden. De Duitser bracht na zijn eer ste EP Twilight, met invloe den van Kiasmos, HVOB en Christian Löffler, zijn debuut album Reunion uit op het Japanse label Ki-Records. Melkweg, 9 november

RODRIGUES

De Spaanse popproducer en mul ti-instrumentalist Raül Refree en de Portugese zangeres Lina mo derniseren de twee eeuwen oude Portugese fadomuziek. Samen maken ze krachtige, elektronisch gekleurde muziek vol emotie, waarin de essentie van het oude repertoire wonderbaarlijk mooi overeind blijft. zo 27 november 20:15, Muziek gebouw aan ‘t IJ,€ 26,50 t/m € 33,-

KAE TEMPEST

De muziek van Kae Tempest is brutaal en vernieuwend tegelijk, waarbij de moeilijke onderwerpen niet worden geschuwd: armoede, het klassenstelsel en sociaal-eco nomische misstanden komen alle maal aan bod in de fijnzinnige en maatschappijkritische teksten. ma 28 november 20:30, Paradiso,€ 26,-

MELIKE ŞAHIN

De veelzijdige Şahin is sinds het verschijnen van haar debuutal bum ‘Merhem’ een van de grote artiesten in Turkije. Voorheen toerde ze de wereld over met de psychedelische cultband BaBa ZuLa. Sinds 2017 is ze solo en genereert ze met haar combinatie

WELCOME TO THE FUTURE INDOOR DAY FESTIVAL Het grote Welcome to the Future gaat in de winter naar binnen met een indoor festival mét daglicht, drie podia en alle elementen van het jaarlijkse buitenfestival in het Twiske gecombineerd met de intimiteit van Ware house Elementenstraat. Met optredens van verschil lende artiesten uit binnenen buitenland waaronder William Djoko, Answer Code Request, Sandrien, Ici Sans Merci, Tahko en meer. Warehouse Elementen straat, 26 november

van pop, psychedelische elektro nische muziek en een zweem van disco, miljoenen streams met hits als ‘Deli Kan’, ‘Sevmek Suçsa Suçluyum’ en ‘Tutuşmuş Beraber’. wo 30 november 20:30, Tolhuistuin,€ 29,-

MARTA ARPINI POCKET ORCHESTRA

Met haar uitdagende melodieën en kleurrijke orkestraties is de jonge Italiaanse Marta Arpini een klasse apart onder sin ger-songwriters. Haar songs nei gen naar alternatieve jazz en pop. Het Marta Arpini Pocket Orches tra is een tienkoppig gezelschap met eigenzinnige namen uit de Nederlandse jazz, onder wie zangeres en percussionist Sanne Huijbregts. wo 30 november 20:30, Bimhuis,€ 13,-

MASSIH HUTAK - WELKOM IN DE NOORDSIDE

Wat Massih Hutak in de zomer van 2019 begon als eerste pro testsong tegen gentrificatie met het nummer ‘Designer Fiets’, resulteerde in een theatervoorstel ling en vervolgens in de verzets beweging Verdedig Noord. Sinds dien brengt Massih regelmatig nummers uit met bijbehorende

videoclips die steeds een andere kant van de gentrificatie belicht ten. Deze nummers bij elkaar vormen het album ‘Welkom in de Noordside’. wo 30 november 20:30, Muziekgebouw aan ‘t IJ, € 12,- t/m € 15,-

CLUBBING

BOB MOSES

Bob Moses bestaat uit Tom Ho wie en Jimmy Vallance. Howie heeft een achtergrond in rock, Vallence in trance. Een gouden combinatie tijdens hun live shows. Ze wonnen de award van Best New Live Act op Resident Advisor en speelden op festivals als Glastonbury en Lollapalooza. di 08 november 19:00, Melkweg,€ 27,60

DJ SEINFELD De Zweedse producer Armand Jakobsson aka DJ Seinfeld is be kend van zijn warme lofi house platen in de typische Lobster Theremin stijl. Dit jaar verschijnt zijn tweede album ‘Mirrors’ op het legendarische label Ninja Tune. De eerste single ‘U Already Know’ klinkt positief en frisser dan ooit. De plaat wordt komend jaar gevierd met een tour waarbij DJ Seinfeld zijn muziek voor het eerst live zal spelen. vr 11 november 20:00, Melkweg,€ 7,25

HESSLE AUDIO 15 YEARSBEN UFO / PANGAEA / PEARSON SOUND

Van dubstep tot house tot tech no: oprichters en schoolvrienden Ben UFO, Pearson Sound en Pangaea hebben met hun label Hessle Audio en radio shows een grote stempel gedrukt op de UK sound. Ze treden op met een (voorlopig nog geheime) gast-dj uit Amsterdam. za 12 november 23:30, Melkweg,€ 20,15

JAEL INVITES JULS & MANSUR BROWN

Een live showcase gecureerd door Jael. Met de release van zijn so loalbum ‘Half As Much’ heeft de 27-jarige Molukse dj, producer en zanger zijn talent als multi-in strumentalist meer dan bewezen. Jael nodigt zijn grote favorieten uit waaronder jazztalent en gita rist Mansur Brown uit Oost-Lon den en de Brits-Ghanese dj en producer Juls. zo 13 november 19:30, Melkweg,€ 25,90

GIDGE

De verfijnde elektronica van Gidge is diep geworteld in de Zweedse natuur. Jonatan Nilsson en Ludvig Stolterman combi neren field recordings en orga nische klanken met melodische housebeats. Pitchfork benoemde Gidge tot favoriete act om naar te luisteren op ingesneeuwde dagen. vr 18 november 19:00, Melkweg,€ 17,25

D&B CONCEPT INNOVATIONINNOVATION IN THE DAM

Het legendarische Britse D&B concept Innovation brengt Am sterdam’s grootste Drum&Bass en Jungle festival met een topteam van dj’s & mc’s met speciale optre dens van de all stars uit D&B-land. vr 18 november 23:30, zo 20 november 22:00, Melkweg, € 46,-

BOMBA ESTÉREO

Het Colombiaanse duo Bom ba Estéreo uit Bogota weet al

meer dan tien jaar traditionele Zuid-Amerikaanse stijlen als cumbia en champeta met hip hop, dubstep en elektronica te vermengen tot een bruisende sound. Op het podium staan ze bekend om hun energieke per formances. zo 20 november 19:00, Melkweg,€ 33,35

SHANTEL & BUCOVINA CLUB ORKESTAR

Shantel, de Duitser met Roe meense roots, is de pionier en stuwende kracht achter de Balkanrage. Hij heeft een brug we ten te slaan tussen Balkanbeats en de mainstream met een hossende mix van woeste polka’s, traditio nele Slavische muziek, Jiddische klezmer, Ottomaanse ŞoŞek en de nodige electronische invloeden. do 24 november 19:30, Melkweg,€ 23,-

DUB INC.

Dub Inc uit het Franse Saint-Étienne speelt een dyna mische mix van reggae, dan cehall, ska, dub en hiphop. De Noord-Afrikaanse achtergrond van enkele leden is terug te horen in de muziek en de nummers worden gezongen in het Engels, Frans, Arabisch en Kabylisch (een Algerijnse Berbertaal). vr 25 november 19:00, Melkweg,€ 26,45

KLASSIEK

ORCHESTRA E CORO

SINFONICA DI MILANOVERDI’S REQUIEM

Theatraal, menselijk en per soonlijk: Verdi’s ‘Requiem’ is het allemaal. Het Orchestra e Coro Sinfonica di Milano speelt en zingt onder leiding van Claus Peter Flor. wo 02 november 20:15, Het Koninklijk Concertgebouw Amsterdam,€ 28,-

NEDERLANDSE BACHVERENI GING - ALLERZIELEN

De Nederlandse Bachvereniging brengt onder leiding van de Argentijnse dirigent en klaveci nist Leonardo García Alarcón, vergeten theatrale passie over het eeuwige leven. wo 02 november 20:15, Muziekgebouw aan ‘t IJ, € 34,50 t/m € 43,-

JOEY ROUKENS - BOSCH REQUIEM

Roukens’ Requiem is een over wegend intiem en sereen werk voor kamerkoor, strijkorkest en slagwerk. Behalve delen uit de traditionele liturgie gebruikt Roukens ook moderne seculiere poëzie over dood en afscheid. do 03 november 20:15, Muziekgebouw aan ‘t IJ, € 34,50 t/m € 43,-

NICOLAS VAN POUCKE

Pianist Nicolas van Poucke is een volbloedromanticus in de 21e eeuw. Met zijn techniek en vurige spel is hij een ideale vertolker van Schubert en Schumann, wiens werk hij in het tweede recital van de Bösendorfer Series ten gehore brengt. do 03 november 20:15, De Waalse Kerk,€ 10,-

ELISABETH LEONSKAJA + STREICHQUARTETT DER STAATSKAPELLE BERLINBRAHMS MARATHON I

De pianiste Elisabeth Leonskaja houdt als een van de laatste ‘grande dames’ van de pia nistiek de esthetiek van groothe den als Emil Gilels en Svjatoslav

JIM C NEDD

CATERINA BARBIERI - SPIRIT EXIT

Caterina Barbieri levert met haar nieuwste album Spirit Exit haar meest diepgaande werk tot nu toe af. Virtuoos bespeelt ze haar analoge Buchla synthesizer in breed uitge sponnen composities. Barbieri vond inspiratie bij vrouwelijke filosofen en dichters met een sterke innerlijke stem. Thema’s als cybercultuur, posthumanisme, technologische ontwikkeling en ecologische ondergang klinken door in haar gelaagde, me lodieuze muziek van een hypnotiserende schoonheid. Muziekgebouw aan ‘t IJ, 22 november

Deze solotentoonstelling pre senteert de nieuwste werken van de Nederlandse kunste naar Paul Cupido. Hij houdt zich bezig met herinnering, verlies en hoop, herkenbare gevoelens. Herinneringen overleven samen met de ze kerheid dat gedeelde momen ten niet kunnen worden weg genomen.

GERHARD HOFLAND Bilderdijkstraat

The Heart Gently

Peeters

Over sommige van haar oude, onverkochte schilderijen schil dert Peeters vensters, als doorkijkjes naar het verleden. Haar spel met heden en verle den komt ook tot uiting in de schilderijen over haar Indische familiestamboom: een knip oog naar het huidige identi teitsdenken en een eerbetoon aan haar voorouders.

FRAMER FRAMED Oranje-Vrijstaatkade 71To those who have no time to play, Gluklya (Natalia Pershina-Yakimanskaya) t/m 22 januari

Gluklya neemt ons mee in een associatieve reis langs globale misstanden. Zij brengt de kli maatcrisis, de extreme sociale ongelijkheid en de oorlog in Oekraïne met elkaar in ver band in een surreëel land schap, waar onverwachts ook humor opduikt.

WELCOME STRANGER Schipluidenlaan, nr 12F(Broedplaats Lely)Fabulator, Minne Kerstent/m 24 december

Minne Kersten heeft voor Welcome Stranger een aircon ditioner op de gevel van haar huis geïnstalleerd. In plaats van het koelen van de binnen lucht, blaast het object rookringen in de buitenlucht. Deze zijn zichtbaar als cirkel vormige rookslierten die naar de hemel opstijgen.

Richter hoog. Met de strijkers van Staatskapelle Berlin, die beroemd zijn vanwege hun ‘don kere Duitse klank’, maakt ze ook van Brahms’ pianokwartetten een unieke ervaring. za 05 november 15:00, Muziekgebouw aan ‘t IJ, € 33,- t/m € 41,-

KARINA CANELLAKISBRUCKNERS SYMFONIE NR. 9

Bruckners ‘Negende symfonie’, net niet voltooid, is monumen taal en diep persoonlijk tegelijk. Chef-dirigent Karina Canellakis en het Radio Filharmonisch Orkest brengen een meeslepend concert.

zo 06 november 11:00, Het Koninklijk Concertgebouw Amsterdam,€ 25,-

TIMESEQUENCE DUOANASTASIYA AKINFINA & JACOPO RISTORI

Fortepianiste Anastasiya Akinfina en cellist Jacopo Ristori stonden in de finale van het Sieg burg Concours 2021 ‘Beethoven in Seiner Zeit’ en spelen muziek van en uit Beethovens tijd. zo 06 november 16:45, Geelvinck Salon / Luther Museum,€ 17,-

COMPONISTENPORTRET PETER-JAN WAGEMANS

Het Orgelpark wijdt een middag aan het werk van Peter-Jan Wagemans. Voor dit portret schreef Wagemans nieuw werk voor (midi-)orgels en elektro nica. Musici zijn Jan Hage op orgel, Juliete Hurel op fluit en Peter-Jan Wagemans, elektro nica.

zo 06 november 14:15, Orgelpark,€ 10,- t/m € 17,50

DE NATIONALE OPERABLUE

De Nationale Opera presenteert de Europese première van ‘Blue’, een opera van de met een Tony Award bekroonde Amerikaanse componist Jeanine Tesori en Amerikaanse librettist en regis seur Tazewell Thompson. ma 07 november 20:00, do 10 november 20:00, ma 14 no vember 20:00, do 17 novem ber 20:00, zo 20 november 20:00, di 22 november 20:00, Nationale Opera & Ballet, € 17,- t/m € 64,-

FLORIAN BOESCH + MAL COLM MARTINEAU - MAH LERS KINDERTOTENLIEDER

Na zijn uitvoering van Schuberts ‘Winterreise’ keert de Oosten rijkse bariton Florian Boesch terug met een andere indringen de klassieker: Mahlers ‘Kinder totenlieder’. Een concert als een emotionele thriller. di 08 november 20:15, Muziekgebouw aan ‘t IJ, € 39,- t/m € 49,-

KAMERKOOR FENIXTIME AND THE BELL Kamerkoor Fenix zingt een programma met koormuziek van componisten uit Estland. Ingetogen stukken van Arvo Pärt én bewerkingen van volksmuziek door onder meer Tormis, Seppar en Uusberg. Dirigent is Felix van den Hombergh. vr 11 november 20:15, Dominicuskerk,€ 16,- en zo 13 november 15:00, Amstelkerk, € 16,-

KARINA CANELLAKISWIDMANNS ARCHE Volgend op de Nederlandse pre mière van Jörg Widmanns opera ‘Babylon’ in 2017 speelt het

MARINA ABRAMOVIC / LUDWIG / NEDERLANDS

KAMERKOOR - 7 DEATHS OF MARIA CALLAS

Op het snijvlak van opera, performance- en videokunst brengt 7 Deaths of Maria Callas een eerbetoon aan de erfenis van de Grieks-Amerikaanse sopraan Maria Callas. Zeven van haar sterfscènes uit haar meest iconische rollen, waaronder Tosca, Carmen en Madame Butterfly, worden opnieuw geïnterpreteerd. De ‘laatste’ dood is van Callas zelf. De performance-opera beleeft zijn Nederlandse premi ère. Koninklijk Theater Carré, 4 t/m 6 november

THE BOOK OF WATER

The Book of Water, een nieuw werk van Michel van der Aa, is gebaseerd op de novelle De mens treedt op in het Holoceen van Max Frisch en wordt gebracht door Amsterdam Sinfo nietta. In een interactieve enscenering reageren de personages in de video op de fysiek aanwezige acteur en musici, en andersom, waardoor in ruimte en tijd een wisselwerking ontstaat met de mise-en-scène op het toneel. Muziekgebouw aan ‘t IJ, 11 november

Radio Filharmonisch Orkest, het Groot Omroepkoor en het Na tionaal Kinderkoor Widmanns ‘ARCHE’. Karina Canellakis dirigeert. za 12 november 14:15, Het Koninklijk Concertgebouw Amsterdam,€ 43,-

DANIEL LOZAKOVICH EN STANISLAV SOLOVIEV - FRAN CK, BRAHMS EN SCHUMANN De jonge topviolist Daniel Lo zakovich in duet met pianist Stanislav Soloviev. Ze combine ren Francks Sonate met werken van onder meer Brahms. Echt samenspel en sprankelende mu ziekdialogen. zo 13 november 11:00, Het Ko ninklijk Concertgebouw Amsterdam,€ 25,-

PIATTI QUARTET - ELGAR, HOWARD EN MENDELS SOHN

Het Piatti Quartet speelt twee geliefde kwartetten: het ‘Zesde strijkkwartet’ van Felix Mendels sohn en het enige strijkkwartet dat Edward Elgar schreef. Daarnaast de première van een nieuw strijkkwartet van de Britse componiste Emily Howard. wo 16 november 20:15, Het Koninklijk Concertgebouw

De winnaar van het Tsjaik ovski-concours 2019, pianist Alexandre Kantorow, soleert bij het Nederlands Kamer orkest. De Frans-Servische violist Gordan Nikolić leidt Saint-Saëns. Het adembenemende Tweede piano concert is bijna een symfonie voor piano en orkest. De Franse avond wordt gecom plementeerd met Une symp honie inventée van Rameau en een werk van Ravel. Het Koninklijk Concertge bouw, 5 november

Amsterdam,€ 35,-

NEDERLANDS KAMERKOORVAN GOGH IN ME

Het Nederlands Kamerkoor pre senteert een audiovisueel spekta kel waarin kunstwerken van Van Gogh en Klimt tot leven komen op de meeslepende muziek van componisten als Debussy, Mah ler en Schönberg. zo 13 november 16:00, Koninklijk Theater Carré,€ 25,-

SILBERSEE - STIMMUNG III

’Stimmung’ is Silbersee’s jaarlijk se ode aan de menselijke stem: haar schoonheid, breekbaarheid, de capriolen waartoe ze in staat is en haar vermogen de ziel te beroeren. In deze editie staat ‘Rosae et lilia: portraits of Saint Cecilia’ van Kate Moore centraal waarin zij reageert op drie koor werken van Benjamin Britten. do 17 november 20:15, Muziekgebouw aan ‘t IJ, € 28,- t/m € 35,-

RAOUL STEFFANI EN DAAN BOERTIEN Klapstuk is een avond om klassieke muziek te ontdekken. Bariton Raoul Steffani en pianist Daan Boertien brengen eroti sche, ironische en romantische liederen, waaronder liederen van

ALEXANDRE KANTOROWSAINT-SAËNS

Purcell, Poulenc, Grieg en Satie. vr 18 november 20:30, Het Koninklijk Concertgebouw Amsterdam,€ 18,-

GIJS BOELEN - ORGELSOLO

Organist en componist Gijs Boelen speelt eigen werk, tran scripties van Debussy en delen uit de ‘Sonntagmorgenfrühauf stehblues’ van Stefan Ulrich. vr 18 november 13:13, Orgel park,€ 10,- t/m € 17,50

NEDERLANDS BLAZERS EN SEMBLE - ETERNAL DELIGHT

Zowel de Georgische componist Gija Kantsjeli als de Engelse componist Steve Martland had den een bijzondere band met het Nederlands Blazers Ensemble. Beiden waren steeds op zoek naar de essentie en het eigene, maar hun muziek verschilt sterk. Kantsjeli zoekt naar de stilte, de warmte en de schoonheid, Mart land naar gelaagdheid, spektakel en opwinding. vr 18 november 20:15, Muziekgebouw aan ‘t IJ, € 34,50 t/m € 43,-

KCOV EXCELSIOR - MESSIAH VAN HÄNDEL

De KCOV Excelsior voert, in aan loop naar de advent en de kerst periode, de ‘Messiah’ van Händel uit. Onder de bezielende leiding van dirigent Gerrit Maas en met medewerking van het hernieuw de Holland Symfonie Orkest. vr 18 november 19:30, Het Koninklijk Concertgebouw Amsterdam,€ 34,-

TOPKWINTET ROND ISABEL

LE VAN KEULEN EN SEVERIN VON ECKARDSTEIN - ELGAR Pianist Severin von Eckardstein verzamelt een topensemble om zich heen. Met onder meer Isabelle van Keulen en Quirine Viersen speelt hij kwartetten en kwintetten van Mahler, Schu mann en Elgar. za 19 november 20:15, Het Koninklijk Concertgebouw Amsterdam,€ 33,-

JEAN-YVES THIBAUDET

Meesterpianist Jean-Yves Thi baudet speelt de ‘24 Préludes’ van Debussy. Een intiem concert waarin de luisteraar afreist naar sneeuwlandschappen, de bodem van de oceaan, een feeënbal, en nog veel verder. zo 20 november 20:15, Het Koninklijk Concertgebouw Amsterdam,€ 21,-

AMSTERDAMS BACH CON SORT O.L.V. NIEK IDELEN BURG - SPIEGELCANTATES

Componiste Anne-Maartje Lemereis spiegelt haar nieuwe compositie ‘From the Deep’ aan Bachs cantate ‘Aus der Tiefen’. Deze cantate is de oudst bewaar de cantate van Bach. za 26 november 20:15, De Waalse Kerk,€ 18,-

WIENER SYMPHONIKER EN

JAN LISIECKI

Omer Meir Wellber leidt het Amsterdamse debuut van de Wiener Symphoniker. Hij brengt Mahlers intense ‘Vijfde symfonie’ en Mozarts ‘Pianoconcert nr. 21’, met Jan Lisiecki als solist. zo 27 november 20:15, Het Koninklijk Concertgebouw Amsterdam,€ 36,-

URIËL ENSEMBLE

Violiste Marijn Mijnders, pianiste Mitsuko Saruwatari en cellist Yke Viersen verzorgen in samenwer king met Kees Mercks, gespecia liseerd in Tsjechische literatuur,

een programma met als thema de ontwikkeling van een nationale muziek in Tsjechië.

zo 27 november 14:30, Schouwburg Amstelveen, € 23,50

WILLEM BRONS & NADEZDA FILIPPOVA - ADVENT

Willem Brons staat samen met Romain d’Ansembourg, Stanley Hoogland en Frans Wytema aan de wieg van de museum-col lectie fortepiano’s. Samen met Nadja Filippova speelt hij in de Geelvinck Salon in het Luther Museum: 4 handen op de geres taureerde Erard vleugel 1896. zo 27 november 16:45, Geelvinck Salon / Luther Museum,€ 15,-

PHOTONEN VOCAAL ENSEMBLE - DA PACEM

Photonen Vocaal Ensemble, on der leiding van Jeroen Spitteler, sluit het 25-jarig jubileumjaar af met ‘Da Pacem’, een gevarieerd a capella-programma in het teken van vrede. Er klinken favoriete werken van de koorleden, met onder meer Byrd, Mauersberger, Pärt, Sisask, Sweelinck.

za 26 november 20:15, Buiks loterkerk € 10,- t/m € 17,50, zo 27 november 15:15, Dominicus kerk, € 11,50 t/m € 17,50

TONEEL & THEATER

HET ZUIDELIJK TONEELDE VROUW DIE DE HONDEN ETEN GAF Één van de gruwelijkste misda den in ons collectief geheugen: de zaak-Dutroux. Wat bewoog de vrouw die misschien iets had kunnen doen, om toch niets te doen? Een true crime op het toneel: met schokkende de tails uit Martin’s verleden en haar relatie tot ‘het beest van België’. 02 t/m 03 november 20:30, Theater Bellevue,€ 12,- t/m € 21,50

BONTE HOND - 90’S VS 20’S 90’s vs 20’s laat zien dat het on vermijdelijk is om net als je ou ders te worden, ook al roep je nog zo hard van niet. En dat is ook oké. De voorstelling legt de na druk op de verschillen tussen de twee (muziek)tijdperken, maar laat ook zien dat deze verschillen eigenlijk heel erg klein zijn. 03 t/m 05 november diverse tijden, Theater De Krakeling, € 11,00

NASTARAN RAZAWI KHORASANI - SONGS FOR NO ONE

Nastaran Razawi Khorasani speelt een beeldende perfor mance vol duetten, dialogen, gedichten en songs over het leven van twee kinderen onder de Islamitische dictatuur van Iran.

In ‘Songs for no one’, gebaseerd op telefoongesprekken, horen we de stemmen van een jongen en meisje, sprekend in de oeroude Perzische taal.

vr 04 november 20:30, Meervaart Theater,€ 12,50

GIRLS IN WOODS - END OF THE WORLD

Samen met Girls in Woods maakte Lilo, muzikant en model en opgegroeid in een streng re ligieuze, besloten gemeenschap, een voorstelling geïnspireerd op haar ervaringen. Een concert als een trip vol beats, beelden, herin neringen en hemelse liedjes. za 05 november 20:30, CC Amstel,€ 18,50

THEATER

Muziekgebouw aan ‘t IJ, € 29,50 t/m € 37,-

HNTJONG / NOËL FISCHER

’Queer Planet’ is een confet ti-voorstelling over queerness, die zich afzet tegen de heersende normen en ieders hokje in twijfel trekt. Een knallende voorstelling vol power met acts, songs, perfor mances en een DJ. ma 14 november 19:30, ITA, € 10,- t/m € 35,50

MICHAËL BLOOS - POETIC LICENCE

Een voorstelling die, zoals ook Wouter Kusters’ ambitie in zijn boek ‘Pure Waanzin’, laat zien hoe verleidelijk en normaal ‘gek te’ kan zijn en hoe vreemd het normale soms is, inclusief inge wikkelde, grijze gebieden. ‘Poetic Licence’ onderzoekt de grens van onze norm.

15 t/m 19 november 21:00, Frascati,€ 12,- t/m € 17,-

TONEELGROEP OOSTPOOL / THEATER SONNEVANCKFILTER (12+)

Een voorstelling, in een tot theater omgebouwde vrachtwagentrailer, over de druk van social media versus de realiteit. Over de drang altijd uitsluitend het beste van jezelf te willen laten zien.

15 t/m 16 november diverse tijden, Theater De Krakeling, € 11,-

DE VEENFABRIEK - H/AI Nog even en AI (Artificial In telligence) neemt ons hoofd over. Wat is een AI eigenlijk voor wezen? En wat is een mens? Kan AI hierover met ons meedenken, filosoferen en zelfs kunst maken? In h/AI gaan de Veenfabriek, Orkest De Ereprijs en theatergroep Echo de uitdaging aan en maken muziektheater samen met AI. Een bovenmenselijke manifestatie met vier ac teurs, een 14-koppig orkest, AI en het publiek. Frascati, 19 en 20 november

In de voorstelling Infinity Chan zoekt een vrouw ge borgenheid in de duistere krochten van het internet. Ze wordt steeds dieper een we reld ingezogen waar mensen hun meest extreme gedach ten delen. Om zich te bevrij den van haar eigen identiteit creëert ze avatars die veel verder durven gaan dan zijzelf. Ongemerkt beginnen de fysieke en digitale wereld door elkaar te glijden.

Podium Mozaïek, 24 november

HET NATIONALE THEATERDE JAREN

In ‘De jaren’, naar het succesvolle boek van Annie Ernaux, vertellen vijf actrices samen het leven van één vrouw. De nieuwste voorstelling van regisseur Eline Arbo heeft een all-female topcast bestaande uit Hannah Hoekstra, Nettie Blanken, Tamar van den Dop, Mariana Aparicio en June Yanez. 07 en 08 november 20:00, ITA, € 10,- t/m € 35,50

NICK RENZO GARCIAZWARTKIJKER

Een voorstelling met live muziek over een vluchteling die zichzelf terugvindt in de ogen van een blinde paaldanseres. Met Nick Renzo Garcia, Maria Marbus en Eric Magnée.

za 12 november 20:30, CC Amstel,€ 18,50

THEATER SONNEVANCK & SIL BERSEE - RAVI DE ROBOT (5+) Ravi de Robot is een swingende, muzikale familievoorstelling met zingende robothuisdieren en dansende apparaten. Marcel Os terop, Whitney Sawyer, Yung-Tu an Ku, Georgi Sztojanov en een echte robot beleven een avontuur waarin de wereld op zijn kop

staat en ze niet meer weten wie wie bestuurt.

za 12 november 16:00, zo 13 november 14:30, Theater De Krakeling,€ 11,-

ELLEN PIETERS EN HAN OLDIGS - ADAM EN EVA 2.0

In ‘Adam & Eva 2.0’ spelen Ellen Pieters en Han Oldigs twee bui tenaardse wezens die een planeet creëren die ze aarde noemen. Ze gaan hier zo in op dat ze de ge daantes van de man en de vrouw aannemen. Een komisch nieuw scheppingsverhaal.

zo 13 november 14:30, Schouwburg Amstelveen, € 25,50

MUZIEKTHEATER TRANSPARANT + ZEFIRO TORNA - THE MASS MAN

Samen staan we sterk, ten goede of ten kwade. Om het klimaat te redden, of om het Capitool te bestormen. Multimediaspektakel

‘The mass man’ neemt de tem peratuur van onze oververhitte wereld met een tijdloos verhaal over wat ons verbindt en wat ons verdeelt, over ‘wij’ en ‘zij’. Een audiovisueel vuurwerk dat ons genadeloos een spiegel voor houdt.

zo 13 november 20:15,

WENDE & TONEELGROEP OOSTPOOL - DE WILDERNIS

In samenwerking met Toneel groep Oostpool, het NKK NXT koor en een (inter-)nationaal artistiek team verkent Wende ‘De Wildernis’ in onszelf en de we reld daarbuiten. Ze vertaalt wat tussen hart en onderbuik woont in een nieuwe multidisciplinaire show. do 17 november 20:00, Koninklijk Theater Carré, € 39,-

TONEELGROEP MAASTRICHT - SCHULD

In ‘Schuld’ vertellen vier actrices, Evrim Akyigit, Gonca Karasu, Anne-Chris Schulting en Ebony Wilson, het verhaal van een jonge Jezidische vrouw, die met een plotse ontmoeting geconfron teerd wordt met haar verleden. In een vurige tekst van Timen Jan Veenstra en met live muziek van multitalent Sam Gysel debu teert Jouman Fattal als regisseur bij Toneelgroep Maastricht. 17 t/m 20 november diverse tijden, Theater Bellevue,€ 12,t/m € 22,50

ITA-ENSEMBLE / ELINE ARBO - DE UREN

De uren’ speelt zich af op telkens één dag in het leven van drie vrouwen, op drie verschillende momenten in de 20ste eeuw. De ene is uitgever van boeken, de andere een huisvrouw en de derde is de schrijfster Virginia Woolf. Alle drie worstelen ze met de vraag hoe je jezelf kunt zijn in een wereld die knelt als een keurslijf. Met onder anderen Ma rieke Heebink, Chris Nietvelt en Ilke Paddenburg.

18 t/m 20 november diverse tijden, 23 t/m 27 november diverse tijden, ITA, vanaf € 10,-

BENTE VAN DEN BRAND, FINN PONCIN, MARNEL DE ROOIJ E.A. - KRUIMELTJE (6+)

’Kruimeltje’ is een familiemusical gebaseerd op de bekende klassie ker van Chris van Abcoude. Een hartverwarmend verhaal over een jongetje, dat samen met zijn

ARNE HENDRIKS / CLUB GEWALT - THE INCREDIBLE SHRIN KING MAN MEETS MINI MISS MIRACULOUS In deze muzikale lecture performance doen Arne Hendriks, actrice Isil Vos en Club Gewalt gezamenlijk een optimistische poging de wereld te redden met een inspirerende kijk op duurzaamheid. Arne ontregelt het denken met talloze ideeën over krimp en Club Gewalt voert krimpevangelist Mini Miss Miraculous op, om het geloof in The Incredible Shrinking Man aan te wakkeren met futuristische midi-popmuziek. Bellevue, 9 en 10 november

HET ZUIDELIJK TONEEL / EVA LINE DE BOER

SOFIE KNIJFF

MIEK

UITTENHOUT

vriendinnetje Keesie op zoek gaat naar zijn familie en zijn plek in de wereld. Een musical vol vriend schap, avontuur en leuke liedjes. vr 18 november 19:00, Schouwburg Amstelveen, € 22,50

THEATER ARTEMIS/ BRONKS - NIETES (4+)

’Nietes’ is een parade van alles wat niet mee mag doen, en alles wat niet meer mee kán doen: dinosauriërs worden terug hun eieren ingeduwd, de Romeinen hebben niet eens een rijk, en ook Elvis Presley wordt al van de beeldbuis gehaald voordat hij zijn heupjes heeft kunnen laten swingen. Een apocalyptische beeldenstorm over controle, woede, loslaten en niet kunnen omgaan met verandering. za 19 november 16:00, Theater De Krakeling, € 11,-

SPIJKERS - HOTEL SPIJKERS

‘Hotel Spijkers’ is een muziek theatervoorstelling van Joost Spijkers en zijn band. Een een mansopera over levenshonger: het verlangen naar samenzijn en hoe het in leven houden van herinneringen vrijheid brengt. Gezongen, gespeeld, gedanst en verteld door Joost Spijkers. zo 20 november 20:15, De Kleine Komedie,€ 11,50 t/m € 26,50

UGO DEHAES & ULRIKE QUADE COMPANYPERFORMING ROBOTS

Twee performances met robots in de hoofdrol. ‘Simple Machi nes’ is een lecture/performance rond een grote tafel waarin Ugo Dehaes uitlegt hoe hij zijn robots kweekt in zijn kelder, groot brengt en hoe hij ze tot dansers opleidt. Met ‘NAO: Re-wired’ onderzoekt Ulrike Quade Com pany hoe theater en robotica elkaar wederzijds kunnen in formeren en inspireren in een doorlopend onderzoek naar waar robotica en poppenspel elkaar ontmoeten. wo 23 november 14:56, Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond, € 16,-

JACK WOUTERSE - KEEFMAN

Na 20 jaar speelt Jack Wouterse opnieuw de solo Keefman naar het boek van Jan Arends. Een strak, helder en indringend ver haal over psychiatrisch patiënt Keefman die gevangen zit in zichzelf. Hij weet dat het anders moet, alleen niet hoe. In die draaikolk van emoties neemt Jack Wouterse zijn publiek mee, geeft de onmacht een stem, cre eert empathie, afwijzing, boos heid, compassie en verdriet.

24 t/m 26 november 20:30, Theater Bellevue,€ 12,- t/m € 21,50

DE WARME WINKEL - LADY CHATTERLEY’S LOVER

Florian Myjer en Lisa Verbe len gaan de dans aan met de opwindende schandaalroman van D.H. Lawrence en wentelen zich schaamteloos in perversie en genot. Het duo neemt ‘Lady Chatterley’s Lover’ een beetje ruig en een beetje teder mee naar de 21e eeuw.

25 t/m 29 november 20:30, Frascati,€ 12,- t/m € 17,-

WALDEMAR TORENSTRA, VINCENT CROISET, ASTRID VAN ECK E.A. - MOMENTUM

’Momentum’, een theaterstuk van Lot Vekemans, gaat over de achterkant van de politiek en machthebbers die niet mogen falen, passend in een tijd waarin

populaire politieke dramaseries de mens achter de politicus laten zien. Een wereld vol intrige, vreemdgaan en spindoctors. zo 27 november 15:00, Schouwburg Amstelveen, € 32,-

LAURA VAN DOLRONDE UITNODIGING

Laura van Dolron staat bekend om haar eigen gecreëerde genre stand-up philosophy waarmee ze persoonlijke, herkenbare en intieme voorstellingen maakt. ‘De Uitnodiging – turn the shit into gold’ is een warm bad met humor en poëzie waarin we met plezier onze pijn omarmen en ontdekken dat pijn schoonheid is. 29 t/m 30 november 20:30, Frascati,€ 14,-

&BRAKEMA PRODUCTIESISOTOPIA

Europa 2034 - Door een onge kende crisis raken Valerie en Bas hun baan, huis en hoop kwijt. Net als veel anderen zijn ze in de steek gelaten door de samen leving en wonen ze in hun auto, op de vlucht voor schuldeisers. ‘Isotopia’ is een indringend en menselijk science-fiction verhaal in de stijl van ‘Black Mirror’, ge inspireerd op werken van Mar garet Atwood en George Orwell en hedendaagse denkers als Bas Heijne en Ramsey Nasr. wo 30 november 20:30, Thea ter Bellevue,€ 12,- t/m € 21,50

DANS

HET NATIONALE BALLETTHE SLEEPING BEAUTY De Frans-Russische choreograaf Marius Petipa en componist Pjotr Iljitsj Tsjaikovski creëerden met ‘The Sleeping Beauty’ (1890) een van de grootste successen van het Russische klassiek-ro mantische ballet. Een kleine honderd jaar later bewerkte en regisseerde Engelsman Sir Peter Wright de productie voor Het Nationale Ballet, met groot res pect voor het origineel. do 03 november 19:30, za 05 november 19:30, zo 06 novem ber 14:00, Nationale Opera & Ballet,€ 23,- t/m € 107,-

LISBETH GRUWEZ EN VOETVOLK - PIANO WORKS DEBUSSY

’Muziek is de ruimte tussen de noten’, schreef Debussy. Dat is het uitgangspunt voor deze dia loog tussen klassiek muziek en hedendaagse dans. Want tussen de noten schuilt de ruimte voor de verbeelding. di 01 november 20:00, ITA, € 18,50

AMOS BEN-TAL / OFFPROJECTS - PART ’Part’ is een voorstelling waarin dans, muziek van Beethoven en vooruitstrevende 4Dsound technologie samenkomen in een immersieve zintuiglijke ervaring. Een spannende, nieuwe samen werking tussen OFFprojects, Ragazze Quartet en geluidsont werper Salvador Breed. 04 t/m 05 november 20:30, Frascati,€ 12,- t/m € 17,-

ISABELLE BEERNAERTOXYTOCIN

In een periode waarin we afstand moesten houden van elkaar, ontstond bij veel mensen het fenomeen huidhonger. Een ver langen naar het knuffelhormoon Oxytocine. In die tijd ontstond ook de nieuwe voorstelling ‘Oxy tocin’ van choreografe Isabelle Beernaert, bekend van So You

DANS

MOHAMED YUSUF BOSS / KORZO - LÍX

De Groningse choreograaf en danser Mohamed Yusuf Boss is de winnaar van de BNG Bank Dansprijs 2022. In het succesvolle concept DansClick tourt hij nu door Nederland met zijn multime diale dansvoorstelling Líx Vanuit de overtuiging dat je geschiedenis niet iets is wat achter je ligt, maar in je is opgeslagen, verkent choreo graaf Mohamed Yusuf Boss zijn bi-culturele achtergrond. Bellevue, 1 november

Think You Can Dance en The Ultimate Dance Battle. za 05 november 20:00, Schouwburg Amstelveen, € 34,50

KALPANARTS - TRUE LIFE

In ‘True Life’ onderzoekt Kalpan arts de relatie tot het leven en de dood. Hindoe verzen, de god Shiva en Indiase filosofie zijn inspiratiebronnen. Ook zullen rituelen rondom de dood en de doden voorbijkomen, zoals de crematierituelen aan de heilige rivier de Ganges, de Dag van de Doden in Mexico (Dia de los Muertos) en de Orleans Jazz Funerals. di 08 november 20:30, Theater Bellevue,€ 12,- t/m € 19,50

NEDERLANDS DANS THEATER 2 - NOW HERE, NOW ALWAYS

’Now here, Now always’ is een drieluik dat om een virtuositeit aan expressie vraagt van de NDT 2-dansers, met werken van Mar co Goecke en Alexander Ekman, bekende gezichten van NDT, en Andrew Skeels, een nieuwe stem binnen het gezelschap. zo 13 november 15:00, Schouwburg Amstelveen, € 31,50

In Decypher ontcijferen vier dansers, Jessy ‘Jazzy Gypz’ Kemper, Niek Traa, Roy Overdijk en Virgil ‘Skychief’ Dey, in een eigen hoofd stuk allemaal een diepere gedachte achter hun getal. Door de uiteenlopende inte resses hebben de vier crew leden ieder hun eigen manier van vertellen. Zo nemen de ontcijferde getallen andere vormen aan in stijl, ritme, emotie en intensiteit. Meervaart 19 november en ITA, 20 november

NEDERLANDS

BALLETGALA 2022

Een bijzondere hommage aan de Nederlandse dans, met juweel tjes uit het repertoire van o.a. Het Nationale Ballet, Scapino Ballet Rotterdam, Introdans en het Nederlands Dans Theater. ma 14 november 19:30, DeLaMar,€ 40,-

DENDEN KARADENIZ / ZERO DANCE THEATRE

’Past Present Zero’ is een com binatie van vernieuwend werk en intieme arrangementen. De voorstelling is geïnspireerd door het verleden, heden en de toe komst. De centrale vraag luidt: ‘Hoe beïnvloedt het verleden onze keuzes van vandaag en morgen?’ Op een abstracte en eigenzinnige manier vertaalt het gezelschap dit in een pure vorm van urban contemporary dans. do 17 november 20:30, Schouwburg Amstelveen, € 21,-

MOHAMED YUSUF BOSS / LUNATICS AND POETS Club Guy & Roni vraagt dansma kers met wie het zich verwant voelt nieuw werk te maken. In deze double bill staan choreogra fen Mohamed Yusuf Boss & het

duo Anna Jacobs en Hanna van der Meer centraal.

22 t/m 23 november 20:30, Theater Bellevue,€ 12,- t/m € 21,50

INTRODANS - AQUA

Aqua is een programma van In trodans met choreografieën van de koningin van het minimalis me Lucinda Childs (Océana), hypnotiserende dansmeester Sidi Larbi Cherkaoui (Harbor Me) en de nieuw bij Introdans aangetrokken Manuel Vignoulle (EARTH). Ook is de publieks favoriet Azul te zien van de uit eigen gelederen voortgekomen Jorge Pérez Martínez. wo 23 november 20:00, Schouwburg Amstelveen, € 29,-

THEATER ROTTERDAM EN ALIDA DORS - PRIMISI

’Primisi’ is een combinatie van film, live muziek en 9 dansers die in deze voorstelling de basis vormen voor de vormtaal van socioloog en choreograaf Alida Dors. 24 t/m 25 november 19:30, ITA, € 20,50

AVATARA - IRC & DUDA PAIVA COMPANY

Meesterpoppenspeler Duda Paiva en choreograaf Shailesh Bahoran laten dans en poppen spel samengaan. Met ‘Avatāra’ creëren ze een krachtige voor stelling over het spanningsveld tussen mensen en goden. Blazen goden mensen het leven in, of is het de mens die goden creëert? za 26 november 20:30, Meer vaart Theater,€ 15,-

DANSATELIERS - MARTA & KIM - OUR ARMS GREW TOGETHER

’Our Arms Grew Together’ is een autobiografisch zelfportret van de liefdesrelatie van makersduo Marta & Kim. In een individu alistische maatschappij hebben zij bewust gekozen voor onder linge afhankelijkheid. Zoals hun lichamen samensmelten in hun voorstellingen, zo leven zij hun leven. di 29 november 20:30, Theater Bellevue,€ 12,- t/m € 19,50

Club Guy & Roni, Navdhara India Dance Theatre en Slag werk Den Haag - Fortune

In de dansvoorstelling ‘Fortune’ gaat Club Guy & Roni samen met het Indiase Navdhara India Dance Theatre en Slagwerk Den Haag op zoek naar wat ons ge lukkig maakt. wo 30 november 20:00, ITA, € 10,-

CABARET

STAND-UP COMEDY SHOW (NL)

De top van de Nederlandse co medians. elke vr, za 20:30 Comedy Café € 15,-

IMPROV COMEDY SHOWS

Boom Chicago zet grappige, slim me comedy shows (EN) neer in haar theater aan de Rozengracht. elke wo t/m vr 20:30, za 20:00, zo 19:00 Boom Chicago € 10,-

COMEDYTRAIN

Comedytrain is een verrassingspak ket: Je weet nooit van tevoren wie er precies komen spelen, behalve dan dat het een exquise selectie uit het Comedytrain collectief betreft. elke wo, do, vrij & za 20:30 Toomler € 11,50

RUTGER PAUW

Anne Teresa De Keersmaeker / Rosas - Mystery Sonatas / For Rosa Muziek en geometrie hebben altijd een centrale rol gespeeld in het werk van Anne Teresa De Keersmaeker. In Mystery So natas / for Rosa worden deze elementen met elkaar verbon den door een symbool: de roos. Cirkelvormen, herhalingen en bloembladachtige patronen evolueren samen met het rond 1676 geschreven Mysterie- of Rozenkranssonates van componist Heinrich Ignaz Franz Biber. Internationaal Theater Amsterdam, 5 en 6 november

THE RUGGEDSDECYPHER

LUUK WEGGEMANSERTUSSENUIT

Als je het allemaal even niet meer weet, dan moet je ertus senuit, niet? Luuk Weggemans trakteert in deze muzikale caba retvoorstelling op een mooie mix van humor en ontroering. 02 t/m 06 november diverse tijden, TapasTheater,€ 10,-

PRYOR

De legendarische stand-upco median en acteur Richard Pryor trok zich niets aan van de nor men en codes in de comedywe reld, waardoor hij uitgroeide tot een toonaangevende vernieuwer en een inspiratie voor de huidige generatie comedians. In ‘Pryor’ wordt zijn bijzondere verhaal vertolkt door een 8-koppige cast en een swingende live band. 02 t/m 06 november, 10 t/m 13 november, 17 t/m 20 novem ber, 24 t/m 27 november diver se tijden, DeLaMar, € 14,50

DOLF JANSEN - FLITSBE ZORGD (OUDEJAARS 2022)

Omdat de voorstelling nou eenmaal ‘Flitsbezorgd’ heet, zal het tempo geregeld redelijk hoog liggen, maar er is meer dan voldoende tijd voor schaterlach en andere geluiden. ‘Oudejaars 2022’ bevat hoop, comedy, poë zie, improvisatie, maar ook een pleidooi voor vrede en menselijk heid op plekken waar agressie en angst lang genoeg aan het woord zijn geweest.

wo 02 november 20:30, Meer vaart Theater,€ 14,-

PETER HEERSCHOP EN VIG GO WAAS - ER GAAT NOG IETS HEEL MOOIS GEBEUREN

’Er gaat nog iets heel moois ge beuren’ gaat over twee vrienden die op elkaar zijn aangewezen. Ze herlezen oude brieven. Her-be leven toernooien.

Hebben gezamenlijke theaterher inneringen. En zeggen wat ze van elkaar vinden. En van anderen. En van deze idiote wereld. Schitteren de anekdotes en pijnlijke stiltes. Nieuwe hoop en het vervliegen daarvan. En heel veel humor. 03 t/m 05 november 20:15, De Kleine Komedie, € 11,50 t/m € 24,-

ANDRIES TUNRUIN THEORIE

In zijn tweede programma haalt Andries Tunru, winnaar van o.a. de Persoonlijkheidsprijs van Ca meretten, zijn psychologiediplo ma uit het stof. Met zichzelf als onderzoeksobject neemt hij het mens-zijn stevig onder de loep. za 05 november 20:30, Schouwburg Amstelveen, € 20,-

JEROENS CLANTERE ZIELTJES

Drie Brabantse jongens met een grote bek met een programma vol snelle scènes, rauwe liedjes en scherpe grappen. Ze haalden de finale van het Leids Cabaret Festival en wisten daar ‘onge looflijk slim de zaal te bespelen’, aldus NRC. ma 07 november 20:15, De Kleine Komedie,€ 11,- t/m € 20,50

JIM GAFFIGAN - THE FUN TOUR

De nieuwe comedyshow van Jim Gaffigan: zesvoudig Grammy-ge nomineerde comedian, acteur, schrijver, producer, tweevoudig New York Times-bestsellerau teur, drievoudig Emmy-winnen de en meervoudig platina-verko pende artiest.

di 08 november 20:00, DeLaMar, € 39,20

MARCO LOPES - PARAAT

Wat kan er mis gaan als je iets goeds wilt doen voor een ander? Een heleboel! Marco Lopes, de harigste cabaretier van dit moment, staat klaar voor zijn der de voorstelling ‘Paraat’. Gebaseerd op een waargebeurd verhaal, echt waar!

08 t/m 09 november 20:00, Theater Bellevue,€ 12,- t/m € 18,50

DIEDERIK VAN VLEUTENMOEDIG VOORWAARTS

Hij kon er niet omheen. Hij moest ervan getuigen. Een klein schriftje, het handschrift van zijn moeder en die ene zin: ‘Alles wat ooit normaal was, was in een klap voorbij.’ Er stond Diederik van Vleuten niets anders te doen dan terug te blikken en vervol gens vooruit te kijken. Moedig voorwaarts.

08 t/m 10 november 20:15, De Kleine Komedie,€ 11,50 t/m € 25,-

ANDRÉ MANUEL - DE ZIEKE GEEST

De mens, het blijft een raad selachtig wezen. Want waarom kiest de één voor een carrière als pornoacteur terwijl de ander niet verder komt dan een keertje voor zichtig masturberen bij de nieuw ste Wehkamp-gids. Deel 1 van een nu al legendarisch drieluik. vr 11 november 20:30, Betty Asfalt Complex, € 18,-

TON KAS - BEST OF Een ouderwets mallotige avond met de meligste moppen uit zijn vorige shows. Over mislukte huwelijken en kwellende schoon moeders. Vette en minder vette wijven. Impotente huisvaders en gestoorde psychiaters. Politiek incorrect als altijd, vrouwon vriendelijker dan ooit. Gegaran deerd zonder gevoelige snaar, want die hebben ze bij hem nog niet kunnen vinden. 16 t/m 17 november 20:15, De Kleine Komedie,€ 11,50 t/m € 26,-

TIM TEUNISSEN - DE FAMILIE VAN TIM

Cabaretier Tim Teunissen wisselt supersnel tussen alle uiteenlo pende, zeer herkenbare typetjes in deze tragikomedie over kwetsbaarheid, schone schijn en onvoorwaardelijke liefde. 17 t/m 20 november, 23 t/m 27 november diverse tijden, TapasTheater, € 10,-

DE GESTAMPTE MEISJESLEXT NEVEL

De Gestampte Meisjes hebben ge traind en zijn op zoek gegaan naar de beste versie van zichzelf: glori eus en meedogenloos. Wat is een gelukkig leven? Hoe behaal ik al mijn dromen en doelen? Wanneer ben ik ooit tevreden? Niets blijkt goed genoeg, dus vergeet al die goeroes, stop met het lezen van zelfhulpboeken en laat die tedtalk-experts maar kletsen. Echter dan dit krijg je het niet. vr 18 november 20:30, Schouwburg Amstelveen, € 20,-

ANNICK BOER - DEZE IS NOG BETER!

Het nieuwe programma van Annick Boer is geheel van eigen hand met wederom live muziek van Jean Louis van Dam. Annick heeft de gave om van een alle daags voorval magisch theater te maken met komische confe

1) HERONTDEKKING VAN NATUUR

Met het project ‘De Oost vaardersplassen’, wilde men met grote grazers natuurlijke processen op gang brengen, en zo het gebied zichzelf laten behe ren. Maar toen begonnen ongeruste burgers de beesten bij te voeren. Een gesprek met Frans Vera, de geestelijk vader van dit controversiële project. De Balie, 2 november 19:30u

2) NINO HARATISCHWILI –HET SCHAARSE LICHT

De Georgische schrijfster Nino Haratischwili vertelt over haar nieuwste boek Het schaarse licht. Zij werd bekend door haar boek Het achtste leven (voor Brilka) Haar nieuwste boek gaat over opgroeien in de jonge republiek Georgië. Teun van de Keuken interviewt haar. OBA, 6 november 16:00u

3) NIET APPEN TIJDENS HET ETEN

Wat doe je als je kind tien uur schermtijd heeft per dag? Hoe wijs je collega’s op de online etiquette? Is het handig om al je kwaal tjes te googlen? Wat als je vrienden jou steeds taggen op social media? Een ge sprek met Aaron Mirck en Sanne Kanis die over online omgangsvormen een boek schreven Niet appen tij dens het eten Pakhuis de Zwijger: 9 novem ber 20:00u

4) AMERICA’S LAST CHAN CE?

Een avond rond de mid term verkiezingen in de VS. In samenwerking met het John Adams Institute analyseren journalisten en deskundigen deze belangrijke graadmeter. Amerika-correspondent Casper Thomas leidt de avond in. O.l.v Eelco Bosch van Rosenthal. Rode Hoed: 10 november 20:00u

5) VERGEZICHTEN - DE WERELD IN 2050

In deze verdiepende reeks nemen experts ons vanuit hun vakgebied mee in hun visie op de maatschappij van 2050. In deze afleve ring schetst cardioloog Angela Maas de toekomst van de gendergelijke geneeskunde. Want zij wist al vroeg dat het vrou wenhart anders is dan het mannenhart.

Rode Hoed, 15 november 20:00u

6) COLA DEBROT LEZING 2022

Rita Rahman (voorzitter van de Werkgroep Caraïbi sche Letteren) vindt dat het Caribisch perspectief in het werk van jongere schrijvers uit de West onder druk staat van de in Nederland oprukkende identiteit literatuur. Titel: Het gaat steeds minder om het Cari bisch perspectief, het gaat steeds meer over Kleurrijk en de Erkenning OBA: 18 november 19:00u

7) TRANSHUMANISME

We worden steeds ouder, gezonder, slimmer en sterker dan onze voorou ders. Maar toch is dat voor transhumanisten niet vol doende. Filosoof Robbert Zandbergen vertelt over hun pogingen de menselijk beperkingen radicaal te overwinnen d.m.v. tech niek.

Rode Hoed: 21 november 20:00u

8) ACTIONAID: GRENZE LOOS GEWELD

Wereldwijd krijgt ruim 1/3 van alle vrouwen met ge weld te maken. Op straat, in huis en op het werk. Voor veel vrouwen betekent de dreiging van geweld dat zij educatie en werk mis lopen. Tijdens deze avond aandacht voor deze meest voorkomende mensenrech tenschending ter wereld. Pakhuis de Zwijger: 25 no vember 20:00u

9) REGENESIS, GEORGE MONBIOT

De manier waarop we onszelf voeden verstikt de levende planeet. In zijn laatste boek, Re genesis, wijst zoöloog en journalist George Monbiot op de landbouw als de grootste bedreiging voor de natuurlijke omgeving. Ons voedselsysteem moet dus veranderen. Maar hoe? En hoe ziet dat in Nederland eruit?

De Balie: 27 november 20:00u

10) BARTS BOEKENCLUB

Bij Barts BoekenClub geldt het motto dat lezen, behalve mooi en waarde vol, ook sprankelend en gewoon leuk is. Bart Gielen ontvangt in deze editie o.a. Arthur Japin en pitcht Mark Stokmans zijn romande buut Land van echo’s Betty Asfalt Complex: 30 no vember 20:30u

KRANT

TOPSPORT AMSTERDAM

rences vol zelfspot en prachtige liedjes.

za 19 november 20:30, Schouwburg Amstelveen, € 20,-

GUIDO WEIJERS - OUDE JAARSCONFERENCE 2022

Voor maar liefst de elfde keer mag cabaretier Guido Weijers het jaar samenvatten in een hilarische oudejaarsconference. Met zijn vlijmscherpe tong en intelligente humor fileert Guido het jaar 2022 tot op het bot. di 22 november 20:00, DeLaMar,€ 19,50

MERIJN SCHOLTENTEAM SOLO

FESTIVALS

UD FESTIVAL - METROPOLE ORKEST STRINGS & 3MA EN VINCE MENDOZA

Het tweejaarlijkse Ud Festival op 11 en 12 november staat geheel in het teken van het in strument dat de muzikale brug vormt tussen Oost en West. De ud maakte ooit een lange reis van Bagdad naar Andalusië en vormde de basis van een muzi kale revolutie in het Westen. Met onder meer een bijzonder con cert van 3MA met de Metropole Orkest Strings, onder leiding van Vince Mendoza op vrijdag 11 november om 21:00, Meer vaart Theater, € 20,-

CABARET

NAAM: Jaleesa Molina SPORT: Orange Lions Academy LEEFTIJD: 20

BIO: Toen ik wat jonger was deed ik veel aan sport: ik heb op tennis gezeten en heel veel gedanst zoals ballet, jazz-dance en hip-hop. Ik zat ook op pianoles maar ik vond het allemaal net niks, totdat ik op bas ketbal zat en daar mijn passie in vond.

Op mijn twaalfde ontdekte ik bas ketbal. Dit speel ik nu al 8 jaar. Mijn vader speelde vroeger ook basket bal en heeft het tot college basket ball in Amerika gebracht

AMBITIE: Ik vind basketbal super interessant. Het is een teamsport en een balsport tegelijk. Omdat ik goed in basketbal kan worden wil ik juist in deze sport verder gaan en kijken waar ik kan komen. Het liefst wil ik naar de Women NBA, maar professioneel basketbalster mag ook!

Wish it, Dream it, Do it!

Merijn is muzikaal, razendsnel en buitengewoon geestig. Dat bewees hij al in De Partizanen. Nu gaat hij solo. Maar niet al leen. In ‘Team Solo’ gaat Merijn, samen met al zijn alter ego’s, terug naar de basis. Zonder hulp van anderen. Alleen maar overgeleverd aan jezelf. Of aan je vele zelven. 22 t/m 26 november 20:15, De Kleine Komedie,€ 11,50 t/m € 23,-

HANS TEEUWENNOU LEKKER DAN

Zijn tiende cabaret-programma, de opvolger van ‘Echte rancune’ uit 2016, geeft een verontrus tende blik in de geest van Hans Teeuwen. De onderwerpen die aan bod komen? ‘Nat vlees, likes, liefde, medium Gonnie, kunst, cultuur, inclusiviteit, diversiteit, bistro’s en gedupeerde vrijwilli gers’ aldus Hans zelf. 25 t/m 26 november 20:30, Koninklijk Theater Carré,€ 23,-

SAMIR FIGHIL - FOMO

De winnaar van de Persoonlijk heidsprijs van cabaretfestival Ca meretten 2019 gaat aankomend seizoen in première met zijn tweede voorstelling ‘Fomo’, wat staat voor Fear Of Missing Out. In deze voorstelling gaat Samir dieper in op ons intens verlangen niks te willen missen, en heeft hij vooral oog voor de maatschappe lijke gevolgen daarvan. 25 t/m 26 november 20:00, Theater Bellevue,€ 12,- t/m € 18,50

PIETER VERELST -TEN AARZEL

SUPER-SONIC JAZZ FESTIVAL 2022

Super-Sonic Jazz presenteert van 15 t/m 20 november vernieu wende artiesten die bewegen op het snijvlak van jazz. Op het festival zijn zowel nationale als internationale artiesten te bewonderen die invloeden van traditionele jazz combineren met soul, hiphop, elektronische, klas sieke en niet westerse muziek. Met onder anderen de Zuid-Afri kaanse jazzdrummer Tumi Mogorosi op di 15 november 19:15 en 20:30, Vondelkerk, € 16,-

DIVERSEN ALLERZIELEN IN HET VONDELPARK

De grote vijver van het Vondel park verandert in een zee van lichtjes tijdens Allerzielen. Speci aal voor kinderen zijn er bloemen en briefjes om het bootje met het brandende lichtje, ter nagedach tenis aan dierbaren die gemist worden, extra mooi te maken. wo 02 november 18:30, Vondelpark, gratis

FOTO-ATELIER 07

Vier fotografen, Saskia van den Boom, Sabine Plamper, Rogier Alleblas en Koos Ha geraats, presenteren in het foto-atelier 07 hun eigen foto grafische werkelijkheid. za 12 16:00 - 21:00 en zo 13 november 13:00 tot 18:00, Zamenhofstraat 150, unit 7, gratis

CHRISTIAN VAN EIJKELENBURG - DRIFT

Christian van Eijkelenburg maakte ruim zes jaar onderdeel uit van cabaretduo De Fransse Eijkel en won de publieksprijs op het Amsterdams Kleinkunst Festival. Drift, zijn eerste solopro gramma, is een absurdistisch cabaretspektakel over het (niet) toegeven aan menselijke driften. Een avond muziektheater waarin eigenzinnige verhalen worden gemixt met elektro nische beats, kleurrijke visuele droombeelden, filosofische uitbarstingen en theatrale driftbuien. Bellevue, 1 t/m 3 november

TOPSPORT-

EATERS

Toegangsprijs:

ZATERDAG

APOLLO AMSTERDAM –

LEIDEN

Toegangsprijs:

Topsport Amsterdam helpt bij het realiseren van sportieve ambities van talentvolle Amsterdamse sporters. www.topsport.amsterdam

Het absurdisme viert hoogtij in ‘Ten Aarzel’. ‘De meest talen trijke Vlaamse cabaretier in lan ge tijd,’ aldus De Standaard. zo 27 november 20:15, De Kleine Komedie,€ 11,- t/m € 20,50

MINOUX - POW WOW

In ‘Pow Wow’ organiseert the atermaker Minou Bosua een humoristische stamvergadering. Met moeders en dochters uit al lerlei culturen. En natuurlijk haar eigen moeder Jopie. Zelf is ze het bruisend middelpunt in een feest van herkenning en ongemak. Over de zorg voor onze ouders. ma 28 november 20:15, De Kleine Komedie,€ 11,50 t/m € 22,50

DAMN, HONEYZELF WETEN

In ‘Zelf Weten’ breken Marie Lotte en Nydia dwars door alle taboes heen. Ze praten open over alles. Met slecht geacteerde sket ches, wellicht wat experimentele dans, veel zelfspot, een lach en misschien zelfs een traan. wo 30 november 20:30, Schouwburg Amstelveen, € 22,-

COR BAKKER EN VRIENDENSINTERKLAASCONCERT (4+)

Sinterklaas is bijna jarig! Pianist Cor Bakker en zijn vrienden organiseren een feest voor hem. Weet Sinterklaas de weg naar Het Concertgebouw? wo 23 november 15:30, Het Koninklijk Concertgebouw Amsterdam,€ 22,-

MUSEA

ALLARD PIERSON Museum over 10.000 jaar cultuurgeschiedenis. De geheimen van het pottenbakkerswiel

In de tentoonstelling ervaart de bezoeker hoe sporen op archeologische scherven en potten te vinden en interpreteren. t/m 6 november

Oude Turfmarkt 127, tel. 525 25 56 www.allardpiersonmuseum.nl

AMSTERDAM MUSEUM

De geschiedenis van Amsterdam vanaf de middeleeuwen. Amsterdam Museum in de Hermitage

Onder het dak van de Hermitage huist vanaf 5 maart 2022 het Amsterdam Museum. Mét een

DE SEKSZUSJESONGELIKT

In Ongelikt laten Krista en Marcelle Arriëns zien dat er niets leukers is dan seks. Met schurende lied jes, live-klei-animaties en absurd-humoristische sket ches. En met de kwetsbare gesprekken die ze zelf in hun tienerjaren zo hebben gemist. Een voorstelling vol eerlijkheid, herkenbaarheid en creativiteit. Met plaats voor plaatsvervangende schaamte en hilarisch onge mak. De Kleine Komedie, 30 november

volledig nieuw aanbod aan tentoonstellingen, publieksprogram ma’s en kinderactiviteiten.

Panorama Amsterdam In Panorama Amsterdam wordt de stad in al haar facetten getoond. Van de oudste plattegrond van de stad (uit 1538!) tot de straatkunst van Kamp Seedorf en van 17e-eeuwse schuttersstukken tot Natasja Kensmils hedendaagse schilderijen over de regentessen uit die tijd. doorlopend De Maasdamme Collectie t/m 12 maart 2023

Collecting the City #2 met Ode aan Zubrowka, Operatie Wonen en 30 jaar Bijlmervliegramp t/m 21 mei 2023 Amstel 51, tel. 523 18 22 www.amsterdammuseum.nl

AMSTERDAM PIPE MUSEUM Overzicht van de rookcultuur. Prinsengracht 488, tel. 421 17 79 www.pipemuseum.nl

BEZOEKERSCENTRUM

AMSTERDAMSE BOS Bezoekerscentrum van het grootste stadsbos van Nederland. Bosbaanweg 5, tel. 545 61 00 www.amsterdamsebos.nl

RAMON CHATREROPPERHOND Ramon Chatrer zet de realiteit naar zijn hand. Hij worstelt zich door hersen spinsels in een hoofd dat nooit stilstaat. Waarom ge dragen wij ons altijd zoals de rest van ons verwacht? In zijn muzikale cabaretvoorstelling gaat Ramon daar dwars tegenin. Hij neemt het op voor iedereen die er nét niet bij hoort. Het is tijd om kleur te bekennen, dus vraagt hij: underdog of opperhond? Bellevue, 22 t/m 24 november

De onderduikplaats waar Anne Frank haar dagboek schreef tijdens de Tweede Wereldoorlog. Prinsengracht 267, tel. 556 71 05 www.annefrank.org

DE APPEL ARTS CENTRE Kunstencentrum Exposities op locatie. tel. 625 56 51, www.deappel.nl

ARCAM

Architectuurcentrum Amsterdam is hét centrum voor architectuur, stedenbouw en landschapsontwerp in Amsterdam.

Vloeibare bouwsteen – ontwerpen met water in Amsterdam t/m 27 november Tijdlijn Amsterdam 2000-2030 t/m 1 januari 2030 Prins Hendrikkade 600, tel. 620 48 78 www.arcam.nl

ARTIS

De oudste dierentuin van Nederland met olifanten, pinguïns, giraffen, zee leeuwen, apen, kamelen, duizenden vlinders in het vlinder- paviljoen, een aquarium en nog veel meer.

Vaste tentoonstelling in het Aquarium over het belang van schone oceanen. Artis wil in het vernieuwde aquarium bezoekers

ANNE FRANK HUIS

THIJS MAAS

ANNE VAN ZANTWIJK

inspireren en stimuleren verantwoor delijk met het water op onze planeet om te gaan.

Het Groote Museum

In het museum ervaart de toeschouwer de verbinding tussen alles wat leeft: mens, dier, plant en microbe. Een persoonlijke expeditie, kriskras door het museum. Met animaties, installaties, kunstwerken, films en verhalen.

Plantage Kerklaan 38, tel. 0900278 47 96, www.artis.nl

APPIE BAANTJER MUSEUM

In de kelder van café Heffer, vlakbij de plek waar Baantjer jarenlang werkte als rechercheur. Oudebrugsteeg 7, tel. 428 44 88 www.heffer.nl

DE BAZEL

Vijzelstraat 32, tel. 723 0560 www.debazelamsterdam.com

BIJZONDERE COLLECTIES

UNIVERSITEIT VAN AMSTER

DAM

Cultureel erfgoed tentoonstellingen in historische panden.

De afzonderlijke tentoonstellingsprogramma’s van de Bijzondere Collecties en het Allard Pierson Museum zijn samengevoegd tot een gezamenlijk programma.

Oude Turfmarkt 129, tel. 525 73 00 www.bijzonderecollecties.uva.nl

COBRA MUSEUM

De CoBrA-beweging was een van de belangrijkste kunstbewegingen in de 20ste eeuw. Het Cobra Museum toont steeds in wisselende tentoonstellin gen haar CoBrA-collectie.Cobra en Noord-Afrika. De tentoonstelling toont werk uit de museumcollectie van de kunstenaars uit de Cobra-be weging die via reizen of op andere manieren in contact komen met de kunst en, cultuur en bevolking van Noord-Afrikaanse landen als Marokko, Algerije en Tunesië. t/m 20 november

Corneille 100 Corneilles 100-ste geboortedag wordt gevierd met een feestelijke collectiepresentatie. t/m 20 november

Kosmogonie Zinsou – een Afrikaanse kunstcollectie t/m 8 januari 2023 Verwoorden-Verklanken-VerbeeldenVerwerken t/m 8 januari 2023 Sandbergplein 1, Amstelveen, tel. 547 50 50 www.cobra-museum.nl

DIAMANTMUSEUM

Een reisverhaal. Een reis die 200 km onder de aardkorst begint en eindigt in de ring aan uw vinger. Paulus Potterstraat 8, tel. 30 55 300 www.diamantmuseumamsterdam.nl

VAN EESTEREN MUSEUM

Museum over de stedenbouw kundige Van Eesteren en de Westelijke Tuinsteden.

In, rond en vanuit het paviljoen biedt het museum een vol en gevarieerd programma met tentoonstellingen, wandelingen, fietstochten, bezoeken aan de museumwoning, Van Eesteren gesprekken, presentaties, lezingen, workshops en nog veel meer. Noordzijde 31, tel: 447 1857 www.vaneesterenmuseum.nl

EYE FILMMUSEUM

Dagelijks voorstellingen. Informatie- en documentatiecentrum.

Fiona Tan - Mountains and Molehills

Fiona Tan staat bekend op haar video- en filminstallaties waarin ze herinneringen, geschiedenis, globalisatie en de rol van afbeeldingen onderzoekt.t/m 8 januari 2023 IJpromenade 1, tel. 589 14 00 www.eyefilm.nl

EXPO

koloniale geschiedenis

liefdesverhalen verteld. t/m 8 januari 2023 Museum van de Geest | Outsider Art t/m 27 augustus 2023 Amstel 51, tel. 530 87 55, www.hermitage.nl

HET HEM

Drie keer per jaar brengt Het HEM een nieuw Chapter dat het verhaal van een gastcurator vertelt, en je meeneemt in de wereld van de creatieve makers en denkers van nu. Warmperserij 1, 1505 RL Zaandam tel. 075 710 0073, www.hethem.nl

HOLLANDSCHE SCHOUWBURG

het Evangelisch-Luthers Diaconie Oude Mannen- en Vrouwenhuis. Het speelde een grote rol bij de opvang van armen, ouderen en wezen. Bewoners in Beeld

Dit jaar bestaat het Oude Mannen- en Vrouwenhuis aan de Nieuwe Keizersgracht 250 jaar. Om dit te vieren brengt het Luther Museum in een tentoonstelling de voormalige bewoners in beeld. t/m 8 januari 2023 Nieuwe Keizersgracht 570, tel. 2142112 www.luthermuseum.nl

Suriname, Curaçao en Aruba verbeelden. In een collectie diorama’s wordt op een unieke manier over de geschiedenissen van de Nederlandse voormalige koloniën verteld vanuit een perspectief van tot slaafgemaakte mensen, marrons en inheemse bevolking. Van slavenhandel in de haven van Paramaribo tot meer eigentijdse scenes. Amsterdam Museum, t/m 12 maart 2023

dagelijkse leven

FIONA TAN - MOUNTAINS AND MOLEHILLS

Fiona Tan staat bekend om haar video- en filminstallaties waarin ze herinneringen, geschiedenis, globalisatie, de manieren waarop we de wereld om ons heen vastleggen en de rol van afbeeldingen onderzoekt.

Deze tentoonstelling is een reis door uiteenlopende wer ken uit haar oeuvre, waarin het verstrijken van de tijd en de rol van het landschap als mentale ruimte terugkeren de uitgangspunten zijn. Eye Filmmuseum, t/m 8 januari 2023

FASHION FOR GOOD MUSEUM

Een uniek en interactief museum over duurzame mode in innovaties.

Knowing Cotton Otherwise

In de tentoonstelling ‘Knowing Cotton Otherwise’ wordt katoen bekeken door de ogen van verschillende kunstenaars en uitvinders. Ontdek wat de rol van katoen was in de mondiale geschiedenis en wat voor impact het heeft op mens en planeet. t/m 25 september 2023 Rokin 102, tel. 0261 9680 www.fashionforgood.com

FOAM AMSTERDAM

Centrum voor fotografie, ontmoetingsplek voor fotografen en discussieplatform.

Foam Talent 2022 t/m 18 januari 2023

Keizersgracht 609, tel. 551 65 00 www.foam.org

VAN GOGH MUSEUM

De grootste collectie werken van Vincent van Gogh ter wereld.

De Gasfabriek: Van Eeden & Van Gogh t/m 11 december

Golden Boy Gustav Klimt

De tentoonstelling ‘Golden Boy Gustav Klimt’, inspired by Van Gogh, Rodin, Matisse... over de kunstenaar

KNOWING COTTON OTHERWISE

Katoen. Je draagt het, je droogt je ermee af of je slaapt erop, je maakt je ge zicht ermee schoon... Katoen is een van de meest gebruik te natuurlijke stoffen ter we reld. In deze tentoonstelling wordt katoen bekeken door de ogen van verschillende kunstenaars en uitvinders, en laat zien wat de rol van katoen was in de mondiale geschiedenis en wat voor impact het heeft op mens en planeet. Fashion for Good Museum, t/m 25 september 2023

Gustav Klimt (1862-1918) en zijn vele inspiratiebronnen. t/m 8 januari Paulus Potterstraat 7, tel. 570 52 00 www.vangoghmuseum.nl

HET GRACHTENMUSEUM

17e-eeuws grachtenpand met de geschiedenis van de grachtengordel én de kunst van de Gouden Eeuw.

Waterkracht

In de tentoonstelling ‘Waterkracht’ worden wetenswaardigheden verteld over het grachtenwater aan de hand van de fotografische werken van Gosse Bouma.

t/m 29 januari 2023

De Amsterdamse grachten

De Amsterdamse grachten vormen het hart van de stad en hebben een complexe en interessante geschiedenis. In deze tentoonstelling wordt dit verhaal op een avontuurlijke wijze verteld. Herengracht 386, tel. 421 16 56 www.grachten.museum

HERMITAGE AMSTERDAM Love Stories – Kunst, passie & tragedie

Van romantische liefde tot de obsessie van kunstenaars voor hun muze en van liefdestragedies tot de liefde die tegen alle verwachtingen in overwint. In meer dan 100 portretten worden ’s werelds mooiste en meest spraakmakende

Ooit een theater, nu een monument met een tentoonstelling, ter nagedachtenis aan de duizenden joden die in de WOII vanuit dit gebouw werden gedeporteerd naar de concentratiekampen. Gesloten vanwege een verbouwing. Plantage Middenlaan 24, tel. 531 03 40, hollandscheschouwburg.nl

DE HORTUS

Een van de oudste (1682) botanische tuinen.

Plantage Middenlaan 2 A, tel. 625 90 21, www.dehortus.nl

HORTUS BOTANICUS

In 1967 opgezet ten behoeve van onderwijs en onderzoek. Van der Boechorststraat 8, tel. 598 93 90, www.vu.nl

HUIS MARSEILLE

Eigentijdse en historische fotografie in 17e-eeuws pand.

Jochen Lempert - Natural sources t/m 4 december

Nhu Xuan Hua - Hug of a swan t/m 4 december

Collectie Danh Vo - Archive of Dr. Joseph M. Carrier 1962–1973 t/m 4 december

Diane Severin Nguyen Elk fotografisch beeld van Diane Severin Nguyen wekt een vreemde sensatie op bij de kijker. Met behulp van merkwaardige, vleesachtige materialen, sensueel licht en levendige kleuren creëert ze complexe, niet eenvoudig te interpreteren beelden. t/m 4 december Keizersgracht 401, tel. 531 89 89 www.huismarseille.nl

INTERNATIONAAL INSTITUUT VOOR SOCIALE GESCHIEDENIS

Een van de grootste documentatieen onderzoekscentra ter wereld op het terrein van sociale geschiedenis en geschiedenis van de arbeidersbeweging.

Cruquiusweg 31, tel. 668 58 66 www.iisg.nl

JOODS HISTORISCH MUSEUM

Objecten en kunstvoorwerpen die een relatie hebben met religie, cultuur en geschiedenis van de joden in Amsterdam.

Iris Hassid - A Place of Our Own In de tentoonstelling A Place of Our Own staan de levens centraal van vier studentes in Tel Aviv, allen Palestijns én Israëlisch staatsburger. t/m 29 januari 2023

Frédéric Brenner - Zerheilt - Healed to Pieces t/m 3 maart 2023

Etty & Leonie t/m 10 april 2023 Nieuwe Amstelstraat 1, tel. 531 03 10 www.jhm.nl

KATTENKABINET

Expositie van kunstwerken met als onderwerp ‘de kat’. Herengracht 497, tel. 626 53 78 www.kattenkabinet.nl

LUTHER MUSEUM

Het pand uit 1772 is gebouwd als

MUSEUM WERF ‘T KROMHOUT Het museum toont historie van Nederlands Industrieel Erfgoed. Hoogte Kadijk 147, tel. 627 67 77 www.kromhoutmuseum.nl

MUSEUM VAN LOON

Grachtenhuis uit de 17e eeuw met familieportretten, stijlkamers en Franse tuin.

Keizersgracht 672, tel. 624 52 55 www.museumvanloon.nl

MADAME TUSSAUDS Museum met wassenbeelden. Dam 20, tel. 522 10 10 www.madametussauds.nl

MAX EUWE CENTRUM

Permanente tentoonstelling over de schaakgeschiedenis, mogelijkheid om te schaken (computer) en schaakbibliotheek. Max Euweplein 30 A-1, tel. 625 70 17www.maxeuwe.nl

MICROPIA

De onzichtbare wereld Ontdek het onzichtbare leven. De microwereld - Het machtigste leven op aarde De microwereld is misschien onzichtbaar en raadselachtig, ze is ook onmisbaar. Microben zijn essentieel op aarde en in ons lichaam. Microalgen in de oceaan produceren de helft van alle zuurstof in onze atmosfeer.

doorlopende tentoonstelling Artisplein, Plantage Kerklaan 38-40, tel. 0900-278 47 96, www.micropia.nl

MOCO

Museum voor moderne kunst. Studio Irma - Reflecting Forward Een Digital Immersive Art tentoonstelling, die laat zien hoe wij onze toekomst kunnen vormgeven door eindeloze mogelijke verbindingen te leggen.

Moco Masters

De Moco Masters collectie prijst de kunstenaars die opvallen vanwege hun uitzonderlijke bijdrage aan de kunst en cultuur en hun iconische creaties.

The Kid - The Future Is Old De sociaalkritische tentoonstelling van The Kid wil onze geesten openen met als uiteindelijk doel inzicht te geven in een wereld met meer mededogen en begrip. Honthorststraat 20, tel. 370 19 97 www.mocomuseum.com

MOLEN VAN SLOTEN

Herbouwde werkende poldermolen uit 1847.

Presentatie ‘Rembrandt op Zolder’ een audiovisuele presentatie over zijn leven. Maquette ‘Amsterdam en het water’, waarop het landschap anno 1630 wordt weergegeven. Akersluis 10, 020-6690412 www.molenvansloten.nl

MULTATULI MUSEUM

Boeken van en over Multatuli. Zijn bureau, bibliotheek en sterfbed. Korsjespoortsteeg 20, tel. 638 19 38 www.multatuli-museum.nl

MUSEUM JAN

Wim Oepts en de schilders van het zonnige Zuiden

levenswerk van Rita Maasdamme (1944-2016) bestaat

handgemaakte stoffen poppen

Deze tentoonstelling biedt de kijker een uitgebreid overzicht van het oeuvre van kunstenaar Wim Oepts (1904-1988) en van zijn Nederlandse tijdgenoten. t/m 12 februari 2023

Barbara Nanning - Bewogen verstilling

De tentoonstelling toont het meest recente werk van glaskunstenares Barbara Nanning (1957). In haar driedimensionale sculpturen combineert ze traditie en innovatie. De natuur in een onuitputtelijke bron voor de kunstenaar. t/m 29 januari 2023

Dorpsstraat 50, Amstelveen, tel. 641 57 54 www.museumjan.nl

MUSEUMHAVEN

Restauratie, behoud, onderhoud van historische binnenvaartschepen. Oosterdok 12 www.museumhavenamsterdam.nl

MUSEUMTRAMLIJN

Tramdienst met historisch materieel. Rit van ong. 7 km en ong. 30 min. van Haarlemmermeerstation naar Bovenkerk (zie dienstregeling). Amstelveenseweg 264 www.museumtramlijn.org

MUSEUM

HET REMBRANDTHUIS

Het huis van Rembrandt met een collectie prenten en schilderijen.

Verbouwing Museum 1 november t/m 17 maart 2023 Jodenbreestraat 4, tel. 520 04 00 www.rembrandthuis.nl

MUSEUM HET SCHIP

Amsterdamse School Museum Het Schip toont de schoonheid van de Amsterdamse School in volle glorie. Oostzaanstraat 45, tel. 686 85 95 www.hetschip.nl

LOCATIE DE DAGERAAD

In het volkswoningbouw-complex

De Dageraad van de architecten Michel de Klerk en Piet Kramer is het tweede museum van Museum Het Schip gevestigd. Burgemeester Tellegenstraat 128, tel. 686 85 95, www.hetschip.nl

NATIONAAL HOLOCAUST MUSEUM

Plek waar menselijke moed en onbaatzuchtigheid tot uiting kwamen. Gesloten vanwege een verbouwing. Plantage Middenlaan 27, tel. 531 03 10, www.jhm.nl

NEMO SCIENCE MUSEUM

Centrum vol wetenschap en technologie.

Humania

In de tentoonstelling Humania kom je door middel van spellen, tests en museale objecten alles te weten over je eigen soort: de mens.

Middelpunt van de tentoonstelling is het 8,5 meter hoge kunstwerk ‘Een handstand’, gemaakt door kunstenaar Florentijn Hofman. Oosterdok 2, tel. 531 32 33 www.nemosciencemuseum.nl

DE NIEUWE KERK

De op een na oudste kerk van Amsterdam (1414) met 16e- en 17e-eeuws orgel.

De eeuw van Juliana, een koningin en haar idealen.

Aan de vooravond van het 75-jarig jubileum van haar inhuldiging presenteert De Nieuwe Kerk een tentoonstelling over Juliana en haar bijzondere koningschap. t/m 10 april 2023

Dam 1, tel. 638 69 09 www.nieuwekerk.nl

MUSEUM AMSTERDAM NOORD

Over de geschiedenis van Noord. Zamenhofstraat 28 A www.museumamsterdamnoord.

MUSEUM ONS’ LIEVE HEER OP SOLDER

Amsterdams koopmanshuis met 17e-eeuwse schuilkerk.

Mira

‘Mira’ is een route langs de drie Amsterdamse Nicolaaskerken waarbij de zeven werken van barmhartigheid worden verteld vanuit het perspectief van een hedendaagse Amsterdammer. tot 31 december 2022

O.Z. Voorburgwal 38-40, tel. 624 66 04, www.opsolder.nl

NXT MUSEUM

Museum voor nieuwe mediakunst Unidentified Fluid Other

De tentoonstelling onderzoekt de opkomst van de virtuele identiteit in een reeks multisensorische kunstwerken. Met werk van multimedia kunstenaar Lu Yang, ontwerper Audrey Large, digital fashion institute The Fabricant, fractal-kunstenaar Julius Horsthuis, 3D-kunstenaar Harriet Davey en animator / programmeur Ksawery Kirklewski.

t/m 30 april 2023

Asterweg 22 www.nxtmuseum.com

OUDE KERK

Hedendaagse kunst en cultuur in het oudste gebouw van de stad. Onder de grafzerken bevindt zich het graf van Saskia van Uylenburgh, de eerste echtgenote van Rembrandt.

Ibrahim Mahama - Garden of Scars

De eerste Nederlandse solopresentatie van de Ghanese kunstenaar Ibrahim Mahama. Ruim achthonderd gedenkstenen worden in de ruimte opgesteld, samengesteld uit afgietsels van Ghanese monumenten en de grafzerken in de Oude Kerk. vanaf 5 november

Oudekerksplein 23, tel. 625 82 84 www.oudekerk.nl

KONINKLIJK PALEIS / OPEN

Midden in de hoofdstad staat het Koninklijk Paleis Amsterdam, het officiële ontvangstpaleis van Koning Willem-Alexander. Het Paleis speelt een grote rol tijdens staatsbezoeken en andere koninklijke ontvangsten zoals de jaarlijkse nieuwjaarsreceptie, diners en prijsuitreikingen. Daarnaast

is het zoveel mogelijk opengesteld voor bezoekers. Dam, tel. 522 61 61 www.paleisamsterdam.nl

PIANOLA MUSEUM

Collectie pianola’s, elektrisch aangedreven reproductievleugels en 20.000 muziekrollen. Westerstraat 106, tel. 627 96 24 www.pianola.nl

RIJKSMUSEUM

Overzicht van de Nederlandse kunst en geschiedenis met dagelijks rond leidingen, workshops of cursussen. Een breekbaar verleden Meissenporselein van de familie Oppenheimer t/m 13 november Clara en Onderkruipsels

Van wriemelige mieren, harige spinnen en kleurrijke vlinders in Onderkruipsels tot de beroemde neushoorn Clara, het krioelt van de dieren in het museum! In meer dan 200 objecten wordt getoond hoe kunstenaars en wetenschappers zich over dieren verwonderen. t/m 15 januari 2023 Museumstraat 1, tel. 0900-07 45 www.rijksmuseum.nl

HET SCHEEPVAARTMUSEUM

Het museum laat zien hoe de zee de Nederlandse cultuur heeft bepaald. Ontdek 500 jaar maritieme geschiedenis. Van Gouden Eeuw, het leven aan boord tot virtuele zeereis en de replica van het VOC-schip ‘Amsterdam’.

1672 - een jaar vol rampen

In het kader van het rampjaar, dit jaar 350 jaar geleden, presenteert Het Scheepvaartmuseum een kleine presentatie over de Slag bij Solebay. Twee monumentale wandtapijten en enkele objecten worden getoond die de zeeslag vanuit meerdere perspectieven belichten. doorlopend

200 jaar College Zeemanshoop In 1822 werd het College Zeemanshoop in Amsterdam door 18 koopvaardijkapiteins opgericht. In deze presentatie ter gelegenheid van het tweehonderdjarig bestaan zijn diverse historische objecten en een film over College Zeemanshoop te bekijken.

t/m 6 november

Mens op Zee Deze fototentoonstelling toont een veelzijdige maritieme wereld waarin portretten en verhalen laten zien hoe het op-zee-zijn je als mens kan veranderen. t/m 28 mei 2023

Kattenburgerplein 1, tel. 523 22 22 www.hetscheepvaartmuseum.nl

STADSARCHIEF AMSTERDAM

‘s Werelds grootste stadsarchief. Stadsverwanten. Amsterdamse familiegeschiedenissen Persoonlijke familieverhalen van Amsterdamse leerlingen. t/m 8 januari 100 jaar De Kring t/m 8 januari Al die Amsterdamse mensen...

Foto’s 1935-1975

Een selectie van de indrukwekkendste foto’s van bekende fotografen uit de jaren 1935-1975, waaronder Ed van der Elsken, Eva Besnyö, Cor Jaring en Maria Austria. t/m 12 februari 2023

Vijzelstraat 32, tel. 251 15 11 www.amsterdam.nl/stadsarchief

STEDELIJK MUSEUM

Moderne en hedendaagse kunst en vormgeving.

De Best Verzorgde Boeken 2021 t/m 6 november

Yto Barrada - Bad Color Combos

Eerste solotenstoonstelling in Nederland met niet eerder getoond, multidisciplinair werk. t/m 5 maart 2023

When Things Are Beings

‘When Things Are Beings’ beweegt tussen de ongrijpbare aantrekkingskracht van abstracte concepten en vormen van spiritualiteit die verborgen kunnen liggen in objecten en sculpturen. vanaf 26 november

Museumplein 10, tel. 573 29 11 www.stedelijk.nl

STRAAT MUSEUM

Museum voor graffiti en street art

Citaat van de straat

Is street art binnen nog wel street art?

De openingstentoonstelling toont meer dan 150 kunstwerken van ruim 140 kunstenaars met 32 verschillende nationaliteiten.

NDSM-Plein 1, tel. 020 370 9630 www.straatmuseum.com

THEO THIJSSEN MUSEUM

De Amsterdamse schrijver, onderwijzer, vakbondsman en sociaal-democratisch politicus Thijssen (1879-1943) is vooral bekend als schrijver van de roman Jongensdagen. 1e Leliedwarsstraat 16, tel. 420 71 19 www. theothijssenmuseum.nl

TROPENMUSEUM Museum over wereldculturen.

World Press Photo: Door de lens van. Hedendaagse fotografen uit Afrika presenteren hun werk. t/m 8 januari 2023

Cadeau, Hoezo?

Een uitbundige en interactieve tentoonstelling waar je ontdekt wat een trouwjurk, poppen en mango’s met elkaar gemeen hebben. In de tentoonstelling krijg je nuttige tips over het geven en ontvangen wereldwijd. t/m 5 maart 2023

Plastic Crush

De tentoonstelling laat de verschillende manieren zien waarop mensen overal ter wereld samenleven met plastic. vanaf 5 november

Onze koloniale erfenis

De tentoonstelling laat zien hoe kolonialisme de wereld van nu mede heeft gevormd, en hoe mensen kolonialisme doorstonden. Linnaeusstraat 2, tel. 088-0042 800 www.tropenmuseum.nl

TROPENMUSEUM JUNIOR

Sabi Suriname: ontdek de Wereld achter de Dingen.

Sabi Suriname

In Sabi Suriname kom je veel te weten over Suriname, de band met Nederland en hoe Suriname met de wereld is verbonden.

t/m 1 maart 2023

Linnaeusstraat 2, tel. 088-0042 840 www.tropenmuseumjunior.nl

NEDERLANDS UITVAART MUSEUM TOT ZOVER

Verleden, heden en toekomst van de omgang met de dood. Kruislaan 124, tel. 694 04 82 www.totzover.nl

VERZETSMUSEUM

Nederland voor, tijdens en vlak na de Tweede Wereldoorlog. Tot december 2022 gesloten. Plantage Kerklaan 61, tel. 620 25 35 www.verzetsmuseum.org

WERELDERFGOED PODIUM

Bezoekerscentrum Amsterdam Werelderfgoed

Dé startplek om kennis te maken de Amsterdamse grachtengordel, werelderfgoed sinds 2010. Vijzelstraat 32 www.amsterdam.nl/werelderfgoed

HUIS WILLET-HOLTHUYSEN

Volledig ingericht grachtenpand. Het Amsterdam Museum in huis Willet-Holthuysen.

Maaike Schoorel Maaike Schoorel heeft tien nieuwe schilderijen gemaakt en een ruimtevullende installatie waarin ze middels foto’s, collages en bijzondere vondsten uit de collectie bezoekers meeneemt in haar associatieve onderzoek.

t/m 8 januari 2023 Herengracht 605, tel. 523 18 22 www.willetholthuysen.nl

WOONBOOTMUSEUM

Gevestigd op de Hendrika Maria, een voormalig zeilend bedrijfsvaartuig (1914). Aan boord krijgt men een beeld van deze woonvorm Prinsengracht 296 K, tel. 427 07 50

Hoofdredacteur

Bart van Oosterhout

Adjunct-hoofdredacteur Karin Thybaut

Vormgeving Het Zomerpaleis: Saskia Franken, Martijn Blokland Ontwerp Loes Koomen

Eindredactie SCHERP: Renate Dahlmans en San van de Ven, Annemarie Bleeker (agenda)

Aan dit nummer werkten mee Suzanne Boer, Alice Boothby, Anne Dirks, Marjolein van Damme, Mees Molenaar/Topsport Amsterdam, Bart Geeraedts/

TXTRadio, Mascha Dammers/ Amsterdam Art, Cindy Hoetmer, Eveline Kuyten, Sara Luijters, Danielle Meester, One’sy en Tewa Muller, Margriet Prinssen, Inger van der Ree, Vita van de Sandt, Bregtje Schudel, Erik Schmitz, San van de Ven, Mirte Vreemann, Joke van der Weij

Aanleveren agendagegevens winternummer: 31 oktober februarinummer: 22 december amsterdam & partners: informatie@iamsterdam.com

Adverteren Afdeling Relaties, T 020-702 61 80

partner@iamsterdam.com

Uitgever amsterdam & partners De Ruyterkade 5, 1013 AA Amsterdam, T 020-702 61 00 Drukwerk en distributie Flyerman distributie@iamsterdam.com

Abonnementen Abonnementenland Postbus 20, 1910 AA Uitgeest T 0251-257 924 of WhatsApp T 06-4655 8054 www.bladenbox.nl

Adreswijzigingen en opzeggingen: www.aboland.nl klantenservice@aboland.nl

Jaarabonnement € 31,99 Het abonnement wordt jaarlijks

stilzwijgend verlengd. Abonnementen kunnen schriftelijk en per e-mail worden opgezegd onder vermelding van het klantnummer, met een opzeg termijn van 3 maanden. Een abonnement is pas opgezegd wanneer de abonnee daarvan een schriftelijke bevestiging heeft ontvangen via post of e-mail. Een adreswijziging kan alleen worden verwerkt als het oude adres en het nieuwe adres schriftelijk of per e-mail worden doorgegeven.

Prijswijzigingen voorbehouden. Uitkrant is een geregistreerd merk

van amsterdam & partners. Verschijnt 10 maal per jaar. Oplage: 60.000 exemplaren. Redactie noch uitgever kunnen aansprakelijk worden gesteld voor eventuele foutieve vermeldingen.

© 2022 Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden overgenomen zonder voorafgaande toestemming van de auteursrechthebbenden.

Het winternummer van de Uitkrant verschijnt op maandag 28 november, de abonnees ontvangen de krant de zaterdag ervoor.

Terugblik

GEBED ZONDER END, 1892

tekst Erik Schmitz foto Stadsarchief Amsterdam/Jacob Olie

Toen Jacob Olie in 1892 deze foto maakte in het Gebed zonder End, telde het smalle s traatje tien huizen en vijf pakhuizen, waarvan sommige in twee nog smallere, doodlopende zijstegen stonden. Er woonden dat jaar 91 mensen. De beroepen van de mannen, zoals die vermeld worden in het bevolkingsregister, waren eenvoudig: zevenmaker, boekbinder, sigarenmaker, werkman stadsreiniging, steendrager bediende, ketelmaker en vier werkmannen. De huizen waren klein en donker en het wasgoed hing buiten aan houten rekken, die op de foto goed te zien zijn. Een straat zonder openbaar groen en al helemaal geen voortuinen, maar waar – net als in de Jordaan – de bloemen voor de ramen stonden. Een plek waar mensen de eindjes aan elkaar moesten knopen, een leven lang. De staatnaam Gebed zonder End wordt regelmatig verklaard met het feit dat hier in de middeleeuwen tussen de Nes en de Oudezijds Voorburgwal een hele rij kloosters te vinden was, waar eindeloos veel werd gebeden. Maar in de praktijk besteedden de nonnen ook veel tijd aan dagelijkse werkzaamheden in het klooster. En de naam van de straat dateert helemaal niet uit de middeleeuwen. Tot 1578 lag hier het Sint Claraklooster, waarvan het terrein daarna werd verdeeld en waar huizen en pakhuizen werden gebouwd. In 1585 werd de tegenwoordige Kuiperssteeg aangelegd als Sint Clarenstraat, en daarna de Sint Clarendwarsstraat – het huidige Gebed zonder End. Die naam wordt pas in 1617 voor het eerst genoemd. Mogelijk is de naam afgeleid van een huisnaam, dat is niet zeker. Wel lijkt het toen ook al een minder florissant achterafstraatje geweest te zijn: er bestond een dwarssteeg dat ‘het Hol’ werd genoemd, en niet lang daarna werd een tweede doorlopende dwarssteeg, een ‘zaksteegje’, aangelegd. Zo bezien lijkt de straatnaam verwant aan die van andere achterafstraatjes, zoals bijvoorbeeld het Groot Hemelrijk, het Klein Hemelrijk en het Keizerrijk, waarvan de aangename naam – wellicht ooit afgeleid van een huisnaam of gevelsteen – vooral een eufemisme was voor een tamelijk uitzichtloos leven: een gebed zonder end.

De eerste vernoeming van straatnaam Gebed zonder End, een achterafsteeg midden in het centrum, stamt uit 1617.

Meer archiefbeeld van Amsterdam zien? Sharon Hansma laat prachtige oude beelden zien én fotografeert de situatie nu op Instagramaccount @thenandnowamsterdam.

Ode aan de cocktail

Op een geheime locatie in hartje Amsterdam opentpop-upcocktailbar La Maison by Rémy Cointreau dezemaand de deuren. Op het menu: interactieve workshops en serving rituals gewijd aan Nederlands vakmanschap encreativiteit. Met cocktails als focus, uiteraard.

RÉMY COINTREAU

Rémy Cointreau is een Frans familiebedrijf dat wereldberoemde gedistilleerde dranken in haar portfolio heeft, zoals de sinaasappellikeur Cointreau (dat al 170 jaar bestaat en de basis is van meer dan 500 cocktails), The Botanist gin, Rémy Martin’s Cognac Fine Champagne en Mount Gay’s rum.

Van 8 t/m 19 november komt Franse sterkedrankproducent Rémy Cointreau (bekend van de Rémy Martin cognac en natúúrlijk van Cointreau) met een pop-upbar naar Amsterdam. La Maison by Rémy Cointreau is helemaal gewijd aan de kunst van cocktails, met als stralende middelpunten de Cointreau’s Margarita en Rémy Martin’s Sidecar. Verwacht verder gepersonaliseerde en exclusieve serving rituals met Delfts Blauw-keramieken coupes en onderzetters ontworpen door de Amsterdamse kunstenaar Pablo Lücker.

Laat je meevoeren in een nu al iconische hommage aan cocktails en aan Nederlandse creativiteit. Geïntrigeerd? Je kunt nu al reserveren voor La Maison by Rémy Cointreau via maisonremycointreau.com. Wees er snel bij, want het aantal plaatsen is beperkt.

We geven 5 duo-tickets weg voor de Cointreau soirée met Alfred Cointreau (de zesde generatie in het bedrijf) en Thomas Timmermans op 10 november. Timmermans werd in 2019 én 2020 verkozen tot World Class Bartender of the Year of Belux. Samen serveren ze de perfecte Margarita. Mét bar bites natuurlijk, verzorgd door chefs Virginie Van Bronckhorst en Niven Kunz van Triptyque, dat 1 groene Michelinster heeft. Kans maken? Scan de QR-code.

‘VROEGER WAS IK HET LIEFST BIJ THE MOVIES’ De echte Amsterdammer

tekst Anne Dirks

Jordy den Haan (34) werkt al zes jaar voor Museumnacht en maakt op 5 november zijn vijfde – want corona –Museumnacht-editie mee.

‘In 2021 hadden we wel een editie, maar slechts tot middernacht. Dit jaar is het weer gewoon tot twee uur ’s nachts, zoals het hoort.’ museumnacht.amsterdam

ECHTE AMSTERDAMMER?

‘Nee. Ik ben opgegroeid in Rotterdam en zat de afgelopen jaren veel in Amsterdam bij mijn vriendin. Maar in corona tijd ben ik terugverhuisd naar Rotterdam, dus ik ben nu zelfs helemaal geen Amsterdammer meer. Er worden altijd grappen over gemaakt; ik ben de eerste Rotterdammer ooit bij de Amsterdamse Museumnacht.’

LEUKSTE ACTIVITEIT?

‘Een museum pakken, haha. Maar ook alle filmhuizen

4X MUSEUMNACHT-TIPS

Pianola Museum: Conservatoriumstudenten kiezen een pianorol van een favoriete componist of pianist, om zo ‘samen’ met een oude meester te spelen.

Tot Zover: Proef een drankje in de dodelijke drankjescocktailbar, volg de workshop ‘Maak je eigen post-mortemportret’ of luister naar de minilezing van de museumdirecteur over het allermooiste doodsportretje.

Museum Vrolik: Met zaklamptour door het museum, een flitscollege over synesthesie, een chocoladeproeverij en je kunt je toekomst laten voorspellen aan de hand van je voorhoofdsrimpels (heel populair in de achttiende eeuw).

Het Stenen Hoofd: Twaalf jonge Amsterdamse kunstenaars vullen elk een container met een eigen expositie (o.a. met werk van Hans de Tweede en Nola Famo).

afstruinen. Ik was vroeger het liefst bij The Movies, echt een van mijn lievelingsplekken in de stad. Ik heb een Cineville-pas, en – niet tegen de Rotterdam mers zeggen – dat is hier echt het leukst. Amsterdam heeft zo verschrikkelijk veel mooie filmhuizen.’

AMSTERDAM IN ÉÉN ZIN?

‘Het grootste dorp van Europa.’

FAVORIETE MUSEUM?

‘Dat mag ik natuurlijk eigenlijk niet zeggen, dat is als kiezen tussen je kinderen. Oké, ik kom zelf het liefst in Huis Marseille. Fotografie spreekt me sowieso aan en Huis Marseille brengt heel mooi werk dat op de actualiteit inspeelt of juist een onbekender verhaal vertelt. Ik vind het fijn dat er adempauze zit tussen de foto’s; het hangt niet helemaal vol en er zijn veel gekke hoekjes en zalen waar je lekker doorheen kunt wandelen. Het pand op zichzelf is al kunst.’

GOEIE EXPO?

‘Love stories in de Hermitage vind ik een interessante en mooie tentoonstelling, een ode

aan de liefde in al zijn vormen. Ik heb het gevoel dat daar nu behoefte aan is. Met alles wat er speelt in de wereld, zie je nu heel veel tentoonstellingen die drukkend kunnen zijn, maar dit brengt echt verlichting.’

BESTE RESTAURANT?

‘Toscanini in de Jordaan. Daar gingen we vaak eten als uitje met het Museumnacht-team; heel lang tafelen en veel wijn drinken.

MOOI BOEK?

‘Onlangs heb ik Huismusea van Amsterdam gekregen, over de grachtenpanden. Het gaat van de grachtengordel-adel tot Anne Frank, van weeskinderen tot VOC-bestuurders. Echt fascinerend. En het boek James Worthy van James Worthy heeft mij toentertijd weten te enthousiasmeren over de stad.’

PLEK NA MIDDERNACHT?

‘Ik kom uit de cafécultuur; mijn opa had een café in Rotterdam en die hele kant van de familie zit in de horeca. Ik kom graag bij de Kat in de Wijngaert, een echte bruine kroeg, waar de eieren nog op de bar staan.’

Elke maand deelt een Amsterdammer zijn of haar lievelingsplekken. Deze keer is het bij hoge uitzondering een Rotterdammer: Jordy den Haan, manager bij Museumnacht Amsterdam.

de

The Movies

Huis Marseille

TENGBEH KAMARA

Toscanin

EDDO HARTMANN