Бизде«Ахикаракъкъындаикяе»деинсан фикирининъвеикметининъэнъкъадимий менбаларынданбирибар.Онынътесириничокъ адамларнынъэфсанелеринден,шуджумледен Къурандан,ЭскивеЯнъыВасиеттентапмакъ мумкюн.
АлманиянынъТревесшеэриндетапылгъан мозаикададюньянынъикметлиадамларыарасында Ахикарнынъкъараманытасвирленген.Мынаонынъ ренклимасал.
Буикяенинътарихыджанлысубетлернинъмевзусы олыпкельди.Алимлер,ниает,оныбиринджиасыр акъкъында,м.э.
Икяе,беллики,тарихдегильде,бедиийэдебияттыр. Аслындаокъуйыджыозьтанышлыгъыны«Арап геджелери»нинъкъошмасаифелериндеяпыполур О,парлакъязылгъан,арекет,интрига,таркъачма толуикяедикъкъатнысонъкисинеджельпэтеХаял сербестлиги–языджынынъэнъкъыйметлималыдыр
Языдёртбасамакъкъаболюне:1)Икяе;2) «Огретюв»(Аталарсёзлерининъаджайипбир сырасы);3)Мысыргъасеяат;4)Бенъзетювлеряда Масаллар(оларненАхикарозьянълышкъан йигитининътербиесинибитире)
нджиболюк1
АшшурнынъбуюквезириАхикарнынъ60апайыбар, аммаогълуолмагъанынытакъдирэттиОнынъичюн о,озьйигитиниэвлятлыкъкъаалаОныотьмекве сувданзиядеикметвебильгигетолдура
1СеннахиримпадишанынъвезириикметлиХайкъар веикметлиХайкъарнынъкъызкъардашыогълу Наданакъкъындаикяе
2АшшурвеНиневиянынъпадишасыСархадумнынъ огълуСеннахиримнинъдевриндеХайкъарадлы акъыллыбирвезирбарэди.
3Онынъдюльберлиги,байлыгъывечокъмалмулькюбарэди,о,уста,икметли,фельсефеджи, бильгили,фикирливеукюмдарлыкътаэди,алтмыш къадынгъаэвленип,эрбиринекъалекъургъанэди.
4Аммаонынъичбирбаласыолмады.бу къадынлардан,кимонынъмирасчысыолабиле.
5Бунъаопеккедерлендивебиркунь йылдызджыларны,алимлерни,тылсымджыларны топлап,оларгъаозьалынывебаласызлыгъыны анълатты.
6Онъа:«Бар,аллаларгъакъурбанчалда,оларгъа ялвар,белькисанъаогъланбалатапсынлар»,–дедилер.
7Оларнынъайткъанларыныяпты,путларгъа къурбанларчалды,оларгъаялвардывеялварды.
8Оларонъабирсёзбиледжевапбермедилер.Сонъо, кедерливегъамлыалдакетти,юрегиагърысынен кетти
9ЮджеАллагъакъайтып,ЮджеАллагъаялварды,
10МенСанъариджаэтем,манъабирогъланбала бер,о,менимольгенимдеоладжакъ,козьлеримни юмып,менидефнэтеджек,о,менитеселлиэтейим».
11ОндансонъИсагъабирсесэшитильди:–Сенэнъ эвеляпутларгъатаянгъанынъичюн,оларгъа къурбанларчалгъанынъичюн,омюрбиллябаласыз къалырсынъ.
12ЛякинкъызкъардашынънынъогълуНаданныал да,оныозюнъеогълунъяп,онъабильгиветербиени огрет.
13СонъЯкъупэмиздиргенкъызкъардашынынъ огълуНаданныозюнеалды.Оныэмиздирмекве тербиелемекичюн,онысекизэмиздиргенкъадынгъа берди
14Оныяхшыаш,тербие,йипекурба,морве къырмызыурбаларнентербиеэттилерО,йипек тёшеклергеотурды
15Наданбалабанолып,юксеккедртерегикиби оськенсонъ,онъагузельахлякъ,язув,илимве фельсефеогретти
16Биркъачкунькечкенсонъ,Сеннахиримпадиша Хайкъаргъабакътывеонынъпеккъартайгъаныны корьди
17Эй,урьметлидостум,уста,ишанчлы,икметли, губернаторым,кятибим,везирим,канцлеримве директорым;Керчектенде,сенпеккъартайдынъ, яшларынъненагъырлаштынъ;Сенинъбудюньядан кетювинъдеякъындыр,–деди
18Сенденсонъменимхызметимдекимер аладжагъыныайт,–дедиХайкъаронъа:«Эй, эфендим,башынъэбедиеняшасын!Андааптемнинъ огълуНаданбар,Меноныозьбаламяптым 19Менонытербиеледим,онъаозьикметимниве бильгимниогреттим»
20Падишаонъа:«Эй,Хайкъар!Оныогюмеалып барда,меноныкорейим,эгеронъакелишкенолсам, оныозюнънинъеринекъой.Сонъёлгъачыкъып, раатланмакъвекъалгъаномюринънитатлы раатлыкътакечирмекичюнёлгъачыкъаджакъсынъ». 21СонъХайкъарбарып,къызкъардашынынъ
янълышларыныбагъышламакъныриджаэтем,о санъаляйыкъолгъаныкибихызметэтсин».
24Сонъпадишаоныэнъсевимливеэнъкъудретли достяпаджагъынавеонынъянындаэртюрлю урьметвеурьметкосьтермегеантэтти.Исаонынъ къолларыныопип,сагълыкълашты.
25СонъНаданныалды.къызкъардашынынъ огълуныянындаалып,оныодагъаотурттывегеджекуньдюзоныогретмегебашлады,сонъраоныотьмек весувданзиядеикметвебильгитойдурды.
нджиболюк2
Къадимийзаманларнынъ«ФукъареРичарднынъ альманахы».Пара,къадын,урба,иш,достлар акъкъындаинсанарекетининъольмезэмирлери. Хусусанмеракълыаталарсёзлери12,17,23,37,45, 47-нджиаятлардарасткеле63-юнджиаятны бугунькикуньнинъбазыкинаелишейлеринен тенъештиринъиз.
1Оныбойлеогретти:«Эй,огълум!нуткъумны динълевеменимнасиатларымауйве айткъанларымныакъылдатут 2Эй,огълум!эгерсенбирсёзэшитсенъ,о, юрегинъдеольсин,оныбашкъасынаачыкълама, ёкъсао,джанлыкомюролып,тилинъниякъып, беденинъдеагърыкетирсин,весенмасхара олурсынъ,Алланынъогюндеутанырсынъвеэркек 3Эй,огълум!эгерсенбирхаберэшитсенъ,оны даркъатма;Эгербиршейкорьсенъ,айтма,–деди 4Эй,огълум!лафусталыгъынъныдинълейиджиге къолайлаштыр,джевапбермегеашыкъма 5Эй,огълум!биршейэшитсенъ,оныгизлеме
6Эй,огълум!Муурленгентююмничезме,чезме, бошагъантююмнидемуурлеме
7Эй,огълум!тышкъыдюльберликкеарзуэтменъиз, чюнкио,эксилевекече,аммаурьметлихатырлав эбедийкъалыр
8Эй,огълум!Акъылсызкъадынсениозь лафларыненалдатмасын,ёкъсасенэнъбелялы олюмненоледжексинъ,осенитузакъкъа тюшмегендже,агъгъакъаптырыр.
9Эй,огълум!урбавеягъларненкийинген,джанына писвеахмакъолгъанкъадынныистеменъиз.Эгер сенонъаозьшейлеринъниберсенъ,ядаэлинъде олгъаншейлернионъаберсенъ,веосенигунагъа къандырса,Алласанъагъазаплансын. 10Эй,огълум!Бадемтерегикибиолманъыз,чюнки о,эписитереклернинъогюндеяпракъларчыкъара, эписинденсонъашамагъаярагъанмейваларбере. 11Эй,огълум!башынъныалчакъэг,сесинъни йымшакъэт,незакетлиол,догъруёлданюр,ахмакъ олма.Кульгендесесинъникотерме,чюнкиэгер эвнинъюксексесненкъурулса,эшекэркуньчокъ эвлеркъурарэди.эгерсабанныкучьненайдагъан олсалар,сабанныдевелернинъомузларытюбюнден ичбирвакъытчыкъармазэдилер.
12Эй,огълум!акъыллыадамненбераберташ чыкъармакъ,гъамлыадамненберабершарап
14Эй,огълум!Алладанкъоркъкъаникметли
ёлларыныогрен.
15Эй,огълум!озюнъеаркъадашядадосттапкъан сонъ,онысына,сонърааркъадашведостяп; сынавсызонымакътама;икметсизадамнен сёзюнънибозма.
16Эй,огълум!аякъкъапаягъынъдакъалгъанда,онен тикенлерустюндеюр,огълунъа,эвинъеве балаларынъаёляп,геминъниденъизвеонынъ далгъаларыустюнденкетмезденэвель,батып,батып оламазданэвель,тарлаштыр.къуртарылды.
17Эй,огълум!эгерзенгинадамйыланашаса, дейлер:«Буонынъикметидир»,эгерфукъареадам оныашаса,халкъ:«Ачлыгъындан»,дейлер.
18Эй,огълум!О,сенинъкуньделикотьмегинънен вемал-мулькюнъненразыолур,башкъасынынъкини истемез
19Эй,огълум!ахмакъкъакъомшуолма,оненбираш ашама,къомшуларынънынъбеляларынакъуванма Эгердушманынъсенияманласа,онъамераметэт 20Эй,огълум!Алладанкъоркъкъанадамданкъоркъ веурьметэт
21Эй,огълум!джаильадамйыкъылыпсюрюнир, икметлиадамисе,сюрюнседе,сарсылмаз, йыкъылсада,тезтурыр,хастаолса,джаныныбакъа билеЛякинджаиль,ахмакъадамгъакельгенде, онынъхасталыгъынаиляджёкътыр
22Эй,огълум!эгерсанъаозюнъденалчакъбирадам якъынлашса,оныкъаршыламакъичюноггекетве турвеэгеросанъаджезабералмаса,Раббисанъа онынъичюнджезаберир
23Эй,огълум!огълунъныурмакътанаджыма, чюнкиогълунъныурмакъ–багъчагъагубре, чантанынъагъызыныбагъламакъ,айванларны багъламакъвекъапунынъкилитлерикибидир 24Эй,огълум!огълунъныяманлыкътантут,осанъа къаршыисьянэтмезденэвель,халкъарасындасени хорламагъандже,сенбашынънысокъакълардаве топлашувлардаасып,онынъяманлыкъларынынъ яманлыгъыичюнджезаланмазданэвель,онъа эдепниогрет.
25Эй,огълум!Озюнъебаштерисиолгъансемиз огюз,туякълыбалабанэшекал,эрбиряпкъан ишинъичюнбалабанбойнузлыогюзалма,айнеджи адамнендостлашма,къавгъаджыкъулядахырсыз къулкъызалма.оларгъаолархараполаджакълар.
28Эй,огълум!осьмегеняланджы,япракъсызтерек кибиолма,япракъларывепытакъларынен къаплангъантереккибиол;Чюнкинеапайы,неде баласыолмагъанадам,япракъсызвемейвасызтерек киби,дюньядамасхаравеоларонынефретэтелер.
29Эй,огълум!Ёлчетиндекимейвалытереккибиол, онынъмейвасыныёлданкечкенэркесашай,чёль айванларыонынъкольгеситюбюндераатланаве япракъларыныашай.
30Эй,огълум!ёлунданвеаркъадашларынданкеткен эрбиркъойкъашкъырнынъашыола.
31Эй,огълум!«Эфендимахмакъ,менисеакъыллы», –деменъиз,джаилликвеахмакълыкъныикяе этменъиз,ёкъсаосизниашалайджакъ.
32Эй,огълум!Эфендилери:«Бизденузакълаш»,–дегенкъулларданолма,оларгъа:«Якъынлашве бизгеякъынлаш»дегенкъулларданол.
33Эй,огълум!къулунъныаркъадашыогюнде эркелеме,чюнкисонъундаоларданкъайсыбири санъаэнъфайдалыоладжагъыныбильмейсинъ.
34Эй,огълум!сенияраткъанРаббинъденкъоркъма, ёкъсаОсанъасусты
35Эй,огълум!лафынъныгузельяп,тилинънитатлы эт;Аркъадашынъасенинъаягъынъныбастырмагъа ёлберме,ёкъсао,башкъавакъыткокюсинъни бастыр
36Эй,огълум!икметлиадамныикметлибирсёзнен урсанъ,о,инджебирутанчдуйгъусыкиби,онынъ кокюсиндегизленир;Аммаджаильнитаякънен урсанъ,онеанълар,неэшитир 37Эй,огълум!эгеракъыллыадамныозь ихтияджларынъичюнёлласанъ,онъачокъэмир берме,чюнкио,сенинъишинъниистегенинъкиби япаджакъ,ахмакъныёлласанъ,эмирэтме,озюнъбар да,ишинънияп,чюнкиэгерсенонъаэмирэтсенъ,о сенинъистегенинънияпмаз,–дедиЭгерсени ишненёлласалар,онытезеринекетирмегеашыкъ 38Эй,огълум!Озюнъденкучьлюадамгъадушман япма,осенинъольчюнъниаладжакъвесенден интикъамаладжакъ
39Эй,огълум!Мал-мулькюнъниоларгъабермезден эвель,огълунънывекъулунънысынапбакъ,олар оларнытартыпалмасынлар.Чюнкитолуэли олгъангъа,ахмакъвебильгисизолсабиле,акъыллы дейлер,бошэлиолгъангъа,акъыллыларнынъ башлыгъыолсабиле,фукъаре,джаильдейлер.
40Эй,огълум!Менколоцинташадым,алоэюттым, ёкъсуллыкъвекъытлыкътанаджджыбиршей тапмадым.
41Эй,огълум!огълунъныэеджанлылыкъкъаве ачлыкъкъаогрет,о,эвинияхшыалыпбарсын.
42Эй,огълум!джаильгеикметлиадамларнынъ тилиниогретме,чюнкибуонъаагъыролур.
43Эй,огълум!Достунъаозюнънинъвазиетини косьтерме,ёкъсаосениашалайджакъ.
44Эй,огълум!юрекнинъкорьлигикозьнинъ корьлигиндендеагъырдыр,чюнкикозьнинъ корьлигиаз-аздогъруёлгъачыкъабиле,амма юрекнинъкорьлигидогъруёлгъачыкъмай,догъру
45Эй,огълум!адамнынъаягъыненсюртюльмеси, тилиненсюртюнгенинденяхшыдыр.
46Эй,огълум!узакътакиагъа-къардаштанякъын олгъандостяхшыдыр.
47Эй,огълум!дюльберликсола,аммаогренюв девамэте,дюньяисеэксилевебошунаола,амма яхшыаднебошунаола,недеэксиле.
48Эй,огълум!раатлыгъыолмагъанадамнынъ олюмиомюринденяхшыэди;агълавсесидейырлав сесинденяхшыдыр;ЭгеролардаАлладан къоркъсалар,гъамвеагълавйырвекъуванч сесинденяхшыдыр.
49Эй,балам!къолунъдакибакъанынъсанчкъы къомшунънынъкъазанындакикъазданяхшыдыр; Якъындакикъойузакътакиогюзденяхшыдыр. Къолунъдабирторгъайучкъанбинъторгъайдан яхшыдыр.Топлагъанёкъсуллыкъчокърызкъны дагъытмакътаняхшыдыр;тиритилькиисеольген
оныкийгенадамичюндюльберликтир
50Эй,огълум!кучюкбирбахытдагъылгъан бахыттаняхшыдыр
51Эй,огълум!тирикопекольгенфукъареден яхшыдыр
52Эй,огълум!догърулыкъяпкъанфукъаре гуналарындаолюзенгинденяхшыдыр
53Эй,огълум!юрегинъдебирсёзсакъла,осанъа чокъолур,достунънынъсырыныачсанъ,сакъын 54Эй,огълум!Юрегинъненанълашмагъандже, агъзынъданбирсёзчыкъмасынДавалашкъан адамларарасындатурма,чюнкиярамайсёзден къавгъачыкъа,давадандавачыкъа,дженктендава чыкъаСенанданкъачыпраатлан,–деди
55Эй,огълум!озюнъденкучьлюадамгъакъаршы турма,лякинозюнъесабырлырух,чыдамлылыкъве догъруарекетэт,чюнкибунданяхшышейёкътыр 56Эй,огълум!Биринджидостунъданнефретленме, чюнкиэкинджисидевамэтмейджек
57Эй,огълум!гъам-къасеветиндеолгъанфукъарени зияретэт,султаннынъогюндеонынъакъкъындалаф эт,оныарсланагъзынданкъуртармакъичюнозь гъайретинънияп.
58Эй,огълум!душманынънынъолюминекъуванма, чюнкибиразвакъыттансонъонынъкъомшусы олурсынъ,сенимыскъыллагъанадамгъаурьмет косьтер,урьметэт,онынъянындаэвельден селямлаш.
59Эй,огълум!Эгеркоктесувтокътаса,къара къаргъаагъарса,меррабалкибитатлыолса,джаиль
60Эй,огълум!Эгеракъыллыолмагъаистесенъ,
61Эй,огълум!акъыллыадамсенитаякъненурсун,
Яшлыгъынъдаалчакъгонъюллиолве къартлыгъынъдаурьметкъазанырсынъ.
62Эй,огълум!Адамнынъкъудретиолгъан куньлеринде,сувташкъыныкуньлериндеде дерьягъакъаршытурманъыз.
63Эй,огълум!апайтойдаашыкъма,эгертойяхшы олса,къадын:«Эфендим,манъарызыкъбер»,–дейджек;эгерхастаолыпчыкъса,о,бунъасебепчи олгъанадамгъабаакъояджакъ.
64Эй,огълум!кимнинъурбасынефисолса, лафындадаайныдыр;Кимнинъурбасыалчакъ корюнсе,лафындадаайныдыр.
65Эй,огълум!эгерхырсызлыкъяпкъанолсанъ, бунысултангъабильдирвеонданкъуртулмакъичюн онъабирпайбер,чюнкибойлеяпмасанъ, аджджылыкъкъадаянырсынъ.
66Эй,огълум!къолутойгъанветойгъанадамнен достол,къолукъапалывеачолгъанадамнендост олма.
67Непадиша,недеонынъордусыэминола бильмегендёртшейбар:везирнинъзулумы,ярамай укюмет,ираденинъбозулмасынаветабийгекъаршы истибдат;Гизлиоламайджакъдёртшейбар: акъыллы,ахмакъ,зенгинвефукъаре»
нджиболюк3
Ахикардевлетишлериндефаальиштиракэтмектен пенсиягъачыкъаМал-мулькюнихаинйигитине теслимэтеМына,шукюрсизмасрафчынасылэтип сахтаджыгъачевирильгениакъкъындааджайипикяе Ахикарныкъарыштырмакъичюнакъыллыбир фитнеонынъолюмгемахкюмэтильмесинен нетиджеленеКерчектенде,Ахикарнынъсонъу 1ХайкъарбойледедивеаптесининъогълуНадангъа буэмирлернивеаталарсёзлеринибитиргенсонъ, эписинитутыполаджагъынытасавурэттивебунынъ еринеонъаёргъунлыкъвенефретвемыскъыл косьтергенинибильмейэди
2БундансонъХайкъарэвиндеотурдывебутюн мал-мулькюни,къулларыны,хызметчикъызларыны, атларыны,туварларынывебутюнсаиполгъанве къазангъанэршейиниНадангъаберди.Буюрмакъве ясакъэтмеккъудретиНаданнынъкъолундакъалды. 3Хайкъарэвиндераатотурды,ара-сыраХайкъар барып,падишагъаурьметкосьтерип,эвинекъайтты. 4Надан,эмирэтмеквеясакъэтмеккъудретионынъ элиндеолгъаныныанълап,Хайкъарнынъ вазифесинихорладывеонымыскъыллады,опейда олгъанда,оныкъабаатлапбашлады:«Хайкъарбитам озьэвиндедир.Шимдиисебиршейбильмей», деди.
5О,къулвехызметчикъызларныурыпбашлады, атларыныведевелеринисатты,Хайкъар битасынынъбутюнмал-мулькюнимасрафэтти.
6Хайкъар,некъулларынывеэвиниаджымагъаныны корип,турып,оныэвинденкъуваладывепадишагъа озьмал-мулькюниверызкъыныдагъыткъаныны хаберэтмегеадамёллады.
7Падишатурып,Наданнычагъырып:«Хайкъар сагъламолгъандже,онынъмал-мулькюне,эвине,
8НаданнынъэлиХайкъарбитасынынъвебутюн мал-мулькюнденузакълашты,буарадао,неичери кирди,нетышкъачыкъты,онъаселямбермеди.
9ХайкъаркъызкъардашынынъогълуНаданнен бераберяпкъанзаметлеринденпешманолдывепек кедерленди.
10НаданнынъБенузарданадлыкичиккъардашыбар эди,ХайкъароныНаданнынъеринеозюнеалып, тербиеледивебуюкурьметкосьтерди.Якъуп озюнинъбутюнмал-мулькюниЮкъадгъатеслим эттивеоныэвинебашлыкъэтипкъойды.
11Наданолгъанвакъианыбилип,оныпахыллыкъве пахыллыкъбастывеонысоргъугъаалгъанэрбир адамгъашикяетэтипбашлады,Хайкъарбитасыны мыскъыллап:«Битаммениэвинденкъувдыве
12Наданозюненасылёлданурмакъкереклигини
къайтып,ФарспадишасыИкметлиШахнынъогълу Акишкемектюпязды
13«АшшурвеНиневияпадишасыСеннахиримден, онынъвезиривекятибиХайкъардансанъа
олсун,эй,буюкпадиша!Сенинъненменим арамыздабиркапиколсун,–деди
14Бумектюпсанъакельгенде,эгерсентезтурып, Нисринтюзлюгине,АшшургъавеНиневиягъа кетсенъ,Менсанъадженксизведженксиз падишалыкъныберерим»
15ХайкъарадынданМысырпадишасыфыравунгъа даабирмектюпязды«Сенненменимарамызда барышыкъолсун,эй,къудретлипадиша!
16Эгербумектюпсанъакельгенвакъыттатурып, АшшургъавеНиневиягъа,Нисринтюзлюгине кетсенъ,Менсанъадженксизведженксиз падишалыкънытеслимэтерим».
17НаданнынъязысыХайкъарэмджесининъ язысынабенъзейэди.
18Сонъраэкимектюпникъатлап,Хайкъар битасынынъмуурьненмуурледи.оларэпбир падишанынъсарайындаэдилер.
19Сонъбарып,падишаданХайкъарбитасынада бойлемектюпязды:«Везириме,кятибиме, канцлериме,Хайкъаргъатынчлыкъ-аманлыкъве сагълыкъолсун.
20Эй,Хайкъар,бумектюпсанъакельгенинен,
22Сонъмектюпнимуурледивепадишанынъ хызметчилеринденбириярдымыненХайкъаргъа ёлладыСонъоязгъанбашкъамектюпниалып, падишанынъогюнедаркъатты,онъаокъудывеонъа муурьникосьтерди.
23Падишамектюптекишейлерниэшитип,пек шашыпкъалды,пекачувландыве:«Эй,менозь икметимникосьтердим!МенХайкъаргъанеяптым ки,оменимдушманларымабумектюплерниязды?
Онъаяпкъанэйиликлеримичюнонданберген джезамбумы?»
24Наданонъа:–Падиша,кедерленме!ачувланма, лякинНисринтюзлюгинебарып,масалнынъдогъру олгъаныныядаолмагъаныныбакъайыкъ».
25БешинджикунюНадантурды,падишаны, аскерлернивевезирниалып,сахрагъа,Нисрин тюзлюгинекеттилер.Падишабакъса,мына!Хайкъар веордусыраладылар
26Хайкъар,падишанынъандаолгъаныныкорип, якъынлашып,ордугъа,Наданнынънасылчукъур къазгъаныныбильмейип,мектюптетапылгъаны киби,дженктеолгъанкиби,падишагъакъаршы дженклешмегеишаретэттионъа 27Падиша,Хайкъарнынъяпкъаныныкорип, раатсызланды,къоркъувешашмалавгъадалдыве буюкгъазапненачувланды 28Наданонъа:–Корьдинъми,падиша-эфендим!бу заваллынеяпты?лякиначувланма,кедерленме, агъырма,эвинъебарда,тахтынъаотур,менсанъа Хайкъарныбагълап,зынджырларненбагълап кетиреджегим,душманынънысенденагъырлыкъсыз къуваджагъым»
29Падиша,Хайкъаракъкъындаачувланып,тахткъа къайттывеонъакъаршыичбиршейяпмадыНадан Хайкъаргъабарып:«Аллаh,эй,битам!Падишасанъа буюккъуванчненкъуванавеэмирлерини беджергенинъичюнсанъашукюрэте 30Шимдио,менисанъаёллады:сенаскерлерниозь вазифелеринейибер,къолларынъныаркъанъдан багълап,аякъларынънызынджырлап,онынъянына озюнъкель,фыравуннынъэльчилерибуны корьсюнлервепадишаоларвепадишасы тарафынданкъоркъалар».
31Хайкъарджевапберип:«Эшитмек–бойсунмакътыр»,–деди.Шуаньтурды,онынъ артынданкъолларыныбагъладывеаякъларыны зынджырлапбагълады.
32Наданоныалып,оненбераберпадишагъакетти. Хайкъарпадишанынъогюнекиргенде,ердеонынъ огюндеседждеэттивепадишагъакъудретвеэбедий омюртиледи.
33Сонъпадиша:«Эй,Хайкъар,менимкятибим, ишлеримнинъидареджиси,канцлерим, девлетимнинъукюмдары,санъанасыляманлыкъ япкъанымыайт,сенменибучиркинишнен мукяфатладынъ»,деди.
36СонъНаданкъычырып:«Эй,Хайкъар,эй,къара юзлю!Падишагъабуишнияпмакъта тюшюнмекнинъядакъудретинънинънефайдасы бар?»
37Бойледеймасалджы.Къылычлынынъадыисе ЭбуСамикъэди.Падишаонъа:«Эй,къылычлы!тур, бар,эвининъкъапусыянындаХайкъарнынъ боюныныярып,башыныбеденинденюзметр узакълаштыр».
38СонъХайкъарпадишанынъогюндетизчёкип:–Падиша-эфендимэбедиеняшасын!эгермени ольдюрмегеистесенъ,истегинъеринекельсин;Мен билемки,менкъабаатлыдегилим,яманадамозь яманлыгъыакъкъындаэсапбермеккерек;бунъа бакъмадан,падиша-эфендим!Менсанъавесенинъ достлугъынъданриджаэтем,къылычлыадамгъа
оларменидефнэтсинлер,къулунъсенинъ къурбанынъолсун»
39Падишаериндентурып,къылычлыадамгъа онынъистегенинияпмагъабуюрды
40ШуанькъулларынаХайкъарнывекъылычлыны алып,оныольдюрмекичюн,онынъненберабер чыплакъкетмегеэмирэтти
41Хайкъарольдюриледжеклигинимытлакъбильген сонъ,апайынаадамёллап:«Чыкъ,меникъаршыла, янынъдабинъяшкъызолсун,оларгъаморурбалар кийиндирйипек,олюмденэвельменимичюн агъласынлар
42Къылычлыадамгъавеонынъхызметчилерине софраазырлаОларичсинлердеп,чокъшарап къарыштырынъыз,–деди
43КъадынонъабуюргъанларнынъэписинияптыО, пекакъыллы,акъыллывемукъайтэдиВео,бутюн мумкюнолгъаннезакетвеогренювнибирлештирди 44Падишанынъордусывекъылычлыадамкельген сонъ,софраныазырлагъан,шарапвелезетли ашларныкорьдилер,веоларашап-ичипбашладылар. 45СонъХайкъаркъылычлыныджемааттанайырып
СеннахиримнинъбабасыСархадумпадишасени ольдюрмегеистегенде,менсениалып,бирерде1920 сенесинекъадаргизледим.падишанынъачувы тындывеосенисорады?
46МенсениОнынъогюнекетиргенде,осанъа къуванды.
47Менбилемки,падишаманъапешманэтерве мениольдюргенимичюнпекачувланаджакъ.
34СонъИсагъамуурьненязылгъанвемуурьленген мектюплерникосьтердилер.Хайкъарбуны корьгенинен,мучелерикъалтырады,тилибир кереденбагъланды,къоркъуданбирсёзайтып
эвимнинъбагъчасындаподвалымбар,оныкимсе бильмей.
49Къадынымнынъбильгисиненмениоердегизле Менимольдюрмегеляйыкъбиркъулумдазинданда бар.
50Онычыкъарда,менимурбаларымныкийиндир, хызметчилергесархошолгъанда,оныольдюрмеге эмирэт,–деди.Оларкимниольдюргенлерини бильмезлер.
51Онынъбашыныбеденинденюзметрузакълыкъта ташлап,джесединикъулларымаберип,дефн этсинлер.СенМенимянымдабуюкбирбайлыкъ топлайджакъсынъ,–деди.
52СонъракъылычлыХайкъарнынъбуюргъаныны япты,падишагъабарып:«Башынъэбедиенсагъ олсун!»
53СонъХайкъарнынъапайыэрафтагизлиерде онъаетерлиолгъанынытюшюреэди,буныозюнден башкъакимсебильмейэди.
54Хайкъаракъыллынасылольдюрильгениве ольгениакъкъындаикяеэрердехаберэтильди, текрарландыведаркъалды,ошеэрнинъбутюн халкъыонынъичюнагълады 55Оларагълап:«Языкъсанъа,Хайкъар!ве огренювинъизвенезакетинъизичюн!Сенинъ акъкъынъдавебильгинъенекъадаркедерли! Сенинъкибибашкъасыныкъайдатапмакъмумкюн?
Санъабенъзегенкъадаракъыллы,бильгили,идаре этмегеустаадамкъайдаолабиле,о,сенинъеринъни толдурыр?»
56ЛякинпадишаХайкъаракъкъындатёвбеэтеэди, тёвбесионъабирфайдакетирмеди
57СонъраНаданнычагъырып:«Бар,достларынъны озюнъненберабералып,Хайкъарбитанъичюн агълаввеагълавяп,адетузьре,онынъхатырасына урьметкосьтер»,деди
58Аммаахмакъ,бильгисиз,къаттыюреклиНадан битасынынъэвинебаргъанда,о,неагълады,не кедерленди,неагълады,юрексизвемасхара адамларнытоплап,ашап-ичипбашлады
59НаданХайкъарнынъхызметчикъадынларыныве къулларынытутып,оларныбагълап,эзиетледи,пек агъырурды.
60Оныозьогълукибитербиелегенбитасынынъ апайынаурьметэтмеди,онынъозюненберабер гунагъатюшмесиниистеди.
61АммаХайкъаргизлиергекесильгенэди,о, къулларынынъвекъомшуларынынъагълавыны эшите,ЮджеАллагъа,МераметлиАллагъашукюр эте,шукюрэте,эрвакъытдуаэтевеЮджеАллагъа ялвараэди..
62Хайкъарнынъгизлиериндеолгъанда,къылычлы адамара-сыраХайкъаргъакелеэди,Хайкъарисе келип,онъаялварды.Онынъгонълюнибердиве къуртулыштиледи.
63Башкъамемлекетлердеакъылсаиби Хайкъарнынъольдюрильгениакъкъындахабер эшитильгенде,бутюнпадишаларкедерлендилерве Сеннахиримпадишаныхорладылар,тапмаджаларны
СфинкснинътапмаджаларыАхикъарнынъ
анълагъансонъ,о,шуаньтурып,Сеннахирим падишагъамектюпяздывеандасанъаайрыджа тынчлыкъ-аманлыкъ,сагълыкъ,къудретвеурьмет истегенимизнихатырлатты.севимликъардашым, Сеннахиримпадиша.
2Менкоквеерарасындакъалекъурмагъаистей эдим,сенманъаакъыллы,акъыллыадамныёллап, оныманъакъурсын,бутюнсуаллеримеджевап берсинвеменимУчьйылдевамындаАшшурнынъ бергилеривегумрюкакъкъынытёледилер».
3СонъмектюпнимуурледивеСеннахиримге ёллады.
4О,оныалыпокъудывевезирлериневе падишалыгъынынъмырзаларынаберди,олар шашыпкъалдыларвеутандылар,о,буюкгъазапнен ачувланды,насыларекетэтеджегинибильмейип, шашыпкъалды
5Сонъо,къартларны,алимлерни,икметли адамларны,фельсефеджилерни,фалджыларны,
падишалыгъынъдабусуаллернентанышолгъан, сенинъвезиринъвекятибинъХайкъарданбашкъаич кимсеёкътыр
7Бизлерисе,къызкъардашынынъогълуНадандан гъайры,буишнибильмеймиз,чюнкио,онъабутюн икметини,бильгисинивебильгисиниогреттиОны озюнъечагъыр,белькибукъаттытююмничезер», деди
8ПадишаНаданнычагъырып:–Бумектюпкебакъ веанданеязылгъаныныанъла,–дедиНаданоны окъугъанда:«Эфендим!Кокненерарасындакъале къурмагъакимнинъкучюбар?»
9ПадишаНаданнынъсёзюниэшитип,буюкве агъыркедерненкедерленди,тахтындантюшип,куль ичиндеотурдывеХайкъаракъкъындаагълап,агълап башлады.
10«Эй,къасеветим!Эй,сырларныве тапмаджаларныбильгенХайкъар!сенденбелям,эй, Хайкъар!Эй,юртумнынъоджасы, падишалыгъымнынъбашлыгъы,санъаошагъаныны къайдантапайым?Эй,Хайкъар,эй,ватанымнынъ
12Буманъакъайдан?Ах,Хайкъар!Менсенитек биркерекорейим,санъабакъыптояджагъымве сендензевкъаладжагъымныистедим
13Ах!Эй,сеничюнэбедийкедерим!Эй,Хайкъар, менсенинасылольдюрдим!Менишнинъсонъуны корьмегендже,сенинъишинъдебеклемедим».
14Падишагедже-куньдюзагълайэди.Къылычлы падишанынъгъазабынывеХайкъаргъаолгъан кедериникорип,юрегионъакъаршы йымшакъланды,,веонынъогюнеякъынлаштыве онъадеди:
15«Эй,эфендим!Къулларынъабашымныкесмеге буюр,–деди.Сонърападишаонъа:«Языкъларсанъа, ЭбуСамикъ,сенинъкъабаатынънедир?»
16Къылычлыонъа:–Эфендим!Эфендисининъ сёзюнекъаршычыкъкъанэрбиркъул ольдюриледжек,менисесенинъэмиринъникъаршы яптым»
17Падишаонъабойледеди.Языкъларсанъа,эй, ЭбуСамикъ,эмиримекъаршынеяптынъ?
18Къылычлыонъа:–Эфендим!сенманъа Хайкъарныольдюрмегеэмирэттинъ,менонынъ акъкъындатёвбеэтеджегинъни,онъазулум этильгенинибильдим,меноныбеллибирерде гизледим,къулларынданбириниольдюрдим,о шимдиаманлыкътакъую,эгерэмирэтсенъ,оны санъакетиреджегим,–деди 19Падишаонъа:–дедиЯзыкъларолсунсанъа, эй,ЭбуСамикъ!сенменимыскъылладынъ,мен сенинъэфендинъолам»,деди 20Къылычлыонъа:–Ёкъ,эфендим,башынъныант эт!Хайкъарсагъ-селяметвесагъдыр» 21Падишабусёзлерниэшитип,буныанълады, башыюзди,къуванчтанэсиниджойдывеоларгъа Хайкъарныкетирмегеэмирэтти
22Окъылычлыадамгъа:«Эй,ишанчлыкъул!эгер сенинълафынъдогъруолса,менсени зенгинлештирмегевебутюндостларынъданюксек шерефинъниюксельтмегеистейим»
23Къылычлыадамкъуванчненкетти,Хайкъарнынъ эвинекельдиО,гизлиернинъкъапусыныачып, ашагъытюшип,Хайкъарныкорьди,о,Аллагъа шукюрэтевешукюрэте.
24Веонъакъычырып:«Эй,Хайкъар,менэнъбуюк къуванч,бахтвезевкъкетирем!»
25Хайкъаронъа:«Эй,ЭбуСамикъ,нехабердир?» Онъафыравунакъкъындаэршейнибашындан сонъунаджеайтыпберди.Сонъоныалып, падишагъакетти.
26Падишаонъабакъкъанда,онынъсачларыкийик айванларнынъсачларыкибиузунлашкъаныны, тырнакъларыкъарталтырнакъларыкибиоськенини, беденитозненкирленгениникорьди.юзюнинътюсю денъишип,солгъан,эндикулькибиолгъанэди.
27Падишаоныкорип,кедерлендивебирден ериндентурды,оныкъучакълады,опьтивеагълап:–Аллагъашукюрлеролсун!кимсениманъа къайтарды»,–деди.
28СонъПётронынъгонълюнибердивегонъюль бердиО,урбасынычыкъарып,къылычлыгъа
29СонъХайкъарпадишагъа:–Падиша-эфендим
30Амма,яРаббим!Менсенинъогюнъдепейда олгъанымичюн,сенизулумэтмегеэмиетберме! Падишаонъа:«Санъамераметкосьтерген, акъсызлыкъяпкъанынъныбилип,сеникъуртаргъан веольдюрильмектенкъуртаргъанАллагъа шукюрлеролсун!»
31Лякинсыджакъваннагъабарда,башынъны къыркъ,тырнакъларынъныкес,урбаларынъны денъиштирвеэглен,озюнъеяхшылыкъяп, вазиетинънивеюзюнънинътюсюни яхшылаштырмакъичюн,къыркъкуньдевамында эглен.санъакъайтыпкелебиле».
32Сонъпадишапаалыурбасынычыкъарып, Хайкъаргъакийди,ХайкъарАллагъашукюрэтип, падишагъаседждеэттивекъуванчнен,Юдже Алланымакътап,озьэвинекъайтты
33Оненбераберэвдекилердекъувандылар,онынъ достларывеонынътириолгъаныныэшиткенэркес къувандылар нджиболюк5
«Тапмаджаларнынъ»арифиАхикъаргъакосьтериле КъарталларустюндекиогъланларБиринджи «учакъ»къаминювМысыргъаёлалдыларАхикар, акъыллыадамолгъаныичюн,мыскъылдуйгъусыда бар(27-нджиаят)
1Падишанынъбуюргъаныныяптывекъыркъкунь раатланды
2Сонъо,энъдюльберурбасыныкийип,аткъа минип,къулларыартынданвеогюндекъуванып, къуванып,падишагъакетти
3КъызкъардашынынъогълуНаданолгъан вакъианыанълап,къоркъувекъоркъубасты,не япаджагъыныбильмейип,шашмалапкъалды.
4Хайкъарбуныкорип,падишанынъогюнечыкъып, оныселямлады,вепадишаселямныкъайтарып,оны янынаотурттывеонъа:
Эй,севимлиХайкъар!Мысырпадишасысенинъ ольдюргенинъниэшитип,бизгеёллагъанбу мектюплергебакъ.
5Оларбизниачувландырдыларвеенъдилер,ве мемлекетимизнинъчокъхалкъыМысырпадишасы ёллагъанбергилерникъоркъып,Мысыргъакъачты.
ярдымыненвеСенинъПадишалыгъынъбахтлы олсундеп,душманларынъныутандыраджагъым».
8Хайкъарданбусёзниэшиткенпадишапек къуванды,юрегикенълештивеонъамерамет косьтерди.
9Хайкъарпадишагъа:«Манъакъыркъкунь кечиктир,бумеселенибакъыпчыкъайымве чезейим»,деди.Падишабунъарухсетберди.
10Хайкъарозьэвинебарып,авджыларгъаонъаэки яшкъарталтутмагъаэмирэтти,оларисеоларны тутып,онъакетирдилер,йиптокъугъанларгъаисе, эрбирионъаэкишерпамукъйиптокъумагъаэмир этти.узунлыгъыэкибинъметрэди,о,дюльгерлерни кетирип,экибалабанкъутуяпмагъабуюрды,веолар буныяптылар.
11Сонъраэкиогъланчыкъалып,эркунькъозуларны къурбанчалды,къарталларнывеогъланчыкъларны беследи,огъланчыкъларныкъарталларнынъ аркъаларынаминдирди,оларныкъавийтююмнен багъладывейипниаякъларынабагълады къарталлардан,оларэркуньяваш-явашюкъарыгъа, онметрузакълыкъкъачыкъсынлар,оларбунъа алышкъанджеветербиеленгендже;Оларйипнинъ бутюнузунлыгъыбоюнджакоккечыкътылар; огъланларнынъаркъаларындаолгъанларыСонъ оларныозюнечекти
12Хайкъар,истегиеринекельгениникорип, огъланларгъаэмирэтти:«Оларкоккекотерильгенде, къычырмакъкереклер
13«Бизгечамурветашкетиринъиз,фыравун падишагъакъалекъурайыкъ,бизбошкъалдыкъ»
14Хайкъароларныогретмеквемешгъулиетлер япмакънен,оларэнъюксекдереджегеетмегендже, ичбирвакъытбитирильмеди
15Сонъоларныкъалдырып,падишагъабарып:–Эфендим!ишсенинъистегинъекоребитти,–деди Менненберабертур,менсанъааджайипшейни косьтерейим,–деди
16Падишасекириптурып,Хайкъарненотурдыве кенъбирергекеттивекъарталларныве огъланчыкъларныкетирмегеёллады,Хайкъар оларныбагълап,йиплернинъузунлыгъыбоюнджа авагъайиберди,оларисебойлекъычыра башладылар.о,оларныогретти.Сонъоларныозюне чекип,озьеринекъойды.
17Падишавеонынъненбераберолгъанларшашып къалдылар,падишаХайкъарныкозьлериарасындан опип:«Эй,севимлим,аман-аманбар!Эй, падишалыгъымнынъгъуруры!Мысыргъабарып, фыравуннынъсуаллеринеджевапбервеЮдже Алланынъкъудретиненоныенъ!»
18Сонъоненсагълыкълашты,аскерлерини, ордусыны,йигитлернивекъарталларныалып, Мысырнынъяшагъантарафларынаёлалды.анда кельгенсонъ,падишанынъюртунатарафайланды. 19МысырхалкъыСеннахиримнинъгизли шурасынданбирадамныфыравунненлафэтмегеве онынъсуаллеринеджевапбермегеёллагъаныны билип,бухабернифыравунпадишагъаеткиздилер..
20Сонъкелип,фыравуннынъогюнебардыве
21Онъа:«Эй,падиша-эфендим!Сеннахирим
22О,мени,озюнинъкъулларынданбирисини,санъа суаллеринъеджевапбермегевеэрбиристегинъни еринекетирмегеёллады,чюнкисенэфендим падишаданбирадамныкъыдырмагъаёлладынъ.кок веер.
23МенЮджеАлланынъярдымынен,сенинъбуюк мераметинъненвепадиша-эфендимнинъ къудретинъненсенинъистегинъекоре къураджагъым.
24Амма,падиша-эфендим!сенандаучьйыл девамындаМысырбергилериакъкъында айткъанларынъ
къазансанъ,менимэлимсанъаджевапбермегеуста
25Эгерменсенинъсуаллеринъеджевапберсем,сен
керексинъ,–деди
26Фыравунбулафларныэшитип,онынътилининъ сербестлигиневехошлафынашаштывешашып къалды
27Фыравунпадишаонъа:–Эй,адам!сенинъадынъ не?»–СенинъкъулунъАвикъам,менисе Сеннахиримпадишанынъкъарынджаларындан биридир,–деди
28Фыравунонъа:–Эфендинънинъманъаджевап бермеквелакъырдыэтмекичюн,бир къырмыскъачыкъныёллагъаныичюн,сенденбуюк биркимсеёкъэдими?
29Хайкъаронъа:–Падиша-эфендим!МенЮдже Аллагъасенинъниетлеринъниеринекетирмеге истейим,чюнкиАллакучьлюлерниутандырмакъ ичюнзайыфларненберабердир»
30ФыравунАвикъамгъаэвазырламакънывеонъа ем,аш,ичимликвеэршейнибермекниэмирэтти. 31Буишбиткенсонъ,учькуньденсонъфыравун морвекъырмызыурбакийип,тахткъаотурды, бутюнвезирлеривепадишалыгъынынъулулары эллериникъарыштырып,аякъларыныбири-бирине якъынлаштырып,башларыныэгиптурдылар.
32ФыравунАвикъамныкетирмекичюнадамларны йиберди,веАвикъамныонъакосьтердилерве
33Фыравунпадишаонъа:–Эй,Абикъам,менкимге
34Хайкъаронъа:«Эй,сой-сопэфендим,менсен
35Исаонъа:«Барда,ярынмындакъайт»,–деди.
36ЭртесикунюХайкъарфыравуннынъогюнебарып, седждеэттивепадишанынъогюнетурды.Фыравун къырмызыурба,мырзаларисебеязурбакийген эдилер.
37Фыравунонъа:«Эй,Абикъам,менкимге бенъзейим?Менимпадишалыгъымнынъмырзалары кимгебенъзейлер?»
38Абикъамонъа:–Эфендим!Сенкунешкибисинъ, къулларынъисеонынънурларыкибидир».Фыравун онъа:–Озьэвинъебарда,ярынмындакель,–деди.
39Фыравунозьазбарынатемизбеязурбакиймеге эмирэтти,Фыравундаоларкибикийинип,тахтына отурдывеоларгъаХайкъарныкетирмегеэмирэтти. Исаэвгекирип,онынъогюнеотурды.
40Фыравунонъа:–Эй,Абикъам,менкимге бенъзейим?Мениммырзаларымкимгебенъзейлер?»
41Абикъамонъа:–Эфендим!сенайкибисинъ, сенинъалидженапларынъсейяревейылдызлар кибидир».Фыравунонъа:–Барда,ярынмында олурсынъ,–деди.
42Фыравункъулларынатюрлюренклиурбалар киймегеэмирэтти,фыравункъырмызыкъадифе урбакийип,тахтынаотурдывеоларгъаАбикъамны кетирмегеэмирэттиО,эвгекирип,онынъогюнде седждеэтти
43Сонъ:«Эй,Абикъам,менкимгебенъзейим? Менимордуларымкимгебенъзейлер?»Оисе: «Эфендим!Сенапрельайынабенъзейсинъ, ордуларынъонынъчечеклеринебенъзейсинъ»
44Падишабуныэшитип,пеккъувандыве:«Эй, Абикъам!БиринджикересенмениБельпутуна, мырзаларымныонынъкъулларынатенъештирдинъ
45Экинджикересенменикунешке,мырзаларымны кунешнурларынатенъештирдинъ
46Учюнджикеремениайгъа,мырзаларымны сейярелергевейылдызларгъатенъештирдинъ
47Дёртюнджикеремениапрельайына, мырзаларымныонынъчечеклеринекъыясладынъ Аммашимди,эй,Абикъам!эфендинъ,Сеннахирим падиша,манъаайт,окимгебенъзей?Онынъ мырзаларыкимгебенъзейлер?»
48Хайкъаркучьлюсесненкъычырып:«Эфендим падишанывесентахтынъдаотургъаныныанъмакъ манъаузакъолсун.Лякинтур,падиша-эфендим кимгебенъзегенинивеонынъмырзаларыкимге бенъзегенинисанъаайтаджагъым,–деди.
49Фыравунсербестлафэткениневеджесюрджевап бергенинешашыпкъалды.Фыравунтахтындан турып,Хайкъарнынъогюндетурдывеонъа: «Эфендинъпадишакимгебенъзегенини,онынъ мырзаларыкимгебенъзегенинианълайым,манъа айт!»
50Хайкъаронъа:«Менимэфендимкоклернинъ Алласыдыр,онынъалидженапларыйылдырымларве кокгудюрдисидир,истегендеельлерэсевеягъмур ягъа.
51О,кокгудюрдисиниэмирэте,веягъмурягъа, кунешнитута,вео,ярыгъыбермей,айвейылдызлар даайланмайлар.
52О,фуртунагъаэмирэте,оэсе,ягъмурягъа,
53Фыравунбусёзлерниэшитип,пекшаштывепек
54Исаонъаакъикъатныайтыпберди.Мен Сеннахиримпадишанынъгизлимеслеатчыларындан энъбуюги,кятипХайкъаролам,онынъвезири, падишалыгъынынъукюмдары,канцлериолам.
55Исаонъа:–Сенбусёзлеринънидогъруайттынъ. АммабизХайкъарданэшиттикки,Сеннахирим падишаоныольдюрди,аммасенсагъ-селяметкиби корюнесинъ».
56Хайкъаронъа:«Эбет,ойлеолды,аммагизли шейлернибильгенАллагъашукюрлеролсун,чюнки эфендимпадишамениольдюрмегеэмирэтти,о, масхараадамларнынъсёзлеринеинанды,амма РАББИкъуртардыМен,веОнъаишангъанадам бахтлыдыр».
57ФыравунХайкъаргъа:«Бар,ярынмындаолда,
айт»,–деди
нджиболюк6
ХыйлемувафакъиеткъазанаАхикъарфыравуннынъ
1Хайкъарозьэвинебарып,андабойлеязылгъан мектюпязды
2АшшурпадишасыСеннахиримденНиневешеэри исеМысырпадишасыфыравунгъаберильди 3«Селямсанъа,къардашым!вебизсанъабунен бильдиргенимизшуки,къардашозькъардашынаве бири-бирининъпадишаларынамухтадж,веменим сенденумютимшуки,сенманъадокъузюзталант алтынборджкъабересинъ,чюнкиманъабуалтын керек.аскерлернинъбазыларыны,меноларгъапара сарфэтейим,–деди.Бираздансонъонысанъа ёллайджагъым,–деди.
4Сонъмектюпникъатлап,эртесикунюфыравунгъа берди.
5Буныкорип,шашып:–Меничкимседенбойле тильниэшитмедим,–деди.
6Хайкъаронъа:«Керчектенде,бусенинъэфендим падишагъаборджлусынъ»,–деди.
7Фыравунбуныкъабулэтип:«Эй,Хайкъар, падишаларнынъхызметинденамуслыолгъанларсен
8Сениикметненмукеммельэткен,сенифельсефеве
лимон,таш,чамурвеусталаразырлайым,меним устакъуруджыларымбар,оларсанъаистегенинъни къурарлар»
11Падишаонъаэписиниазырлады,веоларкенъ ергекеттилер.Хайкъарвеогъланларыонынъянына кельдилер,къарталларнывейигитлерниозюнен берабералыпкетти;Падишавеонынъбутюн мырзаларыкеттилер,бутюншеэртопландылар, Хайкъарнеяпаджагъыныкорьмекичюн.
12СонъХайкъаркъарталларныкъутулардан чыкъарды,йигитлерниаркъаларынабагълады, йиплерникъарталларнынъаякъларынабагъладыве оларныавагъайиберди.Оларюкъарыгъакотерилип, ерненкокарасындакъалдылар.
13Огъланларкъычырабашладылар:«Кирпичлер кетиринъиз,чамуркетиринъиз,падишанынъ къалесиникъурайыкъ,бизбоштурмакътамыз!»
14ХалкъшаштывешашыпкъалдыПадишаве онынъмырзаларышашыпкъалдылар.
15Хайкъарвеонынъхызметчилериишчилерни урыпбашладылар,падишанынъаскерлерини къычырып:«Устаишчилергеистегенлерини кетиринъиз,оларгъаишлеринекедерэтменъиз»,–дедилер
16Падишаонъа:–Сенакъылдантайдынъкимо къадарбиршейкетиребиле?»
17Хайкъаронъа:–Эфендим!аваданасылэтип къалекъураджакъмыз?Эгерэфендимпадишамында олгъанолса,биркуньдебиркъачкъалекъураджакъ эди»
18Фыравунонъа:–Эй,Хайкъар,озьэвинъебарда, раатлан,бизкъаленикъурмакъныташладыкъ,ярын манъакель,–деди
19СонъХайкъарозьэвинекъайттывеэртесикуню фыравунгъакельдиФыравун:«Эй,Хайкъар, эфендинънинъатыакъкъынданехабербар?О, АшшурвеНиневедекъычыргъанда,бизим атларымызОнынъсесиниэшиткенде,балаларыны ташлайлар,–деди
20Хайкъарбулафныэшитип,барып,бир мышыкъныалды,оныбагъладывемысырлылар эшитмегендже,оныкучьлюкъамчылапбашлады,ве оларбарып,падишагъабуакътаайттылар.
21ФыравунХайкъарныкетирмекичюнадам йибердивеонъа:«Эй,Хайкъар,неичюнсенбу тильсизайванныбойлекъамчылайсынъве урасынъ?»
22Хайкъаронъа:–Падиша-эфендим!Керчектенде, оманъакъаршычиркинбиришяптывебу урулмагъавекъамчыламагъаляйыкътыр,чюнки эфендимСеннахиримпадишаманъадюльбербир хоразберди,онынъкучьлюакъикъийсесибарэди, куньдюзвегедженинъсаатлеринибилеэди.
23Мышыкъшугеджетурып,башыныкесипкетти, менисебуарекетичюноныбойлеурмакънен сыйладым».
24Фыравунонъа:«Эй,Хайкъар,менкоремки,сен къартайасынъвеозьомюринъдесинъ,чюнкиМысыр веНиневаарасындаалтмышсекизпарасангбар,вео,
бугедженасылэтипбарып,ольдюрди.хоразнынъ башыныалып,къайтыпкельми?
25Хайкъаронъа:«Эфендим!ЭгерМысырвеНиневе
ташлагъанда,атларынънасылэтипэшитеджеклер? АтнынъсесиМысыргъанасылбарыпетсин?»
26Буныэшиткенфыравун,Хайкъаронынъ суаллеринеджевапбергенинианълады.
27Фыравун:«Эй,Хайкъар,менсенинъманъа денъизкъумынданйиплеряпкъанынъныистейим»,–деди.
28Хайкъаронъа:–Эфендимпадиша,манъа хазинеденбирйипкетирмегеэмирэт,менонъа бенъзегенйипяпайым,–деди.
29СонъХайкъарэвнинъаркъасынабарып, денъизнинъкъабаялысындатешиклертешип,элине биравучкъум,денъизкъумуалды,кунеш догъгъанда,тешиклернинъичинекирип,яйылды[1]. къумныкунешнурларында,йипкибитокъунгъан кибиолгъандже
30Хайкъар:–Къулларынъабуйиплерниалмагъа эмирэт,истесенъ,санъаоларгъабенъзегенйиплерни токъурым,–деди
31Фыравун:«Эй,Хайкъар,бизиммындадегирмен ташымызбар,осынгъан,менонытикмегеистейим», –деди
32СонъХайкъаронъабакъты,даабирташтапты
33Фыравунгъа:«Эфендим!Менкельмешеким, тикмекичюналетимёкъ
34Лякинмендегирменташынытикмекичюн, ишанчлыаякъкъапусталарынъабуташтантырнакъ кесмегеэмирэтмегеистейим»
35Сонъфыравунвеэписимырзаларыкульдилер–СанъабуакъылвебильгибергенЮджеАллагъа шукюрлеролсун!
36ФыравунХайкъароныенъгениникорип,онъа джевапбергениникорип,шуаньэеджанландыве оларгъаучьйыллыкъбергитоплап,Хайкъаргъа кетирмелериниэмирэтти
37Онынъурбаларынычыкъарып,Хайкъаргъа, аскерлерине,хызметчилеринекийдирдивеёл масрафларыныонъаберди.
38Эль-Ясаонъа:–Эй,эфендининъкъудретиве эфендилернинъгъуруры,аман-аманкет! Султанлардансенинъкибибармы?Эфендинъ Сеннахиримпадишагъаселямбервеонъа бахшышларёллагъанымызныайт,чюнкипадишалар азшейгеразыолалар»,–деди.
39СонъХайкъартурып,фыравунпадишанынъ эллеринденопьти,онынъогюндекиерниопьти,онъа
40Фыравунтурып,Мысырсокъакъларына
41СонъХайкъарбарып,фыравунпадишанен сагълыкълаштывеАшшурвеНиневетопрагъыны къыдырмакъичюнёлгъачыкътыОнынъбиркъач хазинесивечокъбайлыгъыбарэди.
42Хайкъарнынъкеледжегиакъкъындахабер кельгенде,Сеннахиримпадишагъакъаршычыкъты веонъапеккъуванды,оныкъучакълап,опьтиве: «Эвгехошкельдинъ,сой-сопым!къардашым Хайкъар,падишалыгъымнынъкъуветиве падишалыгъымнынъгъуруры.
43Менимпадишалыгъымнынъярысынывемалмулькюмниистесенъде,менденнеистесенъ,сора», –деди.
44Хайкъаронъа:–Падиша-эфендим,эбедиеняша! Падиша-эфендим,мераметэт!менимеримдеЭбу Самикъке,чюнкименимджанымАлланынъве онынъэлиндеэди».
45СонъСеннахиримпадиша:–Санъаурьметолсун, севимлиХайкъар!МенЭбуСамикъкъылычлыерни бутюнгизлимеслеатчыларымданве севимлилеримденюксекяпаджагъым»
46Сонъпадишафыравуннынъбиринджи кельгенинденбашлап,онынъалдындан къайткъанынакъадаронынъалыны,онынъбутюн суаллериненасылджевапбергенини,ондан бергилерниведенъиштирювлернинасылалгъаныны сорайбашладыурбавебахшышларнынъакъкъында 47СеннахиримпадишапеккъувандывеХайкъаргъа: –Бубергиденнеистесенъ,ал,чюнкиэписисенинъ элинъдедир,–деди
48ВеХайкъармид:«Падишаэбедийяшасын!Мен падиша-эфендимнинъаманлыгъыныве улулыгъынынъдевамэтмесиниистемейим
49Эй,эфендим!зенгинликвеонынъкиби шейлерненнеяпайым?Лякинэгерманъамерамет косьтерсенъ,къызкъардашымнынъогълуНаданны манъабер,онынъманъаяпкъаныныджезалайым, онынъкъаныныбервеменикъабаатсыздеп сайайым,–деди
50Сеннахиримпадиша:–Оныал,менонысанъа берем,–дедиХайкъаркъызкъардашынынъогълу Наданныалып,онынъэллеринидемир зынджырларненбагълап,озьэвинеалыпбарды, аякъларынаагъырзынджырбагълады,къатты тююмненбагъладывебойлебагълагъансонъ,оны ташлады.раатлыкъерининъянындакикъаранлыкъ одагъакирдивеэркуньбиреротьмеквебиразсув бермекичюн,Невухалныкъаравулоларакъкъойды.
нджиболюк7
Ахикъарнынъозьйигитлерининътербиесини битиргенмасаллары.Дикъкъаткъаляйыкъ бенъзетювлер.Ахикарогъланчыкъкъаресимли адларкъоя.БуердеАхикъаракъкъындаикяебите.
1Хайкъарэрвакъытичерикиргендеядатышкъа чыкъкъанда,къызкъардашынынъогълуНаданны
3«Эй,огълум!аталарсёзлериндебойлеайтыла:
4Надан:«Сенманъанеичюначувланасынъ?»
5Хайкъаронъа:«Чюнкименсенитербиеледим, сениогреттим,санъаурьметвеурьметбердим,сени буюкяптым,сениэнъяхшынесильненосьтюрдим весенмениммирасчылыгъымолсундеп,сениозь еринеотурттым.Сенмениольдюрдинъ,меним гъайыпымненкъайтардынъ.
6АммаРАББИменимакъсызлыкъяпкъанымы билип,менисенманъакъойгъанмалданкъуртарды, чюнкиРАББИсынгъанюреклернитедавийлей, пахылвекибирлилергеманиаола.
7Эй,огълум!Сенманъабакъыргъаургъанда,оны тешкенчаянкибиолдынъ
8Эй,огълум!сенделиликнинътамырларыны ашагъанджезельгебенъзейсинъ,о,бугуньмени къоша,ярыноларменимтамырларымдагизленелер» 9Эй,огълум!сенкъышнынъсувукъвакъытындаозь аркъадашынычыплакъкорьгенадамгъабардынъ; Онынъустюнесувукъсувалыптёкти
10Эй,огълум!сенманъабирташалып,Раббини ташненольдюрмекичюн,оныкоккеаткъанадам кибиолдынъВеташурмады,веетерлиюксекликке етмеди,аммакъабаатвегунахнынъсебебиолды 11Эй,огълум!эгерсенмениурьметэтсенъ,мени урьметэтсенъ,сёзлеримнидинълесенъ,меним мирасчысыолурэдинъвеменим укюмдарлыкъларымныидареэтеджекэдинъ 12Эй,огълум!бильки,копекнинъядадомузнынъ къуйругъыонметрузунлыгъындаолса,йипеккиби олсабиле,атнынъкъыйметинеякъынлашмазэди 13Эй,огълум!Олюмдесенмениммирасчысынъ олурэдинъ,дептюшюндим;Сенисепахыллыгъынъ вемасхаралыгъынъненмениольдюрмегеистединъ АммаРАББИмениайнеджилигинъденкъуртарды 14Эй,огълум!Сенманъакубреустюндекъоюлгъан тузакъкибиолдынъ,бирторгъайкелип,тузакъны таптынъ.Торгъайтузакъкъа:–Сенмындане япасынъ?–дедитузакъ:«МенмындаАллагъадува этем».
15Къарылгъачда:–Сентуткъанагъачпарчасы недир?–Буменимнамазвакътындатаянгъаняш эментерегидир,–дедитузакъ.
16Къарылгъач:Агъызынъдакишейнедир?–дедитузакъ:«Буменимякъынлашкъанбутюначве фукъарелергекетиргенотьмеквеаштыр».
17Къарылгъач:Эндиоггекелип,ашамагъа мумкюнми,чюнкименачолдым?Тузакъонъа:–
18Лякинтузакъатылыпчыкътывекъарылгъачны
20Эгербусенинъоразаведуваларынъолса,Алла сенденнеоразанъны,недедуваларынъныкъабул этмез
21Эй,огълум!сенманъаэшекнендостлашкъан арсланолдынъ,эшекбирвакъытарсланнынъогюнде юрди;Биркуньарсланэшекнинъустюнеатылып, оныашады.
22Эй,огълум!СенМанъабогъдайичиндекичибин кибиолдынъ,чюнкио,ичбиршейгефайда кетирмей,богъдайныбозавекемире.
23Эй,огълум!сенбирадамгъаошайсынъки,он ольчюбогъдайсачты,оракъвакътыкельгенде, турып,оныорды,джыйды,урды,сонърагъайретнен чалышты,веончыкътыольчюлерниольчей,онынъ саибионъа:«Эй,тенбельшей!
24Эй,огълум!Сенманъаагъгъаатылгъанкопек кибиолдынъ,оозюникъуртарыполамады,лякин копеклерниозюненбераберагъгъаатмакъичюн, оларныкъычырды.
25Эй,огълум!Сенманъасувукъланып, чёльмекчининъэвинекъызынмакъичюнкирген копеккибиолдынъ
26Къызгъансонъ,оларгъаавулдапбашлады,вео, оларнытишлемесиндеп,оныкъувдыларвеурдылар
27Эй,огълум!сенманъакейфиетлиадамларнен сыджакъваннагъакиргендомузкибиолдынъ,о, сыджакъваннаданчыкъкъанда,кирлибирчукъур корип,ашагъытюшип,андачайкъалды
28Эй,огълум!сенманъакъурбангъакеткенде, аркъадашларынакъошулгъан,озюникъуртарып оламагъанэчкикибиолдынъ
29Эй,огълум!авынданбесленмегенкопек къарылгъачларнынъашыначевириле
30Эй,огълум!эмеклемеген,сюрмеген,ачкозьве хыйлятлыэльомузынданкесилир
31Эй,огълум!Ярыкъкорюнмегенкозьни къаргъалартырмашыпчыкъарырлар
32Эй,огълум!сенманъапытакъларыныкескен тереккибиолдынъ,вео,оларгъа:«Эгерменимбир шейимсизинъэлинъиздеолмасаэди,сизменикесип оламазэдинъиз»,–деди
33Эй,огълум!сен:«Бизсанъаалтынзынджыряпып, шекервебадемненбеслегендже,хырсызлыкъны ташла»,дегенмышыкъкибисинъ.
34–Менбабамнынъвеанамнынъусталыгъыны унутмайым,–деди.
35Эй,огълум!сенозеннинъортасындаолгъанда, тикенличалыгъамингенйыланкибиолдынъ, къашкъыроларныкорип:«Яманлыкъустюнде яманлыкъ,олардандаяманлыкъяпкъанадам оларнынъэкисинидеидареэтсин»,деди.
36Йыланкъашкъыргъа:–Сеномюрбоюашагъан къозуларны,эчкилернивекъойларныбабабабаларынакъайтараджакъсынъмы,ёкъмы?
37–Ёкъ,–дедикъашкъыр.Йыланонъа:–Мен беллесем,сенбизимарамызданэнъярамайсынъ,–деди.
38Эй,огълум!Менсенияхшыашнентойдурдым, сенисеМеникъуруотьмекнентойдурмадынъ.
39Эй,огълум!Менсанъашекерлисувбердим. ичмеквеяхшышербет,сенисеманъакъуюдансув бермединъ,–деди
40Эй,огълум!Менсениогреттим,тербиеледим,сен исеМанъагизлиеркъаздынъвегизлединъ.
41Эй,огълум!Менсениэнъяхшытербиедетербие эттим,юксеккедртерегикибиогреттим.Сенисе менибурып,эгдинъ,–деди.
42Эй,огълум!Менсанъаумютэтеэдимки,сен манъакъалекъалекъурарсынъ,анда душманларымдангизленмекичюн,сенманъа ернинътеренликлериндекомюльгенадамкиби олдынъ.ЛякинРАББИмениаджыдывемени айнеджилигинъденкъуртарды.
43Эй,огълум!Менсанъаяхшылыкътилейэдим, лякинсенманъаяманлыкъвенефретненмукяфат бердинъ,шимдиисекозьлеринънийыртып, копеклергеашяпмагъа,тилинъникесмегеве башынъныкъылычненчыкъармагъаистейим. Сенинъписишлеринъичюнджезабер»,–деди.
44ХайкъарэмджесинденбулафныэшиткенНадан:
45Къабулэтмени,эй,битам!Эндименсенинъ эвинъдехызметэтерим,атларынъныбакъаджагъым,
къойларынъныотлатаджагъым,чюнкименяман адамым,сенисеинсафлысынъ
46Хайкъаронъа:«Эй,огълум!Сенсувянында мейвасызкъалгъантереккебенъзейсинъ,амма онынъсаибионыкесмегепекистей,лякиноонъа: «Менибашкъаергеавуштыр,эгерменмейва бермесем,кес!»
47Онынъсаиби:–Сенсувянындаолсанъда,мейва бермединъ,башкъаердеолсанъ,насылэтипмейва береджексинъ?
48Эй,балам!къарталнынъкъартлыгъы къаргъанынъяшлыгъынданяхшыдыр
49Эй,огълум!оларкъашкъыргъа:«Къойлардан узакътур,оларнынътозусанъазараркетирмесин», дедилер.Къашкъырисе:–Къойсютюнинъ къалдыкъларыменимкозьлеримефайдалыдыр,–деди.
50Эй,огълум!къашкъырныокъумагъаогренсиндеп, мектепкеалыпбардыларвеонъа:«А,Вайт», дедилер.«Къузувеэчкименимчанъымда»деди.
51Эй,огълум!эшекнисофрабашынакъойдыларве ойыкъылды,тозгъадёгюльмегебашладывебириси: «Юварлансын,чюнкибуонынътабиатыдыр,о денъишмез»,деди.
52Эй,огълум!«Эгерогъланбаладогъурсанъ,онъа огълунъдей,эгерогъланбалатербиелесенъ,
54Эй,балам!Санъабусёзлерденбашкъане айтайым?Раббигизлишейлернибиле,сырларныве гизлишейлернибиле
55О,санъаджезабереджек,менненсенинъ арамыздаукюмэтеджек,санъагъайыполувынакоре джезабереджек».
56НаданХайкъарбитасынынъбулафыны эшиткенинен,шуаньшишип,акъкъанпускюртюв кибиолды.
57Онынъмучелеришишти,аякълары,аякъларыве янбашларыйыртылды,къурсагъыпарчаланды, ичеклеридагъылды,веоольди.
58Онынъсонъугъайыполды,веоджеэннемге кетти.Агъа-къардашыичюнчукъуркъазгъанадам онъатюшер.Кимтузакъларкъойса,оларгъа къапыладжакъ.
59Иште,Хайкъармасалындаолгъаншейве(не) таптыкъ,АллаhкъаэбедийшукюрлеролсунАмин веаманлыкъолсун.
60БуйылнамеАлланынъярдымыненбите,О,юдже олсун!Амин,амин,амин