अहिकार
म्हाहिकि झीके द स्री अफ अहिकरय् मानवीय हिनन व बुद्या दकलय् पािीन स्र दु । थुहकया प्ाव कुरान नापं यक मनुरेगु हकमददन व पुलां गु व न्गु हनयमया माधमं लुइकेहिं । जम्नीया ट् े ेभय् लुयावःगु िगू म्जाइकय् हवशया बुद्मान मनूरय् दथुइ अहिकरया िररत हित् यानारःगु दु । थन वयागु रं गहबरं गया बाखं दु । थुगु बाखंया हरहथयार कयाः ििा् या हवषय जुयाचवंगु दु । हवदानरे भं अनरः थ खँयार नापां गु शराबीया बारे य् रयाहदल जब मूल बाखं ईभापूव् ५००या िगू अराहमक पहपरभय् एहलफेनाइनया खणिरया दथुइ खनेदर हक इहमगु तुहट भाहबर जुल। बाखं स् रपं बाखं खः, इहरिाभ मखु । वासवय् बँहमं द अरे हबयन नाइट् भया पूरक पेजय् थःगु पररिय यायेफइ । थुहकयार शानदार ढं गं चवयारःगु दु , अले ह्या, षडयन व भंकी्् पलायनं जाःगु कथनं अदनमपाखे धान रयारःगु दु । कलनाया सरनरा चवहमया दकलय् मूवंगु भमहप खः । थ चवभुयार पंगू िर्य् बथलारःगु दु : (१) आखान; (२) हशका (हिर्पदे शया िगू उलेखनीय श्ंखला); (३) हमशया याता; (४) उपमा वा द्ान (गुहकया गािाहलं अहिकारं थः भ् ्हरजाया हशका पूवंकी) । द् 1 अशूरया गाण ह्हजर अहिकरया ६० म कलाः दु रर काय् मदु गु ्ाग दु । उहकं वं वया ह्ंिायार दपहिप यार । वं वयार मरर व लः सयां नं बुद् व जानं जाःगु ्ाम याइ । १ भनाकेररब जुजुया वजीर िै कार बुद्मान व िै कार ऋहषया ्ौया पुत नादानया बाखं । 2 अशूर व हननवेया जुजु भिा् दूमया काय् भनकेररबया पालय् िै कार नां याम िम बुद्मान मनू दु गु खः, अले व जुजु भनकेररबया वजीर खः। ३ वयाके जररवाना, ्ाग व यक भमहप दु गु खः, अले व कुशल, बुद्मान, दाश्हनक, जान, राय व भरकारय् दु म खः, अले वं खुइम हमभार इहिपा यानाः इहमगु हनंहरं िगू मिल दयेकूगु खः । 4 अय् भां वया भुंपाखे नं मिा मदु । थुहपं हमभार मधे, गुम वया उपराहाकारी जुइफु । ५ थुहकं यानाः व रभकं दु ःखी जुल, अले िन् वं ज्हरषीर, हवदानर व जादु गररय् र मुंकाः थःगु अवसा व थःगु बां झ्पनया खँ थुइकाहबल। 6 अले इहमभं वयार ााल-- “वनाः दःरय् र बहल हबयाहदभँ, अले िन मिा बुइकेमा ाकाः इनाप या।” 7 अले इहमभं ााःथे िे वं मूहर् रय् र बहलदान हबल, अले इहमर हबदन यार, हबदन यार।
8 इहमभं वयकःयार िुं िे हलभः मबू। वयकलं नुगलय् सानाः नुगलय् सानाः वन। 9 अले वं हलिां वनाः दकलय् रःांम परमेशरयार हबदन यार, अले हवशाभ यानाः थःगु नुगलय् चानाः थथे ााल-- “िे दकलय् रःांम परमेशर, िे सग् व प्थीया भ्ह्करा् , िे फुक् क भ्ह्या भ्ह्करा् ! 10 हजं िन इनाप याना, हजरः िम मिा हबयाहदभँ, गुहकं हजरः वय् कलं भान्ना बी, व हजगु सावय् वय् कःयार उपदसर जुइ, वय् कलं हजगु हमखा हरहभना बी, अले वय् कलं हजरः थुना बी।’ 11 अले वयार थथे ााल -- “िं दकलय् नापां मूहर् यार ्र्भा यानाः बहलदान हबयागुहलं िं न्हाबले मिाखािा मदयेक ि्वनेमाली।” 12 रर हिहम केिे य ँ ा काय् नादनयार थःमं काय् दयेहक, वयार थःगु हशका व बां लाक बलंकेगु सनाहदभँ, अले हि भीबलय् वं हिरः थुनाबी।” 13 अले वं थः केिे य ँ ा काय् नादानयार ज्वनाः यंकल। अले वं वयार हझम साःिाःरय् र लःलार, इहमभं वयार दु र ्ंकेगु व बलंकेगु हनंहरं । 14 अले इहमभं वयार ह्ंगु नभा, ्द हशका, रे शमया वभः, पाहजगु व हाउँ गु वभः पुंकाः बलंकल। अले वय् कः रे शमया खाराय् फरु नाि्वन। 15 अले नादन रःहाकः जुयाः रःहाकःम दे वदारया हभमा थे नाहभ वनाः नाहभ वनाः वयार ह्ंगु हश्ािार, चवजा, हवजान व दश्न सनाहबल। 16 यक न् ् हलपा जुजु भनकेररबं िै कारयार सयाः व रभकं बुरा जुइाुंकूगु खन, अले वं वयार ााल। १७ ‘िे हजहम भमाहनर हमत, कुशल, हवशाभपात, बुद्मान, ग्न्र, हजहम भहिव, हजहम वहजर, हजहम िानलर व हनद् शक; ााते िे ि रभकं बुरा जुइाुंकल, अले दँ य् दँ भं रःहाकः जुइाुंकल। अले िं गु थ भंभारं वनेगु ई हलक िे जुइमाः । 18 िं ाुंकाः हजगु भेवाय् भुयार थाय् दइ ाकाः हजरः ाा।” अले िै कारं वयार ााल, ‘िे हजहम प्ु, हिगु छं भदां मायेमा ! अन हजहम केिे य ँ ा काय् नादन दु , हजं वयार हजहम मिा दयेकागु दु । 19 हजं वयार बलंकाः हजगु बुद् व जान सनागु दु ।' 20 अले जुजुं वयार ााल-- “िे िै कार! वयार हजगु न् हःने ियाहदभँ, हजं वयार सये, अले हजं वयार लः जूभा वयार हिगु थाभय् रयाहदभँ। अले िं थःगु लँपुइ वनाः आराम कायेर व थःगु लं दहनगु जीवनयार मीठ् आरामय् मायेगु जुइ।' २१ अले िै कारं वनाः थः केिे य ँ ा काय् नादनयार लःलार । अले वं वयार श्ादहल व शद् व भमानया कामना यार । 22 वं वयार सयाः पशंभा यानाः वयार लयरायाः िै कारयार ााल‘िे िै कार, थ हिहम काय् खः ला ? दवं वयार रका यानादीमा ाकाः हजं पाथ्ना याना । अले िं हजरः व हजहम अबु भि् दुमया भेवा याःगु थे िं गु थ मिां नं हजगु भेवा याइ, हजगु जा, हजगु आवशकरा व हजगु जा पूवंकेमा, गुहकं हजं वयार भमान यायेमा, िं गु हनंहरं वयार शद्शाली दयेकेमा ।’ 23 िै कारं जुजुयार प्ाम यानाः ााल-- “िे हजहम प्ु जुजु, हिगु छं भदां मायेमा। हजं िन फवनाचवना हक िं हजहम काय् नादनयार ाैय्रा हबयाः वयागु गलीयार कमा यानाहदभँ, गुहकं यानाः वं हिरः पाय् हि जुइक भेवा यायेफइ ।’
अहिकार
24 अले जुजुं वयार थःर यःम व थः पाभाहपं मधय् दकलय् शद्शालीम दयेकेगु व वयार थः नापं भमान व भमान यायेगु ाकाः पाफल हबल। अले वं वयागु ल् िाः िुप्पा नयाः हबदा हबल। 25 अले वं नादानयार काल। वया केिे य ँ ा काय् यार वया नापं यंकल अले वयार िगू पाल्रय् चवनाः दनदि दनदि सनेगु जा नहाकल, गुबलय् रक वं वयार मरर व लः सयाः नं बुद् व जानं क्लाहबल । द् 2 पािीन ईया िगू "गररब ररिड् या पंिां ग"। धबा, हमभा, वभः, बवभाय, पाभाहपहनगु खँय् मानवीय आिर्या अमर उपदे श । हवशेष यानाः १२, १७, २३, ३७, ४५, ४७ श्कय् र्िक उखान टु का दु , ६३ श्कयार थौंया िुं हननकराहलभे रु लना यानाहदभँ । १ थुकथं वं वयार सनाहबल, ‘िे हजहम काय् ! हजगु खँ नँ अले हजगु भलाि पालना या अले हजं ायागु खँ लुमंहक । २ िे हजहम काय् ! यहद िं िुं खँ नन ााःभा व िं गु नुगलय् भीमा, अले मेहपन थुहकयार कने मरे , मखुभा व माःगु क्इला जुयाः िं गु हजब् चाकी अले िं गु मय् साइ, अले िन हनना जुइ, अले परमेशरया नहःने लद्र जुइ अले मनु। 3 िे हजहम काय् ! िं िुं खँ न्यन ााःभा वयार नंके मरे । अले िं िुं खन ााःभा कने मरे ।” 4 िे हजहम काय्! ननाहमहपन िं गु वाकटु रा अःपुहक, अले हलभः बीर िथाय् िाये मरे । 5 िे हजहम काय् ! िं िुं न्यंबलय् भुिुके मरे । 6 िे हजहम काय्! हभल रयारःगु न्टयार िायेके मरे , िायेके मरे, अले ्पुयारःगु न्टयार िायेके मरे । 7 िे हजहम काय्! बाह भौनय्या ल्् यायेमरे , िायााःभा व म् जुया वनी, रर भमानजनक लुमदन भदां या हनंहरं दयाचवनी । 8 िे हजहम काय्! िम मूख् हमभां िन थःगु खँंं ा्खा बी मरे , मखुभा ि दकलय् दु ःखद म््ु जुइ, अले वं िन जालय् फँभे याइ, गुबलय् रक िन जालय् फँभे याइ। 9 िे हजहम काय्! वभः व मलमं ्पुयारःम हमभायार इिा यायेमरे, गुम थःगु आताय् घ्ह्र व मूख् खः । िं वयार थःगु िुं नं हबल ााःभा वा िं गु ल् िारय् दु गु वयार लःलार ााःभा वं िन पापय् लाकाहबल ााःभा िन हाकार दु । 10 िे हजहम काय्! बादामया हभमा थे जुइ मरे , िाय् ााःभा थुहकं फुक् क हभमा न् हःने िः हपकाइ, अले फुक् क हभमा न् हःने नयेगु फल हपकाइ, बर फुक् क हभमा न् हःने नयेगु फल हपकाइ, अले फुक् क हभमा हलउने िः हपकाइ। 11 िे हजहम काय्! िं गु छं किु काः िं गु भःयार नाइभे चवँ, अले हश् जु, अले भ्झागु लँपुइ नाहभ ्ँ , अले मूख् जुइमरे । दनलेबलय् थःगु भः रःांके मरे , िाय् ााःभा रःांगु भलं िे ँ दयेकूगु खःभा गाां दनं दनं यक िे ँ दयेकीगु खः। अले शद्या कार्ं िल िलेयाःगु जूभा उँ टया कँय् कंहनभे िल गबले हलकाये फइमखु । १२ िे काय् ! बुद्मान मनूहलभे ल् विं हलकायेगु, दु खी मनूहलभे दाखमद र् वनेगु भ्वयाः बां लाः।
13 िे हजहम काय्! ाम्रय् गु हििानय् थःगु दाखमद प्वंहक, अले महभउहपं व क्वहःहपं मनूरहलभे र् वने मरे । 14 िे हजहम काय्! परमेशरयार ्य याइहपं व इहपं थे जुइहपं बुद्मान मनूरहलभे सापू रयाहदभँ, अले अजानीरय् गु हलक वने मरे, मखुभा हि नं व थे जुयाः वय् कःयागु लँपु भयेके मरे । 15 िे हजहम काय्! िं थःर िम भाथी वा पाभा दयेाुंकाः वयार जाँ ि या, हलपा वयार भाथी व पाभा दयेहक । अले जाँ ि मयाभे वयार पशंभा याये मरे । अले बुद् मदु म्ि मनूहलभे थःगु खँ भ्यंके मरे । 16 िे हजहम काय्! िं गु रु हरइ लाकां दइबलय्, वयार काँ डाय् नाहभ ्ँ , अले िं गु काय्, िं गु िे ँ जःहपं व िं हम मसय् हनंहरं लँ दयेहक, अले व भमुदय् वने नहः व उहकया लिरय् वने नहः िं गु जिाजयार कारु हक अले व डु बे जुइमखु । बिे यार । 17 िे हजहम काय्! यहद रःहमम मनुखं नाग नल ााःभा इहमभं ााइ,--"वयागु बुद्ं खः" अले गररब मनुखं नाग नल ााःभा मनूरय् भं ााइ, "वयागु ््कं" । 18 िे हजहम काय्! व हिहमगु न्हियान्हिथंया नभा व भमहपइ भनु् जुइ, मेहपहनगु ल्् याइ मखु। 19 िे हजहम काय्! मूख् मनूया जःलाखःला जुइ मरे , वहलभे नये मरे , अले थः जःलाखःलाया दु ःखकष् टय् लयराये मरे । हिहम शतुरयभं हिरः दु ःख हबल ााःभा वयार दया कनाहदभँ। 20 िे हजहम काय्! दःयार ग्याइम मनूयार िं वयार ग्यानाः भमान या। 21 िे हजहम काय्! अजानी मनू कुरुं वनाः ठ्कर नइ, अले बुद्मान मनू कुरुं वःभां नं भंकी मखु , अले कुरुं वःभां याकनं दना वइ, अले लहग जूभा थःगु जीवनया िे रिाि यायेफु । रर अजानी, मूख् मनूया हनंहरं ााःभा वयागु लय् या हनंहरं वाभः मदु । 22 िे हजहम काय्! यहद हि सयाः कय् लाःम मनू हिगु हलक वल ााःभा वयार नापलायेर नहःने ्ँ , अले दनाचवँ, अले यहद वं हिरः पहरफल बी मफुभा वया प्ुं हिरः वयागु हनंहरं पहरफल बी । 23 िे हजहम काय्! हिहम काय् यार दायेगु ्ःरे मरे , िाय् ााःभा हिहम काय् यार दायेगु ाइगु कबय् ग्बर थे खः, झ्लाया म्रु इ हिनेगु थे खः, पशुरय् र हिनेगु थे खः, अले लुखाय् हिनाः रयेगु थे खः। 24 िे हजहम काय्! हिहम काय् यार दु ्रापाखे हलहिलाहदभँ, अले वं हिगु हवर्य् हवद्ि याये नहः व हिरः मनूरय् दथुइ िे पे याये नहः िे वयार हश्ािार सनाहदभँ अले हिं भरकय् व भ्ाय् थःगु छं झुके यानाहदभँ अले वयागु दु ् कम्या हनंहरं हिरः भजाँ य बीमाः। 25 िे हजहम काय्! िन रःहाकःम दिं दु म दिं व रःगःगु खुँ दु म गाा मा, अले िं गु फुक् क जाया हनंहरं रःगःगु न् हः दु म दिं मा मरे, िम् ि ाूर् मनूहलभे पाभा दयेके मरे , लापु याइम दाभ व खुँ दाभ मा मरे । इहमर इहमभं संकी । 26 िे हजहम काय्! हिहम मां अबुं हिरः भरा बी मरे, अले परमप्ु इहपंहलभे लय् राइ। िाय् ााःभा ायारःगु दु , "भुनां थः अबु वा मां यार िे पे याइ, वयार म््ु जुइमाः (हजं ायाचवनागु पापया म््ु खः) अले भुनां थः मां अबुयार भमान याइ, वया आयु राःिाकः जुइ, अले ह्ंगु फुक् क खनी।" "
अहिकार
27 िे हजहम काय्! ला्ः मदयेक लँय् नाहभ वने मरे, िाय् ााःभा शतुं िन गबले नाप लाइ ाकाः िं मसू, अले िं वयागु हनंहरं रयार जुइ । 28 िे हजहम काय्! पंगु, िः मदु गु हभमा थे जुइ मरे , बर िः व किां ्पुया रःगु हभमा थे जुइमाः। िाय् ााःभा कलाः व मस मदु म मनू भंभारय् अपमाहनर जुइ, िः मदु म व फल मदु म हभमा थे इहमभं घ््ा याइ। 29 िे हजहम काय्! लँ हभथय् ि्वंगु फलफूल हभमा थे जुइ, गुहकया फल लँय् वःहपं फुक्कहभनं नइ, अले मर्ूहमया पशुरय् भं उहकया िाँ याय् आराम यानाः िः नइ। 30 िे हजहम काय्! थःगु लँपुं व थः पाभाहपं ्राः वनीहपं प्ेक फैिा धं या हनंहरं नभा जुइ । 31 िे हजहम काय्! "हजहम प्ु मूख् खः, हज बुद्मान खः" ाकाः ााये मरे , अले अजानरा व मूख्राया खँ कने मरे , मखुभा वय् कलं िन िे पे याइ। 32 िे हजहम काय्! थः माहलकरय् भं "हजहमगु पाखे रापाक ्ँ " ाकाः ााइहपं दाभर मधे िम जुइ मरे , बर इहमभं "हजहमगु हलक वनाः हजहमगु हलक वा" ााइहपं दाभर मधे िम जुइ मरे । 33 िे हजहम काय्! थः दाभयार वया पाभाया न् हःने सािार याये मरे, िाय् ााःभा अनय् इहपं मधय् गुम िन दकलय् अपः मूलवान जुइ ाकाः िं मसू । 34 िे हजहम काय्! िन दयेकूम िं गु प्ुपाखे गाये मरे , मखुभा व िन भुमक चवनी । 35 िे हजहम काय्! िं गु खँ बां लाहक अले िं गु मेयार िाकुहक । अले हिहम पाभायार हिगु रु हरइ न्हाके बी मरे, मखुभा वं मेबलय् हिगु िाहरइ न्हने बी मखु। 36 िे हजहम काय्! यहद िं बुद्मान मनूयार बुद्या खँगःंं दाल ााःभा वयागु िारीइ ल्ाया भूक ्ावना थे भुलाचवंगु दइ। रर िं अजानीयार लाठीं दाल ााःभा वं न थुइके फइ, न ननी । 37 िे हजहम काय्! िं िं गु आवशकराया हनंहरं बुद्मान मनू छयािल ााःभा वयार यक आदे श बी मरे, िाय् ााःभा वं िं गु जा िं यः थे याइ, अले िं मूख् मनूयार छयािल ााःभा वयार आदे श बी मरे , बर िं िे वनाः िं गु जा या, िाय् ााःभा िं वयार उजं बु, वं िन यःगु याइ मखु । इहमभं िन जाया हनंहरं छल ााःभा याकनं पूवंकेर याकनं या । 38 िे हजहम काय्! थः सयाः बलाःम मनूया शतु दयेके मरे , िाय् ााःभा वं िं गु मापदण काइ, अले िं गु पहरश्ा काइ। 39 िे हजहम काय्! हिहम काय् व हिहम दाभयार हिहमगु भामान इहमर लःलाये न्हः िे जाँ ि यानाहदभँ, मखुभा इहमभं इहमर भ्याना यंकी। िायााःभा लाः पूवंक दु महभर मूख् व अजानी जूभां बुद्मान ााइ, अले लाः खाली दु महभर ऋहषरय् राजकुमार जूभां गररब, अजानी ााइ । 40 िे हजहम काय्! हजं क्ल्हभन नया, अले एल्् नल, अले हजं गररबी व अ्ाव सयाः खटा िुं नं लुइके मफुर । 41 िे हजहम काय्! हिहम काय् यार हमरवयी व ््कमरी यायेगु सनाहदभँ, अले वं थःगु िे ँ या बवसापन बां लाक याये फइ। 42 िे हजहम काय्! महभउहपन बुद्मान मनूरय् गु ्ाय् सने मरे, िाय् ााःभा थुहकं वयार थाकुइ ।
43 िे हजहम काय्! थः पाभायार थःगु अवसा कने मरे , मखुभा वं िन िे पे याइ। 44 िे हजहम काय्! नुगःया अनरा हमखाया अनरा सयाः नं दु ःखद जुइ, िाय् ााःभा हमखाया अनरायार ्िा ्िा माग्दश्न यायेफु, रर नुगःया अनरायार माग्दश्न याइमखु, अले व रपंगु लँपु ्ःराः कुहटल लँपुइ वनी । लं। 45 िे हजहम काय्! मनूया मेिं ठ्कर नयेगु सयाः मनूया रु हरं ठ्कर नयेगु बां लाः । 46 िे हजहम काय्! रापाक चवंम बां लाःम हकजा सयां हलक चवंम पाभा बां लाः । 47 िे हजहम काय्! भौनय् मदया वनी रर हशका दयाचवनी, अले भंभार मदया वनी अले वथ् जुइ, रर ह्ंगु नां न वथ् जुइ, न मदया वनी । 48 िे हजहम काय्! आराम मदु म मनूयार वयागु जीवन सयाः वयागु म््ु बां लाः। अले ख्वयेगु भः म्ये िालेगु भः भ्वयाः बां लाः। िायााःभा इहमके परमेशरया ्य दु भा दु ःख व ख्वयेगु बां लाः, म्ये िालेगु व लयरायागु भः भ्वयाः नं बां लाः। ४९ िे हजहम मिा ! िं गु लारय् चवंगु दखिाया कँय् हिहम जःलाखःलाया कँय् य् चवंगु िाँ भ सयाः बां लाः। रापाक ि्वंम्ि दिं भ्वयाः थः हलक ि्वंम्ि फैिा बां लाः। िं गु ल् िारय् ि्वंम्ि ्ौिार बया ि्वंहपं दलंदः ्ौिार भ्वयाः बां लाः। अले यक्व आजा वां छयेगु भ्वयाः मुंकेगु गररबी बां लाः। भीम्ि हभंि भ्वयाः माम्ि ा्वँय् बां लाः। अले िगू पाउण ान भमहप सयाः िगू पाउण ऊन बां लाः, हजं लुँ व विः ायाचवनागु दु । िायााःभा लुँ व विः प्थ्वीइ भुिुकारःगु दु , अले खने दइ मखु। रर ऊन बजारय् िे चवनी अले खनेदइ, अले थुहकयार पुनीमहभर भुनररा जुइ । 50 िे हजहम काय् ! हरररहबरर जूगु ्ाग सयां हिांगु ्ाग बां लाः । 51 िे हजहम काय्! भीम गररब मनू सयां माःम दखिा बां लाः । 52 िे हजहम काय्! पापय् भीम्ि रःहमम्ि मनू भ्वयाः ह्ंगु ज्या याइम्ि िीहमम्ि मनू बां लाः। 53 िे हजहम काय्! िं गु नुगलय् िगू खँ रयाहदभँ, अले थ िन यक जुइ, अले ि्हशयार जु, िं थः पाभायागु ग्प खँ हपरबइ । 54 िे हजहम काय्! िं गु नुगलं भल्लाि मयाःरले िं गु म््रुं िुं नं खँ हपिां वये मरे । लापु जुइहपं मनूरय् दथुइ दने मरे , िाय् ााःभा बां मलाःगु खँंं लापु जुइ, लापुं यु् जुइ, यु्ं लापु जुइ, अले िं भाकी बीर बाध जुइ। बर अनं हबसुं ्ँ , अले झाभु लनाहदभँ।” 55 िे हजहम काय्! थः सयाः बलाःम मनूयार पने मरे , बर ाैय्रा, भिनशीलरा व ह्ंगु आिर् दयेहक, िाय् ााःभा उहकया सयाः बां लाःगु िुं मदु । 56 िे हजहम काय् ! हिहम नापां म पाभायार घ््ा यायेमरे , िाय् ााःभा हनमम पाभा हटके जुइमखु । 57 िे हजहम काय् ! गररबयार वयागु दु ःखय् नापलानाः भुलानया नहःने वयागु बारे खँ ला, अले वयार हभंिया म्रुं बिे यायेर थःगु पररशम या । 58 िे हजहम काय्! हिहम शतु भीबलय् लय् राये मरे , िाय् ााःभा िुं ई हलपा हि वया जःलाखःला जुइ, अले हिरः खाचवः बीम् िय् हभर हिं भमान व भमान यानादी अले वहलभे अह्वादन यायेर नापा िे चवनादी।
अहिकार
59 िे हजहम काय् ! यहद सग्य् लः दसर जुयाचवनीगु खःभा, अले िाकुगु काग हाउँ भे चवनीगु खःभा, अले मस माु थे मीठा जुइगु खःभा अजानी मनूर व मूख्रय् भं थुइकाः बुद्मान जुइफुगु खः। ६० िे हजहम काय् ! यहद िं बुद्मान जुइ माभ्हर वःभा मखुगु खँ लायेगुपाखे िं गु मे, खुया कायेगुपाखे िं गु हमखायार हलहिहक। अले िन् र बुद्मान ााइ। ६१ िे हजहम काय् ! बुद्मान मनुखं िन् र कहथं दायेमा, मूख् मनुखं िन्र िाकुगु मलमं अह्षेक याये मरे । लाय् मबलय् हि हवनम जु अले बुरा जुइबलय् नं िन भमान याइ । ६२ िे हजहम काय् ! वयागु शद् दु बलय् मनूयार पने मरे , अले खुहभयार लः बाः वःगु इलय् पने मरे । ६३ िे हजहम काय् ! कलाःया इहिपाय् िथाय् िाये मरे , िाय् ााःभा बां लाक जुल ााःभा वं ााइ, ‘हजहम प्ु, हजगु हनंहरं ववसा यानाहदभँ’। अले यहद थ लहग जुल ााःभा वं वयार थुहकया कार् भु खः ाकाः रे ट याइ । ६४ िे हजहम काय् ! भुयागु वभः ्व जुइ, व वयागु नवायेगुहलइ नं अथे िे जुइ। अले भुयागु वभः पुनेगुहलइ नीि खनेदइ, व नं थःगु खँय् नं अथे िे जुइ । ६५ िे हजहम काय् ! यहद िं खुया यंकल ााःभा भुलानयार थुहकयार कनाहदभँ, अले वयार उहकया िगू हिसा हबयाहदभँ, गुहकं यानाः ि वयापाखे मु् जुइ, मखुभा िं कटु रा भि यायेमाली । ६६ िे हजहम काय् ! लाः र् प व ्रे जुइम मनूयार पाभा दयेहक, लाः हरनाः नये हप्ाम मनूयार पाभा दयेके मरे । ६७ पंगू खँ दु गुकी न जुजु व वया भेना भुरहकर जुइमखु, वहजरया उतीडन, व बां मलाःगु भरकार, व इिाया हवक्हर, व हवषयय् अ्ािार; अले भुिुके मफइगु पंगू खँ दु , बुद्मान, मूख्, रःहम व गररब।' द् 3 अहिकारं राजया जाखँय् भह्य बहर कायेगुपाखे अवकाश काइ । वं वया भमहप वया हवशाभघारी ह्ंिायार लःलाइ । िम क्रघ वह्िारी गथे यानाः जालभाजी याइ ाइगु अजूिायापुगु बाखं थन दु । अहिकरयार उलझेल यायेगु िगू िलाख षडयनया हलचवः कथं वयार म््ुदणया भजायँ जुइ । अहिकरया अन खनेदु । १ िै कारं थथे ााल, अले थः केिे य ँ ा काय् नादनयार थ आजा व उखान टु का किायेकाः वं कलना यार हक वं फुकं रयेगु जुइ, अले वं मसू हक उहकया पलेभा वयार थाकुइगु व हररसार व दखली उडे यानाचवंगु दु । 2 अनंहल िै कारं थःगु िे ँ य् चवनाः थःगु फुक् क भमहप, दाभ, दाभी, भल, पशु व थःके दु गु व पाप जूगु फुक् क भामान नादानयार लःलार। अले न्यादनया ल्िारय् न्हः वनेगु व न्हनेगु शद् दयाि्वन। ३ अले िै कार थःगु िे ँ य् आराम यानाः चवनाचवन, अले इलय् बलय् िै कार वनाः जुजुयार श्ादहल हबयाः िे ँ य् हलिां वन । ४ आः नादानं आगि व हनषेा यायेगु शद् थःगु िे लारय् दु ाकाः थुइकाः िै कारया पदयार हररसार यानाः वयार खाचवः
हबयाः वयार खनेदइबलय् वयार द्ष बीगु जा नहाकल, ‘हजहम कका िै कार वयागु ड्टे जय् दु । अले वं आः िुं िे मसू ।' ५ अले वं दाभ व दाभीरय् र दायेगु, भल व उँ टर मीगु व थः कका िै कारया फुक् क भमहप खि् यायेगु शुर यार। ६ अले िै कारं थः दाभरय् र व थः िे ँ जःहपन िुं िे दया मयाःगु खनाः दनाः वयार िे ँ नं हलनाछल, अले जुजुयार थःगु भमहप व थःगु नभाजलं हरररहबरर यानाहबल ाकाः भुिं बीर छल । 7 अले जुजुं दनाः नादनयार भःराः ााल-- “िै कर सस जुयाचवंबलय् रक वयागु भमहप, िे ँ जः व भमहपइ भुनां नं शाभन याये फइमखु।” ८ अले नादानया लाः वया कका िै कार व वया फुक् क भामानं हलकयाहबल, अले थ दथुइ व न दु िां वन, न हपिां वन, न वयार अह्वादन यार । ९ अले िै करं थः केिे य ँ ा काय् नादनहलभे थःगु मेिनरया पशाराप यार, अले व रभकं दु ःखी जुयाचवन । 10 नादानया बेनुजारदान नां याम िम िीहाकःम हकजा दु गुहलं िै करं नादानया थाभय् वयार थःथाय् यंकल, अले वयार बलंकल अले अहरकं भमान यार। अले वं थःके दु गु फुक्क भम्पहप यूिन्नायार लःल्िानाः थःगु िे ँ या िाहकम यानाहबल। ११ आः नादानं िु जूगु खः ाकाः भीकाः वयार ईष्या व ईष्या जन, अले वयार ननीहपं भकहभरं गुनाभ् यायेगु शुर यार, अले वया कका िाइकारयार खाचवः बीगु शुर यार, ‘हजहम ककां हजरः थःगु िे ँ नं हलनाछयाहबल, अले वं हज सयां हजहम हकजायार ययेकल, रर दकलय् रःांम दवं हजरः शद् हबल ााःभा, हजं वयार दु ्ा् ग बी । सानाहबल ।' 12 अले नादानं थःर िु िु पंगः दयेकेगु ाकाः हबिाः यानाचवन। िुं ई हलपा नादानं फारभया जुजु बुद्म्ि शािया काय् अकीशयार पौ ि्वयाः थथे ायाहदल। 13 ‘अशूर व हननवेया जुजु भनकेररब व वया वजीर व वया भहिव िै करपाखे िन शादन व साव, शद् व भमान दु , िे मिान् जुजु! ि व हजगु दथुइ पेन दयेमा । 14 अले थ पौ हिथाय् थनेवं हिं याकनं हनहसनया मैदानय्, अशूर व हननवेय् झायाहदल ााःभा हजं यु् मयाभे व यु्या गभाः गयाः राज हिहमर लःलाये।’ 15 वं हमशया जुजु फार्यार िै कारया नामं मेगु पौ नं ि्वल। ‘िे बलाःम जुजु, हिगु व हजगु दथुइ शादन जुइमा! १६ यहद थ पौ िन थनीबलय् ि दनाः अशूर व हननवेय् हनहसनया मैदानय् वन ााःभा हजं िन यु् व लापु मयाभे राज लःलाये ।’ १७ अले नादानया चवभु वया कका िै कारया चवभु थे खः । 18 अले वं हनगू पौयार लथाकाः थः कका िाइकारया िापं िाप रल। अथेभां इहपं जुजुया दरबारय् िे दु । १९ अले व वनाः जुजुं थः कका िै कारयार अथे िे पौ चवल, ‘हजहम वहजर, हजहम भहिव, हजहम िानलर िै कारयार शादन व साव । २० िे िै कार, थ पौ हिथाय् थनेवं हि नापं दु हपं भकल भैहनकरय् र मुंकाः वभः व लाखय् हभ् जुइमाः, अले पन्खुन् हनहसनया मैदानय् हजथाय् ियाहदभँ । 21 िं हजरः अन थःथाय् वयाचवंगु खनीबलय् हजहलभे ल् वाये माभ्हर वःहपं शतुर थे याकनं भेनायार हजगु हवर्य् ल्िायेगु या, िायााःभा हज नापं हमशया जुजु फार्या दू रर दु , अले इहमभं
अहिकार
झीगु शद्यार खनी। भेना व झीर गायेफु, िाय् ााःभा इहपं झीगु शतु खः अले इहमभं झीर घ््ा याइ।' 22 अले वं पौयार िाप रयाः जुजुया िम्ि दाभपाखे िै कारयार छयाहबल। अले वं चवयारःगु मेगु पौ कयाः जुजुया नहःने नंकाः वयार बनाः िाप कन । 23 अले जुजुं पौय् िु दु ाकाः न्यनाः रभकं िे अजू िाल, अले रभकं रं िायाः ााल-- “अँ, हजं थःगु बुद् कनागु दु । हजं िै कारयार िु याना हक वं हजहम शतुरय् र थुगु पौ चवल ? हजं वयार फाइदा यानागुया हनंहरं वपाखे हजगु थ िे पहरफल खः ला ?' 24 नादानं वयार ााल-- “िे जुजु, नुगः महिं के मरे । न र ््हार जुइ, रर हनहसनया मैदानय् वनाः बाखं भ् खः लाहक मखु सयेनु ।’ २५ अले नादान नान्खुन् दनाः जुजु व भैहनक व वजीरयार जनाः मर्ूहमइ हनहसनया मैदानय् वन । अले जुजुं भ्वल। िै कार व भेनायार श्ंखलाय् रल । 26 अले िाइकारं जुजु अन दु ाकाः खनाः हलक वनाः भेनायार यु्य् थे नहाः वनेगु व पौय् लुयावःगु कथं जुजुहलभे लायेगु भंकेर हबल, नादानं िु खाइ खन ाकाः महभउ । वे क। 27 अले जुजुं िै कारं याःगु जा खनाः हिना, गाःहिकु व गाःहिकुइ लार, अले रभकं ््हार जुल। 28 अले नादानं वयार ााल-- “िे हजहम प्ु जुजु, हिं खना ला? थुम हनद् यीं िु यार ? रर ि ््हार जुइमरे , दु ःख जुइमरे , दु ःख जुइमरे , बर िं गु िे ँ य् वनाः िं गु हभंिाभनय् चवँ, अले हजं िै कारयार हिनाः व िेलं हिनाः िन िये, अले हजं िं गु शतुयार िं गुपाखे मेिनर मयाभे हपहरना छये ।’ 29 िै कारया खँय् रं िायाः जुजु थःगु हभंिाभनय् हलिां वन, अले वयार िुं िे मयाः। अले नादानं िै कारयाथाय् वनाः ााल, ‘व’अलाि, िे हजहम कका ! जुजुं ााते िे िं गु हनंहरं रभकं लय् रायाि्वंगु दु , अले िं िन्र आजा याःगुहलं िन भु्ाय् हबयाि्वंगु दु । 30 आः वं हजरः िं थाय् छया िःगु दु , िं भैहनकरय् र इहमगु जाय् छयािल, अले िं गु लूने ल्िाः हिनाः व रु हरइ िेन हिनाः वयाथाय् वा, अले फार्या दू ररय् भं थ खँ खनी, अले जुजुयार वये फइ । इहपं व इहम जुजुं गानापुभे चवं।' ३१ अले िै कारं हलभः हबल, ‘ननेगु ाइगु आजा मानय् यायेगु खः ।’ उह्मय् िे वं दनाः थःगु ल्िाः लूने हिनाः रु हरइ हभखं हिनाहबल। 32 नादानं वयार ज्वनाः जुजुयाथाय् वन। अले िै कारं जुजुया नहःने दु िां वनाः वयागु नहःने ्ूहमइ प्ाम यानाः जुजुयार शद् व अनन जीवनया कामना यार । ३३ अले जुजुं ााल, ‘िे िै कार, हजहम भहिव, हजगु माहमलाया ग्न्र, हजहम िानलर, हजगु राजया शाभक, हजरः ाा, हजं िन िु मह्ंगु यानागु खः हक िं हजरः थ कुरप जा यानाः पहरफल हबयाहदल ।’ 34 अले इहमभं वयार थःम्िं ि्वयारःगु पौ व थःगु िापं िाप रयारःगु पौ क्यन। अले िै कारं थ खनेवं वयागु अंग थरथर खार, वयागु हजब् िकलं हिनाहबल, अले गानाः िगः खँ नं लाये मफुर । रर वं थःगु छं प्थीपाखे झुके यानाः मूक जुल ।
35 अले जुजुं थ खँ थःपाखे िे वःगु खः ाकाः पका जुल, अले वं रु रन िे दनाः िै कारयार सानाः नगर हपने वयागु गःपरय् ररवारं दायेगु आजा हबल। 36 अले नादानं हिलाय् दनाः ााल, ‘िे िै कार, िे क्षमुखी ! जुजुयार थुगु जा यायेर िं गु धानं बाय् िं गु शद्ं िन िु फाइदा जुइ ?' ३७ बाखं कनीमे सां थथे ााइ । अले ररवार जनीम मनूया नां अबु भहमक खः । अले जुजुं वयार ााल-- “िे ररवार िले याइम्ि! दना, वनाः वयागु िे ँ या लुखाय् िै कारया गःपः सानाः वयागु छं वयागु मं भदि िार रापाक वां छ ।’ 38 अले िाइकारं जुजुया न् हःने घुँडा टे काः ााल-- “हजहम प्ु जुजु भदां मायेमा। अले िं हजरः सायेगु इिा यार ााःभा िं गु इिा पूवनेमा । अले हजं सू हक हज द्षी मखु, रर दु ् मनुखं थःगु दु ष् टया हिभाब बी। अय् भां िे हजहम प्ु जुजु! हजं हिरः व हिगु हमतरायार इनाप याना, ररवार िले याइम मनूयार हजगु भीम हजहम दाभरय् र बीर अनुमहर हबयाहदभँ, इहमभं हजरः थुना बी, अले हिहम दाभ हिगु बहलदान जुइमाः ।’ 39 जुजुं दनाः ररवार िले याइमहभर थःर यःगु कथं यायेर उजं हबल। ४० अले वं रु रन िे थः दाभरय् र िै कार व ररवार िले याइम मनूयार जनाः वयार सायेर वहलभे नां गां वनेर उजं हबल। ४१ अले िाइकारं थःर साये्ंगु खँ पकां भीकाः थः कलाःयार छयािल, ‘हजरः नापलायेर हपिां वा, अले ि नापं दःहि लाभेहपं कुमारीर दयेमा, अले इहमर बैजनी रं गया वभः पुंहक । हज भी नहः इहमभं हजगु हनंहरं खयेर रे शम । 42 अले ररवार ि्वनीम्ि व वया ि्यःरयर िगू टे बुल ददयक। अले इहमभं र् वनेर यक्व िे दाखमद लाकछानाहदभँ।” 43 अले वं ााःथे फुक्कं यार। अले व रभकं बुद्मान, िलाख व हववेकशील खः । अले वं भमाहवर भकरां हश्ािार व भयेकेगुयार िपँ यार । ४४ जुजुया भेना व ररवार जनाः वःहपं मनूर थंबलय् इहमभं टे बुल, दाखमद व रःहजगु नभाजलं लुइकल, अले इहमभं नयेगु व ्नेगु शुर यार, अले इहपं गानापुभे चवन। ४५ अले िै करं ररवार िले याइम मनूयार पुिलं िखे यंकल अले ााल, ‘िे अबु भहमक, िं मसू ला हक भनाकेररबया अबु जुजु भि् दुमं िन सायेर सःबलय् हजं िन जनाः िगू थाभय् भुिुका रया । जुजुया रं कलार अले वं िन नन ला ? 46 हजं िन्र वया न्हःने ियेबलय् व िं गु हनंहरं लयराल, अले आः हजं िन् र यानागु दया लुमंहक। 47 हजं भ्यू, हजरः भ्याःगुहलं जुजुं पशाराप याइ, अले रभकं रं िाइ। 48 िाय् ााःभा हज द्षी मखु, अले िं हजरः वयागु दरवारय् वयागु न् हःने नहबयेबलय् िन रभकं ्ाग दइ, अले हजहम केिे य ँ ा काय् नादनं हजरः ा्खा हबयाः हजरः थथे बां मलाःगु जा याःगु दु ाकाः भीके फइ, अले िं हजरः थुहल बां मलाःगु जा याःगु दु ाकाः भीके फइ। जुजुं हजरः भ्याःगुहलं पशाराप याइ। अले आः हजगु िे ँ या कबय् िगू कथा दु , उहकया बारे भुनानं मसू । ४९ हजहम कलाःया जानं हजरः थुकी भुिुका रयाहदभँ । अले भ्याये बिःम्ि हजम्ि जेलय् ि्वंम्ि दाभ दु ।
अहिकार
50 वयार हपने ियाः हजगु वभः पुंहक, अले अय् लाः ्नेाुंकाः चःरय् र वयार भ्यायेर उजं बु।” इहमभं भुयार सानाचवन ाकाः इहमभं भीके फै मखु । 51 अले वयागु छं वयागु भीमं भदि फुट रापाक वां छयाहदभँ, अले वयागु भीम हजहम दाभरय् र हबयाहदभँ, इहमभं वयार थुनेमाः।” अले िं हजथाय् यक्व ानभम्पहप मुंके ाुंकल। ५२ अले ररवाराारीं िै कारं ााःथे यानाः जुजुयाथाय् वनाः ााल, ‘िं गु छं भदां मायेमा !’ ५३ अले िै कारया कलाःमं वयार भुलाचवंगु थाभय् वाःपहरकं वयार माःगु िु िु ककायेगु यार, अले वयार बािे क मेहपं भुनां नं थुहकया बारे मसू । ५४ अले िै कार ऋहषयार गथे यानाः सानाः भीगु खः ाइगु बाखं ननावन, द्ि्रे जुल, अले व नगरया भकले मनूरय् भं वयागु हनंहरं श्क व् यार । ५५ अले इहमभं खयाः ााल, ‘अि्, िे िै कार! अले हिगु भयेकेगु व हिगु हश्राया हनंहरं ! िं गु व िं गु जानया खँय् गुहल दु ःख ! ि थे जाःम मेम्ि गन लुइके फइ? अले िं गु थाय् पूवंकेर ि थे चवंम थुहल बुद्मान, थुहल हवदान, शाभन यायेगुहलइ थुहल कुशल मनू गन दइ ?’ ५६ रर जुजुं िै कारया बारे पशाराप यानाचवंगु खः, अले वयागु पशारापं वयार िुं िे फाइदा महबल । ५७ अले वं नादनयार भःराः ााल-- “वनाः थः पाभाहपन थः नापं यंहक, अले थः कका िै कारया हनंहरं श्क व खहब या, अले वयागु लुमदनयार भमान याभे िलन कथं वयागु हनंहरं श्क या।” 58 रर मूख्, अजानी, कठ्र नुगः दु म नादान थः ककाया िे ँ य् वनाः खयाः न खल, न दु ःख यार, न खल, बर नुगः मदु हपं व कहंहपं मनूरय् र मुंकाः नयेगु व ्नेगु जा यार। ५९ अले नादानं िै कारया दाभ व दाभरय् र जनाः इहमर हिनाः यारना हबयाः रभकं सानाहबल। ६० अले वं थः काय् थे बलंकूम ककाया कलाःयार भमान मयाभे वयार थःहलभे पापय् लाकेगु इिा यार । ६१ रर िै कारयार भुलाचवंगु थाभय् सानाहबल, अले वं थः दाभ व थः जःलाखःलारय् गु खहब राल, अले वं दयालु परमेशरयार पशंभा यार, अले वं नहाबले परमेशरयार पाथ्ना यानाः यािना यार । । ६२ ररवार िले याइम मनू भुलाचवंगु थाभय् इलय् बलय् िै कारयाथाय् वइगु खः, अले िै कारं वयाः वयार इनाप यार। वं वयार भान्ना हबयाः उ्ारया कामना यार। ६३ अले मेमेगु दे शय् िै कार ऋहषयार सानाहबल ाकाः बाखं ननेवं भकले जुजुहपं दु ःखी जुयाः जुजु भनकेररबयार हररसार यार, अले पिे ली िल याइम िै कारयार कयाः हवलाप यार । द् 4 "द ररडल अफ द द्ंि।" अहिकारयार ााते िु जुल । वयागु हलिां वयेगु । १ अले हमशया जुजुं िै करयार सानाहबल ाकाः पका यायेाुंकाः वं रु रन िे दनाः जुजु भनकेररबयार िगू पौ चवयाः उकी वयार लुमंका हबल, ‘हजहमभं िन हवशेष रपं शादन, साव, शद्
व भमानया बारे इिा यानागु दु । हजहम यःम हकजा, जुजु भनकेररब। 2 हजं सग् व प्थीया दथुइ िगू मिल दयेकेगु इिा यानाचवनागु दु , अले हजं िन थःमं िे िम बुद्मान, िलाखम मनू छयाियाः हजगु हनंहरं थ मिल दयेकेगु व हजगु फुक् क नहभःया हलभः बीगु, अले हजरः . सदँ या हनंहरं अशूरया कर व ्नार शुल पुलेमाली।' 3 वं पौयार िाप रयाः भनकेररबयार छयाहबल। 4 वं थुहकयार कयाः थः वहजर व थःगु राजया कुलीनरय् र हबल, अले इहपं गानाः लद्र जुल, अले व रभकं ््हार जुल, अले वं गथे यानाः यायेगु ाकाः अजू िाल । 5 अले वं बुराबुररहपं, हवदानर, बुद्मानर, दाश्हनकर, ज्हरषर व थःगु दे भय् चवंहपं भकहभरं मुंकाः पौ बनाः ााल-“हिकहपं मधय् भुयार हमशया जुजु फार्याथाय् ्ँ , वयागु नहभ:या हलभ: हबयाहदभँ ला?' 6 अले इहमभं वयार ााल-- “िे हजहम प्ु जुजु! िं हभउ हक िं गु राजय् िं गु वजीर व भहिव िै कार बािे क मेहपं भुं नं थुहपं नहभःया बारे पररहिर मदु । 7 रर हजहमभं थ् व खँय् िुं नं कुशलरा मदु , वया ्ौया काय् नादानयार ्ःराः, िाय् ााःभा वं वयार वयागु फुक्क बुद्, हशका व जान सनाहबल। वयार थःथाय् भःहर, भायद वं थ कडा न्ट िायेके फइ ।' 8 अले जुजुं नादानयार भःराः ााल-- “थ्व पौ सयाः थुकी िु दु ाकाः थुइकाहदभँ।” अले नादानं थ् व बनाः ााल-- “िे हजहम प्ु! सग् व प्थीया दथुइ मिल दयेके फुम भु खः ?' 9 नादानया खँ ननाः जुजुं रभकं दु ःख राल, अले थःगु हभंिाभनं कुिां वयाः खरानीइ चवनाः िै कारया हनंहरं खयाः खल। 10 वं ााल-- ‘िे हजगु दु ःख! िे िै कार, गुमेसां रिस व पिे ली सूगु खः ! िे िै कार, िं गु हनंहरं हजरः हाकार दु ! िे हजगु दे य् या गुर व हजगु राजया शाभक, हजं ि थेजाःम गन लुइके फइ ? िे िै कार, िे हजगु दे शया गुर, हजं िं गु हनंहरं गन वने ? िं गु हनंहरं हजरः हाकार दु ! हजं िन्र गथे यानाः नाश यानागु खः ! अले हजं जान मदु म, ाम् मदु म, पुरष् मदु म मूख्, अजानी मिाया खँ नना । ११ अ! अले िानं हजगु हनंहरं आः ! भुनां िन हजरः िकःया हनंहरं बी फइ, बाय् िाइकार मानाचवंगु खँ हजरः भुनां िये फइ ? अले हजं थःगु राज् यया बि् हि वयार बी।” 12 थ्व हजरः गनं वःगु? आः, िै कार ! हजं िन िकः जक नाप लायेर, िन सयाः लय् रायाः हजरः र् प यायेर । १३ अ! िे िं गु हनंहरं हजगु दु ःख नहाबले ! िे िै कार, हजं िन गथे यानाः साना ! अले हजं खँया अन मसरले हजं िं गु खँय् हलबाकागु मदु ।' 14 जुजु िानय् न्हिं खयाि्वन। आः ररवाराारीं जुजुया ््ा व िै कारया हनंहरं वयागु दु ःख खनाः वयागु नुगः वयागु पहर नरम जुल,, अले वयागु नहःने वनाः वयार ााल । 15 ‘िे हजहम प्ु! हजगु छं ्ाःथलेर हिहम दाभरय् र उजं बु।' अले जुजुं वयार ााल - 'अबु भहमक, िन िु द्ष दु ?' 16 ररवार ि्वनीम्ि मनुखं वयार ााल-- “िे हजहम माहलक! थः माहलकया आजा अःखः जा याइहपं फुक् क दाभयार साना बी, अले हजं हिगु आजा अःखः जा यानागु दु ।’
अहिकार
17 अले जुजुं वयार ााल। 'अबु भहमक, िन हाकार, हजगु आजा हवपरीर िं िु जा यानागु दु ?' 18 ररवार ि्वनीम्ि मनुखं वयार ााल-- “िे हजहम प्ु! िं हजरः िाइकारयार सायेर आदे श हबयाहबल, अले हजं सू हक िं वयागु बारे पशाराप याइ, अले वयार अनाय याःगु दु , अले हजं वयार िगू थाभय् भुिुका, अले हजं वया िम दाभयार साना, अले व आः भुरहकर दु । िं हजरः आजा हबल ााःभा हजं वयार िं थाय् िये ।' 19 जुजुं वयार ााल। 'अबु भहमक िन हाकार ! िं हजरः हिसाकल अले हज िं गु प्ु खः ।' 20 ररवार ि्वनीम्ि मनुखं वयार ााल-- “मखु, हजहम प्ु, िं गु छंया जीवनया कभम न्यंका। िै कार भुरहकर व मानाचवंगु दु ।' 21 जुजुं थ खँ ननाः वयार पका जुल, अले वयागु छं किु नाः लयरायाः बेि्भ जुल, अले वं इहमर िै कार ियेर उजं हबल। 22 अले वं ररवार जनीम्ियार ााल-- ‘िे हवशाभ याये बिःम्ि दाभ! यहद हिगु खँ भ् खःभा हजं हिरः भम्् यायेगु व हिगु मया् दायार हिहम भकल पाभाहपहनगु मया् दा सयाः रःां यायेगु इिा दु ।’ 23 अले ररवार जनीम मनू िाइकारया िे ँ य् थंबलय् रक लय् रायाः वन। अले वं भुलाचवंगु थाय् या लुखा िायेकाः कुिां वनाः िै कारयार परमेशरया पशंभा यानाः भु्ाय् हबयाचवंगु खन। 24 अले वं वयार िालाः ााल, ‘िे िै कार, हजं दकलय् अपः आनन, भुख व आनन ियाचवनागु दु ।’ 25 अले िै कारं वयार ााल, ‘िे अबु भहमक, िु भमािार दु ?’ अले वं वयार फार्यागु खँ न्िापां हनभे हलपरय् रक कन। अले वयार जनाः जुजुयाथाय् वन। 26 जुजुं वयार सःबलय् वयार मह्ंगु अवसाय् खनेदर, वयागु भँ जंगली पशुरय् गु थे राःिाकः जुल, वयागु नखः गरडया लुहभ थे राःिाकः जुल, अले वयागु म ाूया कार्ं फ्िर जुल । वया खाःया उं हिलावन अले खाउँ भे चवन अले आः खरानी थे जुल । 27 जुजुं वयार खनाः दु ःख राल, अले रु रन िे दनाः वयार घय् पुयाः िुपा नल, अले वयार खयाः ााल-- ‘परमेशरयार पशंभा जुइमाः। भुनां िन हजथाय् हलर िःगु खः।' 28 अले वं वयार भान्ना हबयाः भान्ना हबल। अले वं थःगु वभः ्ःराः ररवार िलेयाइमहभर पुंकल, अले वयार रभकं अनुगि यानाः यक ानभमहप हबयाः िै कारयार आराम हबल । 29 अले िाइकारं जुजुयार ााल-- “हजहम प्ु जुजु भदां मायेमा। थुहपं भंभारया मसय् गु जा जुइ । हजं थःर राडया हभमा बुइकागु दु , अले व िखेपाखे झुके जुयाः हजरः कय् वां छयाहबल। 30 अयनं, िे हजहम प्ु! हज िं गु नहःने खनेदूगुहलं िन उतीडन यायेगु वासा यायेमरे ! अले जुजुं वयार ााल-- ‘हिरः दया यानादीम्ि परमेश्वरया पशंभा जुइमा, अले िन भ्यायेगुपाखे बिय् यानाहदल। 31 अय् भां लुमुलुमु मःव्याः थःगु छं सानाः, थःगु नखःिखः सानाः, थःगु वभः हिलाः पीन् रक थःर नहइपुकाहदभँ , अले हिं थःर ह्ं यानाः थःगु अवसा व थःगु खाःया रं ग बां लाके फइ । िथाय् हलिां वयेफु ।'
32 अले जुजुं थःगु हथकेगु वभः ्ःराः िै कारयार पुंकल, अले िै कारं परमेशरयार भु्ाय् हबयाः जुजुयार प्ाम यानाः लयरायाः व लय् रायाः थःगु िे ँ य् वनाः भव्व परमेशरयार पशंभा यार। 33 वया िे ँ य् ि्वंहपं मनूर नं वया पाभाहपं व व मानाि्वंगु खँ न्यंहपं भकले लयराल। द् 5 "पिे ली"या आखः अहिकारयार कन । गरडय् चवंहपं हमजं मस । नापां गु "िवाईजिाज" गयेगु । इहजप वनेगु । अहिकर, बुद् दु म मनू जूगुहलं नं िासवंगया ्ावना दु । (श्क २७) 1 वं जुजुं ााःथे यानाः पीन्् रक आराम काल। 2 अले वं थःगु दकलय् रःहजगु वभः पुनाः थः दाभर लूने व न् हःने लय् रयाः लय् रायाः जुजुयाथाय् वन। 3 रर थः केिे य ँ ा काय् नादानं िु जुयाि्वंगु थुइकाः वयार गानाः ग्यानाः िु यायेगु ाकाः मसूभे अजू िाल। ४ अले िै कारं थ खनेवं जुजुया नहःने दु िां वनाः वयार अह्वादन यार, अले वयार अह्वादन हलभः हबल, अले वयार थःगु हलक चवनाः ााल । 'िे हजहम यःम िै कार ! िन भ्याःगु खँ ननेाुंकाः हमशया जुजुं हजहमर छया िःगु थुहपं पौर स।” 5 इहमभं हजहमर रं िायेकाः हजहमर ्ाकाहबल, अले हमशया जुजुं हजहमके कर कायेर छयािःगु करया गाःहिकुं हजहमगु दे शय् ि्वंहपं यक्व मनूर हमशय् हबसुं वन। ६ अले िै कारं पौ जनाः बनाः उहकया दु नेया खँ थुइकल । 7 अले वं जुजुयार ााल। 'िे हजहम प्ु, रं िाये मरे ! हज हमशय् वनाः फार्यार हलभः बी, अले थ पौ वयार कने, करया बारे हलभः बी, अले हबसुं वनाचवंहपं फुक् कहभरं हलर छये। अले हजं हिहम शतुरय् र दकलय् रःांम् ि परमेशरया गािाहलं व हिहमगु राजया भुखया हनंहरं लद्र याये।’ ८ अले जुजुं िै कारं ााःगु खँ ननाः रभकं लय् राल, अले वयागु नुगः रःां जुल, अले वयार अनुगि यार । ९ अले िै करं जुजुयार ााल, ‘हजरः पीन् हलबाकाहदभँ, हजं थ नहभःयार हबिाः यानाः थुहकयार ववसापन यायेर ।’ अले जुजुं थुहकयार अनुमहर हबल । 10 अले िाइकार थःगु िे ँ य् वनाः हशकारीरय् र थःगु हनंहरं हनम लाय् महपं गरडर जनेर उजं हबल, अले इहमभं इहमर जनाः थःथाय् िल, अले वं दखपः बुइहपन थःगु हनंहरं हनगू कपाभया रार बुनेर उजं हबल, इहपं िम िम । हनदः कुट राःिाकःगु, अले वं हभँकःहमरय् र ियेर ााल अले इहमर रःांगु हनगू दयेकेर उजं हबल । बाकभ, अले इहमभं थ यार । 11 अले वं हनम हििीहाहपं मस जनाः दनं दनं फैिा बहल बीगु व गरड व मिारय् र नकेगु, गरडया पाथय् गयेगु, अले इहमर बलाःगु कँय् हिनाहबल, अले रारयार रु हरइ हिनाहबल । गरडरय् गु, अले इहमर दनं दनं ्िा ्िा चवय् बयेके बु, हझगू हफट रापाक, इहपं रःहाकः मजूरले थुहकया अभस व हशहकर जुयाचवंहपं; अले इहपं दखपःया दकं िाकः आकाशय् थन। हमजं मस इहमगु जँय् चवनाचवन । अले वं इहमर थःथाय् भालाकाल। १२ अले िै कारं थःगु इिा पूवंगु खनेवं हमजं मसय् र आकाशय् चवय् यंकेबलय् इहमभं िालेर उजं हबल ।
अहिकार
13 'हजहपं ल् विं व फार्या हनंहरं हकला दयकेर हजहमर िहज।' १४ अले िै कारं इहमर पहशक् व वायाम यायेगु गुबले रक इहपं अ्न भमाहवर हबनदु (कुशलराया) थंके मफुर । 15 अले इहमर ्ःराः वं जुजुयाथाय् वनाः ााल-- “िे हजहम प्ु! हिगु इि्िा कथं ज्या हभाल। हज नापं दँ , हजं िन अजूिायापुगु खँ कने ।' १६ अले जुजुं किु नाः िै कारहलभे चवनाः िगू रःकूगु थाभय् वनाः गरड व मस ियेर छल, अले िै करं इहमर हिनाः ड्रीया दकं िाकः फभय् वां छयाहबल, अले इहपं थुकथं िालाचवन । वं इहमर सनाहबल । अले वं इहमर थःथाय् भालाः इहमगु थाभय् रल । 17 जुजु व वया नापं चवंहपं रभकं अजू िाल, अले जुजुं िै करयार वयागु हमखाया दथुइ िुपा नयाः ााल-- “िे हजहम यःम, शादनपूव्क ्ँ ! िे हजगु राजया गौरव ! हमशय् वनाः फार्या नहभःया हलभः हबयाहदभँ अले दकलय् रःांम्ि परमेशरया शद्ं वयार ्ाकाहदभँ।’ 18 अले वं वयार हबदा हबयाः थः भेना, लाय् महपं व गरडर जनाः हमशया िे ँ य् वन। अले अन थनेवं जुजुया दे शपाखे वन । 19 हमशया मनूरय् भं भनकेररबं फार्हलभे खँ लायेर व वयागु नहभ:या हलभः बीर थः गुप पररषदा िम्ि मनूयार छयािःगु भीकाः जुजु फार्यार थ खँ कन, अले वं थः गुप भ्ाभदरय् गु पुिःयार थः न्हःने ियेर छल । । 20 वं फार्या न्ि्यःने वनाः जुजुहपन्र ि्वने माःगु थे वयार ्ाहग यार। 21 वं वयार ााल-- ‘िे हजहम प्ु जुजु! भनकेररब जुजुं िन् र अप्वः शान्हर व बल्लाक व भम्मान हबयाः अह्वादन यानादी। 22 अले वं हजरः थः दाभ मधय् िम खः, िं गु नहभःया हलभः बीर व िं गु फुक् क इिा पूवंकेर छयािःगु दु , िाय् ााःभा िं हजहम प्ु जुजुयाके िम मनू मालेर छयािःगु दु , गुमेसां िन दे भया दथुइ िगू हकला दयेकी । सग् व प्थी। 23 अले हजं दकलय् रःांम्ि परमेश्वरया गािाहल व हिगु मिान अनुगि व हजहम प्ु जुजुया शद्ं हिं यःकथं थ िे ँ दयके। 24 अयनं िे हजहम प्ु जुजु! सदँ या हनंहरं हमशया करया बारे िं थुकी िु ााल -- आः िगू राजया साहय् कडा नाय खः, अले िं ्ार ााःभा अले हजगु लाःयार िन हलभः बीगु िुं नं कौशल मदु भा हजहम प्ु जुजुं िन छयािइ । हिं ायादीगु कर । 25 िं गु नहभ:या हलभ: हबयागु खःभा िं हजहम प्ु जुजुयार न्हागु िे खँ छया ियेगु लं दहन।” 26 थ्व खँ न्यनाः फार् अजू िाल, अले वयागु ््वय् ि्वंगु खँ न्यनाः अजू िाल। 27 अले जुजु फार्ं वयार ााल-- “िे मनू! िं गु नां िु खः ?' वं ााल-- “हिहम दाभ अबीकाम खः, हज जुजु भनकेररबया हििीहाकःम दखिा खः।” 28 फार्ं वयार ााल-- “ि भ्वयाः रःांम भुं नं हिहम प्ुं हजरः हलभः बीर व हजहलभे खँ लायेर िम्ि हििीहाकःम दखिा छयािःगु मदु ला?” 29 अले िै कारं वयार ााल-- “िे हजहम प्ु जुजु! हजं दकलय् रःांम परमेशरयार िं गु मनय् दु गु खँ पूवंकेमा ाकाः इनाप याना, िाय् ााःभा परमेशर बलाःहपंर अलमल यायेर कमज्रहपं नापं दु ।'
30 अले फार्ं अहबकामया हनंहरं िगू िे ँ दयेकाः वयार नभा, ला, ्नेगु व वयार माःगु फुक् क भामान बीर आजा हबल। 31 अले सन् ् हलपा फार्ं थःर पाज व हाउँ गु वभः पुनाः थःगु हभंिाभनय् चवन, अले वया राजया फुक् क वेजरर व रःांहपं मनूर लाः ्भ यानाः रु हर किु काः व छं किु काः दनाचवन। 32 अले फार्ं अबीकामयार भःरेर छल, अले वयार वया न् हःने ियेवं वं वया न् हःने प्ाम यानाः वया न् हःने चवंगु बँय् िुपा नल। 33 अले जुजु फार्ं वयार ााल-- “िे अबीकाम, हज भु थे खः? अले हजगु राजया रःांहपं मनूर भु थे चवं?” 34 अले िै कारं वयार ााल, ‘िे हजहम प्ु थःहथहर, ि बेल मूहर् थे खः, अले हिगु राजया कुलीनर वया दाभ थे खः ।’ 35 वयकलं वयार ायाहदल-- “वँ, कन्िय् थन हलिां वा।” अले जुजु फार्ं उजं हबउ थे िै कार वन । 36 कन्िय् खुन्् िै कारं फार्या न्हःने वनाः प्ाम यानाः जुजुया न्हःने दनाचवन। फार्ं हाउँ गु वभः पुनारःगु खःभा रःांहपं मनूरयभं रु युगु वभः पुनारःगु खः। 37 अले फार्ं वयार ााल-- िे अहबकाम, हज भु थे खः ? अले हजगु राजया रःांहपं मनूर भु थे चवं?” 38 अले अबीकामं वयार ााल-- “िे हजहम प्ु! ि भुद्ः थे खः, अले हिहम दाभर वयागु जः थे खः।' अले फार्नं वयार ााल-“िं गु िे ँ य् ्ँ , अले कन्िय् थन वा।” 39 अले फार्नं थःगु दरबारयार शु् हाउँ गु वभः पुनेगु आजा हबल, अले फार् नं इहपं थे वभः पुनाः थःगु हभंिाभनय् चवन, अले इहमर िै कार ियेर आजा हबल। अले वयकः दु िां वनाः वयकःया न्हःने ि्वन। 40 अले फार्ं वयार ााल-- “िे अबीकाम, हज भु थे खः? अले हजहम रःांहपं मनूर भु थे चवं?' 41 अले अबीकामं वयार ााल-- “िे हजहम प्ु! ि िनमा थे खः, अले िं गु कुलीनर गि व नगु थे खः ।' अले फार्ं वयार ााल-- “वँ, कन्िय् थन िे चवँ।” ४२ अले फार्ं थः दाभरय् र थी थी रं गया वभः पुनेगु आजा हबल, अले फार्ं हाउँ गु मखमली वभः पुनाः थःगु हभंिाभनय् चवनाः अहबकामयार ियेर आजा हबल। अले वं िे ँ य् दु िां वनाः वयकःया न्हःने प्ाम यार। ४३ अले वं ााल, ‘िे अहबकाम, हज भु थे खः ? अले हजगु भेना भु थे चवं?' अले वं ााल-- “िे हजहम प्ु! ि अहपल महिना थे खः, अले िं गु भेना उहकया सां थे खः ।' ४४ अले जुजुं थ खँ ननाः रभकं लय् रायाः ााल-- िे अबीकाम ! नापां खुभी िं हजरः बेलया मूहर् हलभे दानाहबल, अले हजहम रःांहपं मनूरय् र वया चःरहलभे दानाहबल। 45 अले हनकःगुखुहभ हिं हजरः भुद्ःहलभे दानाहदल, अले हजहम रःांहपं मनूरयर हन्ाःया जःहलभे दानाहदल। 46 अले भ्वक्वकः हजरः िनमाहलभे, अले हजहम रःांहपं मनूरय् र गि व नगुहलभे दानाहदल। 47 न्यकःगु खुहभइ िं हजरः अहपल लाहलभे दानाहबल, अले हजहम रःांहपं मनूरय् र उहकया सां हलभे दानाहबल। रर आः, िे अहबकाम ! हजरः ायाहदभँ, हजहम प्ु जुजु भनकेररब, व भु थे चवं?” अले वया रःांहपं मनूर भु थे खः?' ४८ अले िै कारं रभकं िालाः ााल, ‘हजहम प्ु जुजुया उलेख यायेगु व ि थःगु हभंिाभनय् चवनेगु हजगुपाखे रापाक जुइमा ।
अहिकार
रर दनाहदभँ , हजहम प्ु जुजु भु थे खः, वया कुलीनर भु थे खः ाकाः हजं हिरः ााये।’ 49 फार्ं न्हःने फुक्कं न्ववाःगु व मग्याभे हलभः बी फुगुहलं फार् अजू िाल। अले फार्ं थःगु हभंिाभनं दनाः िै कारया नहःने दनाः वयार ााल-- “आः हजरः ाा, अले हजं हिहम प्ु जुजु भु थे खः, वया कुलीनर भु थे खः ाकाः भीके फइ।” ५० अले िै कारं वयार ााल, ‘हजहम प्ु सग्या दः खः, वया कुलीनर जालामुखी व गडगडाघट खः, अले वयार यःबलय् फय् वइ, वा वइ । 51 अले वय् कलं गरजया आजा हबयाहदल, अले व िकना वइ, वा वइ, अले वय् कलं भूय्यार जनाहदल, अले वय् कलं थःगु जः मबू, अले िनमा व नगुर जनाहदल, अले इहमभं िाःहिली मखु। ५२ अले वं वाफय् वइ, अले वा वइ, अले अहपलयार क्लाः उहकया सां व िे ँ र संका बी।' 53 थ् व खँ न्यनाः फार् रभकं िे अजू िाल, अले रभकं रं िायाः वयार ााल-- “िे मनू ! हजरः ाातेगु खँ ाा, अले ि ााते भु खः ाकाः हजरः भीके बु ।' 54 वं वयार खःगु खँ कन। 'हज िै कार शासी खः, जुजु भेनाकेररबया पाइ्ी काउदनलरर मधे दकलय् रःांम खः, अले हज वयागु वजीर व वयागु राजया ग्न्र खः, अले वयागु िानलर खः ।' 55 अले वयकलं ायाहदल -- ‘थ्व खँ िं भर् य िे ायाहदल। रर हजहमभं िै कारया बारे ननागु दु , जुजु भनकेररबं वयार सानाहबल, अय् नं ि मानाचवंगु व सस जुयाचवंगु खनेदु।' 56 अले िाइकारं वयार ााल-- “खः, अथे िे जुल, रर भुलाचवंगु खँ सूम परमेशरयार पशंभा जुइमाः, िाय् ााःभा हजहम प्ु जुजुं हजरः सायेर आजा हबयादीगु खः, अले वं वह्िारी मनूरय् गु खँय् हवशाभ यार, रर प्ुं उ्ार यानाहबल । हजरः, अले वय् कःयार हवशाभ याइम ान जुइ।' 57 अले फार्ं िै कारयार ााल-- “वँ, कनय् थन िे चवँ, अले हजरः हजहम कुलीनरय् गु व हजगु राज व हजगु दे शया मनूरय् पाखे गबले मराःहनगु खँ ाा।” द् 6 िाल भफल जुल । अहिकरं फार्या िरे क नहभःया हलभः बी । गरडय् चवंहपं हमजंमस दनदिया काइमेि खः । पािीन ाम्गनय् थुहल दु ल्् खनेदूगु बुद् ३४-४५ श्कय् पकट जूगु दु । १ अले िै कारं थःगु िे ँ य् वनाः पौ चवयाः थथे ायारःगु दु । 2 अशूरया जुजु भनकेररबपाखे। अले हननवे शिर हमशया जुजु फार्याथाय् हबल। 3 ‘िे हजहम हकजा, िन शादन जुइमा! अले हजहमभं िन थुहकं थुइकेगु खँ िु ााःभा िम हकजायार थः हकजाया आवशकरा दु , अले थःथवय् जुजुहपं माः, अले हजगु आशा िं पाखे खः हक िं हजरः नाभः टालेन लुँ ्ाभा बी, िाय् ााःभा हजरः व नभा्ँभाया हनंहरं माः । िुं भैहनकरयर, हजं इहमर खि् यायेमा ाकाः । अले ्िा हलपा हजं िन छयािये ।' 4 अले वं पौ लथाकाः कन्िय् खुन्् फार्याथाय् लःल्िार।
5 व खनाः वं अजू िाल अले वयार ााल -- “हजं भुयागुं पाखे थजाःगु खँ गबले मराःहन।” ६ अले िै कारं वयार ााल, ‘थ ााते िे हजहम सामी जुजुयार पुलेमाःगु ऋ् खः ।’ ७ अले फार्ं थुहकयार सीकार यानाः ााल-- “िे िै कार, जुजुरय् गु भेवाय् इमानार जुइहपं ि थे िे खः। 8 हिरः बुद्ं हभ् यानादीम्ि व दश्न व जानं हिरः भुश्ह्र यानादीम्ि परमेशरया पशंभा जुइमा। ९ अले आः िे िै कार, हजहमभं िं गुपाखे माःगु लं दहन, िं सग् व प्थीया दथुइ िगू हकला थे दयेकेमाः ।’ १० अले िै कारं ााल, ‘ननेगु ाइगु आजा मानय् यायेगु खः । िं गु इिा व लजा कथं हजं िन िगू हकला दयेके। रर िे हजहम प्ु, हजं हजहमर िुना, लिं , मा व जाहमर रयार याना, अले हजके दक दहमर दु , गुहमभं हिरः यःगु कथं दय् की ।’ 11 जुजुं वयागु हनंहरं फुक्कं रयार यानाः इहपं िगू रःांगु थाभय् वन। अले िै कार व वया मस अन वल, अले वं गरड व लाय् मरय् र थः नापं यंकल। अले जुजु व वया भकले कुलीन मनूर वनाः शिरय् फुक् क मनूर मुनाः िै कारं िु याइ ाकाः सल । १२ अले िाइकारं गरडरय् र बिाय् हपने ्ःराः लाय् मरय् र इहमगु कँय् य् हिनाहबल, अले गरडरय् गु रु हरइ दखपः हिनाहबल, अले इहमर िवाइजिाजय् यंकल । अले इहपं भ्वग् व प्थ्वीया दथुइ थनेर रकं चवय् बया वन। 13 अले मिारय् भं िाला िल-- “हजहमभं जुजुया हकला दनेर इँ िा, िा िहज, िाय् ााःभा हजहपं हनद्य जुयाचवनागु दु ।” 14 अले मनूर अजू िायाः अजू िाल। अले जुजु व वया रःांहपं मनूर अजू िाल। 15 अले िै कार व वया दाभरय् भं जा याइहपं मनूरय् र दायेगु शुर यार, अले इहमभं जुजुया भैहनकरय् र िालाः ााल, ‘दक जा याइहपन इहमभं माःगु िु ियाहदभँ, इहमर इहमगु जाय् पंगः थने मरे ।’ 16 अले जुजुं वयार ााल-- “ि वँय् खः। उहल रापाक भुनां िुं नं िये फै ? 17 अले िै कारं वयार ााल-- “िे हजहम प्ु! झीभं फभय् गथे यानाः मिल दयेकेगु ? अले हजहम प्ु जुजु थन दु गु खःभा वं िन् िे यक मिल दयेकीगु जुइ ।’ 18 अले फार्नं वयार ााल-- “िे िै कार, िं गु िे ँ य् वनाः आराम या, िाय् ााःभा हजहमभं हकला दयेकेगु जा ्ःराः कनय् हजथाय् वा।” १९ अले िै कार थःगु िे ँ य् वनाः कनय् खुन् फार्या नहःने खनेदर। अले फार्नं ााल-- “िे िै कार, हिहम प्ुया भलया बारे िु बुखँ दु ? िाय् ााःभा वय् कलं अशूर व हननवेया दे शय् न् हःने ल् िाःबलय् हजहम घ्डारय् भं वय् कःया भः न् यनाः थः मिार वां छया िइ।” 20 अले िै कारं थ खँ ननाः वनाः िम ्ौिायार जनाः वयार हिनाः हमशीरय् भं नने मफुरले रभकं क्रार दायेगु शुर यार, अले इहमभं वनाः जुजुयार थ खँ कन। 21 अले फार्ं िै कारयार ियेर छयािल, अले वयार ााल-- “िे िै कार, िं व मूक पशुयार िाय् थथे क्रार दायागु ? 22 अले िै कारं वयार ााल, हजहम प्ु जुजु ! ााते िे वं हजरः कुरप जा याःगु दु , अले वयार थ सायेगु व क्रार दायेगु य्ग जुल, िाय् ााःभा हजहम प्ु जुजु भनकेररबं हजरः बां लाःगु दखिा
अहिकार
हबयादीगु खः, अले वयाके बलाःगु भ् भः दु गु खः, अले वयाके दन व िाया घडीर सूगु खः । २३ अले थौं िे िानय् ्ौिा दनाः छं सानाः वन, अले थुगु जाया कार्ं हजं वयार थुकथं सानागु दु ।' 24 अले फार्नं वयार ााल-- “िे िै कार, हजं थ फुक् क खँंं खना हक ि बुरा जुजुं वनाचवंगु दु , अले हमश व हननवेया दथुइ खुइचागू पाराभंग दु , अले वं गथे यानाः थौं िे िानय् वनाः सानाहबल । िं गु दखिाया छं किु काः हलिां वा ला ?' 25 अले िै कारं वयार ााल, ‘िे हजहम प्ु ! हमश व हननवेया दथुइ थुहल रापाःगु जूभा हजहम प्ु जुजुया घ्डां दखउँ भे चवनाः थः मिार वां छइबलय् हिहम घ्डारय् भं गथे यानाः नने फइ?” अले भलया भः हमशय् गथे यानाः थनी?” 26 फार्ं थ खँ न्यनाः िाइकारं वयागु न्हभःया हलभः हबयादीगु भीकल। 27 अले फार्नं ााल-- “िे िै कार, हजरः भमुदया बालुवाया दखपः दयेकाहदभँ।” 28 अले िै करं वयार ााल, “िे हजहम प्ु जुजु, हजरः खजानापाखे िगू दखपः ियेर उजं हबयाहदभँ, अले हजं उजःगु िे दखपः दयेके ।” २९ अले िाइकार िे ँ या हलउने वनाः भमुदया रःगःगु हकनाराय् पाः खनाः लारय् िपु मुटी हफ जनाः, भमुदया हफ, अले हन्ाः ्याः पालय् दु िां वनाः ननावन । दखपः थे बुनारःगु थे मजुरले हन्ालय् चवंगु हफ । ३० अले िै करं ााल, ‘हिहम दाभरय् र थ दखपः कायेर उजं हबयाहदभँ, अले हिरः यःबलय् हजं िन थुजःगु दखपः बुने ।’ 31 अले फार्ं ााल-- “िे िै कार, हजहमके थन िगू हमलया लिं दु , व ्ाःदःगु दु , हजं िन थुहकयार हभलेगु इिा याना।” ३२ अले िाइकारं सल, अले मेगु लिं लुइकल । 33 अले वं फार्यार ााल-- ‘िे हजहम प्ु! हज िम हपने वःम खः : अले हजके हभलेगु जा्ः मदु । 34 रर हजं िन हवशाभ याये बिःहपं जुपा दयेकीहपन् र थ लिं या दखपः िीकेर उजं हबयाहदभँ, अले हजं व लिं या लिं यार हभलेगु जुइ।” 35 अले फार् व वया फुक्क रःांहपं मनूर दनल। अले वं ााल- “िन्र थ् व बुद् व जान हबयादीम्ि दकलय् रःांम्ि परमेश्वरया पशंभा जुइमा।” 36 अले फार्ं िै कारं थःर ्ाकूगु खनाः वयागु हलभः हलर हबउबलय् व रु रन िे उताहिर जुल, अले इहमर थःगु हनंहरं सदँ या कर मुंकेगु व िै करय् ियेर आजा हबल। 37 वं थःगु वभः ्ःराः िै कार, वया भैहनक व दाभरय् र पुंकल, अले वयागु याताया खि् नं वयार हबल। ३८ अले वं वयार ााल-- “िे वया प्ुया शद् व वया डाकररय् गु गव्, शादनपूव्क ्ँ ! ि थेजाःम भुं नं भुलान दु ला ? हिहम प्ु जुजु भनकेररबयार हजगु अह्वादन हबयाहदभँ, अले हजहमभं वयार गथे यानाः उपिार छया ियागु खः ाकाः वयार कनाहदभँ, िाय् ााःभा जुजुहपं म् जक दानय् भनु् जुइ।” 39 अले िाइकारं दनाः जुजु फार्या लाः िुपा नयाः वयागु नहःने चवंगु बँय् िुपा नयाः वयार शद् व हनरनररा व वयागु ्णारय् पिुररा दयेमा ाकाः कामना यार अले वयार ााल, ‘िे
हजहम प्ु! हजहम िम्ि िे दे शवाभी हमशय् मि्वनेमा ाकाः हजं िन्र इनाप याना।” 40 अले फार् दनाः हमशया भरकय् घ्ष्ा याकेर घ्ष्ा यार हक अशूरया मनूर व हननवेयाहपं भुं नं मनूर हमशय् मचवनेमा, बर इहपं िै करहलभे वनेमाः। 41 अले िै करं जुजु फार्यार हबदा हबयाः अशूर व हननवेया दे श मालेर वन। अले वयाके िुं ानभमहप व यक ानभमहप दु गु खः। ४२ अले जुजु भनकेररबयार िै कार वयाचवंगु दु ाकाः भमािार थनेवं व वयार नापलायेर हपिां वन, अले वयार रभकं लय् रायाः वयार घय् पुयाः िुपा नयाः ााल, ‘िन िे ँ य् लभकुभ दु , िे थःहथहर ! हजहम हकजा िै कार, हजगु राजया शद्, अले हजगु राजया गौरव । ४३ हजगु राज व हजगु भमहपया बदि माःभां िन हजके िु माः ाकाः फवँ।” ४४ अले िै करं वयार ााल-- “िे हजहम प्ु जुजु, भदां मानाि् वँ। िे हजहम प्ु जुजु, दया कँ! हजगु थाभय् अबु भहमकयार, िायााःभा हजगु जीवन परमेशरया लारय् व वयागु लारय् लाःगु खः ।' 45 अले भनकेररब जुजुं ााल-- “िे हजहम यःम िाइकार, िन भमान यायेमा। हजं अबु भहमकया ररवारबािकया से शनयार हजहम भकल पाइ्ी काउदनलर व हजरः यःहपं सयाः नं उव दयेके ।’ 46 अले जुजुं वयार न्यन, व न्िापां वःबलदयनभे वया न्हःने हलिां वःबलय् रक वहलभे गथे जुल, वयकःयागु फुक्क नहभ:या हलभः गथे यानाहदल, वयकःयाके कर व हिलाभू गथे यानाहदल ाकाः ननाहदल। वभः व उपिारया । 47 अले भनकेररब जुजुं रभकं लय् रायाः िाइकारयार ााल-“थ करपाखे िन िु यः व का, िाय् ााःभा थ फुक् क िं गु लारय् दु ।” ४८ अले िै कार हमड : ‘जुजु भदां मायेमा ! हजहम प्ु जुजुया भुरका व वयागु मिानरा हनरनररा बािे क मेगु िुं नं मनंरुना । 49 िे हजहम प्ु! हजं ानभमहप व थुजाःगु िु याये फै ? रर िं हजरः दया याःभा हजहम केिे य ँ ा काय् नादानयार हजरः हबयाहदभँ, वं हजरः याःगु ज् याया बदला हजं वयार हबयाहदभँ, अले वयागु हि हजरः हबयाहदभँ अले हजरः उहकया हनंहरं द्षी मयायेमाः।’ 50 अले जुजु भनकेररबं ााल-- “वयार ज्वँ, हजं वयार िन् र हबयागु दु ।” अले िै कारं थः केिे य ँ ा काय् नादनयार जनाः वयागु लाःयार ल्िं या िेलं हिनाः थःगु िे ँ य् यंकल, अले वयागु रु हरइ झारु गु हभल रयाहबल, अले कापुक कँय् हिनाहबल, अले थथे हिनाः वयार वां छयाहबल । दखउँ गु कथाय्, अवकाश यायेगु थाय् नापं, अले नेबु-िालयार वयार मरर िगः बीर वयागु पिरी दयेकल । अले दनं दनं ्िा लः । द् 7 अहिकारया द्ानर गुकी वं थः ्हरिाया हशका पूवंकल । आकष्क भमानरा। अहिकरं व मिायार बां लाःगु नां ााल । थन अहिकारया बाखं किाइ । १ अले गबले गबले िै कर दु िां वनीबलय् बाय् हपिां वनीबलय् वं थः केिे य ँ ा काय् नादानयार बुद्मानीपूव्क ााल ।
अहिकार
२ ‘िे नादान, हजहम काय् ! हजं िन ह्ंगु व दयालु फुक् क यानागु दु अले िं हजरः उहकया हनंहरं कुरप व बां मलाःगु व सानाः हभरपाः हबयागु दु । ३ ‘िे हजहम काय् ! उखान टु काय् ायारःगु दु , भुनां नाय् पंंं मराः, वयार न् हःनेया साःिाः रयाः नना बी।' 4 अले नादानं ााल-- “ि हजरः िाय् रं िायागु?” ५ अले िै करं वयार ााल, ‘हजं िन बलंका, सना, भमान व भमान हबया, रःां याना, अले िन दकलय् बां लाःगु पजनन हबयाः बलंका, अले ि हजगु थाभय् चवना, गुहकं ि हजगु उपराहाकारी जुइमा । भंभारय्, अले िं हजरः सायेगु वविार यार अले हजगु बबा् दीया बदला हबयाहबल। 6 अय् भां परमप्ुं हजरः मह्ंगु खँ भीकाः हिं हजगु हनंहरं रयादीगु भामानं हजरः बिय् यानाहदल, िाय् ााःभा परमप्ुं ्ाःदःगु नुगःयार लंकादी, अले ईष्या याइहपं व घमणीरय् र पंगः थनादी। ७ िे हजहम काय् ! ि हजगु हनंहरं हबिी थे जुल गुमेसां पीरयार दाइबलय् वयार साइ। ८ िे हजहम काय् ! ि गजल थे खः गुमेसां पागलया कँय् नयाचवंगु खः, अले थुहकहल हजरः थौं थप याइ अले कनय् इहपं हजगु कँय् य् भुलाचवनी ।" ९ िे हजहम काय् ! हिकुलाया खाउँ गु इलय् थः पाभायार नां गा खंम ि वनागु दु ; अले वं खाउँ लः कयाः वयागु मय् प्वंकल। १० िे हजहम काय् ! ि हजगु हनंहरं थः प्ुयार लिं व्नाः भ् वग्य् वां छयािःम्ि मनुखं थे जुल। अले लिं महथल, अले उहल रःजाः मथन, रर अपरााब्ा व पापया कार् जुल । 11 िे हजहम काय् ! यहद िं हजरः भमान यानाः भमान यानाः हजगु खँ ननागु जूभा ि हजगु उपराहाकारी जुइगु व हजगु राजय् राज यायेगु जुइ । 12 िे हजहम काय्! िं हभउ, यहद दखिा वा भुँयागु दनपं हझगू िार राःिाकः जूभा व रे शम थे जूभां घ्डाया मूया हलक थनी मखु । १३ िे हजहम काय् ! हज भीबलय् ि हजगु उपराहाकारी जुइ ाकाः हजं हबिाः यानागु खः। अले िं िं गु ईष्या व भ्वयाः हजरः भ्यायेगु इिा यार। अयनं परमप्ुं हजरः िं गु ाूर्रापाखे बिय् यानाहदल। 14 िे हजहम काय्! ि हजगु हनंहरं ग्बरया कँय् य् रयारःगु जाल थे जुल, अले अन िम दखिा वयाः जाल रयारःगु खन। अले दखिां जालयार ााल, “िं थन िु यानाचवनागु ?” जालं ााल, "हजं थन दःयार पाथ्ना यानाचवना ।" 15 अले दखिां वयार नं नन, “िं जनारःगु हभँया टु ्ा िु खः?” जालं ााल, "व िगू लाय् मम ओकया हभमा खः गुकी हजं पाथ्नाया इलय् हलाना ।" १६ लाकर ााल - "अले िं गु म्रु इ व िु दु ?" जालं ााल : "थ मरर व नभाजलं खः गुगु हजं हजगु हलक वइहपं भकल ््कमरी व गररबरय् हनंहरं जनाः वयाचवना ।" १७ लाकर ााल - "आः हज नहःने वयाः नये फै ला, िाय् ााःभा हजरः नये हप्ार ?" अले जालं वयार ााल, “नहःने वा।” अले लाक् हलक वल, नयेफु । 18 रर जाल बलनाः दखिाया गःपरय् जन।
19 अले दखिां जायार ााल-- “यहद व िे िं गु मरर खःभा नये हप्ाःहपं मनूरय् र परमेशरं िं गु ह्का व दयाया जायार सीकार याइमखु।" 20 यहद हिं थथे िे उपवाभ व पाथ्ना यानादीगु खःभा परमेशरं हिगु उपवाभ व पाथ्नायार सीकार यानादी मखु, अले परमेशरं हिगु हनंहरं ह्ंगु जा पूवंकादी मखु।” 21 िे हजहम काय् ! ि हजगु हनंहरं गााहलभे पाभा जूम हभंि थे जुयाचवन, अले गाा िुं ई रक हभंिया नहःने नाहभ वनाचवन। अले िन्् हभंिं गाायार कुिां वयाः नल। 22 िे हजहम काय् ! ि हजगु हनंहरं वाय् चवंम दखिा थे जुल, िाय् ााःभा वं िुं नं कथंया फाइदा याइमखु, बर वायार संका बी, अले थुहकयार साइ। 23 िे हजहम काय् ! ि िम मनुखं थे खः, गुमेसां हझगू पेि वा बुइकल, अले बाहल लयेगु ई वल, वं दनाः वा हपल, अले थुहकयार मुंकल, अले थुहकयार वां छल, अले रभकं मेिनर यार, अले व हझगू पेि जुल । मापदण, अले थुहकया माहलकं थुहकयार ााल: "िे ि अविी वसु ! ि रःहाकः मजूहन अले ि िीां मजूहन।" 24 िे हजहम काय् ! ि हजगु हनंहरं जालय् वां छयारःम दखिा थे जुल, अले वं थःर बिे याये मफुर, रर वं दखिायार थः नापं जालय् वां छयेर भःरल। 25 िे हजहम काय्! ि हजगु हनंहरं खाउँ भे चवंम दखिा थे जुल अले व लुमुकेर कुमाःया िे ँ य् दु िां वन । 26 लुमुभे चवंबलय् वं इहमर सायेगु शुर यार, अले इहमभं वयार हपहरना छल, इहमर नाइ मखु ाकाः दाल। 27 िे हजहम काय्! ि हजगु हनंहरं गु्सरीय मनूरहलभे काःलखं सान याःम भुँगुर थे जुयाचवन, अले काःलखं हपिां वयेवं वं िगू फ्िरगु कँय् खनाः कुिां वनाः उकी िे किु नाचवन । 28 िे हजहम काय्! ि हजगु हनंहरं बहलदानया लँपुइ थः पाभाहपंहलभे नाप लानाः थःर बिे याये मफुगु दखिा थे जुल। २९ िे हजहम काय् ! हशकारं नके मफुम दखिा धं यार नभा जुइ । 30 िे हजहम काय्! शम व ज्र मयाइगु व (गुगु) ल््ी व ाूर् लाःयार वयागु काँ ां िीका छइ। 31 िे हजहम काय्! जः मखंगु हमखायार कागं व्नाः हलकाइ। ३२ िे हजहम काय् ! ि हजगु हनंहरं िगू हभमा थे जुल, गुहकया शाखा इहमभं ्पुयाि् वन, अले वं इहमर ााल, “हजगु िुं हिहमगु लारय् मदु गु खःभा ााते िे हिहमभं हजरः ्पुइ मफुगु जुइ।” 33 िे हजहम काय् ! ि व ्ौिा थे खः, गुमेहभर इहमभं ााल, "हजहमभं िन लुँया िेन मदयेकूरले खुँ यायेगु ्ःहर, अले िन हिनी व बादाम नके मखु।" 34 अले वं ााल-- “हजहम अबु व मां या हशल हजं लःमंके मखु।” 35 िे हजहम काय्! ि खुहभया दथुइ चवंम नाग थे जुयाचवन, अले िम दखिां इहमर खनाः ााल, “शरपारया कय् शरारर, अले इहपं सयाः अपः शरारर याइमे सां हनमहभरं हनद् शन बीमाः।” 36 अले नागं धं यार ााल-- “िं िं गु जीवनय् नयेाुंकूहपं फैिा, दु गुिा व फैिायार इहम अबु व मां अबुयाथाय् हलर बीगु लाहक मबीगु ?”
अहिकार
३७ धं ााल, “मखु।” अले नागं वयार ााल, “हजं सयेबलय् हजगु हलउहलउ ि िे झी दकलय् बां मलाःम खः ।” 38 िे हजहम काय् ! हजं िन बां लाःगु नभा नका अले िं हजरः गंगु मरर मबू । ३९ िे हजहम काय् ! हजं िन हिनी दु गु लः हबया । र्वनेगु व बां लाःगु हभरप, िं हजरः रुं या लः र् वनेर महबल। ४० िे हजहम काय् ! हजं िन्र भ्यना, बलंका, अले िं हजगु हनंहरं भुलाि् वंगु थाय् खनाः हजरः भुिुका रल। ४१ िे हजहम काय् ! हजं िन दकलय् बां लाःगु पालनप्ष् हबयाः रःहाकःम दे वदारया हभमा थे पहशक् हबया। अले िं हजरः किु काः किु कल। ४२ िे हजहम काय् ! हजं िं गु हनंहरं आशा यानागु खः हक िं हजरः िगू गढ दय् की, अले हजरः उकी हजहम शतुरय् गुपाखे भुलाचवने फइ, अले ि हजगु हनंहरं प्थीया दु ने थुनारःम थे जुल। अयनं परमप्ुं हजरः दया यानाः हिगु ाूर्रापाखे हजरः बिे यानाहदल। ४३ िे हजहम काय् ! हजं िन ह्ं जुइमा ाकाः मनंरुना, अले िं हजरः मह्ंगु व घ््ा यानाः पहरश्ा हबल, अले आः हजं िं गु हमखा हलकयाः दखिाया हनंहरं नभा दयेकेगु , िं गु हजब् सानाः िं गु छं ररवारं सायेगु इिा याये । अले िं गु घ्ह्र जाया बदला िन बी।' ४४ अले नादानं थः कका िै कारं ााःगु खँ ननाः ााल, ‘िे हजहम कका ! हिं सूगु कथं हजरः वविार यानाहदभँ, हजगु पापयार कमा यानाहदभँ, िाय् ााःभा हजं थे पाप याःम भु दु , अथवा हिं थे कमा याइम भु दु ? ४५ िे हजहम कका, हजरः सीकार यानाहदभँ ! आः हजं िं गु िे ँ य् भेवा याये, अले िं गु भलयार साये, िं गु पशुरय् गु ग्बर वां छये, अले िं गु फैिारय् र नयेगु जुइ, िाय् ााःभा हज दु ् खः, ि ाम् खः, हज द्षी खः, िं कमा याइम खः ।’ ४६ अले िै कारं वयार ााल, ‘िे हजहम काय् ! ि लःया हभथय् फल मदु गु हभमा थे खः, अले वया माहलकं वयार पालनेर रभकं इिा यार, अले वं वयार ााल -- “हजरः मेथाय् यंहक, अले हजं फल मवःभा हजरः पालाहदभँ।” 47 अले थुहकया माहलकं ााल-- “ि लःया हभथय् ि्वनाः हभभाबुभा मन्यंभां ि मेथाय् ि्वनाः गथे यानाः हभभाबुभा बी फइ?” ४८ िे हजहम काय् ! कागया लाय् मबलय् सयां गरडया बुराबुरर बां लाः । ४९ िे हजहम काय् ! इहमभं दखिायार ााल -- “फैिारपाखे रापाक चवँ, मखुभा इहमगु ाूं िन न्िान याइ।” अले दखिां ााल, “फैिाया दु रया दखिा हजगु हमखाया हनंहरं बां लाः ।” ५० िे हजहम काय् ! इहमभं वयार बने भयेकेर बनेकुहथइ यंकल अले इहमभं वयार ााल, "ए, बी ाा।" वं ााल, "हजगु घणीइ फैिा व दु गुिा" । ५१ िे हजहम काय् ! इहमभं गाायार टे बुलय् रयाहबल अले व कुरुं वन, अले ाूलय् थःर लुलुंकेगु शुर यार अले िमे सां ााल, "वयार थःर लुलुंकेबु, िायााःभा थ वयागु स्ाव खः, व हिली मखु ।" ५२ िे हजहम काय् ! थ ाापू पुह् जूगु दु गुहकहलं ायारःगु दु : "यहद िं हमजंमिा बुइकल ााःभा वयार िं गु काय् ाायेगु या,
अले यहद िं हमजंमिा बुइकल ााःभा वयार िं गु दाभ ाायेगु या।" ५३ िे हजहम काय् ! ह्ंगु ज्या याइम्िदयभर ह्ंगु नाप लाइ। अले भुनां मह्ंगु जा याइ, वयार मह्ं जुइ, िाय् ााःभा प्ुं मनूयार वयागु जाया मापदण कथं बदला हबयादी। ५४ िे हजहम काय् ! थ्व खँ भ्वयाः हजं िन्र मेगु िु ााये?” िायााःभा परमप्ुं भुलाचवंगु खँ भ्यू, अले गुप्हर व गुप्हर खँ नं वयकलं भ्यू। 55 अले वं िन बदला बी अले हज व िं गु दथुइ न् याय याइ, अले िं माःगु कथं बदला बी।' ५६ अले नादानं थः कका िै कारं ााःगु खँ ननेवं व रु रन िे सानाः साःगु साःिाः थे जुल । 57 वयागु रु हर, रु हर व कँय् फुहर जुल, अले वयागु पाः सार, वयागु आना हरररहबरर जुल, अले व मदया वन, अले व हभर। 58 अले वयागु हलपरय् हवनाश जुल, अले व नरकय् वन। िायााःभा भुनां थः हकजाया हनंहरं गाः म्इ, व उकी िे कुरुं वनी। अले भुनां जालय् ज्वनी, वयार जालय् ज्वनी। ५९ थ िे खः व (िु ) हजहमभं िै कारया बाखंया बारे लुइका, अले भदां या हनंहरं परमेशरया पशंभा जुइमा । आमेन, अले शादन । ६० थुगु इहरिाभ दःया गािाहलं किाल, वय् कःयार चवय् थंकेमा ! आमेन, आमेन, आमेन ।