Guión

Ortografía. Guión

1. O guión 1.1. O guión ou trazo: é un signo ortográfico que pode ter diferentes funcións: 3.1.1. Para partir unha palabra ao final de liña.

3.1.2. Para separar os dous membros en certas palabras compostas.

3.1.3. Para unir a variante alomórfica –lo do artigo ao adverbio u :

dicionario galego-inglés, u-la navalla? *De se usar o alomorfo –lo do artigo tras unha forma verbal ou pronominal rematada en –s ou en –r, únese tamén con guión, porque nestes mesmos contextos tamén pode aparecer o pronome átono :

tráiovo-lo libro mañá/ Tráiovolo 1.1.1. Partir unha palabra o final da liña. *Esta división só pode facerse mantendo íntegras as sílabas dos dous segmentos. *Os dous elementos dun dígrafo non se poden separar, por constituíren a representación dun son único: ce-/rra-/lleiro, ma-/chada, co-/rromper, pre-/rrogativa, algu-/nha, ningu-/nha, etc. *Por razón estéticas adoita evitarse deixar orfa unha vogal ao final ou ao principio de liña. *Cando un guión que separa dúas palabras ou dous membros dunha palabra complexa coincide en final de liña, cómpre repetilo ao comezo da liña seguinte: diccionario galego-/-inglés. * A pesar do dito arriba, en palabras derivadas por prefixación en que aínda non se perdese a conciencia do prefixo, recoméndase facer a partición da palabra ao final de liña entre o prefixo e a base: bis-/avó, des-/abrigar * Non obstante, naqueles casos en que a silabación habitual así o permita, non se considera incorrecta a partición sen ter en conta os elementos mórficos da palabra: tran-/soceánico, bi-/savó, supe-/rabundante.

1.1.2. Nas palabras compostas.

Escríbense con guión as palabras en que o primeiro elemento é non (nonintervención, non-proliferación, non-aliñados, non-fumadores), asociacións ocasionais non fixadas na lingua (dicionario alemán-galego; estudos xurídico-

Ortografía. Guión

económicos; condicións político-económicas; maníaco-depresiva; épicolíricos; catalano-aragonesas), palabras complexas como les-nordeste, lessueste, nor-nordeste, nor-noroeste, oés-noroeste, oés-suroeste, ou, finalmente, algunhas palabras estranxeiras: foie-gras, fox-terrier, striptease, tse-tse, wáter-polo.

1.1.3. Coas segundas formas do artigo (Só co adverbio u é obrigatoria) Existe tamén unha variante alomórfica lo, la, los, las, que é de uso obrigatorio tras da preposición por (vai polo carreiro) e do adverbio u (ant. *ub) (u-lo libro?). Ademais de nos casos mencionados, pódense representar na escrita as variantes lo, la, los las, e levaría trazo nalgúns casos (naqueles onde poida existir tamén a presenza do pronome átono) , nos seguintes contextos: a) Despois de infinitivo, das formas verbais conxugadas que rematen en -r ou -s e dos pronomes enclíticos nos, vos e lles: vou colle-las laranxas,

perdíche-los cartos, collémo-lo saco, ti e-lo demo, xa sábe-lo que pasou, tomóuno-lo pelo, dóuvo-la boneca, quitóulle-las ganas de rir. b) Despois dos pronomes tónicos nós e vós cando van seguidos dunha precisión numérica: nó-los dous, vó-los sete. c) Despois de ambos, entrambos e todos, cos seus femininos, da preposición tras, da conxunción copulativa (e) mais: ámbalas dúas, fixérono entrámbolos dous, tódolos días e tódalas noites, estalle tralos montes de acolá, fomos eu e mailo fillo do señor Miguel.

Aínda que non se represente graficamente, a única pronunciación recomendable é a que reproduce a segunda forma nos contextos sinalados: vender a casa [ben1"dela"kas!a].