O PRONOME PERSOAL. TEORÍA E PRÁCTICA

O pronome persoal 1

O PRONOME Definición do pronome O pronome é a palabra que vai en lugar do substantivo e desempeña na oración a mesma función.

Hai dous tipos de pronomes, segundo actúen nas oracións: pronomes persoais e pronomes determinantes (demostrativos, posesivos, indefinidos, relativos, numerais, interrogativos e exclamativos).

O PRONOME PERSOAL Tipos de pronomes persoais Distínguense as formas tónicas das formas átonas.

As tónicas desempeñan a función de suxeito (1), complemento con preposición (2) e constitúen o segundo elemento da comparación (3).

(1) Eu, ti, … estudian (2) Os pasteis son para vós; as galletas para elas (3) É máis alto ca min As formas átonas, carecen de acento de intensidade propio, van enclíticas (despois) ou proclíticas (antes) ao verbo. Desempeñan as funcións de CD e Cl.  Pillouvos axiña,  Deilles todo todo,  Non nos dixo a verdade.

Os cadros dos pronomes persoais Formas tónicas

SING

suxeito

complem. con prepos.

complem. con prep. Con

non reflexivos

reflexivos

non reflexivos

1ª

EU

2ª

TI

3ª

EL

MIN

COMIGO CONTIGO

SI

CONSIGO

ELA PLURAL

Reflexivos

1ª

NÓS/ NOSOUTROS, -AS

CONNOSCO

2ª

VÓS/ VOSOUTROS, -AS (VOSTEDES)

CONVOSCO

O pronome persoal 2

3ª

ELES

CONSIGO

ELAS

Formas átonas non reflexivos

Reflexivos

CD SING

PLURAL

CI

1ª

ME

2ª

TE

3ª

O

LO

NO

A

LA

NA

1ª

NOS

2ª

VOS

3ª

OS

CHE

LOS

NOS

LLE

LLES

SE

SE

Exercicio 1/ pronome Localiza os pronomes persoais deste texto. Analízaos morfoloxicamente, coma no exemplo proposto: Ex.: me: pronome persoal átono, P1, non reflexivo.

“Nas San Lucas de Mondoñedo atopeime co Vilarego de Rubal que estaba escollendo pulpo para o almorzó. Saudámonos amistosamente. Atopoume gordo, pero mozo e elegante, convidoume cun habano, e entón eu leveino a tomar algo comigo, e el deixou o pilpo para logo. Gústalle máis ao Vilarego a conversa que o pulpo. Mercou nestas feiras unha zamarra negra. O Vilarego é de media estatura, roibo e colorado, e os ollos azuis. Gasta sombreiro, mercado en Pimentel, en Lugo, e lévao sempre coa copa abombada, sen partir.(…). acendeu un pito e miroume, calado.

- Entón non sabe o que pasou en Rubal?- Pregúntame.

Dígolle que non oín nada.”

 Uso de o, a, os, as/ lo, la, los, las/ no, na, nos, nas.

Para a p3 e P6 hai varias formas (o, lo, no, …). O seu uso varía segundo a palabra que os precede.

O pronome persoal 3



Úsase lo, la, los, las despois de verbos rematados en –r ou –s ou tras os pronomes nos, vos e lles:

Esas cereixas quería probalas eu (probar+as) 

Xa volo dixen ( vos+o)

Utilízase no, na, nos, nas despois dos verbos rematados en ditongo:

O bolso levouno pola mañá

A chave gardeina aí

Exercicio 2/ pronome Substitúe os elementos en negra polos pronomes persoais axeitados: 1. Mandei + os paquetes + a ti : 2. Rompín + o reloxo + a Mónica: 3. Enviou + os parabens + aos meus amigos: 4. Curaches + unha doenza + a min: 5. Pedín + un aumento + aos meus xefes: 6. Puxeron + unha inxección + ti?: 7. Deixastes + os rapaces: 8. Quixeron + os xelados que compramos: 9. Deixou + os exercicios sen facer: 10. Comprou + uns cadros+ a aqueles homes: 11. Coñecemos + a solución: 12. Entregaron + o diploma + ao neno:

 Uso de te / che Os pronomes átonos de P2 te e che teñen diferentes función. O pronome te sempre actúa como OD, mentres que a función de che é OI. Botáronte da clase?

Botáronche auga?

Para recoñecer cando cómpre usar te ou che, pode ser útil facer o paso da oración de P2 a P3. Se na P3 o pronome que aparece é o ou a, na P2 deberiamos usar te. Se na P3 aparecese lle, na P2 empregaremos che.

P3 Botárono da clase P3 Felicitouno polo seu traballo

P2 Botáronte da clase P2 Felicitoute polo teu traballo

Exercicio 3/ pronome Emprega conforme cumpra os pronomes te ou che.

1. Arrepintiras…… disto.

2. Elas atacaron…. e ti non …. defendiches.

3. Quen ….. fará ese favor?

O pronome persoal 4

4. Chamaron…. por megafonía.

5. Os teus país aconsella….. ben. Deixa…. guier por eles.

6. Non …. rendas axiña.

7. mentres ti …. duchas, lavaresmos….. a roupa.

8. Eles ofrencen….. unha boa oportunidade.

9. Vou…. contar un segredo.

10. Atopo… todos os días no camino, pero non …. digo nada.

11. Chamaron…. por teléfono e cantaron…. as corenta.

 Uso de lle/ lles O pronome lle de P3 emprégase cando o obxecto indirecto (OI) ao que se refire é singular, mentres que o pronome lles de P6 úsase cando ese OI é plural.

Ao meu irmán gústalle o fútbol

Aos meus irmáns gústalles o fútbol

Isto tamén se debe ter en conta cando concorren varios pronomes e contraen ( ver cadro de contraccións).

Exercicio 4/Pronome Pronominaliza (é dicir, cambia por un pronome) o CI de 3ª persoa.

Ex.: Entregou un paquete ó veciño: Entregaulle un paquete 1. Contamos aos nosos pais o que nos pasara na festa 2. Non dixo toda a verdade á filla 3. Iso trouxo a el problemas 4. Terás que levar ao oculista os lentes vellos 5. Has entregar ao profesor o traballo en limpo 6. Non deas a eles o que non che deron a ti 7. Deu un bico aos pais pola mañá 8. Amosei aos visitantes os museos da cidade 9. Faltou pouco a eles para aprobar; a ela non fai falta axuda 10. Deu un premio aos fillos.

 Combinación de pronomes átonos Os pronomes de OI combínanse cos pronomes de OD de P3 e P6 cando aparecen xuntos nunha oración e contraen.

Contraccións

O

A

OS

AS

O pronome persoal 5

ME

Mo

ma

Mos

Mas

CHE

Cho

cha

chos

Chas

LLE

Llo

lla

llos

Llas

NOS

Nolo

nola

nolos

Nolas

VOS

Volo

vola

volos

Volas

LLES

Llelo

llela

llelos

Llelas

Cando pronominalizámo-lo CI e mailo CD, aparecen as contraccións de ámbolos dous pronomes. Fíxate que en primeiro lugar vai sempre o de CI. Exercicio 5 /pronome Pronominaliza o CI e mailo CD, facendo as contraccións que cumpra.

Ex.: Fíxo unha empanada ós seus invitados: Fíxollela 1. Sirve o caldo aos teus irmáns 2. Fai os deberes á súa irmá porque ela non sabe 3. Di a verdade a estes homes 4. Tróuxonos un regalo ben bonito 5. Ensinouvos todo canto sabía 6. Darei a ti todo canto me pidas 7. Non che quero esas nabizas 8. ¡Quen vos dera este pastel!

9. Non me fagas ese feo 10. Hei dar a vós todo o meu.

11. Ti queres un peixe e eu quero cirolas 12. Tráevos o que encargastes.

13. Alguén lles contou esa historia.

14. Non me manisfestou o seu pésame 15. Creo que mañá lle entregan a condecoración

O pronome persoal 6

 Colocación O ponome en galego pode ir antes do verbo (proclítico) ou despois (enclítico): 

Vai despois do verbo por regra xeral. O pronome átono nunca comeza unha oración. Tamén vai despois nas oraciós simples ou nas coordinadas, ou principais das compostas: Díxoo e calou

Henrique pediume o diccionario e deixoume un lapis

Pepe díxome que che deixase o caderno 

Vai antes nas oraciós subordinadas: Dixo que o vira



Chamoume cando me viu

Tamén vai antes cando a oración é negativa, introducida por un adverbio ou unha conxunción negativa: Nin o fixen nin o farei.

Ninguén a viu por aquí

Mais se houbese unha pausa trala forma negativa, o resto da oración considérase independente: Non; prométoche que non, e o pronome volve á súa posición enclítica.  Vai antes nas oracións introducidas por un pronome interrogativo ou exclamativo.

Que che dixo iso?

Canto me impresionou!

 Vai antes nas oracións introducidas por algúns (non todos) adverbios e locucións adverbiais, e pronomes determinantes ( indefinidos…), pero non todos.

NOTA: Aqueles que falamos galego confiamos no uso que nos facemos da lingua ( o que nos soa).

Sempre vos digo a verdade

Todos me coñecedes

 Tamén vai antes cando a oración é enfática.

Nunha pedra me sentei  Nas oracións nas que hai unha perífrase ou un verbo conxugado seguido de infinitivo e xerundio hai varias posibilidades de colocaciñon para os pronomes.

Téñollo que mirrar

Teño que llo mirar

Teño que mirarllo

O pronome persoal 7

Exercicio6/ Pronome Nas seguintes oracións coloca o pronome átono onde corresponda, tendo en conta a negación, a entoación e se a oración é simple ou composta, …

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

¡Que cousas………..dixo………. (lle) ¡Como…………puxo………….. ( se) Non……………fagas………….iso (nos) Moito………….repetín, ……… pero nunca…….fixo…….. caso (llo, me) Di………a verdade que eles………queren……….ben (lles, te) Nunca……..dixo………nada que……..molestase………(lles, lles) Mal raio ……….. parta………. Eu non………..aturo…….. (te, te)

Exercicio 7 / pronome Coloca o pronome átono onde corresponda.

1. Ningúen………. Fará………….. cambiar de opinión (me) 7. Ningunha compensacion……………resarciría………desa perda (vos) 8. Ningún dos amigos……….abandonou………naquel transo (a) 1. Eses ovos facían unha boa tortilla (che) 2. Non me gorentan os doces (che) 5. Señores, eses……….son………… perigosos (lles) 16. Señora…………son………….ben bos estes grelos (lle) 18. Todo…………foi………..un invento dela (che) Exercicio 8/ pronome Transforma estas oracións comezándoas pola palabra que propoñemos en cada caso. Nalgún caso hai que substituír a palabra incial. ten en conta o estudado sobre a colocación.

1. Dareiche a receita. Axiña…

2. Obrigábana a calar. Sempre…

3. Todos che piden que volvas. Eles …

4. Contoumo o teu tío Alberte. Xa …

5. Chámame despois das dez e media. Nunca …

6. Ninguén volas dará de balde. Laura ….

7. Dixéronmo a min. Tamén …

8. Fíxoo moi mal. Seica…

9. Díxome quenon ía ir. Sempre…

10. Fúcheste cedo da festa. Dígoche que …

O pronome persoal 8

Exercicio 9/ pronome Xustifica a posición respecto do verbo dos pronomes persoais átonos destacados neste texto.

“Unha vez fun á prais con dous compañeiros de Lalín do cuartel. Collemos o tranvía a Marín e fomo a lourizán, ao pé das monxas. Habíache moita xente fina e nós non tiñamos traxe así que agardamos a que estivese a Praia case baleira e bañámonos en calzóns.

Os de Lalín estaban pasmados, nunca tal viran. Era a primeira vez que vían o mar e asistaronse moito cando me viron ir, pouco a pouco, cara a Praia de Lourido, que estaba en fronte. A marea estaba baixa e case dei chagado ata a outra beira a pé, pero tiven que darme volta cando xa a auga me daba polos cóbados e unha onda me quixo levar cara a ondee u non quería. Non lle tiña moito medo á auga, aínda que daquela non sabía nadar.”

Exercicio 10/ Pronome Corrección. Se entendiches ata aquí, saberás facer este último. Corrixe os erros das frases seguintes.

1. Me parece que desta aprendinme a colocación do pronome 2. Non che vin onte no cine 3. Non se o prestes, que mérqueo ela 4. Dime quen che o fixo 5. Me verás ou non me verás 6. Vos tedes que ir de contado 7. Paréceme que estaste metendo de máis 8. Díxolles que axudaríaos 9. Se vésme pedir axuda, vaite agora mesmo 10. Os acabei, os exercicios, ¡por fin!