SOLUCIONARIO 2` BACH

– A falta de relación lóxica e temática entre o que se pregunta e o que se responde obstaculiza a coherencia local da secuencia porque se viola a necesaria implicación lóxica entre a pregunta e a resposta.

1. O TEXTO. AS PROPIEDADES TEXTUAIS SOLUCIÓN ÁS CUESTIÓNS

1. (páx. 11) Expositiva.

Persuasiva (entre outras posibilidades).

4. (páx. 19) Contraste: porén, agora ben, mais, non obstante, aínda que...

Persuasiva.

Adición: á parte, tamén, así mesmo, enriba...

Poética.

Concesividade: a pesar de todo, con todo, pese a todo, malia todo...

Narrativa.

Expositiva e/ou poética.

Expositiva.

2. (páx. 13) – O tratamento excesivamente familiar dirixido a unha persoa que se atopa nun plano social e profesional diferente ao do emisor e o uso do rexistro coloquial nunha situación que require o formal constitúen dous inconvenientes salientables para a adecuación do texto ao contexto situacional, á vez que denotan unha considerable falta de cortesía e unha deficiente educación cívica.

– A utilización de léxico específico da linguaxe científica nunha situación normal da vida cotiá, que esixiría un rexistro coloquial, é un obstáculo para a comunicación espontánea; de non tratarse dunha broma resulta unha pedantería.

– A escolla dunha estrutura textual inapropiada para a intención e a finalidade da mensaxe é o trazo que empece a adecuación do texto.

– O inoportuno tratamento familiar con que se alude ao interlocutor nunha situación que require formalidade e respectuoso distanciamento constitúe o principal obstáculo para a elaboración dun texto adecuado.

3. (páx. 16) – A evidente contradición entre o expresado na primeira oración e o que se afirma na segunda perturba a coherencia local do enunciado porque viola unha presuposición.

– A errónea relación causa-efecto establecida entre a oración principal e a subordinada estorba a coherencia global do enunciado, xa que carece de relación temática.

– A incongruencia informativa da mensaxe convértea nunha secuencia discursiva que non pode ser interpretada cabalmente porque contradí o noso coñecemento do mundo e isto afecta á coherencia local do enunciado.

SOLUCIÓN ÁS ACTIVIDADES DA SECCIÓN INICIAL (páxs. 22-26)

1. a) Expositiva b) Persuasiva c) Expositiva d) Narrativa e) Poética.

2.

COLOQUIAL-VULGAR

ESTÁNDAR-MEDIA

FORMAL-CULTA

Escarallar, ir a pique, chafar, cascar, estragar

Derramar, botar a perder, murchar, podrecer, merar

Deteriorar, danar, arruinar, malograr, inutilizar

Mangar, levantar, limpar, botarlle a man, ratear, repañar

Roubar, levar, furtar, rapinar

Largar, botar a lingua a pacer, baduar, esbardallar, fungar, barallar, latricar

Falar, charlar, parolar, conversar

Expropiar, usurpar, espoliar, subtraer

Expresar, expor, manifestar, pronunciar, dialogar

3. Resposta aberta.

4. – A incoherencia radica na falta de implicación lóxica entre o que se afirma na primeira parte do enunciado e o que se comunica ao final. Trátase dunha secuencia que falla na coherencia local, na continuidade das ideas expresadas, resultando por iso contradictoria.

– Este fragmento adoece de falta de unidade temática e, polo tanto, carece de coherencia global. Non se dá relación de causalidade entre o contido das dúas oracións malia a utilización dunha marca de conexión —a locución por iso— que aparentemente transmite ese valor.

– Esta secuencia contradí o noso coñecemento do mundo real e da historia, está inzada de anacronismos e imprecisións que prexudican a súa coherencia xa desde o nivel local.

5. a) O carrizo; o carrizo; o carrizo; os paxariños; o boi; o boi; o boi.

Trátase, efectivamente, dun deíctico, pois é unha forma lingüística que serve para sinalar na mensaxe a un

1

dos interlocutores do acto de comunicación que se presenta.

e) Tema: Todo o que demos neste trimestre. Rema: entra no exame. Foco: Todo o que demos neste trimestre.

b) CI; o antecedente funciona como núcleo dun sintagma nominal integrado nun sintagma preposicional que desempeña a función de CC de lugar.

f ) Tema: Xa estamos todos. Rema: podemos comezar o exame.

CD; suxeito.

Complemento de réxime (suplemento) da locución verbal facer menos; suxeito.

Morfema verbal de voz media e de intransitivización; suxeito.

CI; o antecedente funciona como núcleo dun sintagma nominal integrado nun sintagma preposicional, o cal, á súa vez, se integra noutro sintagma preposicional que desempeña a función de CC de lugar.

Suxeito.

CD; Suxeito. c) Eu e mais o boi. Andaba un día eu a brinquiños na procura de herbiñas e bechos por un campo adiante. Un boi pacía de par de min e, como son tan pequecho, o boi non me vía e por pouco non me pon un pé enriba e me esmaga. Boteime a un canto e pareceume moi mal que o boi non me vise ou fixera menos de min, e deixándome levar pola carraxe —porque os paxariños tamén nos encarraxamos— planteime voando no espiñazo do boi, deille dous couces cos meus peíños e díxenlle furioso: — Ei, ti! Seica queres que te rebente?

6. a) Que: causalidade; aínda que: oposición; por outro lado: transición; ademais: adición; en cambio: oposición; así que: consecuencia. b) Posto que; pero; por outra banda; mesmo; porén; por conseguinte.

7. Para resolver esta actividade recoméndase seguir a orde establecida no texto sobre os diferentes mecanismos de cohesión: deíxe, anáfora e catáfora, cohesión léxica, elipse, conexión, outros. Tamén é recomendable realizala en equipo, de maneira que se distribúa o traballo entre varios alumnos/alumnas.

8. a) Tema: O próximo martes. Rema: temos un exame de lingua. b) Tema: O exame de lingua. Rema: é o próximo martes. c) Tema: Un exame. Rema: é o que imos facer o próximo martes. Foco: Un e-xa-me é o que imos facer o próximo martes; un e-xa-me. ¿Entendíchelo? d) Tema: En canto ao que entra para ese exame. Rema: non o teño nada claro. Tópico: En canto ao que entra para ese exame.

2

9. a) Non é ben un texto porque ofrece certos problemas de organización da información; presenta fundamentalmente unha inapropiada ordenación lóxica das ideas, o que provoca deficiencias na progresión temática. b) O bosque animado. España 1987. Dirixida por José Luis Cuerda e interpretada por Alfredo Landa, Fernando Valverde, Miguel Rellán, Fernando Rey. Adaptación da obra homónima de Wenceslao Fernández Flórez. Malia o seu óptimo rendemento económico e a suposta perfección do guión, está moi lonxe de ser a «cult movie» nacional que se pretende. En esencia non pasa de ser unha longametraxe de morosa realización televisiva que non tirou todo o partido que debera do libro do famoso humorista galego. Pode verse a título de curiosidade pola cantidade de figuras do cine español que nela aparecen. 105 minutos. Color. Distribuída por Dister. c) A incorrecta ordenación das ideas saltaba á vista; cumpría comezar pola especificación dos datos técnicos referentes a: título, país, director e intérpretes (tamén se poderían incluír aquí a metraxe, a color e a distribuidora pero, por teren un interese fundamentalmente comercial, parece máis oportuno deixalos para o final). Os tres períodos oracionais que constitúen o corpo central do texto, separados por puntos e seguido (desde Malia o seu... ata ...que nela aparecen) admitirían probablemente outra ordenación sen que se resentise en exceso a coherencia textual.

10. Texto 1: non só... senón tamén: conector con valor de adición e intensificación. Así pois: conector con valor consecutivo.

Texto 2: Claro está que...: conector con valor de énfase que serve tamén como marcador discursivo de introdución. Pero: conector con valor de oposición atenuada. E é que...: marcador con valor focalizador.

Texto 3: Un...Outros... Un terceiro... Finalmente: conectores con valor enumerativo e de ordenación. Pero: conector con valor concesivo.

2. FONÉTICA E FONOLOXÍA SOLUCIÓN ÁS ACTIVIDADES DA SECCIÓN INICIAL (páxs. 48-49)

1. Resposta aberta. Véxase a páxina 33 do libro de texto.

2. Resposta aberta. Véxanse as páxinas 35 e 41 do libro de texto.

18. Resposta aberta.

3. Resposta de aplicación práctica. Véxase o cadro da páxina 36 do libro do alumno.

20. [Cando se deitou,] [naquel leito rústico e antigo,] [sentiu que o tempo recuara tres séculos.] Enunciativa.

4. Resposta aberta. Véxanse as páxinas 38 e 39 do libro de texto.

[¡Afástate deles sen demora!][¿Ou queres que te tomen por un rufián?] Exclamativa. Interrogativa.

5. Véxanse o cadro dos fonemas da páxina 40 do libro de texto.

[Preparados;][listos;][¡xa!.] Enunciativa. Exclamativa.

6. Véxase a páxina 41 do libro de texto.

19. Resposta aberta.

[Devólvemo agora se non queres que llelo diga a...] [aos teus pais.] Imperativa.

7. Resposta de aplición práctica. Vid. p. 40 8. Resposta de aplicación práctica. Vid. p. 40

3. MORFOLOXÍA

9. Crecentes: ciencia, rubio, solitario. Decrecentes: coidar, cadeira, auga, cafeteira, animais, troiteiro, camareiro, eu, rueiro. Homoxéneos: triunfo, partiu.

SOLUCIÓN ÁS CUESTIÓNS

10. Ditongos: amieiro, oiamos, maio, ouro, viu. Tritongos: minguou, recuou. Hiatos: heroe, oïamos, viúva, muíño.

11. Resposta aberta.

12. As gai-vo-tas des-cri-bí-an cir-cos no ar so-bre o peira-o on-de as ri-bei-rás des-car-ga-ban al-gu-nhas cai-xas de pei-xe do dí-a.

Libres: As gai-vo-tas des-cri-bí-an cir-cos no ar sobre o pei-ra-o on-de as ri-bei-rás des-car-ga-ban algu-nhas cai-xas de pei-xe do dí-a.

Trabadas: As gai-vo-tas des-cri-bí-an cir-cos no ar so-bre o pei-ra-o on-de as ri-bei-rás des-car-ga-ban al-gu-nhas cai-xas de pei-xe do dí-a.

Tónicas: As gai-vo-tas des-cri-bí-an cir-cos no ar sobre o pei-ra-o on-de as ri-bei-rás des-car-ga-ban algu-nhas cai-xas de pei-xe do dí-a. Átonas: As gai-vo-tas des-cri-bí-an cir-cos no ar sobre o pei-ra-o on-de as ri-bei-rás des-car-ga-ban algu-nhas cai-xas de pei-xe do dí-a.

13. Resposta aberta. Véxase a páxina 43 do libro de texto.

1. Por exemplo: Averiar, vixiar, esquiar, enfriar, enviar.

2. infraestrutura, prefixacion, derivación; suba, derivación; pedagoxía, filharmonía, prefixación; morfosintaxe, composición; capacidade, sufixación; porco teixo, composición; samesuga, palabra simple; tiñoso, sufixación; prepotencia, prefixación; foto, abreviación; autobús, acronimia.

3. Resposta aberta.

SOLUCIÓN ÁS ACTIVIDADES DA SECCIÓN INICIAL

1. xantabamos: -aba-: morfema modo-temporal (pasado).

-mos: morfema número-persoal (1ª persoa do plural). vertedoiro: -doiro: morfema derivativo. Sufixo (lugar onde). carballeira: -eira: morfema derivativo. Sufixo (conxunto de). pequeniño: -iñ-: morfema derivativo. Sufixo (diminutivo).

-o: morfema flexivo (xénero masculino). agudas: -a-: morfema flexivo (xénero feminino).

-s: morfema flexivo (número plural).

15. Resposta aberta.

xogasen: -se-: morfema flexivo de tempo (pasado).

-n: morfema flexivo número-persoal (3ª persoa do plural).

16. Resposta aberta.

2. aira: lexema independente (espazo próximo á casa).

14. Véxanse a páxina 47 do libro de texto.

17. – Se bo, e se cho dá, só tes que o pór ó sol, que xa el só ha vir ó seu ser e ha abrir as ás.

barco: barc-: lexema dependente (construción destinada á navegación).

– Cómpre que o fagas á man e que non teñas présa en rematar.

chouselo: chous-: lexema dependente (leira de monte).

– Sabe facer máis nós mariñeiros có seu veciño, mais non é mariñeiro nin o foi xamais.

histórico: histór-: lexema dependente (conxunto de feitos ocorridos no pasado humano).

3

recompoñer: -comp-: lexema dependente (formar un todo a base de varios elementos). teixo: lexema independente (árbore conífera).

3. alquitareiro: alquitar-: lexema dependente.

-eiro: morfema derivativo. Sufixo. pluridimensional: pluri-: morfema derivativo. Prefixo. dimension: lexema independente.

-al: morfema derivativo. Sufixo. cuartillas: cuart-: lexema dependente.

-ill-: morfema derivativo. Sufixo.

-a-: morfema flexivo de xénero (feminino).

-s: morfema flexivo de número (plural). condicionaras: condicion: lexema independente.

-a-: vogal temática.

-ra-: morfema flexivo modo-temporal.

-s: morfema flexivo número-persoal (plural).

4. Simples: cadeira, peixe, gas.

Compostas: reviravolta, antonte, vacaloura.

Derivadas: inutilmente, desfacer, imposible, peaxe, microclima.

Parasintéticas: subterráneo, contraindicación, autodeterminación, botafumeiro.

5. casa: caseiro, casarío, casarello, casal.

10. Resposta aberta.

11. Resposta aberta.

12. Papaventos: Xoguete de papel pegado nunha armazón que se eleva no aire pola presión do vento e que se suxeita e manexa cun cordel longo.

Pan de sapo: Cogomelos. Nome común dos fungos.

Cadela de frade: Insecto ortóptero con antenas articuladas e abdome rematado en dúas pinzas.

Chuchamel: Nome común dunha planta da familia das borraxináceas, con flores que teñen sabor a mel ao chupalas.

Azoutaburros: Planta de escaso aproveitamento que nace nos prados.

Picapeixe: Paxaro que vive á beira dos ríos e se alimenta de peixes.

Escornabois: Insecto coleóptero de cor negra, tamén chamado vacaloura.

Parasol: Instrumento semellante a un paraugas que serve para preservar da calor do sol.

Reviragancho: Risco caprichoso feito coa man, un lapis, etc.

13. Ástur-leonés: xustaposición.

xuízo: axuizar, axuizamento, xuizoso.

Cefalorraquídeo: xustaposición.

poñer: poñedoiro, poñedora, poñedura, poñente.

Bocarribeira: xustaposición.

meiga: meigallo, meiguería, enmeigar, enmeigador.

Pano da man: sinapsia.

páxina: paxinar, repaxinar, paxinación.

Xirasol: xustaposición.

lúa: luar (subst.), luarada, lunático, aluar, aluaxe, luada, luarada, luneta, lunación, lunar (adx.).

Garda civil: disxunción.

6. pluri-: varios; pos-: posterioridade; pre-: anterioridade; multi-: moitos; ex-: movemento cara a fóra; retro-: movemento cara atrás; neo-: novo; para-: á beira de, proximidade; hiper-: exceso; endo-: interior; hemi-: metade; orto-: correcto; dia-: movemento a través de; tele-: lonxe; retro-: movemento cara atrás.

7. Resposta aberta.

8. -cracia: goberno; -alxia: dor; -ría: lugar; -orio: lugar; -faxia: comer; -ancia: acción de; -eiro: oficio; -fobia: aversión; -oiro: lugar; -ura: acción; -mento: acción; -gamia: unión.

4

9. -iña: diminutivo; -ello: despectivo; -ela: diminutivo; -elo: diminutivo; -eta: diminutivo; -aza: aumentativo; -oupa: despectivo; -exo: despectivo.

Altofalante: xustaposición.

Repousabrazos: xustaposición.

Estereofónico: xustaposición.

14. AS-PG: Asociación Sócio-Pedagóxica Galega.

MNL: Mesa pola Normalización Lingüística.

AFNL: Asociación de Funcionarios para a Normalización Lingüística.

AELG: Asociación de Escritores en Lingua Galega.

ADENA: Asociación para a Defensa da Natureza.

ANPA: Asociación de Nais e Pais de Alumnos.

BNG: Bloque Nacionalista Galego.

ESO: Ensino Secundario Obrigatorio.

DOG: Diario Oficial de Galicia.

Destiño: hipergaleguismo. Forma correcta: destino.

FED: Fondo Europeo de Desenvolvemento.

Grifo: castelanismo. Forma correcta: billa.

OCDE: Organización para a Cooperación e o Desenvolvemento Económico.

Outrosí: arcaísmo.

UNESCO: United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization.

15. a) subliñando: sub-: morfema derivativo. Sufixo. liñ-: lexema dependente.

-a-: vogal temática.

-ndo: morfema de xerundio. debían: deb-: lexema dependente.

-ía-: morfema flexivo modo-temporal.

-n: morfema número-persoal. veciños: veciñ-: lexema dependente.

-o: morfema flexivo de xénero. Masculino.

-s: morfema flexivo de número. Plural. clase: lexema independente. non: morfema independente. lugares: lugar: lexema independente.

-es: morfema flexivo de número. Plural. b) palabras: apalabrar, apalabrado, parola, parolar, parolada, palabreo.

Molín: dialectalismo. Forma correcta: muíño.

Percurar: vulgarismo. Forma correcta: procurar.

Persoaxe: hipergaleguismo. Forma correcta: personaxe.

Capiduo: arcaísmo.

Lubicán: dialectalismo.

Praca: hiperenxebrismo.

Xaula: castelanismo.

17. a) Salú: vulgarismo.

Suerte: castelanismo. b) Adiós: castelanismo.

Comboio: lusismo.

Iles: dialectalismo.

Puderon: castelanismo.

Vegada: arcaísmo.

Gasoliña: hipergaleguismo. c) Segredario: hipergaleguismo.

sentimentos: sentimentalismo, sentimental, sentimentalidade.

Axuntamento: castelanismo.

humanos: humanidade, humanoide, humanización, humanismo, humanístico, humanitario, humanizar, humanitarismo.

Pudo: castelanismo.

16. Vivero: castelanismo. Forma correcta: viveiro.

Soio: hipergaleguismo.

Expricar: hipergaleguismo.

Homaxe: hipergaleguismo.

Intrés: vulgarismo. Forma correcta: interese.

Insine: vulgarismo.

Úteis: lusismo. Forma correcta: útiles.

Cadeirádego: arcaísmo.

Montana: hipergaleguismo. Forma correcta: montaña.

Histórea: vulgarismo.

Ouxeto: vulgarismo. Forma correcta: obxecto.

d) Persoalidade: hipergaleguismo.

Ceniceiro: castelanismo. Forma correcta: cinceiro.

Persona: castelanismo.

Vasixa: castelanismo. Forma correcta: vasilla.

Difrentes: vulgarismo.

Assaz: arcaísmo. Forma correcta: abondo.

Capíduos: arcaísmo.

Cuchilo: castelanismo. Forma correcta: coitelo.

e) Urbáns: hipergaleguismo.

Coor: arcaísmo. Forma correcta: cor.

Soe: castelanismo.

Pegaxoso: castelanismo. Forma correcta: pegañento, pegañoso.

Clas: vulgarismo.

Hourizonte: hipergaleguismo. Forma correcta: horizonte.

Omeletas: lusismo.

Gabardiña: hipergaleguismo. Forma correcta: gabardinar.

Calquer: vulgarismo.

Prespectivas: vulgarismo. f ) Intrés: vulgarismo castelanizante.

5

Mamoria: vulgarismo. craras: ultracorrección diferencialista de base popularizante.

Colabourar: hiperenxebrismo. orgaización: hiperenxebrismo pseudogalego. oficiña: hiperenxebrismo pseudogalego.

Esteban: castelanismo. g) Merescía: arcaísmo cor: arcaísmo. h) Asignaturas: castelanismo reghalar: dialectalismo fónico xamós: dialectalismo morfolóxico ruís: dialectalismo morfolóxico. i) O paisaxe: castelanismo morfolóxico.

Diviño: hipergaleguismo.

18. Resposta aberta. Suxestión: – Gústame máis Xoán ca ti.

– Gústame tanto ir ao Carballiño coma ao Brasil.

– Onte matáronchelleme (che: pronome de solidariedade; lle: pronome de CI; me: dativo de interese) un becerro ao meu sobriño....

– Élles (pronome de solidariedade) bo rapaz, pero semella que non lles (dativo de interese) aprobou os exames ao longo do curso.

24. – Véndese automóbil do ano 1997: pasiva reflexa.

– Realízanse todo tipo de traballos de enxeñería: pasiva reflexa.

– Na asemblea falouse sobre o tema da igualdade: activa impersoal.

25. – Onte trouxéronme dous lacóns.

O pronome vai posposto ao verbo porque a oración principia por un adverbio de tempo que non afecta á súa colocación.

– Quero que vaias porque me gustan os amigos na miña festa.

– Gústame menos facer deporte do que pensas.

O pronome vai en posición proclítica respecto do verbo porque se trata dunha oración subordinada.

– Gústame máis o bacallao có polbo á feira.

– Todos o felicitaron polo seu aniversario.

– O neno é delicado de seu e ten que ir a rehabilitación.

O pronome vai en posición proclítica, pois a oración comeza polo indefinido todos.

– A compra do equipo de música págoa con cartos de meu.

– Nunca lles dixeron como se abría a porta.

19. – Os meus amigos teñen todos coche de seu.

20. – Regalou aos compañeiros cadansúa motocicleta.

– Levaremos cadanseu agasallo.

– O xefe mercoulles aos obreiros cadansúa cadea de ouro.

21. Oitocentos vinte e tres mil cento corenta e oito.

O primeiro pronome vai en posición proclítica porque a oración comeza polo adverbio de tempo nunca. O segundo tamén vai en posición proclítica porque vai nunha oración subordinada.

26. Ninguén lle comentou que fora ao baloncesto.

Oitavo lugar.

Antes comentoulle que fora ao baloncesto.

Sesaxésimo sexto.

Onte comentoulle que fora ao baloncesto.

Un dezaseteavo.

Mesmo lle comentou que fora ao baloncesto.

Décimo terceiro lugar.

Seguramente lle comentou que fora ao baloncesto.

22. – Vestiuse axiña.

Porque lle comentou que fora ao baloncesto.

– Bebeu e comeu todo canto lle puxeron.

Xamais lle comentou que fora ao baloncesto.

– Lavou os pés e despois marchou de esmorga.

Nin sequera lle comentou que fora ao baloncesto.

– Cando ía casar fixéronlle a cambadela e caeu coma un sapo.

– O gato zampou as sardiñas que deixara miña tía na mesa.

– Xa sabe o conto: Hai que poñerse a estudar!

6

23. – Non lle (complemento indirecto, pronome de cortesía) digo o que pasou porque non o sei, pero créolle (pronome de solidariedade) que a culpa foi do asasino.

27. Parece coma se non me fixase (posición proclítica por ser oración negativa) na xente [...]. Se cadra tampouco é tanta cousa, pero nunca se sabe (posición proclítica por iniciarse a secuencia polo adverbio de tempo nunca). Non creo que poidan tardar moito máis. Porque xa levan un cachiño fóra e non me parece (posición

proclítica por ser oración negativa) a min que Susana estea tan tola como para andar despois de determinadas horas co neno polos lugares que anda ela. Non sei a onde imos ir con esta calor. E o cheiro a fume parece que xa se garda (posición proclítica por iniciarse a secuencia polo adverbio de tempo xa) no nariz dun verán para outro. A Vilariño debiamos ir. A min tanto me ten (posición proclítica por iniciarse a secuencia polo adverbio tanto), pero Antón tampouco é tan mal home e non se lle debe facer (posición proclítica por ser oración negativa; o pronome se sempre debe ir colocado diante dos demais) ese desprezo.

28.

29.

30.

PRESENTE DE INDICATIVO

PRESENTE DE SUBXUNTIVO

IMPERATIVO

Foxes, fuxides.

Fuxas, fuxades.

Fuxe, fuxide.

Sacodes, sacudides.

Sacudas, sacudades.

Sacude, sacudide.

Segues, seguides.

Sigas, sigades.

Sigue, seguide.

Repites, repetides.

Repitas, repitades.

Repite, repetide.

RAD

VT

MMT

MNP

VeñTivProducVaParecEstCoñecVSoPosúHaDOfrec-

-Ø-Ø-e -Ø-e -a-e -e-Ø-e-i -a-e-

Ø-Ø-Ø-Ø-Ø-Ø-Ø-Ø-Ø-Ø-Ø-Ø-rá-

o -o -Ø -n -Ø -n -n -des -mos -n -Ø -mos -Ø

PRESENTE INDICATIVO

PRETÉRITO PERFECTO

PRETÉRITO IMPERFECTO

FUTURO INDICATIVO

PRESENTE SUBXUNTIVO

Predís, predicimos.

Predixeches, predixemos.

Predicías, prediciamos.

Predirás, prediremos.

Predigas, predigamos.

Inflúes, influímos.

Influíches, influímos.

Influías, influïamos.

Influirás, influiremos.

Inflúas, influamos.

Podes, podemos.

Puideches, puidemos.

Podías, podiamos.

Poderás, poderemos.

Poidas, poidamos.

o mesmo suxeito que o que aparece conxugado) aumento da temperatura e a súa distribución xeográfica.

(Carlos Pajares).

33. Resposta aberta.

34. Texto A: deberiamos estar, debería ser (modais obrigativas).

Texto B: acabaremos de entender (aspectual perfectiva), ten decretado (aspectual reiterativa/perfectiva), hai que dicilo (modal obrigativa), está expulsado, [está] sometido (aspectuais perfectivas) 4. SINTAXE: FUNCIÓNS E ESTRUTURAS SINTÁCTICAS SOLUCIÓN ÁS ACTIVIDADES DA SECCIÓN INICIAL (PÁXS. 107-111)

1. – O drama dos inmigrantes curdos: 1. drama; 2. inmigrantes.

– A sesión continua dos cines de antes: 1. sesión; 2. cines.

– Unha pizza con dobre de queixo: 1. pizza; 2. dobre; 3. queixo.

– O maldito caos automobilístico do centro urbano da miña cidade: 1. caos; 2. centro; 3. cidade.

– Todos os nosos inxenuos soños de mocidade: 1. soños; 2. mocidade.

2. a) Na entrada do xardín había unha roseira grande.

CC + P + Suxeito (Det. + N + Mod.) b) Empurroume co cóbado ese rapaz.

P + CD + CC + Suxeito (Det. + N) c) Aínda onte á noite atopei a Rosiña na festa.

31. Os periodistas desempeñaron desta maneira unha das principais misións que lles impuxo o seu nobre cargo, e a prensa fíxolle un servizo á terra galega, que nunca se puido estimar o bastante, porque o principal monumento que un pobo puido levantar foi a rexeneración verdadeira da súa linguaxe, e a proba máis concluínte de que se cobizou con gusto foi que sostivo con tesón o que un afamado escritor lle chamou a bandeira da patria.

CC1 + CC2 + P + CD + CC3 + Suxeito elíptico (eu)

32. Para estudia-lo (conxugable: estudiármo-lo. Ten o mesmo suxeito que o que aparece conxugado.) efecto invernadoiro realizáronse diversos modelos que tratan de ter en conta todos os factores relevantes do problema para podermos (conxugado: pod-e-r-mos) facer desta maneira prediccións sobre o futuro do noso planeta e, en particular, predici-lo (conxugable: predicírmo-lo. Ten

f ) Nas Rías Altas as traíñas desprazaron con facilidade outras artes de pesca da sardiña.

d) Aquela tarde, os dous rapaces percorreron todo o paseo ata a desembocadura do río.

CC1 + Suxeito (Det. + Det. + N) + P + CD + CC2 e) Este inverno houbo moitos días de chuvia.

CC + P + CD (Det. + N + FPrep.); non ten suxeito.

CC + Suxeito (Det. + N.) + P + CC + CD 3. Resposta aberta.

4. Resposta aberta.

5. a) Natural

7

b) Gramatical (é cedo), reflexa (faise) c) Reflexa d) Natural e) Eventual (din), gramatical (hai incidentes), reflexa (suspéndese) f ) Gramatical g) Reflexa (cómese), eventual (teñen...)

6. a) Pasiva reflexa

11. a) Uso do pronome os co verbo estar, difícil de interpretar sintacticamente. b) Dativo de interese.

b) Impersoal reflexa activa

c) Uso do pronome a co verbo vir, difícil de interpretar sintacticamente.

c) Impersoal reflexa activa

d) Posesivo sen artigo en enunciado con distributivo.

d) Pasiva reflexa

e) Uso do posesivo distributivo cadanseu.

e) Pasiva reflexa

f ) (Avarióu)sechelleme: morfema verbal de voz media + dativo de solidariedade + CI + dativo de interese.

7. a) Gárdate do can que non ladra e do home que non fala (copulativo, adición). b) O mozo pode morrer mais o vello non pode vivir (adversativo, oposición).

g) Aí chos van: dativo de solidariedade + uso do pronome os co verbo ir, difícil de interpretar.

12. Suxestión:

c) Moito sabe o rato pero aínda sabe máis o gato (adversativo, oposición).

a) Din con Vicenzo ao saír do instituto.

d) O mentir non é habilidade, senón dicir a verdade (adversativo, contradicción).

c) Tirou con todos os discos de vinilo que tiña.

e) Non hai cego que non vexa nin torto que se coñeza (copulativo negativo, adición).

e) No partido do sábado, mallastes en nós canto quixestes.

f ) Entre marzo e abril ou o cuco ou a fin (disxuntivo, exclusión).

8. a) Cordinativa adversativa b) Coordinativa copulativa c) Subordinativa causal d) Subordinativa consecutiva e) Coordinativa adversativa 9. a) O cansazo acumulado fixo imposible a vitoria: Suxeito (O cansazo acumulado), Predicado (fixo), CPvo (imposible), CD (a vitoria). b) De súpeto, un novo sismo azoutou os distritos populares: Suxeito (un novo sismo), Predicado (azoutou), CD (os distritos populares), CC (de súpeto). c) Daquela, o montañeiro perdido conseguiu acadar o refuxio cercano: Suxeito (o montañeiro perdido), Predicado (conseguiu), CD (acadar o refuxio cercano), CC (daquela).

10. Oración principal: Suxeito (o seu nome), Predicado (acae), CI (-lle, a Regadas) O. Subordinada causal: Suxeito (cinco ou seis regueiros), con dúas subordinadas de relativo funcionando 8

como modificadores (que nacen no alto, que chaman As Pías); Predicado: grupo oracional coordinado (remansan abaixo na valiña e xuntánse no Couzo), o segundo dos cales leva unha subordinada final de infinitivo (para ir ao Mandeo).

b) Tirou de calculadora e axiña acabou co problema. d) Pasas todo o día comendo nas galletas. f ) Primeiro chamamos por ela e despois esperamos por ela no patio.

13. Resposta aberta.

5. SEMÁNTICA: O SIGNIFICADO DAS PALABRAS SOLUCIÓN ÁS CUESTIÓNS

1. (páx. 121) a) Campo semántico dos fenómenos atmosféricos propios do inverno.

Arroiar: chover moito. Lostregar: luminosidade.

Amerar: dano aos froitos. Arrefecer: enfriar. Babuñar: densidade e suavidade. Chuviñar: escasa cantidade. Coriscar: golpes de vento frío. Sarabiar: auga en forma de pedras. Toldarse: escurecemento, cubrir. Xear: frío. Xistrar: chuvia e neve frías. Zoar: facer ruído. b) Campo semántico de maneiras de ver.

Ver: acción natural. Mirar: acción voluntaria. Fitar: fixación da vista. Axexar: precaución e cautela. Contemplar: atención. Enxergar: percepción dificultosa.

Divisar: dificultade e lonxanía. Ollar: fixación e aten-

ción. Esculcar: atención e cautela. Observar: atención e exame. Outear: desde posición elevada. Avistar: visión a distancia con escasa percepción. Albiscar: percepción dificultosa. Espreitar: precaución e cautela.

Orballar: babuñar, babuxar, chuviñar, chuviscar, marmallar, marmañar, patiñar, poallar, zarzallar.

c) Campo semántico dos anacos de granito.

Cágado: cabezolo, cabezudo, cagote, cagulo, cullarapo, cullareto, culler.

Pedra: fragmento. Croio: anaco duro e arredondado pola erosión. Seixo: liso e redondeado. Rocha: tamaño grande. Penedo: tamaño grande. Con: apuntado e á beira da auga. Risco: alto e esgrevio. Pena: tamaño grande.

2. (páx. 122) Mamífero. Hipónimos: león, can, gato... Cohipónimos: aves, peixes... Hiperónimos: seres vivos...

Poesía. Hipónimos: poesía lírica, poesía épica, poesía civil... Cohipónimos: narrativa, teatro... Hiperónimos: xéneros literarios...

Troita. Hipónimos: troita fario, troita asalmonada, reo... Cohipónimos: pescada, lirio, escalo... Hiperónimos: peixe, ser vivo...

Casa. Hipónimos: chalé, choupana... Cohipónimos: almacén, nave... Hiperónimos: establecemento, construción...

3. (páx. 123) Erudito: coñecedor, culto, douto, ilustrado, instruído, investigador, sabio.

Caos: anarquía, confusión, desorde, masa, montón.

Opulento: abundante, farto, farturento, rico.

Desazo: abatemento, decaemento, desánimo, desgusto, pena, pesar, tristeza, abandono, despreocupación, neglixencia, preguiza.

Alicerce: apoio, base, cimento, fundamento.

Estarricar: estalicar, estirar, estricar.

Vertixe: desmaio, desvarío, esvaecemento, esvaimento, mareo, turbación, vágado.

Venres: sexta feira.

Idiosincrasia: carácter, constitución, disposición, individualidade, peculiaridade, singularidade, temperamento.

4. (páx. 126) Resposta aberta.

5. (páx. 126) Resposta aberta.

6. (páx. 129) Nai política: sogra Reaxuste de prezos: suba de prezos Minusválido: eivado, inválido Home de color: negro Traseiro: cu Transpirar: suar 7. (páx. 129) a) Metonimia. Causa lingüística (transferencia do nome por contigüidade dos sentidos; neste caso, traslación do nome do lugar á cousa producida). b) Metonimia e elipse. Causa lingüística (traslación do continente ao contido e transferencia de sentido por contigüidade dos significantes). c) Metonimia. Causa lingüística (traslación do continente ao contido).

Relato: conto, crónica, descrición, narración, informe, relación, relatorio.

d) Metonimia. Causa lingüística (traslación do continente ao contido).

Ríxido: duro, irto, ríspeto, teso, austero, estrito, inflexible, rigoroso, severo.

e) Metáfora. Causa lingüística (nome do reino animal co que se compara ao home).

Néboa: barolo, boiro, borralleiro, borraxeira, brétema, bruma, burrafa, cerrazón, fuscallo, neboeira, neboeiro, nebra, parruma, pingadeira, calime, calixe, calixeira, calumada, mera, salseiro.

SOLUCIÓN ÁS ACTIVIDADES DA SECCIÓN INICIAL (páxs. 130-134)

Táctica: estratexia, método, procedemento, sistema, habelencia, habilidade, maña, xeito.

1. Aldraba: Peza metálica de formas diversas que se coloca na porta para poder petar con ela. Tranca de diversos materiais que serve para asegurar as portas e as ventás pechadas.

Aromático: cheiroso, fragrante, oloroso, perfumado, recendente.

Arrefecer: Poñerse fría ou morna unha cousa que estaba quente.

9

Larada: Fogueira que se fai sobre a pedra do lar.

Conxunto de pitos que unha galiña ten dunha soa vez. Camada de porcos.

Ballón: Tromba de auga forte e intensa.

Cabezalla: Temón do carro e doutros aveños de labranza onde van enganchados os animais de tiro.

Grilanda: Coroa de flores que se cingue na cabeza.

Tira feita de flores e ramas que, colgadas polos extremos, serve de adorno.

Gazafello: Rapaz que quere facer de home. Home pouco agraciado que presume de bo mozo.

Mareta: Movemento das ondas do mar menos violento cá marusía, ao empezar ou acabar unha tormenta. Auga superficial do mar.

Orzamento: Cálculo anticipado dos gastos e do custo dunha obra ou servizo. Presuposto.

Rebolar: Guindar o rebolo con forza ás polas dunha árbore para que solten a froita. Lanzar un obxecto con violencia.

Soá: Parte do porco que se corresponde co espiñazo.

Tona: Substancia branca e manteigosa do leite. Pel fina que cobre as froitas. Capa superficial dun líquido ou da terra.

Vezar: Viciarse, adquirir un costume malo ou pouco exemplarizante.

2. Antozoo: Metazoos mariños en forma de pólipo, que viven illados ou en colonias, fixos no fondo do mar, como a actinia ou o coral.

Antropozoico (no libro do alumnado, antropozoo): Dise do último período da Era Terciaria ou Cenoica, caracterizada pola aparición do ser humano.

Caulífero: Dise das plantas con follas que nacen directamente desde o talo.

Toutizo: Que é sucio ou descoidado.

Zulú: Que é pouco civilizado. Óso duro de roer: Que é moi esixente.

Saltasebes: Que ten pouca seriedade.

Samesuga: Que é unha persoa vil e desprezable.

4. a) Sentenzas. b) Cádavos. c) Chumazo.

5. Bebé, meniño, cativo, mozote, ancián.

6. – O desaparafusador é unha ferramenta moi útil para os mecánicos e os carpinteiros.

– O baloncesto é un dos deportes que máis me gustan.

– Vouche contar un conto que che vai chamar a atención.

– Desmontou o televisor e despois, ao volvelo montar, sobrábanlle pezas.

– Este rapaz ten todas as calidades para chegar a ser un bo avogado.

7. Inefable: Que non se pode expresar con palabras.

Asexuado: Que non ten caracterización sexual.

Larafuzas: Que non é ou está limpo.

Inexorable: Que non se deixa levar pola piedade ou polos rogos.

Lercho: Que non é quen de respectar nada nin a ninguén e nunca está calado. Que non quere traballar.

Ineluctable: Que non se pode evitar.

Colostomía: Operación cirúrxica consistente en practicar unha anastomose do colon á pel para formar un ano artificial.

8. Cantar: Emitir coa voz sons melodiosos. (denot.)/Descubrir ou confesar un segredo. (connot.)

Correntómetro: Aparello para medir a velocidade e a dirección das correntes mariñas.

Allo: Bulbo da planta do mesmo nome que se usa como condimento. (denot.)/ «Listo coma un allo» = ser moi listo. (connot.)

Diastema: Espazo libre entre dous dentes sucesivos da mandíbula dos mamíferos.

Teleoloxía: Estudo dos fins, da finalidade. Doutrina filosófica fundada sobre a idea da finalidade ou baseada en causas finais.

3. Parasito: Que non fai nada ou vive a expensas doutro.

10

Besta: Que é ignorante ou que se comporta con brusquidade ou violencia.

Cabra: Mamífero doméstico artiodáctilo da familia dos bóvidos. Peixe mariño. (denot.)/«Estar coma unha cabra» = ter pouco xuízo. (connot.)

Carneiro: Ruminante ovino macho domesticado. (denot.)/Persoa de pouca educación e modais pouco finos. (connot.)

Infantil: Relativo ou pertencente á infancia. (denot.)/Comportamento de persoas maiores propio de cativos. (connot.)

c) Cálculo, adición, incógnita, ábaco, átomo, éter, cono.

9. a) Cálculo: Realización dunha operación ou combinación de operacións sobre números ou símbolos alxébricos. Adición: Acción ou efecto de sumar ou engadir. Incógnita: Cantidade que hai que verificar nunha ecuación ou problema. Sabedoría: Coñecemento profundo sobre determinadas materias. En filosofía, saber profundo sobre as cousas. Teorema: Proposición que necesita de demostración. Calquera proposición matemática que pode ser demostrada a partir dunha hipótese, de axiomas ou doutras proposicións anteriormente demostradas. Polinizar: Chegar ou facer que chegue o pole ao estigma. Xermolar: Botar xermolos ou xermes as plantas, empezar a transformarse a semente para producir unha nova planta. Fósil: Organismo, completo ou incompleto, que viviu en tempos pasados e que conservou a súa forma primitiva petrificada nos materiais da codia terrestre. Ábaco: Cadro de madeira con arames paralelos e horizontais provistos de bólas móbiles que se emprega para facer cálculos aritméticos. Átomo: Partícula dun elemento químico que constitúe a parte máis pequena susceptible de ser combinada. Éter: Óxido dun radical alcólico, líquido volátil, inflamable, que se usa como disolvente das graxas e resinas e como anestésico. Noción: Coñecemento elemental dunha cousa. Teoría: Conxunto de regras, leis ou principios científicos que explican uns determinados feitos. Conxunto de ideas ou conceptos dunha materia determinada. Enoloxía: Ciencia que estuda os viños. Dogma: Principio filosófico presentado como certo e indiscutible. Afirmación que se considera certa e indiscutible, e que teñen obriga de crer os adeptos á doutrina da que forma parte. Cono: Corpo xeométrico xerado pola rotación dun triángulo rectángulo sobre un dos seus catetos. Cetáceos: Mamíferos acuáticos de gran tamaño, pisciformes, coa pel sen escamas, cola horizontal moi ampla e aletas só anteriores. Réptiles: Vertebrados co corpo cuberto de escamas córneas, pel desprovista de glándulas, unisexuais, co sistema nervioso pouco desenvolvido e as extremidades pentadáctilas. Batracios: Animais vertebrados da clase dos anfibios. Oncoloxía: Parte da medicina que trata dos tumores. Diagnóstico: Determinación e clasificación da enfermidade dun paciente, polos síntomas ou mediante probas diversas, por parte do médico.

10. fender: Abrir pola forza dun golpe. Abrir un corpo moi sólido.

b) Sabedoría, teorema, noción, teoría, dogma, diagnóstico.

d) Polinizar, xermolar, fósil, enoloxía, cetáceos, réptiles, batracios, oncoloxía.

braña: Terreo enchoupado en auga ou onde nace a auga. mera: Máis mesta e húmida. emigración: Por problemas económicos. chan: Superficie que se pisa. coñecido: Con quen se ten trato. rachar: Abrir tirando de dúas partes. Abrir un corpo menos sólido. veiga: Terreo por onde discorre un río pero onde non nace a auga. néboa: Menos mesta e húmida. exilio: Por problemas políticos. solo: Parte superficial da terra. público: Que afecta á colectividade.

11. Homilía/Panexírico: discurso.

Indicio/Síntoma: sinal.

Cranio/Caluga: parte da cabeza.

Catilinaria/Diatriba: crítica virulenta.

12. Resposta aberta. a) Suxestión: nevar, chuvia, zarzallo, orballo, chuviñar, arroiar... b) Suxestión: escumadeira, garfo, culler, batedora... c) Suxestión: botella, cunca, cazo, pipo...

13. a) Mamífero, felino, gato, angora. b) Bricolaxe, utensilio, ferramenta, gramil. c) Novela, épica, capítulo, parágrafo.

14. Resposta aberta. a) Suxestión: pluma, bolígrafo, carpeta, lapis, afialapis... b) Suxestión: bubela, estorniño, merla, paspallás, carrizo... c) Suxestión: buxo, leituga, caravel, xesta, pereira, carpaza...

15. longueirón – navalla xouba – parrocha roxón – torresmo

11

peixe sapo – rabada toro – roda vichelocrego – ouriol sapoconcho – tartaruga vacaloura – escornabois curota – cume 16. – Non vexo ben e teño que ir ao oftalmólogo.

– O home estaba incomodado polo que lle dixera a secretaria do ministro.

– Quedou pasmado cando lle comentaron que xa non tiña cartos naquela conta.

– A noite de San Xoán fixemos unha gran cacharela no lugar.

– Case non se ve porque o ceo está toldado.

– Préstancheme ben estes feixóns!

– Onte fun ás minchas á praia do Vao. – O teixugo é un animal moi agresivo.

– Á tarde iremos ao piñeiral recoller todo o picón que haxa.

– Terás que rubir polo carballo se queres chegar a onde está o niño.

Esta frase debería ser: Ponlle a patela na cabeza. Ponlle o cesto na cabeza.

17. Resposta aberta.

18. a) Filial: Institución que depende doutra.

Propio de fillo. b) Operacións: Procesos matemáticos.

Intervencións cirúrxicas. c) Leva: Traslada dun sitio a outro.

Aguanta.

19. Acerbo: Áspero ou amargo ao gusto. / Acervo: Conxunto de bens comúns a un conxunto ou a unha colectividade.

Pena: Condena, tristeza. / Pena: Pedra moi grande.

Coma: Signo ortográfico. / Coma: Estado patolóxico.

Onda: Cada unha das elevacións que a forza do vento produce na superficie do mar, dun lago ou dun río. / Onda: Preposición que indica proximidade espacial.

Piar: Dar píos ou chíos as aves. / Piar: Parte superior do segundo antepeito dunha ventá ou elemento ver-

12

tical macizo que se coloca illado nunha construción e que serve de soporte.

Impar: Chorar con xemidos entrecortados ou respirar con dificultade. / Impar: Número enteiro que non é múltiplo de dous.

Peto: Caixa ou recipiente pechado para gardar moedas. / Peto: Parte da armadura que protexe o peito. / Peto: Ave insectívora da familia dos pícidos que peta nos toros das árbores vellas para facer un furado no que instala o seu niño.

Velar: Quedar esperto por algún fin ou por falta de sono. / Velar: Cubrir cun veo. Relativo ou pertencente ao veo do padal.

Neto: En relación ao avó ou avoa, fillo dun fillo ou dunha filla. / Neto: Completamente puro. Medida de capacidade.

Radio: Aparello que serve para emitir ou recibir sinais electromagnéticos. Elemento químico radioactivo. / Radio: Óso longo situado na parte externa do antebrazo.

Vela: Ausencia de sono. / Vela: Peza de lona, tea forte ou fibra sintética que, amarrada aos paos dunha embarcación, recolle o vento.

Son: Sensación acústica. / Son: Verbo ser.

20. Convención: Acordo, convenio ou pacto entre as partes interesadas. Congreso dun partido político. / Convicción: Acción e efecto de convencer ou convencerse.

Adición: Acción ou efecto de sumar ou engadir. / Adicción: Inclinación ou tendencia do ánimo moi difícil de evitar. Dependencia psíquica ou física do consumo dalgunha droga.

Salobre: Que ten sal ou sabor a sal. / Salubre: Saudable.

Apóstrofe: Figura oratoria que consiste en interromper o discurso o orador dirixíndose a cousas ou persoas reais ou ficticias. Interpelación dirixida a alguén. / Apóstrofo: Signo ortográfico usado nalgúns idiomas para indicar a supresión dalgunhas letras.

Crítico: Relativo á crítica. Situación ou momento decisivo. Persoa que xulga ou critica. / Críptico: Dise do que resulta moi difícil de entender.

Inicuo: Que carece de equidade e de xustiza. / Inocuo: Que non fai mal nin prexudica.

Diferenza: Aquilo polo que unha persoa ou cousa se distingue doutra. / Deferencia: Aceptación da opinión, dictame ou proceder alleo por respecto. Amabilidade ou atención cara a alguén.

Esotérico: Oculto, misterioso, considerado secreto. / Exotérico: Que se pode manifestar en público, que é comprensible para todos.

Sono: Necesidade ou desexo de durmir. / Soño: Imaxes, pensamentos e outros fenómenos psíquicos que se manifestan durante o sono e que se perciben como reais.

Antonimia: Significación contraria de dous vocábulos. / Antinomia: Contradición.

Esfolar: Sacarlle a pel a un animal. / Esfollar: Quitarlle a folla ás plantas ou aos froitos, especialmente á espiga do millo.

Prótase: Primeira parte dun drama, poema narrativo, etc. Membro da oración condicional que expresa a condición. / Prótese: Peza implantada. Adición ao comezo da palabra dun son non etimolóxico.

Intercesión: Acción ou efecto de falar a prol dunha persoa ou dunha causa. / Intersección: Acción e efecto de cortárense entre si dúas liñas, dúas superficies ou dous corpos.

Infalible: Que non comete erros. / Inefable: Dise do que non se pode expresar con palabras.

Zoa: Fai ruído xordo e rouco (o vento, por exemplo). / Zona: Parte de calquera superficie delimitada e caracterizada por unha circunstancia concreta.

21. Gato: polisemia Coroa: polisemia Trono: homonimia Correo: polisemia Filtro: homonimia Cobra: homonimia 22. Militar: civil Saber: ignorar Plural: singular Total: parcial Diúrno: nocturno 23. Atacar: defender

Inocuo: nocivo Hipocrisia: sinceridade Neglixencia: atención Esparexer: xuntar Indeleble: borrable Implícito: explícito 25. – O home soltou a corda canto máis puido.

– No século XVIII ignorábase todo sobre os transistores.

– Esquece o que che acabo de dicir.

– Onte enviei unha carta ao meu curmán Alberte.

26. Culto/inculto: antónimas Ofrecer/aceptar: recíprocas Lícito/ilícito: complementarias Grande/pequeno: antónimas Saber/ignorar: complementarias Aprobado/suspenso: complementarias Entrega/recepción: recíprocas Casado/solteiro: complementarias Fóra/dentro: complementarias Cóncavo/convexo: antónimas Mestre/alumno: recíprocas Posible/imposible: complementarias Prendido/apagado: complementarias Enfermo/san: complementarias Apto/inepto: complementarias 27. Déficit/superávit: antonimia Xornal/diario: sinonimia Rexeitar/refugar: sinonimia Extirpar/arrancar: sinonimia Galeno/médico: sinonimia Temperán/serodio: antonimia

Vencedor: vencido

Premio/castigo: antonimia

Denunciante: denunciado

Habano/abano: homonimia

Afillado: padriño, madriña

Pechar/choer: sinonimia

24. Pusilánime: valente

Inerme/desarmado: sinonimia

Agudo: torpe/grave

Prólogo/epílogo: antonimia

Fragrancia: fedor

Seco/enxoito: sinonimia 13

28. preguiceiro – cómodo mentir – faltar á verdade pobres – países subdesenvolvidos folga – conflito laboral policías – axentes da orde asilo – residencia xeriátrica estar enfermo – estar indisposto, estar delicado gordo – metido en carnes rico – de posición acomodada 29. – Vivo nunha casa moi ruidosa. ⇒ metáfora (sinestesia)

c) Teñen: carecen. Reais: imaxinarios. Profesor: alumno. Confundir: discernir, distinguir. Crecente: minguante, decrecente. Recomendarlle: desaconsellarlle, censurarlle, criticarlle. Atinado: equivocado, desacertado. d) Color DENOTATIVO: Sensación ou impresión que a luz diversamente absorbida e reflectida polos corpos produce no órgano da vista.

CONNOTATIVO: Característica.

– Onte merquei un colmeiro. ⇒ metonimia

Brillantes

– Ía na cabeza da manifestación. ⇒ metáfora

DENOTATIVO: Que relocen.

– Apóiate nos brazos da cadeira. ⇒ metáfora

CONNOTATIVO: Grandes, impresionantes.

– Este é o centro neurálxico da cidade. ⇒ metáfora

Perla

– Verémonos máis tarde no café. ⇒ metonimia

DENOTATIVO: Concreción nacarada de forma esférica, dura e brillante, que se forma no interior dunha cuncha de certos moluscos.

– Bebeu unha botella el só. ⇒ metonimia – Este Nadal recibín un feixe de postais. ⇒ elipse 30. – O pastor díxolles aos fregueses que Deus estaba en todo. ⇒ xeneralización – Vive enclaustrado na súa casa. ⇒ xeneralización – Cales son as claves da novela? ⇒ xeneralización – Esta amálgama de sons é insoportable. ⇒ xeneralización – Son periodistas da última fornada. ⇒ especialización – O argumento desta película baséase nun triángulo amoroso. ⇒ xeneralización – É unha obra faraónica. ⇒ xeneralización 31. a) Hilarantes: Que producen hilaridade (expresión ruidosa de alegría ou satisfacción, riso). Epónimo: Personaxe real ou imaxinario que dá nome a unha época, lugar, cidade ou a algún movemento literario, artístico, etc. Personaxe do que se colle o nome como representación de calquera cousa. Lapsus: Erro involuntario que se comete falando ou escribindo, por descoido ou esquecemento. b) Retórica: elocuencia, oratoria. Designan: amosan, apuntan, indican. Orixe: fonte, xénese. Célebre: afamado, celebrado, famoso, notable, sonado.

Conflito: desavinza, discordancia, discrepancia, disputa, guerra, enfrontamento, pelexa. Sublime: espléndido, extraordinario, grandioso, magnífico, ex-

14

celso. Incorporar: agregar, anexar, xuntar, engadir.

Xenial: espléndido, extraordinario, marabilloso, portentoso, sublime.

CONNOTATIVO: Expresión incorrecta que produce riso e é digna de ser lembrada. e) Restrición do significado.

6. HISTORIA DA LINGUA (SÉCULOS XX E XXI) SOLUCIÓN ÁS ACTIVIDADES DA SECCIÓN INICIAL (páx. 150)

1. Resposta aberta.

2. Preguerra (1900-1936).

Nesta etapa continúa a liña iniciada no Rexurdimento do XIX e prodúcense acontecementos dignos de mención, como son a fundación da Real Academia Galega (1906), a creación das Irmandades da Fala (1916) —e, con elas, a aparición do nacionalismo galego—, a publicación da revista Nós (1920) da man dos intelectuais ourensáns Risco, Otero Pedrayo e Cuevillas, e a constitución do Seminario de Estudos Galegos (Santiago, 1936). Ademais, edítanse numerosas publicacións preocupadas polo rexurdir do galego e aparecen algunhas editoriais que contribúen a crear lectores. A filoloxía galega coñece nesta etapa un avance considerable, reflexo da preocupación de certos sectores ilustrados polo idioma propio do noso país.

3., 4., 5., 6., Resposta aberta.

7. FUNCIÓNS SOCIAIS DA LINGUA

ORDE

LINGUA

2. Resposta aberta.

MILLÓNS DE FALANTES

SOLUCIÓN ÁS ACTIVIDADES DA SECCIÓN INICIAL (páxs. 169-172)

1. Resposta aberta.

1.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50

Chinés mandarín Español Inglés Bengalí Hindi Portugués Ruso Xaponés Alemán Chinés Wu Xavanés Coreano Francés Vietnamita Telugu Chinés Yue Marati Tamil Turco Urdu Chinés Min Nan Chinés Jinyu Guxarati Polaco Árabe exipcio Ucraíno Italiano Chinés Xiang Malaio Chinés Hakka Kannada Oriya Panxabi occidental Sunda Panxabi oriental Romanés Bhojpuri Acerbaixano Farsi occidental Maithili Hausa Árabe alxeriano Burmese Croata Chinés Gan Awadhi Thai Flamengo Ioruba Sindhi

885 332 322 189 182 170 170 125 98 77,2 75,5 75 72 67,7 66,4 66 64,4 63,1 59 58 49 45 44 44 42,5 41 37 36 34 34 33,7 31 30 27 26 26 25 24,4 24,3 24,3 24,2 22,4 22 21 20,6 20,5 20 20 20 19,7

2. Suxestión: A capacidade de moitos galegos para se expresar con semellante facilidade en galego ou en castelán determina o seu carácter de bilingües. O bilingüismo sería, pois, desde esta perspectiva, esa posibilidade de se poder expresar —polo menos oralmente— sen problemas en galego ou en castelán.

A diglosia, porén, refírese máis ao uso efectivo que se fai das linguas que domina o individuo. Diglosia sería, pois, o uso discriminatorio da lingua propia.

Por exemplo, o emprego do galego para determinadas circunstancias ou en contextos determinados, e o uso do castelán para outras circunstancias e noutros contextos. Serían, ademais, casos de exodiglosia, por tratarse de dúas linguas distintas.

3. Bilingüismo harmónico: Convivencia de dúas linguas en pé de igualdade dentro dunha mesma comunidade.

Bilingüismo primario: Feito polo que un individuo aprendeu dúas linguas á vez de forma natural (non na escola).

Bilinguïsmo equilibrado: O individuo presenta unha boa fluidez en dúas linguas en varios contextos (é semellante a competencia nas dúas linguas).

Semilingüismo: O individuo amosa deficiencias na competencia lingüísticas das dúas linguas que coñece.

Glotofaxia: Proceso de substitución lingüística polo que unha lingua foránea lle vai roubando funcións a unha lingua autóctona ata facer desaparecer a esta última.

Planificación lingüística: Actividade tendente a regular e normalizar unha lingua. A planificación lingüística é, pois, un dos instrumentos da normalización. Concretando máis, a planificación lingüística é (ou debería ser) unha actividade organizada e levada a cabo pola autoridade pública a través dun conxunto de programas e proxectos de carácter sociolingüístico.

Alienación cultural: Carencia de vontade de ser dos individuos que integran unha comunidade e que implica unha ausencia de conciencia cultural, que conleva a adopción de formas alleas.

Mestizaxe cultural: Mestura de culturas distintas, que dá lugar a unha nova.

15

Hexemonía lingüística: Supremacía que unha lingua exerce sobre outra ou outras.

4. O alumnado debería facer referencia polo menos aos seguintes factores que, directa ou indirectamente, favorecen a aparición da diglosia:

Internet revélase como fundamental dentro dunha política lingüística encamiñada á consecución do seu recoñecemento internacional, á recuperación do seu prestixio e á plena normalización lingüística.

14. Resposta aberta.

– Factores políticos: perda da independencia política de Galicia desde a Idade Media e inclusión nun estado centralista español; ausencia dunha conciencia nacionalista.

– Factores socioeconómicos: cosmopolitismo; industrialización e abandono do rural; movementos migratorios (posicionamento de casteláns en postos importantes da Administración).

– Factores culturais: falta de educación (escola) en galego, coa conseguinte castelanización do ensino; contacto entre galegos e casteláns; contactos entre clases sociais; escaso desenvolvemento das Letras (sobre todo en certas épocas).

– Factores psicolóxicos: perda de prestixio por parte do galego, que se ve como lingua que non promociona socialmente; falsas asociacións: galego = clase social baixa, atraso; mentres que o castelán = clase social alta, prestixio, cultura.

5. Resposta aberta.

6. Resposta aberta.

O alumnado debería ter en conta, non obstante, que Lakoff pretende dicirnos que as linguas son espello da realidade en todos os sentidos..

7. Resposta aberta.

8. Resposta aberta.

9. Resposta aberta.

Basicamente, nos dous casos prodúcense actitudes de menosprezo cara á lingua dominada ou minorizada.

O falante desta lingua sente vergoña de empregar o seu propio idioma, mentres que o falante dunha lingua dominante manifesta unha actitude de soberbia, fachenda e vaidade que o leva a considerar a súa lingua como a única realmente válida.

10. Resposta aberta.

11. Resposta aberta.

12. Resposta aberta.

13. Resposta aberta.

O texto vénnos poñer en garda sobre o perigo inminente que pode supoñer unha escasa presenza da nosa lingua nun medio tan empregado, tan moderno e tan versátil como é Internet. A presenza do galego en

16

Nun mundo no que os medios de comunicación están tan desenvolvidos e teñen tanta aceptación, onde todo está mediatizado pola publicidade, a información e a opinión presente nestes medios, ten unha importancia é fundamental no proceso de normalización de calquera lingua.

15. Resposta aberta.

8. A NORMA ESTÁNDAR SOLUCIÓN ÁS ACTIVIDADES DA SECCIÓN INICIAL (páx. 189)

1. Resposta aberta.

2. Resposta aberta. Véxanse as páxinas 177-178 do libro do alumnado.

3.

«Os cambios de código, entendidos como o abandono circustancial que os falantes fan da súa lingua de instalación para asumiren outra lingua co fin de resolver unha situación comunicativa determinada prodúcense tanto entre galego falantes coma entre castelán falantes. Estes cambios de código teñen catro causas principais, dúas delas comúns aos castelán e aos galego falantes, a educación e o interese económico e profesional; unha terceira propia do cambio do castelán polo galego, o respecto e a consideración; e unha cuarta, o prestixio.

Intereses profesionais e económicos explican o cambio ou alternancia de código de quen abandona circunstancialmente o seu idioma para empregar outro que considera que en determinadas circunstancias e ante determinadas persoas pode tirar un beneficio económico ou profesional. O cambio inducido pola consideración e polo respecto prodúcese cando os castelanfalantes se dirixen a xente que pola súa idade ou polo seu aparente estado son tidos por descoñecedores do castelán, como ocorre con médicos que usan o galego e os pacientes máis vellos, pero usan o castelán con xente nova, aínda que esta inicie a interacción en galego.

Entre os galego falantes un dos motivos que xustifica o cambio de código é o prestixio social. O crego que fala en galego eos fregueses e misa en castelán, o profesor galego falante que ensina en castelán, os comer-

ciantes que teñen o galego como lingua de expresión normal cando se dirixen á clientela en castelán... todos eles fano para que o uso do galego non os delate como xente inculta e de procedencia rural.

A interferencia lingüística, ou uso inconsciente e permanente dunha estructura impropia dunha lingua condicionado por outra lingua coa que convive afecta en Galicia ós dous idiomas en conflito.

A interferencia do galego no castelán de Galicia é moi evidente na entoación, e nos tonemas propios do galego. Tamén o é no uso de vogais de grao medio abertas e pechadas e no de n velar en contextos onde o castelán presenta unha alveolar (con aquella). A influencia castelá é clara nalgúns modelos fonéticos dos medios de comunicacións que usan o galego.»

Francisco Fernández Rei, “A situación actual da lingua galega”.

4. a) Interferencia fónica, perda da última sílaba: habilidá * por habilidade. b) Interferencia morfolóxica (xénero de leite) e léxica (fruta por froita). c)Interferencias sintácticas (ausencia de dobre negación), morfolóxicas (verbais), léxicas (conexo, adobado, neveira). d) Interferencias morfolóxicas (calquer*, salir*).

9. VARIEDADES DIALECTAIS DA LINGUA GALEGA SOLUCIÓN ÁS ACTIVIDADES DA SECCIÓN INICIAL (páxs. 207-208)

1. Texto 1 Fonética: ditongo -ui-; palatalización do a átono; paragoxe de -e; seseo total; gheada; aspiración do -s final. Morfoloxía: forma eso para o demostrativo neutro. Corresponde ao bloque occidental, área fisterrá norte.

Texto 2 Morfoloxía: singular -ín→ plural -íus; plural de ón→ -óis; forma do artigo masculino el; verbo tar no canto de estar. Léxico: castelanismos puèblo, hòi. Corresponde ao bloque oriental, área asturiana.

Texto 3 Fonética: gheada; ausencia de seseo; rotacismo; ditongo -oi-. Morfoloxía: plural de -on → -ós; castelanismo iban; adverbio millor. Corresponde ao bloque central, área pontevedresa.

Texto 4 Fonética: ditongo -oi-; ausencia de seseo e gheada; non asimilación do -r final da preposición por ante o artigo o. Morfoloxía: plural de -án → -ás; plural de -ón → -ós; forma aquil do demostrativo masculino; castelanismos ò sea, conocemos, iba. Léxico: castelanismos sòlo, crucèro. Corresponde ao bloque central, área lucu-auriense.

Texto 5 Fonética: ceceo, seseo implosivo; gheada; palatalización do -s final; vocalización do -c no grupo -ct-.

Morfoloxía: forma truio para a p3 do pretérito de indicativo. Léxico: castelanismo bueno. Corresponde ao bloque occidental, subárea de transición morrazofragoso.

Texto 6 Fonética: ausencia de seseo; gheada parcial; vogais nasalizadas; ausencia do ditongo -oi (mutas). Morfoloxía: terminación –an en –ao (verao). Léxico: pancada para referirse a nevarada, uso dialectal; alterna a forma galega inverno coa castelá invierno. Pertence á zona ancaresa do bloque oriental.

2. Resposta aberta; para realizar esta actividade hai que ter en conta o exposto neste tema.

3. Gheada: fenómeno que consiste na pronuncia aspirada do /g/ (semellante ao h do inglés house) en calquera posición: ghato, algho, orghullosa, maghas, aghradabel, etc.

Seseo: fenómeno consistente na inexistencia do fonema /q/, que pasa a pronunciarse como s.

Metafonía: fenómeno que consiste na alteración do grao de abertura das vocais medio abertas /ε/, /∂/ (que pasan a pronunciarse como medio pechadas /e/, /o/) pola influencia dun /o/ final: mεdo > medo, ∂llo > ollo.

4. Segundo a posición na que se dea, distínguense dous tipos de seseo: implosivo, en posición final de sílaba: lus, des, rapas, etc.; e explosivo, en posición inicial de sílaba: sebola, faser, rapasa, etc.

5. Gheada A gheada é un fenómeno fonético propio da lingua galega que consiste na realización aspirada [h] do fonema /g/ (oclusivo ou fricativo velar sonoro no modelo fonético estándar do galego). A gheada, faringal ou glotal, pronúnciase normalmente como un son aspirado semellante ao [h] do inglés en house. En certas zonas costeiras e nalgunhas áreas urbanas e pe-

17

riurbanas pode chegar a realizarse como [X] (fricativo velar xordo, semellante ao iota castelán).

A gheada é un fenómeno maioritario. Esténdese pola metade ocidental do territorio lingüístico galego, nas provincias da Coruña, Pontevedra, o oeste da provincia de Lugo e a metade ocidental ourensá. Tamén se dá o fenómeno no concello de Candín, dentro da bisbarra dos Ancares. Co paso do tempo, posiblemente debido á presión do castelán, foi recuando na faixa central do país.

6. Bloque occidental O texto pertence ao bloque occidental. Outras tres características da zona son o seseo implosivo, a gheada e o plural en –ns, por exemplo. Para ampliar información véxanse as páxinas 200 e 201.

Desvíos normativos. Por exemplo: Trai: dialectalismo.

Deprendeu: vulgarismo.

Coor: arcaísmo.

Probe: vulgarismo.

10. DO POSREXURDIMENTO Á GUERRA CIVIL: POESÍA SOLUCIÓN ÁS CUESTIÓNS

1. Resposta aberta.

2. (páx. 225) Trátase dun texto no que se fai unha chamada explícita aos labregos galegos animándoos ao combate social contra os seus inimigos de clase: fidalgos, caciques, clases urbanas acomodadas, etc. Débese entender o poema dentro do contexto histórico do agrarismo e das loitas labregas contra os foros e a prol da mellora das condicións de vida campesiñas.

3. Resposta aberta.

4. (páx. 232) Luz dos loceiros (sangue de vítimas); Lúa (barco); ronseis (sucos infecundos); mareta (ser humano); velamios (crucificados); reverberación das estrelas (son do reloxo); Océano (bágoa); abrente (pano); ceo (ollos).

5.

18

6. (páx. 233) O elemento máis caracteristicamente trobadoresco atópase na estrutura estrófica (catro estrofas de tres versos cada unha, utilización do paralelismo e do refrán); mentres que a lingua poética (escolla léxica, tropos, temas) resulta claramente moderna.

SOLUCIÓN ÁS ACTIVIDADES DA SECCIÓN INICIAL (páx. 246)

1. Trátase dun recurso moi empregado na lingua popular que acae moi ben ao seu estilo, marcado polo enxebrismo popularista e rural. De por parte, sérvelle tamén para resaltar a graza, a tenrura, a resignación e a humildade das cousas pequenas, que con tanta fortuna soubo poetizar.

2. Eixo temático: a laberquiña, a brétema, a pucharquiña son tres elementos tomados da natureza do mundo rural cos que dialoga o suxeito poético nun exemplo do que Carballo Calero denomina lirismo da natureza. Nos tres textos dalgunha maneira, pero sobre todo no 1 e no 3, realízase unha sorte de «menosprezo de corte e gabanza de aldea», variante do tópico horaciano do «beatus ille»: eloxio da vida campestre, afastada da nociva sociedade urbana.

No primeiro dos textos a contraposición dáse entre o mar e a montaña, preferindo o suxeito lírico o «regalado vivir» que a laberquiña pode seguir no interior no canto do «salvaxe berro das degaradas gueivotas» da costa.

Nos textos 2 e 3 atopamos un suxeito lírico en actitude contemplativa perante a natureza rural sobre a que verte unha ollada íntima e tenra, en exceso sinxela e inocente. O ideal de vida que transmiten os textos resulta un tanto infantil e máis ben conservador.

Formalmente os textos ofrecen unha arquitectura tradicional, que descansa primordialmente nos principios da isometría, o ritmo e a rima. O texto 1 consta de dúas sextillas octosilábicas, paralelas en canto á rima (aabccb ddeffe). O texto 2 é un soneto de forma clásica (hendecasílabos de rima consonante ABAB ABAB CCD CCD). O texto 3 consta de tres estrofas das que a central é tamén unha sextilla.

3. Resposta aberta.

4. Resposta aberta.

QUE QUERE

QUE NON QUERE

• • • • • • • • • •

• • • • • • • • • •

Independencia creativa Interpretación libre da estética popular Reaccionar contra o pasado Crear novos modos literarios Arte como discurso autónomo Esixirlle un esforzo ao lector Fuxir do sentimentalismo Superar o ruralismo poético Apertura temática Individualismo creativo

Encadrarse nun ismo determinado Imitar as formas estéticas populares Acomodarse na tradición Empregar modos coñecidos Arte sometida á realidade Lector acomodaticio Expresar emotividade nos textos Facer poesía vulgar e populista Tratar os temas obrigados Seguidismo estético

5. A influencia de Rosalía percíbese sobre todo nos textos 7 e 14; a de Curros, no texto 5, e a de Pondal, nos textos 6, 8, 9, 10, 11 e 12.

6. Resposta aberta.

7. Fiel ao ideario vangardista, Manuel Antonio concibe o poema como unha realidade autónoma sustentada

nunha sucesión de imaxes visionarias e afastada dos convencionalismos rítmicos da poesía tradicional; ademais procura fuxir da expresividade lírica e rexeita a presenza de anécdotas argumentais nos seus poemas. Porén, non toda a poesía deste autor se axusta a ese plan, ás veces os sentimentos afloran puntualmente nos versos do poeta rianxeiro e, en xeral, no seu poemario De catro a catro resoa un eco melancólico que dificilmente se pode silenciar; véxase se non o texto 15 da antoloxía. Por outra banda, algúns dos poemarios de M. A. axústanse ás formas e os tons tradicionais (Sempre e mais dispois, Viladomar).

8. Resposta aberta.

9. Suxestións para o comentario: Neste texto, a medio camiño entre o tradicional e o moderno, Manuel Antonio xoga coa disposición tipográfica dos versos como un recurso poético visual. Fai un uso bastante libre da rima, que desde logo non se axusta a ningún esquema fixado pola preceptiva literaria. Utiliza unha serie de imaxes bastante novidosas que, ás veces, achegan o poema á estética vangardista (expresionista en ...ringleira de faroes que se ría // coma unha sucesión de disparates.

Surrealista en ...reloxo pasivo // espreguizábase...; futurista en ...salvaxe soberba diaria // do mastodonte camión.).

A lingua poética utilizada resulta bastante innovadora dentro da poesía galega; achégase tamén ás propostas vangardistas e nela parece dominar o ton prosaico.

10. A arela da liberdade absoluta, ou mellor aínda da plena liberación.

11. Todo o poema descansa na humanización sucesiva de o día, as campás, as estrelas... A presenza humana aparece suxerida por cantigas e aturuxos, mais en ningún momento se percibe directamente unha persoa. Todo o protagonismo repousa sobre os elementos da paisaxe, tanto os naturais como os creados polo home.

12. Resposta aberta.

13. Son dúas percepcións poéticas visionarias: unha raxa de melón e unha coitelada de luz; mentres a primeira verte unha ollada amable, sensual e atractiva que remite ao principio do «eros», a segunda repara no tráxico, no agresivo, na dor que nos leva a pensar na pulsión do «tánatos».

11. DO POSREXURDIMENTO Á GUERRA CIVIL: PROSA SOLUCIÓN ÁS CUESTIÓNS

1. (páx. 258) O estilo sobrio caracteriza o texto, no que o autor emprega unha linguaxe de extraordinaria ri-

queza léxica empregando voces propias galegas referidas ao campo e ao sistema de propiedade da época (fanegas, cabezaleiros, nabeiras, caseiros, colombros, maragoutos, congostras, etc.).

2. (páx. 260) Resposta aberta.

SOLUCIÓN ÁS ACTIVIDADES DA SECCIÓN INICIAL (páxs. 274-275)

1. Resposta aberta.

O alumno debería ter en conta os seguintes aspectos relativos á etapa pregaleguista ou de formación dos homes do Cenáculo Ourensán (aproximadamente ata 1914): – Autodidactas.

– Individualismo.

– Elitismo.

– Desinterese por todo o relacionado con Galicia e co trivial.

– Homes insatisfeitos e rebeldes, pero non comprometidos.

– Inadaptados (odian a época que lles tocou vivir e afástanse do medio no que viven).

– Afección por temas esotéricos.

– Procura do exótico.

– Conciencia da arte como evasión.

– Unha forma de evadirse era o refuxio na arte ou na lectura.

Algúns dos seus mestres foron: En lingua inglesa: Edgar Allan Poe, Ruskin.

En francés: Baudelaire, Rimbaud, Verlaine, P. Laforgue.

Novelistas: Huysmans.

Teatro: Maeterlink, Ibsen, D’Anunzio.

Filósofos: Nietzche.

Escritores doutras culturas: Tagore.

Escritores portugueses: Eça de Queiroz, Eugénio de Castro.

2. Resposta aberta.

Cómpre que o alumno teña en conta, como mínimo, o seguinte: – A diferente procedencia social de Castelao (clase mariñeira) e os compoñentes do Grupo Nós (clase fidalga ou de familias importantes).

19

– A formación intelectual semellante dos homes do Grupo Nós (véxase actividade 1) e distinta (maior apego á terra desde sempre) de Castelao, gran defensor dos oprimidos e, en xeral, das clases baixas.

– O homes do Grupo Nós comezan a súa andaina vital fóra do galeguismo, mentres que Castelao — xa desde a súa mocidade— se inicia no galeguismo a través do agrarismo e participando na loita anticaciquil desde El Barbero Municipal.

c) As coordenadas espaciais están pouco localizadas.

Só se fala de «lugares», «foro», «a casa», espazos que se van concretando máis ao facer referencia a «souto», «cruce de camiños», «baixo un pendello», «a carón dun parral». Estes espazos veñen determinados pola cobranza dos foros.

Os traballos do campo tamén dan lugar á nominación de espazos rurais como «nabeiras» ou «eidos».

– A ideoloxía nacionalista de dereitas e de tendencia cristiá dos homes do Grupo Nós e a opción esquerdista de Castelao.

A localización espacial parte da parroquia como núcleo máis amplo, vaise relativizando nos «lugares» propios e focalízase definitivamente no pazo.

– A maior incursión na política de Castelao, fronte ao intelectualismo dos homes do Grupo Nós.

En canto ás coordenadas temporais, céntranse no outono e veñen determinadas pola realización de traballos temporeiros como a vendima, a recolleita das castañas ou a tarefa de sementar o centeo.

3. a) 3ª persoa omnisciente. b) Polo que se pode observar no texto, D. Celidonio é un comerciante de moi escasa cultura, fundamentalmente materialista, vulgar e relacionado coa política. c) O ton predominante é o irónico, co afán de ridiculizar o personaxe. d) Resposta aberta.

Cómpre que o alumno teña en conta aspectos do texto como a ironía, o dobre sentido, as imaxes degradantes que contribúen á deformación grotesca, o recurso á trivialización e a mitificación do trivial, etc.

4. a) Foro: Tipo de contrato agrario polo que unha persoa ou institución cede a outra o uso ou proveito dun ben, neste caso terras.

Prorrateos (rateos): Distribución proporcional dunha cantidade ou dunha contía entre varios.

Cabezaleiros: Persoas que, entre os que levaban foro, cobraban e pagaban o canon por todos, entendéndose co dono.

Solaina: Balcón ou corredor exterior dalgunhas casas, orientado cara á parte onde dá máis o sol.

Caseiros: Persoas que administran ou traballan as terras doutros.

Colombros: Tipo de cabazo que se emprega, entre outros usos, como compoñente dos chourizos de cebola.

Maragoutos: Feixes ou monllos que na seitura se forman co trigo ou o centeo para despois formar a meda.

Culeiros: Recipientes de forma cilíndrica ou troncocónica, feitos de vimbios ou de cortizas de árbore.

Son de menor tamaño cás cestas e teñen asas.

20

b) De diversos traballos estacionais relativos ao campo.

5. O paso por Compostela e esa «nova visión» e «nova sensación» que enche ao protagonista debe encadrarse dentro da volta ás raíces e da descuberta da terra (o feito, como se sabe, pode ser perfectamente trasladable aos homes do denominado Grupo Nós). Compostela, capital de Galicia, simboliza «a terra» e o itinerario polas zonas máis tradicionais e típicas, a descuberta das raíces máis profundas de Galicia.

O descubrimento da terra representa o comezo da chegada ao galeguismo.

6. Inserida nunha interpretación esencial que se fai de Galicia no libro Cousas, «A Marquesiña» é un relato no que se amosa a pobreza da nosa terra a través da semblanza do personaxe, que non fai honra ao seu nome máis ca polo feito de súa nai traballar na casa do marqués.

A intención é moralizante e crítica da situación de subdesenvolvemento na que se atopa o país e onde mediante unha falsa relación nome/economía pon de manifesto as penurias polas que pasan as clases baixas representadas pola protagonista.

Os procedementos estilísticos máis salientables son o paralelismo (construccións binarias), a anáfora (Non foi/Non probóu), a epífora (e chámanlle a Marquesiña), a parataxe (Chámanlle...e.../Non foi á escola...e.../Non probou...e...), o paradoxo e a ironía.

7. O epílogo volve insistir no tema central da obra: os amores serodios.

A morte aparece como unha especie de castigo determinado polo feito que lle dá título á obra. Supón tamén unha sorte de reconsideración do acontecido, no que os vellos recapacitan, de maneira que a degrada-

ción moral na que caeron ao longo dos sucesivos lances vese explicitada por eles mesmos.

paralelismo (nos versos 14, 15, 16 e 17); figura etimolóxica e pleonasmo (v. 27 a morte morta).

En definitiva, no epílogo ponse de manifesto que a morte é a consecuencia natural dos vellos, pero é sobre todo o castigo por esa obsesión que os leva a namorarse nun intento de vencer a morte, o cal supón a súa autodestrución. Ninguén pode escapar á morte enganándoa cun florecemento de amores tardíos.

5. (páx. 295) Trátase dun poema intimista que, nalgún sentido, podería considerarse próximo ao espírito da Escola da Tebra polo seu ton anguriado e melancólico, aínda que tamén deixa ver un trasfondo de relixiosidade vivida conflitivamente.

6. (páx. 299) Resposta aberta.

8. Resposta aberta.

9. Resposta aberta.

10. Resposta aberta.

12. DESDE A GUERRA CIVIL ATA 1980: POESÍA

SOLUCIÓN ÁS ACTIVIDADES DA SECCIÓN INICIAL (páxs. 311-313)

1. Resposta aberta.

2. Resposta aberta.

3. Resposta aberta.

SOLUCIÓN ÁS CUESTIÓNS

1. (páx. 285) Na primeira estrofa destacan o hipérbato, a metáfora (a cama dos hexámetros) e a prosopopea (o vento como un ser humano), que se alonga por todo o poema.

Na terceira estrofa pódese constatar a aliteración dos fonemas nasal palatal e alveolar líquido lateral.

As dúas últimas estrofas constitúen un apóstrofe construído sobre a prosopopea xa apuntada.

Por último, na derradeira estrofa atopamos unha metáfora visionaria (cantares das leiras = pailebotes craros).

2. (páx. 288) O suxeito lírico contémplase, xa maior, reparando en que o seu corpo —ou unha parte de si que non deixa de ser el— ten avellado tanto que xa non degoira a vida. Pero por outra banda, outra parte del mesmo —que pode ser o seu espírito— segue manténdose nova e conserva todas as arelas e os afáns da vida. O poema descansa nesa dialéctica establecida entre as dúas partes de si mesmo.

Aparece tamén a idea da morte representada no esquecemento, en tanto que a lembranza representa a posibilidade de permanecer vivo: mentres permaneza a memoria de algo ou de alguén, ese algo ou algúen será inmortal.

3. (páx. 290) Aliteracións (do fonema /s/ no primeiro verso, da sílaba ‘dra’ no terceiro...), consonancia (entre hedra e medra no terceiro verso).

4. (páx. 290) Aliteracións (do /b/ ao longo de todo o poema e puntualmente doutros fonemas); similicadencia (estoupan en cadeia // e creban as cadeias que nos atan); enumeracións (ao longo de toda a composición); anáforas (nos versos 3, 4 e 6, por exemplo);

4. Resposta aberta. Véxase o libro do alumnado.

5. O certo é que tanto no texto 2 como no 3 se poden percibir claramente as pegadas do hilozoísmo.

No primeiro caso trátase dun poema construído sobre a chegada da humanizada mañá ao cuarto do poeta que xace doente na cama; tal vez sexa este o poema máis claramente hilozoísta dos que se inclúen na antoloxía.

No segundo, o protagonista é o vento, que aparece tamén humanizado; neste caso o poema acusa ademais outras influencias, tanto clásicas como innovadoras, de aí que poidamos considerar que a influencia hilozoísta deste texto resulta menos marcada.

6. Trátase dun soneto clásico (de versos hendecasílabos a maioría) co seguinte esquema de rima consonante: ABBA CDDC EEF GGF. É pois o que Navarro Tomás chama un soneto de cuartetos independentes, dado que teñen rimas distintas. En cada un dos tercetos aparece un pareado.

7. No texto 4 aparecen trazos neotrobadorescos: estrofas de dous versos pareados, paralelismo sintáctico ao longo de todo o poema e alusións a motivos trobadorescos.

8. Resposta aberta.

9. Vale fundamentalmente o dito na resposta 7; unicamente cómpre suxerir o comentario dos valores simbólicos que parecen adquirir termos como o vento irado, a lúa fría e o mar maior, dunha banda, fronte ao cervo e a amiga, doutra.

10. Penélope destecía de noite o que tecía durante o día; ese parecía ser o fado de Galicia, condenada a permanecer nun estado de prostración secular do que parecía non poder saír por máis que o tentase.

21

11. Son dous textos que comparten un certo prosaísmo; tentando tirar partido estilístico da linguaxe xornalística, o texto de Seoane, e da administrativa, o de Manuel María. En ambos os textos resulta perceptible a intención social, máis directa e explícita no primeiro, máis mitigada polo ton idealista no segundo.

12. Suxestión para o comentario: • Análise dos tropos («o corvo da noite»; «o vento, home langrán»; «albres como pantasmas»; «luceiros prendidos da eixada»...).

• Recursos baseados na repetición de elementos (anáfora: «Pasaba...»; epímone: «i eu tiña medo»).

• Adxectivación nos versos finais.

• Estrutura do poema en dous tempos: pasado = infancia, presente = idade adulta. Por outra banda, dentro da primeira parte aínda se poden distinguir outras: as tres primeiras estrofas aparecen dominadas polos elementos da natureza (a noite, o vento, as árbores); a quinta, sexta e sétima, pola presencia humana (o xornaleiro, o cazador, os fortes mozos).

• Contido. Tema: os medos infantís.

13. Resposta aberta.

14. Resposta aberta.

15. O paso do tempo; a descuberta do amor.

16. Resposta aberta.

17. A coincidencia máis patente é o ton máis ben pesimista que desprenden, moito máis acusado nos textos 23 e 24.

18. Resposta aberta.

19. Resposta aberta.

13. DESDE A GUERRA CIVIL ATA 1980: PROSA SOLUCIÓN ÁS ACTIVIDADES DA SECCIÓN INICIAL (páxs. 344)

1. O narrador. Tendo en conta o estudado no tema 14 sobre os elementos básicos da novela (páxs. 324325), neste fragmento atopámonos cun narrador interno ou homodiexético (forma parte da historia que se conta), obxectivista (só rexistra o que pode ser visto desde fóra e o que din os personaxes). Trátase, pois, dun narrador obxectivo.

A lingua. Como adoita ser habitual en Fole, o texto presenta un nivel coloquial de lingua, como se pode apreciar polo uso de palabras do tipo «bandallo», «pirata», «gandul», «cutifós», «felpaba», «baleigán» e ex22

presións como «somos os dous dun tempo», «heite esfolar», «listo coma o lume», etc.

Por outra banda, no texto aparecen castelanismos (conozo, isla, decir, difuntiños, tabla), vulgarismos (autro, cuasi, maiestro), e sobre todo dialectalismos (il, cativo, faguía, iste, cutifós, maos). Estes son propios dos bloques central e oriental e xa sabemos que é neste último onde transcorren as historias foleanas.

2. Os elementos realistas veñen determinados en primeiro lugar pola alusión a nomes aparentemente reais (Marcelo Calviño, Pedro Bravo) e topónimos reais (México, Avión, Pontevedra, O Carballiño) e, en segundo lugar, pola aparencia de realidade que se lles dá ás descricións, nalgúns casos con certo detalle.

O emprego dalgúns elementos pouco verosímiles ao longo do conto, como o feito de seren os merengues elaborados con leite de burra e co mexo dun dos rapaces, combinado coas xa citadas marcas realistas producen ese efecto tan característico nas súas historias.

Por outra banda, o efecto de sorpresa ou de inclusión do inesperado (o feito de o leite de burra ser o segredo), a minuciosidade dalgunhas descricións (poñíao a mexar no leite, pouca cousa, pouco máis que un vasiño) e o emprego da ironía e a dobre intención (obsérvese o diálogo) danlle ao texto ese toque de humor propio de moitas narracións de Cunqueiro.

3. Algúns dos elementos que axudan a crear esta sensación son a linearidade dos relatos, a súa estrutura (situación inicial, complicación ou acción, resolución...), o nivel de lingua empregado (popular), certo índice de humor, a importancia dos personaxes (sobre todo no texto de Fole), a condensación da acción, o reducido número de personaxes, a súa configuración arredor dun suceso insólito (sobre todo no segundo), o seu rápido desenvolvemento cara a unha solución (sobre todo no segundo).

4. a) Emisor: Cibrán Canedo, o Castizo.

Receptor: Trataríase supostamente dun xuíz, ante o cal O Castizo está a efectuar a correspondente declaración. b) Ao longo da novela a climatoloxía corre parella ao índice de tensión e traxedia que os protagonistas van soportando. Así, a chuvia, principalmente, e tamén o vento, o corisco, o frío e a xeada inciden no itinerario dos esmorgantes polas rúas de Auria, de xeito que se establece un paralelismo simbólico entre estes axentes atmosféricos e o crecente fatalismo que se vai instaurando como un dos eixes da novela.

5. As características da Nova Narrativa que se observan no texto son: – Expresión do absurdo e da monotonía da existencia a través de expresións como Leva un mes chovendo. Leva un mes marcando, a campá da catedral, un tempo submariño, lento e baleiro; Moi poucas veces os 5 ou 6 milleiros de estudiantes molados... que enchen as rúas de Compostela teñen algo interesante que decir ; Eu son León Barreiros ¿E que? Podía ter sido unha laxe...; Non entendo por qué estou agora a escribir estes papeis... .

– Predominio do monólogo interior.

– Ambiente urbano (Compostela), claustrofóbico (o protagonista pechado no seu cuarto durante días) e sórdido (A pensión Míguez é escura e sórdida»; «Polo regular cheira a suor).

– O personaxe principal aparece como un ser anónimo (aínda que dá o seu nome, segue a ser un estudante calquera en Santiago), desarraigado (todo lle dá igual, mesmo a morte de súa nai, o cal ten moito que ver con O estranxeiro de Albert Camus, obra fundamental do existencialismo), con algún tipo de patoloxía (manifestada pola idea que sobrevén do suicidio: Eme imposible arredar de min a idea de que eu sobre nesta fodida vila ; Como a iauga chega até o terceiro piso, é decir, até o meu balcón, pódome botar tranquilamente, que sei nadar ben ; Non sei como non se me ten ocurrido endenantes botarme á rúa polo balcón...), etc.

6. Restrevar: Labrar a terra que estivo sementada a cereais. Tamén pode significar sementar nunha terra o mesmo froito da colleita anterior.

Monllos: Feixes de cereais cos que se fai a meda. Tamén se di mollos.

Alancar: Andar apuradamente e con pasos longos.

Avanzar con rapidez e a grandes pasos. Avantar, azancar.

8. Algunhas diferenzas salientables poden ser as seguintes: – O texto 8 correspóndese cun tempo actual, mentres que o 9 sitúase no mundo clásico da Grecia antiga.

– Elementos modernos no texto 8.

– Relación entre o que se explicita no texto 9 e unha lectura máis profunda na que se pode apreciar unha idea sobre a problemática actual galega (aproveitamento dun tema clásico para empregalo referido a Galicia).

– O texto 8 relaciónase máis coa novela policíaca.

– A lingua do texto 8 é máis coloquial, mentres que a do texto 9 é máis culta, como corresponde á temática de cada un.

9. Resposta aberta.

10. Para asimilar perfectamente o que se representa no vídeo (conto de Fole) cumpriría que o alumnado lese ou se lle explicase o expresado por Claudio Rodríguez Fer no seu libro A Galicia misteriosa de Ánxel Fole, no que respecta ás técnicas de elaboración do conto por parte desta gran figura das nosas letras.

11. Resposta aberta.

12. Resposta aberta.

13. Resposta aberta.

14. A LITERATURA GALEGA ACTUAL: POESÍA SOLUCIÓN ÁS ACTIVIDADES DA SECCIÓN INICIAL (páxs. 369-370)

1. Resposta aberta.

2. Resposta aberta.

3. Intimismo: tendencia que mostra predilección por asuntos da vida familiar ou íntima.

Culturalismo: tendencia caracterizada polo emprego frecuente de referencias culturais.

Moxardos: Insectos dípteros moito máis grandes cás moscas e que chuchan o sangue doutros animais. Tamén se donominan tabáns.

Esteticismo: actitude do escritor que concede importancia primordial á beleza formal, antepoñéndoa aos aspectos intelectuais, relixiosos, morais, sociais, etc.

«Non hai quen lle tusa»: Non hai quen lle diga nada que vaia contra a súa opinión ou forma de pensar.

Experimentalismo: tendencia centrada na busca de formas e motivos literarios innovadores e sorprendentes.

7. A visión é a dunha aldea na que predomina a pobreza.

Trátase dun mundo rural cheo de esforzo e traballo, pero que non conduce nunca a unha melloría no nivel económico, senón que a única solución para este é a emigración.

4. (Véxanse as páxinas correspondentes do libro do alumnado). Entre as características compartidas pola poesía das dúas décadas sobrancea a esixencia de elaboración formal e lingüística que se impoñen os au-

23

tores como necesaria condición de posibilidade para o discurso poético. Porén, nos 90 téndese a mostrar preferencia por unha expresión máis directa e menos alambicada, rexeitando o excesivo culturalismo e procurando chegar máis sinxela e doadamente ao lector. Nesa mesma liña están o recurso ao ton coloquial, a maior carga narrativa e o aproveitamento poético do cotián que se testemuñan nalgunhas das obras actuais.

17. Trátase dun texto de temática erótica.

18. Trátase dunha décima de versos octosilábicos co seguinte esquema de rima consonante: ababcbcddc.

Os catro primeiros versos levan os acentos na 2ª e 7ª sílabas, mentres que nos cinco últimos versos os acentos rítmicos recaen nas sílabas 3ª e 7ª.

19. Resposta aberta.

5. Véxanse as páxinas correspondentes do libro do alumnado.

15. A LITERATURA GALEGA ACTUAL: PROSA

6. Resposta aberta.

SOLUCIÓN ÁS ACTIVIDADES DA SECCIÓN INICIAL (páxs. 396-397)

7. Trátase dun soneto alexandrino co seguinte esquema de rima consonante: ABBA ABBA CDE CED. Cada un dos tercetos leva un verso de rima aguda, mais en distinta posición. Os versos son polirrítmicos, aínda que hai uns acentos dominantes nas sílabas 2ª e 6ª de cada hemistiquio.

8. Resposta aberta.

9. O texto 3 é unha reflexión motivada pola contemplación do estado no que se atopa a casa paterna, a consecuencia do que se insta á súa defensa como principal obriga do fillo. A casa do pai, ademais de selo en sentido literal, asume outros valores culturais e políticos, no sentido de chegar a representar o país, a nación propia; o poema avanza desde o ton intimista ata o social e o ideolóxico.

O texto 5 pertence máis ben ao terreo do lirismo intimista. A casa paterna é evocada na memoria nunha circunstancia particularmente triste para os moradores da mesma: o falecemento do pai.

10. Resposta aberta.

11. A trivialización da existencia e da cultura en beneficio do consumismo implantado pola ideoloxía dominante.

12. Resposta aberta.

13. Resposta aberta.

14. A fugacidade da vida e o sentido da existencia.

15. Ambos os textos comparten unha idea: non é a extensión, o tamaño, a dimensión física o que fai grandes ás cousas, senón a capacidade do suxeito para aprehendelas, para penetralas.

16. É o desexo que sentimos de ser un co cosmos ao repararmos que o individuo —o ser humano— é algo así como o fiel dunha balanza que ten nun brazo o mundo exterior e no outro o mundo interior; como un reflexo un do outro.

24

1. Ao longo do texto atopamos, debido ao emprego dunha lingua espontánea e coloquial, numerosas repeticións e paralelismos. Algúns dos que o alumno/a podería sinalar son os seguintes: – Repetición de palabras e secuencias («se se cabrea, que se cabree»; «non me meto eu na casa/non me meto, non»; «non, home, non»; «qué burro, ai, qué burro»).

– Paralelismos («Porque me estou cansando/porque me dá a gana/porque estou canso»).

Polo que respecta á lingua, esta caracterízase pola súa espontaneidade (de aí a grande abundancia de repeticións e expresións características da linguaxe coloquial), pola súa sinxeleza e claridade.

2. Resposta aberta.

3. Tema: A monotonía do mundo moderno.

O que se pretende é facer ver que actualmente o ser humano perdeu parte das súas características propias e deixa en moitos casos de ser el mesmo porque se deixa levar por todo o que lle ofrece o mundo exterior (alienación), que se resolve no materialismo.

Aínda así, o máis valioso de todo é o mundo interior, ese mundo que é o que hai que explotar porque ese si que é inabarcable, variado. Somos nós os que facemos que a nosa vida sexa monótona ou non; todo depende do noso interior, de como vemos ou queremos ver as cousas e todo depende de como explotemos a nosa propia interioridade.

4. O personaxe principal é un mozote, estudante no instituto, que comeza a formularse algunhas cuestións propias da adolescencia. Neste caso trátase de experimentar aquilo que é característico da súa idade: o sexo.

5. O texto instálase na actualidade (podería ser calquera día desde mediados do século XX), pois o que se ex-

presa no mesmo é a vida na que predominan as présas, na que non hai tempo para nada. Ese modo é característico da sociedade de consumo, que en Galicia comeza a cobrar relevancia a partir dos anos sesenta do século XX. O estilo correspóndese con esa intención de velocidade, de présa; é áxil, con secuencias non moi longas que permiten precisamente darlle esta vivacidade ao relato.

Polo que respecta á lingua, esta é correcta, predominando o rexistro coloquial, espontáneo, que se fai patente en secuencias e expresións como «saíu disparado»; «Non é que tivera moita clientela»; «Merda de vida»; «un día destes».

6. Resposta aberta.

7. O narrador realiza a caracterización física e psicolóxica do Pitoño. A través da caracterización física, a máis detallada no fragmento, sabemos que se trata dun home de aspecto descoidado, pouco limpo e de baixa estatuta.

Polo que respecta á caracterización psicolóxica, esta é escasa; só sabemos que O Pitoño é «marica» e ten moitos cartos, conseguidos a través do negocio da prostitución.

O texto é moderno e está escrito nunha lingua actual e nun rexistro coloquial, mercé sobre todo ao emprego de termos como «julais», «marica», «puticlub », «fulano», e expresións do tipo «abunda a xente da mesma pluma», «levanta do chan pouco máis de metro e medio», «non ten nin media hostia». Correspóndese, pois, a lingua empregada co ambiente que se describe e no que se move o personaxe principal.

8. O alumnado debería comentar, fundamentalmente, que Paco Martín emprega aquí o mesmo sistema ca Cunqueiro en canto que se move o texto entre a realidade (aparente) e a fantasía. Determinados elementos como as referencias aos Carmina Burana de Carl Orff, etc. danlle aparencia de realidade, así como a disposición do discurso que pretende ser serio e a alusión a parte reais de animais (dentes, cu, boca, etc.).

dade de medro social, característica exclusiva, por outra parte, dos humanos.

9. Cuarteto para unha noite de verán (Un escritorio. Lámpada de luz baixa. Atmosfera de poema de Álvaro de Campos, Entra o AUTOR. Escribe en silencio. Soa o teléfono.)

AUTOR: Si? Son eu, si. Quen é vostede, señorita?

Pois non, non. Non sei quén é vostede. Claro, claro.

Acaba de chegar, si. Como soubo vostede isto? Ah, non sabía... A obra? Si, señorita. Non, non, a obra... non está rematada. Non, non, por favor, non pense iso. Que é o teatro? Non, eu non. Se vostede o di.

Realmente... Iso non existe, créame. Si, estou falando en serio. Realismo máxico? Realismo marabilloso?

Non, non, simplemente teatro que hai que destruír.

Si, señorita. Teatro puro? Claro, señorita. Si, a estrea vai ter lugar. Onde? Como quere que eu o saiba? Si, eu son o autor da obra. Non, señorita, o público sempre está presente. O público sempre está aí. Cal é a miña concepción do teatro? (Con certa retórica irónica.) Eu quero verter veleno na súa alma, provocar un brado infinito no interior da súa cabeza; invadir os seus ollos, todos os seus sentidos, dunha marabilla imposible, unha morte feliz que destrúa o teatro.

Claro, señorita. Vostede quere entenderme. Os personaxes? Só existe o misterio, unha voluptuosidade escura, un desexo indefinido. Si, señorita. Encataríame que vostede asistise á función. Adeus.

(O AUTOR da obra continúa a escribir. Escuro.)

Máis ca unha definición do teatro, do texto pódese entrever aquilo do que está en contra o autor: o que non é máis ca ficción e, polo visto, o teatro deber ter a súa realidade, o seu mundo.

10. Resposta aberta.

11. Resposta aberta.

12. Resposta aberta.

Por outra banda, a fantasía maniféstase en que a exposición vulnera os principios de coñecemento que se ten do mundo. É pouco verosímil que un animal asubíe coma unha persoa —e moito menos composicións pertencentes á música clásica— e polo cu, ou que careza de lingua. Tamén se apoia a exposición nunha falsa argumentación, dado que o feito de non ter lingua non implica relación ningunha coa capaci-

25