Μεταπλάσεις του σώματος, ο καρκίνος του μαστού

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΣΩΝ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΠΕΙΡΑΙΑ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ (ΣΥΜΠΡΑΞΗ) ΔΙΑΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΜΕΤΑΠΛΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ Ο ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΜΩΡΑΛΗ ΣΟΦΙΑ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΣΠΥΡΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ

Διπλωματική εργασία που κατατίθεται ως μέρος των απαιτήσεων του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών στις Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας για την Εκπαίδευση

Αθήνα, Ιούνιος 2009

1

ΚΕΦΑΛΑΙΑ

1. Μια προσωπική μαρτυρία

1-6

2. Η Ιστορία του Καρκίνου του Μαστού

7-18

3. Το στίγμα του σώματος

19-25

4. Η δύναμη των λέξεων

26-28

5. Ομάδες και οργανισμοί συμπαράστασης

29-39

6. Γλωσσάρι

40-47

7. Παράρτημα

48-88

       

«Το γυμνό στήθος του» Ίταλο Καλβίνο 49-52 Ογκολογικές κλινικές εντός Αττικής 53-61 Ογκολογικές κλινικές εκτός Αττικής 62-66 Ιδιωτικές κλινικές 67-70 Κέντρα και σταθμοί πρόληψης του καρκίνου του μαστού 71-74 Επιστημονικές οργανώσεις 75-81 Ιστοσελίδες σχολιασμένες 82-84 Ογκολογικά Κέντρα και Ινστιτούτα του εξωτερικού 85-88

8. Βιβλιογραφία 9. Ηλεκτρονική βιβλιογραφία

89-91 92

2

Μια προσωπική μαρτυρία Όταν ξεκίνησε αυτή η περιπέτεια της υγείας μου όλος ο κόσμος ήρθε ανάποδα. Όσο και να είσαι προετοιμασμένος για την πιθανότητα να συμβεί κάτι τέτοιο, η στιγμή που σου το ανακοινώνουν είναι ένα μεγάλο σοκ. Ο γιατρός κοιτάει τις εξετάσεις, κοιτάει εμένα και μου λέει: «Ίσως δεν χρειαστεί να κάνουμε ολική μαστεκτομή». Τι λέει; Σε μένα απευθύνεται; Συνεχίζει να μιλάει αλλά εγώ δεν τον ακούω. Βλέπω το στόμα του, τα χείλια του να κουνιούνται, να με κοιτάει αλλά δεν ξέρω τι λέει. Κάποια στιγμή σταματάει. Καταλαβαίνω ότι περιμένει να του απαντήσω σε κάποια ερώτηση. Δεν έχω ακούσει. Μου επαναλαμβάνει: «Τι λες;». «Δεν άκουσα. Συγγνώμη». Οι φίλοι μου με ρωτάνε. «Έχω καρκίνο» «Ναι αλλά τι σου είπε;» «Δεν ξέρω δεν άκουσα.» «Σοφία τι λες;» Άντε να τους εξηγήσω… Σκέφτεσαι τους δικούς σου ανθρώπους. Πώς θα το αντιμετωπίσουν, πόσο θα στεναχωρηθούν. Σκέφτεσαι τους γονείς σου. Όλα αυτά που δεν πρόλαβες να κάνεις. Ανακαλείς αυτά που έχεις κάνει και τις εκκρεμότητες που έχεις αφήσει. Το γεγονός ότι δεν έχω παιδιά με έκανε να αισθάνομαι πιο χαλαρά: « Μπορώ να πεθάνω και αύριο». Δεν ήταν όμως αυτό που ήθελα. Αυτό που ήθελα ήταν να ζήσω. Είχα τόσες απορίες, ερωτήματα φόβους, ανασφάλειες, και σχεδόν κανείς δεν μπορούσε να μου δώσει απαντήσεις. Οι γνωστοί που είχαν περάσει κάτι παρόμοιο προσπαθούσαν αλλά ο καθένας ή καλύτερα η καθεμιά είναι μια τόσο ξεχωριστή περίπτωση που αυτό δεν βοηθούσε πολύ. Οι γιατροί από την άλλη μεριά παρόλη την καλή τους πρόθεση δεν είχαν τον χρόνο να ασχοληθούν εξατομικευμένα με την κάθε ασθενή. Τις πρώτες μέρες μετά τη διάγνωση είχα κλειστεί στο σπίτι μου και προσπαθούσα να διαχειριστώ τα καινούρια δεδομένα. Στην αρχή δεν υπήρχαν αισθήματα, ούτε καν πόνος. Μονάχα ένα απίστευτο κενό.

3

Υπήρχε και το πρόβλημα ότι όλα ήταν «ανοιχτά». Όπως μου είχε πει ο γιατρός «Αφού ανοίξουμε θα ξέρουμε ακριβώς τι έχουμε να αντιμετωπίσουμε». Το πρώτο θέμα ήταν το πού και με ποιόν θα έκανα την επέμβαση. Ακόμα και αυτό είναι μια πολύ δύσκολη επιλογή γιατί είναι μια -κυριολεκτικά- «επιλογή ζωής» στην οποία είσαι αβοήθητη. Αφού αποφάσισα ότι θα εμπιστευόμουν τον Άγιο Σάββα, λόγω μεγάλης εμπειρίας στον καρκίνο του μαστού, άρχισε η αναμονή του κρεβατιού για την εισαγωγή. Εγώ στο σπίτι έψαχνα στο internet, σε βιβλία, περιοδικά, σε γνωστούς και γνωστές γνωστών να μάθω, να καταλάβω. Κάποια γιατρός στην Αμερική έχει πει ότι ο καρκίνος του μαστού συνοψίζεται σε τρεις λέξεις «μαχαίρι, δηλητήριο, φωτιά». Μετά την ολική μαστεκτομή στην οποία υποβλήθηκα άρχισε η περιπέτεια και η αγωνία για τα αποτελέσματα της βιοψίας. Στο νοσοκομείο είναι η πρώτη στιγμή που συνειδητοποιείς τον ακρωτηριασμό αλλά δεν μπορείς να τον διαχειριστείς ακόμα. Γυναίκα, θηλυκότητα, σεξουαλικότητα, όλα αυτά, αυτές οι λέξεις, αυτές οι έννοιες, τόσο στενά, άρρηκτα συνδεδεμένες με το γυναικείο στήθος. Άρα; Μετά από αυτό τι; Το ότι γύρω σου υπάρχουν γυναίκες που όλες έχουν το ίδιο πρόβλημα δεν βοηθάει. Κανείς δεν μου είπε πού θα μπορούσα να ψάξω, να απευθυνθώ για να μάθω, να καταλάβω, να βοηθηθώ. Προχωρώντας ο καιρός άρχισαν οι χημειοθεραπείες. Κάθε 20 μέρες χημειοθεραπεία. Έχεις δει ταινίες, έχεις ζήσει κοντινούς ανθρώπους, έχεις ακούσει ιστορίες και έρχεται η ώρα σου η σειρά σου να πας. Στην καρέκλα μαζί με άλλες 9 γυναίκες. Όλες οι ηλικίες, όλες οι τάξεις, τα στυλ αλλά ένα κοινό νήμα μας ενώνει όλες. Ο φόβος αλλά και η ελπίδα. Σκοτώνουμε κομμάτια του εαυτού μας αναζητώντας τη ζωή. Σε

4

άλλες πιο έντονο το ένα σε άλλες το άλλο. Πρέπει να στοιχηθείς, να διαλέξεις, να αποφασίσεις. Το φάρμακο στάζει σιγά- σιγά σε όλα τα χέρια, σε όλες τις φλέβες. Φαντάζομαι το φάρμακο να κυκλοφορεί στο σώμα μου και να συναντά κάθε άρρωστο κύτταρο. Να του επιτίθεται. Να το σκοτώνει πριν προλάβει αυτό να σκοτώσει εμένα. Έχω συνταχθεί με την ελπίδα. Ο φόβος υπάρχει αλλά προσπαθώ να τον ξεχάσω. Μιλάω με τις άλλες γυναίκες- όλες μεγαλύτερες- προσπαθώ. Να τις ηρεμήσω; Καθησυχάσω; Ανακουφίσω; Παρηγορήσω; Οι ώρες περνούν και μία μια φεύγουμε ανανεώνοντας το ραντεβού μας σε 20 μέρες. Πριν πέσουν τελείως τα μαλλιά μου πάω για περούκα. Περούκες ξανθές, μελαχρινές, κοντές, μακριές, σγουρές, φυσικές, τεχνητές. Κι εγώ ψάχνω αυτή με την οποία θα με αναγνωρίζω. Αυτή με την οποία θα κρύβομαι. Θα καμουφλάρομαι. Θα ζω για τους επόμενους μήνες. Τεχνικές λεπτομέρειες από την πωλήτρια για τη φροντίδα, τη συντήρηση, τη φύλαξη. Κι εγώ ψάχνω στον καθρέφτη ΕΜΕΝΑ. Τον καινούριο μου εαυτό που είναι ένα παζλ από αξεσουάρ, από πρόσθετα, στοιχεία. Τον καινούριο μου εαυτό που δεν θα τραβάει τα βλέμματα των άλλων και θα βοηθάει εμένα να θυμάμαι πώς ήμουν και πώς θα ξαναγίνω κάποτε. Μετά από κάποιους μήνες… Στο νοσοκομείο μου λένε ότι αν βάλω μια κάσκα από πάγο τα μαλλιά μου δεν θα πέσουν. Κι εγώ τη βάζω. Ένα κράνος από πάγο που μου μουδιάζει το κεφάλι. Τρεις ώρες προστίθενται στη διάρκεια της μεγάλης έτσι κι αλλιώς παραμονής μου για τη χημειοθεραπεία. Εγώ, εκεί. Κι έρχονται οι οδηγίες. Ναι μεν η κάσκα, αλλά ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ: Να τα πιάνεις. Να τα χτενίζεις. Να τα φορμάρεις. Να τους βάζεις ζελέ.

5

Να τα λούζεις συχνά.

-Και τι να τα κάνω λοιπόν; -Ναι αλλά θα πέσει μόνο το 40%!!! Φεύγω. Περνούν οι 15μέρες κι αρχίζω να μαδάω. Όχι να μου πέφτουν τρίχες. Να μαδάω. Σε μαξιλάρια, καναπέδες, πολυθρόνες. Βάζω καπέλα και τα βγάζω γεμάτα μαλλιά. Ακουμπάω το κεφάλι μου, το ίδιο. Αποφασίζω να μην ξαναβάλω πάγο. Αποφασίζω να ξυρίσω το κεφάλι μου. Στο αυτοκίνητο για το σπίτι βγάζω το καπέλο μου και τότε μια μαλλιοθύελα επικρατεί. Και μόνο το φύσημα του αέρα φτάνει για να ξεκολλήσουν, να αποκολληθούν όλες αυτές οι τρίχες που μέχρι τότε θεωρούσα αναπόσπαστο κομμάτι της προσωπικότητάς μου, της εμφάνισής μου. Αρχίζω να γελάω. Το ίδιο και η φίλη μου που οδηγεί. Στο αυτοκίνητο, δίνες αέρα, μεταφέρουν μαλλιά κι εμείς γελάμε. Είναι πολύ ανακουφιστικό, απελευθερωτικό. Στο σπίτι ξυρίζω το κεφάλι μου. Αισθάνομαι πρωταγωνίστρια ταινίας. Πρωταγωνίστρια και θεατής συγχρόνως. Τα μαλλιά πέφτουν στον νεροχύτη, στο πάτωμα κι εγώ κοιτάω μια άλλη γυναίκα στον καθρέφτη μου. Όλα γίνονται πιο δύσκολα. Πάνω που είχα αρχίσει να συμφιλιώνομαι με την εικόνα μου, πέφτουν τα μαλλιά, τα φρύδια, οι βλεφαρίδες. Έχω 2 εαυτούς. Τον ιδιωτικό και τον δημόσιο. Αυτή η διάσταση, η απόσταση, η διαφορά, δεν είναι πολύ εύκολη. Στον καθρέφτη του σπιτιού μου όταν ξυπνάω βλέπω μια άρρωστη γυναίκα. Χωρίς στήθος, μαλλιά, φρύδια, βλεφαρίδες. Έξω φαίνομαι να τα έχω όλα. Συνήθως δεν μου δίνουν σημασία. Δεν τραβάω τα βλέμματα. Όμως εγώ το ξέρω. Κι αν φύγει από τη θέση του το στήθος; Κι αν ξεβάψει το φρύδι; Αν στραβώσει η περούκα; Οι χειρονομίες με τρομάζουν. Τα βλέμματα που ακουμπούν τυχαία απάνω μου με ανησυχούν. Υποψιάζομαι πως κάτι χάλασε, κάτι αποκαλύφθηκε.

6

Η εικόνα μου άλλαξε τελείως και η ανασφάλειά μου επανήλθε μεγαλύτερη. Αυτή η περίοδος ίσως είναι η δυσκολότερη γιατί δεν είσαι ούτε σε καλή κατάσταση βιολογικά ούτε ψυχολογικά αλλά συγχρόνως όλοι σου λένε ότι η ψυχολογία επηρεάζει όχι μόνο την έκβαση και τις παρενέργειες της χημειοθεραπείας αλλά και γενικά της αρρώστιας. Ήμουν τόσο συγκεντρωμένη στο να ανταπεξέλθω που δεν σκεφτόμουνα τίποτα άλλο. Μετά άρχισαν οι ακτινοβολίες. Το κάψιμο ήταν το τελειωτικό στάδιο. Καινούρια προβλήματα, καινούριες απαγορεύσεις, καινούριες ανασφάλειες. Τότε συνειδητοποίησα ότι είχα ανάγκη από στήριξη. Ψάχνοντας και ρωτώντας έμαθα για το Άλμα Ζωής, μια οργάνωση για γυναίκες με καρκίνο του μαστού. Εντάχθηκα σε μια από τις ομάδες της ψυχολογικής στήριξης αφού είχα τελειώσει τον κύκλο των θεραπειών μου. Το ότι ήμασταν όλες γυναίκες με το ίδιο πρόβλημα, που είχαμε ζήσει λίγο πολύ τις ίδιες εμπειρίες ήταν πολύ σημαντικό. Με τους φίλους και τους συγγενείς μου μιλούσα αλλά υπήρχαν πράγματα που δεν μπορούσαν να τα καταλάβουν όσο κι αν ήθελαν. Αποφάσισα να επιλέξω αυτό το θέμα για την διπλωματική μου όχι μόνο για να πω αυτά που έζησα αλλά γιατί πιστεύω ότι θα μπορέσουν να βοηθηθούν ίσως άλλες γυναίκες που θα βρεθούν σε αυτή τη θέση στο μέλλον. Και μέσα στο βιβλιαράκι προσπάθησα να βάλω κάποια θέματα που μας απασχολούν όλες αλλά και πληροφορίες- κάτι που εγώ έψαξα πολύ για να βρω. Η ταινία είναι μια κατάθεση αυτού που ήταν για μένα αυτή περιπέτεια. Είχε γέλιο αλλά και κλάμα, είχε απελπισία αλλά και ελπίδα, αγάπη αλλά και μοναξιά και πολλές άλλες αντιθέσεις. Σίγουρα εκτός από το σώμα μου άλλαξε και την ψυχή μου.

7

Δεν ήθελα να κάνω ένα ντοκυμαντέρ με συνεντεύξεις, μαρτυρίες. Ήθελα να δώσω τη δική μου ματιά σε όλο αυτό που μου συνέβη και που συμβαίνει καθημερινά σε χιλιάδες γυναίκες σε όλον τον κόσμο. Κατά τη διάρκεια των θεραπειών μου βιντεοσκόπησα κάποιες στιγμές και αυτό ήταν το βασικό υλικό που χρησιμοποίησα. Άλλωστε ήταν πολύ δύσκολο να βρει κάποιος αυθεντικό υλικό πάνω σε αυτό το θέμα.

Θα ήθελα άλλη μια φορά να ευχαριστήσω τους γιατρούς μου στον Άγιο Σάββα τον κύριο Μισιτζή και τον κύριο Μπαρμπούνη, τις νοσηλεύτριες και τον πρόεδρο του νοσοκομείου που μου επέτρεψε να φωτογραφίσω και να βιντεοσκοπήσω κάποια στιγμιότυπα. Επίσης τις φίλες μου στο Άλμα Ζωής και τις ψυχολόγους με τις οποίες συνεργάστηκα. Ευχαριστώ πολύ τους καθηγητές μου στο μεταπτυχιακό για την κατανόηση και την υπομονή τους. Τέλος όλους τους αγαπημένους μου ανθρώπους που στάθηκαν δίπλα μου. Χωρίς αυτούς δεν νομίζω να τα είχα καταφέρει.

8

Μια μπαλίτσα από φίλντισι Πού στη μέση της βρίσκεται Μια φράουλα ή ένα κεράσι Όποιος σε βλέπει, Έχει την επιθυμία να σε πάρει στα χέρια του Να σε ψηλαφίσει και να σε κρατήσει. Αλλά πρέπει να συγκρατηθεί, ν΄αποφύγει να πλησιάσει – μα την αλήθεια! Γιατί η μια επιθυμία γεννά την άλλη. Δικαίως θεωρείται ευτυχής εκείνος Που θα σε γεμίσει γάλα, Μετατρέποντας το στήθος το παρθενικό Σε στήθος ωραίας και ολοκληρωμένης γυναίκας Clement Marot “Le Beau Tetin” ( «Το όμορφο βυζάκι)

Η Ιστορία του Καρκίνου του Μαστού Ανάμεσα στα πρώτα κείμενα που διασώζονται και αναφέρονται στα στήθη είναι οι αιγυπτιακοί πάπυροι από την όγδοη δυναστεία ( 15871328 π.Χ.). Ένας από αυτούς, που αναφέρεται στις παθήσεις του στήθους, περιέχει την περιγραφή σαρανταοχτώ περιπτώσεων που αντιμετωπίστηκαν

με

χειρουργική

επέμβαση.

Το

περιστατικό

σαρανταπέντε, που αποτελεί ίσως και την πρωιμότερη περιγραφή καρκίνου του μαστού, αναφέρει ότι ένα στήθος με πρησμένους όγκους που είναι ψυχροί στην αφή, πάσχει από μια ασθένεια για την οποία δεν υπάρχει γιατρειά.1 Οι ρίζες της ευρωπαϊκής ιατρικής βρίσκονται στην κλασική Ελλάδα (430-136 π.Χ.). Ο Ιπποκράτης στα πλαίσια της θεωρίας του για τα 1

Frederick B. Wagner, History of Breast Disease and Its Treatment, στο The Breast, επιμ. Kirby I. Bland και Edward M. Copeland, τομ. ΙΙΙ, σ. 1 9

τέσσερα σωματικά υγρά των οποίων η ισορροπία είχε σαν αποτέλεσμα την υγεία του ατόμου,2 συνέδεσε τον καρκίνο του μαστού με την εμμηνόπαυση. Η θεωρία του ήταν ότι η εμμηνόπαυση είχε σαν αποτέλεσμα το πρήξιμο του στήθους και την παρουσία οζιδίων που εξελίσσονταν σε κρυφούς καρκίνους. Υποστήριζε ότι ένας όγκος στο στήθος έπρεπε να χειρουργείται μόνο στην περίπτωση που κατά την ψηλάφηση μπορούσε να μετακινηθεί κάπως. Ο

Ιπποκράτης

έδωσε

την

ονομασία

«καρκίνος»

επηρεασμένος

προφανώς από την εμφάνιση των όγκων που έμοιαζαν με καβούρια καθώς αν εξετάσεις έναν όγκο από κοντά, συχνά έχει απολήξεις σαν τα πόδια του καβουριού που τείνουν προς τα έξω και ακουμπούν σε υγιείς ιστούς3. Στον τομέα της ιατρικής του επόμενους αιώνες ξεχώρισε ο Γαληνός από την Πέργαμο (129-199) ο οποίος έγραψε ότι τα γυναικεία στήθη ήταν τοποθετημένα πάνω από την καρδιά για να της προσφέρουν επιπλέον ζεστασιά και προστασία. Πίστευε ότι οι μελαγχολικές γυναίκες είχαν μεγαλύτερη προδιάθεση στον καρκίνο του μαστού- θεωρία που συναντάμε και στις ψυχοσωματικές απόψεις σήμερα αν και δεν υπάρχουν μελέτες που να επιβεβαιώνουν τη σχέση μεταξύ καρκίνου του μαστού και κατάθλιψης4. Πρότεινε πολλές και διάφορες ουσίες (όπιο, βαλεριάνα, ελαιόλαδο, καστορέλαιο κ.α,) για τη θεραπεία του στήθους αλλά και κάποιες περίεργες συνταγές όπως η ακόλουθη: πρότεινε το κάψιμο τριών, πέντε, ή εφτά καβουριών (πάντα μονό αριθμό) και στη συνέχεια την ανάμειξη των υπολειμμάτων με κυπριακό

2

Marilyn Yalom, Η ιστορία του γυναικείου στήθους, μετ. Εύη Κλαδούχου, Άγρα, (2006), σ.305‐306 James S. Olson, Bathsheba’s Breast. Women, Cancer & History, The Johns Ηopkins University Press, Baltimore & London, (2002), σ.13 4 R. C. Hahn και D. P. Petitti, Minnesota Multiphasic Personality Inventory‐ Rated Depression and the Incidence of Breast Cancer,, Cancer, 61 (1988) σ. 845‐848, και A.B. Zonderman, P.T. Costa and R.R. McCrae, Depression as a Risk for Cancer Morbidity and Mortality in a Nationally Representative Sample, Journal of the American Medical Association, 262 (1989), σ. 1191‐1195.

3

10

λάδι. Αυτή η αλοιφή έπρεπε να επαλειφθεί στον όγκο χρησιμοποιώντας το φτερό ενός πουλιού, κάνοντας επικλήσεις στους θεούς. Μία πρώιμη περιγραφή εγχείρησης καρκίνου του μαστού έχουμε από τον Αέτιο τον Αμιδηνό, γιατρό του Ιουστινιανού του Α΄. O Αέτιος πίστευε ότι οι μόνοι όγκοι που μπορούν να χειρουργηθούν είναι αυτοί που βρίσκονται στην άκρη του στήθους και καταλαμβάνουν στη χειρότερη περίπτωση το μισό μαστό. Ο Αέτιος αντέγραψε την ακόλουθη περιγραφή εγχείρησης καρκίνου του μαστού από τον Λεωνίδα, έναν γιατρό της Αλεξανδρινής σχολής του πρώτου μ.Χ. αιώνα: «Ζητώ από την ασθενή να ξαπλώσει ανάσκελα. Μετά κάνω μια τομή στο υγιές μέρος του στήθους πάνω από τον καρκίνο και καυτηριάζω έως ότου δημιουργηθεί μια ουλή που σταματά την αιμορραγία. Μετά κάνω άλλη τομή και κόβω το στήθος σε βάθος και καυτηριάζω πάλι αρκετά σημεία. Αυτή τη διαδικασία την επαναλαμβάνω συχνά, εναλλάξ κόβοντας και καίγοντας για να σταματήσω την αιμορραγία. Με αυτόν τον

τρόπο

ο

κίνδυνος

αιμορραγίας

αποφεύγεται.

Όταν

ο

ακρωτηριασμός ολοκληρωθεί, καίω για άλλη μια φορά όλα τα μέρη μέχρι να ξεραθούν. Οι πρώτοι καυτηριασμοί γίνονται με σκοπό να σταματήσει η αιμορραγία. Οι υπόλοιποι,

ωστόσο, με την πρόθεση να

ξεριζωθούν όλα τα απομεινάρια της ασθένειας…»5 Η χρήση ακρωτηριασμών ώστε να ελεγχθούν οι αιμορραγίες στις εγχειρήσεις καρκίνου του μαστού, θα αποτελέσουν καθιερωμένη πρακτική τους επόμενους αιώνες. Ένας σημαντικός Γάλλος χειρούργος ο Henri de Mondeville (12601320) πίστευε ότι τον καρκίνο του μαστού έπρεπε να τον χειρουργούν μόνο στην περίπτωση που η νεοπλασία μπορούσε να εκριζωθεί εντελώς, γιατί αλλιώς η κατάσταση της ασθενούς θα χειροτέρευε. Από

5

Daniel de Moulin, A Short History of Breast Cancer, Martinus Nijhoff Publishers, Boston, (1983), σ.5‐6

11

εμπειρική παρατήρηση είχε οδηγηθεί στην κατανόηση ότι η τομή ενός όγκου δημιουργεί γενικά μια πληγή που δεν επουλώνεται και πλησίασε στην έννοια της μετάστασης παρόλο που στην εποχή του δεν υπήρχε η γνώση ότι ο καρκίνος μπορούσε με μια τέτοια αντιμετώπιση να κάνει μετάσταση και σε άλλα όργανα.6 Ο πιο διακεκριμένος χειρούργος του 17ου αιώνα, ο Wilhelm Fabry (1560-1634), ο οποίος πίστευε ότι ο καρκίνος του στήθους είχε σαν αφετηρία μια σταγόνα γάλακτος που έπηζε και σκλήραινε μέσα στο στήθος, έγινε γνωστός για τις αφαιρέσεις όγκων στο στήθος και τη μασχάλη και περιγράφει: «Μετά από πέντε χρόνια (αν θυμάμαι καλά) απίστευτου πόνου, όταν το σκληρό καρκινικό οίδημα είχε πλησιάσει στο πιο ανησυχητικό του σημείο επενέβην. Ανακάλυψα στον δεξιό μαστό έναν κρυμμένο καρκίνο, πολύ μεγαλύτερο από γροθιά, σκληρό και με ασαφή όρια. Στη μασχάλη ήταν επίσης κρυμμένα τρία σκληρά οιδήματα, όπου το ένα ήταν μεγάλο σαν αβγό… αφού το σώμα της προετοιμάστηκε κατάλληλα, με την αρμόζουσα αγωγή διατροφής και υγρών και επίσης με τη χρήση καθαρτικών και αφαιμάξεων,….έκοψα όλα αυτά τα σκληρά οιδήματα και η γυναίκα έγινε πάλι καλά»7. Εάν τα αποτελέσματα ήταν όντως επιτυχή,

όπως

ισχυρίζεται

ο

Fabry,

αυτό

συνέβαινε

γιατί

δεν

προχωρούσε στην αφαίρεση μόνο του όγκου αλλά και κάθε κομματιού μεμβράνης που τον περιέβαλλε αποτρέποντας έτσι την πιθανότητα μετάστασης. Το 1628 ο William Harvey ανακαλύπτει το λεμφικό σύστημα και η επιστήμη περνάει σε ένα άλλο στάδιο όπου σταδιακά εγκαταλείπεται η παθολογία των υγρών και υιοθετείται η παθολογία του κυττάρου τον δέκατο ένατο αιώνα.

6

Marilyn Yalom, Η ιστορία του γυναικείου στήθους, μετ. Εύη Κλαδούχου, Άγρα, (2006), σελ. 312 Leo M. Zimmerman and Ilza Veith, Great Ideas in the History of Surgery, Williams and Wilkins Company, Baltimore, (1961), σ. 245‐246 7

12

Τα ενδιάμεσα διακόσια χρόνια η ιατρική συνεχίζει να συνυπάρχει με τη δεισιδαιμονία, την αγυρτεία τις αβάσιμες προκαταλήψεις

και τις

εμπειρικές παρατηρήσεις. Υπήρχαν γιατροί που πίστευαν ότι ο καρκίνος ήταν μεταδοτικός. Η αντίληψη αυτή βέβαια συνεχίζει να υπάρχει ακόμα και σήμερα και την ακούς σαν φόβο από συγγενείς, ερωτικούς συντρόφους και φίλους καρκινοπαθών. Το 1663 η Άννα της Αυστρίας, η μητέρα του βασιλιά Λουδοβίκου του ΙΔ΄, ανακαλύπτει ένα μικρό οζίδιο στο αριστερό της στήθος. Το αντιμετωπίζουν με τις συνήθεις πρακτικές της εποχής: αφαιμάξεις, εμετούς, υποκλυσμούς, κομπρέσες, αλοιφές. Πλήθος Γάλλων και ξένων γιατρών την εξετάζουν και προτείνουν διάφορες θεραπείες. Το 1665 ο Gui Patin, πρώην πρύτανης της Ιατρικής σχολής των Παρισίων δηλώνει σε απόγνωση σε μια σειρά επιστολών ότι «ο καρκίνος δεν μπορεί να θεραπευτεί και δεν θα θεραπευτεί ποτέ αλλά ο κόσμος θέλει να τον κοροϊδεύουν»8. Την πρώτη επιτυχημένη εγχείρηση καρκίνου του μαστού έκανε ο Adrian Helvetius (1661-1741) ένας Ολλανδός γιατρός που εξασκούσε το επάγγελμά του στο Παρίσι. Ο Ελβέτιος έκανε διαχωρισμό

μεταξύ

ακρωτηριασμού

(ριζικής

μαστεκτομής)

στην

περίπτωση που ο καρκίνος είχε εξαπλωθεί σε όλο το μαστό και της εκρίζωσης (ογκεκτομής) στις περιπτώσεις που ο καρκίνος περιοριζόταν σε έναν μοναδικό αδένα. Οι εγχειρήσεις του γίνονταν σε ακροατήριο χειρουργών που παρακολουθούσαν.

8

Marilyn Yalom, Η ιστορία του γυναικείου στήθους, μετ. Εύη Κλαδούχου, Άγρα, (2006), σ. 321 13

Μέχρι

τα

μέσα

του

19ου

αιώνα

οι

εγχειρήσεις

γίνονταν

χωρίς

αναισθησία.

9

Παρόλο που από την αρχαιότητα ακόμα οι γιατροί έγραφαν για τη μαστεκτομή, την επέμβαση δεν την εκτελούσαν οι ίδιοι αλλά οι «χειρουργοί» των οποίων η ειδικότητα περιοριζόταν στο μαχαίρι και υποτιμούνταν από τους υπόλοιπους γιατρούς. Την εποχή εκείνη, οι γυναίκες βίωναν ένα «ταμπού» σε σχέση με το άγγιγμα και το γδύσιμο μπροστά στον γιατρό και συνήθως εντελώς ντυμένες, περιέγραφαν στον γιατρό τα συμπτώματά τους.

9

Thomas Eakins, Η Κλινική Agnew,1889. Ο κορυφαίος χειρουργός δίνει οδηγίες για την εκτέλεση μιάς εγχείρησης μαστού, που πραγματοποιήθηκε σε ένα αμφιθέατρο στη Φιλαδέλφεια, προκειμένου να την παρακολουθήσουν φοιτητές ιατρικής.

14

Jan Steen, Γιατρός και ασθενής,17ος αιώνας.10

Επίσης,

οι

περισσότερες

ασθενείς

περίμεναν

όσο

το

δυνατόν

περισσότερο πριν επισκεφτούν έναν γιατρό με συνέπεια να έχει προχωρήσει η ασθένεια και να παρουσιάζουν μεγάλη θνησιμότητα. Σε αυτό συνέβαλε και το γεγονός ότι δεν είχε ανακαλυφθεί ακόμα η αντισηψία και έτσι συχνά δεν πέθαιναν από την ίδια την ασθένεια αλλά από κάποια μόλυνση και σηψαιμία. Τον δέκατο έβδομο και δέκατο όγδοο αιώνα αντιλαμβάνονται τον καρκίνο του μαστού βασιζόμενοι στις απόψεις του Γαληνού (ως στασιμότητα ή πήξιμο ενός από τα σωματικά υγρά). Έτσι η συχνότερη 10

Μια ντυμένη γυναίκα κάθεται απέναντι από το γιατρό της και του περιγράφει τα συμπτώματά της την ώρα που ο γιατρός αποστρέφει το βλέμμα του.

15

αντιμετώπισή

του

είναι

με

δίαιτες

που

αποσκοπούσαν

στο

να

αποκαταστήσουν την κυκλοφορία, σε συνδυασμό με αφαιμάξεις με στόχο την απορρόφηση των πλεονάζοντων υγρών. Δεν λείπουν μαρτυρίες για αλλόκοτες μεθόδους πειραματισμού προκειμένου να καταλάβουν την ασθένεια. Το 1751, ένας απόφοιτος της Ιατρικής σχολής του Monpellier, ο Jean Astruc, με ειδίκευση στη δερματολογία και στα αφροδίσια νοσήματα, προσωπικός γιατρός του Λουδοβίκου XV, πήρε ένα κομμάτι καρκινικού ιστού και μια φέτα βοδινού, τα έψησε στο φούρνο, και τα δοκίμασε. Δεν βρήκε διαφορά στη γεύση και έτσι οδηγήθηκε στο συμπέρασμα ότι ο καρκινικός ιστός δεν περιελάμβανε κάποια ιδιαίτερα υγρά καταρρίπτοντας έτσι τις θεωρίες περί σωματικών υγρών που πίστευαν μέχρι τότε11.

Lorenz Heister, Γενικό Σύστημα Χειρουργικής, Λονδίνο 1748.12

11

James S. Olson, Bathsheba’s Breast. Women, Cancer & History, The Johns Ηopkins University Press, Baltimore & London, (2002) σελ. 32 12 Στη συγκεκριμένη εικόνα απεικονίζεται η μέθοδος με την οποία ο Γερμανός γιατρός Lorenz Heister εκτελούσε ογκεκτομές και μαστεκτομές και τα εργαλεία που χρησιμοποιούσε.

16

Η Αγγλίδα συγγραφέας Fanny Burney (1752-1840) κατέγραψε την οδύνη της μαστεκτομής στην οποία υποβλήθηκε το 1811. Η περιγραφή της για την ίδια την εγχείρηση αποτελεί μια από τις στιγμές – ορόσημα στη φιλολογία του καρκίνου του μαστού: «όταν το φοβερό ατσάλι βυθίστηκε το στήθος- κόβοντας μέσα από φλέβες- αρτηρίες- σάρκες- νεύρα- τίποτα δεν θα μπορούσε να με κάνει να καταπνίξω τις κραυγές μου. Ξεκίνησα μια κραυγή χωρίς σταματημό που κράτησε όλη την ώρα της τομής- και σχεδόν απορώ που δεν ηχεί ακόμα στα αυτιά μου! Τόσο βασανιστική ήταν η οδύνη. Όταν το τραύμα είχε ολοκληρωθεί και το εργαλείο είχε βγει, ο πόνος έμοιαζε αμείωτος, γιατί τον αέρα που ορμούσε ξαφνικά πάνω σ΄ αυτά τα ευαίσθητα μέρη τον ένιωθα σαν μια μάζα μικροσκοπικών αλλά κοφτερών και μυτερών στιλέτων, που έσκιζαν τις άκρες του τραύματος.» Η εγχείρηση κράτησε είκοσι λεπτά- «είκοσι λεπτά ενός μαρτυρίου αδύνατον να ειπωθεί» που εκτελέστηκε σε μια γυναίκα η οποία είχε όλες τις αισθήσεις της και που μοναδικό αναισθητικό της υπήρξε ένα ποτήρι κρασί. Η Fanny Burney έζησε σχεδόν τριάντα χρόνια μετά την εγχείρηση13. Κατά τη διάρκεια του δέκατου ένατου αιώνα, αν και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του καρκίνου του μαστού ακούγονται σήμερα ιδιαίτερα βάναυσες, η επιστήμη αρχίζει να σημειώνει πρόοδο στην κατανόηση της φύσης της ασθένειας. Από τα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα, η διάρκεια της ζωής μεγαλώνει αρκετά και έτσι αυξάνονται και τα ποσοστά των ανθρώπων που πάσχουν από καρκίνο και ειδικότερα καρκίνο του μαστού που συχνά ήταν ευκολότερο να διαγνωστεί. Οι γιατροί δεν έχουν καταλήξει ακόμα ως προς το τι ενεργοποιεί τον καρκίνο του μαστού. Αυτό που ξέρουμε πια είναι ότι ο καρκίνος του 13

Fanny Burney, Selected Letters and Journals, επιμ. Joyce Hemlow, Clarendon Press, Oxford, (1986) σελ.

129‐139 περισσότερα Στο Marilyn Yalom, ο.π. σ. 327‐332

17

μαστού ξεκινά με την ανάπτυξη μη φυσιολογικών κυττάρων κατά μήκος των γαλακτικών πόρων. Στη συνέχεια, αυτά τα κακοήθη κύτταρα αναπαράγονται και μεγαλώνουν καλύπτοντας σύντομα τους πόρους του στήθους. Τελικά, σπάνε τα τοιχώματα των πόρων και εισβάλλουν στον ιστό του στήθους (διήθηση). Αν δεν αντιμετωπιστεί, ο καρκίνος συνεχίζει να δημιουργεί μεταστάσεις, συνήθως ξεκινώντας από τους λεμφαδένες της μασχάλης και στη συνέχεια προχωρώντας σε οστά, συκώτι, πνεύμονες και σε άλλους λεμφαδένες. Τέσσερις είναι οι κυριότερες θεραπείες που αναπτύχθηκαν τα τελευταία εκατόν πενήντα χρόνια: η εγχείρηση, η χημειοθεραπεία, η ακτινοβολία και οι ορμόνες. Μέχρι

το

1867,

ο

Charles

Moore,

ένας

Βρετανός

χειρουργός,

διαμόρφωσε τις γενικές αρχές πάνω στις οποίες θα βασιζόταν η χειρουργική αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού.14 Μέχρι

τις

τελευταίες

δεκαετίες

του

δέκατου

ένατου

αιώνα,

η

καθιερωμένη πρακτική στην εγχείρηση του καρκίνου του μαστού ήταν η ριζική μαστεκτομή – μέθοδος που αναπτύχθηκε από τον William Halsted του Πανεπιστημίου Johns Hopkins. Η ριζική μαστεκτομή αντικαθίσταται σταδιακά από την τροποποιημένη ριζική μαστεκτομή περίπου στα μέσα του εικοστού αιώνα.15 Φτάνουμε στα τέλη του 1970 για να αμφισβητηθούν όλες αυτές οι μέθοδοι και να ακουστούν γνώμες για αναίτιους ακρωτηριασμούς. Οι έρευνες δείχνουν ότι σε περίπτωση έγκαιρης διάγνωσης και μικρού μεγέθους όγκου μπορεί να αποφευχθεί η αφαίρεση όλου του στήθους και να εφαρμοστεί «ογκεκτομή»16 σε συνδυασμό με ακτινοβολία.

14

Ο Moore κατέληξε ότι το γεγονός πως η ασθένεια επανεμφανίζεται οφείλεται πάντοτε στα υπολείμματα του κύριου όγκου και ότι ήταν απαραίτητο να αφαιρείται ολόκληρο το στήθος, συμπεριλαμβανομένου του δέρματος, των λεμφοφόρων αγγείων, του λίπους, των θωρακικών μυών και των μασχαλιαίων αδένων που πάσχουν.

15 «Τροποποιημένη» ονομάστηκε γιατί δεν περιελάμβανε πλέον την αφαίρεση των θωρακικών μυών.

16 «Ογκεκτομή» είναι η αφαίρεση του συγκεκριμένου όγκου που εντοπίζεται αντί της ολικής αφαίρεσης.

18

Σήμερα,

στις

γυναίκες

που πάσχουν

από

καρκίνο

του μαστού,

συνιστάται πάντα κάποιο είδος εγχείρησης. Το ποια μέθοδος θα επιλεγεί εξαρτάται συχνά από το αν έχει εντοπιστεί διήθηση των λεμφαδένων.

17

Παράλληλα, το 1895 ο Wilhelm Roentgen ανακαλύπτει τη χρήση των ακτίνων Χ, ο οποίες άρχισαν να χρησιμοποιούνται και σε ασθενείς με καρκίνο

του

μαστού.

Τη

δεκαετία

του

1930

αρχίζουν

να

χρησιμοποιούνται οι ακτίνες Χ υψηλής τάσης, και τη δεκαετία του 1960 ακτίνες ραδιενεργού κοβαλτίου.18 Η χημειοθεραπεία –η ενδοφλέβια παροχή συνδυασμού φαρμάκων που επεμβαίνουν στην αναπαραγωγή των καρκινικών κυττάρων- ξεκινάει και αυτή τη δεκαετία του 1960. Η τέταρτη μορφή θεραπείας, η ορμονοθεραπεία, χρησιμοποιείται από τις αρχές του εικοστού αιώνα. Τότε εντοπίζεται η σχέση μεταξύ καρκίνου 17

G. Chicotot. Εικόνα που δείχνει τις πρώτες προσπάθειες θεραπείας του καρκίνου του μαστού με ακτίνες Χ 1908.

18 Υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι οι γυναίκες που έχουν υποστεί ακτινοβολία έχουν αυξημένες πιθανότητες να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα αλλά και άλλες που καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι με συνδυασμό χειρουργικής επέμβασης και ακτινοβολίας μειώνονται οι πιθανότητες επανεμφάνισης καρκίνου του μαστού σε σχέση με αποκλειστικά χειρουργική αντιμετώπιση (New York Times, 17 Ιουλίου 1994, παραθέτουν το Journal of the National Cancer Institute της ίδιας ημερομηνίας και New York Times, 3 Δεκεμβρίου 1995, παραθέτουν το The New England Journal of Medicine της ίδιας ημερομηνίας)

19

του μαστού και οιστρογόνων, της θηλυκής ορμόνης που παράγεται στις ωοθήκες και υποκινεί την ανάπτυξη του στήθους. Πολλές γυναίκες υπέστησαν αφαίρεση των ωοθηκών προκειμένου να σταματήσει η παραγωγή των οιστρογόνων. Σήμερα υπάρχει το «tamoxifen», μια συνθετική ορμόνη- οιστρογόνο το οποίο χορηγείται σε γυναίκες με ορμονοεξαρτώμενο καρκίνο του στήθους. «Τα στήθη στα χέρια των γιατρών, έχουν καλυφθεί με κάθε δυνατό παρασκεύασμα, έχουν συνδεθεί με ηλεκτρικά μηχανήματα, έχουν βομβαρδιστεί με ράδιο, έχουν πιεστεί από τις ακτινογραφικές πλάκες της μαστογραφίας, έχουν αποκοπεί από το υπόλοιπο σώμα.»19 Η συμβατική θεραπεία του καρκίνου του μαστού έχει συνοψιστεί από τη γιατρό

Suzan

Love

ως

«

κόψιμο,

δηλητήριο

και

έγκαυμα».20

19

Marilyn Yalom, Η ιστορία του γυναικείου στήθους, μετ. Εύη Κλαδούχου, Άγρα, (2006), σ. 354 The New York Times, 29 Ιουνίου 1994.

20

20

Όταν οι ποιητές μιλούν για τον θάνατο, Τον αποκαλούν τόπο «χωρίς στήθη».

Ramon Gomez De La Serna, 1917

Το στίγμα του σώματος Το σώμα, στο μικροεπίπεδο των καθημερινών συναντήσεων ορίζεται ως αδιάσπαστο στοιχείο του ανθρώπινου παράγοντα, ως βασικό συστατικό της ταυτότητας και ως κοινωνική μεταβλητή ικανή να επηρεάσει καθοριστικά το είδος και την έκβαση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης, το σώμα προδιαγράφει επίσης τους όρους παρέμβασης και τα όρια δράσης στην καθημερινή ζωή, κυρίως επειδή υφίσταται και γίνεται αντιληπτό μόνο σε σχέση με τους κοινωνικούς περιορισμούς κάτω από τους οποίους το άτομο μπορεί να το διαχειριστεί.21

21

Erving Goffman , Στίγμα. Σημειώσεις για τη διαχείρηση της φθαρμένης ταυτότητας, Αλεξάνδρεια, Αθήνα (2001) σ.37

21

Σύμφωνα με τη φαινομενολογία της αντίληψης

του

Merleau-Ponty,

το

σώμα δεν είναι αντικείμενο αλλά συνθήκη

και

οποίου

βιώνουμε,

εμπειρίες

πλαίσιο και

αντιλαμβανόμαστε

μέσω

του

συλλέγουμε γνώσεις,

και

δεχόμαστε

πληροφορίες από τον έξω κόσμο και τους προσδίδουμε σημασίες. Μέσω του σώματος τοποθετούμαστε στον κόσμο22.

Στις συνθήκες της ύστερης νεωτερικότητας το σώμα συνδέεται όλο και περισσότερο με την ταυτότητα και τον εαυτό. Τα νεωτερικά υποκείμενα θεωρούν ουσιαστική υποχρέωσή τους τον διαρκή ανασχηματισμό, μεταβολή του σώματος τους με επίκεντρο την εξωτερική εμφάνιση, το φαίνεσθαι. Η διάσταση της συνεχούς αναδιαμόρφωσης καθιστά το σώμα ένα σχεδίασμα με βάση το οποίο το υποκείμενο αναστοχάζεται το σώμα του και αναλόγως παρεμβαίνει.23

22

Δήμητρα Μακρυνιώτη εισαγωγή, επιμέλεια στο Τα όρια του σώματος. Διεπιστημονικές προσεγγίσεις, Νήσος, Αθήνα,(2004), σ.18 23 Giddens A.,Modernity and Self‐Identity: Self and Society in the late Modern Age, Polity Press, Cambridge, (1991)

22

Το σώμα γίνεται αντικείμενο ανασχηματισμού και επαναπροσδιορισμού με την ενεργητική παρέμβαση του κατόχου του με στόχο να καλυφθούν οι θεωρούμενες ατέλειές του με στόχο την κατάκτηση της εικόνας του αδύνατου,

υγιούς,

γυμνασμένου

σώματος

χωρίς

ίχνη

φθοράς.

Συγκροτείται «μια ηγεμονία της εξωτερικής εμφάνισης»24. «Το σώμα γίνεται το όχημα της ομολογίας. Είναι ο τόπος στον οποίο οι γυναίκες, είτε συνειδητά είτε όχι, αποδέχονται τα νοήματα που

κυκλοφορούν

στη

λαϊκή

κουλτούρα

σχετικά με την ιδεώδη ομορφιά και, συγκριτικά, υποτιμούν το υλικό σώμα. Με άλλα λόγια, το γυναικείο σώμα καταλήγει να χρησιμοποιείται ως

τόπος

εγγραφής,

ένας

ως

πίνακας

ανακοινώσεων για τα κυρίαρχα πολιτισμικά νοήματατα

οποία

πρέπει

να

έχει

στη

μετανεωτερικότητα.»25

Οι Έλληνες έφτιαξαν τον όρο «στίγμα» θέλοντας να αναφερθούν σε σημάδια του σώματος σχεδιασμένα να φανερώνουν κάτι το ασυνήθιστο και το κακό όσον αφορά την ηθική κατάσταση του φορέα τους. Κατά

τους

χριστιανικούς

χρόνους,

προστέθηκαν

δύο

επίπεδα

μεταφοράς στον όρο: το πρώτο αφορούσε σωματικά σημάδια που υποδήλωναν την ιερή χάρη και το δεύτερο αφορούσε σωματικά σημάδια οργανικής διαταραχής.

24

Travers, Destigmatising The Stigma of Self in Garfinkel’s and Goffman’s Accounts Of Normal Appearances,Philosophy of the Social Studies, 24, (1994) σ. 5‐40 25 Anne Balsamo, «Στην κόψη του ξυραφιού: κοσμητική χειρουργική και νέες τεχνολογίες απεικόνισης» στο Τα όρια του σώματος. Διεπιστημονικές προσεγγίσεις, Νήσος, Αθήνα,(2004) σ.326

23

Ο Goffman υποστηρίζει ότι οι στιγματισμένοι καταλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα δυσχερών θέσεων. Όλοι παρεκκλίνουν κοινωνικά γιατί, παρά τις μεταξύ τους διαφορές, καταπατούν τα ισχύοντα κανονιστικά πρότυπα περί ταυτότητας και ανατρέπουν τις προσδοκίες των υπόλοιπων μετεχόντων στην αλληλεπίδραση ως προς τα γνωρίσματα που θα έπρεπε να κατέχουν26. Καθώς ο εαυτός διαμορφώνεται και επικυρώνεται σε συνθήκες δημόσιας ερμηνείας του ρόλου, το σώμα διαμεσολαβεί αποφασιστικά στη σχέση ανάμεσα στην ταυτότητα του εγώ και την κοινωνική ταυτότητα του ατόμου. Η γυναίκα που πάσχει από καρκίνο του μαστού προσδιορίζεται ως «στιγματισμένη»27 επειδή δεν πληροί με ικανοποιητικό και επαρκή τρόπο τις

προσδοκίες

περί

κοινωνικής

ταυτότητας. Ο καρκίνος του μαστού, όπως πολλές άλλες χρόνιες ασθένειες, φαίνεται να έχει καταλυτική επίδραση στην προσωπική αλλά και στη κοινωνική ζωή της γυναίκας που πάσχει, επιβάλλοντας μια αναπροσαρμογή των κοινωνικών

και

οικογενειακών

σχέσεων,

των

επαγγελματικών

δραστηριοτήτων αλλά και της καθημερινότητας. Ίδιον της κάθε ασθένειας είναι ότι έρχεται να διακόψει μια πορεία, ότι συνιστά μια

26

Erving Goffman , Στίγμα. Σημειώσεις για τη διαχείρηση της φθαρμένης ταυτότητας, Αλεξάνδρεια, Αθήνα (2001) .

27 «Στίγμα δεν είναι ένα οποιοδήποτε αρνητικό γνώρισμα αλλά ότι δεν συμφωνεί με τα στερεοτυπικά γνωρίσματα μιας κατηγορίας. Πρόκειται για μια ιδιαίτερη σχέση ανάμεσα σε ένα γνώρισμα και στο στερεότυπο.» ο.π. σ.18

24

πραγματική

κρίση.28

Συγχρόνως,

τα

συμπτώματα

της

ασθένειας

αλλάζουν τη φυσιολογία του σώματος και αναστατώνουν όχι μόνο την αυτοαντίληψη αλλά και τις κοινωνικές ταυτότητες της γυναίκας καθώς θέτονται σε αμφισβήτηση τα παγιωμένα σχήματα βάσει των οποίων η γυναίκα αντιλαμβάνεται τον εαυτό της. Η αμφισβήτηση της ταυτότητας του φύλου τους στις γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε μαστεκτομή έρχεται καθώς χάνεται η ταύτιση με το κανονιστικό φάντασμα του φύλου.29

Βασικά ή κυρίαρχα, στις περισσότερες περιπτώσεις, συναισθήματα τα οποία βιώνει μια γυναίκα που λόγω του καρκίνου του μαστού έχει υποβληθεί

σε

μαστεκτομή

(χημειοθεραπεία, ακτινοβολίες),

και

στις

επακόλουθες

θεραπείες

είναι η ντροπή, η αμηχανία, η

ανασφάλεια, ο φόβος.. Η έγερση αυτών των συναισθημάτων σχετίζεται με δύο κατηγορίες γεγονότων, στις αρνητικές εξ αντανακλάσεως αξιολογήσεις του εαυτού που προκύπτουν από τις πρόσωπο με 28

Georges Canguilhem, Το κανονικό και το παθολογικό, Νήσος, Αθήνα (2007) σ.177 Περισ. στο Judith Butler, «Σώματα που έχουν σημασία: σχετικά με τα όρια του «φύλου» σε επίπεδο λόγου», στο Τα όρια του σώματος. Διεπιστημονικές προσεγγίσεις, Νήσος, Αθήνα,(2004) σ.181‐204

29

25

πρόσωπο

αλληλοδραστικές

αυτοαξιολόγηση

που

αποτελεσματικότητας

επαφές

προκύπτει

και

από

από

τη

την

αρνητική

μείωση

της

του εαυτού κατά την εκπλήρωση καθημερινών

πρακτικών υποχρεώσεων, όπως και από την σύγχυση ως προς τους κοινωνικούς της ρόλους και την σεξουαλική ταυτότητα. Οι

θεραπείες του καρκίνου του μαστού έχουν σαν αποτέλεσμα την

αλλοίωση του γνωστικού σχήματος του εαυτού καθώς οδηγούν στον ακρωτηριασμό, αλλά επιδρούν και σε άλλες όψεις της φυσιολογίας της γυναίκας

(αφού

συνήθως

πέφτουν τα μαλλιά, τα φρύδια,

οι

βλεφαρίδες της ασθενούς, με συνέπεια να πρέπει να φοράει περούκα ή να εμφανίζεται φαλακρή ή με καπέλα και μαντήλια που όμως συχνά αντί να συγκαλύψουν αναδεικνύουν το πρόβλημα). Παράλληλα υπάρχει μια μεγάλη περίοδος αδυναμίας εκτέλεσης βασικών καθημερινών λειτουργιών λόγω της εξασθένισης της ασθενούς αλλά και λόγω των περιορισμών που επιβάλλει ο γιατρός και οι θεραπείες στις οποίες υποβάλλεται ( δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει το χέρι όπως πριν, δεν κάνει να σηκώνει το παραμικρό βάρος, μειώνονται οι έξοδοι και οι κοινωνικές

επαφές

λόγω

εξασθένισης

του

ανοσοποιητικού

κ.α.).

Σύμφωνα με τη Charmaz30 η εμφάνιση μιας χρόνιας ασθένειας αποτελεί ένα κομβικό γεγονός το οποίο δεν μπορούν να διαχειριστούν οι ισχύουσες αυτοαντιλήψεις του ασθενούς. Συχνά η ασθένεια αναγκάζει σε περιορισμό ή αναστολή δραστηριοτήτων που κατά την περίοδο της υγιούς

διαβίωσης

αυτοσυναισθημάτων. αλληλοδραστικά

συνδέονταν Σημειώνει

επεισόδια

μπορεί

αυτοπροσδιορισμών αρνητικού

με

την

επίσης να

εκπόρευση πώς

οδηγήσουν

θετικών

τα

διάφορα

στην

μόρφωση

περιεχομένου για τον άνθρωπο που

πάσχει αφού συχνά οι πάσχοντες εξαιτίας κάποιας αναπηρίας ή των 30

Charmaz K., Loss of the self: a fundamental form of suffering in the chronically ill, Sociology of Health and illness, Vol.5, No.2,, (1983) σ. 168‐195

26

παρενεργειών της ιατρικής ή φαρμακευτικής αγωγής, δεν είναι σε θέση να επιβεβαιώσουν τα ιδεώδη της αρτιμελούς φυσιολογίας ή της αποδεκτής αισθητικής, γεγονός που τους οδηγεί σε μια αλληλοδραστική ανισότητα που συχνά καταλήγει σε μια οικειοθελή απόσυρση από τη δημόσια σκηνή.

Δεν πρέπει να οδηγηθούμε στην εντύπωση ότι οι γυναίκες που πάσχουν από

καρκίνο

του

μαστού

και

υποβάλλονται

σε

μαστεκτομή

μετατρέπονται σε παθητικά και συρρικνούμενα υποκείμενα. Συνήθως η αντίδραση είναι η προσπάθεια συγκρότησης και επανίδρυσης κάποιων καινούριων όψεων του εαυτού επιδιώκοντας τον αυτοπροσδιορισμό μέσα από τις όποιες αντιξοότητες και στιγματιστικές συνέπειες μπορεί να

επιφέρει

η

αθένεια.

Στόχος

είναι

η

εδραίωση

μιας

θετικής

αποτίμησης του εαυτού πρώτα από τις ίδιες και στη συνέχεια και από τους άλλους. Άλλωστε πολλές φορές η συνθήκη που βιώνουν οι

27

γυναίκες με καρκίνο του μαστού δεν είναι αποτέλεσμα πραγματικού αλλά φαντασιακού περιεχομένου για τον εαυτό και τη θέση του στο πλαίσιο των διαφόρων σχέσεων. Σε κάθε περίπτωση όλες αυτές οι μεταβολές καθιστούν το θυμικό των γυναικών μια τεταμένη συνθήκη και ο κατευνασμός της έντασης επέρχεται κυρίως στη βάση των αναστοχαστικών ικανοτήτων του ατόμου αλλά και της βοήθειας από ειδικούς ή ομάδων ομοιοπαθών.

«...βάλτε όμως τον άνθρωπο που υποφέρει να περιγράψει τον πόνο στο κεφάλι του και η γλώσσα στερεύει αμέσως. Δεν υπάρχει καμιά έτοιμη έκφραση για να χρησιμοποιήσει. Θ’ αναγκαστεί να επινοήσει λέξεις, και παίρνοντας απ’ το ένα χέρι τον πόνο του κι απ’ το άλλο ένα κομμάτι καθαρού ήχου (όπως έκαναν ίσως στην αρχή οι κάτοικοι της Βαβέλ), να τους κοπανήσει μεταξύ τους, να τους τσακίσει, ώσπου να ξεπηδήσει τελικά μια ολοκαίνουργια λέξη.»

28

Virginia Woolf31

Η δύναμη των λέξεων Έρευνες που έχουν γίνει δείχνουν ότι η γραπτή έκφραση βοηθάει σε βιολογικό και ψυχολογικό επίπεδο. Μία πρόσφατη μελέτη διενεργήθηκε από το Lombardi Comprehensive Center

στην Ουάσινγκτον και μελέτησε την επίδραση της γραπτής

έκφρασης σε 71 ενήλικους που έπασχαν από λευχαιμία ή λύμφωμα. Οι ασθενείς κατέγραφαν τις σκέψεις τους κατά τη διάρκεια της αναμονής για τα προγραμματισμένα ογκολογικά ραντεβού τους. Η έρευνα ζητούσε από τους ασθενείς να καταγράψουν τις σκέψεις τους πάνω στο θέμα: «Πώς σε έχει αλλάξει ο καρκίνος και πώς αισθάνεσαι για αυτές τις αλλαγές;». Μετά την καταγραφή, περίπου οι μισοί ασθενείς δήλωσαν ότι η άσκηση αυτή τους είχε αλλάξει τον τρόπο που σκέφτονταν γύρω από τον καρκίνο , ενώ 35% δήλωσε ότι άλλαξαν τα συναισθήματά του γύρω από την ασθένεια. Τα αποτελέσματα έγιναν φανερά τρεις εβδομάδες μετά την άσκηση της καταγραφής. Η καταγραφή είχε μεγαλύτερη επίδραση στους νεότερους και πιο πρόσφατα διαγνωσθέντες ασθενείς. Μπορεί να μην φαίνεται πολύ σημαντικό το να αλλάξει κάποιος τον τρόπο

που

σκέφτεται

ή

αισθάνεται

για

μια

ασθένεια

αλλά

τα

αποτελέσματα έδειξαν ότι αυτές οι σύντομες καταγραφές οδήγησαν σε βελτίωση της ποιότητας της ζωής των ασθενών. «Οι σκέψεις και τα συναισθήματα ή οι γνωστικές διαδικασίες και τα αισθήματα που σχετίζονται με τον καρκίνο είναι τα στοιχεία που οδηγούν σε ωφέλεια στον τομέα της υγείας τους. Η απλή καταγραφή

31

Virginia Woolf, Πώς είναι να είσαι άρρωστος, Συνάψεις, Αθήνα (2008) σ.12

29

γεγονότων δεν παρουσιάζει όφελος» αναφέρει η Nancy P. Morgan διευθύντρια τουArts and Humanities Program. Οι ερευνητές ανέλυσαν και το περιεχόμενο των καταγραφών. Οι περισσότεροι ασθενείς υποστήριξαν ότι ο καρκίνος ήταν μια εμπειρία που τους άλλαξε τη ζωή. Πολλοί από αυτούς σημείωσαν ότι οι αλλαγές ήταν θετικές και τους οδήγησαν σε βελτίωση των απόψεών τους γύρω από την οικογένεια, την πνευματικότητα, τη δουλειά και το μέλλον. Ένας ασθενής έγραψε: « Μην με παρεξηγήσετε. Ο καρκίνος σίγουρα δεν είναι ένα δώρο, αλλά ήταν αυτός που με έκανε να δω ποιά είναι τα δώρα στη ζωή μου». Ορισμένα νοσοκομεία στις ΗΠΑ έχουν αρχίσει τον τελευταίο καιρό να φιλοξενούν στις ηλεκτρονικές διευθύνσεις τους ιστολόγια από ασθενείς. Ο λόγος που προχώρησαν σε αυτήν την κίνηση είναι η πεποίθηση πολλών ερευνητών ότι το “blogging” έχει θεραπευτική αξία αλλά και από τη διαπίστωση ότι πολλοί άνθρωποι που αντιμετωπίζουν τον καρκίνο όπως και άλλες σοβαρές ασθένειες, αναζητούν και τελικά βρίσκουν παρηγοριά στα ιστολόγια. Όπως σημειώνει η Virginia Woolf στο ημερολόγιό της, «Το καλύτερο με αυτές τις αρρώστιες είναι ότι χαλαρώνουν το χώμα γύρω από τις ρίζες. Αλλάζουν τα πράγματα. Οι άνθρωποι εκφράζουν τα συναισθήματά τους»32

32

Virginia Woolf, Diary, καταγραφή της 27ης Νοεμβρίου 1925, III, σ. 47

30

Στην Ελλάδα υπάρχουν στα sites κάποιων από τους μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς κατατεθειμένες οι ιστορίες ή τα ημερολόγια ασθενών με καρκίνο του μαστού αλλά και η δυνατότητα να καταθέσει ο καθένας τη δική του33. Υπάρχουν όμως και blogs ιδιωτικά στα οποία ασθενείς καταγράφουν με τον δικό της τρόπο η καθεμία την περιπέτειά της και παράλληλα

δίνεται

η

δυνατότητα

να

επικοινωνήσεις

και

να

συνομιλήσεις μαζί τους.34

33

Στο site του οργανισμού «Άλμα Ζωής», «Μείνε δυνατός» κ.α. Είναι γνωστό σε όλους το blog της Αμαλίας Καλυβίνου που έγινε αφορμή να δημοσιοποιηθεί το πρόβλημα των ασθενών και της νοσοκομειακής φροντίδας τους αλλά και άλλα όπως το Sweet December ‐ http://mastektomi.blogspot.com/ και το http://arkoudos.com/blog/

34

31

Ομάδες και οργανισμοί συμπαράστασης Στην

αντιμετώπιση

του

καρκίνου

του

μαστού

πολλές

γυναίκες

χρειάζονται βοήθεια. Οι συγγενείς, η οικογένεια, οι φίλοι δεν μπορούν πάντα να καλύψουν τις ανάγκες. Οι γιατροί από την άλλη μεριά, μπορεί να νοιάζονται τόσο για τη φυσική κατάσταση των ασθενών όσο και για την ψυχολογική αλλά ο χρόνος των ιατρικών επισκέψεων αναλώνεται συνήθως σε πιο πρακτικά θέματα όπως προβλήματα, παρενέργειες, προφυλάξεις. Οι ίδιοι οι γιατροί συχνά παραπέμπουν τις ασθενείς σε κάποια από τις ομάδες συμπαράστασης. Οι περισσότερες από αυτές τις ομάδες και οργανισμούς λειτουργούν σε εθελοντική

βάση

ψυχολογικής

εξειδικευμένο

υποστήριξης

δραστηριοποιούνται Οργανώνουν

με

αλλά

και

εθελοντικά στα

εκπαιδευτικά

προσωπικό με

στον

πρώην

τομέα

ασθενείς

της που

πλαίσια αυτών των ομάδων.

προγράμματα,

σεμινάρια,

ομάδες

συζητήσεων και ψυχολογικής υποστήριξης και δίνουν την ευκαιρία να έρθει η ασθενής σε επαφή με ομάδες ομοιοπαθών που αντιμετωπίζουν ή έχουν αντιμετωπίσει στο παρελθόν τα ίδια προβλήματα με τα δικά της. Παράλληλα προσφέρουν πληροφόρηση και βοήθεια σε πολλά πρακτικά ή νομικά θέματα τα οποία δεν γνωρίζει μια γυναίκα πριν ξεκινήσει αυτή η περιπέτεια. Όπως παρατηρεί η Thoits μέσω της επαφής με μια ομάδα ομοιοπαθών, οι οποίοι έχουν προσωπική αντίληψη των συναισθημάτων που βιώνει λόγω της συγκεκριμένης ασθένειας, παρέχεται στο άτομο η απαραίτητη ενσυναίσθητη κατανόηση (empathic understanding)35. Έτσι το άτομο αντιλαμβάνεται

ότι η έντονη συναισθηματική εμπειρία του είναι

35

Thoits P., multiple identities: Examining gender and marital status differences in distress, American Siciological Review, 51 (1986) σ.259‐272.

32

απολύτως φυσιολογική και συνοδεύει με παρόμοιο τρόπο όσες γυναίκες βιώνουν την πραγματικότητα του καρκίνου του μαστού. «Κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας γνώρισα το Σύλλογο «ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ», από όπου έλαβα πολύτιμη ψυχολογική στήριξη και όχι μόνο. Συνάντησα και άλλες γυναίκες και είδα ότι δεν είμαι μόνη»36

36

Ζαννάρα Ελένη, Η ζωή μπορεί να γίνει και καλύτερη, στο Πάνω απ’ όλα γυναίκα, Διόπτρα, Αθήνα, (2008), σ.134.

33

ΑΓΚΑΛΙΑΖΩ Ο Όμιλος Εθελοντών κατά του Καρκίνου - ΑΓΚΑΛΙΑΖΩ ιδρύθηκε το 1976 με σκοπό τότε την ηθική και οικονομική στήριξη των απόρων ασθενών με καρκίνο που νοσηλεύονταν στο Νοσοκομείο «ΜΕΤΑΞΑ». Εξελικτικά έγινε ένας οργανωμένος εθελοντικός φορέας με 1200 μέλη και 160 εκπαιδευμένους εθελοντές. Αποτελεί αναγνωρισμένο Σωματείο μη

κερδοσκοπικού

χαρακτήρα,

Oργανώσεις

(Μ.Κ.Ο.)

και

εθελοντικών

οργανώσεων

ανήκει

έχει στο

στις

Mη

πιστοποιηθεί Υπουργείο

στο

Υγείας

Kυβερνητικές μητρώο

και

των

Κοινωνικής

Αλληλεγγύης. Ο Όμιλος διοικείται από 11μελές Διοικητικό Συμβούλιο αποτελούμενο από

εθελόντριες

αποτελείται

από

και

εθελοντές.

καταξιωμένους

Η και

Επιστημονική έμπειρους

του

Επιτροπή

επιστήμονες

του

αντικαρκινικού χώρου, όλων των ειδικοτήτων, και έχει την ευθύνη του επιστημονικού

του

έργου.

Για την υλοποίηση των προγραμμάτων εκτός από τους εθελοντές έχει οργανωμένη Γραμματεία και Κοινωνική και Ψυχολογική Υπηρεσία, καθώς

και

σταθερή

εξωτερική

συνεργασία

με

Λογοπεδικό

και

Ογκολογική Νοσηλεύτρια για τις ανάγκες των ειδικών προγραμμάτων. Με το έργο του, προσπαθεί να καλύψει σφαιρικά, σύμφωνα με τις Διεθνείς Αρχές του Εθελοντισμού, το κεφάλαιο «καρκίνος». 

Ενημερωτικό έντυπο υλικό Ο Όμιλος έχει δημιουργήσει και διακινεί έντυπο ενημερωτικό υλικό για διάφορες μορφές καρκίνου, το οποίο έχει μεταφράσει στα αλβανικά, ρωσικά και αγγλικά, έτσι ώστε να έχουν πρόσβαση στην ενημέρωση και οι μετανάστες που ζουν και εργάζονται στη χώρα.



Ιστοσελίδα

Από

το

2005

μέχρι

και

σήμερα

ο

Όμιλος

δημιούργησε ιστοσελίδα στο διαδίκτυο (www.agaliazo.gr) με στόχο την 34

ενημέρωση του κοινού για τα προγράμματα και τις δράσεις του Ομίλου καθώς και οδηγό παροχών για τους ογκολογικούς ασθενείς. 

Περιοδικό Ο Όμιλος από τις αρχές του 2007 μέχρι και σήμερα εκδίδει περιοδικό ειδικού ενδιαφέροντος σε διμηνιαία βάση, το οποίο διανέμεται δωρεάν σε 5000 αποδέκτες.



Διεύθυνση Λεωσθένους 21-23 Πειραιάς τηλ. 2104181641

Ελληνική Εταιρεία Μαστολογίας Η Ελληνική Εταιρεία Μαστολογίας ιδρύθηκε το Δεκέμβριο του 1979 ως θυγατρική Εταιρεία της Διεθνούς Εταιρίας Μαστολογίας (Senologic International Society - S.I.S.) και διετέλεσε μέλος της μέχρι το Δεκέμβριο του 1998, οπότε μαζί με όλες τις άλλες Ευρωπαϊκές Εταιρείες Μαστολογίας, την Αμερικανική, την Ιαπωνική και την Τουρκική τον Ιανουάριο του 1999 ίδρυσαν την Παγκόσμια Εταιρεία για την Υγεία του Μαστού (World Society for Breast Health - WSBH)της οποίας και είναι μέλος. Σήμερα απαριθμεί 420 μέλη ιατρούς διαφόρων ειδικοτήτων που έχουν σχέση με το μαστό, όπως γυναικολόγοι, χειρουργοί, παθολόγοι / ογκολόγοι,

ακτινοθεραπευτές,

ακτινολόγοι,

παθολογοανατόμοι,

κυτταρολόγοι, πλαστικοί χειρουργοί κ.ά.

35

Κέντρο Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης Γυναικών με Καρκίνο του Μαστού "Έλλη Λαμπέτη" Το Κέντρο Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης Γυναικών με Καρκίνο του Μαστού

"Έλλη

Λαμπέτη",

ιδρύθηκε

από

την

Ελληνική

Εταιρεία

Μαστολογίας τον Μάρτιο του 2002, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των γυναικών με καρκίνο του μαστού, καθώς και των οικογενειών τους. Είναι ένα ανεξάρτητο ελληνικό εξωνοσοκομειακό Κέντρο που επιχορηγείται από δημόσιους και ιδιωτικούς χορηγούς. Από τη δημιουργία του μέχρι σήμερα, το Κέντρο έχει προσφέρει τις υπηρεσίες του σε περισσότερα από 1800 άτομα, παρέχοντας ενημέρωση και υποστήριξη σχετικά με ζητήματα που αφορούν τον καρκίνο του μαστού. Στο Κέντρο καταρτισμένοι ψυχολόγοι παρέχουν δωρεάν υπηρεσίες ψυχολογικής και κοινωνικής υποστήριξης με ραντεβού, τηρώντας τις αρχές του ιατρικού απορρήτου. Παράλληλα, τα στελέχη του Κέντρου παρέχουν συμβουλευτική υποστήριξη τηλεφωνικά, για να υποστηρίξουν τους ασθενείς που βρίσκονται στην επαρχία ή δεν μπορούν να μετακινηθούν. Κέντρο "Έλλη Λαμπέτη", Λεωφόρος Κηφισίας 30, Τ.Κ. 115 26 Αθήνα email:

info@mastologia.gr Τηλ.2107773112

36

“ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ” Η

Κοινωφελής

Μη

κερδοσκοπική

Οργάνωση

Φίλων

Του

Καρκίνου, με τον διακριτικό τίτλο “ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ” και στα ξενόγλωσσα “BE STRONG”, ιδρύθηκε στις 4 Οκτωβρίου 2007, με σκοπό την τεκμηριωμένη πληροφόρηση σε θέματα που αφορούν τον καρκίνο, την πρόληψη καθώς και την υποστήριξη σε όλους όσους εμπλέκονται με αυτόν. Εμπνευστής και ιδρυτής της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ είναι ο Παναγιώτης Μιχαήλ. Μέσα απο τη δική του εμπειρία με τον καρκίνο, συνειδητοποίησε ότι οι καρκινοπαθείς, οι οικογένειες και οι φίλοι τους, είχαν μεγάλη ανάγκη για αξιόπιστες - επίκαιρες πληροφορίες, πρακτικές συμβουλές και υποστήριξη. Όλα αυτά είναι τα όπλα που θωρακίζουν τον ασθενή και όσους τον περιβάλλουν, για να αντιμετωπίσουν τον καρκίνο χωρίς φόβο. Η αξιόπιστη και εκλαϊκευμένη πληροφόρηση όχι μόνο για τον καρκίνο αλλά και για την πρόληψη, θωρακίζει ολόκληρη την κοινωνία, για να τον απομυθοποιήσει! Η οργάνωση έχει μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα και το μεγαλύτερο μέρος των

εσόδων

προέρχεται

από

τις

δωρεές

και

τις

χορηγίες.

Οι

εξειδικευμένοι επιστήμονες υγείας καθώς και της ψυχοκοινωνικής στήριξης, προσφέρουν εθελοντικά τις υπηρεσίες τους, στο σπουδαίο και σημαντικό έργο της οργάνωσης! Το όραμα της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης "ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ" είναι ένα μέλλον, όπου όλοι θα έχουν ισότιμη πρόσβαση στις πληροφορίες και την υποστήριξη

που χρειάζονται, για να αντιμετωπίσουν τον

καρκίνο με σιγουριά και απενεχοποιημένοι από την φοβική νοοτροπία της κοινωνίας προς αυτόν!

37

Δέκα μήνες

μετά

την

λειτουργία

του

δικτυακού

τόπου,

της

Κοινωφελούς Οργάνωσης Φίλων του Καρκίνου ΜΕΙΝΕ ΔΥΝΑΤΟΣ, υλοποιείται

άλλος

ένας

στόχος

σε

σχέση

με

τις

διαδικτυακές

δραστηριότητες. Τον Νοέμβριο του 2008 ξεκίνησε η λειτουργία του Διαδικτυακού Forum της οργάνωσης. Κάτι αντίστοιχο δεν υπάρχει για τα ελληνικά δεδομένα και έχει μεγαλύτερη αξία το γεγονός ότι η δημιουργία αυτού του Forum, έχει προέρθει από μια Μ.Κ.Ο. που παρέχει πληροφόρηση & υποστήριξη, σε όσους εμπλέκονται με τον καρκίνο! http://www.bestrong.org.gr

38

ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ Σκοπός του Πανελλήνιου Συλλόγου Γυναικών με Καρκίνο Μαστού είναι η

οργανωμένη

αλληλοβοήθεια,

ενθάρρυνση,

υποστήριξη

και

ψυχοκοινωνική αποκατάσταση των μελών του καθώς και η συμβολή του στην ενημέρωση της Ελληνίδας για έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού και στην απομυθοποίηση του καρκίνου. Ο Σύλλογος διοικείται από 7μελές Διοικητικό Συμβούλιο και έχει 7μελή Επιστημονική Επιτροπή,

Επιστημονική

Σύμβουλο,

Επιστημονικούς

Συνεργάτες,

Κοινωνική Λειτουργό, Ψυχολόγο και γραμματέα. Αριθμεί 550 μέλη και 50 εκπαιδευμένες εθελόντριες και είναι μέλος του Reach to Recovery International. Οικονομικά στηρίζεται στις συνδρομές των μελών και στις δωρεές των φίλων. Στο Σύλλογο υλοποιούνται τα παρακάτω προγράμματα: 

Το

Εθελοντικό Πρόγραμμα (συναισθηματική

υποστήριξη

και

πρακτική βοήθεια στις γυναίκες που πάσχουν από καρκίνο μαστού στο νοσοκομείο που νοσηλεύονται) 

Πρόγραμμα Ψυχολογικής Στήριξης (ατομική συμβουλευτική συμβουλευτική ζευγαριού και οικογένειας - ομάδες ψυχολογικής στήριξης

-

βιωματικά

σεμινάρια

ευαισθητοποίησης

για

τις

ανθρώπινες σχέσεις και την επικοινωνία) 

Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Εθελοντριών (εκπαιδευτικό σεμινάριο διάρκειας 8 εβδομάδων για τις νέες εθελόντριες του Συλλόγου με βιωματικό περιεχόμενο)

39



Πρόγραμμα

Ενημέρωσης

(τεκμηριωμένη

και

υπεύθυνη

πληροφόρηση των μελών του Συλλόγου σε θέματα ιατρικά, ψυχολογικά, ασφαλιστικά, εργασιακά, κ.τ.λ.) 

Πρόγραμμα Πρόληψης - Έγκαιρης Διάγνωσης (ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού σε θέματα πρόληψης-έγκαιρης διάγνωσης του καρκίνου του μαστού)



Ερευνητικό Πρόγραμμα (στοχεύει στην ανίχνευση των αναγκών και των προβλημάτων της γυναίκας με καρκίνο του μαστού).

Αριστοτέλους fax:

79-81,

104

210-4180016,

34,

Αθήνα,

e-mail:

Τηλέφωνο:

210-4180006,

breastca@otenet.gr

http://www.breastcancerhellas.gr/

40

Ο Σύλλογος "Κ.Ε.Φ.Ι" ΑΘΗΝΩΝ ιδρύθηκε και ολοκλήρωσε τη νόμιμη σύστασή του την άνοιξη του 2005. Τρεις ήταν οι κοινές διαπιστώσεις όσων πρωτοστάτησαν στην ίδρυση του Συλλόγου αυτού: 

η Αθήνα είναι η μόνη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα χωρίς Σύλλογο ασθενών με καρκίνο για όλες τις μορφές της νόσου συνολικά



η ραγδαία εξάπλωση της νόσου οδηγεί σε ταχύτατα αυξανόμενο αριθμό ογκολογικών ασθενών στα Νοσοκομεία της Αθήνας και της ευρύτερης περιοχής της Αττικής



οι ογκολογικοί ασθενείς δίνουν τη μάχη μόνοι τους οι ίδιοι ή και μαζί με τις οικογένειές τους

Το "Κ.ΕΦ.Ι" ΑΘΗΝΩΝ έρχεται να καλύψει αυτό το κοινωνικό έλλειμμα. Στο

"Κ.ΕΦ.Ι"

ΑΘΗΝΩΝ

αναπτύσσεται

πνεύμα

αλληλοβοήθειας,

αλληλοστήριξης και φροντίδας για την προσωπική και κοινωνική αποκατάσταση του ογκολογικού ασθενούς. ΤΟ "Κ.ΕΦ.Ι" ΑΘΗΝΩΝ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΕΙ Το δικαίωμα των ογκολογικών ασθενών για πλήρη ενημέρωση και γνώση της αλήθειας της διάγνωσης και των θεραπειών. Η αλήθεια κινητοποιεί τις δυνάμεις του ασθενή για να δώσει τη μάχη! Η "υπερπροστασία" γιατρών και συγγενών μειώνει τη δυνατότητα του ασθενούς να ενεργοποιήσει τις εσωτερικές του δυνάμεις και να δώσει τη μάχη! Η "υπερπροστασία" του στερεί το δικαίωμα να απαιτήσει αξιοπρέπεια και ποιότητα ζωής κατά τη διάρκεια των θεραπειών, χωρίς φόβο κατά τους κλινικούς ελέγχους, που θα ακολουθήσουν κατά τη διάρκεια της υπόλοιπης ζωής του.

41

ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ Συναισθηματική, ψυχολογική και κοινωνική υποστήριξη στους ογκολογικούς ασθενείς και τα μέλη των οικογενειών τους. ΜΕ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ Ομάδων συζήτησης και μοίρασμα εμπειριών Ομαδικής ψυχολογικής υποστήριξης Ομάδων δημιουργικής απασχόλησης ΜΕ ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ Ομιλιών, ημερίδων για πρόληψη και ενημέρωση σχετικά με τις επιστημονικές εξελίξεις για την αντιμετώπιση του καρκίνου από ειδικούς γιατρούς και εξειδικευμένους επιστήμονες Εκπαιδευτικών σεμιναρίων για εθελοντές προνοιακού και κοινωνικού έργου Καλλιτεχνικών και πολιτιστικών εκδηλώσεων ΜΕ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ Για τις ειδικές κοινωνικές παροχές υπέρ των ογκολογικών ασθενών Για τα ασφαλιστικά δικαιώματα που παρέχουν οι Ασφαλιστικοί Φορείς υπέρ των ογκολογικών ασθενών ΜΕ ΠΑΡΟΧΗ Κοινωνικής και προνοιακής φροντίδας στο σπίτι των ογκολογικών ασθενών Ενημέρωσης και ενίσχυσης των ογκολογικών ασθενών στο Νοσοκομείο Διεύθυνση: Πειραιώς 1, Τ.Κ. 105 52 τηλ. 210-6468222 e-mail: info@atnicancerath.gr

42

ΓΛΩΣΣΑΡΙ

Ακτινοθεραπεία : η χρησιμοποίηση υψηλής ενέργειας ακτινοβολίας από μηχανήματα που εκπέμπουν ακτίνες Χ, από κοβάλτιο, ράδιο ή άλλες πηγές, για τον έλεγχο ή τη θεραπεία του καρκίνου. Με τη μέθοδο αυτή μπορεί να μειωθεί το μέγεθος του όγκου πριν την επέμβαση ή ακόμα να καταστραφούν τα όποια καρκινικά κύτταρα έχουν παραμείνει μετά την επέμβαση. Η ακτινοβολία κατευθύνεται στον προσβεβλημένο μαστό και μερικές φορές στους λεμφαδένες ή στη βάση της κλείδας.

Αλωπεκία: μερική ή ολική απώλεια των τριχών, συχνή παρενέργεια ορισμένων χημειοθεραπευτικών φαρμάκων (μετά το τέλος της θεραπείας η τριχοφυϊα επανέρχεται).

Αξονική τομογραφία (CT scan): απεικονιστική εξέταση που συνδέει τη χρήση ακτίνων Χ με έναν υπολογιστή, για την παραγωγή εξαιρετικά αναλυτικών εικόνων του σώματος και του εγκεφάλου.

43

Αυτοεξέταση: η εξέταση του μαστού από την ίδια τη γυναίκα.

Βιοψία: η χειρουργική αφαίρεση μικρού τμήματος του ιστού για να γίνει η διάγνωση. Γίνεται συνήθως με βελόνα.

Διηθητικός καρκίνος: καρκίνος που επεκτείνεται στους υγιείς ιστούς οι οποίοι περιβάλλουν της αρχική εστία του όγκου.

Επανόρθωση: η ανακατασκευή ή αποκατάσταση του μαστού μετά από μαστεκτομή με πλαστική επέμβαση.

44

Ινοαδένωμα: το συχνότερο καλοήθες συμπαγές ογκίδιο του μαστού.

In situ: πολύ πρώιμο στάδιο του καρκίνου κατά το οποίο ο όγκος είναι εντοπισμένος σε ένα σημείο. Σε αυτό το στάδιο ο καρκίνος θεωρείται εντοπισμένη νόσος, δεν κάνει μεταστάσεις σε άλλα όργανα και άρα είναι ιάσιμος με απλή χειρουργική αφαίρεση ( “in situ” : λατινική έκφραση που σημαίνει «επί τόπου»).

Κακοήθης: επίθετο που σημαίνει καρκινικός. Τα δύο σημαντικά στοιχεία των κακοηθειών είναι η τάση τους να διηθούν τα γύρω σημεία και να διασπείρονται σε άλλα σημεία.

45

Λεμφαδένες: όργανα ωοειδούς σχήματος μεγέθους μπιζελιού. Βρίσκονται διασκορπισμένα στο σώμα και περιέχουν τα λεμφοκύτταρα τα οποία καταπολεμούν τις λοιμώξεις και διηθούν και καταστρέφουν τα βακτηρίδια, τις ξένες ουσίες και τα καρκινικά κύτταρα. Συνδέονται μεταξύ τους με μικρά αγγεία που λέγονται λεμφαγγεία.

Λεμφοίδημα: η κατάσταση στην οποία το χέρι από την εγχειρισμένη πλευρά της γυναίκας πρήζεται επειδή η λέμφος δεν μπορεί πλέον να κυκλοφορήσει φυσιολογικά με αποτέλεσμα την συσσώρευση λεμφικού υγρού λόγω της αφαίρεσης ή απόφραξης λεμφαγγείων ή λεμφαδένων.

Μαστογραφία (CT): ακτινολογική εξέταση η οποία απεικονίζει τη μορφολογία και τη δομή των ανατομικών στοιχείων του μαστού και των παθολογικών του αλλοιώσεων. Η δόση της ακτινοβολίας που εκπέμπει είναι χαμηλότερη των συνηθισμένων ακτινογραφιών.

46

Μαγνητική μαστογραφία (ΜRI): είναι εξέταση νεότερη της αξονικής, που χρησιμοποιεί μαγνητικό πεδίο και όχι ακτίνες Χ και άρα δεν εκπέμπει βλαβερή ακτινοβολία. Μετάσταση: η εξάπλωση του

καρκίνου

από την πρωτοπαθή εστία σε άλλο σημείο του σώματος .

Ογκεκτομή: η αφαίρεση του όγκου μαζί με μέρος του υγιούς ιστού γύρω από αυτόν. Ογκολογία: η ιατρική ειδικότητα που ασχολείται με τη διάγνωση, τη θεραπεία και τη μελέτη του καρκίνου.

Ογκολόγος: γιατρός ειδικευμένος στη θεραπεία του καρκίνου. Υπάρχουν ογκολόγοι χειρουργοί, ακτινοθεραπευτές, χημειοθεραπευτές. Ο όρος αναφέρεται γενικά στους νοσοκομειακούς γιατρούς που έχουν ειδικευτεί στη χημειοθεραπεία του καρκίνου και στην αντιμετώπιση των ιατρικών προβλημάτων που προκύπτουν κατά τη διάρκεια της ασθένειας.

Όγκος: μάζα ανώμαλου ιστού που δεν εξυπηρετεί κανέναν σκοπό. Μπορεί να είναι καλοήθης ή κακοήθης.

47

Οιστρογόνα: οι γυναικείες γενετικά ορμόνες που παράγονται από τις ωοθήκες. Ορμόνες: φυσικές ουσίες που εκκρίνονται από τα ενδοκρινικά όργανα και κυκλοφορούν στο αίμα. Ορισμένες ορμόνες χρησιμοποιούνται μετεγχειρητικά για τη θεραπεία του καρκίνου του μαστού. Ορμονική αντικαρκινική θεραπεία: μορφή θεραπείας η οποία εκμεταλλεύεται την τάση κάποιων μορφών καρκίνου του μαστού να σταθεροποιούνται ή να υποχωρούν με τη χορήγηση συγκεκριμένων ορμονών. Πρωτόκολλο: προσεκτικά σχεδιασμένη γραπτή περιγραφή αντικαρκινικού θεραπευτικού σχήματος. Περιγράφει τις δόσεις και τον τρόπο χορήγησης των φαρμάκων που πρέπει να χορηγηθούν σε κάθε περίπτωση. Στάδια κακοήθειας: πρόκειται για ενιαία και παγκόσμια κατάταξη των όγκων που δείχνει πόσο προχωρημένος είναι ένας καρκίνος. Οι όγκοι χαμηλής κακοήθειας αναπτύσσονται και διασπείρονται πιο αργά από τους όγκους της υψηλής κακοήθειας (υπάρχουν τέσσερα στάδια).

48

Ταχεία βιοψία: εξέταση που γίνεται από παθολογοανατόμο κατά την διάρκεια της επέμβασης για να δοθεί στον χειρουργό άμεση απάντηση αν ο ιστός είναι καλοήθης ή κακοήθης.

Τροποποιημένη ριζική μαστεκτομή: αφαίρεση ολόκληρου του μαστού και των περισσότερων λεμφαδένων της μασχάλης.

Υπερηχογράφημα: εξέταση στην οποία με τη χρήση ηχητικών κυμάτων υψηλής ενέργειας, τα οποία αντανακλώνται στους ιστούς και τα όργανα του σώματος, προκαλείται παραγωγή ήχων. Στη συνέχεια οι ήχοι αυτοί μεταφέρονται στην οθόνη του υπερηχοτομογράφου, σχηματίζοντας εικόνες από το όργανο που εξετάζεται. Χημειοθεραπεία: η αντιμετώπιση του καρκίνου με εξειδικευμένα φάρμακα, που στοχεύουν στην εξουδετέρωση των κυττάρων ενός κακοήθους όγκου, αλλά και των καρκινικών κυττάρων που έχουν ξεφύγει ή που μπορεί να έχουν ξεφύγει από τον όγκο και κυκλοφορούν στο αίμα ή βρίσκονται εγκατεστημένα σε άλλους ιστούς.

49

Ψηλάφηση: εξέταση του μαστού με τα χέρια από τον γιατρό προκειμένου να ελέγξει αν υπάρχει κάποια ανωμαλία.

PET/GT: η πιο προχωρημένη τεχνολογικά, σήμερα, εξέταση διαγνώσεως καρκίνου αλλά και μεταστάσεων όχι μόνο του μαστού αλλά και πολλών άλλων οργάνων. Υπερτερεί σημαντικά έναντι της αξονικής και μαγνητικής τομογραφίας γιατί μπορεί να δείξει καρκινικές βλάβες που στην απλή αξονική φαίνονται καθαρές.

Οι φωτογραφίες προέρχονται από: 

Γυναικείο στήθος. Απαντήσεις σε 100 ερωτήσεις σας, Κλειδάριθμος, Αθήνα, (2008)



Γιάννης Φύσσας, Ο μαστός και οι παθήσεις του. Ένας οδηγός για κάθε γυναίκα με ερωτήσεις και απαντήσεις, Α.Α. Λιβάνη, Αθήνα, (2006)



Από το διαδίκτυο

50

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

51

Το γυμνό στήθος37 Ο κύριος Πάλομαρ περπατά κατά μήκος μιας ερημικής παραλίας. Συναντά ελάχιστους κολυμβητές. Μια νέα γυναίκα είναι ξαπλωμένη στην άμμο και κάνει ηλιοθεραπεία με γυμνό στήθος. Ο Πάλομαρ, άνθρωπος διακριτικός,, στρέφει το βλέμμα του προς τον θαλάσσιο ορίζοντα. Ξέρει ότι σε παρόμοιες περιπτώσεις, όταν πλησιάζει κάποιος άγνωστος, οι γυναίκες συνήθως βιάζονται να καλύψουν τη γύμνια τους κι αυτό είναι κάτι που δεν του αρέσει: πρώτα γιατί είναι ενοχλητικό για την κολυμβήτρια που έκανε ήσυχα την ηλιοθεραπεία της΄ γιατί ο άντρας που περνά αισθάνεται ο ίδιος ενοχλητικός΄ γιατί το ταμπού της γύμνιας επιβεβαιώνεται καθαρά ακόμα μια φορά΄ γιατί οι συμβατικότητες που γίνονται σεβαστές κατά το ήμισυ αναπαράγουν αβεβαιότητα και ασυνέπεια στην ανθρώπινη συμπεριφορά αντί ελευθερία και ειλικρίνεια. Γι΄ αυτό κι εκείνος, κάθε φορά που βλέπει από μακριά να κάνει την εμφάνισή του το μπρούτζινο – ροζ σύννεφο ενός γυμνού γυναικείου μπούστου, βιάζεται να γυρίσει το κεφάλι του, έτσι ώστε η τροχιά του βλέμματός του να μείνει μετέωρη στο κενό διασφαλίζοντας έτσι τον σεβασμό του για τα αόρατα όρια που περιστοιχίζουν τους ανθρώπους. Όμως –μ σκέφτεται προχωρώντας και, αφού ο ορίζοντας μπροστά του έχει αδειάσει, αφήνοντας τον οφθαλμικό του βολβό να κινείται πάλι ελεύθερα- εγώ, συμπεριφερόμενος με αυτόν τον τρόπο δεν κάνω τίποτα άλλο από το να επιδεικνύω την άρνησή μου να δω, με άλλα λόγια ενισχύω απλώς τη σύμβαση που θεωρεί άνομη τη θέα ενός στήθους, δηλαδή βάζω ένα είδος διανοητικού στηθόδεσμου ανάμεσα στα μάτια μου και στο γυμνό στήθος που, χάρη στο εκθαμβωτικό φως που φτάνει στα σύνορα του οπτικού μου πεδίου, μου φάνηκε δροσερό

37

Ίταλο Καλβίνο, Πάλομαρ, Ανταίος Χρυσοστομίδης μετάφραση, Αστάρτη, Αθήνα

52

και ευχάριστο στη θωριά του. Το ότι δεν κοιτάζω, επομένως, σημαίνει πως σκέφτομαι αυτή τη γύμνια, πως με απασχολεί, κι αυτό κατά βάθος είναι επίσης μια στάση αδιάκριτη και οπισθοδρομική. Γυρίζοντας από τον περίπατό του, ο Πάλομαρ, περνάει πάλι μπροστά από την κολυμβήτρια, κι αυτή τη φορά κρατάει το βλέμμα του σταθερό μπροστά του έτσι ώστε αυτό να αγγίζει ομοιόμορφα τον αφρό των κυμάτων που υποχωρούν, τους σκελετούς των βαρκών που είναι τραβηγμένες στην ξηρά, το σεντόνι των σφουγγαριών που είναι απλωμένα στην άμμο, το ολόγιομο φεγγάρι του ανοιχτόχρωμου δέρματος με τη μελαχρινή άλω της ρώγας, την γκρίζα ακρογιαλιά μπροστά σ΄ έναν ουρανό γεμάτο ομίχλη. Ναι, λοιπόν- αναλογίζεται, ικανοποιημένος από τον εαυτό του ενώ συνεχίζει τον δρόμο του,- τα κατάφερα έτσι ώστε το στήθος να απορροφηθεί εντελώς από το τοπίο, και το βλέμμα μου να μην βαρύνει περισσότερο από το βλέμμα ενός γλάρου ή μιας μουρούνας. Είναι όμως πραγματικά σωστό να φέρομαι έτσι; - σκέφτεται και πάλι,- ή μήπως αυτή η στάση μου υποβιβάζει ένα ανθρώπινο πλάσμα στο επίπεδο των άψυχων πραγμάτων, το αντιμετωπίζει σαν να πρόκειται για ένα αντικείμενο και- ακόμα χειρότερα – θεωρεί αντικείμενο ό,τι σ΄ αυτό το άτομο ανήκει ειδικότερα στο γυναικείο φύλο; Μήπως συνεχίζω έτσι την πανάρχαια συνήθεια της υπεροχής του αρσενικού που με τα χρόνια ρίζωσε και έγινε αυθάδεια; Κάνει στροφή και επιστρέφει στα βήματά του. Τώρα, αφήνοντας το βλέμμα του ελεύθερο να ταξιδέψει στην ακτή με μια αμερόληπτη αντικειμενικότητα, φέρεται έτσι ώστε, μόλις το στήθος της γυναίκας μπει στο οπτικό του πεδίο, να νιώσει μια διακοπή, μια ξαφνική παρουσία, σχεδόν ένα σπαρτάρισμα. Το βλέμμα προχωρά μέχρι να αγκαλιάσει το τσιτωμένο δέρμα, υποχωρεί –λες και εκτιμά, μ΄ ένα ελαφρύ ανασκίρτημα, την ιδιαιτερότητα αυτής της εικόνας και την αξία

53

που έχει ήδη αποκτήσει – και για μια στιγμή μένει μετέωρο διαγράφοντας μια καμπύλή που συνοδεύει τις ανάγλυφες προεξοχές του στήθους από μια κάποια απόσταση, σαν να ξεφεύγει από αυτά αλλά και σαν να το προστατεύει, για να ξαναπάρει στη συνέχεια το δρόμο του λες και δεν έχει συμβεί τίποτα. Νομίζω πως με αυτόν τον τρόπο η θέση μου είναι ξεκάθαρη – σκέφτεται ο Πάλομαρ – και δεν επιτρέπει παρανοήσεις. Κι όμως αυτό το υπεράνω όλων πέταγμα του βλέμματός μου, δεν θα μπορούσε τελικά να παρεξηγηθεί σαν μια στάση αλαζονείας, μια υποτίμηση αυτού που είναι και σημαίνει ένα στήθος, μια πρόθεση να το κρατήσω κατά κάποιον τρόπο σε απόσταση, στο περιθώριο ή σε μια παρένθεση; Να λοιπόν, που κι εγώ με τη σειρά μου απομονώνω το γυναικείο στήθος σε εκείνο το ίδιο σκοτάδι στο οποίο το είχαν εξορίσει αιώνες ολόκληροι σεξομανιακής αισχύνης και πόθου λες και ήταν αμάρτημα... Μια τέτοια ερμηνεία συγκρούεται με τις καλύτερες προθέσεις του Πάλομαρ, ο οποίο ς αν και ανήκει σε μια ώριμη γενιά που έμαθε να συνδέει τη γύμνια του γυναικείου στήθους με την ιδέα της ερωτικής οικειότητας, χαιρετίζει με χαρά την αλλαγή ηθών, τόσο για όσα αυτή η αλλαγή σημαίνει σαν απόρροια μιας πιο ανοιχτής νοοτροπίας στην κοινωνία, όσο και γιατί μια τέτοια εικόνα του είναι ιδιαίτερα αρεστή. Αυτή, λοιπόν, την αθώα του ενθαρρυντική άποψη θα ήθελε να μπορέσει να εκφράσει με το βλέμμα του. Κάνει μεταβολή. Με αποφασιστικά βήματα κινείται ακόμα μια φορά προς το μέρος της γυναίκας που είναι ξαπλωμένη στον ήλιο. Τώρα το βλέμμα του, αφού θα αγκαλιάσει εύκολα το γύρω τοπίο, θα σταματήσει στο στήθος με μια ιδιαίτερη προσοχή αλλά ταυτόχρονα θα σπεύσει να το εντάξει σε όλα εκείνα που του γεννούν μια ενθουσιώδη διάθεση καλοσύνης κι ευγνωμοσύνης: τον ήλιο και τον ουρανό, τα κυρτωμένα πεύκα και τον γιαλό και την άμμο και τα βράχια και τα σύννεφα και τα

54

φύκια, τον κόσμο που γυρίζει γύρω από τις δύο μικρές κορφές με τα φωτοστέφανα. Αυτό θα έπρεπε να είναι αρκετό για να καθησυχάσει εντελώς τη μοναχική κολυμβήτρια και να ξεκαθαρίσει το χώρο από παραπλανητικά συμπεράσματα. Μόλις όμως πλησιάζει και πάλι, εκεόινη σηκώνεται ξαφνικά, καλύπτει τη γύμνια της, αναστενάζει, και απομακρύνεται με μια ενοχλημένη κίνηση της πλάτης σαν να δραπέτευε από την ενοχλητική επιμονή κάποιου σάτυρου. Το νεκρό βάρος μιας παράδοσης κακοηθειών μας εμποδίζει να εκτιμήσουμε σωστά τις πιο λαμπρές προθέσεις, καταλήγει με πίκρα ο Πάλομαρ.

55

Ογκολογικές κλινικές εντός Αττικής38 1.

251

ΓΕΝΙΚΟ

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ

ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ

Ογκολογική

(Γ.Ν.Α.) κλινική

Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθντής: Παυλάκης Γεώργιος



Τηλ: 210 7463399 (νοσ)

2.

"ΟΙ

ΓΕΝΙΚΟ Α'

ΑΓΙΟΙ

ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟ Παθολογική

ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ"

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ -

ΚΗΦΙΣΣΙΑΣ

Ογκολογική

Κλινική

Ογκολογική

Κλινική

Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Γιαννακάκης Θεόδωρος



Τηλ: 210 2388789 - 778 - 777

Β'

Παθολογική

-

Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Πανάγος Γεράσιμος



Τηλ: 210 2388778 - 789 - 777 38

Τα στοιχεία είναι από την ηλεκτρονική διεύθυνση www.BeStrong.org.gr, 02/02/2009

56

Γ'

Παθολογική

-

Ογκολογική

Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Σαμαντάς Επαμεινώνδας



Τηλ: 210 2388778 - 789 - 777

3.

"Ο

ΓΕΝΙΚΟ Α'

ΑΓΙΟΣ

ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟ Παθολογική

-

ΣΑΒΒΑΣ"

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ

ΑΘΗΝΩΝ

Ογκολογική

Κλινική

Ογκολογική

Κλινική

Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Γεράσιμος Ρηγάτος



Τηλ: 210 6409000 (νοσ)

Β'

Παθολογική

-

Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθύντρια: Ευφραιμίδου Άννα



Τηλ: 210 6409000 (νοσ)

4. ΓΕΝΙΚΟ

"ΜΕΤΑΞΑ" ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟ

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ

ΠΕΙΡΑΙΑ

57

Α'

Παθολογική

-

Ογκολογική

Κλινική

Ογκολογική

Κλινική

Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Αθανάσιος Αθανασίου



Τηλ: 210 4284444

Β'

Παθολογική

-

Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Καραμπέλης Αθανάσιος



Τηλ: 210 4284444

5.

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ

"ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ"

Ογκολογικό

Τμήμα

Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Βασλαματζής Μιχάλης



Τηλ: 210 7201824, 210 7201823

6. ΓΕΝΙΚΟ

"Η

ΑΓΙΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ

ΣΟΦΙΑ" ΠΑΙΔΩΝ

58

Τμήμα

Παιδιατρικής

Αιματολογίας-Ογκολογίας

Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθύντρια: Πολυχρονοπούλου-Ανδρουλακάκη Σοφία



Τηλ: 210 7467144

Μονάδα

Μεταμόσχευσης

Μυελού

των

Οστών

Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Γραφάκος Στέλιος



Τηλ: 210 7467303

7.

"ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ

ΓΕΝΙΚΟ

&

ΑΓΛΑΪΑΣ

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ

Ογκολογικό

ΚΥΡΙΑΚΟΥ" ΠΑΙΔΩΝ Τμήμα

Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθύντρια: Βασιλάτου-Κοσμίδη Ελένη



Τηλ: 213 2009233, 213 2009191, 210 7707775

8. ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ

"ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ" ΑΘΗΝΩΝ

59

Ογκολογική

Μονάδα

Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Παπακώστας Παύλος



Τηλ: 210 7789536, 213 2088000 (νοσ.)

9.

“Η

ΓΕΝΙΚΟ

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ

ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ

Ογκολογική

ΣΩΤΗΡΙΑ” ΘΩΡΑΚΟΣ

ΑΘΗΝΩΝ Μονάδα

Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Συρίγος Κωνσταντίνος



Τηλ: 210 7763176

10.

“ΑΝΔΡΕΑΣ

ΣΥΓΓΡΟΣ”

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΦΡΟΔΙΣΙΩΝ & ΔΕΡΜΑΤΙΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΑΘΗΝΩΝ Ογκολογικό

Τμήμα

Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Αθανάσιος Πετρίδης (Δ/ντης της Γ’ Δερματολογικής Κλινικής)



Τηλ: 210 7265212, 210 7265100

60

Μονάδα

Σπίλων

και

Μελανώματος

Στοιχεία επικοινωνίας Διευθυντής:



Αλέξανδρος

Στρατηγός

(Δ/ντης

Α’

Πανεπιστημιακής

Δερματολογικής Κλινικής) Τηλ: 210 7265212, 210 7265100



11

“ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ”

Γ.Ν.Α.

-

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ

Ογκολογικό

ΚΛΙΝΙΚΗ Τμήμα

Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Καθηγητής Δημόπουλος Αθανάσιος Μελέτιος



Τηλ: 210 3381392

Ογκολογικό Πανεπιστημιακής

Τμήμα Μαιευτικής

Γυναικολογικής

Α’ Κλινικής

Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Kαθηγητής Αριστείδης Αντσακλής



Τηλ: 210 3381790

61

12.

“ΕΛΕΝΑ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ Α’

ΓΕΝΙΚΟ

Ογκολογική

ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ” ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ

Κλινική

-

ΜΑΙΕΥΤΗΡΙΟ

Κέντρο

Μαστού

Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Τσικίνης Αννίβας



Τηλ: 210 6402383

Β’

Ογκολογική-Χειρουργική

Κλινική

Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Παπαδόπουλος Οδυσσέας / Παπαευθυμίου Ευθύμιος



Τηλ: 210 6402384

13.

“ΚΟΡΓΙΑΛΕΝΕΙΟ

Γ.Ν.Α.

-

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ

Ογκολογική-Χειρουργική

ΕΡΥΘΡΟΣ

ΜΠΕΝΑΚΕΙΟ” ΣΤΑΥΡΟΣ Κλινική

Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Καραλιώτας Κωνσταντίνος



Τηλ: 210 6414616, 210 6414000 (νοσ.)

62

13.

“ΑΤΤΙΚΟΝ”

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ

Ογκολογική

Κλινική

Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Οικονομόπουλος Θεοφάνης



Τηλ: 210 5831679, 210 5831000

14.

“ΛΑΪΚΟ”

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ

ΑΘΗΝΩΝ

Ογκολογική

Μονάδα

–

Τμήμα

Παθολογικής

Φυσιολογίας

Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Μητσόπουλος Δημήτρης



Τηλ: 210 7456361

Ογκολογική Α’

Προπαιδευτική

Μονάδα Παθολογική

Κλινική

&

Ειδική

Ανοσολογία

Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθύντρια: Κύπρου Δήμητρα



Τηλ: 210 7456276

63

15.

“ΑΡΕΤΑΙΕΙΟ”

Μονάδα

Κλινικής Ογκολογίας Β΄ Μαιευτικής και Γυναικολογικής

Κλινικής Στοιχεία επικοινωνίας Διευθυντής: Κρεατσάς Γεώργιος (Δ/ντης Κλινικής), Φωτίου Στέλιος (Δ/ντης



Ογκολογικού Τμήματος) Τηλ: 210 7286353, 210 7286000 (νοσ.)



16.

“ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟ

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ

ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ” Ι.Κ.Α.

Ογκολογική

–

Ε.Τ.Α.Μ.

ΑΘΗΝΑΣ Κλινική

Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Καλογερόπουλος Νικόλαος



Τηλ: 210 6495100

64

Ογκολογικές κλινικές εκτός Αττικής 1. "ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ" ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Α' Παθολογική - Ογκολογική Κλινική Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Παρασκευόπουλος Παναγιώτης (Αναπληρωτής)



Τηλ: 2310 898784, 2310 845514

Β' Παθολογική - Ογκολογική Κλινική Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Στεργίου Ιωάννης (Αναπληρωτής)



Τηλ: 2310 898784, 2310 845514

Γ' Παθολογική - Ογκολογική Κλινική Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθύντρια: Μουρατίδου Δέσποινα



Τηλ: 2310 898784, 2310 845514

2. "ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ" ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Παιδο - Ογκολογικό Τμήμα

65

Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Κολλιούσκας Δημήτρης



Τηλ: 2310 892430, 2310 892000 (νοσ.)

3. "Α.Χ.Ε.Π.Α." ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΓΕΝ. ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Ογκολογική Κλινική Β' Παιδιατρικής Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθύντρια: Αθανασιάδου Φανή



Τηλ: 2310 993505, 2310 993111(νοσ.)

Μονάδα Ημερήσιας Νοσηλείας Α' Παθολ. Κλινική Χημειοθεραπείας Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Νικολαΐδης Παύλος



Τηλ: 2310 993598

4. "ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ" ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Ογκολογική Κλινική Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Φούντζηλας Γεώργιος



Τηλ: 2310 991547, 2310 693143, 2310 693000 (νοσ.)

66

5. ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΚΑΒΑΛΑΣ

Ογκολογικό Τμήμα Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθύντρια:

Παπαδοπούλου

-

Ζεκερίδου

Περσεφόνη

(Δ/ντρια

Παθολογικού Τμήματος) 

Τηλ: 2510 292058, 2510 292000 (νοσ.)

6. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ

Ογκολογική Κλινική Α' Πανεπιστημιακή Παθολογική Κλινική Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Κακολύρης Στυλιανός



Τηλ: 25510 74053, 25510 74063, 25510 74000 (νοσ.)

7. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΓΕΝ. ΝΟΣΟΚ. ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ (ΠΑ.Γ.Ν.Η.)

Παθολογική Ογκολογική Κλινική Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Βασίλειος Γεωργούλιας Καθηγητής Παθολογίας - Ογκολογίας



Τηλ: 2810 392747, 2810 392750, 2810 392823

8. "Ο ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ" ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΧΑΝΙΩΝ 67

Ογκολογικό Τμήμα Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Βαρθαλίτης Ιωάννης



Τηλ: 28210 22611, 28210 22837

9. "ΒΕΝΙΖΕΛΕΙΟ-ΠΑΝΑΝΕΙΟ" ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

Ογκολογική Μονάδα Παθολογικού Τομέα Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Τσούσης Σοφοκλής



Τηλ: 2810 36000 (νοσ.)

10. "Η ΕΥΧΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑ" ΓΕΝΙΚΟ ΠΑΝΑΡΚΑΔΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΤΡΙΠΟΛΗΣ

Ογκολογικό Τμήμα Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Νικολάου Νικήτας



Τηλ: 2710 371890

11. "Ο ΑΓΙΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ" ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΤΡΩΝ

68

Ογκολογικό Τμήμα Παθολογικού Τομέα Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Γκινόπουλος Παναγιώτης



Τηλ: 2610 227312, 2610 227000 (νοσ.)

Μονάδα Χημειοθεραπείας Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Γκινόπουλος Παναγιώτης



Τηλ: 2610 227312, 2610 227000 (νοσ.)

12. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΤΡΩΝ (ΡΙΟ)

Ογκολογικό Τμήμα Παθολογικού Τομέα Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Καλόφωνος Χαράλαμπος



Τηλ: 2610 999791, 2610 999111 (νοσ.)

13. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

Ογκολογική Κλινική Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Παυλίδης Νικόλαος



Τηλ: 26510 99640

14. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΛΑΡΙΣΑΣ

69

Ογκολογική Κλινική Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Παπανδρέου Χρήστος



Τηλ: 2413 501640, 2410 617000 (νοσ.)

Ιδιωτικές Ογκολογικές κλινικές 1. "ΥΓΕΙΑ" ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟ & ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ

Α' Παθολογική - Ογκολογική Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντές: Ράζης Διονύσιος, Πετούνης Ανδρέας



Τηλ: 210 6867163-5

Β' Παθολογική - Ογκολογική Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Κοσμίδης Παρασκευάς



Τηλ: 210 6867105-6

2. METROPOLITAN HOSPITAL

70

Α' Ογκολογική Κλινική Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Μπαφαλούκος Δημήτρης



Τηλ: 210 4809739

Β' Ογκολογική Κλινική Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Σκάρλος Δημοσθένης



Τηλ: 210 4809660-2

3. ΕΡΡΙΚΟΣ ΝΤΥΝΑΝ

Παθολογικής Ογκολογίας Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Σταθόπουλος Γεώργιος



Τηλ: 210 6972374, 210 6972246

4. ΙΑΣΩ GENERAL

Μονάδα Παθολογικής Ογκολογίας ή Χημειοθεραπείας Στοιχεία επικοινωνίας  

Διευθυντές: Γεωργούλιας Χαράλαμπος, Βασιλάκη Μαρία Τηλ: 210 6502591, 210 6502691

71

5. ΕΥΡΩΚΛΙΝΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ

Ογκολογικό Τμήμα Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Αθανασιάδης Ηλίας



Τηλ: 210 6416660

6. ΙΑΤΡΙΚΟ ΑΘΗΝΩΝ - ΜΑΡΟΥΣΙ

Ογκολογικό Τμήμα Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Μπακουσλί Ισάμ



Τηλ: 210 6198100-120

7. ΓΕΝΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ EUROMEDICA - ΑΘΗΝΑΙΟΝ

Ογκολογικό Τμήμα Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Κυπριανού Κώστας



Τηλ: 210 7676100, 210 7676200, 210 7676812-3

8. ΙΑΤΡΙΚΟ ΔΙΑΒΑΛΚΑΝΙΚΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Ογκολογική Κλινική - Τμήμα Χημειοθεραπείας Στοιχεία επικοινωνίας

72



Διευθυντής: Δεν έχει ορισθεί Δ/ντής



Τηλ: 2310 400000 (νοσ.)

9. ΘΕΡΑΠΕΥΤΗΡΙΟ ΟΛΥΜΠΙΟΝ ΓΕΝΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΤΡΩΝ Α.Ε.

Μονάδα Ογκολογίας Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Κουρελής Θεόδωρος



Τηλ: 2610 464000

10. HOSPITAL IASIS ΓΕΝΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΓΑΒΡΙΛΑΚΗ - ΧΑΝΙΑ ΚΡΗΤΗΣ

Μονάδα Παθολογικής Ογκολογίας Στοιχεία επικοινωνίας 

Διευθυντής: Κουρούσης Χαράλαμπος



Τηλ: 28210 7800 (εσωτ. 704 - 706)

73

Κέντρα & σταθμοί πρόληψης καρκίνου του μαστού Τα παρακάτω Κέντρα / Σταθμοί λειτουργούν υπό το Ι.Κ.Α.-Ε.Τ.Α.Μ. και βρίσκονται σε διάφορα μέρη της χώρας, με σκοπό την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού μέσω της μαστογραφίας.

Ογκολογικό Νοσοκομείο ΙΚΑ - ΕΤΑΜ Αθηνών «Γ. Γεννηματάς» Στοιχεία επικοινωνίας



Διεύθυνση: Ασωπίου 4 & Παράσχου, Γκύζη



Υπεύθυνος: Πολυχρόνης Αθανάσιος



Tηλ.: 210 6495115, 210 6495100 (τηλ. κέντρο)

7ο Νοσοκομείο ΙΚΑ - ΕΤΑΜ Αθήνας Στοιχεία επικοινωνίας



Διεύθυνση: Καυτατζόγλου 11, Πατήσια



Υπεύθυνη: Μπάμη Ευθυμία



Τηλ.: 210 2128726-733, 210 2128600

Αμαρουσίου Στοιχεία επικοινωνίας



Διεύθυνση: Χατζηαντωνίου 15, Μαρούσι



Υπεύθυνος: Μαλακάσης Πέτρος



Τηλ.: 210 8053744, 210 8021314

74

Βέροιας Στοιχεία επικοινωνίας



Διεύθυνση: Εμ. Παππά 23, Βέροια



Υπεύθυνος: Αλευρόπουλος Νικηφόρος



Τηλ.: 23310 21661

Ηρακλείου Κρήτης Στοιχεία επικοινωνίας



Διεύθυνση: Αγ. Μηνά 11, Ηράκλειο



Υπεύθυνος: Παπαμαστοράκης Γεώργιος



Τηλ.: 2810 303504, 2810 303500

Αγ. Αλεξίου Πατρών Στοιχεία επικοινωνίας



Διεύθυνση: Γιαννιτσών 5, Πάτρα



Υπεύθυνη: Γιαννακού Λουκία



Τηλ.: 2610 466501-2, 2610 466273

Βόλου Στοιχεία επικοινωνίας

75



Διεύθυνση: Θρακών 20, Βόλος



Υπεύθυνος: Γεωργακόπουλος Δημήτριος



Τηλ.: 24210 30263, 24210 39625

Ακρόπολης Θεσ/νίκης Στοιχεία επικοινωνίας



Διεύθυνση: Ακρόπολης 21, Θεσ/νίκη



Υπεύθυνη: Χριστοφορίδου Ελένη



Τηλ.: 2310 246689

Ιωαννίνων Στοιχεία επικοινωνίας



Διεύθυνση: Π. Μελά, Ιωάννινα



Υπεύθυνος: Κατσαράκης Νικόλαος



Τηλ.: 26510 59624

Κοζάνης Στοιχεία επικοινωνίας



Διεύθυνση: Αριστοφάνους 5Α, Κοζάνη



Υπεύθυνος: Μπαντής Αθανάσιος



Τηλ.: 24610 40213-211, 24610 40215 76

Αλεξανδρούπολης Στοιχεία επικοινωνίας



Διεύθυνση: Α. Θράκης 58, Αλεξανδρούπολη



Υπεύθυνοι: Γαλαζούλα Γιαννούλα, Πεφτουλίδης Γεώργιος



Τηλ.: 25510 85064

77

Επιστημονικές οργανώσεις 1. Ελληνική Χειρουργική Εταιρεία Μαστού (ΕΧΕΜ) Η Ελληνική Χειρουργική Εταιρεία Μαστού (ΕΧΕΜ) είναι μη κερδοσκοπικό, Ιατρικό Επιστημονικό Σωματείο που ιδρύθηκε τον Νοέμβριο του 2000, με κύριους σκοπούς την έρευνα για τη πρόληψη, διάγνωση και αντιμετώπιση του Καρκίνου του Μαστού, τη προώθηση της επικοινωνίας μεταξύ των χειρουργών μελών του, την οργάνωση επιστημονικών εκδηλώσεων για την ενημέρωση των μελών του στις εξελίξεις που αφορούν το γνωστικό αντικείμενο του σωματείου, την ενημέρωση του κοινού για θέματα που αφορούν το Καρκίνο του Μαστού και τον έλεγχο και την προαγωγή της ποιότητας των παρεχόμενων σχετικά με τις παθήσεις του μαστού ιατρικών υπηρεσιών.

Τακτικά μέλη είναι Έλληνες ιατροί που κατέχουν απαραίτητα αναγνωρισμένο τίτλο ειδικότητας Γενικής Χειρουργικής και πάρεδρα μέλη ειδικευόμενοι στη γενική χειρουργική που εκδηλώνουν ενδιαφέρον εκπαίδευσης στο μαστό. Ως αντεπιστέλλοντα μέλη, γίνονται δεκτοί ιατροί σχετικών με το αντικείμενο ειδικοτήτων

(Κυτταρολόγοι,

Παθολογοανατόμοι,

Ακτινοδιαγνωστές,

Ακτινοθεραπευτές και Παθολόγοι Ογκολόγοι κ.άλ.)

Στα μέλη του σωματείου περιλαμβάνονται χειρουργοί που διευθύνουν ή εργάζονται σε Χειρουργικές Κλινικές ή Μονάδες Μαστού Πανεπιστημιακών, Κρατικών και Ιδιωτικών Νοσοκομείων της χώρας (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Ηράκλειο, Ιωάννινα, Λάρισα, Αλεξανδρούπολη).

Η ΕΧΕΜ είναι μέλος και αντιπρόσωπος για την Ελλάδα του BIG (Breast International Group) και άλλων διεθνών επιστημονικών οργανώσεων όπως του IBCSG (International Breast Cancer Study Group) και του AIOG, με τις οποίες έχει επιστημονική συνεργασία για τη διεξαγωγή ερευνών για το Καρκίνο το Μαστού.

78

Στοιχεία επικοινωνίας



Διεύθυνση: Eσλιν 6, Αθήνα 11523



Τηλ.: 210-6468180



Fax: 210-6448140



Website: www.exem.gr



E-mail: info@exem.gr

2. Ανακουφιστική - Παρηγορητική Αγωγή και Φροντίδα (Ε.Ε.Α.Π.Α.Φ.) Στις 2/10/1997 ιδρύθηκε το επιστημονικό σωματείο «Ελληνική Εταιρεία – Ανακουφιστικής – Παρηγορητικής Αγωγής και Φροντίδας». Σκοπός της Εταιρείας είναι η ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση των

Λειτουργών

Υγείας στην

Ανακουφιστική και Παρηγορητική Αγωγή και φροντίδα των ασθενών που πάσχουν από χρόνιες νόσους σε προχωρημένα στάδια, όπως ο καρκίνος, το AIDS κλπ., με απώτερο σκοπό την ανακούφιση και την βελτίωση της ποιότητας ζωής τους. Επίσης, η ευαισθητοποίηση του κοινωνικού συνόλου για την αναγκαιότητα εφαρμογής της ανακουφιστικής-παρηγορητικής φροντίδας πανελλαδικά. Το σύνολο των τακτικών μελών ανέρχεται σε 142 μέλη.

Η Ελληνική Εταιρεία Ανακουφιστικής –Παρηγορητικής Αγωγής και Φροντίδας είναι συλλογικό μέλος (collective member) της E.A.P.C. (European Association for Palliative Care), έχει διοργανώσει δύο Πανελλήνια και Διεθνή συνέδρια όπως επίσης και έναν μεγάλο αριθμό σεμιναρίων και ημερίδων για λειτουργούς Υγείας (ιατρούς, νοσηλευτές, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς).

Η Ελληνική Εταιρεία Ανακουφιστικής –Παρηγορητικής Αγωγής και Φροντίδας και το Ίδρυμα «Τζένη Καρέζη» συνεργάζονται και στηρίζουν το έργο της Μονάδας

79

Ανακούφισης πόνου και Παρηγορητικής Αγωγής του Εργαστηρίου Ακτινολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η εν λόγω Μονάδα αποτελείται από εξειδικευμένους Λειτουργούς Υγείας (ιατρούς, νοσηλευτές, ψυχολόγους) με πλήρη απασχόληση στην Ανακουφιστική Φροντίδα οι οποίοι λαμβάνουν ενεργά μέρος στην διοργάνωση των σεμιναρίων και ημερίδων.

3. Εταιρεία Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας (Ε.Ο.Π.Ε.) Η Εταιρεία Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας (Ε.Ο.Π.Ε.) αποτελεί μη κερδοσκοπικό Επιστημονικό Σωματείο, με σκοπό την προώθηση του γνωστικού αντικειμένου της Κλινικής Ογκολογίας. Η Ε.Ο.Π.Ε. ιδρύθηκε το 1985 και αποτελείται από 193 ιδρυτικά, τακτικά και αντεπιστέλλοντα μέλη, που συνιστούν κορυφαίους επιστήμονες της Ελλάδας και του εξωτερικού. Για καλύτερη υποστήριξη των νέων ογκολόγων, το 2005 η Ε.Ο.Π.Ε. δημιούργησε την Ομάδα Νέων Ελλήνων Ογκολόγων (Ο.Ν.Ε.Ο.), η οποία απαριθμεί 88 μέλη. Για την επίτευξη του σκοπού της η Εταιρεία:



Διοργανώνει

επιστημονικές

εκδηλώσεις

(διαλέξεις,συνέδρια,μετεκπαιδευτικά σεμινάρια κ.ά.). 

Υποστηρίζει και ενισχύει ερευνητικές προσπάθειες.



Διεκδικεί λύσεις στα αρμόδια όργανα της πολιτείας για βέλτιστη εξάσκηση της ειδικότητας και ορθή αντιμετώπιση των καρκινοπαθών.



Συνεργάζεται µε παρεµφερείς οργανώσεις του ελληνικού και διεθνούς χώρου, καθώς και με συλλόγους καρκινοπαθών.

Ενημερώνει για τις επιστημονικές εξελίξεις και τις δραστηριότητές της τα ενδιαφερόμενα

μέρη,

μέσω

των

εκδόσεών

της,

«Βήμα

Κλινικής

Ογκολογίας»,«Νέα της ΕΟΠΕ»,Συγγράμματα «Βιβλιοθήκης ΕΟΠΕ». Η Ε.Ο.Π.Ε., 80

μέχρι σήμερα, έχει διοργανώσει 14 Πανελλήνια Συνέδρια Κλινικής Ογκολογίας, 3 Ελληνοτουρκικά,

5

Ογκολογίας(Ε.ΑΚ.Ο.),

μετεκπαιδευτικά ενώ

πλήθος

σεμινάρια επιστημονικών

Ελληνικής

Ακαδημίας

εκδηλώσεων

έχουν

πραγματοποιηθεί υπό την αιγίδα της.

Πρόεδρος της Εταιρείας είναι ο κ. Δ.Μπαφαλούκος, ενώ άλλα μέλη του Δ.Σ. είναι οι κ.κ. Γ.Αραβαντινός (Αντιπρόεδρος), Π.Παπακώστας (Γ.Γραμματέας-Ταμίας), Ε.Σαμαντάς (Ειδ.Γραμματέας) και Α.Αρδαβάνης, Ν.Μαλάμος και Β.Γεωργούλιας (Μέλη).

4. Ελληνική Εταιρεία Μαστολογίας (ΕΕΜ) Η Ελληνική Εταιρεία Μαστολογίας (ΕΕΜ) ιδρύθηκε το 1979 και στη 25ετή διαδρομή της, ασχολείται με τη συνεχή μετεκπαίδευση των ειδικών ιατρών καθώς και την ενημέρωση των μη ειδικών ιατρών στα σύγχρονα επιτεύγματα της Μαστολογίας διοργανώνοντας μετεκπαιδευτικά σεμινάρια και συνέδρια ενώ για την ενημέρωση και επαγρύπνηση του κοινού οργανώνονται ενημερωτικές εκδηλώσεις όπου εξειδικευμένοι επιστήμονες μιλούν για θέματα διάγνωσης και θεραπείας του καρκίνου του μαστού και διανέμεται έντυπο ενημερωτικό υλικό.

Έχει διοργανώσει μέχρι σήμερα 11 Πανελλήνια Συνέδρια, 26 επιστημονικές ημερίδες και την τελευταία 3ετία περισσότερες από 60 εκδηλώσεις ανά την Ελλάδα για την ενημέρωση του κοινού σε θέματα διάγνωσης και θεραπείας του καρκίνου του μαστού. Η ΕΕΜ το Δεκέμβριο του 2004, βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών, για τη συμπλήρωση της 25ετούς λειτουργίας και προσφοράς της στο κοινωνικό σύνολο, αλλά και για την ίδρυση του Κέντρου «Έλλη Λαμπέτη», κατά τη διάρκεια Πανηγυρικής Συνεδρίας, παρουσία του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας.

81

Το Κέντρο «Έλλη Λαμπέτη» είναι ανεξάρτητο εξωνοσοκομειακό Κέντρο που παρέχει δωρεάν εξατομικευμένες υπηρεσίες στις γυναίκες με καρκίνο του μαστού και στις οικογένειές τους. Το Κέντρο βρίσκεται στη Λεωφ. Κηφισίας 30, 5ος όροφος στους Αμπελόκηπους, λειτουργεί καθημερινά από τις 09:00 ως τις 17:00 και εξυπηρετεί γυναίκες από διάφορα μέρη της χώρας με συνεδρίες στο κέντρο αλλά και τηλεφωνικά. Μέχρι σήμερα έχει βοηθήσει περισσότερα από 1800 άτομα. Από τον Ιούλιο του 2004 τελεί υπό την Αιγίδα του Δήμου Αθηναίων.

5. Ελληνική Εταιρεία Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας Η Ελληνική Εταιρεία Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας ιδρύθηκε το 1988 με βασικούς στόχους την έρευνα, την εκπαίδευση και την ενημέρωση στον τομέα της Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας. Για την επίτευξη των σκοπών αυτών αναλαμβάνει κάθε αναγκαία πρωτοβουλία και ενέργεια. Ειδικότερα:



Ενισχύει την επιστημονική έρευνα και εκπαίδευση στον τομέα της Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας.



Προβάλλει τις επιτεύξεις της Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας στην επιστημονική κοινότητα και στο ελληνικό κοινό.



Συνεργάζεται με άλλες επιστημονικές εταιρείες εσωτερικού και εξωτερικού που έχουν ίδιο ή παρεμφερή σκοπό.



Συνεργάζεται με κρατικές υπηρεσίες, ιδρύματα, επιστημονικούς και άλλους φορείς επί παντός θέματος που σχετίζεται με τους σκοπούς του σωματείου και την ανάπτυξη της Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας.



Παρέχει

πληροφορίες

και

εμπειρίες

για

το

σχεδιασμό

υπηρεσιών

Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας. 

Οργανώνει και συντονίζει επιστημονικές ομάδες ή εμπειρογνώμονες Έλληνες και ξένους για την ανταλλαγή εμπειριών και την παρουσίαση εφαρμογών στον τομέα της Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας.

82



Συνεργάζεται με ευρωπαϊκές οργανώσεις που έχουν τον ίδιο σκοπό.



Οργανώνει

διαλέξεις,

συζητήσεις,

συνέδρια

ή

σεμινάρια.

Εκδίδει

πληροφοριακά δελτία, περιοδικά ή βιβλία για την Ακτινοθεραπευτική Ογκολογία. Μεριμνά για την περιφρούρηση των δικαιωμάτων των ασχολουμένων με



τις ιοντίζουσες ακτινοβολίες, δικαιώματα που απορρέουν από την άσκηση του επαγγέλματός τους. Προβαίνει



σε

δραστηριότητες

για

ενημέρωση,

πρόληψη,

έγκαιρη

αντιμετώπιση και θεραπεία του καρκίνου.

6. Ελληνική Εταιρεία Γενικής Παθολογίας & Παθολογικής Ανατομικής Πανελλήνια Ένωση Παθολογοανατόμων

Η Παθολογική Ανατομική (Pathology) είναι ειδικότητα θεμελιώδους σημασίας για την φροντίδα του ασθενούς. Εξετάζει κύτταρα, τμήματα ιστών και όργανα ασθενών (βιοψία), βασισμένη στην μακροσκοπική (φυσική εξέταση με γυμνό μάτι) και στην μικροσκοπική εξέταση και διενεργεί διαγνωστικές νεκροτομές. Μελετώντας τις μορφολογικές και λειτουργικές μεταβολές των ιστών, θέτει τη διάγνωση των νόσων, ή βοηθά σημαντικά σε αυτή και αποφαίνεται για την καλοήθεια ή την κακοήθεια, καθοδηγώντας την θεραπεία.

Σαν

επιστήμη

περιλαμβάνει

την

ερμηνεία,

αναγνώριση,

διάγνωση

και

αντιμετώπιση των νόσων και των παθογενετικών τους μηχανισμών με τη χρήση διάφορων μεθόδων, όπως η ιστοχημεία, η ανοσοϊστοχημεία και οι τεχνικές της μοριακής βιολογίας, επιτυγχάνοντας αποτελεσματικότερη και εξατομικευμένη – στοχευμένη θεραπεία. Π.χ. με την αναγνώριση ορμονικών υποδοχέων και του ογκογονιδίου c-erbB-2, στο καρκίνο του μαστού, ή με τις μεταλλάξεις του Κ-RAS γονιδίου στο καρκίνο του παχέος εντέρου.

83

Η Ελληνική Εταιρεία Γενικής Παθολογίας και Παθολογικής Ανατομικής είναι η επιστημονική και επαγγελματική ένωση των Ελλήνων Παθολογοανατόμων. Ιδρύθηκε το 1964 και αριθμεί 550 μέλη. Εκπροσωπείται με δύο μόνιμους αντιπροσώπους στην Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις Ιατρικές Ειδικότητες (UEMS) και είναι μέλος της Εuropean Society of Patholοgy (ΕSP). Για την συνεχή επιμόρφωση των μελών της εκδίδει τα «Αρχεία Παθολογικής Ανατομικής», οργανώνει τακτικές Επιστημονικές Εκδηλώσεις και κάθε δύο χρόνια το Πανελλήνιο Συνέδριο Παθολογικής Ανατομικής.

Στοιχεία επικοινωνίας



Διεύθυνση: Λεωφ. Δημοκρατίας 67, Νέο Ψυχικό - 15454, Αθήνα



Tηλ: 210 6725532, fax: 210 6725571



Website: www.pathology.gr



E-mail: helpath@otenet.gr

84

Ιστοσελίδες σχετικές με τον Καρκίνο σχολιασμένες

http://www.esmo.org Το επίσημο site της ευρωπαϊκής ογκολογικής κοινότητας με νέα για προσεχή ογκολογικά συνέδρια και μελέτες ευρωπαϊκών ογκολογικών ομάδων. Πληροφορίες από ειδικούς για πολλά συμπαγή νεοπλάσματα, που απευθύνονται σε ασθενείς ή μέλη οικογενειών τους. http://www.uicc.org Δικτυακός τόπος της Διεθνούς Ενωσης κατά του καρκίνου. Πληροφορίες και νεώτερα δεδομένα ανά τον κόσμο, που αφορούν στη ζωή και στις δραστηριότητες μεμονωμένων ασθενών ή ομάδων καρκινοπαθών. http://www.cancerbackup.org.uk Ψυχολογική και ηθική υποστήριξη ασθενών και συγγενών τους από ομάδα ειδικών. http://www.cancerhelp.org.uk Site βρετανών ειδικών με σκοπό την υποστήριξη καρκινοπαθών. http://www.oncolink.com Πληροφορίες για συχνά συμπαγή νεοπλάσματα από ομάδα ειδικών. Σύνδεση με άλλους τόπους στο διαδίκτυο, σχετικούς με παροχή νεώτερων δεδομένων και υποστήριξης σε ασθενείς με καρκίνο. http://telescan.nki.nl/code Πληροφορίες σχετικά με την πρόληψη του καρκίνου. Αναφορά στον Διεθνή Κώδικα κατά του καρκίνου. Προβολή σχετικών video. http://www.hon.ch/individuals.html Μη κυβερνητικός οργανισμός, που παρέχει στοιχεία και πληροφορίες που απευθύνονται τόσο σε ασθενείς όσο και ειδικούς επαγγελμάτων υγείας. http://www.cdc.gov/cancer Site για την πρόληψη και τον έλεγχο του καρκίνου. Monitoring, έρευνα, εκπαίδευση και προγράμματα δημόσιας υγείας.

85

http://www.cancerworld.org Σκοπός του site να ενώσει ιατρούς, νοσηλευτές και ασθενείς στον αγώνα κατά του καρκίνου στις αναπτυσσόμενες και αναπτυγμένες χώρες. http://www.cancer.gov Επίσημο site του Εθνικού Αντικαρκινικού Ινστιτούτου των Η.Π.Α., που παρέχει πληροφορίες για τύπους νεοπλασμάτων για ασθενείς και στοιχεία κλινικών μελετών για ιατρούς. http://www.cancersource.com Πολύτιμη πηγή πληροφοριών για τον καρκίνο κυρίως για ασθενείς και μέλη των οικογενειών τους. Υποστήριξη από ομάδες ειδικών. http://patient.cancerconsultants.com/index.aspx Συμβουλευτικού χαρακτήρα site για καρκινοπαθείς. http://www.cancerlinksusa.com Αμερικάνικος δικτυακός τόπος αναζήτησης πληροφοριών για νεοπλασματικά νοσήματα και σύνδεση με άλλους σχετικούς δικτυακούς τόπους. http://www.cancernews.com/cancer.htm Παροχή πληροφοριών και νεώτερων εξελίξεων στον πόλεμο κατά του καρκίνου. http://www.icr.ac.uk/cancer_info/index.shtml Επίσημο site του Βρετανικού Αντικαρκινικού Ινστιτούτου. Στοιχεία και νέα σχετικά με την πρόοδο της έρευνας κατά του καρκίνου στη Μ. Βρετανία. http://www.breakthrough.org.uk Πληροφορίες για τις νεώτερες εξελίξεις στην έρευνα κατά του καρκίνου του μαστού στη Μ.Βρετανία. http://patients.uptodate.com/toc.asp?toc=cancer&title=Cancer Στοιχεία και πληροφορίες για την τακτική ενημέρωση των καρκινοπαθών για πρακτικά, καθημερινά ζητήματα και προβλήματα που σχετίζονται με τον καρκίνο. Νεώτερες θεραπευτικές εξελίξεις και φάρμακα.

86

http://www.mdanderson.org/patients_public/new_patients Επίσημο site του αμερικανικού αντικαρκινικού κέντρου Μ.D. Anderson. Νέες θεραπευτικές στρατηγικές και προσεγγίσεις, αποτελέσματα κλινικών μελετών, πληροφορίες για καρκινοπαθείς σχετικά με το νόσημά τους. http://www.patient.co.uk Βρετανικός δικτυακός τόπος παροχής πληροφοριών και συμβουλευτικών υπηρεσιών για ασθενείς με καρκίνο. http://www.thecancer.net Νέα δεδομένα, σύνδεση με άλλα σχετικά sites, υποβολή ερωτήσεων σε ομάδα ειδικών, πληροφορίες για κέντρα ογκολογίας ανά τον κόσμο. http://www.mskcc.org/mskcc/html/7144.cfm Επίσημος δικτυακός τόπος του Memorial Sloan-Kettering Cancer Center των Η.Π.Α. Παρέχει στοιχεία για προγραμματισμό εξέτασης από ειδικούς, πληροφορίες για νεοπλασματικά νοσήματα. Συμβουλευτικές υπηρεσίες. Παιδιατρική Ογκολογία. Πληροφορίες για νέους ασθενείς.

2006 © Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής - Ιατρική Σχολή Αθηνών - Χρηματοδότηση από Υπουργείο Υγείας και Κοιν. Αλληλεγγύης http://www.oncologia.gr/links.html Ειδικότερα για τον καρκίνο του μαστού http://www.infoacademy.gr/breastca/breastca.htm http://www.stress.gr/disorders/breast.html http://www.neahygeia.gr http://www.breastcancer.org/ http://www.halls.md/breast/risk.htm http://www.oncologia.gr/index_breast.html

87

Ογκολογικά Κέντρα και Ινστιτούτα στο εξωτερικό

Ο κατάλογος που ακολουθεί περιλαμβάνει πληροφορίες για συνδέσεις με Ογκολογικά Κέντρα και Ινστιτούτα τα οποία διαθέτουν ιστοσελίδα. Υπάρχουν επίσης πολλά και αξιόλογα άλλα Κέντρα και Ινστιτούτα τα οποία δεν διαθέτουν ιστοσελίδα στο διαδίκτυο.

Breast Cancer 1. Action Against Breast Cancer 2. Adjuvant Chemotherapy for Breast Cancer 3. Adjuvant Therapy of Breast Cancer 4. Alices' Breast Cancer Info and Links 5. Ask NOAH About: Breast Cancer, New York Online Access to Health (NOAH) 6. Atlantic Canada's Breast Cancer Archive (ACBCA) 7. Australia's National Breast Cancer Center 8. Biology of the Mammary Gland Web site 9. Breast Cancer & Genetic Screening 10. Breast cancer and pregnancy, University of Bonn 11. Breast Cancer and the Tamoxifen Trials, Medical Sciences Bulletin 12. Breast Cancer Answers 13. Breast Cancer Care Petition 14. Breast Cancer clinical resources, EduCare 15. Breast cancer dissemination/Diss mination des cancers du sein 16. Breast Cancer Home Page 17. Breast Cancer in Australia, Glen Stafford 18. Breast Cancer Information Clearinghouse, Gopher 19. Breast Cancer Information Core, National Human Genome Research Institute, U.S. 20. Breast Cancer Information Service 88

21. Breast Cancer Medical Information, Mediconsult.com 22. Breast Cancer Mutation Database, NIH, U.S. 23. Breast Cancer Network, American Cancer Society 24. Breast Cancer Project, Peter O'Connell Laboratory 25. Breast Cancer Research and Treatment 26. Breast Cancer Research Foundation of Alabama 27. Breast Cancer Roundtable 28. Breast Cancer Society of Canada 29. Breast Cancer Updates, University of Pittsburgh 30. Breast Cancer, CancerHelp UK 31. Breast Cancer, CancerLit 32. Breast Cancer, Doctor's Guide to the Internet 33. Breast Cancer, WebPath 34. Breast Cancer: Late-Breaking Medical Research, HealthALERT 35. Breast Care Center, St. Joseph Medical Plaza 36. Breast Care of Middle Georgia 37. Breast Diseases, McGill University 38. Breast Lecture, InfoLink, University of wisconsin Medical School 39. Breast News: newsletter of the National Breast Cancer Centre 40. Breast Pathology, WebPath 41. Breast Reconstruction Following Breast Removal ASPRS) 42. BreastCancer.Net 43. Burlington Breast Cancer Support Services 44. Canadian Breast Cancer Network/R seau canadien du cancer du sein 45. Community Breast Health Project, Stanford University 46. Comprehensive Breast Center, University of Chicago 47. Cooperative Breast Cancer Tissue Cooperative Breast Cancer Tissue, NCI, U.S. 48. Cooperative Family Registry for Breast Cancer Studies, NCI, U.S. 49. Cure Breast Cancer 89

50. Dictionary of Commonly Used Breast Cancer Terms, Frontier Breast Cancer Fund 51. Digital Mammography Home Page 52. Dr. Mary Jo Nugent Breast Cancer Foundation 53. Early Breast Cancer Trialists' Collaborative Group 54. Estrogens and Risk of Breast Cancer, Medical Sciences Bulletin 55. High-dose chemotherapy (HDC) 56. Induced Abortion and Breast Cancer 57. Lahey Hitchcock Breast Cancer Center 58. Male Breast Cancer, Information Center 59. Male breast cancer, University of Bonn 60. Mammacare(R) 61. Mammogram, MedExpert.net 62. Mammographic Computer Assisted Diagnosis (NSWCDD) 63. Mammographic Image Analysis Society (MIAS) 64. Massachusetts Breast Cancer Coalition 65. Medical Student Focuses on Breast Cancer, University of Arkansas 66. National Action Plan on Breast Cancer, U.S. 67. National Alliance of Breast Cancer Organizations, U.S. 68. National Breast Cancer Centre, Australia 69. National Breast Cancer Coalition, U.S. 70. National Surgical Adjuvant Breast and Bowel Project (NSABP), U.S. 71. North Texas Breast Cancer Foundation & Coalition 72. NSW Breast Cancer Institute, Australia 73. Ontario Breast Screening Program 74. Prevention of breast cancer, University of Bonn 75. Recipes for Breast Cancer Survivors and Their Friends 76. Screening for breast cancer, University of Bonn 77. Semisynthetic Taxol Approved for Breast, Ovarian Cancer, Medical Sciences Bulletin 90

78. Soy Protein May Protect Against Breast Cancer, Medical Sciences Bulletin 79. Steroid Receptors in Breast Cancer, NIH, U.S. 80. Treatment of Early Breast Cancer, NIH, U.S. 81. Treatment of Primary Breast Cancer Management of Local Disease, NIH, U.S. 82. Welsh Breast Screening Programme 83. Wisconsin Breast Cancer Batabase 84. Women's Nationwide Cancer Control Campaign

91

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Αθανασίου Αθηνά (επιμ.), Φεμινιστική θεωρία και πολιτισμική κριτική,Πελαγία Μαρκέτου, Μαργαρίτα Μηλιώρη, Αιμίλιος Τσεκένης (μετάφραση), Νήσος, Αθήνα, (2006) 2. Γυναικείο στήθος. Απαντήσεις σε 100 ερωτήσεις σας, Κλειδάριθμος, Αθήνα, (2008) 3. Έκο Ουμπέρτο επιμ., Ιστορία της ομορφιάς, Δήμητρα Δότση –Χρίστος Ρομποτής (μετάφραση), Καστανιώτη, Αθήνα, (2004) 4. Ζαννάρα Ελένη, Η ζωή μπορεί να γίνει και καλύτερη, στο Πάνω απ’ όλα γυναίκα, Διόπτρα, Αθήνα, (2008) 5. Καλβίνο Ίταλο, Πάλομαρ, Ανταίος Χρυσοστομίδης (μετάφραση), Αστάρτη, Αθήνα, (1985) 6. Μακρυνιώτη Δήμητρα (εισαγωγή, επιμέλεια), Τα όρια του σώματος. Διεπιστημονικές προσεγγίσεις, Νήσος, Αθήνα,(2004) 7. Πανελλήνιος Σύλλογος Γυναικών Με Καρκίνο Του Μαστού, Πάνω απ’ όλα γυναίκα. Οδηγός για τον καρκίνο του μαστού, Διόπτρα, Αθήνα, (2008) 8. Ραβάνης Χρήστος, Η σκλήρυνση κατά πλάκας, Κοινωνικές και ψυχολογικές παράμετροι, Νήσος (υπό έκδοση) 9. Ράϊχ Βίλχελμ, Η σεξουαλική επανάσταση. Για τη χαρακτηρολογική αυτορύθμιση του ανθρώπου, Σταύρος Καμπουρίδης (μετάφραση), Ράππα, Αθήνα, (1972) 10. Τίφερ Λήονορ, Η ανθρώπινη σεξουαλικότητα,Ιωάννης Κωστόπουλος (μετάφραση), Ψυχογιός, Αθήνα, (1982) 11. Φύσσας Γιάννης, Ο μαστός και οι παθήσεις του. Ένας οδηγός για κάθε γυναίκα με ερωτήσεις και απαντήσεις, Α.Α. Λιβάνη, Αθήνα, (2006) 12. Χρύση Ιγγλέση, Πρόσωπα γυναικών, προσωπεία της συνείδησης: Συγκρότηση της γυναικείας ταυτότητας στην ελληνική κοινωνία, Οδυσσέας, Αθήνα, (1990) 13. Balsamo Anne, «Στην κόψη του ξυραφιού: κοσμητική χειρουργική και νέες τεχνολογίες απεικόνισης» στο

Τα όρια του σώματος. Διεπιστημονικές

προσεγγίσεις, Νήσος, Αθήνα,(2004) 14. Burney Fanny, Selected Letters and Journals, επιμ. Joyce Hemlow, Clarendon Press, Oxford, (1986) 15. Butler Judith, «Σώματα που έχουν σημασία: σχετικά με τα όρια του «φύλου» σε επίπεδο λόγου», στο Τα όρια του σώματος. Διεπιστημονικές προσεγγίσεις, Δήμητρα Μακρυνιώτη (εισαγωγή, επιμέλεια), Νήσος, Αθήνα,(2004)

92

16. Canguilhem Georges, Το κανονικό και το παθολογικό, Νήσος, Αθήνα (2007) 17. Charmaz K., Loss of the self: a fundamental form of suffering in the chronically ill, Sociology of Health and illness, Vol.5, No.2,, (1983) 18. De Moulin Daniel, A Short History of Breast Cancer, Martinus Nijhoff Publishers, Boston, (1983) 19. Dollinger Malin,M.D., Ernest Rosenbaum, M.D.& Greg Cable, Ο καρκίνος. Διάγνωση και πρόληψη, θεραπεία και καθημερινή αντιμετώπιση: Ένας οδηγός για όλους, Χρήστος Μαθάς, Σωτήριος Λαμπρόπουλος, Γιώργος Λαδάς, Βασιλική Αναγνωστοπούλου – Λαδά (μετάφραση), Κάτοπτρο, Αθήνα, (1992) 20. Foucault Michel, Ιστορία της σεξουαλικότητας, Ράππα, Αθήνα, (1976) 21. Giddens A.,Modernity and Self-Identity: Self and Society in the late Modern Age, Polity Press, Cambridge, (1991) 22. Goffman Erving , Στίγμα. Σημειώσεις για τη διαχείρηση της φθαρμένης ταυτότητας, Δήμητρα Μακρυνιώτη (εισαγωγή, μετάφραση) Αλεξάνδρεια, Αθήνα (2001) 23. Hahn R. C. και D. P. Petitti, Minnesota Multiphasic Personality InventoryRated Depression and the Incidence of Breast Cancer,, Cancer, 61 (1988) 24. Laquer Thomas, Κατασκευάζοντας το φύλο. Σώμα και κοινωνικό φύλο από τους αρχαίους Έλληνες έως τον Φρόιντ, Πελαγία Μαρκέτου (μετάφραση), Πολύτροπον, Αθήνα, (2003) 25. Olson James S., Bathsheba’s Breast. Women, Cancer & History, The Johns Ηopkins University Press, Baltimore & London, (2002) 26. Shokney Lillie, RN. BS. MAS, Navigating Breast Cancer. A guide for the newly diagnosed, Jones and Bartlett Publishers, Inc, Sudbury, Massachusetts, (2007) 27. The New York Times, 29 Ιουνίου 1994 28. Thoits P., multiple identities: Examining gender and marital status differences in distress, American Siciological Review, 51 (1986) 29. Travers, Destigmatising The Stigma of Self in Garfinkel’s and Goffman’s Accounts Of Normal Appearances,Philosophy of the Social Studies, 24, (1994) 30. Wagner Frederick B., History of Breast Disease and Its Treatment, στο The Breast, επιμ. Kirby I. Bland και Edward M. Copeland 31. Woolf Virginia, Πώς είναι να είσαι άρρωστος,Επίμετρο: Hermione Lee, Άννυ Σπυράκου μετάφραση, Συνάψεις, Αθήνα (2008) 32. Woolf Virginia, Diary, καταγραφή της 27ης Νοεμβρίου 1925, III

93

33. Zimmerman Leo M. and Ilza Veith, Great Ideas in the History of Surgery, Williams and Wilkins Company, Baltimore, (1961) 34. Zonderman A.B., P.T. Costa and R.R. McCrae, Depression as a Risk for Cancer Morbidity and Mortality in a Nationally Representative Sample, Journal of the American Medical Association, 262 (1989)

94

Ηλεκτρονική διευθύνσεις που χρησιμοποιήθηκαν 1.

Sweet December - http://mastektomi.blogspot.com/

2. http://arkoudos.com/blog/ 3. www.agaliazo.gr 4. info@mastologia.gr 5. http://www.bestrong.org.gr 6. http://www.breastcancerhellas.gr/ 7.

www.exem.gr

8. http://www.asco.org 9. http://www.hon.ch/individuals.html 10. http://www.cancersource.com 11. http://www.cancerlinksusa.com 12. http://www.icr.ac.uk/cancer_info/index.shtml 13. http://www.infoacademy.gr/breastca/breastca.htm 14. http://www.stress.gr/disorders/breast.html 15. http://www.neahygeia.gr 16. http://www.breastcancer.org/ 17. http://www.halls.md/breast/risk.htm 18. http://www.oncologia.gr/index_breast.html 19. http://video.about.com/cancer/Chemotherapy.htm 20. http://video.about.com/breastcancer/Breast-Cancer.htm 21. http://cancer.sutterhealth.org/information/bc_videos.html 22. http://www.youtube.com/watch?v=sEZHISEL4lk 23. www.hopkinsbreastcenter.org/

95

96