IDFA Dagkrant #3 2017 by IDFA International Documentary Film Festival Amsterdam

t maan- & dinsdagkran inclusief programma! 20/21 nov 2017

‘Propaganda maakt een oorlog’

Maryam Ebrahimi, regisseur

Stronger than a Bullet

Cameravrouwen

Pirjo Honkasalo (Atman, 1996) en Tala Hadid (House in the Fields, 2016) zijn regisseur én cameravrouw van hun films, die zijn opgenomen in het Camera in Focus-programma waarmee IDFA dit jaar de blik richt op cameramensen. Beide makers pleiten voor beheersing: “Je hóeft geen tweeduizend uur op te nemen.” Pagina 6

Tijd voor de camera

De blik van de camera kun je ook de ‘ideologie’ van de camera noemen: nieuwsgierigheid, aandacht, tijd en ruimte bieden aan het onderwerp – zo ontstaan documentaires die zich onderscheiden van nieuwsreportages. Vier jaar duurde het voorwerk van Whores’ Glory; verveling, vergde The Other Side of Everything. Pagina 12

Gouden Dageraad

Aandacht, aandringen en doorzetten vergde ook het vastleggen van de vrouwen van de extreem-rechtse Griekse beweging Gouden Dageraad, die almaar populairder wordt. Voor regisseur Håvard Bustnes was het een confronterende periode: “Of ik ooit nog terugga naar Griekenland? Ik weet het niet.” Pagina 9

volg ons via #idfa2017

CAFE DE JAREN THE BEATING HEART OF IDFA OPEN ALL HOURS CAFÉ DE JAREN Nieuwe Doelenstraat 20

BELEEF

Rokin

IDFA VOLKS KRANT MET DE

PATHÉ DE MUNT Muntplein

Vijzelst raat

TUSCHINSKI

ein Rembrandtpl

CAFEDEJAREN.NL

volkskrant.nl/idfa

Camera in Focus Dit jaar kijkt IDFA niet alleen door, maar ook naar de camera. We richten de blik kortom, zoals hiernaast opnieuw kraakhelder wordt weerspiegeld in de illustratie van cartoonistenduo Bas van der Schot en Farhad Foroutanian, op de camera zelf. In het focusprogramma Camera in Focus draaien vijf klassieke en vijf moderne documentaires met opvallend camerawerk, dat het gehele spectrum beslaat: van het losjes uit de hand filmen met kleine, beweeglijke cameraatjes in de klassieker Le joli mai door cameraman (en coregisseur) Pierre Lhomme 17 tot het schilderachtig kadreren en de warme kleuren van het recente House in the Fields 6 – het soort beelden dat mensen vaker met Cinema associëren. Maar natuurlijk is Cinema, ook Documentairecinema, álles: kleur en zwart-wit, meebewegend, vast gekadreerd, digitaal of celluloid. En al die beslissingen zijn niet puur en alleen afkomstig van de regisseur. Vorig jaar belichtte IDFA daarom specifiek het werk van de editor; dit jaar is het de beurt aan de cameramensen. Soms liggen camera en regie in één hand, wat tot extra inzichten leidt in het documentairevak, zoals te lezen in het tweegesprek van regisseur-cameravrouwen Pirjo Honkasalo (van wie het klassieke Atman te zien is) en Tala Hadid (van House in the Fields): “Als filmer én regisseur ben je al aan het monteren tijdens het filmen.” 6. Het mooie van Camera in Focus is dat beseffen hoe de camera kijkt onvermijdelijk je eigen blik scherpt op documentaires – niet alleen die in het focusprogramma, maar alle documentaires. En dan gaat het niet alleen om vragen van beweging, belichting en kadrering, maar ook: moet je iets überhaupt wel vastleggen? In Stronger than a Bullet heeft de Iraanse fotograaf Saeid Sadeghi dertig jaar na dato spijt van waarop hij destijds, in de propagandaoorlog met Irak, zijn camera richtte. 11 En in het fascinerende Golden Dawn Girls is de vraag waar de camera bij mocht zijn – dus ook wat je niet ziet: “De camera moest thuisblijven” van de Griekse extreem-rechtse vrouwen, moest regisseur Håvard Bustnes tot zijn spijt vaak – maar niet altijd – constateren. 9 Terwijl je op IDFA zelf je kont niet kunt keren of je wordt geregistreerd: tegenwoordig (zie de Reports van het IDFA Videoteam op idfa.nl/nieuws) en ook 30 jaar geleden al, zoals eeuwige festivalgast Frederick Wiseman merkte. 9

Inhoudsopgave 5 Nieuws

12/13 Focus

Korte Watani nu lang

6/7 De Ontmoeting

Pirjo Honkasalo, regisseur van Atman, ontmoet Tala Hadid, House in the Fields

Camera in Focus

6/7

9 Makers

Regisseur Håvard Bustnes over Golden Dawn Girls 30 jaar IDFA: Frederick Wiseman Hé gast! over camera’s

11 Films

Stronger than a Bullet volgens Maryam Ebrahimi Lots of Kids, a Monkey, and a Castle volgens bezoekers Leuk: Strike Team

15 Visual

The Visual Voice: Chris Hegedus en D.A. Pennebaker over Crisis: Behind a Presidential Commitment van Robert Drew Filmstrip: Emma Ringelding verstript Astronaut.io (van Andrew Wong en James Thompson)

17 In beeld 9

12/13

Cameraman Pierre Lhomme over Le joli mai (1963) In de hoofdrol: Miri Arazi in Shadows

coverfoto: Bram Belloni

I DFA Com p et it ion Program s 2017

AMMODO Ã&#x2014; IDFA A M MOD O. ORG / I DFA

I.M. Hedda van Gennep Op vrijdag 17 november is fi lmmaker Hedda van Gennep (1929) op 88-jarige leeftijd overleden. Van Gennep was een prominent documentairemaker voor fi lm en televisie en een graag geziene gast op IDFA: tijdens de eerste editie van het festival in 1988 fungeerde ze als jurylid. Ally Derks, medeoprichter en tot vorig jaar directeur van IDFA, reageert ontdaan: “Een sterke, koppige en lieve vrouw. Altijd vechtend voor vrouwenrechten. Ik zal haar missen.”

Grimon voor Prez! Johan Grimonprez is een meester in het ontrafelen van het documentairebeeld. Met archeologische ernst doorgraaft hij in films als dial H-I-S-T-O-R-Y (1997) en Double Take (2009) de dubbele, onduidelijke, bedoelde en onbedoelde betekenissen van beeldregistraties. Maandag spreekt de Belgische videokunstenaar, wiens Blue Orchids draait in de Paradocssectie, in een Filmmaker Talk een uur lang met Filmkrant- en NRC-filmjournalist Dana Linssen. Ma 20 17:00 Brakke Grond – Expozaal.

González na Grimon!

nog één keer een podiumplek Mart Smeets is in een uitverkocht Carré vol lof voor de jonge Schotse regisseur Finlay Pretsell (links op de foto), die in Time Trial de Britse wielrenner David Millar (midden) aan het eind van zijn loopbaan portretteert. Nog één Tour de France? foto: Felix Kalkman

Dode ezels veranderen de wereld Aan de hand van de documentaire Delicate Balance en de mobiele webapplicatie Harvis analyseert Bahram Sadeghi dinsdag samen met het publiek de impact van film tijdens het interactieve ochtendprogramma Oxfam Impact Experiment. Di 21 10:00 Brakke Grond – Rode Zaal.

Oxfam/Novib selecteerde verder drie films die aansluiten bij hun GROW-campagne: An Inconvenient Truth 2 laat zien hoe dicht we bij een ware energierevolutie zijn, waarna Femke Halsema in gesprek gaat met regisseur Jon Shenk. Dead Donkeys Fear No Hyenas over landbouwgrond als het nieuwe groene goud, met een nagesprek door Chris Kijne, Presentator Bureau Buitenland VPRO. De derde film uit de selectie is Silas, een portret van de Liberiaanse activist Silas Siakor, met een nagesprek door Chris Kijne. An Inconvenient Truth 2 – Jon Schenk en Bonni Cohen. Zo 19 11:00 Carré. Dead Donkeys Fear No Hyenas – Joakim Demmer. Di 21 19:30 Tuschinski 1. Silas – Anjali Nayar, Hawa Essuman. Wo 22 19:30 Tuschinski 1.

Kort wordt lang In 2016 maakte regisseur Marcel Mettelsiefen de korte documentaire Watani: My Homeland, over Syrische vluchtelingen die uit Aleppo naar Duitsland zijn gekomen. En terwijl die nu met negen andere korte films op de shortlist staat voor de Oscar voor Beste Documentaire (waarvan de vijf genomineerden op 24 januari bekendgemaakt zullen worden), draait op IDFA alweer de lange versie die hij van Watani: My Homeland gemaakt heeft. Di 21 13:30 Munt 11; wo 22 19:30 Podium Mozaïek; do 23 18:45 Tuschinski 3; vr 24 12:45 Tuschinski 6.

punksoulhiphop in Melkweg Het is inmiddels een traditie: het muziekdocumentaireprogramma dat IDFA organiseert samen met en in de Melkweg, waarbij selecte films worden gevolgd door een bijbehorend miniconcert. Het programma duurt de hele week, met onder anderen op maandag live optredens van klassiek violist William Hagen (na Imposed Piece, 18:00) en Ethiopische muziekgrootheden Girma Bèyènè & Akalé Wubé (Éthiopiques – Revolt of the Soul, 21:15); en op dinsdag live optredens van de Zweedse hiphopfeminist Silvana Imam (Silvana, 18:30) en het Berlijnse electro-duo Hyenaz (Queercore: How to Punk a Revolution, 21:30). Ma 20 / di 21 Melkweg – Rabozaal.

Mensenrechten groot en klein Ook voor de rechten van kinderen moet nog elke dag worden gestreden. Op maandag 20 november, de Internationale Dag van de Rechten van het Kind, staat IDFA in het teken van mensenrechten. De drie genomineerde films voor de Amsterdam Human Rights Award worden in Tuschinski 1 vertoond met een inleiding door een van de juryleden en nagesprekken met regisseurs of hoofdpersonen. Het gaat om Amal van Mohamed Siam (openingsfilm van IDFA), Devil’s Freedom van Everardo González en Piripkura van Renata Terra. In de ochtend vindt een speciaal filmprogramma voor scholieren uit Amsterdam plaats, met vertoningen van gloednieuwe documentaires uit de serie Mensjesrechten. Het verdrag van de Universele Verklaring van de Rechten van het Kind werd op 20 november 1989 aangenomen door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Inmiddels is het verdrag door 196 landen geratificeerd, behalve door de Verenigde Staten.

Nog een Filmmaker Talk: een dag later spreekt de Mexicaanse filmmaker Everardo Gonzalez, boegbeeld van de Latijns-Amerikaans documentaire, een uur lang met moderator David Wilson, onder meer over zijn nieuwe, internationaal bekroonde en op IDFA vertoonde documentaire Devil’s Freedom. Dinsdag 21 17:00 Brakke Grond – Expozaal.

Weer Queer Queer Day is een vaste waarde op IDFA. Maandag 20 november staat de grote zaal in EYE de hele dag in het teken van LGBTQ-gerelateerde cinema. Met rancheras-zangeres Chavela (10:45), het geschiedkundige Queerama (13:00), This is Everything: Gigi Gorgeous in transitie (15:15), Mr. Gay Syria (18:00, plus Doc Talk met regisseur en hoofdpersonen) en mode-illustrator Antonio Lopez 1970: Sex, Fashion & Disco (21:00, plus Doc Talk met de regisseur). Ma 20 10:45–23:00 EYE Cinema 1.

Weer Wolf in Nederland Ooit kon je op IDFA de Zilveren Wolf winnen. Die bestaat niet meer, maar je kunt wel nog altijd naar de NTR Avond van de Wolf, waarin door programmamakers van Het Uur van de Wolf drie kunstzinnige documentaires worden vertoond, inclusief nagesprekken door Co de Kloet met de regisseurs. Di 21 Instant Dreams – Willem Baptist 17:00; Living on Soul – Jeff Broadway en Cory Bailey 19:15; The Greenaway Alphabet – Saskia Boddeke 22:15 Tuschinski 2.

Dubbele billen Twee documentaires weten meer dan één: in de Balie worden vanaf dinsdag vier avonden achtereen double bills vertoond en nabesproken van films die elkaar aanvullen, versterken en tegenspreken. Met dinsdag twee films over landen met een traumatische geschiedenis van geweld: The Red Soul (De rode ziel) van Jessica Gorter, over de Russische omgang met Stalin, en Devil’s Freedom, waarin die herinnering aan de sovjetgeschiedenis wordt gekoppeld aan de huidige geweldsgolf van Mexico. Di 21 18:30 / 21:15 De Balie.

Groot of klein scherm Voor het eerst zendt de NPO vier IDFAdocumentaires nog tijdens het festival ook uit op televisie. Dus: regen? Dan maandag 20 november op tv om 20:25 het hartverscheurende kinderdrama The Pilot’s Mask; dinsdag 21 om 20:25 de verdwijningsreconstructie Piet is Gone en om 23:00 het millennialexperiment Independent Boy; en woensdag 22 om 20:25 schrijnende jeugdzorg rond Alicia. Zon? Ga ze lekker kijken op het festival.

Van Pirjo Honkasalo (1947), die behalve voor Camera in Focus ook is uitgenodigd voor programmaonderdeel The Visual Voice, wordt de door haar persoonlijk op 35mm gefilmde documentaire Atman (1996) vertoond. Ze sleepte een loodzware filmcamera dwars door India, in het kielzog van twee broers op pelgrimstocht. Camera in Focusgast Tala Hadid (1974) was met haar camera te gast in een afgelegen Marokkaans bergdorp voor House in the Fields. Beide filmers hebben een basis in en voorliefde voor celluloid. Honkasalo filmde in de jaren zeventig als eerste cameravrouw op een Finse speelfilmset en ziet zichzelf met celluloid het graf in gaan. Hadid, die als assistent in een montagestudio vele meters film door haar handen liet gaan, kijkt tegenwoordig het liefst films via een kleine projector op haar muur. Toch vinden ze allebei de manier waarop je kijkt als regisseur en als cameravrouw belangrijker dan welke drager ook.

Bescheiden Tala Hadid: “Alleen de camera kan het mysterieuze aspect, de ziel van de mens op beeld vangen

– als je geluk hebt.” Daarbij helpt een flinke dosis geduld, vult Honkasalo aan: “Het interessante aan het maken van documentaires is dat je krijgt wat je verdient. De mensen die je filmt, observeren jou net zo goed. Je moet je daarom bescheiden opstellen. Aan diepte-interviews tijdens het filmen doe ik niet; zodra ik iemand heb gevonden waar ik een gevoel bij heb, komt het verhaal vanzelf. Ondervragen vernietigt het vertrouwen.”

was dat! Je ziet dat ze zich bewust zijn van de camera, maar dat wil niet zeggen dat het moment nep is. Het tegenovergestelde is eerder waar.” Hadid: “Dat krijg je ook als er sprake is van liefde voor de mensen die je filmt. Als er een vertrouwensband is, een emotioneel contract. In mijn film was niet alleen ik te gast in hun huis, maar de camera ook.”

Tweeduizend uur Van achter hun lens zien de vakgenoten protagonisten reageren op hun aanwezigheid, maar meer nog op de camera. Honkasalo: “Die heeft absoluut invloed op het gedrag van mensen. Daarom alleen al is niets objectief in documentaire.” Hadid: “Tijdens het filmen van sommige scènes van House in the Fields ontdekte ik tot mijn verrassing dat er soms een performanceachtige situatie ontstond. Niet dat mensen toneelspeelden, maar als de camera op hen werd gericht reageerden ze bijna instinctief.” Honkasalo: “Bedoel je die scène in je film waarin de twee zussen in bed liggen te praten? Prachtig

In de bijna zeven jaar die Hadid af en aan reisde naar de geïsoleerd levende gemeenschap, stond de camera meestal niet aan. Wellicht een erfenis van werken met 35mm, maar ook omdat ze als regisseur en cameravrouw precies weet wat ze wil. Dat geldt ook voor Honkasalo: “Het is me opgevallen dat ik digitaal filmen anders benader dan jongere generaties. Ik neem het minimale op; maximaal 1 op 6.” Hadid: “Ik film ook nog altijd relatief weinig. Laatst vroeg iemand me hoeveel materiaal ik wel niet had verzameld in al die jaren dat ik het dorp bezocht. Dat viel dus erg mee. Filmen is een instinctief

Pirjo Honkasalo spreekt met Tala Hadid over hun rol als cameravrouw en regiss eur

‘ Alleen de camera kan de ziel van de mens vangen’ Het themaprogramma Camera in Focus biedt een podium aan de edele kunst van het filmen. Pirjo Honkasalo (Atman) en Tala Hadid (House in the Fields) zijn regisseur én cameravrouw en zich extra bewust van keuzes tijdens het filmen. “Je hóeft geen tweeduizend uur op te nemen.”

proces: ik weet precies wat van belang is en wanneer het moment afgelopen is. Waarom zou je meer opnemen?” Honkasalo: “Je kan als documentairemaker in het digitale tijdperk filmen tot je een ons weegt; waarom zou je een keus maken? Ik denk juist dat het heel belangrijk is te weten wanneer je moet stoppen, wanneer een verhaal verteld is. Dat er mensen zijn die blijven filmen komt niet door de digitale revolutie, maar door de keuzes die de regisseur maakt. Ik hoor cameramensen vaak klagen dat er zo weinig overblijft van hun vak; veel regisseurs laten hen gewoon maar draaien. Maar je hóeft geen tweeduizend uur op te nemen. Als je tijdens de opnames geen keuzes maakt, liggen er honderden te wachten op de montagetafel.” Hadid is het daarmee roerend eens: “Je moet niet alleen als cameravrouw, maar vooral als regisseur tijdens de opnames stilstaan bij de vraag: wat is je frame? Als

House in the Fields

Atman

Pirjo Honkasalo (links) en Tala Hadid

Door: Maricke Nieuwdorp / fotografie: Corinne de Korver

technologie zoveel keuzes overneemt, waar blijft de kunstenaar dan? Als filmer én regisseur ben je al aan het monteren tijdens het filmen. Jij bepaalt de taal.”

Plannen Hadid stoort zich eraan dat in de huidige tijd van makers wordt gevraagd het filmproces van a to z te plannen: van de opnameperiode tot de montage en zelfs de releasedatum. “Hoe weet je van tevoren hoe lang het duurt? Je kunt ook niet de tijd en ruimte tussen de opnames en de montage vastleggen. Het is kostbare tijd die je nodig hebt om na te denken over de betekenis van je verhaal en materiaal.” Honkasalo vindt dat je je materiaal niet eens aan moet willen raken voordat je het in je hoofd geconstrueerd hebt: “De beste montagetafel is een donkere kamer met een bed erin. En ja, dan helpt het als je zelf ook camera gedraaid hebt. Je weet precies wat je gefilmd hebt en je filmt ter plekke minder

omdat je als regisseur al weet wat belangrijk is. Toen ik in India filmde, konden we ter plaatse nauwelijks iets van het resultaat zien. Dat kon pas een paar weken later, toen we het in een filmlaboratorium in München ontwikkelden. Door het werken met 35mm heb ik geleerd de gefilmde beelden te onthouden. Allemaal. Op die manier kan ik in mijn hoofd de film al monteren. Voordat we met de montage van Atman begonnen zette ik ’s nachts alle beelden in mijn hoofd op volgorde en vervolgens nummerde ik ze op papier. In de daadwerkelijke editing hoefden we maar weinig aan te passen.”

scheidt een meesterwerk van broddelwerk – en alles ertussenin. Hadid: “Wie tijdens de opnames geen keuzes maakt en álles filmt, weet niet wat het hart van het verhaal is. Dat moet je uit zien te pluizen tijdens de montage. Maar hoe doe je dat als je een miljoen keuzes moet maken? Het knippen en plakken kan oneindig lang duren en wat betekent het beeld dan nog?” Honkasalo: “Ik ben als kijker geïnteresseerd in het brein van een ander. Als ik een boek lees hoef ik niets over de schrijver te weten, ik lees zijn werk. Zo krijg ik de keuzes van de auteur cadeau.”

Vakmanschap Less is more als het erom gaat het juiste moment te vangen op film. Dat vinden beide dames als cameravrouw én als filmmaker. Het maken van keuzes is essentieel om de relevante beelden extra betekenis te geven. Dat zou je vakmanschap kunnen noemen, maar het is ook auteurschap. Het onder-

House in the Fields - Tala Hadid.

Di 21 21:15 Tuschinski 4; do 23 22:00 Munt 12; vr 24 16:00 Podium Mozaïek.

Atman - Pirjo Honkasalo.

Do 23 16:45 Munt 13.

AN INCONVENIENT TRUTH 2

Zondag 19 november • 11.00 uur • Theater Carré Met An Inconvenient Truth zette Al Gore klimaatverandering definitief op de agenda. In dit vervolg zet hij alles op alles om een klimaatrevolutie te ontketenen. Naast voorspoed met het klimaatakkoord van Parijs beleeft hij met de verkiezing van Trump ook tegenslag. Met nagesprek o.l.v. Femke Halsema.

DEAD DONKEYS FEAR NO HYENAS

Dinsdag 21 november • 19.30 uur • Tuschinski Theater Landbouwgrond is het nieuwe groene goud: de wereld moet gevoed worden. Ook Ethiopië verwelkomt buitenlandse investeerders met open armen. Maar waarom wordt zoveel eten naar rijke landen geëxporteerd, terwijl miljoenen Ethiopiërs afhankelijk zijn van voedselhulp? Met nagesprek o.l.v. Chris Kijne (Presentator Bureau Buitenland VPRO).

SILAS

Woensdag 22 november • 19.30 uur • Tuschinski Theater Portret van de Liberiaanse activist Silas Siakor, een onvermoeibare luis in de pels van zijn corrupte regering. Waarom mogen buitenlandse bedrijven beschermd bosgebied kappen? En wat is er gebeurd met het internationaal ingezamelde hulpgeld om de ebola-epidemie te bestrijden? Met nagesprek o.l.v. Chris Kijne (Presentator Bureau Buitenland VPRO).

Impact » Oxfam Experiment

Dinsdag 21 november • 10.00 uur Rode zaal - de Brakke Grond Kan een documentaire de wereld veranderen? Aan de hand van de film Delicate Balance en de mobiele webapplicatie Harvis analyseert Bahram Sadeghi samen met het publiek de impact van film.

Kaartverkoop Voor meer informatie over de Oxfam Novib selectie, IDFA en de kaartverkoop, kijk op www.oxfamnovib.nl/idfa

Beeld: Instant Dreams

IDFA FILM SELECTIE

NTR op IDFA Instant Dreams – Willem Baptist The Greenaway Alphabet – Saskia Boddeke Living on Soul – Jeff Broadway, Cory Bailey Andy’s Promise – Nathalie Crum Nettiquette – Mea Dols de Jong

‘Je ziet hoe ze me proberen te manipuleren’ Denkend aan Griekenland romantiseerde Håvard Bustnes, beseft hij inmiddels, zijn favoriete vakantieland. Na het filmen van Golden Dawn Girls, over de vrouwen van de extreem-rechtse Gouden Dageraad, weet de Noor niet eens of hij ooit nog terug wil. In Golden Dawn Girls portretteert Bustnes enkele vrouwen van de extreem-rechtse Griekse politieke beweging Gouden Dageraad. Hun mannen en zonen zitten op dat moment in de gevangenis, in afwachting van een rechtszaak die de staat tegen ze aanspande. Ondertussen blijft hun angstaanjagende gedachtegoed aan populariteit winnen.

Belezen

Hoewel in praktisch elke scène te zien is hoe Bustnes aan een dood paard loopt te trekken – de dames zijn uiterst defensief en gesloten als oesters – lieten ze hem elke keer weer binnen. Maar waarom in hemelsnaam? Bustnes: “Eigenlijk weet ik dat nog steeds niet zeker. Ze vonden oprecht dat de rechtszaken tegen hun mannen en zonen oneerlijk verliepen en dat de media hen in een kwaad daglicht stelden. Bij mij wilden ze hún kant van het verhaal vertellen. Hoe ze voor hun armen zorgden door trots een voorraadkast met macaroni te laten zien. Eerlijk gezegd vermoed ik dat ze hoopten dat ze mijn fi lm zelf zouden regisseren. Dat zij zouden bepalen welk beeld van ze geschetst ging worden.” Daarom besloot de Noor ook zelf in beeld te komen, waarbij hij zijn vaak kritische vragen en hun dialogen niet wegsnijdt. “Op die manier zie je als kijker hoe ze me probeerden te manipuleren.” Dat het lastig zou worden, wist de Noor

foto: Corinne de Korver

Macaroni

van tevoren. Dagenlang lieten ze hem en zijn crew in het ongewisse of hij mocht filmen. Kostbare dagen, waarin apparatuur en crew betaald moesten worden en Bustnes peentjes zweette. “Maar afdwingen was, dat voelden we haarfijn aan, geen optie. We waren wel welkom op familiebijeenkomsten, maar de camera moest thuis blijven. We vroegen ons steeds wanhopiger af of de film er ooit zou komen.”

30 JAAR IDFA

Ook toen Bustnes eenmaal binnen was, bleef onzekerheid over de voortgang van het project in de lucht hangen. Want soms werden ze opeens toch weer buiten de deur gehouden en de lastige vragen die hij stelde – móest stellen – konden elk moment het einde van de ‘samenwerking’ betekenen. “Ik was continu bang dat de deur dichtgesmeten zou worden. Dat gebeurde vaak bijna.”

Omdat Bustnes geen Grieks spreekt, werkte hij op een gegeven moment met een tolk en technische apparatuur om simultaan te vertalen. Dat was broodnodig: “Eerst was het alsof we blind aan het fi lmen waren; je verstaat niets en weet dus niet wat belangrijk is.” De tolk bleek tot Bustnes’ opluchting ijzersterk, maar dat gevoel duurde niet lang: “We ontdekten gaandeweg dat ze sympathiseerde met het gedachtegoed van de dames. Vanaf dat moment moesten ik en mijn cameraman opletten wat we tussendoor tegen elkaar zeiden.” Nog altijd heeft Bustnes gemengde gevoelens over de dames. Van vooral de toch belezen dochter van de grote roerganger denkt hij dat ze een heel ander mens zou worden als ze bijvoorbeeld in het buitenland zou gaan studeren. Al haar vrienden en familie zijn Gouden Dageraad-aanhangers. “Of ik ooit nog terugga naar Griekenland? Ik weet het nu nog niet. Het land is voor mij in ieder geval niet meer het zonnige, prachtige vakantieland zoals ik het ooit zag.” (MN)

Golden Dawn Girls – Håvard Bustnes.

Di 21 11:30 Tuschinski 2 (+ Doc Talk);

do 23 12:00 Munt 10; vr 24 18:15 EYE Cinema 1; zo 26 12:15 Munt 11.

Hé gast! Naar aanleiding van het programma Camera in Focus vroegen we filmmakers: Wat is de beste camerales die iemand je ooit heeft gegeven? Stian Indrevoll – Moldovan Miracle “De documentaire Sacro Gra van Gianfranco Rosi was een grote inspiratie voor me bij het maken van Moldovan Miracle. Ik heb eruit begrepen dat observeren het belangrijkste is wat een documentairemaker moet doen: je moet niet overhaast de camera aanzetten.”

jaar ook op IDFA draait – zei me ooit: ‘Alles wordt opgenomen.’ Waarmee ze bedoelde dat wat achter de camera gebeurt net zo belangrijk is als wat ervoor gebeurt.”

Michael Fequire – Kojo “De beste camerales voor mij was en is het indrukken van de opnameknop.”

Pirjo Honkasalo – Atman Slechts twee mensen hebben in de dertigjarige geschiedenis van IDFA de Living Legend Award gekregen: de Nederlandse Heddy Honigmann en de Amerikaanse legende Frederick Wiseman – beide dit jaar op het festival aanwezig om in het programmaonderdeel The Visual Voice een persoonlijke documentairefavoriet te introduceren (Honigmann: The Gleaners and I van Agnès Varda uit 2000; Wiseman: Hôtel Terminus: The Life and Times of Klaus Barbie van Marcel Ophüls uit 1988). Hier wordt Wiseman gefilmd terwijl hij de zaal toespreekt op het allereerste IDFA in 1988. Zie idfa.nl/nieuws voor videoreportages van het huidige IDFA Videoteam.

“Voor Tanjuska and the 7 Devils fi lmde ik bezeten mensen in de kerk van pater Vasili. Een oude vrouw stootte mijn camera glimlachend aan met de woorden: ‘Ik wil even zeggen dat als je verborgen motieven hebt, je in de hel terechtkomt!’”

Jason Kohn – Love Means Zero “Heloisa Passos, cameravrouw bij mijn film Manda Bala en de regisseur van Building Bridges – die dit

Mika Gustafson, Olivia Kastebring, Christina Tsiobanelis – Silvana Olivia: “Altijd bij de les blijven... altijd!” Mika: “Ik ben het met Olivia eens. En je oog af en toe van de lens halen om te zien wat er verder in de kamer gebeurt, buiten jouw frame.” Christina: “Ik ben het met Mika en Olivia eens. En niet bezig zijn met wat andere mensen vinden wat je zou moeten filmen. Doe wat je zelf het beste vindt. Vertrouw op je eigen inzichten.”

WIN MEER, BELEEF MEER

De BankGiro Loterij is de loterij van winnen en beleven. En een documentaire bekijken is pas echt een belevenis! Daarom maakt u als deelnemer kans op vele prijzen en ontvangt u gratis een BankGiro Loterij VIP-KAART zolang u meespeelt. En daarmee kunt u nu gratis naar documentaires van het IDFA en andere filmfestivals. Ook meespelen? Ga naar www.bankgiroloterij.nl

23-10-17 13:31

‘Propaganda maakt een oorlog’ Oorlogsfotograaf Saeid Sadeghi beseft dertig jaar na de Iran-Irakoorlog zijn aandeel in het propageren van die oorlog en zoekt in Stronger than a Bullet met filmmaker Maryam Ebrahimi naar de strijders van toen.

foto: Bram Belloni

Hij leeft nog omdat hij foto’s maakte. Maar eigenlijk was het de bedoeling van oorlogsfotograaf Saeid Sadeghi om te sterven als martelaar in de Iran-Irakoorlog. Dat was tenslotte wat iedereen in de loopgraven nastreefde: een heroïsche dood met een wonderschoon hiernamaals in het Paradijs. Nu, zo’n dertig jaar na het einde van de bloederige strijd, kijkt Sadeghi terug en bedenkt hij dat dankzij zijn foto’s een miljoen mannen en jongens zich meldden – om genadeloos te sneuvelen. “Propaganda maakt een oorlog”, zegt de Iraanse filmmakter Maryam Ebrahimi. “Niemand zoekt uit zichzelf een oorlog op.” Na eerdere IDFA-successen als co-regisseur van No Burqas Behind Bars (2012) en Prison Sisters (2014) is Stronger than a Bullet haar eerste eigen film over een onderwerp dat haar persoonlijk raakt: “Ik groeide op met deze oorlog, net als mijn hele generatie”, zegt Ebrahimi (1976). “Iedereen heeft iemand verloren, zoals ik destijds mijn beste vriendje.” De duizenden foto’s van juichende, triomfantelijke soldaten sierden destijds dagelijks de kranten van de nieuwe regering; of die van rouwende, maar toch blij trotse weduwen en moeders in hun zwarte gewaden.

plaatsen en oud-soldaten, in overigens oogstrelende beelden en landschappen. Hij vertelt bij schokkende zwart-witbeelden van lijken in loopgraven hoe hij acht jaar lang naast, onder em boven de doden doorbracht – gelijk de slagvelden van de Eerste Wereldoorlog. “Daar had niemand moeite mee”, verklaart Ebrahimi: “De ziel van de dode was immers al in het paradijs.” Foto’s van doden werden niet uit de krant gehouden, maar alleen de meest sierlijk gestorvenen werden gepubliceerd. “Dat normaliseren van de dood zie je terug bij de huidige stroom Syriëgangers”, zegt Ebrahimi: “Deze oorlog ligt sowieso ten grondslag aan zo’n beetje alle conflicten die nu spelen in het Midden-Oosten.” De propaganda werd tot in de scholen doorgevoerd, zodat kinderen van dertien, veertien tegen de zin van hun ouders vertrokken naar de loopgraven. “Dit is de enige oorlog waarin kinderen vrijwillig hebben meegevochten”, zegt Ebrahimi. Sadeghi lijdt sterk aan zijn schuldgevoel, en samen met Ebrahimi gaat hij op zoek naar de mensen op zijn foto’s. Ook bezoeken ze de plekken waar hij fotografeerde, daar waar de meeste doden vielen: een verwaarloosd niemandsland tussen Irak en Iran. Hier ligt in de zandduinen een surrealistisch tapijt van kogelhulzen, granaten en lichaamsdelen waar nooit meer naar is omgekeken; een hallucinerend landschap. (OvD) Op de bovenste verdieping van de Munt is gedurende

De bezoeker

Loopgraven

IDFA een tentoonstelling ingericht van Sadeghi’s foto’s.

Fotograaf Sadeghi was een van de persfotografen die de beelden aanleverde; ook hij was religieus overtuigd van de strijd. In de film bezoekt Sadeghi per trein gedenk-

Munt 9; wo 22 15:30 EYE Cinema 1; za 25 16:45 Tuschinski 3;

Stronger than a Bullet – Maryam Ebrahimi. Di 21 19:00

zo 26 16:45 Tuschinski 5

Draait er nog wat leuks? donderdag 16 november 11:43 uur Tuschinski 1

Lots of Kids, a Monkey, and a Castle Er waren eens… drie Noorse studenten. Oda Magnussen Garnes, Aleksander Dahl, Vilde Strand (voor het eerst op IDFA). Ok, het was ook een beetje de eerste film waar ze heen konden vanochtend, de drie Noorse studenten Televisieproductie Oda, Aleksander en Vilde. “Maar het was ook het idee van een vrouw die alleen in een kasteel woont. Dat intrigeerde me”, zegt Aleksander. “Ik vond het een komisch idee”, zegt Oda. “Het was alleen minder komisch dan ik had gehoopt. Maar er vindt wel een schattige reünie plaats als de vrouw door de economische crisis in Spanje gedwongen wordt het kasteel te ontruimen en haar kinderen komen helpen. Daar heeft ze er wel een paar van,

misch o k r minde

want veel kinderen hebben was een van haar drie grote wensen toen ze klein was.” “Haar oude familie was volgens mij nogal fascistisch in de oorlog”, zegt Aleksander. “Die steunden Franco. Maar toen haar grootvader overleed, erfde ze het familiekapitaal en kon ze haar twee andere jeugdwensen in vervulling laten gaan: een aap en een kasteel.” “Ze was prettig gestoord”, meent Vilde. Waarom zijn ze hier op IDFA? “Onze opleiding bood ons de kans”, zegt Oda. Maar de drie hebben eerlijk gezegd ook voor de stad gekozen, zegt Aleksander. “We willen ook iets van de stad zien. Een paar medestudenten studeren Film en die mikken op vijftig films in vier dagen. Wij zijn niet zo hardcore.” (RR)

Boeven vangen met football-kaartjes

Lots of Kids, a Monkey, and a Castle – Gustavo García Salmerón.

fasnciosgtal isch prettig gestoord

De jaren tachtig waren niet alleen de tijd van Thatcher en Amerikaanse destabilisatie van linkse regimes in Midden-Amerika. Uit de serie Je Kunt Het Zo Gek Niet Bedenken komt dit bizarre, waargebeurde verhaal over een divisie van de federale U.S. Marshalls die in 1985 een origineel plan bedachten om voortvluchtige criminelen te vangen. Het probleem met het vinden en arresteren van gewelddadige veelplegers is dat het duur en gevaarlijk is. In Washington alleen al liepen er in die tijd ruim vijfduizend los rond. Waarom laten we de criminelen niet naar ons komen, redeneerde FIST, het Fugitive Investigative Strike Team. Maar hoe? Toen de Washington Redskins dat jaar de Superbowl wonnen, verzon de federale politie een football-wedstrijd ter ere van de lancering

van een nieuwe sportzender, waarbij ze 5117 brieven stuurden aan zogenaamde winnaars om op een dag in december in een conferentiecentrum hun prijs op te komen halen: twee tickets voor de eerstvolgende wedstrijd van de Redskins. Ze ondertekenden in een vlaag van creativiteit met I. M. Detnaw, wat je door het laatste woord om te draaien, kunt lezen als: I. M. Wanted. De sportzender heette trouwens Flagship International Sports Television, ofwel F.I.S.T. Duurt slechts 25 minuten. (RR)

Strike Team – Willie Ebersol.

Di 21 13:45 Tuschinski 3; wo 22 11:30 Munt 12; wo 22 22:30 Tuschinski 3; do 23 15:00 Munt 9; vr 24 20:30 Brakke Grond Expozaal; za 25 10:30 EYE Cinema 1; za 25 18:30 Tuschinski 3

niet wat, maar Camera in Focus

Wát we zien, herkennen we vaak wel in een film. Maar hóé we zien, is lastiger te vatten. In het programma Camera in Focus gaat IDFA na vertoning van de films in gesprek met de cameramensen die onze blik bepalen. Door: Ronald Rovers Depeche Mode: 101 – David Dawkins, Chris Hegedus en D.A. Pennebaker. Do 23 14:30 EYE Cinema 2.

House in the Fields – Tala Hadid. Di 21 21:15 Tuschinski 4; do 23 22:00 Munt 12; vr 24 16:00 Podium Mozaïek.

Le joli mai – Chris Marker en Pierre Lhomme. Wo 22 11:00 Munt 13. Whores’ Glory – Michael Glawogger Za 25 november 22:15 Munt 13.

House in the Fields

In de eerste minuten van Untitled vertelt de Oostenrijkse filmmaker Michael Glawogger dat hij ooit, in een trein tussen Los Mochis en Chihuahua, bedacht dat de mooiste film die hij zich kon voorstellen er één was die nooit tot rust zou komen. Die niet geleid zou worden door een verhaal of door een thema, maar die zou blijven reizen en kijken naar alles wat op z’n pad kwam. Waarin de beelden fungeren als een soort perpetuum mobile, waarover je je kunt blijven verwonderen. Untitled moest die film die nooit tot rust kwam heten; maar Glawogger overleed in 2014, onderweg in Liberia, aan malaria – zijn editor Monika Willi monteerde vervolgens uit het nagelaten materiaal een eigen versie. Hoe ervaar je Glawoggers onrust als kijker? Hoe laat hij je zijn nieuwsgierigheid en verwondering voelen? Dat hij oog had voor prachtige beelden is duidelijk: Victor Kossakovsky, die de film selecteerde voor het IDFA-programma The Visual Voice, zei al eerder tegen de IDFA Dagkrant dat elk

beeld van Glawogger een schilderij is, pure kunst. Maar hier gebeurt nog iets anders. Glawogger vermijdt elke psychologisering. Weigert betekenis te geven aan de beelden. Laat mensen niet aan het woord. Laat het mysterie intact – om het wat dramatischer te stellen. Meestal is het andersom. Meestal probeert de camera het mysterie juist te ontmaskeren, door van gepaste afstand te blijven kijken.

Close-ups Hoe herken je de blik van de camera? Die je misschien ook ‘de ideologie’ van de camera zou kunnen noemen? Als het goed is, gaat dat vanzelf. In Tala Hadids House in the Fields voel je haar sympathie voor de bewoners van een Marokkaans bergdorp bijvoorbeeld in de close-ups van lachende gezichten, waarbij ze de rest van het beeld onscherp laat. Of door hoe ze kinderen de tijd geeft te vertellen over schijnbaar onbelangrijke details. Iets of iemand de tijd geven, is vaak een goed teken. Het sugge-

reert dat de camera, die Hadid zelf hanteerde, niet alleen in de eerste indruk geïnteresseerd is, maar verder wil kijken en bereid is te wachten totdat iemand zichzelf laat zien. Dat is onder meer wat Glawoggers Whores’ Glory onderscheidt van de honderden of waarschijnlijk duizenden nieuwsreportages die in de loop der tijd over prostitutie zijn gemaakt. In dit deel van zijn prachtige trilogie over mensen en werk filmden Glawogger en cameraman Wolfgang Thaler bij sekswerkers in Thailand, Mexico en Bangladesh, bij wie ze, zoals eigenlijk altijd in zijn films, ongekend dichtbij kunnen komen. Die intimiteit geldt niet alleen de sekswerkers; ook de klanten leggen uit waarnaar ze op zoek zijn. Die toegang was niet goedkoop: het kostte Glawogger en Thaler vier jaar om zover te komen. Niks zo bepalend voor de eigenheid en waarde van een film als de relatie tussen filmer en gefilmde. Op de een of andere manier begrepen mensen dat Glawogger aan hun kant stond – ook al was dat niet altijd zo.

Untitled

hoe we kijken

De straat op

regisseur zelf is geboren. De deur naar de andere helft zit nog steeds dicht. De camera blijft kijken en wordt zelf een bewoner, zodat we dezelfde dingen kunnen zien, dezelfde tijd kunnen beleven als de mensen die er al decennia wonen. Dezelfde vertraging, dezelfde verveling, dezelfde verwondering. En toch beleef je door Turajlics lens ook de buitenwereld, omdat die weet waarnaar te zoeken in het gezicht van zijn moeder. De politieke onrust van de voorbije decennia. De onzekerheid over wat komen gaat.

Tijdsbeeld Dat is waar camera’s vaak naar zoeken: pars pro toto, een deel van het geheel. Maar wat dat geheel precies is, komt soms pas achteraf scherp in beeld. Depeche Mode 101 van Dawkins, Hegedus en Pennebaker volgt de Amerikaanse tournee van de Britse eighties-band en mixt die met beelden van fans op weg naar de concerten. Waarom lijkt een eerdere tijd achteraf toch altijd zo onschuldig? Jongetjes waren het, die de wereld over werden gevlogen. Jongens en meisjes kwamen kijken. De

camera legt, mogelijk onbedoeld, een tijdsbeeld vast. Het mooie hier is dat je de momenten van verveling te zien krijgt. De onbeholpen momenten, niet de glamour. Natuurlijk genieten de bandleden van hun succes. Maar hoewel het ongetwijfeld blasé klinkt, voel je toch ook de last en sleur van een wereldtournee. Kan een camera iets laten zien wat die niet wil laten zien? Nicolas Rapold, hoofdredacteur van filmblad Film Comment en samen met Eric Hynes samensteller en gespreksleider van het programma Camera in Focus, citeerde in een artikel in The New York Times ooit Jacques Rivette. “Elke film is een documentaire van zijn eigen totstandkoming. Niet alleen een verslag van de mensen die erin spelen, maar ook een venster op de cultuur waarin hij geproduceerd werd.” Als je die gedachte nog iets verder voert, kun je zeggen dat elke kijker in een film dingen kan ontdekken die zelfs de man of vrouw achter de lens niet zag. Zo wordt elke film een onbekend avontuur. En misschien wel een film die nooit tot rust komt.

Whores’ Glory

In 1962 waren mensen duidelijk nog nieuwsgierig naar de camera, want de licht spottende interviewtoon van het duo Chris Marker en Pierre Lhomme in Le joli mai stoort blijkbaar niemand. Algerije was na een oorlog van acht jaar net onafhankelijk geworden, toen op 17 oktober 1961 een vreedzame demonstratie in Parijs veranderde in een bloedbad waarbij de politie tweehonderd demonstranten vermoordde en een groot aantal van hen in de Seine dreef. De voice-over stelt dat Frankrijk op de rand van een burgeroorlog stond. Tegen die achtergrond gingen Marker en cameraman-coregisseur Lhomme de straat op met een camera die soms net zo nieuwsgierig en plagerig is als hun vragen. Soms moet een camera verdwijnen. Niet per se zoals de bekende vlieg-op-de-muur. In The Other Side of Everything verlaat de camera van regisseur Mila Turajlic nauwelijks het appartement in Belgrado dat ooit door het communistisch regime in tweeën werd gedeeld en waar zowel zijn moeder (een bekend politiek activist) als de

U heeft uw dromen gerealiseerd. Maar hoe kunt u deze delen? De juiste begeleiding geeft uw levenswerk door. Zo groeit ook een volgende generatie met uw vermogen mee. Laag op laag. Een leven lang.

IDFA laat de hele wereld zien

Het documentairefestival IDFA bouwt bruggen tussen werelden. Tussen actualiteiten en achtergronden. Tussen kunstenaars en kijkers. Tussen ideeĂŤn en kansen. IDFA brengt de wereld samen. Daarom steunt VSBfonds dit festival. Ook mooie plannen voor kunst en cultuur? Kijk op vsbfonds.nl

vsbfonds.nl

de bezoekers van het Over het IJ Festival, de ouderen van Zonaâ&#x20AC;&#x2122;s Kiosk, de studenten van de beurs, de vrijwilligers van de Voorleesexpress, de acteurs van Toneelvereniging NieuwLeven, de dansers van Venlo Danst, de vrouwen van het Tienermoederproject, de bezoekers van de Kunsthalkade, de leerlingen van PrinsHeerlijk, Het publiek van Holland Opera, de reizigers van Zeereis in het Scheepvaartmuseum, de zangers van Popkoor The Happening, de buurtgenoten de Vonk, de kinderen Hoedje van Papier, de gebruikers van Dorpshuis Schingen-Slapterp, de jonge talenten van het Grachtenfestival, de deelnemers aan de Lang Eettafel, de bewonderaars van de Hermitage, jongeren van het Young Art Festival, de kanshebbers op de Nationale Zorgvernieuwingsprijs, de bezoekers van Festival 5D , de muzikanten van de Koninklijke Harmonie Lottum, de scouts van

‘Jack liet ons vrij rondlopen in het Witte Huis‘ Er gaat bijna geen IDFA-editie voorbij zonder dat de productieve duizendpoten D.A. Pennebaker en Chris Hegedus bij minstens één film betrokken zijn. Een door hen geregisseerde film (Depeche Mode: 101 uit 1989) is dit jaar in Camera in Focus geprogrammeerd – en zelfs in de film die ze voor jubileumprogramma The Visual Voice kozen, hadden ze een hand.

foto: Felix Kalkman

Crisis: Behind a Presidential Commitment is een nauwkeurig verslag van de machtsstrijd tussen de Republikeinse gouverneur van Alabama, de laatste staat die de rassenscheiding op universiteiten in stand hield, en het Democratische federale gezag van president John F. Kennedy. De president, minister van Justitie Robert Kennedy en gouverneur George Wallace worden alle drie tegelijk gevolgd bij het uitstippelen van hun strategie terwijl de situatie afstevent op een bijna filmisch geënsceneerde confrontatie.

Grimmig moment

bewegen in het Witte Huis, zodat het publiek een idee kreeg van wat daar omging.”

ziet. Dat is iets unieks wat je met film kan doen: je ziet Robert Kennedy aan zijn bureau telefoneren en tegelijkertijd hoe aan de andere kant van de lijn zijn staatssecretaris Nick Katzenbach op hem reageert.”

Enge uitspraak

D.A. Pennebaker was zelf cameraman in het team dat Robert Kennedy volgde. Met Drew maakte hij verschillende fi lms over de broers; hij spreekt ook niet over Robert en John F. Kennedy maar over ‘Bobby’ en ‘Jack’. “Jack was gecharmeerd van de gedachte dat de cameramensen zich vrij konden

Hegedus en Pennebaker ontmoetten elkaar pas veel later, maar zij zag de film voor het eerst in de vroege jaren zeventig. “Die vroege documentaires werden maar heel beperkt op de televisie uitgezonden, ik zag hem omdat ik een filmfestival programmeerde. Ik was indertijd meer een experimentele kunstfilmer, maar in de filmcatalogus waren ook vroege documentaires

Crisis: Behind a Presidential Commitment – Robert Drew.

Ma 20 17:00 De Balie; di 21 15:45 Munt 12.

emmaringelding.tumblr.com; a The Graphic Story production, thegraphicstory.com.

“Ik wilde de film laten zien omdat hij mijn eigen werk enorm heeft beïnvloed”, vertelt Chris Hegedus. “Niet alleen omdat het over een heel grimmig moment in de geschiedenis van de Amerikaanse burgerrechtenbeweging gaat, maar ook vanwege de manier waarop de film tot stand kwam. De toegang die Robert Drew en zijn team hadden was zonder precedent en zou je waarschijnlijk tegenwoordig ook niet meer krijgen. En ander element is de stijl van filmmaken, waarbij je twee kanten van de situatie tegelijkertijd

opgenomen die ik nog nooit had gezien. Dat veranderde mijn leven en ik ben daarna met mijn films een nieuwe richting ingeslagen.” Vanwege Pennebakers goede band met de Kennedy’s is het ook een bijzondere film voor hem, mede omdat hij een overwinning laat zien in een politieke strijd die beide broers uiteindelijk het leven zou kosten. Pennebaker: “Wallace was heel beleefd tegen de crew, maar wanneer hij in de auto zit hoor je hem zeggen: ‘De mensen uit het Zuiden bepalen wie volgend jaar president wordt, en sommige mensen mogen ze nu eenmaal niet’. Dat gaf een voorgevoel van wat er nog ging komen; in het licht van de geschiedenis was dat een heel enge uitspraak. We wisten zelf ook niet goed wat we ermee moesten.” Hegedus voegt eraan toe: “Films zijn de geschiedschrijving van onze tijd en dat is ook een manier om naar Crisis te kijken. De verdeeldheid van ons land was extreem uitgesproken op dat moment, maar het manifesteert zich vandaag nog steeds.” (SK)

Astronaut.io – Andrew Wong en James Thompson. Ma 20 t/m za 25 9:00 t/m 23:00, zo 26 9:00-18:00 Brakke Grond Exhibition.

Reber Dosky

Reber Dosky ontvangt dit jaar het Documentaire Stipendium van het Prins Bernhard Cultuurfonds. ‘Hij laat in zijn films kleine verhalen van menselijke verhoudingen zien en plaatst die in een brede, maatschappelijke context’. Het Documentaire Stipendium wordt uitgereikt tijdens het IDFA. www.cultuurfonds.nl

PBC05 adv reberdosky IDFA 245x172,5 def v1.indd 1

Foto: © Bram Belloni - 31pictures - Dutch Imagery

wint

Documentaire Stipendium Prins Bernhard Cultuurfonds

20-10-17 12:05

‘Het is cinéma not-vérité! Wat vindt de man op de straat ervan? Dat was in 1962 een ongebruikelijke vraag. Voor documentaireklassieker uit dat jaar, Le joli mai, peilde cameraman Pierre Lhomme met handheld camera en microfoon de sfeer in Parijs, vlak na het einde van de Algerijnse oorlog. Cameraman en co-regisseur Pierre Lhomme wil vóór alles even wat kwijt: bestempel Le joli mai niet als ‘cinéma vérité’. “Dat slaat totaal de plank mis. Ik heb het nooit genoemd, en mijn geliefde collega Chris Marker (de overleden co-regisseur van Le joli mai, red.) ook niet. Wat nou waarheid! Er is geen waarheid. Je filmt net als je praat. Het is juist níet de waarheid. Cinéma not-vérité. We hebben wel een eerlijk portret gemaakt van Parijs, dat vind ik wel, maar dat is wat anders dan de waarheid: we hebben de waarheid ingekaderd.”

foto: Felix Kalkman

Niet bang De film, opgedragen aan ‘de blije meerderheid’, is een mooi mozaïek en boeiend tijdsbeeld van Parijzenaars uit alle lagen van de bevolking. “Het was de eerste keer dat we meningen van gewone mensen op straat filmden”, vertelt Lhomme. “Elke dag was een experiment.” Eigenlijk stapten Lhomme en Marker, heel hip, uit hun bubbel om willekeurige Parijzenaars te bevragen. Soms spontaan, soms van te voren afgesproken. “Meestal maakten we eerst een praatje zonder camera – we waren vreselijk beleefd en bescheiden. Als we zagen dat het gesprek op zichzelf stond en mensen echt hun gedachten uitten, begon ik te filmen.” Begin jaren zestig waren mensen niet gewend om gefilmd te worden. “Toch waren ze niet bang voor

de camera, juist niet. Dat maakt dat de opnames zo ongedwongen waren. Dat is tegenwoordig wel anders: zodra je met een camera aankomt, beginnen mensen te acteren, omdat ze bang zijn dat hun hele familie het te zien krijgt.”

Spinnetje Lhomme wordt gerekend tot de Franse filmstroming Nouvelle Vague. Dat avantgardistische zit hem bijvoorbeeld in de zwenkende camera, omdat hij bijvoorbeeld een spinnetje op het jasje van een geïnterviewde begint te volgen. “Dat komt”, zegt Lhomme, “omdat ik twee ogen open houd. En ik had voor het eerst een koptelefoon op, voor het geluid. Zo kon ik me veel beter concentreren op wat ik zag.” In totaal schoot het duo zo’n vijftig uur aan beeldmateriaal; wat van de snijtafel viel, is vernietigd. “Het was veel te duur om alles te bewaren.” Voor Le joli mai werd hij door Marker tot co-regisseur gepromoveerd. “Dat was ontzettend aardig van Chris. Hij vond dat ik de film net zo goed regisseerde als hij, dus zette hij mij als regisseur op de aftiteling – zonder dat ik het wist. Sindsdien wil ik alleen maar met mensen werken met zo’n instelling als hij.” (OvD) Le joli mai – Chris Marker, Pierre Lhomme.

Wo 22 11:00 Munt 13.

‘Ik hoop dat het hier stopt’ Als ons gesprek ten einde is, begint Miri Arazi plotseling te huilen. “Het is niet normaal om je kinderen te slaan. Ik wil in deze film excuses maken aan mijn kinderen. En tegelijkertijd openheid geven aan anderen die dit ook overkomt. Praat erover.” In Shadows zien we drie tweedegeneratie- Holocaustoverlevers waaronder Miri Arazi. Ze vertellen alledrie over hun ouders die een concentratiekamp overleefden, hun woede op hen afreageerden en dat gedrag overdroegen aan de volgende generatie. Miri sloeg haar kinderen met een riem. “Ik heb zelfs een keer met een kussen in mijn hand gestaan om mijn zoon te verstikken. Dat was het moment dat ik besefte dat er iets moest veranderen.”

foto: Corinne de Korver

Eigen huis Miri woont nu tussen twee van haar kinderen in: haar dochter woont met twee kleinkinderen op de begane grond, haar zoon op de verdieping boven haar. Inmiddels heeft ze geleerd met haar woedeaanvallen om te gaan. En haar kinderen ook: “Ze sturen me dan even naar mijn eigen huis om af te koelen. De kleinkinderen weten dat als oma ‘moe’ is, ze even met rust gelaten moet worden.” Ouders schreeuwen volgens haar niet tegen hun kinderen omdat ze boos zijn op hun kind, maar omdat ze boos zijn op elkaar. “Mijn moeder wilde geen moeder zijn; na alle ellende in het concentratiekamp wilde ze alleen maar voluit leven en geen

verantwoordelijkheid voor een kind. Ze had haar oom, tante, neven en nichten al in de gaskamers zien verdwijnen en kon het niet meer aan om nog iemand te moeten beschermen – en daarin mogelijk te falen. Ik heb daardoor ook nooit tools gehad voor het ouderschap.”

Vuile was Voor Miri was het niet makkelijk te erkennen dat ze geen goede moeder was, maar dat had ze nodig om haar gedrag te veranderen. Ze werkte mee aan de film, omdat ze sorry wilde zeggen tegen haar kinderen. Inmiddels is het groter geworden: ze wil nu de hele wereld vertellen dat mensen hun vuile was buiten moeten hangen. Hoe schijnbaar gemakkelijk Miri ook vertelt dat ze een slechte moeder was en haar kinderen veel pijn deed, ze barst in tranen uit zodra ze onzeker is hoe dit artikel uit zal pakken voor haar kinderen. Toch wil ze het vertellen, niet alleen voor haar eigen kinderen maar voor alle kinderen die geslagen worden. “Ik hoop zo dat het hier stopt.” (VC) Shadows – Noa Aharoni. Ma 20 14:00 Munt 9;

vr 24 15:30 Tuschinski 5.

Partners of IDFA

2Doc IDFA Primeur: The Pilot’s Mask

th Premium Premium Partner Partner of of the the 30 30th International International Documentary Documentary Film Film Festival Festival Amsterdam Amsterdam

Main Main Partners Partners

Partners Partners

IDFA IDFA is is subsidized subsidized and and funded funded by by

IDFAcademy IDFAcademy is is supported supported by by

IDFA IDFA Forum Forum is is supported supported by by

IDFAcademy IDFAcademy & & NPO NPO fund fund Workshop Workshop / / Kids & & Docs Docs Workshop Workshop is Kids is supported supported by by

IDFA IDFA DocLab DocLab is is supported by supported by Diversion, Diversion, Flemish Flemish Arts Arts Centre Centre De De Brakke Brakke Grond, Grond, ARTE, ARTE, National National Film Film Board Board of of Canada, Canada, Flanders Flanders Audiovisual Audiovisual Fund, Fund, Sound Sound and and Vision, Vision, Sonos Sonos

Club Club IDFA IDFA

ABN ABN AMRO AMRO Bank Bank NV, NV, Being Being There, There, Brand Brand New New Telly Telly Industries, De Industries, De Breij Breij Evers Evers Boon, Boon, Houthoff Houthoff Buruma, Buruma, JBR, JBR, Jean Mineur Mineur Mediavision, Mediavision, Le Le Poole Poole Bekema, Bekema, M.N. M.N. Léons Léons Jean BV, Rabobank Amsterdam, Uitgeverij Nieuw Amsterdam, BV, Rabobank Amsterdam, Uitgeverij Nieuw Amsterdam, Rotaform, Rotaform, Van Van Tunen Tunen + + Partners, Partners, Vrij Vrij Nederland Nederland

Donations Donations to to IDFA IDFA

AVROTROS, AVROTROS, BNNVARA, BNNVARA, Embassy Embassy of of Canada, Canada, Embassy Embassy of of Sweden, Embassy Embassy of Sweden, of the the United United States States of of America, America, EO, EO, EYE EYE International, Goethe-Institut, Goethe-Institut, HUMAN, HUMAN, Institut Institut Français Français International, des des Pays-Bas, Pays-Bas, KRO-NCRV, KRO-NCRV, LaScam, LaScam, NPO NPO Sales, Sales, OUTtv OUTtv In In cooperation cooperation with with NPO NPO (Dutch (Dutch Public Public Broadcasting) Broadcasting) IDFA will IDFA will broadcast broadcast 4 4 new new Dutch Dutch documentaries documentaries on on TV TV during the the festival. festival. during

Suppliers Suppliers

Abel, Abel, Alvero, Alvero, Arti Arti and and Amicitiae, Amicitiae, Art Art Support Support BV BV TheaterTheaterproductiebureau, productiebureau, Bijlmer Bijlmer Parktheater, Parktheater, Booking.com, Booking.com,

HOOFD-/ Program HOOFD-/ Program Guide Guide EINDREDACTIE NL EINDREDACTIE NL Nicole Nicole Santé Santé KEES driessen driessen KEES INTERNATIONAL INTERNATIONAL EDITION EDITION Nick Cunningham Cunningham Nick Mark Mark Baker Baker Melanie Goodfellow Goodfellow Melanie Geoff Geoffrey rey Macnab Macnab REDACTIE REDACTIE NL NL Veerle Corstens Corstens Veerle Olga Olga van van Ditzhuijzen Ditzhuijzen Sasja Koetsier Koetsier Sasja Maricke Maricke Nieuwdorp Nieuwdorp Ronald Rovers Rovers Ronald

FOTOGRAFIE FOTOGRAFIE Felix Kalkman Kalkman Felix Bram Bram Belloni Belloni Nichon Glerum Glerum Nichon Ruud Ruud Jonkers Jonkers Corinne de de Korver Korver Corinne Joke Joke Schut Schut INTERNET INTERNET Sietse Meijer Meijer Sietse (eindredactie (eindredactie NL) NL) Laurel Avery Avery Laurel (eindredactie (eindredactie ENG) ENG) IDFA IDFA REPORTS REPORTS Resi Lankester Lankester Resi Anke Anke Teunissen Teunissen Ruben Hamelink Hamelink Ruben Michiel Michiel Landeweerd Landeweerd Ard van van der der Veldt Veldt Ard Erik Erik Vermunt Vermunt

IDFA IDFA Bertha Bertha Fund Fund is is supported supported by by

Amsterdam Amsterdam Human Human Rights Rights Award Award is is supported supported by by Café Café de de Jaren, Jaren, Compagnietheater, Compagnietheater, De De Balie, Balie, De De Kleine Kleine Komedie, DeLaMar Komedie, DeLaMar Theater, Theater, Event Event Engineers, Engineers, EYE EYE Film Film Instituut, FestivalTickets, FestivalTickets, Fiona Fiona Online, Online, Haghefilm Haghefilm Digitaal, Digitaal, Instituut, Hampshire Hotel Hotel Prinsengracht, Prinsengracht, Hapeco, Hapeco, Het Het Ketelhuis, Ketelhuis, Hampshire IndyVideo, IndyVideo, Koninklijk Koninklijk Theater Theater Carré, Carré, Le Le Club Club Accor Accor Hotels, Hotels, Lichtwerk, Lichtwerk, MacBike, MacBike, Mausolos, Mausolos, Mazda, Mazda, Melkweg, Melkweg, Momkai, Momkai, NH Hotel Group, Oberon, Podium Mozaïek, Rex InternaNH Hotel Group, Oberon, Podium Mozaïek, Rex International, Stadsschouwburg Stadsschouwburg Amsterdam, Amsterdam, The The Albus Albus -- Design Design tional, Hotel Amsterdam Amsterdam Center, Center, The The Screening Screening Factory, Factory, TolhuisTolhuisHotel tuin, tuin, VBVB VBVB Cultuurautomatisering, Cultuurautomatisering, Volkshotel, Volkshotel, Zuiderkerk Zuiderkerk

Festival Festival Campain Campain KesselsKramer KesselsKramer

Distribution Distribution Festival Festival Trailer Trailer Jean Jean Mineur Mineur Mediavision Mediavision

IDFA IDFA would would like like to to thank thank all all (Special) Friends (Special) Friends of of the the festival. festival.

VORMGEVING VORMGEVING Sjoukje van van Gool Gool Sjoukje Gerald Gerald Zevenboom Zevenboom

PRODUCTIE PRODUCTIE Cathalijne de de Wilde Cathalijne Wilde Silvie Silvie van van Oost Oost

ILLUSTRATIE ILLUSTRATIE BAFA (Bas (Bas van van der BAFA der Schot Schot en en Farhad Farhad Foroutanian) Foroutanian)

IDFA IDFA Frederiksplein Frederiksplein 52 52 1017 1017 XN XN Amsterdam Amsterdam info@idfa.nl info@idfa.nl www.idfa.nl www.idfa.nl

Stijn Stijn Schenk Schenk Jordi Jordi Peters Peters Anne Stalinski Stalinski Anne Emma Emma Ringelding Ringelding Melissa Brouwer Brouwer Melissa Jan Jan Klinkhamer Klinkhamer

3 3

Ook de beste IDFA-documentaires kijk jij waar en wanneer jij wilt.

ACQUISITIE ACQUISITIE Daily Productions Productions Daily DRUK DRUK Rodi Rodi Media Media

2Doc IDFA Primeur: Alicia

2Doc IDFA Primeur: Piet is Gone

2Doc IDFA Primeur: Independent Boy

Start. Op npo.nl 18

Festival V Cinemas/Theatres

Festival Venues Cinemas/Theatres

Pathé Tuschinski – Reguliersb

Pathé de Munt – Vijzelstraat 1

EYE – IJpromenade 1

Vlaams Cultuurhuis Brakke Gro

Melkweg – Lijnbaansgracht 2

Pathé Tuschinski – Reguliersbreestraat 26 6 15Kleine Komedie – Amstel 562 Pathé de Munt – Vijzelstraat 7 Koninklijk Theater Carré – Am 3 EYE – IJpromenade 1 1

Waar is het?

3 4

11 13

Take Buiksloterweg ferry 11

Take Buiksloterweg ferry

24 24

20 4 23

20 5 4

23 15

17 18

19 14

6 26 16

141

29 5

26 16

7 21

14 13

910

Tolhuistuin – IJpromenade 2

Bijlmer Parktheater – Anton de Komplein 240

DeLaMar Theater – Marnixstraat 402 14 Café de Jaren –

Anton d Marnixstr

Industry Venues

Hotels

29 9

Podium Mozaïek – Bos en Lommerweg 191Theater – 13 DeLaMar

20deVlaams Cultuurhuis Brakke Grond Nes 45 Brakke Grond 20 Vlaams Cultuurhuis Brakke G Nes 45 DocLab/IDFA Talks/Screenings IDFA IDFA DocLab, Filmvertoningen IDFA DocLab/IDFA Talks/Scre Koninklijk Theater Carré – Amstel 115-125 621 Melkweg Lijnbaansgracht 234a 21 Koninklijk Theater Carré – Am Opening Night/Screenings Filmvertoningen, Concerten Stadsschouwburg Amsterdam –Opening Leidseplein 26 22 Night/Screenings 7 De Kleine Komedie Amstel 56-58 Documentary Ball 22 Stadsschouwburg Amsterdam Filmvertoningen Het Groene Paleis – Rokin 23Shifting Perspectives: The Arab World65 Documentary Ball 8 Koninklijk Theater Carré Forum kick-off drinks Amstel 115-125 23 Het Groene Paleis – Rokin 65 24Speciale De Rode Hoed – Keizersgracht 10 Filmvertoningen 9 Het Ketelhuis Forum Global Impact Assembly/Industry Talkkick-off drinks Pazzanistraat 4 2452De Rode Hoed – Keizersgrach IDFA Office – Frederiksplein 25Filmvertoningen 10 De Balie Global Impact Assembly/Ind Kleine-Gartmanplantsoen 10 Filmvertoningen, The Visual Voice IDFA Office – Frederiksplein 5 25 11 Podium Mozaïek Hotels Bos en Lommerweg 191 26Filmvertoningen Hotel NH Carlton Vijzelstraat 4 12 Bijlmer Parktheater Volkshotel – Wibautstraat 150 27Anton de Komplein 240 28Filmvertoningen Mercure Amsterdam Centre Canal District – 13 Tolhuistuin Noorderstraat 46 26 Hotel NH Carlton Vijzelstraat IJpromenade 2 29Filmvertoningen The Albus Hotel – Vijzelstraat Volkshotel – Wibautstraat 150 27 49 14 DeLaMar Theater 30Marnixstraat Hampshire Hotel Rembrandt Square – 402 28 Mercure Amsterdam Centre C The Best of IDFA 17 Amstelstraat

10 11

12 Bijlmer10Parktheater – De Balie – Kleine-Gartmanplantsoen

waar is het? 9

Nieuwe Doel Festival Cafe & Restaurant/ Industry Venues 14 Café de Jaren – Nieuwe Doelenstraat Guests20 Meet Guests Festival Cafe & Restaurant/ 15 Zuiderkerk – Zuiderkerkhof 7 Guests Meet Guests Guest Meet Guests/IDFA For Zuiderkerk – Zuiderkerkhof 72 15 Festivallocaties Filmmakers dinner Guest Meet Guests/IDFA Forum Lunches, 1 Café de Jaren 16 Hotel NH Carlton Vijzelstraat Filmmakers dinner Nieuwe Doelenstraat 20 Hotel NH Carlton Vijzelstraat 4Industry Office/Guest Servic 16Festivalcafé & Restaurant, IDFA Dance Nights Industry Office/Guest Services/ Guest Box Office/Industry Se 2 Pathé Tuschinksi Guest Box Office/Industry Sessions Reguliersbreestraat 26-34 17 Compagnie Kloveniersburgwa Filmvertoningen, festivalkassa 17 Compagnie Kloveniersburgwal 50 3 Pathé de Munt IDFA Forum/IDFAcademy Vijzelstraat 15 IDFA Forum/IDFAcademy Filmvertoningen, Centrale 18 Arti et Amicitiae – Rokin 112 18 Arti et Amicitiae – Rokin 112 festivalkassa, IDFA Shop Docs for Sale 4 EYE Docs for Sale IJpromenade 1 NetherlandsCamera Film Academy – Markenplein 19Filmvertoningen, 19 Netherlands Film Academy – in Focus, IDFA Junior IDFA Film Academy Day/Industry Talk IDFA Film Academy Day/Indu 5 Vlaams Cultuurhuis

Pazzanistraat

Melkweg – Lijnbaansgracht 234a 9 De Balie – Kleine-Gartmanpl 6 Kleine Komedie – Amstel 56-58 10 Podium Mozaïek – Bos en Lom 7 Koninklijk Theater Carré – Amstel 115-125 11 Tolhuistuin – IJpromenade 2 8 Het Ketelhuis – Pazzanistraat 4

Vlaams Cultuurhuis Brakke Grond Nes 45 Ketelhuis – 8 Het

Getting around

7 8 21

Noorderstraat 46 The Albus Hotel – Vijzelstraat

The closest public transport stop to the Industry 30 Hampshire Hotel Rembrandt Office is Muntplein. From there allAmstelstraat primary 17 screening locations, industry venues and most hotels are within walking distance.

Getting around

7 212

The transport sto Trams (denoted by yellow lines on closest the map) public and is Muntplein. From there a metros (with stops noted withOffice M) operate until approximately 12:30 a.m. Thescreening Buiksloterweg ferlocations, industry ven ries between Central Station and EYE/Tolhuishotels are within walking distanc tuin go all night long. Both taxis and cars through various transportation apps are easily available.

Trams (denoted by yellow lines o

Festivalcafé De Jaren

NAAR IDFA? €10 KORTING OP JE EERSTE RIT DOWNLOAD DE APP & GEBRUIK PROMOCODE:

Tijdens IDFA staan in het festivalcafé elke avond DJ’s achter de draaitafels, met alleen authentiek vinyl. Tijdloze warme muziek door echte kenners van echte platen om naar te luisteren, als achtergrond om bij te praten maar zeker ook om op te dansen. Tijdens de weekenden zijn de DJ’s van collectief Funky Vinyl de gastheren die de tofste platen draaien. Café open van 8:30 – 01:00, vrijdag en zaterdag 02:00. Restaurant open van 17:30 tot 22:30.

Programmamagazine

Festivalvoordeel

Snel eten tussen de films door? Dat kan met één van de dagschotels (€ 13,50 incl. saladebuffet). • Op vertoon van een IDFA filmkaartje krijg je in het restaurant op de 1e verdieping een glas wijn gratis bij elk hoofdgerecht. • Van zondag 19 november t/m donderdag 23 november is het Happy Hour, van 21:00 – 22:00: 2 drankjes voor de prijs van 1, geldig voor huiswijn, Grolsch en fris. • Early Birds Breakfast, met koffie-croissant-krant voor € 4,50, dagelijks van 8:30 en 9:30. •

metros (with stops noted with M) An OV-Chip Card is necessary to use all public transport in the Netherlands.approximately You can purchase 12:30 a.m. The Bu an anonymous card at all train stations, subway ries between Central Station and stations, as well as many tobacco shops and tuin go all night long. Both taxis a supermarkets. variouson transportation See our website for more information

apps are

transport to and in Amsterdam.

An OV-Chip Card is necessary to transport in the Netherlands. Yo an anonymous card at all train st stations, as well as many tobacco supermarkets.

See5our website for more informa transport to and in Amsterdam.

WOENSDAG20 MAANDAG 15NOVEMBER NOVEMBER

PROGRAM MONDAY 20 NOVEMBER DE MUNT

DE TUSCHINSKI MUNT 131 2

10:00

n, 74’

12:00

12:15

Taste of Cement Ziad Kalthoum

man

TUSCHINSKI

3 2

11:15

Back to the Taj Mahal Hotel 12:00

IDFA Work The celebrates Universal Jarius McLeary Children’s Day Best of Fests, 87’ By invitation.

Carina Molier

Mid-Length Competition, Dutch Competition, 70’

15:00

Masters, 127’

16:00

Introduced by filmmaker and jury member Maite Alberdi.

11:30

First Appearance Competition, 78’

Raed Andoni

Mercedes Dominioni

If You Were in My Pictures

Amsterdam 17:15 Human Rights W. The Venerable AwardSchroeder Nominee: Barbet Devil’s Freedom Masters , 100’ Everardo González

18:00

True Love in Pueblo Textil

Masters, 74’

With an introduction.

Horatio Baltz

Kids & Docs, IDFA Junior, 5’

Masters, 52’

Theresa Traore Dahlberg

Paradocs, 20’

On the Edge of Life Paradocs, 45’

20:30

Nokia Mobile – We Were Connecting People

21:00

Arto Koskinen Panorama, 92’

First Appearance Competition, 81’

Introduced by artistic director of Movies that Matter and jury member Dirk van der Straaten.

22:00

How to Make a Pearl

11 10

15:15

This Is Everything: Gigi Gorgeous Barbara Kopple Masters 16:00, 91’

VPRO Extra: Freedom for the Wolf

A Skin so Soft Denis Côté

The screening is followed by a conversation with Rupert Russell about the making of the film, moderated by Chris Kijne, presenter of VPRO’s 17:45 Bureau Buitenland.

Demons in Paradise Jude Ratnam Best of Fests, 94’

Best of Fests, 106’

16:30

Five Years After the War

Samuel Albaric, Martin Wiklund, Ulysse Lefort Short Competition, 17’

Plot 35

Eric Caravaca

17:45

... When You 18:00

Look In theAway Intense Now Phie Ambo

Dead Donkeys Fear No Hyenas Best of Fests, 80’ 19:00

Incense-Navigator Alexander Kuprin

Feature-Length Competition, 104’

Mohammed Ali Naqvi

Turtle Rock

Best of Fests, 85’

Xiao Xiao

First Appearance Competition, 101’

The Sight

Dejan Petrovic´

Short Competition, 17’

Mid-Length Competition, 57’ Maryam Goormaghtigh

Alejandro Pérez

16:00

Roosenberg Ingel Vaikla

Student Competition, 30’

See You Tomorrow, God Willing! 17:00 Ainara Vera

Filmworker Mid-Length Competition, 62’ Tony Zierra

Best of Fests, 94’

DE MUNT 12 CARRÉ11

BRAKKE DE MUNTGROND 13 12 EXHIBITIONS

14:00

Shadows

Best of Fests, 99’

16:30

17:00

Andreas Neumann, Joshua Homme

Jaap van Hoewijk

21:45

Masters, 78’

American Valhalla

Miss María, Skirting the Mountain Rubén Mendoza Best of Fests, 90’

19:45

19:00

The Poetess 19:15 Stefanie Brockhaus, Debut Andy Wolff

Black Stones

Usama Ghanoum

Mid-Length Competition, Shifting Perspectives, 48’

Faces Places 15:45

Agnès Varda, JR 69 Minutes Masters, 100’ of 86 Days

Egil Håskjold Larsen Best of Fests, 71’

Ramen 18:45 Heads Koki Shigeno Children of Chance Best of Fests, 93’ Thierry Michel

Garden of Life

14:30

Over the Limit Marta Prus

Intent to Destroy: Death, Denial & Depiction Joe Berlinger Masters, 115’

16:30

Ryuichi Sakamoto: Coda

In the Intense Now João Moreira Salles Masters, 127’

16:00 Industry & Press screening:

Of Fathers and Sons

EYE TUSCHINSKI CINEMA

4 2

10:45

18:15Competition, 6’ Student

Risk – They Say Betty Laura Poitras I’m Different Masters, 92’ Phil Cox

Music Documentary, 52’

True Love in 18:15 18:30

The Prince and the Dybbuk 19:00 Elwira Niewiera,

Piotr Rosolowski Living on Soul

Best Fests, 82’ Cory Bailey Jeff of Broadway,

Pueblo MakalaTextil Horatio Baltz

20:45

12:00

Jarius McLeary

Raymond Vaishali Sinha Depardon

Dutch The Competition Work , 90’

Quest 21:15 Jonathan Olshefski Of Fathers and Sons Best of Fests, 105’

Trophy

Shaul Schwarz Best of Fests, 108’

Talal Derki

Feature-Length Competition, 98’

21:00

Muhi – Generally Temporary 21:30 Rina Castelnuovo-

Hollander, Tamir Elterman Eric Clapton: Best Fests Lifeofin 12, 87’ Bars

22:00

Ouaga Girls

Theresa Traore Dahlberg Best of Fests, 83’

Laura Poitras

Garden of Life

12:30

Nokia Mobile – We Were Connecting 21:00 People Caniba Arto Koskinen Panorama , 92’ Véréna Paravel, Lucien Castaing-Taylor

Queerama Hairat 13:30 Industry & Press screening:

Dutch Competition, 72’

Happy Winter

14:00

Giovanni Totaro

First Appearance Competition, 91’

Daisy JessicaAsquith Beshir

Panorama Short Competition , 71’ , 7’

The Rebel Surgeon Erik Gandini Masters, 52’

In the Intense Now João Moreira Salles

15:00

Masters, 127’

Best of Fests, 89’

13:30

Before My Feet Touch the Ground

13:00

MELKWEG DE MUNT 9

RABOZAAL

Orban Wallace

DEKETELHUIS MUNT 10

BRAKKE DE MUNTGROND 11 EXPOZAAL

BRAKKE GROND DE MUNT 12 CARRÉ

RODE ZAAL

Masters, The Visual Voice, 108’

My Name Is Nobody

Of Fathers and Sons

Denise Janzee

15:15

This Is Everything: Gigi Gorgeous Barbara Kopple Masters, 91’

Feature-Length Competition, 98’

17:15

The Venerable W. 17:30 Melanie Gaertner

18:00

True Love in 18:15

Pueblo Textil Makala Horatio Baltz

First Appearance Competition, 79’

17:45

Demons in Paradise 18:00 Jude Ratnam

+ Doc Talk Best of Fests, 94’ Mr. Gay Syria Ayse Toprak

Emmanuel Gras

Kids & Docs, IDFA Junior, 5’ Best of Fests, 97’

Maryam Goormaghtigh The Gleaners and I Best of Fests, 80’

Theresa Traore Dahlberg

19:00

Best of Fests, 83’

19:45

20:00

Happy 20:00 Winter Giovanni Totaro 69 Minutes First Appearance Competition, 91’ of 86 Days Egil Håskjold Larsen

Nokia Mobile – We Were Connecting

Best of Fests, 71’

Screening followed by an in-depth conversation between journalist Rik van de Westelaken, director Ayse Toprak and protagonists Omar and Nader.

20:30

Drib

Kristoffer Borgli

21:00 Best of Fests, 94’

Denis Côté Masters, 94’