IDFA Special 2014/2: Geheim (Nederlands) by IDFA International Documentary Film Festival Amsterdam

geheim nr 2 thema

altijd actueel: idfa.nl/dagkrant & de idfa-app

MET PROGRAMMA VAN

ZA 22 & ZO 23 NOV

NL_245x172_5_Fcinema_Sestava 1 10/17/14 2:40 PM Stránka 1

Documentaires van wereldformaat met Nederlandse ondertiteling op

Iedere donderdag om 18:30 Beleef de TV5MONDE-dag op IDFA

HET ARCHIEF VOOR DE NEDERLANDSE DOCUMENTAIRE Beeld en Geluid IDFA Award for Dutch Documentary 2014

www.tv5monde.nl

geheim Geheimen. Elke overheid heeft ze. En die geheimen kunnen voor ons een zeer persoonlijke waarde hebben. Neem de man die nog altijd worstelt met de moord op JFK. En hoe zouden de Panamezen reageren als alle geheimen van de Amerikaanse invasie van hun land, een kwart eeuw geleden, daadwerkelijk aan het licht zouden komen? Natuurlijk willen ze het weten – maar zouden ze het geloven, dat dit alles was? Zouden ze kunnen leven zonder hun geheimen? Regisseur Benaim van Invasion gebruikt in plaats van ‘geheim’ niet voor niets het religieus klinkende woord ‘mysterie’, een diep verinnerlijkt gevoel dat zowel angst als ontzag oproept. Geheimen van overheden zijn bij uitstek materiaal voor journalistiek en historisch ingestelde documentairemakers. Achteraf bezien is het Pools Socialistisch Jeugdkamp in How to Live hilarisch – maar besef dat het echt is en het lachen vergaat je snel. Het is de luxe van vrijheid om erom te kunnen lachen. Maar gebruiken we die vrijheid wel genoeg? Het is nauwelijks een geheim te noemen dat Fort Europa zijn poorten sluit en dat vele illegale immigranten, vluchtelingen, bij pogingen het continent te bereiken het leven laten. Het is een publiek geheim: de overheid spreekt er het liefst zo min mogelijk over. En wij ook. En dan het soort geheimen dat de belangrijkste inspiratie vormde voor dit themanummer (en het IDFA-programma Of Media and Men): de geheimen die de overheid over ons bezit. Dat zijn er steeds meer – ga er gerust van uit dat tijdens het lezen van dit stukje wereldwijd een aanzienlijke hoeveelheid informatie over u is opgeslagen. Informatie die is verzameld zonder specifieke verdenking en met twijfelachtig mandaat. En wee wie protesteert. Zoals onze coverhelden, regisseur James Spione (what’s in a name?) en twee zwaar tegengewerkte klokkenluiders uit Silenced. En Laura Poitras, door Edward Snowden naar Hongkong gehaald om te helpen zijn shockerende gegevens over met name Amerikaanse afluisterpraktijken wereldkundig te maken. Poitras had vanaf het begin een camera bij zich: het resultaat is CITIZENFOUR. Want vergis u niet: zelfs als u gelooft in de dooddoener dat u ‘niets te verbergen heeft’ – de overheid heeft zonder enige twijfel heel veel te verbergen. Over u.

Inhoudsopgave 5 Virtuele rijen bij DocLab en een

12/13

Waarom doen klokkenluiders wat ze doen? Redacteur Olga van Ditzhuijzen doet een boekje open over IDFA’s onthullingsfilms. Niet verder vertellen!!!

signerende Heddy Honigmann.

6/7

‘Veel mensen koesteren hun herinneringen als relikwieën en zijn niet wezenlijk geïnteresseerd in de waarheid’, zegt de Panamese filmmaker Abner Benaim in gesprek met collega-regisseur Kasper Verkaik over hun films en collectieve geheimen.

9 Regisseur James Spione maakte met

15 Groeten uit Europa, bijvoorbeeld van 6/7

12/13

Silenced een film over het leven van klokkenluiders na hun onthullingen. ‘De democratie is in gevaar.’

de stranden van Zuid-Europa, waar Morgan Kribbe zijn film Those Who Feel the Fire Burning maakte.

16/17 Drie keer acht korte antwoorden van IDFA’s filmmakers op drie keer acht korte vragen.

IDFA Daily Online

11 Laura Poitras over haar film

CITIZENFOUR en klokkenluider Edward Snowden: ‘Hoe verbeeld je iets onzichtbaars?’

N ETE O R G

UIT

OPA EUR

Tijdens het festival is de Dagkrant elke dag online te vinden, uitgebreid met reports en ander bewegend beeld, bijvoorbeeld van onder anderen Morgan Knibbe.

Op de cover 11

16/17

Regisseur James Spione staat letterlijk en figuurlijk achter de onderwerpen uit zijn film Silenced, klokkenluiders Jesselyn Radack en Thomas Drake. Foto: Bram Belloni

MOVIESTHATMATTER DAG OP IDFA

SCREENINGS: 22.11 22:30 24.11 17:45 26.11 16:30

Tuschinski 4 Munt 12 Brakke Grond Expozaal

27.11 29.11

11:15 11:30

Munt 09 EYE Cinema 1

ZONDAG 23 NOVEMBER / PATHÉ TUSCHINSKI / AMSTERDAM

BELEEF

IDFA VOLKS KRANT MET DE

Partner van IDFA 2014

Blijf op de hoogte en volg www.volkskrant.nl/idfa

Ondergedompeld De DocLab-expositie Immersive Reality is elke dag gratis toegankelijk in de Brakke Grond. Zie de toekomst van documentaires nu, van Kutimans kunstige remix-videos van amateurmusici op YouTube tot het wonderbaarlijke Oculus Rift-project The Machine To Be Another: zien is ervaren. Plus: de installatie Raw Footage, speciaal voor IDFA ontwikkeld door Aernout Mik, een van Nederlands beroemdste beeldend kunstenaars. Dagelijks 9:00-23:00 de Brakke Grond Foyer en Witte Zaal.

foto: Nichon Glerum

Ja, kunst!

Je zag ’m niet, maar hij was er wel: de rij voor de aan de Oculus Rift gekoppelde DocLab-projecten in de Brakke Grond, die afgelopen donderdag werd geopend. Bezoekers lieten zich maar al te graag onderdompelen in het Chili uit de jaren zeventig (Assent), de studio van muzikant Patrick Watson (Strangers with Patrick Watson), een nieuwe digitale dimensie (Zero Point), een abstract universum (Clouds) of het lichaam van een ander (The Machine to Be Another).

Edwyn Collins live en op scherm

Wolflady live en op scherm

In The Possibilities Are Endless is te zien en ervaren hoe Edwyn Collins (van de band Orange en de solohit A Girl Like You) zich terugvecht na twee zware beroertes. De singer-songwriter treedt inmiddels weer op en is na de première in de Melkweg op zaterdag 22 november om 14:00 uur ook nog in levende lijve te zien op drie locaties in Nederland: op zondag 23 november in het Patronaat in Haarlem, op maandag 24 november in de Lux in Nijmegen en op dinsdag 25 november in 013 in Tilburg. De nog altijd niet volledig herstelde Collins treedt steeds op na afloop van de vertoning van ‘zijn’ documentaire.

De opkomende Nederlandse zangeres Sharon Kovacs verzorgt een kort akoestisch optreden na de vertoning van het documentaireportret Wolflady – haar bijnaam – waarvoor regisseur Daan Willekens haar twee jaar lang heeft gevolgd. Luister naar haar single My Love: dramatisch als een tocht over lange wegen door verre landen. En dat gewoon hier om de hoek.

Als de media veranderen, verandert ook de verhouding tussen burgers en machthebbers – of dat nu de politiek is of het bedrijfsleven. Dat is de essentie van het breed opgezette IDFA-programma Of Media and Men. Naast de films die op het festival zelf te zien zijn, vindt u op IDFA.tv online negen titels die de rol van journalistiek in het huidige tijdsgewricht ontleden. Van documentairemeester Errol Morris’ Tabloid tot Christian Frei’s beeldschone War Photographer.

Publiek geheim Laura Poitras was de eerste persoon die werd benaderd door klokkenluider Edward Snowden, toen die zich had teruggetrokken op een hotelkamer in Hongkong. Zij reisde naar hem, samen met Glen Greenwald van The Guardian, en Snowden stemde ermee in dat ze de ontmoetingen, die zouden leiden tot de grootste journalistieke onthullingen van geheim politiek materiaal sinds Watergate, vanaf het begin zou filmen. Die film is CITIZENFOUR, een documentaire als een thriller, waarover Eelco Bosch van Rosenthal (voormalig NOS-correspondent in Washington) bij een speciale vertoning op zondag regisseur Poitras aan de tand zal voelen in een publiek interview. Zo 23 19:00 Tuschinski 1.

Heddy tekent

foto: Nichon Glerum

Media op TV

Za 22 16:45 Melkweg Rabozaal.

Een echte rij in Tuschinski, maar nu eens niet voor een film: Heddy Honigmann maakte een grote schare fans blij met een handtekening op en een praatje bij een dvd-box met zes van haar documentaires. Ze deed dat na afloop van haar druk bezochte masterclass – zie voor een verslag daarvan www.idfa.nl.

Natuurlijk is cinema een kunstvorm en een goede documentaire derhalve kunst. Toch wordt onder ‘kunst’ meestal iets anders verstaan: wat het Stedelijk Museum tentoonstelt bijvoorbeeld. Maar hoe groot is dat onderscheid? Tijdens IDFA worden rondleidingen door het Stedelijk georganiseerd, waarin met een documentaire blik naar de collectie wordt gekeken. Welke werkelijkheid wordt daar aangetroffen? Za 22 en zo 23 11:00-12:30 Stedelijk Museum.

Doorpraten Er zijn dit jaar niet minder dan 31 Extended Q&A’s op IDFA. Op zaterdag spreekt bijvoorbeeld filmjournalist Nicolas Rapold na het afwisselend grappige en schokkende Im Keller met de Oostenrijkse filmmeester Ulrich Seidl, die immer balanceert op de grens van documentaire en speelfilm. Za 22 17:15 Eye Cinema 1.

En zondag spreekt Volkskrant-journalist Remco Meijer met regisseur Joshua Oppenheimer, van wie IDFA zowel zijn moderne klassieker The Act of Killing als opvolger The Look of Silence vertoont – een intens tweeluik over hoe in Indonesië daders van de massaslachting op (vermeende) communisten in de jaren 1965/66 nog altijd op een nationalistisch voetstuk staan. Zo 23 10:00 Tuschinski 1.

Van wie is je data? Iedereen is continu online, via mobiel, openbaar vervoer en veiligheidscamera’s. Gezamenlijk geeft al die informatie een beeld van jou. Maar in hoeverre klopt dat met wie je bent? In ‘DocLab Live: Who is Your Data?’ wordt aan de hand van interactieve documentaires gekeken naar de toekomst van digitale surveillance. Za 22 20:00 de Brakke Grond Rode Zaal.

Movies that Matter Zoals elk jaar presenteert Movies that Matter zondag een selectie documentaires uit de IDFA-programmering met een bijzondere relatie tot mensenrechten. Vier van de meest confronterende films van IDFA, elk met een Q&A na afloop: The Look of Silence (10:00 Tuschinski 1), Those Who Said No (12:30 Tuschinski 2), We Come as Friends (15:00 Tuschinski 2) en Uyghurs, Prisoners of the Absurd (17:45 Tuschinski 2).

Dance Night in De Jaren Café De Jaren is sinds dit festival het nieuwe festivalhart van IDFA. De hele dag toegankelijk en deze zaterdag- en zondagavond bovendien met een Dance Night vanaf 22:00 uur. En zo vliegen de uren, dagen, maanden, Jaren als een schaduw heen.

‘Mijn leven zal voor altijd verbonden blijven met Kennedy’, constateert Robert J. Groden in Plaza Man, waarmee hij merkwaardig genoeg een redenatiepatroon volgt dat parallel loopt aan sommige moordenaars van beroemdheden. Immers, ook Grodens claim to fame is verbonden aan het tragische lot van een legendarische figuur, met als grote verschil dat Groden slechts het leugenachtige verhaal rond de moord om zeep tracht te helpen en heilig gelooft dat de geschiedenis van de VS en de wereld een rooskleuriger verloop had gekend als Kennedy in leven was gebleven.

Vermoorde onschuld ‘Maar zijn leven is vooral met de Kennedy -mythe doordrenkt omdat de aanslag een eind maakte aan de onschuld van zijn jeugd’, betoogt Kasper Verkaik. ‘Het gebeurde allemaal op Grodens achttiende verjaardag, 22 november 1963. De VS hadden een mooie jonge sterke president, die het land optimistisch naar de toekomst deed kijken. Het mensbeeld was fel zwart/wit, net als in de westerns uit die tijd was de wereld verdeeld in helden en schurken. Het was duidelijk welke

rol de VS vervulden. Dat plaatje werd plotseling aan flarden geschoten op die fatale dag in Dallas. De wereld bleek vol grijstinten en de moraal van de superieur geachte VS veel groezeliger dan gedroomd. Voor Grodens generatie brak een lange periode van scepsis en cynisme aan.’ Abner Benaim was 18 jaar oud toen Amerikaanse troepen Panama binnenvielen om Noriega uit de macht te zetten. ‘Er waren weliswaar geruchten, maar we werden er toch door overrompeld’, herinnert Benaim zich. ‘Ik was die avond met een paar medestudenten aan het stappen in Panama-Stad, toen we opeens overal explosies hoorden en vuur zagen. Het leek alsof we in een oorlogsfilm uit Hollywood beland waren. Maar het waren de Amerikanen, die ons de democratie kwamen brengen. Dat hadden ze wel iets subtieler mogen doen, al kan ik niet ontkennen dat Panama sindsdien een stabiele democratie is. Maar de schok van die invasie trilt nog steeds na. Panama was ondanks de dictatuur een vrij vredig landje, dus deze brute actie overviel ons als een boze droom.’

Waarheid en herinnering Afgelopen kwart eeuw is de Amerikaanse invasie verdrongen uit het collectieve geheugen van de Panamese bevolking. ‘Uit schaamte en schuldgevoel’, meent Benaim. ‘Hoewel de invasie een mijlpaal vormt in de nationale geschiedenis, heeft het zijn weg naar de officiële geschiedschrijving nog niet gevonden. Op scholen zit het niet eens in het lesprogramma. Omdat het wel een plaats heeft in de individuele geheugens van de Panamezen, circuleren er talloze versies van de waarheid. Zo variëren de schattingen van het aantal doden van tweehonderd tot vierduizend en is het gissen naar de exacte motieven achter deze brute operatie. De Amerikanen hebben ook niet echt meegeholpen aan een getrouwe weergave van de feiten. Dat is nou eenmaal niet in hun belang. Zoals altijd rond dit soort acties heeft de geoliede pr-machine vanuit Washington een waas aan miscommunicatie opgetrokken.’ ‘Over de moord op Kennedy hangt ook zo’n dichte mist’, zegt Verkaik. ‘Omdat er zo ontzettend veel hypotheses de ronde doen, van zeer voorzichtige tot ronduit waanzinnige, is het onbegonnen werk ooit nog eens de vin-

Abner Benaim (Invasion) & Kasper Verkaik (Plaza Man) over het ontrafelen van de geschiedenis

ger erachter te krijgen. Hoe meer ik me erin heb verdiept, hoe minder ik met zekerheid durf te beweren. Groden hangt zijn eigen versie van de waarheid aan, en klampt zich daaraan vast, omdat de bodem onder zijn bestaan wegvalt als hij ongelijk zou blijken te hebben. Toch is Groden geen idioot die allerlei complottheorieën verkondigt. Hij is er weliswaar van overtuigd dat Lee Harvey Oswald nooit in z’n eentje de fatale schoten kan hebben gelost, maar laat in het midden wat erachter zou kunnen zitten.’

Geloof en bijgeloof Bij toeval kwam Groden eind jaren zestig tot het inzicht dat er iets niet klopte aan de officiële lezing. Tijdens een bijbaantje voor een fotolaboratorium, dat zich voornamelijk bezighield met vakantiekiekjes, kreeg hij de opdracht toegeschoven voor Time Magazine een blow-up te maken van het roemruchte 8mm-filmpje van Abraham Zapruder. ‘Die krappe 27 seconden van 486 bewegende beeldjes hebben zijn verdere leven bepaald’, vertelt Verkaik. ‘Pas vijf jaar later bracht hij zijn bevindingen naar buiten, live op televisie. Hij was als de dood dat hij gelijk met zijn

Plaza Man

De Panamese filmmaker Abner Benaim en zijn Nederlandse collega Kasper Verkaik gingen beiden op zoek naar stervende herinneringen aan vervliegende tijden. Benaim spitte met Invasion in het geheugen van de Panamese bevolking aangaande de gebeurtenissen van vijfentwintig jaar geleden, toen een militaire ingreep van de VS een einde maakte aan het bewind van dictator Manuel Noriega. Verkaik maakte met Plaza Man een psychologisch portret van Robert Groden, die al een halve eeuw de officiële lezing van de moord op president John F. Kennedy verwerpt en nog dagelijks de plek van de aanslag bezoekt. door Paul van de Graaf

Invasion

Abner Benaim (rechts) en Kasper Verkaik, foto: Bram Belloni

‘De waarheid blijft een mysterie’

bewijsmateriaal geëlimineerd zou worden. Zijn optreden was een internationale sensatie en Groden heeft vervolgens zijn beroep gemaakt van de Kennedy-zaak. Later zou hij Oliver Stone bijstaan bij het maken van JFK. Ik was een jaar of twaalf toen ik die fantastische film zag en dacht toen: zo zit de vork dus in de steel! Later begreep ik dat Stone vooral een meester van de manipulatie is.’ Aanhangers en bestrijders van de ‘eenzame schutter’-theorie, die beweert dat Oswald alleen opereerde, lijken een halve eeuw na de moord niet nader tot elkaar te zijn gekomen. In Plaza Man verzucht Groden: ‘Het is als religie. Als je gelooft, heb je geen bewijs nodig. Als je niet gelooft, zal niets je overtuigen.’ ‘Ik herken dat’, zegt Benaim. ‘Veel mensen koesteren hun herinneringen als relikwieën en zijn niet wezenlijk geïnteresseerd in de waarheid. Dat was ik ook niet toen ik mijn film maakte, ik heb geen enkele poging gedaan alle leugens onderuit te halen. Het ging niet om wat er is gebeurd, maar hoe men de gebeurtenissen herkauwt.’ Na jarenlange detentie in de VS en een korte periode in een Franse cel, zit de inmiddels tachtigjarige Noriega thans in een gevangenis

in Panama. Benaim: ‘Ik heb hem opgezocht, hij leek in niets meer op de machthebber van weleer. Als een oud boertje sprak hij over avocado’s. Op bijna religieuze wijze heeft hij zich met zijn lot verzoend, zonder enige wrok tegenover de VS. Onherkenbaar als de niet bepaald roomse man van vijfentwintig jaar geleden, die toen tot ieders verbazing zijn toevlucht zocht in de Vaticaanse ambassade, omsingeld door Amerikaanse troepen.’

Schuldige plekken Benaim maakte ensceneringen van sommige herinneringen, bijvoorbeeld van een straat bezaaid met lijken en lijkzakken. ‘We zijn op de historische locaties geweest, maar er is in de tussentijd veel veranderd. Sommige gebouwen hebben een totaal andere bestemming gekregen of zijn verlaten en vervallen. De stille getuigen zijn ook niet meer wat ze waren.’ Verkaik: ‘Dealey Plaza in Dallas – waar de moord op Kennedy plaatsvond – is nauwelijks veranderd, dus je zit daar voelbaar op de huid van de geschiedenis. Ik voelde enige weerzin bij alle toeristen die zich er lachend laten fotograferen, maar Groden verkoopt en signeert er heel sereen zijn boeken en films.

Het is, zoals hij zegt, zijn kantoor. Even verderop zwaait zijn vroegere kameraad, met wie hij gebrouilleerd is geraakt, de scepter in het Sixth Floor Museum, dat geheel gewijd is aan de moord. Groden beschouwt hem als verrader, die zich heeft laten verleiden door de dark side.’ Om de waarheid te dienen, besloot Groden daarop van Pennsylvania naar Dallas te verhuizen, met achterlating van zijn gezin. ‘Tenminste, als we zijn eigen versie van zijn levensgeschiedenis moeten geloven’, aldus Verkaik. ‘Navraag bij zijn kinderen leerde dat zijn doodzieke vrouw verlost wilde worden van zijn Kennedy-obsessie en daaraan gekoppelde paranoia, zodat ze in alle rust haar levenseinde kon ondergaan.’ ‘En zo sterft met iedere ooggetuige gaandeweg de waarheid uit’, besluit Benaim. ‘Wat rest is de herinnering aan herinneringen.’

Invasion – Abner Benaim. Za 22 10:00 Munt 10;

wo 26 17:15 Munt 13; vr 28 16:30 Tuschinski 4.

Plaza Man – Kasper Verkaik. Za 22 20:45 Tus-

chinski 2; ma 24 16:45 Brakke Grond Expozaal; di 25 18:45 Munt 10; za 29 21:15 Ketelhuis Zaal 1.

NEXT STOP: ROTTERDAM

INTERNATIONAL FILM FESTIVAL ROTTERDAM

21 JANUARY - 1 FEBRUARY 2015 IFFR15_IDFA_120X172,5mm_v3.indd 1

18-11-14 21:07

12 DAGEN DOCUMENTAIRES OP IDFA HET HELE JAAR DOOR OP NPO 2

Altijd de beste documentaires IDFA_special_245mmx172,5_versie2.indd 1

10/24/14 3:16 PM

‘Wie bepaalt wat goed of slecht is?’

foto: Bram Belloni

James Spione liet drie Amerikaanse klokkenluiders aan het woord over de consequenties van hun openbaarmakingen op hun persoonlijke leven. Van continue surveillance en bedreiging tot zelfs gevangenschap.

Eén van de klokkenluiders, advocate Jesselyn Radack, stelt in Silenced dat ze blijft strijden voor ‘het Amerika van 10 september’. Sinds de War on Terror veranderde the land of the free dramatisch, ook in de ogen van filmmaker James Spione: ‘De politieke besluitvorming, het bewapenen, goedpraten van martelen, geheime diensten met groeiende macht; allemaal reacties op 11 september 2001. Zo werd ook de Irakoorlog aan ons verkocht, alsof daar een verband mee was.’ Rond de opnames van Spione’s Incident in New Baghdad (2011) kwam het verhaal van Bradley Manning naar buiten. Hij kreeg 35 jaar voor het lekken van informatie. ‘35 jaar! Waarom?! Waarom die extreme drang van de overheid om vrije informatiestromen te beknotten? Met die vragen begon ik aan Silenced.’ Toen Spione opgroeide, leerde hij over

Oost-Duitse afluisterpraktijken en hoe anders zijn vrije, democratische land was in vergelijking met de Sovjet-Unie. Dat is nu anders. ‘Het is verschrikkelijk om over je eigen land te moeten zeggen, maar er bestaat denk ik geen sterkere definitie van een fascistische staat dan een overheid die zo veel informatie over zijn burgers verzamelt.’ Klokkenluiders als Radack, maar ook John Kiriakou (exCIA) en Thomas Drake (ex-NSA) hebben, zo legt hij uit, een raam geopend. ‘Hun verhalen laten zien wat er aan listigs gaande is – en tegelijkertijd de onzichtbaarheid ervan. Je kan wel dénken dat je niets verkeerd doet en niets te verbergen hebt, maar wie bepaalt wat goed of slecht is?’ ‘Reguliere media doen hun werk als luis in de pels niet meer; ze herkauwen vaak kritiekloos officiële overheidsberichten. Daar ligt een

rol voor ons als onafhankelijke filmmakers.’ Silenced is overigens een bewust subjectieve film. ‘Ik wilde geen nieuwsreportage maken met talking heads, verschillende meningen en officials van de overheid. Ik laat alleen de klokkenluiders vertellen en film hun persoonlijke ervaringen. Ik wil dat kijkers begrijpen wat zij en hun families ondervinden.’ Inmiddels vermoedt Spione dat hij meer dan de gemiddelde burger in de gaten wordt gehouden. ‘Maar ik ben nog niet gevolgd door een onopvallende zwarte auto. Hoewel ze je tegenwoordig ook niet meer fysiek hóeven te volgen. Ze hoeven niet meer bij je in te breken of je telefoon af te tappen, want ze houden al je stappen virtueel in de gaten. De vraag is: wat doen ze ermee?’ De goegemeente, is, zo denkt hij, zich niet bewust van de gevaren. ‘Onze maatschappij

is in zekere zin ziek; verslaafd aan geweld, controle en het verzamelen van informatie. Hebben we nog individuele rechten? Bestaat privacy eigenlijk nog? Er zijn gevaarlijke ontwikkelingen die vrije landen en de democratie in gevaar brengen. Ik begrijp dat één film geen culturele omwenteling kan veroorzaken. Maar ik hoop dat Silenced confronteert en verandering van perceptie aanjaagt. Bovendien staat Silenced niet op zichzelf. Denk aan CITIZENFOUR en 1971, in zekere zin een voorloper van Silenced. Nee, je krijgt niet iedereen mee, maar als een kleine, sterke en actieve groep ermee aan de haal gaat is dat een begin.’ (MN) Silenced - James Spione. Za 22 12:00 Tuschinski 1;

wo 26 22:15 Munt 12; do 27 17:30 Tuschinski 2; vr 28 13:45 Munt 11.

KORT Het Grote Rode Gevaar!

Zuid-Koreanen juichen onder wapperende vlaggen en voor krachtig orerende sprekers in verschillende bombastische scènes uit old school anticommunistische propagandafilms. Griezelverhalen uit de koker van de overheid met als rode draad het Grote Rode Gevaar: de wrede communist die niets anders wil dan uw kinderen vermoorden, zoals de tienjarige martelaar die in de films als held fungeert. CITIZENFOUR – Laura Poitras. Zo 23 19:00 Tuschinski 1; ma 24 16:45 EYE Cinema 1; vr 28 22:30 Tuschinski

Beep - Kyung-man Kim. Za 22 22:00 Tuschinski 6; do 27 20:30 Tuschinski 6; za 29 19:30 Tuschinski 6.

28 docs

premiĂ¨re

Around the World in 50 Concerts Atlas of Pentecostalism Chellina / da Beast

Crazy

Floating Bodies

Giovanni and the Water Ballet

director Alexander Oey

Good Husband, Dear Son

HamartĂa - More or Less Louis van Gasteren

The Invisible Friend

Johan

Metal and Melancholy

Losers - A Film About Loss

My Dearest F#cking Phone

Home

Pekka The Need to Dance The New Rijksmuseum - The Film Our Colonial Hangover Solo - Out of a Dream

Plaza Man

Refugee Republic

Stand By Your President

4 Ever

School Full of Fish The Underground Orchestra We Are 18 The Dutch Cultural Media Fund supports documentaries, drama, shorts, music videos, feature films, transmedia, radio, youth productions, games and more. Partner in IDFA DocLab Interactive Conference, IDFA DocLab Live Event, IDFA Media Talks: Industry Talk The Female Gaze, master classes Heddy Honigmann and

VOLGEND JAAR OOK NOG VAN ONZE FILMS GENIETEN?

Ineke Smits, extended Q&As

Door veranderingen in het omroepbestel wordt de BOS na 2015 wegbezuinigd. Met de steun van 10.000 vrienden kan de BOS doorgaan en films blijven maken. Jij maakt het verschil. Steun ons en breng de toekomst van de BOS in beeld. Word vriendvandebos.nl

www.mediafonds.nl

Wat is de komst tussen n e e r e ov

& de H esteu nd

s. na ece door een m

Ga naar www.dekunstvanhetgeven.nl en ontdek de vele vormen van geven en nalaten aan cultuur, natuur en wetenschap.

oge Veluwe?

Be i d e werd en g

Word ook mecenas en lever een bijdrage aan de geschiedenis van morgen.

het Vondelpark

Photo: Chellina - da Beast / Zoeteke Lugthart

Georgica Pekka

director Katelijne Schrama

Goodbye

Georgica

‘Het kon een val zijn’ Laura Poitras filmde klokkenluider Edward Snowden terwijl hij zijn onthullingen wereldkundig maakte. Hoe breng je iets onzichtbaars in beeld?

foto: Corinne de Korver

Wanneer ze begin 2013 wordt benaderd door Edward Snowden, die op het punt staat de verregaande afluisterpraktijken van de Amerikaanse veiligheidsdienst NSA te onthullen, wordt Laura Poitras zelf onderdeel van een historische gebeurtenis. Eerder had ze My Country, My Country (2006) en The Oath (2010) gemaakt, de eerste delen van een trilogie over Amerika na 9/11. Deel drie zou gaan over de NSA. Dan ontvangt ze een versleutelde mail van een anonieme afzender. Hoe reageer je daarop? ‘Die eerste mail was zo gedetailleerd en fascinerend, dat ik direct heb geantwoord. Ik was wel op mijn hoede, want het kon ook een val zijn.’ Waarom kiest hij mij?, blijft Poitras zich aanvankelijk afvragen, vooral omdat ze zich als beeldjournalist niet geroepen voelt zulke abstracte materie te behandelen: ‘Hoe verbeeld je iets onzichtbaars? Gelukkig gaf Snowden me wel een plot’, lacht ze. Na de derde mail stemt Poitras in om mee te werken. Snowden had haar vooral benaderd vanwege haar kennis van de NSA; sterker nog: vanwege haar eerdere fi lms stond ze al zes jaar op de watch list van geheime diensten. ‘Ik weet waar inlichtingendiensten toe in staat zijn, dus ik ben heel zorgvuldig in het verbergen van mijn materiaal en het beschermen van mijn bronnen. Onbedoeld heeft de overheid mij daarin getraind’, grijnst ze. Haar deskundigheid in het versleutelen van berichten en veilig bewaren van bestanden

ab rdistsu isch

CITIZENFOUR – Laura Poitras. Zo 23 19:00 Tuschinski 1; ma 24 16:45 EYE Cinema 1; vr 28 22:30 Tuschinski 1.

De bezoeker – donderdag, 11.10, De Munt 12

Escaping Riga foto: Corinne de Korver

heetl ig gees

gaf Snowden het benodigde vertrouwen. Poitras houdt van de traditionele vlieg-op-de-muurstijl. ‘Ik ben dol op die manier van werken. Zo wordt het menselijk drama duidelijk, je ziet hoe geschiedenis ontstaat. Zo voelde ik dat ook echt in Hongkong. Dit was dan ook een uitzonderlijke situatie: normaal moet je een bron beschermen. In dit geval had hij zelf besloten zich bekend te maken.’ De donkere tunnel in de openingsscène ziet Poitras als symbool voor de onbekende, griezelige reis die begon na het eerste contact met Snowden. ‘Ik ben ook echt wel bang geweest, maar door mijn ervaring met dit soort onderwerpen ben ik gehard. Ik heb lang geleden besloten om me niet te laten intimideren.’ Ze wijst erop dat klokkenluiders als Snowden hard nodig zijn, maar het steeds moeilijker krijgen. ‘Bronnen zijn steeds minder geneigd hun verhaal te vertellen, door de toegenomen digitale surveillance. Terwijl het overheidsbeleid zich steeds meer onttrekt aan de openbaarheid. Ondertussen loop je als journalist of klokkenluider grote risico’s – nog los van intimidaties en bedreigingen. In plaats dat foute beleidsmakers worden vervolgd, wordt op klokkenluiders gejaagd.’ (OvD)

Speelse kroniek van de twintigste eeuw, zegt de programmagids over Escaping Riga, aan de hand van de levensgeschiedenissen van Sergej Eisenstein en Isaiah Berlin, allebei geboren in Riga. Maar de eerste bezoeker die de zaal uitkomt is niet in de stemming voor vragen. Is de fi lm dan toch niet zo speels? Zeker wel, zegt Sofie Bosma. ‘Een heel geestige fi lm.’ ‘Er zat een onderkoeld commentaar doorheen dat het iets absurdistisch gaf ’, zegt Jan Bosma (vader van). Het is tien over 11 in de ochtend en ze hebben hun eerste fi lm er al op zitten. Waarom zo vroeg? ‘Vanwege het interessante thema’, zegt Jan, ‘en door het grote aanbod is het passen en meten. Deze paste in het schema.’ Welk thema dan? ‘Geschiedenis. En de Baltische Staten. Daar komen heel interessante figuren vandaan.

Wat bevestigd wordt door het boek Baltische zielen van Jan Blokker.’ Sofie: ‘En in Het huis van de dichter dat je nu leest. Dat gaat over Russische kunstenaars in ballingschap in Amsterdam. Jij hebt een fascinatie met het gebied. Mij gaat het om de ballingschap.’ Wat is daar interessant aan? ‘Kwesties van identiteit. Is het de ballingschap die aanzet tot creativiteit of is het de cultuur van het land waar ze terechtkomen?’ Jan: ‘Ik ben een paar jaar terug in Odessa geweest, waar Eisenstein z’n Pantserkruiser Potemkin heeft opgenomen. Deze fi lm was ook een beetje terugkeren daarnaartoe.’ (RR) Escaping Riga – Davis Simanis. Zo 23 11:15 Munt 10; ma 24 13:45 Munt 12; di 25 22:45 Tuschinski 4.

Draait er nog wat leuks?

Niet bij de dansavond? Strafpunten! Het lijkt een absurdistische aflevering van Hertenkamp, maar deze film uit 1981 over een Pools Socialistisch Jeugdkamp is echt. Het zonnetje schijnt, de liedjes schallen vrolijk over het terrein, maar een vakantie is het allerminst. Er wordt hard gewerkt aan ideologische veren en serieuze partijfunctionarissen zien erop toe dat eenieder het jargon en de partijliederen kent. En dan is er ook nog een prijs voor het beste kerngezin. In het grootste geheim wordt een jury samengesteld die de jonge, deelnemende families beoordelen. Discussiëren de partners voorbeeldig? Organiseert papa op eigen initiatief een badmintontoernooi? Punten! Wordt er achter gesloten deuren geruzied? Niet aanwezig tijdens dansavonden? Strafpunten! De in het begin nog feestelijke wedstrijd – met als inzet die felbegeerde wasmachine – ontaardt rap in een sociale inquisitie waarbij juryleden niet schromen

zelfs kinderen in de speeltuin te ondervragen. Hilarisch en doodeng tegelijk. Naast de jarenzeventigmode, slechte gebitten, bebaarde heren en kapsels die alweer bijna in fashion zijn, zorgen geheimzinnige, gewichtige juryvergaderingen voor ronduit fantastische scènes. Zo ook momenten dat de heren ogenschijnlijk onopvallend door het kamp sluipen. Gewapend met kladblok en pen, heimelijk bijeenkomend om de tussenstanden door te nemen. Ook de arme kinderen dragen een zware verantwoordelijkheid als ze worden gescoord tijdens bonteavond-optredens. De teleurgestelde koppen van ouders wier kind haperend een gedicht oplepelt, zijn onbetaalbaar. (MN) How to Live – Marcel Lozinski. Za 22 10:00 EYE Cinema 2; do 27 14:15 Tuschinski 6.

–––––––––––––––––––

Het moet stiekem een mooi moment zijn wanneer je als klokkenluider dit soort zinnen uitspreekt. De hoofdrol in de spionagethriller die je op het punt staat om uit te rollen, waarna misschien een regering ten val komt of boeven achter de tralies belanden. Natuurlijk, het is een serieuze en zelfs levensgevaarlijke stap om maatschappelijke misstanden aan het licht te brengen. En toch, zou NSA-klokkenluider Edward Snowden zich niet een nanoseconde James Bond hebben gevoeld toen hij zich liet fi lmen in die hotelkamer in Hongkong, waar hij alleen het wachtwoord van zijn laptop wil invoeren als hij zijn hoofd en toetsenbord met een rode lap bedekt?

Los van dit soort bloedstollende, surrealistische situaties waarin klokkenluiders zich tegen wil en dank bevinden, vormt het besluit om uit de school te klappen een vat vol risico’s. Daarnaast doen ze zich voor in uiteenlopende gedaantes, leert de verzameling onthullingsfi lms op IDFA. Ze worden opgejaagde mediapersoonlijkheden (Silenced, CITIZENFOUR), worden juist helemaal niet gevonden (1971), komen uit zichzelf met onwelgevallig nieuws (The Forecaster), krijgen überhaupt hun boodschap niet verkocht (Plaza Man), onthullen zaken die geheel verzonnen blijken (War of Lies) of bezwijken onder de druk (Killswitch). Waarom doen ze wat ze doen? Om de mensheid te redden, omdat je niet kunt slapen? In de fi lm 1971 formuleert een van de hoofdpersonen het zo: ‘Toen ik besefte hoeveel er niet klopte [aan de Vietnamoorlog, red.] was het geen kwestie meer van beslissingen nemen. Ik moest gewoon wat doen.’ De studenten en jonge activisten uit Philadelphia voelden zich bedrogen door hun regering, die de Amerikaanse Droom invulling gaf door het aanrichten van bloedbaden aan de andere kant van de wereld. En oh ja, ze dreigden in militaire dienst te moeten. Dus begon een groepje de dienstformulieren uit overheidsgebouwen te stelen, want in die internetloze tijd was het leven tamelijk overzichtelijk: niks backups, serverkopieën of clouds, er was een papieren exemplaar waarop stond dat je bestond en als dat weg was, was jij weg. En als de activisten ontdekken dat de FBI dossiers bijhoudt van min of meer iedereen die enigszins links uit de ogen kijkt, zonder enige vorm van verdenking, slaan ze de slag van hun leven. Oh heerlijke tijd, dat je met een cursusje sloten forceren een complete dossierkast met rapporten leeg kon roven. Terwijl de bewaker televisie kijkt, ontvreemdt de groep een stapel belastende rapporten uit het plaatselijke FBI-kantoor, waaruit blijkt dat zelfs padvinders en feministen als staatsvijand kwalificeren. Wereldnieuws, en een gevoelige klap voor de inlichtingendiensten. Nou ja, klap: dik veertig jaar later bevinden we ons in nog steeds dezelfde situatie. Dit keer is het de Amerikaanse inlichtingendienst NSA die gemakshalve van iedereen ter wereld gegevens verzamelt, en de activist is nu geen langharige hippie met uilenbril, maar een fris in de gel gezette hipster achter een laptop.

Edward Snowden werkt als digitaal-systeemontwerper voor de NSA, en heeft toegang tot de allergeheimste plannen van deze geheime dienst. Ook Snowden besluit om een daad te stellen, als hij beseft dat de digitale surveillancesystemen waarmee hij werkt en de daarmee verzamelde hoeveelheid informatie van gewone burgers niet alleen nobele doelen hoeven te dienen (zoals terroristische aanslagen voorkomen) maar ook door bijvoorbeeld een dictator kunnen worden ingezet voor minder fraaie plannetjes. In CITIZENFOUR zijn we ooggetuige van het moment dat Snowden zijn kennis wereldkundig maakt, in kleermakerszit achter zijn laptop gezeten op het bed van zomaar een hotelkamer in Hongkong. Zijn informatie

slaat in als een bom: er is geen chatbox, mobieltje of online poezenfotoverzameling (I Know Where Your Cat Lives) waar de Amerikaanse inlichtingendiensten niet met z’n tengels in zit, en het schandaal doet de door Julian Assange (goh ja, die van WikiLeaks, bijna vergeten!) opgediepte weetjes verbleken. Terwijl opsporingsdiensten in 1971 nooit ontdekken wie toch achter de inbraak zat, is de zeldzaam geheime informatie van Snowden gauw naar hem te herleiden. Het duurt dan ook niet lang of de probleemhuid van deze computerexpert prijkt op voetbalveldformaat op tv-schermen in de straten van Hongkong en de rest van de wereld, waarna het onvermijdelijke uitleveringsbevel volgt.

Terwijl de wereld in shocktoestand is over de oneindige tentakels van de Amerikaanse geheime dienst, is de 29-jarige klokkenluider als politiek vluchteling door Rusland opgenomen. Zijn toekomst is onzeker, en als we het lot van klokkenluidende landgenoten in Silenced zien schept dat weinig hoop. Arme CIAagent John Kiriakou zit nu in joggingbroek thuis op de bank, sinds hij in alle oprechtheid niks geks dacht te zeggen toen hij in een televisie-interview opmerkte dat de verhoormethode van waterboarding natuurlijk een vorm van martelen is. En wiskundig genie Martin Armstrong (The Forecaster) belandde zelfs in de cel, nadat hij op eigen kracht zulke angstaanjagende toekomstscenario’s wist te schetsen dat de overheidsdiensten geen andere mogelijkheid zagen dan dat hij over geheime informatie beschikte. Anderen zijn wel een nieuwe toekomst ingeslagen: zo heeft ex-topjurist Jesselyn Radack na haar verzet tegen onethische handelingen bij Justitie (Silenced) juist haar werk gemaakt van aan de bel trekken; tegenwoordig staat ze als mensenrechtenadvocaat andere klokkenluiders bij – zoals Edward Snowden. Een bijzondere buitencategorie in klokluiden vormt de Irakese asielzoeker Rafed Ahmed Alwan al-Janabi. De scheikundig ingenieur werd door de Duitse inlichtingendienst gevraagd of hij wou helpen om Saddam Hoessein ten val te brengen. Dat leek de politieke dissident wel wat, en hij opperde een plek waar massavernietigingswapens zouden staan. Een leugentje om bestwil, want het ging toch om het doel de dictator weg te krijgen? Wist hij veel dat een jaar later 9/11 zou plaatsvinden en weer later de regering Bush zijn rapport zou gebruiken om Irak te bombarderen. En wat denk je? Ineens komt zijn naam in de publiciteit en wijst iedereen, tot aan Colin Powell toe, hém aan als aanstichter van de Irakoorlog! Niet voor niks zwoegt Rafed in War of Lies zich neurotisch kettingrokend een weg door het interview/verhoor van filmmaker Matthias Bittner.

Maar het kan extremer: stel je bent een klokkenluider, maar je krijgt helemaal geen aandacht? Probeer je alles op te geven voor de goede zaak, om eigenhandig de moordenaar van JFK op te sporen (naar Dallas verhuizen, je kinderen niet zien opgroeien, de keukentafel laten verdwijnen onder vellen vol aantekeningen), en dan blijkt dat niemand die je verhaal wil publiceren. Van al deze klokkenluiders is zelfbenoemd JFK-expert Robert Groden (Plaza Man) wel degene die aan het allerkortste eind trekt: vijftig jaar werk aan de bekendste moordzaak ter wereld, een bijkans verwoest privéleven, en nog steeds heeft hij de wereld niet op zijn kop gezet. Wat natuurlijk weer aantoont dat ook dát een complot is. Wacht maar af, op een dag wordt alles duidelijk, en dan zul je zien wie al die tijd gelijk had. Maar dat heb je dus niet van mij.

EWH1434_IDFA_ADV_265_375.indd 1

11-11-14 10:22

‘Ze zweven tussen

hemel en hel’

GROETEN UIT EUR OPA

foto: Felix Kalkman

Moordlustig Europa

De Nederlander Morgan Knibbe documenteert met dichterlijke blik de situatie van vluchtelingen die stranden in Zuid-Europa. Het Fort Europa tussen droom en nachtmerrie. ‘Ik hoop dat het publiek het echt zelf meemaakt.’ ‘In het eerste jaar van de Filmacademie ging ik samen met een klasgenoot naar Patras in Griekenland. Een heftige ervaring. Patras is een plek waar mensen uit allerlei landen heen trekken om via veerboten naar Italië verder Europa in te komen. Iedereen wil Griekenland uit: behalve crisis is er heel veel racisme, en als je als illegale immigrant wordt opgepakt beland je in een vluchtelingenkamp.’ ‘Wat in de gesprekken met vluchtelingen steeds terugkwam, was het gevoel tussen hemel en hel te zweven, als geesten. Dat gevoel wilde ik aan het publiek overdragen. Het was ook vanaf het begin het idee om veel verschillende personages en situaties in beeld te brengen, zodat de diversiteit van het probleem duidelijk wordt. Zo kwam ik uit bij een geest

Eten

die op zoek naar is naar zijn geliefden. Hij beweegt telkens verder, blijft nooit op één plek. Het had voor mij geen nut om voor elk personage een afgeronde dramatische vertelling te creëren, want het gaat om het grote plaatje.’ ‘Dat veel mensen getraumatiseerd zijn maakte het af en toe erg moeilijk om een goed contact op te bouwen. Want ik wil graag iets maken samen met de mensen die ik fi lm: het gaat me om wat zij met mij willen delen. Daarom kwam ik in eerste instantie zonder camera en ging ik alleen maar met ze praten en voor ze koken.’ ‘Wat je veel ziet in documentaires over deze problematiek is dat mensen in een slachtofferrol worden gedrukt en dat de kijker denkt ‘goh, wat erg’ en vervolgens weer verder gaat met zijn leven. Ik heb een radicaal andere aanpak gekozen, waardoor het publiek hun verhalen hopelijk niet alleen ziet en hoort, maar echt zelf meemaakt. Het moet een fi lmische ervaring zijn.’ (SK) Those Who Feel the Fire Burning – Morgan Knibbe.

Za 22 20:00 EYE Cinema 1; zo 23 15:45 Munt 10; wo 26 14:30

Tuschinski 2; vr 28 19:00 Ketelhuis Zaal 1; za 29 18:45 Tuschinski 1; zo 30 16:00 Podium Mozaïek.

Muziek

Crisis

Waardoor in 1989 de Roemeense revolutie precies begon, bleef lang onduidelijk. Dat veranderde toen de makers van Videograms of a Revolution in 1992 125 uur amateurvideo en staatstelevisie analyseerden om de gebeurtenissen te reconstrueren. De werkelijkheid begrijpen door ’m even stil te zetten. Elke fi lm, elke montage is in wezen een reconstructie. Soms van een gedachte, vaker van een historische werkelijkheid. En soms van iets wat zich tot nu toe volledig in de duisternis verstopt hield. IDFA vertoont dit jaar een handjevol Europese fi lms die heel precies zo’n onbekende geschiedenis proberen te reconstrueren. From Caligari to Hitler laat via de beelden uit Weimarfi lms zien dat de opkomst van het fascisme in Duitsland wel degelijk zichtbaar en voelbaar was. Sabine Guzzanti’s The State-Mafia Pact voert een theatrale weergave op van belangrijke gebeurtenissen rond het pact tussen de Italiaanse staat en de maffia. Kunstenaar Aernout Mik stelde zijn installatie Raw Footage in de Brakke Grond samen uit het ruwe materiaal dat nieuwsredacties niet bruikbaar achtten voor hun uitzendingen. Uit dat restmateriaal van ‘war rushes’ blijkt dat oorlog niet alleen actie en spanning is, maar vooral verveling en onduidelijkheid en chaos. Maar het kan ook kleiner en particulierder. Wie drong op een winternacht in 2006 bij de familie Lahti binnen en vermoordde de man des huizes? Zijn vrouw ging de gevangenis in. Was dat geblunder? Emergency Call reconstrueert een bizar en nimmer opgelost Fins moordmysterie. Alexander Oey reconstrueerde in Pekka een ander Fins moordmysterie. Op 7 november 2007 schoot de achttienjarige Pekka acht mensen dood op zijn middelbare school in Jokela, een vredig forensendorpje boven Helsinki. Hoe kwam de jongen tot deze daad? Hoe intenser de realiteit wordt, hoe moeilijker die te volgen is. Reconstructies drukken op pauze en laten je even achter de schermen kijken. Dat helpt. (RR)

Vroeger

Dieren

Good Things Await

Who the Fuck is Jett Rebel

Maidan

From Caligari to Hitler

Cats in Riga

Boer Niels Stokholm runt zijn biologisch-dynamische boerderij op zijn manier – dat resulteert in confrontaties met de Deense overheid en ook erkenning door hippe, stadse restaurants.

Achter het excentrieke uiterlijk van deze podiumartiest schuilt een introverte jongeman. Waar blijft Jelte Tuinstra wanneer alter ego Jett Rebel de gillende fans om zijn vinger windt?

De huidige crisis in Oekraïne begon in 2013 in Kiev. Meesterregisseur Sergej Loznitsa filmt de heftige demonstraties prachtig en zonder commentaar. Heel anders dan een nieuwsverslag.

Volgens Duitser Rüdiger Suchsland werd Hitler al aangekondigd in de films van de Weimar-periode, vol maniakale volksmenners en gehypnotiseerde massa’s. Fascinerende filmgeschiedenisles.

Terwijl op de televisie het laatste nieuws over Russische dreiging schalt, blokkeren poezen het beeld. Zij hebben hun eigen beslommeringen.

3 vragen aan… Ghosts from the Past

Walther Grotenhuis en Cinta Forger filmen ex-junkie Viggo. 1) Waar gaat jullie film over? ‘Een ex-crimineel probeert zijn leven weer op de rails te krijgen, maar oude familiekwesties maken dat er niet makkelijker op. Door een goede vriend kwamen we op het spoor van deze bijzondere familie met een crimineel en incestueus verleden. Het leek ons interessant om die twee werelden te tonen, die toch ver van je af staan.’

2) Naar welke andere film kijk je het meest uit? Wisten we het maar, we zijn zo opgeslokt door onze eigen film dat we nog he-le-maal niets van het programma hebben kunnen bekijken, daar gaan we zondag eens rustig voor zitten. We hopen altijd geweldige films te zien te krijgen die je anders nooit te zien krijgt, en de maker ervan te kunnen spreken en te vragen hoe die de financiering heeft geregeld.’

3) Wat is je belangrijkste festivalervaring? ‘Dat je naar een film gaat omdat je een interessante trailer hebt gezien, maar bij de vertoning na een kwartier denkt: wat doe ik hier? We blijven ons verwonderen over de selectie van de films op festivals, die onveranderlijk grillig, onvoorspelbaar en onbegrijpelijk is. Ook goed, want als het voorspelbaar is ga je daar als filmmaker heen werken. Maar we zouden dolgraag eens met Ally Derks willen praten over hoe die selectie in zijn werk gaat!’ (OvD)

Ballet Boys

Kenneth Elvebakk toont drie Noorse tieners die dromen van een danscarrière.

Åsa Ekman ontleedt een met een jeugdtrauma worstelende tiener.

1) Waar gaat Ballet Boys over?

1) Wat wil je laten zien met je film?

‘Sleutelwoorden zijn: vriendschap, ambities en dromen. Ballet Boys vertelt, op een voor jongeren wereldwijd toegankelijke manier, hoe moeilijk het is voor een mannelijke danser om zijn dromen waar te maken.’

2) Naar welke andere film kijk je het meest uit? ‘Omdat ik momenteel aan een nieuwe documentaire werk vind ik het fantastisch me te laten inspireren door alle films binnen het Doc U-programma. Ik kijk met name uit naar Something Better to Come, Songs for Alexis, Waiting for August en niet te vergeten de Noorse film Ida’s Diary, uit de MidLength Competition.’

3) Wat is de beste festivalfilm die je zag? ‘Searching for Sugar Man is een van de beste films die ik ooit gezien heb. De dood van regisseur Malik Bendjelloul is een groot verlies. Ook mooi: Être et avoir (Nicolas Philibert), een film die haarfijn het kindzijn invoelbaar maakt. Net als Jongens (Boys), die ik zag op het BIFF in Noorwegen. Ik zoek regelmatig inspiratie in speelfilms, maar een werkelijk goede documentaire blijft toch favoriet. Zowel Armadillo als The Act of Killing zitten in mijn persoonlijke top tien.’ (MN)

don’t Verlies nietlose de moed heart

EEN FILM VAN HELLA DE JONGE GESELECTEERD VOOR DE NEDERLANDSE COMPETITIE EN DE PUBLIEKSPRIJS BIJ IDFA AMSTERDAM WERELDPREMIÈRE ZATERDAG 22 NOVEMBER | TUSCHINSKI 1 24 NOV. KETELHUIS | 25 NOV. DE BALIE | 26 NOV. EYE

My Life My Lesson

‘Ik hoop dat mensen begrijpen wat het betekent als kind getuige te zijn van huiselijk geweld. Het zien ervan is namelijk even traumatisch als mishandeld worden. Toch is het blootstellen van kinderen aan zulk geweld in de meeste landen niet strafbaar.’

2) Naar welke andere film kijk je het meest uit? ‘Vooral naar The Lion’s Mouth Opens; deze film van Lucy Walker staat namelijk direct voor My Life My Lesson geprogrammeerd en ik vind haar een geweldige maker. Verder ben ik benieuwd naar Nima Sarvestani’s Those Who Said No. Ze heeft lang aan deze film gewerkt en dat zijn doorgaans films waar ik me toe aangetrokken voel. Tot slot lijkt A French Laundry (Elisabeth Vogler) me een film waarbij de esthetiek alleen al pure inspiratie biedt.’

3) Wat is je belangrijkste festivalervaring? ‘Toen in 1998 het Zweedse documentairefestival Tempo startte zag ik vooral films gemaakt door en over mannen. Ik stond aan het begin van mijn eigen carrière en die algehele onzichtbaarheid van vrouwen dreef me ertoe films te maken met nog niet vertelde verhalen over mijn eigen sekse. Aanvankelijk politiek vrij uitgesproken, maar ik laat steeds meer het publiek op een artistieke manier zelf conclusies trekken.’ (MN)

The Invisible Friend

Regisseur Hans Busstra onderzoekt of hij nog in God gelooft. 1. Waar gaat je film over? ‘Religie fascineert me mateloos: ik kom uit een heel gelovig gezin, maar twijfel aan mijn eigen geloof. Ik wilde er een film over maken, maar de personages die ik vond, ervoeren geen groot conflict in hun leven. Daarom richtte ik de camera op mezelf. Ik worstelde of ik het publiek moest lastig vallen met zo’n particulier en ogenschijnlijk triviaal onderwerp, maar was ervan overtuigd dat als ik met de billen bloot zou gaan dit iets interessants op zou leveren.’

2) Naar welke andere film kijk je het meest uit? ‘The Look of Silence van Joshua Oppenheimer. Ik was zeer onder de indruk van The Act of Killing, omdat hij daarmee een gruwelijk historisch onderwerp volledig naar het heden wist te brengen en het medium film op briljante wijze inzette.’

3) Wat is je belangrijkste festivalervaring? ‘In 2011 bezocht ik de Rogue Film School van Werner Herzog, voor drie dagen privéles samen met 75 andere makers. Ik heb ontzettend veel geleerd, gelachen en me verwonderd over deze ondoorgrondelijke meester. Herzog raadde ons aan vooral te lezen en wandelen; zelf keek hij maximaal één film per maand en tal van moderne klassiekers die wij hem voorlegden waren hem volkomen vreemd. Buitengewoon grappig en een prettig excuus voor mijn eigen professionele laksheid: ondanks dat ik filmmaker ben kijk ik niet zo veel documentaires.’ (OvD)

…

8 filmmakers Elephant’s Dream

Kristof Bilsen maakte een poëtisch portret van miljoenenstad Kinshasa. 1. Waar gaat je film over?

My Beautiful Broken Brain

Sophie Robinson filmt het herstel van coregisseur Lotje Sodderland na een zware beroerte.

‘Ik wilde graag een ander soort film maken over Congo. Niet de verschrikkelijke verhalen belichten, maar ook niet de creativiteit in armoede. Ik besloot een portret te maken van overheidswerkers in Kinshasa, gewoon tijdens hun dagelijks werk. Ik wilde laten zien hoe zij het hoofd koel houden binnen een georganiseerde chaos, waar toch een soort dictatuur heerst, in de wetenschap dat hun werk nauwelijks bestaansrecht heeft en ze alle reden hebben hun waardigheid te verliezen.’

1. Waarom moeten mensen je film gaan zien?

2. Naar welke film ben je vooral benieuwd?

‘Ik kijk heel erg uit naar Virunga omdat de postproductie is gedaan door hetzelfde team bij Molinare in Londen dat de postproductie van mijn film deed, en the talk of the town was. Elke film die via mondreclame uitgroeit tot een must see moet bijzonder en de moeite van het kijken waard zijn.’

‘Ik durf het bijna niet te zeggen, maar ik ga dikwijls een oude getrouwe opzoeken op IDFA, bijvoorbeeld Tanjuska and the 7 Devils uit 1993. Als kijker word je zélf haast onderwerp van onderzoek en zorg, omdat je zo meeleeft met het meisje dat door beide ouders als bezeten wordt beschouwd. Wie is nu eigenlijk bezeten, vraag je je steeds af.’

3. Wat is de belangrijkste, leukste of meest inspirerende ontdekking die je hebt gedaan op een filmfestival? ‘In elk geval niet de FEBO – het dieet op filmfestivals is nooit optimaal, vrees ik. Ik herinner me een heerlijke avond met mijn Kitchen Sink Collective op IDFA waar we, na het zien van Erotic Man op een ongoddelijk uur scènes naspeelden op en rond het Rembrandtplein. Best grappig. Soms kunnen documentaires zo serieus zijn!’ (OvD)

‘Mensen moeten mijn film gaan zien omdat die de manier waarop ze naar de wereld kijken zal veranderen. Hij daagt je uit na te denken over waar ons brein en onze geest toe in staat zijn en hij laat je zien dat de realiteit precies dat is wat door mensen als waarheid wordt gezien.’

2. Naar welke andere film op het festival kijk je uit?

3. Wat is je grootste ontdekking ooit op een filmfestival? ‘Mijn grootste ontdekking ooit was een man die James Scott heet. Hij was de editor van een bijzondere film, The Man Who’s Mind Exploded, die we in 2013 in Sheffield zagen. Toen Lotje en ik de film zagen, wisten we meteen dat we James in onze film wilden. Na veel stalken zei hij eindelijk ja en creëerde hij een kunstwerk voor ons dat de documentaire naar een heel nieuwe stratosfeer tilt!’ (RR)

Pixadores

Amir Escandari gaat op pad met een bende straatartiesten in São Paulo. 1. Hoeveel halsbrekende toeren heb je moeten uithalen? ‘Ik haatte het draaien van die gevaarlijke scènes. Mensen kunnen doodgaan of zwaar gewond raken wanneer ze ongezekerd een hoog gebouw beklimmen. Het hielp dat we de jongens kenden en wisten hoe ze dingen aanpakten. Mij werd vaak gevraagd idioot gevaarlijke klimondernemingen van andere pixaçao-bendes te filmen maar dan vond ik de risico’s voor de klimmer of onze crew te groot.’

2. Naar welke festivalfilm kijk je het meeste uit? ‘The Look of Silence. The Act of Killing was anders dan alles wat ik ooit had gezien, en ik kan niet wachten om te zien waar Oppenheimer ons nu mee naartoe neemt.’

3. Wat is de grootste ontdekking die je ooit op een filmfestival deed? ‘Tijdens het Midnight Sun Film Festival in Finland stuitte ik op Aki Kaurismäki en Abbas Kiarostami, die samen op een rots in het bos zaten te drinken, pratend over wat ze wilden doen als ze samen een film zouden maken. Ik kon mijn ogen en mijn oren niet geloven. Ik mocht niet alleen delen in de inhoud van de fles maar kreeg bovendien de kans te horen hoe zij een filmproject van begin tot eind ontwikkelden.’ (SK)

Georgica

Katelijne Schrama laat boeren uit de Flevopolder reageren op een gedicht uit de oudheid. 1.Waar gaat jouw film over? ‘Uitgangspunt vormt de Georgica van Vergilius, die de invloedrijke politicus Sicco Mansholt op zijn sterfbed zou hebben gelezen. Mansholt was een groot pleitbezorger van grootschalige landbouw, maar kreeg spijt van zijn beleid. Het gedicht behandelt de verhouding van mens en natuur. Ik leg zijn gedicht voor aan boeren in de Flevopolder, die vervolgens openhartig spreken. Omdat ik zelf in dat gebied ben opgegroeid, stond ik dicht bij mijn onderwerp.’

2.Waar ben je nieuwsgierig naar op IDFA? ‘The Making of Heimat, over de totstandkoming van het laatste deel van het imposante Duitse tv-epos van Edgar Reitz. Het gaat over het boerenleven op de Hünsruck en alle veranderingen uit de afgelopen eeuw. Ik heb er zelf in 2011 gefilmd, dat maakt het zeer herkenbaar.’

3.Wat is je grootste documentaire-ontdekking ooit? ‘Zonder twijfel La vie moderne van Raymond Depardon, over keuterboeren in Frankrijk. Hij legt op een schitterend schrijnende manier een manier van leven vast die aan het verdwijnen is. In de Flevopolder was het boerenbedrijf vanaf het begin grootschalig. Maar die Franse boeren hebben het hele traject van klein naar groot afgelegd... En het wordt nog steeds grootschaliger, met minder boeren, die er nauwelijks van kunnen leven.’ (PvdG)

Ghosts from the Past - Cinta Forger, Walther Grotenhuis. Za 22 16:00 Munt 11; ma 24 20:15 Tuschinski 2; wo 26 21:15 Ketelhuis Zaal 1; za 29 22:00 Munt 09. Ballet Boys - Kenneth Elvebakk. Za 22 10:30 Brakke Grond Expozaal; di 25 20:15 Tuschinski 5; wo 26 13:30 Tuschinski 4; vr 28 13:30 EYE Cinema 2. My Life My Lesson - Åsa Ekman. Zo 23-11 19:15 Tuschinski 5; di 25 22:15 Munt 9; wo 26 20:00 Munt 12; vr 28 16:00 Tuschinski 3. The Invisible Friend - Hans Busstra. Za 22 19:00 Ketelhuis Zaal 1; za 29 18:15 Munt 12.

Elephant’s Dream - Kristof Bilsen. Za 22 16:15 Munt 10; ma 24 22:45 Tuschinski 4; di 25 18:45 Munt 12; do 27 20:15 Munt 13.

My Beautiful Broken Brain - Lotje Sodderland, Sophie Robinson. Za 22 13:30 Munt 11; di 25 21:45 Tuschinski 6; do 27 20:00 de Balie - Grote Zaal; za 29 21:00 Tuschinski 2. Pixadores - Amir Escandari. Za 22 21:15 Munt 9; di 25 22:15 Munt 13; wo 26 11:30 Tuschinski 2; za 29 22:30 EYE Cinema 1.

Georgica - Katelijne Schrama. Zo 23-11 18:00 Tuschinski 4; di 25-11 11:45 Munt 09; wo 26-11 16:00 Munt 10; do 27-11 19:00 Ketelhuis Zaal 1.

ID Fi STIMULERINGS

FONDS VOOR DE

Colofon

JOURNALISTIEK

Alle films en de

Partners van IDFA

IDFA’s publieksprogrammering wordt mogelijk gemaakt door

Hoofdpartners

IDFA-Mediafonds Workshop / Kids & Docs Workshop / IDFA Media TalksCompetition worden mogelijk gemaakt door IDFA

for Feature-Length Documentary

Partners

IDFA Forum wordt ondersteund door De Champions League. Wie zich plaatst, strijdt voor de hoofdprijs.

Subsidiënten & fondsen

40 35 Cows and a Kalashnikov IDFA Fund wordt in 50 Concerts 40 Bertha Around the World ondersteund door 41 Chameleon 41 Democrats 43 The Forecaster 43 Franco’s Promise 47 Of Men and War Club IDFA 49 The Queen of Silence 51 Somboon ABN AMRO Bank NV, Cardano, De Breij Evers 51 De Something BetterBank, to Come Boon, Nederlandsche Houthoff 51 That Sugar Film Buruma, JBR, Jean Mineur Mediavision, 51 Those Who Feel the Fire Burning M.N. BV, PwC,Said Rabobank Amsterdam, 51 Léons Those Who No Rotaform, Weekbladpers 52 Uyghurs, PrisonersMedia of the Absurd 52 Wind on the Moon

Donateurs

Mogelijk gemaakt door de VPRO.

STIMULERINGS

FONDS VOOR DE

JOURNALISTIEK

HOOFD-/ REDACTIE NL EINDREDACTIE NL Olga van Ditzhuijzen KEES driessen Paul van de Graaf IDFA’s publieksprogrammering wordt Nicole Santé Sasja Koetsier Maricke Nieuwdorp mogelijk gemaakt door INTERNATIONAL EDITION Ronald Rovers Nick Cunningham Mark Baker CINEMAGRAPHS Melanie Goodfellow Tech Noir Geoffrey Macnab Workshop / Kids & Docs Workshop / IDFA-Mediafonds

FOTOGRAFIE Felix Kalkman Bram Belloni Nichon Glerum Ruud Jonkers Corinne de Korver ILLUSTRATIE Bas van der Schot Farhad Foroutanian

IDFA Media Talks worden mogelijk gemaakt door

40 {The And} 40 After 6/4 42 Empire 44 I Know Where Your Cat Lives 44 In Limbo 44 John Lennon: The Bermuda Tapes 45 Love Hotel Interactive 49 Polar Sea 360 Suppliers 49 Primal 50 Arti Refugee RepublicArt Support BV Theater3PO, and Amicitiae, 50 Serial productiebureau, Bijlmer Parktheater, Brasserie 50 Seven Digital Deadly Sins Harkema, Café de Jaren, Compagnietheater, 51 Somebody De51 Balie, De You Kleine Komedie, DeLaMar Theater, Thru Too De52 Melkweg, Engineers, EYE Film Instituut, V.O.S.E.Event (Original Version Subtitled FestivalTickets, Het Ketelhuis, IndyVideo, in Spanish) Lichtwerk, MacBike, MeneM Systemen/Datasein, Nedcipro-NCP Holland, NH Hotel Group, IDFA Competition for Podium Mozaïek, Rex, Swych, VBVB Cultuurautomatisering, Student Documentary Videodock, Vlaams Cultuurhuis De Brakke Grond De beste eindexamenfilms van veelbelovende regisseurs.

De 12internationale competitie voor documentaires van drie kwartier tot een uur.

Club IDFA

Suppliers

ABN AMRO Bank NV, Cardano, De Breij Evers Boon, De Nederlandsche Bank, Houthoff Buruma, JBR, Jean Mineur Mediavision, M.N. Léons BV, PwC, Rabobank Amsterdam, Rotaform, Weekbladpers Media

3PO, Arti and Amicitiae, Art Support BV Theaterproductiebureau, Bijlmer Parktheater, Brasserie Harkema, Café de Jaren, Compagnietheater, De Balie, De Kleine Komedie, DeLaMar Theater, De Melkweg, Event Engineers, EYE Film Instituut, FestivalTickets, Het Ketelhuis, IndyVideo, Lichtwerk, MacBike, MeneM Systemen/Datasein, Nedcipro-NCP Holland, NH Hotel Group, Podium Mozaïek, Rex, Swych, VBVB Cultuurautomatisering, Videodock, Vlaams Cultuurhuis De Brakke Grond

Stichting Dioraphte steunt projecten van hoge kwaliteit op het gebied van kunst en cultuur met een landelijk of internationaal bereik.

AVROTROS, EYE International, Embassy of the United States of America, Goethe Institut, HUMAN, IKON, Institut Français des Pays-Bas, John Adams Institute, NCRV, NPO Sales, OUTtv, P.W. Janssen’s Friesche Stichting, Rabobank Amsterdam, Stichting Elise Mathilde Fonds, Tribeca Film Institute, VEVAM Fonds, WOMEN Inc.

Ook IDFA mag rekenen op onze steun om de creatieve documentaire Festival Trailer bereikbaar maken voor een Cape te Rock, Jean Mineur Mediavision breed publiek. IDFA bedankt alle Vrienden van het festival.

Niet straks maar nu. Omdat cultuur rijkdom is die je met elkaar deelt. Colofon programma magazine Redactie Joost Broeren, Sasja Koetsier Productie Rebecca Bego, Joost Daamen, Laura van Halsema, Lieven Heeremans, Roos Hekkens, Jasper Hokken, Eveline Kaethoven, Martijn te Pas, Caspar Sonnen, Cathalijne de Wilde, Raul Niño Zambrano Vormgeving en opmaak Sjoukje van Gool en Gerald Zevenboom Advertentie acquisitie Daily Productions Druk Rodi Media IDFA | Frederiksplein 52 | 1017 XN Amsterdam | info@idfa.nl | www.idfa.nl

42 43 44 45 47 47 47 47 47 49 50 51 51 52 52

The Final Stretch A French Laundry Ida’s Diary Kamchatka - The Cure for Hatred Me Girl, Me Princess Metal Bread My Friend the Enemy My Life My Lesson Nick and Chai Plaza Man Saving Mes Aynak Stealing Socialism The Storm Makers Vast Warriors from the North

Mogelijk gemaakt door de NTR.

IDFA Competition for Dutch Documentary ’s Neerlands trots, zowel jonge als ervaren makers. Uitsluitend wereldpremières. 40 42 43 43 43 44 45 47 47 47 49 49 50 51 51

40 44 47 47 49 50 51 51 52

Ballet Boys Just Eat It: A Food Waste Story My Beautiful Broken Brain Nas: Time Is Illmatic On the Bride’s Side Solo - Out of a Dream Something Better to Come Songs for Alexis Waiting for August

Masters IDFA Royalty. De Meesters met een onmiskenbaar vakmanschap, van wie u het oeuvre wilt volgen. 40 40 42 42 44 44 44 45 47 47 49 49 50 50 51 52

Act and Wind The Arms Drop The Dream of Shahrazad Emergency Call - A Murder Mystery How to Smell a Rose: A Visit with Ricky Leacock in Normandy I Am Here Iris The Look of Silence Messi National Gallery Putin is Back Raiders Rio 50° The Salt of the Earth Tales of the Grim Sleeper We Come as Friends

Steun IDFA ook. Als bezoeker, als vriend of als dikke vriend.

Around the World in 50 Concerts Don`t Lose Heart Georgica Ghosts from the Past Hamartía - More or Less Louis van Gasteren Home Killer Slope Naziha’s Spring The Need to Dance The New Rijksmuseum - The Film Pekka Plaza Man Solo - Out of a Dream Stand By Your President Those Who Feel the Fire Burning

Mogelijk gemaakt door Beeld en Geluid.

De internatio documentair 42 43 44 45 47 47 47 47 47 49 50 51 51 52 52

International Documentary Film Festival Amsterdam

The Fin A Fren Ida’s D Kamch Me Gir Metal My Fri My Lif Nick a Plaza M Saving Stealin The St Vast Warrio

Mogelijk gem

ID Do

Cape Rock, Jean Mineur Mediavision

Selectie uit het hele programma door jonge filmfans.

Alway At 60 Die Be Drifte The Gr Hip Ho I Want In the Mothe On the Pixado Placeb The Sh Tea Tim War o

ID fo Do

Festival Trailer

IDFA | Frederiksplein 52 | 1017 XN Amsterdam | info@idfa.nl | www.idfa.nl

IDFA Bertha Fund wordt ondersteund door

40 40 42 42 43 43 44 44 47 49 49 49 50 51 52

De beste digitale documentaires die met interactieve technologie een verhaal vertellen.

42 The Doctor Leaves Last 42 The Farewell IDFA bedankt alle 43 The Future Is Ours Vrienden festival. 44 If Mamavan Ain’thet Happy, Nobody’s Happy 42 Die Before Blossom 44 Invisible PRODUCTIE INTERNET VORMGEVING 42 Drifter 44 Island 36 Cathalijne de Wilde Marjanne de Haan Sjoukje van Gool 43 The Ground 45 The Last Hour in the Sun (eindredactie NL) Beneath Their FeetLaurenz van Gaalen 43 Hipvan Hop-eration 45 Letting You Go IDFA Florence Berckel Gerald Zevenboom 44Colofon I Want INT) to programma Be a King Frederiksplein 52 (eindredactie magazine 47 No Lullaby 44 In the Shadow of War 1017 XN Amsterdam ACQUISITIE 50 Rehearsal Joost Broeren, Sasja Koetsier IDFA REPORTS Daily Productions 47Redactie Mother of the Unborn 50 Sleepers’ Beat info@idfa.nl www.idfa.nl Charlie Dronkers Bego, Joost Daamen, Laura van Halsema, Lieven Heeremans, 49Productie On theRebecca Bride’s Side 50 The Solitude of Memory Saskia Legein DRUK Rodi Media 49Roos Pixadores Hekkens, Jasper Hokken, Eveline Kaethoven, Martijn Pas,Night Caspar 52 A te Wee In Sonnen, Robin Jay Boekhout 49Cathalijne Placebo de Wilde, Raul Niño Zambrano 50Vormgeving The Shoreen Break opmaak Sjoukje van Gool en Gerald Zevenboom 51 Tea Time IDFA DOC U Advertentie acquisitie Daily Productions 52 War of Lies Competition Druk Rodi Media

IDFA Competition for Mid-Length Documentary

IDFA Forum wordt ondersteund door

Donateurs

AVROTROS, EYE International, Embassy of the IDFA Competition for United States of America, Goethe Institut, HUMAN, IKON, Français des Pays-Bas, FirstInstitut Appearance John Adams Institute, NCRV, NPO Sales, 1e of 2e P.W. film van de nieuwe talenten van de OUTtv, Janssen’s Friesche Stichting, toekomst. Rabobank Amsterdam, Stichting Elise Mathilde Fonds, Tribeca Film Institute, VEVAM Fonds, 40 Always Together WOMEN 40 At Inc. 60 Km/h

IDFA DocLab Competition for Digital Storytelling

1e of 2e film v toekomst.

’s Neerlands ervaren mak 40 42 43 43 43 44 45 47 47 47 49 49 50 51 51

Aroun Don`t Georg Ghost Hama Louis v Home Killer S Naziha The Ne The Ne Pekka Plaza M Solo Stand Those

Mogelijk gem

festivallocaties

Locaties 8 5

Café de Jaren – Nieuwe Doelenstraat 20 – 22 Festivalcafé 2 Swych – Nieuwe Doelenstraat 24 Festivalcafé 1

Pathé de Munt – Vijzelstraat 15 Filmvertoningen, Centrale Festivalkassa, IDFA shop 4 Pathé Tuschinski – Reguliersbreestraat 26 Filmvertoningen, Festivalkassa, Extended Q&A’s, Masterclass 5 Eye – IJpromenade 1 Filmvertoningen, kassa, Extended Q&A’s, IDFA Junior 6 Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond – Nes 45 Filmvertoningen, Festivalkassa, CJP Serveert, DocLab: Immersive Reality expo, Raw Footage installatie 7 Melkweg – Lijnbaansgracht 234a Filmvertoningen, concerten, The Best of IDFA, kassa 8 Het Ketelhuis – Pazzanistraat 4 Café de Jaren – Nieuwe Doelenstraat 20 – Documentary, 22 Filmvertoningen, Dutch kassa Festivalcafé 9 De Balie – Kleine-Gartmanplantsoen 10 Swych – Nieuwe Doelenstraat 24 Filmvertoningen met introductie door wetenschapper, kassa Festivalcafé 10 De Kleine Komedie – Amstel 56 - 58 Pathé de Munt – Vijzelstraat 15 Filmvertoningen The Female Gaze, Extended Q&A’s, kassa Filmvertoningen, Centrale Festivalkassa, IDFA shop Pathé11Tuschinski – Reguliersbreestraat 26 DeLaMar Theater – Marnixstraat 402 Filmvertoningen, Festivalkassa, Extended Q&A’s, Masterclass The Best of IDFA Eye – IJpromenade 1 – Museumplein 10 12 Stedelijk Filmvertoningen, kassa,Museum Extended Q&A’s, IDFA Junior Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond – Nes 45 IDFA rondleiding Filmvertoningen, Festivalkassa, CJP Serveert, 13 Podium Mozaïek – Bos en Lommerweg 191 DocLab: Immersive Reality expo, Raw Footage installatie MelkwegFilmvertoningen, – Lijnbaansgracht 234akassa Filmvertoningen, concerten, The Best of IDFA, kassa 14 Bijlmer Parktheater – Anton de Komplein 240 Het Ketelhuis – Pazzanistraat 4 Filmvertoningen Filmvertoningen, Dutch Documentary, kassa 3

festivallocaties

8 5

1 2

3 4 5 6

13 7

8 9 10 11 12

2 6

De Balie – Kleine-Gartmanplantsoen 10 Filmvertoningen met introductie door wetenschapper, kassa De Kleine Komedie – Amstel 56 - 58 Filmvertoningen The Female Gaze, Extended Q&A’s, kassa DeLaMar Theater – Marnixstraat 402 The Best of IDFA Stedelijk Museum – Museumplein 10 IDFA rondleiding Podium Mozaïek – Bos en Lommerweg 191 Filmvertoningen, kassa Bijlmer Parktheater – Anton de Komplein 240 Filmvertoningen

10 4

2 1

7 3

10 4

7 11

Festival cafés

Festival cafés Café De Jaren

Openingstijden

Zondag t/m donderdag 09.00 – 01.00 uur Vrijdag en zaterdag 09:00 – 02.00 uur + DJ’s vanaf 22.00 uur

Café De Jaren

Bar Swych Openingstijden

Openingstijden

Zondag t/m donderdag 09.00 – 01.00 uur Zondag t/m donderdag 11.00 – 01.00 uur (woe 19 vanaf 15.00 uur) Vrijdag en zaterdag 09:00 – 02.00 uur11.00 + DJ’s vanaf Vrijdag en zaterdag – 03.00 uur 22.00 uur Programmamagazine

International Documentary Film Festival Amsterdam

Bar Swych Openingstijden

Zondag t/m donderdag 11.00 – 01.00 uur (woe 19 vanaf 15.00 uur) Vrijdag en zaterdag 11.00 – 03.00 uur

Program TUSCHINSKI TUSCHINSKI 1 1

9:00

Saturday 22 November

TUSCHINSKI TUSCHINSKI 2 2

TUSCHINSKI TUSCHINSKI 3 3

TUSCHINSKI TUSCHINSKI 4 4

TUSCHINSKI TUSCHINSKI 5 5

TUSCHINSKI TUSCHINSKI 6 6

DE MUNT DE MUNT 9

DE MUNT DE MUNT 10

DE MUNT DE MUNT 11

DE MUNT DE MUNT 12

DE MUNT DE MUNT 13

EYE CINEMA EYE CINEMA 1

MELKWEG MELKWEG RABOZAAL RABOZAAL

9:00

09:30 Industry 09:30Screening Industry Screening

Wind onWind the Moon on the Moon 10:00

10:00 Industry 10:00Screening Industry Screening

10:00

Killswitch Killswitch 10:00 10:00

The Shore TheBreak Shore Break

Ali Akbarzadeh Ali Akbarzadeh

Ryley Grunenwald Ryley Grunenwald

Of Media andOf Men Media , 72’ and Men, 72’

11:00

10:15

10:45

10:00

Paul Lazarus Paul Lazarus

All of Me All of Me

First Appearance FirstCompetition Appearance,Competition 90’ , 90’

Arturo Gonzalez Arturo Gonzalez VillaseñorVillaseñor

10:45

Panorama, 90’ Panorama, 90’

VirungaVirunga

Panorama, 93’Panorama, 93’

10:45