TOMATEA
(Solanum lycopersicom)
JATORRIA: Espaniarrek ekarri zuten Europara. Mexikotik iberiar penintsulara XVI. mendean iritsi zen. Europan, Italian erabili zuten lehenengo aldiz jangai gisa 1550.urtearen inguruan. Tomatea aztekak, maiak eta inkek aurkitu zuten lehendabizikoak izan ziren eta oinarrizko fruta bat zen bere elikaduran.
EZAUGARRI OROKORRAK: Kanpoko itxura: zapaldutako borobilaren forma dauka, kolore gorri deigarri bat du. Barneko itxura: likidoa da, barruko guztia tomate zukua da eta hazi askoz betea egoten da. Tamaina: erradiala 3-5 zentimetrokoa izaten da baina badaude tomate espezie asko. Zaporea: tomatearen zaporea bada gazigozoa baina badaude batzuk besteak baina gaziagoak.
EZAUGARRI NUTRITIBOAK: Koloredun fruta honen osagai nagusia ura denez ez du energia emateko kantitate asko, baina tomatean dauden bitamina antioxidatzaileak dira nabarmenekoak: C eta E bitaminak eta karotenoak besteak beste. Bitamina horiek ehunen birsorkuntza errazten dute, LDL kolesterola garraiatzen duten proteinen oxidazioa galarazten dute ere. Honi esker hainbat minbizietatik babesten gaitu. JATEKO GARAIAK: Tomateak kultibatzeko 15-20eko temperatura beharrezko da baina 30 gradu baino gehiago egiten baditu, hazteari uzten diote. Tomateek ez dute onartzen hotza ezta haizea eta argi asko behar dute, hortaz tomateek 4 hilabete iraun behar badute hazi egiteko apirila eta uztailaren tartean landatu behar dira.
JAKINGARRIAK ETA BITXIKERIAK: Ba al zenekien…? - Tomateak XIV mende arte bere kolore deigarriengatik pozointsua zela uste zela? - Eta munduko tomaterik handiena Inglaterrako neskatxa batek kultibatu zuela eta 11.2 metro neurtzen zuela bere erradioak? - Baita tomate horrek, ibai batean zegoen ura baino 2 litro gehiago zituela? - Tomateek oinetako usaina kentze duela ere? - azkenik badaudela Txinan tomate moreak?
TOMATE ESPEZIEAK: Milaka tomate espezie daude baina nik gutxi batzuk aurkeztuko ditut: ·black cherry ·udare tomatea ·cherry ·eros ·gallego ·glaziarra
·hugh ·jersey devil ·kumato ·manitoba ·opalka ·rio grande
Isabelle Maya 11N