IJsseldeltagids 2015 by IJsseldelta Marketing

www.ontdekdeijsseldelta.nl

Neem gratis mee!

Over een mooi gebied gesproken… IJsseldelta Drie Hanzesteden boordevol cultuurhistorie • eeuwenoude rivieren • oudste polder van Nederland

ijsseldelta

@ijsseldelta

Overijssel

IJsseldelta

Een warm welkom in de IJsseldelta In je handen heb je de nieuwste IJsseldeltagids. We hopen dat je hierin vindt wat je zoekt en dat we je kunnen inspireren om een nog leuker verblijf te hebben in de IJsseldelta. De IJsseldelta kun je ook online ontdekken. Onze website www.ontdekdeijsseldelta.nl staat bol van informatie die interessant is. Je kunt ook onze IJsseldelta-app downloaden via de Apple app-store (Iphone en IPad) en Google Play (Android).

Website Op verschillende plekken in het Nationaal Landschap IJsseldelta vind je informatiepunten. Deze digitale schermen vertellen je over het landschap. Lees de historische verhalen achter de kruispunten in de Mastenbroekerpolder, vind de toeristische trekpleisters, en zoek horecagelegenheden in het landschap. Je vindt de informatiepunten van het Nationaal Landschap IJsseldelta bij: • Genemuiden, Tourist Info • Hasselt, TIP • Kampen, Tourist Info • Mastenbroek, Theeschenkerij Het Asjesgoed • Zwartsluis, Tourist Info • Zwolle, Tourist Info - Waanders in de Broeren • Zwolle, Biologische schapenmelkerij De Vreugdehoeve

Op onze website vind je wat er te doen en te zien is in de IJsseldelta.

Smartphone App Met de IJsseldelta-app krijg je inspiratie via je vingertoppen.

Achter in deze gids vind je alle adressen van de Tourist Info Punten en de informatiepunten van het Nationaal Landschap IJsseldelta.

Meer tipsz:e bekijk one websit &app

www.ontdekdeijsseldelta.nl 2

IJSSELDELTAGIDS

Interactieve tafel Vind hier informatie en veel inspiratie! De adressen vind je op blz. 82.

Inhoudsopgave 4

Nederland in het klein

Ontdek het pure Landleven

Proef (H)eerlijk IJsseldelta

8 Genemuiden 12 Grafhorst 14 Hasselt 20 â&#x20AC;&#x2122;s-Heerenbroek 22 IJsselmuiden 26 Kampen 38 Kampereilanden 42 Kamperveen 44 Kamperzeedijk 46 Mastenbroek 52 Wilsum 56 Zalk 60 Zwartsluis

Colofon De IJsseldeltagids is tot stand gekomen door een samenwerking van IJsseldelta Marketing en Nationaal Landschap IJsseldelta.

66 Zwolle 77

Adressen in de regio

Op stap in de regio

80 Overijsseltrips 81

Van ons voor jou

82 Informatiepunten Nationaal Landschap IJsseldelta 83 8 Tourist Info Punten

Copyright MarketingOost, IJsseldelta Marketing Grafisch ontwerp www.beeldprikkels.nl Oplage 15.000 exemplaren Fotografie IJsseldelta Marketing, Nationaal Landschap IJsseldelta, Ingeborg Lukkien, Marijke Ripke, GregTheulings.nl Mede mogelijk gemaakt door Provincie Overijssel

INHOUDSOPGAVE

IJsseldelta Nederland in het klein

T ip:

Kijk voo r grat fietsrout is es op blz. 8 1!

Historische steden, eeuwenoude waterwegen en unieke polders, dat is wat de IJsseldelta te bieden heeft. De IJsseldelta ligt aan de monding van de IJssel. Het bijzondere gebied wordt omringd door de drie Hanzesteden Zwolle, Kampen en Hasselt, tapijtstad Genemuiden en watersportparadijs Zwartsluis. In het midden van de IJsseldelta ligt Nationaal Landschap IJsseldelta met daarin één van de oudste polders van Nederland: Polder Mastenbroek Fietsend en wandelend door de IJsseldelta

Eén gebied, drie dynamische Hanzesteden

Fiets en wandel langs de uiterwaarden van de IJssel, door de culturele Hanzesteden Zwolle, Kampen en Hasselt of breng een bezoek aan pittoresk Zwartsluis en Genemuiden. Van ommetjes tot lange afstandswandelingen of fietsroutes: met het Wandelnetwerk en het Fietsnetwerk IJsseldelta ontdek je de vele bijzondere plekken in de regio! Bekijk vanaf de oude zeedijken de polders en geniet van de bijzondere flora en fauna die de IJsseldelta rijk is. Ontdek de vele mogelijkheden met het Wandelnetwerk IJsseldelta en het Fietsroutenetwerk IJsseldelta.

Vanaf de twaalfde eeuw ontstond in Duitsland het Hanzeverbond. Doel van het Hanzeverbond was het beschermen en uitbreiden van de handel in producten als zout, granen, vis, hout, wijn, bier en dierenhuiden. In de IJsseldelta vind je maar liefst drie Hanzesteden. De (culturele) rijkdom die het Hanzeverbond met zich meebracht is hier nog goed zichtbaar en de dynamiek is vandaag de dag nog goed voelbaar. De steden vertellen verhalen over arbeid, handel en lange zeereizen. De imposante historische gebouwen, havens en verdedigingswerken maken de Hanzesteden tot prachtige ‘levende’ openlucht musea, die tot de verbeelding spreken.

NEDERLAND IN HET KLEIN

Hét pleziervaargebied van ons land Het water staat centraal in de IJsseldelta en dat is nooit anders geweest. De IJsseldelta telt, naast het Zwarte Water, Zwarte Meer, Ketelmeer en de IJssel, ontelbaar veel weteringen, uiterwaarden en slootjes. Een paradijs voor de watersporter dus. Op het water kun je genieten van rust, ruimte, natuur én eeuwenoude havensteden. Wat dit vaargebied nóg bijzonderder maakt is de unieke combinatie van stad en water. Ieder stadje heeft namelijk een haven vlak bij het centrum. Je loopt zo vanuit de haven de stad in om te genieten van culinaire en culturele verrassingen. Je vaart als het ware van stadskern naar stadskern. Tegen de tijd dat het donker wordt leg je aan in één van de vele havens en geniet je van een wijntje in Hasselt, een culinaire verrassing in Zwolle of een overnachting in Kampen.

Nederland in het klein De regio IJsseldelta is niet onder één noemer te vangen vanwege het gevarieerde karakter van het gebied. De rijke historie, de karakteristieke (Hanze)steden en dorpen, het cultuurhistorische landschap en de vele monumenten en kerken die de IJsseldelta bezit, zijn unieke historische kernkwaliteiten. Hiernaast bevat de IJsseldelta bijzondere natuurwaarden die zich kenmerken door de grote openheid en het rustieke karakter. Waar je voorkeur ook naar uitgaat, de IJsseldelta heeft het mooiste dat ons land te bieden heeft. Fiets en wandel door het uitgestrekte landschap, vaar over de mooiste rivieren, bewonder en beleef de historische binnensteden, proef de heerlijke streekproducten, ontdek de vele verhalen die het gebied te vertellen heeft en vertel ze door. Kortom, ontdek onze IJsseldelta; Nederland in het klein.

Meer informatie over de IJsseldelta vind je in deze gids, op www.ontdekdeijsseldelta.nl en op facebook.com/ijsseldelta.

NEDERLAND IN HET KLEIN

Ontdek het pure landleven in het Nationaal Landschap IJsseldelta De wind in je haren, de zon op je gezicht. De geur van vers gemaaid gras prikkelt je zintuigen. Je fietst door de uitgestrekte graslanden van de IJsseldelta. Vergezichten lopen tot aan de horizon. Af en toe onderbroken door een monumentale terpboerderij die boven de polder uittorent. Kreken verdelen de kavels van elkaar, afgewisseld door kaarsrechte weteringen en slingerende dijkweggetjes. Welkom in de oudste polder van Nederland.

Ontdek het pure landleven Nationaal Landschap IJsseldelta Adembenemende vergezichten, eeuwenoude polderverkaveling en karakteristieke boerderijen op terpen, dat zijn de drie kenmerken die dit gebied hebben gemaakt tot Nationaal Landschap IJsseldelta. Een gebied waarin wonen, werken en recreëren hand in hand gaan. De IJsseldelta werd in 2005 door het Rijk erkend als Nationaal Landschap. Ons land telt 20 Nationale Landschappen waarin zich een unieke combinatie van agrarisch gebied, natuur en cultuurhistorie bevindt. Nationaal Landschap IJsseldelta bestaat uit de Polder Mastenbroek, Kampereiland, de Mandjeswaard, Polder de Pieper en de Zuiderzeepolder. De dorpjes ‘s-Heerenbroek, Wilsum, Kamperzeedijk, Grafhorst en Zalk liggen binnen dit gebied. Het strekt zich uit over delen van de gemeenten Kampen, Zwartewaterland en Zwolle.

Meer informatie over Nationaal Landschap IJsseldelta vind je op www.nlijsseldelta.nl

ontdek het pure landleven

De Vreugdehoeve De Vreugdehoeve is een biologische melkschapenboerderij met zo’n 200 schapen. Gelegen net buiten Zwolle in de Vreugderijkerwaard. De boerderij moest ‘letterlijk’ wijken voor de rivier die meer ruimte nodig heeft om veiligheid te bieden bij hoog water. Het pand is nu volledig transparant waardoor je via de ramen mee kunt kijken bij het maken van kaas en ijs. Ook de schapen en het melken ervan kunnen via ramen rechtsreeks worden bekeken. De open schapenstal zit vast aan het gebouw. Natuurmonumenten is al 50 jaar beheerder van de Vreugderijkerwaard en organiseert vanuit de Vreugdehoeve excursies in het prachtige gebied rondom de boerderij. Natuurlijk wordt je als gast ook verwend met een hapje en een drankje! Als je binnenkomt, stap je direct in de thee- en koffieschenkerij waar je lekker kunt (na)genieten van je bezoek.

Proef (H)eerlijk IJsseldelta De IJsseldelta staat bekend om haar water, Hanzesteden en natuurschoon in en om het Nationaal Landschap, een uitstekende voedingsbodem voor het streekmerk (H)eerlijk IJsseldelta. Het streekmerk is een initiatief van diverse agrarische ondernemers die gespecialiseerd zijn in (h)eerlijke duurzame producten.

(H)eerlijk IJsseldelta: Het beste komt van ons eigen land De streekproducten van (H)eerlijk IJsseldelta zijn afkomstig uit het gebied van de monding van de IJssel. De al eeuwenlange strijd tegen het water heeft vruchtbare grond opgeleverd en zorgt voor een grote diversiteit aan gezonde en smaakvolle producten. Je kunt hierbij denken aan tomaten, komkommers, aardbeien, aardappelen, uien, zuivelproducten, vlees, brood en nog veel meer. Je koopt de producten rechtsreeks bij de producent of bij een van de karakteristieke boerderijwinkels. Je vindt (h)eerlijke boerderijwinkels in de IJsseldelta o.a. bij De Vreugdehoeve in Zwolle, ‘t Rechterveld in Kampen en Aardbeienkwekerij Kalter en kwekerij Vahl in IJsselmuiden. Voor alle adressen en openingstijden kijk je op www.heerlijkijsseldelta.nl.

Actief (H)eerlijk IJsseldelta Geniet van de weidsheid en authenticiteit van het Nationaal Landschap! Stap op de fiets en proef en ontdek de regio met de fietsroutes van (H)eerlijk IJsseldelta. Je fietst een mooie route via het knooppuntensysteem en bezoekt onderweg onder andere de boerderijwinkels met de smaakvolle producten van (H)eerlijk IJsseldelta. Download de gratis fietsroutes (H)eerlijk IJsseldelta op www.ontdekdeijsseldelta. nl/fietsen. Liever het water op? Er is een speciaal kanoroutenetwerk opgezet met diverse overstapplaatsen. Of stap terug in de tijd aan boord van een échte trekschuit.

Collectief ‘In de IJsseldelta’ ‘In de IJsseldelta’ is een collectief van vele ondernemers in en rondom het Nationaal Landschap IJsseldelta. Bij deze ondernemers beleef je het Nationaal Landschap IJsseldelta in optima forma. En jij beleeft het mee!

De deelnemende ondernemers kun je herkennen aan het * bij de adressen. Kijk ook op www.indeijsseldelta.nl voor meer informatie.

IJsseldelta arrangementen Binnen de IJsseldelta zijn verschillende arrangementen ontwikkeld voor mensen die een dagdeel of meerdere dagen in dit prachtig gebied willen doorbrengen. Mooie plekjes om te zien, gezellige terrasjes om te zitten, heerlijke streekproducten om te proeven, adembenemende vergezichten, prachtige routes om te fietsen, natuurlijke paden om te wandelen en nog veel meer. De arrangementen in de IJsseldelta zijn doorspekt met veel van deze elementen. Kijk op onze website en kies uit wat bij jou past! Je bent van harte welkom.

(H)eerlijk IJsseldelta tip Op zoek naar een origineel cadeau? De (H)eerlijk IJsseldelta streekproductenmand is o.a. verkrijgbaar bij Kalter Aardbeien in IJsselmuiden.

Proef (H)eerlijk IJsseldelta

Genemuiden Stadsrechten in 1275 en het veerrecht in 1347, dat zijn belangrijke rechten waaraan Genemuiden zijn ontstaan heeft ontleend. Na de visserij kwam in de 16e eeuw de biezenteelt op, wat leidde tot de bekende blok- of Genemuider mat, de kokosmat en nog later vele soorten tapijt en kunstgras. Leer Genemuiden beter kennen, kom langs! Geschiedenis van Genemuiden De stad Genemuiden kent, zoals die er nu ligt, een lange geschiedenis. Ergens in de grijze historie streken de eerste bewoners neer in het moerassige gebied. In het jaar 500 na Chr. is er sprake van de nederzetting Gelmuda. Genemuiden heeft waarschijnlijk de naam te danken aan de loop van het Zwarte Water, ‘de mond van Genne’. Die naam komt terug in oude kaarten en documenten. ‘Gelmuda’ bloeide gestaag tot een aanzienlijk dorp en kreeg in 1275 van Jan van Nassau, elect van Utrecht, leenman van Oversticht, stadsrechten. Genemuiden stond in het teken van de visserij en de visrechten breidden zich dan ook snel uit. Als Genemuiden dan ook nog in 1347 het veerrecht krijgt, ontwikkelt het zich tot een grote vissersplaats.

Innovatief van visserij naar blokmatten Door de verzilting van de Zuiderzee, neemt de visserij in Genemuiden rond 1625 af. De aandacht verlegde zich naar de verwerking van riet en biezen. Daarom is aan het eind van de 17e eeuw niet meer de visserij, maar de hooi-, riet-, en biezenhandel de belangrijkste bron van inkomsten. Deze biezenhandel

Genemuiden

kwam na 1800 pas goed in bloei en de Genemuider matten (blokmatten) kwamen tot stand. Een heuse eigen uitvinding. Deze matten groeiden uit tot een belangrijk exportartikel.

Branden en overstromingen Door oorlog en hooibergbranden brandde Genemuiden meerdere malen voor een groot deel af. Een ramp voor de bevolking die weer opnieuw moest beginnen. Voordat rond 1866 de binnenhaven werd afgesloten, vonden er ook grote overstromingen plaats. De laatste was in 1825 en eiste 22 mensenlevens.

Crisistijd jaren ‘20 en ‘30 De technische ontwikkelingen zorgden in Genemuiden voor een ongekende economische opleving. Crisistijden zorgden echter voor grote neergang. Na 1900 was er bijna vijftien jaar sprake van ongekende welvaart. Hooi, riet en biezen werden dagelijks verwerkt tot vele producten. In de jaren twintig begon echter de dip en die zette na de crisis op Wallstreet in 1929 pas goed door. De hele biezenindustrie lag op z`n gat en er was alleen nog wat werk in de kokos over. In 1934 werkten in totaal nog maar dertig mannen in de Genemuider industrie.

Schip ‘De Vijf gebroeders’ De Vijf Gebroeders is een honderd jaar oud turfschip. Genemuidenaar Tiemen van Dijk nam het in 1914 in de vaart. Na jarenlange trouwe dienst kwijnde het schip weg als woonboot. Jan Postma redde de monumentale Hasselter Aak van de sloop en restaureerde het op prachtige wijze. Vrijwilligers van de Stichting Promotie Genemuiden brengen de Vijf Gebroeders nu zoveel mogelijk terug in oude staat. Momenteel wordt De Vijf Gebroeders ingezet voor dagtrips op het water met groepen en gezelschappen. Ook zijn er geheel verzorgde arrangementen mogelijk.

Meer informatie kun je vinden op website: www.vareningenemuiden.nl

’t Olde Staduus: sociaal hart van Genemuiden Deze naam geeft meteen duidelijk aan waar je bent. In het centrum van Genemuiden, in het voormalige gemeentehuis aan het Havenplein. Lange tijd kon je hier terecht voor allerhande gemeentelijke zaken. Ook is menig stel er getrouwd. Dit laatste kan gelukkig nog steeds in de sfeervol gerenoveerde trouwzaal. ‘t Olde Staduus is door actieve inzet en betrokkenheid van vele burgers behouden gebleven als sociaal, maatschappelijk en cultureel centrum van Genemuiden. In de komende jaren wil ‘t Olde Staduus mee ontwikkelen met de ambitieuze centrumplannen. Speciale aandacht zal daarbij uitgaan naar de betrokkenheid van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Zij worden (ook nu al) betrokken bij beheer en onderhoud van het gebouw en de omgeving. Participatie zoals het moet zijn in de moderne maatschappij!

’t Olde Staduus is te vinden aan Havenplein 1, Genemuiden: www.toldestaduus.nl

Historisch Centrum Genemuiden Wie meer wil weten over de geschiedenis van Genemuiden kan een bezoekje brengen aan het Historisch Centrum Genemuiden, voorheen de Oudheidkamer genoemd. Een aantal historische stijlkamers, waaronder een authentiek winkeltje en een timmerwerkplaats, voert je terug naar het verleden. De vaste collectie bestaat onder meer uit klederdrachten, archeologische vondsten en curiosa. Regelmatig worden er wisselexposities georganiseerd. Ook voor informatie over historie, genealogie en het plaatselijke dialect kun je aankloppen bij het Historisch Centrum.

Meer informatie vind je op de website van de Stichting Vrienden van Oud Genemuiden: www.oudgenemuiden.nl

Genemuiden

Verboden te roken in de Achterweg Meerdere malen hebben grote branden Genemuiden geteisterd. In het eeuwenoude stadje zijn daarom bijna geen gebouwen te vinden die ouder zijn dan 125 jaar. Tijdens een brand in 1868 ging ook het hele stadsarchief verloren. Op de Achterweg bevonden zich veel hooibergen tussen de woonbebouwing. Nu nog steeds is daar een rookverbod van kracht, uniek in Nederland.

Tapijtmuseum Genemuiden: “Van biezen tot kunstgras”

Tapijtstad en ondernemend Genemuiden In de stad ontstaat na de Tweede Wereldoorlog een geheel nieuwe industrie. Geïmporteerde kokosgarens werden omgezet tot kokosmatten. Dit ontwikkelt zich zo goed, dat er rond de jaren ‘50 maar liefst 39 kokosfabrieken waren gevestigd in Genemuiden. Tegenwoordig komt 60% van de tapijtproductie over heel Nederland uit Genemuiden. De kracht van Genemuiden is gelegen in ‘doorzetten na tegenslag’. Ook verloren de inwoners van Genemuiden nooit de hoop op betere tijden. Die karaktertrekken zien we nog steeds terug. Genemuiden is de stad met de meeste ondernemers per hoofd van de bevolking. Veel inwoners beginnen een eigen onderneming. Dat is terug te zien in de toonaangevende bedrijven die in Genemuiden gevestigd zijn. Ook de middenstand kent vele unieke en originele winkels. Genemuiden blijft zoals het was: levend en bruisend. Kijk op www.winkeleningenemuiden.nl.

10 Genemuiden

In de tapijtstad Genemuiden wordt al eeuwenlang vloerbedekking gemaakt. Voor 1500 was er al een huisindustrie waar matten werden gemaakt van biezen die groeiden in de ondiepe wateren langs de randen van de Zuiderzee. Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog kwam een fabrikant van biezen matten in het bezit van een scheepslading kokosgaren en vanaf die tijd werden er ook kokosmatten gemaakt in Genemuiden. Een nieuwe grondstof was sisal. In 1925 kwamen de eerste weefmachines in Genemuiden. De geweven kokos- en sisalvloerbedekking werd ± 1965 geheel verdrongen door getufte vloerbedekking van wol en synthetisch garen. Het nieuwste product is getuft kunstgras. In het Tapijtmuseum in Genemuiden zijn geen tapijten te zien! Wel is de geschiedenis van de Genemuider vloerbedekking industrie vastgelegd. Vrijwilligers geven demonstraties van oude handweeftechnieken en werken op oude weefgetouwen en weefmachines. Je krijgt zo een uitgebreid beeld van de ontwikkeling van het maken van biezen matten in de huisindustrie tot het fabrieksmatig produceren van kamerbreed tapijt. Het Tapijtmuseum vind je aan de Klaas Benninkstraat 2a, Genemuiden. T. 06-29386804 www.tapijtmuseum.nl

Verlichte waterputten

Actieve routes en kunstroutes

Petroleumkelders

De waterputten zijn stukjes verborgen geschiedenis, weggestopt onder vloeren in het oude Genemuiden. Kleine openingen bieden zicht op diepe gemetselde schachten die er letterlijk sinds mensenheugenis zitten. Eén van de putten kwam afgelopen jaar bij een verbouwing -en tot verrassing van de eigenaresse onder de vloer tevoorschijn. Interessant om te zien is de wijze waarop de eigenaren de putten hebben bewaard: door middel van een glastegel worden deze permanent in het zicht gehouden. De putten zijn verlicht, zodat je het metselwerk en het spiegelende water tot enkele meters in de diepte goed te zien krijgt.

Interessant is de stadswandeling die je langs markante plaatsen uit de geschiedenis van Genemuiden brengt. Vanuit Genemuiden zijn eveneens gemarkeerde wandelen fietsroutes te maken. Genemuiden ligt aan het Zuiderzeepad, ofwel LAW Wandelroute nr. 8. Daarnaast zijn er in dertig winkels in het centrum werken van plaatselijke kunstenaars te bewonderen. Eveneens in het centrum bevinden zich twee kunstgalerieën met onder meer verkoop en verhuur van schilderijen en beeldende kunst.

Na de vele branden van Genemuiden zijn de petroleumkelders ontstaan. Om nieuwe branden te voorkomen werd het de bevolking verboden petroleum vanuit huis te verkopen en op voorraad te hebben. Vandaag de dag zijn de petroleumkelders nog te bezichtigen. Voor meer informatie: Tourist Info Genemuiden.

Wil je Genemuiden en omgeving verkennen, loop dan binnen bij de Tourist Info in ‘t Olde Staduus.

Adressen Genemuiden ‘t Olde Staduus Tourist Info Genemuiden Havenplein 1, Genemuiden www.toldestaduus.nl

Horeca

Vermaak SNS Historisch Centrum Genemuiden Hoek 27, Genemuiden 038-3855472 www.oudgenemuiden.nl

Café-Cafetaria d’ Olde Soldoat Oosterbrugstraat 9 - 11, Genemuiden

Stoomgemaal Mastenbroek Genemuiden en bezoekerscentrum * Kamperzeedijk 5, Genemuiden

038-3854116 www.doldesoldaat.nl

038-3446525 www.stoomgemaal.nl

Restaurant De Biezen Langestraat 16, Genemuiden

Tapijtmuseum Klaas Benninkstraat 2a, Genemuiden

038-3859110 www.restaurantdebiezen.nl

038-3855923 www.tapijtmuseum.nl

Overnachten

Hobby en zorgboerderij De Pieperhorizon * Slangenweg 4, Genemuiden

Weidevogelhuus & Boerendiekhuus * Cellemuiden 16, Genemuiden

Melkveebedrijf Het Kamper Riet * Slangenweg 7, Genemuiden

038-3856826 www.boerendiekhuus.nl

06-34085701

* deelnemer ‘In de IJsseldelta’

Zorgboerderij De Pieperhoeve * Slaperdijkweg 1, Genemuiden 038-3376682 www.pieperhoeve.nl

overig Rabobank Prinses Julianastraat 1, Genemuiden 038-4287777 www.rabobank.nl/ijsseldelta

038-3446517

Genemuiden

Grafhorst Met 33 vissersschepen was Grafhorst ooit een voornaam vissersdorp. Het kleine haventje aan het Ganzendiep doet in stilte herinneren aan die tijd. Tradities kennen ze wel in Grafhorst: zo vervaardigt sigarenfabriek Van ’t Veen zijn sigaren nog steeds met de hand. En de Biestemarkt vindt jaarlijks plaats - sinds 1864 - ook al er is geen vee meer bij. Geschiedenis van een natuurrijk stadje

Vakantiewoning aan het Ganzendiep

Midden in Nationaal Landschap IJsseldelta ligt, onder de rook van Kampen, het voormalige vissersdorp Grafhorst. Sinds 1333 bezit Grafhorst stadsrechten, maar het wordt in de volksmond liefkozend aangeduid als dorp. Grafhorst, met zijn 1000 inwoners, kent een prachtige ligging aan het Ganzendiep en is een goede uitvalsbasis voor het verkennen van de omliggende natuur. Dat dit populair is blijkt uit de vele recreatiemogelijkheden langs het water. Gelukkig is dat nu zo, want hoe klein Grafhorst ook is, het heeft grote rampen gekend. Zo werd het dorp diverse keren geteisterd door grote overstromingen. In diezelfde periode verwoeste een enorme brand bijna heel Grafhorst. Van de zestig woningen, bleven er drie over. Volgens de overlevering hebben ook de Vikingen Grafhorst aangedaan.

Water, varen, vissen, fietsen en natuur? Dat kan allemaal in de buurt van vakantiewoning “Aan het Ganzendiep” bij de boerderij van Piet van der Steege. Deze vakantiewoning is een aanrader voor gezinnen, een vissersgezelschap, vaarliefhebbers en ouderen. De accommodatie is direct gelegen aan het Ganzendiep. Van hier uit is ook het prachtige natuurgebied het Zwarte Meer bereikbaar. Met de boot of jacht is het mogelijk om Kampen, Genemuiden, Hasselt en andere plaatsen vanaf het water direct benaderen. Vanuit de woonkamer van de vakantiewoning is het uitzicht zeer de moeite waard. Je kijkt namelijk uit op Hanzestad Kampen met zijn monumentale kerken en gebouwen. Vakantiehuis “Aan het Ganzendiep” is te vinden aan Kerkstraat 53, Grafhorst. T. 038-3315395

Visserij Tot laat in de 20e eeuw was Grafhorst een echt vissersdorp. Eeuwenlang was dit de grootste inkomstenbron. In de bloeiperiode van de visserij, net voor de afsluiting van de Zuiderzee in 1932, telde Grafhorst zelfs 33 eigen vissersschepen met de registratieletters GT. De laatste beroepsvisser van Grafhorst beëindigde in 1946 zijn visserij in de voormalige Zuiderzee. Daarna was het afgelopen met de bedrijvigheid in de haven en in 1950 werd die dan ook gedempt. Naast visserij was veeteelt in Grafhorst een hoofdmiddel van bestaan.

12 GRAFHORST

Sigarenfabriek Van ‘t Veen Verstopt in een oude schuur in Grafhorst worden nog op de traditionele manier sigaren vervaardigd. Deels machinaal, maar Van ‘t Veen Junior rolt de sigaren ook nog met de hand. Alle sigaren worden volgens traditioneel recept gefabriceerd uit 100% zuivere tabak. Net als in het nabijgelegen Kampen heeft dus ook Grafhorst een heuse sigarentraditie. Sigarenfabriek Van ’t Veen is gevestigd aan de Grafhorsterweg 22A, Grafhorst. T. 038-3326627 www.sigarenfabriekvantveen.nl

Wist je dat... Biestemarkt Traditioneel wordt in Grafhorst sinds 1864 in oktober de ‘Biestemarkt’ (beestenmarkt) gehouden, een dorpsfeest annex veemarkt. Het vee is inmiddels al jaren niet meer te bekennen, maar het traditionele feest wordt nog steeds gevierd. Grafhorsters en oud-Grafhorsters komen dan bij elkaar om paling, krentenbrood en/of erwtensoep te eten. De Grafhorster raad besloot op 3 augustus 1864 om de enige jaren daarvoor gesloten veemarkt te heropenen. In dat jaar wordt de najaarsmarkt voor het eerst op de tweede dinsdag in oktober gehouden. De huidige ‘Biestemarkt’ in Grafhorst is vooral een warenmarkt en familiereünie.

Grafhorst

Hanzestad Hasselt Hasselt met zijn grachtenpanden en historische geveltjes is een oude Hanze- en vestingstad. Hoog boven alles uit torent de St. Stephanuskerk uit 1497, die door het weidse landschap al van ver is te zien. Rond 1252 kreeg Hasselt stadsrechten van de bisschop van Utrecht. Door de ligging aan een knooppunt van landen waterwegen werd Hasselt een belangrijk handelscentrum. Sporen van de welvaart die de Hanze met zich meebracht, vinden we nog steeds terug. Een stad met een beschermd stadsgezicht en meer dan 70 rijksmonumenten in het historisch centrum, gelegen aan het Zwarte Water. Opgravingen hebben uitgewezen dat in een deel van Hasselt al rond 1000 v. Chr. mensen aanwezig waren. Of deze daar permanent woonden is niet zeker maar wel aannemelijk. Het water, de nabije natuur en de cultuur maken Hasselt aantrekkelijk voor zowel wonen als recreatie. In de directe omgeving kun je volop genieten van de natuurgebieden langs de oevers van het Zwarte Water en de Vecht.

Toeristisch Informatie Punt voor Hanzestadswandeling en andere zaken De Hanzestadswandeling heeft een lengte van ongeveer drie kilometer en laat je de sporen zien uit het rijke Hanzeverleden van Hasselt. Deze bijzondere en andere wandelingen kun je kopen bij het Toeristisch Informatiepunt (TIP) in het Oude Stadhuis aan de Markt 1. De wandeling

14 HANZESTAD HASSELT

start ook op de Markt. Bij het TIP kan je ook terecht voor een rondleiding door het Oude Stadhuis en informatie over de mogelijkheid de toren van de Grote Kerk te beklimmen. www.tiphasselt.nl

Oude Stadhuis Het Oude Stadhuis heeft een centrale plaats in Hasselt. Dit laatgotische gebouw uit de 15e-16e eeuw onderging in 1998 een grootscheepse restauratie. Het is tevens een bezoekerscentrum waar zich - een verzameling schilderijen en oude wapens bevindt, waaronder ĂŠĂŠn van de grootste collecties haakbussen ter wereld! Ook zijn er incidenteel exposities te zien. Een bezoek aan de St. Stephanuskerk, de patroonheilige van de kerk en de stad, is eveneens de moeite waard. De laatgotische hallenkerk stamt uit het midden van de 15e eeuw. Tegenwoordig worden er nog regelmatig concerten gegeven op het vermaarde Rudolph Knolorgel, dat uit 1806 dateert.

Van Stolkspark Dit park uit het begin van de 18e eeuw heeft zijn oude oorspronkelijke karakter van ‘Engelse landschapstuin’ behouden. In de Engelse landschapstuin werden bomen geplant uit de hele wereld, zo ook in het Van Stolkspark. Lange tijd heeft dit park in botanische kringen bekend gestaan wegens het voorkomen van meerdere fraaie exemplaren van bijzondere bomen en heesters. De bomenlijst van het park telt 50 namen van bomen en heesters. Het park vormt voor de wandelaar een natuurrijke route tussen de Kalkovens en Korenmolen De Zwaluw.

Heilige Stede Hasselt was in de late Middeleeuwen een religieus centrum. Vooral de aanwezigheid van het Mariaconvent was belangrijk en het heiligdom De Heilige Stede was befaamd en heeft nog steeds een niet onbelangrijke, regionale functie binnen de Nederlandse Katholieke geloofsgemeenschap. De huidige R.K. Kerk aan het Eiland werd in 1933 gebouwd op de plaats waar zich in de middeleeuwen, rond 1390, het bedevaartsoord ‘De Heilige Stede’ bevond. Het was een heilige plaats waarvan oudsher diverse pelgrims kwamen om die plek te bezoeken. Het stond namelijk bekend als een plek waar diverse wonderen zijn gebeurd. Let op de spreuk boven de ingang: Miserorum et Afflictorum Asylon (Toevluchtsoord voor Ongelukkigen en Bedroefden).

Hoogstraat 12, geboortehuis van Kiliaen van Rensselaer De naam Van Rensselaer is tegenwoordig nog steeds een zeer bekende naam in New York en behoort daar tot de high society. Zij stammen allen af van Kiliaen van Rensselaer, in 1586 geboren in Hasselt. Door zijn op latere leeftijd veroverde fortuin investeerde hij in een patroonschap in de Nieuwe Wereld, 200 kilometer van Nieuw Amsterdam, het latere New York en stichtte hier de Rensselaerwijck. Hierdoor werd tot diep in de 19e eeuw in het achterland van New York Nederlands gesproken.

De Veldschuur Met uitzicht op Hasselt ligt in een oase van rust, het natuur gebied “De Olde Maten” rond “De Veldschuur”. De Veldschuur is een in 2005 door de stichting “Vrienden van de Oldematen” herbouwde historische Staphorster boerenveldschuur en herbergt thans een educatief informatiecentrum voor natuur en historie uit de regio. De Veldschuur valt op in het landschap door de grote letters “Bid en Werk” op het schuine rieten dak. In het infocentrum werken Staatsbosbeheer en de stichting “Vrienden van de Oldematen” samen aan vooral educatieve projecten. Het grote gebied van de Olde Maten is in 2014 geheel ingericht als nieuw natuurgebied, waar verdwenen planten en dieren in alle rust het voormalige landbouwgebied opnieuw in bezit kunnen nemen. Het uitgestrekte veengebied werd oorspronkelijk vanuit het Zwartewaterklooster in de 13e eeuw ontgonnen door kleine groepen boeren, die het gebied langzaam in bezit namen en zich een weg baanden van west naar oost door het moerassige gebied. De Veldschuur is gevestigd aan Wijkweg 2, Rouveen (vlakbij Hasselt) www.veldschuur.net

Kalkovens De Kalkovens horen bij een rijk stukje historie van Nederland. In deze ovens werd uit schelpen kalk gewonnen en gebruikt voor de huizenbouw. In Hasselt behoorde het tot de oudste industriële bedrijfstak. Nederland is al een tijd niet meer afhankelijk van deze vorm van kalkwinning, omdat nu woningen met cement gebouwd worden. In 1990 sloot deze laatste nog brandende kalkbranderij van West-Europa haar poorten. De Kalkovens zijn nu een industrieel monument en je kunt er mede dankzij oude filmopnames zien hoe het schelpkalkbranden vroeger in zijn werk ging. De Kalkovens bestaan uit twee gerestaureerde ovens. Daarnaast staat een leshuis waar een permanente tentoonstelling is ingericht van de originele gebruiksvoorwerpen. In het documentatiecentrum neem je een duik in de wereld van de Kalkovens. De rondleiders vertellen je graag het verhaal over het schelpenvissen en het productieproces van schelpkalk. Je vindt de Kalkovens aan Kalkovenwegje 3, Hasselt. Voor meer informatie en de openingstijden, kijk je op www.tiphasselt.nl

Hanzestad Hasselt

Avontuurlijke GPS-wandeling door het natuurgebied van “De Olde Maten”

Kievitsbloem

Het waterrijke natuurgebied de Olde Maten op de grens van de gemeenten Staphorst en Zwartewaterland (nabij Hasselt) is al enige tijd te bewandelen met behulp van GPS-apparaat, dat te huren is bij “De Veldschuur” in Rouveen. Kinderen en volwassenen kunnen zo speurenderwijs kennis maken met de boeiende flora en fauna in het gebied. Waterschap Groot Salland heeft samen met Staatsbosbeheer en de stichting “Vrienden van de Oldematen” de educatieve GPS-route van ca. 3 kilometer ontwikkeld, die de bezoeker laat kennismaken met de natuur en de taken van het waterschap. Een kleine handcomputer wijst de weg. Onderweg krijgt de bezoeker allerlei informatie, uitdagende opdrachten voorgeschoteld en ook filmpjes te zien. Voor de jeugd zijn er spannende doe-opdrachten ingebouwd. Zo kan er bijvoorbeeld worden gewerkt aan een oversteek over de sloot met boomstammen en kan via onderwaterkijkers het leven in de sloten worden gezien en beleefd. In het zomerseizoen van 2015 (en daarna) mag je zelfs met een boot (pontje) een brede boksloot oversteken!

Hanzestad Hasselt is gelegen aan het Zwarte Water, de toegangspoort tot het merengebied in Noordwest-Overijssel, het IJsselmeer en de IJssel. Het Zwarte Water had vroeger een open verbinding met de Zuiderzee. De eerste inwoners vestigden zich op de hoger gelegen zandruggen aan de rivierzijde. De oudste gedeelten van Hasselt zijn nog duidelijk herkenbaar door hun hogere ligging (Hoogstraat, Markt, Ridderstraat en Eiland). Langs de oevers van het Zwarte Water vind je mooie natuurgebieden waar rond april de zeldzame kievitsbloem bloeit. Ongeveer tachtig procent van de Nederlandse kievitsbloemen staat bij het Zwarte Water en de Vecht. Door haar zeldzaamheid is de kievitsbloem wettelijk beschermd. In België is de plant in het wild uitgestorven. De bloem heeft paars (soms wit) geblokte bloemblaadjes. De planten doen er acht jaren over om in bloei te komen. Van oudsher kwam de kievitsbloem voor in gebieden met klei-op-veen en dan vooral de gebieden die ‘s winters onder water stonden. De plant kan erg slecht tegen aanpassingen aan het grondwaterpeil en is op de meeste plaatsen al voor de Tweede Wereldoorlog uitgestorven. Ook kennen de natuurgebieden bij Hasselt een grote vogelpopulatie. Zo leven hier bijvoorbeeld de aalscholver, grutto, tureluur, gans, watersnip en koekoek. Staatsbosbeheer organiseert ieder jaar in april vaartochten naar de kievitsbloemvelden. Tijdens de vaartocht kun je ook genieten van de vele vogels. Wil je de kievitsbloemvelden bezoeken? Neem dan contact op met Stichting Hanzestad Hasselt Marketing, 038-4773794, www.hanzestadhasselt.nl.

16 Hanzestad Hasselt

Grachtengordel Baangracht, Heerengracht, Prinsengracht en Brouwersgracht. Veel bezoekers zijn verbaasd in Hasselt een ‘klein Amsterdam’ aan te treffen. De grachten met hun bruggen, kades en sluizen zijn prachtig om langs te wandelen. Ook heeft Hasselt een Kalverstraat die vermoedelijk ouder is dan de Kalverstraat in Amsterdam. Zeker is dat beide straten gebruikt werden als marktplaats voor het verhandelen van vee.

Korenmolen de Zwaluw Net buiten Hasselt staat aan de rand van de oudste stenen zeewering van Nederland de mooie historische Korenmolen de Zwaluw. De huidige molen dateert van 1867 maar al rond 1500 was er sprake van dat hier een molen stond. In de loop der eeuwen is de molen in handen van verschillende eigenaars geweest. Tot 1955 werd er koren gemalen voor bakkers. Hierna is nog geĂŤxperimenteerd met de molen voor het opwekken van elektriciteit met windkracht. Hier bleek de molen te zwak voor. Uiteindelijk is de molen in 1996 overgedragen aan een stichting die de molen heeft gerestaureerd. Korenmolen de Zwaluw staat aan de Stenendijk 7, Hasselt www.molendezwaluwhasselt.nl

Hanzestad Hasselt

De Stenendijk breekt! (Hasselt 1825) Even ten zuiden van Hasselt, bij de molen De Zwaluw, ligt de Stenendijk. Het is een zware gemetselde borstwering, die je eerder bij een vesting zou verwachten dan bij een waterkering. Toch heeft het één met het ander te maken. Stadsmuren, bolwerken en dijken hebben alle als doel de vijand tegen te houden. Die vijand kan bestaan uit kanonnen en soldaten, maar ook uit storm en beukende golven. Niet voor niets wordt een dijk ook wel een ‘zeeburg’ genoemd.

De Stenendijk Voor het maken van een dijk kon allerlei materiaal worden gebruikt. Vaste grond was het beste, bij voorkeur klei of zand. Maar ook andere materialen werden aangewend, zoals zeegras (wier), zwerfkeien, zware palen en vlechtmatten van wilgentenen. Opvallend is het verschil in metselwerk in de bijna één kilometer lange muur. Iedereen die grond had langs de dijk moest ook de zeewering onderhouden en elke landeigenaar gebruikte daarvoor de stenen die hij voorhanden had. Aan de buitenkant van steden gebruikte men dikwijls baksteen, bijvoorbeeld bij een waterpoort. Aan de zijde van open water werden de poorten en muren vaak als stormvloedkering gebruikt. Dat zie je bijvoorbeeld nog in Harderwijk en Kampen. De Stenendijk in Hasselt heeft ook een militaire oorsprong. De stad was in de 17de en 18de eeuw namelijk als vesting een schakel in de verdedigingslinie van de oostelijke Nederlanden, tussen Zwartsluis en Zwolle in.

Gevolgen in beeld Maar of zo’n zware gemetselde muur nu zoveel beter tegen storm en hoogwater bestand was dan een aarden dijk is niet zeker. Bij de watersnood van 1825 braken zowel de Stenendijk als de andere verdedigingswerken door. Op een later uitgegeven gravure zijn de gevolgen in beeld gebracht: overstroomd land, dobberende huisraad, mensen in doodsnood. En machteloze gebarende Hasselters op de kant. Ze kunnen niets meer uitrichten. Een vrouw die het niet kan aanzien loopt huilend weg.

Natuurramp De watersnood van 1825 was de grootste natuurramp in het 19e eeuwse Nederland, qua omvang te vergelijken met dé ramp van 1953. Vooral Overijssel en Friesland werden getroffen. Doordat het water overal vandaan kwam, raakten ook vele omwonenden van Hasselt in een isolement. Toch konden alle bewoners van de Hasselterdijk en het begin van de Dedemsvaart worden gered, zij het op het nippertje. Hasselt was één van de weinige plaatsen waar in 1825 geen slachtoffers zijn gevallen. Misschien heeft de Stenendijk daar toch bij geholpen.

18 Hanzestad Hasselt

Adressen Hasselt Winkels

Oude Stadhuis Hasselt TIP toeristisch informatiepunt Markt 1 , Hasselt

Vivànt Hoogstraat 25, Hasselt

038-4773209 www.tiphasselt.nl

038-4771209

Overnachten

Vleesboerderij Van der Weerd * Wolfshagenweg 2, Hasselt 06-13001354 www.vleesboerderijvanderweerd.nl

De Molenwaard, Jachthaven en kamperen Van Nahuysweg 151, Hasselt

Bakkerij Blom Markt 7A, Hasselt

038-4771651 www.molenwaard.nl

038-4773127 www.wimblom.nl

Bed & Breakfast Het P(l)akhuis Hoogstraat 16, Hasselt

Rijwielhandel Van Dalfsen Kaai 1, Hasselt

www.hetplakhuis.nl

038-4771608 www.rijwielhandelvandalfsen.nl

Jachthaven Jachthaven De Molenwaard Van Nahuysweg 151, Hasselt 038-4771651 www.molenwaard.nl

Jachthavenvereniging de Nadorst Sluizerdijk 2, Hasselt www.jachthavendenadorst.nl

Vermaak Kalkovens Kalkovenwegje 3, Hasselt 038-4772231 www.tiphasselt.nl

Korenmolen De Zwaluw Stenendijk 7, Hasselt 038-4771001 www.molendezwaluwhasselt.nl

* deelnemer ‘In de IJsseldelta’

Hanzestad Hasselt

‘s - Heerenbroek Tussen het stromend water en oeverranden van de meanderende rivier en de rechte verkaveling van de Mastenbroekerpolder ligt ‘s-Heerenbroek. Dit is een lintdorp met vier buurten dat al zeker sinds de 14e eeuw bestaat. Typisch zijn de boerderijen op eeuwenoude (huis)terpen, om huis en haard te behoeden voor overstromingen van de soms woeste rivier en de Zuiderzee. Opvallend is het contrast tussen de kleinschalige, grillige landerijen tegen de rivierdijk aan de ene zijde van het dorp en de langgerekte, strakke graslanden en akkers van de polder. De inwoners en de gemeente doen hun best om het dorp groen te houden en zelfs groener te maken. Er zijn bijvoorbeeld plannen om de hoogspanningsleidingen langs de Zwolseweg ondergronds aan te leggen. Aan de oostelijke horizon van ‘s-Heerenbroek springt tegenwoordig de stadsrand van de groeiende provinciehoofdstad Zwolle steeds meer in het oog. Wie dat even vergeet, beleeft een rustiek dorp met ruim 600 inwoners, dat vroeger veel drukker was door de zuivelfabriek. Hier is ook een van de drie veerdiensten van de IJsseldelta te vinden: het Zalkerveer voor voetgangers en fietsers. Wie tussen Zwolle en Kampen per fiets of te voet de noordoever van de IJssel volgt, kan ter hoogte van ‘s-Heerenbroek genieten van kilometers lange autovrije dijkpaden, met eveneens kilometers ver reikende uitzichten dwars door de delta.

Zuivelfabriek Een bijzonder stuk historie van het dorp staat aan de Bisschopswetering: de voormalige Coöperatieve Zuivelfabriek ‘s-Heerenbroek. Hier werd vanaf 1915 zes dagen per week melk verwerkt van boeren uit de wijde omgeving. De architectuur van het fabrieksgebouw en de bijbehorende directeurswoning heeft fraaie Jugendstil-elementen. De fabriek sloot in 1979. Na een periode van leegstand zijn er in de

20 ‘s - heerenbroek

fabriek nog 25 jaar lang eipoederproducten gefabriceerd. Met hulp van ‘Reanimatie Industrieel Erfgoed Overijssel’ wordt van de voormalige zuivelfabriek nu een centrum gemaakt waar kunst, hobby en cultuur samenkomen. De provincie Overijssel investeert hiermee in de toekomst van het historisch waardevolle gebouwencomplex. Er zijn al creatieve ondernemers gevestigd en er vinden regelmatig festivals, voorstellingen, tentoonstellingen en workshops plaats. De Zuivelfabriek is te vinden aan de Bisschopswetering 55, ‘s-Heerenbroek.

Theehuis Zalkerveer Aan de Veecaterdijk, bij de aanmeerplaats van het voetveer dat Zalk en ‘s-Heerenbroek met elkaar verbindt, staat het Theehuis Zalkerveer. Het theehuis met terras aan de Veecaterdijk is een pleisterplaats voor fietsers en wandelaars. Samen vormen zij een uniek werkervaringsproject voor mensen met een verstandelijke beperking. Het terras van het theehuis zit in de zomer bij mooi weer altijd vol IJsseldelta-genieters: fietsers en wandelaars die er langs komen of het veer gebruiken. Het uitzicht op Zalk en de zich afbuigende rivier met haar zandige oevers, is er prachtig. Voor wie liever de eigen thermosfles uit de fietstas tovert: langs het pad staan picknicktafels. De openingstijden van het theehuis en de vaartijden van het veer zijn te vinden op www.zalkerveer.nl. Het Theehuis is te vinden aan Veecaterdijk 12a, ’s-Heerenbroek. T. 038-3557394

Museum De Kroon

Langs de Zwolseweg stonden vroeger meerdere herbergen. De bezoekers stalden hun paard en wagen bij de herberg in de bijbehorende doorrijdschuur: aan de ene kant erin, bij vertrek aan de andere kant er weer uit. Bij de voormalige Herberg De Kroon, als café in gebruik tot in de jaren zestig van de vorige eeuw, staat nog altijd zo’n doorrijdschuur. In 2010 werd deze zwart geteerde schuur met steun van Nationaal Landschap IJsseldelta en de gemeente Kampen als cultureel erfgoed gerestaureerd. Een gedeelte van de schuur is ingericht als expositieruimte. Hier zijn wisselende tentoonstellingen te zien, naast de vaste expositie over weerman Jan Pelleboer (geboren en getogen in een boerderij achter De Kroon). Dit museum is gevestigd in de rietgedekte schuur van de voormalige herberg aan de Zwolseweg 79a. Kijk voor telefoonnummers op www.sheerenbroek.info

Adressen ‘s - Heerenbroek Vermaak Zalkerveer Veecaterdijk 12a, ‘S-Heerenbroek 038-3557394 www.zalkerveer.nl

‘s - heerenbroek

IJsselmuiden Elk dorp beschikt er wel over: een eeuwenoude kern met een kerk en een brink. Behalve IJsselmuiden. Dat heeft te maken met de geschiedenis van het dorp. Door de jaren heen woonden er voornamelijk rijke Kampenaren. Omdat zij hun landhuizen verspreid door de omgeving bouwden, ontstond er nooit een herkenbare kern. IJsselmuiden was eeuwenlang hét uitgaansgebied van de Kampenaren. De bosrijke omgeving leende zich uitstekend voor een zondagse wandeling. Wie welgesteld was, kocht in IJsselmuiden een eigen buitenplaats. Daar bouwde men prieeltjes en later zelfs landhuizen om in te wonen. Toen de Tachtigjarige Oorlog in 1564 uitbrak, volgden er vele plunderingen en verwoestingen. Dit maakte dat de meeste bewoners de veiligheid van de Kamper stadsmuren opzochten. Na de oorlog lieten de rijke Kampenaren hun oog echter weer op het mooie IJsselmuiden vallen. Ze bouwden opnieuw landhuizen en legden voor een optimale verbinding tussen Kampen en IJsselmuiden de Nieuwe Weg aan. Langs deze weg - de huidige Burgemeester van Engelenweg - zetten zij speelplaatsen, koffietentjes en bierhuizen op, waardoor het op zondag na kerktijd één en al bedrijvigheid was.

Prachtige landhuizen Huis te Oosterholt, Ittervecht en Laanzicht zijn voorbeelden van landhuizen die verspreid door IJsselmuiden werden gebouwd. Het Hooge Huis stond bekend als één van de oudste, adellijke panden. Het landgoed lag aan de Dorpsweg, tegenover de

22 ijsselmuiden

kerk, en stond in de zeventiende eeuw te boek als havezate. Dit betekende dat de eigenaar invloedrijk was en vergaderingen van de Overijsselse Ridderschap mocht bijwonen. Het Hooge Huis lag op een strategische plek. Schepen konden er gemakkelijk turf lossen, omdat aan de zuidkant een oude IJsselarm liep: het Meer. De Baan, tegenwoordig een straat met huizen, vormde oorspronkelijk de oprijlaan. In 1910 brak men de laatste resten van het Hooge Huis af en maakte het landgoed plaats voor meerdere kleine huizen. Inmiddels heeft IJsselmuiden ruim tienduizend inwoners. Échte IJsselmuider families vind je er echter niet. De welgestelden die zich vroeger in het dorp vestigden, bleven meestal niet lang. Na een tijdje vertrokken ze met hun personeel vaak weer naar elders. Steeds opnieuw woonden er andere mensen, waardoor het aantal inwoners rond de duizend bleef hangen. Pas eind negentiende eeuw groeide het dorp, mede door de ontwikkeling van de stad Kampen en tuinbouwgebied de Koekoek. Hierdoor wordt IJsselmuiden vandaag de dag bewoond door een mix van families uit dorpen en steden uit de omgeving.

Geesten verjagen Melkbusschieten, voor buitenstaanders beter bekend onder de naam carbidschieten is een regionaal fenomeen, dat nooit alleen beperkt is gebleven tot IJsselmuiden. Ook omliggende steden en dorpen zijn er mee bekend. Toch is het al een hele lange traditie in IJsselmuiden om dit rond Oud en Nieuw te doen. Ook naar het Nieuwjaar toe werkend is er echter vaak - en illegaal dus - het geluid van melkbussen te horen. Dit stamt uit de tijd waarin mensen nog dachten dat men de boze geest van het oude jaar moest verjagen met veel lawaai. Het is in deze streek gebruikelijk om de melkbus met de hand, dus zonder bougie, aan te steken.

IJsselmuiden

Glastuinbouw

Het landschap van IJsselmuiden wordt vooral gekenmerkt door de uiterwaarden van de IJssel en door het in 1364 ingepolderde, moerasachtige Mastenbroek in het noordoosten, met als onderdeel daarvan de Koekoek, een tuinbouwgebied. In de Koekoekspolder, vlakbij IJsselmuiden, werd aan het eind van de 19e eeuw kleinschalig ingezet op tuinbouw, en sinds de jaren â&#x20AC;&#x2122;90 is er sprake van grootschalige tuinbouw: kassenbouw, vlakbij IJsselmuiden. De Koekoekspolder is het enige geconcentreerde glastuinbouwgebied in de provincie. In de afgelopen jaren heeft de glastuinbouw een enorme groei doorgemaakt en deze groei zal naar verwachting ook de komen jaren doorgaan. De glastuinbouw is belangrijk voor de regionale economie en de werkgelegenheid. Enkele bekende glastuinbouwbedrijven in de Koekoekspolder zijn Mts. Gebroeders Vahl, paprikakwekerij Peppers Unlimited en tomatenkwekerij Van den Belt. Doordat het gebied in Nationaal Landschap IJsseldelta ligt zijn er wel restricties aan die groei.

24 IJsselmuiden

Adressen IJsselmuiden Vermaak Stalhouderij Kroon * Burg v. Engelenweg 103, IJsselmuiden 06-22465287 www.stalhouderijkroon.nl

‘D Olde Zeeroute Frieseweg 9, IJsselmuiden 038-3312469 www.oldezeeroute.nl

Zwembad Sonnenberch Oosterholtseweg 18b, IJsselmuiden 038-3315249 www.sonnenberch.nl

Rustpunt Sonnenberg * Sonnenbergweg 3, IJsselmuiden 038-3322418 www.rustpunt.nu

Overnachten

Winkels Hengelsport Totaal Kampen Burg. Van Engelenweg 149, IJsselmuiden 038-3333318 www.hengelsporttotaalkampen.nl

Bed & Breakfast de Syrinx * Zwolseweg 1B, IJsselmuiden

Aardbeienkwekerij Richard en Annet Kalter * Tuindersweg 2-1, IJsselmuiden

06-57027565 www.benbsyrinx.nl

038-3859719 www.kalteraardbeien.nl

Alpaca IJsseldelta logies Sonnenbergweg 7, IJsselmuiden

Boerderijwinkel Kwekerij Vahl * Grafhorsterweg 71, IJsselmuiden

038-3315211 of 06-26774462 www.alpacaijsseldelta.nl

038-3316715 of 06-34614904 www.kwekerijvahl.nl

* deelnemer ‘In de IJsseldelta’

IJsselmuiden

Hanzestad Kampen Al bij de eerste aanblik op Kampen met al haar mooie gebouwen en monumenten proef je de oude historie. In de kleine steegjes waan je je weer even in de Middeleeuwen. Kampen is een Hanzestad met een eeuwenlange traditie van handel en scheepvaart. Al lopende door de karakteristieke straten en stegen, is het zeker de moeite waard om naar de gevels te kijken waaraan het rijke verleden van Kampen af te lezen is. Let ook eens op de bijzondere muurreclames, daterend van omstreeks 1930. De invloed van Jugendstil en De Stijl zijn hierin onmiskenbaar aanwezig. De muurreclames zijn recentelijk weer in ere hersteld. Bij de Tourist Info Kampen is een route verkrijgbaar die je langs deze fresco’s van de middenstand voert. De trotse historie van de stad is bewaard gebleven in ongeveer 500 monumenten, maar ook in de collectie van het Stedelijk Museum. In Kampen zijn zelfs nog drie originele stadspoorten te bezichtigen. Beeldbepalend is ook de Nieuwe Toren die met zijn 47 klokken klanken over de stad laat neerdalen. In de

26 hanzestad kampen

zomermaanden hangt aan deze toren een koe, één van de ‘hoofdpersonen’ uit een Kamper ui verhaal. Deze verhalen zijn folkloristische vertellingen die de vermeende domheid van de Kamper bevolking zouden aantonen. Langs de kade liggen traditionele zeilschepen die knipogen naar de tijd toen de Kamper Koggen het zeegat kozen om hun handelswaar uit vooral de Baltische landen te halen om dit vervolgens weer door te verkopen naar haar achterland. De ligging aan de IJssel en de nabijheid van het IJsselmeer en het Zwarte Water zorgt voor veel watersportmogelijkheden. Kampen heeft dan ook vele jachthavens, waarvan één speciaal voor passanten is aangelegd bij de stadsbrug in het centrum van Kampen. Lopend, fietsend of varend, een bezoek aan Kampen mag niet ontbreken.

Waterkering Waterschap Kampen beschikt over een unieke waterkering om inwoners, stad en achterlanden te beschermen tegen hoge waterstanden in de IJssel. Een veilig idee. Want sinds de hoge waterstand in 1995 en 1998 is een goede bescherming zeer belangrijk. De ‘Waterkering Kampen-Midden’ ligt midden in de stad en is in totaal bijna 2 km lang. De oude stadsmuur van Kampen vormt voor een groot deel de waterkering, ruim 1½ km. Op plaatsen waar straten en pleinen de muur onderbreken, bestaat de kering uit losse elementen die bij hoge waterstanden worden afgesloten. De Waterkering Kampen-Midden bestaat voor een deel uit 84 beweegbare kering elementen zoals klepkeringen, hefkeringen en schotbalken. Bij dreigende extreem hoge waterstanden in de IJssel moeten deze kering elementen gedeeltelijk of helemaal in stelling worden gebracht. Voor dit afsluiten van de kering zorgt een groep vrijwilligers: de Hoogwaterbrigade.

Gemaal Kampen Net buiten Kampen richting Dronten ligt het langst werkende gemaal van Overijssel: Gemaal Broeken en Maten. Gemaal Broeken en Maten in Kampen is anno 2010 een werkend monument, echter al vele jaren niet meer inzetbaar. Gemaal Broeken en Maten startte haar bedrijvigheid in 1865 als stoomgemaal en werd in het jaar 1928 verbouwd tot een elektrisch gemaal voor de gemeente Kampen. Eenmaal de poort door, is het uitzicht schitterend. Een uniek stukje weids IJsseldelta landschap aan de voet van de vroegere Zuiderzee. Op dit moment is het mogelijk hier allerlei activiteiten te beoefenen. Zoals eigenaar Gerrit ten Hove zelf zegt: “de ideale plek voor een afwisselende dagbesteding in Kampen.” In en om het gemaal zijn diverse activiteiten opgezet zoals: een rondleiding, een demonstratie van de werking van het gemaal, kanovaren, roeien, klootschieten etc. Daarnaast is het mogelijk om er te vergaderen of een workshops te organiseren. Gemaal Kampen kun je vinden aan Flevoweg 74, Kampen. T. 038-3324276 www.gemaalkampen.nl

Ruimte voor de Rivier: Reevediep Bij hoogwater op de IJssel bestaat overstromingsgevaar voor Zwolle, Kampen en het achterland. Voor extra waterveiligheid in dit gebied geeft Rijkswaterstaat de IJssel meer ruimte. In het kader van het project Ruimte voor de Rivier wordt onder andere het zomerbed van de IJssel verlaagd en een hoogwatergeul gegraven, het Reevediep. Kampen komt daarmee op een waar eiland te liggen!

Varen, wandelen en fietsen Door de komst van het Reevediep verandert een groot deel van de omgeving ten zuiden van Kampen. In het gebied wordt vierhonderd hectare nieuwe natte delta-natuur gerealiseerd. Over een aantal jaar kan iedereen volop genieten van nieuwe fi ets-, wandelen struinpaden. Het Reevediep wordt verder voorzien van een vaargeul voor de recreatievaart, inclusief aanlegsteigers. Hengelsportliefhebbers krijgen ook volop nieuwe mogelijkheden langs het Reevediep. Kijk voor meer informatie op www.ruimtevoorderivierijsseldelta.nl.

Hanzestad Kampen

Wist je dat... Multimediale rondleiding Stedelijk Museum Oude tijden en moderne techniek horen bij het Stedelijk Museum Kampen. Met een iPod en koptelefoon kun je in het museum op reis gaan door de tijd. Stemmen en beelden van Kampenaren vertellen het verhaal van de stad. Ook als kind kun je het Kampen van vroeger goed ervaren met de KinderMultiMediaTour! Je krijgt dan, net zoals de volwassenen, een iPod mee waarmee je in de zalen film-clips kunt bekijken die speciaal gemaakt zijn voor kinderen vanaf 7 jaar en ouder. Op je eigen scherm zie je onder andere een berekoude weerman, een verliefde stier én een tikje ordinaire dame voorbij komen, die ze wel heel graag in de pan gehakt ziet worden. Deze personages worden gespeeld door acteur Frank Lammers. Wat ook erg leuk is, is de mogelijkheid tot een buitentour. Op de iPod zie je historische foto’s en filmpjes van de plek waar je je op dat moment bevindt. Henk van Ulsen leid je rond langs bijzondere plekken in Kampen. De moderne techniek en historie maken het mogelijk om de stad in het museum te tonen en het museum in de stad. Door de multimediatour kan de bezoeker niet alleen binnen, maar ook buiten genieten van de interessante stadsgeschiedenis. Er is zowel een volwassenen- als kindertour beschikbaar. De multimediatour maakt onderdeel uit van de app ‘podcatcher audio guide’ van Guide ID en is gratis te downloaden in de appstore (iOS). Heb je geen iPhone of iPod? In het museum zijn iPods beschikbaar om de tour mee af te spelen!

28 hanzestad kampen

Wist je dat... Koe aan de toren Een Kamper ui is een verhaal waarin een stad of streek worden bespot. De benaming “Kamper ui” is verworden tot een soortnaam voor dit type volksverhalen. Tegenwoordig beschouwen Kampenaren het zelfs als een geuzennaam. Voor de Nieuwe Toren in Kampen staat een beeld van een koe, dat verwijst naar één van de Kamper Uien ( oude verhalen over vermeende domheden en zuinigheid van Kampenaren). De koe staat naast het oude stadshuis op het Koeplein. Boven op de toren en meer precies op de omloop van de Nieuwe Toren woekerden plukken gras welig. Door de burgemeester en schepenen werd besloten een koe van één van de vele Kamper stadsboerderijen op te hijsen naar de omloop van de toren zodat zij daar het gras weg kon grazen. De koe werd met een touw om de nek naar boven gehesen. Toen de koe halverwege was riepen de Kampenaren: “Kijk toch eens hoeveel trek ie heeft. De tong hangt al uit z’n bek.” Dit verhaal wordt overigens ook toegeschreven aan Hasselt, de hoofdstad van Belgisch Limburg, waar men een koe op de kathedraal probeerde te takelen.

Hanzestad Kampen

Grootste stripwinkel van Nederland

In één van de pittoreske zijstraatjes is De Fantast gevestigd. De Fantast behoort tot de grootste en uitgebreidste stripspeciaalzaken van ons land. Met meer dan 30.000 strips, games en enorm veel merchandise kan De Fantast zich al meer dan 10 jaar tot de Nederlandse strip-top rekenen. De Fantast is het soort winkel waar je, door het bijzondere assortiment en inrichting, uren kan rondkijken. Eigenaar Jan Heinecke, heeft van zijn hobby zijn werk kunnen maken, en maakt door zijn kennis en enthousiasme De Fantast zo uniek. En…er komen niet alleen mensen uit heel Nederland maar uit de hele wereld door het speciale assortiment van De Fantast. Ook vindt in de binnenstad van Kampen jaarlijks het Kamper Stripspektakel plaats op de derde zaterdag van augustus. Het is een aanrader om deze grootste stripbeurs van Nederland eens te bezoeken. Je vindt De Fantast aan de Burgwalstraat 7, Kampen. www.de-fantast.nl

Ikonenmuseum Kampen

Schitterend gelegen op een historische plek in de oude Hanzestad Kampen is het Ikonenmuseum Kampen gevestigd. Met de opening van het Ikonenmuseum Kampen werd op 16 december 2005 voor het eerst in Nederland een museum geopend dat zich uitsluitend richt op ikonen. Het initiatief tot het museum werd genomen door de Alexander Stichting voor Russisch-orthodoxe kunst. De ikonen die in het museum tentoongesteld zijn vormen een dwarsdoorsnede van de collectie van de Alexander Stichting en variëren sterk in leeftijd, thematiek en stijl. Maak kennis met de ‘Beelden van het Licht’ en ervaar wat ikonen ons te zeggen hebben. Het Ikonenmuseum Kampen is te vinden aan de Buiten Nieuwstraat 2, Kampen. www.ikonenmuseumkampen.nl

30 Hanzestad Kampen

Varen door het natuurschoon met de Veerman van Kampen De IJsseldelta is bij uitstek geschikt om deze relaxt tijdens een vaartocht aan boord van salonboot de Veerman van Kampen te ontdekken. De Veerman van Kampen bied je op hun uniek schip verschillende dagtochten aan om kort of lang aan boord te verblijven om zo het bijzonder landschap te ontdekken. Er zijn tochten van 2,5 uur tot 11 uur, waarbij het Rondje Kattegat, het Rondje IJsseldelta en ook een dagtocht naar Elburg heel graag gekozen wordt. Met een kopje koffie en een overheerlijk stukje appelkruimeltaart kun je op het bovendek van het zonnetje genieten, terwijl de Veerman van Kampen door de prachtige rivierdelta en de monding van de IJssel richting het Kattegat vaart. Hier leven wel zestig soorten vogels en driehonderd verschillende plantensoorten zijn zo maar aankomen waaien. Maar natuurlijk is er nog veel meer. Regelmatig hebben zij live muziek aan boord en tijdens de Kamper Ui(t)dagen vaart de Veerman van Kampen tochtjes van maar 1 uur langs het schitterend stadsfront van Kampen, zodat je ook nog genoeg tijd hebt om de prachtige binnenstad te verkennen. Meer informatie kun je vinden op: www.deveermanvankampen.nl

Hanzestad Kampen

De Koggewerf Breng ook eens een bezoek aan ĂŠĂŠn van de mooiste maritieme plekjes van Kampen: de Koggewerf. Op de Koggewerf is veel te zien en te beleven. Een bezoek aan het koggeschip de Kamper Kogge is zeer de moeite waard. De Kamper Kogge is een reconstructie van een kogge uit de 14e eeuw. Dit schip is gebouwd naar aanleiding van de vondst van een wrak in de Flevopolders. In de videozaal is een film te zien over de bouw van deze unieke, 14e eeuwse reconstructie. De expositieruimte geeft veel informatie over de hanzetijd en middeleeuwse vondsten. Op de werf liggen oude vissersboten en er wordt volop gewerkt aan de restauratie van een pluut (vissersschuit uit 1890). Heel fraai is ook het middeleeuwse Brunneper huisje. Voor kinderen zijn er diverse speurtochten, waardoor ze via allerlei opdrachten over de werf moeten zwerven. De rondleidingen staan onder leiding van ervaren en deskundige gidsen. Op de werf is ook de Taveerne, een schipperskroeg, waar de echte zeemanssfeer nog hangt. De Koggewerf is te vinden aan de Havenweg 7 in Kampen. Kijk voor de openingstijden op www.kamper-kogge.nl

Unieke vondst in Kampen In de IJssel bij Kampen is onlangs een unieke vondst gedaan. Op 150 meter van de Koggewerf, waar een reconstructie van een Kogge ligt afgemeerd, is op een diepte van 5 meter een echte Kogge gevonden! Volgens de archeologen gaat het om een Kogge uit de 14e of 15e eeuw die gebruikt werden in de Hanzetijd om naar de Oostzee te varen en daar handel te drijven. De IJsselkogge, in 2011 gevonden tijdens rivierwerkzaamheden, is in 2012 uitvoerig onderzocht. Het wrak is met een afmeting van 20 bij 8 meter relatief groot. Het is een unieke vondst waar wereldwijd belangstelling voor is. Zeventig ton massief eikenhout met de handen verwerkt tot een zeewaardig vrachtschip met een perfecte rompvorm en buitengewone zeileigenschappen dat is natuurlijk ook niet niets! Uit archeologisch onderzoek bleek eerder al dat het gevonden schip eeuwen geleden doelbewust is afgezonken om de IJssel in bedwang te houden en zodoende de onstuimige en verzandende IJssel in de gewenste richting sturen. In maart 2013 is besloten om het wrak boven water te halen. Komende jaren wordt er alles aan gedaan om deze prachtige Kogge te conserveren en een plekje in een museum. Hopelijk is de IJsselkogge over een paar jaar naast de Kamper Kogge te bezichtigen in de IJsseldelta. Meer informatie over de Kamper Kogge www.kamper-kogge.nl en informatie over de IJsselkogge vind je op www.ijsselkogge.nl.

www.kamper-kogge.nl 32 Hanzestad Kampen

Hanzestad Kampen

Adressen Kampen Boekhandel Bos Tourist Info Kampen

Café De Pub Plantage 18, Kampen

Oudestraat 41-43, Kampen 038-3322522 www.ontdekdeijsseldelta.nl

038-3315598 www.cafedepubkampen.nl

Horeca Lunchroom ‘t Trappetje Oudestraat 25, Kampen 038-3323645 www.trappetje.nl

Bistro Leuk * Reeveweg 1d, Kampen 06-21587976 www.bistroleuk.nl

Proeflokaal De Stomme van Campen Oudestraat 218-220, Kampen 038-3371721 www.destommevancampen.nl

Café Restaurant De Bastaard IJsselkade 61 en Oudestraat 183, Kampen 038-3314987 www.de-bas.nl

De Eenhoorn Koffie en Thee Oudestraat 101-103, Kampen 038-3337297 www.eenhoornkoffiethee.com

Brasserie de Groene Vlinder Oudestraat 75, Kampen 038-3329953

Restaurant Happy Garden Oudestraat 196-202, Kampen 038-3314955 www.dehappygarden.nl

‘t Kroegje Geerstraat 17, Kampen 038-3315878

Lunchroom en banketbakkerij d’Uutschieter Oudestraat 66, Kampen

Tip: Proef de wereld van ambachtelijke koffie, thee, wijn en sigaren! De Eenhoorn organiseert diverse proeverijen en rondleidingen. Bijvoorbeeld door de oude sigarenfabriek de Olifant elke 1e en 3e zaterdag om 11.00 uur.

038-3312329 www.uutschieter.nl

Chinese-Japans Specialiteiten Restaurant Wok-Inn Flevoweg 85, Kampen 038-3337109 www.wokinn.nl

34 Hanzestad Kampen

* deelnemer ‘In de IJsseldelta’

Overnachten Hotel van Dijk IJsselkade 30, Kampen 038-3314925 www.hotelvandijk.nl

Bed & Breakfast De Stadsboerderij Groenestraat 148, Kampen 06-45314453 www.stadsboerderij.nl

Logies & Ontbijt Boven Haven Boven Havenstraat 9, Kampen

Overnachten bij Hotel van Dijk, zeer gastvrij en een uitstekende service. De locatie aan de IJssel en midden in de binnenstad is natuurlijk schitterend. Door booking.com beoordeeld met een 8.9!

038-3314891 www.seveningen.eu

B&B Polderpoort Henk Steenbeekhof 33, Kampen 06-23026590 www.polderpoort.net

Hanzeoord Hanzeweg 14, Dronten 0321-336876

* deelnemer ‘In de IJsseldelta’

038-3326654 of 06-30743073 www.wsvderiette.nl

WSV Het Koggeschip Seveningseweg 1A, Kampen 038-3315833 www.wsvhetkoggeschip.nl

Jachthavens/ watersport verenigingen

06-51931500 of 038-3311953 www.pensionbovenhaven.nl

Camping Seveningen bv * Frieseweg 7, Kampen

Jachthaven WSV De Riette Steenovensdijk 27, Kampen

WSV Berend Aalbers Kattewaardweg 2a, Kampen 038-3388349 of 06-53946793 www.berendaalbers.nl

WSV De Bovenhaven IJsseldijk 12a, Kampen

ZC ‘37 Frieseweg 6, Kampen 06-52085748 www.zc37.nl

Tip: Open luchtzwembad, trekkershutten, mooie campingplekken en een recreatieruimte: Camping Seveningen is van alle diensten thuis!

038-3316070 www.bovenhaven.nl

WSV De Buitenhaven Havenweg 1, Kampen 038-3323533 www.wsvdebuitenhaven.nl

Hanzestad Kampen

Vermaak Stedelijk Museum Kampen Oudestraat 133, Kampen 038-3317361 www.stedelijkemuseakampen.nl

Ikonenmuseum Kampen Buiten Nieuwstraat 2, Kampen 038-3858483 www.ikonenmuseumkampen.nl

Salonboten de “Veerman van Kampen”en “ ’t Hendrikje” Ligplaats aan de IJsselkade bij het Van Heutszplein, Kampen

De Eenhoorn Koffie en Thee Oudestraat 101-103, Kampen 038-3337297 www.eenhoornkoffiethee.com

Kamper Kogge Havenweg 7, Kampen 038-3310515 www.kamperkogge.nl

Rederij Havana * Schoolstraat 10-3, Kampen 06-30996522 www.lekkerbootjevaren.nl

038-3324276 www.gemaalkampen.nl

Sportfondsen Kampen Zwembad de Steur Broedersingel 1, Kampen 038-3316884 www.desteur.nl

36 Hanzestad Kampen

030-6333635 www.walkatearchief.nl

Museum De Stadsboerderij Groenestraat 94, Kampen 06-54338768 www.museumdestadsboerderij.nl

Quintus, centrum voor kunsteducatie Vloeddijk 38, Kampen 038-3371200 www.quintuskampen.nl

KamperUitjes.nl * Kreeft 46, IJsselmuiden

06-22468538 www.deveermanvankampen.nl

Gemaal Kampen * Flevoweg 74, Kampen

SNS Historisch Centrum Frans Walkate Archief Burgwal 43, Kampen

Tip: Stap aan boord en vaar met de Veerman van Kampen het rondje Kattegat. Een prachtige boottocht tijdens je bezoek aan Kampen.

038-3377040 www.kamperuitjes.nl

Molen d’Olde Zwarver IJsseldijk 92, Kampen 038-3329510 www.d-olde-zwarver.nl

J.R. Entertraining www.jacenmartin.nl 06 21571715

* deelnemer ‘In de IJsseldelta’

Winkels Van Marle De Culinaire Groenteman * Lelystraat 44, Kampen T 038-3312999 www.deculinairegroenteman.nl

Apotheek Flevowijk Lelystraat 80, Kampen 038-3371400 www.flevowijk.nl

René Vermeij | De Echte Bakker * Vloeddijk 46, Kampen 038-3312121

Dr. Damstraat 8, Kampen 038-3329161 www.renevermeij.echtebakker.nl

DA Drogisterij Parfumerie Bolwerk Oudestraat 80, Kampen 038-3313020 www.drogistvoorjou.nl

Overig

Juwelier Tausch Oudestraat 81, Kampen

Gemeente Archief Kampen Molenstraat 28, Kampen

038-3312468 www.tausch.nl

038-3370770 www.gemeentearchiefkampen.nl

Fa. Th. Goosen Oudestraat 130-132, Kampen

Rabobank Meeuwenweg 12, Kampen

038-3313670

038-4287777 www.rabobank.nl/ijsseldelta

* deelnemer ‘In de IJsseldelta’

Hanzestad Kampen

Kampereilanden Rust, stilte en weidse vergezichten, dat is Kampereiland. De grazende koeien in de wei verraden de grootste activiteit op het eiland: de melkveehouderij. Kronkelende dijkjes, eeuwenoude terpboerderijen en de waterrijke natuur maken Kampereiland tot een uniek stukje IJsseldelta. Steeds meer waterliefhebbers, fietsers en dagtoeristen ontdekken de schoonheid van het Kampereiland. Terecht, want het is in vele opzichten uniek en waardevol. Het onderscheidt zich niet alleen door zijn natuurwaarden en cultuurhistorie, maar ook door zijn geologische geschiedenis. Het buiten de oude Zuiderzeedijk gelegen gebied is namelijk ontstaan door bedijking van open aanwassen langs de zich steeds verleggende rivieren kreeklopen in het deltagebied. Restanten van deze lopen, zoals stroomruggen en geulen zijn er nog steeds terug te vinden. In feite bestaat Kampereiland uit meerdere (voormalige) eilanden. Deze worden gescheiden door de verschillende stromen van de IJsseldelta, waaronder het Noorderdiep, het Ganzendiep, het Keteldiep en - natuurlijk - de IJssel zelf. Van oudsher behoren het Binneneiland, de Mandjeswaard,

38 kampereilanden

de Pieper, het Haatland, de Melm en het Buitendijks tot het Kampereiland. Meer dan 650 jaar geleden verwierf de stad Kampen deze Kampereilanden met â&#x20AC;&#x2DC;eeuwig recht van open aanwasâ&#x20AC;&#x2122;. Dat was een uitvloeisel van de overeenkomst die Jan van Arkel, Bisschop van Utrecht, op 18 juni 1363 sloot over de verdeling van Mastenbroek. Sindsdien wordt het agrarisch bezit in de vorm van stadserven verpacht. Het oudste erf, Erf 1, stamt uit 1432 en ligt in de Mandjeswaard. Met het groter worden van het bezit door landaanwas nam het aantal stadserven toe. Nog steeds bepalen pachtende agrariĂŤrs het karakter van het gebied. Tegelijk krijgen natuur, toerisme en recreatie volop de ruimte. Talrijke boerenerven zijn in de loop der jaren getransformeerd tot onder andere atelier, streekwinkel, rustpunt voor recreanten, zorgboerderijen en boerencampings.

Wist je dat Pontje Ganzendiep In het Ganzendiep verbindt een zelfbedieningspontje het Kampereiland met de Mandjeswaard. Dit ‘Kleemanspontje’, vernoemd naar oud-burgemeester Kleemans van Kampen, is voor fietsers en wandelaars beschikbaar van 15 april tot 10 oktober.

Museumboerderij Erf29 Erf29 is een museumboerderij, gevestigd in een terpboerderij uit de 19e eeuw van het Saksische Halletype. Hier maak je kennis met het boerenleven op het Kampereiland van ongeveer honderd jaar geleden. Aan de inrichting van de boerderij is de liefde voor de geschiedenis te merken. Alle spullen zijn geschonken door de lokale gemeenschap. In het voorhuis vind je een klederdrachtkamer met een unieke collectie klederdrachtmutsen. In het ‘kamertje over de heerd’ bevindt zich een complete slaapkamerinrichting in Art Deco stijl uit 1930. Op de deel (halle) staat de oude karnmolen en zijn voorwerpen geplaatst die gebruikt werden bij het melken, oogsten en wassen. Achterin zijn er twee koestallen; door de hoge stand hield het vee droge voeten bij de overstromingen die het Kampereiland tot 1928 zeer regelmatig troffen.

Miniaturenboerderij Klein Kampen Midden op het Kampereiland staat de miniaturenboerderij van Joop Koers. Op een schaal van 1:10 maakte deze markante hobbyist eigenhandig miniaturen van historische bouwwerken in de IJsseldelta. De Olde Mesiene, molen d’Olde Zwarver, de Nieuwe Toren, de oude IJsselbrug, het staat er allemaal. Jaarlijks komen duizenden nieuwsgierigen de ruim 160 miniaturen bewonderen. Ook zijn er diverse oldtimer trekkers en oude landbouwmachines te aanschouwen. De boerderij aan de Nesweg 4 is geopend op zaterdag van 10.00 tot 16.00, doordeweeks op afspraak. De entree is gratis, maar een vrijwillige bijdrage wordt zeer gewaardeerd.

Wandeltip!

Combineer een bezoek aan Erf 1 zeker eens met een heerlijke wandeling door dit prachtige stukje IJsseldelta. Vanaf Erf 1 voert een pad je over de dijk langs het Ganzendiep tot aan het Kleemanspontje. Vervolgens gaat het via kromme wegen door het weidse landschap weer terug richting de Mandjeswaardbrug.

Vaartip! Loungeschip Havana maakt op aanvraag aantrekkelijke themavaartochten rond het Kampereiland voor groepen. Boeken kan via www.lekkerbootjevaren.nl.

Proef het Kampereiland Liefde gaat door de maag, dat geldt ook voor Kampereiland. De laatste jaren ontwikkelen en verkopen diverse boerenondernemers de heerlijkste producten van eigen bodem onder het streekmerk (H)eerlijk IJsseldelta. Dat doen ze met respect voor dierenwelzijn, natuur en landschap. In de pure, streekeigen producten proef je het karakter van Kampereiland. Zo ontleent de Campereilander Kaas zijn bijzondere, frisse smaak aan de voormalige Zuiderzee. En de echte fijnproever zal in de zuivel van Erf 1 zeker de kruidige tonen proeven van de malse grassen van de Mandjeswaard. Deze producten en aardappelen, groente en rundvlees van Kampereiland, zijn onder andere verkrijgbaar in de Boerderijwinkel ’t Rechterveld van de akkerbouwers Fré en Henny van der Linden.

Museumboerderij Kampereiland is een belevenis voor jong en oud. Op de deel kun je genieten van een heerlijk kopje koffie of thee. Op zolder worden wisselende tentoonstellingen gehouden. Erf29 is te vinden aan Heultjesweg 31, Kampen. T. 038-3388122 www.erf29.nl

kampereilanden

Wist je dat

Natuur beleven

Zwarte Meer: bolwerk voor de grote karekiet Aan de noordkant van het Kampereiland ligt het beschermde natuurgebied het Zwarte Meer, een gebied van riet en biesvelden die vele vogels en een aantal reeën herbergt. Voor de zeldzaam geworden grote karekiet vormt het Zwarte Meer een van de laatste bolwerken in Nederland. Natuurmonumenten herstelt het rietland zodat zich een nieuwe rietvegetatie kan ontwikkelen. Rietvogels als de grote karekiet kunnen hun jongen dan beter groot brengen.

Ketelmeer: feest voor vogelliefhebbers Nog geen twintig jaar geleden werden zeven eilandjes in het Ketelmeer aangelegd, nu al tiert de natuur hier welig. Bevers verkennen het gebied en ook de otter heeft zich gemeld. De oevers achter de eilanden gaan schuil achter hoge rietkragen. Deze bieden in het voorjaar een broedplaats aan blauwborsten, karekieten en rietzangers. Ook de lagunes trekken vogels bij duizenden aan. Steltlopers en buidelmees broeden er naast strandplevier, kluut en bontbekplevier. Voor vogelliefhebbers is het Ketelmeer een feest!

De rijk aanwezige flora en fauna van Kampereiland beleef je fietsend en wandelend over de dijken langs de IJssel en het Kattendiep. Aan het fietspad tussen de balgstuw Ramspol en de Kattewaard ligt vogelkijktoren ‘Jan Nap’ van Staatsbosbeheer. Die biedt een uniek uitzicht over de rietlanden van het Ketelmeer en het polderlandschap van Kampereiland. Het is ook prachtig varen tussen de verschillende eilandjes. Aanmeren met motorjacht of zeilboot is alleen mogelijk bij het haventje van het Keteleiland. Wijk niet af van de vaargeul, want voordat je het weet loop je aan de grond. Wie dichter langs de eilandjes in het Ketelmeer wil varen, kan dat het beste per kano of kayak doen. Ook kun je een natuur-vaarexcursie boeken via www.oldezeeroute.nl.

Vliegende deur Alles oogt rustig op de Ramspolplaat. Prachtige bloemen bloeien in lagunes en moerassen, zilverreigers poetsen hun veren op, eenden spetteren vrolijk in het water. Plotseling breekt paniek uit. Een hongerige zeearend vliegt met machtige slagen tussen de eilanden door. Deze ‘vliegende deur’ laat zich hier geregeld zien.

Portret

Bio-zuivel smaakt als de beste Erf 1 werd gesticht in 1432 en is het oudste erf van Kampereiland. Enkele jaren geleden gooide de familie Bruins het roer om en veranderde de melkveehouderij in een echte, biologische zuivelboerderij. “Wij zijn op een andere manier gaan boeren: we produceren, verwerken en verkopen onze zuivel helemaal zelf”, vertelt vader Harry. “We maken onze smaakvolle streekproducten maatschappelijk verantwoord en duurzaam.” De basis van het bedrijf ligt volgens moeder Petra in de liefde voor het boerenbedrijf en de passie voor lekker en puur eten. “Al jaren genieten wij van smaakvolle vla uit moeders keuken”, aldus Petra. “Die wordt bereid met verse biologische melk van onze eigen koeien en zonder allerlei overbodige toevoegingen. Iets wat zo lekker is, houd je natuurlijk niet voor jezelf. Daarom zijn wij begonnen met het verwerken van onze eigen dagverse melk tot (h)eerlijke zuivelproducten zoals melk, karnemelk, yoghurt en boter. Daarnaast bieden we sinds kort Campereilander rundvlees aan. Sommige stiertjes houden we namelijk aan, uiteindelijk voor de slacht.”

40 kampereilanden

Inmiddels maakt Erf 1 Zuivel in rap tempo naam. Bij de cum laude zuivelkeuring van de Bond van Boerderij-zuivelbereiders behaalde Erf 1 yoghurt een mooie tweede plaats. De Campereilander boeren vanille vla drong in 2013 zelfs door tot de finale van de Smaak van Nederland en werd verkozen tot winnaar van regio Noord-Oost. “Daar zijn we hartstikke trots op”, zegt dochter Irene, “maar zeker ook met de MVO award (maatschappelijk verantwoord ondernemen) die we ontvingen bij het Business Event van de gemeente Kampen. Volgens de jury brengt Erf1 mensen dichtbij de voedselproductie en stimuleren we een gezonde leefstijl met gezonde voeding. Dat zien we als een ontzettend mooie waardering.” Wie meer wil weten over Echte Boerderijzuivel, kan een afspraak maken voor een Boerderij-Beleving. “We nemen de bezoekers dan mee om even een kijkje nemen bij de koeien”, vertelt zoon Klaas-Jan. “In de melkstal drinken we vervolgens een glaasje melk en er is gelegenheid om zelf boter en karnemelk maken. Aan het eind van het programma is er tijd om de varkentjes of de kalfjes nog even een knuffel te geven en in de winkel rond te kijken.”

Kampereiland app en website Wie goed voorbereid op pad wil gaan kan op www.hetkampereiland.nl naar hartenlust grasduinen in het heden en verleden van Kampereiland. Er is zelfs een Kampereiland app beschikbaar. Daarmee kunnen gebruikers op zestien verschillende plekken via hun mobiel of tablet van alles lezen, zien én horen over onder meer de

historische boerenerven, de natuur en de strijd tegen het water. De app is gratis te downloaden op een mobiele telefoon of tablet. Gebruikers krijgen een pushbericht wanneer ze dichtbij één van de zestien informatiepunten zijn. Meer weten over het Kampereiland? Je leest het op www.hetkampereiland.nl

Adressen Kampereilanden Overnachten Vermaak Minicamping De Paardeboer * Nesweg 21, Kampen

Museumboerderij Kampereiland Erf 29 Heultjesweg 31, Kampen

038-3388308 www.minicampingdepaardeboer.nl

038-3388122 www.erf29.nl

Camping Seveningen bv * Frieseweg 7, Kampen

Ontmoetingscentrum Ons Erf Heultjesweg 14, Kampen

038-3314891 www.seveningen.eu

038-3388244 www.onserf.nl

Knutselschuur ’t Eiland en Rustpunt * Brinkweg 9, Kampen 06-12320213 www.knutselschuurteiland.nl

Miniaturenboerderij Klein Kampen Nesweg 4, Kampen 038-3388209

Winkels Boerderijwinkel ’t Rechterveld * Rechterveldweg 8, Kampen 06-50802305 of 06-28181034 www.boerderijwinkelrechterveld.nl

Campereilander Kaas * Middendijk 1, Kampen 06-25031426 www.campereilander.nl

Zuivelboerderij ERF 1 * Mandjeswaardweg 6, Kampen 038-3446204 of 06-19818801 www.erf1.nl

* deelnemer ‘In de IJsseldelta’

kampereilanden

Kamperveen Kamperveen is de benaming voor het gebied tussen de stad Kampen en de provincie Gelderland en valt binnen de gemeente Kampen. Kamperveen is ontstaan tussen 1214 en 1227, toen zich in dit moerassige en onbewoonbare gebied Friese kolonisten vestigden. Het is een klei-op-veengebied dat vanaf 1200 na Chr. werd ontgonnen. Rond 1330 werd een kerk op de ‘Dempe’ aan de Leidijk gebouwd. Deze kerk is in 1718 afgebrand en niet meer herbouwd. Nu herinnert slechts een grafheuvel ons aan de plaats waar de kerk ooit heeft gestaan. Kamperveen heeft drie buurtschappen: De Zande, Zuideinde en Hogeweg. De buurtschappen hebben alle drie een eigen identiteit. Zuideinde leunt meer op het nabij gelegen Oosterwolde terwijl De Zande van oudsher wordt gekenmerkt door zijn ligging aan de Hank, een zijtak van de rivier de IJssel. De Hogeweg heeft, net als het Zuideinde, een kerk en een school en ligt midden in de streek. Verspreid tussen de drie kernen bevinden zich agrarische

42 kamperveen

ondernemers die hoofdzakelijk veehouderij bedrijven.

Landgoed Wittenstein Bij de Wittensteinse Allee zijn de hoge bomen erg opvallend. Zij herinneren aan het voormalige landgoed Wittenstein. Rond 1600 is hier het kasteel Wittenstein gebouwd. Buiten de gracht met ophaalbrug rond het gebouw heeft een prachtige Engelse tuin gelegen die nu nog herkenbaar is aan de lanen en hoge bomen.

Provinciegrens Overijssel en Gelderland Dwars door Zuideinde loopt de provinciegrens van Overijssel en Gelderland. Aan de ene kant kunt u Zuideinde inlopen vanuit provincie Overijssel. Als je er weer uitloopt, ben je in de provincie Gelderland. De grens loopt door de watergang genaamd de Gelderse Gracht.

Adressen Kamperveen Overnachten Bijzonder Overnachten Het Olifantspad * Noordwendigedijk 6a, Kamperveen 0525-621112 of 06-10715164 www.bijzonderovernachten.com

* deelnemer â&#x20AC;&#x2DC;In de IJsseldeltaâ&#x20AC;&#x2122;

kamperveen

Kamperzeedijk De Kamperzeedijk dateert van voor de 14e eeuw en is een van de oudste zeeweringen van Nederland. De dijk vormt de grens met het Kampereiland, dat regelmatig werd overspoeld door de Zuiderzee en bood de bewoners van de polder Mastenbroek bescherming. De kolken zijn ontstaan uit eerdere dijkdoorbraken. De Kamperzeedijk heeft in het verleden meerdere overstromingen meegemaakt. Eén van de zwaarste overstromingen was de watersnoodramp van 4 en 5 februari 1825. De Kamperzeedijk bezweek op meerdere plaatsen en de polder is tijdens deze stormvloed helemaal overstroomd. Het IJsseldeltagebied waarin Kamperzeedijk ligt, was vroeger een belangrijke landverbinding naar het Noorden. Door de IJsselmonding en het Zwarte Water was het tevens een belangrijke doorgangspoort in de Hanzeroute. Heerschappij over de steden in het gebied was erg gewild. De lokale geschiedenis meldt dan ook veel veldslagen en een ruige en harde geschiedenis. In de Romeinse tijd werden de hooggelegen nederzettingen al genoemd op de kaart.

De Zeediekhoeve Beleef de charme van het platteland in al haar facetten! Dat is de belofte van de familie Schaapman van Vakantieboerderij Zeediekhoeve. De Zeediekhoeve ligt langs de Kamperzeedijk, midden in de IJsseldelta. Het is een luxueuze vakantieboerderij, geheel omringd door kilometers vaar- en viswater. Door de rustige omgeving is het mogelijk om hier echt te ontsnappen aan de hectiek van alle dag. Ook een bijzondere zonsondergang blijft in dit weidse landschap niet onopgemerkt. Door de gunstige ligging aan het water is het ook mogelijk kano’s en

44 kamperzeedijk

waterfietsen te huren. Kijk voor de vakantiewoning op www.zeediekhoeve.nl. Voor varen in de IJsseldelta zijn speciale routes uitgestippeld met leuke bezoekjes aan andere activiteiten in het Nationaal Landschap: www.varenindeijsseldelta.nl

Eetcafé De Pompe Tijdens één van de mooie fietstochten door het Nationale Landschap gaat een kopje koffie of een lekker broodje er altijd in. Dat kan bij eetgelegenheid De Pompe, gevestigd op de Kamperzeedijk. De Pompe, zoals de naam al zegt, is ontstaan vanuit een benzinestation, maar is nu een geliefde rustplek langs fietsen motorroutes waar je heerlijk kunt eten en drinken tegen een betaalbare prijs. Gelegen aan de Kamperzeedijk, in een waterrijke omgeving aangrenzend aan de polder Mastenbroek, is De Pompe een prima gelegenheid om even uit te rusten of (zoals in vroegere jaren) bij te tanken. Eetcafé de Pompe kun je vinden aan Kamperzeedijk 14a, Genemuiden. T. 038-3446500 www.cafekamperzeedijk.nl

Wist je dat Het witte schaap Kamperzeedijk heeft door haar belangrijke verbinding in het gebied vele herbergen gekend. Daar is nu geen enkele meer van te vinden. Het muursteentje het Witte Schaap is een laatste herinnering aan een van de herbergen. De legende zegt dat ook Napoleon op Kamperzeedijk is geweest. Het Witte Schaap dankt haar naam namelijk aan een aantal Franse soldaten die ‘s avonds in de mist in de moerassige polder Mastenbroek de weg kwijt waren. Een blatend wit schaap leidde hen naar Kamperzeedijk in de dikke mist. Immers de schapen zoeken altijd

het droge op. De steen die herinnert aan deze legende vind je in een hoekhuis aan de Schaapssteeg (tegenover het café ‘de Pompe’).

Nieuw pontje bij Bellepaal De inwoners van Kamperzeedijk zijn druk bezig met een nieuw pontje bij Bellepaal. Het nieuwe pontje verbetert de fietsmogelijkheden tussen Kampen en Genemuiden sterk! Het plan maakt onderdeel uit van betere fietsroutes tussen Genemuiden en de Ramspol en gaat komende tijd uitgewerkt worden.

Adressen Kamperzeedijk Horeca

Vermaak

Eetgelegenheid De Pompe * Kamperzeedijk 14a, Genemuiden (Kamperzeedijk)

Stoomgemaal Mastenbroek * Kamperzeedijk 7, Genemuiden (Kamperzeedijk)

038-3446500 www.cafekamperzeedijk.nl

038-3446494 www.stoomgemaal.nl

Varen in de IJsseldelta * Kamperzeedijk 153, Kamperzeedijk 038-3446300 www.varenindeijsseldelta.nl

Overnachten Vakantieboerderij Zeediekhoeve en B&B * Kamperzeedijk 153, Genemuiden (Kamperzeedijk) 038-3446300 b.g.g. 038-3446559 www.zeediekhoeve.nl of www.zuiderzeepad.com

* deelnemer ‘In de IJsseldelta’

kamperzeedijk

Mastenbroek In het hart van Nationaal Landschap IJsseldelta ligt polder Mastenbroek. Unieke kernmerken zijn de rechte wegen, het polderlandschap en de weidsheid. Op heldere dagen kun je vanaf bepaalde punten aan de ene kant Kampen en IJsselmuiden zien en van de andere kant de toren van Hasselt en Zwolle zien liggen. De inwoners van Mastenbroek zijn trots op hun gebied, genieten van de weidsheid van het landschap en van elkaar. Een nieuwkomer heeft het niet moeilijk in Mastenbroek zolang ze zich in de gemeenschap begeven en meedoen aan de diverse activiteiten die Mastenbroek te bieden heeft. Dat is de mentaliteit: “doe maar gewoon, maar doe wel mee”. Nog steeds zijn de kerk en de school markante trefpunten voor Mastenbroekers. De trots voor hun gebied blijkt uit het enthousiasme en de ontwikkeling van vele verschillende initiatieven die inmiddels in het gebied zijn ontstaan.

Weidevogelhuus en Boerendiekhuus (B&B) Aan de rand van de Polder Mastenbroek, aan de dijk tussen Hasselt en Genemuiden, liggen het Boerendiekhuus en het Weidevogelhuus. In een prachtig natuurgebied langs de uitgestrekte uiterwaarden van het Zwarte Water waar ganzen foerageren en in het voorjaar de (beschermde) kievitsbloem

46 mastenbroek

bloeit. Verder broeden de tureluur, grutto, kievit en wulp hun eieren uit op een steenworp afstand van de boerderij. Dit verklaart de naam van het grootste gastenverblijf: het Weidevogelhuus. Het Boerendiekhuus is een Bed & Breakfast, genoemd naar de lange dijk tussen Hasselt en Genemuiden. De groepsaccommodatie biedt plaats aan 32 personen en de Bed &Breakfast aan acht personen. Cor Pierik: “We zijn hiermee begonnen omdat er in de landbouw niet veel toekomst meer zat en we toch iets met de ruimte wilden doen. Bovendien is de IJsseldelta zo’n mooi gebied om te beleven. In de lente met al haar weidsheid, flora en fauna, de weidevogels, het meanderen van de rivieren en de geometrische waterwegen in het landschap, dat is genieten. Met al deze facetten is de IJsseldelta een gebied om trots op te zijn.” www.boerendiekhuus.nl

Wist je dat

Gemaal d’Olde Mesiene Zelfs vanuit het buitenland komen toeristen een bezoekje brengen aan de Kamperzeedijk vanwege d’Olde Mesiene zoals de Zeediekers het Oude Stoomgemaal noemen. Het stoomgemaal aan de Oostkant van Kamperzeedijk werd gebouwd in 1885 en is de oudste horizontale draaiende stoommachine in heel Europa. De machine deed lang dienst als watergemaal om de Mastenbroeker- polder vrij van natte voeten te houden. Later in 1961 is er een moderner gemaal ‘De Venerite’ neergezet dat nu de zaak droog houdt. d’Olde Mesiene draait op sommige dagen nog wel eens, dan te herkennen aan de rookpluim en de Nederlandse driekleur. Dankzij een actieve groep van vrijwilligers, tezamen in een Stichting Vrienden van d’Olde Mesiene georganiseerd, is het mogelijk om enkele malen per jaar de machine te laten draaien en open te stellen voor het publiek.

Parfum Mastenbroek Op 14 mei 2005 werd het parfum L’Essence de Mastenbroek gelanceerd. Om L’Essence de Mastenbroek ook in de stad te laten doordringen, is contact gezocht met de Bijenkorf waar het parfum sinds september 2005 wordt aangeboden. L’Essence de Mastenbroek is een parfum dat het leven in de polder Mastenbroek in verschillende geurschakeringen uitdrukt. Het is het resultaat van een zoektocht naar het landschap in zijn meest geconcentreerde vorm. Het parfum is inmiddels zo populair dat het wereldwijd verkocht wordt. Er komen bestellingen binnen uit New York, Los Angeles, Polen enz.

Op safari in de IJsseldelta

d’Olde Mesiene is de vinden aan Kamperzeedijk 7, Genemuiden T. 038-4773151, www.stoomgemaal.nl

Helemaal naar de Serengeti woestijn voor een safari? Onzin, dit kan tegenwoordig in eigen land! Biologische boerderij Polderzicht biedt weidevogelsafari’s voor het hele gezin. De boer neemt je mee in de safaribus door het weiland en brengt je vlakbij de weidevogels die vertoeven rond de speciaal aangelegde plasdras. Ook kun je via de loopbrug door de stal naar de uitkijkpost om vogels te spotten. Wil je iets actievers: ook mogelijk! Je kunt bij Polderzicht ook kanoën of trekschuitvaren. En je bent natuurlijk altijd welkom om een kijkje te nemen in de stal om een glimp op te vangen van het boerenleven.

Kaarsrechte verkaveling

Kijk voor meer informatie op www.polderzichtmastenbroek.nl.

Vogelparadijs “Zodra de buizerd zich laat zien, wordt de aanval op deze roofvogel ingezet door tientallen weidevogels. De kievit neemt het voortouw. Vaak vliegen er wel een stuk op tien kieviten richting de belager van de weidevogelkuikens. Ook de grutto en tureluur volgen. De wulp laat het vaak lopen. Hij is groot genoeg en verjaagd de buizerd door op de grond te imponeren met zijn grote lichaam.” Staatsbosbeheer heeft de vlonders voor de nestjes van de zwarte sterns in de kolken gelegd. Inmiddels zijn er tientallen sterns te zien en hebben veel paartjes eieren gelegd.

Het vroegere veengebied Mastenbroek is al in de 14e eeuw ontgonnen. De rechthoekige verkaveling is gebaseerd op drie evenwijdig gegraven weteringen. De vroegere structuur van de ontginning is goed bewaard gebleven in het patroon van wegen, weteringen en kavels. Wanneer je door de polder loopt, fietst of rijdt zijn de rechte wegen een zeer opvallend kenmerk aan Mastenbroek. In het landschap zijn heel veel weidevogels te vinden, bij uitstek dus een perfecte plaats voor de vogelliefhebber.

mastenbroek

Zien, ruiken & proeven

48 mastenbroek

Tour de Mastenbroek Zien, ruiken en proeven - dat is de Tour de Mastenbroek. Bezoekers maken een excursie langs vier verschillende ondernemingen en krijgen een kijkje achter de schermen. Je kunt de dag beginnen bij de scharrelkippenboerderij, daar proef je eigengemaakte advocaat en vervolgens breng je een eigen ei mee naar het theehuis Het Asjesgoed om samen de lunch te bakken. Daarna is er de mogelijkheid tot het bezoeken van de biologische melkvee- en weidevogelboerderij Polderzicht. Daar kun je bekijken hoe een melkrobot werkt en vanuit de skybox naar de uitkijkpost gaan. Vanuit hier kun je speuren naar weidevogels en genieten van een prachtige uitkijk over Mastenbroek. Per trekschuit (als het weer het toelaat) of per oude bus ga je naar “De Geallery” van schilderes Gea Kok waar je gaat ‘koeschilderen’ met acrylverf op doek. Je eigen schilderij gaat natuurlijk mee naar huis!

mastenbroek

Streekproductenwinkel Het Asjesgoed Hendry en Esther van Ittersum runnen al jaren samen een melkveebedrijf. Op 14 mei 2011 is de theeschenkerij en winkel met streekproducten Het Asjesgoed officieel geopend. Hendry: “Sinds mijn geboorte woon ik hier en is het een veebedrijf. Ik zelf ben in 1999 boer geworden en heb het in 2007 helemaal overgenomen. Hoewel de melkveehouderij altijd de hoofdmoot zal blijven, wilden mijn vrouw en ik ook kijken naar aanvullende mogelijkheden. Met als resultaat de theeschenkerij en de streekproductenwinkel.” In de bovenruimte van de theeschenkerij is het mogelijk workshops of vergaderingen te houden en natuurlijk om in de skybox een blik te werpen in de koeienstal. Het Asjesgoed kun je vinden aan Bisschopswetering 79, Mastenbroek. T. 038-3446288 www.hetasjesgoed.nl

Kruispunten vertellen verhalen via QR-codes

Kruisvlietstaete Hier, waar de Kerkwetering en de Oude Wetering elkaar kruisen, klopt het hart van de Mastenbroeker Polder. De kerk en school hebben hier sinds lang een plek, al stonden de oude school en de meesterswoning dichter aan de Kerkwetering. Nu staan er de voormalige hoofdmeesters-woning, de kosterswoning, het Trefpunt, de school en de kerk. Eind 18e eeuw was hier het keerpunt en dus ook een halte van de trekschuit. Nu is er een prachtige vissteiger met bankjes, mooie foto’s én het is toegankelijk voor rolstoelers.

Schilderen in de polder Midden in de polder vind je de Geallery, de galerie van Gea Kok op de verbouwde deel van haar woonboerderij. Gea: “Ik schilder van abstract tot portretten maar op dit moment ben ik ook bezig met het Mastenbroekerlandschap. Het is heerlijk om deze omgeving te schilderen en de weidsheid te vangen met de wolkenvelden erboven.” Naast andere workshops is het koeschilderen erg in trek. In een tijdsbestek van drie uur leer je je eigen schilderstijl ontdekken. Ook kan de Geallery worden gebruikt als trouwlocatie. “Wat uniek is aan het wonen in de IJsseldelta en Mastenbroek is dat zoveel boerderijen zich openstellen om te laten zien hoe hier wordt geleefd. We blijven nieuwe dingen bedenken.” www.geallery.nl

50 mastenbroek

De polder van Mastenbroek gaat met zijn tijd mee. Door middel van de Polder Mastenbroek mobiele website kun je ter plaatse met behulp van QR-codes door de geschiedenis van de polder grasduinen. Bij strategische kruispunten in de polder zijn QR-codes geplaatst en leiden een smartphone naar verhalen en afbeeldingen over de geschiedenis van de polder. Die informatie is beschikbaar via de website www.poldermastenbroek.nl. De website is ook gemakkelijk te gebruiken via je mobiele telefoon, zodat je onderweg alle nodige informatie bij de hand hebt.

Adressen Mastenbroek Vermaak Boer Pelleboer (Polderzicht) * Oude Wetering 139, Mastenbroek 038-3446592 of 06-21270958 www.polderzichtmastenbroek.nl en www.boerpelleboer.nl

Theeschenkerij en Streekwinkel ‘Het Asjesgoed’ * Bisschopswetering 79, Mastenbroek 038-3446288 www.hetasjesgoed.nl

De Geallery * Nieuwe Wetering 16, Mastenbroek 06-50237174 www.geallery.nl

Scharrelkippenboerderij Van den Heuvel * Bisschopswetering 67, Mastenbroek 038-3446140

* deelnemer ‘In de IJsseldelta’

mastenbroek

Wilsum Hier wil je zijn: het uitzicht is fenomenaal! Ten noorden van een scherpe bocht in de IJssel, ligt tussen Zwolle en Kampen het dijkdorp Wilsum. Vlak erboven ligt het buurtschap Nieuwstad. Wie vanaf de Dorpsweg in hartje Wilsum zijn blik van oost naar west laat dwalen, ziet de IJssel met een mooie zwier langs het dorp stromen. In het oosten de toren van Zalk, in het zuiden de graslanden van de Koppelerwaard tot aan de rivieroever en aan de overkant de Welle, een waar vogelparadijs. Verder naar het westen is het silhouet van Kampen te bewonderen. Het dorp zelf ademt eenvoud en historie, met in het hart de kerk en de school. Door het ontbreken van doorgaand verkeer lijkt hier de grote stad Zwolle met haar drukte en hoge gebouwen ver weg: maar wie denkt dat hier de tijd stil staat, vergist zich. Beroepsvissers, jagers en boeren zijn hier tegenwoordig schaars. Maar met een rijk verenigingsleven waaronder zelfs een eigen voetbalclub is Wilsum een hechte dorpsgemeenschap met bijna duizend inwoners. De uiterwaarden bij Wilsum vormen een bijzonder natuurgebied. Wandelaars kunnen in de Scherenwelle en Koppelerwaard genieten van rietzomen, hooilanden, oude rivierlopen, een grote vogelpopulatie, alsmede een rijke flora, waaronder de zeldzame kievitsbloem. Vanaf een parkeerplaats bij het dorp loopt het publiek toegankelijke Laarzenpad dwars door de Scherenwelle. En dat pad heeft niet voor niets deze naam.

52 wilsum

Overstromingen Vanaf de Dorpsweg loopt de Veerweg naar de rivieroever. Hier was tot 1971 een veerdienst actief, die een snelle reis van en naar Kampen mogelijk maakte. Het dorp was kwetsbaar bij stormen die het water vanaf de Zuiderzee diep de IJssel opjoegen. Daarom hebben de dorpelingen in de loop der tijd tal van dijken en dijkjes gebouwd, verlegd, versterkt en na doorbraken opnieuw aangelegd. De kolken bij het dorp getuigen van verschillende dijkdoorbraken. De laatste grote watersnood in Wilsum vond plaats in 1825 en kostte toen het leven aan twee dorpelingen en een deel van de veestapel.

Wist je dat... Wilsum lijkt weliswaar een typisch Nederlands dijkdorp, maar het ligt eigenlijk op een natuurlijke rivierduin. De rivierduinen in dit gedeelte van de IJsseldelta zijn langzaam gegroeid door de opwaaiing van sediment. Dat zand werd en wordt hier afgezet vanwege de zeer sterke stroming van de IJssel, die langs Zalk en Wilsum haar scherpste bochten maakt op weg naar de monding bij Kampen.

wilsum

Wist je dat... De stadsrechten van Wilsum De inwoners van Wilsum zijn trots op hun dorp. Wat zegt je, dorp? Wilsum heeft stadsrechten en kreeg deze waarschijnlijk al in de 13e eeuw. Het was nooit een stad en is nooit een stad geworden, maar historici vermoeden dat de bisschop van Utrecht met de stadsrechten van Wilsum tegenwicht wilde bieden tegen het grote Kampen. Helaas zijn er geen archieven bewaard gebleven waarin deze reden en het exacte jaartal zijn vastgelegd. Als nederzetting met stadsrechten had Wilsum eigen rechtspraak. De naam van buurtschap Nieuwstad, even verderop, verwijst nog naar de â&#x20AC;&#x2DC;stadseâ&#x20AC;&#x2122; geschiedenis. Wilsum bleef een zelfstandige gemeente tot 1937. Sindsdien zijn het dorp en de omliggende buurtschappen onderdeel van de gemeente IJsselmuiden en tegenwoordig Kampen.

54 wilsum

Toevluchtsoord De Hervormde Kerk in Wilsum is voor zover bekend het oudste bestaande kerkgebouw in Overijssel. Deze kerk is gebouwd in de Middeleeuwen rond het jaar 1050. Alle mogelijke kerkelijke strijdtonelen en geloofsstromingen, maar ook talrijke overstromingen en vele oorlogen gedurende bijna 1000 jaar heeft deze kerk doorstaan. In tijden van gevaar diende de toren van de kerk als toevluchtsoord voor de bevolking van Wilsum. Het kerkgebouw heeft van oorsprong Romaanse vensters in het schip en een Gotisch koor uit de 14e eeuw. In het schip zijn later Gotische vensters aangebracht. De bakstenen kruisgewelven dateren uit de 15e eeuw. Begin jaren ’80 van de vorige eeuw onderging deze zaalkerk haar zoveelste restauratie. Hierbij zijn een aantal oude gewelfschilderingen te voorschijn gekomen. Deze kerk wordt nu gebruikt door de Hervormde Gemeente Wilsum, die ruim vierhonderd zielen telt. Wilsum heeft ook een Gereformeerde Kerk. Vóór de leegloop in kerken, eind twintigste eeuw, was vrijwel de gehele bevolking van het dorp lid van één van de twee kerkgenootschappen.

wilsum

Zalk Op de zuidelijke oeverwal van de IJssel, tegenover de Vreugderijkerwaard, ligt het dorp Zalk. Als nederzetting bestaat Zalk al sinds het jaar 1213. Vroeger werd het Santlike genoemd, wat verwijst naar de zandgronden langs de IJssel waarop het dorp ontstond. Op de noordelijke landpunt buiten Zalk, is het door de IJssel omsloten Zalkerbosch te vinden. Dit bos ligt te midden van tientallen dijken en dijkjes die in de loop van de eeuwen zijn aangelegd om de vruchtbare grond een groter deel van het jaar bruikbaar te maken voor de boeren. Het dorp kent veel historische panden, zoals het voormalige Schultehuis, de Sint Nicolaaskerk en de molen De Valk. Buiten de vorstperiode geeft de heuse dorpspomp schoon water. De naam Zalk werd in de jaren ‘80 bij iedereen bekend door ‘Klazien uit Zalk’, de karakteristieke dorpsbewoner mevrouw Klazien Rotstein van den Brink die dankzij haar kennis van het gebruik van kruiden een landelijke beroemdheid werd. Nog altijd bestaat er een kruidencosmeticalijn die haar naam draagt.

Even pauze bij het theehuis Het voetveer verbindt Zalk met ‘s-Heerenbroek/Veecaten van april tot en met september. Aan de noordoever staat het bijbehorende theehuis, een pleisterplaats voor fietsers en wandelaars. Dit voetveer brengt dagelijks fietsers en

56 zalk

voetgangers veilig over de rivier, die hier op zijn absolute smalst is. Zo smal, dat het met een beetje fantasie mogelijk lijkt om voorbijvarende schippers een hand te geven. Het veer is functioneel voor veel IJsseldelta bewoners en biedt in het hoogseizoen honderden toeristen per week de mogelijkheid om de wandel- of fietstocht aan de andere oever voort te zetten. Op de zuidelijke oever biedt het toegankelijke deel van de zandduin een heus strandgevoel. Er wordt wel gezwommen, maar in het algemeen geldt dit als gevaarlijk vanwege de sterke stroming en de langskomende binnenvaart. Het Zalkerveer is een maatschappelijk werkervaringsproject in combinatie met het theehuis. Het terras zit bij mooi weer altijd vol. Meer informatie over dit Theehuis is te vinden in het hoofdstuk ‘s-Heerenbroek.

Wist je dat

Bezichtigen van de Sint Nicolaaskerk

De eerste agrarische school Het agrarisch onderwijs in Nederland, vroeger ‘landhuishoudkunde’ geheten, kent in Zalk haar geboortegrond. Zalk is namelijk de plek waar in 1842 de eerste Nederlandse landhuishoudkundige kostschool opende. Jonge mannen kregen hier praktijkonderwijs in professionele exploitatie van het land. Gebaseerd op wetenschap in plaats van ‘gewoon boeren’ zoals tot dan toe heel normaal was. De school heeft maar kort bestaan. Een half jaar later al opende in Groningen een concurrent, die door connecties in Den Haag een veel grotere subsidie verwierf. Binnen vijf jaar was de Zalker kostschool al min of meer failliet. De oprichter liet het dorp en de school achter en vertrok met achterlating van een grote schuld.

Ruimte voor de Rivier Bij hoogwater op de IJssel bestaat overstromingsgevaar voor Zwolle, Kampen en het achterland. Voor extra waterveiligheid in dit gebied geeft Rijkswaterstaat de IJssel meer ruimte. In het kader van het project Ruimte voor de Rivier wordt onder andere het zomerbed van de IJssel verlaagd en een hoogwatergeul gegraven, het Reevediep. Kijk voor meer informatie op www.ruimtevoorderivierijsseldelta.nl.

Kasteel Buckhorst Zalk had tot de 19eeeuw een eigen kasteel of havezate, genaamd Buckhorst. Waar nu alleen nog een slotgracht en waterput te vinden zijn, stond in de vroege middeleeuwen een roofridderslot dat in de 13e eeuw werd vervangen door een kasteel. Het dorp Zalk behoorde vanaf die tijd tot de heerlijkheid Zalk en Veecaten. Dat wil zeggen dat deze nederzettingen eigendom waren van een heer, in dit geval de familie Buckhorst. In de loop van de eeuwen hebben generaties Buckhorst vanuit het kasteel functies gehad in het bestuur van diverse landsdelen. De adellijke familie Buckhorst is daardoor vast verbonden met Zalk. De laatste bewoner was Berend Hendrik baron Bentinck, die de naam Buckhorst aannam en gouverneur van Overijssel werd. Na zijn overlijden werd het kasteel verkocht en in 1841 afgebroken. Het terrein is nu particulier bewoond en niet openbaar toegankelijk.

De Middeleeuwse Sint Nicolaaskerk van Zalk heeft een toren uit 1220 en een schip uit ongeveer 1400. Het schip is gebouwd met de stenen van en op de fundering van een kleinere kerk. Dit gebeurde in opdracht van de heren van Buckhorst, die zo’n vijf eeuwen lang bepalend zijn geweest voor het economische leven van Zalk. De familie zorgde ook voor het onderhoud van de kerk. Deze kloeke kerk bepaalt nog altijd ongestoord de horizon van dit deel van de IJsseldelta. De toren is door de ligging van Zalk in het bochtige IJsseltraject een blikvanger in de wijde omgeving. In de kerk zijn vele bezittingen van de familie Buckhorst te zien. Ook belangrijke onderdelen van het interieur en een grafkelder zijn verbonden met de naam Buckhorst. In de maanden mei tot en met september is het mogelijk om onder begeleiding van een gids de historische kerk met haar prachtige gerestaureerde orgel te bezichtigen. www.hervormdzalk.nl

zalk

Stellingkoren molen De Valk Deze achtkantige stellingmolen is gebouwd in 1860 om het graan van boeren uit de wijde omtrek te vermalen tot meel. De molen is oorspronkelijk gebouwd op een voet van baksteen maar heeft tegenwoordig een houten onderstel. In 1988 is de molen voor het laatst gerestaureerd. Het beheer en het onderhoud zijn in handen van de gemeente Kampen. De molen functioneert nog als vanouds en is nu in gebruik als ‘praktijkschool’ voor vrijwillige molenaars die het vak willen leren. Het adres is Brinkweg 11. T. 038-3636401 www.hetdorpzalk.nl

58 zalk

Adressen Zalk Horeca

Vermaak

Café restaurant “De Oase” Kerkplein 3, Zalk

Molen de Valk Brinkweg 11, Zalk

038-3636270 www.deoase-zalk.nl

038-3636401 www.hetdorpzalk.nl/molen-de-valk

Tip: Overnachten

Al meer dan 20 jaar staat Restaurant De Oase garant voor kwaliteit en gastvrijheid. Er worden regelmatig sfeervolle avonden georganiseerd met seizoen thema’s. Natuurlijk kun je op het terras genieten van koffie met ouderwetse boffert. Niet te vergeten: je kunt er je elektrische fiets opladen.

Kampeerplaats de Leaghte Broeksteeg 4, Zalk 06-24271135 www.kampeerplaatsdeleaghte.nl

zalk

Zwartsluis Zwartsluis biedt alle mogelijkheden om plezier op het water te hebben. Geen wonder want de voormalige “Fortresse Swartesluys” ligt aan het Meppelerdiep en het Zwarte Water en heeft een rechtstreekse verbinding naar het Overijsselse en Friese merengebied én het IJsselmeer. Maar er is nog véél meer te ontdekken! Een rijk verleden Zwartsluis is een rustig dorp dat ingeklemd ligt tussen twee bekende natuurgebieden: Nationaal Park ‘Weerribben-Wieden’ en het natuurgebied ‘De Olde Maten’. De skyline van Zwartsluis wordt gevormd door de rivier het Zwarte Water en haar twee kerktorens. Wie de tijd neemt om het dorp te bezoeken komt voor aangename verrassingen te staan. In de wintermaanden overwintert de ‘Bruine Vloot’ in de haven. Naast de Hervormde Kerk is nog het voormalig armenhuis te vinden en naast de oude begraafplaats ligt de Zintuigentuin. Zwartsluis was de uitvoerhaven van miljarden turven richting ‘De Hollanden’. De havenplaats diende eveneens als overslaghaven. Het was ook een gewild bolwerk omdat het

60 zwartsluis

een belangrijke locatie was aan de route Drenthe-Groningen. Turfwinning en scheepvaart waren hierbij van groot belang. Omdat de haven van Blokzijl steeds meer verzandde begin 18e eeuw, werd de functie van Zwartsluis als Zuiderzeehaven steeds belangrijker. De periode 1805-1813 was voor Zwartsluis helaas een dieptepunt voor de handel en nijverheid. De Sluzigers hadden geen grote schepen meer en dat betekende dat er een eind was gekomen aan een rijke periode. De scheepvaart op zich nam nog wel een dominantie positie in. De Handelskade is vandaag de dag de aanmeerplaats voor de ‘Bruine Vloot’. Door de groeiende scheepvaart ontstonden er in havenplaats Zwartsluis veel scheepswerven, zeilmakerijen en touwslagerijen. Vandaag de dag is Zwartsluis de ideale aanlegplaats naast zeilen, surfen, vissen en zwemmen.

Zwartsluis: de droom van iedere watersporter Zwartsluis is een recreatieplaats bij uitstek en staat in het teken van watersport. Geen wonder want de voormalig ‘Fortresse Swartsluys’ ligt aan het Meppelerdiep en het Zwarte Water én heeft een rechtstreekse verbinding naar het Overijsselse en Friese merengebied, evenals het IJsselmeer. Het wordt wel de poort naar het Noorden genoemd en is tegelijkertijd een eldorado voor pleziervaarders, zeilers, surfers, zwemmers, kanoërs en vissers. Zwartsluis de thuishaven voor 1200 jachten. Een uniek stukje natuur, De Weerribben-Wieden, ligt om de hoek van Zwartluis, waar je kunt genieten van de rust en het waterleven.

zwartsluis

Zintuigentuin

Proef het dagelijkse boerenleven Een rondleiding krijgen op een hedendaags melkveebedrijf? Dit kun je doen bij melkveebedrijf Eben Haëzer. Voor de kinderen is het ook mogelijk om hier een boerenhulpdiploma te halen. Boerderij Eben Haëzer ligt in het natuurgebied de Olde Maten. Postweg 2, Zwartsluis www.boerderijebenhaezer.nl

Naast de oude begraafplaats ligt de Zintuigentuin. In de tuin is een constante strijd aan de gang tussen groei en verval, tussen opgroeien en vergaan. Uiteindelijk eindigen alle planten in de tuin tot compost en verworden weer tot basis voor nieuwe groei. Iedere zintuig van de mens wordt in deze tuin aan het werk gezet: ruiken, voelen, zien, horen en proeven. Van de pindakaasboom tot bloemetjes die naar chocolade ruiken. Ieder seizoen is er iets anders te ontdekken. Albert en Anneke Greveling zijn de trotse eigenaren van de zintuigentuin. Sinds 1880 worden er op deze locatie al bloemen en groente geteeld. De vader van Albert, Steven Greveling, was de laatste professionele kweker van bloemen en snijgroen in het dorp Zwartsluis. Er zijn veel bezoekers, uit binnen- en buitenland, die van de gelegenheid gebruik maken om hier een kort wandeling te maken. Welk seizoen van het jaar het ook is, er is altijd veel te zien, ruiken en te voelen. Meer informatie vind je bij Sluuspoort, Handelskade 25, Zwartsluis.

Unieke vaartochten met de historische botter ZS13 Met de Zwartsluizer botter ZS13, maak je unieke vaartochten in de regio’s IJsseldelta en WaterReijk en waan je je in lang vervlogen tijden terwijl het schitterende afwisselende landschap van het Zwarte Water aan je voorbij trekt.

De ZS13 is een Marker botter en is omstreeks 1865 gebouwd in Monnickendam. Met botters werd gevist op de voormalige Zuiderzee, tegenwoordig het IJsselmeer, Markermeer en het Ketelmeer. In de jaren dertig van de vorige eeuw werd het schip door de familie Moorman met behulp van de Zuiderzeesteunwet aangekocht en werd er vanuit Zwartsluis tot omstreeks 1960 mee gevist op het IJsselmeer. In de jaren zestig werd de botter ZS13 afgedankt en ingeruild voor een stalen visserskotter, waarna de

62 zwartsluis

ZS13 via allerlei omzwervingen uiteindelijk in Amsterdam terecht kwam als blikvanger op het terras van café de Zeilvaart nabij het IJ. Een groep enthousiaste mensen uit Zwartsluis trok zich het lot van het schip aan en zorgden ervoor dat de ZS13 in 1984 terug kwam naar Zwartsluis. In 2000 werd de Stichting Zwartsluizer Botter ZS13 opgericht dat het schip in beheer nam en na tal van restauraties word het schip vandaag de dag door een grote groep enthousiaste vrijwilligers onderhouden en

ingezet voor zeiltochten en evenementen. Beleef en ervaar het ultieme visserman gevoel door aan te monsteren op de ZS13 in Zwartsluis. Voor zowel een familiedag of een bedrijfsuitje een unieke mogelijkheid om kennis te maken met de oudste botter van Nederland, de schitterende natuur en voormalige Zuiderzeestadjes van de IJsseldelta. Afvaarten vanaf het Botterhuus aan de Mastenmakersstraat in Zwartsluis. Voor informatie kijk je op www.zs13.nl

Welkom in Sluuspoort Sluuspoort is hét centrum van Zwartsluis waar het bruist van activiteiten. Een enthousiaste groep vrijwilligers organiseert uiteenlopende activiteiten op het gebied van exposities, historie, kunst, muziek, lezingen en workshops. In het gebouw aan de Handelskade vind je o.a. een museum met meerdere exposities en een museumwinkel, een Tourist Info Punt, de Wereldwinkel, een hypermoderne multi-touch tafel boordevol informatie over Zwartsluis en de unieke plekken in de IJsseldelta en een informatiepunt van Nationaal Park Weerribben Wieden. Naast het gebouw aan de Handelskade 25, beschikt Sluuspoort over het ‘Botterhuus’ en de ‘Tuin van Van Dijk’ met maritieme elementen, de ‘Turfeilanden’ met leuke wandelpaden en het pontje ‘Sluuspoort I’. Kom dus tijdens je bezoek aan Zwartsluis zeker even bij Sluuspoort aan! Sluuspoort kun je vinden aan de Handelskade 25, Zwartsluis, T. 038-3866555 www.sluuspoort.nl

Nationale sleepbootdagen De Nationale Sleepbootdagen vinden jaarlijks plaats in Zwartsluis en het Utrechtse Vianen. Voor beide plaatsen geldt dat dit evenement steeds opnieuw garant staat voor vele tienduizenden bezoekers. Zowel voor de inwoners als voor de deelnemende sleepbooteigenaren vormen de Nationale Sleepbootdagen hét evenement bij uitstek. De Nationale Sleepbootdagen zijn ontstaan doordat een aantal sleepbooteigenaren vond dat wat er nog over was van de historische sleepboten aan het publiek getoond zou moeten worden. De liefhebbers wilden voorkomen dat deze schepen in de vergetelheid zouden raken. Tijdens het evenement is het mogelijk de sleepboten aan boord te bezichtigen en een praatje met de kapitein te maken. www.sleepbootdagen.com

Wist je dat Zwartsluis onder zeil Zwartsluis onder zeil is een tweejaarlijks nautisch evenement. Het evenement is een knipoog naar het verleden, waarin schippers zeilend hun brood verdienden met transport over water en in Zwartsluis hun goederen verhandelden en opsloegen. De Kolksluis en de Staphorstersluis waren dan ook van uitermate belang voor het vervoer van goederen vanuit de binnenwateren naar het open water. In dit dorp waar de watersport zo populair is, zijn tijdens deze dagen allerlei soorten boten te bezichtigen. Soms mag je zelfs een stukje meevaren!

zwartsluis

Adressen Zwartsluis Sluuspoort / Schoonewelle Museum voor Natuur en Ambacht Tourist Info Zwartsluis Handelskade 25, Zwartsluis 038-3866555 www.sluuspoort.nl en www.schoonewelle.nl

Horeca De Vollenhoofsche Poort Stationsweg 3, Zwartsluis 038-3867368 www.devollenhoofschepoort.nl

Conferentieoord DEEL VIER Baarlo 4, Zwartsluis 038-3865977 www.deelvier.nl

Overnachten Hotel Zwartewater De Vlakte 20, Zwartsluis 038-3866444 www.hotelzwartewater.nl

Bed and breakfast & Groepsaccommodatie Eben Haëzer Postweg 2, Staphorst 038-3866535 www.boerderijebenhaezer.nl

De Weijsberg Mastenmakersstraat 37, Zwartsluis 038-3867431 of 06-12443708 www.weijsberg.nl

64 zwartsluis

Jachthavens

Tip: Bij Hotel Zwartewater kun je onder het genot van een kopje koffie in de brasserie of in de zomer op het terras aan het Zwarte Water, genieten van het prachtige uitzicht en de langsvarende schepen. Vanaf 12.00 uur kun je bij Hotel Zwartewater terecht voor een heerlijke lunch. Elk seizoen staat weer iets anders op de lunchkaart. ’s Avonds kun je terecht in het live cooking restaurant ‘De Combuijs’, waar van alles geproefd mag worden. Misschien wel hèt moment voor je eerste stukje krokodil, springbok of paling, uiteraard worden ook andere gerechten als sliptong, zalmfilet of ribeye geserveerd.

Jachthaven De Kranerweerd B.V. Het Oude diep 5-7, Zwartsluis 038-3867351 www.kranerweerd.nl

Jachthaven en camping Watersport Zwartsluis De Vleugel 2, Zwartsluis 038-3866652 www.watersportzwartsluis.nl

Vermaak Stichting Zwartsluizer Botter ZS13 Mastenmakersstraat 37, Zwartsluis 038-3867431 www.zs13.nl

Boerderij Eben Haëzer Postweg 2, Staphorst 038-3866535 www.boerderijebenhaezer.nl

Jachtcharter Panorama Zwartsluis Wolvenjacht 2, Zwartsluis 038-3867108 www.charter-panorama.nl

Galerie Frederik Weijs Kerkstraat 23, Zwartsluis 038-3866265 of 06-28174233 www.galeriefrederikweijs.nl

Van Beers Ballooning Zilverbeek 37, Zwartsluis

Tip: Naast overnachten met iedere ochtend een vers en eigengemaakt boerenontbijt is er ook van alles te doen bij Boerderij Eben Haëzer. Pak de familiefiets “Truus” en ontdek de omgeving. Terug op de boerderij kun je aan de slag om een echt boerenhulpdiploma te halen. Samen met de boer het melkvee tiptop verzorgen.

038-3866501 www.luchtballon-vaart-zwartsluis.nl

Zintuigentuin Zwartsluis Van der Meulenstraat, Zwartsluis 038-3867758

Winkels DA Drogisterij Kiers Schoolstraat 12, Zwartsluis 038-3866242

Fa. Koos Slurink Stationsweg 2, Zwartsluis 038-3867190 www.koosslurink.nl

zwartsluis

Hanzestad Zwolle Ben je op zoek naar een prachtige middeleeuwse binnenstad met een ruim winkelaanbod, uitstekende hotels, restaurants en internationaal aansprekende culturele voorzieningen? Zwolle heeft alles wat je van een eigentijdse stad verwacht, zonder dat de intimiteit van het verleden verloren is gegaan. De historische Hanzestad ademt een en al sfeer uit. De karakteristieke gevels, de verdedigingsmuur, de Sassenpoort, de Peperbus en de stervormige stadsgracht zijn de publiekstrekkers bij uitstek. Dynamische Hanzestad met sfeervol stadshart

Zwolle in de IJsseldelta

De stad Zwolle is ontstaan rond de 9e eeuw, op de plaats waar een aantal kleine beken en de tot ver in het oosten bevaarbare Vecht, zich verenigden tot het Zwarte Water. Ook landwegen uit alle richtingen kwamen hier bij elkaar. Het werd al snel een belangrijke handelsstad met grote bloeiperiodes. Veel historische gebouwen zoals de Sassenpoort uit 1410, zijn er nog steeds te vinden. De vesting Zwolle, nu het historische centrum van de provinciehoofdstad, is aan zijn stervorm nog te herkennen. Tussen de stad en de IJssel ligt een sprookjesachtig park, het Engelse Werk, dat twee eeuwen geleden is aangelegd op een voormalige verdedigingslinie.

Zwolle kreeg in 1819 een open verbinding met de IJssel via de Willemsvaart, die anderhalve eeuw later in onbruik raakte na de aanleg van het veel grotere Zwolle-IJsselkanaal. Zwolle is tegenwoordig ook voor de pleziervaart een geliefde pleisterplaats. In het hart van de levendige stad met haar vele terrassen, is een passantenhaven aangelegd voor jachten die bijvoorbeeld een stop maken van of naar de waterrijke kop van Overijssel. Ten noordwesten van de stad ligt de Vreugderijkerwaard, een schitterende uiterwaard met nevengeul langs de IJssel. Hier is naast een grote rijkdom aan bijzondere stroomdalplanten ook een vogelkijkhut te vinden. Van hieruit zijn de bruine kiekendief, grutto, tureluur, rotgans en kemphaan te bewonderen.

66 hanzestad zwolle

Kunst en cultuur spelen een belangrijke rol in Zwolle. Het aanbod van theater, beeldende kunst, film en literatuur is zeer groot. Alles is terug te vinden op www.zwolleuitgaan.nl. Breng eens een bezoek aan het heropende Museum de Fundatie, Odeon de Spiegel Theaters, Poppodium Hedon, Stedelijk Museum Zwolle of Filmtheater Fraterhuis.

Zwolle Cultuur

Het Stedelijk Museum Zwolle richt zich op de cultuurhistorie van de stad Zwolle en de regio. Het museum bestaat uit een oud en een nieuw gedeelte. Het contrast tussen deze twee bouwstijlen is al bezienswaardig. In het oude gedeelte van het museum schuilt het Drostenhuis. Dit 18de-eeuwse pand herbergt de vaste collectie. In de nieuwbouw van het museum zijn tentoonstellingszalen, een auditorium en een museumcafé te vinden. De expositiezalen worden gebruikt voor zeer afwisselende, tijdelijke tentoonstellingen. In het Stedelijk Museum Zwolle is een Tourist Info Punt gevestigd.

Museum de Fundatie is een museum voor beeldende kunst met naast wisselende tentoonstellingen een vaste collectie met werk van o.a. Turner, Van Gogh, Mondriaan, Israëls, Severini, Appel en Zadkine. Het ‘Paleis aan de Blijmarkt’ , vroeger Paleis van Justitie, is in 2012/2013 spectaculair uitgebreid. Architect Hubert Jan Henket ontwierp ontwierp ‘de wolk’, een met 55.000 keramische tegeltjes bedekte ellipsvormige opbouw die plaats biedt aan twee tentoonstellingszalen en een museumbar. Het raam geeft een fantastisch uitzicht op de Zwolse binnenstad! Met de komst van ‘Waanders In de Broeren’ huisvest de kerk een niet vergelijkbaar winkelconcept in ons land. Kunst, cultuur, literatuur, detailhandel en horeca zijn samengebracht tot trekpleister van formaat. Tevens is hier ook het Tourist Info Punt waar vele toeristische producten aangeschaft kunnen worden en je terecht kunt voor al je vragen.

hanzestad zwolle

Zwolle shoppen De vele straten en steegjes met verrassend leuke winkels zorgen er voor dat je altijd slaagt tijdens een dagje shoppen. Zwolle is de grootste en meest veelzijdige shop stad van Overijssel met honderden winkels in alle soorten en maten, van grote namen tot kleine speciaalzaken. Gezellige terrassen en knusse winkeltjes maken de binnenstad van Zwolle, samen met de gemoedelijke sfeer, tot een stad waar het goed toeven en winkelen is. Al struinend door de winkelstraat of de aangrenzende steegjes kom je bijzondere winkels tegen. Het winkelgebied concentreert zich voornamelijk in de straten rond de Diezerstraat. De straten als de Luttekestraat, de Sassenstraat, de Melkmarkt, de Assendorperstraat en de Thorbeckegracht herbergen leuke boetiekjes en de meer exclusieve winkels. De straten liggen op loopafstand van elkaar.

68 hanzestad zwolle

Zwolle culinaire hotspot Amsterdam mag dan bekend staan om zijn hippe restaurants, Maastricht om zijn verfijnde gastronomie maar Zwolle kan er zelf ook wat van. Het hele jaar door kun je genieten van Zwolse lekkernijen. Dit kan exclusief in een sterrenrestaurant maar net zo goed in een gezellige bistro of met een lekker tussendoortje in een bruin cafĂŠ. De stad Zwolle biedt je een veelzijdig en hoogstaand culinair aanbod. Met een verscheidenheid aan internationale keukens en maar liefst 3 Michelinsterren namens De Librije binnen zijn stadsgrenzen is Zwolle met recht een culinaire hotspot te noemen.

hanzestad zwolle

Adressen Zwolle Waanders in de Broeren Tourist Info Zwolle Achter de Broeren 1, Zwolle

Dominicanenklooster Assendorperstraat 29, Zwolle

Villa Suikerberg - Lunchcafé Potgietersingel 1a, Zwolle

038-4254400 www.kloosterzwolle.nl

038-2304930 www.villasuikerberg.nl

Drank & Spijslokaal de Atlas Ossenmarkt 9, Zwolle

Restaurant Kota Radja Melkmarkt 50, Zwolle

Stedelijk Museum Zwolle Tourist Info Zwolle Melkmarkt 41, Zwolle

038-3447435 www.deatlas.nl

038-4213534 www.kotaradjazwolle.nl

038-4214650 www.stedelijkmuseumzwolle.nl

Grand Café Public Blijmarkt 23, Zwolle

Chinees Restaurant Taiwan Luttekestraat 8, Zwolle

038-4226600 www.grandcafepublic.nl

038-4211458 www.restauranttaiwan.nl

Rederij Keur bv Thorbeckgracht 74, Zwolle

Bistro Bonne Femme Samuel Hirschstraat 5, Zwolle

038-4233033 www.rederijkeur.nl

038-4222780 www.bistrobonnefemme.nl

Restaurant Urbana Wipstrikkerallee 213, Zwolle

Brasserie Het Vliegerhuys Nieuwstraat 55, Zwolle

Stadsbrasserie en Restaurant De Harmonie Grote Markt 13a, Zwolle

038-4538418 www.urbana.nl

038-4221206 www.vliegerhuys.nl

038-4216318 www.harmoniezwolle.nl

Sandton Hotel Pillows **** Stationsweg 9, Zwolle

Bistro De Buik van Parijs Willemskade 6, Zwolle

038-4256789 www.hotelpillows.nl

038-4233225 www.bistrodebuikvanparijs.nl

Uitspanning Het Engelse Werk Het Engelse Werk 4, Zwolle

Kletsen en Proeven bar en bistro Melkmarkt 52, Zwolle

038- 4217593 www.hetengelsewerk.nl

038-4212909 www.kletsenenproeven.nl

Verteltheater De Verhalenboot Pletterstraat 20, Zwolle

´t Pestengasthuys Weversgildeplein 1, Zwolle

038-4239659 www.deverhalenboot.nl

038-4233986 www.pestengasthuys.nl

Bistronomie Vidiveni Jufferenwal 17, Zwolle

Bar & Brood Nieuwe Markt 23, Zwolle

038-4211995 www.vidiveni.nl

0800-8230823 www.barenbrood.nl

038-4215392 www.waandersindebroeren.nl

Horeca Bistro De Zoete Inval Jufferenwal 21A, Zwolle 038-4218200 www.bistrodezoeteinval.nl

De Agnietenberg Haersterveerweg 23, Zwolle 038-4532872 www.agnietenberg.nl

De Belgische Keizer Melkmarkt 58, Zwolle 038-4211011 www.belgischekeizer.nl

Biologische schapenmelkerij De Vreugdehoeve * Zalkerveerweg 20, Zwolle 038-4224193 of 06-28745728 www.devreugdehoeve.nl

70 hanzestad zwolle

* deelnemer ‘In de IJsseldelta’

Bistro Pampus Kamperstraat 40, Zwolle

Restaurant Van der Valk Nieuwleusenerdijk 1, Zwolle

Mizu Jufferenwal 32, Zwolle

038-4213097 www.restaurant-pampus.nl

038-8000800 www.valk.com

038-4239550 www.mizuzwolle.nl

Restaurant Poppe Luttekestraat 66, Zwolle

Italiaans Restaurant da Nini Nieuwe Markt 21, Zwolle

De Librije*** Spinhuisplein 1, Zwolle

038-4213050 www.poppezwolle.nl

038-7630430 www.danini.nl

038-4212083 www.librije.com

Restaurant De Mandarijn Mandjesstraat 4, Zwolle

La Meridiana Grote Markt 11a, Zwolle

Tapasbar Las Rosas Rodetorenplein 10-11, Zwolle

038-4226685 www.demandarijn.nl

038-4212448 www.lameridiana.nl

038-4224227 www.lasrosas.nl

Grand Café Het Wijnhuis Grote Kerkplein 7, Zwolle

Ristorante Michelangelo Sassenstraat 27, Zwolle

Thais restaurant Bai Yok Diezerpoortenplas 3, Zwolle

038-4217495 www.wijnhuiszwolle.nl

038-4230943 www.ristorantemichelangelo.nl

038-4229882 www.baiyok.nl

Loetje aan de Kade Burg. Drijbersingel 67, Zwolle

Vito’s Italiaans restaurant Grote Markt 11, Zwolle

BaiYok Thais voor thuis Diezerpoortenplas 40, Zwolle

038-4550540 www.loetjeaandekade.nl

038-4227959 www.vitos.nl

038-4232705 www.baiyokvoorthuis.nl

‘t Pannenkoekschip Pletterstraat 6, Zwolle

ZòXander Rode Torenplein 16, Zwolle

De Stadsbakker Blijmarkt 4, Zwolle

038-4217075 www.pannenkoekschipzwolle.nl

038-4231310 www.zoxander.nl

038-4210959 www.destadsbakker.nl

Restaurant Os & Peper Ossenmarkt 7-8, Zwolle

Mexicaans restaurant La Cucaracha Sassenstraat 54, Zwolle

Lunchroom Van Orsouw Grote Markt 6, Zwolle

038-4211948 www.osenpeper.nl

038-4218172 www.cucaracha.nl

038-4216835 www.banketbakkerijvanorsouw.nl

Restaurant Weekends Willemskade 8, Zwolle

McDonald’s restaurant Zwolle-Centrum Grote Markt 12, Zwolle

Theehuis Nooterhof / Earthship Goertjesweg 1, Zwolle

038-4225433 www.weekends-zwolle.nl

038-4211388 www.mcdonaldszwolle.nl

088-8508342 www.doeparknooterhof.nl

Hotel Mercure Hertsenbergweg 1, Zwolle

McDonald’s restaurant Zwolle-Noord Floresstraat 60, Zwolle

Café In de Buurt Luttekestraat 6, Zwolle

038-4216031 www.mercure.com/zwolle

038-4530003 www.mcdonaldszwolle.nl

038-4235010 www.jebentindebuurt.nl

Restaurant Over de Tong Willemskade 7, Zwolle

McDonald’s restaurant Zwolle-Zuid Huub van Doornestraat 8, Zwolle

Café the Livingroom Gasthuisplein 23, Zwolle

038-4217290 www.overdetong.nl

038-4609244 www.mcdonaldszwolle.nl

038-4222829 www.thelivingroomzwolle.nl

* deelnemer ‘In de IJsseldelta’

hanzestad zwolle

De Beurs Grote Kerkplein 2, Zwolle

B&B Onder de Peperbus Drostenstraat 5, Zwolle

B&B Theetuin Stadsland * Hasselterdijk 57, Zwolle

038-4222048 www.debeurszwolle.nl

06-11444445 www.onderdepeperbus.nl

06-10169105 www.theetuinstadsland.nl

Café De Gezelligheid Gasthuisplein 11, Zwolle

Sandton Hotel Pillows **** Stationsweg 9, Zwolle

Monumentale Theekoepel Ruiterlaan 1, Zwolle

038-3319140 www.cafedegezelligheid.nl

038-4256789 www.hotelpillows.nl

038-4229264 www.theekoepelzwolle.nl

Café Stroomberg Brink 1, Zwolle

B&B Ada’s Spiekertje Spiekerbrink 38, Zwolle

B&B De Ridder van Zuthem Goudsteeg 10, Zwolle

038-4535708 www.zwolletouristinfo.nl

038-4536094 of 06-23000833 www.zwolletouristinfo.nl

06-38539541 www.riddervanzuthem.nl

Blue Sakura Bethlehemkerkplein 35, Zwolle

B&B Aan de IJssel Nilantsweg 53, Zwolle

Vecht & Zo Hessenweg 14, Zwolle

038-3335333 www.bluesakura.nl

038-4228375 of 06-39859554 www.aan-de-ijssel.nl

06-24332462 www.vechtenzo.nl

Brasserie Jansen Nieuwe Markt 14, Zwolle

B&B De Hooiberg Kuyerhuislaan 8, Zwolle

Camping De Agnietenberg Haersterveerweg 27, Zwolle

038-8888884 www.brasseriejansen.com

06-38539541 www.bijonsthuis.eu

038-4531530 www.campingagnietenberg.nl

Food on Tour 038-8530003

B&B De Langenlee Brinkhoekweg 6, Zwolle

Camping en Jachthaven Terra Nautic Vechtdijk 1, Zwolle

www.foodontour.com

06-21295920 www.langenlee.nl

0529-427171 www.terranautic.nl

Overnachten

B&B Het Ekkelhof Boerendanserdijk 71, Zwolle

‘t Hofje van Hoog-Zuthem Hollewandsweg 30A, Zwolle

038-4532401 of 06-51882427 www.hetekkelhof.nl

0529-497906 of 06-28506917 www.hoog-zuthem.nl

Groepsaccommodatie Sportcampus de Pelikaan Haersterveerweg 2, Zwolle

B&B Kort Jakje Kromme Jak 9, Zwolle

De Koperen Hoogte**** Lichtmisweg 51, Zwolle

06-15200383 www.kortjakjezwolle.nl

0529-428428 www.dekoperenhoogte.nl

B&B “In de Kromme Jak” Koestraat 11, Zwolle

Hanze Hotel **/*** Rode Torenplein 10-11, Zwolle

038-4528750 www.bed-and-breakfast-zwolle.nl

038-4218182 www.hotelzwolle.com

06-81088822 www.sportcampusdepelikaan.nl

Hotel-Restaurant Fidder Kon. Wilhelminastraat 6, Zwolle 038-4218395 www.hotelfidder.nl

Bilderberg Grand Hotel Wientjes Stationsweg 7, Zwolle 038-4254254 www.bilderberg.nl

72 hanzestad zwolle

B&B Op de Kuyerlatten Kuyerhuislaan 19, Zwolle 038-4543505 of 06-23558225 www.opdekuyerlatten.nl

* deelnemer ‘In de IJsseldelta’

Hotel Lumen**** Stadionplein 20, Zwolle 088-1471471 www.hotellumen.nl

Hotel Mercure *** Hertsenbergweg 1, Zwolle 038-4216031 www.mercure.com/zwolle

Librije’s Hotel ***** Spinhuisplein 1, Zwolle 038-8530000 www.librijeshotel.nl

Jachthavens Camping en Jachthaven Terra Nautic Vechtdijk 1, Zwolle

Stadkamer De Muzerie, Kunst & Zo, Bibliotheek Zwolle Diezerstraat 80, Zwolle 038-4224055 www.stadkamer.nl

Librije´s Atelier Spinhuisplein 1, Zwolle 038-8530002 www.librijesatelier.nl

Wijnkoperij Henri Bloem Thorbeckegracht 47-48, Zwolle 038-4217299 www.henribloem.nl

Schoonheidsinstituut Caméléon Spinhuisplein 10, Zwolle 038-4227711 www.cameleonzwolle.nl

0529-427171 www.terranautic.nl

Odeon De Spiegel Theaters

Passantenhaven Binnenstad Rode Torenplein/Pannenkoekendijk, Zwolle

Theater De Spiegel:

Schouwburg Odeon & Café Foyé: Blijmarkt 25, Zwolle

Doepark Nooterhof Goertjesweg 1, Zwolle 088-8508342 www.doeparknooterhof.nl

Ontdek & Doe! * Thorbeckelaan 14, Zwolle Commissarislaan 67a, Zwolle 06-28348345 www.ontdekendoe.nl

Fietstaxi Zwolle 06-55713523 www.fietstaxizwolle.nl

Informatiecentrum Buurtschap IJsselzone 088-2266620 www.buurtschapzwolle.nl

Golfclub Zwolle Zalnéweg 75, Zwolle 038-4534270 www.golfclubzwolle.nl

Spinhuisplein 14, Zwolle

De Koperen Hoogte Lichtmisweg 51, Zwolle

038-4226813

038-4288288 www.odeondespiegel.nl

0529-428428 www.dekoperenhoogte.nl

Passantenhaven Katerveersluizen Katerveerdijk 7-9, Zwolle

Theater Gnaffel Mimosastraat 1

Hiawatha Actief - Zwolle Steiger Potgietersingel, Zwolle

038-4226813

038-4548727 www.gnaffel.nl

0529-436066 www.hiawatha-actief.nl

Vermaak

Verteltheater De Verhalenboot Pletterstraat 20, Zwolle

Djambo Kids Play Ossenkamp 6, Zwolle

038-4239659 www.deverhalenboot.nl

038-3030800 www.djambokidsplay.nl

Bevrijdingsfestival Zwolle Niek van der Sprong Culturele Producties Ceintuurbaan 15, Zwolle

Poppodium Hedon Burg. Drijbersingel 7, Zwolle

Boerderij De Huppe Kleine Veerweg 9, Zwolle

038-4532660 www.niekvandersprong.nl

038-4527229 www.hedon-zwolle.nl

038-4602798 www.dehuppe.nl

De Zwolse Stadsbrouwerij Hettingabier Esdoornstraat 3, Zwolle

Rondvaart Zwolle Drostenstraat 5, Zwolle

Scania Halve Marathon Zwolle 038-4652948

038-4662902 www.hettingabier.nl

06-11444445 www.rondvaartzwolle.nl

www.halvemarathonzwolle.nl

IVN natuur- en milieu Educatie 0522-242487 (Mw. Geschiere) www.ivnzwolle.nl

* deelnemer ‘In de IJsseldelta’

hanzestad zwolle

Fishing Zwolle Provincieroute 112, Zwolle

De Meisjes van Plezier Schoolmeesterssteeg 3a, Zwolle

06-25279663 www.fishingzwolle.nl

038-2307541 www.demeisjesvanplezier.com

Ontdekhoek Zwolle Campus 2-6, Zwolle

Recreatiecentrum Karba Heinoseweg 10, Zwolle

038-4606100 www.ontdekhoek.nl

0529-401203 www.karba.nl

Galerie Delfi Form Praubstraat 4, Zwolle

Urbana Zwolle Wipstrikkerallee 213, Zwolle

038-4226835 www.delfiform.nl

038-4538418 www.urbana.nl

Galerie het Langhuis Goudsteeg 8, Zwolle

IJsselhallen Zwolle Rieteweg 4, Zwolle

038-4215268 www.langhuis.nl

038-4211843 www.ijsselhallen.nl

IQ Kunstuitleen Marsweg 42, Zwolle

Landgoed en Beeldenpark Anningahof Hessenweg 9, Zwolle

038-4605656 www.iq.nl

038-4534412 www.anningahof.nl

Kunstuitleen Zwolle Voorstraat 31, Zwolle

Historisch Centrum Overijssel Van Wevelinkhovenstraat, Zwolle

038-4216118 www.kunstuitleenzwolle.nl

038-4266300 www.historischcentrumoverijssel.nl

De Sassenpoort Sassenstraat 53, Zwolle

Museum De Fundatie Blijmarkt 20, Zwolle

038-3374501 www.sassenpoortzwolle.nl

0572-388188 www.museumdefundatie.nl

O.L.V. Basiliek / Peperbustoren Ossenmarkt, Zwolle

Museum Het Vrouwenhuis Voorstraat 46, Zwolle

www.olvbasiliek-zwolle.org

038-4224823 www.vrouwenhuiszwolle.nl

Cultuurschip Thor Thorbeckegracht, naast het Pelserbrugje, Zwolle

Sinterklaasmuseum Assendorperstraat 82, Zwolle

038-4604168 www.cultuurschipthor.nl

038-4211399 www.sinterklaasmuseumzwolle.nl

Level Z Jongerencentrum Klokkengieterlaan 1, Zwolle

Beklim de Peperbustoren Ossenmarkt 10, Zwolle

038-4201853 www.level-z.nl

www.peperbus-zwolle.nl

74 hanzestad zwolle

Winkels Atelierwinkel BIJZONDER-HEDEN Papenstraat 4, Zwolle 038-4211130 www.bijzonder-heden.nl

Renaissance-Giclees Sassenstraat 78, Zwolle 038-7507438 www.renaissance-giclees.nl

Le Perron, Boulangerie Traditionnelle Diezerpoortenplas 9 038-7502704 www.leperronzwolle.nl

Astridâ&#x20AC;&#x2122;s WOL Nieuwstraat 49, Zwolle 038-785 2068 www.astridsdutchobsessions.com

Puur wonen en lifestyle Korte Smeden 19, Zwolle 038-4225125 www.zwolletouristinfo.nl

Oldenhof Kookkado Gasthuisplein 1-5, Zwolle 038-4211222 www.oldenhof-kookkado.nl

Rituals Zwolle Roggenstraat 4, Zwolle 038-4217274 www.ritualszwolle.nl

Van Heerde Licht Diezerstraat 76, Zwolle 038-4216495 www.vanheerdelicht.nl

Villa Tovertoren Sassenstraat 56, Zwolle 038-4265033 www.villatovertoren.nl

Eva First Woman Luttekestraat 11, Zwolle

’t Konkeltje Koffie en Thee Specialiteiten Dijkstraat 3, Zwolle

Nico Brillen en Lenzen Diezerpoortenplas 30, Zwolle

038-4229333 www. evafirstwoman.nl

038-4223401 www.konkeltje.nl

038-4218861 www.nicobrillen.nl

Mode Theater Luttekestraat 36, Zwolle

Slijterij en Wijnhandel Bartels Diezerstraat 124, Zwolle

Noordhuis kantoorspecialisten Boerendanserdijk 37, Zwolle

038-4218598 www.modetheater.nl

038-4215190 www.slijterijbartels.nl

038-4661520 www.noordhuis.nl

La Ropa Diezerpoortenplas 10, Zwolle

Wijnkoperij Mondovino Assendorperstraat 107, Zwolle

Profile Gait Rigter Rembrandtlaan 70, Zwolle

038-4228553 www.laropa.nl

038-4223322 www.mondovino.nl

038-4531527 www.gaitrigter.nl

La Ropa Oude Vismarkt 42, Zwolle

Banketbakkerij Lunchroom van Orsouw Grote Markt 6, Zwolle

Travelbags.nl Melkmarkt 16, Zwolle

038-4223516 www.laropa.nl

038-4216835 www.banketbakkerijvanorsouw.nl

038-8200995 www.travelbags.nl

Piet Zoomers Zwolle Luttekestraat 17, Zwolle

Banketbakkerij De Kruyter Th. A Kempisstraat 23A, Zwolle

Scholten Fietsgoed Luttekestraat 13, Zwolle

038-4290995 www.pietzoomers.com

038-4533415 www.dekruyterzwolle.nl

038-4217378 www.fietsgoed.nl

Juwelier Veenemans Luttekestraat 32, Zwolle

Harry, de Smaakspecialist Van der Capellenstraat 51, Zwolle

Van Beek Lederwaren Grote Markt 4-5, Zwolle

038-4215941 www.juwelierveenemans.nl

038-4658554 www.harrydesmaakspecialistzwolle.nl

038-4216764 www.vanbeeklederwaren.nl

Het Hanze Huis Zwolle Sassenstraat 74-76, Zwolle

Patisserie Lindeboom Kerkstraat 39, Zwolle

Van Rossum IJzerhandel B.V. Thomas à Kempisstraat 29, Zwolle

038-4222960 www.hethanzehuis.nl

038-4216665 www.patisserielindeboom.nl

038-4535969 www.ijzerhandel.nl

Het Zwolse Balletjeshuis Grote Kerkplein 13, Zwolle

Wijnkoperij Henri Bloem Thorbeckegracht 47-48, Zwolle

Veilinghuis de Voorstraat Voorstraat 23, Zwolle

038-4218815 www.zwolse-balletjes.nl

038-4217299 www.henribloem.nl

038-4211045 www.devoorstraat.nl

Zwolle Info & Gifts Grote Kerkplein 13, Zwolle

Bloemengalerie ’t Kerkbrugje Kerkstraat 15, Zwolle

Woof en miauwshop Klein Grachtje 8, Zwolle

038-4551366 www.zwolletourist.nl

038-4227990 www.tkerkbrugje.nl

038-4549744 www.woofenmiauwshop.nl

Librije’s Winkel Spinhuisplein 1, Zwolle

Multicopy Gasthuisplein 16, Zwolle

038-8530004 www.librijeswinkel.nl

038-3556738 www.multicopy.nl/zwolle

hanzestad zwolle

Overig Congres Regio Zwolle Emmastraat 8, Zwolle 038-4215720 www.congresregiozwolle.nl

Regardz Nieuwe BuitensociĂŤteit Zwolle Stationsplein 1, Zwolle 038-4260260 www.nieuwebuitensocieteit.nl

Pont Haersterveer Zwolle Haerst - Agnietenberg Pontveer â&#x20AC;&#x2DC;t Kleine Veer Zwolle - Hattem Zwolse Markten www.dezwolsemarkten.nl Rabobank Van der Capellenstraat 276, Zwolle 038-4287777

Willemskade 1, Zwolle 038-4287777 www.rabobank.nl/ijsseldelta

76 hanzestad zwolle

Adressen in de regio Horeca Restaurant Hollands Venetië Beulakerweg 167, Giethoorn 0521-361231 www.hollands-venetie.nl

IJsboerderij IJSCOWD Hilsdijk 100, Hattem 038-4446114 www.ijscowd.nl

Overnachten Bed&Breakfast de Boerderij Geldersedijk 107, Hattem 038-4446471 of 06-51508396 www.bedandbreakfastdeboerderij.nl

Heerlijkehuisjes.nl Lange Baan 8C, Steenwijk 0521-587300 www.heerlijkehuisjes.nl

Emsland Groepsaccommodatie Emslandweg 17, Ommen 0529-453084 www.recreatiecentrum-emsland.nl

Kampeercentrum De Beerze Bulten Kampweg 1, Beerze 0523-251398 www.beerzebulten.nl

SVR minicamping ‘’Schottinck’’ + Koffie- theeschenkerij Molinksweg 1, Oud-Bergentheim 0523-232482 www.schöttinck.nl

Boerhoes Koepelallee 8, Dalfsen

De Orchideeënhoeve Oosterringweg 34, Luttelgeest

0529-401878 www.boerhoes.nl

0527-202875 www.orchideeenhoeve.nl

Vermaak

Tip:

Het Grote Kabouterbos Roggebotweg 21, Dronten

Gedurende het hele jaar zijn er verschillende activiteiten in Het Grote Kabouterbos. Lekker klimmen en klauteren, buiten spelen en heerlijk pannenkoeken eten: het kan er allemaal.

0321-382082 www.kabouterbosdronten.nl

Nederlands Bakkerij Museum Kerkhofstraat 13, Hattem 038-4441715 www.bakkerijmuseum.nl

Hiawatha Actief Postbus 62, Dalfsen 0529-436066 www.hiawatha-actief.nl

Voerman Museum Achterstraat 46-48, Hattem 038-4442897 www.voermanmuseumhattem.nl

Anton Pieck Museum Achterstraat 46-48, Hattem 038-4442192 www.antonpieckmuseumhattem.nl

Dierenpark Taman Indonesia Kallenkote 53, Kallenkote 0521-511189 www.taman-indonesia.nl

Rondvaartbedrijf Rederij Jan Timmerman Mauritsstraat 21, Blokzijl 0527-291711 www.rederij-timmerman.nl

adressen in de regio

Op stap in de regio

Salland Natuurlijk Gastvrij! WaterReijk Waterplezier in WaterReijk! Op schattenjacht met je kano kriskras door Giethoorn, suppen of met vrienden in een luxe sloep! Een goed gesprek op het dek, je voeten overboord en met je tenen in het water glijden jullie door het landschap, even aanleggen bijeen gezellig terrassen en verwend worden met tongstrelende gerechten. Terwijl de avondzon langzaam wegzakt in het water klinken de glazen: Proost! Dit is WaterReijk op zijn best!

In Overijssel, tussen de rivier de IJssel en het Nationaal Park De Sallandse Heuvelrug ligt een uniek vakantiegebied: Salland! Salland is een streek met gezellige dorpen én de gastvrije Hanzestad Deventer, met monumentale boerderijen, prachtige landgoederen en gerestaureerde molens. Een authentiek stukje Nederland waar het goede bewaard is gebleven met een geheel eigen charme en karakter. In Salland is veel afwisselende natuur: weidse uiterwaarden, een prachtig coulissenlandschap en een bosrijke heuvelrug, mooie natuurreservaten en bloeiende heidevelden. Een prachtig decor voor mooie fietsen wandeltochten. En onderweg heerlijk genieten van Sallandse streekproducten. Een dagje uit, een korte/lange vakantie? Er op uit in Salland is een belevenis voor iedereen!

www.waterreijk.nl @waterreijk facebook.com/WaterReijk

www.sallandnatuurlijkgastvrij.nl @SallandTourist facebook.com/SallandNatuurlijkGastvrij

Hanzesteden Hotspots langs de IJssel De roemrijke geschiedenis van het Middeleeuwse Hanzeverbond heeft zijn sporen ruimschoots achtergelaten. Bezoek één van de zeven Hanzesteden Hasselt, Kampen, Zwolle, Hattem, Deventer, Zutphen of Doesburg. Elke Hanzestad heeft z’n eigen authentieke sfeer en charme met vele culinaire en culturele ontdekkingen in een historisch decor. Overnacht geheel in stijl van de Hanze. Wat dacht je van wakker worden in de bedstee van een voormalige stadsboerderij of in de ongekende stilte van de uiterwaarden van de rivier de IJssel? Dat kan! Kijk op de website www.hanzesteden.info voor inspirerende hotelarrangementen en Hanzelogies. TIP Wandel het Hanzestedenpad of fiets de Hanzeroute. www.hanzesteden.info @Hanzesteden facebook.com/Hanzesteden

78 Op stap in de regio

Vechtdal Overijssel Alle tijd

Twente Landgoed van Nederland

In het Vechtdal heb je alle tijd. Tijd om een stevige wandeling te maken. Tijd om met je kinderen te struinen door het bos. Of tijd om met een goed boek aan de oevers van de Vecht zitten.

In Twente heerst rust. Dat zie je aan de mensen, dat proef je in het eten en dat voel je tijdens een wandeling door het bijzondere coulisselandschap. Twente is een gebied dat voelbaar uitnodigt om te komen genieten van de vele rijkdom die het te bieden heeft. Bossen met kabbelende beekjes en meanderende rivieren. Even met je voeten in het water. Of genieten van de uitzichten vanaf de heuvels. Heide met schapen, pittoreske dorpjes en een eeuwenoude watermolen. De Twentenaren zijn bourgondisch en gastvrij. Dat merk je in de gezellige restaurantjes en leuke theehuisjes of door een welgemeende begroeting, gewoon op straat of tijdens een wandeling door de rijke natuur. Het Twentse boerenland heeft veel te bieden. Pure producten, zo van het landâ&#x20AC;Ś Krijg je al zin?

Hoe je je tijd invult is geheel aan jou. EĂŠn ding is zeker, je hoeft je niet te vervelen! Dus haal de koffers van zolder en kom voor een heerlijke vakantie of een gezellig dagje uit naar Ommen, Dalfsen, Hardenberg, Staphorst of het Reestdal. www.vechtdaloverijssel.nl @vechtdalTIP facebook.com/VechtdalOverijssel

www.beleeftwente.nl @BeleefTwente facebook.com/landgoedvannederland

WaterReijk

IJsseldelta

Vechtdal Overijssel

Salland Twente

Op stap in de regio

Op stap met vrienden, familie of collega’s! Wilt u er tussenuit met vrienden, familie of collega’s in een van de fraaiste gebieden van Nederland, dan bent u bij Overijsseltrips aan het juiste adres. Van bedrijfsuitjes tot vrijgezellenfeesten, van familiefeesten tot teambuilding activiteiten. Ontdek de grenzeloze natuur in en om het ‘WaterReijke’ Giethoorn. Natuurlijk zijn er ook tal van mogelijkheden in de verschillende Hanzesteden zoals Kampen en Zwolle. Laat u verrassen door de sfeervolle straatjes, de rijkdom aan historische bezienswaardigheden en de verstopte binnentuinen. Ook bieden wij een divers aanbod in zogenaamde thematische wandelingen. Wat dacht u van een culinaire stadswandeling of een wandeling met een heuse wijnproeverij? Verder moet u denken aan thema’s zoals Moderne Devotie, Hanze en bouwstijlen uit vervlogen tijden. Ook voor wandelingen met een knipoog bent u bij ons aan het juiste adres. Joost de Suppoost en De Meisjes van Plezier nemen u graag mee op stap en zullen hun verhaal op ludieke wijze doen. Een natuurwandeling midden in een historische stad een utopie? Behoort ook tot de mogelijkheden. Ongeacht IJsseldelta Vechtdal de grootte van de groep of het budget, Overijsseltrips heeft Zwolle absoluut een leuke en originele invulling voor u in petto. Salland

WWW.OVERIJSSELTRIPS.NL HanZe

StedeN

Twente

Van ons voor jou: leuke (gratis) dingen om te doen! 2 Beleef de IJsseldelta

1 Gratis fietsroutes downloaden Wind in de haren en trappen op die pedalen! Historische steden, prachtige polders en eeuwenoude waterwegen. De IJsseldelta leent zich met haar afwisselende landschap uitstekend voor een fietsroute. Kijk op www.ontdekdeijsseldelta.nl/fietsen om leuke routes gratis te downloaden.

4 HanzestadsÂwandelingen Zwolle, Kampen en Hasselt In de stadscentra van de drie HanzeÂ steden Zwolle, Kampen en Hasselt zijn Hanzestadswandelingen uitgezet; met speciale bordjes word je langs bijzondere cultuurhistorische bezienswaardigheden geleid. Ontdek op eigen gelegenheid de prachtige oude binnensteden!

T ip:

Bij je be zoek aa n de IJsselde lta is het n a tuurlijk het leuk st om o o k even op bezo ek te ga an bij de vele verschille nde horecag elegenh eden die je in vele vormen en mate tegenko n mt; aan jou de keuze!

De IJsseldelta staat bekend om zijn gezellige, gemoedelijke sfeer. Dat proef je ook in de attracties die dit stukje van Overijssel rijk is. Geen grootschalige pretparken, maar juist initiatieven op menselijke maat. Leerzaam en boeiend voor jong en oud. Van speeltuinen waar kinderen hun fantasie de vrije loop kunnen laten, kinderboerderijen waar zij dieren kunnen knuffelen, boottochtjes over het water langs prachtige stadjes, tot het bezoeken van het prachtige Nationaal Landschap IJsseldelta. DĂĄt is de IJsseldelta: voor de verfrissend andere attracties!

Prachtige evenementen

Cultuur opsnuiven

Muziek, theater en cultuur lopen als een rode draad door de IJsseldelta. Het hele jaar door worden er op tal van gebieden grootschalige, maar ook oergezellige kleine evenementen georganiseerd: van het Bevrijdingsfestival in Zwolle en Kerst in Oud Kampen in Kampen, tot het folklorische Genemusiment in Genemuiden en het waterrijke gebied komt weer helemaal aan bod bij Zwartsluis onder Zeil in Zwartsluis: de IJsseldelta heeft het allemaal! Kijk voor het actuele aanbod op www.ontdekdeijsseldelta.nl of kijk op de IJsseldelta-app. Veel evenementen zijn gratis te bezoeken!

Kunst is breed vertegenwoordigd in de IJsseldelta. Van musea met bijzondere collecties tot toonaangevende schilders. Vaak hebben zij hun galerie en atelier aan huis en kun je persoonlijk kennis maken met de kunstenaars en uitleg krijgen over de collecties. Deze streek heeft vele cultuurschatten. Kerken, gotische huizen en vele gemeentelijke en rijksmonumenten: het is een historie die trots gekoesterd wordt. Onder leiding van een gids kun je stadswandelingen maken waarin verschillende historische aspecten belicht worden.

van ons voor jou

Informatiepunten Nationaal Landschap IJsseldelta Op verschillende plekken in het Nationaal Landschap vind je informatiepunten. Deze digitale schermen vertellen je over het landschap. Lees de historische verhalen achter de kruispunten in de Mastenbroekerpolder, vind de toeristische trekpleisters, en zoek horecagelegenheden in het landschap. Je vindt de informatiepunten bij de Tourist Info Punten in: • Zwolle • Kampen • Hasselt • Genemuiden • Zwartsluis

En bij: Biologische schapenmelkerij de Vreugdehoeve Zalkerveerweg 20 8042 PL Zwolle Tel: 038-4224193 herman@devreugdehoeve.nl Theeschenkerij Het Asjesgoed Bisschopswetering 79 8293 PC Mastenbroek Tel. 038-3446288 info@hetasjesgoed.nl

82 informatiepunten

Tourist Info Punten IJsseldelta Als je optimaal wilt genieten van je verblijf in de IJsseldelta dan moet je beslist eens binnenstappen bij één van de Tourist Info Punten in het gebied. Je kunt hier terecht voor alle toeristische informatie en leuke ideeën voor je bezoek aan de IJsseldelta. Bovendien tref je er folders, fietsroutes, wandelroutes, vaarkaarten etc.

Tourist Info Genemuiden ’t Olde Staduus Havenplein 1, Genemuiden 06-19937553 b.g.g. 06-22037035 genemuiden@ontdekdeijsseldelta.nl TIP Hasselt Oude Stadhuis Markt 1, Hasselt Tel: 038-4773209 hasselt@ontdekdeijsseldelta.nl Tourist Info Kampen Boekhandel Bos Oudestraat 41 – 43, Kampen 038-3322522 kampen@ontdekdeijsseldelta.nl Tourist Info Zwartsluis Sluuspoort Handelskade 25, Zwartsluis 038-3866555 zwartsluis@ontdekdeijsseldelta.nl Tourist Info Zwolle Waanders in de Broeren Achter de Broeren 1, Zwolle 038-4215392 www.zwolletouristinfo.nl of www.waandersindebroeren.nl Stedelijk Museum Zwolle Melkmarkt 1 www.zwolletouristinfo.nl Voor meer informatie:

www.ontdekdeijsseldelta.nl

www.vvvijsseldelta.nl tourist info punten

Zwartsluis Genemuiden

Hasselt

Mastenbroek

Kampen

Zwolle

Overijssel

ijsseldelta

De IJsseldelta

is te mooi om ĂŠĂŠn keer te ontdekken. Kom vaker!