Iks208 w by IKASTOLA Aldizkaria

IKASTOLAK HEZKUNTZA ERRONKEN AURREAN

Gure hezkuntza ereduaren alde

Une erabakigarrian gaude. Gure hezkuntza ereduaren eta munduko aurreratuenen antipodetan dagoen LOMCE legearen aplikaziorako hilabete gutxi falta direla, premiazkoa da hura saihesteko bideak adostea. LOMCE ez da aplikatu behar, eta, era berean, gure ikasleak ez dira kaltetu behar. Bi premisa horietatik abiatuta, elkarlanean egin behar zaio aurre Espainiako Gobernuaren egitasmo atzerakoi, zentralista eta baztertzaileari. Hezkuntza sistema propioa Euskal Herriarentzat; hori da helburua, eta bide horretan, une honetan, bidea ireki da hezkuntza lege bat adosteko Araba, Bizkai eta Gipuzkoarako. Ezin da itxaron, oraintxe bertatik heldu behar zaio egitasmoari.

• 03

ELKARRIZKETA

Koldo Tellitu, Imanol Igeregi eta Abel Ariznabarreta EHIko lehendakaria, zuzendaria eta pedagogia arduraduna 08

ERREPORTAJEA

XXI. JARDUNALDI PEDAGOGIKOAK 10. Esperimentatzea, pentsatzea, komunikatzea: zientziaren triangelua 11. Danel Solabarrieta \ “Esperimentuak prozesu baten barruan ikusten ditugu” 12. Matematikaren irakaskuntza modua aldatu beharraz 13. Lorea arakistain eta Maria Gil \ Zientzia hezkuntzaren erronkak, Europatik begira 14. Praktikatuz ikasi; esperimentazioaren garantiza 16. Juan Ignacio Perez Iglesias \ "Argien Mende Berri baterako 17. Ondorioak 18

ORIENTAZIOA

IKASTOLAK BANAKA

aldizkaria.ikastola.net IKASTOLA 208 / 2014ko MARTXOA EUSKAL HERRIKO KASTOLAK

Edozein herriren, eta are gurea bezalako txiki baten, garapenerako hezkuntzak duen garrantzia begien bistakoa izanik ere, orain, inoiz baino premiazkoagoa da hezkuntzari lehentasuna ematea. Gure hezkuntza aukeraren antipodetan dagoen L OMCE bezalako egitasmoen mehatxuari gurean sakonduz erantzun behar zaio. Gai hori abiapuntu hartuta, elkartu ditugu elkarrizketa honetan, EHIko lehendakari Koldo Tellitu, EHIko zuzendari Imanol Igeregi eta Pedagogia arduradun Abel Ariznabarreta.

IKASTOLA 208

KOLDO TELLITU, IMANOL IGEREGI ETA ABEL ARIZNABARRETA EHI-Euskal Herriko Ikastolen Elkarteko lehendakaria, zuzendaria eta pedagogia arduraduna

\ “Hezkuntza sistema propioa behar dugu: guk egina, guretzat egina eta munduari irekia” 3

KOLDO TELLITU, IMANOL IGEREGI ETA ABEL ARIZNABARRETA

Ibaizabal Ikastolan elkartu genituen Koldo Tellitu, Imanol Igeregi eta Abel Ariznabarreta LOMCEri buruz patxadaz jarduteko, eta etorkizunaz mintzatzeko.

â&#x20AC;&#x153;LOMCE eredu pedagogiko aurrerakoi guztien aurka doa, ikaslearen garapen integralaren aurka doa, eta ez du neurri bakar bat ere proposatzen hezkuntza kalitatearen hobekuntzarakoâ&#x20AC;? .

urtengo ikasturte hasierako ekitaldian, Ikastolen Elkarteak ongi asko azpimarratu zuen mehatxuz, erronkaz eta aukerez beteriko ikasturtea izango zela. Eta halaxe ari da izaten; LOMCE legeak eta hura aplikatzea saihesteko bidearen bilaketak batetik, Heziberri 2020 plangintzak, bestetik, nabariago jarri dute hezkuntza lege eta hezkuntza sistema propioaren beharra, ahaztu gabe, besteak beste, Jaurlaritzak ezarritako soldata murrizketaren eraginez ikastoletan sortutako lan gatazka, zorionez lan akordio baten bidez itxi dena. Hel diezaiogun lehenbizi, Hezkuntza Erreformarako Espainiako LOMCE legeari. Ez dela beharrezkoa azpimarratu duzue, eta atzerakoia dela. Ez, ez da, inolaz ere, beharrezkoa. Hego

Euskal Herrian LOMCEk proposatzen dituen helburuak (Europak ezarritakoak) dagoeneko beteak ditugu. Adibidez, eskola porrota eta eskola uzte goiztiarrari buruz jarritako helburuak, gurean gaindituta daude. Eta atzerakoia da, eredu pedagogiko aurrerakoi guztien aurka doa, ikaslearen garapen integralaren aurka doa, eta ez du neurri bakar bat ere proposatzen hezkuntza kalitatearen hobekuntzarako. Hasieratik azpimarratu zenuten, baita ere, erasorik bortitzena curriculumaren bidetik zetorrela. Sistema aldaketa da, eta eskumenen gaia aipatu behar da hemen. Azken batean enborreko jakintza gaiak direnak Hezkuntza Ministerioaren esku geratzen dira: edukiak beraiek markatuko dituzte errege dekretuen bitartez, oso zabalak izango direnak eta hemengo dekretuetan sartu beharrekoak; gainera, enborreko gai

guztien ebaluazio diseinu, eduki eta azterketa bera ere eurek kontrolatuko dute, eta azterketen zuzenketa eta datuen erabilpena ere euren esku geratuko da. Orain arteko curriculumetan nolabaiteko oreka egon da, ez zehazki gure gustukoa, izan ere eskumen guztiak hemen baditugu hemendik egin beharko litzateke dena, baina nolabaiteko oreka bat egon da orain arte, eta hori erabat hausten du LOMCEk, dena Madrildik ezarrita iritsiko baita. Erabat kontrolpean edukiko dute. Birzentralizazio prozesu bortitza da. Euskarari dagokionean, berriz, egungo hizkuntz ereduen markotik harago joateko ateak ixten ditu. Hori da. Egungo testuinguruari begira baino, etorkizunari begira ikusten ditugu arrisku gehiago. Kontuan hartu behar da muga bat ezarri dutela. Ereduen auzia gainditzen ari IKASTOLA 208

aldizkaria.ikastola.net garen honetan, ereduen sistema betikotzen duelako, gaztelaniazko irakaskuntza blindatzen duelako, alegia A eredua blindatzen duelako. LOMCE legeak proposatzen duen ikasleen sailkapen goiztiarrak ere kezka eta salaketa ugari eragin ditu. Europak ezarritako helburuen interpretazio makur eta baztertzailea egiten dute Hezkuntza Ministerioan: beren asmoa da ikasle onenekin geratu eta haietan zentratzea, eta gainontzekoak sistemaren barruan mantentzea (eskola porrotaren eta uzte goiztiarren datuak ez puzteko) baina oso goiz bigarren kategoriako heziketa eskainiz. Planteamendu aldetik oso baztertzailea da, une honetan Europa mailan dauden planteamenduetatik erabat aparte eta ia-ia kontra dagoena. Gainera, hemen, gure esparruan, ikusi da bide horretatik joan beharrean bide inklusibotik joanda, emaitza onak ari garela lortzen. Orduan, ezin dugu ulertu bide hori inposatu nahia, guk beste bide horretatik emaitza onak lortu ditugunean, eta Europatik markatutako estandar horiek betetzen ari garela. Ikaslearen ibilbidean zehar, gainera, bina froga (Lehen Hezkuntza 3 eta 6) eta errebalida (Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza 4 eta Batxilerra) ezartzen ditu lege berriak. Titulua eskuratzeko ezinbestekoa jartzen baduzu kanpoko froga bat gainditu beharra, eta ondoren sartzen badira jokoan irakaskuntza-ikaskuntzan lortutako emaitzak, ba argi esan be-

har da irakaslearen papera bigarren mailan jartzen dela, bere profesionaltasuna zalantzan jartzen eta bere eskumena den ebaluazioa debaluatzen. Gainera, Madrilek ezartzen baditu edukiak eta ebaluazioa, eta froga bera ere ikastetxetik kanpoko eragile batzuen esku uzten baditu, auzitan jartzen dira irakaslearen papera, ikastetxearena eta tokiko administrazioarena. Gainera, ikaslea etengabe ‘ad demostratum’ batean sartzen duzu; alde batetik, ikastetxean planteamendu pedagogiko integral bat egiten da, bere ebaluazioekin, baina, bestetik, gero, noizbehinka, eten bat egiten da, eta kanpoko ebaluazio batean frogatu behar du ikasleak bere balioa. Ebaluazioaren kasuan azpimarratu behar da nolako eragin gaizto eta maltzurra duen; horrek baldintza dezake gelako dinamika, edukien lanketa eta heziketaren xedea bera ere. Hori benetako arriskua da. Akademia bat balitz bezala bihurtzen da eskola, irakaskuntza instrukzioa besterik ez. Ematen du ‘fordismo’ra eraman nahi dutela hezkuntza.

teko bidea bilatzeko. Guk argi daukagu ezin dela LOMCE aplikatu; euskal curriculuma garatu behar dugu, horrek jarraitzen du izaten gure helburua. Delorsen plana eta Europa 2020ren xedeak ere uztartuta ditugu; LOMCEk ez du hori baldintzatuko. Horregatik, argi eta garbi dugu ez dugula LOMCE aplikatuko, eta era berean, ez dugula gure ikasleen etorkizuna arriskuan jarriko. Pentsatzen dugu formula egokia aurkituko dugula, ez ikastolan bakarrik, baizik eta hezkuntza sistema osoan. LOMCEren aurka bezala, hezkuntza sistema propioaren aldeko aldarriak egin dituzue. Biak uztartuta datoz. Alegia, LOMCE bezalako mehatxuei aurre egiteko ez dago bide hoberik Euskal Herriarentzako hezkuntza sistema propioa edukitzea baino. Bai, hezkuntza sistema propioa behar dugu Euskal Herrian, guk egina, guretzat egina eta munduari irekia. Ez dago itxaroterik, helburu horre-

“Argi eta garbi dugu ez dugula LOMCE aplikatuko, eta era berean, ez dugula gure ikasleen etorkizuna arriskuan jarriko. Pentsatzen dugu formula egokia aurkituko dugula, ez ikastolan bakarrik, baizik eta hezkuntza sistema osoan”.

Hezkuntza komunitate osoa haserre eta LOMCEren aurka dago, baina datorren ikasturtean indarrean sartuko da. Irailetik aurrera, beraz, zer? LOMCE legearen alde positibo bakarra izan da hezkuntza komunitate osoa, alderdi politiko ia guztiak, sindikatuak, Eusko Jaurlaritza bera… denak legearen aurka gaudela. Dinamika bat piztu du legeari aurre egiteko, eta haren aplikazioa saihes-

KOLDO TELLITU, IMANOL IGEREGI < ETA ABEL ARIZNABARRETA “Une honetan, proiektuak bezainbesteko garrantzia dauka denborak. Jaurlaritzaren asmoa da dekretuak egin ondoren heltzea legeari. Guk, diogu, ordea, biek batera hasi behar dutela”.

tarantz garamatzaten urratsak egin behar ditugu. Ikastolon aspaldiko aldarrikapena da helburu hori. Hezkuntza sistema propioa nahi dugu, euskal curriculuma garatu nahi dugu eta eredu pedagogiko aurrerakoienarekin. Hortik abiatuta jarri dugu martxan EKI proiektua, euskal curriculuma ardatz duen eta integrazioaren pedagogiaren bitartez konpetentzietan oinarritzen den eredua. Gainera, eredu hau aurrera ateratzeko irakasleen formazioan ere sakontzen ari gara eta gurasoen partaidetza eta kolaborazioa ere bermatu nahi ditugu; EKI espazioan material osagarriak ere aterako ditugu gurasoen partaidetzaren eta kolaborazioaren bila. Bide horretan Heziberri 2020 plangintza agertu da. Eredu pedagogikoaz, euskal curriculumaz, are, hezkuntza legeaz ere mintzo da plangintza. Guk hezkuntza sistema propioa aldarrikatzen dugu Euskal Herrirako; baina, era berean, ezin gara geldi egon proposamenak Araba, Bizkai eta Gipuzkoa bakarrik barnebiltzen badu ere. Horregatik parte hartzen ari gara

Heziberri 2020an. Hezkuntza sistema propio baterantz urratsak egin behar ditugu, eta bide horretan Araba, Bizkai Gipuzkoan aukera dugu Hezkuntza Legea egitea. Lege hori izan liteke, gainera, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan LOMCEren aurkako harresi sendo eta eraginkorrena. Heziberri 2020ren lehen fasea amaitu da, eredu pedagogikoa eta curriculuma zehaztuta. Beste bi fase geratzen dira oraindik. Bai, curriculum dekretuak egitea eta Hezkuntza Legeari heltzea dira fase horiek, eta une honetan, proiektuak bezainbesteko garrantzia dauka denborak. Jaurlaritzaren asmoa da dekretuak egin ondoren heltzea legeari. Guk, diogu, ordea, biek batera hasi behar dutela. Bigarren eta hirugarren faseak batera hasi behar dira, bestela, legearen bidea legealdi honetan egitea ia ezinezkoa litzateke. Horregatik planteatzen dugu Heziberrin sakontzea, eta azkartzea, bereziki legearen alorrari dagokionez. Heziberri, beraz, proposamen egokia izan liteke, baldin eta lidergoa eta ‘tempus’-ak ondo kudeatzen baldin badira. Hezkuntza

Legeari dagokionez, gainera, azpimarratzekoa da EAJk, EH Bilduk eta PSE-EEk, hiruek formulatu dutela legearen premia. Hezkuntza Legea aipatuta, zein puntu barne bildu beharko lituzke? Xehetasun handietan sartu gabe, bost puntu nabarmenduko genituzke. Lehendabizikoa litzateke legeak zerbitzu publikoaren inguruko planteamendua egin beharko lukeela; hau da, sare publikoa edo kontzertatua izan, biek eskaintzen duten zerbitzu publikoa aintzatetsi beharko litzatekeela. Bigarren puntu gisa jartzen dugu legeak Euskal Curriculuma garatzeko tresna egokia izan behar duela. Era berean, hirugarren puntu gisa, euskara ardatz duen eleaniztasuna bultzatzeko tresna izan behar du legeak. Legeak bermatu behar du, bestalde (laugarren puntua), sareen finantzazio egoki eta ekitatiboa; gure funtzionamendurako eta garapenerako behar dugun finantzaketa ari gara eskatzen eta ez irakaskuntza publikoaren finantzaketa bera izatea. Gure konpromisoa beti izan da gure kontuak gardentasunez erakustea eta erabiltzea. Eta, azkenik, bosgarren puntu gisa jartzen dugu legeak langileen egoeraren hobekuntza ekarri behar duela: irakasleen homologazioaz ari gara, baina baita ere dedikazioaz, prestakuntzaz… Langile figuraren errebindikazioa egiten dugu. Eta honela, zerbitzu publikoaren garapenaren eskutik, aukera berdintasun eta gizarte kohesioa bultzatzearekin batera, ikasle guztien eskola emaitzen hobekuntza lortu beharko genuke. Hezkuntza lege baten eragina mugatua da, egunerokotasuna hobetzeko ez badu balio. Langileak aipatu dituzue. Irakaskuntzan aspaldi izan den lan gatazka handienari ikastoletan, zorionez, amaiera eman zaio alde biko lan akordioari esker. Zein balio dauka akordio horrek? Oso balio handia dauka, eta, gainera, akordio hori bi aldeok ez

IKASTOLA 208

dugu helmuga gisa ikusi, bide baten hasiera baizik. Kontuan hartu behar da, gainera, lan gatazka hirugarren baten alde bakarreko erabaki batek sortu zuela: 2010ean Zapateroren gobernuak eta Eusko Jaurlaritzak egin zituzten murrizketak izan dira urteotan gure langileekin izan ditugun arazo guztien jatorria. Hori ulertuta, eta ulertuta, baita ere, elkarrizketan zehar aipatu ditugun erronka handi horiei heldu ahal izateko ezinbestekoa dela hezkuntza komunitatean bake soziala egotea. Langileen sektoreak heldutasuna eta gaitasuna izan ditu akordioak egiteko; hori oso onuragarria izan da ikastolentzat. Gainera, ikastoletako langileak dira, une honetan, akordio bat erdietsi duten bakanetakoak. Alde biok, planteamendu desberdinetik abiatuta, ikusi dugu gure ereduarentzat onuragarria zela halako akordio bat egitea, dauzkagun proiektu guztiak aurrera eraman ahal izateko beharrezkoa zela. Akordioarekin, gure sorbaldatik zama handia kendu dugu eta langileek ere nabaritu dute hori ikastoletan. Oso inportantea da ikastolaz ikastola gardentasunez jokatzea, langileekiko erabat garden izatea, eta horrek bakarrik bermatzen du akordio honen garapena. Hori onura bezala ulertu behar dugu alde guztiok, ikastola guztiotan, aurrera begira ere erronkei aurre egiteko, elkarlanean. Halako planteamenduekin irabazten da sinesgarritasuna. Horrelako akordioen bidez soilik garatu daiteke une ho-

netan lanpostuen eta lan baldintzen egonkortasunari begira egiten ari garen planteamendua, eta aurrera begira ere hori izan behar da gure lan ildo nagusietako bat. Dena den, lanpostuen eta lan baldintzen egonkortasunerako eta hobekuntzarako hezkuntza lege bat ezinbesteko ikusten dugu, langileen lan harremanetarako marko adostu bat lortze aldera, eta une honetan egon daitezkeen eragozpenak gainditzeko bide bezala. Lege bat eta finantzazio eredu berri baten euskarria dira klabeak.

“Elkarlana beharrezkoa dugu LOMCEri aurre egiteko, Hezkuntza Lege bat aurrera ateratzeko, hezkuntza sistema propioa eraikitzeko”.

Erronka hauek guztiak aurrera eraman ahal izateko gakoa elkarlana izango da, ezta? Zalantzarik gabe. Elkarlana beharrezkoa dugu LOMCEri aurre egiteko, Hezkuntza Lege bat aurrera ateratzeko, hezkuntza sistema propioa eraikitzeko. Gu prest gaude, aspaldi eskaini genuen elkarlana eta elkarlanari garrantzi handia ematen diogu. Elkarlana beharrezkoa baita, hezkuntza eragileekin, administrazioarekin, alderdiekin, sindikatuekin… Horretarako prest gaude eta horretan sinesten dugu. Eta horretan gabiltza, dela LOMCeren aurka sortutako foro eta plataforma desberdinetan, dela Heziberri 2020en, eta dela gure etorkizunerako garrantzitsu irizten diegun beste hainbatetan.•

LA NECESIDAD DE UN SISTEMA EDUCATIVO PROPIO Tal y como se avanzó en el acto inaugural de este curso escolar, este año está lleno de retos, oportunidades y amenazas en el mundo de la enseñanza. La entrada en vigor de la LOMCE en el próximo curso y la búsqueda de vías para no aplicarlo, el proyecto Heziberri 2020 del Gobierno Vasco, el conflicto laboral dentro de la enseñanza a raíz de los recortes financieros de la administración que afortunadamente se ha resuelto en las ikastolas mediante un acuerdo, son temas de gran calado. Es por eso que hemos reunido a Koldo Tellitu, Imanol Igeregi y Abel Ariznabarreta, presidente, director general y responsable del Área Pedagógica de EHI respectivamente. Lo tienen claro: ante estos retos y amenazas hay que avanzar en la construcción de un sistema educativo propio en Euskal Herria. NÉCESSITÉ D'UN SYSTÈME ÉDUCATIF PROPRE Cette année scolaire est riche en défis à relever, opportunités et menaces pour le monde de l'enseignement. L'entrée en vigueur dès la rentrée prochaine de la LOMCE et la recherche de solutions pour ne pas l'appliquer, le projet Heziberri 2020 du Gouvernement Basque ou encore le conflit salarial né des restrictions budgétaires de l'administration, qui heureusement au niveau des ikastola a pu être réglé par un accord, sont des sujets lourds. Nous les avons abordé avec Koldo Tellitu, Imanol Igeregi et Abel Ariznabarreta, successivement président, directeur et responsable pédagogique de EHI. Pour eux, il est clair que la mise en place d'un système éducatif propre au Pays Basque permettrait de résoudre ces problèmes.

aldizkaria.ikastola.net

Saio Gomezek, Miriam Mendozak eta Iratxe Ramirezek argi azaldu zuten badagoela irakasteko bestelako mundo bat zabala, erakargarria, praktikoa, koloretsua eta arduratsua.

IKASTOLA 208

XXI. JARDUNALDI PEDAGOGIKOAK

Zientziak ikasi bai, baina, batez ere,

praktikatu! URTERO BEZALA, MAILA HANDIKO ADITU TALDE BAT ERAMAN ZUEN EHIK GASTEIZKO JARDUNALDIETARA. Hitzaldi sorta interesgarri eta mamitsuak eskaini zituzten Neus Sanmartik, Araitz Uskolak, Santiago Fernandezek, Raul Iba単ezek, Lorea Arakistain eta Maria Gilek, eta Danel Solabarrieta eta Ana Galarragak. Aurtengo jardunaldiek, gainera, atariko hitzaldi bat izan zuen martxoaren 10ean, Juan Ignacio Perez Iglesiasen eskutik. Zientziak ikasi bai, baina batez ere praktikatu egin behar direnaren mezua ongi txertatu zen jardunaldien baitan ere, bi praktika on eta lau tailer egin baitziren. Esperimentaziorako tarte horiek oso ongi baloratu zituzten jardunaldietara bertaratutako irakasleek. Erakusketa interesgarri bat ere jarri zen Europa Jauregiko korridoreetan, hain zuen ere, historian zehar zientzietan emakumeak izan duen presentzia erakusten zuten panelak jarri ziren denontzat ikusgai. Ikastolen mugimenduak irakasleen prestakuntzari ematen dion garrantzia azpimarratu zuen EHIko lehendakari Koldo Tellituk, jardunaldien irekiera ekitaldian. Era berean, aurtengo gaiarekin uztartuz, zientzien ikasketaren garrantziaz ere mintzatu zen, eta zientzien metodologia beste ikasketa alor batzuetara eramatera animatu zituen jardunaldiak jarraitzera bertaratutako irakasle guztiei.

Hezkuntza paradigma aldaketaren garaiotan irakasleen prestakuntza gakoa dela eta EHIk apustu sendoa egin duela azpimarratu zuen Tellituk. Finantzaketa iturriak urritu diren garaiak izan arren, prestakuntzarik gabe hezkuntza berritzea, paradigma aldatzea, ezinezkoa izango dela esan zuen. Garai zailak izan arren, EAE mailan hezkuntza berritzeko Heziberri 2020 egitasmoa martxan dela gogorarazi zuen EHIko lehendakariak, eta bide horretan ikastolek gogotsu lagunduko dutela. Horregatik ulergaitz iritzi zion Eusko Jaurlaritzak une honetan prestakuntzan edo Haur Hezkuntzako 0-3 etapan iragarritako murrizketak. Hori dela eta, eta Hezkuntza sailburuordearen presentzia aprobetxatuz, jarrera horiek egokitzeko eskatu zion Jaurlaritzari. Aurrekoetxeak Tellituren eskaerari eutsi zion, eta hitz eman zuen egokitzapen horiek egiten ahaleginduko direla. Hezkuntza sailburuordeak ere prestakuntzari garrantzi handia eman zion, eta alor horretan Jaurlaritzaren apustua ere sendoa dela azpimarratu zuen.

XXI. JARDUNALDI PEDAGOGIKOAK

Zientziak irakasteko biderik zuzenena egoera errealetik abiatzea dela esan zuen Neus Sanmartí Bartzelonako Unibertsitateko Zientzia didaktikako katedradun irakasleak.

Esperimentatzea, pentsatzea, komunikatzea: zientziaren triangelua K

imika Zientzien doktorea da NEUS SANMARTI, eta Zientzia Didaktika katedradun emeritua Bartzelonako Unibertsitate Autonomoan. Bi egunez aritu zen jardunaldietan: lehenbizikoan ‘Zergatik eta zertarako irakatsi eta ikasi zientziak?’ galderari erantzuten

jardun zuen; bigarrengoan, berriz, zientziak irakasteko esperimentazioaren premiaz aritu zen. Zientzia doktorea da ARAITZ USKOLA eta EHUko Zientzia Didaktika irakaslea. Elkar ezagutzen dute, elkarrekin lan ere egin dute, eta jardunaldiotan Sanmartik emandako azalpenak osatu zituen bere hitzaldian. Zein da egun eskoletan ikasi beharreko zientzia? Informazioa transmititzea garrantzitsua da Internet aroan,ikasleek google edo wikipedia hain eskuragarri dutenean? Edukiak

memorizatu beharrik ez dagoela deritzo Sanmartik: “Gauza desberdinak dira edukiak memorizatzea eta jakintza”, zehaztu du. Zientzien ikasketen edukiak eta curriculuma, beraz, aldatu beharreko gaitzat jotzen ditu. Baina nondik abiatu? “Proposamen berriek, desberdinak izan arren, abiapuntu bera dute: egoera erreal eta jakin batzuetan lan egitetik abiatzen dira denak”. Zientziaren ezaguerak erabakiak hartzeko balio izan behar digula defenditzen du. “Beraz, aztertzea benetako eskola-jarduera zientifikoa izango bada, sustatu egin behar du pentsatzearen, egitearen eta

komunikatzearen arteko erlazioa”. Sanmartiren arabera, Ikasleengan ezagutzeko gaitasuna sustatzen duten jarduerak erabili behar dira ikasgeletan, baina kontuan hartuta, irakasten dutenak aztertzaileak ez badira, zaila izango dela ikasleak aztertzaileak izatea. Alde horretatik irakaskuntzak multidiziplinarra izan behar duela dio aditu kataluniarrak; hori gakoa dela. “Honek guztiak aldaketa handia suposatzen du, eta, noski, hori ez da bide erraza, zaila baita urteetako ohitura egonkorrak aldatzea, errutinak eta testu-liburuak jakintza iturri bakar direnaren ustea alde batera utzi behar baita, horiek utzi egin

IKASTOLA 208

baitiote oinarrizko baliabide izateari”. “Zientziak ikasgelan irakasteko beharrezkoa da: pentsatzea, esperimentatzea eta komunikatzea; eta horiek ebaluatu eta erregulatzea”, dio Sanmartik. Abiapuntu estrategiko bat planteatzen du: ‘galdera onak’ egitea. Haurrek egiten dituzten galdera guztien artetik ‘galdera onak’, “Internetek erantzuten ez dituenak”, erantzun behar ditu irakasleak. “Aurretik, noski, ‘galdera onak’ planteatu behar ditu irakasleak, haurrak irakaslearenak imitatuz ere ikasten baitu. Haurren ‘galdera onak’ jakintzatik eta irakasleek egindako ‘galdera onen’ ereduetatik irteten dira”. ‘Galdera onak’ planteatuta, gainera, Araitz Uskolak dioenez, “pentsamendu kritikoa bultzatzen da”. Bide horretan, eta zientzien irakaskuntza eta ikaskuntza prozesuan proposatzen dituzten aldaketa gauzatzeko, bi adituek bat egiten dute premisa honetan: esperimentatzea ezaguera zientifikoaren osagai funtsezkoa da, baina aintzat hartuta, esperimentazio hutsa ez dela nahikoa; zientziaren triangelua osorik marraztu behar da: esperimentatzea, pentsatzea eta komunikatzea. Behin eta berriro errepikatzen dute: “Esperimentatu egin behar da, zientzialari egin behar ditugu”. Izan ere, Uskolak azaldu duenez, zaila da haurrek ezagutza zientifikoa eskuratzea eta, beraz, haurrak ezagutza zientifikora bultzatzea, ikasgeletan

kontzeptu abstraktu asko eman eta zientzia gutxi egiten bada. Egun konpetentzia zientifikoa edukitzeak esan nahi du gertaera zientifikoak azaltzen jakitea, gai zientifikoak identifikatzen jakitea eta datu zientifikoak erabiltzeko gai izatea. Baina, nola garatu konpetentzia zientifikoa? Uskolak ez du zalantzarik: esperimentatuz. “Ikerketak, metodologia moduan, konpetentzia zientifikoa osotasunean garatzeko aukera ematen du. Eta balio izan behar du, edo dezake, kontzeptu edo lege zientifikoak ikasteko”. Bere ustez, jarrera zientifikoak garatzeko aukera ere irekitzen du: “Jakin mina sustatzen da, ekintzaile izatea bultzatzen da, datuak erabiltzera animatzen da… Ikaslea inguruarekin harremanetan jartzen du, talde lana sustatzen da, eztabaidatu egiten da, konpartitu…” Era berean, esperimentazioaren diseinua ere funtsezkoa da. “Diseinua edukita, datuak biltzen dira, grafikoak egiten eta ondorioak ateratzen. Ondorioetatik beste galdera on batzuk sor daitezke, eta beste ikerketa batzuk abiarazi”. Uskolak beste urrats bat ere planteatu du: nork bere lana ebaluatzea.•

DANEL SOLABARRIETA \ “Esperimentuak prozesu

baten barruan ikusten ditugu”

Danel Solabarrietak eta Ana Galarragak 10 esperimentu aurkeztu zituzten ikasleekin egitekoak.

NA GALARRAGArekin batera, hamar esperimentu erraz egiten erakutsi zuen Danel Solabarrietak, Jardunaldi Pedagogikoetan. Esperimentuok, dena den, haurren ikaskuntza barruko prozesuaren baitan ikusten dituzte. Ikasgelan egiteko hamar esperimentazio erraz aurkeztu zituzten, eta, trukean, hamar mila txalo jaso, halakoxea izan baitzen jardunaldietan bildutakoek eskaini zieten txalo zaparrada. Esperimentazio errazak izateaz gainera, ikastolan egiteko modukoak, merkeak eta material eskuragarriekin eginak dira Solabarrietak proposatzen dituenak: “Ariketa edo esperimentua egiteko orduan, ikusgarria izateaz eta sorpresa bilatzeaz gainera, ariketaren azalpena HH eta LHko ikasleek

ulertzeko modukoa izatea bilatzen dugu”, diosku Solabarrietak. Era berean, argi dauka, esperimentu hauek ezin dutela esperimentu huts izan: “Prozesu baten barruan ikusten ditugu. Ikasleek prozesuan parte hartu behar dute: egin aurretik hipotesia bat planteatzera animatzen ditugu, eta egin ondoren, euren aurreikuspenak bete diren eta zergatik izan ote den azaltzera”.

proposamenak, eta errepikatzen dituzten tokietan, gero eta gehiago ari direla euren programetan integratzen.•

Ezagutza guztia ezin da esperimentazio bidez irakatsi, baina esperimentazioak asko aberasten du irakasteko prozesua, Danelen ustez. Horregatik, asten behin edo maiztasun sarriz ikasgelan esperimentaziorako tartea uztea proposatzen du. Gainera, ikastetxez ikastetxeko esperientziak irakatsi die bai ikasleek eta bai irakasleak ongi hartzen dituztela euren

Araitz Uskola, EHUko Zientzia didaktika irakaslea.

XXI. JARDUNALDI PEDAGOGIKOAK

Matematikaren irakaskuntza modua aldatu beharraz

undua matematikaren bidez esplikatzera joan zen SANTIAGO FERNANDEZ; matematikarik gabe mundua esplikatzea ezinezkoa dela garbi utzi zuen Berritzegune zerbitzuetako matematikaaholkulariak. Matematikak ikasteko modu dibertigarri bezain eraginkorra aurkeztu zuen RAUL IBAÑEZek. Jolas eta jokoen bidez ikasleek konpetentzia matematikoak nola bereganatzen dituzten erakutsi zuen EHUko Geometria eta Topologiako irakasle eta ikertzaileak. Biek matematikak irakasteko moduaren aldaketa aldarrikatu zuten.

Raul Ibañezek erakutsi zuen ikasleek nola bereganatzen dituzten konpetentzia matematikoak jolas eta jokoen bidez.

“Zenbakien munduan bizi gara, eta, oharkabean, ariketa matematikoak egiten ditugu etengabe. Ordutegiak, bankuko eragiketak, erosketak …; eta ez hori bakarrik: grafikoz eta taulaz beterik dagoen munduan bizi gara. Oharkabean interpretatzen ditugu. Pentsa ezazue, orain, une batez, hori gabe nola bizi gaitezkeen. Imajina daiteke matematikarik gabeko mundu bat? Ezinezkoa da”, dio Fernandezek. Aldaketa izugarrien eta azkarren garaian gaude. Mundu aldakor honetan, matematikak ulertu, erabili eta ariketa matematikoak egiteko gai direnek gero eta aukera gehiago izango dituzte beraien etorkizuna erabakitzeko. Etengabe sortzen eta garatzen doaz matematikak erabiltzeko eta komunikatzeko moduak, ezagutzak eta tresnak. Baina hezkuntzan ez da ikasketa modua aldatu, edo oso gutxi aldatu da matematikaren irakaskuntza. Testuinguru hori marraztu zuen Fernandezek jardunaldiotan. Matematiketan oinarrizkoa denaren nozioa aldatzen ari da pixkanaka, eta edukiek, beraz, moldaketa eta aldaketa sendoak jasan behar dituela uste du Fernandezek. “Curriculum aldaketa behar da, etengabe baliabide matematikoak erabili behar diren gizartean baikaude”. Baina, horren aurrean, zer dugu ikasgeletan? “Software matematikoak toki guztietan

daude, nonahi erabiltzen dira, eskoletan izan ezik. Normala da hori? Inolaz ere ez”. Herritar konpetente batek nolabaiteko pentsamendu matematikoa behar du. Gainera, prestakuntza matematiko sendoa duten gero eta pertsona gehiagoren beharra dago. Fernandezen arabera, matematikoki konpetentea izatea da: ezagutza matematikoak malgutasunez erabiltzen jakitea eta testuinguru desberdinetan haiek behar bezala aplikatzen jakitea. Orduan, nola landu konpetentzia matematikoak eskolan? Fernandezen ustez, kontuan hartu behar dira: gizarte beharrak; ikasleen zenbait ezaugarri ezagutzea; eduki matematiko funtzionalekin lan egitea; buruketak testuinguru batean askatzea; denbora gutxiago ematea algoritmoen ikasketan; IKTak modu inteligentean erabiltzea; oinarrizko edukiak lantzea; eta modu interdiziplinarrean lan egitea. Fernandezen arabera, beraz, matematika irakaskuntza eredu berriek aintzat hartu behar dute: buruketak formulatu eta askatzea; egoerak kuantifikatzeko gai izatea; zenbakien gainean arrazoitzea; eragiketak erraz egitea, baliabide egokiak erabiliz; neurrien gaineko konpetentzia edukitzea; gai geometrikoetan konpetente izatea; arrazonamendu proportzionala ulertzea; komunikatzeko

IKASTOLA 208

Jolastuz ikasi

Etengabe baliabide matematikoak erabili behar diren gizartean bizi garela azpimarratu zuen Santiago Fernandezek.

sinboloak ezagutu eta erabiltzea; informazioa prozesatzea, taulak eta grafikoak irakurtzea; buruketak modelizazio bidez askatzea; eta teknologia berriak erabiltzea, besteak beste.

Gaitasun edo konpetentzia matematikoak eskuratzeko jolasek eta jokoek daukaten garrantziaz mintzatu zen Raul Ibañez jardunaldietan. “Ikasleek, oharkabean, alegia, modu naturalean, berenganatzen dituzte ezagutza matematikoak. Joko bat ebazten edo askatzen dutenean, zein baliabide matematiko erabili dituzten azaltzen diezuenean harritu egiten dira, eta ohartzen dira eragiketak egiten jakiteaz gainera, unean uneko baliabideak erabiltzen ikasi dutela”, azaldu du Ibañezek. “Jokoekin gaitasun intelektualak, eta bereziki emozionalak garatzen ditugu. Gainera, jokoek haur guztientzat balio dute; are gehiago, adin guztientzat balio dute”. Matematiketan, Ibañezentzat oinarrizkoak dira jolasak. Gainera, matematiketan aktibo izatea bultzatzen du ikaslea. Baina ohartarazi du jokoetan, bidea dela garrantzitsua, eta ez emaitza. Helburua ez da irabaztea, jokoaren bidez matematika, geometria, dedukzioa eta beste gai asko lantzea baizik. “Irakasleak, noski, parte hartu behar du ikaslearekin, jokoaren prozesuan. Irakaslearen helburua izan behar da, ikaslea frustrazioan erortzea saihestea. Jokoaren bidez, ikasleari irakatsi behar zaio garaitzea bezain garrantzitsua dela porrot egitea. Zientziaren muinean dago porrota; huts egiteetatik iritsi da aurrerapena”.•

LOREA ARAKISTAIN ETA MARIA GIL \ Zientzia hezkuntzaren

erronkak, Europatik begira

Europak zer proposatzen duen eta Euskal Herritik begira nola erantzun daiteken azaldu zuten Elhuyar-eko Loreak eta Mariak.

rteotako krisiari erantzuteko orduan izan diren ahuleziak aztertuz Europako Batzordeak 2020rako jarritako erronken artean dago hezkuntzan eman beharreko eraldaketa. Europak zer proposatzen duen eta Euskal Herritik begiratuta nola erantzun daitekeen azaldu zuten Elhuyar Fundazioko Lorea Arakistainek eta Maria Gilek. Europak ezarritako bide-orriak dioenez, ikasle guztiek eskuratu behar dituzte oinarrizko gaitasunak, alfabetatzea eta matematika barne; guztien eskura jarri

behar da goi-mailako irakaskuntza; haur hezkuntza zabaldu behar da eta eskolauzte goiztiarra ekidin; eta zuzendari eta irakasle formatzaileek laguntza gehiago jasoko dute. Arakistainek eta Gilek azaldu zutenez, oinarrizko-gaitasuna lehen helburua izanik, zeharkako gaitasunak, ekintzailetza bereziki, eta gaitasun bokazionalak

garatzeko beharra azpimarratu da Europan.Horiek lantzeko, erakunde pribatu eta publikoen arteko lankidetza eta ikasketa ireki eta malgua bultzatuko du Europak. Bide horretan, tokiko interes taldeei ere ateak ireki dizkiete, eta lankidetza bultzatu nahi da tokiko hezkuntza taldeekin. Lankidetza mota horietako zenbait azaldu zituzten hitzaldian.•

KASTOLEN XXI. JARDUNALDI PEDAGOGIKOETAN egin ziren tailerretan eta erakutsi ziren praktika onetan, gabezia horiek saihesteko modu asko erakutsi ziren, praktikatuz, esperimentatuz ikasteko eta konpetentzia zientifikoak garatu eta eskuratzeko bide zuzenak aurkeztu ziren, ikasteko prozesuak ugaltzearekin batera, dibertituz ere ikasi daitekeela baieztatuz.

Bost tailer eta bi praktika on aurkeztu ziren jardunaldietan. Gehienak ikastoletako edo EHIko esperientziak izan ziren, gainera, jardunaldion helburuetako bat aurrera eramanez: egiten duguna besteei erakustea.

Natur zientziekin, matematikekinâ&#x20AC;Ś zerikusia zuten tailerrak izan ziren, Haur Hezkuntza eta Lehen Hezkuntzako etapei zuzenduta, jardunaldiok ere etapa horientzat berariaz prestatuak ziren eta.

EHIko HHko taldekideek, esaterako, IruĂąeko Paz de Ziganda ikastolan xaboizko burbuilekin egindako haurrentzako saio esperimentala eraman zuten jardunaldietara. Umeentzako jolas hutsa dirudien saio horren bitartez, ikasleei hainbat ezagutza helaraz dakizkie: molekulen mugikortasuna; gainazal tentsioa; bolumena, azalera eta angeluak; nahasketa kimikoak; irudi geometrikoak; argia eta irisatzea; likidoaren eraldaketa; pisua (grabitatea)â&#x20AC;Ś Matematikarekin jolas eginez gauza asko ikas-irakats daitezkeela argi frogatu zuen, baita

8 ere, Andoaingo Aita Larramendi ikastolatik joandako Lidia Gastonek. Maiz, gure eskura ditugun materialak erabiliz ikasleei matematikaren beste ikuspegi bat eskain daitekeela erakutsi zuen. Jarduera horiek jolas modura egiten badira, gainera, ikasleek are gusturago

22 >

9 egingo dituztela azaldu zuen, eta ikasleak, ohartu gabe, jolasaren bidez matematikarako beraien gaitasuna garatzen joango direla. Hainbat jolas aurkeztu zituen: Dobble (arreta lantzeko); Ordulariak (neurria); Oka jolasa (zenbakiak); txanponak (neurria); Tangrama (geometria); Escodite

(logika); Puzzleak (logika); Buruhausgarriak (logika).

Haurtzaro ikastolan HH eta LH etapan ziklozziklo konpetentzia zientifikoaren lanketarako garatzen dituzten esperientziak aurkez zituzten Oinartzundik

IKASTOLA 208

XXI. JARDUNALDI PEDAGOGIKOAK

Praktikatuz ikasi; esperimentazioaren garrantzia Ikusi, behatu, dastatu, esperimentatu eta ondorio Zientziaren metodologiaren oinarrizko ekintzak ak atera. Ikasgelan, ordea, askotan ondorioetan, emaitzet dira horiek. an, zentratzen da, eta ondorioetara, emaitzetara, mugatzen da ikas kuntza, prozesu osoa kimatuz.

geometrikoa’-ren bitartez.

11 13 > 12

16 14

Bost tailer eta bi praktika on aurkeztu ziren jardunaldietan. Tailerretan egindako argazki ugari: 1., 2., 3., 10., 5., 6., 7., 21., 8. eta 24. / 4. Edurne Muxika, Miren Otamendi eta Jose Luis Etxezarreta, Lazkaoko San Benito Ikastolatik. / 9. Bego Gordillo eta Mari Jose Ibarra, RM Azkue Ikastolatik, Lekeitio. Ikastoletako praktika onen bi azalpen aurkeztu ziren: Lekeitioko ikastolatik “Zientziaren eskutik”. Hezkuntzan zientziara hurbiltzeko zein urrats egiten dituzten azaldu zuten; eta Lazkoatik “Triangelu bat naiz eta zer?” LHko 3.zikloko ikasleak geometriaren mundura nola hurbiltzen dituzten agertu zuten. / 22. Araitz Uskola (EHU) eta Lurdes Jauregi (Bihotz Gaztea Ikastola/Ikastolen Elkartea). / 11. Tailerretatik bueltan Areto Nagusian elkartzeko bidean. / 16. Lidia Gaston eta Edurne Barrutia (Aita M.Larramendi Ikastola; eta Aranzadi Ikastola/Ikastolen Elkartea).

jardunaldietara joandakoek; LH 1 zikloan egiten dituztenak bereziki. Lazkaoko San Benito Ikastolako Jose Luis Etxezarretak berriz, geometria lantzeko proposamenak aurkeztu zituen bere ‘Möebius eta maitasunaren detektagailu

Araitz Uskolak ere, hitzaldiaz gainera, tailer bat zuzendu zuen. Hain zuzen ere, urtaroen maketa bat aurkeztu zuen, nola egin eta zertarako erabili daitekeen azalduz: Eguzki sistema ezagutzeko, ekinozioak eta solstizioak azaltzeko (Lurrak Eguzkiaren inguruan egiten duen translazio mugimenduaren lau une bereziak), Ekuadorra, Tropikoak eta Zirkulu polarrak zer diren adierazteko… Praktika onen kasuan, Lekeitioko RM Azkue ikastolan Haur Hezkuntzan zientziara hurbiltzeko zein urrats egiten dituzten azaldu zuten Lourdes Agirre eta Maria Jose Ibarra irakasleek. Lazkaoko San Benito ikastolako Jose Luis Etxezarretak, Edurne Muxikak eta Miren Otamendik, berriz, LHko 3. zikloko ikasleak geometriaren mundura nola hurbiltzen dituzten azaldu zuten, egunerokoan duen garrantzitik abiatuz.•

LAS XXI JORNADAS PEDAGÓGICAS DE LAS IKASTOLAS Durante los días 12 y 13 de marzo, se celebraron en Gasteiz las XXI.as Jornadas Pedagógicas de las ikastolas. Este año se centraron en la enseñanza y aprendizaje de las ciencias, incidiendo en la necesidad del aprendizaje mediante prácticas. Aunque parezca redundante, el método más efectivo para el aprendizaje de las ciencias es el método científico; esto es, observar, probar, experimentar, discutir y sacar conclusiones. Es por eso que además de charlas y ponencias de expertos de alta talla se impartieron numerosos talleres de experimentos y juegos. También se subrayó el valor transversal del método científico y la necesidad de usar éste en otras áreas de enseñanza. XXIÈMES JOURNÉES PÉDAGOGIQUES DES IKASTOLA de l'apprentissage par la pratique. Bien que cela nécessité la et sciences des l'enseignement était principal thème Le Gasteiz. à mars Elles se sont déroulées les 12 et 13 puisse paraître rébarbatif, la méthode la plus efficace pour l'apprentissage des sciences reste la méthode scientifique par l'observation, l'expérimentation, le dialogue et la recherche de conclusions. Ainsi, en plus des discours et des rapports des experts, des ateliers d'expérimentation et de jeux ont été organisés. La transversalité de la méthode scientifique et la nécessité de l'appliquer à d'autres domaines de l'enseignement ont également été soulignées.

IKA

PEREZ IGLESIAS

\ "Argien Mende Berri baterako

baldintzak betetzen dira” F

rantziar Iraultzaren garaian, Argien Mendean, ezagutzaren batasunaren aldarria egin zen; aldarrikapen horrek gutxi iraun zuen, Napoleonek gidatutako gudaldien eraginez ezagutza eta indarkeria bat eginda agertu zirelako. Ondorioz, kontrako joera nagusitu zen, eta natur zientzien eta zientzia humanisten arteko bereizketa eman eta sakondu zen. Bereizketa horrek gaur egun arte iraun du. Ez dira gutxi, ordea, bi kulturen batasuna aldarrikatzen ari direnak, XX. mendearen erdialdetik hona. Horietako bat da Juan Ignacio Perez Iglesias, Biologian doktore eta EHUko Ezagutza Zientifikoaren Katedraren arduraduna. Perez Iglesiasek konbentzimendu sakon bat du: “Argien Mende Berri baterako baldintzak betetzen dira”. “Bi kulturek bat egitea gehiegi esatea izan liteke, baina

bata eta bestea uztartzea bai, eta bata bestearen zerbitzura egotea, eta, azkenean, ez izatea bata eta bestea, baizik eta zientzia bakarra izatea, kultura bakarra izatea”. Perez Iglesiasek dio zatiketa hori oso kaltegarria izan dela ezagutzarentzat: “Kalte handiena izan da bakoitzak ez duela bestearen ekarpenik baliatu, eta, ibilbide independentea izanik, elkar eraginik ez dutela izan. Horrek bi zientzien aurka jokatu du. Neurri handiagoan jokatu du diziplina humanisten aurka, baina baita natur zientzien aurka ere. Zenbait zientzia ez dira garatu behar beste horren erruz, hain

zuzen ere, falta izan zaizkielako besteen ekarpenak”. Donostian eskainitako hitzaldian, hain zuzen ere, zientzia batzuek besteei azken urteotan egindako hainbat ekarpen azaldu zituen, bi zientzien arteko harremanaren premia adierazteko, eta harreman horrek ekartzen dituen emaitza positiboak azpimarratzeko. Dena natur zientzien bidez esplikatu behar hori, ordea, arriskutsua ez ei da? “Gauzak nola hartzen ditugun. Mundua ulertzeko modu zuzenena zientzien

metodologia erabiltzea izan beharko litzateke. Zergatik? Printzipioz horrela lorturiko ezagutzak seguruak direlako; behaketak, esperimentuak errepika daitezkeelako. Horrek ez du esan nahi beste zientzien bidez ezin daitekeenik ezagutza garatu. Literatura, esaterako, baliagarria izan daiteke ezagutza transmititzeko eta baita sortzeko ere”. Euskal Herrian ere badago Kulturaren batasunaren aldeko korronte bat, baina Perez Iglesiasen ustez ezin dezakegu esan artikulaturik dagoenik. Berak zuzentzen duen EHUko Zientzia Ezagutzaren Katedrak zientzien arteko zubi lana egin nahi du. Beste kontu bat da, ordea, zientziaren dibulgazioa noraino iristen den: “Gaur egun oso zaila da publiko zabalera iristea, publiko zabalaren interesak urrun daudelako ezagutza gaietatik. Pedagogia asko dago egiteko, jendeari eskaintzen zaionetik hasita”.•

IKASTOLA 208

ASTOLEN ELKARTEAK ANTOLATUTAKO XXI. JARDUNALDI PEDAGOGIKOAK

ONDORIOAK

Jardunaldietatik ikasgeletara Ikastolen XXI. Jardunaldi Pedagogikoak martxoaren 10ean hasi ziren atariko hitzaldi batekin, eta martxoaren 12an eta 13an bi saio bete hitzaldi eta tailerrez osatu ziren. Jardunaldietan ikasitakoa ikasgelera eramateko ordua da orain. T EHItik oso balorazio ona egin da jardunaldiok eman , tailerretan dutenaz. Hitzaldi oso interesgarriak izateaz gainera ldietan jarduna ek entazio esperim eta a erakutsitako praktik ziren, parte hartu zutenen espektatibak goitik aseta geratu azaldu tan inkeste o betetak an amaier aren bakoitz egun

zutenez.

eta teoria T Neus Sanmarti eta Araitz Uskola esperimentazioa , gaia uztartzearen premiaz mintzatu ziren, eta, era berean az eta sakondu zuten metodologiaz, pentsatzearen beharr . galdera onak egiten jakiteak duen garrantziaz hitz eginez beharraz Santiago Fernandez eta Raul Ibañez matematikaren zenbat aritu ziren: lehenak egunerokotasunean matematikak behar ditugun azaldu zuen hainbat egoera dibertigarri untzan esplikatuz; bigarrenak, berriz, matematikaren irakask t jolas jokoek duten garrantzia azpimarratu zuen eta hainba proposatu zituen. Elhuyarren eskutik Europan zientzia Lorea hezkuntzaren aurrean zertan ari diren kontatu zuten Ana Arakistainek eta Maria Gilek. Danel Solabarrietak eta lan egin ikasge gisa, tailer go bainoa i hitzald berriz, gak, Galarra n zituzte azaldu eta egin erraz entu daitezkeen hamar esperim ordubetean. T Praktika onak eta tailerrak jendez mukuru egon ziren. Nabaria zen jardunaldietan ikastera joandako irakasleek teoriaz bustitzera bezala praktikak egitera joanak zirela. Tailerrak arratsaldez ere jarri izana eskertu zuten bertaratutakoek.

4 5

T Hainbat ondorio atera ziren hitzaldi eta tailerretatik: erakustea ez dela soilik informazioa ematea; pentsatzea, planifikatzea, dokumentatzea, atzea eta, esperimentazioan erabakiak hartzea, frogatzea, konekt batez ere, egoerak ulertzea dela azpimarratu zen. a eta Esperimentazioa eta teoria bata bestea uztarturik daudel bi ezagutza haratago doala, baina ez dela hara iristen aurreko gabe. egin k urratsa hankamotz T Jardunaldion xedea irakasleak prestatzea izanik, itakoak irakats eta i erakuts an egunet bi , geratuko lirateke aditu ikasgeletan aurrera eramango ez balira. Horregatik, u animat eak irakasl ere EHItik , bezala rratu azpima guztiek lantzera, zituzten ikasitakoa praktikara eramatera, ikasgeletan zientziak egitera.•

11 n. / 3. Europa Jauregiko ordea, Koldo Tellitu eta Xanti Aranburu irekiera ofizialea / 2. Miren Arantza Aurrekoetxea, EJ Hezkuntza Sailburu Unibertsitateko zientzian didaktikan nako Bartzelo in; 1. eta 9. Gasteizko Europa Jauregiko areto nagusian. Arakista Lorea eta Gil Maria eko ” bazkaltzera joan aurretik. / 5. Elhuyarzientzian, Europan izan atarian irakasle andana. / 4. Urtero legez “familia argazkia 6. eta 7. Erakusketa paneletan: Emakume berritzailea EHUko filosofia eta hezkuntza zientzietan doktorea. / iorako katedra zuzendaria dibulgaz ntzia EHU-Zie katedraduna Neus Sanmartí; eta Santiago Fernandez, Iglesias Perez Ignacio Juan bezain esangurutsua. / 8. Koldo Aldabe (EHI) eta Aginagaldek. / 11. Belen diren zientzialari emakume ospetsuen aurkezpen txiki ldietara Arantza Munduatek, Zuberoa Beolak eta Joseba eman aurretik. / 10. Ongi etorria ikastolei XXI. Jarduna Donostiako Koldo Mitxelenako kulturgunean hitzaldia una). ardurad gikoen Aranburu (EHI- Ikastolen Elkarteko Jardunaldi Pedago Baztarrika (EHI- Haur eta LHko arduraduna) eta Xanti

ORIENTAZIOA

aldizkaria.ikastola.net

LIBURUAK OPOR EGUNEN ATARIAN, HIRU LIBURU HISTORIAZ GOZATZEKO

LVII.A GERLAN (+16) Egilea: Jean Elissalde / Patri Urkizuk prestatutako edizioa / Editoriala: Alberdania, 1995 Lehen Mundu Gerra hasi zeneko ehungarren urteurrenean, liburu berezia dugu honako hau. Jean Elissalde azkaindarrak “Zerbitzari” ez-izenez idatzi zuen. I. Mundu Gerran soldadu ibili zenean, gudu-lekutik bidali zituen hainbat kronika, eta Euskalduna aldizkarian argitaratu zizkioten. Berak bizitakoak kontatzeko oroitzapenak eta kontakizunak nahasturik ematen ditu. Arrotz erakusten du bere burua, arrotz borrokan hildako euskal herritarrak, armak hartzera behartuta joan baitziren.•

WEB GUNEA

WWW.URTESASOIAK.COM URTE SASOIAK, 2014

Bizkaiko Foru Aldundiaren, Etxepare Institutuaren eta Azkue Fundazioaren laguntzarekin zabaldu da web berri hau, 1997-2000 urteotan Euskal Herriko Ikastolen Elkarteak eta Labayru Ikastegiak elkarkidetzan landutako proiektuari ate berriak irekitzeko asmoz. Ordura arte sortutako materialak hiru euskarritan argitaratuta zeuden. Oraingo honetan euskarri guztiak bat egin, eta www.urtesasoiak.com web gunea sortu da. Edukia mamitsua da, urteko ziklo guztiak hartzen ditu, eta euskal lurralde guztietako tradizioak dakartza: Oles eta Oles; Hou Pitxu hou; Txulufrina eta Arrosa; Pinpirrin eta Florian. Euskaraz sortua, beste hiru hizkuntzatara ekarri dira edukiak: ingelesera, gaztelaniara eta frantsesera.•

GÖTZ ETA MEYER (+16) Egilea: David Albahari / Koro Navarro Etxeberriak itzulia / Editoriala: Pasazaite, 2013 David Albahari serbiar idazlea da, jatorriz judua. Liburu hau biografia fikziozkoa da, nobela, historia, politika eta saiakera. Zeharka mintzatuz, umore-sen fin eta mikatza erabiliz, Albaharik erakusten digu nola Belgradeko judu asko desagerrarazi zituzten kamioi/gas ganberen sistemaren bitartez. Nobelako protagonistak, bere iraganean eta familiarenean murgilduz, suntsiketa ikaragarri haren xehetasunak erakusten dizkigu, kamioi haien gidariak izan ziren Götz eta Meyer soldaduen begietatik.•

NUR (+12) Egilea: Toti Martinez de Lezea / Josu Zabaleta Kortabarriak itzulia / Editoriala: Erein, 2012 Santxo VII.a, eta Nafarroako erregea, Azkarra deitua, Marokora doa emirraren alabarekin ezkontzeko itxaropenez. Kanpoan dagoen bitartean, bere lehengusu Alfontso VIII.ak, Gaztelakoak, Gasteizko hiribildu-gotorlekua konkistatuko du. Otxoa Izurra Leireko mendietan aurkitutako eskuizkribu baten jabea da; baina Tom Kilpeck izeneko ingeles gaizkilea haren atzetik dabil, eskuizkribua kentzeko asmoz… Abentura ziurtatuta.•

TEKNOLOGIA BERRIAK

HIZTEGI BATUA, OEH ETA EODA ESKUKO TELEFONOAN

Euskaltzaindiak aukera zabaldu du Smartphone eta Iphone motako telefonoentzat egokituta zure kontsultarako. www.euskaltzaindia.net idatzi zure sakelakoan, hau guztia ikusteko: Hiztegi Batuak hitzen forma estandarrak biltzen ditu, “hiztegi ortografikoa” da. Euskaraz idazterakoan sortzen diren hainbat zalantza argitzeko balioko dizu. Orotariko Euskal Hiztegia obra deskribatzailea da, eta ez arauemailea. Bere xedea da garai, toki eta mota guztietako euskal hitzondarea biltzea. Kontsultarako altxorra duzu. Euskal Onomastikaren Datutegian Euskaltzaindiaren Onomastika batzordearen lanak biltzen dira.•

LEHOIAK AMETSETAN

http://lehoiakametsetan.com/ idatzi zure sakelakoan, ipuinok entzuteko. Smartphone eta tabletetarako App-a da, Android eta IOS plataformetatik deskargatu ahal dena, doan. Euskaltzaleen Topaguneak eta Athletic Club Fundazioak martxan jarri dute ideia hau. Haurrek eta gurasoek Athleticen historia eta baloreak euskaraz konpartitzeko aukera izatea da helburua, garaipen eta porroten gainetik. Kirmen Uribek idatzi ditu gidoiak eta Asisko Urmenetak egin ditu ilustrazioak. Ipuinok Bixentak berak kontatuko dizkigu Maria Uriarte (Etxegiroan) ahotsaren bidez. Zazpi ipuinek osatutako liburutegia jasoko du hartzaileak, lehenengo deskargarekin batera liburutegia eta hiru ipuin eta gero gainerako laurak.•

IKASTOLA 208

HEZIKETA L ANBIDE BAK DEMIKOA KURSAALEAN ITZEN LAGUNTZEKO. ORIENTAZIO AKA IKASLEEI ETORKIZUNA ERA JOKOA

PENTOMINOEN JOKOA (+8)

ETA ORIENTAZIO AZOKAREN HELBURUA DA DBH DONOSTIAKO KURSAALEAN ANTOLATU DEN eta 29 egin 28 en xoar Mart . A NTZE LAGU EMIKOA EGITEN BATXILERGOKO IKASLEEI ORIENTAZIO AKAD ide Lanb eta da arrakasta handiz. Unibertsitateak e part dira izan Heziketako ikastetxeak hartzaileak; beraz, Ikastolen Elkartea bertan izan da Inmakulada, Oteitza, Zurriola eta Arizmendi Ikastolen (pentominoak deitzen zaien eskutik. Ikasleak izan dira piezak) itsatsitako bost (grekoz penta, horregatik protagonistak Azokan, eurek argitu izena) laukiz osatutako figura lauak dira. baitituzte praktikarekin bisitarien Ondorioz, gutxienez alde bat komuna dute. zalantza ugari, euren Guztira 12 pieza desberdin dira, eta gogoratzeko esperientziatik hitz egin dutelako. errazak gainera, FILiPiNo hitza eta alfabetoko Kiroletako ikasle talde batek, azken zazpi hizkiak TUVWXYZ buruan gordez adibidez, osasunaren balorazio gero. Jokoa, funtsean, pieza horiekin figura bat eskaini die ikusleei, desberdinak egitea da, eta jarduera ezberdinekin bioinpedanzia baskula eta adin ezberdinetara egoki daiteke. pultsometroa erabiliz, eta ariketa fisikoak proposatu dizkiete. INFORMAZIO GEHIAGO Osasun txekeoa ere eskaini diete, — Katamino. Pentominoen jokoaren bertsio baita formula magistralak egin komertziala da. “BBK-matikak, Matematikak eskola ere; eta gizarte arloan Braille zein liburutegietan” programaren barruan zabaldu da, keinu hizkuntzako tailer txiki bat eta pentominoekin egiteko moduko puzzle-gida antolatu dute, bertaratu direnen handi bat dauka. informaziorako.• — thales.cica.es/rd/Recursos/rd97/Otros/

55_56-2-o-pentomino.html — On-line jokatzeko: www.yupis.es/juegos/pentamino/#play•

IKASTOLAK

Gure gozamena ikusi nahi duzula? Sar zaitez ibilaldia.net en

SEBER ALTUBE IKASTOLA

AUZOLANEAN URDAIBAI OSOA BATUTA AURTENGO IBILALDIAREN BIDEOKLIPEAN Bizi-bizia izan da grabaketa eta oso pozik daude ikastolan lortutako emaitzarekin. Helburua ongi pasatzea ere izan da. Ibilaldiaren bideoklipak Urdaibai astindu du, izan ere eskualde osoko hirurehun lagun baino gehiago elkartu ditu, auzolanean. Eskualdearen bizkarrezurra den Oka ibaia da bideokliparen eszenatoki nagusia. Bizkaiko Ikastolen jaiaren eta Seber Altuberen proiektuaren inguruan sinergiak batzeko balio izan du.

LABIAGA IKASTOLA

ENAITZ GARA! KANPAINA EGIN ZAITEZ AUZOKIDE!

Bizi poza handia du Enaitzek, eta hori gurekin banatzen du.

Enaitz, lau urteko beratarra da eta ikastolako gelakidea. Haurdunaldian izandako zailtasunek, oxigenoa behar bezala ez iristea eragin zioten eta garuneko zati bat kaltetu. Hagitz garrantzitsua da estimulazio-programa egokia bezain zorrotza bideratzea. Honek ordea, gurasoendako gastu ekonomiko handia dakar berarekin. Enaitzek osasun bizitza hobea izatea nahi dugulakoz, auzolanean lan egin nahi dugu, eta mugak eta trabak gaindituko dituen elkartasun ekimena abian jarri. www.enaitzlagundu.org

Komikia mundua ezagutu, sortu eta horrekin inauteritan gozatu.

PIARRES LARZABAL KOLEGIOA

KOMIKIAK EZ EZIK KOMIKIGILEAK ERE BAI IKASTOLAN Komikiaren egitasmoa burutu dute Kolegioan. Bi helburu zehaztu zituzten: komikien altxorra biziaraztea eta ikaskuntza arlo guztietara zabaltzea. Ikasleek tailerretan landu dute gaia, eta euren komiki propioak sortu dituzte Matematikarako, Historiarako, Gaztelaniarako, Frantseserako eta Euskararako. Lau komiki egileren luxuzko bisitak izan dituzte: Marko, Amaia Ballesteros, Adur Larrea eta Asisko Urmenetarenak. Balorazioa, oso baikorra.

ORIOKO HERRI IKASTOLA

ERRIA TXIKOTA ETA 60.000€KO ZOZKETAN AUKERA Solidaritatea eta elkartasuna bi norabidetan aplikatzen ditu Orioko Herri Ikastolak martxan jarri duen zozketa berritzailearekin. Jendearen 5€ko laguntzarekin bi helburu beteko dira: proiektuarekiko sostengu sendoa lortzea batetik, eta bestetik, ekarpena egiten dutenen artean 60.000€ko saria zozketatzea. Zozketa Kilometroak egunaren biharamunean, urriaren 7an, egingo da. www.kilometroak.net/zozketa

Boletoak web-etik ere eros daitezke.

IKASTOLA 208

“aldizkaria.ikastola.net” web gunean duzu, irakurle; bertan informazioa osatuagoa aurkituko duzu paperean argitaratutakoa baino. >>

aldizkaria.ikastola.net

LIZARRA IKASTOLA

TIK-TAK PROIEKTUREKIN NAFARROAKO ORDEZKARI OVIEDON Lizarra Ikastolak Nafarroa ordezkatuko du maiatzean, Asturiasen Estatu mailako Eskola Kontseiluak bilduko dituen jardunaldietan. Irakaskuntzaren arrakastan Teknologia berriek duten garrantziaz arituko da ikastola, horietan esperientzia luzea baitu, bai eta lotura zuzena ere gaitasunetan oinarritutako irakaskuntzan. Gaur egun 26 proiektu ezberdinetan ari dira lan egiten, bi proiektu mailako. Hori guztia eta gehiago ezagutzera joan dira Nafarroako Parlamentariak ikastolara. Argazkian, Ikastolako zuzendaritza.

BETIKO IKASTOLA

Juul kanpainarekin lotuta dago ekintza hau, irakurzaletasuna bultzatzeko kanpaina.

GAU LITERARIOA LINTERNATXO ETA GUZTI, LO-ZAKUTAN IKASTOLAKO PASILLOETAN Juul kanpainaren barruan antolatutako ekintza berritzailea izan da aurtengoa. Ikasleek sorpresaz beteriko “Gau literarioa” egin dute ikastolan; pasillotan gelditu dira lotan. Esterilak zabaldurik, lo-zakutan sartuta, linternatxoak pizturik irakurri egin dute eta misterioan sartu dira. Irakurritakoarekin amets egin dute, goiza iritsi arte. Ikastolako jangelan gosaria prest izan dute, gelan sartu aurretik indarrak hartzeko. Hori bai dela irakurzaletasuna sustatzea!

TXINTXIRRI IKASTOLA

ATERA INDARRA ETA GRINA, ETA IZAN ZAITEZ SORGINA! Martxoaren 8an Nazioarteko Emakume Langileen Eguna gogoratzeko garai bateko euskal kulturaren ereduan oinarritu dira. Galdera sorta luze bati, hamaika erantzun. Sorgina hitzak sortzen dituen bi sentimendu kontrajarri agerian geratu ziren ikasleekin hitz egin ostean. “Alde batetik ikusi dugu sorginekin beldurtu egiten direla, baina, bestetik, sorgina hitza erabiltzen dutela maite dituzten emakume edo neskei esateko, hitz hori gertutasuna, bihurrikeria eta goxotasuna adierazteko erabiltzen baitute”. Taldean aritzeak bizitzarako baloreak irakasten ditu.

SANTO TOMAS LIZEOA

IKASKUNTZA KOOPERATIBOA: IKASLE AUTONOMOAGOAK, KRITIKOAGOAK ETA SOLIDARIOAGOAK

Zenbat sorgin bizi-bizi gure Euskal Herrian!

Lizeoan aurrera egiten ari gara ikaskuntza kooperatiboa proiektuarekin, ikastola inklusiboa ahalbideratzeko eta bertan elkarren artean hain desberdinak diren ikasle guztiak biltzeko modua ikusten dugulako. Helburuak bi dira: batetik, elkarri lagunduz, ikasketetan denek aurrera egitea; eta bestetik, taldean lan egiten ikastea.

IKASTOLAK

aldizkaria.ikastola.net

ARMENTIA IKASTOLA

Inar-ek merezi duelako eta guk ahal dugulako.

“EUSKARA BIHOTZEAN, BAINA MINGAINEAN…” GOGOETA ETA KANPAINA Ikastolako haur eta gazteen hizkuntza joerek kezkatuta, euskararen erabileraren inguruko gogoeta-tailerra burutu dute Armentia Ikastolan. Gurasoen Euskara Taldeak deituta, eta Iñaki Martinez de Luna soziolinguistaren laguntzarekin, hainbat guraso ikastola euskaldunagoa lortzeko urratsak aztertzen aritu da. “Zer egin dezakegu guraso euskaldunok? Eta euskara ezagutzen ez dugunok?” Galdera horiei erantzunak emanez, seme-alaben artean euskararen erabilera sustatzeko programazio gero eta eraginkorragoa diseinatu eta aurrera eraman nahi da.

KURUTZIAGA IKASTOLA

ELKARTASUN AZOKA PREST INARRI LAGUNTZEKO DBH2Bko ikasleak gara, “Elkartasun Azoka” antolatzeko aukera sortu zaigu, eta Inar haurrari lagundu nahi diogu, WOLF HIRSCHHORN sindromea baitu, Euskal Herrian ezagutzen den kasu bakarra. Eguneroko beharrak betetzeko familiak laguntza handia behar izaten duenez, bigarren eskuko azokarako materiala biltzen eta txukuntzen ari gara ikastolako Udaberriko festarekin batera antolatzeko.

Programazio gero eta eraginkorragoa diseinatu eta aurrera eraman nahi da.

PAZ DE ZIGANDA IKASTOLA

DBH4KO ETA BATXILERGOKO IKASLEAK ERAIKUNTZA BERRIAN JADA Abian da aspaldian amestutako ametsa. 2011ko Nafarroa Oinezeko irabaziek uzta ederra eman dute. Eraikuntza prest dago eta bertan 160 ikasle daude; etorkizun hurbilean 230 izango dira gainera. Eraikuntza gardena da, sotoa eta beste hiru solairu ditu. Lau dira batxilergo motak: bi, Zientifikoa eta Teknologikoa; eta beste bi, Giza eta Gizarte Zientzietakoa. Eraikuntza prestatuta dago teknologia berrien erabilpen anitzerako. Hizkuntzaren alor praktikoa baita komunikatzeko ahalmena lortzea.

Matrikulazioa zabalik da (apirilaren 7tik 15era).

LAUDIO IKASTOLA

INGELESAREN IRAKASKUNTZA PRAKTIKOA NERABEEN BERRIKUNTZEI LOTUTA Hiru proiektutan daude sartuta aurten DBH-ko ikasleak: “Exchanging on festivals” eta “History Magazine” 1.eta 2. mailakoak; eta “Teen Life Bolgging”-en 3. eta 4.ekoak. Helburuak, besteak beste, hizkuntza praktikoa izatea, Europako adin bereko ikasleekin harremanetan jartzea, eta IKTak eguneroko bizitzan txertatzea dira. Laudio Ikastolako bidea egina dago.

IKASTOLA 208

Iker Bilbao “Ikasketa prozesua errealitatera asko hurbiltzen da” ZERGATIK AUKERATU

NOLA

ikaslearen interesak kontuan hartzen dira,

ZENITUEN LEHEN

BALORATUKO

eta etengabe izaera kooperatiboa oinarri

HEZKUNTZA

ZENITUZKE ORAIN

da, talde lan eta elkarrekintza ezberdinak

GRADUKO

ARTE BIZI

uneoro egiteko aukera izanez. Horretaz gain,

IKASKETAK?

IZANDAKO

esan beharra daukat, errealitatera asko hur-

Hasteko, esan beharra

ESPERIENTZIAK?

biltzen den ikasketa prozesu batean murgil-

daukat hezkuntza arloa

Esan beharra daukat,

tzen garela HUHEZIko ikasleok. Gaur egu-

betidanik izan dudala go-

Fakultate honetan orain

neko zenbait arlo eta gai interesgarri lantzen

goko, interesa piztu izan

arte bizi izandakoa zer-

ditugu, hainbat didaktika eta metodologia

dit, eta batxilergoko ikas-

bait positibo bezala iru-

erabiliz, gainera. Azkenean, garranzitsuena

ketak espezialitate zien-

dikatu dudala, azken

irakasleek ulertzen dutela da eta baita hez-

tifikotik burutu ondoren,

hiru urte hauetan ika-

kuntza integralaren garrantziaz jabetzen

argi ikusi nuen hezkuntza

sitako eta bizitako es-

direla ere. Irakasleek praktika onekin era-

alorra nahiago nuela. Gaur

perientziak, niregan al-

kusten digute, eredu ona emanez, esaten

egunean oso harro nago

daketa positibo bat

dutena egiten dutenarekin bat doa eta ko-

hartutako erabakiaz, hez-

izan dutela esan deza-

herentzia hori mantentzea nahiko zaila da.

kuntza munduak beha-

ket. Horretaz gain, Fa-

rrezkoa dituen bultzada

kultate honek Erasmus

BEHIN GRADUA BUKATUTA, ZEINTZUK

eta parte hartze handiak

eta praktikaldiak buru-

DIRA ZURE ASMOAK?

ikusirik.

tzeko ematen dituen

Argi daukat gradu amaitzerakoan nire for-

erreztasunak ugariak

makuntzan jarraitu behar dudala, hezkuntza

ETA ZERGATIK

dira, eta gehiengo ba-

munduan ugariak izan behar dira eskura izan

HUHEZI-MONDRAGON

ten norberak du auke-

behar ditugun gaitasun eta jakintzak eta ho-

UNIBERTSITATEAN?

ratzeko askatasun han-

rretarako ezinbestekoa da gure aldetiko

HUHEZI Fakultateak erabiltzen dituen meto-

dia, Fakultateak bere eskutik ikasleek nahiak

etengabeko ikaskuntza eta formakuntza pro-

dologia berritzaileak, inguruko jendeak azaldu

aurrera eramateko laguntzak emanez.

zesu bat. Hala ere, garrantzitsua da lan mun-

eta adierazi zizkidan, nolabait erabilitako

duan murgiltzea, benetako esperientziak

planteamendu eta programak interesgarriak

ZELAN DEFINITUKO ZENUKE

bertan daudelako, eta hauek izango direlako

eta praktikoak iruditu zitzaizkidan. Bertan

HEZKUNTZA EREDUA?

gure profilaren moldatzaile nagusienak.•

aurrera eramaten diren ikasgaiak eta edukiak

Hezkuntzari dagokionez, nik bizi izan dudan

oso egokiak dira autonomia, kritikotasuna

esperientziatik esan dezaket HUHEZIn me-

eta norberaren izate aktiboa bultzatzeko.

todologia berritzailea planteatzen dela, non

www.mondragon.edu/prest

IKASTOLEN JAIEKIN, BETIDANIK! 2014

GEURE BURUARI GAUZAK ONGI EGITEA ESKATZEN DIOGU

GARBIKETA ZERBITZU INTEGRALA KUDEATZEN SUKALDARITZAN KONFIANTZA ESKAINTZEN LANA ERANTZUKIZUNEZ ETA GOGOZ EGINEZ

KOOPERATIBA GARA www.ausolan.com