ΑΓΚΥΡΑ ΕΛΠΙΔΟΣ 91 by imis

ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΙΕΡΑΠΥΤΝΗΣ ΚΑΙ ΣΗΤΕΙΑΣ

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

ΠΕΡΙΟΔΟΣ Β΄ ΤΕΥΧΟΣ 91

ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2016

Περιεχόμενα σελ. Πατριαρχική καί Συνοδική Ἐγκύκλιος ἐπί τῇ συγκλήσει τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ..................... Ἐγκύκλιος τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης περί τῆς καύσεως τῶν νεκρῶν, .......................................................................... Ἐγκύκλιος τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης περί τῆς συγκλήσεως τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου, ....................................... Πατριαρχική Ἀπόδειξις ἐπί τῷ Ἁγίῳ Πάσχα, .................................................. Ποιμαντορική Ἐγκύκλιος ἐπί τῷ Ἁγίῳ Πάσχα, ............................................... Τό Συνοδικό πολίτευμα τῆς Ἐκκλησίας καί ἡ πορεία μας πρός τήν Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, Σεβ. Μητροπολίτου Ἱεραπύτνης καί Σητείας κ. Εὐγενίου .............................. Ἡ Ἱεράπετρα κατά τό ἔτος 1870, Ἐμμανουήλ Ἰωάν. Φαρσάρη ................................................................................

3-5 6-8 9-10 11-12 13-15 16-25 26-34

Ἀθωνικά ἀφηγήματα, Ἀντωνίου Ἐμμ. Στιβακτάκη ................................................................................. 35-37 Πειρασμοὶ ἱερωμένων ἐν ἡμέρᾳ Ἀναστάσεως, Ἱερέως Κων/νου Ν. Καλλιανοῦ ........................................................................... 38-42 Μύθοι καί ἰδεολογήματα, Λουκᾶ Δ. Παπαδάκη ............................................................................................ Ἡ εἰκόνα τῆς σύγχρονης Ἐνορίας ὡς πρόβλημα, Νικολάου Κ. Μαρκαντώνη .................................................................................. Τό Τυπικό τῆς Μονῆς Παντοκράτορος, Eὐαγγέλου Τσουκάρα .......................................................................................... Ἀπό τή ζωή τῆς Μητέρας Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως, ........................ Ἀπό τή ζωή τῆς Τοπικῆς Ἐκκλησίας, ..................................................................

43-45 46-48 49-52 53-56 57-63

Ἄγκυρα Ἐλπίδος Διμηνιαῖο Ὀρθόδοξο Περιοδικό τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἱεραπύτνης καί Σητείας. Περιόδος Β΄, Τεῦχος 91, Μάρτιος - Ἀπρίλιος 2016. Ἰδιοκτήτης: Ἱερά Μητρόπολις Ἱεραπύτνης καί Σητείας. Ἐκδότης-Διευθυντής, Ὑπεύθυνος κατά νόμο: Ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ἱεραπύτνης καί Σητείας κ. Εὐγένιος. Ἠλεκτρονική στοιχειοθεσία: Σταῦρος Κακοδειπνάκης, Γραμματεύς Ἱ. Μητροπόλεως. Ἐπιμέλεια ὕλης, ἠλεκτρονική σελιδοποίηση, προετοιμασία ἐκτύπωσης: Ἀρχιμ. Κύριλλος Διαμαντάκης, Πρωτοσύγκελλος Ἱ. Μητροπόλεως Ἱεραπύτνης καί Σητείας. Διεύθυνση: Φιλοθέου Α΄ 8, 722 00 Ἱεράπετρα. Τηλέφωνο: 28420 22400/22786, FAX: 28420 89653 / Web Site: www.imis.gr / E-mail: imis@imis.gr Ἐκτύπωση: Γραφικές Τέχνες «ΤΥΠΟΚΡΕΤΑ», Ἡράκλειο. Εἰδικός Κωδικός Ἀριθμός Ἐντύπου: 20004. Ἀριθμός Ἄδειας: 5 Τό περιοδικό ἀποστέλλεται δωρεάν. Προαιρετικές εἰσφορές καί ἐμβάσματα. Ἐξώφυλλο: Ὁ Ἐνταφιασμός· τοιχογραφία ἀπό τόν Ἱερό Ναό Μιχαήλ Ἀρχαγγέλου Λιθινῶν Σητείας· Ὕστερη Βυζαντινή περίοδος (1204-1345). Τό περιοδικό ἐκδίδεται μέ τή χορηγία τοῦ Κοινωφελοῦς Ἐκκλησιαστικοῦ Ἱδρύματος τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἱεραπύτνης καί Σητείας «ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΑΚΡΩΤΗΡΙΑΝΗ».

Πατριαρχική καί Συνοδική Ἐγκύκλιος ἐπί τῇ συγκλήσει τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας

Β Α Ρ Θ Ο Λ Ο Μ Α Ι Ο Σ Ε Λ Ε ῼ Θ Ε Ο Υ Α Ρ Χ Ι Ε Π Ι Σ ΚΟ Π ΟΣ Κ Ω Ν Σ ΤΑ Ν Τ Ι Ν Ο Υ Π ΟΛ Ε Ω Σ , Ν Ε Α Σ Ρ Ω Μ Η Σ Κ Α Ι Ο Ι ΚΟ Υ Μ Ε Ν Ι ΚΟΣ Π ΑΤ Ρ Ι Α Ρ Χ Η Σ Π Α Ν Τ Ι Τ ῼ Π Λ Η Ρ Ω Μ ΑΤ Ι Τ Η Σ Ε Κ Κ Λ Η Σ Ι Α Σ , Χ Α Ρ Ι Ν Κ Α Ι Ε Ι Ρ Η Ν Η Ν Π Α ΡΑ Θ Ε Ο Υ

ἁγία Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία μας «ὡς πορφύραν καὶ βύσσον στολισαμένη» τὰ αἵματα τῶν μαρτύρων της, τὰ δάκρυα τῶν ὁσίων της καὶ τοὺς ἀγῶνας καὶ τὰς θυσίας τῶν ὁμολογητῶν τῆς πίστεώς της, ἑορτάζει σήμερον τὴν ἡμέραν τῶν ὀνομαστηρίων της. Ὀρθῶς καὶ δικαίως ἐκλήθη καὶ καθιερώθη ὡς «Κυριακὴ τῆς Ὀρθοδοξίας» ἡ ἡμέρα, κατὰ τὴν ὁποίαν μετὰ ἀπὸ περίοδον ἑνὸς αἰῶνος σκληρῶν ἀγώνων ἡ ἀλήθεια ἔλαμψε καὶ κατίσχυσε τοῦ ψεύδους διὰ τῆς προσκυνήσεως ὡς φορέων προσωπικῆς παρουσίας καὶ θείας χάριτος τῶν ἱερῶν εἰκόνων τοῦ σαρκωθέντος Υἱοῦ καὶ Λόγου τοῦ Θεοῦ καὶ τῶν ἁγίων Του. Δι᾿ αὐτοῦ τοῦ τρόπου ἀνεγνωρίσθη καὶ διεκηρύχθη ἅπαξ ἔτι ὅτι «ὁ Λόγος σὰρξ ἐγένετο καὶ ἐσκήνωσεν ἐν ἡμῖν» (Ἰωάν. α΄ 14) τιμήσας οὕτω καὶ ἁγιάσας τὴν ὑλικὴν κτίσιν καὶ τὸ σῶμα μας, διὰ νὰ τὰ καταστήσῃ «κοινωνοὺς θείας φύσεως» (πρβλ. Β΄ Πέτρ. α΄ 4), μετόχους τῆς θείας χάριτος καὶ ζωῆς. Εἰς τὴν μεγάλην αὐτὴν καὶ σωτήριον ἀλήθειαν, τὴν ὁποίαν ἐπολέμησαν οἱ ἀρνηταὶ τῆς προσκυνήσεως τῶν ἱερῶν εἰκόνων, ἡ ὁδὸς πρὸς κατίσχυσιν τῆς ἀληθείας ἔναντι τοῦ ψεύδους, ὑπῆρξε καὶ εἰς τὴν περίπτωσιν αὐτὴν ἐκείνη, τὴν ὁποίαν ἠκολούθησεν ἡ Ἐκκλησία ἀπ᾿ ἀρχῆς καθ᾿ ὅλην τὴν διαδρομὴν τῆς ἱστορίας της, καὶ αὐτὴ δὲν ἦτο ἄλλη ἀπὸ ἐκείνην τῆς συνοδικότητος. Ἡ διάκρισις μεταξὺ ἀληθείας καὶ ψεύδους, ὀρθοδοξίας καὶ αἱρέσεως, δὲν εἶναι πάντοτε εὐχερής. Καὶ οἱ αἱρετικοὶ ἐπίστευον καὶ πιστεύουν ὅτι κατέχουν τὴν ἀλήθειαν, καὶ θὰ ὑπάρχουν πάντοτε ἐκεῖνοι, οἱ ὁποῖοι θὰ χαρακτηρίζουν ὡς «αἱρετικοὺς» τοὺς μὴ συμφωνοῦντας πρὸς τὰς ἀπόψεις των. Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία εἰς τὴν περίπτωσιν αὐτὴν μίαν καὶ μόνον αὐθεντίαν ἀναγνωρίζει: τὴν Σύνοδον τῶν κανονικῶν ἐπισκόπων της. Ἄνευ συνοδικῆς ἀποφάσεως ἡ διάκρισις μεταξὺ ὀρθοδοξίας καὶ αἱρέσεως δὲν εἶναι δυνατή. Ὅλα τὰ δόγματα τῆς Ἐκκλησίας καὶ οἱ ἱεροὶ κανόνες της φέρουν τὴν σφραγῖδα τῆς συνοδικότητος. Ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι ἡ Ἐκκλησία τῆς συνοδικότητος. Τὴν ἐκκλησιολογικὴν ταύτην ἀρχὴν ἀνέκαθεν ἐτόνισεν ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία, καὶ τὴν ἐφαρμόζει πιστῶς εἰς τοπικὸν ἐπίπεδον. Τοῦτο ἴσχυεν ἐπὶ πολλοὺς αἰῶνας καὶ ἐπὶ ἐπιπέδου οἰκουμενικοῦ ἢ πανορθοδόξου, διεκόπη ὅμως λόγῳ ἱστορικῶν συγκυριῶν ἐπὶ μακρόν. Σήμερον εὑρισκόμεθα εἰς τὴν εὐχάριστον θέσιν νὰ ἀναγγείλωμεν καὶ ἐπισήμως ἀπὸ τῆς ἱερᾶς ταύτης οἰκουμενικῆς καθέδρας ὅτι, χάριτι Θεοῦ, συμφωνίᾳ πάντων τῶν Προ3

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

καθημένων τῶν Ἁγιωτάτων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, θέλει πραγματοποιηθῆ ἡ ἀπὸ πεντήκοντα καὶ πλέον ἐτῶν ἀποφασισθεῖσα Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδος συνόλου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐν τῇ νήσῳ Κρήτῃ ἀπὸ 18ης ἕως 27ης Ἰουνίου ἐ. ἔ., τῆς ὁποίας αἱ ἐργασίαι θὰ ἀρχίσουν διὰ πανορθοδόξου Θείας Λειτουργίας ἐν τῷ ἐν Ἡρακλείῳ Ἱερῷ Ναῷ τοῦ Ἁγίου Μηνᾶ κατὰ τὴν μεγάλην καὶ εὔσημον ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς, θὰ συνεχισθοῦν δὲ ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Ἀκαδημίᾳ παρὰ τὸ Κολυμβάριον Χανίων. Τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης ταύτης Συνόδου θέλει προεδρεύσει ἡ ἡμετέρα Μετριότης περιστοιχιζόμενος ὑπὸ τῶν λοιπῶν Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, θὰ μετάσχουν δὲ ὡς μέλη αὐτῆς ἀντιπροσωπεῖαι ἐξ ἀρχιερέων ὅλων τῶν Ἐκκλησιῶν τούτων. Πρώτιστος σκοπὸς καὶ σπουδαιότης τῆς Πανορθοδόξου ταύτης Συνόδου εἶναι νὰ καταδειχθῇ ὅτι ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία εἶναι ἡ Μία, Ἁγία, Καθολικὴ καὶ Ἀποστολικὴ Ἐκκλησία, ἡνωμένη ἐν τοῖς Μυστηρίοις, καὶ μάλιστα τῇ Θείᾳ Εὐχαριστίᾳ, καὶ τῇ Ὀρθοδόξῳ πίστει, ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ συνοδικότητι. Διὸ καὶ προητοιμάσθη αὕτη ἐπὶ μακρὸν χρονικὸν διάστημα διὰ σειρᾶς Προπαρασκευαστικῶν Ἐπιτροπῶν καὶ Προσυνοδικῶν Διασκέψεων, ὥστε τὰ Κείμενα τῶν ἀποφάσεών της νὰ διαπνέωνται ὑπὸ ὁμοφωνίας, καὶ ὁ λόγος της νὰ ἐκφέρεται "ἐν ἑνὶ στόματι καὶ μιᾷ καρδίᾳ". Τὰ θέματα, τὰ ὁποῖα θὰ ἀπασχολήσουν τὴν Ἁγίαν καὶ Μεγάλην Σύνοδον, καθορισθέντα πανορθοδόξως ἤδη κατὰ τὸν χρόνον τῆς ἀποφάσεως τῆς συγκλήσεώς της, ἅπτονται κυρίως προβλημάτων ἐσωτερικῆς δομῆς καὶ ζωῆς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, τὰ ὁποῖα χρῄζουν ἀμέσου διευθετήσεως, ὡς καὶ ζητημάτων ἀφορώντων εἰς τὰς σχέσεις τῆς Ὀρθοδοξίας πρὸς τὸν λοιπὸν χριστιανικὸν κόσμον καὶ τὴν ἀποστολὴν τῆς Ἐκκλησίας εἰς τὴν ἐποχήν μας. Γνωρίζομεν, βεβαίως, ὅτι ὁ κόσμος ἀναμένει νὰ ἀκούσῃ τὴν φωνὴν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐπὶ πολλῶν ἐκ τῶν φλεγόντων προβλημάτων, τὰ ὁποῖα ἀπασχολοῦν τὸν σύγχρονον ἄνθρωπον. Ἀλλὰ ἐκρίθη ἀναγκαῖον ὅπως ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία διευθετήσῃ πρῶτον τὰ τοῦ οἴκου της πρὶν ἢ ἐκφέρῃ λόγον πρὸς τὸν κόσμον, πρᾶγμα τὸ ὁποῖον δὲν ἔχει παύσει νὰ θεωρῇ χρέος της. Τὸ ὅτι μετὰ τὴν πάροδον τόσων αἰώνων ἡ Ὀρθοδοξία ἐκφράζει τὴν συνοδικότητά της ἐπὶ παγκοσμίου ἐπιπέδου ἀποτελεῖ τὸ πρῶτον καὶ ἀποφασιστικὸν βῆμα, τὸ ὁποῖον ἀναμένεται ὅτι διὰ τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ μετ᾿ οὐ πολὺ θὰ ἀκολουθήσουν καὶ ἄλλα διὰ τῆς συγκλήσεως, σὺν Θεῷ, καὶ ἄλλων Πανορθοδόξων Συνόδων. Ἀδελφοὶ ἀγαπητοὶ καὶ τέκνα προσφιλῆ ἐν Κυρίῳ, Τὰ μεγάλα ἱστορικὰ γεγονότα κατευθύνονται ἀπὸ τὴν χάριν τοῦ Θεοῦ ὁ Ὁποῖος καί, τελικῶς, εἶναι ὁ Κύριος τῆς Ἱστορίας. Ἡμεῖς σπείρομεν καὶ κοπιῶμεν, ἀλλ᾿ ὁ αὐξάνων εἶναι ὁ Θεός (πρβλ. Α΄ Κορ. γ΄, 8). Ἡ Ἁγία καὶ Μεγάλη Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἀποτελεῖ, ὄντως, γεγονὸς ἱστορικὸν καὶ εἰς τὸν Θεὸν καὶ μόνον ἐναποθέτομεν τὴν ἔκβασίν του. Καλοῦμεν, ὅθεν, πάντας τοὺς Ὀρθοδόξους ἀνὰ τὸν κόσμον πιστούς, κλῆρον καὶ λαόν, εἰς προσευχὴν πρὸς τὸν ἐν Τριάδι Θεὸν ὅπως στέψῃ διὰ τῶν εὐλογιῶν Του τὸ γεγονὸς τοῦτο, διὰ νὰ οἰκοδομηθῇ δι᾿ αὐτοῦ ἡ Ἐκκλησία Του καὶ δοξασθῇ τὸ πανάγιον Ὄνομά Του. Οἱ καιροὶ εἶναι κρίσιμοι καὶ ἡ ἑνότης τῆς Ἐκκλησίας δέον νὰ ἀποτελέσῃ τὸ ὑπόδειγμα τῆς ἑνότητος τῆς σπαρασσομένης ἀπὸ διαιρέσεις καὶ συγκρούσεις ἀνθρωπότητος. Ἡ ἐπιτυχία τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου εἶναι ὑπόθεσις ὅλων τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας, τὰ ὁποῖα καὶ καλοῦνται νὰ ἐπιδείξουν τὸ ἐνδιαφέρον των δι᾿ αὐτήν. Ἤδη, τὰ συμφωνηθέντα πανορθοδόξως καὶ ὑποβαλλόμενα εἰς τὴν Ἁγίαν καὶ Μεγάλην Σύνοδον κείμενα δημοσιοποιοῦνται καὶ τίθενται εἰς τὴν διάθεσιν παντὸς καλοπροαιρέτου πιστοῦ πρὸς πληροφορίαν καὶ ἐνημέρωσίν του, ἀλλὰ καὶ πρὸς ἔκφρασιν τῆς γνώμης του καὶ τῶν προσδοκιῶν του ἀπὸ τὴν Ἁγίαν καὶ Μεγάλην Σύνοδον. Ταῦτα ἀγγέλλοντες παντὶ τῷ πληρώματι τῆς ἀνὰ τὴν οἰκουμένην Ὀρθοδόξου Ἐκκλη4

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

σίας κατὰ τὴν εὔσημον ταύτην ἡμέραν εὐχόμεθα ὅπως Κύριος ὁ Θεὸς δωρῆται τῇ Ἐκκλησίᾳ Αὐτοῦ καὶ πᾶσιν ὑμῖν πλουσίαν τὴν χάριν καὶ εὐλογίαν Του, δῴη δὲ καὶ τῷ κόσμῳ παντὶ "τὴν εἰρήνην διὰ παντὸς ἐν παντὶ τρόπῳ" (Β΄ Θεσ. γ΄, 16). Ἐν ἔτει σωτηρίῳ ͵βις´ (2016), κατὰ μῆνα Μάρτιον (κ´) (20ήν) Ἐπινεμήσεως Θ´ † ὁ Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαῖος, διάπυρος πρὸς Θεὸν εὐχέτης † ὁ Περγάμου Ἰωάννης, ἐν Χριστῷ εὐχέτης † ὁ Ντένβερ Ἠσαΐας, ἐν Χριστῷ εὐχέτης † ὁ Ἀτλάντας Ἀλέξιος, ἐν Χριστῷ εὐχέτης † ὁ Πριγκηποννήσων Ἰάκωβος, ἐν Χριστῷ εὐχέτης † ὁ Προικοννήσου Ἰωσήφ, ἐν Χριστῷ εὐχέτης † ὁ Φιλαδελφείας Μελίτων, ἐν Χριστῷ εὐχέτης † ὁ Γαλλίας Ἐμμανουήλ, ἐν Χριστῷ εὐχέτης † ὁ Δαρδανελλίων Νικήτας, ἐν Χριστῷ εὐχέτης † ὁ Ντητρόϊτ Νικόλαος, ἐν Χριστῷ εὐχέτης † ὁ Ἁγίου Φραγκίσκου Γεράσιμος, ἐν Χριστῷ εὐχέτης † ὁ Σηλυβρίας Μάξιμος, ἐν Χριστῷ εὐχέτης † ὁ Ἀδριανουπόλεως Ἀμφιλόχιος, ἐν Χριστῷ εὐχέτης

Ἀνεγνώσθη ἐπ᾽ Ἐκκλησίας κατά τήν Κυριακήν τῆς Ὀρθοδοξίας, 20ήν Μαρτίου 2016.

Σύναξη τῶν Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν. Ὀρθόδοξο Κέντρο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου στό Σαμπεζύ – Γενεύης ἀπό 21 ἕως 28 Ἰανουαρίου 2016. 5

Ἐγκύκλιος τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης περί τῆς καύσεως τῶν νεκρῶν

Ἀριθμ. Πρωτ. 234

Ἐν Ἡρακλείῳ, τῇ 29ῃ Μαρτίου 2016

Πρός τούς Αἰδεσιμωτάτους Κληρικούς, τούς Ὁσιωτάτους Μοναχούς καί τόν εὐσεβῆ Λαό τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης Ἀγαπητοί ἀδελφοί, παιδιά τῆς Ἐκκλησίας, ρισκόμαστε ἤδη στό μέσον τῆς πορείας τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς καί ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία λιτανεύει τόν Τίμιο Σταυρό, γιά τήν πνευματική ἐνίσχυση τοῦ πιστοῦ λαοῦ Της, ὁ ὁποῖος προσμένει τήν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου. Ἡ προσκύνηση τοῦ Σταυροῦ, κατά τήν πορεία πρός τό Ἅγιο Πάσχα, ὑπενθυμίζει τή Σταυρική Θυσία τοῦ Κυρίου, «ὑπέρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς» (Ἰω. 6,51). Ἡ Ὀρθόδοξη ἐμπειρία, τό θεμέλιo τῆς σταυροαναστάσιμης ζωῆς, δέν βρίσκεται στήν ἀνακούφιση συναισθημάτων μίας ἰδεολογικῆς χριστιανικῆς πρόσληψης ἤ ἐντός τῆς διαπάλης τῆς ἀποδεικτικότητας, τῶν ἀπόψεων καί τῶν διαφοροποιήσεων τῶν διαφόρων δογματιστῶν, ἀλλά ἐντός τῆς κατά χάριν σχέσης μέ τόν Ἰησοῦ Χριστό καί τό συνάνθρωπο. Ὁ Τίμιος Σταυρός εἶναι ἀναμφίβολα τό ἱερό σύμβολο τῆς Ἐκκλησίας πού προϋποθέτει τρόπο ζωῆς ὡραιότητας καί ἐσωτερικῆς σχέσης μέ τόν Πανάγαθο Θεό καί δέν ἀποτελεῖ ἕνα νεκρό διακριτικό σημεῖο μίας ἰδέας κάποιας μερίδος ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖοι ὀνομάζονται χριστιανοί. Τίποτα στόν ἐσωτερικό πνευματικό ἀγῶνα, δέν ἀτενίζεται ὡς δήλωση ὁμάδας, κάποιας ἀόριστης μεταφυσικῆς προοπτικῆς. Ἡ ἁγιοπατερική Ὀρθόδοξη Παράδοση καί ζωή, στό βάθος της, ὄχι μόνο κατανοεῖ, ἀλλά ζεῖ μέ τή μετάνοια καί ὁρᾶ κατά χάριν ἐντός τῆς ἁγιάζουσας Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία ἀγάλλεται «εἰ μή ἐν τῷ σταυρῷ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ» (Γαλ. 6,14), δηλαδή, «παρά μόνο στό σταυρό τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ». Τό βίωμα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς, θεωρούμενο ὅπως παραπάνω, δηλαδή μέσῳ τῆς μένουσας κατάστασης τῆς χάριτος καί ὄχι μέσῳ τῆς πρόσκαιρης ἐπικράτησης τῆς μίας ἤ τῆς ἄλλης ἐξωτερικῆς προτίμησης, πού γέννησε τό φρόνημα τοῦ σύγχρονου ἐγωκεντρισμοῦ, δέν διαιρεῖ, ἀλλά ἑνώνει. Ἡ Ἐκκλησία τό ἀντλεῖ ἀπό τό ταμεῖο τῆς χάριτός Tης καί γιά τό λόγο αὐτό δέν δέχθηκε, οὔτε δέχεται τόν μανιχαϊστικό διαχωρισμό ψυχῆς καί σώματος. Τό θέμα τῆς σύγχρονης ἀπαξίωσης τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος μέ τήν καύση του, θυμίζει τήν ὑποτίμηση τοῦ σώματος ἀπό αἱρετικές διδασκαλίες παρελθόντων αἰώνων, πού θεωροῦσαν τό σῶμα ὡς «δεσμωτήριο» τῆς ψυχῆς. Ἀντίθετα, ἡ Ὀρθόδοξη Παράδοση, σέβεται ὁμοίως τό σῶμα μέ τήν ψυχή, τό ἁγιάζει, τό μυρώνει, τό σαβανώνει, τό μοιρολογεῖ, τό διαβάζει καί τό ἐνταφιάζει, μέ τιμή καί ἱερή ἐξόδια ἀκολουθία, γιά νά ἐπιστρέψει εἰς «γῆν ἐξ ἧς ἐλήφθη» (Γεν. 3,19). Ἡ ἐσχατολογική προοπτική πού ἀνοίγεται γιά τόν χριστιανό μέ τή διαβεβαίωση τοῦ Κυρίου, ὅτι ὅποιος πιστεύει σέ Ἐκεῖνον, «κἄν ἀποθάνη ζήσεται» (Ἰωάν. 11,25), ἐκφράζεται

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

ἐνδεικτικά μέ τήν παράδοση τοῦ ἐνταφιασμοῦ, ὅπου τά σώματα «καθεύδουν» στόν τάφο καί ἀναμένουν τήν ἀνάσταση, κατά τό πρότυπο τοῦ Ἰδίου, ὁ ὁποῖος σταυρώθηκε, ἐνταφιάσθηκε καί ἀναστήθηκε. Γι᾿ αὐτό καί ὁ Ἱερός Χρυσόστομος ὑπογραμμίζει ὅτι οἱ χῶροι ἐνταφιασμοῦ τῶν κεκοιμημένων ὀνομάζονται «κοιμητήρια», διότι «οἱ τετελευτηκότες καί ἐνταῦθα κείμενοι, οὐ τεθνήκασιν, ἀλλά κοιμῶνται καί καθεύδουσιν» (P.G. 49, 349). Ἐπιπροσθέτως, τά Ἱερά Λείψανα τῶν Ἁγίων, τά ὁποῖα μυροβλύζουν καί εὐωδιάζουν, ἐπιτελοῦν θαύματα καί προμηνύουν τήν Ἀνάσταση (Ἅγ. Συμεών Νέος Θεολόγος), ἁγιάζουν τόν τόπο καί ὅσους βρίσκονται σέ αὐτόν Ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, 3-2-2016. (Μέγας Βασίλειος), κατατίθενται στήν Ἁγία Τράπεζα τοῦ Ἱεροῦ Θυσιαστηρίου, στούς Ἱερούς Ναούς, καταδεικνύουν μέ τόν πλέον περίτρανο τρόπο, ὄχι μονάχα τήν ἱερότητα τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος, μέσῳ τῶν Ἱερῶν Μυστηρίων τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά καί τή σπουδαιότητα τῆς πράξεως τοῦ ἐνταφιασμοῦ στή ζωή της. Ἡ Ἁγιογραφική καί Πατερική Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας, οἱ διαχρονικές καί αἰώνιες ἀξίες της, τό λειτουργικό βίωμα τῶν χριστιανῶν μέ τίς ποιμαντικές προεκτάσεις του, καθώς ἐπίσης καί τά Ἱερά Λείψανα τῶν Ἁγίων, καταδεικνύουν τόν σεβασμό τοῦ σώματος καί τήν ἱερότητά του, ὑποδεικνύουν δέ στόν χριστιανό τή στάση πού θά πρέπει νά τηρεῖ γιά τή διαφύλαξή του. Ἐπί πλέον, ὁ ἐνταφιασμός τοῦ σώματος, οἱ περιθανάτιες καί μεταθανάτιες φροντίδες τῶν συγγενῶν, οἱ ἐπισκέψεις στό μνῆμα τοῦ προσφιλοῦς τους προσώπου στό Κοιμητήριο, λειτουργοῦν θεραπευτικά πρός τούς πιστούς καί συντελοῦν στήν πνευματική οἰκοδομή τους, καθώς ἀναλογίζονται τό πεπερασμένο τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης καί ἀναστοχάζονται τήν προοπτική τῆς ἐν Χριστῷ Ἀναστάσεως. Ἰδιαιτέρως τά Ἱερά Μνημόσυνα ἐπιτελοῦνται σέ τακτές χρονικές στιγμές πού ἔχουν καθορισθεῖ ἀπό τήν Ἱερά Λειτουργική Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, γιά τήν ἀνάπαυση τῶν κεκοιμημένων, ὅπως ἀκριβῶς καί ἡ μνημόνευσή τους στήν Ἱερή Πρόθεση τῆς Ἐκκλησίας, κατά τή Θεία Λειτουργία. Ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, μέ ἀφορμή τή γενικώτερη προβληματική πού ἀναφύεται κατά διαστήματα, ὡς πρός τό ζήτημα τῆς καύσεως τῶν νεκρῶν, σπεύδει νά ὑπενθυμίσει πρός τό φιλόθεο πλήρωμά της, ὅτι ἡ μακραίωνη Ἐκκλησιαστική Παράδοση τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, τό λειτουργικό Της βίωμα, καθώς ἐπίσης τά στοιχεῖα πού συνάγονται ἀπό τίς τοπικές παραδόσεις τῆς Μεγαλονήσου, μαρτυροῦν ὑπέρ τοῦ ἐνταφιασμοῦ καί ὄχι ὑπέρ τῆς καύσεως τῶν σωμάτων. Μαζί μέ αὐτά ἡ Τοπική μας Ἐκκλησία αἰσθάνεται τήν ἀνάγκη νά ἐπισημάνει πρός κάθε ἄνθρωπο τῆς Μεγαλονήσου, ὅτι σέβεται τίς διάφορες ἐπιλογές, ἀλλά προτρέπει καί γιά τήν ἐπίσκεψη σέ κάποιο Ἀρχαιολογικό Μουσεῖο, ὅπου ὑπάρχουν καί ἐκτίθενται λάρνακες τῶν ἀρχαίων προπατόρων μας Μινωϊτῶν, οἱ ὁποῖες μαρτυροῦν περίτρανα ὅτι δέν ἔκαιγαν τά σώματα, ἀλλά τά τοποθετοῦσαν μέσα σ᾽ αὐτές μέ τιμές σπονδῶν, φέροντες τά σώματα σέ ἐμβρυακή στάση, γιά νά ἐπιστρέψει τό σῶμα στή γῆ, στήν ἴδια θέση πού ἦλθε 7

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

ὡς ἔμβρυο στήν κοιλία τῆς μητέρας πού τό γέννησε. Τό ἴδιο καθώριζε καί ὁ Ἀρχαιοελληνικός Πολιτισμός, ὅπου ἡ ταφική φροντίδα καί ἡ ἀπόδοση τιμῆς στά νεκρά σώματα ἦταν πράξη ἱερή. Ὁ Πολιτισμός μας εἶναι πολιτισμός ταφῆς καί ὄχι καύσεως ἤ λήθης τῶν ἀνθρωπίνων σωμάτων. Εὐλαβεῖς χριστιανοί καί τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά, Μέ τή Συνοδική μας αὐτή Ἐγκύκλιο, ἡ Ἐκκλησία τῆς Κρήτης ὑπενθυμίζει στούς Ὀρθόδοξους Κρῆτες ὅτι, τό διαχρονικό λειτουργικό βίωμα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, μᾶς καλεῖ νά σταυρώσουμε τό θέλημα τοῦ ἐγωϊσμοῦ, μάλιστα σέ καιρούς ποικίλων ἀκαταστασιῶν καί νά τιμήσουμε ἀγόγγυστα τήν Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία παραγγέλλει τόν ἐνταφιασμό καί ὄχι τήν καύση τῶν νεκρῶν. Σύμφωνα μέ τή μακραίωνη Ἱερά Παράδοση τῆς Ἁγίας μας Ἐκκλησίας, τό λειτουργικό της βίωμα, τήν πολιτισμική κληρονομιά τῆς Μεγαλονήσου, προτρέπομε τούς χριστιανούς νά ἀποφεύγουν πράξεις, οἱ ὁποῖες ἀντιστρατεύονται τό σῶμα καί δέν οἰκοδομοῦν (Α´ Κορ. 10, 23· 6, 12). Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος σημειώνει: «οὐδείς γάρ ποτέ τήν ἑαυτοῦ σάρκα ἐμίσησεν ἀλλά ἐκτρέφει καί θάλπει αὐτήν, καθώς καί ὁ Κύριος τήν ἐκκλησίαν, ὅτι μέλη ἐσμέν τοῦ σώματος αὐτοῦ, ἐκ τῆς σαρκός αὐτοῦ καί ἐκ τῶν ὀστέων αὐτοῦ» (Ἐφ. 5, 29-30), δηλαδή, «κανείς ποτέ δέ μίσησε τή δική του σάρκα, ἀλλά τήν τρέφει καί τήν περιθάλπει καθώς καί ὁ Χριστός τήν ἐκκλησία γιατί εἴμαστε μέλη τοῦ σώματός του ἀπό τή σάρκα αὐτοῦ καί ἀπό τά ὀστᾶ αὐτοῦ». Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία τῆς Κρήτης προτρέπει ὅλα τά παιδιά της νά μένουν πιστά στίς Παραδόσεις της, ἔτσι ὥστε νά δοξάζεται τό Ὄνομα τοῦ Θεοῦ, «ἐν τῷ σώματι ὑμῶν καί ἐν τῷ πνεύματι ὑμῶν, ἅτινά ἐστι τοῦ Θεοῦ» (Α’ Κορ. 6, 20), δηλαδή νά δοξάζετε τόν Θεόν «μέ τό σῶμα σας καί μέ τό πνεῦμα σας, τά ὁποῖα εἶναι τοῦ Θεοῦ», καί νά μαρτυροῦμε πάντοτε καί μέ κάθε τρόπο τήν ἱερότητα τοῦ σώματος, πού ἀποτελεῖ ἔμψυχη εἰκόνα καί πλάσμα τοῦ Θεοῦ. Μέ τίς σκέψεις αὐτές, οἱ ὁποῖες ἀποτελοῦν τήν ἔκφραση τῆς πατρικῆς μας ἀγωνίας, ἀλλά καί τήν εὐθύνη μας, ὡς Ποιμένων, καταθέτομε τήν ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας μας, σᾶς εὐλογοῦμε πατρικά καί σᾶς εὐχόμαστε νά πορεύεσθε στόν ἀγώνα τῆς ζωῆς, μέ θάρρος καί δύναμη, νά σηκώνετε τόν προσωπικό σας σταυρό, ὡς μετοχή στό Σταυρό τοῦ Κυρίου μας, ὁ ὁποῖος ὁδηγεῖ στήν Ἀνάσταση. Καλό ὑπόλοιπο τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς καί μέ ὑγεία καί δύναμη Θεοῦ νά ἑορτάσομε τήν Ἁγία Ἀνάσταση! Μέ πατρικές εὐχές καί ἐν Κυρίῳ ἀγάπη † Ὁ Κρήτης Εἰρηναῖος, Πρόεδρος † Ὁ Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Μακάριος † Ὁ Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου Εὐγένιος † Ὁ Κυδωνίας καί Ἀπoκoρώνoυ Δαμασκηνός † Ὁ Λάμπης, Συβρίτου καί Σφακίων Εἰρηναῖος † Ὁ Ἱεραπύτνης καί Σητείας Εὐγένιος † Ὁ Πέτρας καί Χερρονήσου Γεράσιμος † Ὁ Κισάμου καί Σελίνου Ἀμφιλόχιος † Ὁ Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου Ἀνδρέας Ἡ Ἐγκύκλιος αὐτή ἀναγνώσθηκε στούς Ἱερούς Ναούς κατά τήν Κυριακή τῆς Σταυροπροσκυνήσεως, 3η Ἀπριλίου 2016. 8

Ἐγκύκλιος τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης περί τῆς συγκλήσεως τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας

Ἀριθμ. Πρωτ. 309

Ἐν Ἡρακλείῳ, τῇ 18ῃ Ἀπριλίου 2016 Πρός Τούς Αἰδεσιμωτάτους Κληρικούς, τούς Ὁσιωτάτους Μοναχούς καί τόν εὐσεβῆ Λαό τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης

Ἀγαπητοί ἀδελφοί, παιδιά τῆς Ἐκκλησίας, ήμερα, Κυριακή τῶν Βαΐων, πού ὑποδεχόμαστε ὅλοι οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί «μετά βαΐων καί κλάδων» τόν Κύριο τῆς Δόξης, τόν Ἐρχόμενο πρός τό ἑκούσιο Πάθος Του, ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης ἀπευθύνεται στό Πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης γιά νά ἐνημερώσει ὑπεύθυνα τούς Κρῆτες γιά τήν ἐπικείμενη Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία θά συγκληθεῖ στήν Κρήτη, ἀπό 17ης ἕως 27ης προσεχοῦς Ἰουνίου. Ἡ σύγκληση τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἀποτελεῖ αὐθεντική προέκταση τοῦ τρόπου ὕπαρξης τῆς Ἐκκλησίας. «Ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι ἡ Ἐκκλησία τῆς συνοδικότητος», ἀναφέρει ἡ πρόσφατη σχετική Πατριαρχική καί Συνοδική Ἐγκύκλιος τῆς Μητρός Ἐκκλησίας. Τό Συνοδικό Πολίτευμα τῆς Ἐκκλησίας θεμελιώθηκε κατά τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς, ὅταν οἱ Ἀπόστολοι σύμφωνα μέ τήν προτροπή τοῦ Κυρίου «ἦσαν ἅπαντες ὁμοθυμαδόν ἐπί τό αὐτό» (Πράξ. 2, 1), ἀναμένοντες τήν ἔλευση τοῦ Παναγίου Πνεύματος. Αὐτή ἡ παρακαταθήκη ἐπιβεβαιώθηκε καί ἀναδείχθηκε κατά τήν Ἀποστολική Σύνοδο στά τέλη τοῦ ἔτους 48 μ.Χ. καί στή συνέχεια ἀναπτύχθηκε καί καθιερώθηκε μέ τίς ἑπτά μεγάλες Οἰκουμενικές Συνόδους. Ἐάν μελετήσουμε ὁποιαδήποτε πτυχή τῆς Ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς θά διαπιστώσουμε ὅτι ὁ συνοδικός θεσμός εἶναι συνυφασμένος μέ τήν ἴδια τήν Ἐκκλησία μέσα στήν ὁποία, ὀρθοτομεῖται ἡ πίστη, λαμβάνονται κρίσιμες Ἀποφάσεις, ἀνακεφαλαιώνεται ἡ Ἱερή Παράδοση καί ἐν τέλει μαρτυρεῖται ὅτι τό Ἅγιο Πνεῦμα «ὅλον συγκροτεῖ τόν θεσμό τῆς Ἐκκλησίας» (Ἰδιόμελο τῆς Πεντηκοστῆς). Στίς Συνόδους τῆς Ἐκκλησίας μετέχουν καί λαμβάνουν τίς Ἀποφάσεις οἱ Ἐπίσκοποι τῆς Ἐκκλησίας, ὡς προεστῶτες τῆς Θείας Λειτουργίας καί τῆς θείας Λατρείας, ὡς ἐπί κεφαλῆς καί ἐκφραστές τῶν Τοπικῶν Ἐκκλησιαστικῶν Κοινοτήτων. Τήν ὀρθότητα τῶν Ἀποφάσεων τῶν ἑκάστοτε Συνόδων ἐπικυρώνει κατά τόν Ἅγιο Μάξιμο τόν Ὁμολογητή «ἡ εὐσεβής πίστις» καί «ἡ ὀρθότης τῶν δογμάτων», μέ κριτήριο τή διδασκαλία τῆς Ἁγίας Γραφῆς καί τήν Ἱερή Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας. Θεματοφύλακας τῆς Ὀρθοδοξίας καί τῆς ὀρθοπραξίας, δηλαδή τῆς ὀρθῆς Πίστης καί τοῦ ὀρθοῦ τρόπου λειτουργίας τῆς Ἐκκλησίας, εἶναι ὁλόκληρο τό πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας. Ἔχουν περάσει πολλοί αἰῶνες ἀπό τήν τελευταία φορά πού συγκλήθηκε Σύνοδος μέ πανορθόδοξο χαρακτῆρα. Τό στοιχεῖο αὐτό αὐξάνει ἀκόμη περισσότερο τήν Ἐκκλησιαστική καί Ἱστορική σημασία τῆς ἀναμενόμενης Συνόδου, πού θά πραγματοποιηθεῖ στήν Κρήτη. Γιά τήν προετοιμασία της ἐργάστηκαν, ἐπί πολλές δεκαετίες, κυρίως τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, ἡ Μητέρα μας Ἐκκλησία, σέ συνεργασία καί συνοδοιπορία μέ τά ἀνά τόν κόσμον Ὀρθόδοξα Πατριαρχεῖα καί τίς Αὐτοκέφαλες Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες. Πρόσφατη Σύναξη τῶν Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν ἔλαβε τίς τελικές Ἀποφάσεις γύρω ἀπό τίς διαδικασίες τῆς σύγκλησης τῆς Συνόδου, οἱ ὁποῖες στή συνέχεια ἐγκρίθηκαν ἀπό τίς κατά τόπους Συνόδους τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν. Ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης, ἡ Σεπτή Κορυφή τῆς Πρωτόθρονης Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως, ἔχει τό προνόμιο καί ταυτόχρονα τήν ὑψηλή ἀποστολή νά προεδρεύσει στίς ἐργασίες τῆς Συνόδου, στίς ὁποῖες

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

θά λάβουν μέρος ὅλες οἱ Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες ἀπό ὁλόκληρο τόν κόσμο. Ἡ Ἀντιπροσωπία κάθε Ἐκκλησίας θά ἀπαρτίζεται ἀπό εἰκοσιπέντε Ἱεράρχες-Μέλη, καθώς ἐπίσης θά μετέχουν ἐπικουρικά ὁρισμένοι εἰδικοί Σύμβουλοι, κληρικοί ἤ λαϊκοί. Συνολικά, οἱ μετέχοντες στίς ἐργασίες τῆς Συνόδου, ἀναμένεται νά ὑπερβοῦν τά πεντακόσια πρόσωπα. Στό σημεῖο αὐτό διευκρινίζεται ὅτι κάθε Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἔχει ἀναλάβει τό κόστος τῆς διαμονῆς τῶν Μελῶν της στήν Κρήτη καί δέν ἐπιβαρύνεται οἰκονομικά ἡ Ἐκκλησία τῆς Κρήτης. Τά θέματα, τά ὁποῖα θά ἐξετάσει ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος εἶναι τά ἑξῆς: α) Σχέσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρός τόν λοιπό χριστιανικό κόσμο, β) Τό μυστήριο τοῦ Γάμου καί τά κωλύματά του, γ) Τό αὐτόνομο καί ὁ τρόπος ἀνακηρύξεώς του, δ) Ἡ σπουδαιότητα τῆς νηστείας καί ἡ τήρησή της σήμερα, ε) Ἡ ἀποστολή τῆς Ἐκκλησίας στό σύγχρονο κόσμο, στ) Ἡ Ὀρθόδοξη διασπορά. Ἀσφαλῶς, ὑπάρχουν καί ἄλλα θέματα καί σύγχρονα προβλήματα, τά ὁποῖα ἐνῶ εἶναι σοβαρά δέν περιλαμβάνονται στόν κατάλογο πρός συζήτηση, ἐπειδή ἀπαιτοῦνται περαιτέρω προσπάθειες, μέσα ἀπό πανορθόδοξη συνεργασία καί διάλογο, ὥστε νά γίνει ἐφικτή ἡ ἀντιμετώπισή τους στό μέλλον. Οἱ Προκαθήμενοι τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν καί τά Μέλη τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου θά ἀφιχθοῦν στό Ἡράκλειο, τήν ἕδρα τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, τό Σάββατο 18 Ἰουνίου, ὅπου θά τελεσθεῖ ὁ Μέγας πανηγυρικός Ἑσπερινός τῆς ἑορτῆς τῆς Πεντηκοστῆς στόν Ἱερό Καθεδρικό Ναό τοῦ Ἁγίου Τίτου Ἡρακλείου καί τήν ἐπαύριον, Κυριακή τῆς Πεντηκοστῆς, θά τελεσθεῖ τό Πατριαρχικό Συλλείτουργο τῶν Προκαθημένων στόν Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό Ἁγίου Μηνᾶ Ἡρακλείου. Στή συνέχεια, οἱ ἐργασίες τῆς Συνόδου θά πραγματοποιηθοῦν στήν Ὀρθόδοξο Ἀκαδημία Κρήτης, στό Κολυμπάρι Χανίων, καί θά καταλήξουν πανηγυρικά κατά τήν Κυριακή τῶν Ἁγίων Πάντων, μέ συλλείτουργο τῶν Προκαθημένων στόν Ἱερό Ναό Ἁγίων Πέτρου καί Παύλου Χανίων. Ἀγαπητοί ἀδελφοί καί τέκνα ἐν Κυρίῳ, Ἀπό τά παραπάνω γίνεται φανερό ὅτι ἡ σύγκληση τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, εἶναι γεγονός ὕψιστης ἱστορικῆς σημασίας καί σπουδαιότητας. Ἡ σύγκλησή της περιποιεῖ ἰδιαίτερη τιμή καί εὐλογία γιά τή Μεγαλόνησο Κρήτη, τήν Ἱεραρχία, τόν Ἱερό Κλῆρο, τίς Μοναστικές Ἀδελφότητες καί τόν εὐσεβῆ καί πιστό Λαό της καί ὅλοι ἐκφράζομε τήν εὐγνωμοσύνη μας πρός τήν Αυτοῦ Θειοτάτη Παναγιότητα τόν Οἰκουμενικό μας Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαῖο, τό Οἰκουμενικό μας Πατριαρχεῖο καί πρός ὅλα τά Ὀρθόδοξα Πατριαρχεῖα καί τίς Αὐτοκέφαλες Ἐκκλησίες. Μετά τά παραπάνω, καλοῦμε ὅλο τό εὐσεβές πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης σέ προσευχή «πρός τόν ἐν Τριάδι Θεόν ὅπως στέψῃ διά τῶν εὐλογιῶν Του τό γεγονός τοῦτο, διά νά οἰκοδομηθῇ δι’ Αὐτοῦ ἡ Ἐκκλησία Του καί δοξασθῇ τό Πανάγιον Ὄνομά Του», ὅπως χαρακτηριστικά ἀναφέρει ἡ Πατριαρχική καί Συνοδική Ἐγκύκλιος τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριαρχείου γιά τή σύγκληση τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Τέλος, ἐν ὄψει τῆς ἐπερχομένης Ἁγίας καί Μεγάλης Ἑβδομάδας τῶν Παθῶν τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, πατρικῶς εὐχόμαστε νά διέλθετε αὐτή μέ ἐσωτερική πνευματική εὐφροσύνη καί κατάνυξη, νά ἑορτάσετε δέ τό Ἅγιο Πάσχα μέ ἀληθινή χαρά καί Ὀρθόδοξο βίωμα. Μέ πατρικές εὐχές καί ἐν Κυρίῳ ἀγάπη † Ὁ Κρήτης Εἰρηναῖος, Πρόεδρος † Ὁ Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Μακάριος † Ὁ Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου Εὐγένιος † Ὁ Κυδωνίας καί Ἀπoκoρώνoυ Δαμασκηνός † Ὁ Λάμπης, Συβρίτου καί Σφακίων Εἰρηναῖος † Ὁ Ἱεραπύτνης καί Σητείας Εὐγένιος † Ὁ Πέτρας καί Χερρονήσου Γεράσιμος † Ὁ Κισάμου καί Σελίνου Ἀμφιλόχιος † Ὁ Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου Ἀνδρέας Ἡ Ἐγκύκλιος αὐτή ἀναγνώσθηκε στούς Ἱερούς Ναούς κατά τήν Κυριακή τῶν Βαΐων, 24ην Ἀπριλίου 2016.

Πατριαρχική Ἀπόδειξις ἐπί τῷ Ἁγίῳ Πάσχα

ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ ΕΛΕῼ ΘΕΟY ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ - ΝΕΑΣ ΡΩΜΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΠΑΝΤΙ Τῼ ΠΛΗΡΩΜΑΤΙ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΧΑΡΙΝ, ΕΙΡΗΝΗΝ ΚΑΙ ΕΛΕΟΣ ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΕΝΔΟΞΩΣ ΑΝΑΣΤΑΝΤΟΣ ΣΩΤΗΡΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥ *** Ἀδελφοὶ συλλειτουργοὶ καὶ τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά,

λοκαρδίως σᾶς ἀπευθύνομεν ἀπὸ τῆς ἕδρας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου τὸν χαρμόσυνον χαιρετισμὸν «Χριστὸς Ἀνέστη!». Ἡ Ἀνάστασις τοῦ Χριστοῦ εἶναι τὸ κέντρον τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεώς μας. Χωρὶς τὴν Ἀνάστασιν ἡ πίστις ἡμῶν εἶναι «κενή» (Α´ Κορ. ιε΄, 14). Ὁ Θεὸς Λόγος μὲ τὴν Ἀνάστασίν Του ἀφθαρτοποίησε καὶ ἐθέωσε τὸν τετραυματισμένον καὶ ἀμαυρωμένον ἀπὸ τὴν ἁμαρτίαν κατ᾽ εἰκόνα Θεοῦ πλασθέντα ἄνθρωπον, καὶ ἔδωκεν εἰς αὐτὸν καὶ πάλιν τὴν δυνατότητα τοῦ καθ᾽ ὁμοίωσιν, τοῦ ὁποίου ἀπεστερήθη διὰ τῆς παρακοῆς. Τί σημαίνει, ὅμως, ἡ ἑορτὴ τοῦ Πάσχα, ἡ νίκη τῆς ζωῆς κατὰ τοῦ θανάτου, μέσα εἰς ἕνα κόσμον βίας καὶ πολέμων, ἐν ὀνόματι μάλιστα τῆς θρησκείας καὶ τοῦ Θεοῦ; Πολλοὶ σοφοὶ προσεπάθησαν νὰ ἐξεύρουν λύσιν εἰς τὸ πρόβλημα τοῦ θανάτου καὶ νὰ τὸ ὑπερβοῦν διὰ διαφόρων θεωριῶν. Ἡμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοὶ ἑορτάζομεν τὴν ἀνάστασιν τοῦ Χριστοῦ ἐκ τῶν νεκρῶν καὶ κηρύσσομεν εὐθαρσῶς τὴν κατάργησιν τοῦ θανάτου. Γνωρίζομεν ὅτι χορηγὸς τῆς ζωῆς εἶναι ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ, ἐν τῷ Ὁποίῳ «ζωὴ ἦν» (Ἰωάν. α´, 4). Ἔχομεν τὴν χαροποιὸν ἐμπειρίαν τῆς Ἐκκλησίας, ὅτι ἐνικήθη ὁ θάνατος διὰ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ. «Χαρᾶς τὰ πάντα πεπλήρωται, τῆς ἀναστάσεως τὴν πεῖραν εἰληφότα». Αὐτὴ ἡ πίστις καταυγάζει ὅλας τὰς ἐκφάνσεις τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς, συμπυκνοῦται δὲ ἐν τῇ Θείᾳ Εὐχαριστίᾳ. Τὸ γεγονὸς ὅτι εἰς τὸν χριστιανικὸν κόσμον κυρίως ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία διέσωσε τὴν Θείαν Εὐχαριστίαν ὡς κέντρον τῆς ζωῆς καὶ τῆς πνευματικότητός της εἶναι ἀρρήκτως συνδεδεμένον μὲ τὸ ὅτι ἡ Ἀνάστασις εἶναι ὁ πυρὴν τῆς πίστεως, τῆς λατρείας καὶ τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἤθους. Διὰ τὸν λόγον τοῦτον ἡ εὐχαριστιακὴ λειτουργία εἶναι πάντοτε πανηγυρικὴ καὶ χαρμόσυνος καὶ συνδέεται πρωτίστως μὲ τὴν Κυριακήν, τὴν ἡμέραν τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου. Ἡ πλέον συγκλονιστικὴ ἔκφρασις καὶ ἑρμηνεία τῆς Ἀναστάσεως καὶ τῆς καινοποιητικῆς δυνάμεώς της εἶναι ἡ εἰκὼν τῆς καθόδου τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς τὸν Ἅδην ὅπως τὴν θαυμάζομεν εἰς τὴν ἐνταῦθα Μονὴν τῆς Χώρας. Ὁ Κύριος τῆς δόξης κατελθὼν μέχρις Ἅδου ταμείων καὶ συντρίψας τὰς Πύλας αὐτοῦ, ἀναδύεται νικηφόρος συνανιστῶν ἑαυτῷ τὸν Ἀδὰμ καὶ τὴν Εὔαν, ὁλόκληρον δηλαδὴ τὸ ἀνθρώπινον γένος ἀπ᾽ ἀρχῆς καὶ μέχρι τῶν Ἐσχάτων. «Νῦν πάντα πεπλήρωται φωτός, οὐρανός τε καὶ γῆ καὶ τὰ καταχ11

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

θόνια». Ἡ κτίσις διαβαίνει ἀπὸ τὸ ζοφερὸν βασίλειον τοῦ θανάτου εἰς τὸ ἀνέσπερον φῶς τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Ὁ πιστός, Ἀναστάσεως κοινωνός, καλεῖται νὰ κηρύξη τὸ Εὐαγγέλιον τῆς ἐν Χριστῷ ἐλευθερίας «ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς» (Πράξ. α΄, 8). Ἡ Μήτηρ Ἐκκλησία, βιοῦσα τὸ μυστήριον τοῦ σταυροῦ καὶ τῆς ἀναστάσεως συγχρόνως, μᾶς καλεῖ σήμερον νὰ «προσέλθωμεν λαμπαδηφόροι» καὶ νὰ «συνεορτάσωμεν Πάσχα Θεοῦ τὸ σωτήριον». Διότι, διὰ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Σωτῆρος ἐγίναμεν ἕνας λαὸς ἡ ἀνθρωπότης ἡνώθημεν εἰς ἓν σῶμα. Μὲ τὸν Σταυρὸν καὶ τὴν Ἀνάστασίν Του ὁ Χριστὸς ἐθανάτωσεν ὁριστικῶς τὴν ὑπάρχουσαν ἔχθραν. Τοιουτοτρόπως, ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία μας, ἡ Μία, Ἁγία, Καθολικὴ καὶ Ἀποστολικὴ Ἐκκλησία, εἶναι ἡ Ἐκκλησία τῆς συμφιλιώσεως τῶν πάντων, ἡ Ἐκκλησία τῆς ἀγάπης πρὸς πάντας, φίλους καὶ ἐχθρούς. Ὅλοι συμφιλιωμένοι, πλήρεις νέας ζωῆς, ζωῆς ἀληθινῆς, γινόμεθα συμπολῖται τῶν ἁγίων καὶ οἰκεῖοι τοῦ Θεοῦ (πρβλ. Ἐφ. β΄, 15-20). Ἀτυχῶς, σήμερον ἡ τρομοκρατία, οἱ πόλεμοι καὶ γενικώτερον ἡ ἀφαίρεσις τῆς ζωῆς ἀνθρώπων συνεχίζονται. Ὁ θρῆνος καὶ ἡ ἀγωνία τῶν θυμάτων, διαδιδόμενοι μάλιστα ταχύτατα διὰ τῶν συγχρόνων τεχνολογικῶν μέσων, διασχίζουν τὴν ἀτμόσφαιραν καὶ σπαράσσουν τὴν καρδίαν μας. Διὰ τοῦτο οἱ ἡγέται τῆς ἀνθρωπότητος, πολιτικοὶ καὶ πνευματικοὶ καὶ ἐκκλησιαστικοί, ἔχομεν καθῆκον καὶ χρέος ἀγάπης νὰ ἐνεργῶμεν πᾶν ὅ,τι ἐνδείκνυται διὰ τὴν ἀποφυγὴν αὐτῶν τῶν ἐκρύθμων καταστάσεων. Ἐν μέσῳ αὐτοῦ τοῦ σημερινοῦ «κόσμου τοῦ παραλόγου», ἡμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι χριστιανοὶ καλούμεθα νὰ δώσωμεν τὴν καλὴν μαρτυρίαν τῆς ἀγάπης καὶ τῆς προσφορᾶς πρὸς τὸν συνάνθρωπον, ἀγάπης καὶ μόνον. Τὸ Πάσχα δὲν εἶναι διὰ τοὺς Ὀρθοδόξους πιστοὺς μία στιγμιαία ἀπόδρασις ἀπὸ τὴν στυγνὴν πραγματικότητα τοῦ κακοῦ ἐν τῷ κόσμῳ, εἶναι ἡ ἀκλόνητος βεβαιότης ὅτι ὁ θανάτῳ θάνατον πατήσας καὶ ἀναστὰς ἐκ νεκρῶν Χριστὸς εἶναι μεθ᾽ ἡμῶν «πάσας τὰς ἡμέρας ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος» (Ματ. κη΄, 20). Αὐτό, τέκνα καὶ ἀδελφοί, εἶναι καὶ ἐφέτος τὸ ἀναστάσιμον μήνυμα τοῦ Ἁγιωτάτου Ἀποστολικοῦ καὶ Πατριαρχικοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου, τοῦ Ἱεροῦ τῆς Ὀρθοδοξίας Κέντρου, πρὸς ὅλους τοὺς συνανθρώπους μας: ὅτι ἀνέστη Χριστὸς καὶ κατήργηται τὸ κράτος τοῦ θανάτου τὸ κράτος τῆς ἐξουσίας τοῦ ἰσχυροῦ ἐπὶ τοῦ ἀδυνάτου καὶ ὅτι μόνον «ζωὴ πολιτεύεται» καὶ ἀγάπης θαλπωρὴ καὶ ἐλέους ἄβυσσος καὶ Χάριτος ἀκενώτου τοῦ Ἀναστάντος Χριστοῦ, ἡ ὁποία καλύπτει πᾶσαν τὴν οἰκουμένην, ἀπ᾽ ἄκρου εἰς ἄκρον ἀρκεῖ οἱ ἄνθρωποι νὰ κατανοήσωμεν ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς εἶναι τὸ φῶς τὸ ἀληθινὸν καὶ ὅτι ἐν αὐτῷ ζωὴ ἦν, καὶ ἡ ζωὴ ἦν τὸ φῶς τῶν ἀνθρώπων (πρβλ. Ἰωάν, α΄, 3-4). Αὐτὸ εἶναι τὸ μήνυμα ἡμῶν πρὸς πάντας τοὺς πολιτικοὺς καὶ πνευματικοὺς ἡγέτας τοῦ κόσμου τούτου. Δεῦτε, λοιπόν, λάβετε, φῶς ἐκ τοῦ ἀνεσπέρου φωτὸς τοῦ Φαναρίου, τὸ ὁποῖον, ὡς φῶς Χριστοῦ, ὡς φῶς ἀγάπης, φαίνει πᾶσι καὶ ἐν Αὐτῷ «σκοτία οὐκ ἔστιν οὐδεμία» (πρβλ. Α΄ Ἰωάν. α΄, 5). Ἂς ἐνωτισθῶμεν, ἀδελφοὶ καὶ τέκνα, τὸ Εὐαγγέλιον τοῦτο τῆς χαρᾶς καὶ τῆς ἀγάπης καὶ ἂς ἁπαλύνωμεν οἱ Ὀρθόδοξοι τὸν πόνον τῆς συγχρόνου ἀνθρωπότητος, μὲ τὴν ἰδικήν μας ἀγάπην καὶ θυσίαν. Δόξα τῷ χορηγῶ τῆς ζωῆς, τῷ δείξαντι τὸ φῶς καὶ τὴν ἀγάπην καὶ τὴν εἰρήνην εἰς τὸν κόσμον καὶ εἰς ἕνα ἕκαστον τῶν ἀνθρώπων προσωπικῶς, δόξα τῷ Βασιλεῖ τῆς δόξης Ἰησοῦ Χριστῷ, τῷ Νικητῇ τοῦ θανάτου καὶ ἀρχηγῷ τῆς ζωῆς. Φανάριον, Ἅγιον Πάσχα 2016 † Ὁ Κωνσταντινουπόλεως ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ διάπυρος πρὸς Χριστὸν Ἀναστάντα εὐχέτης πάντων ὑμῶν 12

Ποιμαντορική Ἐγκύλιος ἐπί τῷ Ἁγίῳ Πάσχα

† ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΕΛΕῼ ΘΕΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΙΕΡΑΠΥΤΝΗΣ ΚΑΙ ΣΗΤΕΙΑΣ Τῼ ΙΕΡῼ ΚΛΗΡῼ ΚΑΙ Τῼ ΘΕΟΦΡΟΥΡΗΤῼ ΛΑῼ ΤΗΣ ΑΓΙΩΤΑΤΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΙΕΡΑΠΥΤΝΗΣ ΚΑΙ ΣΗΤΕΙΑΣ ΧΑΡΙΝ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΝ ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΑΝΑΣΤΑΝΤΟΣ ΣΩΤΗΡΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥ «Ἡ τοῦ Κυρίου ἀνάστασις τῆς ἀνθρωπίνης φύσεώς ἐστιν ἀνανέωσις καί ... ἀναζώωσις καί ἀνάπλασις καί πρός ζωήν ἀθάνατον ἐπανέλευσις» (ἅγ. Γρηγόριος Παλαμᾶς) Ἀγαπητοί ἐν Χριστῷ Ἀδελφοί καί τέκνα φωτόμορφα τῆς Ἐκκλησίας, Χριστός Ανέστη!

αμπαδηφόροι καί φέτος ἐμεῖς οἱ τοῦ ἀμπελῶνος ἐργάτες καί πάντες ὅσοι διήλθετε τό τῆς νηστείας μέγα πέλαγος ἐξερχόμεθα γιά «νά κηρύξωμεν τόν τῆς Ἀναστάσεως λόγον» «τοῦ τάφου ἀνεῳγμένου καί τοῦ ᾅδου ὀδυρομένου». Καί «πιστεύομεν, δι᾿ ὅ καί λαλοῦμεν» (Β´ Κορ. 4, 13). Τό χαρμόσυνο τοῦτο ἄγγελμα εἶναι πηγή ζωῆς καί χαρᾶς, ὁμολογία πίστεως. Εἶναι ὑπόμνηση γιά τή νίκη κατά τῆς ἁμαρτίας, κατά τοῦ διαβόλου καί κατά τοῦ θανάτου. Ὁ Ἀθάνατος Θεός κατέβηκε στόν τάφο, κατήργησε τή δύναμη τοῦ ᾅδη, «ἐξῆλθε νικῶν καί ἵνα νικήσῃ» (Ἀποκ. 6, 2) καί χαρίζει σ᾿ ὅλους τήν ἀνάσταση καί τήν αἰώνια ζωή. Ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ μᾶς διδάσκει ὅτι: Ὁ Ἰησοῦς Χριστός ἀποκαθιστᾶ τίς νεκρωμένες λειτουργίες καί ἀνιστᾶ τό σῶμα μας. Αὐτό συνήθιζε νά πράττει στήν ἐπίγεια ζωή καί δράση Του. Ἀποκατέστησε τήν ὅραση τοῦ τυφλοῦ. Χάρισε τή λαλιά καί τήν ἀκοή τοῦ κωφάλαλου. Ἔδωσε τό βάδισμα στόν παράλυτο. Χάρισε τή ζωή καί τήν ἀνάσταση στόν μονάκριβο υἱό τῆς χήρας τῆς Ναΐν, στήν κόρη τοῦ Ἰαείρου καί στόν τεταρταῖο Λάζαρο. Ἦταν ἡ ἀρχή γιά νά πιστέψομε καί στή δική Του Ἀνάσταση. Εἶναι «ὁ καί νεκρῶν καί ζώντων τήν ἐξουσίαν ἔχων» Θεός καί ὁ ζωοποιός λόγος Του εἶναι ὄχι μόνο θεραπευτικός, ἀλλά πέρα ἀπό κάθε φυσική ἀναγκαιότητα καί περιορισμό. Εἶναι πολύ χαρακτηριστική ἡ Προφητεία τοῦ Προφήτου Ἰεζεκιήλ, ὅπου περιγράφεται θαυμάσια ἡ ἀνάσταση τῶν σωμάτων (Ἰεζ. 37, 1-14). Δέν εἶναι τυχαῖο, ὅτι τά ὁστᾶ δέν διαλύονται καί παραμένει ὁ ἀνθρώπινος σκελετός γιά νά πάρει σάρκα καί νεῦρα καί ψυχή, προκειμένου νά παρουσιασθεῖ, κατά τή Δευτέρα Παρουσία τοῦ Κυρίου. Νά κρι13

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

θεῖ πάλι ὡς πρόσωπον καί εἰκόνα Θεοῦ, ὡς ἄνθρωπος μέ σῶμα καί ψυχή. Τό σῶμα, ὅπως καί ὁλόκληρος ὁ ἄνθρωπος, ἀνήκει στόν Κύριο. «Τό σῶμα τῷ Κυρίῳ, καί ὁ Κύριος τῷ σώματι» (Α΄ Κορ. 6,13). Ἡ Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου σημαίνει ὅτι: Ἡ ἀναστημένη φύση τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἡ ἐλεύθερη ἀπό τή φθορά καί τόν θάνατο, πού ἦταν φύση τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ Ἰησοῦς Χριστός ἀναστήθηκε, ἄρα καί ἐμεῖς θά ἀναστηθοῦμε. Παραιτήθηκε ἀπό κάθε ἀπαίτηση ὑπαρκτικῆς αὐτοτέλειας καί ἀνεξαρτησίας. Ἔζησε καί δίδαξε τή μέχρι σταυροῦ ὑπακοή στό θέλημα τοῦ Πατρός καί φανέρωσε ἔτσι ὀντολογικά καί ὑπαρξιακά ὡς γεγονός ἱστορικό καί ἀδιαμφισβήτητο τήν Ἀνάστασή Του καί τήν ἀνάσταση τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ Ἰησοῦς Χριστός εἶναι ὁ πρῶτος ἀναστημένος ἄνθρωπος, γιά νά ἀκολουθήσουν καί ὅλοι οἱ ἄνθρωποι. Εἶναι ὁ «πρωτότοκος τῶν νεκρῶν» καί ἡ ἀρχή τῆς κοινῆς ἀνάστασης ὅλων μας. Ἡ φύση, πού εἶναι ἐλεύθερη ἀπό τούς περιορισμούς τῶν φυσικῶν νόμων, ἀντλεῖ τήν ὕπαρξή της ἀπό τόν ἴδιο τόν Θεό καί γι᾽ αὐτό δέν πεθαίνει. Γιατί ἄν καί κτιστή, ὑπάρχει καί ζεῖ αἰώνια μέ τόν τρόπο τοῦ ἄκτιστου, καί ὄχι μέ τόν τρόπο τοῦ κτιστοῦ. Ἡ Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου, ἐπιπλέον, δηλώνει ὅτι: Τό σῶμα τοῦ ἀνθρώπου ἔχει ἀνεκτίμητη ἀξία καί ὑπηρετεῖ ὑψηλό προορισμό! Ἔχει δημιουργηθεῖ γιά νά ἀναστηθεῖ καί ἔχει ἀξία γιατί ἐπιδέχεται ἀνάπλαση, ἀνανέωση, καί ἐπανέλευση στήν αἰώνια ζωή. Τό ἀναστημένο σῶμα τοῦ Χριστοῦ εἶναι τό ἴδιο σῶμα μέ τό δικό μας καί ἔχει τά ἴδια χαρακτηριστικά. Ὅμως εἶναι καί διαφορετικό. Εἶναι σῶμα κτιστό μέ ἄκτιστη χάρη, εἶναι πνευματικό καί ἄφθαρτο. Εἶναι αἰσθητό μέ ἔκδηλα τά σημάδια τοῦ πάθους, ψηλαφητό καί ἄϋλο. Ἐλεύθερο καί ἀνεμπόδιστο ἀπό τόν χῶρο καί τόν χρόνο. Ὁ ἀναστημένος Χριστός εἰσέρχεται «τῶν θυρῶν κεκλεισμένων», συζητεῖ μέ τούς Μαθητές πρός Ἐμμαούς καί πάλι γίνεται ἄφαντος, ἀναλαμβάνεται ἀπό μπροστά τους γιά νά ἐνθρονίσει τή φύση τοῦ ἀνθρώπου στά δεξιά τοῦ Πατρός «δοξάσατε δή τόν Θεόν ἐν τῷ σώματι ὑμῶν καί ἐν τῷ πνεύματι ὑμῶν» (Α΄ Κορ. 6,20). Ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί! Τό σῶμα τοῦ ἀνθρώπου, ὅσο ἀσθενικό καί ἄν εἶναι, ἔχει μέσα του τήν ἀθάνατη ψυχή. Γι᾽ αὐτό ἔχει ἀνεκτίμητη ἀξία, αἰώνια καί διαχρονική. Σῶμα καί ψυχή, σέ ἁρμονική συνύπαρξη καί ἑνότητα, ὁρίζουν τόν ἄνθρωπο. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι πρόσωπο, δηλ. «τό συναμφότερον», καί ἡ ἕνωση αὐτή παραμένει αἰώνια. «Τό ἐκ τῆς ἀμφοτέρων συμπλοκῆς καλεῖται ἄνθρωπος», λέγει ὁ ἅγιος Ἰουστῖνος, δίνοντας τόν ὁρισμό τοῦ ἀνθρώπου. Τό ἀνθρώπινο πρόσωπο δέχεται τήν κάθαρση, τόν ἁγιασμό καί τή θέωση καί περιμένει τήν Ἀνάσταση κατά τή Δευτέρα τοῦ Κυρίου ἔλευση καί παρουσία. Ἔτσι, τό ἀνθρώπινο σῶμα δέν εἶναι δική μας ὑπόθεση ἤ ἐπιλογή. Δέν εἶναι ἀνεξάρτητο ἀπό τό μυστήριο τῆς ζωῆς καί τή διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας. Δέν εἶναι δικό μας γιά νά τό διαθέτομε, ὅπως θέλομε. Δέν εἶναι κτήση μας, ἀλλά χρήση μας. Πλάστηκε γιά τήν Ἀνάσταση καί τή μετά θάνατον ζωή καί ὄχι γιά νά καεῖ καί νά ἐξαφανιστεῖ. Δέν τελειώνουν ὅλα στόν τάφο. Οὔτε ἀπαλλάσσεται ὁ ἄνθρωπος ἀπό τήν εὐθύνη του μέ τό νά κάψει τό σῶμα του καί νά ἀπαλλαγεῖ ἀπό τήν ταφή του. Οὔτε θεσμοθετεῖ νόμους γιά εὐχάριστο καί ἀνώδυνο τέλος, γιά εὐθανασία καί γιά ἀποτέφρωση, ὅπως πρόσφατα τό Ἑλληνικό Κοινοβούλιο, ἀγνοώντας τή μακραίωνη παράδοσή μας. Ἡ εὐθανασία καί ἡ καύση τῶν νεκρῶν εἶναι ἄρνηση γιά τή ζωή, ἀντίδραση καί ὑπεκφυγή ἀπό τίς δοκιμασίες καί τίς θλίψεις. Εἶναι ἀπιστία καί ἄρνηση τοῦ Σταυροῦ καί τῆς Ἀναστάσεως, τῆς πέραν τοῦ τάφου ζωῆς. Εἶναι ταφή κατά μίμηση τῆς ταφῆς τοῦ Χριστοῦ. Γιατί ὁ Θεός Πατέρας ἔχει τήν ἀρχή τῆς δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου, γιά νά ἔχει καί τό τέλος δικό Του (ἅγιος Ἰω. Χρυσόστομος). 14

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

Ἡ ταφή γιά τήν Ἐκκλησία ἔχει αἰώνια ἀξία, ἐνῶ ἡ καύση τοῦ σώματος ἔχει μηδενιστικό χαρακτήρα. Εἶναι πράξη εἰκονοκλαστική. Εἶναι ἕνας «βιασμός» τῆς φύσεως, ἀφοῦ ὁ φυσικός τρόπος εἶναι ἡ ἀποσύνθεση. Ἡ καύση σημαίνει τό τέλος τοῦ ἀνθρώπου καί τήν ἐπιστροφή στό μηδέν, στήν ἐφάμαρτη πάλι αὐτονόμηση ἰδεολογημάτων καί ἀνεύθυνων ἐπιλογῶν. Ἐνῶ ταφή, κατά μίμηση τοῦ Κυρίου, σημαίνει ἐλπίδα καί προσδοκία Ἀναστάσεως. Αὐτό ἀποδεικνύουν τά σώματα τῶν Ἁγίων, τά ἅγια Λείψανα, πού εὐωδιάζουν καί θαυματουργοῦν, τρανή ἀπόδειξη καί ζωντανή μαρτυρία τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου καί τοῦ ἀνθρώπου διαχρονικά. Γι᾿ αὐτό ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ὀνομάζεται Ἐκκλησία τῆς Ἀναστάσεως καί καταδικάζει τήν καύση τῶν νεκρῶν. Γιά τόν Ἰησοῦ Χριστό ὅλοι εἴμαστε ζῶντες -παρόντες- γιατί Ἐκεῖνος εἶναι ἡ χώρα τῶν ζώντων. Τούς νεκρούς χριστιανούς ἡ Ἐκκλησία τούς ὀνομάζει κεκοιμημένους καί τά νεκροταφεῖα κοιμητήρια. Ἐκεῖ μέσα στόν τάφο κοιμοῦνται πρός καιρόν, ἀναπαύονται καί περιμένουν τήν Ἀνάσταση, δηλ. τή Δευτέρα τοῦ Κυρίου παρουσία. Οἱ ἀρχαῖες νεκρικές τιμές καί ἡ φροντίδα τῶν νεκρῶν εἶναι παράδοση, ἡ δέ ἐπίσκεψη στούς τάφους ἀγαπημένων προσώπων μᾶς παρηγορεῖ, μᾶς συνετίζει καί μᾶς διδάσκει, γιατί χαρίζει πίστη καί ἐλπίδα γιά τήν πέραν τοῦ τάφου ζωή. Ἄς μήν ἐπηρεαζόμαστε, λοιπόν, ἀπό συνθήματα ξένα, πού μεταβάλλουν τήν ἱστορία καί τήν παράδοσή μας ἀπό ἐσωτερική ἐμπειρία καί ζωή πνευματική, ἐφεύρημα καί ἄποψη προσωπική, ἐπιλογή χρήσιμης ἤ θετικῆς γνώσεως, ἀλλοτριωμένης ὅμως ἀπό τό πάθος ἤ τή «μωρία» τοῦ Σταυροῦ. Γιατί δέν ἔχει ἀξία τό τί λέμε ἤ τί κάνομε, ἀλλά τό τί εἴμαστε καί τό τί μποροῦμε νά γίνομε. Τά ποικίλα ἰδεολογικά ρεύματα ἐπιτείνουν τήν ἀλλοτρίωση καί βαθαίνουν κάθε λογῆς κρίση ἀμφισβήτησης καί ἀποϊεροποίησης τῆς ἴδιας τῆς ζωῆς καί τοῦ ἀνθρώπινου προσώπου. Ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ χαρίζει τή διαχρονική ἀξία τοῦ ἀνθρώπινου προσώπου καί δίδει νόημα καί μέλλον στή ζωή τοῦ πιστοῦ. Ὁ κενός τάφος καί τά «ὀθόνια» (οἱ νεκρικοί ἐπίδεσμοι) μᾶς προαναγγέλλουν τήν Ἀνάσταση. Ἡ ταφή τοῦ Κυρίου μᾶς ὁδηγεῖ στή δική μας ταφή μέ θέα τό δικό μας σῶμα, τή δική μας μορφή, γιατί ὑπάρχει καί ἄλλη ζωή, ἡ πέραν τοῦ τάφου ζωή. Παρά τίς ἀκοές πολέμων, τή κλαγγή τῶν ὅπλων, τίς στρατιές τῶν προσφύγων καί τίς ἀκαταστασίες τῆς ἐποχῆς μας, ὁ Ἰησοῦς Χριστός θά ἀναστηθεῖ ξανά ἀπό ἀγάπη πρός ὅλους μας γιά νά μᾶς δώσει ἐλπίδα καί ζωή. Θά ἀναστηθεῖ καί πάλι «ὡς βροτός τεθεωμένος κατάστικτος τοῖς μώλωψι, ἀλλά καί πανσθενουργός» (Κανών Μέγ. Σαββάτου), δηλ. Παντοδύναμος, Ἐξουσιαστής ζώντων καί νεκρῶν, Ἄρχων εἰρήνης καί Πατήρ τοῦ μέλλοντος αἰῶνος. Αὐτῷ ἡ δόξα, τό κράτος, ἡ τιμή καί ἡ προσκύνησις εἰς τούς αἰῶνας. Ἀμήν. Ἀδελφοί, «Χριστός Ἀνέστη», «Ἀληθῶς Ἀνέστη» ὁ Κύριος! Ἅγιον Πάσχα 2016 † Ὁ Ἱεραπύτνης καί Σητείας ΕΥΓΕΝΙΟΣ Διάπυρος πρός τόν Ἀναστάντα Κύριον εὐχέτης πάντων ὑμῶν

Τό Συνοδικό πολίτευμα τῆς Ἐκκλησίας καί ἡ πορεία μας πρός τήν Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας Σεβ. Μητροπολίτου Ἱεραπύτνης καί Σητείας κ. Εὐγενίου

Μεγάλη Σαρακοστή ἀρχίζει μέ τήν ἑβδομάδα καί τήν Α΄ Kυριακή τῶν Νηστεῶν, πού ἡ Ἐκκλησία μας ἑορτάζει τήν ἀναστήλωση τῶν ἱερῶν εἰκόνων. Μέ αὐτό τόν τρόπο διδάσκει τήν ἀξία τῆς ἱερᾶς εἰκόνας καί τή σύνδεσή της μέ τήν Ἐκκλησία καί μέ τήν Ὀρθοδοξία γενικά, δηλ. τό δόγμα, τήν ἀλήθεια καί τή ζωή. Σ᾿ ἕνα ἀπό τά τροπάρια τῆς ἀκολουθίας τοῦ Ὄρθρου ψάλλομε, πῶς ἐκφράζεται ἡ δόξα τῆς Ἐκκλησίας: «Ἡμέρα χαρμόσυνος, καὶ εὐφροσύνης ἀνάπλεως, πεφανέρωται σήμερον»· καί τό ἐξηγεῖ, γιατί «φαιδρότης δογμάτων γάρ, τῶν ἀληθεστάτων, ἀστράπτει καί λάμπει, ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ κεκοσμημένη ἀναστηλώσεσιν εἰκόνων τῶν ἁγίων νῦν καί ἐκτυπωμάτων καί λάμψεσι». Τοῦτο σημαίνει ὅτι δόγματα, εἰκόνες, ἐκτυπώματα καί ἡ Ἐκκλησία μαζί βρίσκονται μέσα στό φῶς τῆς δόξας τοῦ Θεοῦ καί ὅλα αὐτά εἶναι ἡ φανέρωση τῆς ὡραιότητος τῆς Ὀρθοδοξίας. Σήμερα, σέ μιά ἀνεικονική ἐποχή, πού ὑποτιμᾶται ἡ ζωή καί προβάλλεται ἡ ἀποϊεροποίηση τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου, καθώς ὅσο ἀνεβαίνει ἡ ἀξία τῶν ὑλικῶν, κατεβαίνει ἡ ἀξία τοῦ ἀνθρώπου (Ἅγιος Παΐσιος ὁ Ἁγιορείτης), πού ἡ Εὐρώπη σιωπηρά ἐπιβάλλει τήν ἀποκαθήλωση τῶν ἱερῶν εἰκόνων καί τῶν ἱερῶν συμβόλων, ἡ ἑορτή τῆς ἀναστήλωσης τῶν ἱερῶν εἰκόνων εἶναι ὄντως ἐπίτευγμα ζωῆς καί ἀπόκτημα Ὀρθοδόξου πίστεως καί πράξεως. Ἐμεῖς πρῶτοι πρέπει νά τιμοῦμε τήν εἰκόνα πού μᾶς ἔδωσε ὁ Θεός μέ τή δημιουργία τοῦ Ἀδάμ καί ψυχή ζῶσα μᾶς ἐμφύσησε γιά νά εἶναι ὁ ἴδιος ἡ ψυχή μας, τό πνεῦμα μας, ἡ ζωή μας. Γιά νά ἔχομε τή μορφή τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου ὁ καθένας ἀπό μᾶς, ἀπό τότε πού θά γεννηθοῦμε μέχρι καί τή

συντέλεια τοῦ κόσμου. Εἶναι μεγάλη ἡ νίκη τῆς Ὀρθοδοξίας σήμερα, ἡ ἑορτή τῆς ἀναστήλωσης τῶν εἰκόνων καί ἡ ἧττα τῶν εἰκονοκλαστῶν, γιατί ἡ εἰκόνα στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἀποκαλύπτει τή στενή σχέση μεταξύ τῆς κτιστῆς καί ἄκτιστης φύσεως τοῦ Θεοῦ. Μάλιστα φανερώνει τήν ἀλήθεια ὅτι τό ἄκτιστο, δηλ. τό θεῖον, συντηρεῖ, χαριτώνει καί μεταμορφώνει τό κτιστό, δηλ. τόν ἄνθρωπο καί ὅλη τή φύση. Ἡ ἱστορικότητα τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ γεγονότος πού πανυγυρίζομε σήμερα ἀναφέρεται στό «Συνοδικό τῆς Ὀρθοδοξίας»: «Οἱ Προφῆται ὡς εἶδον, οἱ Ἀπόστολοι ὡς ἐδίδαξαν, ἡ Ἐκκλησία ὡς παρέλαβεν, οἱ Διδάσκαλοι ὡς ἐδογμάτισαν, ...Οὕτω φρονοῦμεν, οὕτω λαλοῦμεν, οὕτω κηρύσσομεν Χριστόν τόν ἀληθινόν Θεόν ἡμῶν». Σέ αὐτό τό ἀπόσπασμα φαίνεται καθαρά ὅτι ἡ ὅραση τῶν Προφητῶν, ἡ διδασκαλία τῶν Ἀποστόλων, τό δόγμα τῶν Πατέρων ταυτίζεται πλήρως. Ἡ Ὀρθόδοξη θεολογία καί ἡ Εὐαγγελική ἀλήθεια δέν εἶναι στοχασμός, οὔτε φιλοσοφία, οὔτε φαντασία, ἀλλά ἡ ἐμπειρία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὅπως τό ἔζησαν οἱ ἅγιοι Ἀπόστολοι καί οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μέσα ἀπό τήν ἀποκαλυπτική ἐμπειρία καί τόν ἀγώνα γιά τή σωτηρία τους. Ἔτσι ὁριοθέτησαν τά δόγματα καί τά ἔκαναν κατανοητά καί συγκεκριμένα ρητά ρήματα καί νοήματα τῆς ἀρρήτου δόξας τοῦ Θεοῦ καί τῆς οὐρανίου ἐπίγειας διαγωγῆς. Ὁ πιστός ἄνθρωπος ἔχει τά μέσα -δηλ. τά φάρμακα- νά θεραπεύσει κάθε ἀνθρώπινη ἀσθένεια καί νά ἀποκτήσει τή γνώση τοῦ Θεοῦ καί νά βρεῖ τή σωτηρία του. Ἡ ἀναστήλωση τῶν ἱερῶν εἰκόνων, πού ἔγινε τό 843 μ.Χ. ἐπί αὐτοκρατόρων Μιχαήλ καί Θεοδώρας καί Πατριάρχου Κων/πόλεως

Ὁμιλία τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ἱεραπύτνης καί Σητείας κ. Εὐγενίου μετά τόν Κατανυκτικό Ἑσπερινό τήν Kυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας, 20.3.2016, στόν Ἱ. Κ. Ἁγ. Φωτεινῆς Ἱεράπετρας, καί στόν Ἱερό Ναό Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου Σητείας στίς 30.3.2016, μετά τό Μέγα Ἀπόδειπνο.

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

Μεθοδίου, στηρίχθηκε στή θεολογία τῶν ἁγίων Πατέρων, ὅπως τοῦ Μεγ. Βασιλείου, τοῦ Ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ, τοῦ ἁγ. Θεοδώρου Στουδίτη κ.ἄ. Ἀναπτύχθηκε μία θαυμαστή ἑρμηνεία καί θεολογία γύρω ἀπό τίς εἰκόνες τοῦ Χριστοῦ, τῆς Παναγίας καί τῶν Ἁγίων. Οἱ εἰκόνες ἀπέδιδαν ὅτι δέν εἶναι σύμβολα ἐξωτερικά ἀλλά ἔκφραση τοῦ ἴδιου τοῦ μυστηρίου τῆς ἐνανθρωπήσεως καί σαρκώσεως τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ καί τῆς θεώσεως τοῦ ἀνθρώπου σέ μιά ὑποστατική ἕνωση κτιστοῦ καί ἀκτίστου, δηλ. χαρισματική ἕνωση τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν ἴδιο τόν Θεό. Tό γεγονός αὐτό ἀποκατέστησε τό κύρος τῆς Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου πού συνῆλθε στή Νίκαια τό 787 μ.Χ. καί θεολόγησε γιά τήν ἀξία τῶν ἱερῶν εἰκόνων στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Ἔτσι οἱ ἱερές εἰκόνες τῆς Ἐκκλησίας ἐκφράζουν τήν ἐσωτερικότητα τοῦ ἀνθρώπου, τήν ἕνωση ἀκτίστου Θεοῦ καί κτιστοῦ ἀνθρώπου, πού εἰσῆλθε μέσα στήν ἴδια του τήν ὕπαρξη καί διαχέεται σ᾽ ὅλο τό σῶμα, τό νοῦ, τήν καρδιά καί τό πνεῦμα του καί σ᾽ ὅλη τήν κτιστή δημιουργία καί φύση. Ἀντίθετα, οἱ Ἐκκλησίες τῆς Δύσεως δημιουργοῦν καί προβάλλουν τήν ἀνθρωποκεντρική ἐμπειρία καί γνώση τοῦ ὑπεράνθρωπου, προβάλλοντας μορφικά πλαστικά σχήματα γιά μιά ἀνανεωμένη πίστη τοῦ ἀνθρώπου μέ βάση τίς δυνάμεις του καί τόν ἐγκόσμιο προορισμό του. Καί ὅπως ἔγραψε ὁ Γέροντας Σωφρόνιος τοῦ Ἔσσεξ, ὁ ἴδιος Ὀρθόδοξος Ἁγιογράφος καί ἁγιασμένος Κληρικός, ὅταν ἐπισκέφθηκε τήν Καπέλλα Σιξτίνα στήν Ἰταλία, «ἡ ψυχή δέν διατίθεται καθόλου γιά προσευχή, ἀλλά μόνον γιά διάφορους καλλιτεχνικούς καί φιλοσοφικούς στοχασμούς». Εἰδικά γιά τήν παράσταση τοῦ Χριστοῦ ὡς Κριτοῦ, πού ἐμεῖς στήν Ἀνατολή δέν ἔχομε, ἔγραφε: «Λές καί εἶναι κάποιος πρωταθλητής, (δηλ. ἐντυπωσιακός καί γεροδεμένος), πού ἐκσφενδονίζει στήν Ἄβυσσο τοῦ Ἅδη, ὅλους ἐκείνους πού τόλμησαν νά τοῦ ἀντισταθοῦν. Εἰκόνα ὠμή καί ἐκδικητική καί δέν θυμίζει καθόλου τόν αὐθεντικό Χριστό τοῦ Εὐαγγελίου». Τό Συνοδικό καί ἱεραρχικό πολίτευμα Ἀπό ὅσα παραπάνω ἀναφέραμε γίνεται κατανοητό ὅτι σ’ αὐτή τήν ἀξία τοῦ θεούμενου καί ἁγιασμένου ἀνθρώπου καί τήν ἀξία

τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου, πού ἔλαβε ἀκόμα καί ὁ Ἴδιος ὁ Χριστός βασίστηκε ὁλόκληρη ἡ Ἐκκλησία καί τό σύστημα διοικήσεως καί ἡ Ἱεραρχική λειτουργία της. Αὐτό φαίνεται ἀμέσως ἀπό τή διδασκαλία καί τή δράση τῶν Ἡ Ζ´ Οἰκουμενική Σύνοδος. Ἀγίων Ἀποστόλων, ἀπό τόν τρόπο κλήσεως στό ἀποστολικό ἀξίωμα καί τή συμμετοχή τους στή ζωή τοῦ Χριστοῦ κατά διαφόρους βαθμούς στό ὄρος Θαβώρ, στό Σταυρό καί τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, στή μέθεξη καί ἀπόκτηση τοῦ ἁγίου Πνεύματος κατά τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς. Τή ζωή, τή δράση καί τή διδασκαλία τους ὁ Ἀπ. Παῦλος ὀνομάζει ὄχι σύστημα, ἀλλά πολίτευμα οὐράνιο καί ἐπίγειο συγχρόνως, καί αὐτό διαμορφώνει καί τήν ἐκκλησιαστική ἱεραρχία. Ἤδη στήν πρός Φιλιππησίους Ἐπιστολή του ἀποκαλεῖ τούς εὑρισκόμενους ἐκεῖ πιστούς-ἁγίους τοῦ Χριστοῦ μαζί μέ τούς Ἐπισκόπους καί Διακόνους (Φιλ. 1,1) Φαίνεται ὅτι πολύ νωρίς στούς Φιλίππους εἶχε διαμορφωθεῖ ἡ ἐκκλησιαστική Ἱεραρχία ἀπό Ἐπισκόπους καί Διακόνους, πού διηύθυναν τούς ἁγίους, δηλ. τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας αὐτῆς. Καί σέ ἄλλες ἐπιστολές ἀναφέρει τά ὀνόματα τῶν συνεργατῶν του, καί τῶν ἀποδεκτῶν του ἐκφράζοντας τήν ἀγάπη καί τό ἐνδιαφέρον του (Ρωμ. 16,1-23). Οἱ πιστοί, πού ὀνομάζονται ἅγιοι στά πρῶτα χρόνια τῆς Ἐκκλησίας -ἄς θυμηθοῦμε τό πρόσχωμεν τά Ἅγια τοῖς Ἁγίοις τῆς Θείας Λειτουργίας-, εἶναι οἱ ἄνθρωποι πού ποθοῦν τόν ἁγιασμό καί τή σωτηρία τους ἀπό μία Ἐκκλη17

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

σία πού ἴδρυσε ὁ Ἰησοῦς Χριστός καί ἔχει, ὄχι ἐγκόσμια καί ἀνθρώπινη προέλευση ἀ λ λ ά οὐράνια καί αἰώνια, κατά τόν Ἀπόστολο Παῦλο πού γράφει: «Ἡμῶν τό πολίτευμα ἐν οὐρανοῖς ὑπάρχει ἐξ οὗ Ἡ Α´ Οἰκουμενική Σύνοδος. καί σωτῆρα ἀπεκδεχόμεθα Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν» (Φιλ. 3,20). Ἡ ἀναφορά αὐτή τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ πολιτεύματος μέ τήν κατά Χριστόν ζωή τῶν πιστῶν ἐντός τῆς Ἐκκλησίας δέν εὑρίσκεται στή γῆ, ἀλλά στόν οὐρανό, πού γίνεται μία παγκόσμια συλλειτουργία οὐράνιας καί ἐπίγειας Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία παίρνει δόξα, χάρη καί ζωή ἀπό τόν Ἰησοῦ Χριστό. Αὐτό ἀναφέρει ἡ εὐχή τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ «Σήμερον τά ἄνω τοῖς κάτω συνεορτάζει καί τά κάτω τοῖς ἄνω συνομιλεῖ». Αὐτό τό πολίτευμα τῆς Ἐκκλησίας, πού ὁ Ἱερός Χρυστόστομος ὀνομάζει «σύνοδο οὐρανοῦ καί γῆς», δέν ἔχει ἐπίγειες προσδοκίες, οὔτε ἐγκόσμιους σχηματιμούς, γιατί αὐτοί πού τό ἀποτελοῦν, συνδέονται μέ τόν Χριστό καί τούς ἁγίους καί εἶναι οἰκεῖοι καί φίλοι τοῦ Θεοῦ. «Ὅτι δι᾿ αὐτοῦ ἔχομεν τήν προσαγωγήν οἱ ἀμφότεροι ἐν ἑνί πνεύματι πρός τόν Πατέρα. Ἄρα οὖν οὐκέτι ἐστέ ξένοι καί πάροικοι, ἀλλά συμπολῖται τῶν ἁγίων καί οἰκεῖοι τοῦ Θεοῦ» (Ἐφεσ. 2,18-19). Αὐτό εἶναι τό πρῶτο συνοδικό καί ἱεραρχικό πολίτευμα ἀπό τά μέλη πού εἶναι οἱ φίλοι τοῦ Θεοῦ καί οἱ οἰκεῖοι Του καί οἱ συμπολίτες τῶν ἁγίων Του. Ἔτσι ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ δέν εἶναι μία ἐγκόσμια-ἀνθρώπινη ὀργάνωση, ἀλλά θεανθρώ18

πινος ὀργανισμός. Εἶναι τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ μέ τά μέλη Του, πού εἶναι βαπτισμένοι καί ἁγιαζόμενοι πιστοί, σύμφωνα μέ τήν πρός Ρωμαίους Ἐπιστολή τοῦ Ἀπ. Παύλου: «Καθάπερ γάρ ἐν ἑνί σώματι μέλη πολλά ἔχομεν, τά δέ μέλη πάντα οὐ τήν αὐτήν ἔχειν πρᾶξιν, οὔτως οἱ πολλοί ἕν σῶμα ἐσμέν ἐν Χριστῷ, ὁ δέ καθείς ἀλλήλων μέλη· ἔχοντες δέ χαρίσματα κατά τήν χάριν τήν δοθεῖσαν ἡμῖν διάφορα...» (Ρωμ. 12, 4-8). Μέ τή φράση αὐτή δηλώνονται τά διάφορα χαρίσματα, πού ἱεραρχικά λειτουργοῦν στόν Θεανθρώπινο ὀργανισμό τῆς Ἐκκλησίας. Στήν πρός Κορινθίους Ἐπιστολή του (Α΄ Κορ. 12, 1-31) ἀναφέρονται οἱ διαιρέσεις τῶν χαρισμάτων ἀναλυτικά πού χορηγεῖ τό ἕνα καί τό αὐτό ἅγιο Πνεῦμα. Ἀκόμα, ὁ Ἀπόστολος Παὺλος κάνει λόγο γιά τίς διαιρέσεις τῶν διακονιῶν, πού τίς ἀναθέτει ὁ Ἴδιος ὁ Κύριος, ὅπως καί τίς διαιρέσεις ἐνεργημάτων. Στήν πρός Ἐφεσίους γράφει καθαρά ὅτι αὐτός ὁ Κύριος μᾶς ἔδωσε τούς Ἀποστόλους, τούς Προφῆτες, τούς Εὐαγγελιστές, τούς ποιμένες καί διδασκάλους μαζί μέ τούς ἁγίους πού ἀποτέλεσαν τόν συνοδικό θεσμό, δηλ. δεσμό, καί τήν ἐκκλησιαστική ἱεραρχία στήν πρώτη Ἐκκλησία (Ἐφεσ. 4,21). Ὅλοι εἶχαν πνευματικά χαρίσματα καί μετεῖχαν κατά διαφόρους βαθμούς στήν ἄκτιστη Χάρη καί ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, στήν ἄκτιστη Ἐκκλησία Του. Καί ὅλη αὐτή ἡ Ἱεραρχία καί Σύνοδος δόθηκε στούς ἀνθρώπους γιά νά λειτουργοῦν χαρισματικές καταστάσεις καί νά ἀποκτήσουν τόν ἁγιασμό καί τή θέωση «πρός καταρτισμόν τῶν ἁγίων, εἰς ἔργον διακονίας, εἰς οἰκοδομήν τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ» (Ἐφεσ. 4,12). Μ᾽ αὐτόν τόν τρόπο ἐπιτυγχάνεται διά τοῦ συνοδικοῦ θεσμοῦ καί τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἱεραρχίας ἡ πνευματική τελειότητα στό μέτρο τῆς ἐνηλικίωσης τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ καί ἀποκτᾶται ἡ ἑνότητα τῆς πίστεως καί ἡ ἐπίγνωση τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἑνότητα τῶν Χριστιανῶν φαίνεται καί δηλώνεται ἀπό τήν ἑνότητα τῶν μελῶν, Κληρικῶν καί λαϊκῶν, ἀπό τό τίμιο Πρεσβυτέριον, πού εἶναι τόσο στενά συνδεδεμένοι μέ τόν Ἐπίσκοπό τους, ὅπως εἶναι ἕνα σῶμα ἡ κιθάρα μέ τίς χορδές, λέει ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος ὁ Θεοφόρος. Ἡ ἕνωση αὐτή ἡ οὐσιαστική καί ἐσωτερική τούς ἐξα-

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

σφαλίζει τά χαρίσματα μιᾶς συνεχοῦς συνοδοιπορίας μέ τόν Χριστό γιατί, ὅπως γράφει στήν πρός Ἐφεσίους Ἐπιστολή του, «Ἐστέ οὖν καί σύνοδοι πάντες, θεοφόροι καί ναοφόροι, Χριστοφόροι, ἁγιοφόροι, κατά πάντα» (Ἁγίου Ἰγνατίου τοῦ Θεοφόρου, πρός Ἐφεσίους, PG 5, 652AB-653A), ὅλοι στολισμένοι -κοσμημένοι μέ τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ. Ὅλοι ἔχουν λάβει «τήν ὁμοήθειαν τοῦ Θεοῦ», τόν νοῦν Χριστοῦ, ὥστε ὅλοι νά σέβονται τούς διακόνους ὅπως τόν Ἰησοῦν Χριστόν, καί τόν Ἐπίσκοπον, πού εἶναι τύπος τοῦ οὐρανίου Πατέρα καί στόν τόπο τοῦ Χριστοῦ, καί τούς Πρεσβύτερους ὡς συνέδριον τοῦ Θεοῦ καί ὡς σύνδεσμον τῶν Ἀποστόλων. Καί ὁ Θεοφόρος Πατέρας καταλήγει διαπιστώνοντας στήν ἐπιστολή του πρός τούς Χριστιανούς τῶν Τράλλεων τῆς Μ. Ἀσίας: «Χωρίς τούτων Ἐκκλησία οὐ καλεῖται» (ἅγ. Ἰγνάτιος Ε.Π.Ε., τ. 2ος, σ. 272). Καί προτρέπει: «διαμένετε ἐν τῇ ὁμονοίᾳ ὑμῶν καί τῇ μετ᾿ ἀλλήλων προσευχῇ». Αὐτός ὁ ἀλληλοσεβασμός καί ἡ ὑποταγή ἀλλήλων πρός τούς ἀνωτέρους ἐξασφαλίζουν τήν ὁμόνοια καί τήν προσευχή-ἁγιασμό μεταξύ τους. Τό σχῆμα τοῦ Ἁγίου Ἰγνατίου εἶναι Πατήρ, Χριστός, Ἀπόστολοι, καί ἀντιστοίχως, Ἐπίσκοπος, Διάκονοι, Πρεσβύτεροι. Ὅλοι δέ αὐτοί οἱ βαθμοί τῆς Ἱερωσύνης, καθώς ἐπίσης καί ἡ χριστιανική ἰδιότητα τῶν λαϊκῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας ἔχουν κοινό σημεῖο τήν ἐκκλησιαστική ζωή, τήν θεία Κοινωνία κατά τήν θεία Εὐχαριστία, τήν προσευχή, τήν ἐφαρμογή τῶν ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ, τήν ὁμοήθεια Θεοῦ. Τό συνοδικό σύστημα δέν εἶναι ἕνα ἁπλό σύστημα διοίκησης, ἀλλά γίνεται πολίτευμα, δηλ. τρόπος ζωῆς, συνοδικό καί ἱεραρχικό τῆς Ἐκκλησίας, μέ τήν προοπτική τοῦ χαρίσματος καί τῆς μεθέξεως τῆς καθαρτικῆς, φωτιστικῆς καί θεοποιοῦ ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ, πού φαίνεται σέ ὅλη τή ζωή τῆς Ἐκκλησίας. Ὅλες οἱ ἐκφράσεις τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς τό φανερώνουν αὐτό ἐμφανέστατα καί τό μαρτυροῦν. Στή θεία Λειτουργία ἐκφράζεται καί βιώνεται ὁ συνοδικός θεσμός καί τό ἱεραρχικό πολίτευμα τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ θεία Λειτουργία εἶναι «ἡ ἀληθινή πράξη τῆς Ἐκκλησίας», ἀφοῦ τά

συνηγμένα μέλη τῆς Ἐκκλησίας ὑμνοῦν τόν Θεό καί μετέχουν τοῦ μυστηρίου τῆς θείας Εὐχαριστίας διαφοροτρόπως καί ποικιλοτρόπως. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ὀνομάζει τή Θεία Λειτουργία «Σύνοδο οὐρανοῦ καί γῆς». Ἀκόμα, ἡ διάκριση μεταξύ κατηχουμένων, φωτιζόμενων, μετανοούντων καί πιστῶν δείχνει τήν ἱεραρχική δομή συμμετοχῆς ὅλων μας μέσα στή θεία Εὐχαριστία. Οἱ Κληρικοί, μέ προεστώτα τόν Ἐπίσκοπο, προσφέρουν τήν ἀναίμακτη μυσταγωγία, καί οἱ λαϊκοί, μέ τά διάφορα χαρίσματά τους προσεύχονται καί μετέχουν, ἀνάλογα μέ τήν ἐκκλησιαστική ζωή πού ζοῦν. Κατώτερος Κλῆρος θεωροῦνται οἱ Ἀναγνῶστες καί οἱ Ψάλτες καί ὅσοι διακονοῦν τό Ναό. Ὅλοι ὅμως κοινωνοῦν τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ. Οἱ τρεῖς βαθμοί τῆς Ἱερωσύνης, Ἐπισκόπου, Πρεσβυτέρου καί Διακόνου, μαζί μέ τό χάρισμα τῆς Θεολογίας καί τῆς Μοναχικῆς ζωῆς, εἶναι οἱ ὁρατές ἐκφράσεις καί ἐκφάνσεις τοῦ ἔργου τοῦ ἁγίου Πνεύματος μέσα στή ζωή τῆς Ἐκκλησίας, πού «ὅλον συγκροτεῖ τόν θεσμόν τῆς Ἐκκλησίας» καί ἀνάλογα μέ τή συμμετοχή του μετέχει κάθε βαπτισμένο καί ἀγωνιζόμενο μέλος τῆς Ἐκκλησίας. Ἀποβλέπουν δέ μόνο στή δόξα καί τόν ἔπαινο τῆς Ἐκκλησίας, στήν ἑνότητα τῆς πίστεως καί στή κοινωνίαΘεοκοινωνία τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Αὐτή ἡ ἑνότητα τῶν χαρισματούχων μελῶν δέν εἶναι ἐξωτερική, ἀλλά ἐσωτερική, εἶναι πνευματικό ἄθλημα, στάδιο ἀρετῶν καί θεραπευτήριον ψυχῶν μέ ἕνα καί μόνο σκοπό, τή σωτηρία, τόν ἁγιασμό καί τή θέωση. Εὐτυχῶς ἔχομε καί στήν ἐποχή μας, ὅπως ἄλλωστε καί σέ κάθε έποχή, θεούμενους Ἁγίους, ὅπως λ.χ. οἱ σύγχρονοί μας Ὅσιοι Πορφύριος ὁ Καυσοκαλυβίτης καί Παΐσιος ὁ Ἁγιορείτης, ἀλλά καί ἄλλοι. Γι᾿ αὐτό δέν πρέπει νά ὑπάρχουν ἀντιπαλότητες μέσα στήν Ἐκκλησία μεταξύ τῶν Ἐπισκόπων, τῶν Κληρικῶν, τῶν Μοναχῶν, τῶν Θεολόγων καθηγητῶν, ἀλλά μία ἀρραγής ἑνότητα, γιατί ὅλοι ὑπηρετοῦν τόν ἴδιο Δεσπότη Χριστό καί ἔχουν τόν ἴδιο σκοπό. Τόν ἁγιασμό, τή θέωση καί σωτηρία. Γιά αὐτούς τούς λόγους συμμετέχουν στίς ἱερές Συνόδους, στούς συνοδικούς θεσμούς γιά νά θεσμοθετήσουν τή ζωή τῆς Ἐκκλησίας, νά δια19

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

τηρήσουν τό πνεῦμα καί τό δόγμα τῶν ἁγίων Πατέρων της καί νά προάγουν τό ποιμαντικό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας. Ὅταν συμβαίνουν ὑπερβάσεις ἤ αὐθαιρεσίες στίς διακονίες, τότε διαταράσσεται τό δόγμα καί τό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας καί ἔχομε ἀπώλεια τῆς χαρισματικῆς ἐσωτερικῆς πνευματικῆς ζωῆς, ἀπουσία τοῦ ἁγίου Πνεύματος καί δημιουργία διάσπασης πίστεως καί πράξεως. Ἡ δημιουργία σχίσματος ἐκκλησιαστικοῦ εἶναι ἡ μεγαλύτερη ἁμαρτία πού μπορεῖ νά πράξει ὁ πιστός καί κατά τούς ἁγίους Πατέρες μένει ἀσυγχώρητη καί τώρα καί πάντοτε καί οὔτε τό μαρτύριο τοῦ αἵματος δέν τή ξεπλένει, δέν τή σβήνει, λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος. Ἡ συνοδική, ἱεραρχική ζωή τῆς Ἐκκλησίας εἶναι συνεργασία ἀνθρώπων μέ τόν Θεό, ὑπεύθυνη καί χαρισματική συνοδοιπορία. Εἶναι ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ καί συνέργεια-συνεργασία τοῦ ἀνθρώπου, πού ἐνεργεῖται σ᾿ ὅλη τή ζωή τῆς Ἐκκλησίας μέ τήν ὁριοθέτηση τῆς πίστεως, τή θέσπιση τῶν ἱερῶν κανόνων, τήν ἐκλογή καί χειροτονία Ἐπισκόπων, Ἱερέων καί Διακόνων, μέχρι ἀκόμα καί τή διακόσμιση, τήν ἱεροπρέπεια, τήν εὐταξία καί τήν οἰκονομική διαχείριση καί διάθεση κάθε Ἐπισκοπῆς καί Ἐνορίας. Μέ τό συνοδικό καί ἱεραρχικό πολίτευμα διασώζεται ἡ δομή τῆς ἐσωτερικῆς διοίκησης τῆς Ἐκκλησίας, ἡ πνευματική καλλιέργεια καί προαγωγή τῶν πιστῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Κοινότητας καί ἀποφεύγονται οἱ μερισμοί, οἱ ὁμάδες καί οἱ παρατάξεις. Αὐτές εἶναι ἀντιεκκλησιαστικές καί ἀντισυνοδικές συμπεριφορές μέ ἀλλοτρίωση τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ ἤθους καί τῆς ἁγιοπνευματικῆς ζωῆς. Ἡ Ἐκκλησιαστική ζωή εἶναι ἡ βίωση τοῦ μυστηρίου τῆς εὐσεβείας αὐτῶν πού ἀγωνίζονται γιά τή σωτηρία, τήν πίστη καί τήν Ἀλήθεια, πού εἶναι ὁ Χριστός καί ὡς γρηγοροῦντες καί ἐπαγρυπνοῦντες πνευματικά μποροῦν νά διαχειριστοῦν καί νά στηρίξουν καί τά ἐκκλησιαστικά. Μέ τίς προϋποθέσεις αὐτές ὁδηγούμαστε στή ζωή τῆς Ἐκκλησίας καί οἱ Σύνοδοι θεσμοθετοῦν καί φυλάσσουν τά δόγματα γιά νά ἐνεργεῖται τό ἅγιον Πνεῦμα, ὁ ἁγιασμός καί ἡ θέωση τῶν πιστῶν. Ἀσχολοῦνται μέ τά «ὁμολογητέα», δηλ. τά δογματικά θέματα, πού πρέπει νά κρατήσομε ἀπα20

ραχάρακτα, καί μέ τά «φυλακτέα», πού εἶναι τά κανονικά θέματα-ζητήματα ἐκκλησιαστικῆς τάξης γιά νά μή διασπᾶται ἡ ἑνότητα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς τῶν πιστῶν. Ἡ πίστη καί ἡ τάξη εἶναι ἔργο τῆς Διοικούσας Ἐκκλησίας καί τῶν Προκαθημένων Της καί ὄχι καθενός ἀντιρρησία ἤ ζηλωτῆ ἤ ἐθνικιστῆ. Οἱ Ὀρθόδοξοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας εἶναι Θεοφόροι καί Πνευματοφόροι. Γιά τό λόγο αὐτό δέν εἶναι οὔτε συντηρητικοί, οὔτε φιλελεύθεροι. Εἶναι προοδευτικοί, γιατί ἡ κατά Χριστόν ζωή εἶναι πορεία δυναμική, ἐξελικτική, ἁγιαστική. Ὅσοι συμμετέχουν στίς Ἱερές Συνόδους ἀποφασίζουν μέ τόν φωτισμό καί τή Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, γιατί οἱ ἴδιοι ζοῦν καί ἐκφράζουν τήν ἐσωτερική ζωή τῆς Ἐκκλησίας, τό πνεῦμα τῶν ἁγίων Πατέρων καί διδάσκουν τό γράμμα τῶν ἁγίων Γραφῶν. Αὐτοί ἔχουν «νοῦν Χριστοῦ» κατά τόν Ἀπόστολο Παῦλο, κατάσταση μετανοίας καί προσευχῆς καί ζοῦν καί ἐπιζητοῦν τήν παρουσία τοῦ Θεοῦ στή ζωή τους. Ἔχουν δηλ. ὀργανική σχέση καί δεσμό μέ τήν Ἐκκλησία καί ἁγιοπνευματική ζωή. Δέν φωνασκοῦν γιά νά κάνουν στείρα ἀντιπολίτευση, οὔτε σαμποτάρουν τό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας γιά νά φανοῦν ὅτι εἶναι κάτι καί νά δηλώσουν ἁπλῶς τήν παρουσία τους, γιατί συνήθως οἱ συνεχῶς διαμαρτυρόμενοι εἶναι οἱ ἴδιοι σχεδόν σέ κάθε περίπτωση καί ἐποχή καί ζοῦν μακράν καί ἐκτός τῆς Ἐκκλησίας. Οἱ Ἅγιοι Συνοδικοί Πατέρες εἶχαν τέτοια κατάσταση φωτισμοῦ καί Χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος πού ὑπέγραφαν, ὅσα ἀποφάσιζαν γιά τά δογματικά θέματα, ὅτι «ἔδοξε γάρ τῷ Ἁγίω Πνεύματι καί ἡμῖν». Γιά δέ τά κανονικά θέματα «ἔδοξε ἡμῖν γενομένοις ὁμοθυμαδόν… ἐξ ὧν διατηροῦντες ἑαυτούς εὖ πράξετε, ἔρρωσθε» (Πράξ. 15). Συνεπῶς, οἱ ἀρχές συμμετοχῆς στή συνοδική καί ἱεραχική λειτουργία τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ ἑνότητα τῶν δογμάτων καί τῶν ὅρων, ἡ γνώση τῶν Ἱερῶν Κανόνων, ἡ ἀληθινή καί συνειδητή χριστιανική ζωή, ἡ πραγματική Ἐκκλησιολογία γιά νά ὁδηγούμαστε στόν ἁγιασμό καί τή σωτηρία μας καί ὄχι σέ μερικούς κοσμικούς μηχανισμούς, γιά νά διασφαλίζεται ἁπλά καί μόνο ἡ φαινομενική ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας.

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

Ἡ πορεία πρός τήν Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας Ἀπό ὅσα ἐλέχθησαν παραπάνω μποροῦμε νά διακρίνουμε ὅτι ὁ ἐκκλησιολογικός τρόπος ζωῆς καί ἡ γνώση τῶν Γραφῶν καί τῶν Πατέρων ἐξασφαλίζουν καί τήν ὅλη πορεία τῆς Ἐκκλησίας μέ τήν ὑπόσχεση τῶν μελῶν καί τῶν ἁγίων Προκαθημένων νά κρατοῦν τά δόγματα καί τήν πίστη καί νά προσδιορίζουν τή ζωντανή πορεία καί δυναμική παρουσία τῆς Ἐκκλησίας σέ κάθε ἐποχή. Ὁ ἄνθρωπος ἐσωτερικά εἶναι ὁ ἴδιος, μεταβάλλονται μόνο ἐξωτερικά οἱ ἀνάγκες καί οἱ ἀπαιτήσεις τῶν καιρῶν. Γιά τό λόγο αὐτό ὁ Ὀρθόδοξος κόσμος ἀναμένει πάντα μέ πίστη καί ἀγωνία νά γνωρίσει σέ κάθε ἐποχή μιά χειροπιαστή Πανορθόδοξη ἑνότητα «μέ τίς ἴδιες ἀρχές συναγωγῆς ἐπί τό αὐτό τῆς πρώτης Ἐκκλησίας, μέ τόν ἴδιο Δομήτορα τῆς Ἐκκλησίας καί Ἀρχηγό Ἰ. Χριστό, μέ τά ἴδια δόγματα καί τήν ἴδια ἐκκλησιολογία καί γνώση τῶν Γραφῶν, ὑπό τῶν ἁγίων σήμερα Προκαθημένων παλαίφατων καί νεώτερων Πατριαρχείων καί Τοπικῶν Ἐκκλησιῶν τῆς Μίας, Ἁγίας, Καθολικῆς καί Ἀποστολικῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας». Τοῦτο δέν εἶναι ἀσήμαντο γεγονός οὔτε καί εὔκολο, ὅπως μερικοί νομίζουν. Ἀπό πολλά χρόνια πρίν ὁ Πάνσεπτος Οἰκουμενικός Θρόνος μέ βαθύ αἴσθημα εὐθύνης προετοίμαζε τή Μεγάλη αὐτή Ἁγία Σύνοδο μέ Πανορθόδοξες Διασκέψεις, συνέδρια καί ἀνταλλαγές ἐπισκέψεων, χορήγηση ὑποτροφιῶν καί πολλῶν ἄλλων ἐπικοινωνιακῶν εὐκαιριῶν. Σκοπός εἶναι ἡ διαμήνυση στό σύγχρονο κόσμο, στήν οἰκουμένη, ὅτι καί σήμερα ἡ ἐπί γῆς Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἡ ἀληθινή ἄκτιστη Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, ἐπίγεια καί οὐράνια καί ὄχι μία ἀπό τίς πολλές θρησκεῖες ἤ ὁμολογίες. Καί αὐτό γιατί ἡ ζωή της ταυτίζεται καί σήμερα μέ τόν Ἴδιο τόν Χριστό καί Σωτήρα μας καί κυβερνᾶται ἀπό τό ἅγιο Πνεῦμα καί πορεύεται ἐν μέσῳ παγίδων καί περιστάσεων καί δίδει τό Φῶς τοῦ Χριστοῦ καί τῆς Ἀναστάσεώς Του. Τό γεγονός τῆς Ἁγίας Μεγάλης Συνόδου τῆς Πανορθοδοξίας, πού ζοῦμε σήμερα, αἰῶνες πρίν ἀπό μᾶς πολλοί Πατριάρχες καί ἅγιοι Ἱεράρχες μόχθησαν καί καλλιέργησαν καί δέν τό ἔζησαν. Εὐεργετηθήκαμε ἰδιαιτέρως ἀπό τόν Θεό

Ἡ Δ´ Οἰκουμενική Σύνοδος. γιατί τό πηδάλιο τῆς Μητρός Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας Κων/πόλεως, τῆς Οἰκουμενικῆς Ὀρθοδοξίας, τῆς πρώτης τῶν ὑπ᾽ οὐρανῶν Ἐκκλησιῶν, ἐπί ἕνα τέταρτο τοῦ αἰῶνος χειρίζεται ἀμφιδέξια ὁ σοφός οἰακοστρόφος Παναγιώτατος Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος ὁ Ἴμβριος. Μέ γνώση οὐ τήν τυχοῦσαν καί μέ ἐπίγνωση καί φόβο Θεοῦ, παρά τίς δυσκολίες, τά προβλήματα καί τίς παγκόσμιες ἀνακατατάξεις καί ταραχές εὐαγγελίζεται καί ἐπιμένει στήν ἑνότητα τῆς πίστεως καί τήν κοινωνία τῶν ἁγίων τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησιῶν, γιά νά πιστεύσει ὅλος ὁ κόσμος. Διατρανώνει ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μόνο ἑνώνει ὅλους τούς ἀνθρώπους καί τρέφει καί ζωογωνεῖ τούς πιστούς μέ τό Δεσποτικό Σῶμα καί Αἷμα, τοῦ ὑπέρ ἡμῶν παθόντος καί ἀναστάντος Χριστοῦ. Πιστεύει στήν ἱερά ἀποστολή τῆς Ἐκκλησίας καί ἀγωνίζεται νά κάνει πράξη τό «πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τά ἔθνη» καί «συνέρχεσθε ἐν μιᾷ πίστει», ἐντολή καί ἰδιότητα τῆς Ἐκκλησίας, σύμφωνα μέ τόν ἱερό Χρυσόστομο. Γιατί τό ὄνομα τῆς Ἐκκλησίας εἶναι «ὄνομα οὐ χωρισμοῦ, ἀλλ᾽ ἑνώσεως καί συμφωνίας» (Ἰω. Χρυσοστόμου P.G., 13, 228), Tό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο στό ἀπώτερο παρελθόν ἔζησε καί τή δύναμη καί τήν ἰσχύ τῆς τότε θεοφιλοῦς βασιλείας καί στηρίχθηκε ἀπ’ αὐτή. Ὁ Αὐτοκράτορας συγκαλοῦσε ἀκόμα καί τίς Οἰκουμενικές Συνόδους. Ἦταν ὑποχρέωση τῆς ἐλέῳ Θεοῦ βασιλείας του, ὅπως ὁ ἴδιος ὑπέγραφε. Ἐπί πλέον εἶχε ἱερά ὑποχρέωση ὡς ὁ κατ’ ἀρχήν μονοκράτορας ἀλλά καί προστάτης τῆς Ἐκκλησίας καί 21

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

ἐγγυητής τῆς ἑνότητος καί τῆς ἀπαραχαράκτου πίστεως. Μόνο τότε καί ὁ λαός θά εἶναι ἑνωμένος καί εἰρηνικός, γιατί οἱ διαιρέσεις καί τά σχίσματα διχάζουν καί τρομοκρατοῦν τό λαό. Ἀργότερα τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο ἀπογυμνώθηκε ἀπό τήν κοσμική στήριξη καί ἐξουσία καί ἀπό τότε μέχρι καί σήμερα σέ παγκόσμια ἐμβέλεια ζεῖ τό ἔνδοξον παρελθόν ἀλλά καί τή βαριά εὐθύνη τῆς μακραίωνης ἱστορίας τοῦ Βυζαντίου. Παραμένει, ὅμως, σταθερά ἑδραιωμένο στήν ἱερά καθέδρα του καί χαίρει διεθνοῦς ἀναγνώρισης καί προστασίας. Ἐπιβεβαιώνει τή διαχρονική θεϊκή ἀποστολή του, ἐρειδόμενη ἀπό τήν ἀποστολική ἀξία τοῦ ἱδρυτοῦ τῆς Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως, ἁγίου Ἀποστόλου Ἀνδρέα τοῦ Πρωτοκλήτου. Ἀγωνιᾶ καί προσεύχεται, περιφρουρεῖ, προστατεύει καί ἐγγυᾶται τήν κανονική εὐστάθεια καί νομιμότητα τῶν Ἁγίων τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησιῶν, ὡς γνήσια Μητέρα ἀπευθυνομένη σέ γνήσια παιδιά. Γι’ αὐτό προάγει τήν ἑνότητα τῶν χριστιανῶν καί τῶν Ἐκκλησιῶν καί δέν ἐπηρεάζεται ἀπό «συναγωγές οἰησίσοφων καί δοξομανῶν ἐναντιολόγων», ὅπως λένε οἱ Πατέρες. Γιατί καί στήν ἐποχή μας πολλοί κάνουν τούς στυλοβάτες τῆς Ὀρθοδοξίας, κρίνουν καί κατακρίνουν τήν Ἐκκλησία καί τούς ταγούς της, ἀλλά λίγοι εἶναι οἱ στυλίτες καί μάρτυρες τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Μέ τά πολυμέσα τῆς πληροφόρησης σήμερα στόν παγκόσμιο κυβερνοχῶρο, εὔκολα διαδίδονται καί ἀνατροφοδοτοῦνται οἱ ἄκριτες καί κακοήθεις μικρότητες, ἡ παραπληροφόρηση, οἱ προσωπικές ἐμπάθειες, οἱ ξένες σκοπιμότητες. Ὁ ἱερός θεσμός τοῦ Φαναρίου πηδαλιουχεῖ μέ σταθερή πορεία τήν ἐκκλησιαστική ἀλήθεια, πίστη καί τάξη γιά νά μιλοῦν ὅλες οἱ κατά Ἀνατολάς Ἐκκλησίες τήν κοινή γλώσσα τοῦ ἁγ. Πνεύματος καί ὄχι τήν πολυγλωσσία, πού ὁδηγεῖ στήν πολυμορφία τῶν Ἐκκλησιῶν. Ἐμπόδια καί αἴτια ἀποσυντονισμοῦ καί ἀποστασιοποίησης τῶν Ἐκκλησιῶν μεταξύ τους ὑπῆρξαν τά παρακάτω: Ὅπως γράφει ὁ διακεκριμένος καθηγητής Ἀριστείδης Πανώτης, δυστυχῶς, φάνηκαν καί φαίνονται κατά καιρούς τέτοιες τάσεις τῶν νεότευκτων Ἐκκλησιῶν ἐπηρεασμένες ἀπό 22

τόν κρατισμό μέ ἀνάλογες τακτικές τῆς Ἐκκλησίας τῆς Δύσεως μετά τόν 16ο αἰ. Κύρια καί πρώτη αἰτία θεωρεῖται ὁ ἐθνοκρατισμός μέ τήν αὐστηρή ὑποταγή τῆς κάθε Ἐκκλησίας στά ἐθνικά κέντρα. Δεύτερη αἰτία ὁ φυλετισμός πού κατέστρεψε τήν «ἁγία ὑπερεθνικότητα τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας» μέ κριτήρια ὑπεροχῆς τό μέγεθος, τόν πλοῦτο καί τούς ἀριθμούς τῶν μελῶν τους. Ἔτσι ἀτόνισε ἡ ἐπιστασία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου πού μέ τήν ἐπαναστατική πρακτική τῆς αὐτοκεφαλίας καί αὐτονομίας κατέστησαν τίς Ἐκκλησίες «Ὁμοσπονδίες Ἐθνικῶν Ἐκκλησιῶν». Παρά ταῦτα τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο ἐπί μακρόν δημιουργοῦσε εὐκαιρίες ἐπανασύστασης τῶν Συνάξεων τῶν Ὀρθοδόξων καί νά ἐπιλύσει τά προβλήματα τῆς Καθολικῆς Ὀρθοδοξίας. Ἡ στυγνή πολιτειοκρατία ἀρχικά ἐπιβλήθηκε στή Ρωσία στίς ἀρχές τοῦ 18ου αἰ. ἀπό τό Μέγα Πέτρο. Πολύ γρήγορα πέρασε καί στό Νεοελληνικό Βασίλειο τοῦ Ὄθωνα πού ἀπαιτοῦσε νά ἀναγνωρίζεται καί νά ὀνομάζεται Ἀρχηγός τῆς Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας. Ἔτσι κατέστησε τήν τοπική Ἐκκλησία μία ἀπό τίς ἄλλες δημόσιες ὑπηρεσίες ἀκόμα καί μετά τήν παραχώρηση τοῦ Τόμου τό 1850 καί τῆς Πράξεως τοῦ 1928. Ἀκόμα καί σήμερα ζοῦμε τήν ὠμή παρέμβαση τῆς πολιτείας στήν ποιμαντική ζωή καί δράση τῆς Ἐκκλησίας. Εὐτυχῶς νωρίς ἀντελήφθηκαν οἱ τότε γενναῖοι τέσσερις Πατριάρχες τῶν παλαίφατων Πατριαρχείων καί συνῆλθαν μόνοι τους στό Φανάρι τόν Σεπτέμβριο τοῦ 1872 στήν Α΄ Γενική Σύνοδο καί καταδίκασαν ὡς κακοδοξία τόν «ἐθνοφυλετισμό», ἐνισχύοντας καί προβάλλοντας τήν πανορθόδοξη ἑνότητα. Ἡ ἀπόφαση αὐτή μνημονεύεται μέχρι σήμερα παρά τόν χρόνο, πού ἔχει παρέλθει καί ἔβαλε χαλινόν σέ κάθε αὐθαίρετη λύση ἐπί κανονικῶν ζητημάτων καί περιόρισε κάθε πραξικοπηματική φιλοπρωτεία, ἐπειδή καί μόνον ἀπέκτησαν ἐθνική κρατική ὀντότητα. Μετά τόν Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο οἱ περισσότερες Ἐκκλησίες ἐγκλωβίστηκαν στό σιδηροῦν καταπέτασμα, πράγμα, πού μετ’ οὐ πολύ, συνέβηκε καί στά Βαλκάνια. Οἱ μακαριστοί ὅμως σοφοί Πατριάρχες Κων/πόλεως στήριξαν μόνον τούς κανονικούς Ἐπισκόπους, ὅπως στή Ρωσία, ἀναγνωρίζοντας μόνο τόν

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

Πατριάρχη Τύχωνα καί ὄχι τούς κατηγόρους του. Αὐτή ἦταν πάλι μιά καλή ἀρχή γιά νά ἐλπίζουν σέ καλύτερες μέρες, ὅπως καί ἔγινε μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου καί δειλά-δειλά ἄρχισαν νά συμμετέχουν οἱ Ἐκκλησίες τοῦ Βορρᾶ στίς Πανορθόδοξες Διασκέψεις καί τό Παγκόσμιο Συμβούλιο Ἐκκλησιῶν. Ἀπό αὐτές τίς συναντήσεις τότε ἐντοπίσθηκαν οἱ ἀσυμφωνίες σέ διοικητικά ζητήματα καί γιά ἄλλα προβλήματα γιά νά ἐπανεύρουν τήν πανορθόδοξη ἑνότητα, πού εὐτυχῶς ἦταν μόνον ἐσωτερικά καί κανονικά μέ βάση τό «Πηδάλιον» τῆς Ἐκκλησίας καί ἄλλων κανόνων, ὅπως τῶν κανονολόγων Θεοδώρου Βαλσαμώνα, Ἀλεξίου Ἀριστηνοῦ, Ἰωάννου Ζωναρᾶ, Ἀγαπίου καί Ἁγίου Νικοδήμου καί τοῦ Ράλλη Ποτλῆ. Μεγαλύτερη ὅμως θλίψη ἀντιμετωπίζει τό σεπτό τῆς Ὀρθοδοξίας Κέντρο, τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, ὅταν εἶναι ἐξ οἰκείων τά βέλη, ὅπως λέμε καί μάλιστα μέ αὐθάδειες καί αὐθαιρεσίες, πού ὑπονομεύουν τήν αὐτοκεφαλία γιατί ἀπουσιάζει ἡ αὐτογνωσία καί ἡ ταπείνωση. Ἄς προσευχηθοῦμε καί ἄς ἐλπίσουμε νά μήν ἔχομε τέτοια φαινόμενα στό ἑξῆς, ἀναλογιζόμενοι ὅλοι τή χάρη καί τή δύναμη τῆς Ἀρχιερατικῆς-Πατριαρχικῆς ἀξίας, ἀναλογιζόμενοι τό βάρος τῶν δοκιμασιῶν, πού περνᾶ ὁ σημερινός πιστός ἄνθρωπος καί τήν ὑψηλή εὐθύνη νά δώσομε λόγο παραμηθυτικό, ὑποστηρικτικό καί ἑνωτικό γιά νά λυθοῦν μέ τή φώτιση τοῦ ἁγίου Πνεύματος τά καίρια αὐτά ζητήματα καί νά διαλυθοῦν τά νέφη τῆς κάθε ἀσυμφωνίας ἤ αὐθαιρεσίας. Τό Οἰκουμενικό μας Πατριαρχεῖο προβάλλει μόνο τήν Ὀρθόδοξη παράδοση πού εἶναι ἡ ἁρμονική σύζευξη αὐστηρότητος καί φιλανθρωπίας, συντηρήσεως καί προσαρμογῆς. Δέν εἶναι μόνο συντήρηση τῶν κεκτημένων. Ἡ παράδοση δέν καλλιεργεῖται μέ τή συντήρηση, ἀλλά ζεῖ καί ζωοποιεῖται ἀπό τή ζωοποιό πνοή τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μέ τή δημιουργία μέσα στήν ἀναδημιουργία. Ἀπό τή γέννηση στήν ἀναγέννηση. Εἶναι ἐσφαλμένη καί παρερμηνευμένη ἡ ἔννοια τῆς παραδόσεως, ὅταν ταυτίζεται μέ τή συντήρηση καί στατικότητα. Γιατί ἡ Ὀρθοδοξία δέν εἶναι μόνο τό παρελθόν, ἀλλά ἡ δυναμική καί ἀναγεννητική μεταμόρφωση τοῦ ἑκάστοτε παρόν-

τος. Τ ό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο ὡς ἡγετικό καί συντονιστικό Κέντρο τῆς Ὀρθοδοξίας, ἐάν θεωροῦσε μονόπλευρα τήν παράδοση ὡς στείρα συντήρηση καί ὄχι Ἡ Γ´ Οἰκουμενική Σύνοδος. πνεῦμα πίστεως καί πράξεως συνεχῶς ἀναγεννημένο καί ἀνανεούμενο θά ἀπεκόπτετο καί θά ζοῦσε τήν ἀπομόνωση καί θά στεροῦσε τόν ἑαυτό του, ὅπως εὔστοχα ἔχει λεχθεῖ, τόσον ἀπό τόν τίτλον του «Οἰκουμενικό», ὅσο καί ἀπ᾽ τήν οἰκουμενική ἀποστολή του. Δέν εἶναι μιά ἡγεσία ἄξια τοῦ ὀνόματός της, ἐάν δέν κατανοεῖ τήν ἐποχή πού ζεῖ καί τίς συνεχῶς μεταβαλλόμενες καί αὐξανόμενες ἀνάγκες τοῦ χριστεπώνυμου πληρώματος, τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ. Πάντοτε τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο ἦταν δέκτης τῶν μηνυμάτων κάθε ἐποχῆς, «δίδοντας λόγον παντί τῷ αἰτοῦντι», ἀλλά καί πανταχοῦ καί πάντοθεν, ἀλλά καί ὡς ὑπεύθυνος ἑρμηνευτής καί διδάσκαλος μέ ὁδηγό τήν ἱερά παράδοση καί τήν ἁγιοπνευματική ἐμπειρία. Ἔτσι κατόρθωσε καί ἐπεβίωσε στή μακρά καί περιπετειώδη πορεία τῆς ἱστορίας καί τῆς ζωῆς του καί ὄχι μόνο ἐπεβίωσε, ἀλλά καί μεγαλούργησε. Ἡ Ὀρθόδοξία, ὡς γνησιότερη ἔκφραση τῆς χριστιανικῆς πίστεως καί παραδόσεως, ἡ βασιζόμενη καί ριζωμένη στίς πρῶτες πηγές, συνυφάνθηκε μέ τή γλώσσα καί τήν κλασσική παιδεία, στηρίχθηκε στήν ἱστορία τοῦ Γένους καί ἔδωσε παγκοσμίως τήν ταυτότητά μας καί τόν γνήσια ἀληθινό ἑαυτό μας. Ἄν δέν εἶχε καθαρή ταυτότητα, θά ἔχανε τόν ἴδιο τόν ἑαυτό της. Εἶναι ἡ ἱστορική αὐτή ἀλήθεια πού δέν ἀμφισβητεῖται, οὔτε μποροῦμε νά ξεφύγουμε ἀπ᾽ 23

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

αὐτήν ὅσο καί νά προσπαθοῦμε. Ὅποιοι δέν τή βλέπουν νοσοῦν ἀθεράπευτα καί ὅσοι προσποιοῦνται πώς δέν τή βλέπουν, βλάπτουν συνειδητά τό ἴδιο τό Γένος καί τήν παράδοσή του. ‡‡‡ Ἐμεῖς ὀφείλουμε νά προσευχόμαστε γιά τόν Οἰκουμενικό μας Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαῖο καί τούς ἁγίους Προκαθημένους Πατριάρχες καί Ἀρχηγούς τῶν Ὀρθοδόξων Αὐτοκεφάλων Ἐκκλησιῶν, για τούς συνέδρους Ἀρχιερεῖς, Ἱερεῖς καί λαϊκούς, γιά τό καλύτερο δυνατόν ἀποτέλεσμα καί τή φωτιστική ἐπιφοίτηση τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Ἡ Μεγάλη αὐτή Σύνοδος, πού θά πραγματοποιηθεῖ στήν Κρήτη τόν προσεχή Ἰούνιο, σίγουρα γιά μᾶς σήμερα εἶναι ἀπροσδόκητη οὐράνια εὐλογία καί δύναμη, ἀλλά καί ὑπεύθυνη ποιμαντική διακονία. Πιστεύομε ὅτι εἶναι καί πάλι τό ὕδωρ τό ζῶν, τό «ἁλλόμενον εἰς ζωήν αἰώνιον» (Ἰω. 4,10) γιά νά δροσισθεῖ ὁλόκληρος ὁ χριστιανικός κόσμος καί νά ξεδιψάσει κάθε καλοπροαίρετη ψυχή. Συναισθήματα ἔκστασης καί δέους μᾶς κυριαρχοῦν, ἀλλά καί ἀπείρου εὐγνωμοσύνης πρός τό Οἰκουμενικό μας Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαῖο, πού ἔμπρακτα ἀπέδειξε, ὅτι ἀγαπᾶ τόν εὐσεβή λαό τῆς Μεγαλονήσου Κρήτης, τήν Ἱεραρχία της καί τήν Ἱστορία της. Στή Κρήτη στρέφεται τό ἐνδιαφέρον ὅλου τοῦ σύγχρονου κόσμου σήμερα, γιατί ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας εἶναι ἕνα παγκόσμιο ἱστορικό γεγονός. Ἡ Κρήτη ἐξ ἀρχῆς μέ τήν συνοδοιπορία τῶν Ἱεραρχῶν, τοῦ Κλήρου καί τοῦ λαοῦ της, ἀπό τήν ἵδρυση τῆς Ὀρθόδοξης Ἀκαδημίας στό Κολυμπάρι Χανίων μέ ἱδρυτή τό μακαριστό Μητροπολίτη Κισάμου καί Σελίνου Εἰρηναῖο Γαλανάκη, ἔζησε κάτω ἀπό τό Φῶς τοῦ Φαναρίου τούς μεγάλους Διορθόδοξους καί Οἰκουμενικούς βηματισμούς τοῦ μακαριστοῦ Μεγάλου Πατριάρχου Ἀθηναγόρα, βίωσε τίς εἰρηνικές ἔπειτα πορεῖες τοῦ εὐσεβοῦς, φιλογενοῦς καί ταπεινοῦ ἀοιδίμου Πατριάρχου Δημητρίου, γιά νά γίνει τώρα συγκυρηναῖος στούς ἀγῶνες, τίς ἀγωνίες καί τούς ὁραματισμούς τῆς Οἰκουμενικῆς Ὀρθοδοξίας καί τοῦ σοφοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου. Ἔτσι ἡ διακήρυξη τῆς ἀμώμητης καί ἀνόθευτης πίστεως καί τῆς Ἐκκλησιαστικῆς 24

Πανορθόδοξης ἑνότητος μέ τήν πραγματοποίηση τῆς Ἁγίας Μεγάλης Συνόδου στή Μεγαλόνησο Κρήτη τό 2016 ἐπιστέφει καί καταξιώνει τούς μέχρι σήμερα ἀγῶνες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου μας. Ἡ προσωπική συνάντηση, ὁ ἐπεξηγηματικός διάλογος, ἡ ἄμεση κοινωνία καί ἀνταλλαγή ἐμπειρίας τῶν σημερινῶν ἁγίων Προκαθημένων σίγουρα εἶναι κατόρθωμα ὑψηλό, πίστη, καί πράξη θεϊκή καί εὐσυνείδητη ποιμαντική, κατά τήν ὑπόσχεση τοῦ Χριστοῦ «Οὐ γάρ εἰσίν δύο ἤ τρεῖς συνηγμένοι εἰς τό ἐμόν ὄνομα, ἐκεῖ εἰμί ἐν μέσῳ αὐτῶν» (Ματθ. 18,20). Καί ἐμεῖς νά προσευχηθοῦμε νά διανοιχθοῦν ἔτι περισσότερον αὐτῶν οἱ ὀφθαλμοί καί νά γνωρίσουν καί νά ἀκολουθήσουν Αὐτόν, ὥστε ἡ ἐπίλυση τῶν προβλημάτων καί τῶν δυσκολιῶν νά εὐλογοῦν καί νά δυναμώσουν ὅλους τούς χριστιανούς καί νά πείθουν καί πάλιν μέ τή βεβαιότητα καί τή δίψα τῶν γνησίων μαθητῶν τοῦ Χριστοῦ, πού δέ ζήτησαν ἄλλο καί νά μή ζητήσουμε καί ἐμεῖς τίποτα ἄλλο, παρά τό «μεῖνον μεθ’ ἡμῶν» (Λουκ. 14,29) ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι πάντα μιά συνεχής καί ἀδιάκοπη πορεία πρός Ἐμμαούς, σέ γνωριμία καί διάλογο μέ τόν Ἀναστάντα Κύριο. Εὐχόμαστε νά ὑπογράψουν πάλι οἱ πάντες «ὁμοθυμαδόν καί ἐπί τῷ αὐτῷ», δηλ. μέ ὁμοφωνία, ὅπως καί παλαιότερα «ἔδοξε τῷ ἁγίῳ πνεύματι καί ἡμῖν» (Πράξ. 15,28). Αὐτό θά εἶναι καί τό πιό ἐπίκαιρο καί ἠχηρό Μήνυμα τῆς Μεγάλης Συνόδου σ’ ὅλους τούς ἰσχυρούς τῆς πολιτικῆς, τῆς οἰκονομίας καί κάθε μορφῆς ἐπίγειας ἐξουσίας: ὅτι δέν μᾶς ἀφήνει ἀκυβέρνητους καί ὀρφανούς ὁ Χριστός βεβαιώνοντας μέ τόν πατρικό θεϊκό Λόγο Του: «οὐκ ἀφήσω ὑμᾶς ὀρφανούς» (Ἰω. 14,18). Καί ἐμεῖς νά ἀκούσομε τόν λόγο Του καί νά ὁμολογήσομε, νά διακηρύξομε σέ ὅλους «Τάδε λέγει Κύριος παντοκράτωρ» (Ζαχ. 8,2) καί στίς δύσκολες μέρες τῆς τρίτης μ.Χ. χιλιετίας μέ τήν Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο πού θά πραγματοποιηθεῖ. Ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος συμπίπτει μέ τό μεγάλο ἐκκλησιαστικό γεγονός τῆς Ἐπανακομιδῆς τῆς Τιμίας Κάρας τοῦ προστάτου καί πάτρωνα τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης Ἁγίου Ἀποστόλου Τίτου καί πρώτου Ἐπισκόπου της. Γιορτάζομε τά 50 χρόνια παρουσίας καί

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

εὐλογίας τῆς τιμίας Κάρας στόν ὁμώνυμο Ἱερό Καθεδρικό Ναό Ἁγίου Τίτου Ἡρακλείου, ἀπό τόν Ἀπρίλιο τοῦ 1966 μέχρι σήμερα, τό 2016. Ἀκόμα, ἡ Ὀρθόδοξη Ἀκαδημία Κρήτης στό Κολυμπάρι, πού θά φιλοξενήσει τίς ἐργασίες τῆς Συνόδου, ἑορτάζει 55 χρόνια ζωῆς καί συνεχοῦς λειτουργίας καί προσφορᾶς στήν Οἰκουμενική Ὀρθοδοξία καί τούς Διαθρησκειακούς διαλόγους, ἀπό τήν ἡμέρα ἱδρύσεως τό 1961 μέχρι σήμερα 2016. Τό Καθίδρυμα αὐτό τῆς Ἐκκλησίας δίπλα στήν ἱστορική Ἱερά Σταυροπηγιακή καί Πατριαρχική Μονή Ὁδηγητρίας Γωνιᾶς Κισάμου, εἶναι γνωστό ἀνά τόν κόσμο ἀπό τή συμμετοχή καί φιλοξενία ἁγίων Ἀρχιερέων στίς ἐγκαταστάσεις της ἀπό παλαιότερα χρόνια, σέ διάφορα Συνέδρια καί ἐκδηλώσεις. Ἦταν καί αὐτοί κάποιοι ἀπό τούς λόγους ἐπιλογῆς τῆς πραγματοποίησης τῆς Μεγάλης Συνόδου τῶν Προκαθημένων στή Μεγαλόνησο Κρήτη καί στήν Ὀρθόδοξο Ἀκαδημία Κρήτης. Οἱ πρωτοβουλίες καί οἱ ἄοκνες προσπάθειες γιά τήν προετοιμασία τῆς Μεγάλης Συνόδου γίνονταν πάντοτε ἀπό τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο. Ἐντατικοποιήθηκαν ἀπό τό 1961 καί ἑξῆς μέ κόπο καί μόχθο, νύχτα καί ἡμέρα, ὅλων τῶν ἁγίων Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν καί τῶν συνεργατῶν τους. Ἔτσι ὑλοποιήθηκαν οἱ ὁραματισμοί καί οἱ προσδοκίες τους μέ τήν ὁμόφωνη ἀποδοχή τῆς συγκλήσεως τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου ἀπό 18 ἕως 27 Ἰουνίου 2016. Ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος ἀποφασίστηκε ἀπό τίς τελευταῖες προπαρασκευαστικές Συνόδους τῶν Προκαθημένων στό Φανάρι Κων/πόλεως τόν Νοέμβριο 2015 καί στό Σαμπεζύ τῆς Γενεύης τόν Ἰανουάριο 2016. Τήν παραμονή τῆς Πεντηκοστῆς θά τελεσθεῖ ὁ πανηγυρικός Ἑσπερινός τῆς ἑορτῆς στόν Ἱ. Καθεδρικό Ναό Ἁγίου Τίτου Ἡρακλείου, τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς θά τελεσθεῖ Συλλείτουργο τῶν Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν στόν Ἱ. Μητροπολιτικό Ναό τοῦ Ἁγίου Μηνᾶ Ἡρακλείου, ὅπως καί τήν Κυριακή τῶν Ἁγίων Πάντων στόν Ἱερό Ναό Ἁγίων Πέτρου καί Παύλου Χανίων, μετά τήν ὁλοκλήρωση τῶν ἐργασιῶν τῆς Συνόδου. Τό Ψυχοσάββατο καί τή Δευτέρα τῆς Πεντηκοστῆς θά τελεσθοῦν Θεῖες Λει-

τουργίες στόν Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου Κισάμου καί στό Καθολικό τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Γωνιᾶς ἀντίστοιχα. Ἔτσι πάλι ἡ Ἁγία Μεγάλη Σύνοδος θά ἐκφράσει στό ἐκκλησιαστικό πλήρωμα τό συνοδικό καί ἱεραρχικό πολίτευμα τῆς Ἐκκλησίας μας, τήν κανονική τάξη καί διαχρονική πράξη τῆς λειτουργίας του καί θά ἐνισχύει ἀκόμη περισσότερο τήν κοινωνία Θεοῦ καί ἀνθρώπου, κτιστοῦ καί ἀκτίστου, μέ τήν ἐπίκληση καί παρουσία τοῦ ἑνός Ἁγίου Πνεύματος. Ἡ σύγκληση καί οἱ ἐργασίες τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου θά διεξαχθοῦν στίς ἐγκαταστάσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἀκαδημίας Κρήτης στό Κολυμπάρι, ἀπό 18 ἕως 27 Ἰουνίου μέ θέματα τοῦ καταρτισθέντος Κανονισμοῦ καί ἡμερήσιας διάταξης τά κάτωθι: 1ο Ἀποστολή τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἐν τῷ συγχρόνῳ κόσμῳ. 2ο Ἡ Ὀρθόδοξος Διασπορά. 3ο Τό Αὐτόνομον ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ καί ὁ τρόπος ἀνακηρύξεως αὐτοῦ. 4ο Τό μυστήριον τοῦ Γάμου καί τά κωλύματα αὐτοῦ. 5ο Ἡ σπουδαιότης τῆς νηστείας καί ἡ τήρησις αὐτῆς σήμερον, καί 6ο Σχέσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας πρός τόν λοιπόν χριστιανικόν κόσμον. Μέ τήν Πατριαρχική καί Συνοδική Ἐγκύκλιο πού ἀναγνώστηκε τήν Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας στούς Ἱερούς Ναούς, ὁ Οἰκουμενικός μας Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος προτρέπει οἱ Ἱεράρχες καί ὁ ἱερός Κλῆρος κατάλληλα νά ἐνημερώσουν τόν εὐσεβή λαό μέ ἐγκυκλίους ποιμαντορικές ἤ διαλέξεις ἤ ὁμιλίες σχετικές καί κατατοπιστικές γιά τό μεγάλο τοῦτο γεγονός. Πρό πάντων, ὅμως, προτρέπει καί παρακαλεῖ νά ἑνώσομε καί ἐμεῖς τίς προσευχές μας καί τίς ἐκτενεῖς δεήσεις μας καί ὅλων τῶν πιστῶν μετά τῶν ἁγίων Προκαθημένων γιά νά εὐωδοθεῖ καί νά καρποφορήσει αὐτή ἡ Σύνοδος μέ τό σπουδαῖο καί σωτηριολογικό ἔργο της μέ ἀσφαλή ὁδηγό καί πλοηγό τόν Ἰησοῦ Χριστό καί τήν Ἁγία Του Ἐκκλησία, πρός καταρτισμόν τῶν Ἁγίων, εἰς ἔργον διακονίας, εἰς οἰκοδομήν τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ (Ἐφεσ. 4,12), δηλ. τῆς κατά Ἀνατολάς Ἀδιαιρέτου Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ἀμήν! 25

Ἡ Ἱεράπετρα κατά τό ἔτος 1870 Ἐμμανουήλ Ἰωάν. Φαρσάρη, Συνταξιούχου Ἐκπαιδευτικοῦ

τήν παροῦσα ἐργασία θά παραθέσουμε τίς ἐντυπώσεις πού μᾶς δίνει ἡ συγγραφέας Ἐλπίς Μέλαινα, ἡ ὁποία ἐπισκέφθηκε τήν Ἱεράπετρα τό ἔτος 1870. Ὅμως κρίνουμε σκόπιμο, γιά πληρέστερη ἐνημέρωση, νά προτάξουμε μιά σύντομη ἱστορική ἐπισκόπηση τῆς Ἱεράπετρας στό πολυδαίδαλο πέρασμα τῶν αἰώνων. Ἡ Ἱεράπετρα, ἡ ὄμορφη πόλη τοῦ νοτιοανατολικοῦ Κρητικοῦ πελάγους, εἶναι κτισμένη στή θέση τῆς ἀρχαίας Ἱεράπυτνας. Ἡ ὀνομασία της εἶναι πελασγική ἀπό τό «Ἱερά» καί «Πύτνα». Εἶναι γνωστή ἐδῶ καί 4.000 χρόνια καί μέ τίς ὀνομασίες Κύρβα ἤ Κορύβα, Πύτνα, Κάμιρος ἤ Κάμαρος. Ἔχει μιά μακρά καί συνεχή ἔντονη ἱστορική παρουσία. Ἡ ἱστορία της χάνεται μέσα σέ θρύλους καί παραδόσεις. Λόγῳ τῆς προνομιακῆς γεωγραφικῆς της θέσης, τῆς στρατιωτικῆς καί οἰκονομικῆς της δύναμης, ἡ Ἱεράπυτνα στά ἱστορικά χρόνια ἔπαιξε σημαντικό ρόλο στίς σχέσεις μεταξύ τῶν Κρητικῶν πόλεων. Μέ τή διορατική πολιτική της ἐμπεδώνει στενές πολιτικές, κοινωνικές καί οἰκονομικές σχέσεις, συνάπτοντας συμμαχίες μέ τίς τότε ἰσχυρές Κρητικές πόλεις, ὅπως τήν Κνωσό, τή Λύττο, τή Γόρτυνα, τήν Πρίανσο (πόλη κοντά στή Γόρτυνα) καί στό ἐξωτερικό μέ τούς Ρόδιους καί τήν Ἰωνική πόλη Τέω στή Μικρά Ἀσία. Μέ παρόμοιο τρόπο ἐπιχειρεῖ νά προσεταιριστεῖ τούς Μακεδόνες καί τό 224 π.Χ. συνάπτει συνθήκη φιλίας μέ τόν βασιλιά τους τόν Δώσωνα. Λίγο ἀργότερα συμμαχεῖ μέ τόν βασιλιά τῆς Περγάμου Εὐμένη τόν Β΄. Ἀφοῦ μέ τίς ἐν λόγῳ συνθῆκες ἑδραίωσε τήν ἐξωτερική της πολιτική, στρέφεται στήν ἐπέκταση τῶν συνόρων της σέ βάρος τῶν γειτονικῶν πόλεων μέ σκοπό τήν ἐξασφάλιση τῆς ἡγεμονίας της στήν Ἀνατολική Κρήτη. 26

Ἔτσι κατά τόν 2ο αἰώνα π.Χ. ἀπορρόφησε στά ἐδάφη της τή γειτονική Λάρισα, ἡ ὁποία τοποθετεῖται στή θέση τῆς σημερινῆς Βαϊνιᾶς, καί μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου κυριάρχησε στίς παράλιες περιοχές τῆς κεντρικῆς καί Ἀνατολικῆς Κρήτης. Κατ’ αὐτόν τόν τρόπο ἀπέκτησε μεγάλη οἰκονομική εὐρωστία μέ ἐκτεταμένο ἐμπόριο. Μέ τή στρατιωτική της ὀργάνωση καί τή βαθμιαία οἰκονομική της ἀνέλιξη κατάφερε τό 146 π.Χ. νά καθυποτάξει τήν παλαιά ἰσχυρή ἀντίπαλό της, τήν Πραισό στή Σητεία, ἡ ὁποία κυριαρχοῦσε στήν Ἀνατολική Κρήτη καί περιόριζε τήν Ἱεράπυτνα πρός τά ἀνατολικά. Ὡστόσο μέ τήν καθυπόταξη τῆς Πραισοῦ κληρονόμησε καί τίς προστριβές της μέ τήν πρώην φίλη καί σύμμαχό της Ἴτανο. Ἡ Ἴτανος, συνορεύοντας τώρα μέ τήν ἐπικράτεια τῆς Ἱεράπυτνας, ἀποτελοῦσε ἐμπόδιο στίς ἐπεκτατικές της φιλοδοξίες. Κατά τόν 2ο αἰώνα π.Χ. ἡ ἐπικράτεια τῆς Ἱεράπυτνας ἔφθανε ἀπό τά σημερινά παράλια τοῦ Τσούτσουρα, στά νότια του Νομοῦ Ἡρακλείου, μέχρι τίς ἀνατολικές ἀκτές τῆς χερσονήσου τῆς Σητείας. Ἀκολούθησε ἡ Ρωμαιοκρατία. Ἡ Ἱεράπυτνα ἀντιστάθηκε πεισματικά καί τελικά ὑποτάχθηκε. Τό 67/66 π.Χ. μέ τήν κατάκτηση τῆς τελευταίας ἐλεύθερης Κρητικῆς πόλης, τῆς Ἱεράπυτνας, ὁλοκληρώθηκε ἡ κατάκτηση τῆς Κρήτης καί ὁ ὕπατος Κόιντος Καικίλιος Μέτελλος γιά τόν θρίαμβό του ἐπονομάστηκε «Κρητικός». Ἐπί Ρωμαϊκῆς ἐποχῆς ἡ Ἱεράπυτνα ἀπέκτησε ἔντονη δραστηριότητα στό χῶρο τῆς Ἀνατολικῆς Κρήτης καί εὐρύτερα. Γνώρισε μιά πρωτοφανή ἀκμή καί ἀπόκτησε κοσμοπολίτικο χαρακτήρα. Γίνεται τό σταυροδρόμι στό κέντρο τοῦ ἀνατολικοῦ ρωμαϊκοῦ κόσμου μέ πρόσβαση στήν Ἀφρική, τήν Ἐγγύς Ἀνατολή, τήν Ἑλλάδα καί τήν Ἰταλία. Διατήρη-

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

σε τό προνόμιο νά κόβει νομίσματα καί σημείωσε μεγάλη οἰκονομική καί οἰκοδομική ἄνθηση, ὅπως καταδεικνύεται ἀπό τά ἀρχιτεκτονικά, γλυπτικά καί ἐπιγραφικά λείψανα πού ἔχουν βρεθεῖ. Μετέπειτα κατά τήν πρώτη Βυζαντινή περίοδο, συνεχίζοντας τήν ἀνοδική της πορεία, διατήρησε τή σπουδαιότητά της. Μάλιστα ἀποτελοῦσε ἰδιαίτερη ἐπισκοπή, τῆς ὁποίας ἡ ἵδρυση ἀνάγεται στόν 1ο αἰώνα μ.Χ. Ἡ παράδοση θέλει τόν ἴδιο τόν Ἀπόστολο Παῦλο ἱδρυτή της. Σάν ἕδρα τῆς Ἐπισκοπῆς Ἱεραπύτνης ἤ Ἱεραπόλεως ἀναφέρεται στόν κατάλογο τοῦ Ἱεροκλῆ, γραμματικοῦ τοῦ 6ου μ.Χ. αἰώνα, καί στά Notiai Graicorum Episcopatum, δηλαδή τούς καταλόγους τῶν Ἐπισκόπων τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Ἀκολούθως τό 824 καταλήφθηκε καί καταστράφηκε ἀπό τούς Σαρακηνούς. Κατάφερε ὅμως νά ἀνοικοδομηθεῖ καί νά συνεχίσει τήν ἱστορική της πορεία. Ἐπακολούθησε ἡ κατάκτηση τῆς Κρήτης ἀπό τούς Ἑνετούς. Ἡ Ἱεράπυτνα ἔπεσε σέ παρακμή καί ἀπό τήν περίοδο ἐκείνη ἀναφέρεται μέ τή σημερινή ὀνομασία: Ἱεράπετρα. Τό 1211 ἡ Ἱεράπετρα ὑπαγόταν στό Sestiere Canaregio - Ἐξαρχία, ἡ ὁποία περιελάμβανε καί τή Σητεία, τό Μιραμπέλλο καί τό Ὀροπέδιο Λασιθίου. Τόν 14ο αἰώνα ὑπαγόταν στό Territorio di Sitia - Διοίκηση τῆς Σητείας καί τήν ἐποχή ἐκείνη κτίστηκε τό φρούριο τῆς πόλης. Ἀκολούθησε ἡ Τουρκοκρατία. Ἡ Ἱεράπετρα κατακτήθηκε ἀπό τούς Τούρκους τό 1647 καί ἡ πόλη γνώρισε πολλά δεινοπαθήματα ἀπό τήν ἐπαχθή καί ἀπεχθή τουρκική τυραννία. Ἐδῶ ἀξίζει νά ἀναφερθεῖ ὅτι ἡ Ἱεράπετρα εὐρύτερα ἔλαβε μέρος σέ ὅλες τίς ἐξεγέρσεις κατά τῶν κατακτητῶν Ἑνετῶν καί Τούρκων. Ἰδιαιτέρως πρέπει νά τονισθεῖ, ὅτι ἡ Ἱεράπετρα ὡς ἕδρα τῆς ἱστορικῆς ἐπισκοπῆς διαδραμάτισε σημαντικότατο ρόλο στή διατήρηση τοῦ ἐθνικοχριστιανικοῦ φρονήματος τῶν κατοίκων τῆς εὐρύτερης περιοχῆς κατά τά δίσεκτα χρόνια τῆς Ἑνετοκρατίας καί τῆς Τουρκοκρατίας. Λεπτομερέστερη ἐξιστόρηση ξεφεύγει ἀπό

Χαρτογράφηση τῆς Ἱεράπετρας ἀπό τόν Ἰταλό χαρτογράφο Francesco Basilicata τό 1618 στό ἔργο του Cretae Regnum. τά πλαίσια τῆς παρούσας ἐργασίας. Πάντως ἀπό τήν ἀνωτέρω ἐπισκόπηση καί ἀπό ὅσα ἐπιλεκτικά καί περιεκτικά στοιχεῖα παραθέσαμε, καθίσταται πρόδηλο ὅτι ἡ Ἱεράπετρα εἶναι ἔμφορτη μέ πολυαίωνες ἱστορικές μνῆμες. Μέ τό πλούσιο ἱστορικό καί πολιτισμικό ἀπόθεμα πού διαθέτει ἔχει προσελκύσει κατά καιρούς τό ἐνδιαφέρον πολλῶν συγγραφέων καί περιηγητῶν. Μεταξύ αὐτῶν συγκαταλέγεται καί ἡ Ἐλπίς Μέλαινα, ψευδώνυμο τῆς Marie Esperance von Schwartz. Ἡ Schwartz ἦταν Γερμανίδα, ἀλλά εὔπορη Βρετανή ὑπήκοος, γνωστή γιά τό φιλολογικό της σαλόνι στή Ρώμη. Ἀπό τά κείμενά της διαφαίνεται ὅτι ἡ Κρήτη εἶχε μυθικές διαστάσεις στήν κοσμοθεωρία της, εἶναι ἡ κοιτίδα τοῦ εὐρωπαϊκοῦ πολιτισμοῦ, ὁ τόπος τῶν πρωτογενῶν μυθολογικῶν καί ἱστορικῶν ἀναφορῶν, τῆς μοναδικῆς φυσικῆς ὀμορφιᾶς, τῶν ἐλεύθερων ἀνθρώπων. Μέ αὐτές τίς προσδοκίες ἐπισκέφθηκε τήν τουρκοκρατούμενη Κρήτη τίς παραμονές τῆς μεγάλης Κρητικῆς ἐπανάστασης τοῦ 1866. Οἱ ἐντυπώσεις της ἐμπεριέχονται στό βιβλίο της μέ τίτλο «Περιηγήσεις στήν Κρήτη 1866 - 1870» - Μετάφραση Ἰωάννας Μυλωνᾶ. Στό ἐν λόγῳ βιβλίο περιγράφει τά δύο πρῶτα ταξίδια της στήν Κρήτη ἀπό τόν Ἰανουάριο ὥς τόν Δεκέμβριο τοῦ 1866 καί ἀπό 27

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

Ἀπεικόνιση τῆς Ἱεράπετρας, ἀπό τόν Ἰταλό χαρτογράφο Marco Boschini τό 1651 στό ἔργο του Il regno tutto di Candia. τόν Δεκέμβριο τοῦ 1868 ὥς τόν Μάιο τοῦ 1870. Κατά τό δεύτερο ταξίδι της ἐπισκέφθηκε διάφορα μέρη τῆς Ἀνατολικῆς Κρήτης, μεταξύ των ὁποίων καί τήν Ἱεράπετρα. Στά ἀποσπάσματα ἀπό τό ἐν λόγῳ βιβλίο της, πού ἀκολουθοῦν, ἡ Schwartz (Μέλαινα) παραθέτει ἐνδιαφέροντα ἱστορικά στοιχεῖα γιά τήν Ἱεράπετρα, τά ὁποῖα ἐρανίζεται ἀπό διάφορες πηγές: […] «Βρισκόμασταν στήν πιό στενή λωρίδα κρητικῆς γῆς ἀνάμεσα στό Αἰγαῖο πρός βορρᾶ καί στό Λιβυκό πέλαγος πρός νότο. Ἀριστερά μας ἁπλωνόταν ὁ βαθύς κόλπος τοῦ Μιραμπέλλου μέ τά νησιά Κουμίθια (Κόνιδα) καί Ψείρα, μέ τίς ξέρες καί τά ἱστιοφόρα στά σκοῦρα μπλέ νερά του, δεξιά ἡ πεδιάδα μέ τούς ἐλαιῶνες πού ἐκτείνεται ὥς τήν Ἱεράπετρα, ἐνῶ τά βουνά, αὐτό τό τεῖχος μεταξύ Σητείας καί τοῦ ὑπόλοιπου νησιωτικοῦ τμήματος, ὀρθώνονται σέ μικρή ἀπόσταση μπροστά μας καί διακρίνονται ὁλόκληρα μέχρι τούς πρόποδες. Ρεΐκια, θυμάρι καί φασκόμηλο σκέπαζαν τή γῆ καί μᾶς ἀναζωογονοῦσαν μέ τό ἄρωμά τους στή διαδρομή μας πρός Καβούσι, ἕνα μικρό χω28

ριό, στοῦ ὁποίου τά περίχωρα θά διανυκτερεύαμε. Στό χωριό κατοικοῦν ἀποκλειστικά μουσουλμάνοι καί ἡ ἐκκλησία του ἔχει μετατραπεῖ σέ τζαμί. Σταματήσαμε κάτω ἀπό τό χωριό καί ἀποφασίσαμε νά στήσουμε τίς σκηνές μας δίπλα σέ ἕνα ἔλατο. Στό σημεῖο ἐκεῖνο ἤμασταν προστατευμένοι ἀπό τά περίεργα βλέμματα τοῦ πλήθους, ἀλλά καί ἀπό τά ἐλεεινά ἔντομα. Ὁ Μουσταφᾶ ἀγάς (Τοῦρκος συνοδός) εἶχε φύγει στό μεταξύ γιά νά ἀναζητήσει τρόφιμα καί νερό, ἐπιστρέφοντας ὅμως μᾶς ἀνακοίνωσε ὅτι δέν ὑπάρχει τροφή γιά τά ἄλογα οὔτε ψωμί καί γάλα γιά μᾶς καί ὅτι τίποτε ἄλλο δέν βρῆκε στό Καβούσι ἐκτός ἀπό δεκατρία αὐγά καί δύο ὀκάδες, δηλαδή περίπου τέσσερεις λίβρες, σύκα. Στή θλιβερή αὐτή εἴδηση πρόσθεσε πώς σίγουρα σέ ὅλη τή διαδρομή ἕως τή Μονή Τοπλοῦ δέν θά βρίσκαμε τίποτα, καθώς καί ὅτι δυό ἀπό τά ἄλογά μας εἶχαν χάσει πέταλα. Στήν Κρήτη, ὅπως γενικά στήν Ἀνατολή, ἔχουν διαφορετικά πέταλα ἀπό ὅ,τι στήν Εὐρώπη: γιά νά μήν πληγώνουν τίς ὁπλές τους στίς αἰχμηρές πέτρες τά ἄλογα καί τά μουλάρια, οἱ Κρητικοί καλύπτουν ὁλόκληρη τήν ὁπλή μέ μία σιδερένια πλάκα κάπως κυρτή. Γιά τόν εὐρωπαῖο ταξιδιώτη παραμένει μεγάλο μυστήριο πώς κατορθώνουν τά ζῶα νά σκαρφαλώνουν στά ἀπόκρημνα βράχια μέ τέτοια πέταλα, ἰδίως ἀφοῦ μετά τήν πολλή χρήση ἡ ὁπλή γλιστρᾶ πολύ. Πιστεύαμε ὅτι θά φθάναμε στή Μονή Τοπλοῦ, αὐτό τό ἔσχατο σημεῖο τοῦ νησιοῦ καί τελικό στόχο τῆς περιήγησής μας, μέσα σέ μιάμιση μέρα. Εἴχαμε προχωρήσει τόσο πολύ καί πλησιάζαμε στήν ἐπαρχία Σητείας, γνωστή κυρίως γιά τά πολλά φοινικόδενδρα, ἀλλά κατά τά ἄλλα σχεδόν ἀνεξερεύνητη. Μᾶς ἦταν πολύ δύσκολο νά ἐπιστρέψουμε χωρίς νά ἔχουμε πραγματοποιήσει τό σχέδιό μας. Τί ἄλλο ὅμως ἀπέμενε νά κάνουμε ἀπό τό νά ὑποκύψουμε στό ἀναπόφευκτο κισμέτ, ὅπως θά ἔκανε κι ἕνας πιστός μουσουλμάνος, καί νά δεχθοῦμε ὅτι ὅλα αὐτά εἶναι βουλή Θεοῦ; Ἐξάλλου ἀρκετές ἑβδομάδες ἡ διατροφή μας περιοριζόταν σέ σφιχτά αὐγά καί ὠμά ἀγγούρια καί αὐτό εἶχε ἀρχίσει νά ἔχει τίς ἀρνητικές του ἐπιδράσεις στήν ὑγεία τῶν ἀνθρώπων μας. Συνεπῶς, ἀντί νά συνεχίσουμε τόν δρόμο μας

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

μέσα ἀπό τά βουνά τῆς Σητείας πρός ἀνατολικά σύμφωνα μέ τά σχέδιά μας, ἔπρεπε νά διασχίσουμε κάθετα τό στενότερο σημεῖο τοῦ νησιοῦ μέ προορισμό τήν Ἱεράπετρα στή νότια ἀκτή - ἦταν ὁ μοναδικός κοντινός οἰκισμός ὅπου θά βρίσκαμε πέταλα. Μέ ἀργό καλπασμό, καθόλου παράξενο γιά ζῶα πού τούς ἔλειπαν πέταλα καί τροφή, τά ἄλογα μᾶς μετέφεραν τό ἑπόμενο πρωινό μέσα σέ τρεῖς ὧρες ἀπό τό Αἰγαῖο στό Λιβυκό πέλαγος. Κάναμε μία στάση στό χωριό Ἐπισκοπή μέ τήν ἐλπίδα πώς θά βρίσκαμε ἀρχαῖα νομίσματα καί δακτυλιόλιθους. Ὅσο προχωρούσαμε, τόσο ψιλότερη γινόταν ἡ ἀσβεστολιθική ἄμμος, τόσο λιγότερα τά ἐλαιόδενδρα. Τό τοπίο κατέληξε νά εἶναι γυμνό, χωρίς σκιά, καψαλισμένο ἀπό τόν ἥλιο. Κάποια στιγμή διακρίναμε τά λευκά τείχη τῆς Ἱεράπετρας. Δέν εἴχαμε συστατική ἐπιστολή πρός κάποιο συγκεκριμένο πρόσωπο ὁπότε δέν ὑπῆρχε ἄλλη ἐπιλογή ἀπό τό νά ἀναζητήσουμε τή φιλοξενία τοῦ ἐπισκόπου. Εἴχαμε ἔλθει ὅμως σέ πολύ ἀκατάλληλη στιγμή, ὁ σεβασμιώτατος ἐπισκεπτόταν τήν περίοδο ἐκείνη τίς περιοχές τῆς ἐπισκοπῆς του καί βρισκόταν τότε στή Μονή Τοπλοῦ. Ὁ ἡγούμενος, ἀντικαταστάτης τοῦ ἐπισκόπου, κοιτοῦσε «quam qui Jovis ignibus ictus» (σάν κεραυνοβολημένος), ὅταν μᾶς εἶδε νά σταματοῦμε μπροστά στήν ἐπισκοπική κατοικία καί νά κατεβαίνουμε ἀπό τά ἄλογα. Μᾶς ὁδήγησε στόν χῶρο ἐπισκέψεων, ἄν καί μέ ὄχι ἰδιαίτερα μεγάλο ὑπηρεσιακό ζῆλο, καί ἀμέσως μετά ἀπομακρύνθηκε. Κανείς δέν ἐρχόταν πρός ὑποδοχή μας καί εἴχαμε κουρασθεῖ νά περιμένουμε, ἀποφασίσαμε, λοιπόν, νά φύγουμε καί νά ἀναζητήσουμε κάποιο μέρος γιά νά κατασκηνώσουμε. Ὁποία ἔκπληξη ἐντούτοις ὅταν ἀνακαλύψαμε ὅτι ὁ ἡγούμενος μᾶς εἶχε κλειδαμπαρώσει στό δωμάτιο! Πέρασαν δύο ὧρες μέχρι νά ἐμφανισθεῖ μέ τόν συνοδό του, ἕναν νεαρό ἄνδρα ντυμένο εὐρωπαϊκά: ἦταν ὁ δάσκαλος τῆς περιοχῆς καί ὁ ἡγούμενος χρειαζόταν τή βοήθειά του γιά νά διαβάσει τήν ἐπιστολή τοῦ ἀρχιεπισκόπου τῆς Κάντιας. Ἄλλες δύο ὧρες κύλησαν, συμβούλια καί διαβούλια, τρέξιμο ἐδῶ κι ἐκεῖ ὥσπου τελικά μᾶς ὑπέδειξαν μερικά ἄδεια δωμάτια σέ ἕνα ἀπομακρυσμένο σπίτι ὅπου θά

μπορούσαμε νά καταλύσουμε. Ὁ Μουσταφά ἀγάς (συνοδός) κατόρθωσε νά ἀνακαλύψει ἕνα μικρό σιδερένιο σκεῦος ὅμοιο μέ αὐτά πού ἔχουν οἱ ράπτες γιά νά ζεσταίνουν τό σίδερό τους, καί ὁ ψηλός Μάρκος ἐμφανίσθηκε τήν ἴδια στιγμή μέ κατσαρόλα, ρύζι καί λίγο κρέας· αἰσθανθήκαμε ὅτι πλέαμε σέ πελάγη ὕψιστης ἀνατολίτικης… χλιδῆς. Δέν εἶχε προλάβει ἀκόμη νά βράσει ἡ πολυπόθητη σούπα καί ἐμφανίσθηκε ἕνας ἀξιωματικός πού τόν ἀκολουθοῦσαν ἀρκετοί στρατιῶτες. Μᾶς εἶπε ὅτι ὁ καϊμακάμης λυπᾶται, ἀλλά δέν εἶναι σέ θέση νά μᾶς ἐπισκεφθεῖ λόγῳ ἀδιαθεσίας καί ἐπιθυμεῖ νά μᾶς δεῖ ἀμέσως στό σπίτι του. Ξεκινήσαμε, λοιπόν, νά ἐπισκεφθοῦμε τόν ἄρρωστο διοικητή. Ἕνας λαβύρινθος ἀπό φτωχά δρομάκια πού τόν ἀποτελοῦσαν οἱ περίβολοι τῶν σπιτιῶν (τά λιγοστά παράθυρα τῶν σπιτιῶν ἐδῶ ἀνοίγουν πρός τά μέσα), μᾶς ἔφερε στό πολύ λιτό, σχεδόν χωριάτικο σπίτι τοῦ καϊμακάμη. Ἀντιληφθήκαμε ἀμέσως ὅτι τό κίνητρο τῆς βιαστικῆς πρόσκλησης ἦταν ἀποκλειστικά καί μόνο ἡ ἐπιθυμία τοῦ καϊμακάμη νά συμβουλευθεῖ ἕναν εὐρωπαῖο γιατρό. Ὁδήγησαν τόν συνοδό μου στό δωμάτιό του στόν ἐπάνω ὄροφο, ἐνῶ ἐγώ περίμενα στό ἰσόγειο. Δέν εἶχε περάσει πολλή ὥρα ὅταν ξαφνικά ἄνοιξαν μία πόρτα στό πίσω μέρος τοῦ σπιτιοῦ καί ἡ γυναίκα τοῦ καϊμακάμη, συνοδευόμενη ἀπό μία γριά σκλάβα, ἦλθε κρυφοπατώντας πρός τό μέρος μου. Μέ ἀγκάλιασε ἀπό τόν λαιμό, κάτι πού σέ ἐμᾶς συνηθίζεται μόνο μεταξύ φίλων, καί μετά ἀπό τόν ἐναγκαλισμό ἀκολούθησαν ἀποκαλύψεις ἐκ βαθέων: ἡ νεαρή γυναίκα μοῦ ἐξομολογήθηκε πώς τήν πάντρεψαν, πρός μεγάλη της δυστυχία, στά δώδεκά της χρόνια μέ τόν καϊμακάμη, ὅτι ὁ ἄνδρας της τή ζηλεύει τρομερά, ὅτι ἀπό τή στιγμή τοῦ γάμου ἐδῶ καί δεκατρία χρόνια δέν τῆς εἶχε ἐπιτρέψει οὔτε στόν κῆπο νά βγεῖ καί ὅτι ἐκτός ἀπό τή γριά σκλάβα τῆς ἀπαγορεύει ἄλλη συντροφιά. Μοῦ εἶπε ἐπίσης πώς ἔψαξε κρυφά νά μέ βρεῖ, γιατί καιγόταν ἀπό τήν περιέργεια νά μιλήσει μέ μιά Εὐρωπαία, γι’ αὐτό μέ παρακάλεσε νά μήν τή μαρτυρήσω. Ἴσως νομίσει κανείς μετά ἀπό ὅλα αὐτά πώς ἡ ὀμορφιά καί τά θέλγητρα τῆς νεαρῆς Τουρ29

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

κάλας θά μποροῦσαν νά παραβληθοῦν μέ ἐκεῖνα τῆς Ζουλάικα τοῦ Μίρτσα Σάφφυ (μυθικό ἀνατολίτικο ποίημα). Δυστυχῶς ἐδῶ πρέπει νά ἀπογοητεύσω τόν ἀναγνώστη. Ἕνα σκοῦρο τσίτι τουρκοευρωπαϊκῆς κοπῆς σκέπαζε τό ἀδύνατο σῶμα της, στό κεφάλι τό ἴδιο ὕφασμα δεμένο σάν τουρμπάνι καί στολισμένο μέ ψεύτικα λουλούδια, κακόγουστο ὑποκατάστατο τῶν κρυμμένων μαλλιῶν, ἐνῶ στό πρόσωπό της ἕνα στερεότυπο χαζό χαμόγελο ἀποκάλυπτε τά οὖλα καί δύο σειρές μεγάλων δοντιῶν, στερώντας της κάθε χάρη. Κάτι ἄλλο ὅμως στενοχωροῦσε τήν ἄμοιρη πολύπαθη γυναίκα περισσότερο ἀπό τή συζυγική ζήλεια καί αὐτό ἦταν ἡ ἀτεκνία της. Ἡ γριά σκλάβα τήν παρακίνησε νά μοῦ μιλήσει, μήπως καί τῆς προμήθευα κάποιο φάρμακο πού θά τή λύτρωνε ἀπό ἐκεῖνο τό ὄνειδος. Εἶχε γίνει τόσο πιεστική μέ τίς παρακλήσεις της ὥστε χάρηκα ὅταν ἄκουσα βήματα στή σκάλα. Ἡ γυναίκα γλίστρησε ἔξω μυστικά, ὑποτίθεται, ὅπως εἶχε ἔλθει, καί ρίχνοντας κάποιες ματιές πίσω της, μέ τήν ἐλπίδα στήν πραγματικότητα ὅτι θά δεῖ καί θά τή δοῦν. Ὁ γιατρός κατέβηκε νά μοῦ πεῖ ὅτι ἔπρεπε νά ἀσκήσω χρέη διερμηνέα στήν ἰατρική ἐπίσκεψη. Τό θέαμα τοῦ ἐπάνω ὀρόφου μέ ἔκανε νά αἰσθανθῶ ἀκόμα μεγαλύτερο οἶκτο γιά τή νεαρή σύζυγο: ὁ ἡλικιωμένος καϊμακάμης καθόταν μαραζωμένος καί σκυθρωπός ἐπάνω στό στρῶμα του πού ἦταν ριγμένο καταγῆς. Μελαγχόλησα πολύ, πράγμα πού συμβαίνει σέ κάθε φωτισμένο Εὐρωπαῖο ὅταν βρίσκεται ἀντιμέτωπος μέ τουρκικές οἰκογένειες: μέσα του ἐνισχύεται ἡ πεποίθηση, ὅτι ὅλα τά κακά καί τά ἀρνητικά τῆς ζωῆς τῶν μουσουλμάνων -ἀρνητικά σημεῖα πού ὑποσκάπτουν τήν Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία καί δέν θά τήν ἀφήσουν ποτέ νά ἀκμάσει- θά παύσουν νά ὑπάρχουν μόνο, ἄν ἡ χριστιανική διδασκαλία ἀντικαταστήσει τό Κοράνι καί μόνο ὅταν ἡ γυναίκα γίνει ἰσότιμη σύντροφος στό πλευρό τοῦ ἄνδρα παύοντας νά εἶναι μία ἄψυχη ὀδαλίσκη. Ἡ Ἱεράπετρα εἶναι ἀναμφισβήτητα ἀρχαιότατη πόλη. Ἦταν ἡ ἕδρα τῆς λατρείας τοῦ Δία καί σύμφωνα μέ τόν μύθο ἱδρύθηκε ἀπό τόν Κορύβαντα (Κύρβα), σύντροφο τῶν Κουρητῶν. Ἀρχικά ὀνομαζόταν Κύρβα, κατόπιν 30

Πύτνα, ἔπειτα Κάμιρος καί τελικά Ἱεράπυτνα, ὀνομασία πού διασώθηκε μέσα στό σημερινό «Ἱεράπετρα». Ἡ ἀρχαία πόλη ἔμοιαζε μέ τήν αἰγυπτιακή Ἀλεξάνδρεια: ἕνα τεῖχος πάχους εἴκοσι ποδιῶν τή συνέδεε μέ τό μικρό νησί ἀπέναντί της, πράγμα πού τῆς ἐξασφάλιζε ἄνετο λιμάνι, ἀλλά καί ἕνα ἐξαιρετικό προτείχισμα. Ἡ Ἱεράπυτνα κρατήθηκε μακριά ἀπό τίς ἐσωτερικές διχόνοιες τοῦ νησιοῦ· χρησιμοποιοῦσε τίς στρατιωτικές της δυνάμεις μόνο γιά τήν καθυπόταξη τῶν πόλεων στά ἀνατολικά καί τήν κατάκτηση τῶν γειτονικῶν περιοχῶν. Μετά ἀπό ἐπίμονο ἀγώνα καθυπέταξε καί κατέστρεψε τήν ἰσχυρή Πραισό, τήν τελευταία ἀντίπαλή της πόλη. Κατά τή ρωμαϊκή περίοδο, λίγο μετά τήν κατάκτηση τοῦ νησιοῦ ἀπό τόν Μέτελλο, ἡ Ἱεράπυτνα βρισκόταν στή μεγαλύτερή της ἀκμή. Σέ ἕνα ἀπό τά ἐνδιαφέροντα χειρόγραφα τοῦ Onorio Belli περί τῶν ἀρχαιοτήτων τῆς Κρήτης, τά ὁποῖα βρίσκονται στίς βιβλιοθῆκες τῆς Βενετίας, ἀναφέρονται τά ἑξῆς: «Ἡ Ἱεράπυτνα εἶχε τρία λιμάνια, τό ἕνα ἀπό τά ὁποῖα χρησιμοποιοῦσαν ἀποκλειστικά γιά ναυτικά γυμνάσια, ἐπίσης ἕνα ἀμφιθέατρο, δύο θέατρα, ἀρκετούς ναούς, θέρμες καί ὑδραγωγεῖα, ὅμως τό ἔτος 1508 ἔπληξε τήν πόλη ἕνας φοβερός σεισμός καί ἀπό τότε ἔχουν ἀπομείνει ἕνα καστέλλι καί ἕνα χωριό». Ὁ Onorio Belli (Βενετός ἰατρός) ἐπισκέφθηκε τήν Ἱεράπυτνα τό 1590. Ἀλλοῦ γράφει: «Τά θέατρα τῆς Ἱεράπυτνας εἶναι πολύ παράξενα λόγῳ τῆς ἰδιόρρυθμης ἀρχιτεκτονικῆς τους. Τό μικρό, στό ὁποῖο διακρίνονται ἀκόμη πολλές θέσεις, ἦταν διακοσμημένο μέ διπλή σειρά κιόνων ἰωνικοῦ ρυθμοῦ ἀπό κατάλευκο μάρμαρο. Γεῖσα καί κιονόκρανα ἦταν ἔξοχα δουλεμένα, πολλά στάλθηκαν γι’ αὐτόν τόν λόγο ἀπό τόν προβλεπτή στή Βενετία. Τά ἀγάλματα τῆς σκηνῆς ἦταν ἀπό στόκο, ὅμως τῆς στοᾶς ἦταν ἀπό γρανίτη ὅμοιο μέ ἐκεῖνο τῶν δύο κιόνων στήν πλατεία τοῦ Ἁγίου Μάρκου. Ἐδῶ καί στή Γόρτυνα ὑπάρχουν πολλά κομμάτια ἀπό τέτοιους κίονες· πρέπει νά ἔχουν μεταφερθεῖ ἀπό τήν Αἴγυπτο, γιατί πουθενά στήν Κρήτη δέν βρίσκει κανείς αὐτόν τόν γρανίτη. Ἡ σκηνή τοῦ μεγαλύτερου θεάτρου ἦταν ἀπό λευκό μάρμαρο καί κόκκινη πέτρα παρόμοια μέ αὐτή τοῦ ἀμφιθεάτρου τῆς

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

Βερόνας, τή στόλιζαν δέ κίονες, κορωνίδες καί ἄλλες πλούσιες διακοσμήσεις ἰωνικοῦ ρυθμοῦ. Τώρα ὅλα αὐτά τά θαυμάσια πράγματα ἔχουν γίνει ἕνας σωρός ἐρείπια!». Ἀπό τήν τελευταία παρατήρηση τοῦ Onorio Belli πρίν ἀπό 280 χρόνια μπορεῖ κανείς νά φαντασθεῖ τίς σημερινές ἀρχαιότητες τῆς Ἱεράπετρας. Τό ἀμφιθέατρο πού ἀναφέρει ὅτι ἦταν κτισμένο ἀνάμεσα σέ δύο βράχους, διακρίνεται ἀκόμη, ἀλλά δέν παρουσιάζει ἐνδιαφέρον παρά μόνο ἀπό τήν ἄποψη ὅτι σπάνια συναντᾶ κανείς ἀμφιθέατρα σέ χῶρες ὅπου κυριαρχεῖ ἡ ἑλληνική τέχνη. Στή περίπτωση τοῦ ἀμφιθεάτρου συνάγεται τό συμπέρασμα ὅτι ἡ Ἱεράπετρα εἶχε πολύ στενές ἐμπορικές σχέσεις μέ τήν Ἰταλία, διότι τό ἀμφιθέατρο δέν κατασκευάσθηκε παρά γιά τούς ἐμπόρους ἀπό τή Δύση, ρωμαίους ἱππεῖς καί ἀπελεύθερους πού δέν ἤθελαν νά στερηθοῦν τά γρυλλίσματα τῶν ζώων καί τά αἱματηρά θεάματα τοῦ τσίρκου. Τή σημερινή Ἱεράπετρα θά τή χαρακτήριζε κανείς μεγάλο χωριό, παρ’ ὅλο πού εἶναι ἡ τέταρτη σέ πληθυσμό κρητική πόλη καί πρωτεύουσα τοῦ ἀνατολικοῦ διαμερίσματος τοῦ νησιοῦ. Οἱ κάτοικοί της -χριστιανοί εἶναι μόλις οἱ μισοί- ζοῦν ἀποκλειστικά ἀπό τούς ἐλαιῶνες γύρω ἀπό τήν πόλη, οἱ σοδειές μάλιστα εἶναι τόσο πλούσιες ὥστε στέλνουν ἐτησίως 2.000 τόνους στό ἐξωτερικό. Ἡ Ἱεράπετρα ἀριθμεῖ τετρακόσια σπίτια, τά περισσότερα στήν πλευρά τοῦ ἀρχαίου λιμανιοῦ πού ἔχει καλυφθεῖ ὁλοκληρωτικά ἀπό χώματα. Πίσω ἀπό τά σύγχρονα σπίτια πρός βορρά βλέπει κανείς τά ἐρείπια τῆς ἀρχαίας Ἱεράπυτνας στούς πρόποδες ἑνός βουνοῦ ὅπου στήν κορυφή του, ὕψους 3.000 ποδιῶν, βρίσκεται μιά μικρή ἐκκλησία ἀφιερωμένη στόν Τίμιο Σταυρό. Ἡ διαπίστωσή μου πώς οἱ ἀρχαιότητες τῆς πόλης δέν παρουσιάζουν σημαντικό ἐνδιαφέρον γιά τόν ταξιδιώτη, ἀφορᾶ μόνο τά ὁρατά ἐρείπια, γιατί κατά τά ἄλλα κάθε φορά πού σκαλίζαμε τή γῆ, ἔρχονταν στήν ἐπιφάνεια ἐνδιαφέροντα εὐρήματα. Κατά τή διάρκεια τῆς παραμονῆς του στήν Κρήτη, ὁ πλοίαρχος Spratt πληροφορήθηκε ὅτι σέ ἀνασκαφές ἑνός εὔπορου Ἕλληνα στήν Ἱεράπετρα εἶχαν βρεθεῖ δύο ὡραῖα διατηρημένες σαρκοφάγοι ἀνάμεσα στό θέατρο καί στό ἀμφιθέατρο. Ὁ Spratt

ἔστειλε ἀπευθείας τήν εἴδηση στόν διευθυντή τοῦ Βρετανικοῦ Μουσείου τοῦ Λονδίνου κι ἐκεῖνος τῶν ἐξουσιοδότησε νά τίς ἀγοράσει. Τέλη Δεκεμβρίου 1 8 6 0 , ἀρχές Ἰανουαρί- Ἡ κατάβαση τῆς Τουρκικῆς σημαίου 1861 οἱ ας στό φρούριο “Καλές” στήν Ἱεράσαρκοφά- πετρα, 13.11.1898, φωτ. Ἀλικιώτης. γοι φορτώθηκαν στό κυβερνητικό πλοῖο «Medina» μέ προορισμό τήν Ἀγγλία. Ἦταν ἀπό λευκό παριανό μάρμαρο, ἡ μεγαλύτερη σαρκοφάγος εἶχε πολύ λεπτοδουλεμένο γλυπτό διάκοσμο καί στίς τέσσερεις πλευρές, ὁ ὁποῖος ἀπεικόνιζε τά σημαντικότερα ἐπεισόδια ἀπό τή ζωή τοῦ Ἀχιλλέα. Ὁ πλοίαρχος Spratt εἶχε σχεδιάσει δύο ἀπό αὐτά τά ἀνάγλυφα καί τά δημοσίευσε στό βιβλίο του γιά τήν Κρήτη: καί τό λιγότερο ἀσκημένο μάτι διαπιστώνει ὅτι δέν ὑπολείπονται τῶν τελειοτέρων γλυπτῶν τῆς Ἀκρόπολης οὔτε στή σύνθεση οὔτε στήν τεχνική, μᾶς δίνουν δέ μιά εἰκόνα τῆς ὑψηλῆς καλλιτεχνικῆς ποιότητας στήν ἀρχαία Κρήτη. Κι ἐμεῖς ἔμελλε νά δοῦμε ἀπό κοντά πρόσφατα ἀνεσκαμμένα καλλιτεχνήματα. Ἀφοῦ ὁλοκληρώθηκε ἡ ἐπίσκεψή μας στά λιγοστά ἐρείπια τῆς ἀρχαίας Ἱεράπυτνας, μᾶς ὁδήγησαν σέ ἕνα εἶδος ἀποθήκης ὅπου βρίσκονταν καταγῆς τέσσερα παρατημένα ἀγάλματα. Ὁ δάσκαλος προσπαθοῦσε μέ κρητική ἀφέλεια νά μᾶς ἐξηγήσει τί παριστάνει τό καλύτερα διατηρημένο ἀπό αὐτά τά ἀγάλματα: ἄλλοι, μᾶς εἶπε, βλέπουν τή μορφή ἑνός ἥρωα τῆς ἑλληνικῆς ἀρχαιότητας, ἄλλοι τόν ἀρχάγγε31

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

μιοῦ στή θέση τῆς ἀρχαίας Ἱεράπυτνας. Τό κτῆμα ἀνῆκε σέ ἕναν Τοῦρκο, ὁ ὁποῖος λίγο μετά πέθανε, ὁπότε κτῆμα καί ἀγάλματα τά κληρονόμησαν τά παιδιά του καί ἐπειδή ἦταν ἀνήλικα, ἡ διοίκηση μοίρασε ἕνα μέρος τῆς κληρονομιᾶς στά ὀρφανά καί τό ὑπόλοιπο χορηγήθηκε γιά τήν ἀνέγερση τοῦ τζαμιοῦ. Λόγῳ τοῦ ὅτι δέν ὑπάρχουν δένδρα καί σκιά, ἡ Ἱεράπετρα δέν προσφέρει στόν ταξιδιώτη οὔτε εὐχάριστη διαμονή οὔτε γραφικότητες. Μόνο ἀπό τήν πλευρά τῆς θάλασσας παρουσιάζει μιά χαριτωμένη εἰκόνα. Ἕνα μικρό χωριό στά κλίτη τῶν βουνῶν τῆς βόρειας πλευρᾶς ἀποτελεῖ εὐχάριστο θέαμα μέ τά γοητευτικά κατάλευκα σπιτάκια Φωτογραφία τῆς Ἱεράπετρας τοῦ Fred Boissonnas, 1911. του νά ἀστράπτουν μέσα σέ ἕνα τοπίο καταπράσινο ἀπό πικροδάφνες καί λυγαριές· κι αὐτή ὅμως ἡ χαρά διαλύεται στό λο Μιχαήλ, ἄλλοι πάλι τόν Χάροντα. Ἀκούἄκουσμα ὅτι τό χωριό εἶναι τόπος ἐξορίας τῶν γαμε τίς ἑρμηνεῖες του, ἐνῶ μπροστά μας βλέδύστυχων λεπρῶν. Ἡ τρομερή ἀσθένεια φαίπαμε ἀναμφίβολα ἕνα ἄγαλμα ρωμαίου αὐτονεται ὅτι ἔχει τέτοια ἐξάπλωση στήν Κρήτη πού κράτορα, ὕψους δώδεκα ποδιῶν. Ἡ δαφνοἀπό πλευρᾶς διοίκησης δέν λαμβάνεται κανένα στεφανωμένη κεφαλή ἦταν ἀποχωρισμένη μέτρο γιά τήν καταπολέμησή της. Κάθε ἐπαρἀπό τόν κορμό καί εἶχε μεγάλες φθορές στό χία ἔχει λίγο ἤ πολύ κάποιο συγκεκριμένο μέπρόσωπο, κυρίως στή μύτη. Ὁ δεξιός βραχίορος γιά τή διαμονή τῶν λεπρῶν, ἀπό τό ὁποῖο νας ἔλειπε τελείως, ἐνῶ ὁ ὡραιότατα δουλεδέν ἐπιτρέπεται νά μετακινηθοῦν. Ὅπως στά μένος θώρακας εἶχε παραμείνει ἄθικτος· ἀπειπερίχωρα τῶν πόλεων Χανιά, Κάντια καί Ρέκονίζονταν ἡ θεά Νίκη νά στεφανώνει ἕναν θυμνο, ἔτσι καί στήν Ἱεράπετρα βλέπουμε ἕνα ἥρωα, στή μέση ἡ λύκαινα μέ τόν Ρωμύλο καί χωριό νά κατοικεῖται ἀποκλειστικά ἀπό τούς τόν Ρέμο καί στό περίγραμμα ἀνθρώπινες κεἄμοιρους παρίες τῆς Ἱεράπετρας καί τῆς Σηφαλές καί ἀετοί. Τά πόδια τοῦ ἀγάλματος στητείας. ρίζονταν στήν πλάτη μιᾶς σκυφτῆς γυναικείας Ἄς μήν παραμείνουμε ἄλλο σέ αὐτό τό λυφιγούρας. Στό δεύτερο ἄγαλμα ἔλειπε τό κεπηρό θέμα καί ἄς στρέψουμε τώρα τήν προφάλι, ὁ δεξιός βραχίονας καί τό ἀριστερό χέρι. σοχή μας στό λιμάνι, στόν μικρό ἐκεῖνο στόΤό ἔξοχα δουλεμένο ἔνδυμα μέ τίς πλούσιες λο τῶν χαριτωμένων καϊκιῶν μέ τά κόκκινα πτυχές του κάλυπτε πυκνά το σῶμα, ἔτσι ὥστε ἱστία. Σέ πρώτη ματιά φαίνονται νά κάθονται θά νόμιζε κανείς πώς πρόκειται γιά τήν Puἀγκυροβολημένα καί ἀργόσχολα στό λιμάνι, dicitia (προσωποποίηση τῆς ἁγνότητας στή ἐμεῖς ὅμως, σέ ἕνα ταξιδάκι μέ τή βάρκα μας, ρωμαϊκή μυθολογία) ἄν στό σῶμα δέν ἦταν εἴχαμε ἤδη τήν εὐκαιρία νά διαπιστώσουμε ὅτι ἀποτυπωμένη μιά χαρακτηριστική ἀνδρική δύτά πράγματα εἶναι διαφορετικά. Ἡ ἀκτή αὐτή ναμη καί ἄν ἡ ἐπιγραφή στό βάθρο τοῦ ἀγάλτῆς Κρήτης, γνωστή γιά τά ἐξαιρετικά της ματος δέν ἀναφερόταν σέ ἄνδρα. Τά ἄλλα δύο σφουγγάρια, συγκεντρώνει τούς καλοκαιριἀγάλματα ἦταν ἀκέφαλα, ὅμως φαινόταν νούς μῆνες γύρω στίς ἑκατό βάρκες. Τό πλήκαθαρά ἀπό τήν κλασική κομψότητα τῶν ρωμα κάθε καϊκιοῦ ἀποτελοῦν ἕξι ἕως ἐννιά ἐνδυμάτων ὅτι παρίσταναν γυναικεῖες φιδύτες πού δέν εἶναι Κρητικοί, ἀλλά κάτοικοι γοῦρες. τῶν νησιῶν τοῦ Αἰγαίου, κυρίως τῆς Σύμης, τῆς Τά τέσσερα ἀγάλματα εἶχαν βρεθεῖ στή Χάλκης καί τῆς Καλύμνου, νησιῶν ἄγονων καί διάρκεια τῶν ἐργασιῶν θεμελίωσης ἑνός τζα32

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

χωρίς ἐμπόριο. Τό σφουγγάρι ἦταν ἤδη γνωστό κατά τήν ἀρχαιότητα καί τό χρησιμοποιοῦσαν γιά νά ἀπορροφᾶ τήν ὑγρασία στήν περικεφαλαία καί στίς μπότες. Τήν ἐποχή τοῦ Ἀριστοτέλη τό ἐμπορεύονταν, ὁ ἀθηναῖος φιλόσοφος μάλιστα ἀναφέρει πώς τά καλύτερα σφουγγάρια προέρχονται ἀπό μεγάλα θαλάσσια βάθη λόγῳ τῆς σταθερῆς θερμοκρασίας πού ἐπικρατεῖ ἐκεῖ. Ὅταν κάνουμε χρήση αὐτοῦ τοῦ καθημερινοῦ ἀντικειμένου, ἐλάχιστα ἀναλογιζόμαστε πόσο κοπιαστική εἶναι ἡ ἐργασία τῶν καημένων τῶν δυτῶν καί σέ πόσους κινδύνους εἶναι ἐκτεθειμένοι! […] Ὁ κύριος Ἐλευθεριάδης μοῦ δώρισε στήν Ἱεράπετρα ἕνα ἀπολιθωμένο ὄστρα- Φωτογραφία τῆς περιοχῆς “Κάτω Μερά” Ἱεράπετρας ἀπό κο ὅπου μέσα στό κέλυφος ἦταν φυτρω- τή φωτογραφική συλλογή τοῦ Paul Blanc, ἀνάμεσα στά ἔτη 1886-1901· πηγή Ἱστορικό Ἀρχεῖο Κρήτης. μένο ἕνα μεγάλο, κομψό καί στρογγυλό σφουγγάρι. Ἦταν ἕνα τόσο ἐνδιαφέρον Besson πού εἶχε ἀναλάβει τό 1799 τήν ἀπομουσειακό κομμάτι πού μέ τήν ἄδεια τοῦ στολή νά φέρει τόν Βοναπάρτη ἀπό τήν Αἴγυδωρητῆ τό χάρισα ἀργότερα στή συλλογή τοῦ πτο στήν Εὐρώπη, ἡ ἱστορία αὐτή εἶναι πλαΜουσείου Φυσικῆς Ἱστορίας τῆς Γενεύης. Ὁ στή. Ἕνας γνωστός μου, ἀξιόπιστο πρόσωπο, Ἐλευθεριάδης προέρχεται ἀπό καλή οἰκογένεια μέ διαβεβαίωσε ὅτι ἄκουσε τόν ἴδιο τόν ἀντιτῆς Ἱεράπετρας καί προσφέρει στό σχολεῖο τῆς ναύαρχο νά λέει πώς ἔφερε τόν μεγάλο στραπόλης τίς ὑπηρεσίες καί τίς γνώσεις του. Ὁ τηλάτη ἀπό τήν Αἴγυπτο στήν Τουλώνα χωοἰκοδεσπότης μας, ὁ ἀναλφάβητος ἡγούμενος, ρίς νά ἀγκυροβολήσουν πουθενά, διότι ἀγγλιτόν εἶχε παρακαλέσει νά τοῦ διαβάσει τή συκές κορβέτες παρακολουθοῦσαν στενά τίς κιστατική ἐπιστολή τοῦ ἀρχιεπισκόπου· τό πενήσεις τοῦ Βοναπάρτη. Ἀπό τήν ἄλλη πλευριεχόμενο τῆς ἐπιστολῆς φαίνεται ὅτι ἦταν ἡ ρά πάλι, βρῆκα στό Precis de l’ histoire de l’ emαἰτία πού τόν παρακίνησε νά μᾶς ὑποδεχθεῖ μέ pire ottoman τοῦ Alix (1822) ὑπαινιγμούς πού, τόσο μεγάλη εὐγένεια. Δέν περιορίσθηκε στό ἄν συνδεθοῦν μέ πραγματικά τοπικά γεγονόνά μᾶς χρησιμεύσει ὡς ξεναγός, ἀλλά μᾶς γέτα, φαίνεται πολύ πιθανή ἡ ὑπόθεση μίας ἐπίμισε καί δῶρα: ἐκτός ἀπό τό ὄστρακο μοῦ ἔδωσκεψης τοῦ Βοναπάρτη στήν Κρήτη, ὄχι ὅμως σε μία σκελετωμένη σαύρα τέτοιων διαστάσεων τό 1799, ἀλλά τήν προηγούμενη χρονιά, τήν πού μερικοί Ἱεραπετρίτες νόμισαν πώς εἶναι ἐποχή δηλαδή πού ὁ ἀρχιστράτηγος τῶν γαλσκελετός ἐκκολαπτόμενου μικροῦ κροκόδειλικῶν στρατιωτικῶν δυνάμεων ἦταν στήν λου, μοῦ χάρισε ἐπίσης καί πολλές ἀρχαῖες πήἈνατολή. Δέν μπόρεσα νά μάθω τόν λόγο, πάνλινες φιάλες, ἄλλα ἀγγεῖα καί διάφορους τως εἶναι βέβαιο ὅτι τέλη τοῦ περασμένου ὄμορφους δακτυλιόλιθους. αἰώνα ἕνα ἄγνωστο πλοῖο ἀγκυροβόλησε στή Ὁ Sieber ἀναφέρει μεταξύ ἄλλων τίς ἀφηθάλασσα τῆς Ἱεράπετρας καί ὁ πλοίαρχος ἀπογήσεις τῶν ντόπιων σχετικά μέ τόν Βοναπάρτη: βιβάσθηκε μόνο στή στεριά. Γενικά στήν λένε πώς, ἐπιστρέφοντας ἀπό τήν Αἴγυπτο, Κρήτη οἱ πλοίαρχοι θεωροῦνται ὑψηλά ἱστάἔφθασε ἐδῶ μέ ἕνα πλοῖο, ἀλλά ἐπειδή δέν ἤθεμενα πρόσωπα, ὁ ξένος, λοιπόν, βρῆκε κατάλε νά τόν ἀναγνωρίσουν, τό σπάνιο αὐτό πελυμα στό σπίτι μιᾶς ἡλικιωμένης κυρίας, ριστατικό ἔγινε γνωστό μόνο ἀφοῦ εἶχε ἤδη ἐπιγνωστῆς γιά τήν ὀμορφιά καί τήν κομψότηβιβασθεῖ ξανά στό πλοῖο πρός ἀναχώρηση. τά της, ἀλλά καί γιά τήν εὐγένεια καί τό αἴσθηΣύμφωνα μέ μαρτυρία τοῦ ἀντιναύαρχου μα φιλοξενίας της. Μία ἡμέρα ἔμεινε ἐκεῖ ὁ μυ33

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

φράγκα, γιατί, λοιπόν, νά μήν ἀνταμείψει ὁ φίλος τῆς περιπέτειας, στρατηγός Βοναπάρτης, τήν εἰκοσιτετράωρη φιλοξενία στό σπίτι τῆς ὡραίας εὐγενικῆς κυρίας μέ 25.000 φράγκα; Ἡ εὐνοούμενη ἐκείνη πέθανε ἄτεκνη καί τό ἐνδιαφέρον τεκμήριο πέρασε στά χέρια κάποιου Φαφουτάκη, ὁ ὁποῖος ἦταν συγγενής της. Ἡ αἱματηρή ἐξέγερση τοῦ 1866 προκάλεσε πραγματικές μετακινήσεις πληθυσμοῦ στήν Κρήτη, ἔτσι καί ὁ Φαφουτάκης ἔφυγε ἀπό τήν Ἱεράπετρα καί πῆγε στά Χανιά. Ὅταν τόν γνώρισα καί ἄκουσα ἀπό τόν ἴδιο νά λέει ὅτι κληρονόμησε ἐκεῖνο τό χαρτί, ἔκανα ὅ,τι ἦταν δυΦωτογραφία τῆς Ἱεράπετρας τοῦ Τούρκου φωτογράφου νατό γιά νά τόν πείσω νά μοῦ τό δείξει Rahmi Behaeddin τό 1900· πηγή Ἵδρυμα Ἐλ. Βενιζέλος. καί νά μοῦ ἐπιτρέψει νά τό ἀντιγράψω, ἀλλά ἐκεῖνος δέν ἤθελε νά συζητήσει τό στηριώδης ξένος χωρίς νά ἀποκαλύψει ποιός θέμα καί γιά νά ἀπαλλαγεῖ ἀπό τίς ἐπανειἦταν, ἀπό ποῦ ἐρχόταν καί ποῦ πήγαινε. Ὁ λημμένες κρούσεις μου, μοῦ εἶπε τελικά ὅτι τό ὑπηρέτης τῆς κυρίας τόν συνόδευσε στό πλοῖο εἶχε ὁ γιός του. Εἶναι ἐντυπωσιακό καί ἀξίζει κι ἐπιστρέφοντας εἶπε πώς κάτω ἀπό τό μανά ἀναφερθεῖ ἐξάλλου πώς αὐτός ὁ κύριος Φαξιλάρι του ὁ ξένος ἄφησε ἕνα χαρτί πού πρέφουτάκης ζεῖ σέ ἕνα ἀπομακρυσμένο μέρος τοῦ πει ὁ ἴδιος ὁ οἰκοδεσπότης νά παραδώσει νησιοῦ, μακριά ἀπό τίς πολιτισμένες πόλεις προσωπικά στόν πρόξενο τῆς Γαλλίας στήν Ἡράκλειο, Χανιά καί Ρέθυμνο, ὅπου δέν ὑπάρΚάντια. Κανείς στήν Ἱεράπετρα δέν ἤξερε νά χει καμία ἐπαφή μέ τήν Εὐρώπη, ἐντούτοις ἔκαδιαβάσει τή γραφή ὁπότε ὁ οἰκοδεσπότης νε κάτι ἀσυνήθιστο, ἀκόμη καί γιά Κρητικούς πῆγε χωρίς καθυστέρηση στό Ἡράκλειο καί πού ζοῦν στίς πόλεις: ἔστειλε τόν γιό του στή ἔδωσε στόν πρόξενο τῆς Γαλλίας, τόν κύριο Γαλλία, ὅπου ἔμεινε ἕξι χρόνια καί σπούδασε Λουκάκη, τό χαρτί. Μεγάλη ἦταν ἡ ἔκπληξη γεωπονική στό Παρίσι καί στή Lyon. Ἀκόμη καί τοῦ ἁπλοῦ ἀνθρώπου ὅταν ἄκουσε τόν κύριο ἄν ὁ ἀντιναύαρχος Besson ὀρθά διαβεβαίωνε Λουκάκη νά λέει: τόν γνωστό μου ὅτι ὁ Ναπολέων δέν προσά«Ξέρετε ὅτι φιλοξενήσατε τόν περίφημο ραξε στήν Κρήτη κατά τήν ἐπιστροφή του ἀπό στρατηλάτη Βοναπάρτη καί ὅτι μέ αὐτό τό τήν Αἴγυπτο, τά δεδομένα εἶναι ἐπαρκῆ ὥστε χαρτί μοῦ δίνει ἐντολή νά σᾶς πληρώσω νά μήν ἐπιτρέψουν ἀμφισβητήσεις σχετικά μέ 25.000 φράγκα; Ὁρίστε, κοιτάξτε τήν ὑποτή σύντομη ἐπίσκεψη τοῦ μεγάλου στρατηγοῦ γραφή του!». στήν Κρήτη τό τέλος 1798». […] Ἡ ἱστορία αὐτή ἀποδεικνύει δύο χαρακτηΚλείνοντας ἐπισημαίνουμε ὅτι ὅσα ἀνωριστικές ἰδιότητες τοῦ ἰδιοφυοῦς Κορσικανοῦ: τέρω παραθέσαμε, βοηθοῦν νά ἀναθερμαντό στοιχεῖο τῆς γενναιοδωρίας καί τήν ἐπιθυθεῖ καί νά ἀναζωογονηθεῖ ὁ δεσμός τῶν νεμία τῆς ἀνωνυμίας. Ὅπως εἶναι γνωστό, κάποτε οτέρων γενεῶν μέ τό ἱστορικό καί πολιτισμικό εἶχε παρουσιασθεῖ ὡς ἁπλός πολίτης στό ἰδιοπαρελθόν μας. κτήτη ἑνός καφενείου καί φεύγοντας δέν πλήρωσε, ἀλλά πῆρε πίστωση γιά ὅ,τι εἶχε πιεῖ· τήν ἑπομένη ὁ Βοναπάρτης τοῦ ἔστειλε 10.000

Ἀθωνικά ἀφηγήματα Ἀντωνίου Ἐμμ. Στιβακτάκη, ἐκπαιδευτικοῦ-συγγραφέως (Α΄) Τά λόγια τοῦ Γέροντα στόχευαν καί τή δική μου καρδιά

Ἦταν καλοκαίρι τοῦ 1979. Μόλις εἶχα ὁλοκληρώσει τίς σπουδές μου, εἶχα πάρει τό πτυχίο μου καί ἀνέμενα νά λήξει ἡ ἀναβολή πού εἶχα λάβει λόγῳ σπουδῶν, γιά νά παρουσιαστῶ στόν στρατό καί νά ὑπηρετήσω τήν ἰσχύουσα τότε εἰκοσιδυάμηνη θητεία μου. Ἡ διάθεση καί ἡ ψυχική μου κατάσταση ἐπηρεάζονταν ἀπό ἀνάμεικτα συναισθήματα, δεδομένου καί τοῦ γεγονότος ὅτι ἡ στρατιωτική θητεία ἀποτελεῖ πάντα γιά ἕνα νεαρό ἄνδρα «ὁρόσημο» στή ζωή του, πού πολλάκις ἀλλάζει κυριολεκτικά ἤ καί καθορίζει τήν ἴδια τή «φιλοσοφία» του γιά τή ζωή. Εἶναι ἐπίσης, τουλάχιστον τότε ἦταν, μιά πολύμηνη χρονική περίοδος, πού προσφέρει σημαντικές ἐμπειρίες, ἀλλά «κρύβει» καί ποικίλους κινδύνους, πού μπορεῖ νά σημαδέψουν τή μετέπειτα πορεία του. Αὐτήν ἀκριβῶς τή χρονική περίοδο τῆς «ἀμήχανης» ἀναμονῆς κάποιος φίλος μοῦ ἔκανε ἕνα πολύτιμο δῶρο, ἕνα βιβλίο πού μόλις εἶχε κυκλοφορήσει ἀπό τήν Ἱερά Μονή Φιλοθέου καί εἶχε τόν τίτλο «Ἔκφρασις Μοναχικῆς Ἐμπειρίας». Ἦταν ἕνα πολυσέλιδο βιβλίο, τό ὁποῖο περιεῖχε δεκάδες «ἀπαντητικές» ἐπιστολές τοῦ Ὁσίου Γέροντος Ἰωσήφ τοῦ Σπηλαιώτου τοῦ Ἡσυχαστοῦ, τοῦ μεγάλου νηπτικοῦ Πατέρα τοῦ Ἄθω, σέ πνευματικά του παιδιά τά ὁποῖα ζοῦσαν στόν κόσμο «μοναστάς καί κοσμικούς». Αὐτό ἦταν ὅ,τι πολυτιμότερο θά μποροῦσε νά μοῦ προσφέρει κανείς τή συγκεκριμένη στιγμή. Τά «προλογικά σημειώματα» τοῦ βιβλίου, γραμμένα ἀπό τόν Καθηγούμενο Γέροντα Ἐφραίμ Φιλοθεΐτη, στά ὁποῖα ἀναφερόταν πολύ συνοπτικά στόν Ὅσιο Γέροντα Ἰωσήφ καί

στήν ἀσκητική ζωή πού ἔζησε κοντά του, καθώς καί στό περιεχόμενο τοῦ βιβλίου, ἔκαμαν ἐντονότερη τήν ἐπιθυμία μου νά ἀναδιφήσω στίς σελίδες του καί νά γευθῶ, ἄν βέβαια μποροῦσα, τό «ὕδωρ τό ζῶν», δηλαδή τόν λόγο τῆς Χάριτος πού περιεῖχε. Ἰδιαίτερα ἄγγιξαν τήν ψυχή μου τά λόγια τοῦ Γέροντος Ἐφραίμ ὅτι «θά αἰσθανθοῦν ὡσάν νερό δροσερό τήν ἀνάγνωσιν τοῦ ταπεινοῦ τούτου βιβλίου ὅσοι θέλουν νά σβήσουν μέσα τους τό πῦρ τό φιλόϋλον καί νά ἀνάψουν εἰς τήν καρδίαν τους τό ἄϋλον πῦρ τῆς θείας ἀγάπης». Ἡ πνευματική πρόκληση λοιπόν ἦταν μεγάλη καί ἡ πρόσκληση νά ψηλαφήσω «κατά τήν ἐμήν δύναμιν» τίς σελίδες του ἦταν πολύ ἑλκυστική καί πλέον ἀναπότρεπτη. Ἄρχισα νά τό διαβάζω μέ πνευματική «βουλιμία» καί ἀμέσως κατάλαβα ὅτι ἦρθε νά μέ «συναντήσει» τήν κατάλληλη ὥρα παρά τό γεγονός ὅτι μέ ἔβαζε ξαφνικά καί ἀπότομα σέ ἄγνωστα καί «βαθειά πνευματικά νερά». Ἄν καί ἤμουν (καί εἶμαι) ἄγευστος τῆς ἀληθινῆς προσευχῆς καί τῆς γνήσιας ὀρθόδοξης χριστιανικῆς ζωῆς, τά λόγια τοῦ Γέροντος Ἰωσήφ τά καταλάβαινα πολύ καλά καί κάθε ἐπιστολή πού διάβαζα εἶχα τήν αἴσθηση, νόμιζα ὅτι ἀπευθυνόταν καί σ᾿ ἐμένα. Οἱ ἐρωτήσεις, οἱ ἀπορίες, οἱ σκέψεις τῶν ἐρωτώντων ἦταν καί δικές μου ἀπορίες καί σκέψεις καί οἱ ἀπαντήσεις τοῦ Γέροντα στόχευαν καί τή δική μου καρδιά. Τό βιβλίο μοῦ κράτησε συντροφιά ὅλο τό χρονικό διάστημα μέχρι νά παρουσιαστῶ στό στρατό καί ὅταν τόν Φεβρουάριο τοῦ 1980 παρουσιάστηκα ὡς νεοσύλλεκτος, μετά τή βασική μου ἐκπαίδευση, μέ τήν πρώτη ἄδεια πού ἔλαβα, ἐπιστρέφοντας ἀπό τό σπίτι μου στή μονάδα πού τοποθετήθηκα στό Χαϊδάρι Ἀττικῆς, στό Κέντρο Ἐκπαίδευσης Διαβιβάσεων (Κ.Ε.Δ/Β), γιά νά ἐξειδικευτῶ στήν εἰδικότητα πού εἶχα λάβει, τό πῆρα μαζί μου καί

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

ὅταν μποροῦσα νά «ξεκλέψω» λίγο χρόνο, διάβαζα καί κάποια ἀπό τίς ἐπιστολές τοῦ Γέροντος Ἰωσήφ, ἡ ὁποία «μιλοῦσε» πάντα στήν καρδιά μου, γαλήνευε τήν ψυχή μου, ἁπάλυνε τήν ἔνταση καί καμιά φορά καί τήν «ἀγριότητα» τῆς καθημερινότητας μέσα στό στρατόπεδο, δίνοντάς μου κουράγιο, ἐλπίδα καί δύναμη καί ἴσως προετοιμάζοντάς με γιά μία ἄλλη, αὐτή τή φορά «πνευματική στρατιωτική θητεία», ἰσόβια, τήν ὁποία ἔπρεπε νά ἀκολουθήσω καί ἐπιμελῶς «διά βίου» νά ὑπηρετήσω, φυσικά ἄν ἤθελα καί ἄν μποροῦσα! Ἀκόμη καί ὅταν κάποιος συστρατιώτης ἀντιλήφθηκε τό περιεχόμενο τοῦ βιβλίου πού διάβαζα καί μοῦ μίλησε ἀπαξιωτικά καί περιφρονητικά γι᾿ αὐτό καί γιά τό «εἶδος» τῶν ἐπιλογῶν μου, αὐτό ὄχι μόνο δέν μέ στενοχώρησε, ἀλλά ἀπεναντίας μοῦ προκάλεσε ἕνα συναίσθημα ξεχωριστῆς χαρᾶς, πού δέν μπόρεσα ποτέ νά ἐξηγήσω. Καί ὅλα αὐτά παρά τό γεγονός ὅτι ὅσα ἀνέφερε ὁ Γέροντας Ἰωσήφ μοῦ ἦταν δύσκολο νά τά ἀκολουθήσω καί σχεδόν ἀπίθανο νά διακρίνω κάποια ἀπό τά χαρακτηριστικά πού ὀνόμαζε ἀρετές στήν ἄξεστη καί ἀκαλλιέργητη πνευματικά ψυχή μου. Ἔκτοτε ἀναζήτησα πληροφορίες καί διάβασα καί ἄλλα βιβλία γιά τόν ἀοίδιμο Γέροντα Ἰωσήφ τόν Σπηλαιώτη τόν Ἡσυχαστή. Ἐπισκέφθηκα πολλάκις τά Μοναστήρια, τά ὁποῖα ἐπάνδρωσαν, κοινοβιοποίησαν καί ἀναγέννησαν τά πνευματικά του παιδιά καί τά πνευματικά του ἐγγόνια. Γνώρισα ἀπό κοντά καί πῆρα τήν εὐχή τῶν ὑποτακτικῶν του Ἱερομονάχου Χαραλάμπους Διονυσιάτου, Ἱερομονάχου Ἐφραίμ Φιλοθεΐτου καί μοναχοῦ Ἰωσήφ Βατοπαιδινοῦ. Ὁδοιπόρησα στόν Ἅγιο Βασίλειο, στά Κατσουνάκια καί στή Μικρή Ἁγία Ἄννα, ὅπου ἀσκήθηκε πνευματικά καί ἔχυσε ποταμούς ἀσκητικῶν δακρύων ὁ Γέροντας καί οἱ ἐκλεκτοί ὑποτακτικοί του, πού τοῦ ἔκαναν ἀπόλυτη καί «μαρτυρική» ὑπακοή, ἀπολαμβάνοντας τούς γλυκύτατους πνευματικούς καρπούς της. Ἔφθασα καί στό τελευταῖο ἀσκητήριό του στή Νέα Σκήτη, ὅπου ἀσκήθηκε πνευματικά μέ τή Συνοδεία του κατά τά τελευταῖα ἔτη τῆς ἐπίγειας ζωῆς του καί κοιμήθηκε ὁσιακῶς τόν ὕπνο τῶν δικαίων, παραδίνοντας τήν ἑξαγνισμένη ψυχή του στόν Κύριο στίς 15

Αὐγούστου 1959, ἀνήμερα τῆς ἑορτῆς τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεομήτορος, τήν ὁποία ὑπεραγαποῦσε καί ὅταν πρόφερε τό Ἅγιον Ὄνομά Της ξεσποῦσε σέ δάκρυα!! Ἐδῶ βρίσκεται καί ὁ τάφος του μπροστά στόν ὁποῖο γονάτισα μέ κατάνυξη καί εὐγνωμοσύνη καί τόν εὐχαρίστησα μέ ὅλη τή δύναμη τῆς ψυχῆς μου γιά ὅσα ψυχωφελῆ καί σωτήρια ἀποκόμισα ἀπό τότε πού ἔμαθα γι᾿ αὐτόν καί ἄρχισα νά ἐνδιαφέρομαι καί νά ἀσχολοῦμαι (καί ἴσως νά ἐμβαθύνω) μέ τήν ἀσκητική πολιτεία του, μέ τή διδασκαλία του γιά τή νοερά καί ἀδιάλειπτη προσευχή καί μέ τούς ἀσκητικούς του ἀγῶνες πού ξεπερνοῦσαν τά κοινά μέτρα!! (Β΄) Μιχαῆλο, ἔλα νά ἐξομολογηθεῖς Ἦταν Ἰούλιος τοῦ ἔτους 1988. Ἡ Ἱερά Μονή Καρακάλλου εἶχε τήν πανήγυρή της, τῶν Ἁγίων Πρωτοκορυφαίων Ἀποστόλων Πέτρου καί Παύλου, πολιούχων καί προστατῶν της. Ἡ Μονή δέν εἶχε ἀκόμη ἀνακαινισθεῖ καί διατηροῦσε μιά πρωτόγονη, ἀτόφια, σοβαρή, γνήσια, ἁγνή ὀμορφιά· μιά παραδοσιακή βυζαντινή ἀρχοντιά καί λιτή μεγαλοπρέπεια! Eἴμασταν ἐκεῖ μία ὁμάδα προσκυνητῶν ἀπό τήν Κρήτη. Τήν προηγούμενη ἡμέρα εἴχαμε διανυκτερεύσει στήν Ἱερά Μονή Φιλοθέου καί εἴχαμε τήν εὐλογία νά ζήσουμε ἐκεῖ τήν καταλυτική πνευματική παρουσία τοῦ Καθηγουμένου Γέροντος Ἐφραίμ, ἀπό τόν ὁποῖο εἴχαμε ζητήσει νά μᾶς ἐξομολογήσει. «Νά ἔρθετε αὔριο στήν Ἀγρυπνία τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων Πέτρου καί Παύλου», μᾶς εἶπε, «καί κατά τή διάρκειά της θά σᾶς ἐξομολογήσω». Κάναμε ὑπακοή στόν Γέροντα καί τήν ἑπομένη ὁδοιπορήσαμε πρός τήν Ἱερά Μονή Καρακάλλου, στήν ὁποία εἶχαν φθάσει στό μεταξύ καί ἄλλοι προσκυνητές. Ἀνάμεσά μας ἦταν καί ὁ κύριος Μιχάλης, ἕνας εὐλαβέστατος Κρητικός, πού ξεχώριζε γιά τή «χωριάτικη» πίστη του καί γιά τήν παιδική, ἁγνή καί ἄδολη καρδιά του. Ὅταν ἄρχισε ἡ Ἀγρυπνία, μᾶς πλησίασε ὁ Γέροντας καί μᾶς εἶπε ὅτι ὅποτε εὕρισκε εὐκαιρία θά μᾶς εἰδοποιοῦσε ὁ ἴδιος γιά νά μᾶς ἐξομολογήσει. Μάλιστα, γιά νά μπορεῖ νά μᾶς βρίσκει εὔκολα, καθίσαμε ὅσοι θέλαμε νά ἐξο-

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

μολογηθοῦμε στό πίσω ἀριστερό μέρος τοῦ Καθολικοῦ καί περιμέναμε. Λίγο πρίν ἀπό τά μεσάνυκτα πλησίασε ὁ Γέροντας, ἔναψε ἕνα μικροσκοπικό φακό στέπης πού κρατοῦσε, ἐντόπισε τόν κύριο Μιχάλη, πού καθόταν στό στασίδι, καί τοῦ εἶπε: «Μιχαῆλο, ἔλα νά ἐξομολογηθεῖς». Ὅσοι ἦταν κοντά διέκριναν μιά «ἁλλοίωση» στό πρόσωπο τοῦ συμπροσκυνητῆ μας, ἕνα σκίρτημα τῆς καρδιᾶς του, πού ἐκείνη τή στιγμή τούς ἄφησε ἀδιάφορους. Ἴσως νά ἦταν ἀπό τήν προσμονή τοῦ ἱεροῦ καί σωτηρίου Μυστηρίου τῆς Ἐξομολογήσεως, πού ὁδηγεῖ τόν ἄνθρωπο στήν ἀγκαλιά τοῦ Θεοῦ. Ἡ Ἀγρυπνία προχώρησε καί κατά τή διάρκειά της ὁ Γέροντας ἐξομολόγησε καί τούς ὑπόλοιπους, πού περιμέναμε ὑπομονετικά τή σειρά μας. Στό τέλος τῆς Θείας Λειτουργίας πλησιάσαμε καί μέ συντριβή καρδίας κοινωνήσαμε τά Ἄχραντα καί Ζωοποιά Μυστήρια τοῦ Κυρίου μας. Ἀργότερα, στόν περίβολο τῆς Μονῆς, μέ πλησίασε ἕνας ἀπό τούς συμπροσκυνητές μου, γνωστός γιατρός στό Ἡράκλειο, ὁ ὁποῖος βρισκόταν δίπλα ἀκριβῶς ἀπό τόν κύριο Μιχάλη, ὅταν τόν πλησίασε ὁ Γέροντας καί τόν κάλεσε νά ἐξομολογηθεῖ. «Ἀπόψε...», μοῦ εἶπε, «ἔζησα μιά συγκλονιστική ἐμπειρία. Πιστεύω νά ἀντιλήφθηκες κι ἐσύ ὅτι κάτι θαυμαστό συνέβη στόν κύριο Μιχάλη, ὅταν τόν πλησίασε ὁ Γέροντας καί χωρίς νά τόν γνωρίζει, τόν κάλεσε μέ τό «χαϊδευτικό» του ὄνομα, γιά νά τόν ἐξομολογήσει. Μέ τό ἴδιο ὄνομα, ὅπως μοῦ εἶπε, τόν καλοῦν ἐλάχιστοι καί μόνο πολύ οἰκεῖα του πρόσωπα»!! Πλησίασα τόν κύριο Μιχάλη, πού ἦταν πολύ συγκινημένος, καί τόν κτύπησα ἐλαφρά στόν ὦμο. Σκέφθηκα ὅτι ὁ Θεός, ἐκείνη τήν εὐλογημένη νύκτα, θέλησε νά τοῦ δώσει ἕνα «μήνυμα», ἕνα «λουκουμάκι», θά ἔλεγε ὁ Ἅγιος Παΐσιος, γιά νά τόν ἐνισχύει στόν πνευματικό του ἀγώνα. Ὅμως, τό ἴδιο συνέβη καί μέ ἐμᾶς πού γίναμε μάρτυρες καί ζήσαμε αὐτό τό περιστατικό!! (Γ΄) Παρακαλῶ συγχωρῆστε με, ἀδελφοί Βγαίνοντας κάποτε ἀπό τό Καθολικό τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Φιλοθέου, μετά τό τέλος τῆς πρωινῆς Ἀκολουθίας καί τῆς Θείας Λειτουρ-

Ὁ μακαριστός Γέρων Ἰωσήφ ὁ Ἡσυχαστής μέ τή συνοδεία του.

γίας, γίναμε μάρτυρες ἑνός γεγονότος πού δέν θά σβήσει ποτέ ἀπό τή μνήμη μου. Ἀντικρίσαμε ἕνα μοναχό σέ «ἐδαφιαία ὑπόκληση» στήν ἔξοδο τοῦ Καθολικοῦ νά ἐπαναλαμβάνει μεγαλοφώνως καί ἱκετευτικῶς τή φράση: «Παρακαλῶ, συγχωρῆστε με, ἀδελφοί, διότι ἔδειξα θυμόν καί ὀργήν». Ἦταν ἕνας κανόνας πού τοῦ εἶχε βάλει ὁ Γέροντάς του Καθηγούμενος Ἐφραίμ ὁ Πρεσβύτερος, ἰσχυρό πνευματικό «ἀντίδοτο» πρός τή βαρυσήμαντη καί ἐπικίνδυνη πνευματική «νόσο» τοῦ θυμοῦ καί τῆς ὀργῆς, τοὐτέστιν τοῦ ἐγωϊσμοῦ, πού ἀπειλοῦσε τήν ψυχή του καί τήν πνευματική ζωή του. Τήν ἴδια βιβλική σκηνή ζήσαμε καί σέ κάποιο ἄλλο προσκύνημά μας στήν Ἱερά Μονή Ξηροποτάμου, τήν ὁποία ἐπάνδρωσαν καί ἐπανακοινοβίασαν Πατέρες ἀπό τήν Ἱερά Μονή Φιλοθέου μέ τήν εὐλογία τοῦ Γέροντά τους Ἐφραίμ Φιλοθεΐτου τό 1980. Ἐκεῖ, ἕνας ἄλλος μοναχός, γοναστιστός κι αὐτός στήν εἴσοδο τοῦ Καθολικοῦ, ἔλεγε μέ ἱκετευτική φωνή πού ἔβγαινε ἀπό τά βάθη τῆς ψυχῆς του: «Συγχωρῆστε με, γιατί εἶμαι ἀμελής διά τήν σωτηρίαν μου». Αὐτές οἱ ὄντως βιβλικές εἰκόνες, πού παραπέμπουν εὐθέως στή Θηβαΐδα τῶν πρώτων χριστανικῶν αἰώνων, συγκλόνισαν τήν ψυχή μας, μᾶς διαπαιδαγώγησαν πνευματικά, μᾶς ἔκαναν νά καταλάβουμε πόσο μακριά βρισκόμαστε ἀπό τή γνήσια πνευματική ζωή, μᾶς ἔκαναν νά αἰσθανθοῦμε ἔντονα τή δύναμη καί τήν ἀξία τῆς ὑπακοῆς καί τῆς ταπείνωσης καί μᾶς συνοδεύουν ἔκτοτε στή ζωή μας.

Πειρασμοὶ ἱερωμένων ἐν ἡμέρᾳ Ἀναστάσεως (Δάνεια παραδειγμάτων ἀπό τὸν Ἀλέξανδρο Παπαδιαμάντη) Ἱερέως Κων/νου Ν. Καλλιανοῦ

ὲν ἐμφανίζω ὡς ὑποθετικὲς τὶς ἱστορίες, τὶς ὁποῖες στὴ συνέχεια θὰ παρουσιάσω, ἱστορίες ποὺ ἀποτελοῦν μικρὰ μέν, ἀλλὰ πολὺ σημαντικὰ καὶ πυκνὰ μαθήματα Ποιμαντικῆς, γιατὶ γνωρίζω καλῶς, ἀπό ἀδιάψευστες, φυσικά, πηγὲς, ὅτι ἐνέχουν τὴν ἱστορική τους ἀλήθεια, ἔστω κι ἄν κάποια ἀπό τὰ ὀνόματα ἤ καὶ τὰ γεγονότα ἔχουν, ποιητικῇ λεγομένῃ ἀδείᾳ, διαφοροποιηθεῖ. Γιατὶ ἡ δική μου προβληματική, ποὺ ἀσφαλῶς εἶναι ἀπότοκη τοῦ ψυχισμοῦ ἑνὸς ἱερωμένου, ὑπογραμμίζει ἕνα πράγμα: πὼς ἡ παρουσία τῶν πειρασμῶν σὲ μᾶς τοὺς κληρικοὺς τέτοιες ὧρες εἶναι δεδομένη. Ἑπομένως, διαχρονικὸ εἶναι τὸ μήνυμα ποὺ μᾶς στέλνει μὲ τὰ Πασχαλινά του διηγήματα ὁ Παπαδιαμάντης καὶ πολὺ διδαχτικό. Ἔχω, λοιπόν, τὴν ἐντύπωση -καὶ νομίζω ὅτι δὲν εἶμαι ὁ μοναδικός- πὼς τὶς πλέον ἱερὲς καὶ εὐκατάνυκτες ὧρες τοῦ Μ. Σαββάτου, καθὼς σιμώνει ἡ περιούσια στιγμὴ τῆς Ἀναστάσεως, οἱ πειρασμοὶ γιὰ τὸν ἱερέα καὶ μέλλοντα λειτουργό, ὅλο καὶ αὐξάνονται, καθὼς ἔργο τοῦ μισοκάλου δὲν εἶναι ἄλλο, παρὰ τὸ πῶς θὰ μᾶς ἀποσπάσει ἀπό τὴν εὐφρόσυνο προαναστάσιμο ἀναμονὴ καὶ θὰ μᾶς ὁδηγήσει στὴν ἀπόγνωση. Κι εἶναι οἱ πειρασμοὶ αὐτοὶ κάθε εἴδους καὶ ἐκτάσεως. Ἀπὸ τὸ θυμὸ τοῦ ἐνορίτη γιατὶ ἄργησε ἡ Λειτουργία ἤ ἡ ἀκολουθία, ἴσαμε τὴν σύγκρουση τοῦ ἴδιου τοῦ ἱερέα μὲ τὸν ψάλτη, τὸν συνεφημέριό του, τὸν ἐπίτροπο κ.λ.π. Σὲ ὅλ᾿ αὐτὰ δὲ, μπορεῖ νὰ προστεθεῖ κι ἡ κούραση ποὺ παρουσιάζεται αὐτές τὶς ὧρες, κόπωση ποὺ θὰ ἐξατμιστεῖ, παραδόξως, μὲ τὸ τέλος τῆς Ἀναστάσιμης Λειτουργίας. Κι ὅλ᾿ αὐτὰ ἀσφαλῶς συμβαίνουν καὶ θὰ συμβαίνουν. Γι᾿ αὐτὸ κι ὁ Παπαδιαμάντης τὰ παρουσιάζει καὶ τὰ διασώζει μὲ διάκριση καὶ προσοχή, ὄχι μόνο γιὰ νὰ δείξει τοὺς χαρακτῆρες κάποιων ἱερέων, ἀλλὰ γιὰ νὰ ὑπογραμμίσει περισσότερο, πὼς 38

κι ὁ παπᾶς ἄνθρωπος εἶναι, καὶ, τὸ κυριώτερο, μπορεῖ νὰ πέσει σὲ πειρασμὸ· ἀρκεῖ μονάχα νὰ βρεῖ τὴ διέξοδο ἐκείνη ποὺ θὰ τὸν φέρει «εἰς ἑαυτὸν» (πρβλ. Λκ. 15,17 ), θὰ συνειδητοποιήσει, μὲ λίγα λόγια δηλαδή, τὸ λάθος του καὶ θὰ μετανοήσει. Παρατηρώντας τώρα τοὺς τύπους τῶν ἐφημερίων ποὺ παρουσιάζει στὰ Πασχαλινὰ του διηγήματα, τὰ Σκιαθίτικα κατὰ κύριο λόγο, ὁ Παπαδιαμάντης συναντοῦμε, ὄχι καπάτσους ἤ πνευματώδεις παπάδες, ὅπως ἀλλοῦ (βλ. π.χ. τὸν Παπατρέχα τοῦ Κοραή1 ἤ τὸν παπα-Θανάση, τὸν ἱερέα τοῦ χωριοῦ2 στὸν Χρυσόστομο Παπαδόπουλο, Ἀρχιεπίσκοπο Ἀθηνῶν). Οἱ ἐφημέριοι τοῦ Παπαδιαμάντη εἶναι ἁπλοί, καλωσυνάτοι, πεδαιμένοι καὶ, κατὰ κύριο λόγο, ἀνθρώπινοι, ποὺ σημαίνει ὅτι συνεχίζουν τὸν ἀγώνα τους καὶ ἐμβιώνουν τὰ περιούσια λόγια ποὺ λένε καὶ στὴ συνέχεια τὰ ὑψώνουν σὲ προσευχή, ἱκέσιο λόγο μὲ συνειδητὴ τὴν ἀναξιότητά τους τὴν ὥρα τὴ φριχτὴ τῆς Θ. Λειτουργίας. «Ἐπίβλεψον ἐπ᾿ ἐμὲ τὸν ἁμαρτωλὸν καὶ ἀχρεῖον δοῦλόν σου καὶ καθάρισόν μου τὴν ψυχὴν καὶ τὴν καρδίαν ἀπό συνειδήσεως πονηρᾶς καὶ ἱκάνωσόν με τῇ δυνάμει τοῦ ἁγίου σου Πνεύματος, ἐνδεδυμένον τὴν τῆς ἱερατείας χάριν, παραστῆναι τῇ ἁγίᾳ σου ταύτῃ Τραπέζῃ καὶ ἱερουργῆσαι τὸ Ἅγιον καὶ ἄχραντό σου σῶμα καὶ τὸ τίμιον αἷμα... Σοὶ γὰρ προσέρχομαι, κλίνας τὸν ἑμαυτοῦ αὐχένα, καὶ δέομαί σου· Μὴ ἀποστρέψῃς ἐκ παίδων σου, ἀλλ᾿ ἀξίωσόν προσενεχθῆναί σοι ὑπ᾿ ἐμοῦ τοῦ ἁμαρτωλοῦ καὶ ἀναξίου δούλου σου τὰ δῶρα ταῦτα»3. Πολὺ σωστὰ ἐπισημάνθηκε πὼς οἱ ἱερεῖς αὐτοί «παρὰ τὶς ὁποιεσδήποτε ἀνθρώπινες ἀδυναμίες καὶ ἀτέλειές τους, δημιουργοῦσαν στὶς σχέσεις τους μὲ τὸ λαὸ ἕνα κλίμα, στὸ ὁποῖο μποροῦσε νὰ βρίσκει ἐφαρμογὴ ὁ λόγος τοῦ Χριστοῦ “γινώσκω τὰ ἐμὰ καὶ γινώσκομαι ὑπὸ

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

τῶν ἐμῶν” ( Ἰω. 10, 14)4». Ὅπως δὲ εἶναι φυσικὸ τὶς ἀδυναμίες τὶς ἀκολουθοῦν καὶ κάποιοι πειρασμοὶ, οἱ ὁποῖοι, καθὼς γίνεται ἀντιληπτό, ἀναστατώνουν τὴν ἱερατικὴ συνείδηση καὶ ψυχὴ καὶ τῆς δημιουργοῦν πρὸς καιρὸν σύγχυση καὶ ἀνησυχία. Μάλιστα σὲ μέρες καλές, χαρμόσυνες κι εὐφρόσυνες ὅπως εἶναι τοῦ Πάσχα Προσέχοντας, λοιπόν, κάποια ἀπό τὰ λεγόμενα Πασχαλινὰ διηγήματα τοῦ Παπαδιαμάντη, παρατηροῦμε καὶ συμμετέχουμε, ἀσφαλῶς, οἱ ὅσοι πιστοί, σ᾿ αὐτὴν τὴν ἀγωνία τοῦ ἁπλοῦ παπᾶ, ποὺ πῆγε, μὲ ὅλη του τὴν καλὴ καρδιὰ καὶ διάθεση, νὰ κάνει Ἀνάσταση, νὰ χαρεῖ καί ν᾿ ἀπολαύσει μὲ τοὺς ἁπλοϊκοὺς ἀγροτοποιμένες τὴ μέρα αὐτή. Μέρα μοναδικὴ καὶ δεμένη ἀπόλυτα μὲ τὴ γνήσια ἑλληνικὴ ψυχή. Φυσικὰ δὲν εἶναι ἡ ἔξοδος τοῦ ἐφημερίου αὐτοῦ ἔξοδος ἐκδρομική, ὅπως κάποιοι θὰ νομίσουν, ἀλλὰ μιὰ ἀγωνιώδης προσπάθεια γιὰ ἐπιμελημένη καὶ φροντισμένη, ὅσο γίνεται πιὸ ἄψογα, καὶ μὲ ὅλη της τήν ἱεροπρέπεια τελούμενη Πανήγυρη τῆς Ἀναστάσεως. Οἱ πειρασμοὶ τοῦ παπα-Διανέλου τοῦ πρωτέκδικου, στὸ διήγημα «Λαμπριάτικος ψάλτης»5, δὲ σχετίζονται μονάχα μὲ τὶς βεβηλώσεις τῶν «βοσκῶν καὶ τῶν αἰπόλων», ποὺ σὲ καιρὸ βροχῆς ἔβαζαν «τὰ θρέμματά των ἐντὸς τῶν ἐξωκκλησίων», μὴ κάνοντας τὸν κόπο νὰ ἐξαλείψουν οὔτε τὰ ἴχνη ποὺ ἄφηναν τὰ ἄλογα ζῶα. Αὐτὸ τὸ ἀντιμετώπισε μὲ ὑπομονὴ καλλωπίζοντας ὁ ἴδιος τὸ ἱερὸ Βῆμα, ὅπως καὶ ὁ ὅμιλος τῶν φιλεόρτων γυναικῶν τὸν ὑπόλοιπο ναό. Ὁ μεγάλος πειρασμὸς τοῦ παπα-Διανέλου ἦταν ἄλλος. Περίμενε τὸν βοηθό του, τὸν ψάλτη δηλαδή, ποὺ θὰ τὸν ἀπόβγαινε στὴν Ἀναστασιμη Πανήγυρη. «Ἦτο δὲ ἀνήσυχος ὁ ἱερεύς, καὶ φόβος ἦτο νὰ μείνωσι χωρὶς Ἀνάστασιν καὶ λειτουργίαν. Διότι εὐλόγως δὲν ἠδύνατο ἄνευ βοηθοῦ νὰ ἱεροπρακτήσῃ. Λειτουργία χωρὶς ἕνα τουλάχιστον ψάλτην ἤ ἀναγνώστην δὲν γίνεται, οἱ ποιμένες καὶ οἰ βοσκοὶ ἦσαν ὅλοι, ὡς εἰκός, οὐ μόνον ἀγράμματοι, ἀλλὰ καὶ ἀλιβάνιστοι οἱ κακόμοιροι πολλοὶ τούτων». Αὐτὸς ὁ πειρασμὸς τοῦ παπα-Διανέλου εἶναι πιὸ ἐμφανὴς παρακάτω, ὅταν ὅλοι του

γύρω «ἔρεγχον καὶ μόνον (αὐτός) ὁ ἱερεὺς δηλαδή, ἀνησύχει καὶ ἦτο ξάγρυπνος». Κι ὄχι μόνον αὐτὸ, ἀλλὰ τὸν κατεῖχε καὶ, δικαίως, κάποιος ἐκνευρισμός, καθώς μονολογοῦσε. «Ὁ ἀσυνείδητος... ὁ μωρός !... «Ἀνθρώπους καὶ κτήνη». Κανεὶς, πιστεύω, δὲν μπορεῖ νὰ καταλάβει αὐτὲς τὶς ἐναγώνιες στιγμὲς ποὺ διέρχεται ἕνας ἱερέας, ποὺ συνειδητὰ καὶ ὑπεύθυνα ἀναχωρεῖ ἀπό τὴ θαλπωρὴ τῆς ἐνορίας του, γιὰ νὰ τελέσει τὴν Ἀνάσταση, μὲ ὅλη της τὴ λειτουργικὴ λαμπρότητα, σ᾿ ἕνα ἀπόμακρο ἐξωκκλησι, μακρυὰ ἀπὸ τὸ σπίτι του. Γιατὶ πρέπει νὰ τὰ ὑπολογίσει ὅλα. Νὰ ἔχει ἔτοιμα τὰ τῆς ἱεροπραξίας, ἄμφια, τὰ ἱερὰ σκέυη, τὰ βιβλία κ.λπ. Παράλληλα, νὰ ἔχει συνεννοηθεῖ μὲ τὸν βοηθό του, αὐτὸν ποὺ θὰ τὸν «ξελειτουργήσει», τὸν ψάλτη δηλαδή. Φυσικὰ πρέπει νὰ ὑπολογίσουμε καὶ τὸν κόπο τῆς ὁδοιπορίας, τὸν ἄλλο κόπο τῆς ἀγρυπνίας καὶ τῆς ἔντασης τῶν ἡμερῶν τῆς Μεγ. Ἑβδομάδος, ἀλλὰ καὶ προβλήματα ποὺ προκύπτουν τὴν τελευταία ὥρα. Ὅπως, τὸ νὰ περιμένεις τὸν ψάλτη καὶ νὰ μὴν ἔρχεται... Ἀλήθεια, πὼς μπορεῖ νὰ ξεχρεωθεῖ ἡ ἀγωνία τοῦ παπα-Διανέλου, ποὺ κάποια στιγμὴ βάζει τὸ πετραχήλι του κι ἀρχίζει τὴν Παν39

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

Ὁ πατέρας τοῦ Ἀλέξανδρου Παπαδιαμάντη, παπα-Ἀδαμάντιος Ἐμμανουήλ (1817-1895). νυχίδα; «Ὁ ἱερεὺς ἐσηκώθη στενάζων, -σὲ ἀντίθεση μὲ τὶς φιλέορτες γυναῖκες ποὺ καθὼς ἄναβαν τὰ καντήλια «ἠσθάνοντο ἀνέκφραστον χαρὰ καὶ γλύκαν εἰς τὰ σωθικά των»- εἰσῆλθεν εἰς τὸν ναόν, καὶ προσκύνησεν εἰς τὰς βαθμίδας τοῦ ἱεροῦ βήματος». Ἀρχίζει τὴν ἀκολουθία, λοιπόν, ψάλλοντας μόνος του. «Ὁ ἱερεὺς ἔβαλεν εὐλογητόν, ἔψαλε μόνος του τὴν παννυχίδα, ὅλον τὸ «Κύματι θαλάσσης», ἐθυσίασεν, ἔκαμεν ἀπόλυσιν...». Ἡ ἀπόφαση τοῦ ἱερέα «ἐκ τῶν ἐνόντων νὰ ψάλλωσι τὴν ἀκολουθίαν», γίνεται πραγματικότητα, καθὼς τελεῖται ἡ Ἀνάσταση καὶ ψάλλουν μαζί του τὸ «Χριστὸς Ἀνέστη δύο τῶν βοσκῶν, οἵτινες δὲν ἦσαν μὲν πλέον γραμματισμένοι ἀπό τοὺς λοιποὺς, ἀλλ᾿ εἶχον ὀλιγώτερον τραχεῖαν προφορὰ κ᾿ «ἐγύριζε κάπως ἡ γλώσσα των», ... ἡ θειὰ Μαθηνὼ καὶ ἡ θειὰ τὸ Σεραϊνώ», προκαλώντας, ὅπως ἦταν ἑπόμενο, τὴ θυμηδία στὶς κόρες τοῦ παπα-Διανέλου. Αὐτὰ φυσικὰ ἀναφέρονται ἐδῶ, ὄχι γιὰ τὸν λεπτομερὴ σχολιασμὸ τοῦ διηγήματος, ἀλλὰ γιὰ νὰ δειχθεῖ ἡ ἐναγώνια προσπάθεια τοῦ ἱερέα στὸ νὰ τακτοποιηθοῦν ὅλα τὰ τῆς 40

Ἀναστασίμου πανηγύρεως μὲ ὅση γινόταν εὐπρέπεια καὶ τάξη. Γιατὶ δὲν εἶναι τὸ ἴδιο λαμπρὴ μιὰ πανήγυρη μὲ ἔμπειρο ψάλτη, ὁ ὁποῖος θὰ ἀποβγάνει τὸν ἱερέα, μὲ μιὰ Ἀναστάσιμη πανήγυρη μὲ βοηθοὺς κάποιους γέροντες, ποὺ γνωρίζουν μὲν λίγα ψαλτικά, ἀλλὰ πρέπει ὁ παπᾶς νὰ ἔχει τὸ νοῦ του γιὰ τὶς ὅποιες τους χασμωδίες ἤ διακοπές. Φυσικὰ μιὰ τέτοια βραδυὰ δὲν μποροῦσε νὰ μὴν ψάλλει κι ὁ ἴδιος τὸν Κανόνα, ἐλπίζοντας μονάχα στὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ. Γιατὶ ὁ ἴδιος ἔκαμε τὸ χρέος του μὲ τὸ παραπάνω, προσπαθώντας ἔτσι νὰ νικήσει τὸν πειρασμό. Κι εἶναι πράγματι τὸσο συγκινητικὴ ἡ στιγμὴ κατὰ τὴν ὁποία ἐμφανίζεται ἐπιτέλους ὁ ψάλτης ποὺ περίμεναν, γιὰ νὰ μποῦν τὰ πράγματα στὴ θέση τους, ἀλλὰ καὶ ν᾿ ἀναπαυθεῖ ἡ ψυχὴ τοῦ ἱερέα, ποὺ τόσους πειρασμοὺς δέχτηκε. Ὅμως στὸ διήγημα αὐτὸ-καὶ μιλᾶμε πάντα γιὰ τὸ «Λαμπριάτικος ψάλτης»- ὑπάρχει καὶ ἄλλο πρόσωπο ποὺ ἐπίσης πειράζεται λίγο πρὶν τὴν Ἀναστάσιμη πανήγυρη. Πρόκειται γιὰ τὸν ἱερομόναχο π. Ἀζαρία, ἡγούμενο τοῦ μονυδρίου τοῦ Ἁγίου Χαραλάμπους. Μπορεῖ ὁ ἐν λόγῳ Γέροντας νὰ ζοῦσε στὴν ἔρημο, νὰ βίωνε τὴν ἡσυχία καὶ τὴν κατάνυξη τῶν ἡμερῶν, ὡστόσο ἦρθε στιγμὴ ποὺ πειράχτηκε, δέχτηκε κατὰ τὴν νηπτικὴ ὀρθόδοξη διδασκαλία τὸν «παρραριπισμὸν τοῦ νοός». Κι ἀφορμὴ ἦταν ὁ κυρ-Κωνσταντὸς ὁ βοηθὸς, δηλαδή, ὁ ψάλτης τοῦ παπα-Διανέλου, ὁ ὁποῖος ἀπὸ κωλυσιεργία καὶ κάποια ἐπιπολαιότητα ποὺ τὸν διακατεῖχε, ἄργησε ν᾿ ἀναχωρήσει γιὰ τὸν Ἅη-Γιάννη, ὅπου θὰ ἔψαλε στὴν Ἀναστάσιμη πανήγυρη βοηθώντας τὸν παπα-Διανέλο. Ὁ δρόμος φέρνει τὸν κυρ-Κωνσταντὸ στὸν Ἅγιο Χαράλαμπο, ὅπου καὶ ἀναφέρει στὸν παπα-Ἀζαρία «πώς ὁ παπᾶ-Διανέλος ὁ Πρωτέδικος ἐκλήθη ἀπό τοὺς βοσκοὺς καὶ τοὺς ποιμένας νὰ κάμῃ ἀνάστασιν καὶ νὰ λειτουργήσῃ ἐπάνω εἰς τὸν Ἅγιον Ἰωάννην τὸν Πρόδρομον». Τὰ λόγια τοῦ ἐπισκέπτη στενοχωροῦν τὸν ἐρημίτη Γέροντα, ἀφοῦ περίμενε κάποιους ἀπό τοὺς βοσκοὺς ἐκείνους νὰ πᾶνε στὸν Ἅγιο Χαράλαμπο, γιὰ νὰ κάμουν Ἀνάσταση. Κι εἶναι πολὺ χαρακτηριστικὴ καὶ μὲ σημαντικὲς ποιμαντικὲς προεκτάσεις ἡ στἀση τοῦ παπα-Ἀζαρία, ὅπως τὴν περιγράφει ὁ Παπαδιαμάντης. «Ἐνταῦθα ἦλθεν εἰς τὸν παπᾶ-Ἀζαρίαν ὁ πει-

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

ρασμὸς νὰ κρατήσῃ τὸν κυρ-Κωνσταντὸν εἰς τὸν Ἅγιον Χαράλαμπον, ἀφήνων τὸν παπαΔιανέλον ἄνευ βοηθοῦ, διὰ νὰ τὸν ἐκδικηθῇ διότι τοῦ ἀφήρεσε τοὺς πλείονας τῶν βοσκῶν του. Ἀλλὰ δὲν τὸ ἐχώρησεν ἡ συνείδησίς του, καὶ ἐντονώτερον ἐξηκολούθησε. -Τώρα, ὅπως καὶ νὰ τὸ κάμῃς ἄσχημα εἶναι... μὰ τὸ καλίτερο εἶναι νὰ τραβήξῃς τὸ δρόμο σου νὰ πᾶς... Ἔδωκες τὸ λόγο σου... εἶναι μεγάλη ἁμαρτία ν᾿ ἀφήσῃς τὸν παπᾶ χωρὶς βοηθό, τέτοια μεγάλη μέρα». Ὡστόσο τὰ μαθήματα ποιμαντικῆς τοῦ Παπαδιαμάντη δὲ σταματᾶνε ἐδῶ, συνεχίζονται, καθὼς ἐμφανίζονται κι ἄλλα παραδείγματα κληρικῶν ποὺ πειράζονται τὶς εὐλογημένες αὐτὲς προαναστάσιμες ὧρες. Καὶ βιώνουν τὸν πειρασμὸ παράλληλα μὲ τὴν ἐνσυνείδητη ἀναξιότητα, τὴν ὁποία φέρουν καὶ τὴν ἐναποθέτουν στὸ ἔλεος καὶ τὴν ἀνοχὴ τοῦ Θεοῦ... «Μεταξὺ τῶν ὑπαρχόντων ἱερέων ὑπάρχουσιν ἀκόμη πολλοὶ ἐνάρετοι καὶ ἀγαθοὶ, εἰς τὰς πόλεις καὶ εἰς τὰ χωρία. Εἶναι τύποι λαϊκοὶ, ὠφέλιμοι, σεβάσμιοι. Ἄς μὴν ἐκφωνῶσιν λόγους. Ἠξεύρουσιν αὐτοὶ ἄλλον τρόπον πῶς νὰ διδάσκωσι τὸ ποίμνιον» θὰ μᾶς πεῖ. Κι ἔχει δίκαιο, ὅπως θὰ δοῦμε παρακάτω. Μιὰ τέτοια, λοιπόν, διδαχὴ μᾶς προσφέρει κι ὁ παπα-Γαρόφαλος, ποὺ πηγαίνει στὴν καλύβα τοῦ μπάρμπα-Κόλλια, τοῦ Ἀλιβάνιστου καὶ μέ -ποιὸς ξέρει- πόσα παρακάλια καὶ ποιμαντικὴ φροντίδα, τὸν φέρνει στὸν ἍηΓιάννη τὸν Ἀσέληνο νὰ κάμει Ἀνάσταση, μετὰ ἀπό τόσα χρόνια ἀπομόνωσης. Ὅμως ὁ πειρασμὸς φάνηκε τὸτε ποὺ ὁ μπάρμπα-Κόλλιας «σωστὸς λυκάνθρωπος» βρέθηκε στὸ ἐξωκκλήσι ὅπου τὸν καρτεροῦσαν οἱ ποιμένες γιὰ τὴν Ἀνάσταση. Παρ᾿ ὅλες τὶς προσπάθειες τοῦ ἱερέα κατάφερε νὰ πάει μαζὶ του στὸν ἍηΓιάννη, ὅμως σὰν εἶδε κόσμο ἤθελε νὰ φύγει, νὰ ξαναγυρίσει στὴν ἀπομόνωσή του. Τότε λοιπόν μὲ πατρικό-ταπεινὸ τρόπο ὁ παπᾶς τὸν προτρέπει νὰ πατήσει τὸν πειρασμὸ καὶ νὰ μείνει στὴν Ἀναστάσιμη πανήγυρη. Ἀλήθεια, πόση προσπάθεια κατέβαλε ὁ παπᾶς, ποὺ αὐτὴ τὴν ὥρα τὴν ἱερὴ δοκιμαζόταν, ἄν θὰ θὰ μπορέσει δηλαδὴ νὰ σώσει μιὰ ψυχή, ποὺ γύρευε νὰ ἐπιστρέψει στὴν κόλαση τῆς μόνωσης καὶ τῆς ἄρνησης.

-«Ἄφ᾽ σε με, νὰ ζήσῃς! Δὲν μπορῶ! ...Τὶ Ἀνάσταση νὰ κάμω...» ἔλεγε ὁ Ἀλιβάνιστος στὰ παρακάλια ἑνὸς ἀπό τοὺς ποιμένες, ποὺ τὸν κρατοῦσε νὰ μείνει μαζί τους στὸ πανηγύρι. Καὶ τότε ἐπεμβαίνει ὁ παπᾶς: «-Νἄχης τὴν εὐχὴ τοῦ Χριστοῦ, παιδί μου! Ἔλα! Νὰ πάρῃς εὐλογία! Νὰ μοσκοβολήσ᾿ ἡ ψυχή σου! Ἔλα ν᾿ ἀπολάψῃς τὴ χαρὰ τοῦ Χριστοῦ μας! Μὴν ἀδικῇς τὸν ἑαυτόν σου! Μὴν κάνῃς τοῦ ἐχθροῦ τὸ θέλημα!...» Καὶ μὲ τὴ βοήθεια τῶν ἁπλῶν ποιμένων γίνεται ἡ ἐπανένταξη τοῦ λησμονημένου αὐτοῦ ἀνθρώπου στὴν κοινωνία, ἀλλὰ καὶ στὴν Ἐκκλησία. Ἴσως νὰ νομίσει κάποιος, ποὺ δὲν ἔχει γευτεῖ τὸ μεγαλεῖο τῆς Ὀρθοδόξου νηπτικῆς παραδόσεως, πὼς ὁ παπα-Κυριάκος εἶναι ἕνα φαιδρὸ πρόσωπο, ἕνας ἐπιπόλαιος, πού ἀφήνει τὴν ἀκολουθία στὴ μέση καὶ φεύγει ἀπό τὸ ναό. Ὅμως τὰ πράγματα εἶναι διαφορετικὰ ἄν τὰ δοῦμε μὲ τὴ ματιὰ τῆς οἰκονομίας καὶ τῆς φιλανθρωπίας, ποὺ ἡ Ὀρθοδοξη Ἐκκλησία μᾶς προσφέρει. Εἶχε γίνει ἡ Ἀνάσταση στὰ Καλύβια, ὅπου εἶχε κληθεῖ ὁ παπα-Κυριάκος ἀπὸ τοὺς ποιμένες νὰ τελέσει μαζὶ μὲ τὴν Ἀναστάσιμη λειτουργία, ὅταν, στὴ μέση περίπου τοῦ Ὄρθρου, ἐμφανίζεται ὁ γιὸς τοῦ ἱερέα καὶ λέγει στὸν πατέρα του ὅτι «ὁ παπα-Θοδωρῆς ὁ Σφοντύλας, ὁ σύντροφός του εἰς τὴν ἐνορίαν ἔκλεπτε τὰς προσφοράς, μεταβιβάζων αὐτὰς διὰ τῆς ἐξωθύρας τοῦ ἱεροῦ βήματος εἰς χεῖρας τῆς συζύγου καὶ τῆς πενθερᾶς του». Αὐτὲς οἱ πληροφορίες τοῦ Ζάχου, τοῦ γιοῦ τοῦ παπα-Κυριάκου ἐρεθίζουν τὸν ἤδη ἱερουργοῦντα πατέρα του, ὁ ὁποῖος ἀστραπιαίως ἀπεκδύεται πετραχήλι καὶ φελόνιο καὶ βγαίνει βιαστικὰ καὶ μὲ θυμὸ ἀπό τὸ ναό. Ὅμως ἄς προσέξουμε τὴ σκηνὴ αὐτή, ὅπως τὴν περιγράφει ὀ Παπαδιαμάντης «Ἀλλ᾿ ὁ παπα-Κυριάκος δὲν ἐσυλλογίσθη τίποτε. Ἐξήφθη ἀμέσως, ἠγανάκτησε, δὲν ἐκρατήθη. Ἥμαρτεν. Ἀντὶ νὰ καταφέρῃ σφοδρὸν ράπισμα κατὰ τῆς παρειᾶς τοῦ υἱοῦ του, καὶ νὰ ἐξακολουθήσῃ ἥσυχος τὸ καθῆκον του... ἀπέβαλεν εὐθὺς τὸ ἐπιτραχήλιον καὶ ἐξεδύθη τὸ φαιλόνιο, καὶ διασχίσας τὸν ναὸν ἐξῆλθεν, ἀποφεύγων τὸ βλέμμα τῆς πρεσβυτέρας του, ἥτις τὸν ἔβλεπεν ἔντρομος». Σὲ μέρα χρονιάρα, ἐκεῖνος ποὺ φέρνει ἀναστάτωση στὸ ἐκκλησίασμα- «θὰ ἦσαν τὸ 41

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

πολὺ ἑβδομήκοντα ἄνθρωποι, ἄνδρες, γυναῖκες καὶ παῖδες»- εἶναι ὀ ἴδιος ποὺ τοὺς ἄνοιξε τὴ θύρα τῆς ἐλπίδας καὶ τῆς χαρᾶς μὲ τὸ «Χριστὸς Ἀνέστη»: ὁ ἱερέας. Ὁ ὁποῖος δὲν ἀρκεῖται στὸ νὰ λιποτακτήσει σὲ ὥρα ἱεροπραξίας, ἀλλὰ συνεχίζει νὰ εἶναι ἐξοργισμένος μὲ τὴ συμπεριφορὰ τοῦ συνεφημερίου του, τὴν ὁποία ὡστόσο τὴν ὑποθέτει, δὲν εἶναι ἀπόλυτα σίγουρος. Ὅμως πρέπει νὰ πάει ὁ ἴδιος στὴν πόλη νὰ ἐξακριβώσει. Ἀλήθεια, τί; Καὶ μάλιστα ἐκείνη τὴν προχωρημένη ὥρα, κατὰ τὴν ὁποία ἔπρεπε νὰ εἶναι στὴ θέση του. Στὸ Θυσιαστήριο. Ἄς προσέξουμε πὼς περιγράφει ὁ Παπαδιαμάντης τὴ συνέχεια τῆς ὑποθέσεως. «Πεντακόσια βήματα ἀπό τοῦ ναοῦ, ὁ δρόμος ἐκατηφόριζε, καὶ κατήρχετό τις εἰς ὡραίαν κοιλάδα. Εἷς νερόμυλος εὑρίσκετο ἐπὶ τῆς κλιτύος ἐκείνης, παρὰ τὴν ὁδόν. Ἀκούσας ὁ ἱερεὺς τὸν ἡδὺν μορμυρισμὸν τοῦ ρύακος, αἰσθανθεὶς ἐπὶ τοῦ προσώπου του τὴν δρόσον, ἐλησμόνησεν ὅτι εἶχε νὰ λειτουργήσῃ πῶς καὶ ποῦ νὰ λητουργήσῃ;) καὶ ἔκυψεν νὰ πίῃ ὕδωρ. Ἀλλὰ τὸ χεῖλός του δὲν εἶχε βραχῆ ἀκόμη, καὶ αἴφνης ἐνεθυμήθη, ἀνένηψεν. -Ἐγὼ ἔχω νὰ λειτουργήσω, εἶπε, καὶ πίνω νερό ;... Καὶ δὲν ἔπιε. Τότε ἦλθεν εἰς αἴσθησιν. -Τί κάμνω ἐγώ, εἶπε, ποῦ πάω; Καὶ ποιήσας τὸ σημεῖον τοῦ σταυροῦ: -Ἥμαρτον, Κύριε, εἶπεν, ἥμαρτον! μὴ μὲ συνερισθῇς. Ἐπανέλαβε δέ: -Ἐὰν ἐκεῖνος ἔκλεψεν, ὁ Θεὸς ἄς τὸν... συγχωρήσῃ... κ᾿ ἐκεῖνον κ᾿ ἐμέ. Ἐγὼ πρέπει νὰ κάμω τὸ χρέος μου. Ἠσθάνθη δάκρυ βρέχον τὴν παρειάν του. -Ὦ Κύριε, εἶπεν ὁλοψύχως, ἥμαρτον, ἥμαρτον! Σὺ παρεδόθης διὰ τὰς ἁμαρτίας μας, καὶ ἡμεῖς σὲ σταυρώνομεν κάθε μέρα. Καὶ ἐστράφη πρὸς τὸν ἀνήφορον, σπεύδων νὰ ἐπανέλθῃ εἰς τὸ παρεκκλήσιον, ὅπως λειτουργήσῃ. -Καὶ ἤθελα νὰ πιῶ καὶ νερὸ, εἶπε, δὲν εἶμαι ἄξιος νὰ λειτουργήσω. Ἀλλὰ πῶς νὰ κάμω; Δὲν πρέπει νὰ μεταλάβω! Θὰ λειτουργήσω χωρὶς μετάληψιν, δὲν εἶμαι ἄξιος !...». Δεῦτε τοῦ καινοῦ τῆς ἀμπέλου γεννήματος !..». Ἐγὼ ἄξιος 42

δὲν εἶμαι! Καὶ ἐπέστρεψεν εἰς τὸν ναόν, ὅπου μετ᾿ ἀγαλλιάσεως οἱ χωρικοὶ τὸν εἶδον. Ἐτέλεσεν τὴν ἱερὰν μυσταγωγίαν καί, μετέδωκεν εἰς τοὺς πιστοὺς, φροντίσας νὰ καταλύσῃ διὰ στόματος αὐτῶν ὅλον τὸ ἅγιον ποτήριον. Αὐτὸς δὲν ἐκοινώνησεν, ἐπιφυλαττόμενος νὰ τὸ εἴπῃ εἰς τὸν πνευματικὸν, καὶ πρόθυμος νὰ δεχθῇ τὸν κανόνα». Τὰ συμπεράσματα, νομίζω, πὼς ἀβίαστα μᾶς παραδίδονται καὶ, μάλιστα, μὲ κρυστάλλινες θεολογικὲς προεκτάσεις Ὀρθοδόξου συμβουλευτικῆς, πρὸς «καταρτισμὸν» (πρβλ. καὶ «νουθεσίαν» (πρβλ. Δοξαστικὸ Αἴνων. Ε΄ Κυριακῆς Νηστειῶν, ἦχος Α΄). Ὡστόσο τὸ ἐρώτημα ποὺ ἐμμέσως τίθεται εἶναι τὸ ἑξῆς: Ἀλήθεια, μπορεῖ ὁ παπα-Κυριάκος «νὰ προήδρευσεν τοῦ συμποσίου», ὅμως ἡ διάθεσή του ἀπό τὴ νυχτερινὴ περιπέτειά του, ἀσφαλῶς θὰ ἦταν κάπως συμμαζεμένη, κατηφὴς καὶ ἀρκετὰ προβληματική. Ὁ πειρασμὸς ποὺ ἐμφανίστηκε μὲ τὸ πρόσωπο τοῦ γιοῦ του Ζάχου τὸν κλόνισε, ἀλλὰ καὶ τοῦ χάρισε ἄλλο ἕνα μάθημα: ἐκεῖνο ποὺ ἀναφέρει ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος στὸν Κατηχητικό του λόγο, ποὺ λέγεται στὸ τέλος τῆς Πασχαλινῆς Πανηγύρεως: «Ἀνέστη Χριστὸς καὶ πεπτώκασι δαίμονες» Ὡστόσο μὲχρι τὴν ὥρα τῆς Ἀναστάσεως αὐτὸ ποὺ κάνουν εἶναι νὰ ἐνοχλοῦν, νὰ πασχίζουν νὰ ἀποσυντονίσουν. ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ: Ἀνέστης Κεσελόπουλος, Οἱ ἱερεῖς τοῦ Παπαδιαμάντη ἤ ἡ σχέση τῆς παιδείας μὲ τὸ ἱερατικὸ ἦθος, Πρακτικὰ Α΄ Συνεδρίου γιὰ τὸν Ἀλ. Παπαδιαμάντη, ἐκδ. Δόμος, Ἀθήνα 1996, σελ. 571-580. 2 π. Κων. Ν. Καλλιανός, «Ἐνορία καὶ ἐνοριακὴ ζωὴ στὸν Ἀλ. Παπαδιαμαντη», περ. ΣΥΝΑΞΗ, τευχ. 119 (2011), σελ. 80-82. 3 Εὐχὴ τοῦ Χερουβικοῦ Ὕμνου. 4 Ἀνέστης Κεσελόπουλος, Ἡ λειτουργικὴ παράδοση στὸν Ἀλέξανδρο Παπαδιαμάντη, ἐκδ. Πουρναρᾶς, Θεσσαλονίκη 1994, σελ. 35. 5 Τὸ διήγημα βλ. Ἀλ. Παπαδιαμάντης, Ἅπαντα (κριτικὴ ἔκδοση Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλος), ἐκδ. Δόμος, Ἀθήνα 1981. 1

Μύθοι καί ἰδεολογήματα (Γύρω σέ μιά διάλεξη τῆς Ἑλένης Γλύκατζη-Ἀρβελέρ) Λουκᾶ Δ. Παπαδάκη

ήν Κυριακή 14 Φεβρουαρίου παρακολούθησα στή Θήβα, στό πλαίσιο τῆς λειτουργίας τοῦ ἐκεῖ Ἀνοικτοῦ Πανεπιστημίου, μιά διάλεξη τῆς κ. Ἑλένης Γλύκατζη-Ἀρβελέρ μέ θέμα: «Θήβα-Πρωτεύουσα πόλη». Ἡ ἐνενηντάχρονη θαλερότατη καθηγήτρια καθήλωσε μέ τό λόγο της τό κοινό, πού ὑπερπλήρωσε τό Συνεδριακό Κέντρο. Σέ τοῦτο τό σημείωμα θά σταθῶ στή διδασκαλία τῆς Ἱστορίας, πού πλειστάκις παραπέμπει σέ προβληματική ἀνάγνωση καί ἄρα πρόσληψή της. Ἡ ἀφορμή δόθηκε ἀπό ἐρώτηση παριστάμενου πρός τήν ὁμιλήτρια, γιά τό ἄν γνωρίζει κάτι γιά τήν πυραμίδα τῆς Θήβας. Ἡ καθηγήτρια ἐπισήμανε ὅτι δέν εἶναι ἀρχαιολόγος καί ἑπομένως εἶναι ἀναρμόδια νά μιλήσει σχετικά. Ὡστόσο φρόντισε νά ἀπαντήσει διά τῆς πλαγίας ὁδοῦ καί νά ἀνοίξει ἔτσι μεγαλύτερη κουβέντα, ἐπισημαίνοντας ὅτι πράγματι ὑπάρχουν πολλά δύσκολα σημεῖα στήν Ἱστορία, τά ὁποῖα ἀποφεύγουμε νά τά συζητοῦμε ἤ τουλάχιστον φροντίζουμε νά ὑποτονίζουμε τή σημασία τους. Καί, χαμογελώντας ἀπολογητικά πρός τό θηβαϊκό κοινό, γιά παράδειγμα ἔφερε τό γεγονός ὅτι ἡ Θήβα πάντοτε μήδιζε, γιά τοῦτο καί οὐδέποτε συντάχθηκε μέ τούς ὑπόλοιπους Ἕλληνες στόν ἀγώνα κατά τῶν Περσῶν. Μάλιστα ὁ Θηβαῖος Πίνδαρος (522-443 π.Χ.), ὁ ὁποῖος ἦταν τριανταδυάχρονος κατά τή Μάχη τοῦ Μαραθώνα (490 π.Χ.), δέν ἀφιέρωσε στή μάχη αὐτή μήτε ἕνα στίχο του. Καί ἡ κ. Ἀρβελέρ, δικαιολογώντας τόν ποιητή, προχώρησε, γιά νά πετάξει τό πυροτέχνημα, ὅτι δηλαδή ἡ μάχη τοῦ Μαραθώνα εἶναι ὅλως ἀσήμαντη, οἱ Πέρσες δέν ἀναφέρονται σέ αὐτήν, ἦταν μάχη πού δόθηκε χωρίς τό περίφημο καί ἀκατανίκητο ἱππικό τους, μιά καί τά ἄλογα ἔβοσκαν ἀμέριμνα, κανείς Φειδιππίδης δέν εἶπε τό «Νενικήκαμεν», γιά

νά πέσει ἀμέσως ξέπνοος, τά περί στρατιωτικῆς ἰδιοφυΐας τοῦ Μιλτιάδη καί περιφανοῦς νίκης τῶν Ἑλλήνων εἶναι μόνο γιά τά παιδιά τοῦ Δημοτικοῦ σχολείου καί πάντως ἡ μάχη αὐτή ἦταν ἡ μεγαλύτερη προπαγάνδα τῶν Ἀθηναίων, πού συνοψίστηκε στό ἐπίγραμμα τοῦ Σιμωνίδη τοῦ Κείου, «Ἑλλήνων προμαχοῦντες Ἀθηναῖοι Μαραθώνι, χρυσοφόρων Μήδων ἐστόρεσαν δύναμιν». Τό κοινό, ἐθισμένο στίς ἱστορίες συνωμοσιολογίας, νόμιζε ὅτι ἄκουγε ἀπό μιά αὐθεντία πράγματα πρωτάκουστα, ὅμως ἡ κ. Ἀρβελέρ δέν ἔλεγε κάτι καινούργιο, ἀλλά ἀναπαρήγαγε τήν ἀντιαθηναϊκή προπαγάνδα, πού διαδιδόταν ἤδη ἀπό τά χρόνια των Περσικῶν πολέμων. Ἄλλωστε δέν γράφει ὁ Πλούταρχος στό «Περί τῆς Ἡροδότου κακοηθείας» πώς ὁ Ἡρόδοτος, ἀφοῦ ἀπέτυχε νά μισθοδοτηθεῖ ἀπό τούς Θηβαίους, ἦρθε στήν Ἀθήνα, συνῆψε φιλία μέ τόν Περικλῆ καί τά ἅρπαξε χοντρά, γιά νά γράψει τήν Ἱστορία του, ἔτσι κατά πῶς συνέφερε τόν προστάτη του; Σημειώνει ἡ Πηγή Π. Καλογεράκου στή «Στρατιωτική Ἐπιθεώρηση» (Σεπτέμβριος-Ὀκτώβριος 2010): «…Ἤδη ἀπό τήν ἀρχαιότητα ὑπῆρχαν ἐκεῖνοι πού προσπαθοῦσαν νά μειώσουν τή σημασία τῆς μάχης τοῦ Μαραθώνα, θεωρώντας την κατασκεύασμα τῆς ἀθηναϊκῆς προπαγάνδας καί φιλόδοξης πολιτικῆς. Οἱ Σπαρτιάτες μάλιστα κατηγοροῦσαν τούς Ἀθηναίους ὅτι μέ τό Μαραθώνα ἐξόργισαν τούς Πέρσες καί προκάλεσαν τή μεγάλη ἐκστρατεία τοῦ Ξέρξη δέκα χρόνια ἀργότερα. Καί σήμερα ὅμως ὑπάρχει διάχυτη μεταξύ των ἱστορικῶν ἡ ἄποψη ὅτι ὁ περσικός στρατός τό 490 π.Χ. δέν ἤθελε στήν πραγματικότητα νά ὑποτάξει τήν Ἀθήνα καί τήν Ἐρέτρια, οὔτε νά κατακτήσει τήν Ἑλλάδα ἤ τήν Εὐρώπη, ἀλλά ἁπλῶς νά τιμωρήσει τίς δύο πόλεις, λιγότερο ἀπό ἐκδίκηση καί περισσότερο γιά παραδειγματισμό καί πρός ἀποφυγή μελλοντικῶν κινήσεών τους κατά τῆς περσικῆς αὐτοκρατορίας…».

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

Σοφιστῶν, / τά δύσκολα καί τ᾿ ἀνεκτίμητα Εὖγε· / τήν Ἀγορά, τό Θέατρο, καί τούς Στεφάνους. / Αὐτά πού θά στά δώσει ὁ Ἀρταξέρξης, / αὐτά πού θά τά βρεῖς στή σατραπεία· / καί τί ζωή χωρίς αὐτά θά κάμεις» [Κ. Π. Καβάφη, Ποιήματα (1896-1918), Α΄ τόμος, Φιλολογική ἐπιμέλεια Γ. Π. Σαββίδη, Ἴκαρος Ἐκδοτική Ἑταιρία, 1978]. Ἡ ποίηση ἀναγνωρίζει τήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου, πού καίγεται γιά τήν ἀλήθεια. Γιά ὅλα αὐτά ἀπό τόν τάφο του μηΘεοί καί Ἡμίθεοι· Ἀριστερά ὁ Πάν στό κέντρο ὁ Ἐχετλαῖος μέ τήν ἐχέτλη νυματεύει καί ὁ Αἰσχύλος, Μαραθωἀνασηκωμένη δεξιά ὁ Ἡρακλῆς στήν Μάχη τοῦ Μαραθώνα. Μέρος τῆς ζω- νομάχος ὁ ἴδιος: Αἰσχύλον Εὐφορίωνος Ἀθηναῖον γραφικῆς σύνθεσης τῆς μάχης τοῦ Μαραθώνα, ἡ ὁποία κοσμοῦσε τήν Ποικίλη Στοά στήν Ἀγορά τῆς Ἀθήνας. Σύμφωνα μέ τίς ἀρχαῖες πηγές, τόν πίτόδε κεύθει νακα τῆς μάχης φιλοτεχνησαν οἱ ζωγράφοι Πάναινος καί Μίκων. μνῆμα καταφθίμενον πυροφόροιο Γέλας· Ὅταν τά βεγγαλικά σβήσουν, μένουμε μέ ἀλκήν δ᾿ εὐδόκιμον Μαραθώνιον τήν ἐντύπωσή τους καί σέ ἀκόμη πιό βαθύ ἄλσος ἄν εἶποι σκοτάδι. Ἡ μάχη τοῦ Μαραθώνα δέν εἶναι μύκαί βαθυχαιτήεις Μῆδος ἐπιστάμενος. θευμα, πάνω στό ὁποῖο στήθηκε ἰδεολόγημα· (Τόν Αἰσχύλο, τοῦ Εὐφορίωνα τό γιό, τόν εἶναι ἕνας ἀπό τούς μύθους τῆς Ἀθηναϊκῆς ΔηἈθηναῖο, πού πέθανε στή Γέλα μέ τά σιτομοκρατίας, ἕνας γνήσια ἑλληνικός μύθος. χώραφα, τό μνῆμα τοῦτο δῶ σκεπάζει. Τή φηΚαί σέ ἕνα μύθο δέν ἐνδιαφέρουν οἱ λεπτομισμένη του ἀντρειοσύνη θά μπόραγε νά μέρειες, τό ποσοστό τῆς πραγματικότητας πού πεῖ τό δασινάρι ᾿κει στό Μαραθώνα κι ὁ τόν συνθέτει, ἀλλά ἡ ἀλήθεια πού φέρει. ΓιαΜῆδος μέ τή μακριά του χαίτη, πού κι αὐτός τί πράγματι μικρή ἀξία ἔχουν ἡ διάταξη τῶν πολύ καλά τήν ξέρει). ἀντιμαχομένων στρατῶν, τό σχέδιο μάχης, ὁ Δέν θά μιλήσω γιά σκοτεινούς σκοπούς καί Ἱππίας ὁ Πεισιστρατίδης, πού συμβούλευε τούς προδοσίες καί ἄλλα παρόμοια ἀνόητα. ΠροΠέρσες, ὁ θεός Πάνας, τό κύρος πού ἀπέσπαθῶ ἁπλῶς νά καταλάβω σέ τί μᾶς ἐξυπηκτησαν στό Πανελλήνιο οἱ Ἀθηναῖοι. Ἡ σηρετεῖ, τί ἐξυπηρετεῖ καί τήν ἴδια τήν κ. Ἀρβεμασία βρίσκεται στήν ἀλήθεια, πού ἐδῶ δέν λέρ, αὐτή ἡ τεχνική ἐντυπωσιασμοῦ ἑνός εἶναι παρά ὁ ἀγώνας τοῦ ἀνθρώπου τῆς νεἀκροατηρίου διψασμένου γιά γνώση, ὅμως αρῆς Ἀθηναϊκῆς Δημοκρατίας νά συλλάβει, νά πλημμελῶς καταρτισμένου ἱστορικά. Θά πεἀρθρώσει καί νά ὑποστηρίξει μέ πειστικότηρίμενα νά διδάξει ἕνα τρόπο ἀνάγνωσης τῆς τα καί συνέπεια τήν ἀντίληψή του, πού ἄλλωἹστορίας, μιά προσέγγισή της, κάτι πού δυστε αὐτή εἶναι καί ἡ συμβολή του στήν Ἱστοστυχῶς δέν ἔγινε. Τί θά κερδίσω δηλαδή ἄν, ρία τῆς Ἀνθρωπότητας, καί ἀναφέρομαι, βέμιλώντας γιά τόν Μανουήλ Κομνηνό, πῶ μόνο βαια, στό «πάντων χρημάτων μέτρον ἄνθρωὅτι εἶχε σχέσεις μέ τήν κόρη τοῦ ἀδελφοῦ του; πος». Αὐτός ὁ ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος θά γεννήσει Τί ἄν βγάλω στή φόρα τίς πομπές καθενός τήν Τραγωδία καί τή Σοφιστική, καί, ὅπως ἔχω ἀπό τούς Βυζαντινούς αὐτοκράτορες; Τί θά δικαί ἀλλοῦ γράψει, θά προετοιμάσει τήν δάξω; Τί, ἄν ἀφήσω νά ἐπικρέμαται γενικό ἀνθρωπότητα νά δεχθεῖ τήν χριστιανική δισυμπέρασμα στή συνείδηση τοῦ μαθητῆ ὅτι δασκαλία, αὐτός λοιπόν ὁ ἄνθρωπος στήριαὐτό εἶναι τό Βυζάντιο. Μόνο ἡ ἀλήθεια ξε τήν ὕπαρξή του πάνω στήν ἀγάπη του γιά συμφέρει καί μιά ἀλήθεια εἶναι ὅτι αὐτός εἶναι τήν ἐλευθερία. ὁ ἄνθρωπος. Γράφει ὁ Καβάφης στό ποίημά του «Ἡ ΣαὩστόσο νομίζω ὅτι τό πρόβλημα βρίσκεται τραπεία»: «…Ἄλλα ζητεῖ ἡ ψυχή σου, γι᾿ στό γεγονός ὅτι ἡ καθηγήτρια, ὅταν ἐκλαϊἄλλα κλαίει· / τόν ἔπαινο τοῦ Δήμου καί τῶν κεύει τήν ἐπιστημονική της γνώση, χάνει σέ

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

ἀκρίβεια ἤ τή θυσιάζει γιά νά κερδίσει τό ἐνδιαφέρον καί δέν χρειάζεται νά ψάξουμε παραπέρα. Ἔγραφα στόν καθηγητή Φιλοσοφίας Γιῶργο Οἰκονόμου στίς 14 Μαΐου 2012: «…Ὅπως καί τηλεφωνικῶς σου εἶπα, διάβασα τά ὑπό τόν τίτλο: «Τά ἰδεολογήματα τοῦ Βυζαντινισμοῦ» κείμενά σου γιά τό βιβλίο τῆς Ἀρβελέρ «Γιατί τό Βυζάντιο» («Πολίτες», τ. 3537) καί πολύ τά χάρηκα. Ὡς ἐπαρκής ἀναγνώστης δικαιολογημένα δυσανασχετεῖς, ἀφοῦ ἡ Βυζαντινολόγος μας, ἐπιθυμώντας, θέλω νά πιστεύω, νά ἐκλαϊκεύσει τή γνώση της, εἶναι ἀπρόσεκτη καί στηρίζεται σέ ἰδεολογήματα ἤ, ἀκόμη χειρότερα, τά καλλιεργεῖ…». Τό ἴδιο ἀπρόσεκτη ἐμφανίστηκε ἡ καθηγήτρια καί στό ζήτημα τῆς ἑλληνικότητας τῶν ἀρχαίων Μακεδόνων. Ξεκίνησε ἀνεκδοτολογικά ἀναφερόμενη στόν ἀείμνηστο Κωνσταντῖνο Καραμανλή, τοῦ ὁποίου ἡ ἀγάπη γιά τήν ἰδιαίτερη πατρίδα του, τή Μακεδονία, εἶναι γνωστή. Τῆς τηλεφώνησε λοιπόν ὁ Πρόεδρος, διακόπτοντας τήν ἀπό τό μάθημά της, γιά νά τή ρωτήσει: «Γιά πές μου, τί ἦταν ἡ Μακεδονία στό Βυζάντιο;». «Θέμα», τοῦ ἀπάντησε ἐκείνη, ἐννοώντας μιά Ἐπαρχία τῆς Αὐτοκρατορίας. «Θέμα εἶναι τώρα», τῆς εἶπε ὁ Καραμανλής, «τότε τί ἦταν;». Ὑποτίθεται ὅτι ὁ πολιτικός ἐννοοῦσε «ζήτημα», ἀφοῦ ἀγνοοῦσε τή διοικητική ὁρολογία τῆς ἐποχῆς, τῆς ὁμολόγησε μάλιστα, ὕστερα ἀπό δευτερόλεπτα σιωπῆς, ὅτι γνωρίζει καλά τήν ἀρχαία Ἱστορία, ὄχι ὅμως ἱκανοποιητικά τή Βυζαντινή. Ἐγώ νομίζω ὅτι ἦταν ἕνα λογοπαίγνιο τοῦ Προέδρου, τό ὁποῖο δέν ἀντιλήφθηκε ἡ κ. Ἀρβελέρ. Ἐν πάσῃ περιπτώσει ἡ ἱστορικός ἀρνήθηκε, ἀκολουθώντας τήν ἐμμονή τοῦ Δημοσθένη, τήν ἑλληνικότητα τῶν Μακεδόνων καί μᾶς πληροφόρησε ὅτι ἔχουν βρεθεῖ μή ἑλληνικά μακεδονικά ὀνόματα, ὅτι ἐκεῖνοι ἔδιδαν ὀνόματα τῶν ἡγεμόνων τους σέ πόλεις πού ἵδρυαν, σέ ἀντίθεση πρός μέ τήν πρακτική τῶν Ἑλλήνων -χρησιμοποιῶ τά λόγια της-, πού ὀνομάτιζαν τίς δικές τους ἀντλώντας ἀπό θεούς καί ἥρωες καί ἄλλα παρόμοια. Λές καί τά ἔθιμα, ἰδίως δέ ἡ περί ζωῆς ἀντίληψη ἦταν τά αὐτά σέ κάθε ἑλληνική πόλη. Καί δέν χρειάζεται νά πᾶμε παντοῦ. Μιά βόλτα ἀπό τή Σπάρτη στήν Ἀθήνα κι ἀπό κεῖ στή Θήβα θά

Οἱ ἑπτά παλαιότεροι ἄθλοι τοῦ Θησέα συγκεντρωμένοι σέ Ἀττική κύλικα τοῦ 5ου π.Χ. Σύμφωνα μέ τό θρύλο, ὁ ἥρωας ξεπήδησε μέσα ἀπό τή γῆ καί ἔλαβε μέρος στή μάχη τοῦ Μαραθώνα, στό πλευρό τῶν Ἀθηναίων· Λονδίνο, Βρετανικό Μουσεῖο.

μᾶς πείσει γιά τίς ἀγεφύρωτες διαφορές τους. Καί ξέρετε κάτι; Ὅσο βάρβαροι κι ἄν ἦταν οἱ Μακεδόνες, ἀσυγκρίτως βαρβαρότεροι ἦταν οἱ Λακεδαιμόνιοι μέ τίς κρυπτεῖες τους. Ἀλλά καί στή φρικτή σφαγή τῶν Μηλίων ἀπό τούς Ἀθηναίους ἀποδείχτηκε ὅτι καί ὁ λόγος χωρίς τήν ἀγάπη ὁδηγεῖ στή βαρβαρότητα. Αὐτός εἶναι ὁ ἄνθρωπος, ἀγαπητή μου κ. Ἀρβελέρ. Ὅσον ἀφορᾶ τήν ἀγάπη τοῦ Ἀλεξάνδρου στόν Ὅμηρο καί στόν Ἀριστοτέλη, καί τό «Ἀλέξανδρος Φιλίππου καί οἱ Ἕλληνες πλήν Λακεδαιμονίων ἀπό τῶν βαρβάρων τῶν τήν Ἀσίαν κατοικούντων», ὑποθέτω λογαριάζονται καί αὐτά ὡς προπαγάνδα. Παρατηρῶ μόνο ὅτι κ. Ἀρβελέρ ἀρνεῖται στούς Μακεδόνες τό δικαίωμα τοῦ αὐτοπροσδιορισμοῦ τους. Δέν θά ἐπεκταθοῦμε ἄλλο. Γράφοντας τά παραπάνω σκεφτόμουν γιά ἄλλη μιά φορά ὅτι οἱ νίκες μας μᾶς δημιουργοῦν τά μεγαλύτερα προβλήματα, τά ἀνυπέρβλητα, τά καταστροφικά. Ἀντιθέτως οἱ ἧττες, οἱ μεγάλες μας ἧττες, ὅπως αὐτές τῶν Θερμοπυλῶν, τῆς Ἅλωσης καί τοῦ Ὄχι, μᾶς ἐπιβεβαιώνουν ὡς ἔθνος. Γιατί εἶναι αὐτές πού μᾶς ὑπενθυμίζουν πώς τό ζητούμενο γιά μᾶς θά εἶναι πάντοτε ἡ ἐλευθερία. Ἤ μήπως καί τό «Οὐθέν μεῖζον ἀνθρώποις Ἕλλησιν ἐλευθερίης» [=Κατά τούς Ἕλληνες δέν ὑπάρχει τίποτε σπουδαιότερο γιά τούς ἀνθρώπους ἀπό τήν ἐλευθερία] ἦταν προπαγάνδα τῆς Πριήνης καί μᾶς ἔγινε Ὕμνος εἰς τήν ἐλευθερίαν καί αὐταπάτη…

Ἡ εἰκόνα τῆς σύγχρονης Ἐνορίας ὡς πρόβλημα Ἐπακριβώσεις, προκλήσεις καί μιά ἀπάντηση σέ ὑποθετικό ἐρώτημα Νικολάου Κ. Μαρκαντώνη, Θεολόγου-τ. Σχολικοῦ Συμβούλου

έ ὁρίζοντα τό παγκόσμιο ρεῦμα ἰδεῶν, λαῶν, πολιτισμῶν κορυφούμενο ἀκόμα μιά φορά στήν Εὐρώπη τοῦ Νότου. Τήν ἀέναη ροή ἀνθρώπων νά κατακλύζουν τίς στεριές, ἐνῶ οἱ θάλασσες ἀθρόες τοῦ Αἰγαίου νά καταπίνουν ψυχές ἀθώων, τραγικά θύματα ὠμῆς θηριωδίας τοῦ συνανθρώπου! Ἀπό τήν ἄλλη πολιτικά ἀδιέξοδα μέ αὐτοαναιρέσεις καί παρεκκλίσεις τῶν φορέων τῆς ἐξουσίας, κακοποίηση τῆς ἀλήθειας σέ ὅλα τά ἐπίπεδα τοῦ κοινωνικοῦ καί ἀτομικοῦ βίου, γενικευμένη διαφθορά στίς ἀνθρώπινες σχέσεις, εὐτελισμός τῆς ποιότητας ζωῆς. Ὅλα αὐτά νά θεμελιώνουν, μέ τή διαμεσολάβηση τῆς ἠλεκτρονικῆς καί ψηφιακῆς τεχνολογίας τή νέα ἐποχή τῆς… «μετανεωτερικότητας». Μιά κοινωνία, ἐπερχόμενη καί ἤδη παροῦσα, χωρίς φραγμούς, χωρίς σταθερά πρότυπα ὥστε νά βεβαιώνεται ὅτι τό παγκόσμιο τοῦτο ρεῦμα πορεύεται περίπου στόν ἀντίποδα τῶν κοινωνιῶν καί τῶν γενεῶν πού προηγήθηκαν! Στό μεταξύ ὁ ἁπλός λαός -ὅσο παραμένει ἁπλός- παρακολουθεῖ καί προβλέπει τή βίαιη κατακρήμνηση τῶν ἀξιακῶν προτύπων του. Βιώματα τῆς παράδοσης αἰώνων πού τόν κράτησε ὄρθιο σέ καιρούς προκλήσεων ὠμῆς βίας καί ταπεινώσεων τότε καί τώρα, ἀπό ἐχθρούς καί φίλους τό ἴδιο ἐπικίνδυνους. Προκλήσεις μέ στόχο τήν Ὀρθόδοξη πίστη καί τή σύμφυτη ἑλληνικότητα καί αὐτοσυνειδησία του. Ὁ λαός πού σήμερα βιώνει ἔστω μέ ἀρκετή ἀπάθεια τή δίωξη ἱερῶν Συμβόλων ξανά τῆς Χριστιανικῆς σχολικῆς μάθησης καί παιδείας. Προκλήσεις ἀπό τούς νέους φορεῖς ἐξουσίας πού ὁραματίστηκαν ἀνατροπή τῶν καθιερωμένων. Ἀποφασισμένους ὡστόσο νά βαδίσουν «ἐπί τά ἴχνη» διαβόητων προκατόχων ὁλοκληρώνοντας τό 46

«ἔργο» τους. Τονίζεται ἡ συνεχῶς ἐπιδεινούμενη εἰκόνα τῆς παιδείας, τό χάος ξανά στά Α.Ε.Ι. στήν οἰκονομία. Καταλογίζει ἠθική ὑπαιτιότητα στούς νέους «πειραματιστές» τῆς ἐξουσίας γιά τόν θλιβερό ἐκπεσμό τῶν κοινωνικῶν ἀξιῶν ἀπό τό βάθρο ὅπου ὁ ἴδιος ὁ λαός τίς εἶχε τοποθετήσει καί ἀσκήσει γιά αἰῶνες. Καυτηριάζει τήν ὁλοφάνερη ραγδαία ἄμβλυνση τῆς πατροπαράδοτης εὐσέβειας ἀπέναντι στά ἱστορικά πρότυπα ἀρετῆς καί μίμησης. Πρόσωπα καί σύμβολα, ἥρωες καί μάρτυρες τοῦ Ἁγίου τῆς ἁγιοσύνης. Ἀντιτάσσεται συνεπῶς στή νέα προσπάθεια «ἀποϊεροποίησης» τοῦ ἀνθρώπινου προσώπου ἡ ὁποία πλήττει εὐρύτερα κοινωνικά στρώματα σέ σημεῖο ὥστε καί ὁ λόγος τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς λατρείας νά ἀκούγεται πλέον, «ὡσεί χαλκός ἠχῶν καί κύμβαλον ἀλαλάζον»! (Α΄ Κορ. 6,1). Τό βάρος τῆς δικῆς του εὐθύνης, γιά τίς πρωτοφανεῖς στρεβλώσεις στήν κοινωνική, τήν οἰκογενειακή, τή σχολική ζωή καί συμπεριφορά δέν ἐπιτρέπει ὡστόσο νά μετατοπίζεται ὁλόκληρο σέ «ὤμους ἄλλων»! Τό ἀκόλουθο πρόχειρο δεῖγμα ἴσως δηλώνει τοῦ λόγου τό ἀληθές. Συγκεκριμένα: ἄν ἕνας πολίτης αὐτῆς τῆς χώρας ἤθελε νά προτείνει σχετικό ἐρώτημα πρός συμπολίτες, ἕνα «τέστ» διαγνωστικό ὅπως, «τί σημαίνει π.χ. ὁ Ναός τῆς Ἐνορίας τους», οἱ πολλοί θά ἀδυνατοῦσαν νά ἀπαντήσουν εἴτε θά ἔδειχναν εἰρωνική διάθεση ἀκόμα καί ἀδιαφορία προκλητική! Κάποιοι ἴσως νά ψέλλιζαν γιά ρυθμούς (Ναῶν) εἰκόνες, ἄμφια καί ἱερά σκεύη, ὅτι δηλ. παπαγαλίζοντας συγκράτησαν ἀπό τό Σχολεῖο! Ἐλάχιστοι θά μποροῦσαν νά ἐκφραστοῦν ὑπεύθυνα, γιά τή θεία Λειτουργία καί τά διαδραματιζόμενα τήν ὥρα ἐκείνη στό Ναό. Τέλος, γιά τό Μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας, τήν πεμπτουσία δηλ.

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

τοῦ Χριστιανικοῦ καί πανθρησκειακοῦ πολιτισμοῦ, προφανῶς οὐδείς θά εἶχε νά καταθέσει προσωπικό βίωμα συμμετοχῆς, μέ προέλευση τήν ἐμπειρία τοῦ Γεγονότος! §§§§ Αὐτό τό παραπάνω «ὑποθετικό» ἐρώτημα καί τίς ἀπαντήσεις -ἀνάξιες πάντως σχολιασμοῦ- ἐντυπωσιάζει ἐκτός ἀπό τήν ἄγνοια, ἡ ἀπόσταση, ἡ ἀδιάφορη στάση, κάποτε στά ὅρια κυνισμοῦ! Ὁ ἀναγνώστης διαισθάνεται βέβαια τίς ἀντιδράσεις μιᾶς κοινωνίας ράθυμης, βαθιά πληγωμένης ἀλλά καί προδομένης ὥστε νά ἀντιμάχεται θεσμούς καί κατεστημένα, καυτηριάζοντας ἀρχές, ὑποσχέσεις καί διαψεύσεις, τερτίπια καί ἑλιγμούς τῆς ἐξουσίας, τάχα γιά ἕνα «ἐλπιδοφόρο» μέλλον ἤ γιά «καλύτερες μέρες» ὅπως ἄκουγε πάντα. Σέ περιστάσεις ἀνάλογες ὁ «προδομένος» λαός, ἀδικώντας ὁ ἴδιος τόν ἑαυτό του, θά κραυγάσει, μέ τό στόμα τοῦ ποιητῆ: «Γιούχα καί πάλε γιούχα τῶν πατρίδων»! Σήμερα ἡ εὐσυνειδησία καί ἡ ἐνσυνείδητη ἐργασία, ἡ παιδεία ὡς καλλιέργεια τοῦ ἀνθρώπου καί ἡ ἀριστεία ὑπονομεύονται καί τιμωροῦνται! Εἶπε κάποιος ὅτι οἱ Ἕλληνες σέ ὧρες κρίσης πάντα ἦταν «μιά γροθιά». Τώρα ἡ στάση τῶν κυβερνώντων ἐξωθεῖ σέ διάσταση καί σύγκρουση τούς πολίτες. Μένοντας τελικῶς κοινωνία κατ᾿ ἐξοχήν τοῦ χρέους καί τῆς πίεσης γιά ἀπόδοση τῶν ὀφειλόμενων ζοῦμε τό ἄγχος διεθνῶν πιέσεων καί κατακραυγῆς νά μᾶς ἐξουθενώνουν. Ὁ μακρόχρονος ἐγκλωβισμός, στό «εὐρωδράμα», ἐξελίχτηκε σέ ἐφιάλτη καί τρόμο τοῦ πολίτη ὀδηγώντας τον συχνά σέ ἀπελπισία καί σύνδρομα αὐτοκαταστροφῆς. Δράστης ἡ ματαιοδοξία τῆς «ἰσχύος», τῆς ὑπεροχῆς καί ἡ ἀπληστία τοῦ «κεφαλαίου». Σίγουρη πάντοτε ἡ ὑφαρπαγή τῶν λαϊκῶν δικαιωμάτων, τῆς ἐλευθερίας, τῆς ἰσότητας, μέ ἀναίρεση φυσικά τῆς Δημοκρατίας. Πάγια μέθοδος ἡ διαίρεση λαῶν, οἱ ἐμφύλιες συρράξεις, οἱ τραγωδίες τύπου Ἰράκ, Συρίας κ.ο.κ. Πίσω ἀπ᾿ ὅλα οἱ ἐπεμβάσεις κρατῶν σέ κράτη, οἱ «διευθετήσεις» πρός τό συμφέρον τῶν ἰσχυρότερων, πάντα ἐρήμην τῶν λαῶν συχνά καί

τῶν ἡγετῶν τους! Ἐπιστρέφοντας στό θέμα καί στό ζήτημα τῆς Ἐνορίας, ἀνάγκη νά θυμήσουμε πρώτιστα τό πελώριο φαινόμενο μόνιμης κακοδιαχείρισης αὐτῆς τῆς πατρίδας ὡς ἀπαρχή μιᾶς μόνιμης κακοδαιμονίας. Ἀναφέρονται μόνο οἱ ἐπιπτώσεις στή λειτουργία τῶν θεσμῶν, στίς εὐρύτερες σχέσεις μέ τούς ἑταίρους καί τήν παγκόσμια κοινότητα. Ἡ παρατηρούμενη τόν τελευταῖο καιρό ἔξαρση τῆς κακοδιοίκησης μέ τίς παλινωδίες, τά ψεύδη χωρίς τέλος, εὐθύνονται γιά τόν κλονισμό κύρους καί ἐμπιστοσύνης τῆς χώρας διεθνῶς, ἐνῶ ἀναρριπίζονται οἱ ἐντάσεις καί βαθαίνει ἡ κρίση στό ἐσωτερικό. Οἱ συγκρούσεις ἐξάλλου μεταξύ τῶν πολιτῶν, ὡς μοιραῖο στάδιο τῆς κακοδιαχείρισης μιᾶς χώρας ἐπισημαίνεται καί στό ἀκόλουθο «ρῆμα» τοῦ Παύλου: «εἰ δέ ἀλλήλους δάκνετε καί κατεσθίετε, βλέπετε μή ὑπ᾿ ἀλλήλων ἀναλωθῆτε»! (Γαλ. 5, 15). Ὁ λόγος φυσικά παραπέμπει καί στούς σημερινούς γείτονες καί τούς δηλωμένους ἑταίρους καί «φίλους» οἱ ὁποῖοι δέν χάνουν εὐκαιρία -ὅποτε κι ἄν αὐτή ἐμφανιστεῖ- νά κινηθοῦν κατά τῆς Ἑλλάδας. §§§§ Τήν ψυχολογία καί τήν πραγματική εἰκόνα τῆς Ἐνορίας, τίς αἰτίες -προφανεῖς καί μήπού ἐπηρεάζουν τόν θεοσύστατο θεσμό τῆς Ἐκκλησίας ἐπιχειροῦν, συμπληρωματικά, νά καταδείξουν καί οἱ ἑπόμενες ἀκροτελεύτιες γραμμές. Ἀναφέρεται καί ἐπίσημα ὅτι ἡ πολυδιά47

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

στατη κρίση τῆς ἑλληνικῆς κοινωνίας, ὅπου ἡ Ἐνορία «περιχωρεῖται», συνυπάρχει ἀλλά καί (συν) δοκιμάζεται, σημαίνει προπάντων, «ἔλλειμμα παιδείας»1! Χωρίς ἐμπλοκή στό πρόβλημα τῆς γνώσης ὡς ἀρχῆς τῆς φιλοσοφίας, ἡ παραπάνω ἀδιάσειστη θέση προκύπτει ἀπό τήν ἱστορία καί τήν ἐμπειρία τοῦ νέου Ἑλληνισμοῦ! Τονίζουμε τή μετά - Καποδίστρια ἀνώμαλη πορεία καί τίς παρεκκλίσεις ἀπό τούς ἐθνικούς, διαχρονικούς στόχους. Παρεκκλίσεις ὄχι σέ περιόδους πολέμων ἀλλά εἰρήνης καί δημοκρατίας ἐλέγχοντας «τό γέ νῦν ἔχοντες» τήν πορεία μέχρι σήμερα. Θά ἀρκοῦσε ἴσως ἁπλή ἀναδρομή στήν «πρακτική» τῶν λεγόμενων ἐκπαιδευτικῶν μεταρρυθμίσεων καί τῶν ἀποτελεσμάτων τους γιά ἕνα ἀξιόπιστο συμπέρασμα. Καθώς ἡ ἀναγκαία σύγκριση μέ τή σχολική πραγματικότητα φέρει πιό κοντά στό «πῶς», τό ζητούμενο τῆς παιδείας χάνεται ἀκριβῶς στόν τρόπο ἤ τίς «μεθόδους» ἀναζήτησής του! Στό ἴδιο πλαίσιο ἐντάσσεται τό πρόβλημα τῆς Ἐνορίας ξεκινώντας ἀπό τίς ἀδυσώπητες παρεμβάσεις τοῦ βαυαρικοῦ καθεστῶτος καί τῶν ὀπαδῶν τῶν Ἑλλήνων καί ξένων πού ἔμεναν συνήθως στό ἐξωτερικό καί τήν Ἑλλάδα ἀντίστοιχα. Παρεμβάσεις ὀργανωμένης προπαγάνδας ρωμαιοκαθολικῶν καί προτεσταντῶν (Μισσιονάριων) μέ στόχο πάντα τήν ἀλλοίωση τοῦ ὀρθόδοξου λαϊκοῦ φρονήματος. Μάλιστα οἱ διαχρονικοί στόχοι τῶν πρώτων ἀποκαλύπτονται, ὡς γνω48

στό, ἀπό τήν ἅλωση τῆς Πόλης (1204), ὅπου καί ἀποδεικνύονται ἐχθρικότεροι τῶν Τούρκων, σημειώνει ὁ ἱστορικός Φραντζῆς. Τήν περίοδο τῆς Βαυαροκρατίας ἡ σκυτάλη περνάει στούς Προτεστάντες μέ στήριξη τῆς ἐξουσίας. Σήμερα, χωρίς οἱ στόχοι νά ἔχουν οὐσιαστικά ἀλλάξει προστίθενται ἐκτός τῶν δογματικῶν καί λόγοι τάχα πολιτισμικοί! Τό ἄρθρο σαφῶς δέν δικαιολογεῖ τό «ἔλλειμμα παιδείας», οὔτε τή σημερινή κρίση τῆς χώρας. Ἐπιχειρεῖ ἁπλῶς νά καταδείξει τό πρόβλημα τῆς Ἐνορίας σέ σχέση μέ τήν εὐρύτερη εἰκόνα μιᾶς κοινωνίας σέ πορεία πολυεδρικῆς κρίσης. Γιά τό ἴδιο πρόβλημα ἀφιερώσαμε πρόσφατο ἄρθρο2 ὅπου θίγεται ἡ τραγωδία τοῦ μεταναστευτικοῦ καί ἡ ἐπιδείνωση τῆς ἑλλαδικῆς κρίσης. Κι ἐδῶ ἡ μνήμη ἑνός ἄλλου ξερριζωμοῦ μέ τούς ἀμέτρητους πνιγμούς Ἑλλήνων, στήν ἴδια θάλασσα πού σήμερα ξεβράζει θύματα ἀνάλογης τραγωδίας, ἐπανέρχεται ἀμείλικτη. Μνήμη ρωμαλεότητας πρός μίμηση ἡρώων καί μαρτύρων ἀπό τόν Μακρυγιάννη μέχρι τόν σύγχρονό μας Παΐσιο τόν ἁγιορείτη καί Μικρασιάτη ἅγιο. Στή νέα παράκρημνη καμπή τῆς ἑλληνικῆς κοινωνίας ἀλλά καί τῆς Ἐνορίας προέχει ἡ ἀνάληψη εὐθυνῶν καί ἡ ἑτοιμότητα ἀποτροπῆς καί τούτη τή φορά, μιᾶς ἐνδεχόμενης ἴσως ἐθνικῆς τραγωδίας! Ὑποσημειώσεις-παραπομπές: 1. Βλέπε, π.χ. «τό Ἅγιον Ὄρος καί ἡ παιδεία τοῦ Γένους μας» (Ἅγ. Ὄρος 1984, σ. 9-10), ὅπου σημειώνεται: «Γιατί στό θέμα τῆς παιδείας νά τά ἔχουμε χαμένα στόν τόπο ὅπου γεννήθηκε ἡ παιδεία; Γιατί μετά τό 1821 ἀκόμη παραπαίομε; Γιατί κάναμε ἀτελείωτες προτάσεις, μεταρρυθμίσεις, ἀλλαγές κι ὅλο βρισκόμαστε στή θέση μηδέν; Γιατί ὁ ἕνας μεταρυθμιστής ἀναιρεῖ τόν ἄλλο καί ὅλοι ὁδηγοῦν στήν ἴδια στειρότητα; 2. Βλέπε, π.χ. στό περιοδικό «Ἄγκυρα Ἐλπίδος», ἔκδ. Ἱ. Μητροπόλεως Ἱεραπύτνης καί Σητείας, τ. 89 (Νοεμ.-Δεκ. 2015), σελ. 3740.

Τό Τυπικό τῆς Μονῆς Παντοκράτορος Μιά φιλολογική μελέτη Eὐαγγέλου Τσουκάρα, Θεολόγου - Φιλολόγου

τό Βυζάντιο δέν ὑπῆρχε κανένα «τάγμα» μέ τή σημασία πού ἔχει σήμερα αὐτή ἡ λέξη στό μοναχισμό. Δέν ὑπῆρχε δηλαδή ἕνας ἑνιαῖος μοναστικός ὀργανισμός, ὀργανωμένος σύμφωνα μέ λεπτομερεῖς κανόνες, μέ συγκεκριμένα καθήκοντα καί ἕναν δεσμευτικό τρόπο ζωῆς. Ἡ ἔκφραση «Βασιλειανοί» εἶναι παραπλανητική, ἄν ὄχι λαθεμένη. Δημιουργήθηκε στή μεσαιωνική Δύση, μᾶλλον ἐξαιτίας τῆς ἐπαινετικῆς μνείας μιᾶς «Regula s Patris Basili i» στό καταστατικό τῶν Βενεδικτίνων. Ἀλλά ἕνας τέτοιος κανόνας, μέ τή στενότερη σημασία τῆς λέξης, δέν ὑπάρχει. Ὁ Βασίλειος σύνταξε γενικές ὁδηγίες πού δέν ἀσχολοῦνταν καί τόσο μέ τίς λεπτομέρειες τῆς καθημερινῆς ζωῆς, ἄν καί εἶναι ἀλήθεια ὅτι ἔγιναν προσφιλές ἀνάγνωσμα στά βυζαντινά μοναστήρια, χωρίς πάντως νά γίνουν «καταστατικό» μέ τήν τεχνική ἔννοια τῆς λέξης. Σέ γενικές γραμμές κάθε κτήτορας μοναστηριοῦ στό Βυζάντιο προτιμοῦσε νά θεσπίζει τό δικό του καταστατικό (τυπικό), ἔστω καί ὄχι σέ σπάνιες περιπτώσεις, κατέφευγε σέ ἕναν παλαιότερο, δοκιμασμένο καταστατικό, παράδειγμα τῆς Μονῆς Στουδίου. Ἔτσι κάθε βυζαντινό μοναστήρι ἀποτελεῖ μιά ἀνεξάρτητη, αὐτόνομη μονάδα. Τά μεγάλα αὐτοκρατορικά καί ἀριστοκρατικά καθιδρύματα, πού ἔκαναν τήν ἐμφάνισή τους στήν πρωτεύουσα μετά τήν εἰκονομαχία καί ἰδιαίτερα τόν 12ο αἰώνα, ἀνήκουν, ἀπ᾿ ὅσο μποροῦμε νά κρίνουμε, στήν κατηγορία τῶν κοινοβίων. Παράδειγμα εἶναι ἡ Μονή Ὁδηγήτριας, ἡ Μονή Παμμακαρίστου καί ἡ Μονή Παντοκράτορος. Γιά διάφορους λόγους δημιουργεῖται ἡ ἐντύπωση ὅτι ἐπρόκειτο γιά ἱδρύματα ὅπου ἕνας ὁρισμένος ὄχι πολύ μεγάλος ἀριθμός πρώην ἀξιωματούχων τῆς αὐτοκρατορικῆς αὐλῆς περνοῦσε ἀμέριμνα τίς

μέρες του. Τό νοσοκομεῖο, πού ἦταν ἐνσωματωμένο στή Μονή τοῦ Παντοκράτορος καί διέθετε «σύγχρονες» ἐγκαταστάσεις, δέν ἀποτελεῖ ἀπόδειξη γιά τό ἀντίθετο, γιατί εἶναι φανερό ὅτι αὐτό τό νοσοκομεῖο ἦταν ἕνα αὐτοκρατορικό ἵδρυμα πού δέν ἀπασχολοῦσε μοναχούς τοῦ ὁμώνυμου μοναστηριοῦ, ἀλλά εἰδικευμένο ἐπιστημονικό προσωπικό. Τόν Ὀκτώβριο τοῦ 1136, ὁ αὐτοκράτορας Ἰωάννης Β΄ Κομνηνός (1118-1143) ὑπέγραψε ἕνα Τυπικό μέ τά τό ὁποῖο ἵδρυσε στήν Κωνσταντινούπολη τή μονή τοῦ Παντοκράτορος Σωτῆρος Χριστοῦ. Τό Τυπικό σώθηκε σέ πολλούς κώδικες καί δημοσιεύθηκε ἀπό τόν P. Gautier στή Revue des Etudes Byzantines (τόμος 32-1974). Μέ τό τυπικό αὐτό, ἐκτός ἀπό τήν ἵδρυση τῆς μονῆς, τήν ἐξάρτηση ἀπό αὐτήν ἄλλων μονῶν, τήν ἀνοικοδόμηση τοῦ ναοῦ τῆς «Ὑπεραγίας Δεσποίνης καί Θεοτόκου τῆς Ἐλεούσης» καί τοῦ ναοῦ τῶν Ἀσωμάτων, ἱδρύονται στή μονή νοσοκομεῖο, γηροκομεῖο καί λεπροκομεῖο. Τό νοσοκομεῖο παρουσιάζει ἕνα ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον ἀπό τήν ἄποψη τῆς ὀργανώσεώς του, πού μπορεῖ κανείς νά πεῖ δίχως δισταγμό ὅτι εἶναι γιά τήν ἐποχή πρωτοποριακή. Τό Tυπικό «Ἐπειδή Ἐγώ ὅρισα νά γίνει καί Νοσοκομεῖο πού νά περιθάλπει πενῆντα κλινικούς ἀσθενεῖς, θέλω καί ὁρίζω νά ὑπάρχουν ἀνάλογα κρεβάτια γι᾿ αὐτούς τούς ἀρρώστους. Ἀπό τά πενῆντα αὐτά κρεβάτια, τά δέκα νά προορίζονται γιά τούς χειρουργημένους ἤ γιά τούς τραυματίες. Τά ὀκτώ γιά ὅσους πάσχουν ἀπό ὀξεῖες καί ἐπώδυνες ἀσθένειες ὀφθαλμολογικές, κοιλιακές καί ἄλλες. Τά ἄλλα δώδεκα γιά ἄρρωστες γυναῖκες. Τά ὑπόλοιπα γιά συνηθισμένους ἀσθενεῖς. Ἄν περισσεύουν κρεβάτια πού προορίζονται γιά τραυματίες ἤ 49

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

ἐντελῶς, νά ἀντικαθίστανται. Τά στρώματα καί τά μαξιλάρια νά ξηλώνονται, νά ξαίνεται τό μαλλί τους καί τά σχισμένα καλύμματά τους νά ἀλλάζονται καί νά ξαναράβονται ὥστε, οἱ ἄρρωστοι νά ξαπλώνουν ἄνετα. Ἀπό τίς κλινοστρωμνές καί τά παλιωμένα ροῦχα, ὅσα ἀντικαθίστανται, ἀλλά ἐξακολουθοῦν νά εἶναι χρήσιμα στούς ἀρρώστους, νά φυλάγονται ἀπό τόν Διοικητικό Διευθυντή. Τά ὑπόλοιπα νά διανέμονται στούς φτωχούς. Ἐπειδή τά πενῆντα κρεβάτια χωρίστηκαν σέ πέντε τμήματα, ὁρίζω σέ κάθε τμῆμα νά ἀπασχολοῦνται δυό γιατροί, τρεῖς εἰδικευμένοι νοσοκόμοι, δύο ἐπιπλέον βοηθοί τους καί δύο τραπεζοκόμοι-καθαριστές. Ἀπό τούς νοσοκόμους θά διανυκτερεύουν κάθε βράδυ τέσσερις ἄνδρες Ἡ Μονή Παντοκράτορος Χριστοῦ στήν Κωνσταντινούπολη, σήμερα Τέμενος Molla Zeyrek Camii. καί μιά γυναίκα, δηλαδή σέ κάθε τμῆμα ἀπό ἕνας. Αὐτοί ὀνομάζονται ἐξκουβίτογιά ἀρρώστους μέ ὀφθαλμολογικά νοσήματα ρες (νυκτερινή ἐφημερία). Γιά τό τμῆμα τῶν γυἤ ἄλλες ὀξεῖες ἀσθένειες, νά συμπληρώνονται ναικῶν ὁρίζονται δυό γιατροί. Θά παρίστανἀπό ἄλλους ἀρρώστους, ὁποιαδήποτε νόσο κι ται ἐπίσης μιά «ἰάτραινα», τέσσερις εἰδικευἄν ἔχουν. μένες νοσοκόμες, δύο ἐπιπλέον βοηθοί τους καί Κάθε κρεβάτι νά ἔχει ἕνα στρωσίδι, ἕνα τρίδύο τραπεζοκόμες-καθαρίστριες. Ἀπό τούς χινο στρῶμα μέ μαξιλάρι κι ἕνα πάπλωμα. Τό γιατρούς πού ὑπηρετοῦν στά τμήματα, οἱ χειμώνα νά προστίθενται καί δύο βελέντζες. δύο πρῶτοι ὀνομάζονται πρωτομηνίτες. Ἐκτός, Τά πενῆντα αὐτά κρεβάτια τά χωρίζω σέ πένὅμως, ἀπό τούς γιατρούς τῶν τμημάτων θά τε τμήματα (ὄρδινους). Σέ κάθε τμῆμα νά ὑπάρχουν ἐπιπλέον δυό ἀρχίατροι (πριμμικήὑπάρχει καί ἕνα παρακρέβατο. Αὐτά νά προριοι), ἕνας καθηγητής γιά νά διδάσκει τήν ορίζονται γιά ἀρρώστους μέ ἐπείγουσες περιἰατρική τέχνη καί δυό λογιστές (ὀπτίωνες). Γιά πτώσεις, οἱ ὁποῖοι, ἐπειδή τά κανονικά κρετούς ἐξωτερικούς ἀσθενεῖς ὁρίζονται ἐπιπλέβάτια θά εἶναι γεμάτα, δέν θά βρίσκουν θέση. ον τέσσερις γιατροί, ἀπό τούς ὁποίους οἱ δύο Ἐκτός ἀπό τά κρεβάτια αὐτά τοποθετοῦνται μέ τήν εἰδικότητα τοῦ παθολόγου καί οἱ ἀκόμη ἕξι πρόσθετα, μέ εἰδικά στρώματα πού ἄλλοι δύο μέ τήν εἰδικότητα τοῦ χειρουργοῦ. ἔχουν μιά στρογγυλή τρύπα στή μέση. Αὐτά Οἱ δύο χειρουργοί θά προσφέρουν τίς ὑπηρεπροορίζονται γιά κατάκοιτους καί γιά ὅσους σίες τους καί στίς γυναῖκες, ἄν τύχει καμιά ἀπό πάσχουν ἀπό ὀξύ νόσημα ἤ εἶναι ἐντελῶς αὐτές νά ἔχει ἀνάγκη χειρουργικῆς ἐπεμβάἐξαντλημένοι ἤ ἔχουν ὀδυνηρά τραύματα. σεως. Στούς γιατρούς αὐτούς γιά τούς ἐξωτεΠρέπει νά ὑπάρχουν μόνιμα στή διάθεση τῶν ρικούς ἀσθενεῖς θά παραστέκουν τέσσερις ἀρρώστων πού εἶναι ἄποροι ἤ πάσχουν ἀπό βαεἰδικευμένοι νοσοκόμοι καί ἄλλοι τέσσερις ἐπιριά νοσήματα μέχρι δεκαπέντε ἤ καί εἴκοσι φοπλέον βοηθοί τους. Δύο ἀπό τούς τελευταίους ρεσιές γιά νά τίς χρησιμοποιοῦν μέσα στό Νοθά προσφέρουν τίς ὑπηρεσίες τους στό μονασοκομεῖο, παραδίνοντας τίς δικές τους. Τά στήρι μήνα παρά μήνα. ροῦχα τῶν ἀρρώστων αὐτῶν πρέπει νά πλέὍλοι οἱ παραπάνω γιατροί χωρίζονται σέ δύο νονται καί νά φυλάγονται γιά λογαριασμό τους ὁμάδες. Ἡ πρώτη ὁμάδα θά ὑπηρετεῖ τόν ἕνα ὥστε, νά τά φορέσουν ὅταν ἀποθεραπευθοῦν μήνα καί ἡ ἄλλη τόν ἄλλο. Τό ἴδιο ἰσχύει καί καί πρόκειται νά φύγουν ἀπό τό Νοσοκομεῖο. γιά τούς δύο ἀρχίατρους. Θά παρουσιάζονται Κάθε χρόνο, ὅσες ἀπό τίς κλινοστρωμνές καί στό νοσοκομεῖο καθημερινά δίχως ἀπουσίες. τίς φορεσιές καί τίς φορεσιές φθείρονται 50

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

Ἐπιπλέον, ἀπό τίς ἀρχές τοῦ Μαΐου καί μέχρι τοῦ Σταυροῦ (14 Σεπτεμβρίου) θά παρουσιάζονται καί τά ἀπογεύματα. Ἔπειτα ἀπό τή συνηθισμένη ψαλμωδία θά ἐπισκέπτονται μέ ἐπιμέλεια τούς ἀσθενεῖς γιά νά τούς ἐξετάζουν προσεκτικά καί νά διαπιστώνουν τήν πορεία τῆς νόσου, νά καθορίζουν τή θεραπεία πού ταιριάζει στόν καθένα, νά διατάζουν τά πρεπούμενα σχετικά μέ τό καθετί καί νά ἔχουν μέ κάθε ἐπιμέλεια τή γενική φροντίδα, ἐπειδή πρόκειται νά δώσουν γιά ὅλα αὐτά λόγο στόν Παντοκράτορα. Ἐπίσης οἱ ἀρχίατροι, σύμφωνα μέ τή Μωσαϊκό τοῦ 12ου αἰ. ἀπό τό ἄνω τμῆμα τῆς Ἁγίας Σοφίας. Ὁ Αὐτοκράτομηνιαία βάρδια, πρέπει νά περνοῦν ρας Ἰωάννης Β´ (1118–1143) ὁ Κομνηνός, ἀπεικονίζεται στά ἀριστερά, μέ κάθε ἡμέρα ἀπό ὅλα τά κρεβάτια, νά τήν Παναγία καί τό βρέφος Ἰησοῦ Χριστοῦ στό κέντρο, καί τή σύζυγο τοῦ ρωτοῦν κάθε ἄρρωστο μέ ποιό τρόπο Ἰωάννη αὐτοκράτειρα Εἰρήνη στά δεξιά. τοῦ προσφέρονται οἱ ἰατρικές ὑπηρεσίες θά εἶναι ὑπόλογοι σέ κανένα, προκειμένου νά καί ἄν τοῦ προσφέρονται μέ τήν πρέπουσα ἐπιμή δημιουργεῖται καμία καθυστέρηση ἤ ἔλλειμέλεια καί προθυμία ἀπό αὐτούς πού ἔχουν ὁριψη στή διανομή τους. στεῖ νά τόν φροντίζουν. Ἐπίσης, νά σπεύδουν Γενικά, παραγγέλλουμε σέ ὅλους, τόσο στούς νά διορθώνουν τά σφάλματα, νά ἐπιπλήττουν γιατρούς καί σ’ αὐτούς πού τούς ἐπιτηροῦν, ὅσο αὐτόν πού ἔδειξε ἀμέλεια καί νά σταματοῦν καί στούς νοσοκόμους καί σέ ὅλους τους ἀμέσως τίς ἀτσαλιές. Ἐπίσης, πρέπει νά παἄλλους νά προσφέρουν τίς ὑπηρεσίες τους μέ ρακολουθοῦν τήν καθημερινή διανομή στούς στραμμένα τά μάτια πρός τόν Παντοκράτορα. ἀρρώστους τοῦ ψωμιοῦ καί κάθε ἄλλου ἀναγΝά μή δείχνουν ἀδιαφορία στή φροντίδα τῶν καίου πού ὁρίστηκε νά τούς παρέχεται. Γενιἀσθενῶν, μιά καί ξέρουν γιά τό πόσο ἀμείβεκά, πρέπει νά ἐπιτηροῦν τά πάντα μέ ἐπιμέλεια ται ἀπό τό Θεό ἡ ἐργασία αὐτή ὅταν γίνεται καί νά ἀπαιτοῦν μέ κάθε φροντίδα νά διορσωστά, καθώς ἐπίσης καί γιά τόν κίνδυνο πού θώνονται οἱ παραλήψεις. Γιά τό λόγο αὐτό δέν περικλείει, ὅταν ἀντιμετωπίζεται μέ περιφρότούς ἀνατίθεται εὐθύνη τμήματος, ἐπειδή τό νηση καί ξεφεύγει ἀπό τό σωστό δρόμο. Ὅ,τι μόνο ἔργο πού ἔχουν εἶναι ἡ ἄσκηση ἀπό μέκάνουμε σέ καθένα ἀπό αὐτούς τούς ἐλαχίρους τους τῆς ἐπιτηρήσεως. Ἄν ὁ γιατρός, πού στους ἀδελφούς μας, ὁ Δεσπότης μας Θεός τά ἔχει ὁρισθεῖ γιά τούς ἐξωτερικούς ἀσθενεῖς διανοιώθει σάν νά γίνονται γι᾿ Αὐτόν κι ἔτσι ἀνάπιστώσει ὅτι ἕνας ἀπό αὐτούς εἶναι βαριά λογα μέ τά καλά πού κάνουμε, προσφέρει καί ἄρρωστος, ἐνημερώνει σχετικά τόν ἀρχίατρο. τίς ἀμοιβές. Πρέπει, λοιπόν, ὅλοι μας νά διαΤότε αὐτός δίνει τήν ἐντολή νά ἐξετάσει τόν μορφώσουμε τή συμπεριφορά μας ἀπέναντι ἄρρωστο κι ἄλλος γιατρός ἀπό τούς πιό στούς ἀδελφούς μας, μέ βάση τή σκέψη ὅτι δέν ἔμπειρους ὥστε, νά φροντίσει νά κάνει ὅ,τι εἶναι μποροῦμε νά ξεφύγουμε ἀπό τό ἀκοίμητο δυνατό γιά τή θεραπεία του. μάτι τοῦ Θεοῦ καί ὅτι τό νά πέσουμε στά χέΠέρα ἀπό τούς γιατρούς πού ἀναφέρθηκαν ρια Του εἶναι κάτι τό φρικτό. πιό πάνω, πρέπει νά ὑπάρχει ἕνας Διοικητικός Στήν παραπάνω ὁμάδα τῶν γιατρῶν, τῶν νοΔιευθυντής («νοσοκόμος») καί ἕνας Γενικός σοκόμων καί ὅλων τῶν ἄλλων, προσθέτουμε Ἐπιμελητής («Μειζότερος»). Αὐτοί θά παίρνουν καί τούς ἑξῆς: ἕναν προϊστάμενο φαρμακοποιό μέ ἐπάρκεια ὅ,τι χρειάζεται καί θά τά μοιρά(«ἐπιστήκτων»), τρεῖς εἰδικευμένους παραζουν ἄφθονα, ὄχι μόνο στούς ἀρρώστους πού σκευαστές-φαρμακοτρίφτες («πημεντάριοι»), βρίσκονται στό νοσοκομεῖο, ἀλλά καί στούς δύο βοηθούς τους, ἕναν κλητήρα («ὀστιάριος»), ἐξωτερικούς. Γιά τή διαχείριση τῶν ἐφοδίων δέ πέντε πλύντριες («σαπωνίστριαι»), ἕνα θερ51

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

μαστή στό μαγειρεῖο («λεβητάριος»), δύο μάγειρους, ἕναν ἱπποκόμο («στράτωρ») γιά τά ἄλογα τοῦ μύλου καί γιά νά φροντίζει τά ἄλογα τῶν γιατρῶν τήν ὥρα πού ἀσχολοῦνται στό νοσοκομεῖο, ἕνα θυρωρό («πυλωρός»), ἕναν τροφοδότη («ὀψωνιάτωρ»), δύο ἱερεῖς καί δύο ἀναγνῶστες. Ὁ ἕνας ἀπό τούς ἱερεῖς, ἐφοδιασμένος μέ τήν ἄδεια τοῦ Ἀρχιερέα, θά ἀφιερωθεῖ στήν ἀκρόαση τῶν ἐξομοἩ στέψη τῶν αὐτοκρατόρων Ἰωάν- λογήσεων τῶν ἐξανη τοῦ Β´ καί τοῦ γιοῦ του Ἀλεξίου σθενημένων ἀρρώτοῦ Β´ τῶν Κομνηνῶν. στων, ὥστε νά μή φεύγουν ἀπό τόν κόσμο ἀνεξομολόγητοι καί ἔτσι πεθαίνουν ἀπό τόν ψυχικό θάνατο, πού εἶναι ἀληθινά ὁ πιό φοβερός. Ἀκόμη προσλαμβάνονται δύο ἀρτοποιοί, τέσσερις νεκροθάπτες, ἕνας ἱερέας γιά τίς κηδεῖες, ἕνας καθαριστής ἀποχετεύσεων καί ἕνας μυλωνάς. Σχολιασμός κειμένου Ἀπό τό κείμενο βλέπουμε ὅτι δίνονται πληροφορίες γιά τά ἑξῆς: ὑπάρχει κλινική γιά τίς γυναῖκες, πρόβλεψη νά ὑπάρχει ἐπαρκής ρουχισμός γιά τούς ἀσθενεῖς, πληροφορίες γιά τό προσωπικό τοῦ νοσοκομείου, πόσα ἄτομα ὑπηρετοῦν σέ κάθε τμῆμα, ὅτι ὑπάρχει γυναίκα γιατρός. Μέσα στή μονή διδάσκεται ἡ ἰατρική, ὑπάρχει καθηγητής πού διδάσκει τήν ἰατρική. Ἐπίσης, δίνονται πληροφορίες ὅτι ἔρχονται ἀσθενεῖς ἐκτός μοναστηρίου, δέν ἐπισκέπτονται τό νοσοκομεῖο μόνο οἱ μοναχοί. Καθορίζονται μέ ἀκρίβεια οἱ ἀποδοχές τοῦ προσωπικοῦ. Γιά παράδειγμα ὁ νοσοκόμος ἀμείβεται μέ 8 νομίσματα (ποσό ὑψηλό), ἐνῶ ἡ γυναῖκες πού ἐργάζονται μέ λιγότερα. Οἱ γιατροί ἔρχονται μέ τά ἄλογά τους, τά ὁποῖα φροντίζει ὁ στράτορας. Ὑπάρχει πρόβλεψη καί γιά τήν ξυλεία, γιά τό 52

ψήσιμο τοῦ ψωμιοῦ. Θά λειτουργεῖ καί γηροκομεῖο γιά 24 ἄντρες παράλυτους καί ἄλλων ἀσθενειῶν, πού θά τούς ἐξυπηρετοῦν 6 ἄτομα. Πρόβλεψη καί γιά τή λεγόμενη ἱερά νόσο, ὅτι θά ὑπάρχει καί λεπροκομεῖο σέ ξεχωριστό χῶρο, γιά νά μήν κολλήσουν καί τούς ἄλλους ἀσθενεῖς. Ἡ μονή ἔχει μεγάλη περιουσία, τῆς δώρισε πολλά κτήματα ὁ αὐτοκράτορας πού ἐκείνη τήν περίοδο ἑτοιμαζόταν νά ἐκστρατεύσει στήν περιοχή τῆς Κιλικίας καί Συρίας. Ὁρίζει τό καθεστώς ἀνεξαρτησίας τῆς μονῆς, τό ἐλεύθερον (ἀπαλλαγή ἀπό φόρους), τό αὐτοδέσποτο (ἀνεξάρτητη ἀπό τήν ἐπισκοπή τῆς περιοχῆς), ἀνεξάρτητη καί ἀπό τόν αὐτοκράτορα, τό ἀνεκποίητο (δέν θά μπορεῖ νά ἐκποιηθεῖ ἡ περιουσία τῆς μονῆς), γιατί οἱ αὐτοκράτορες πολλές φορές ἐκποιοῦσαν τήν ἐκκλησιαστική περιουσία (ἱερά σκεύη) γιά νά ἐξοπλίσουν τά στρατεύματα ὅταν κινδύνευε ἡ αὐτοκρατορία. Στό τέλος τοῦ τυπικοῦ διακρίνουμε τή φράση: «υἱοῦ καί βασιλέως κυροῦ Ἀλεξίου, πρωτεύοντος ἐκ τοῦ γένους ἡμῶν». Γίνεται ἀναφορά στό ποιός θά φροντίζει ὡς ἐκπρόσωπος τῆς οἰκογένειας τή μονή. Ὁ Ἀλέξιος ἦταν πρωτότοκος, συμβασιλεύς, πέθανε πρίν τόν πατέρα του. Πρωτεύοντος, σέ μιά μεγάλη ἀριστοκρατική οἰκογένεια, θεωρεῖται ὅτι κάποιος πρωτεύει. Τέλος, ὑπάρχει ἀναφορά στήν ἡμερομηνία, ἀναπόσπαστο τμῆμα τῆς ἐπικύρωσης ἑνός ἐγγράφου, ὑπογραφή μέ κόκκινο μελάνι, μόνο ὁ αὐτοκράτορας ὑπόγραφε μέ κόκκινο μελάνι. Μήν ξεχνᾶμε ὅτι ὑπῆρχε καί φύλακας πού φυλοῦσε τό κόκκινο μελάνι. Ἀναφέρει τήν ἔκφραση πορφυρογέννητος, τό θεωρεῖ ἀξιόλογο νά τό συμπεριλάβει στήν ὑπογραφή του. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: •Beck, Hans-Georg, Ἡ βυζαντινή χιλιετία, M.I.E.T, Ἀθήνα 2003. •Κόλλιας Ταξιάρχης, Κείμενα βίου καί πολιτισμοῦ τῶν Βυζαντινῶν, Ἀθήνα 2010. •Κυριακίδης Κ., Ἕνα νοσοκομεῖο τόν ΙΒ΄ αἰώνα.

ΑΠΟ ΤΗ ΖΩΗ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ • Τήν Πέμπτη 10 Μαρτίου ὁ Ἐξοχ. κ. Petro Poroshenko, Πρόεδρος τῆς Οὐκρανίας, στό πλαίσιο ἐπίσημης ἐπίσκεψής του στήν Τουρκία, ἐπισκέφθηκε τά Πατριαρχεῖα, συνοδευόμενος ἀπό τή σύζυγό του Εὐγεν. κ. Μαρίνα καί τούς Ἐξοχ. κ. Hennadiy Zubko, Ἀναπληρωτή Πρωθυπουργό, κ. Pavlo Klimkin, Ὑπουργό Ἐξωτερικῶν, κ. Volodymyr Demchyshyn, Ὑπουργό Ἐνέργειας, κ. Serhii Korsunskyi, Πρέσβη τῆς Χώρας στήν Ἄγκυρα, καί κ. Vasyl Bodnar, Γεν. Πρόξενο τῆς Πόλης καί ἄλλους ὑψηλόβαθμους συνεργάτες του. Στόν κ. Πρόεδρο ἀποδόθηκαν οἱ προβλεπόμενες τιμές. Τόν ὑποδέχθηκε στήν εἴσοδο τοῦ Πατριαρχικοῦ Οἴκου ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Καλλιουπόλεως καί Μαδύτου κ. Στέφανος, Πρωτοσυγκελλεύων, καί στή συνέχεια ἔγινε δεκτός ἀπό τόν Παναγιώτατο Οἰκουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαῖο στό ἐπίσημο Γραφεῖο του καί διεξήχθη μεταξύ τους μακρά καί ἐγκάρδια συζήτηση.

• Μέ λαμπρότητα καί ἱεροπρέπεια ἑορτάσθηκε στό Φανάρι ἡ Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας. Τό ἑσπέρας τοῦ Σαββάτου 19 Μαρτίου ἡ Α.Θ. Παναγιότης, ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος, χοροστάτησε στόν Πάνσεπτο Πατριαρχικό Ναό κατά τόν Μ. Ἑσπερινό, στός τέλος τοῦ ὁποίου μίλησε πρός τόν ἐκκλησιασθέντα ὅμιλο προσκυνητῶν ἀπό τή Δράμα. Τήν ἑπομένη, Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας, 20/3, προεξῆρχε τῆς Θείας Λειτουργίας, κατά τήν ὁποία συλλειτούργησαν Σεβ. Μητροπολίτες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου. Μετά

τό Ἱ. Εὐαγγέλιο ἀνεγνώσθη ἀπό τόν Πανοσιολ. Ἀρχιμ. κ. Βαρθολομαῖο, Ἀρχιγραμματέα τῆς Ἁγίας καί Ἱερᾶς Συνόδου, εἰδική Πατριαρχική καί Συνοδική Ἐγκύκλιος ἐνόψει τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Μετά τήν Ἀπόλυση ὁ Πατριάρχης τέλεσε τό καθιερωμένο Τρισάγιο «ὑπέρ ἀναπαύσεως τῶν ψυχῶν τῶν ὑπέρ τῆς Ὀρθοδόξου ἡμῶν πίστεως ἀγωνισαμένων καί τελειωθέντων ἐν αὐτῇ». Ἀκολούθησε ἡ λιτάνευση τῶν ἱερῶν εἰκόνων, προεξάρχοντος τοῦ Πατριάρχου τοῦ Γένους, καί ἡ εὐλογία τοῦ ἐκκλησιάσματος ἀπό τόν ἐξώστη τοῦ Πατριαρχικοῦ Οἴκου. • Τό ἑσπέρας τῆς Κυριακῆς Ὀρθοδοξίας, 20

Μαρτίου, ὁ Πατριάρχης χοροστάτησε κατά τόν Β´ Κατανυκτικό Ἑσπερινό στόν Ἱ. Ναό Παμμεγίστων Ταξιαρχῶν, στό Μέγα Ρεῦμα (Ἀρναούτκιοϊ) τοῦ Βοσπόρου. Ἀκολούθησε ἐπετειακή ἐκδήλωση στήν ἀνακαινισμένη αἴθουσα ἐκδηλώσεων τοῦ ναοῦ μέ τίτλο «Πόλη, ποιό φῶς μᾶς ἑνώνει…», τήν ὁποία διοργάνωσε ἡ Περιφέρεια Νοτίου Αἰγαίου, ὑπό τήν αἰγίδα τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου. Τή συναυλία διηύθυνε ὁ Καθηγητής Βυζαντινῆς-Παραδοσιακῆς Μουσικῆς καί Πρωτοψάλτης Γρηγόρης Παπαεμμανουήλ, ἐπικεφαλῆς τοῦ Βυζαντινοῦ χοροῦ «Οἱ Δομέστικοι τῆς Δράμας», ἐνῶ συμμετεῖχε καί τό μουσικό σχῆμα «Ἐμπειροτέχνες» μέ παραδοσιακές μουσικές τοῦ Νοτίου Αἰγαίου. Παρέστησαν μεταξύ ἄλλων ὁ Περιφερειάρχης Νοτίου Αἰγαίου κ. Γεώργ. Χατζημάρκος.

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

• Ἡ Α. Θ. Παναγιότης ὁ Πατριάρχης, ἐπί τῇ ἑορτῇ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, χοροστάτησε τήν Πέμπτη 24 Μαρτίου κατά τόν πανηγυρικό Ἑσπερινό στόν πανηγυρίσαντα φερώνυμο Ἱ. Ναό τῆς Κοινότητος Προπόδων Ταταούλων, ὅπου ἔψαλε ἡ χορῳδία τοῦ Συνδέσμου Μουσικοφίλων, ὑπό τή διεύθυνση τοῦ Μουσικολ. κ. Στυλιανοῦ Φλοίκου, Ἄρχοντος Α´ Δομεστίκου τῆς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μ. Ἐκκλησίας. Ἀνήμερα τῆς ἑορτῆς, Παρασκευή 25/3, ὁ Πατριάρχης χοροστάτησε κατά τή Θεία Λειτουργία πού τελέσθηκε στόν πανηγυρίσαντα ὁμώνυμο Ἱ. Ναό τῆς Κοινότητος Βαφεοχωρίου, ὅπου, ἀκολούθησε δεξίωση, στήν ὁποία μίλησαν ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Μυριοφύτου καί Περιστάσεως κ. Εἰρηναῖος, Ἐπόπτης τῆς Περιφερείας Βοσπόρου, ὁ Ἐντιμ. κ. Παῦλος Παντελάρας, ἐκ μέρους τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἐπιτροπῆς, καί ὁ Πατριάρχης. • Τήν Τετάρτη 30 Μαρτίου, ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος κήρυξε, μέ βιντεοσκοπημένο μήνυμα, τήν ἔναρξη τοῦ 5ου Διεθνοῦς Μαθητικοῦ Συνεδρίου στά Ἐκπαιδευτήρια Μαντουλίδη, στή Θεσσαλονίκη, ἀπό τίς 30 Μαρτίου ἕως τίς 3 Ἀπριλίου, μέ θέμα: «Ὀδυσσέας Ἐλύτης. Ὁ ποιητής τοῦ Αἰγαίου», τό ὁποῖο διοργάνωσε τό Ζωγράφειο Λύκειο Κωνσταντινούπολης ὑπό τήν αἰγίδα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Στήν ἔναρξη τοῦ συνεδρίου ἀπηύθυνε χαιρετισμό καί ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Προύσης κ. Ἐλπιδοφόρος. • Τήν Κυριακή τῆς Σταυροπροσκυνήσεως, 3 Ἀπριλίου, ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος χοροστάτησε κατά τή Θεία Λειτουργία, σέ συγχοροστασία μέ Συνοδικούς καί λοιπούς Ἀρχιερεῖς τοῦ Θρόνου, κατά τήν Πατριαρχική τάξη, στόν Πατριαρχικό Ναό τοῦ Ἁγίου Γεωργίου στό Φανάρι. Τό ἀπόγευμα ὁ Πατριάρχης χοροστάτησε στήν Ἀκολουθία τοῦ Κατανυκτικοῦ Ἑσπερινοῦ τῆς Γ΄ Κυριακῆς τῶν Νηστειῶν, στόν Ἱερό Ναό τῶν Ἁγίων Κωνσταντίνου καί Ἑλένης τῆς Κοινότητος Σταυροδρομίου. • Τήν Πέμπτη 7 Ἀπριλίου, ἡ Α. Θ. Παναγιότης, ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος μίλησε κατά τήν 19η «Εὐρασιατική Διάσκεψη Κορυφῆς» μέ θέμα: «Δρόμος τῆς μετάξης: διάλογος, οἰκονομία, ἐνέργεια, μετανάστευση, τρομοκρατία», πού διοργάνωσε

τό Βακούφιο τοῦ Ἱδρύματος «Marmara Grubu», παρουσίᾳ Ἀρχηγῶν Κρατῶν, Ὑπουργῶν καί ἐπιστημόνων ἀπό διάφορες Χῶρες. Στό περιθώριο τῆς διάσκεψης ὁ Πατριάρχης εἶχε κατ᾿ ἰδίαν συνάντηση μέ τόν Ἐξοχ. κ. Gjorge Ivanov, Πρόεδρο τῆς Π.Γ.Δ.Μ. • Τήν Παρασκευή 8 Ἀπριλίου ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος ἐπισκέφθηκε τή Ἴμβρο, ὅπου τέλεσε τά Θυρανοίξια τοῦ Ἱ. Ναοῦ Ἁγίου Γεωργίου τοῦ χωριοῦ Ἅγιοι Θεοδωροι, ὁ ὁποῖος ἀνακαινίσθηκε ὑπό τήν ἐπίβλεψη τοῦ Μητροπολίτου Ἴμβρου καί Τενέδου κ. Κυρίλλου, μετά ἀπό τίς ζημιές πού προκάλεσε ὁ σεισμός στό νησί πρό διετίας. Ἀρχικά ὁ Πατριάρχης ἐπισκέφθηκε τά Ἀγρίδια τῆς Ἴμβρου, ὅπου παρέστη συμπροσευχόμενος στήν Ἀκολουθία τῆς Δ΄ Στάσης τῶν Χαιρετισμῶν στόν Ἱ. Ναό τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου καί κατόπιν εὐλόγησε τήν φύτευση δενδρυλλίων πού προσέφεραν οἱ μαθητές στόν Πατριάρχη, ὡς ἀντίδωρο γιά τήν προσφορά του στήν παιδεία τῆς Ἴμβρου. Στή συνέχεια διένειμε ἀναμνηστικά δῶρα στούς μαθητές στήν πλατεία τοῦ χωριοῦ καί εὐχήθηκε στούς συμπατριώτες του γιά τίς ἐπερχόμενες ἑορτές τοῦ Πάσχα. Τό ἑσπέρας τῆς ἑπομένης, 9 Ἀπριλίου, ὁ Πατριάρχης τέλεσε τά θυρανοίξια τοῦ προαναφερθέντος Ἱ. Ναοῦ Ἁγίου Γεωργίου, μέ τή συμμετοχή τῶν Ἱεραρχῶν, τοῦ Γεν. Προξένου τῆς Ἑλλάδος καί πλήθους κόσμου. Ἀκολούθησε ὁ Ἑσπερινός, στό τέλος τοῦ ὁποίου προσεφώνησε τόν χοροστατήσαντα Πατριάρχη ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ἴμβρου καί Τενέδου, ἀναφερόμενος ἀφ᾿ ἑνός, στά γενόμενα ἀνακαινιστικά ἔργα, ἀφ᾿ ἑτέρου δέ στήν προσφορά τοῦ Πατριάρχου τοῦ Γένους πρός τή γενέτειρά του, ἡ ὁποία σεμνύνεται γιά τό ἄξιο τέκνο της. Ἀπάντησε κατάλληλα ὁ Πατριάρχης. Τήν πρωΐ τῆς ἑπομένης, Δ΄ Κυρια-

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

κή τῶν Νηστειῶν, ὁ Παναγιώτατος παρέστη συμπροσευχόμενος ἀπό τοῦ Ἱεροῦ Βήματος κατά τή Θεία Λειτουργία, τήν ὁποία τέλεσε στόν ἴδιο ναό ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Σερρῶν καί Νιγρίτης κ. Θεολόγος, ὁ ὁποῖος καί κήρυξε τόν θεῖο λόγο, ἐνῶ μίλησε καί ὁ Πατριάρχης. Κατά τή διάρκεια τῆς παραμονῆς του στήν Ἴμβρο ὁ Πατριάρχης ἐπισκέφθηκε τόν Ἱ. Ναό Ἁγίας Μαρίνης Κάστρου, ἐξωκκλήσια τῆς νήσου, τήν οἰκία τοῦ μακαριστοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀμερικῆς κυροῦ Ἰακώβου καί τό Μουσεῖο «Πατριάρχου Βαρθολομαίου», ἐνῶ παρέθεσε γεῦμα πρός τιμή τοῦ κ. Ἐπάρχου καί τῆς συζύγου του. Μέ τήν ἐπιστροφή του στήν Πόλη ὁ Πατριάρχης, προσευχήθηκε καί κατέθεσε ἄνθη πρό τῆς κλειστῆς Πύλης τῶν Πατριαρχείων, ὅπου στίς 10 Ἀπριλίου 1821 ἀπαγχονίσθηκε ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης Γρηγόριος ὁ Ε΄. • Τήν Παρασκευή 15 Ἀπριλίου, ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος ἐπισκέφθηκε τή Λέσβο, προκειμένου τήν ἑπομένη, Σάββατο 16/4, νά συναντηθεῖ, μαζί μέ τόν Πάπα Φραγκίσκο καί τόν Μακ. Ἀρχιεπίσκοπο Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος κ. Ἱερώνυμο, μέ πρόσφυγες τῆς Λέσβου, παρουσίᾳ καί τοῦ πρωθυπουργοῦ τῆς Ἑλλάδος κ. Ἀλέξη Τσίπρα. Οἱ τρεῖς θρησκευτικοί ἡγέτες, πού συναντήθηκαν μέ πρωτοβουλία τοῦ Μακ. Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν, κατόπιν σχετικῆς ἀποφάσεως τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ὑπέγραψαν Κοινή Διακήρυξη-ἔκκληση πρός τή διεθνή κοινότητα νά ἀνταποκριθεῖ μέ θάρρος στή ἀντιμετώπιση τῆς τεράστιας ἀνθρωπιστικῆς κρίσης, «τῆς τραγωδίας τῆς ἀναγκαστικῆς μετανάστευσης καί τῆς μετατόπισης ἀλλά καί τῶν βαθυτέρων αἰτίων τῆς κατάστασης αὐτῆς». Κατά τήν παρουσία τους στό Κέντρο Ὑποδοχῆς καί

Ταυτοποίησης στή Μόρια συνομίλησαν μέ πρόσφυγες καί συνέφαγαν μαζί τους. Στή συνέχεια, ἀπό τό λιμάνι τῆς Μυτιλήνης, ἀνέπεψαν ὁ καθένας ξεχωριστή προσευχή γιά τά θύματα τῶν μεταναστευτικῶν ροῶν καί ἔριξαν δάφνινα στεφάνια στή θάλασσα. • Ἡ Α. Θ. Παναγιότης ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος ἐπισκέφθηκε τήν Ἱερά Μητρόπολη Αὐστρίας κατά τό διήμερο 23 καί 24 Ἀπριλίου, κατόπιν προσκλήσεως τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Αὐστρίας κ. Ἀρσενίου, γιά τήν τελετή τῶν Θυρανοιξίων τοῦ ἐκ βάθρων ἀνακαινισθέντος ἱστορικοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ Ἁγίου Γεωργίου Βιέννης. Τό Σάββατο του Λαζάρου 23/4, ὁ Πατριάρχης συναντήθηκε στο Προεδρικό Μέγαρο μέ τόν Πρόεδρο τῆς Δημοκρατίας τῆς Αὐστρίας, ἐξοχ. κ. Dr. Heinz Fischer καί στή συνέχεια ἐπισκέφθηκε τά Γραφεῖα τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Αὐστρίας, ὅπου ξεναγήθηκε στήν ἀνακαινισθεῖσα αἴθουσα ἐκδηλώσεων τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ Ἁγίας Τριάδος.

•Τήν Κυριακή τῶν Βαΐων, ὁ Παναγιώτατος προέστη τῆς Θείας Λειτουργίας στόν Ἱερό Καθεδρικό Ναό Ἁγίας Τριάδος Βιέννης, κατά τήν ὁποία συλλειτούργησαν οἱ Σεβ. Μητροπολίτες Μυριοφύτου καί Περιστάσεως κ. Εἰρηναῖος καί Αὐστρίας κ. Ἀρσένιος. Πρίν τό τέλος τῆς Θείας Λειτουργίας ὁ Πατριάρχης τέλεσε τή χειροθεσία σέ Ἄρχοντα Μ. Ρεφερενδάριο τῆς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας τοῦ κ. Ἀλεξάνδρου Pappas καί τίμησε μέ τήν Ἀνώτατη Τιμητική Διάκριση, τό Χρυσό Σταυρό τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Αὐστρίας, τήν κ. Αἰκατερίνα Pappas, Γενική Πρόξενο τῆς Ἑλλάδος στό Salzburg, γιά τή πολύτιμο βοήθεια καί ἀρωγή τους στήν Ἱερά Μητρόπολη Αὐστρίας καί τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο. Μετά τό πέρας τῆς Θείας Λειτουργίας ἡ Α.Θ.Π. καί ὅλοι οἱ παριστάμενοι μετέβησαν σέ πομπή στόν Ἱερό

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

Ναό Ἁγίου Γεωργίου Βιέννης, ὅπου τελέσθη ὁ Ἁγιασμός τῶν Θυρανοιξίων. Ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Αὐστρίας κ. Ἀρσένιος εὐχαρίστησε τήν Α. Θ. Παναγιότητα, τούς παρισταμένους καί ὅλους ὅσοι συνήργησαν στό ἔργο τῆς ἀνακαινίσεως τοῦ ναοῦ. Τέλος, τό ἑσπέρας ἡ Α.Θ.Παναγιότης ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης χοροστάτησε στήν Ἀκολουθίαν τοῦ Νυμφίου στόν Ἱερό Ναό Ἁγίου Γεωργίου Βιέννης. • Τό ἑσπέρας τῆς Μ. Πέμπτης, 28 Ἀπριλίου, ὁ Πατριάρχης χοροστάτησε στόν Πάνσεπτο Πατριαρχικό Ναό τοῦ Ἁγίου Γεωργίου κατά τήν Ἱ. Ἀκολουθία τῶν Ἁγίων Παθῶν τοῦ Κυρίου, σέ συγχοροστασία μέ Σεβ. Μητροπολίτες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου. Τό πρωΐ τῆς Μ. Παρασκευῆς, 29 Ἀπριλίου, χοροστάτησε στόν Πάνσεπτο Πατριαρχικό Ναό κατά τήν Ἱ. Ἀκολουθία τοῦ Ἑσπερινοῦ τῆς Ἀποκαθηλώσεως, σέ συγχοροστασία μέ Σεβ. Μητροπολίτες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου. Τόν θεῖο λόγο κήρυξε, κατά τήν τάξη, ὁ Πρωτοσυγκελλεύων Σεβ. Μητροπολίτης Καλλιουπόλεως καί Μαδύτου κ. Στέφανος. Στό τέλος τοῦ Ἑσπερινοῦ ὁ Παναγιώτατος διένειμε κατά τό ἔθος τά ἄνθη στό ἐκκλησίσμα. Τό ἑσπέρας μέσα σέ κατανυκτική ἀτμόσφαιρα καί ἐν μέσῳ πλήθους

προσκυνητῶν ἀπό τήν Πόλη καί ἀπό τήν Ἑλλάδα, ὁ Πατριάρχης προέστη τῆς Ἱ. Ἀκολουθίας τοῦ Ἐπιταφίου Θρήνου σέ συγχοροστασία μέ τούς ἴδιους Σεβ. Μητροπολίτες. Ἐκκλησιάσθηκαν ὁ Ἐξοχ. Πρέσβυς κ. Εὐάγγελος Σέκερης, Γεν. Πρόξενος τῆς Ἑλλάδος καί ὁ Ἐξοχ. Πρέσβυς κ. Μιχαήλ Χρηστίδης, Γεν. Γραμματέας τοῦ Ὀργανισμοῦ Οἰκονομικῆς Συνεργασίας Παρευξεινίων Χωρῶν στήν Κων/πολη. • Τό μεσημέρι τῆς Μ. Παρασκευῆς, 29 Ἀπριλίου, ὁ Παναγιώτατος μετέβη στήν Ἱ. Μονή Ζωοδόχου Πηγῆς Βαλουκλῆ, ὅπου ἔψαλε Τρισάγιο στόν τάφο τοῦ ἀμέσου προκατόχου του, ἀοιδίμου Πατριάρχου Δημητρίου, καί ἔπειτα ἐπισκέφθηκε τόν νοσηλευόμενο στό Νοσοκομεῖο «Surp Pirgiç» Μακ. Πατριάρχη τῶν Ἀρμενίων τῆς Τουρκίας κ. Μεσρόπ Β´. • Μέ λαμπρότητα καί ἐκκλησιαστική τάξη ἑορτάσθηκε στά Πατριαρχεῖα ἡ μεγάλη ἑορτή τῆς Λαμπροφόρου Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου. Ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος προέστη τό βράδυ τοῦ Μ. Σαββάτου 30 Ἀπριλίου στήν τελετή τῆς Ἀναστάσεως στόν αὐλόγυρο τῶν Πατριαρχείων καί ἀπηύθυνε Πασχάλιο Μήνυμα πρός τούς πολυάριθμους πιστούς. Στή συνέχεια τελέσθηκε ὁ Ἀναστάσιμος Ὄρθρος καί ἡ πανηγυρική Θεία Λειτουργία, προεξάρχοντος τοῦ Πατριάρχου καί συλλειτουργούντων Σεβ. Μητροπολιτῶν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου. Τό πρωί τῆς Κυριακῆς του Πάσχα 1 Μαίου, τελέσθη ὁ πανηγυρικός Ἑσπερινός τῆς Ἀγάπης. Τό Ἱερό Εὐαγγέλιο ἀναγνώσθηκε σέ ἐννέα γλῶσσες. Στό τέλος τῆς ἀκολουθίας ὁ Πατριάρχης, κατά τό ἐκκλησιαστικό ἔθος, διένειμε σέ ὅλους τούς πιστούς πασχαλινά αὐγά. Πρός τιμή τῶν ὑψηλῶν ἐπισκεπτῶν Προξένων καί Δημάρχων παρατέθηκε δεξίωση στήν Αἴθουσα τοῦ Θρόνου.

ΑΠΟ ΤΗ ΖΩΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΜΑΣ Σχολη Αγιογραφιας της Ιερας Μητροπολεως Ιεραπυτνης και Σητειας Mέ τήν εὐλογία τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Ἱεραπύτνης καί Σητείας κ. Εὐγενίου ξεκίνησε τόν Ὀκτώβριο τοῦ 2015 καί συνεχίζεται μέ μεγάλη συμμετοχή σπουδαστῶν ἡ λειτουργία τῆς Σχολῆς Ἁγιογραφίας τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἱεραπύτνης καί Σητείας. Περισσότεροι ἀπό ἑβδομήντα σπουδαστές καί σπουδάστριες ὅλων τῶν ἡλικιῶν παρακολουθοῦν τά μαθήματα τῆς Σχολῆς, τά ὁποῖα παραδίδονται ἐντελῶς δωρεάν ἀπό τόν συντοπίτη καί πεπειραμένο ἁγιογράφο κ. Ἐμμανουήλ Καζανάκη. Τά θεωρητικά καί πρακτικά μαθήματα Ἁγιογραφίας πραγματοποιοῦνται στήν αἴθουσα τοῦ πρώην Οἰκοτροφείου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως στήν Ἱεράπετρα κάθε Τετάρτη 4:00΄5:30΄ μ.μ. καί κάθε Σάββατο 10:00΄-11:30΄ π.μ. Ἡ Σχολή ἀποτελεῖ τμῆμα τοῦ «Κέντρου Πολιτιστικῆς καί Κοινωνικῆς Μέριμνας» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἱεραπύτνης καί Σητείας. Οἱ σπουδαστές διδάσκονται σχέδιο καί φορητή εἰκόνα, σύμφωνα μέ τίς παραδοσιακές τεχνοτροπίες τῆς Κρητικῆς Σχολῆς Ἁγιογραφίας, ἔχοντας παράλληλα τή δυνατότητα νά κατανοήσουν θεολογικά καί εἰκαστικά τό νόημα καί τό μεγαλεῖο της Ὀρθόδοξης εἰκονογραφίας, καθώς καί τή βαρύτητα τῆς ἐκκλησιαστικῆς παραδόσεώς μας, τῆς ὁποίας καλοῦνται νά γίνουν φορεῖς. Ο Σεβ. Μητροπολιτης ιεραπυτνησ και σητειασ κ. Ευγενιος:

• Ἀπό 8 ἕως 15 Μαρτίου πραγματοποίησε προσκύνημα στό Ἅγιον Ὄρος, ὅπου ἱερούργησε τό Σάββατο 12/3 στό Ἱερό παρεκκλήσιον τοῦ Ἱ. Ναοῦ τῆς Παναγίας Πορταϊτίσσης καί τήν Κυριακή τῆς Τυρινῆς 13/3 στό Καθολικό τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἰβήρων. •Τήν Παρασκευή 18/3 χοροστάτησε καί κήρυξε ἐπίκαιρα τόν θεῖο λόγο κατά τήν Α΄ Στάση τῶν Χαιρετισμῶν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου στόν Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό Ἁγίου Γεωργίου πόλεως Ἱεράπετρας. •Τό Σάββατο 19/3 χοροστάτησε κατά τήν ἀκολουθία τοῦ Ὄρθρου καί στή συνέχεια ἱερούργησε, κήρυξε ἐπίκαιρα τόν θεῖο λόγο καί τέλεσε τό τεσσαρακονθήμερο μνημόσυνο τοῦ μακαριστοῦ Κωνσταντίνου Δελβενακιώτη στόν Ἱερό Ναό Ἁγίας 57

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

Τριάδος Καλοῦ Χωριοῦ Μερ/λου. •Τήν Α΄ Κυριακή των Νηστειῶν, 20/3, χοροστάτησε κατά τήν ἀκολουθία τοῦ Ὄρθρου, προέστη στή λιτάνευση τῶν ἱερῶν εἰκόνων καί στή συνέχεια τέλεσε τή Θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, ἀνέγνωσε τήν Πατριαρχική καί Συνοδική Ἐγκύκλιο ἐπί τῇ συγκλήσει τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καί τέλεσε τό τεσσαρακονθήμερο μνημόσυνο τοῦ μακαριστοῦ Δημητρίου Ἁβρονιδάκη καί τό ἑξάμηνο μνημόσυνο τῆς μακαριστῆς Μαρίας Λαπιδάκη στόν Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό Ἁγίου Γεωργίου Ἱεράπετρας. •Tό ἑσπέρας τῆς Πέμπτης 24/3, περιστοιχούμενος ἀπό πλειάδα Κληρικῶν τῆς περιοχῆς, χοροστάτησε, εὐλόγησε τούς προσφερόμενους ἄρτους καί κήρυξε ἐπίκαιρα τόν θεῖο λόγο κατά τόν Ἑσπερινό τῆς ἑορτῆς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου στό φερώνυμο μεγαλοπρεπῆ Ἱερό Ἐνοριακό Ναό τῆς πόλεως τῆς Σητείας. •Τήν Παρασκευή 25/3, χοροστάτησε κατά τήν ἀκολουθία τοῦ Ὄρθρου καί στή συνέχεια ἱερούργησε καί κήρυξε κατάλληλα στόν πανηγυρίζοντα Ἱερό Ἐνοριακό Ναό Εὐαγγελιστρίας Σητείας. Ἀκολούθως, προέστη τῆς Δοξολογίας γιά τήν ἑορτή τῆς ἐθνικῆς παλιγγενεσίας τοῦ 1821 στόν Ἱερό Καθεδρικό Ναό Ἁγίας Αἰκατερίνης Σητείας, μέ τή συμμετοχή τοῦ Ἱεροῦ Κλήρου τῆς περιοχῆς καί μέ τήν παρουσία τῶν ἐκπροσώπων τῶν τοπικῶν καί τῶν στρατιωτικῶν Ἀρχῶν, τέλεσε ἐπιμνημόσυνη δέηση στό Ἡρῶο καί παρακολούθησε τήν καθιερωμένη παρέλαση. •Τό ἀπόγευμα τῆς Παρασκευῆς 25/3, περιστοιχούμενος ἀπό τούς Ἐφημερίους τοῦ Ναοῦ, χοροστάτησε καί κήρυξε ἐπίκαιρα κατά τήν Ἀκολουθία τοῦ Μεθέορτου Ἑσπερινοῦ του Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου καί τῆς Β΄ Στάσης τῶν Χαιρετισμῶν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου στόν Ἱερό Ἐνοριακό Ναό Παναγίας Ἐλεούσης Ἱεράπετρας πόλεως Ἱεράπετρας. •Τήν B΄ Κυριακή των Νηστειῶν, 27/3, χοροστάτησε κατά τήν ἀκολουθία τοῦ Ὄρθρου καί στή συνέχεια τέλεσε τή Θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου στόν Ἱερό Ἐνοριακό Ναό Τιμίου Σταυροῦ πόλεως Ἱεράπετρας, κήρυξε ἐπίκαιρα τόν θεῖο λόγο καί τέλεσε τό τεσσαρακονθήμερο μνημόσυνο τῆς μακαριστῆς Φρειδερίκης N. Μιαούλη. •Τήν ἴδια ἡμέρα προέστη στήν ἐξόδιο ἀκολουθία τοῦ μακαριστοῦ Ἀριστείδου Πετάση, πατέρα τοῦ Ἀστυν. Διευθυντή Λασιθίου κ. Ἐμμ. Πετάση, στόν Ἱ. Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Κάτω Χωριοῦ Ἱεράπετρας. •Τήν Πέμπτη 31/3 δέχθηκε τόν κ. Κωνσταντίνο Δήμτσα, Γενικό Διευθυντή τῆς Μ.Κ.Ο. «Ἀποστολή» τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, τήν κ. Αἰκατ. Εὐθυμιοπούλου, Διευθύντρια τοῦ Καρελλείου-Ὁλοκληρωμένης Μονάδος Ἀντιμετώπισης Νόσου Alzheimer & Συναφῶν Παθήσεων καί τόν κ. Κωνσταντίνο Ὀρφανουδάκη, ὑπεύ58

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

θυνο διοικητικῶν ὑπηρεσιῶν τοῦ Κέντρου Ἡμέρας Ψυχικῆς Ὑγείας Ἱεράπετρας. •Τό ἀπόγευμα τῆς ἴδιας ἡμέρας ἀπηύθυνε χαιρετισμό στήν ἐκδήλωση ἐνημέρωσης γιά τήν ἀσθένεια τοῦ Alzheimer πού πραγματοποιήθηκε στόν Ἱερό Ναό Καθεδρικό Ναό Ἁγίας Φωτεινῆς Ἱεραπετρας μέ ὁμιλητές εἰδικούς τοῦ «Καρέλλειου Ἱδρύματος-Ὁλοκληρωμένης Μονάδας Ἀντιμετώπισης Alzheimer (Ἀλτζχάιμερ) καί συναφῶν Παθήσεων». •Tό ἑσπέρας τῆς Παρασκευῆς 1/4 χοροστάτησε καί κήρυξε ἐπίκαιρα κατά τήν Ἀκολουθία τῶν Χαιρετισμῶν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου (Γ΄ Στάση) στό Ἱερό Ἡσυχαστήριο Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου καί Ἄξιόν Ἐστι Ἱεραπέτρας. •Ἀκολούθως, χοροστάτησε κατά τήν ἴδια ἀκολουθία στόν Ἱερό Καθεδρικό Ναό Ἁγίας Φωτεινῆς Ἱεραπέτρας, ὅπου μίλησε κατάλληλα γιά τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο. •Τήν Κυριακή τῆς Σταυροπροσκυνήσεως 3/4 χοροστάτησε στήν ἀκολουθία τοῦ Ὄρθρου, προέστη στήν τελετή Σταυροπροσκυνήσεως καί στή συνέχεια τέλεσε τή Θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου στόν Ἱερό Ἐνοριακό Ναό Τιμίου Σταυροῦ Σφάκας Σητείας, ὅπου ἀντί κηρύγματος ἀνέγνωσε τή Συνοδική Ἐγκύκλιο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης γιά τήν καύση τῶν νεκρῶν. •Tό ἑσπέρας τῆς Παρασκευῆς 8/4 χοροστάτησε καί κήρυξε ἐπίκαιρα κατά τήν Ἀκολουθία τῶν Χαιρετισμῶν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου (Δ΄ Στάση) στόν Ἱ. Ναό Μεταμορφώσεως Σωτῆρος πόλεως Ἱεράπετρας. -Τήν Δ΄ Κυριακή τῶν Νηστειῶν, 10/4, χοροστάτησε στήν ἀκολουθία τοῦ Ὄρθρου καί στή συνέχεια τέλεσε τή Θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, κήρυξε ἐπίκαιρα τόν θεῖο λόγο καί τέλεσε τό μνημόσυνο τῶν μακαριστῶν Μαρίας Καλαϊτζάκη (40ήμερο), Ἑρμιόνης Σταματάκη (ἐτήσιο), Γεωργίου Σφακιανάκη (ἑξάμηνο) καί Γεωργίου Τσαχάκη, στόν Ἱερό Ναό Ἁγίου Κωνσταντίνου Γρα-Λυγιᾶς Ἱεράπετρας. •Τό ἑσπέρας τῆς Τετάρτης τῆς Δ΄ Ἑβδομάδος τῶν Νηστειῶν 13/4, στόν Ἱερό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Ἐνορίας Τουρλωτῆς Σητείας, χοροστάτησε κατά τήν ἀκολουθία τοῦ Μεγάλου Κανόνος καί μίλησε κατάλληλα γιά τά μηνύματα τοῦ μεγάλου αὐτοῦ ὑμνογραφικοῦ δημιουργήματος τῆς ὀρθοδόξου Ὑμνογραφίας. •Τό ἑσπέρας τῆς Παρασκευῆς 15/4 χοροστάτησε κατά τήν ἀκολουθία τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου στόν Ἱερό Ἐνοριακό Ναό Ἁγίου Γεωργίου πόλεως Σητείας, ὅπου ἔψαλε τίς δύο πρῶτες Στάσεις τῶν Χαιρετισμῶν καί μίλησε ἐπίκαιρα γιά τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο. •Ἀκολούθως χοροστάτησε κατά τήν ἴδια ἀκολουθία καί κήρυξε κατάλληλα τόν θεῖο λόγο στόν Ἱερό Καθεδρικό Ναό Ἁγίας Αἰκατερίνης Σητείας. •Τήν Ε΄ Κυριακή των Νηστειῶν, 17/4 (τῆς Ὁσίας Μα-

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

ρίας τῆς Αἰγυπτίας) χοροστάτησε στήν ἀκολουθία τοῦ Ὄρθρου καί στή συνέχεια τέλεσε τή θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου καί κήρυξε ἐπίκαιρα τόν θεῖο λόγο στόν ἱστορικό Βυζαντινό Ναό Παναγίας Λιθινῶν Σητείας. •Τό ἀπόγευμα τῆς ἴδιας ἡμέρας δέχθηκε μέλη τῆς ὁμάδας ποδοσφαίρου τῶν μαθητῶν τοῦ 1ου Ἐπαγγελματικοῦ Λυκείου (ΕΠΑ.Λ.) Ἱεράπετρας καί τή συνοδό Καθηγήτρια Φυσικῆς Ἀγωγῆς κ. Μαρία Σπυριδάκη, πού συνεχάρη για τήν πρόκρισή τους στίς τέσσερις καλύτερες ὁμάδες ποδοσφαίρου τοῦ Πανελληνίου Σχολικοῦ Πρωταθλήματος καί τούς εὐχήθηκε ἀπό καρδιᾶς τήν κατάκτηση τοῦ πρωταθλήματος. •Tήν Πέμπτη 22/4 ἐπισκέφθηκε τόν τόπο τῆς ἐκδηλωθεῖσας πυρκαγιᾶς στήν Ἐνορία Νέας Ἀνατολῆς Ἱεράπετρας, ὅπου εἶχε εἶχε ἐνημέρωση ἀπό τόν Διοικητή τῆς Πυροσβεστικῆς Ὑπηρεσίας Ἱεράπετρας κ. Παναγιώτη Καράμπελα καί τόν Δήμαρχο Ἱεράπετρας κ. Θ. Καλαντζάκη καί συνομίλησε μέ πολλά θύματα τῆς πύρινης λαίλαπας ἐκφράζοντας τή συμπάθεια καί τή συμπαράστασή του, ἐνῶ παρέστη καί ἡ Ἀντιπεριφερειάρχης Λασιθίου κ. Πελαγία Πετράκη. •Τό ἑσπέρας τοῦ Σαββάτου τοῦ Λαζάρου 23/4 παρέστη καί ἀπηύθυνε χαιρετισμό κατά τήν καθιερωμένη ἐκδήλωση τῆς Σχολῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἱεραπύτνης καί Σητείας «Ἅγιος Ἀνδρέας ὁ Κρήτης» στήν πόλη τῆς Σητείας, στόν Ἱερό Ἐνοριακό Ναό Ἁγίου Γεωργίου, καί συνεχάρη τή χορωδία τῆς Σχολῆς, πού ἀπέδωσε ἐπιλεγμένους κατανυκτικούς ὕμνους τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδας. •Τή Μεγάλη Δευτέρα 25/4 προέστη καί ἐκφώνησε ἐπικήδειο λόγο κατά τήν ἐξόδιο ἀκολοθία τῆς μακαριστῆς Πρεσβυτέρας Μαρίνης χας π. Ἐμμ. Κοσμαδάκη στόν Ἱερό Ναό Παναγίας Ἐλεούσης Ἱεράπετρας. Οι κατανυκτικοι εσπερινοι τησ αγιασ και μεγαλης τεσσαρακοστησ

Στόν Ἱερό Καθεδρικό Ναό Ἁγίας Φωτεινῆς Ἱεράπετρας, μετά τό πέρας τῶν Κατανυκτικῶν Ἑσπερινῶν τῶν Κυριακῶν τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, κατά τούς ὁποίους χοροστάτησε ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Ἱεραπύτνης καί Σητείας κ. Εὐγένιος, συμμετεῖχε σύσσωμος ὁ ἱερός Κλῆρος τῆς περιοχῆς καί παρακολούθησε πλῆθος πιστῶν πού προσκύνησε καί τά ἱερά λείψανα πού τέθησαν σέ προσκύνηση, πραγματοποιήθηκαν οἱ κάτωθι ὁμιλίες πνευματικῆς οἰκοδομῆς: •Τήν Α΄ Κυριακή τῶν Νηστειῶν 20/3 (Ὀρθοδοξίας):

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

«Τό Συνοδικό πολίτευμα τῆς Ἐκκλησίας καί ἡ πορεία μας πρός τήν Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας» ἀπό τόν Σεβ. Μητροπολίτη Ἱεραπύτνης καί Σητείας κ. Εὐγένιο. •Τήν Β΄ Κυριακή τῶν Νηστειῶν 27/3 (Ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ): «Ἡ καύση τῶν νεκρῶν ὡς αἴτημα τῶν καιρῶν καί ἡ θέση τῆς Ἐκκλησίας. Θεολογική, Ἁγιολογική καί ποιμαντική προσέγγιση», ἀπό τόν κ. Ἐμμανουήλ Δουνδουλάκη, Ἐπικ. Καθηγητή τῆς Πατριαρχικῆς Ἀνωτάτης Ἐκκλ/κῆς Ἀκαδημίας Κρήτης, ἐνῶ τέθηκε σέ προσκύνηση τεμάχιο τοῦ ἱεροῦ λειψάνου τοῦ Ὁσιομάρτυρος Ἐφραίμ τοῦ νεοφανοῦς. •Τήν Γ΄ Κυριακή τῶν Νηστειῶν 3/4 (Σταυροπροσκυνήσεως): «Ὁ Σταυρός πρίν καί μετά τό πάθος τοῦ Κυρίου. Ἀπό φονικό ὄργανο, σύμβολο νίκης καί ἀγάπης» ἀπό τόν Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Νικηφόρο Κουνάλη, Ἱεροκήρυκα τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Κρήτης, ἐνῶ τέθηκε σέ προσκύνηση τεμάχιο ἱεροῦ λειψάνου τῆς Ἁγίας Ὁσιοπαρθενομάρτυρος Παρασκευῆς. •Τήν Δ΄ Κυριακή τῶν Νηστειῶν 10/4 (Ὁσίου Ἰωάννου τῆς Κλίμακος): «Θεία Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων», ἀπό τόν κ. Ἐμμανουήλ Λουκάκη, Δρ. Θεολογίας-Καθηγητή Μέσης Ἐκπ/σης, ἐνῶ τέθηκε σέ προσκύνηση τεμάχιο τοῦ ἱεροῦ λειψάνου τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου, Ἐπισκόπου Πενταπόλεως. •Τήν Ε΄ Κυριακή τῶν Νηστειῶν 17/4 (Ὁσίας Μαρίας Αἰγυπτίας): «Σταυρώσιμο καί Ἀναστάσιμο Πάσχα», ἀπό τόν Αἰδεσιμολ. Πρωτοπρεσβύτερο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου π. Εὐάγγελο Παχυγιαννάκη, ἐνῶ τέθηκε σέ προσκύνηση τεμάχιο τοῦ ἱεροῦ λειψάνου τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος τοῦ Ἰαματικοῦ. Ο Σεβ. Μητροπολιτης ιεραπυτνησ και σητειασ κ. Ευγενιος κατα την Αγια και μεγαλη Εβδομαδα: • Τήν Κυριακή τῶν Βαΐων 24/4 χοροστάτησε στήν ἀκολουθία τοῦ Ὄρθρου, κατά τη διάρκεια τοῦ ὁποίου εὐλόγησε τά βάϊα, καί στή συνέχεια τέλεσε τή Θεία Λειτουργία καί ἀνέγνωσε τή Συνοδική Ἐγκύκλιο στόν Ἱερό Καθεδρικό Ναό Ἁγίας Αἰκατερίνης Σητείας. -• Τό ἑσπέρας χοροστάτησε κατά τίς Ἀκολουθίες τοῦ Ἑσπερινοῦ καί τοῦ Νυμφίου στόν Ἱερό Ναό Ἁγίων Κωνσταντίνου καί Ἑλένης πόλεως Σητείας. • Τό ἑσπέρας τῆς Μεγάλης Δευτέρας 25/4 χοροστάτησε κατά τήν Ἀκολουθία τοῦ Νυμφίου στόν Ἱερό Ναό Τιμίου Σταυροῦ πόλεως Ἱεράπετρας. • Τό πρωί τῆς Μεγάλης Τρίτης 26/4 τέλεσε τή Θεία Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων στόν

Ἄγκυρα Ἐλπίδος

Ἱερό Ἐνοριακό Ναό Μεταμορφώσεως Σωτῆρος πόλεως Ἱεράπετρας. • Τό ἀπόγευμα τῆς Μεγάλης Τρίτης 26/4 τέλεσε τό Ἱερό Εὐχέλαιο στήν Ἱερά Μονή Ἁγίων Πάντων Ἁγιασμένου Ἱεράπετρας. • Τό ἑσπέρας τῆς Μεγάλης Τρίτης 26/4 χοροστάτησε στήν ἀκολουθία τοῦ Νυμφίου στόν Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό Ἁγίου Γεωργίου Ἱεράπετρας. • Τό πρωί τῆς Μεγάλης Τετάρτης 27/4 τέλεσε τήν Θεία Λειτουργία τῶν Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων στόν Ἱερό Ναό Μιχαήλ Ἀρχαγγέλου πόλεως Ἱεράπετρας. • Τό ἀπόγευμα τῆς Μεγάλης Τετάρτης 27/4 τέλεσε τό Μυστήριο τοῦ Ἱεροῦ Εὐχελαίου στόν Ἱερό Ἐνοριακό Ναό Παναγίας Ἐλεούσης Ἱεράπετρας, ὅπου ἔχρισε μέ τό εὐλογηθέν ἔλαιο τοῦ Εὐχελαίου τούς πιστούς καί ἐν συνεχείᾳ χοροστάτησε στήν Ἀκολουθία τοῦ Νιπτῆρος. •Τό πρωί τῆς Μεγάλης Πέμπτης 28/4 χοροστάτησε στήν ἀκολουθία τοῦ Ἑσπερινοῦ καί στή συνέχεια τέλεσε τή Θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου στόν Ἱερό Ναό Εὐαγγελισμοῦ Θεοτόκου πόλεως Σητείας. •Τό ἑσπέρας τῆς Μεγάλης Πέμπτης 28/4 χοροστάτησε στήν ἀκολουθία τῶν Παθῶν στόν Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό Ἁγίου Γεωργίου Ἱεράπετρας. •Τή Μεγάλη Παρασκευή 29/4 χοροστάτησε στήν ἀκολουθία τῶν Μεγάλων Ὡρῶν καί στόν Ἑσπερινό τῆς Ἀποκαθηλώσεως στόν Ἱερό Κ. Ν. Ἁγ. Φωτεινῆς Ἱ/τρας. •Κατά τό μεσημέρι, συνοδευόμενος ἀπό τόν Πανοσιολ. Πρωτοσύγκελλο τῆς Ἱ. Μητροπόλεως, Ἀρχιμ. Κύριλλο Διαμαντάκη, ἐπισκέφθηκε κατά τό ἔθος τήν Ἱερά Μονή Ἁγίων Πάντων Ἁγιασμένου, τό Ἱερό Ἡσυχαστήριο Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου καί Ἄξιόν Ἐστι Ἱεράπετρας καί τίς Ἐνορίες τῆς πόλεως καί τῆς εὐρύτερης περιοχῆς Ἱεράπετρας, ὅπου προσκύνησε τούς Ἐπιταφίους καί εὐχήθηκε κατάλληλα στούς Ἐφημερίους καί τούς παριστάμενους πιστούς. •Τό ἑσπέρας χοροστάτησε στήν ἀκολουθία τοῦ Ἐπιταφίου στόν Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό Ἁγίου Γεωργίου Ἱεράπετρας καί, ὑπό τούς ἤχους τῆς Φιλαρμονικῆς τοῦ Δήμου καί μέ τή συνοδεία τῶν προσκόπων τῆς πόλεως, προεξῆρχε τῆς περιφορᾶς τοῦ Ἐπιταφίου του ναοῦ, κατά τήν ὁποία συναντήθηκαν οἱ Ἐπιτάφιοί τῶν ἕξι Ἐνοριῶν τῆς πόλεως καί ἀνεπέμφθη κοινή δέηση στήν πλατεία πρό τοῦ Δημαρχείου τῆς Ἱεράπετρας. •Τό Μέγα Σάββατο 30/4 χοροστάτησε στήν ἀκολουθία τοῦ Ἑσπερινοῦ καί στή συνέχεια τέλεσε τή Θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Βασιλείου στόν Ἱερό Καθεδρικό Ναό Ἁγίας Φωτεινῆς Ἱεράπετρας. ανασταση και εσπερινοσ αγαπησ • Τά μεσάνυκτα προέστη στήν Τελετή τῆς Ἀναστάσεως στόν Ἱ. Μητροπολιτικό Ν. Ἁγ. Γεωργίου, ἀνέγνωσε τήν Ποιμαντορική Ἐγκύκλιό του γιά τό Ἅγιο Πάσχα καί στή συνέχεια τέλεσε τήν Ἀναστάσιμη Θεία Λειτουργία.

Περισσοτερες ειδήσεις καί φωτογραφίες στόν καθημερινά ενημερωμένο ιστοχωρο της ιερας Μητροπολεως: www.imis.gr •Τό πρωί τῆς Κυριακῆς τοῦ Πάσχα 1 Μαΐου στόν Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό Ἁγίου Γεωργίου Ἱεράπετρας καί τό ἑσπέρας στόν πανηγυρίζοντα Ἱερό Ἐνοριακό Ναό Ἁγίου Γεωργίου πόλεως Σητείας χοροστάτησε στόν Ἑσπερινό τῆς Ἀγάπης, μέ τή συμμετοχή τοῦ ἱεροῦ Κλήρου καί μέ τήν παρουσία τῶν τοπικῶν ἀρχῶν καί πλήθους κόσμου. Τό Ἱερό Εὐαγγέλιο ἀνεγνώσθη σέ ἕξι (6) γλῶσσες στήν Ἱεράπετρα καί σέ πέντε (5) γλῶσσες στή Σητεία, ἐνῶ ἀναγνώσθηκε καί ἡ Ποιμαντορική ἐγκύκλιο τοῦ Σεβ., ὁ ὁποῖος, μαζί μέ τίς εὐχές του, διένειμε κόκκινα αὐγά σέ ὅλο τό ἐκκλησίασμα. •Τό μεσημέρι τοῦ Πάσχα ἐπισκέφθηκε τό Νοσοκομεῖο Ἱεράπετρας καί εὐχήθηκε στούς νοσηλευομένους καί τό προσωπικό, ἐνῶ κατά τό ἔθος διένειμε κόκκινα αὐγά. Εορτη του Αγιου γεωργιου και διακαινησιμη εβδομαδα • Τή Δευτέρα τῆς Διακαινησίμου 2/5 χοροστάτησε στήν ἀκολουθία τοῦ Ὄρθρου και ἀκολούθως ἱερούργησε στόν πανηγυρίζοντα Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό Ἁγίου Γεωργίου Ἱεράπετρας, πολιούχου καί προστάτου τῆς πόλεως, μέ τή συμμετοχή τοῦ Ἱεροῦ Κλήρου τῆς πόλεως καί τήν παρουσία τῶν Τοπικῶν Ἀρχῶν. • Τό ἑσπέρας χοροστάτησε κατά τήν ἀκολουθία τοῦ Ἑσπερινοῦ καί μίλησε ἐπίκαιρα στόν πανηγυρίζοντα Ἱερό Ναό Ἁγίων Ραφαήλ, Νικολάου καί Εἰρήνης Ἐνορίας Σταυροχωρίου. • Τήν Τρίτη της Διακαινησίμου 3/5, συμπαραστατούμενος ἀπό τούς Ἐφημερίους της πόλεως Ἱεράπετρας, ἱερούργησε στόν Ἱερό Ναό Ἁγίων Θεοδώρων, στό Κοιμητήριο Ἱεράπετρας καί τέλεσε μνημόσυνο γιά τούς κεκοιμημένους. • Τήν Τετάρτη τῆς Διακαινησίμου 4/5 ἱερούργησε στό Ἱερό Ἡσυχαστήριο Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου καί Ἄξιόν Ἐστι Ἱεράπετρας. • Τό ἑσπέρας χοροστάτησε κατά τήν ἀκολουθία τοῦ Ἑσπερινοῦ καί μίλησε ἐπίκαιρα στόν πανηγυρίζοντα Ἱερό Ναό Ὁσίου Ἐφραίμ Ζάκρου. • Τήν Πέμπτη τῆς Διακαινησίμου 5/5 ἱερούργησε καί μίλησε ἐπίκαιρα στόν πανηγυρίζοντα Ἱερό Ναό Ἁγίας Εἰρήνης Κουτσουρᾶ. • Τό ἑσπέρας χοροστάτησε κατά τήν ἀκολουθία τοῦ Ἑσπερινοῦ της ἑορτῆς τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς στό Καθολικό της Ἱ. Μονῆς Παναγίας Φανερωμένης Ἱεράπετρας. • Τήν Παρασκευή τῆς Διακαινησίμου 6/5 χοροστάτησε στήν ἀκολουθία τοῦ Ὄρθρου, εὐλόγησε τούς ἄρτους καί στή συνέχεια ἱερούργησε καί κήρυξε ἐπίκαιρα τόν θεῖο λόγο στόν πανηγυρίζοντα Ἱερό Ναό Ζωοδόχου Πηγῆς Ἐπισκοπῆς Ἱεράπετρας.

ΠΛΗΡΩΜΕΝΟ ΤΕΛΟΣ

Ταχ. Γραφεῖο ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ Ἀριθμός Ἄδειας: 5 ΕΙΔΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΝΤΥΠΟΥ: 260004

ISSN 1109-3617