Nεανικά Nεανικά Ἀγκυροβολήματα AγκυροβολήΔ I M H N I A I O Φ Y Λ Λ A Δ I O T H Σ I E PA Σ M H T P O Π O Λ E Ω Σ I E PA Π Y T N H Σ K A I Σ H T E I A Σ Γ I A T O Y Σ N E O Y Σ TEYXOΣ 81 ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2014
ΚΑΤ ΗΧΗ Τ ΙΚ Α ΚΕΦΑΛ ΑΙ Α
Ὀρθόδοξη παράδοση καὶ λαϊκὸς πολιτισμός Διατροφὴ καὶ πνευματικότητα Ἀφορμὴ γιὰ τὸ θέμα τῆς διατροφῆς καὶ τὶς πνευματικὲς προεκτάσεις ποὺ αὐτὴ ἔχει μᾶς ἔδωσε ἡ ἐνασχόλησή μας στὰ τελευταῖα τεύχη τοῦ περιοδικοῦ μὲ τὶς ἐναλλακτικὲς θεραπεῖες καὶ εἰδικότερα μὲ τὴν ὁμοιοπαθητική. Οἱ θεραπεῖες αὐτὲς εἶναι ριζωμένες στὴν πνευματικὴ παράδοση τῶν ἀνατολικῶν θρησκειῶν καὶ ἀντιμετωπίζουν τὰ θέματα αὐτὰ μέσα ἀπὸ τὴν ὁλιστικὴ ἀντίληψη ποὺ ἔχουν γιὰ τὸ Θεό, τὸν ἄνθρωπο καὶ τὸν κόσμο.
Μέσα στὸ ἴδιο ὁλιστικὸ πλαίσιο τοποθετεῖται καὶ ἡ διατροφὴ ἡ ὁποία παίρνει μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ πνευματικὲς πρ ο ε κτά σ ε ι ς . Διάβασα σὲ ἱστοσελίδα τοῦ χώρου τὰ ἑξῆς χαρακτηριστικά: «Σὲ ἕνα βαθύτερο ἐπίπεδο θὰ λέγαμε ὅτι ὁ Θεός, ἐμεῖς, μιὰ ἀγελάδα, μιὰ ντομάτα, ὅλα εἶναι, πέρα ἀπὸ τὰ φαινόμενα, τὸ ἴδιο πράγμα, δηλαδὴ μιὰ ἀδιάσπαστη Μονάδα… Ὡστόσο τὸ βέβαιο εἶναι ὅτι πάντα τρῶμε τοὺς ἴδιους μας τοὺς ἑαυτούς…». Ἀπὸ τὰ λεγόμε-
να στὸ ἄρθρο αὐτὸ συμπεραίνουμε ὅτι ἡ ἐπιλογὴ τῆς τροφῆς, ἄν εἶναι κάποιος ἀπὸ ἐμᾶς χορτοφάγος, κρεωφάγος ἤ κάτι ἄλλο, ἐξαρτᾶται ἀπὸ «τὸ ἐπίπεδο τῆς συνειδητότητας ποὺ ἔχομε κατακτήσει κάθε φορά». Διαβάζοντας τὰ παραπάνω μοῦ ἦρθαν στὸ νοῦ τὰ λόγια τοῦ ἀποστόλου Παύλου: «Τὸ Πνεῦμα ῥητῶς λέγει ὅτι ἐν ὑστέροις καιροῖς ἀποστήσονταί τινες τῆς πίστεως, προσέχοντες πνεύμασι πλάνοις καὶ διδασκαλίαις δαιμονίων, ἐν ὑποκρίσει ψευδολόγων, κεκαυστηριασμένων τὴν ἰδίαν συνείδησιν, κωλυόντων γαμεῖν, ἀπέχεσθαι βρωμάτων ἃ ὁ Θεὸς ἔκτισεν εἰς μετάληψιν μετὰ εὐχαριστίας τοῖς πιστοῖς καὶ ἐπεγνωκόσι τὴν ἀλήθειαν. Ὅτι πᾶν κτίσμα Θεοῦ καλόν, καὶ οὐδὲν ἀπόβλητον μετὰ εὐχαριστίας λαμβανόμενον· ἁγιάζεται γὰρ διὰ λόγου Θεοῦ καὶ ἐντεύξεως…»1. Καὶ πιὸ κάτω χαρακτηρίζει τὶς ἀντιλήψεις αὐτὲς «βεβήλους καὶ γραώδεις μύθους» ἀπὸ τοὺς ὁποίους συμβουλεύει τὸν ἀπόστολο Τιμόθεο νὰ ἀπέχει.
Ἡ ἀνάγκη νὰ πάρουμε θέση σὲ ὅλα αὐτὰ ἔγινε ἐντονότερη ὅταν ἦλθε στὰ χέρια μας ἕνα βιβλίο2 σχετικὸ μὲ τὴ διατροφή. Στὸ βιβλίο αὐτὸ γίνεται προσπάθεια νὰ ἐξηγηθεῖ ὁ λόγος ποὺ ἀρρωσταίνουμε μέσα στὸ πλαίσιο τῆς ὁλιστικῆς ἀντίληψης γιὰ τὸν ἄνθρωπο καὶ τὸν κόσμο. Ὁ συγγραφέας τοῦ βιβλίου θεωρεῖ ὅτι τὰ «φάρμακα εἶναι χειρότερα καὶ ἀπὸ τὴν ἴδια τὴν ἀσθένεια» καὶ τὴν ὑγιεινὴ διατροφὴ ὡς τὸ μέσο γιὰ νὰ θεραπευθεῖ κάθε ἀσθένεια. Σὲ κάποιο σημεῖο μάλιστα χρησιμοποιεῖ πρὸς ἐπιβεβαίωση τῶν λόγων του τὴ χριστιανικὴ νηστεία ἑρμηνεύοντας τοὺς λόγους ποὺ τὴ θέσπισε ὁ Χριστὸς μὲ δικό του τρόπο ποὺ φανερώνει, ἄν μή τι ἄλλο, ἄγνοια καὶ σύγχυση. Οἱ σχεδὸν μεταφυσικὲς διαστάσεις ποὺ δίνει στὴ διατροφὴ τὸ ἐν λόγῳ βιβλίο μᾶς ἔκανε νὰ ἀναζητήσουμε τὰ ὅρια τῆς ἀλήθειας ἔχοντας ὡς κριτήριο α. τὴν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας καὶ β. τὴν ἰατρικὴ ἐπιστήμη. Γιατὶ βέβαια δὲν ἀντιλέγομε στὸ θέμα τῆς διατροφῆς ὡς μέσο πρόληψης ἀλλὰ καὶ θεραπείας πολλὲς φορὲς διαφόρων νοσημάτων. Ἀντιλέγομε στὶς μεταφυσικὲς διαστάσεις ποὺ παίρνει τὸ θέμα καὶ οἱ ὁποῖες ὁδηγοῦν τελικὰ στὴ θεοποίηση τῆς κτίσης. Ἄλλωστε ἡ νηστεία τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία ἐπηρέασε σὲ μεγάλο βαθμὸ τὶς διατροφικὲς συνήθειες τοῦ λαοῦ μας καὶ συνέβαλε στὴ δημιουργία τῆς λεγόμενης Μεσογειακῆς διατροφῆς, χρησιμοποιήθηκε πάντα ὡς μέσο πνευματικῆς
καὶ σωματικῆς θεραπείας. Τὸ ἐρώτημα ποὺ τίθεται καὶ στὸ ὁποῖο καλούμαστε νὰ ἀπαντήσουμε εἶναι ἄν ἡ διατροφὴ ἀπὸ μόνη της εἶναι ἀρκετὴ στὸ νὰ ἐμποδίσει ἕναν ὑγιὴ ὀργανισμὸ νὰ ἀρρωστήσει ἤ ἄν ἀρρωστήσει νὰ θεραπευθεῖ. Ποιά εἶναι τὰ ὅρια μέσα στὰ ὁποῖα θὰ πρέπει νὰ κινηθοῦμε ὥστε νὰ ἀξιοποιήσουμε τὴ διατροφή, εἴτε μὲ τὴ μορφὴ τῆς νηστείας εἴτε μὲ τὴ μορφὴ τῆς ὑγιεινῆς διατροφῆς, ὅπως αὐτὴ ὁρίζεται ἀπὸ τὴν ἐπιστήμη τῆς ἰατρικῆς; Ἄν γνωρίσουμε τὰ ὅρια αὐτὰ θὰ εἴμαστε ἀσφαλεῖς καὶ πνευματικὰ ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὴν πλευρὰ τῆς ὑγείας. Γιὰ νὰ ἀπαντήσουμε στὸ ἐρώτημα αὐτὸ θὰ κινηθοῦμε πάνω σὲ δύο ἄξονες. Ὁ πρῶτος εἶναι ἡ ἐπιστήμη τῆς ἰατρικῆς καὶ ὁ δεύτερος ἡ θεολογία καὶ ἡ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας στὰ θέματα αὐτά. Θὰ ἀρχίσουμε, ὅπως κάναμε καὶ στὸ θέμα τῆς ὁμοιοπαθητικῆς, ἀπὸ τὸ χῶρο τῆς ἰατρικῆς ἐπιστήμης καὶ θὰ συνεχίσουμε μὲ τὴ θεολογία τῆς Ἐκκλησίας. Ξεκινήσαμε τὴν ἔρευνά μας στὸ χῶρο αὐτὸ θέτοντας τὸ βιβλίο, γιὰ τὸ ὁποῖο κάναμε λόγο, ὑπ᾿ ὄψη τοῦ παθολόγου ἰατροῦ κ. Νικολάου Τσικαλάκη, ὁ ὁποῖος ἔχει ἀσχοληθεῖ μὲ θέματα διατροφῆς καὶ ἔχει πολύχρονη καὶ μεγάλη ἐμπειρία. Τὸν παρακαλέσαμε νὰ σχολιάσει συγκεκριμένες θέσεις τοῦ βιβλίου χωρὶς νὰ κατονομάσει τὸ βιβλίο ἤ τὸν συγγραφέα. Παράλληλα μὲ
αὐτὸ τὸν παρακαλέσαμε νὰ μᾶς δώσει συνοπτικὰ πληροφορίες γιὰ τὶς βασικὲς ἀρχὲς τῆς ὑγιεινῆς διατροφῆς. Αὐτὴ θὰ εἶναι καὶ ἡ πρώτη προσέγγιση στὸ θέμα μας. Στὸ ἑπόμενο τεῦχος θὰ προσεγγίσουμε τὸ θέμα ἀπὸ τὴν πνευματική του πλευρὰ μιλῶντας γιὰ τὴ νηστεία τῆς Ἐκκλησίας καὶ γιὰ τὸ πόσο ἐπηρέασε τὶς διατροφικὲς συνήθειες τοῦ λαοῦ μας. παπα-Νικόλας Ἀλεξάκης ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Τιμ. 4,1-7 2. Δὲν κατονομάζομε τὸ βιβλίο αὐτὸ γιατὶ σκοπός μας δὲν εἶναι ἡ σύγκρουση μὲ ὅσους ἐκφράζουν διαφορετικὲς ἀπόψεις ἀπὸ τὶς δικές μας. Αὐτὸ ποὺ θέλομε εἶναι νὰ κάνουμε γνωστὴ τὴν ἀλήθεια σὲ θέματα ποὺ ἔχουν σχέση μὲ τὴν παράδοσή μας σὲ ὅσους θέλουν νὰ τὴν
Ἡ ἀξία τ ῆς ὑγιειν ῆς δι ατρ ο φῆς στήν πρ οάσπ ιση τ ῆς ὑγεί ας Ἐπειδή πρόσφατα ἐμελέτησα ἐγχειρίδιο, στό ὁποῖο καί ἀναφέρεται οὔτε λίγο οὔτε πολύ, ὅτι ἡ ὑγιεινή διατροφή καί τά βότανα θεραπεύουν πᾶσαν νόσον καί καταργεῖ στήν οὐσία τήν Ἰατρική, ἰατρούς καί φάρμακα, θεωρῶ καθῆκον μου νά ἀπαντήσω στίς ἀπόψεις πού διατυπώνονται στό ἐν λόγῳ ἐγχειρίδιο. 1. Γενική διαπίστωση εἶναι ὅτι δέν εἶναι δυνατόν νά διατυπώνονται ἐπίσημες ἀπόψεις καί νά ἐξάγονται ἀβίαστα συμπεράσματα γιά τόσο σοβαρά ζητήματα, πού ἀφοροῦν τήν ὑγεία, ἀλλά καί τήν ἴδια τή ζωή, στηριζόμενες στήν ἐμπειρία ἐλαχίστων ἀτόμων χωρίς καμιά ἐπίσημη ἐπιστημονική τεκμηρίωση, ἤ σέ ὑποτυπώδη ἐλάχιστα πειράματα πού στεροῦνται ὁποιασδήποτε ἐπιστημονικῆς βάσης. Ἀλήθεια ἀπό ποῦ ἐξάγεται τό συμπέρασμα ὅτι τά παγωτά εὐθύνονται γιά τήν πρόκληση πολιομυελίτιδος; Σέ ποιά ἐπιστημονικά δεδομένα στηρίζεται; Οἱ ἐπίσημες ἐπιστημονικές μελέτες εἶναι πολύ καλά σχεδιασμένες, περιλαμβάνουν ἀρκετά μεγάλο ἀριθμό ἀσθενῶν (ἑκατοντάδες ἤ χιλιάδες) καί διαρκοῦν μεγάλο χρονικό διάστημα. 2. Μέ ἐξαίρεση κάποιες ἰογενεῖς λοιμώξεις, ὅπως κοινό καί ἐμπύρετο κρυολόγημα, γρίππη (σέ εὐπαθῆ ἄτομα ἀπαιτεῖ φαρμακευτική ἀγωγή),
εὐγενής γαστρεντερίτις, ἰογενής ἀμυγδαλύτις καί ἄλλες πού ὑποχωροῦν χωρίς φαρμακευτική ἀγωγή, καμμιά βακτηριακή λοίμωξη καθώς καί ἀρκετές ἰογενεῖς λοιμώξεις δέν θεραπεύονται μέ κανενός εἴδους διατροφή καί μέ βότανα. Ἡ μή ἔγκαιρη χορήγηση τῆς κατάλληλης φαρματευτικῆς ἀγωγῆς ὁδηγεῖ στόν θάνατο, ὅπως συμβαίνει στήν πνευμονία, στήν οὐρολοίμωξη, στή μηνιγγίτιδα, στήν περιτονίτιδα, στή βακτηριακή ἐνδοκαρδίτιδα, ἀκόμα καί σέ σοβαρές λοιμώξεις τοῦ δέρματος, ἤ στήν καλύτερη περίπτωση σέ ἀναπηρία, ὅπως ρευματικό πυρετό, κ αρ δ ι ο π ά θ ε ι α , σπειραματονεφρίτιδα ἀπό στρεπτοκοκκική ἀμυγδαλίτιδα, στήν ὁποία δέν δόθηκε φαρμακευτική ἀγωγή. 3. Οἱ ἐμβολιασμοί καί τά ἀντιβιοτικά ἀποτελοῦν τίς μεγαλύτερες ἀνακαλύψεις τῆς ἰατρικῆς ἐπιστήμης. Χωρίς αὐτά πιθανότατα δέν θά ὑπῆρχε σήμερα ἡ ἀνθρωπότητα. Βεβαίως τά ἀντιβιοτικά θά πρέπει νά χορηγοῦνται μόνο ὅταν ὑπάρχουν ἀπόλυτες ἐνδείξεις, οἱ ὁποῖες καί καθορίζονται σέ ὅλα τά κλασσικά συγγράμματα Λοιμωξολογίας. Βεβαίως καί ἔχουν παρενέργειες καί ἐνίοτε πολύ σοβαρές, εἶναι ὅμως σπάνιες, μπορεῖ νά προληφθοῦν καί νά ἀντιμετωπιστοῦν. Δέν εἶναι δύνατον νά μηδενίσουμε τήν τεράστια ἀξία τῆς
πενκιλλίνης, τῆς ὁποίας ἡ ἀνακάλυψη ἔσωσε ἑκατομμύρια ἀνθρώπους, ἀναφερόμενοι μάλιστα καί σέ κάποιες παρενέργειές της, οἱ ὁποῖες σπανίως ἤ οὐδέποτε ἐμφανίζονται. Τό τελικό συμπέρασμα εἶναι ὅτι τά ἀντιβιοτικά ἀποτελοῦν ἕνα πολύτιμο ὅπλο στά χέρια τοῦ ἰατροῦ γιά τήν καταπολέμηση πλείστων ὅσων λοιμώξεων καί σώζουν ζωές. 4. Τό ἄγχος, τό ἄσθμα, οἱ ἀρθροπάθειες καί ρευματοπάθειες, ὁ σακχαρώης διαβήτης (μέ ἐξαίρεση τόν προδιαβήτη τύπου ΙΙ, πού μπορεῖ νά προληφθεῖ μέ ὑγιεινή διατροφή καί ἄσκηση) δέν θεραπεύονται μέ κανενός εἴδους διατροφή καί μέ βότανα. Ἀπαιτοῦν ἔγκαιρη φαρμακευτική ἀγωγή, πέραν τῆς ὑγιεινοδιαιτητικῆς, διαφορετικά οἱ συνέπειες εἶναι σοβαρές ἐπιπλοκές καί ἀναπηρίες, καί τελικά ὁ θάνατος. 5. Ἡ κορτιζόνη εἶναι ἕνα φάρμακο ἀπαραίτητο σέ ἀρκετές περιπτώσεις, ἄν ὄχι θαυματουργό, στά χέρια γιατροῦ πού γνωρίζει πότε πρέπει νά τή χορηγήσει, σέ ποιά δόση καί γιά πόσο χρονικό διάστημα. 6. Σέ ὅτι ἀφορᾶ τήν χοληστερίνη εἶναι γεγονός, ὅτι εἶναι χρήσιμη γιά τόν ὀργανισμό, ὡς πηγή ἐνέργειας, διά τήν κατασκευή τῆς μεμβράνης τῶν κυττάρων καθώς καί γιά τή σύνθεση σημαντικῶν ὁρμονῶν. Εἶναι γεγονός ἐπίσης, ὅτι ἡ ὑγιεινή διατροφή συντελεῖ ἀποτελεσματικά στό νά ἐπιτύχουμε φυσιολογικά καί ἐπιθυμητά ἐπίπεδα ἰνσουλίνης. Στίς περιπτώσεις ὅμως οἰκογενοῦς (κληρονομικῆς) ὑπερχοληστεριναιμίας, στίς περιπτώσεις πού δέν ρυθμίζεται μέ ὑγιεινή διατροφή, ἀπαιτεῖται καθημερινή καί χρόνια φαρμακευτική ἀγωγή, διαφορετικά οἱ συνέπειες εἶναι δραματικές, σέ ὅτι
ἀφορᾶ τήν πρόκληση καρδιαγγειακῶν νοσημάτων, ἀλλά καί ὀξεία παγκρεατίτιδα σέ μεγάλη αὔξηση τῶν τριγλυκεριδίων. Στήν οἰκογενή ὑπερχοληστεριναιμία, πού δέν ἀντιμετωπίζεται μέ φαρμακευτική ἀγωγή μπορεῖ νά συμβεῖ ἔμφραγμα ἀκόμα καί στήν ἐφηβική ἡλικία. Εἶναι λοιπόν ἀναμφισβήτητες ἀλλά καί συγκεκριμένες οἱ εὐεργετικές ἐπιδράσεις τῆς ὑγιεινῆς διατροφῆς καί δέν πρέπει, οὔτε νά ὑπερεκτιμοῦμε οὔτε νά ὑποτιμοῦμε τή βοήθειά της στό θέμα τῆς ἀνθρώπινης ὑγείας. Παρακάτω θά παραθέσουμε μερικές βασικές ἀρχές γιά τήν πρόληψη νοσημάτων μέσα ἀπό τήν σωστή διατροφή. ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ Εἶναι ἀναμφισμήτητο μέ τεκμηριωμένες ἐπιστημονικές μελέτες, ὅτι ἡ ὑγιεινή διατροφή ἀποτελεῖ ἕνα ἀπό τούς σημαντικότερους παράγοντες πρωτογενοῦς πρόληψης (προλαμβάνει καί ἀποτρέπει τήν ἐμφάνιση παθήσεων) καί κυρίως τῶν καρδιαγγειακῶν νοσημάτων καί ὁρισμένων μορφῶν καρκίνου καί βέβαια συντελεῖ στή σωστή ἀνάπτυξη τοῦ ἀτόμου. A) Ποιά ὅμως θεωροῦμε σήμερα ὑγιεινή διατροφή; Ἕνα ὑγιεινό διαιτολόγιο πρέπει νά περιλαμβάνει τά παρακάτω: 1. Νά περιέχει τά ἀπαραίτητα θρεπτικά συστατικά, δηλαδή ὑδατάνθρακες, πρωτεΐνες, λίπη, βιταμίνες, ἅλατα, ἰχνοστοιχεῖα καί νερό, τά ὁποῖα χρειάζεται ὁ ὀργανισμός. 2. Νά καλύπτει ὅλες τίς ὁμάδες τροφίμων, ὅπως: α) γάλα καί γαλακτοκομικά προϊόντα, β) λαχανικά, γ)
φροῦτα, δ) ψωμί, ἀμυλοῦχες τροφές, δημητρικά καί ὄσπρια. ε) κρέατα, ψάρια, αὐγά, θαλασσινά, στ) λίπη καί ἔλαια. 3. Νά προσφέρει τόσες θερμίδες, ὅσες ἀπαιτοῦνται κάθε φορά γιά τή διατήρηση τοῦ βάρους ἤ τήν ἀπώλεια βάρους ὅταν εἶναι ἀπαραίτητο. 4. Νά εἶναι προσαρμοσμένο στόν τρόπο ζωῆς καί τόν ρυθμό τοῦ ἀτόμου. 5. Νά συμβάλλει στή διατροφική θεραπεία, ὁποιουδήποτε προβλήματος ὑγείας μπορεῖ νά ἀντιμετωπιστεῖ ἀπό ἕνα σωστό διαιτολόγιο. 6. Νά μήν περιλαμβάνει τρόφιμα πού δέν πρέπει νά καταναλώνει τό ἄτομο, ὅταν ὑπάρχει σ υγ κ εκρ ιμέ ν ο πρόβλημα ὑγείας. 7. Νά περιλαμβάνει μικρά καί τακτικά γεύματα, δηλαδή τά κύρια γεύματα (πρωϊνό, μεσημεριανό, δεῖπνο), ἀλλά καί ἐνδιάμεσα μικρά γεύματα, ὥστε νά γίνεται καλύτερη κατανομή τῶν θερμίδων μέσα στό ἡμερήσιο πρόγραμμα. B) Ἀπό ποιούς παράγοντες καθορίζονται ἡ ποσότητα καί ἡ ποιότητα (εἶδος) τῶν θρεπτικῶν συστατικῶν πού ἔχει ἀνάγκη τό ἄτομο: 1. Ἀπό φυσική δραστηριότητα τοῦ ἀτόμου (ἐπάγγελμα, ἄσκηση). 2. Ἀπό τό μέγεθος καί τή σύσταση τοῦ σώματος (ὕψος, βάρος). 3. Ἀπό τό κλίμα. 4. Ἀπό τήν ἡλικία. 5. Κατά τήν περίοδο κύησης καί θηλασμοῦ. 6. Ἀπό τυχόν συνυπάρχουσες παθολογικές καταστάσεις.
Γ) Ποιά εἶναι ἡ ποιοτική σύνθεση τοῦ διαιτολογίου ὑγιοῦς ἐνήλικα μέ φυσιολογικό βάρος. 1. Ὑδατάνθρακες (κατά προτίμηση σύνθετους, δηλαδή μέ ἴνες): 50-55% τῶν θερμίδων. 2. Λίπη (κυρίως ἐλαιόλαδο): 30-35% τῶν θερμίδων. 3. Πρωτεΐνες: 10-12% τῶν θερμίδων. Δ) Ποιές εἶναι οἱ εὐεργετικές ἐπιδράσεις τῆς ὑγιεινῆς διατροφῆς. 1. Συντελεῖ στή σωστή ἀνάπτυξη τοῦ ἀτόμου. 2. Θεωρεῖται ἀπό τούς σημαντικότερους παράγοντες πρόληψης τῶν παραγόντων καρδ ι αγ γ ε ι α κ ο ῦ κινδύνου ὅπως: α) Ἡ παχυσαρκία. β) Ἡ ἀρτηριακή ὑπέρταση. γ) Ὁ σακχαρώδης διαβήτης. δ) Ἡ δυσλιπιδαιμία. 3. Θεωρεῖται ἀπό τούς σημαντικότερους παράγοντες πρόληψης καί καρδιακῶν νοσημάτων, ὅπως: α) Ἡ στεφανιαία νόσος (στηθάγχηἔμφραγμα). β) Ἡ καρδιακή ἀνεπάρκεια. γ) Τά ἀγγειακά ἐγκεφαλικά ἐπεισόδια. δ) Ἡ στένωση τῶν ἀρτηριῶν τῶν ἄκρων. ε) Τά ἀρτηριακά ἀνευρίσματα. 4. Μειώνει σημαντικά τήν πιθανότητα ἐμφάνισης ὁρισμένων μορφῶν καρκίνου, τῶν ὁποίων τήν ἀνάπτυξη εὐνοεῖ ἡ παχυσαρκία, ὅπως οἱ καρκίνοι μαστοῦ, προστάτου, ὠοθήκης, παχέος ἐντέρου. Τροφές πού θεωροῦνται ὅτι εἶναι προστατευτικές γιά τήν ἐμφάνιση καρκίνου εἶναι:
τροφές πλούσιες σέ ἴνες, σέ βιαταμίνες A,C,E, τροφές πλούσιες σέ σέληνο καί ἰνδόλη (χόρτα, φροῦτα, ὄσπρια, δημητριακά ὀλικῆς ἀλέσεως). Κάπνισμα Ἡ πλήρης ἀποφυγή τοῦ καπνίσματος καί ἡ ἄμεση διακοπή του γιά τούς καπνιστές, εἶναι ἴσως τό σημαντικότερο προληπτικό μέτρο γιά τήν ὑγεία τοῦ ἀνθρώπου, ἄν ληφθεῖ ὑπ’ ὄψιν ὅτι ὁ κυριότερος παράγοντας κινδύνου γιά τά καρδιαγγειακά νοσήματα, γιά τήν χρόνια ἀποφρακτική πνευμονοπάθεια καί βεβαίως γιά τόν βρογχογενή καρκίνο τοῦ πνεύμονος. Οἰνοπνευματώδη ποτά Ἡ κατάχρηση οἰνοπνεύματος, ἐκτός τῶν πολλῶν καί δυσμενῶν ἐπιπτώσεων ἀπό ἄλλα ὄργανα καί συστήματα τοῦ ὀργανισμοῦ (ἀναφέρονται ἀναλυτικά στίς εἰδικές ὁδηγίες γιά τό οἰνόπνευμα) ἔχει δυσμενεῖς ἐπιπτώσεις καί στό καρδιαγγειακό σύστημα, προκαλώντας αὔξηση τῆς ἀρτηριακῆς πίεσης, αὔξηση τῆς χοληστερόλης, αὔξηση τοῦ βάρους (τό οἰνόπνευμα περιέχει ἑπτά θερμίδες τό γραμμάριο) καί ἀλκοολική μυοκαρδιοπάθεια. Σέ ἀντίθετη περίπτωση ἡ μικρή χρήση ἀλκοόλ -κατά προτίμηση κρασί -ἔχει εὐεργετικές ἐπιδράσεις στό καρδιοαγγειακό σύστημα, ὅπως ἀναφέρθηκε ἤδη. Τελειώνοντας θέλω νά συμφωνήσω ἀπόλυτα μέ τήν ἄποψη ὅτι «ἡ ἄγνοια σκοτώνει»!!! Γι᾿ αὐτό ἡ ἐνημέρωση πρέπει νά γίνεται μέ ἀπόλυτα τεκμηριωμένο ἐπιστημονικό τρόπο πού δέν ἀφήνει περιθώρια ἀμφισβήτησης. ΔΕΚΑ ΕΝΤΟΛΕΣ ΓΙΑ ΣΩΣΤΗ ΚΑΙ ΥΓΙΕΙΝΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ 1. Ὁ ρυθμός διατροφῆς πρέπει νά εἶναι σταθερός καί νά περιλαμβάνει πρωινό, δεκατιανό (κολατσιό), μεσημεριανό, ἀπογευματινό καί βραδι-
νό. 2. Λίπη καί ἔλαια. Προτιμᾶτε τό ἐλαιόλαδο ὄχι ὅμως σέ ὑπερβολική ποσότητα γιατί παχαίνει (ἔχει 9 θερμίδες τό γραμμάριο). Ἀποφεύγετε τά ζωικά λίπη, βούτυρο, σαντιγύ, λιπαρές σαλάτες ἤ σάλτσες βουτύρου. Προτιμᾶτε φαγητά ψητά, βραστά ἤ στόν ἀτμό καί ἀποφύγετε τά τηγανητά καί τσιγαριστά. 3. Φροῦτα καί Λαχανικά. Τρῶτε ἀρκετή ποσότητα φροῦτα καί λαχανικά. Τρεῖς μερίδες φροῦτα τήν ἡμέρα καί ἕξι μικρομερίδες λαχανικά τήν ἡμέρα (μιά μικρομερίδα ἰσοδυναμεῖ μέ μισή κανονική μερίδα). Τά φροῦτα καί τά λαχανικά εἶναι πλούσια σέ ἅλατα, ἴνες καί βιταμίνες καί ἔχουν λίγες θερμίδες. Τά φροῦτα μποροῦν νά ἀντικαταστήσουν τό γλυκό σάν ἐπιδόρπιο καί εἶναι χρήσιμο νά ἀποτελέσουν τά ἐνδιάμεσα γεύματα, δεκατιανό καί ἀπογευματινό. 4. Δημητριακά καί ὄσπρια. Τρῶτε ἀρκετή ποσότητα δημητριακῶν καί ὀσπρίων, ὀκτώ (8) μικρομερίδες δημητριακά τήν ἡμέρα καί 4 μικρομερίδες ὄσπρια τήν ἑβδομάδα. Προτιμᾶτε τά δημητριακά πού εἶναι ἁδρά, ἐπεξεργασμένα, δηλαδή ψωμί ὁλικῆς ἀλέσεως, βρώμη, κριθάρι, καλαμπόκι μή ἀποφλοιωμένο (μαῦρο) ρύζι, διότι εἶναι πλούσια σέ ἴνες, βιταμίνες καί ἅλατα, χορταίνεις εὔκολα, χωρίς νά πεινᾶς ἐπί ὧρες διότι τά σάκχαρα τους ἀπορροφῶνται ἀργά, σέ ἀντίθεση μέ τήν ἕτοιμη ζάχαρη καί τά γλυκά τά ὁποῖα ἀπορροφῶνται ἀμέσως, προκαλοῦν μεγάλη ἔκκριση ἰνσουλίνης καί αἴσθημα πείνας. Τό ἴδιο σημαντικά εἶναι τά ὄσπρια, τά ὁποῖα εἶναι πλούσια σέ πρωτεΐνες,
ἴνες, ἅλατα καί βιταμίνες. 5. Γαλακτοκομικά. Τρῶτε 2 ἕως 3 μικρομερίδες τήν ἡμέρα, διότι εἶναι πηγή ἀσβεστίου, βιταμίνης D καί ζωικῶν πρωτεϊνῶν. Προτιμᾶτε τά φυσικά προϊόντα γάλακτος, δηλαδή γάλα, γιαούρτι, λίγο λευκό τυρί. Ἀποφύγετε τό πλῆρες γάλα καί τό τυρί πού ἔχουν πολλά λιπαρά ἤ καί πολύ ἁλάτι. 6. Κρέας καί Ψάρι. Τρῶτε μικρές ποσότητες κρέατος, 4 μικρομερίδες πουλερικά (κοτόπουλο, γαλοπούλα) τήν ἑβδομάδα καί 4 μικρομερίδες κόκκινο κρέας τό μήνα. Τρῶτε μεγαλύτερη ποσότητα ψάρι, 6 μικρομερίδες τήν ἑβδομάδα. Προτιμᾶτε τό κρέας ἀπό ζῶα ἐλεύθερης βοσκῆς, κοτόπουλα ἀλάνης καί κυνήγια. Προτιμᾶτε τά μαῦρα ψάρια, πού περιέχουν ω-3 λιπαρά ὀξέα, χρήσιμα γιά τήν ὑγεία. Ἀποφεύγετε κρέατα καί κρεατοσκευάσματα μέ πολύ πολύ λίπος, κρέατα παχιά, σαλάμια, λουκάνικα, ἐντόσθια, μυαλά, κοκορέτσι, σουβλάκια, γύρο. Προτιμᾶτε τά βραστά ἤ στή σχάρα. Ἀποφύγετε τά τηγανιτά ἤ τά τσιγαρισμένα. 7. Ζάχαρη καί ζαχαροῦχες τροφές. Ἀποφύγετε τή συχνή χρήση ζάχαρης καί γενικά σακχάρων ταχείας ἀπορρόφησης, ὅπως τά γλυκά κουταλιοῦ καί ταψιοῦ, οἱ πάστες, τά σακχαροῦχα ἀναψυκτικά καί ποτά, πού προσφέρουν πολλές θερμίδες, ἀλλά καί προκαλοῦν ταχεία καί μεγάλη ἔκκριση ἰνσουλίνης μέ ἀποτέλεσμα νά
πεινᾶς συνέχεια. 8. Ἀλκοόλ. Πίνετε συνολικά 2 ἕως 3 ποτηράκια τήν ἡμέρα οἱ ἄνδρες καί 1-2 ποτηράκια τήν ἡμέρα οἱ γυναῖκες, κατά προτίμηση κρασί, ἔχει εὐεργετικές ἐπιδράσεις στό καρδιοαγγειακό σύστημα, διότι ἐκτός τῶν ἄλλων αὐξάνει τήν καλή χοληστερόλη. Ἀποφεύγετε τήν κατάχρηση ἀλκοολούχων ποτῶν, διότι ἐνέχουν τεράστιο κίνδυνο γιά τήν ὑγεία (ἀναφέρονται στίς ὁδηγίες γιά τό οἰνόπνευμα). 9. Ἁλάτι. Περιορίστε τή χρήση τοῦ ἁλατιοῦ καί τῶν προϊόντων μέ πολύ ἁλάτι, ὅπως ἀλλαντικά, μπισκότα ἁλμυρά, ὀρεκτικά, γκαζόζα καί ἄλλα, διότι ἔχει δυσμενεῖς ἐπιπτώσεις γιά τήν ὑγεία, ἰδιαίτερα σέ ὅτι ἀφορᾶ τήν ἀρτηριακή πίεση, ἀφοῦ τήν αὐξάνει στά φυσιολογικά ἄτομα καί τήν ἀπορρυθμίζει σέ ὑπερτασικά ἄτομα ἀκόμα καί ἄν παίρνουν φαρμακευτική θεραπεία. 10. Νερό. Πίνετε ἄφθονο νερό, ἕως ἕνα, ἐνάμιση λίτρο τήν ἡμέρα, ἀκόμη καί ἄν δέν διψᾶτε. Τό νερό ἐξασφαλίζει τήν καλή κατάσταση λειτουργία τοῦ ὀργανισμοῦ μέ ὁμαλή λειτουργία τῶν νεφρῶν, τή ρύθμιση τῆς θερμοκρασίας τοῦ σώματος καί τήν ἐνδυνάμωση τοῦ δέρματος, ἀποτρέποντας ἔτσι τήν ξηροδερμία καί τίς πολλές ρυτίδες. Ἐπιπλέον τό νερό διευκολύνει τή λειτουργία τοῦ ἐντέρου μέ φυσιολογικές κενώσεις. Νικόλαος Τσικαλάκης, Ἰατρός Παθολόγος