bkaÈhd o¾Yk
29 jkfj¿u n ksl=;=j 1 n ckjdß - fmnrjdß 2015
bkaÈhdfõ fhdackdj u;( cd;Hka;r fhda. Èkh
m%.;sh t.cd.ix. Young@70 njg m;a fjhs
nqyquk iqNdIa pkaøfndaia
ixjdoh fmd,sia mßlaIl Yla;s foaú
fmdÜmqß bka È hdfõ meje;a ù ug ks h ñ; W;a i j ixialD;sh nqyqukla f,i
isßmq¾ cd;sl k¾;k yd ix.S; W;aijh hkq fn!oaO ìula jk isßmq¾ fj; mqo flfrk nqyqukls' 7 jk ishjfia ,laIuka mkai, miqìï lr.;a fuu cd;sl uÜgfï W;aijh fndfyd fokd n,dfmdfrd;a;= o,ajd isák W;aijhla njg m;aj we;' ljodo ( ckjdß 16 - 18 fld;eko ( isßmQ¾ páia.d¾ya
fmdx.,a
f.daj ieKfl,sh
fmdf,da ud;djg ia;=;sh mqo lrk isõ Èk W;aijhla jk fmdx.,a" ;ñ,akdvqfõÈ ieuf¾' w¨;ska fk,d .kakd ,o iy,ska fmdx.,a kñka wdydrhla ldka;djka úiska msiskq ,efí' .jhkag jkaokd lsÍu" ysre foúhka keu§u" k¾;k yd ó yrl=ka yS,E lsÍfï ;r. hkdÈh fuu W;aijfha m%Odk wx.hka fõ'
fuu ieKfl,sh jQ l,s úfkdaoh msÍ;sÍ hk úÑ;%j;a W;aijhls' fu;=< w;suy;a jQ ixpdrlhskaf.a l%shdldrlï we;s w;r Èkh mqrdu ck;dj i;=gq l%Svdjka yd idohkaj, kshef,hs' ljodo ( fmnrjdß 14 - 17 fld;eko ( f.daj
ljodo ( ckjdß 14 - 17 fld;eko ( ;ñ,akdvqj
ldka;dr W;aijh
fuu ;=kaÈk W;aijh" mqrd i| we;s Èfkl wjika jk w;r rdcia:dk rdcHfha wdVH jQ yd j¾Kj;a jQ ixialD;s f.kyer olajhs' §ma;su;a yd j¾Kj;a we÷ñka ieriqKq ck;dj ck ùrhkaf.a wdorh yd fÄodka; ms<sn|j .efhk ck .Sj,g k¾;kfha fhfohs' ljodo ( fmnrjdß 1 - 3 fld;eko ( chsi,auß" rdcia:dka
W;a;rdhka
Lcqrdfyda k¾;k W;aijh
ljodo ( ckjdß 14 fld;eko ( .=crdgh
ljodo ( fmnrjdß 20 - 26 fld;eko ( Lcqrdfyda" uOH m%foaYa
cd;Hka;r irex.,a W;aijh f,io kï flfrk W;a;rdhka W;aijh jika;h yd meñfKk wiajkq fk,Sfï ld,h ms<sn|j ±kqï fohs' rdcH w.k.rh jk wyuodndoays Èk i;la meh 24 mqrdu meje;afjk irex.,a fmd< fuu W;aij Èkh olajd meje;afõ'
fuh jika;h ms<s.ekSfï W;aijhls' i;shla mqrd meje;afjk fuu W;aijh bkaÈhdfõ j¾Kj;a yd §ma;su;a iïNdjH k¾;k wdldr ms<s. kajk w;s iqkaor W;aijhls' Lcqrdfyda mkai,a miqìï fldg w,xldrj;a f,i fuh meje;afõ'
fmrjok ´iafÜ%,shdfõ G20 yuqj ñhekaudrfha ASEAN yd fkamd,fha SAARC jeks nyq md¾Yaùh iuq¿ fj; l%shdldß f,i iyNd.s jQ bkaÈhdj f,djg fmkajd fokafka kj f.da,Sh rgdjla ks¾udKh lsÍfï l%shdj,sfhaÈ il%sh idudðlhl= ùug ;uka iQodkï njhs' bka§h ;dlaIKsl yd wd¾Ól iyfhda.s;d (ITEC) jevigyk bka§h ;dlaIKsl ksmqk;djh f.da,Shj m;=rejd ,Sfï ld¾hfha kshef,k w;r thg wjqreÿ 50 la iemsÍ we;' fuu ch.%yK uOHfha tlai;a cd;skaf.a ixúOdkhg fuu jif¾È wjqreÿ 70 la ,nd zzjvd ;reKZZ jk w;r tys wdo¾Y mdGh jk zzYoung@70ZZ u.ska ms<sìUq lrkafka Yla;su;ajq" mqk¾Ôjkh ,enq tlai;a cd;skaf.a ixúOdkhla ìys jk njhs' yßhdkdys t;rï m%isoaêhg m;a fkdjq rÅ.dßys .ïudkh fï jk úg f,dj mj;sk úYd,;u yrmamka YsIagdpdrhg ysñlï lshk N+ñh njg m;aùfï f.!rjh ,nd isá' jir 800 lg miq kej; újD; flreK kd,kaod úYaj úoHd,h wjOdrKh lrkqfha wOHdmksl .uka ia:dkhla f,i bkaÈhdfõ fM;sydisl jeo.;aluhs' tfukau fmd,sish ;=< ldka;djkaf.a ;;ajh jeä ÈhqKq lsÍfï ia;%S mqreI nj u; mokï jq m%pKav;ajhg tfrysj igka lsÍfï yd ,sx.sl ysxikhg m;a jQjkag iyh ùfï N+ñldj i|yd fmd,sia mßlaIl Yla;s foaú yg t'cd' cd;Hka;r idu idOl iïudkh ysñ ùuo iqúfYaIsh' lhs,dYa i;Hd¾;s" <ud Y%uhg tÈßj yd <ud whs;sjdislï fjkqfjka bgq l< fufyh i|yd iu idu ;Hd. fhka msÿï ,enqfõh' bkaoSh ix.S;h u.ska f.da,Sh ix.S;h fj; we;s lrk n,mEï ms<sn|j l;dlrk ix.S;{ Ixl¾ uydfoajka iu. bkaÈhdjg f,dj mqrd we.hSu ysñfjñka mj;s' i;=g fnod yod .ekSu yd ne£ï we;s lr .ekSfï wruqK iys;j fyda,s W;aijh f,dj mqrd ieufrhs' bka§h uyd ùr ldjH jk uyd Ndr;h i;= mdGl ixLHdj mq¿,a lrjñka th iamd[a[ NdIdjg mßj¾;kh ù we;s w;r msma,s wema,sla yd mdgd Ñ;%d jeks l,d ffY,Ska f.da,Sh ú,dis;d lafIa;%h ;=, nenf,ñka isá' w;S; hq.fha úl%uhka ms<sn| l;d mqj;a lshd mdk ydfõ,s kïjq iqkaor f,i leghï lrk ,o ksjdi ^mqrd;k bka§h ud,s.drEms ksjdi& iys; fYaLdj;s fj; hkafkuq' tfukau bkaÈhdj ;=< jir 3"000 l muK b;sydihlg Wreulï lshk rElv l,djo w;afkdyeßhu hq;a;ls' 2014 iema;eïnrfhaÈ w.ue;s kf¾kaø fudaä uy;df.a fhdackdjlg wkqj cQks 1 jk Èk cd;Hhka;r fhda. Èkh f,i kï lsÍug t'cd'ixúOdkfha uyd iNdj .kakd ,o ;SrKh ms<sn|j o ,smshla fuys m,fjhs' fhda. l,dfõ wdrïNh yd tys m%ùKhka ms<sn|j l;d lrk fY%aIag bka§h fhda. .=rejre kï lD;sh wm úiska újrKh lrkq ,nhs' wjika jYfhka" meje;au ilid fok w;ru iqjm;a lrùfï wdydr msiSfï l,dj ;=< we;s wdhq¾fõoh ms<sn|jo wms l;d lrkafkuq' tfukau m%xY yd mD;=.Siskaf.a wdNdih iys; .Dy ks¾udK Ys,amh imsß mqÿfpß ys oDYHuh l;dkaorho u. fkdyeßh hq;=uh'
bkaÈ
29 j
kfj
o¾Y
¿u n
ksl
=;=j 1
k
hd
nc kjdß - fm nrj dß 20
15
fihsâ wlandreoa§ka
bk cd; aÈhdfõ Hka; fhda r fh ckdj da. È u;( kh
m%.; t.c sh njgd.ix. You m;a ng fjh @70 s
nqyqu iqNdIk a pk aø
fnda
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
3
n
ia
ixj fmd,doh Yla; sia mßl s foaú aIl
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
bkaÈhd o¾Yk
29 jkfj¿u n ksl; = j = 1 n ckjdß - fmnrjdß 2015
ixialdrl( fihsâ wlandreoa§ka iydh ixialdrl( ksÅf,aIa älais;a úfoaY lghq;= wud;HdxYh ldur wxl 152, ta - wka;h, Ydia;%S Njka kj È,a,sh, 110001 bkaÈhdj ÿrl:k( 91'11'23388949, 23381719 *elaia( 91'11'23384663 fjí wvúh( http://www.indiandiplomacy.in Tnf.a m%;spdr $ úuiSï i|yd( osdpd2@mea.gov.in uelaiafmdaIqj¾ óähd .DDma bkaähd mqoa.,sl iud.u m%ldYl yd m%Odk fufyhqï ks,OdÍ( úldia fcdydß m%Odk úOdhl ks,OdÍ yd l<uKdldr wOHlaI( m%ldIa fcdydß úOdhl ixialdrl( fi!rí gkaLd m%Odk ld¾hd,h uelaiafmdaIqj¾ óähd .DDma bkaähd mqoa.,sl iud.u F2B tallh" fojk uy," MIRA ixia:dms; ldur fldgia wxl 1 yd 2" BYaj¾ k.¾" u;=rd mdr" kj È,a,sh" 110065" bkaÈhdj ÿrl:k( +91.11.43011111, Fax: +91.11.43011199 CIN No: U22229DL2006PTC152087 Tnf.a m%;spdr $ úuiSï i|yd( indiaperspectives@maxposure.in
úuiSï | MMGIPL i`oyd ÿrl:k( +91.11.43011111 *elaia( +91.11.43011199 www.maxposure.in
bkaÈhd o¾Yk" wrdì" nyid bkaÿkSishd" bx.%Sis" m%xY" c¾uka" yskaÈ" b;d,s" meIafgda" m¾ishdkq" mD;=.Sis" reishdkq" isxy," iamd[a[ yd fou< NdId j,ska m%ldYhg m;a flf¾¡ ldur wxl 152, ta - wka;h, Ydia;%S Njka, kj È,a,sh, 110001 ys úfoaY lghq;= wud;HdxYfha (MEA) taldnoaO f,alï (XP) yd ks, udOH m%ldYl fihsâ wlandreoa§ka úiska bkaÈhd o¾Yk uqøKh lr m%ldYhg m;a lrkq ,nk w;r tall F2B, fojk uy," MIRA ixia:dms; ldur" fldgia wxl 1 yd 2" BYaj¾ k.¾" u;=rd mdr" kj È,a,sh" 110065 ys uelaiafmdaIqj¾ óähd .DDma bkaähd mqoa.,sl iud. fï§ (MMGIPL) m%ldYhg m;a lrkq ,nhs¡ bkaÈhd o¾Yk jirlg 6 jrla m%ldYhg m;a fõ¡ ish¿u ysñlï weúßKs¡ fuys m<jk ,sms" ie,iqï yd $ fyda PdhdrEm bkaÈhd o¾Yk ys wkque;sh we;sj Ndú;d l< fyda kej; ks¾udKh l< yelsh¡ MEA yd MMGIPL, úfYaI b,a,Sula fkdue;sj imhk ,o ksIamdok" w;a msgm;a" PdhdrEm" ie,iqï úksúoNdjh yd fjk;a oE j,g isÿjk ydks fyda mdvq ms<sn|j j.lshkq fkd,efí¡ iÕrdj ;=, we;s woyia w;HjYHfhkau MEA fyda MMGIPL ys woyia fkdjk nj i,lkak¡ tkak wm yd( http://www.facebook.com/MEA http://www.twitter.com/MEA http://www.youtube.com/MEA —bkaÈhd o¾Yk˜ msgm;a i|yd wdikak;u bka§h ;dkdm;s ld¾hd,h wu;kak¡
26
we;=<; 20
16 62
yjq,aldß;ajh
kfjda;amdok
yjq,aldß;ajh
kfjda;amdok
hy md,kh( foaYShj;a úfoaYShj;a ...........................09
wema,sla wdl¾IKh yd zmdgZ j¾Kdj,sh .................50
yjq,aldß;ajh
fiahdoiqka
ke.S tk wd¾Ólfha isg ke.S tk n,fõ.h olajd...............................................06
;dlaI‚l yd wd¾Ól iyfhda.s;dfõ iaj¾K chka;sh ...............................12
m%.;sh
foaYfha iqÿ r;a;rka ..............................................14
m%.;sh
t;ai;a cd;Ska ‘Young@70’ foig yefrhs ....................16
ieureï
fyda,s W;aijfha cd;Hka;r j¾K ...........................20
Wreuh
wdydr Tnf.a T!IOh jkakg bv fokak ...............................................46
kef.kysßka tk m%xY ßúfhardj ............................ 54
ixialD;sh
O¾u pl%fha isõjeks yerjqï ,laIHh ...................... 62
ixialD;sh
ksjerÈ kQ, we§u .................................................66
ix.S;h
rd. iu. u. fiùu ..............................................73
.%ka:
rdcia:dkfha újD; l,d Njk ............................... 26
uydNdr;hg iamd[a[ weÕ¨ï ,enqfka flfiao@ ...................................... 78
Wreuh
újrK
Wreuh
újrK
flakaøh
nqyquk
b;sydih iu. yuqjla ........................................... 34 rdÅ.d¾ys fmfofia ieÕjqkq k.rh ....................... 36 fhda. fõ udj; ................................................... 42
ch.%yKh
fkdfn,a jEhula ................................................. 45
hq. .Kka ;=< fhda. l,dj ...................................80 bkaÈhdkqjka f,djgu by<ska ................................ 82 wm rg È.= l,a Èfkajd .......................................... 84
ixjdoh
ziq¿ W;aidyhlska úYd, fjkila l< yelsh’Z .......... 88
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
5
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
yjq,aldß;ajh
ke.S tk wd¾Ólfha isg
ke.S tk n,fõ.h olajd
nyqmd¾Yaùh ixioj, Rcq iyNd.s;ajh ud¾.fhka" bkaÈhdj oeka yev .efiñka isákafka wmlaImd; f.da,Sh jev ms<sfj,la iy ish;a wla;m;% ia:dmkhla lrdh joka | uhqÍ uql¾Ô
2014 fkdjeïnrh u;l ysák udihla jQfha bkaÈhdkq rdcH ;dka;%slNdjfha nyqmd¾Yaùh kEoElï w¿;a lrñka w.%dud;H kf¾kaø fudaä uy;d i;s ;=klgla wvq ld,hla we;=,; wka;¾cd;sl ixio y;rl kdhlhka iu. idlÉPd fufyhjk ,o ksidh' ixpdrh wdrïN jQfha wdishdkq kdhlhka fofofkl= iu. fjka fjkaj l< yuqùï iu.sks( .s‚fldkÈ. wdishdkq cd;Skaf.a iïfï,kh iy bkaÈhdj w;r
bkaÈhd o¾Yk
n
6
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
iuq¿j ^taishdka& iy kef.kysr wdishd;sl cd;Skaf.a iuq¿j ñhkaudrfha uq¿ÿka wjia:djka ta folhs' blaì;sj lr<shg meñ‚fha Ydka;slr cd;Ska 14 l kdhlhka iu. *Sð rdcHfha iQjd Èjhsfka mej;s wjia:dj iy ´iafg%,shdfõ mej;s Ô-20 rdcH kdhl iuq¿j mej;s wjia:djhs' wjidkd;aulj" ol=Kq wdishd;sl l,dmSh iyfhda.s;d iuq¿j ^idla& fkamd,fha meje;s wjia:djg iyNd.s ùu oelaúh
ñhkaudrfha mej;s 25 jk taishdka iuq¿j iy iïnkaê; iuq¿
10-foaY lKavdhfï jd¾Isl iuq¿j mj;ajñka yelsh' id¾:l ì%laia ^n%iS,h" reishdj" bkaÈhdj" tkafka" oeka Wmdh ud¾.sl yjq,aldÍ;ajhla fnod Ökh yd ol=Kq wm%sldj& iuq¿j tlaj f.k yod f.k ths' taishdka-bkaÈhdkq iïnkaO;dj n,kafka kï" jif¾ uq,a wjêfha meje;s fj<|dfï iy m%jdykfha isg ixialD;sl wjia:dj;a iu. f.k n,kafka kï" fï foa olajd;a ixpdrl lghq;=j, isg úoHd;aul ish,a, bkaÈhdj i;= mq¿,aj me;sß f.da,Sh rdcH ;dka;%sl W;aidyhka ms<sn| idl,Hjd§ oelaulska lghq;= olajd;a wdrlaIdj flf¾;a úys§ ;sfí' fiajd iy wdfhdack ksoyia fj<| msßkefuk ld¾h lghq;= fï .súiqu yqfolau mshjr lsysmhla yuqj, mej;s nj Èiafõ' wms taishdka-bkaÈhd$kef.kysr wE;ska miqjkafka iïnkaO;djfha hdj;ald,Sk wdishd;sl iuq¿j foi n,ñka jeo.;a ie;mqï lKqjla lrd <Õd il%Sh kef.kysr wdrïN lruq' fï fol u.ska jkakg ;sìh§h' ksoyia fj<| m%;sm;a;sh wd¾Ól .súiqu md¾Yaùhj n,k l<" 2011 kjÈ,a,sfha oYl .Kkdjla ixj¾Okfha" § fufyhqug tla jQ fï .súiqu" mer‚ kef.kysr wdishd ne,au l¾udka;lrKfha taishdka-bkaÈhdkq ne£ï úma,ùh ms<sn| m%;sm;a;sh iy .sksfldkÈ. iy bkaÈhdj iy f,i yiqrejk kj iïuq;shla wdishdkq wi,ajeishka iu. ld¾h taishdka rgj,a f,i .; yelsh' taishdkakshqla;sh bÈßhg f.khdu i|yd w;r fj<|dfï bkaÈhdkq iuq¿jg miqj meje;s miqìu ilia lsÍu f.dv kef.k whqre oel.; yelsh' hdj;ald,Sk kef.kysr wdishd;sl iuq¿j kj hq.hla il%Sh kef.kysr m%;sm;a;sh uq,ska i|yka iuq¿fõ úysÿKq i,l=Kq lrhs w.%dud;H jrhd Woa§mkh lr wkqjdohla f,i Èiajkafka thska l,dmfha ish¨u fldgialdrhska oelajQ whqßka wd¾Ól ixj¾Okfha" tlu fõÈldjlg f.k wd ksidfjks' thg l¾udka;lrKfha iy bkaÈhdkq iy taishdka tlai;a ckmoh" reishdj" Ökh" cmdkh" yjq,alrejka w;r fj<| lghq;= ms<sn|j kj ol=Kq fldßhdj" ´iafg%,shdj iy kjiS,ka;h hq.hla i,l=Kq lrhs' 1992 § bkaÈhdj taishdka we;=,;a fõ' wdishd-Ydka;slr kdhlhskag l;sldj;g wdxYsl yjq,aldÍ;ajhla we;sj f.da,Sh úksúolhlska ;u m%Yak ms<sn| woyia ne÷Kq w;r 1996 § mQ¾K idudðlfhl= f,i yqjudrejg úYsIag .Kfha wjia:djla imhhs' W;afY%a‚.; ùh' 2002 § mgka" bkaÈhdj fï
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
7
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
yjq,aldß;ajh
ñhkaudrfha mej;s 25 jk taishdka iuq¿j iy iïnkaê; iuq¿
mqyqKqj bkaÈhdj úiska imhkq we;' fudaä we;a; jYfhkau" jvd;a uE; j¾Ij,§" uy;d ;jÿrg;a bÈßhg hñka bkaÈhdj kef.kysr wdishd;sl iuq¿j wdishdkq iuia; Ydka;slr ¥m;a yS ÿrl:k ffjouh lghq;= iy wka;¾cd;sl ixo¾Nh fjkqfjka jHdmD;shla iy ÿrl:k wOHdmk jHdmD;shla meje;afjk jvd;a n,iïmkak ixiohla ms<sn| woyi iuia; wm%sldkq jDmD;sh id¾:l f,i ke.S wdfhah' ihsn¾ wdrlaIKh iy jQ whqre olajñka fhdackdjla ;%ia;jdoh jeks m%Yak f.da,Sh f,iska tla lf<ah' Tyq mjid ;,hg Tijd ;nkakg bkaÈhdkq isáfha bkaÈhdj oekgu;a w.%dud;Hjrhd lghq;= l< taishdkaYdka;slr ¥m;a iu.ska iQ¾h whqßka .eg¿ f,dal wjOdkhg bkaÈhdkq n,Yla;s jHdmD;shla ;=< ld¾h f.k wd yels fõÈldjla f,i iïnkaO;dj fhdod.ekSu fuhdldrfha fyd| kshqla; nj;a th m%cd uÜgfï mj;sk nj;ah' ;jo Ydka;slr WodyrKhla f,i oelaúh yelsh' mq¿,a me;sß wxY ¥m;a wdY%s;j l,dmSh uOHia:dk l,dmSh wjfndaOd;aul wd¾Ól mrdihla Tiafia f.dv kxjkq we;s nj;ah' yjq,aldÍ;ajh j¾;udkfha È.= flfrk fudaä uy;d ;j;a jeo.;a idlÉPdjg n÷ka fjñka w;r th ksfõokhlg hñka bkaÈhdj ;sfnkqfha kef.kysr wdishd;sl fj<|dfï iy úiska m%odkh flfrk wdOdr iuq¿fõ ;j;a jeo.;a yjq,aldÍ m%jdykfha isg ;j;a jeä lrñka j¾;udkfhys wxYhla f,isks' ixialD;sh iy tla tla Ydka;slr ¥m;la lrd bkaÈhdkq w.%dud;Hjrhd *Sð ixpdrl lghq;= imhkq we;s nj;ah' tajd Tjqka yS iQjd Èjhsfka iuq¿jg <Õd olajd wefohs úiska f;dard.;a m%cd jHdmD;sj, jQfha" bkaÈhdkq-Ydka;slr wdfhdackh flfrkq we;s nj;ah' Èjhska iyfhda.s;dj i|yd jk ta wdOdr jd¾Islj fvd,¾ Ydka;slr kdhlhska 14 fofkl= 125000 isg 200000 olajd jeä flfrkq we;' yuqù ixiohg iyNd.S jQ w;r iïnkaO;d Tyq ;jÿrg;a m%ldY lf<a Ydka;slr ¥m;a Yla;su;a lsÍfï mshjr .Kkdjla ms<sn| 14 gu n,mdk mßÈ ixpdrl ùid m%odkh iy iqúfYaISj fvd,¾ ñ,shk tll wruqo,a flfrkq we;s nj;a iy bka bkaÈhdj ;=< ms<sn|j ksfõokh lf<ah' wruqo, ud¾. fhka foaY.=K úm¾hdi lafIa;%hg ne¢ Odß;d ixpdrfha fh§fï§ jk ÿIalr;d wju lrjkq we;s nj;ah' ixj¾Okh i|yd ;dlaI‚l iyfhda.h iy
bkaÈhd o¾Yk
n
8
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
hy md,kh( foaYShj;a
úfoaYShj;a
Ô-20 iuq¿fõ§" kf¾kaø fudaä rch úiska foaYShj;a cd;Hka;r fõÈldfõ m%uqL;dfõ§;a l%shdfõ fhdojk ,o m%;sjHqylrK kHdh m;%fha tald.%;djla bkaÈhdfõ rdcH ;dka;%sl ksmqK;djh úiska olakd ,§ joka | uhqÍ uql¾Ô
fgdaks wefndÜ ue;s;=ud" Tiafg%,shdkq w.%dud;H jrhd bkaÈhdkq w.%dud;Hjrhdg iqn m;hs
f.da,Sh Wiia jd¾;djkayS wka;¾.;h flf¾ idudkH fmdÿ ck;djg we;af;a mqxÑ we,aula jqj;a fmdÿ ck;djf.ka ñksfil=g tys we;s h:drEmS n,mEu meyeÈ,s lr fokq ,nkafka l,d;=frlsks' kuq;a Tn jvd;a ióm ù n,kafka kï" 2014 fkdjeïne¾ 15-16 foÈk ;=< ì%iafíkays§ /iajqKq Ô-20 iuq¿j wmf.a ffoksl Ôú;j, hym;a me;a; k.d,Sfï m%Yak flfrys ÈYd.; jQ w;r f,dalfha uyd n,j;a wd¾Ól n, fmfoia 20 ys kdhlhka" bkaÈhdfõ w.%dud;H kf¾kaø fudaä ue;s;=ud we;=¿j" mE wdhs;a;ï l;d uOHfha m%ldYs; oE ish,a, ljrdldr ú‚ oehs Tn úiska olskq yelaflysh' ,ehsia;=fõ by<skau meje;sfha wd¾Ól j¾Okh iy fiajdkshqla;sh ms<sn| m%Yak / ihs' igyka lsÍug jgkd" 2007-2008 uQ,H w¾nqofha§ olakg ,enqKq fn,ySk;djg m%;spdr jYfhka" wka;¾cd;sl wd¾Ól moaO;sh .,jd .kq ,eîfï fma%rKh lsisjla flf¾ b,lal ú‚ kï" ta rdcH kdhl uÜgug W;afY%a‚.; Ô-20 rdcH kdhl ixiohhs' tod mgka" f.da,Sh wd¾Ólh tla fldkla lrd yereKq w;r ia:djr f,i Èú iq/ls udj;la Èf.a p,kh jQjd" kuq;a j¾;udk iïnkaO;d ;;a;ajh wNsfhda.d;aul f,i fYaIj meje;s‚' Ô-20 iuq¿j ishhg foll jd¾Isl j¾Ok fõ.hla f.da,Sh jYfhka kv;a;= lr .ekSfï kshqla; jQfha" bkaÈhdfõ ^Ökh me;af;a isáñka& jd¾Isl j¾Okh ishhg myla fyda yhla jkq we;ehs weia;fïka;= lr ;sìh§" fï lKavdhug ish b,lalh lrd <Õd ùug WmldÍ jk m%Odk N+ñldjla r|jd isáfha úfYaIfhkau ta iuyrla ixj¾ê; wd¾Ólhka ;u md j,ska ke.S isàug wr., lrñka isáñka ys¢oa§h' fï iïnkaOfhka" foaYSh
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
9
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
yjq,aldß;ajh
2014 ´iafg%,shdfõ meje;afjk Ô-20 iuq¿fõ § f,dal kdhlhka
iuq¿j fj;ska tk uQ¾; fnodyereï jYfhka m%;sjHqylrK l%shdj,sh bkaÈhdkq w.%dud;Hjrhd n,k l<" bkaÈhdfõ iQpl w;alr .ekSu úiska ixp,kh lrd ilia lsÍu iQpl idOlhla jkqfha nÿ kS;sh hk lafIa;%fhysh' m%:ufhkau" jkq we;af;ah' 2015 jk úg" nyqcd;sl wdh;k úiska wka;¾ fuu m%;j s HqylrK l%h s dj,sfha jeo.;au foaYiSud nÿ meyer yeÍu je<elaùug mokï ia:ïNh há;, myiqlï ixj¾Okhhs" tfukau Ldok iy ,dn by< kexùfï th Ô-20 iuq¿fõ uOHu f;audj,ska moaO;sh wkql+, lr .ekSfï Ô-20 tlla fõ' foaYh S jYfhka" bkaÈhdj rgj,a fh§ isák nj fmfka' fï fuu me;slv u; lghq;= lsÍu Ô-20 ishhg u.ska bkaÈhdfõ yia;h Yla;su;a oekgu;a wdrïN lr ;sfí" 2014 foll jd¾Isl lrkq we;s w;r tu.ska flafj,a whjeh f,aLkfhka wdrïN lrñka f.da,Sh j¾Ok lrkq ,nkafka nÿ flïìula" l¿ WodyrK jYfhka úfoaYh S Rcq m%;sY;hla w;alr i,a,s úfoaY.;lrKh fjkqjg wdfhdackhkag uQ,l s wd¾Ól .ekSug fmru. wod< lsÍu flfrysh' fojeksj" wxY újr lsÍu oelaúh yelsh' n,k w;r ixioh úiska fmdÿ jd¾;d.;lrK oeka" f,dalh mqrd úiqreKq há;, bkaÈhdj tys iïu;hla ms<sn|j iy wka;¾cd;sl myiqlï ixj¾Ok jHdmD;s i|yd .kqfokq jvd;a úksúo fmfkk kej; M,odhS f,i fufyhùu m%Odk N+ñldjla iq¿ lsÍug WmldÍ jk nÿ jkakg f.da,h S w;sßla;hla b,a,k rÕmdñka f;dr;=re iajhxl%Sh yqjudrej wka;¾cd;sl ixo¾Nhla ;=<g isákakSh ms<sn|j wkque;sh ,nd §uhs' id¾:lj flfjks ljkq ,en ;sfí' ieneúkau" wfkl=;a kdhlhka w;sf¾lSj" Ô-20 iuq¿fõ§" f.da,h S úiska iydh olajkq ,enQ fudaä uy;df.a wd¾Ólfha we;=,; jHqy.; fjkialï i|yd M,dodhS ueÈy;aùula wkq.dó fjñka" fjku nÿ ;,a¨ fhdoñka bkaÈhdj ld,h fhduk w;r mßpfha wjOdrkd;aul j.ka;shla tla lrkq ksYÑ a ; jYfhka f.da,h S uQ,H wdh;k ;=< ke.S tk wd¾Ólhkag fhda.H ksfhdackfha jeä ;ekla ,enQ w;r Ô-20 m%cdj bkaÈhdj flf¾ m%Œ; fkd,eîu ms<n s | ldrKh biau;= lr ;sfí' úch.%yKhla i,l=Kq lrñka isáhdh' iïnkaê;
bkaÈhd o¾Yk
n
10
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
m;%h u; we;s jvd;a jeo.;a whs;uh há;, myiqlï ixj¾Okh i|yd wdfhdack wdl¾IKh lr .ekSu fõ" tu.ska kj È,a,sh lKg wefik foa wkqj m%uqL fmfoi f,i kï flÍ we;' úfYaI wjOdkh ,enQ wfkla m%Yakh" Ô-20 úiska Èh;a flfrk 2015-2016 i|yd ¥IK úfrdaë l%shdldÍ ie,eiau iy wka;¾ foaYiSud nÿ Ldokhg tfrysj igka lsÍfï jHqy rduqjhs' igyka lsÍug jgkd whqßka" fuu m%Yakh u; fudaä uy;df.a Yla;su;a iy úoHudk ueoy;a ùu iuq¿j wjidkfha wjidk m%cd m%ldYh u.ska ms<sìUq flÍ ;sì‚' fï bkaÈhdj ikd: lr isák wdldrhhs" Ô-20 iy kef.kysr wdishd;sl iuq¿j jeks ixio j,g iyNd.S ùfuka leá .eiqKq ud¾.h Tiafia úi,a j.lSula .ekSug iy f,dalhdg fmkaùu iy we;a; jYfhkau kj f.da,Sh jev ms<sfj,la whqßka yev;, .ekaùu i|yd kdhl;ajh .ekSuhs' ke.Sf.k tk wd¾Ólhla f,i fkdj" bkaÈhdj oeka ke.S tk n,fõ.hla hk ;;a;ajhg jhia.; ù ;sfí' fufia mjiñka" flfiafj;;a" u;lfha ;nd .ekSug jgkd foh jkafka bkaÈhdfõ nyqmd¾YajhSh igyklg wkqj" Ô-20 ¥IK úfrdaë m%ldYkh rdcH ;dka;%sl Ndjh wd¾Ól n,d.drhla f,i tys ;=< §;a bkaÈhdfõ iQpl ie,ls,s j,ska iuyrla uE;ld,Sk fjkia lsÍï fmr od;u lsÍfï jd¾;d ms<sìUq l<dh' iu.ska mejfrk jd;djrKhhs' 1990 oYlfha bkaÈhdfõ wfkla jeo.;a w;alr .ekSu ;snqfKa l<t<s ng ,snr,a l%shdj,shg fndfyda l,lg fmr fma%IK lafIa;%fhysh' tlai;a ckmo fvd,¾ ì,shk fuu rg wd¾Ól mqkreohl udj; fidhd .;a;dh' 70 l uÜgfï§" bkaÈhdj f,dal bkaÈhdj fï jk úg;a ksoyiska fma%IK ,dNSka w;r by<skau isáhdh' miqj t<fUk ksjerÈ nj wefik kuq;a ud¾.ia:fha§ thska f,dl= udkfha miqjkakSh' WodyrK jYfhka" bkaÈhdfõ o¾Yk l=Üáhla ydksùhhs' tneúka lsh hq;=j È<s÷lfï iy flafj,a lsÍfï Ñma ud;%h wkqj" we;af;a" iuyr rgj,a ishhg 10 la lsysmhla ksid jqj;a" fkdne¢ cd;Skaf.a Ô-20 kHdh ;rï jk udre .dia;= m%udKhla wh jHdmdrh iu. l%shd lrñka kjl m;%fha jvd;a lrk njhs' Ô-20 úiska tu m%;sY;h ksoyia rgj,a fjkqfjkao y~la k.k jeo.;a whs;uh ishhg myla olajd my< oeófï f,i ia:dms; ùfuys ,d bkaÈhdj há;, myiqlï W;aidyhka f.k tñka lghq;= lrñka lghq;= l<dh' weh ;jÿrg;a tlai;a i|yd wdfhdack isà" tu.ska bkaÈhdkqjkag ;u rfÜ cd;Ska iu. il%Sh f,i iyNd.s fjñka isáh§u jeä uqo,a m%udKhla w;e;sj f,dal md,k jHqyhka yev;, .kajñka wdl¾IKh lr isàfï wjia:dj ,efí' jeo.;a N+ñldjl rÕmEjdh' .ekSu fõ fï f,dal wd¾Ól n,j;=ka 20 fj<| yd ixj¾Okh ms<sn| lKavdhu 2008 § lemS fmfkk tlai;a cd;Skaf.a iïfï,kh ;;a;ajhg meñKqkdh" tu j¾Ifha mek ke.s ia:dmkh lsÍfï ,d È,a,sh jeo.;a odhl;ajhla f.da,Sh wd¾Ól w¾nqoh;a iu.ska miqj kdhl oelajQjdh" ;jo 1950 .Kkaj,§ tlai;a cd;Skaf.a uÜgug Tijkq ,enQ ixiohla njg m;a lrkq l¾udka; ixj¾Ok ixúOdkh o Bgu tla l< ,eì‚' t;eka mgka" Ô-20 f,dal wd¾Ól w¾nqohkayS yelsh' miq Nd.fha§" weh 1992 foaY.=K fjkialï ,d jvd;au lemS fmfkk f,dal kdhl ixioh njg ms<sn| ßfhda iïuq;sfha i,l=Kla f,i iQpl m;a ùh' bkaÈhdfõ o¾Yk ud;%hg wkqj" Ô-20 kHdh N+ñldjla rÕmEjdh'
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
11
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
yjq,aldß;ajh
;dlaI‚l yd wd¾Ól
iyfhda.s;dfõ iaj¾K chka;sh
bkaÈhdkq ;dlaI‚l yd wd¾Ól iyfhda.s;d jev igyk" miq.sh oYl myl ld,h uq¿,af,a bkaÈhdj iy yjq,aldr cd;Ska w;r kfjda;amdokSh iyfhda.s;dj ud¾.fhka ixj¾Okh jk rgj, wjYH;djka imqrd ,Sug lghq;= l<dh
iuQydKavqfõ úfoaY lghq;= wud;H iqIañ;d iajrdÊ ue;s‚h" úfoaY lghq;= ms<sn| rdcH wud;H ù fla iska.a iy úfoaY lghq;= f,alï iqcd;d iska.a uy;añh bkaÈhdkq ;dlaI‚l yd wd¾Ól iyfhda.s;dj jev igyfka iaj¾K chka;s ieurefï§ w;a m;%sldj ksl=;a lrk wjia:dj fmkakqï lrk oiqkla
ta Tlaf;dan¾ 21 ikaOHdj kj È,a,sfha uhqr ksfla;kfha lu,a Yd,dj ;=, uq¿ ÿka tl;=jg bkaÈhdfjka iy úfoaYj,ska meñ‚ wuq;a;ka yuqfõ È.yereKq is;a l=;=y,fhka mqrjd Æ W;aij Y%Sh wu;l l< fkdfyk ;rïh' bkaÈhdkq ;dlaI‚l yd wd¾Ól iyfhda.s;dj jev igyfka fï wkqiaurŒh wjia:dj bkaÈhdkq rcfha fufyhqï jev ms<sfj, Odß;d f.dvke.Su i|yd uq¿ fok wjia:dfõ weh ^jev igyk& ish iaj¾K chka;sh iurñka isáhdh' j¾Kj;a iy ieneúkau úfoaYSh jQ W;aijdldr whs;uhka mej;s wjia:djg tla jQ iuQydKavqfõ úfoaY lghq;= ms<sn| wud;H iqIaud iajrdÊ ue;s‚h uyd y~la kexjQ iqnme;=ï
bkaÈhd o¾Yk
n
12
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
uOHfha wdrïNl igyk ;enqjdh' úfoaY lghq;= ms<sn| rdcH wud;H fckrd,a ù fla iska.a" úfoaY lghq;= wud;HdxYfha f,alï iqcd;d iska.a iy wd¾Ól lghq;= f,alï iqcd;d fï;d W;aijhg iyNd.s jQjka w;r isáhy' bkaÈhdkq ;dlaI‚l yd wd¾Ól iyfhda.s;d jev igyfka yjq,aldr rgj, ;dkdm;sjreka iy bkaÈhdkq wud;HdxYj, iy fomd¾;fïka;=j, fcHIaG ks,OdÍka fukau úfoaYSh ks,OdÍkao iyNd.slhka w;r isáfha Tjqka È,a,s w. k.rfha mqyqKqjg iyNd.s fjñka isá ú,dihla fmkajñks' ck;d tluq;=j wu;ñka" iajrdÊ ue;s‚h mjid isáfha ixj¾Okh fjñka isák iyDo rgj,a iu. bkaÈhdfõ >kSNjkh bkaÈhdkq
bkaÈhdkq ;dlaI‚l yd wd¾Ól iyfhda.s;dj jev igyfka iaj¾K chka;s ieureï wjia:dfõ ixialD;sl rx.khla bÈßm;a jQ wjia:djla
;dlaI‚l yd wd¾Ól iyfhda.s;dj jev igyfka Tiafia meñ‚ w;r bkaÈhdfõ § mqyqKqj ,eîug Tyq N+ñldj Yla;su;a lrk njhs' jev igyfka iyNd.sl ;udg ,ndÿka wjia:dj fjkqfjka bkaÈhdkq rchg uq¿j wu;d weh b,a,d isáfha wdmiq ish rgj,g ia;=;s lf<ah' jevigyfka kj fjí fodrgqj fj; hdfuka miqj tla tla idudðlhka iu. iómj ,efnk whÿïm;a ilia lsÍu ir, lrkq we;af;a jev lghq;= lrñka iy ;ukaf.a wdh;k iu. lghq;= igyfka wdos YsIH m%cdj i|yd fõÈldjla imhñks' lrñka jev igyfka iÔù Ndjh úiska f.dv kexjQ Tjqka Tjqka w;r wka;¾l%shd lrk w;r bkaÈhdkq ñ;%;ajoduh fkdjeà r|jd .kakd f,ihs' fufyjr iy úfoaY lghq;= wud;HdxYfha ks,OdÍkag bkaÈhdkq ;dlaI‚l yd wd¾Ól iyfhda.s;dj m%;sfmdaIK imhhs' iajrdÊ uy;añh bkaÈhdkq 1964 iema;eïn¾ 15 jk Èk bkaÈhdkq leìkÜ ;dlaI‚l yd wd¾Ól iyfhda.s;dj jev igyfka uKav,h úiska msysgqùu isÿúh' 2015 iema;eïn¾ 15 2014-15 g wod< isú,a mdGud,d .ek úia;r we;=,;a Èk olajd bkaÈhdfõ§;a yjq,aldr m;%sldj ksl=;a lsÍuo l<dh' tfukau rgj, fldkai,a ld¾hd,j;a 50 jirl jev igyfka fiajd ld,h bkaÈhdkq ;dlaI‚l ieureï W;aij meje;aùug ie,iqï ;=< úia;r we;=,;a jd¾;d Ñ;%mghlao yd wd¾Ól lr ;sfí' jev igyk hgf;a uqodyeßhdh' 2013-14 j¾Ij, jev igyfka bkaÈhdfõ lS¾;skduh ish yfoa iyfhda.s;dj jev yjq,aldr rgj, ck;djg YsIH;aj igyka lrf.k we;s iyNd.slhkaf.a igyfka kj fjí wjia:d 10000 lg jeä .Kkla Wkkaÿj iy WKqiqï yeÕ=ï u.ska fodrgqj wdÈ YsIHhka msßkeñ‚' mqyqKq mdGud,dj,g ms<sìUq flfrk jev igyfka i|yd fõÈldjla w;sf¾l jYfhka úfoaYj, úfYaI{ ckm%sh;dj /õ ms<s/õ kxjd,Sh' imhk w;r Tjqka mqoa.,hkag ksfhdack wjia:d ;u cd;sl we÷ñka ieriqKq wm%sldkq w;r wka;¾l%shd msßkeóu" wOHhk pdßld msßkeóu" rgj,a kjhl iyNd.slhka bÈßm;a mj;ajd .ekSug;a WmlrK mß;Hd. lsÍu iy YlH;d l< Tjqkaf.a rgj, ixialD;sl kegqï bkaÈhdkq fufyjr wOHhk$WmfoaYd;aul fiajd iemhSu m%o¾Ykhla wjik t<s ÿgqfõ bkaÈhdkq iy úfoaY lghq;= wdÈh jev igyk hgf;a Èh;a jqKq .S;hls' wms f,dalh fjuq" .S;h wud;HdxYfha fiajdjka fõ' Y%djlhkaf.a is;a n|k iq¿ tlla jQ ks,OdÍka fj; bkaÈhdkq ;dlaI‚l yd wd¾Ól w;r blaì;sj ;dhs k¾;khla" f,dahs iyfhda.s;dj jev igyk i|yd l%dfgdka.a fm< .eiS ;sì‚' m%;sfmdaIK imhkq ,efnk whÿïm;a ieliqï lsÍu ixialD;sl jev igyk wjidk ,nhs läkï lsÍug iy jev igyfka jQfha fïâ bka bkaähd kï ckm%sh iyNd.slhkag iy bkaÈhdkq wx.fhks' risl yoj;a fudaykhg wdh;kj,g cd,lrK w;aoelSï iemhSug" lghq;= m;a lrkq ,enQfha úfoaYSh iyNd.slhka bÈßm;a l< lsÍu wdrïN lr we;s w;r w¿;a iy jeäÈhqKq l< .S; yd k¾;k w;rg w,SId Ñkakdhs bÈßm;a l< fjí fodrgqjla ks¾udKh lrñka úfoaY lghq;= wx.fhks' jevigyfka iyNd.slhka yskaÈ .S;hla wud;HdxYfha ãmSta -2 wxYh u.ska wod< lghq;= bÈßm;a l< iEu wjia:dl§u risl ck;dj m%uqÈ; flfrkq we;' fuu fjí fodrgqj iuQydKavqfõ Ndjfhka bms,S .sfhah' rx.kh bÈßm;a l< wh úfoaYSh lghq;= wud;Hjßh úiska fkamd, i|yd Woafõ.S m%;spdr ysñúh' ixialD;sl jev igyk whÿïlrefjl=g wfmalaIl;ajh msßkuñka mQ¾j tkhska ixfla;uh jYfhka bkaÈhdfõ >kSNjkh Èh;a lsÍu l<dh' fkamd, wfmalaIlhka w;ßka jQ jákdlï ixj¾Okh fjñka mj;sk iyDo rgj,a wfhla úoHq;a ud¾..;j ùäfhda iïfï,khla iu. ieneúkau tald;añl l<dh'
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
13
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
m%.;sh
foaYfha iqÿ
r;a;rka
miq.sh oYlh ;=< § bkaÈhdfõ lsß ksIamdok l¾udka; fjfiis ixj¾Okhl i,l=Kla fmkakqï lrk ,§' wmf.a rg oeka f,dalfha m%Odk;u lsß ksIamdolhd fjñka ;sfí
uqo,a wud;HdxYh u.ska meje;ajqKq bkaÈhdkq rcfha jd¾Isl wd¾Ól iólaIKhg wkqj" 2013-2014 j¾Ij, f,dalfha m%Odk;u lsß ksIamdolhd fjñka hqfrdamSh ix.uh wNsnjd ke.S isáhdh' jißka jir j¾Ok fõ.h ishhg 4'04 la jQ w;r f,dalfha wka jd¾;djkag jvd uq¿ukskau oaú.=K ixLHdkhla fmkajñka lsß iy lsß wdY%s; ksIamdokj, ,o yelshdj w;ska ;sridr j¾Okhla Tmamq l<dh' th wdrïN jQfha 1970 oYlfha iqÿ úma,jh;a iu.sks' .xj;=r fufyhqu f,iska y÷kajkq ,enQ th lsß f.dùkag ixj¾Okh i|yd WmldÍ jk f,iska Rcqju Èh;a lrkq ,enQjla jk w;r Tjqka úiska ks¾udKh l< iïm;a ;uka w;gu ,efnk mßÈ md,khka ia:dk.; lsÍula tu.ska isÿ úh' wuq,a iuQyfha wdkkaoa ú,difha mÍlaIK" .=crd;ayS ^wdishdfõ úYd,;uhd& mokï jQ ;ks lsß ksmehqï iuQmldßlhd jev igyfka id¾:l;ajfha hka;%h fufyhjkq ,nkakd úh' wdpd¾h j¾.Sia l=ßhka" cd;sl lsß ksIamdok ixj¾Ok uKav,fha iNdm;sjrhd" ish jD;a;Sh l<ukdlrK l=i,;d Ndú; lrñka jev igyfka wdjYHl f;rmqu ,nd ÿkafkah' tu.ska tys ks¾udK Ys,amshd f,i ye¢kqug Ndckh úh'
bkaÈhd o¾Yk
n
14
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
^jfï& .=crd;a m%dka;fha wdkkaoa yS wuq,a l¾udka; Yd,dj ^my;& bkaÈhdfõ lsß ksIamdokh fmkajk 1982 § ksl=;a flreKq uqoaorhla
we;=,;a jQfha fl%daf¾ 2242 l wdfhdackhla lsß ksIamdokh iy lsß wdY%s; ksIamdok iy lsß ksmojk i;a;ajhska iïnkaOfhka ^ng¾" flacq" fudare" iy l%Sï wd§& M,odhs;dj jeä lsÍuhs' fuu ie,iqu odhl;ajhka rfÜ l¾udka; j¾Okh flf¾ uQ,Hkh lsÍug tl;= jk wdh;k w;r úYd, mßudKfhka isÿúh' bkaÈhdfõ f,dal nexl=j o fõ' fndfyduhla fmdaIŒh jd¾Isl lsß ksIamdokh .xj;=r fufyhqfï jdisodhlhka fukau ñ,shk 70 la muK jk uq,a wjqreÿ 30 we;=,; ;=ka .=Khlska lsß f.dùka yd wE; .ïno jeä ù ;sfí' ta 1968 f.dùka ,laI mylg jeä fgdka ñ,shk 21lska .Kkla úiska imhk lsß mgka f.k 2001 jk w;sf¾l wdodhulao rgg úg fgdka ñ,shk 80 Wmhd foñka úfYaIs; olajd m%udKhlsks' fï N+ñldjla rÕ fokq ,efí' fõ.j;a j¾Okh iy .=crdÜ" W;a;¾ m%foaYa" kùlrKh úYd, jYfhka uydrdIag%" ysudp,a m%foaYa" lsß iuQmldßlhka yg uOH m%foaYa" mkacdí" iïudk ÿka w;r" fndfyda rdcia:dka iy ;ñ,a kdvq .Kkla nyq md¾Yaùh m%dka; lsß ksIamdokfha ksfhdað;dh;k" hqfrdamSh m%Odk iemhqïlrefjdah' ix.uh" f,dal nel=j wdishdkq Wm iy f,dal wdydr jev uydoaùmfha nx.a,dfoaYh" igyk o we;=,;aj" u.ska iqÿ úma,jfha Bðma;=j" tlai;a wrdì id¾:l;ajh msgqmi wdOdr ,eîh' ldrKd tórh" we,aÔßhdj" fhauka j¾;udkfha§" cd;sl ckrch iy mdlsia:dkh lsß ksIamdok uKav,h l i;a;aj mÜá ;=< m%Odk wmkhk u.ska l%shd;aul flreKq M,odhs;dj jeä ÈhqKq .ukdka;hka f,i oelsh cd;sl lsß ie,iqu wkqj lsÍug kj l%ufõo yelsh' 2013-2014 j¾Ij,§ 2021-2022 jk úg we;sjk wod< lr .ekSu bkaÈhdfõ lsß ksIamdok wjYH;dj weia;fïka;= l ksIamdok wka;¾.;hka ixl,kh fjkia lsÍu wmkhk wka;hka .; wdldrhg fgdka fukau wkqmd;hka f,i fuÜßla fgdka ñ,shk 180 la ksIamdokh fjkia lsÍu 159228'52 la msgrg hejQ jeä lsÍug lghq;= flf¾' l fmdaIŒh iïu;fha w;r bka /msh,a fl%daf¾ ie,iqfï m<uq wÈhr ;;a;ajhg ksIamdok msßjeh .e,mSu 3318'53 wdodhula furgg .=crdgfha wdkkaoa yS § f.k wdfhah' 2012 § Èh;a flß‚' thg
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
15
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
m%.;sh
t;ai;a cd;Ska ‘Young@70’ foig yefrhs
ish;a id¾:l;ajh iy widud¾:hka ú| .ksñka kuq;a tys o¾Ykfha n,h ksid tlai;a cd;Ska" bkaÈhdj m%p,s; lrk whqßka" whs;sjdislï iy ;sridr ixj¾Okh ieugu hk oelau meyeÈ,sj mj;soa§" iduldó iy tlai;a f,dalhla olshs joka | lsrdka fïrd l¾fm,auka
Y%Su;a ù' à' l%sIaKdupdÍ bkaÈhdkq rcfha ksfhdað;hd" m%ùkhka /ila yuqfõ hqo wkqiaurK f.dv ke.s,af,a § 1945 cqks 26 jk Èk mej;s W;aijfha § tlai;a cd;Skaf.a iïuq;shg w;aika ;enQ j.
bkaÈhd o¾Yk
n
16
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
tlai;a cd;Skaf.a ix.uh msysgqjd ,nk 70 ixj;airh 2015 g fhfohs' th mq¿,aj me;sÍ.sh .ukla jqj;a wNsm%dhhka iy uQ,O¾u wo jk úg Yla;su;a j we;af;a 1945 ieka *%ekaisiafldafõ w;aika flreKq .súiqï iuhg jvd mshjr .Kkla bÈßhg hñks' 1942 uQ,drïNlj Bg w;aika ;enQ bkaÈhdj —tlai;a cd;Skaf.a m%ldYkh— iy Bg fmr mej;s cd;Skaf.a tluq;=fõ idudðlfhl= ùfuka m%drïNl idudðl rgj,a 51 w;rg tla ùug yels jQ w;r ksoyi ,eîug;a fmr l,l isg tlai;a cd;Skaf.a ixúOdkj, idudðl;ajh orñka mqfrda.dó ù ;sfí' bkaÈhdkq cd;sl;ajh ms<sn| ú{dKh ikd: lsÍug;a fmr wjêhl iduldó f,dalhla lrd hk .ufka § tlai;a cd;Skaf.a w.hhd;aul oelau j¾OkSh f,i m%p,s; lsÍug bkaÈhdj iu;a ù ;sfí' bkaÈhdkq wdKavql%u jHjia:dj hqla;sh" ksoyi" iudkd;au;djh iy ifydaor;ajh Wfoid wemù isák w;r" tu.ska tys hg;a mqrjeishka .eUqßka udkj whs;sjdislï" hqla;sh" iy iudchSh m%.;sh úi,a ksoyila ;=< bkaÈhdkq w.%dud;H kf¾kaø fudaä uy;d uyd uKav,h wu;k wjia:djla N=la;s ù£u w.h lrk tlai;a cd;Skaf.a iïuq;sh flf¾ lemùu idOdrŒlrKh lrkq ,en ;sfí' tlai;a cd;Skaf.a uq,a jirj,§ iyNd.S iy iemhSfï jHqy.; ixfhdack Èß.kajñka .sh by<ska y~ ke.+ idudðlfhl= ùfuka bkaÈhdj ld,hla f,isks' Y+rfhl= jkafka hg;a úð;jdohg tfrys iy iS;, hqoaOh wjidk ùu;a iu.u bkaÈhdj iajrdcH ks.ukSh whs;sh we;s mqrjeishka ùfuka kj wd¾Ól m%;sm;a;shla lrd udreùula w;aÿgq fmdÿ iy mQ¾K ksrdhqO" cd;sfNaojdoh uq¿ukskau w;r" f,dalh fmfkkakg ;snqKq wdldrfhka mer¥" cd;shla f,i 1940 yd 1950 fooYlh fkdj" fojk f,dal hqoaOfha mYapd;a wjêfha§ f.jd ouñks' tlai;a cd;Skaf.a iduidOl n,;=,khla ms<sìUq fjñka ;snQ whqrska tlai;a fufyjrj,§ bkaÈhdfõ odhl;ajh ish fkdne¢ cd;Skaf.a jHqyhka wdh;k.;ùfuka y÷kd m%;sm;a;sh ;=< uq,anei.;a iy kS;Hdkql+,Ndjh .kakg fhÿ‚' iduh fjkqfjka jQ kHdh m;%hla w.h l< jd;djrKhla ;=< 1950 iy ixj¾Okh fjkqfjka jQ kHdh .Kkaj, fldßhdfõ kshqla;ùfuka m;%hla we;sj tlai;a cd;Skaf.a wdrïN lrk ,§' fï fufyjr tlai;a cd;Skaf.a ixúOdkh jHqy.;lrKh l¾IKh f,dalfha ;=kajk úYd,;u we‚ iyNd.s;ajh lsÍfï W;aidyhka w¾:h w;ska iemhqïldr rg njg m;aùfuka meyeÈ,s jqj;a jHqy.;lrKh olajk fl<jr oel ;sfí' 1960 .Kkaj, fidhd.ekSug wmyiq ;;a;ajhl fldgialdrfhl= úð; Ndjfhka ñÿKq wm%sldkq yd mej;s‚' 2000 .Kka wdrïNfha§ fuka bkaÈhdj wdishdkq rgj,a .Kkdjla tlai;a iyi% j¾I iuq¿fjka mgka f.k úð;lrKfhka cd;Skaf.a ixúOdkhg tlaùfuka iïfï,k úYd, .Kkla /iajQ ñ§fï iy miqj uyd uKav,fha § ixj¾ê; w;r udkj whs;sjdislï" ldka;d iajrdcH whs;sh cd;Ska w;r ;snQ nyq;rh ixj¾Okh whs;sjdislï" ;sridr ixj¾Okh we;sj isàfï fjñka mj;sk rgj,a w;g udreúh' iy ;j;a oE u.ska wka;¾cd;sl fya;= j,g tu.ska idudðl;ajh iEfyk iyfhda.s;d kHdh m;%hla w¾: ;rñka by< .sfha n,;=,kh fjkia uQ,sl;ajh § .ekafjñka ;sì‚' lrñks' m%Odk ixúOdkj, kHdh ;sfí cd;Hka;r iduh iy wdrlaIdj m;% j,ska ms<sìUq flrefKa bkaÈhdj mj;ajd .ekSug jQ uq,a N+ñldjg kdhl;ajh .ekSu" myiqlï iemhSu jeäuk;aj tys ld¾h Ndrh i|yd iy cd;Hka;r iyfhda.s;dj w;alr .ekSu tlai;a cd;Skaf.a n,mßudj fnfyúka §¾>hkag mq¿,aj me;sß m%Yak rdYshla Tiafia m;=rejñka k;=lsÍug wjeis úh' tlai;a cd;Skaf.a m%Odk ksYaÑ;j wka;¾cd;sl ixj¾Okhg odhl jQ 1970 l=¿Kq ;=k - iduh" ixj¾Okh iy udkj .Kka f.ù .sfha fj<|dfï iy ixj¾Okh whs;sjdislï - jg lsÍug tn÷ úia;drKhla fjñka mej;s rg,jg iuDoaêu;a ùug wdOdr wjYH úh' tlai;a cd;Skaf.a mjq, ;=<
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
17
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
m%.;sh
oekqj;a jkak 70 jk idxj;air j¾Ifha§" bkaÈhdj iy N+;dkh fjkqfjka jQ tlai;a cd;Skaf.a f;dr;=re uOHia:dkh jirla mqrd Èfjk m%pdrK jHdmD;shla ie,iqï lr we;s w;r th Young@70 f,i y÷kajd we;' fmd;a m%o¾Ykhla iy m%o¾Yk jHdmD;shla bkaÈhdfõ yjq,aldß;ajfha b;sydih olajñka l< t<s lrhs' thska 1945 isg 2015 olajd úúOdx. Woa§ma;hka yd b;sydih n,d .; yelsh'
^uqÿfka isg Trf,daiq uqyqKf;a Èidjg& f,ala ilaiia ys§ kj bka§h Och Tijk wjia:djla" iyi%l iuq¿fõ wdrïNl ieish wjia:dfõ oiqkla iy Y%Su;a ta' rduiajdñ uqo,shd¾" w.%dKavqldr W;=ukaf.a úOdhl iNdfõ iemhqï idudðlhd tlai;a cd;Skaf.a iïuq;shg w;aika ;nhs" 1945 cqks 26 Èk ieka *%ekaisiafldays§
bkaÈhd o¾Yk
n
18
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
^jfï& IdrdkHd pkaøka iy wd¾' wïß;d iD;s k¾;k Ys,amSka ldka;d wdrlaIdj ms<sn| f;audjla /.;a k¾;khla bÈßm;a lrk wjia:djla" 70 jk ixj;air Wf<, wdrïN lrk wjia:dfõ ^ol=fKa& bkaÈhdkq tlai;a cd;Skaf.a yÈis fiajd n,we‚hl fin¿ka uqr ixpdrhl fh§
jeäfjñka mj;sk wNsfhda. yuqfõ ksh; úfYa{Ndjh /.;a wdh;k iy fjk;a ixúOdk jYfhka È.= fjñka mj;sk n,h wjYH;djlg ìys jkakg úh' UNDP, UNICEF, UNESCO iy UN Women - ish ixúOdkuh rduqj lrd tiejqKq uqyqK foñka mj;sk w;r tlai;a cd;Ska úiska w;r iyi%l ixj¾Ok b,lal w;alr .ekSfuys ish;a id¾:l;ajhka iy widud¾:hka N=la;s ,d Tjqkf.a ld¾hh lsÍug Tjqkf.a jev ú¢k kuq;a tys o¾Ykfha n,h ksidfjka tfl,s lrk ,§' ikaksfõokfha iduldó" tlai;a f,dalhla ,d ;dlaI‚l jeäÈhqKq lsÍï whs;sjdislï iy ;sridr ixj¾Okh f.da,ShlrK ,laIHhla lrd w;alr .ekSu iy ieug fnodyeÍu úldYh ,nñka W;afma%rKh flreKq w;r jeäjk meyeÈ,s b,lal njg fYaI ù ;sfí' mj;sk jHdê fõ.hlska wka;¾ iïnkaOkh fuu uQ,O¾u u; mokï ù we;s iy wdrlaIK lrk ,§' wka;¾ hemqï iy .;sl yjqf,a mßyrKh lrk wkd.;hla ;¾ck f.da,Sh f,dalhla ìys lsÍu tys wNsm%dh úh' foi ne,au ;=<ska bkaÈhdj iy ixj¾Okhg 2015 mYapd;a ixj¾Ok kHdh tlai;a cd;Ska ish n,Yla;s ÈYd.; ;¾ckh lrk m;%h flgqïm;a lrñka iy l< hq;=j ;sfí' kej; jeo.;a m<sfndaO yuqfõ ixj¾ê; rgj,a b,lal lrñka Ndjhg m;a lrkq ,enQ tlai;a cd;Hka;r mq¿,a iyNd.sl m%fõYhla o cd;Skaf.a ixúOdkhla - bkaÈhdkq we;=¿j iyi%l ixj¾Ok b,lal kdhlhd lrk mßÈ j.lSfï iyfhda.s;dj fj;ska .;a iQpl mdvïj,ska yev idrO¾u" cj iïmkak" Yla;su;a tlu ms<shu .kajd ;sfí' foaY.=Kh fjkiajk flreKq iy iydh ,efnk - úg§ ù ;sfí f,dalhla ;=< frda. jHdê úldYh f.da,Sh m%;spdrh iudfhdackh ,nk iy wdrlaIK ;¾ck flfrk jvd;a n,iïmkak ud¾. f.da,Sh ixj¾Okhg m<sfndaO fjñka ke.Su hla fidhk f,i f,dalh uqyqK md isák w;r ksid wka;¾cd;sl iyfhda.h mj;ajd .ekSfï wkd.;fha jeäjk wNsfhda. yuqfõ ke.S isàu wjYH;dj jeä ù ;sfí' wjYH flf¾'
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
19
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
ieureï
fyda,s W;aijfha
cd;Hka;r j¾K
j¾Khkaf.a W;aijh WofHda.h yd i;=g f,dj mqrd m;=rjñka iSud udhsï blaujd hñka isá
bkaÈhd o¾Yk
n
20
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
we't'c' le,sf*dakshdfõ úfkdao ieKfl,sh we't'c' le,sf*dakshdfõ iksfõ,aysÈ fyda,s W;aijh i|yd jd¾Isl yskaÈ Ñ;%mg j¾Id k¾;khla meje;afõ -tkï iama,EfIdfïkshd hkakhs' m%foaYfha oyia .Kka ckhd j¾Kj;a jq fuu iqúfYAIs ieuÍu i|yd iyNd.s jkq msKsi fí,kaâ WoHdkh fj; meñfKhs' Ôj j¾K rd;a;,a 5"000 la muK Ndú;d lrk fuu W;aijh ;=< fnd,sjqâ ys ckm%sh .S; wkqj úYd, msßila k¾;kfha fhfokq ±lsh yelsh' iagekaf*daâ ys n¾la,s úYaj úoHd,h wdrïN l< ,dN fkd,nk ixúOdkhla jk zzwOHdmkh i|yd wdYdZZ úiska ixúOdkh lrk wdYd fyda,s ;=< ix.S;h yd k¾;kfhka msß mqrd Èk folla" wdydr uÜgfï we;s j¾K rd;a;,a 5"500 la muK Ndú;d lrkq ,nhs' úfkdao l%Svd yd úúO jQ rij;a wdydr mdkdÈfhka o fuu W;aijh yev .ekafõ'
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
21
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
ieureï
fldßhdfõ zzi;=gqZZ W;aijh isfhd,a ys wf,úlrK jD;a;slhl= jk iqlahqka.a mjikafka fyda,s hkq zzi;=gqZZ W;aijhla nj;a j¾K yqjudre lr .ekSu ;=<ska i;=g fnodyod .ksñka Yla;su;a ne£ï we;s lr .kakd nj;ah' fldßhdfõ bka§h m%cdj ;=< ysgmq iNdm;sjrhd jk bñ;shdia w,s mjikafka fyda,s W;aijh ±ka iurKqfha bkaÈhdkqka muKla fkdjk njhs' zz2012 jif¾ isg fldßhdfõ bkaÈhdkqjka úiska Èh;a l< iafõÉpd jev igykg ia;=;s jkakg ish¿u ckm%cdjka
ksfhdackh lrk ck;dj fï i|yd il%shju iyNd.s fj;s' fï jk úg fyda,s hkq cd;Hka;r W;aijhla njg m;aj we;ZZ Tyq mjihs' fldßhdkqjka .=,,a ^j¾K .ekajQ l=vq& i;H bka§h wdldrfhkau fhdod .kakd w;r thg WodyrKhla jkafka ly l=vq yd ;sßÕ= msá tlg ñY% lsÍuhs' tys wksjd¾hfhkau isÿ lrk foa kï fnd,sjqâ .S; wkqj k¾;kfha fh§u yd bka§h m%Ks; wdydr hkdÈfhka ika;¾mKh ùuhs' – wekac,s iqñ
bkaÈhd o¾Yk
n
22
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
iod úldYkh jk vqndhs miq.sh jif¾È fjdkav¾,kaâ welajd WoHdkhg meñKs 22"000 lg wêl ish¨ jhiaj,g wh;a uyd msßila fyda,s W;aijh ieurefjdah' tÈk t;ek isàug uu yd uf.a mjq, jdikdjka; ùuq' wms tlssfkld fj; j¾K úislr .ekSfï iïm%odh wkq.ukh lrñka isák úgÈ fyda,s .S; jdokh lrk DJ yd m%KS; bka§h wdydr
wf,úlrK wdydr y,a t;ekg úfkdaoh tla lf<ah' fuu W;aijh fuhg jvd úYd, mßudKfhka bkaÈhdj ;=< iurkafka jQjo wmg fuu W;aijfha zzyeÕSSuZZ b;d fyd¢ka ,nd.; yels úh' ñka jvd;au wmQre lreK jkafka fuys Wm; ,enQ wfma orejka fyda,s hkq l=ula±hs w;a±lSuh' th b;d mdßY=oaO yd j¾Kj;a jQ úfkdaohla f.k wdfõh' – wks,a fj¾ud
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
23
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
ieureï
ol=Kq wm%sldfõ fcdyekakian¾.ays tluq;= lu ol=Kq wm%sldfõ Ôj;ajk bkaÈhdkqjkaf.a ksfjia j, isÿ flfrk ieureï j,g wu;rj álÜm;a wf,ú lrñka mj;ajk W;aijhka fuys fndfyda fihska ckm%shj mj;s' ol=Kq wm%sldfõ m<uq j¾K W;aijh jk fcdZn¾.a fyda,s jka" ish¿u j¾.fha ck;dj ta fj; wdl¾IKh lr .ks' iqÿ meye we÷ï w¢k fuu W;aijfhaÈ Èrdm;ajk" úI rys; yd wdid;añl;djfhka f;drjq wuq øjH tkï" yd,a msá yd wdydr j¾Kl j,ska ;kd .kakd j¾K Ndú;d flf¾' fuu W;aijh tluq;= nj ms<sn| yeÕSu j¾Okh lrk w;r wmf.a Ôú; j,g j¾Khka tla lrhs' ó<Õ W;aijh meje;aùug iQodkï lr we;af;a wfm%a,a 11 jk odh'
bkaÈhd o¾Yk
n
24
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
Bðma;=fõ lhsfrdays ieureï mdrdfjda jrekaf.a ld,fha isgu jika;fha Wodj iurK zzIdï t,a fkisïZZ fyj;a zzkejqï u|k, isöuZZ kï W;aijh meje;afõ’ úYd, msßia jYfhka iEÈ msìfok mqIamhka keröug WoHdk fj; hk fudjqyq ta iu. j¾K .ekajq ì;a;r yd ÿï .eiq ud¨ jeks úfYaI wdydr /f.k h;s’ uE;lÈ Bðma;= jeishka bka§h wdrfhka j¾K .ekajq fyda,s W;aijh ieuÍug mgka f.k ;sfí’ 16.000 l muK msßila tlsfkld fj; .=,,a ^j¾K .ekajq l=vq& úis lr .ksñka mj;ajk jd¾Isl j¾K W;aijhka lhsfrdays§ meje;afõ’ ^2010& isg bka§h yd Bðma;= k¾;kfha fhfok ck;djg bka§h flá wdydr msß kefukq ,nhs’ – uyuqoa frdiagï
ñhekaudrfha hexf.dka ys j¾Khka hexf.dka fj; .sh uu m<uqj W;af;ackhg m;a jQfjñ' kj ia:dkhla" kj ck;djla'''' tfy;a uf.a rg" úfYaIfhka tys W;aijhka yer oud hdu ms<sn|j fYdalhlao ud is; ;=< mej;sKs' kuq;a ud yg b;d blaukska fmkS .sh ldrKhla jkafka bkaÈhdkqjka hkafka fld;eklgo Tjqka tlg tlaù tu W;aij iurK njhs' hexf.dkayS§ wms fyda,s" §jd,s" ÿiafiyard yd kj rd;%s ieurefõ tu yeÕSfukau hq;=jh' §jd,s hkq .sKsfl,s yd wdf,dalh jk w;r kj rd;%s hkq .=¾nd ^.=crdgfha idïm%odhsl k¾;kh& h' kuq;a fyda,s hkq j¾Khka iu. l%Svd lrk yd c,fhka f;; nß; ù fnr. ik WoafHda.su;a ieuÍuhs' miq.sh jif¾ jvd;au j¾K .ekaù isá mqoa.,hd zz hexf. dkays jvd;au j¾Kj;a mqoa.,hdZZ hk kduh Èkd .kq ,enqfõh' bkamiq wm vd,a ulayaks ^OdkH jHdxckh& n;a" frdá ^bka§h mdka&" YIs mkS¾ ^ksfjiays ieliq Öia& iys; jQ bka§h Èjd wdydrhka N=la;s úkafouq' tys m%KS;u wdydrh jQfha fuys flÈkl fyda ,efí hhs ud is;=fõj;a ke;s .=ðßhdh' ^.eUqre f;f,a nÈk fyda,s w;=re mi& – reÑ w.%jd,a
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
25
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
Wreuh
rdcia:dkfha
újD; l,d Njk
iqkaor yd ixlS¾K f,i leghï lrk ,o ì;= is;=jï fYaLdj;S ys msysá yfõ,s" oDYHuh ix.%yhla njg m;a lrjhs' fuu bÈlsÍï wE; w;S;fha iqreúrelïo ffO¾h iïmkak nj leá lr .;a l;djlao f,djg lshd mdk fihls joka | iqm%shd w.¾jd,a
rdfjda fIaLd ð f.ka miqj Tyqf.a mrmqr úúO Tn" ì;= is;=jï l,dj .eí jQ iqkaor jQ l,d ixialD; lafIa;%hka ;=< kshe,S Y; .Dy ks¾udKYs,amh yd fm%!v jQ Wreuh j¾I .Kkdjla isg wo jk f;lau jecfUhs' ms<sn|j Wkkaÿj we;s l,d f,da,shl= kï" tneúka thg fYaLdj;S ^rdfjda fYaLd f.a Whk& rdcia:dkfha fYaLdj;S hkq Tn hd hq;=u hehs kï ,eî we;' b;sydifha ia:dk j, jQ by,skau ;sìh i|yka jk mßÈ 18 jk yd 19 hq;= fmfoila njg m;a fjhs' jk ishjia j,§ fj<|dfuka rdcH w.k.rh jk cdhS mQ¾ isg b;sydihg wkQj w;sYh nyq;rhla fYaLdj;S yryd ls'ó' 165lg muK tmsáka msysá fuu m%didouh isÿ jQ neúka fuu m%foaYhg fYaLdj;S fmfoi kj,a.d¾ya" yfõ,s bÈlr jYSlD; ud¾jdß fjf<kafoda fuu isld¾" cqkacqkq fukau pqre" we;af;a 18 jk m%dido jeks jQ wdrlaIs; ksfjia kd.jQ¾ yd cdhsmQ¾ys ys fldgia yd 19 jk ishjia f.dv ke.+y' Okfhka yd iqÅs; j,go wh;a k.r yd .ïudk j,§ ud¾jdß uqÈ; nfjka wdVH jQ fudjQyq oyia .Kklska ieÿï ,;a fjf<kaoka ;u yfõ,s we;=,; yd msg; m%foaYhla jk w;r f,dj we;s úisks rdudhkh "uydNdr;h fukau úYd,;u ì;= is;=jï iuqÉPhg l%sIaK ,S,d ^l%sIaKd foú÷kaf.a ysñlï lshhs' Èúh& ùr ldjHhkaf.a f;aud j,ska hqla; ks¾NS; núka yd ùr;ajfhka hq;=j 15 jk iqkaor ì;= is;=jï j,ska w,xldr l<y' ì;= ishjfia§ md,kh l< uyd rdfjda fIaLdðf.a is;=jï y÷kajd ÿkafkao fYaLdj;S rdÊmq;a jre mrmqßka mejf;k fYaLdj;a rdÊmq;a jxYfhka njg úYajdihlao fjhs' fYaLdj;S hk jpkh Nskakj mejf;a' uyd
bkaÈhd o¾Yk
n
26
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
27
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
Wreuh
^by<& rdïkd;a ta fmdaod¾ yfõ,s fl!;=ld.drfha rdOd l%sIaKd is;=jula ^wNsuqL msgqj& fudrd¾ld yfõ,s fl!;=ld.drfha rcjrekaf.a Ñ;%hla
f,ig fuu ì;= is;=jï ;¾ckhg ,la úh' fuu yfõ,sys msg; wx.kh u¾odkd tneúka ixrlaIKh lsÍu tlu ms<shu njg hkqfjka ye¢kajQ w;r th msßñka i|ydo m;a úh' fï i|yd iyh ,enqfka kj,a.d¾ya fikdkd f,i ye¢kafjk we;=¿ wx.kh l,dmfha ixrlaIK lghq;= j, kshe¨Kq ldka;djka i|ydo fjka lr ;sìKs' fuu fudrd¾ld moku fj;sks' fï i|yd ;snQ ì;= is;=jï j,ska nyq;rhla l=ïyd¾ ^l=U,a& úYd,;u wNsfhda.h jQfha m%cdfõ Ñf;ardÊ ^l,dlrejka& wju ueÈy;a ùulska hq;=j úiska 1900 isg 1930 w;r idïm%odhsl øjH Ndú;fhka ld,h ;=< w¢k ,o tajdh' úYd,; fuu ì;= is;=jï yd tys fuu fYaLdj;S ì;= is;=jï wNsfhda.h wdldrhka ixrlaIKh lsÍuhs' m¾ishdkq" cdhsmQ¾ yd uQ.,a jQfha yels wju ÿyqú,s" ffcjuh j¾Okhka is;=jï l=,hka u.ska wNdYh ueÈy;aula isÿ ms ß isÿ lsÍfuka miq yfõ,S ,en ñ;Hd l;d" ovhï o¾Yk lr idïm%odhsl .Dy ks¾udK Ys,amfha úúO yd tÈfkod Ôú;fha lghq;= øjH fhdodf.k fldgia j,g isÿ jQ ydks i|yd hkdÈh u; mokïj w¢kq fuu ì;= is;=jï ms<shï fh§u yd Yla;su;a ,en we;' 19 jk ishji muK iïnkaO jev lsÍu isÿ flßKs' ksrka;r jk úg fudag¾ r:" .=jka lghq;= isÿ W;aidyfha m%;sm,hla f,i hdkd" .%euf*daka yd bx.%Sis lsÍuhs yfõ,S mßmQ¾K ;;ajhg cd;Skao fuu is;=jï j, olakg ,enqKs' wdikak uÜgñka mj;ajdf.k flfia fj;;a fuu is;=jï" ld,h;a ;sfí' ñka iuyrla fl!;=ld.dr njgo iu. ksrka;rj fkdfhla jgmsgdjkag ;j;a iuyrla fydag,a njgo yrjd ;sfí' ñÿ,a follska iukaú; fudrd¾ld ksrdjrKh ù msßySug ,la jkakg úh' yfõ,s fl!;=ld.drh 1900 § cdhsrdï odia idhï fia§ hdu" Ldokh" ¨kq msmSu" l¿ fudrd¾ld úiska f.dvk.k ,oaols' th we,a.S u;=ùu yd wj meye .ekaùu hkd§
bkaÈhd o¾Yk
n
28
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
29
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
Wreuh
bkaÈhd o¾Yk
n
30
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
^jfï isg jdudj¾;j& rdïkd;a ta fmdaod¾ yfõ,s fl!;=ld.drfha is;=jï lrk ,o .e,ßh yd wx.kh" W;a;¾ yfõ,sfha j¾Kj;a cfrdald ^cfka,& yd fudrd¾ld yfõ,s fl!;=ld.drfha rdud foú÷kaf.a újdyh
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
31
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
Wreuh
ì;a;s u; is;=jï l, is;=jï 700lska muK iukaú; újD; l,d Njkls' msúiqï fodr újD; jkafka bÈß Whkghs' ;j;a msúiqï fodrla fj;g Èfjk msh.eg fm< fikdkd l=áh fj; f.k hhs' fuys we;s is;=jï w;r rcqka yd /ðkshka" jDlaI,;dÈh yd i;=ka" .fkaI foú÷ka fukau l%sIaKd foú÷kao fjhs' 1890 § flaI¾ foaõ fudrd¾ld úiska f.dvk.k ,o W;a;r yfõ,S" ;dkdhula f,i mj;ajdf.k .sh w;r ±ka th ixrlaIKh lr we;' yuqod fm<md,shla" rdOd l%sIaKd ria,S,d" f.dfkl= u; ke.s Ysj md¾j;S yd rdclSh wdf,aLH Ñ;% fuys§ ±l.; yelsh' f;;a yqKq noduh u; legm;a Ndú;fhka ksujk ,o rdcia:dkS Ys,am l%uhg wh;a uQ.,a yd rdÊmq;a ffY,sfha ks¾udK fuys m%Odk fjhs'
fudrd¾ld yfõ,s fl!;=ld.drfha fckdkd ^ldka;d& wx.kh
bkaÈhd o¾Yk
n
32
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
Rajasthan
Shekhawati
<Õd úhyels wdldrh
hdhq;= fyd|u ld,h
fYaLdj;shg wdikak;u .=jka f;dgqm, jkafka cdhsmQ¾ ys ika. fk¾ .=jka f;dgqm,hs È,a,s" cdhsmQ¾ yd ìldfk¾ yryd tk ÿïßh u.g fYaLdj;sh fyd¢ka iïnkaO fjhs'
Tlaf;dan¾-ud¾;=
cd;sl w.k.rh yd rdcH w.k.rfha isg ÿr kj È,a,sh - ls'ó' 281 cdhsmQ¾ - ls'ó' 170
^ju& fudrd¾ld yfõ,s fl!;=ld.drfha w,xldr f,i is;=jï lrk ,o ì;a;shla ^ol=K& W;a;¾ yfõ,s j, ixlS¾K f,i leghï lrk ,o wx.khla
ishqïj isÿ l< w;r fuu ixlS¾K —fYaLdj;S ì;= is;=jï j, j¾Khka ì;= is;=jï fmr ;snQ f;acdkaú; njg jir .Kkdjla mej; ;sfnkjd' tfy;a wms ta ms<sn|j okafka b;d iaj,amhhs' m;alsÍug jir 10lau .; úh' fuu tys b;sßj we;s lskï fyda ld¾hhg LKsc iy me,Eá j¾Khla fõo th Bfha j¾Khka Ndú;d flßKs' is;=jï l<d fukau iqkaorj fYaLdj;sfha l,d kj,a.d¾ys mj;skjd'˜ fudrd¾ld ixialD;sl lafIa;%h yfõ,s lsysmhla mokï iNdm;s lu,a m%j¾Okh lsÍfï yd th m%;sixialrKh fudrd¾ld mjihs' ixpdrl wdl¾IKhla lr we;' tu ì;= ixrlaIKh lsÍug njg m;a lr .ekSfï is;=jï j,g kj wu;rj kj,a.d¾ys msysá wruqK we;sj fmnrjdß m%dKhla imhkq yfõ,s lsysmhla kej; ui§ fYaLdj;S W;aij jia ldnksl msysgqjd we;' fuys uq,a iurkq ,efí' rdcH j¾K j,ska tajd ì;= is;=jï j,g ldnksl ixpdrl fomd¾;fïka;=j j¾K .kajd we; j¾Khka fhdod kj Ôjhla yd fudrd¾ld moku tlaj ,nd § we;' wdpd¾h rdïkd;a ixúOdkh lrkq ,nk fuu W;aijh ;=< ixúOdkh l< ixpdr" l,d ta fmdaod¾ yfõ,sh fl!;=ld.drhla Ys,am" .j fmd," ldnksl wdydr y,a yd njg yrjd tys m%;sixialrK lghq;= m%ùKhkaf.a wëlaIKh hgf;a b;d .eñ l%Svd wvx.= fõ'
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
33
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
Wreuh
b;sydih
iu. yuqjla
rdÊ.s¾ ys mqkreoh ,enQ kd,kaod úYaj úoHd,h" ìydrfha fn!oaO N+ñhg úis;=re njla tla lrhs joka | wkackd peg¾ð
mqrd;k wOHdmkfha ìïlv úkdYhg m;aj jir 800lg;a jvd ld,hla blau f.dia ;sìh§ kd,kaod úYaj úoHd,h kej; Wm; ,eîu ìydrfha fn!oaO ixpdrl l¾udka;fha kj msì§ula iksgqyka lrhs' 2014 iema;eïn¾ 1 jk Èk rdÊ.s¾ cd;Hka;r iuq¿ uOHia:dkfha isg kej; f.dv ke.=Kq fuu merKs úYaj
bkaÈhd o¾Yk
n
34
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
úoHd,fha kj wkqjdoh merKs wdh;kfha kIagdjfYaI j, isg ls'ó' 15lg fumsáka yd rdcHfha w. k.rh jk mÜkd isg ls'ó'110la .sksfldK foig jkakg msysgd we;' l%ufhka wjos jk úYaj úoHd,h wlalr 152la mqrd f,dal m%isoaO r;ak.sß m¾j;ays úYaj Ydka;s ia:qm wi,ska f.dvkef.kq we;' idu úydrh f,i
weuf;k CISr Oj, meye wä 129la jk ia:Qmfha isg kd,kaod 2'0 úYaj úoHd,h olajd we;s ÿr ls'ó' 7'5ls' kj úYaj úoHd,h ms<sn| woyi m<uqj u;=lrkq ,enQfõ 2006 jif¾§ tjlg ckdêm;s ta'mS'fÊ' wíÿ,a L,dï úiska jk w;r wdpd¾h wu¾;Hd fika úiska YsIHhka 11la iu. th l%shdjg ke.Sh' úfoaY lghq;= wud;H iqIaud iajrdÊ fuh úiska 2014 iema;eïn¾ 19 jk Èk úYaj úoHd,h ks, jYfhka újD; lrk ,§' l%s'j' 5 jk ishjfia§ wdrïN lrk ,o merKs kd,kaodj 1193 jk f;la mej;s m<uq f.da,Sh úYaj úoHd, w;ßka tlls' th fn!oaO wOHdmkh i|yd lemj ;snQjla jqj;a ffjoH úoHdj" .Ks;h" ;drld úoHdj" foaYmd,kh yd ,,s; l,djkao W.kajkq ,eîh' 7 jk ishjfia isá tu uq,a ld,Sk YsIHhka w;r flfkls Ök foaYdgl yshqtka Üidka.a" Tyq tys wOHdmkh ,en miqj b.ekaùfïo ksr; jQ w;r Tyq isys lrkq jia kd,kaod kIagdjfYaIj, isg ls'ó' 1la fumsáka Yd,djlao bÈ lr ;sfí' flfia fj;;a 11 jk 12 jk ishjia j,§ bka§h rcjreka fï fj; ±lajQ wkq.%yh wvq jQ w;r tu.ska úYaj úoHd,fha ;;ajh ySk úh' fuys wjidkh iksgqyka jQfha LqÜíoaøka whsfnla kï md,lhdf.aa jy,a rdc jxYfha ckrd,ajrhd jQ bla;shd¾-Woa§ka fudfyduâ ìka nla;Hd¾ Å,að úiska 1193 § thg .sKs ;eîfuka miqh' Tlaia*¾â ^tlai;a rdcOdksh& yd fndf,dØaØ ^b;d,sh& jeks úYaj úoHd, wdrïN lrkq ,enQfha ful,h' ydjâ fyda fha,a úYaj úoHd, weröug ;j;a jir 500la muK .; úh' kd,kaod úYaj úoHd,fha iaj¾Kuh hq.fha§ YsIHhka 10"000la yd .=rejre 1"500 la isá njg ie,fla'
kd,kaod úYaj úoHd,fha Wml=,m;s jrhd jk f.damd iNd¾j,a fufia mjihs' —w¿;ska f.dvkef.k úYaj úoHd,h bmerKs kd,kaod úYaj úoHd,fha wx. ,laIK j,ska iukaú; jkq we;s w;r tys Yla;s uÜgu" ¥Il ldrl uqod yeÍï Y=kHj yß; mßirhlska iukaú; jkq we;' kj úYaj úoHd,h uQ,slj l%shd;aul jkq we;af;a rdÊ.s¾ nia kej;=ïm, wi, we;s fi!LHdrlaIl yd m¾fhaIK tall N+ñfha we;s ;djld,sl iriúhl isghs' t;eka isg Lcd ^bka§h ldka;drh& i|yd m%isoaO is,d´ fj; we;af;a ls'ó'5ls' fuu ft;sydisl wOHdmk wdh;kfha kIagdjfYaI w;r .fvd,a j,ska ;ekQ mkai,a 6la yd wdY%u 11la bka§h mqrd úoHd iólaIKh u.ska 1915-37 o;ajd;a 1974-82 olajd;a fidhdf.k we;' Lcd keröug tk w;r is,dí ys kej;Su;a ffjYd,s ys we;s ia:qmh yd iujk iq*d¾äya ia:qmh keröu;a fuys§ l< yels ;j;a foah' uqia;d*dmQ¾j, we;s nqoaO ms<suh kYagdjfYaI j, isg ls'ó' 3la tmsáka msysgd we;s w;r th kerôh hq;a;ls' ;j;a kerôug jákd ia:dkhla jkafka kd,kaod uyd úydrhhs' k.rfha we;s fmdfydi;a wOHdmksl iïm%odh ksidu ìyd¾ rch th t;ek msysgqjd we;' tmuKl=ÿ fkdfõ f.!;u nqÿka yg ìñìidr rcq úiska mqo lrk ,o m<uq ;Hd.h jk fõkqjkao kerôh yelsh' rdÊ.s¾ isg ls'ó' 25la tmsáka ffckhkaf.a mqoìula jk mdjdmQß msysgd we;'uydùr wdodykh lr we;af;a tys§h' b;d w,xldr ffck mkai,a folla jk cd,a uka§¾ yd ifudaIrka fuys msysgd we;'
hd yels whqre f¾,a¨j
rdÊ.s¾ i;=j ÿïßh ia:dkhla we;' È,a,s yd meÜkd isg iDcq ÿïßh fiajd we;'
.=jkska
wdikak;u .=jkaf;dgqm, meákdjhs' rdÊ.s¾ fj; ls'ó' 110la meñfKkak' hdyels fyd|u ld,h( Tlaf;dan¾ isg ud¾;=jk úYaj úoHd,h úfoaY lghq;= wud;H iqIaud iajrdÊ fuh w;ska újD; fjhs' kd,kaodfõ cd;Hka;r iuq¿ uOHia:dkfha l,d;aul ks¾udKhla jk úYaj úoHd,h úfoaY lghq;= wud;H iqIaud iajrdÊ fuh w;ska újD; fjhs'
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
35
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
Wreuh
rdÅ.d¾ys fmfofia
ieÕjqkq k.rh
fylaghdr 350 la mqrd úyso mj;sk y¾hdkdys" úfYaI ,laIK we;s njla fkdfmfkk .ïudkh f,dj we;s úY,;u yrmamd YsIagdpdr N+ñh fjhs' bkaÿ .x.d ksïk YsIagdpdrfha uq,a ld,Sk mßK; yd wjika hq.j, kIagdjfYaI ±lsh yelsjk tlu m%foaYh jkafkao fuhhs joka | ijqrï gkaLd
Haryana
Rakhigarhi
bkaÈhd o¾Yk
n
36
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
y¾hdkd m%dka;fha ysid¾ winv msysgd we;s rdÅs.d¾ys mqrd wmf.a YsIagdpdrh kej; ,shd we;s ieáhls' ±kgu;a leKSï lr u;=lr .;a miaf.dve,s y;lg tlajQ ;j;a fidhd .eKSulska u;=jQ miaf.dve,s folla u.ska mdlsia:dkfha fudfykaafcdodfrda kï iqm%isoaO ia:dkfha ;ek .ksñka yrmamd fyj;a bkaaÿ ksïk YsIagdpdrfha úYd,;u N+ñh rdÅ.d¾ys njg m;aúKs' i;H jYfhkau mqrd úoHd{hska úYajdi lrkafka yrmamd YsIagdpdrh y¾hdkdys >.a.d¾ fødaKsfha werö l%u l%ufhka bkaÿ ksïkhg jHdma; jQ njhs' bkaÿq ksïk YsIagdpdrhg wh;a kYagdjfYaI we;s njg m%:u jrg y÷Kd.kq ,enQ 1963 §h mqrdúoHd{hskaf.a is;shug rdÅ.d¾ys tlajQfha' 1997 § bka§h mqrdúoHd iólaIKh (ASI) u.ska tys wdrlaIdj hgf;a miaf.dve,s ,nd .;a w;r 1998
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
37
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
Wreuh
yd 2001 w;r isÿl< leKSïj, m%;sM,hla f,i fudfykaafcdodfrda yd yrmamd j,g jvd úYd, k.rhla wkdjrKh lr .eKsks' fuysÈ jir 5"000 la muK merKs fl!;=l NdKav rdYshlao mqrd úoHd{hska úiska fidhd .kakd ,È' zzi,m;, ud¾." c,dmjyk moaO;s" úYd, jeisÈh /ia lsÍï" .nvd moaO;s" fgrfldgd .fvd,a" m%;sud ksIamdokh fukau f,dalv yd jákd f,day fhdod lrk ,o mqyqKqj ,;a jev lghq;= u.ska idlaIs ,eî we;s mßÈ rdÅ.d¾ys ckdjdij mej; we;af;a uq,ald,Sk yrmamd iufha nj lsj yelshs' fgrfldgd" ylaf.ä" rka yd w¾O jákd mdIdK mqrdúoHd{hka hkdÈfhka idok ,o úYajdi lrk j<¨o we;=¿ wdNrK wdldrhg yrmamd fuys§ fidhdf.k ;sfnkjd' we;a;gu fuu YsIagdpdrfha N+ñh ;sfnkafka yrmamd wdrïNh isÿ YsIagdpdrfha ^l%s'mQ' 2600 jQfha y¾hdkd 1900& wêl f,i ckdjdi ys >.a.d¾ .;j ;snQ >.a.d¾ fødaKsfhah fødaKs uOHfhaZZ' fufia mjikafka rdÅ.d¾ys leKSï iïnkaO mqrd úoH{ lKavdhfïa kdhl;ajh orK fcHIaG mqrd úoHd{ uydÑd¾h jika; Yskaoah' miq.sh jif¾ uq,a Nd.fhaÈ tlla fylaghd¾ 25 la muK jk fuu mia f.dve,s fol leKSï j,ska u;=lr .;a w;r t;=<ska uq¿ m%foaYh fylaghdr 350 la njg m;a úh' úYd,;ajh" m%udKh" Wml%ñl msysàu yd ckdjdifha jeo.;alu wkqj i,lk úg rdÅ.d¾ys" yrmamd yd fudfykaafcdodfrda mrhd biau;= fjhs' fï jkf;lau úfYaI{hka úYajdi lf<a bkaÈhdj" mlsia:dkh yd we*a.ksia:dkh ;=< mej;s 2000 la muK jk yrmamd N+ñkaf.a úYd,;u N+ñh jQfha fudfydkafcdodfrda ;=< njhs' i;H jYfhkau bkaÿ ksïk YsIagdpdrfha uq,ald,Sk" mßK; yd wjika wÈhrhkaf.a kIagdjfYaI tlu ia:dkhl msysgd ;sfnkafka rdÅ.d¾ys muKh' tfukau
bkaÈhd o¾Yk
n
38
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
by< jï fl,jf¾ isg olaIsKdj¾;j( leKSï lrK ,o ìï j,ska tlla( fgrfldgd fi,a,ï nvq" levqKq j<¨ fldgia" ;U NdKav yd yrmamd uqødj¦ rdÅ ndia j,ska lKsk ,o ueá NdKav len,s;s
l%s'mQ' 6000 isg 4500 olajd uq,a ld,Sk yrmamd lDIsld¾ñl m%cdj" l%s'mQ' 4500 isg 3000 olajd jq mßK; yrmamd kd.ÍlrK wÈhr yd l%s'mQ' 3000 isg YsIagdpdrfha ì| jeàu .=ma; f,i isÿ jQ l%s'mQ' 1800 f;la hkd§ hq.h hkd§ jQ f,i ckdjdi wLKavj mej;s yrmamd N+ñ lsysmhla w;ßka tlls rdÅ.d¾ys' —m%Odk k.r fldgi hehs lsj yels rdÅ.d¾ys ;=< jk mia f.dve,a, ±ka msysgd we;af;a rdÅ .dia yd rdÅ IdyamQ¾ kï kQ;k .ïudk ;=<hs' iQpl w., ;=< ^ASI u.ska 1999 § lKsk ,o& isÿ l< leKSï u.ska mßK; yrmamd wÈhr u;=lrf.k ;sfnkjd˜ uydpd¾h Iskaoa mjihs' lKsk ,o w.,a ;=<ska u;=lr .;a j¾K fkdlrk ,o yd j¾K .ekajQ r;= NdKav" isÿre lrK ,o NdKav" r;a ueá Èhr Ndkav" r;= u; l¿ NdKav" ckjdß - fmnrjdß 2015
n
39
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
Wreuh
by,( iaàghsÜ f*hdkaia" we;ao< yd ldfka,shka m,|kd ^my<& leKSï ìu yd leKSï lr fidhd .kakd ,o kdk ldurhla
r¿ lrk ,o r;= NdKav" uv ;jrk ,o r;= YsIagdpdr hq.hg wh;a ndkdj,S msysáfha thg NdKav" w¿ meye NdKav" nhsfl%daï NdKav" hkd§ ls'ó' 120 la Bidk È.sks' jQ mßK; yrmamd ,CIK iys; ueá NdKav ;dmam u.ska wdjrKh l, j,j,ao leKSï rdYshls' —fuu f.dvke.s,s j, lr we;s w;r tajd mqo mQcd fyda miqld,Sk yrmamd wÈhrla olakg wd.ñl pdß;% i|yd Ndú;d ,efnkafka keye' wm ;ju;a há lrkakg we;ehs úYajdi flf¾' fgrfldgd uÜgulgu leKSï lr fkdue;s tfukau wmc,h neyer lsÍu m%;sud" f,dalv ksid mßK; yrmamd ;ekam;aùïj,g i|yd .fvd,a we,aÆ ldKqo ±lsh fl!;=l NdKav" háka ;sfnk ixialD;sl wkql%uhka yelsh' fgrfldgd m%;sud" f,dalv ;U ì,S fldl=" ms<sn|j úia;r keye'˜ uydpd¾h fl!;=l NdKav" mkd" ;U ì,S fgrfldgd uqød Iskaoa mjihs' fldl=" b¢ lgq yd fgrfldgd uqød yd rka yd ߧ leKSï j,ska wkdjrKh lr.;a fukau rka yd ߧ j,ska w,xldr j,ska w,xldr wdldrhg l,sneka.ka ud¾. j,g lrk f,dalv l=i,dkhlao lrk ,o jvd ó' 1'92la muK mq¿,a ud¾. fidhd.kq ,eìKs' Tm fkd±uq w¾O f,dalv n÷k iys; fyd¢ka ie,iqï lrk ,o wka¾> mdIdK 3000la muK ;snQ k.rhla mej;S we;' flfia fj;;a rka jd;a;= jev fmd,la" mdIdK Tm tys we;s ueá NdKav l,snka.ka yd ±óug Ndú;d lrK ,o fuj,ï ndkdj,S yd iudk fõ' l,snka.ka msysgd ;snqfka iy WIaulhla o fidhd .kq ,eìKs' tfukau >.a.d¾ .x.dfõ olqKq bjqf¾ jQ w;r bkaÿ ksïk W;=re foig ysi yrjd ;ekam;a lrk ,o weg
bkaÈhd o¾Yk
n
40
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
rdÅ.d¾ys ;=< f.dv .kakd ,o W÷kla
wh;a f,i ie,fla' fuys iDcqfldaKdi%dldr iels,s 11lska iukaú; fidfydka ìula fuys fyda iup;=ri%dldr l=á y;la o ;sìKs' ;sìKs' Tjqkaf.a ysia wi, tÈfkod Ndú;d fuu OdkHd.dr ì;a;sfha my< fldgfia lrk n÷ka ;nd ;sfí' tys weg iels<s w;r yqKq yd Èrd .sh ;Kfld< Ndú;d lr we;s jQ ldka;d weg iels,s ;=kl ismams j<¨ njg jeo.;a idCIH yuq ù we;s ;snQ w;r bka tll rka ndyq w;r m,sfndaOkdYlhla f,i m,|kdjla o ;sìKs' ud,hl yqKq o f;;ukh j,lajd,Sug fldgilehs ie,lsh yels w¾O weg iels,s ;Kfld< o Ndú;d lrñka wk¾> mdIdKo ta wi,u ;sî 11lska iukaú; fuh OdkH .nvdjla f,i fidhd .eKsks' fuu N+ñfhka fidfydka ìula mj;ajdf.k .sh njg fidhd .kakd ,o foa w;r yuqjqkq w;r tu fmkakqï lrhs' —ylard NdKav˜ j, ^bkaÿ mßK; yrmamd ksïkh yd úh¨kq iriaj;S uD; YÍrj, hq.fha ñkS j,j,a .x.d ksïk j, we;s jQ uq,a ysi W;=re foig wgla iys; fidfydkla ld,Sk hq.j, ;snQ ckdjdi& yrjd ;sfí' o fidhd .eKsks' >k ;ekam;=o olakg ,eìKs' Tjqkaf.a ysia .fvd,a j,ska wdjrKh yrmamd uq,ald,Sk yd mßK; wi, tÈfkod lrk ,o j,j,a ;=< ld, j, fl!;=l NdKavo tys Ndú;d lrk ±juh ñkS fmÜáhla ;sìKs' ylard yd uq,ald,Sk NdKav ;nd iys; tla ia:dkhla wÈhr fjka flfrkafka jir ;sfí yuq úh' fjkia jQ 500-600la muK ld,hlsks' wdldrhg háka lmk ylard ck;dj ie,flkafka merKs;u bkaÿ mÈxÑlrejka ,o fuu ñkS j,j,a f,ighs' uv .fvd,a yd uv j,ska jßÉÑ .eiQ háka uD; YÍrh ;ekam;a lr we;s ìula iys; OdkHd.drhla fidhd .eKqkq w;r w;r fidfydk u; jy,la f,ig .fvd,a mqrjd ;sfnkq ±lsh yels úh' th mßK; yrmamd wÈhrg ^l%s'mQ' 2600-2000&
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
41
n
Like MEA INDIA
Follow @MEAINDIA
Channel MEA india
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
flakaøh
fhda.
fõ udj;
2014 iema;eïn¾ ui§" bka§h w.ue;s kf¾kaø fudaä uy;df.a woyilg wkQj cQks 21 jkod cd;Hka;r fhda. Èkh f,i kï lsÍug tlai;a cd;Skaf.a uyd uKav,h ;SrKh lr we; joka | ìrdoa rdÊrdï hÊksla
bkaÈhd o¾Yk
n
42
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
mqrd;k l,djla jk fhda. Yd;%h leurdj ;=,ska yiq lr .ekSug 2005 jif¾§ ud wdrïN l< .uk ;=,§h fhda. ms<sn|j jk uf.a wdYdj o¿,d jevqfka' fldya *eka.ka Èjhska ys isg ksõfhdala ys ùÈ olajd;a" f,dia wekac,Sia yd *%ekala*¾Ü olajd;a úúO jQ uyoaùmj, ñksiqka uqK .eiS fhda. ms<sn|j Tjqka ;=< we;s w;suy;a jqjukdjg ijka § uf.au wNHka;rh ms<sn|j .eUqre fiùula lsÍug ud Wkkaÿ flßKs' fhda. hkq f.da,Sh mßphla nj;a th tfia f,dj mqrd m%p,s; ùug fya;= jQfha fjkia ùu flfrys tys ;sfnk ksiÕ tlÕ ùu;a nj tys§ f;areï .;sñ' fha. kuHYS,S jkafka tys we;s wdik ;=,§ muKla fkdj th wkq.ukh flfrk úúO l%shdms<sfj, ;=,§;ah' ´kEu l,djlg" ixialD;shlg yd ld, iSudjlg wkql+,j yev .eish yels wmQre .=Khla fhda. i;= fjhs' uE;l§o y*ska.agka fmdaiaÜ u.ska ksfõokh l< mßÈ wo jk úg fhda. hkq
iÕrd" mßfNdack NdKav yd jevuq¿ ;=<ska fhda. f,dj mqrd jHdma;j we;
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
43
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
flakaøh
Like MEA INDIA
Follow @MEAINDIA
Channel MEA india
cd;Hka;r fhda. Èkh ms<sn|j woyi tlai;a we'fvd' ñ,shk 27la muK jk l¾udka;hls' cd;Skaf.a uyd uKav,h fj; f.k wdfõh' —;u wdOHd;añl Ôú;h fhda l%uh ;=<ska <Õd miq.sh jir lsysmh mqrdu uf.a mqoa.,sl lr .ekSug ñksiqka Wkkaÿ fjkjd' tu.ska wka;¾l%shdjka úúO úh' i;a j;djlau WWE wOHd;añl;ajfha uqyqKqjr fjkia fjñka Y+r;djh Èkd .;a kj jirla mqrd fhda. mj;skjd'˜ ghsï bkaflda' ys m%ldYkhla ksmqKfhla jk á%Ia iag%egia jk g%ej,a wekaâ f,I¾ fyj;a uqK.eiSu yd fgdrkafgdafõ ixpdrh yd úfõlh" m%Odk;u úYd,u fhda. uOHia:dkh f.da,Sh .ukdka; 25la ,ehsia;= fvd,¾ ì,shk mj;ajdf.k hk yd ;u Èúfhka .; lr fmkajhs' fuys we;s jvd;a .kkla jákd Nd.hl ld,hla mqrd fhda. is;a .kakd iq¿ lreK jkafka fuu bka§h úfYaI{jßhl jk mska,ka;fha fuu ia:dk j, cd;Hka;r NdId ikakdufha udß ñ,sfldials uqK.eiSug ta 11lska fhda. wkq.ukh l< yels úNjh w;r jeo.;ah' fhda. we÷ï iud. ùuhs' Äfï¾" cmka" iamd[a[" olsñka bka§h ula jk ¨¨f,uka idmamqj fj; ;dhs" m%xY" b;d,s" c¾udkq yd w.ue;sjrhd f.dvjÈk iEu wjia:djlu veksIa ta w;r lsysmhls' fhda. cd;Hka;r fhda. uu mqÿuhg m;a fjñ' 1998 § ms<sn|j jk .+.,a is;shï ;=< Èkhla ms<sn|j jekal=j¾ ys werô fuys ±ka kef.kysr tyd bu cmdkfha fiajlhska 2800la we;s w;r woyi u;= lduqhs isg ngysr foi wdodhu f,i we'fvd' ì,shk we,ialdfõ ye,snÜ lf<ah 1'3la Wmhhs' miq.sh i;sfha Èkl fldaõ jk f;lau fhda. ;dhs,ka;fha§" fhda. wdikhla we;s njg fmkakqï iys; weiqreul nyd ;snQ fhda.Ü fldamamhla lrhs' W;=re foi fkdafõ ys fkdaÊ ÿáñ' fhda. uOGia:dkhla rys; k.rhla ud isg ol=Kq foi Ñ,sfha wekagdlaáld ;ju;a ±l ke;' Ñf,akd olajd;a fuh me;sr we;s nj uq¿ uy;a f,dalhu iudc udOH cd," fmkajhs' ieneúkau yd wújdofhkau cx.u ÿrl;k yd wka;¾cd,h ;=,ska fuh f.da,Sh i<l=Kls' jk wka;¾l%shdjka yd f;dr;=re Tiafia uq¿ uy;a f,dj fj; bkaÈhdj yelsf,ñka mj;sk yd fjkialï olajk jiska mqo lr ÿka fuu mqrd;k f¾Ldjka fnd|ù fkdfmkS hñka mj;sk fï úoHdj ms<sn|j úia;r l< bka§h fudfydf;a fhda. kï jQ fuu mqrd;k l,dj w.ue;s kf¾kaø fudaä uy;d fuu ;=,ska f,dj olsk hq.hlg cd;Hka;r fhda. fvd,¾ ì,shk .kkla jákd Èkh ksielju u. lshkq we;' Ys,amfha we;s úNjh ±kf.kfoda"
bkaÈhd o¾Yk
n
44
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
ch.%yKh
fkdfn,a
jEhula
<ud Y%uhg tfrysj lrk ,o ±ä wr.,h;a " orejkaf.a whs;Ska wdrlaId lsÍu i|yd ork ,o wm%;sy; jEhu;a fya;=fldg f.k lhs,dYa i;H¾;s 2014 fkdfn,a iu idu ;Hd.h Èkd.kq ,enqfõh
2014 j¾Ifha fkdfn,a idu ;Hd.h ksfõokh lsÍu;a iu.u oYl ;=klg wêl ld,hla uq¿,af,a <ud whs;Ska fjkqfjka ksy~ju lemjq kduhla lr,shg msúisfhah' lhs,dYa i;H¾;s kï Tyq ;u .=re jD;a;sh w;yer oud ne¢ lïlre úuqla;s fmruqK (Bonded Labour Liberation Front) ys uy f,alïjrhd njg m;a jQfha 1980 jif¾§h' tu jif¾u miq lf,l Tyq nÉmka npd´ wkafod,dka ^<ud úh fírd .ksuq& msysgjQfõh' fujr i;H¾;s idu ;Hd.h fnod.kq ,enqfõ ldka;d wOHdmk l%shdldßkshl jq mdlsia:dkfha u,d,d hqiq*aidhs iuඟh' i;H¾;s" <ud Y%uhg tfrys f.da,Sh md .uk fukau tys cd;Hka;r WmfoaYk wdh;kh jk f,dj mqrd rdcH fkdjk ixúOdk" .=rejre yd jD;a;Sh iñ;s j, tl;=jlska ieoqï ,;a <ud Y%uh yd wOHdmkh ms<sn| cd;Hka;r uOHia:dkh (ICCLE) yd iïnkaOj isá' tfukau <ud Y%uh rys;j ksIamdokh lrk ,o m,ia i|yd kdulrK" wëlaIK yd iy;sl ,nd §fï m<uqjk ol=Kq wdishdkq iafjÉPd ixúOdkh jQ .=â ùõ bkag¾keIk,a ixúOdkho ia:dms; lf<ah' f.da,Sh jYfhka fï jk úg ish¿u rdcHhkaf.a m%Odk ud¾f.damfoaYhla jk cd;Hka;r lïlre ixúOdkfha wxl 182 ork <ud Y%uhg úfrdaOh olajk iïuq;sh ia:dms; lrkq ,enqfõ uQ,sl jYfhka fudyqf.a W;aidyfha m%;sM,hla f,ih'
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
45
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
kfjda;amdok
bkaÈhd o¾Yk
n
46
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
wdydr Tnf.a T!IOh
jkakg bv fokak
hym;a meje;afï merKs;u úoHdjla jk wdhQ¾fõoh *Skslaia mlaIshl= n÷j kej; u;= fjñka ;sfí joka | uOq,sld vEIa
Y;j¾I .Kkdjla mqrd wdma;h jQfha ffjoH úoHdj fidhd .kakd f;la YsIagdpdrhka i;=áka Ôj;a jQ njhs' ffjoH úoHdj fjkuu jQ Odrdjla f,i ke.S tau;a iu.u wdydr u; mokï jQ fi!LH moaO;sh ;=< .eUqre fn§ula iksgqyka úh' laIKfhka wdydr yd T!IO hkq tlsfklg fjkia jQ wkkH;djhla iys; lafIa;% folla njg m;a úh' iïm;a ish,a, folg fn§ fjka úKs' T!IOhka mßfNdackh l< fkdyels jQ w;r wdydr hkq wdydrhg .; yels tfy;a ÿn, Yla;Ska we;s øjHhla njg m;a úh' flfia fj;;a bkaÈhdj fuu Í;shg msáka mej;s w;r T!IO yd wdydr hkq tlla njg m;a lrñka ukqIH isref¾ we;s wdydr Ô¾K yd wjfYdaIK yelshdj fukau §¾>dhqIo mj;ajd .ekSu i|yd tu Ndú;h rel=,la lr .;af;ah' ukqIH isref¾ fodaI ;%s;ajh ^uQ,Od;+ka& - jd;" ms;a; yd lm ;=,kh lsÍfï ixl,amh u; mokï jQ wdhq¾fõoh iudcfha wdydr mqreÿ yd ixialD;sh fjkilg Ndckh lf<ah' tjlg wdydr hkafkka meje;au muKla fkdj YÍr Yla;s
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
47
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
kfjda;amdok
ixia:dmkfhys iunr;djh mj;ajd .ekSu hkak woyia úh' iunr wdydr fõ,la ms<sn|j jk j¾;udk u;h jk iudk uQ,sl wdydr ldKav ^udxY"lsß"m<;=re"OdkH yd wdhQ¾fõoh t<j¿& ish,a, wdydrhg wdydr wjfndaO f.k úgñka" Lksc ,jK lr .;a wdldrh yd laIqø fmdaIlhka YÍrhg ,nd .ekSu yd tl, wdydr yd tla tla mqreÿ tlsfklg fjkia úh' mqoa.,hdg wkQj wdhq¾fõoh u.ska fuu tajd j¾.SlrKh t<Uqu u.yßkq ,nk w;r lr .; yels th —wm%udKj;a f,i wdldrh mqoa.,noaO˜ lr we;s nj w.aksfõY u.ska mjiñka ñksidf.a YÍrfha úia;rd;aulj fodaaI ;%s;ajh iunr lsÍu bÈßm;a lrhs u; mqoa.,hl=f.a wdydr fõ, ielish hq;= njg mjihs' j¾;udkfha mj;sk wikSmhka yd igka lsÍfï§ l%s'mQ' 200 § ,shejqKq ;j;a .%ka:hla fyda j¾;udkh i|yd wdydr ie,eiaula jk prl iïys;d uo jYfhka ;eïîu" bÈßm;a lsÍfï§ fyda wdhQ¾fõoh kï fuu .%s,a lsÍu" ñ§u yd uo jYfhka ne§u mqrd;k úoHdj wkq.ukh lrkafka by; hkd§ l%uhka Ndú;d lrñka wdydr j, lS t,eUqu ùu úfYaIhls' WodyrKhla f,i ms<s.;a ffjoH l%uh u.ska nv ߧula fmdaIKh /l .kakd w;r rij;a lsÍu ms<sn|j úia;r lrhs' uqojmq lsß" mkS¾ i|yd T!IO imhk w;r wdhq¾fõoh yd OdkH j¾. jeks wdydr bka§h wdydr u.ska ta i|yd jk fya;=j fidhd n,d fõ, ;=< mej;sfha l%s'mQ' 200la ;rï wE; moaO;Ska Yla;su;a lr m%Odk fya;=j ;=rka w;S;fha isgh' ñ,Ü hkq tjlg fyd¢ka lsÍu i|yd wdydr ieleiaula ie,iqï ±kisá øjHhla jQ w;r lspdß ^lsÉâ f,iska lrhs' bkaÈhdj ;=< wdhQ¾fõofha meje;au uq,skau ye¢ka jQ msiQ n;a yd OdkH& jeks l%s'mQ' 100l ;rï wE; ld,hlg wh;a nj wdydr j¾. j, úIyrKh lsÍu i|yd fmkajd fok w.aksfõY ;=< wdydr foi fhdod .kakd ,§' t,Õs f;,a" YÍrh isis,a wdhq¾fõofha ±lafuka th mqoa., ffcj lsÍu i|ydo th fhdod .kakd wdydr j, moaO;shg .e,fmk f,i j¾.SlrKh whym;a øjHhka wjfYdaIKh lr .ekSu lrk wdldrhka iksgqyka lrhs' .ïñßia" i|ydo Ndú;d jQ w;r tu.ska t,Õs f;,a bÕ=re" lrdUq keá yd u,a jeks l=¿ nvq j, .=Kho wdydr øjH j, .=Kho fkdkeiS iuyrla f,v frda. j,g ms<shï f,i mj;ajd.ekSug yels úh' tksiduh wdydr fhdod .; yels wdldrh fuu mqia;lh msiSï$uqiq lsÍï udOHhla f,i wdhq¾fõoh u.ska fmkajd fohs'
bkaÈhd o¾Yk
n
48
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
ri úoHdj wdhQ¾fõohg wkQj YÍrhg hym;a fyda whym;a jk wdydrh ;SrKh lsÍug YÍr ri moaO;sh Wmldr lrhs' meKs ri mgl i|yd Yla;sh ,nd§ fmdaIKh ,nd § uki tald.% lrhs' meKs ri ksIamdokhka hkq iSks ri iys; wdydr muKla fkdj n;a" t<Õs f;,a yd m,;=reo wh;a fõ' meKs ri wdydr ÔrKh i|yd nr jeä wdydrhs'
t,Õs f;,a m%Odk jYfhka Ndú;d lrkqfha' wdhq¾õoh u.ska úúO me,Eá" T!IO yd wdydr fi!LHh jeä ÈhqKq lsÍu i|yd Ndú;d l< wdldrh fyd¢kau fmkajd fok WodyrKhls pHdjkam%dYa' wdydr hq.,kh lsÍu lrkq ,enqfõ ri" .=K" ù¾hh ^Yla;sh&" úmdl ^mßjD;a;Sh l%shdj& yd m%Nj ^úfYaI jQ Yla;sh& kï jQ hy meje;afï mxp ms<sfj; wkQjhs' fuh b;d jeo.;a jQ w;r fuhg jvd wvq ixl,khla YÍr moaO;shg fyj;a j¾;udkfha ie,flk wdldrhg mgl cd,hg ydKs lrk njg ie,l=Ks' msiQ wdydr" th ilid mehla we;=,; mßfNdackh l< hq;= njg wdhq¾fõoh u.ska Wmfoia fokq ,nkafka tfyhska jk w;r tu.ska úYajdi flfrk wdldrhg mrK jQ wdydr fyj;a gïisla wdyd¾ YÍrhg Wmßu f,i ydKs lrkq ,nhs' tla tla wdydr tys ri" ù¾hh ^WKqiqï lrk fyda isis,a lrk Yla;sh& yd úmdl ^mYapd;a ÔrK n,mEu& wkQj we.fhñka wdydr j, m:H nj u; mokïj wdhq¾fõoh l%shd lrhs' ta wkQj YÍrhg n,mEï lrk hym;a fyda whym;a ixl,khka bÈßm;a lrhs' úúO jQ wdydr tkaihsuhka yg wjYh lrk úfYaIs; jQ Ô¾K tkaihsuhka ms<sn|j tl, b;d fyd| wjfndaOhla ;sìKs' WodyrKhla f,i lsß iu. flfi,a wdydrhg .ekSfuka w.aks ^WIaKh& wvq lrk nj;a" w;=kqnyka j, mqIafmdaoa.ukh we;s lrk úI ldrl fjkia l< yels nj;a" wiaÓ l=yrj, wjysrh" fiïm%;sYHdj" leiai yd wdid;añl;djkag fya;= jkq we;s nj;a wjfndaO fldgf.k ;sìKs' fuh ±kg mj;sk ffjoH úoHdj u.ska oYl lsysmhlg fmr fidhd.;a lreKlsæ
meÕsß rie;s foys yd ishU,d jeks wdydr ÔrK ±ùu yd tkaihsu W;af;ackh lrk w;r ÔrKh i|yd myiq fõ" yoj; fj; hym;a n,mEï we;s lrhs' úkdlsß yd isá%la weisâ fuhg we;=,;a fkdfõ' ¨Kq ri ÔrKh W;af;ackh lrk w;r YÍr ud¾. ;=< wjysr;d msßisÿ lr oyäh ±óu i|yd fya;= fjhs' tu.ska ÔrK Yla;sh jeä lrk kuqÿ m%ckk Y%djhka wvq lrkq ,nhs' wêl f,i ¨Kq wdydr .ekSfuka ysi flia meiSu yd iu /,s .eiSu we;s lrhs' ¿EKq" .ïñßia" iqÿ ¿EKq jeks lgql ri u.ska ÔrKh myiq lrk w;r mßjD;a;Sh l%shd yd YÍr ud¾. mq¿,a lrhs' ;s;a; rie;s wdydr nelaàßhd Od;+ka wju lr" reêrh msßisÿ lrk w;r ÔrKhg myiq fõ' lyg rie;s ;lald,s" wem,a" nq,;a yd fld< meye;s t<j¿o gekska wvx.= jk f;a jeks foao ;=jd, iqj lsÍfï .=Khka wvx.= fjhs' f;;ukh yd YÍrfha fïoh úh,d c, wjfYdaIl f,i l%shd lrhs'
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
49
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
kfjda;amdok
wema,sla wdl¾IKh
yd zmdgZ j¾Kdj,sh
msma,s wema,sla yd mdg Ñ;% jeks idïm%odhsl yd wdlD;ska fudaia ;r ks¾udK Ys,am f,dj ;=<g msúi cd;sl yd cd;Hka;r uÜgu ;=< /<s k.ñka isá joka | ksfrdaÊ rkacka ñiard
bkaÈhd o¾Yk
n
50
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
msma,s wema,sla l%uh Ndú;d l< w,xldr fmdl=re myka
iqúYd, jQ yd úúO jq T§I l,dj yd TëI l,dj Èf,k úg á%maála zzwkidr mdáZZ ixialD;sh" c.kakd;a foú÷ ^úIaKq wdlD;sfhkaa hqla;j mdg Ñ;% úN+;sfhka foúhkaf.a mqkre;am;a;sh& c.kakd;a wdpdr nn,hs' fuu wdldrh ;=< kdrhk" N=nfkaiajß úëka yd c.kakd;a Oï ^ksjyk& fj;ska iy wkka; hkdÈkaf.a rEm iys; w;r úYd, jYfhka wdNdiho Yla;sho ,nd we;' tu.ska c.kakd;a" nd,pkaø yd iqNøf.a .a,dk r>qrdÊmq¾ mdg Ñ;%j, rEmuh jQ ±juh rEmhka m%;sia:dmkh ikakdy yd msma,s frÈ ms<s fuu lrkq ,nhs' foaj;djqka WK .ekS mQckSh ;%sfldaKh iu. we;af;a .s,kajk fuu wÈhr wkidr f,i wdhqld,h jeä ióm nkaOq;ajhls' tla w;lska y÷kajkq ,efí' Tjqka kej; msg;g lr.kq jia mQß isg ls'ó' 14 la tmsáka jk meñfKkafka f,dal m%isoaO fudag¾ .Kj rgyqKq r>qrdÊmq¾ ys Ñ;%lrjre ^is;a;re& r: W;aijfha§h' kuq;a l%sIaK ,S,d yd ishU,d l%sIaK,S,d ^l%sIaK foú÷kaf.a l;dj lshjk c;%s mdá ^jkaokd ue,shï ;jrk Ôjk b;sydih& yd c.kakd;a" is;=jï& ;u f¾Lduh iSudjka yd ,o froaola u; nd,Nø yd iqNø hk foú÷kaf.a j¾K ixhq;sfhka hqla;j lemS wkqrE is;a;ï lr;s' wfkla fmfkhs' mdg Ñ;% u;=lr w;ska mQß isg ls'ó' 40 la muK zzwdhqld,h jeä lsÍu msKsi olajkq ,nhs tmsáka we;s msma,sys odisjre rgyqKq yd ishU,d ue,shï >kj ^Ys,amSka& Ydl yd i;aj rEm ;jrk ,o froaola u;hs mdg frÈ u; iqkaorjQ f,i uiñka u;=msg ueiau Ñ;% u;= lrkq ,nkafka' tajd mkai,a ì;a;s fyj;a wema,sla lsÍu ms,sn| fuu fl!Y,H yd mokï u; w¢kq ,nkjdZZ Ñ;%lr mq¾K f.k yer md;s' fuu oajhhu b;d ixls¾K uydrdK mjihs' mdg Ñ;% fukau wema,sla whqßka flfrk W;alDIag ks¾udKhka jevo mkai,a wdY%s; l,djkays fjhs' pkaÿjd fjhs' fuu l,d wdlD;s foflysu b;sydih ^úhk& foaj;djqkag by<ska ;nk w;r wkka;j¾uka fpdv.ka.foaj rcq mQßys P;% ^l=v& c.kakd;a foú÷kaf.a yd Tyqf.a c.kakd;a mkai, bÈl< l%s'j' 1 jk ishjig ifydaorhkaf.a pkaoka P;% jeks W;aij j,È Èj hhs' rdclSh wkq.%yh hgf;a jHdma; jQ Ndú;d fjhs' tfukau w,gd ^w;ska l%shd c.kakd;a mQcd úêka iu. fuu l,d lD;ska lrjk úYd, mxld& yd fld;,s ^uqo,a miqïìh& jecfUkakg mgka .;af;ah' iïm%odhsl fuka úúO jQ ixls¾K tïfn%dhsvß rgd uejq
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
51
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
kfjda;amdok
^ju& zzmdg Ñ;%ZZ Ñ;%hla ^my;& msma,s wema,sla ks¾udK iys; l=v yd mxld
ks¾udK o iïm%odhsl wema,sla l,djg wh;a fõ' fï jk úg ,dïmq wdjrK" ì;a;s ieris,s WoHdk P;% yd fjk;a tjeksjq ks¾udK ma,diaála" *hsn¾" f,aia iy wdNrK hkdÈh i|ydo ksmoù úúO;ajh biau;= lrñka isá' mdg Ñ;% o nyqúO f,i rEmdka;rKh ù we;' fmrÈ ±,s l¿ meyeh" ila meyeh" oEys`.=,a r;= meyeh r;= ysß.,a meyeh" leâñhï ly meyeh hkdÈh h uQ,sl j¾K jqfha' fï jk úg fuu j¾Kdj,shg w¿ meyeh;a" frdai meyehka yd jh,Ü meyehka jeks ñY% j¾Ko tlaù we;' kj ud;Dldjka hgf;a mdg Ñ;%j, rEmuh l;kaor j¾Okh ù we;' k¾;kh" .s.ehSu" ovhï lsÍu yd l%Svd lssÍu hkdÈ jQ úúO lghq;= úoyd olajk iqë¾ uydrdK is;a;rejdf.a zzl,d 64˜ ^l,d wdlD;s& fuhg WodyrK imhkjd fukau úia;r fldgo olajhs' Ñ;%ld¾ Nsldß uydrdKf.a zzT§I ÈhKsh ,laIañf.a Ôjk b;sydihZZ u.ska fuu iudc isoaëkaf.a m%jK;dj ixlaIsma;j olajhs' tfukau N=nfkaiaj¾ fudaia;r ks¾udK Ys,amh ms<sn| cd;sl wdh;kfha uydpd¾h iqIañ;d fnydrd frÈms<s ;Ska; Ndú;fhka ;=id¾ fiao frÈ u; mdg Ñ;% u;=lr olajñka lrk ,o fudaia;r u.ska fmkakqï l< Tßiaidfõ uQ,h i|yd f.!rjhg ,la jQjdh' flfia fj;;a kj;u ud;Dldjka Tiafia lrk ,o ks¾udK úoaj;=kaf.a fyda iïm%odhsl l,dlrejkaf.a k<, /,s .kajkafka ke;' Tjqkaf.a úfrdaOh u;= jkafka uQ,sl j¾K ixfhda.h yd iïm%odhsl rgdjka nd, fldg ielfik zziïuq;SkagZZ tfrysjh' zzT§I ks¾udK ffY,sfha ,S,djka bßhõ yd
bkaÈhd o¾Yk
n
52
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
^ju& msma,s wema,sla mokï jQ isysjgkhla ilik l,dlrefjla ^ol=K& mdg Ñ;%hlg wjika iam¾Yh ,nd fok Ñ;%ld¾ jrfhla
w,xldrKhka tu.ska nd, fldg ;sfnkjdZZ' Woõ fjkjdZZ Tyq mjihs' Ñ;%ld¾ ldrka kj w;ayod ne,Sï i|yd jk ,eÈlu ms<sn|j idyq mjikafka zzmerKs foa kùlrKhZZ l;d lrk ìydß uyrdrka mjihs' hkq jeä ÈhqKq lsÍu yd laIKsl ks¾udK T§I ,,s; l,d welvñfha ysgmq f,alï i|yd jk l%shdj,shla ñi l,d wdlD;sj, wd¾'tka' rd;dfufia mjihs' zzWoaNsouh yd ckm%sh;ajh jeä lsÍu i|yd jk ms<sl=,a LKsc meyehka fjkqjg tkeu,a yd wel%s,sla iy.; jEhula f,i ie,lsh hq;= fkdfõ' j¾K Ndú;h uQ,sl fi!kao¾hhg ±ä idïm%odhsljdoh ;=< isrlr we;s wka;rdh fmkajkjdZz' n¢kq ,ÿj isrlrefjl=f.a l,d flfia fj;;a w;alï yd ksjdi yelshdj .,d tkafka flfiao@ZZ fuu ks¾udKj, l¾udka; ms<sn| rdcH wOHlaI Tyq wihs' úoaj;=ka yd iïm%odhsl wmQ¾j;ajh uKav,fha w;sf¾l wOHCI î'fla' l,dlrejka mdg Ñ;% ;=< jk zzfidaod hduZZ mkavd cd;sl cd;Hka;r lafIa;% wmq¾j;ajh yd m%;sNdj zzfidaod ms<sn|j ;=< j¾Okh ùu i|yd iïm%odhsl hduZZ mss<sn|j ueisú,s k.k l,dlrejka wdlD;Ska iuld,Sk fjkialï yd w;r wema,sla ks¾udK i|yd kj ueisú,s k.k tlaúug mlaIj l;d lrhs' zzfuu fudaia;r yd frÈms<s Ndú;h w;ru Tjqyq kj l,d wdlD;s j, iïm%odhsl yd ms<sn|j Tjqyq lk.dgq fj;s' fudaia;r yd frÈ iuld,Sk rEmh j¾Okh lsÍu frÈ fhdod .kafka moku i|yd wyuodndofha fudaia;r ms<s ms,sn|jo i|yd jQj;a fj,ajÜ" flaiaukaÜ" ks¾udKh ms<sn| cd;sl wdh;kh wi;=fgka fiao" f,aia" ma,diaála yd *hsn¾ iïnkaO lr.eksug ie,iqï hkdÈh mdßY=oaOjd§ka m%;slafIam mji;s lrkjdZZ Tyq mjihs' wfkla lrhs' rdïydß fiakd mjikafka w;g Ñ;%ld¾ iqë¾ uydrdK zzwema,sla ks¾udK i|yd iska;ála mjikafka fuu zzw¨;a njZZl,d lD;Ska Ndú;h ks¾udKhg ;¾ckhlaZZ njhs ' j¾Okh lrkjd muKla fkdj ismalrefjl= flfia fj;;a ms'iS' uydm;% kï l,dlrejd yg uqyqK §ug isÿjk wiSre;djhkao wju fufia mjihs' zzOdm" .+, yd .ka;spjqld jeks lrk njhs' zziqÿ meyeh ieliSu WodyrKhg iïm%odhsl fudaia;r ks¾udK lrkafka kï .kak' ismalrejd yla fn,a,ka l=vq jk;=re jirlg ks¾udKh l< yels jkafka pkaÿjd wUrd" W;=rejd th ;,mhla jk ;=re Èk folla muKs' tjeks ksIamdokhla z10"000 la y;rla ;eìh hq;= fjkjd' fuh Tyqg kshñ; muK fjkjd' jvd ,dN ks¾udKhla z500 la ld,h ;=<È ks¾udKh ,nd §ug ndOd lrkjd' muK jk úg tjka lD;shla ñ<§ .kafka ma,diaála nqreiqj jvd fyd¢ka mdg Ñ;% we£ug ljqrekao@ZZ Tyq wihs'
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
53
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
fiahdoiqka
kef.kysßka tk
m%xY ßúfhardj
ikaiqka yd Ydka;” mqvqfpß hkq f.da,Sh wk%.%dyl;ajh ,enQ .Dy ks¾udK iy w,xldr fjr< oiqka j,ska ieÈ ixialD;sl f;da;ekakls
bkaÈhd o¾Yk
n
54
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
mqvqfpß" lrhsld,a" hdkï iy udfya tlaj tlai;a mqvqfpß n, m%foaYh idohs' wdOHd;añl keUqrejla iys; ukia we;shjqkag .e,fmk .ukdka;hla jk mqvqfpß bkaÈhdfõ jvd;au fmdfydi;a wdY%uhkaf.ka tlla jk Tfrdaìkafvda wdY%uhg ksjiakh fjhs' th 1926 § od¾Yksl lúfhl= jQ Tfrdaìkafvda f.daIa úiska f.dv k.k ,oaols' Tyqf.a wkq. dñl jQ meßishdkq .=ma;fõ§ ñrd w,a*diaid 1950 wehf.a urKfhka miq fuh bÈßhg lrf.k hdug Tyqg mjrd § ;sfí' —wïud— hk úreofhka y÷kajkq ,nk weh ;=< Tfrdaú,a kd.ßlh ms<sis÷Kq w;r th wkkH —m¾fhaIKd;aul k.rh— f,i;a cd;Hka;r tlai;a Ndjfha k.rh f,i;a
Tfrdaú,a yS ueÜßuka§¾ m%idoh-ksy~ tald;%;djg fjka jQ ia:dkhhs
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
55
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
fiahdoiqka
bkaÈhd o¾Yk
n
56
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
jfï( wm iajdñ ¥f.a iqr¥; foajia:dkh ol=fKa( fõomQßiajdr¾ fldaú, ^1770 § bÈlrK ,oaols&^uqyqK; msgqj& uqÿfka( lkHd ußh ixl,am wdik foõueÿr mqvqfpßfha jvd;au mer‚;uhkaf.ka tlls my;( Y%S yDoh neis,sld foõueÿr
y÷kajd we;' mqvqfpßfha hdno fmfoila jQ Tfrdaú,a f,dalfha ljr ;ekl Wmka wfh;=g jqjo ksjiakh imhhs' 1698 oS tys iudrïNh;a iu.ska rgj,a 124 lska f.kd mia fk¿ï u,l yevh .;a uxcqidjl ;ekam;a lrkq ,en we;' th úYaùh tal;ajh ixfla;j;a lrkakls' th ie,iqï lr we;af;a m%xY .Dy ks¾udK Ys,amS frdc¾ weka.¾ úisks' kùk ngysr iy idïm%odhsl bkaÈhdkq uQ,djhjhka Tiafia hñka th ksu lr ;sfí' th —ksy~ tald.%;djh— i|yd jQ ia:dkhls' fuu ukaÈrh ;=< wNHka;r ks, ldurfha me;s fod<il iqÿ lsß.re~fhka ksujd we;s
oDYH .=Khlska hq;a ùÿre f.da,hlg th ksjyk jk w;r f.da,h iQ¾hdf,dalh jeÿKq l,ayS tald.%;djh meñfKk wdf,dalh tla ,laIHhlg tla fjhs'
m%xY n,mEu mqvqfpßh fldaú,a iy foajia:dk .Kkdjlg ksjiakh fõ' th wjqreÿ 300 l b;sydihla we;s wd.ñl ksjykls' lkaks.d mrfïiajÍ fldaú, Yla;s fojÕkg lemfldg we;' th øúv iy m%xY .Dy ks¾udK ú,difha woaú;Sh ksujquls' w,xldr iqÿ iy rka meyefhka ieos wm iajdñ ¥f.a foajia:dkh 1865 § msysgqjk
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
57
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
fiahdoiqka
bkaÈhd o¾Yk
n
58
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
fmdkaäfpß fl!;=ld.drh w;s wk¾> m%;sudjkag .Dyhhs jfï ( fm%dufkaâ fjrf<a .dkaê m%;sudj k.rfha i,l=Khs
,oaola jk w;r mqk¾Ôjkfha wm iajdñ ¥f.a w,xldr ÿ¾,N f;,a idhï is;=julska yev ù we;' th m%xY wêrdc ;=kajk kefmda,shka úiska ;Hd. lrk ,oaols'
f.da,Sh wdNdIh m%xY cd,l rgdjlg wkqj ksujk ,o mqvqfpßfha ud¾. ,ïNldldr ùÈj,ska hqla;h' tajd m%xY lajdg¾ iy bkaÈhdkq lajdg¾ j,g fn§ we;' m%xY lajdgrh wêrdcH ú,difha ksjdi j,ska .yK jk w;r Wie;s wdrelal=uh cfka, iy Wie;s isú,sï j,ska hqla;h' wfkla mi we;af;a bkaÈhdkq ú,dihkag wkqj ie,iqï l< fma<shg msysá je/kavd iys; f.j,ah' fuys m%Odk NdIdj fou< jk w;r ck;dj jHla; f,i bx.%Sis yd m%xY NdIdo Ndú; lr;s' ta w;r f;<sÕ= iy u,hd,ï Ndú; lrkakkao oelsh yelsh'
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
59
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
fiahdoiqka
bkaÈhd o¾Yk
n
60
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
by< jfï ( hqo iaudrlh fm%dufkaâ fjrf<a msysáhls by< ol=fKa( fm%dufkaâ fjrf<a msysá ffY,uh l=¿K ^uqyqK; msgqj& by<( mqvqfpß fjr<nv fndaÜgq me§u ckm%sh wx.hls my<( m%xY ú,dihkaf.ka ieliqKq le*fÜßhd w;ßka tlla
fjr<nv oeyeka.;ùu fjr<dikak j msysàu ksid" mqvqfpßh ukialdka; fjr< oiqkaf.ka imsßh' ysre ke.Su iy ysre neiSu fuys oS oelsh yels w,xldr o¾Ykhka jk w;r ta jgd ne¢ mqrdjD;a; .Kkdjls' wjqfrda fjr< ckm%sh msyskqï ;gdlhls' mervhsia fjr< y÷kd.; yelafla m%Œ; wdydr iy myiqlï ksid ikSmh mj;ajd .; yels ia:dkhla f,igh' lsf,daóg¾ 1'5 la muK È.e;s fm%dufkaâ fjr< weú§u"
jHdhdu lsÍu" iy fhda. j,g ckm%sh wka;hls' wfkl=;a úfYaI;djka kï hqo iaudrl" wkqiaurŒh k.r Yd,dj" m%§md.drh iy fcdwdka T*a wdla" uy;aud .dkaê" vQmaf,hslaia wd¾hdjf.a m%;sudhs' vQmaf,hslaia m%xY iufha w.%dKavqldrjßhhs' f,a lef*" oji mqrd újD; hd hq;=u ia:dkhls' uqyqfoa mqjre me§u fï ksial,xl fjrf<a ckm%sh;u wx.hls' ta w;r ùrxmÜákdï hkq §¾>;u iy jvd;au ckm%sh fjr< ;Srhhs'
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
61
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
ixialD;sh
O¾u pl%fha isõjeks
yerjqï ,laIHh
wdpdr O¾u" wd.u" .+Vjdoh yd o¾Ykhg wod,j nqÿ oyu flfrys j;aufkys mj;sk we,au" II f,dal hqoaOhg fmr§ u;=lr ±lajQjd jQj;a " Ôú;h ms<sn| jk nqÿ oyfï ±lau fmruqKg meñKsfha hqoaOh wjika jQ miqjh joka | vqidka mÔka
bkaÈhd o¾Yk
n
62
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
nqÿ oyfï wdishdkq b;sydih miq.sh ishjia fol ;=<È nqÿ oyu wdishdj nqÿ oyfï wdishdkq b;sydih ;=<ska meñKsh ;=< muKla fkdj hqfrdamh ;=< wdishdkq yels fmdÿ ks.ukhka m%udKhla ;sfí' m<uqj ixialD;suh jákdlï jHdma; lsÍu ;=< fyda nqÿ oyfï idudkH ,laIKhka bkaÈhdfõ fmdÿfõ .;a l< ngysr iudch ;=< i¾j isg wdishdfõ fiiq rgj,g ixialD;sl ueÈy;a lrefjl= f,i wd.ula f,i me;sßK' fjk;a l%shd;aul jkq l,d;=rlska fyda rgj,a iuyrl nqÿ oyu úiska ±lsh yelalla úh' th ndyq,Hh jQ rgj,a lSmhla Ieukajdofha iïNjh iys; wkqm%dKhka ,nd ÿkakdla fukau ;=<§ nqÿ oyu ckm%sh wdpdr úëka miqìug ixialD;suh jYfhka o¾Ykh" úiska IeukajdÈ ;,a¨ lrkq ,enQ w;r tajdfha wd.u" l,dj yd idys;Hh" ufkda iïNjhla we;s weoys,s l%u yd mQcd úêkaf.a úoHdj yd ufkda Ñls;aidj ;=< ckm%sh mQcd foaYSh jQ i¾j iÔú foaj;djka ixl,amhka wNsfhda.hlgo úêka miq mig nqÿ oyfï foaj uKav,j, ,la lf<ah' wOHdmk wxYhkag idudðlhka njg mßj¾;kh ;,a¨ lr ±ñK wu;rj wdpdr O¾uhka hkak ù foaYSh W;aijhka nqÿ oyug ^zzÔjk rgdjlaZZ f,i f;areï .;a& wod, ksjdvq Èk yd iïnkaO ñksid mßirhg we;s in|;djh úh' wd.ñl iïm%odhka fyd¢ka ia:dms;j wNsnjd hñka jvd mq¿,a ;,hlg f.k f.dia mej;s rgj, nqÿ oyu iudka;r" fojk ^fyda ^wka;¾ udkj in|;d md,kh lrk úákdlï f;jk& wd.ula f,i ;yjqre jQ w;r úgl th moaO;shla f,i& Ôú;h ;=<g noaO lr .ekSu iduldñ iyÔjkhlska hqla;jo úfgl foaYSh ;=<È th lemS fmkqKs'
ìydrfha nqoaO.hdj ;=< jk uydfndaê úydrfha fndarel
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
63
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
ixialD;sh
uydrdIag%fha wcka;d f,kaj, we;s ie;fmk ms<suh
wd.u yd .eg¿ iy.;jo ia:dms; úh' nqÿ oyu nqÿ oyu m%Odk;u wd.uj mj;sk úgl fyda foaYSh NdIdjkaj,g mßj¾;kh ù kj mdGuh rdcH wd.u f,i mj;sk úfgl WodyrKhla iïm%odhla njg m;aù bka§h iïNjhla iys; f,i wfYdal rcqf.a ld,fha bkaÈhdj fuka" mdG ix.%yhla njg m;a úh' NslaIQkaf.a wdpdr mj;sk úfgl wfkl=;a wd.ï m,jd yßkq O¾u yd úkh foaYSh pdß;% jdrs;%j,g md¾Yaùh ,enQfha fyda uq,skqmqgd oukq ,enqfõ ke;' f,i wkq.;j ielisK' uqia,sï wdl%uKh áfngh yd cmdkh ;=<È nqÿ oyu foaYmd,k isÿ jk úg ^l%s' j' 1000 - 1200 n,h ñ,sgruh iodpdrhka ;=<g ld,h& nqÿ oyu ^wdl%uKslhkaf.a Yla;su;a f,i noaO úh' áfngfhaÈ ieyeis n,mEï u;& miq mig fjkaj mßmd,kuh jHqyhla nqÿ oyu cd;sl ;,a¨ ù .sh w;r jkaokdlrejka f.dv fkdke.S ,dudjreka úiska ixialD;sl meñK úfYaIfhka kd,kaod úYaj rdcH ks,Odßkaf.a N+ñldj r`. jákdlï mSvdjg úoHd,h ;=< zzuQ,dY% wOHhkhZZ ±lajQ fyhska th tfia isÿ úh' m;a lrkakla lrñka thska wkqm%dKh ,enQy' cmdkfhaÈ th tfia jQfha md,lhdg fkdùh' rgj,a fufia meñKs jkaokdlrejkaf. cd;sh tlai;a lsÍug ;snqKq lSmhlu thgu ka iuyrla yqidka-idka.a yd b wjYH;djh fya;=fjks' wdfõksl jQ Üiska.a jeks ^8 jeks ishji ;=<& uQ¾;suh jYfhka w.;ekam;a l=,lhka yd Ök NslaIQka hkdÈ mqoa.,hska w.%.KH ks¾udK jk .=ma;d ksldhka ;sìK nqÿ oyfï mßphka yd b.ekaùï hq.fha ysá ms<suh ^5 jk ish ji& ms<sn|j yd Tjqkaf.a ixpdr ms<sn|j cmdkfha pq.=-Ô mkaif,a ñfrdal= jeo.;a igyka ;nd f.dia we;' ^ffu;%S& kï ys¢ ms<suh ^7 jk fuu isoaëkaj, m%;sM,hka f,i nqÿ oyu rdcH ishji& yd ldïfndacfha chj¾kï VII ys isri ^12 jk ishji& ikaikaokh lrk úg fmkS iSudjka foaYmd,k u;jdo yd .egqï blaujd hñka uOHu wdishdfõ isg cdjd olajdo ysud,fha hkafka ld,h" ia:dkh yd cd;skaf.a fjkialï fmkakqï lrk ,laIK ;sìhÈ jqjo tajdfha jk isg bre kef.k N+ñh olajdo O¾uh m;=rejñka mdßY=oaO;ajh ohdj yd lreKdj leálr .;a wka;¾ wdishdkq ixialD;sl ueÈy;a lrefjl= fmdÿ jQ Ndjuh ksrEmKhhs' njg m;a úh'
bkaÈhd o¾Yk
n
64
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
jfï isg ol=Kg( u;=rdfõ" rYañ j<,a, iu. jk nqÿrÿka¦ cmdkfha pq.= - Ô mkaif,a ñfrda;=¦ ldïfndacfha
VII
ch j¾Kï rcq
yqÿ zzidudkH núkaZZ Tíng hk fm!reI j¾Ok l%uhla yd ksfrda.su;a ukila i|yd ixialD;suh ueÈy;alrefjl= f,i ^fmrÈ. yd jk udjl;a jk w;r ufkdaÑls;aidfõ wmr È. w;r& nqÿ oyfï fojk wÈhr fyj;a mdrïmßl jQ b,lalhka jkafkao tajdh' O¾u pl%fha isõjk yerjqï ,laIHh isÿ jQfha fufia fuh ms<s.ekSu jkdys fn!oaO yd 19 jk ishji uq,a Nd.fha jk w;r fï jk fn!oaO fkdjk zziajhx wjfndaOhZZ fyda f;la bka n,mEï ,nhs' ^nqÿ oyfï b;sydih zzmdr mqoa.,sl ufkdaúoHdjkaZZ ;=< m<uq yerjqï ,laIHhka ms<sn|j jk mq¿,a jQ wjfndaOfha ;%s;ajh jkafka f:rjdoh" o m%;sM,hls' iuyr l;=jreka mÍlaIlhkaf.a uydhdk yd ;ka;%hdkhhs& miq.sh fn!oaO ixl,am ufkdaúoHd;aul kj mrïmrdj jir 150 ;=<È nqÿoyfï ±lau yd oDYaáfldaKhlska ú.%y l< wdl,amhkaf.a ie,lsh hq;= ú;eka úiska Ndjkdj w;r ;j;a iuyrla nqÿoyfï ùula wms olsuq' II f,dal hqoaOh hkq iajhx ixl,amShuh rduqj yd jk f;la wdpdr O¾u wd.u" wjfndaOh yd ixl,amhka ilid .ekSug .+Vjdoh yd o¾Ykhg wod,j tys iajhx ;:HNdjh jEhï l<y' ±lau u;=lr ±laúK' II f,dal i|yd jk ufkdaúoHdj fj; nqÿ hqoaOfhka miq Ôú;h yd Ndjkdj udj;la f,i oyu ms<s.ekSu ms<sn|j ,shk ms<sn|j jk fn!oaO wdl,amhka ±l we; wd¾'´ka iaghska" ta'udiaf,daõ" fmrg meñKsfhah' WodyrKhla wd¾'fjd,aIa iy ã Idmsfrda fukau f,i nqÿ oyu yodrkakkaf.a fuu l%uh úYaf,aIKd;aulj mrïmrdjka .Kkdjla zzks¾jdKZZ we.hq u g ,la lr fuh iu.%yKfha wjika hkak w¾: ±laùug yd f;areï .ekSug W;aidy wÈhr f,i wd¾' tÉ' frdìkaika ^Ökfha ±rE kuq;a zzks¾jdKfha ufkda úoHdjZZ hkak wdY%s; .%ka:hka w;r b;d iq,Nj ±lsh yelalla uOHul( bka§h ikaO¾Nh ;=< - ngysr ;=< fn!oaO ufkdaúoHdj& úiska y÷kajd fok njg m;a úh' mÍlaIlhkaf.a kj mrïmrdjg ixl,am yd l%u fõohkao wmf.a wjOdkhg wkqj Ndjkdj hkq iajhx wjfndaOh" iajhx fhduq úh hq;=h' ;:HNdjh hkdÈh <`.d lr.; yels fyda
isõjk yerjqï ,laIHh
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
65
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
ixialD;sh
ksjerÈ
kQ, we§u wfm%a,a udifhaÈ kjÈ,a,sfha meje;aùug kshñ; bIdrd cd;Hka;r rElv rx. mSG W;aijh;a iu.u bkaÈhdj ;=< rElv l,dj mejf;k whqre foi wms fk;a fy<uq' joka | fkydßld ud;=¾ isxyd
cdhsmQ¾" fcdaoamQ¾" fldgd fyda ìlfkrd hkdÈ jQ lskï fyda rdcia:dka k.rhla keröug Tng wjia:dj ,enqfka kï l;amqÜ,s ^rElv& ixo¾Ykhla u. fkdyefrkakg we;' jir oyia .Kklg;a jvd merKs hhs ie,flk rElv l,dj ms<sn|j rdcia:dks ck l;d yd ck .S ;=<o i|yka fõ' rdcia:dkfha lsisÿ m%o¾Ykhla W;aijhla fyda ieuÍulaa rElv ixo¾Ykhlska f;drj iïmQ¾K jkafka ke;' bkaÈhdj ;=< rElv l,dfõ fmdfydi;a b;sydih jir 3"000 lg;a jvd w;S;hlg Èj hhs' 2 jk ish jfiaÈ ;srej,a¨jr kï oñ, lúhd ;u ks¾udKj, zzkQ, u.ska p,kh jk rElvhkaZZ ms<sn|j i|yka lrhs' N.j;a .S;dfõ ^wd.ñl yskaÿ .%ka:h& foúhkaj i;a;aj" rdcia yd ;uia kï kQ,a ;=k w;ska .;a rElv kgjkafkl=g iudk lr we;' mqrd;k bka§h ixialD; kdgH j, m%Odk pß;ho y÷kajkafka o iQ;%Or ^kQ,a orkakd& hk kñks' ld,h;a iu. fuu m%jK;djh k.r iy uy k.r olajd jHma; úh' rdclSh;ajh ms<sn| l;djka fjkqjg iudcuh yd wdOHd;añl jYfhka wod, jk mKsúv wdfoaY jQjd muKs'
bkaÈhd o¾Yk
n
66
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
wfm%a,a uiÈ bka§hdj bIdrd cd;Hka;r rElv rx.kh fj;g ksrdjrKh ù ;sfnkjd'ZZ rElv rx.mSG W;aijh 13 jk j;djg;a hkqfjka bIdrd rElv rx.mSG Ndrfha m%drïNl mj;ajkq we;s w;r cd;Hka;r vã mqÿïÔ mjihs' lKavdhï ishhlg wdikak bkaÈhdfõ idïm%odhsl rElv ixLHdjla iyNd.s ùug kshñ;h' rx.hka úfYaIs; jkafka tys wd.ñl yskaÿ zzúfYaIfhkau rElv rx. mSGfha oDYHuh yd NdId Ndú;h wkqj .% ka:hla jk ;sôß f.h f,i fndfyda fokd th wh;a jk m%foaYh ;=< jk N.joa .S;dfõ is;k rgla ;=< idïm%odhsl fm%alaIlhka iuQyhla thg foúhka iudk yd kQ;k rElv l,dj fmdÿ isàuhs' b;du jeo.;a j¾Okh lr we;af;a fõÈldjla u;g f.k tñka jkafka rElv kgjkakkaf.a fuu l,d wdlD;sh fj; we;sj kj mrïmrdjhs' zz;reK rElv i;aj" rcia we;s fjkialï ms<sn| ú{dkh kgjkakka l%u Ys,am yd yd ;uia hk /f.k tk m%Odk;u n,fõ. iïm%odhka m%Yak lrkjd' Tjqka kQ,a ;%s;ajh hla f,i fuu W;aijh ;j;a ks¾udKhka lrñka kj jd.a /.;a rElv ie,lsh yelsh' jir .Kkdjla fldaIhka" Ys,am l%u yd úIhhka Ys,amsfhl=gh mqrd fm%alaIlhka" úúO jQ fidhkjd' fuu l,dj ksrka;rj l,dlrejka" wOHlaIjreka fj; úldYkh jkaklaZZ Tyq mjihs' fukau is;d.; fkdyels f,i iïm%odhsl mqÿïÔg yefÕk wdldrhg wm wo Èk taldldß;ajh ì¢h yels ud¾. yd kQ;k iïm%odhhhs olsk foao ld,h;a iu.u fjkia
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
67
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
ixialD;sh
bkaÈhd o¾Yk
n
68
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
ùïj,g ,la jqjls( tys wkq.%dyl;ajh t¿ yñka lrk ,o w;r wä 5 - 6 la ;rï fm%alaIlhka yd wjYH;djhka mjd' zz´kEu Wih' rElv iE§u i|yd t¿ yu úfYaI moï l,d wdlD;shla th wh;a fmfofia wdlD;ska lsÍulg ,lalr WoaNos uh j¾K .kajkq ,efí' yd wjldYhka wkqj mej;sh yels ksid Wrysi"a je,ñá" oKysi"a bk" fn,a, iy ú¨U tfoi ne,sh hq;af;a iuia: ixialD;sl hk fldgia j, ilid we;s msßoaÿï u.ska wLKav;djhla f,ighs' th ksoyfia p,khg bv ie,fia' ks¾udKh jk ikao¾Nfhka zz;reK rElv msg;g f.k neÆ úg th flar,h ys ,amska Ys,am l%u l,dlrejka yd fm%alaIlhka f;d,a mjl=;= f,i ye¢kafjk yd iïm%odhka hk fofldgigu wysñ fjkjdZZ rElv fldaú,a ;=< iïm%odhslj Tyq mjihs' lïn rdudhKh iu. rÕ ±lafõ' m%Yak lrkq Èk 21 la mqrd meje;afjk fuu ,nkjd" kj rdcHhka ;=< rElv l,dj kdgH W;aij rd;%sfhaÈ wdrïN ù Ys,am l%u yd w¿hu jk úg wjika fõ' wä 3 rdcia:dka úIhka iu. la muK Wie;s 160 la muK iï rElv ye¢kafjkafka l;amqÜ,s fuu l,dj rElv wä 42 la muK fõÈldjla f,ihs' l;a hkq ±j jk w;r ksrka;rj msgqmi fh¥ lmq froaola msgqmi mqÜ,s hkq fndakslaldh' m%Odk úldYkh isg yiqrejkq ,efí' fom¨ rElv kgjkakd WK nghlg fjkjdZZ lrk ,o fmd,a f.äj,ska msôñka l¾lY Yío k.hs' oEjeoao" ilik ,o f;,a myka úis tlla kQ.;alu" È<s÷ nj yd ú/lshdj ;srh msgqmi ±juh nd,alhla u; iuÿßka hkdÈ iudc .eg¿ fuysÈ ksrEmKh flfrhs' ;nk w;r tajdfha fijke,s ;srh u;g jefÜ' mj - l=;= ^w;a jeiqï rElv& m,a>dÜ wdkaød m%foaYa Èia;%slalfhaÈ ijia l< rÕ ±lafjk w;r uyd f;d¨ fndïn,gd ^f;d¨ hkq yï jk w;r Ndr;fha fldgia ksrEmKh flfrhs' fuu fndïn,gd hkq rElv kegquhs& kï rElv
ju( bIdr rElv rx. mSG Ndrfha ksIamdokhla jk zzyS¾ fl jdßiaZZ ys hIaá rElv
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
69
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
ixialD;sh
ju( flar<fha mjl=;= Ys,amsfhl= jk Ô fjkq ol=K ( rjkaPdhd Pdhd rElv ixo¾Ykh my; ol=K( rElv Ys,amh ms<sn| mjdhs uOHia:dkfha wdpd¾h wd¾' Ndkqu;s
j¾Kj;a ±juh rElv" fjia uqyqKq jeks wx. rpkdfjkao ysia ieriqï yd j¾Kj;a weÕ¨ï j,skao w,xldr fldg we;af;a l;l,s kD;H Ys,amSka mßoafoks'
;ñ,akdvq fndïu,;a;ï f,i y÷kajk kQ,a rElv wä 4 - 5 la Wiska yd ls' .%E' 8 la muK nßka hqla; jk w;r bkaÈhdfõ úYd,;u yd n/;su rElv fjhs' fuu ixo¾Yk W;aij iuhkaysÈ fldaú,a j,oS Èk 10 la mqrd meje;afjkq ,efí' rElv kgjkakdf.a ysi u; m<¢k hlv rduqjlg kQ,a .eg .id ;sfí' iuyr trElv j,g ikaê iys; w;a md we;s w;r hYaá u.ska l%shd lrjkq ,efí' ùr ldjH yd ydiHckl l;djka fuu rElv ixo¾Yk ;=< ksrEmkh fjhs'
uydrdIag%h ld,mq;%s ndyq,H W;aijfhaÈ l=vd fomd rys; kQ,a rElv ;=,ska ck kdo rgdjkag wkqj
bkaÈhd o¾Yk
n
70
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
rdudhkfha fldgia rÕ olajhs' uydrdIag%fha Pdhd rElv jk puoHfÉ ndyq,H" WoaNsouh j¾Khkaf.ka j¾K .kajd we;' fuu rElv j,g ikaê iys; w;amd fkdue;s neúka uOHfha iú lrk ,o ;ks hIaáhlska md,kh flf¾'
T§I rdudhkfha fldgia rÕ ±laùu i|yd rdjkÉpdh ;=, yï lgjqÜ Ndú;d flf¾' fuu rElvj, ikaê fkdue;s neúka taajd yeisrùu i|yd b;d olaI f,i mqyqKq úh hq;=h' Pdhdjka ks¾udKh lsÍu i|yd ;srh u;g ueá myka t<s m;s; lrjkq ,efí' l=kafohs kdÉ w;a rElv ilikq ,nkafka ±juh len,s ;=klsks' weÕs,s i|yd isÿre iys;j ysi yd fow;a ielfia' rElv kgjkakdf.a w;a iy rElvj, ikaëka È.= we÷ulska jid ;sfí' rElv kgjkakd tla w;lska fvd,elalsh jhk w;r l;djo lshhs' l;s lkafè kï wÕ,a 12 - 18 la
rElv ms<sn|j ±k.kak Pdhd iqÿ meye froaola ;Èka wÈkq ,ÿj yd msg;ska wdf,dalhla o,ajkq ,ÿj fuu rElv i|yd ;srh ilikq ,efí' idïm%odhslj fuu rElv ;kkq ,nkafka i;aj yï j,ska jk w;r yeisrùu i|yd WK fyda fõje,a m;=rla isriaj iú lrkq ,efí'
hIaá weÕ¨u ;=< iÕjd we;s tla m%Odk hIaáhla fuu rElvfha YÍrh ord isá' fow;aj,g l=vd hIaá iú lr we;s w;r tajdhska rElv yiqrjkq ,efí
w;a jeiqï fuu rElv wf;a me<e| rElvfha ysi iy w;a fi,ùu i|yd weÕs,s Ndú;d flf¾
kQ,a fuu rElv ilikq ,nkafka ±j fyda jh¾ fyda mq¿ka" lvud¨ fyda ,S l=vq mqrjk ,o frÈ j,sks' fuu rElvj, YÍrhg yd w;a md j,g kQ,a iúlr we;s w;r rx.kh lsÍu i|yd kQ,a wÈkq ,nhs'
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
71
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
ixialD;sh
iïm%odhsl rdcia:dka
Wie;s hIaá rElv ;srh msgqmi isg yiqrejk w;r fndfyda fonia .dhkd lrkq ,nhs'
ngysr fnx.d,h mqgq,a kÉ ^rÕk fndakslalka& kï jQ hIaá rElv l,dj idudkHfhka rÕ olajkafka c;% ^ck kdgH& mßoafoks' ó 1 - 5 la muK Wi fuu rElvj, moku jkafka WK ng jk w;r th msÿre yd oyhshd j,ska wdjrK lr ta u; uqyqfKa wx.hka we| ;sfí' rElv kgjkakka ysi f;la Wi WK m;=re ;srhla msgqmi isgf.k ;u bKg ;nd n¢k ,o rElv yiqrejñka k¾:kfha fhfohs'
weiEuh bkaoSh ùr ldjHj, l;djka f.kyer mdk uDoq ,Sfhka lrk ,o rElv mqgq,a kï kQ,a rElv ixo¾Ykj, Ndú;d flfrhs' fuu wä 2 la Wi rElvj, fomd rys; jQj;a È.= idhlska ta nj iÕjd ;sfí'
l¾Kdglh iïm%odhssl hlaId.k kdgHh rÕ ±laùu Wfoid fomd" Wrysia" je,ñá" Wl=, yd
bkaÈhd o¾Yk
n
72
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
oKysiaj, ikaê iys;j ilik ,o rElv f.dïfn wÜg fyj;a fndakslalka kegqu ;=<È Ndú;d flf¾' kQ,a myla fyda Bg jeä ixLHdjlska Tjqkaf.a wxf.damdx.hka hIaáhlg n¢kq ,nhs' th md,kh lrkqfha rElv kgjkakd úisks' iïNdjH ix.S;fha yd ck ix.S;fha uqiqjla iys; ix.S;hla jdokh lrhs' fgd.¨ ^iï& f.dïfn wÜgd ^rElv kegqu& f,i ye¢kafjk iï fyda Pdhd rElv ùr ldjHhka rÕ olajhs' tlajr rElv 10 la j;a fõÈldj u; rÕk w;r tys f.dúhka" ldka;djka fukau .ia" me,Eá" br yd y|o ksrEmKh flf¾' tla tla rElvhkaf.a m%udKhka ;SrKh jkafka iudc ;;ajh u;hs' rcqkaf.a yd wd.ñl pß; ksfhdackh lrk rElv idudkH mqoa.,hka fmkajk rElvj,g jvd úYd,h' WK ,S y;rla isgqjd ta yryd we;sß,s folla wÈkq ,efí' ueá" f,dalv fyda hlv myka lmqre f;,a Ndú;fhka o,ajd fuu Èk kjhla mqrd mejf;k rÕ ±laùu i|yd wdf,dalh imhkq ,nhs'
ix.S;h
rd. iu.
u. fiùu
1960 .Kkaj,§ ngysr frdla ix.S; lKavdhï lsysmhla bka§h ix.S;h iu. w;ayod ne,Sï lsÍug mgka .;ay' fuu wdl¾IKh ld,h;a iu. j¾Okh jQfha uka±hs fidhd n,uq''' joka | Ikal¾ uyfoajka
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
73
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
ix.S;h
iSud úrys; ix.S; ks¾udmlhska w;ßka ;sfokd fm,d *af,ala ^nekafcda&" idlS¾ yqfiaka ^;í,d& yd tâ.d¾ fïh¾ ^vn,a fíia&
bkaÈhdj jQ l,S W;=re m%foaYfha yskaÿia:dkS jQo ukrï jQo ix.S; kdo Tn fj; meñfKa' Ydia;%Sh ix.S;h ^idïm%odhsl ix.S;h&;a ol=Kq ngysr f,dj fj; tjka jQ ima;l moaO;shla m%foaYfha l¾Kdgl ix.S;h;a hk fohdldr jQ msßkuk úg laIKfhka Tjqkaf.a laIs;schka iïNdjH ix.S;hka iu. wdYs¾jdo mq¿,a jk w;r wjia:djka nyq, ù ,;a N+ñhls' talèjks ^ir, ;d, ks¾udKd;aul Ndjhka mq¿,a ù Tjqka iys; iuiajrhkaf.ka f;dr& idudkHfhka Ndú;d lrk WÉp yd úúO jQ ufkda wdldrfha ix.S;hla jqjo tys we;s ukaø iajrhka fyda fvdaßhdkq yd Ndjhka iys;j ixlS¾K jr ke.Sï" Y%e;s yd ixlS¾K ,sìhdkq iajrhka blaujd f.dia kj Tnf.a yojf;a ßoau rgdjka ;=<ska bka§h ix.S;h ix.S;uh Ndjhka biau;= fjhs' ;;a úúO ngysr ix.S; f,dj ;=< le<Uqula bkaÈhdkq ix.S;fha jvd;au f,i msßuÈk we;s lr we;' jeo.;a yd is;a .kakd iq¿ wx.h iajr wkka; WodyrKhla f,i wms rd. jkqfha tys ßoauhhs' bka§h ßoauhka jQ .Kkdjla ms<sn|j l;d lruq' wmg mQ¾K ;dlaIKsl jYfhka fukau mßudK rd. 72l mrdihla we;s kHdhd;aul jYfhkao .;a l, jvd bka§h ix.S;h w;r tu.ska ;j;a rd. oyia .Kkla ÈhqKq ;,hl msysghs' f,dj mqrd ;=< we; ilid .; yelsh' wjidkfha§ úúO isákd ix.S;{hka fï ms<sn|j jQ ufkda Ndjhka yd yeÕSï j,ska fyd¢ka ±kqj;ah' Tjqka iEu úgu iukaú; jQo tajdg ijka fok tla tla fudfyd; bka§h ßoauhka .ek jv jvd Wf.k .ekSug;a ;=,§ Tnf.a yojf;a úúO jQ ;;a iam¾Y lrkakd tajd ;u m%Odk ßoañl ix.S; NdKavhka yd wod,
bkaÈhd o¾Yk
n
74
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
bx.%Sis iuia:dksl ix.S;{ mSÜ f,dlÜ ;í,dj jdokh lrñka
mKaä;a rù Yxl¾ ngysr f,dj ;=, bka§h iïNdjH ix.S;fha m¾hdh moh bka§h ix.S;h ngysr f,dj ;=, ckm%sh lrùfï j.lsj hq;a;d jkqfha m%ùK is;d¾ Ys,amS rù Yxl¾h' Tyqf.a is;drh tys fudaykSh jdokho iu. bf,laá%la .sgdrfha iajNdúl jQ ñ;=rl= úh' o îÜ,aia ix.S; lKavdhfï fcdaÊ yeßika fudyqf.ka is;drh ms<sn| uQ,sl mdGud,djla yeoEÍh' l%sï" ðï fykaä%laia" o f.%aÜ*q,a fvâ yd o fvdaia jeks jQ frdla ix.S; lKavdhï Tyqf.a m%N, jQ kdohka iy ks¾udK ;u úia;D; m%ix.hkays§ Ndú;d l<y' 1950 § Ixl¾ bka§h yd ngysr ix.S; NdKav uqiqjQ jdoH uKavmhla ieliqfõh' 1966" 1968 yd 1976 jir j,§ iïNdjH jh,Ska jdol fhyqÈ fukqyska iu. tlaj .S; we,anu má.; lf<ah' hqfrdamh yd t' c' jeks rgj, lrk ,o ixpdr ;=<ska Ixl¾ fm%alaIlhka iuQyhla f.dvk.d .;a w;r ngysr Ñ;%mghla i|yd iyNd.S jQ m%:u bka§h ix.S;{hdo fjhs'
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
75
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
ix.S;h
lr .ekSug;a hqyqiq¿ fj;s' WodyrKhla f,dala ix.S;a fyj;a ck ix.S;h keue;s f,i uDox.ï yd ;í,d jeks ix.S; NdKav úYd, ix.S;uh b,a,ula bkaÈhdj i;=h' jdokfha§ fhdod.kq ,nk ixlS¾K ßoañl fuu f.dryeä r¿ lgy~j,a iy kqmqyqKq .Kkh lsÍï ngysr f,dj jYS lrjk ix.S;{hka ngysr ix.S;{hka iu. ukyr iq¿ fjhs' fnr jdok Ys,amSka f,i iqixfhda. jk w;r fukau iuia:dksl ix.S; is;d.; fkdyels wdldrfha Ys,amSka bka§h ßoauhka ms<an|j wdlD;suh rEmhla ujhs' cEia iduh ms<sn| mQ¾K wOHhkhla isÿ lrk ix.S; lKavdhula iu. uqiq jQ yeÕSï w;r ;u Ys,amsh m%ix.hka rdcia:dkS ck .dhlfhla iu. ikaksfõokh i|yd fhdod .kq ,nhs' ksmofjk ix.S;h isysk rEmhla lsÍug wjYH bka§h ix.S;fha iïNjh u;= lrkq we;s w;r f,dj mqrd iEu úglu yd wmf.a wdOHd;añl Yla;sh cEia ix.S; W;aij fndfydauhl ixialD; .dhkd iu. thg we;s iïnkaO;djh fuh isÿ fjhs' yd uka;% iu.ska ixialD; .dhk yd i;H jYfhkau wmg mejish ngysr ix.S;h uka;% ngysr ix.S;h ;=< yelafla iajr i;la muKla ;=< jeo.;a úYsIag jQ ia:dkhla w;alrf.k mj;sk ix.S; f,dj ;=< fjki isà' iduh yd ksy~ nj isÿ jkafka th .dhkd lrk ia:dkhla Wiq,hs ms<sn| yeÕSï ikaksfõokh fyda jdokh lrk wdldrh wkQj lsÍug wjYH jk ;kays bka§h njhsæ bka§h yd ngysr jYfhka .dhk yd Yaf,dalhka jeo.;a fuj,ula ix.S;h fjkia jkafka tfiah' fuu iqkaor f,i Ndú;d flf¾' fuu wd;;sfhka msß jQ iajrhka iy ßoauhka c,h fuks' th f,djg b;d wjYH lrk iqkaor yd .eUqre ´kEu ;ekl ;udf.a ia:dkh yd uÜgu Ndjd;aul f,djlg th Tn /f.k hhs' fidhd .kS' fuu l;=jrhd bkaÈhdfõ m%Odk;u ix.S;{hl= fiau miqìï .dhlfhlao fjhs
bkaÈhd o¾Yk
n
76
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
Ixl¾ uyfoajka ngysr ix.S;{hka iu. iajr uqiq lrhs
ngysr fj; .uk yskaÿia:dkS bka§h ix.S;h m%:u jrg t'ckmoh ;=< m%o¾Ykh lrKq ,enqfha Wfoa Yxl¾f.a k¾;k lKavdhula iu. 1930 .Kka ;rï wE; hq.fhah' bka§h rd. u; mokïj ngysr ;=< rd. frdla ìys jQ w;r th uq,a jrg fmkakqï lrkq ,enqfõ tlai;a rdcOdksfha o lska.aia úiska 1965 § iS uhs f*%kaâia we,anuh u.sks' .sgd¾ jdol fc*a fnla úiska fuu we,anuh ;=< is;drhl jeks jQ jdok LKavhla ydÜ *q,a T*a fida,a ;=<ska bÈßm;a lrkq ,nhs' o fmda,a ng¾*a,hs íÆia ix.S; lKavdhu ;u BiaÜ fjiaÜ kï 1966 ksl=;a l< we,anuh ;=< úkdä 13la È. BiaÜ fjiaÜ kï m%Odk ix.S; LKavh u.ska bka§h n,mEu ,;a frdla ix.S;h ms<sn| ixl,amh f.k yer mEfõh'
bka§h iïNdjH ix.S;fhka wdNdih ,enQ .S; Ø îÜ,aia lKavdhfï fkda¾fõðhka jqâ" ,õ hQ gQ" úÈka hQ ú;jqÜ hQ"
o bk¾ ,hsÜ yd gqfudafrda fkj¾ fkdaia Ø o frda,sx iafgdakaia ix.S; lKavdhfï fmakaÜ bÜ" ì,ela yd
f.dïm¾ f,â ima,skaf.a í,ela ujqkagka ihsâ yd jhsÜ iu¾ frâ fkdÜ Ñ,S fmm¾ lKavdhfï ìuhskaâ o ika o flñl,a n%o¾ia lKavdhfï fiáka.a ika ´tAisia f.a yQ *S,aia ,õ@" 2000 tfrdaiañ;af.a fÜiaÜ T*a bkaÈhd we,kais fudßfiÜ f.a kSia T*a o uhs îia" thus Bis iafgmaia yd isáikaia T*a o Ma,ekÜ Ø fug,sld f.a fjhdfrj¾ whs fï frdaï Ø Ø Ø Ø Ø Ø
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
77
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
.%ka:
uydNdr;hg iamd[a[
weÕ¨ï ,enqfka flfiao@
±kg mj;sk §¾>;u ùr ldjHh iamd[[ NdIdjg mßj¾;kh fjhs joka |
Lic.
yshqnÜ ,ndÜ
iïNdjH idys;H úYajh ;=< §¾>;u uyd ùr ldjHh jkafka uyd Ndr;h jk w;r th b,shâ yd Täis ùr ldjHhka oajhh fuka i;a .=Khla úYd, fjhs' ixialD; niska ,shù we;s fuh yskaÿ ixialD;sfha ixfla;hla njg m;a jkafka t;=< we;s pß; iy l;dkaorhka bkaÿkSishdj olajd jk m%foaYh mqrd me;sr f.dia idïm%odhsl rx. N+ñh ;=<È h<s ksuefjk neúks' uyd lD;sfha mj;sk iïNdjH NdIdj fya;=fjka mq¿,a mdGl m%cdjg ri ú£fï ndOlhla mek kef.;ehs is;d fuh Y; j¾I .Kkdjlg fmr mQ¾K jYfhkau bka§h iajNdIdjka jk u,hd,ï" fou< yd f;,Õ= NdIdj,g mßj¾;kh úh' uyd Ndr;h jeks ùr ldjHhka wh;a jkafka O¾uh yd hym;a nj ms<sìUq lrk ùr úl%uhka
bkaÈhd o¾Yk
n
78
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
w;aú| t;=<ska u;=jk Ndjuh n,mEu ;=<ska" zzyoj;g ±fkk f,iZZ ck ±kqï iïNdrh fnod yeÍula isÿ lrk yd tfia fkdyeisfrk wO¾ufhka hq;a mqoa.,hdf.a brKu wikakdg mjik idys;Huh ffY,shlgh' j¾;udkfhaÈ tkï 21 jk ishjfiaÈ ùr ldjHhka i|yd bvla fkdue;s nj wmg yeÕS hkafka jqjo wfkal úO ndOl mSvdj,g tÈßj igka lrk ùrhka ms<sn|j lshfjk iskud ks¾udKhka fj; wmf.a wdl¾IKh ;ju;a tf,iu mj;sk nj isysm;a l< hq;=j we;' 1988 j¾IfhaÈ muK yia;skmqr moku (Fundaćion Hastinapura) ;=<È bka§h o¾Ykh yd wd.u ms<sn| mdGud,dfõ <ne¢ foaYlhl= úiska N.j;a .S;dj lshùug wod, ye¢kaùula f,i
fuu mqia;lfha WOD; msgm;la ud fj; ,nd fok ,È' w¾cqk" øgrdIag% hqëYs%; hkdÈka" tu ish¿u kduhka" Ⱦ> jQ ùr wdLHhkh" isoaëka .Kkdjlska msÍ .sh l;d jia;=j" ër ùr yeÕSï j,ska msÍ .sh merKs nridr NdIdj ud y÷kd .;af;a tfia jQ w;r fuu lD;sh mQ¾K jYfhka lshùfï wdYdjla ud ;=< o¿ ,d jefvkakg úh' flfia fj;;a tu ld,fhaÈ iamd[a[ NdIdfjka ksl=;aj ;snqfKa fj¿ï follska hq;a ixlaIsma; wkqjdohla muKs' tu ld,jljdkqj ;=<§u Fundaćion Hastinapura ys wOHlaIsld Tßhdkd fmdmsúÉ ud yg fhdackd lf<a lu,d iqn%ukshï úiska ixlaIsma;j bx.%Sishg yrjd ;snq fj¿u mßj¾;kh lrk f,ihs' th iïmQ¾K l< fudfydf;aÈ uq¿ lD;shu jvd fyd¢ka lshùu i|yd jk we,au ;j;a ;shqKq f,i ud yg ±fkkakg úh' ñ,shk 400 la muK jk iamd[a[ ni l;d lrk ck;djg fuu wk.s lD;sh fkdlshùfuka hula wysñ jk nj;a ug ±fkñka ;sìK' 1997 È tl, ,nd.; yels fyd|u bx.%Sis wkqjdofha mQ¾K mßj¾;khla lsÍug wm ie,iqï l< w;r
Lic.
tjlg wd¾ckaákdfõ bka§h ;dkdm;s ld¾hd, mqia;ld,h ;=< ;snq fj¿ï 12 lska iukaú; msgm; ,nd .ekSu i|yd tu ;dkdm;sjrhdf.ka wjirh b,a,d isáfhuq' ;kdm;sjrhd wm fj; fmd;a ish,a,u ,nd ÿka neúka mßj¾;kh wdrïN flßK' uf.a ifydaor mßj¾;lhkag úúO fya;= rdYshla ksid fuu ld¾hhg Wr §ug fkdyels úh' bÈka uydpd¾h fmfmdúÉf.a Wmldrh yd Èß §u;a f;jrlau ,nd .;a ,emafgdma mß.Klhl=;a iu. bvlv ,efnk ieáfhka ld, fõ,dj ,efnk ieáfhka fuu wkqjdoh fifuka fifuka jefvkakg mgka .;af;ah' 2004 jk úg mßÉfþo lsysmhla b;sßj mej;sK' uQ,slju wdYs¾jdo ,nd.ekSfï W;aijhla meje;aùu i|yd wm ie,iqïlr fkd;snq neúka wjika jev fldgi i|yd Y=N uqyq¾;hla ms<sn|j uu is;ñka isáfhñ' ta wkqj y;a jirlg miq Fundaćion Hastinapura ysÈ .fkaIa p;=¾;s Èkl uu fuu uyd ldjHfha wjika msgq Nd.h mßj¾;kh lr ksu lf<ñ'
yshqf.da ,ndÜ" uyd Ndr;fha bx.%Sis wkqjdoh mQ¾K jYfhka iamd[a[ NdIdjg mßj¾;kh l< mßj¾;lhdh
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
79
n
Like MEA INDIA
Follow @MEAINDIA
Channel MEA india
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
újrK
hq. .Kka ;=<
fhda. l,dj
fY%aIaG bka§h fhda. .=rejre jQ l,s mqrd;k fhda. l,dj iïnkaO .%ka:hla jk w;r th m%isoaO fhda. jD;a;slhka ms<sn|j l:d lrhs joka | iSud fidkaê
fhda. l,dfõ id¾:l;ajh hkq th f,dj mqrd ms<s.ekSulg ,la ùuhs' th tfia jQfha ´kEu l,dmhlg fyda ixialD;shlg wkqj yev .eiSug fhda. i;=jq yelshdj ksidh' úYajdifhka yd bjiSfuka hqla;j iEu Èku fhda. l,dj m%.=K l<fyd;a wmg fjkia ùu i|yd th Wmldr lrkq we;' fhda. l,dfõ wdrïNh ;=< yskaÿ mqrdfKdala;sfha yd wd.fï uQ,hka .eUqre f,i igykaj ;snqfKa jQjo th yskaÿ wd.u m%pdrKh lrkakla fkdfõ' th Ôú;h i|yd jk SOP fyj;a iïu; l%shdldß ms<sfj;la fjhs' fY%aIaG bka§h fhda. .=rejre ( l%s' mQ' 500 isg 21 jk ishji olajd jir 2500 l fhda. b;sydih i,l=Kq lsÍu ;=< fujka fndfyda foa úia;r fõ' ìrdoa rdcrdï hÊksla úiska ,shk ,o fuu lD;sh fY%aIaG bka§h fhda. .=rejrekag nqyquka mqo lsÍuls' ir, iq.u ffY,shlska ,shd we;s fuh ukrï PdhdrEm j,skao iukaú; jk w;r mrïykai fhda.dkkao" iajdñ Ôjkkao iriaj;s" ;sreuf,hs
bkaÈhd o¾Yk
n
80
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
fhda. Ydia;%fha kshef,k w;r wkq.ukh l< hq;= yia; uqødjka
l%sIaKïpd¾h jeks wh iys; mqrd;k hq.fha isg ms<sn|jo idlÉPd lrhs' l;=jrhd fuu úIh ms<sn|j úia;r lr we;s wdldrhg ´kEu fla' mÜgNs fcdahsia" î'fla'tia' whsfhka.d¾" ù'fla'ù' foaisldp¾" ìl%ï fp!oaß yd lu,a jeks mqoa.,fhl=g wjfndaO lr.ekSu b;d myiqh' tfukau fhda. Ydia;%fha wx.hka fyj;a kQ;k .=rejreka ms<sn|j fukau fhda. l,dfõ mshjr wg tkï hu ^úYaùh urK&" kshu wkd.;h ms<sn|jo iksgqyka lrhs' ^mqoa.,sl ms<s.ekSu&" wdik ^YÍr zzwdl¾IKShZZ nj Tyq úiska bßhõ& hkdÈfha isg iudê mjik f,dj mqrd rgj,a kjhl fyj;a ÈjHuh Ndjh iu. fhda. bßhõ PdhdrEm.; lr we;s fhda." Nla;s" l;=jrhd buy;a fjr ord .%ka:h taald;añl ùu olajd .eUqre f,i .Hdka yd w,xldr lr we;' zzb;du;a úfYaI úYaf,aIKh flf¾' rdcfhda. ud¾.o fohla jkafka f,dj mqrd fhda. l;=jrhd úiska mdGlhdf.a we;=¿j mgkac,S wjOdkhg fhduq lrk ;j;a l,dj wkq.ukh lsÍuhs' fhda. bisjrhd úiska lreKla jkafka jHdhdï f,dj m%foAY lSmhlu wdrïN fhda. iQ;% ;=< WmlrK" l%svd.dr" WmlrK" l< w;r fï jk úg f,dj mqrd ,shk ,o ish,a, l%Svd ffjoH úoHdj yd ufkda me;sr .sh m%mxphla njg m;aj fuu fmd; úoHdj hkdÈh i|yd fvd,¾ ;sfnkjd' th wdrïN jQfha jir ;=< iïmQ¾K ì,shk .Kka jeh lrñka l%Svd 2"500 lg by;§ bkaÈhdfõ jQj;a jYfhka úia;r fï jk úg th uq¿ uy;a f,dj l¾udka;h ÈhqKq lrñka isáhÈ úiskau w;am;a lrf.k ;sfnkjdZZ fhda. l,dj iqúfYaIs jq ir, lr ;sfí ;u fmrjok ;=< l;=jrhd njlska mejf;k njhs' kQ;k ;dlaIKh u; r|d fkdmj;sk i|yka lrhs' fuh kQ;k f,dj ;=< mejf;k W!K;djhka fhda. l,dfõ mshd f,i ie,flk mgkac,S ;=rka lsÍug wLKav f,i lem fõ' bisjrhd fhda. iQ;% ;=< ,shk ,o foa iïmQ¾K ieneúkau fuh Tnf.a fmd;a rdlalhg jYfhka fuu .%ka:h ;=< úia;r flfrk w;HdjYHu mqia;lhls' w;r fhda." Nla;s" .Hdka yd rdcfhda. hkdÈah l;=jrhd È,a,sfha fhda. jD;a;slfhls
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
81
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
újrK
bkaÈhdkqjka
f,djgu by<ska
úfoaY lghq;= wud;HdxYfha uyck rdcH;dka;%sl uQ,drïNh hgf;a ksIamdos; jd¾;duh jevigyka folla ;=<ska t'cd' yd t'rd' ;=< bka§h jHdmdrj, j¾Okfha jeo.;alu úoyd olajhs joka | wd¾;s lmQ¾ isx
úfoaYhkays Ôj;a jk bka§h ck.ykfha YS>% j¾Okh;a iu. bkaÈhdkqjka úiska f,dal wd¾Ólhg olajk odhl;ajh ieuÍug ld,h t<U ;sfí' fuu.ska woyia lrkqfha WvÕ= m%ldYhla lsÍu fkdj ;u id¾:l l;dkaorhka ;=<ska f,dfõ wdpdrhg ,lajq i;H ñksiqkaf.a WodyrKhkaa f.k yer ±laùuhs' iqrNs moku u.ska ksIamdokh lrk ,o Ñ;%mg folla ^fldgia 10 lska hq;a l;d ud,djlska& t'rd' yd t'c' ;=< mÈxÑj isák bkaÈhdkqjkaf.a wdfõYl Ôjk mqj;a úoyd olajhs' Bridging Worlds ukia uqk.eiSula( tlai;a rdcOdksfha bkaÈhdkqjka ms<sn| l;dj iy f,dalhka hd lsÍu( tlai;a ckmofha bkaÈhdkqjka ms<sn| l;dj( A Place in the Sun hk fuu Ñ;%mg f,dj m%Odk;u rgj,a oajhh ;=< bka§h jHdmdrhkaf.a jeo.;alu ms<sn|j lshhs' jHjidhl Y%Su;a .=,dï kQka" wOHdmk{ yd f,aLl fï.akdoa foaidhs idñjrhd" ìh¾ nerka lrka ì,sfudaßhd" iQmfõÈ fudkSId NdroajdÊ" T!IOfõÈ fodia;r l¾gd¾ isx ,,ajdks" uyck fiajl iajrdÊ f.a,a" wdOHd;añl .=rejr §mla fpdmard" iudc úoHd{ c.§Ia N.aj;s jeks m%isoaO W.;=ka fukau isx ksjqkakq" iEka 2 jeksjQ fndfyda l,dlrejka yryd" bkAÈh vhiafmdardj fuu cd;skaf.a ixialD;skaf.a fldgila njg m;ajQfha flfiao hkak .%yKh lr
bkaÈhd o¾Yk
n
82
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
.ekSug ñks;a;= 45 la mqrd Èfjk fuu Ñ;%mg iu;a fjhs' fuu jd¾;d Ñ;%mg ;=<ska bka§h ixl%uKslhkaf.a b;sydi l;dj f.kyer mdhs' tlai;a ckmoh ;=< ;snQ uq,a m%;súfrdaOh;a hqoaOfhka neg ld isá wd¾Ólh f.dvkeÕSu yd fírd.ekSfï m%h;akh ;=< tlai;a rdcOdksh úiska WKqiqï f,i Tjqka ms<s.ekSu olajd fuh Èfõ' tlai;a rdcOdksh ;=< miq.sh jir .Kkdj mqrd ixialD;sl wkkH;djh yria f,i fhduqq.; jQfha flfiao hkak ms<sn|j Y%S,d *a,eo¾ nerkajßh yd f,hsfliag¾ md¾,sfïka;= uka;%s lS;a jdia l;d lr;s' weußldj ;=< l,l isg fj<| / lshd i|yd muKla i,ld ne¨kq bkaÈhdkqjka kS;sh" fjf<| /lshd foaYmd,kh" l,dj" i|yd muKla ix.S;h yd udOH i,ld ne¨Kq ;=< by<gu .uka weußldj lf<ah' bkaÈhdkqjka ;=< isák ksjyk lr.;a rgj,a bkaÈhdkqjka w;ßka vhiafmdardj kS;sh" iu. È.= ld,Skj yd jvd ixlS¾K;u foaYmd,kh" iïnkaOh we;s l,dj" ix.s;h lrf.k we;af;a yd udOH hk tlai;a rdcOdkshhs' lafIa;%hkaf.a hg;aúð;jdofhka by<gu .uka wdrïN ù hqoaOfhka lf<ah miq ixl%uKh i|yd fodrgq újr l< miq wo jk úg ixl%uKh hkq wd¾Óluh wjia:djka yd ì%;dkH ;=< wdfhdackh lsÍug m%uqL;ajh .kakd bka§h iud.ï iu. jk úYd, jHdmdrhka ms<sn| fõÈldjla njg m;aj we;' w;S;fha fõokdldß Wreuhka bj; ,d fmdÿ ,laIK yd yqjudre lr.;a b;sydih hkdÈh j¾Okh lr .ksñka bka§hhka yd ì%;dkHhka ñ;=rka f,i tlaj iómj lghq;= lrk w;r th i;H jYfhkau zzukia w;r yuqjlaZZ njg m;a ù we;' vhiafmdardfõ id¾:l;ajh rgj,a w;r in|;d i|yd Wmldr lrk w;ru bkaÈhdj ms<sn| .eUqre we.hSulao isÿ lrhs' fuu Ñ;%mg oajhh jdiqffoj l=gqïNlï kï mqrd;k bka§h o¾Ykhg miqj O%eùh ckj¾.j, ck;dj úiska ;kkq ,nk iNd. wkd.;h ms<n|j l;d lrkakdjq ks¾udKhla fjhss'
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
83
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
nqyquk
wm rg È.=
l,a Èfkajd
ckjdß 23 odg fhfok úuqla;sldñ iqNdIa pkaø fndaiaf.a ckau ixj;airh yd ckjdß 26 odg fhfok bka§h ckrc Èkh fufkys lrñka cdhs yskaoa igka mdGfha fM;sydisl jeo.;alu;a fndaia úiska th wurKSh l< whqre;a wms Tn fj; f.k tkafkuq
bkaÈhd o¾Yk
n
84
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
bka§h ksoyia igkg uyd n,mEula isÿlsÍu fya;=fjka f.!rjhg m;ajQ iqm%isoaO bka§h kdhl yd úuqla;sldñ iqNdIa pkaø fndaia Tyqf.a wNsfõYl jQ W;a;udpdrhka yd igka mdG fya;=fjkao iqm;, ù isáfhah' 1944 cQ,s 4 jk Èk nqreufha ^±ka ñhekaudrfha& mej;s /<shlÈ Tyq fufia mejiSh' zzug f,a fokak" ud Tng ksoyi fokakïZZ' ;j;a igka mdGhla jQ È,a,s pf,da ^È,a,shg huq& hkak bka§h cd;sl yuqod ^INA& Tyqf.a kdhl;ajh hgf;a fm< .eiSug jQ uQ,sl weu;=ula úh' kuq;a fndaiaf.a jvd;au m%p,s; mdGh jQfha cdhs yskaoa ^bkaÈhdj È.= l,a Èfkajd& hkak jQ w;r Tyqf.a kdhl;ajh hgf;a th wurKSh;ajhg m;a úh' ksoyi i|yd bkaÈhdkq igfkaÈ úuqla;sldñka úiska ks;ru Ndú;d l< mdGhla jQfha cdhs yskaÿia:dka lS hkakhs' tys w¾:h jQfha —bkaÈhdjg ch˜ fyda —rg Èfkajd˜ hkakhs' tys flá jok jk cdhs yskaoa hkak fndaIa úiska INA ys ks, wdpdrh njg m;a lsÍfuka miq th fõ.fhka cdhs yskaoa kï m%p,s; úh' iuyfrla flá lr.;a úYajdi lrkafka tu mdGh fndaIa igka mdGh fhdackd úiska INA ys lr we;af;a fndaIaf.a ks, wdpdr úêh f,alï yd NdIK f,i Ndú;d mßj¾;lhd ùu lsÍfuka miq i|yd c¾uksfha ;u bxðfkare wOHdmkh ish¨ fokd yer wd yhsøndofha úiska Ndú;d whleñfhl=f.a mq;l= lrkakg fhÿKs jQ ihska-W,a wì§ka úiska njhs' ;j;a iuyrl= i|yka lrkafka bka§h ksoyia wr.,fha idudðlfhl= jQ fpïmlrduka ms,af,hs fuu mdGh fm< .eiajQ njhs' flfia fj;;a úfYaIfhka ck rc Èkh ^ckjdß 26& yd ksoyia Èkh ^wf.daia;= 15& ;=<È cdhs yskaoa hk mdGh bka§hhka w;r ;ju;a ckm%shj mj;s' bkaÈhdj ksoyi ,enq 1947 wf.daia;= 15 Èk ksoyia bkaÈhdfõ wkqiaurK ;eme,a i,l=K jk cdhs yskaoa ;eme,a i,l=K m%:u j;djg ksl=;a lrk ,È' uE;lÈ 2012 Tlaf;dan¾ ui bka§h yuqodfõ ish¿ ks,hka yuqod .=Kdx.hka i;H f,i ms<s .eKSu yd tu uQ,sl yrhka ;Èkau wkq. ukh lsÍu i|yd jk mshjrla f,i tlsfkld uqK .eiSfïÈ" isú,a ks,Orhka uqK.eiSfïÈ yd ;u ifydaor fiajdj, mqoa.,hka uqK .eiSfïÈ cdhs yskaoa hkqfjka wdpdr lsÍug ksfhda. flßK'
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
85
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
l,dj
fidnd oyu Tyqf.a
fyd|u ñ;=rdh
l,dlrefjl= njg m;ajq rdcH;dka;%slhl= jk ìu,a ihs.,af.a ks¾udKd;aul m%ldYhkaf.a wuq øjH jkqfha Ydl uq,a yd w;=h
uialÜ ys bka§h ;dkdm;s ld¾hd,fha ksfhdacH m%Odkshd jk ìu,a ihs.,a" ;u rdcH;dka;%sl lghq;= j,ska ksoyi ,nk fudfyd;la fõo ta yeu úgu ;j;a fufyjrl ksr; fjhs' tkï me,Eá yd Ydlj, w;= yd uq,a ;=< isrj isák ukqIH yd i;aj rEm ksoyia lsÍfï l¾;jHhhs' ishjilska y;frka tlla jQ ld,hla uq¿,af,a Tyq tjka wdlD;s 80 lg wdikak m%udKhla i|yd ;u ksjfia rdlal fjka lr ;sfí' fuu ks¾udKYS,s;ajhg ihs.,a ia;=;s jka; jkafka fidnd oyug;a merKs je,a
bkaÈhd o¾Yk
n
86
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
uq,a f.dkakla /f.k tys iqkaor;ajh ú¢ ;u ujg;ah' ;u mq;=f.a l,d;aul yelshdj w;aÿgq uj tajd ksjig f.k wdjdh' ihs.,a tfoi ne,aula fy,d wmQ¾juh jQ l,d lD;shla ks¾udKh lf<ah' fuu bka§h rdcH;dka;%slhd yg l,d;aul ks¾udKhla lsÍug wjYH jkafka úúO oDYaá fldaKhkaf.ka ±j fyda uq,a foi n,k läkï ne,aula muKs' bka miq Tyq wkjYH w;= b;s lmamdÿ fldg tys we;s rEmh u;=lr olajk f;la tys fldgia ;=,kh lrhs' fujka jQ iuyrla
ks¾udKj,g jvd jeä .eUqre fmkqula wdikak m%udKhla we;' tajd w;r mlaIs ,nd §u i|yd Tyq tajd .,a u; ia:dk.; úfYaI" wYajhska" iqkLhska" lgqiaika" lr ;sfí' fudyq bkaÈhdj fukau fjk;a uqjka yd f.dakqka" f,akqka" Tgqjka" rgj,o fï jk úg fndfyda ysmfmdfÜuifhla" w,ska" fihska we.hSug ,lajq fuu Èúhka" ldkaklhka" t¿jka l,dj ;=< mqfrda.dñfhl= fukau vhskfidaria jeks j|ù 1990 .Kkaj, f,i ie,fla' .sh i;=kao úúO bßhõ yd uq,a ld,fhaÈ ihs.,a mjik wdldrhg udkisl;ajfhka ksrEmKh fuu l,djg fuu ks¾udKj,ska lrk ldka;d yd mqreI wdl¾IKh jQ fndfyduhla isÿ lrk ,oafoa rEm o fjhs' ihs.,a i;=j Tyq mdlsia:dkhg m;a lr ;snQ jvd;a is;a .kakd iq¿ fujka l,d lD;s wjêfha§h' zz;dkdm;s ld¾hd, ks¾udKhla jkafka ;u orejd WoHdkfha" WoHdk md,lhka miq mig fjkakg fj,df.k ishhlg wdikak úiska lmamdÿ l< w;= ßls,sj, isák ldka;d wire rejhs' m%udKhla ;sfí ieÕjqKq yev;,hka fiùug b;du mqÿu iy.; f,ig ud W;aidy .;a;d" ;j;a tu rEm ish,a,u mdfya iÔú iuyr ks¾udK ud lf<a kjÈ,a,sfha yd rEmj,g b;d wdikak njla fmkakqï lrhs' fgdfrdkafgdafõ isáh§hsZZ Tyq mjihs' zzfuh mßl,amkh u; mokï jq l,djlaZZ 1990 .Kkaj, uq,a ld,fha isg fuu hkqfjka mjikafka Ñ;% Ys,amsfhl=" uQ¾;s l,dj fj; wdl¾IKh jQ neúka ihs.,a Ys,amsfhl=" f,aLlfhl= yd lúfhl=o jk i;=j fï jk úg fujeks ks¾udK ishhlg fuu l,d lrejdh'
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
87
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
ixjdoh
‘iq¿ W;aidyhlska úYd,
fjkila l< yelsh’
To jevqKq ld¾h Y+r;ajfhkaa msß iqúfYaIs yelshdjkaf.ka hq;a ldka;d ,S.h yd iïnkaOj fndfyda b,lal .Kkdjla iemsrE fmd,sia mÍlaIl Yla;s foaú tlai;a cd;skf a .a f.!rjdkaú; jq cd;Hka;r idu idOl iïudkfhka msÿï ,eîh joka | wcq,s ;=,aishka
we*a.ksia:dkfha t'cd' iyh ¥; fufyjfrys fh§ isák Yla;s foaú
bkaÈhd o¾Yk
n
88
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
ldka;d fmd,sia ks,Odßkshkaf.a ;;ajh jeä ÈhqKq lsÍu msKsi wk,iaj l%shdldßjQ weh thskqÿ fkdkej;S fmd,sish ;=< m%cd;ka;%jdÈ m%;sm;a;Ska ilid .ekSu ;=<ska we*a.ksia:dk fmd,sishg ;u b,lal imqrd .ekSugo iyh ,nd ÿkakdh' tfukau ,sx.sl yd ia;%S mqreI Ndjh u; mokï jq m%pkav;ajfhka mSvd ú£ mqoa.,hkag idOdrKh ,nd §u i|ydo Wr ÿkakdh' tfia jQj;a tlai;a cd;skaf.a cd;Hka;r iqnidOl iïudkh ,nd §fï mqj; weh fj; f.k wdfõ úiauhls' zzuu ys;=fõ uu olskafka ySkhla lshd' fï jif¾ iïudk,dNsksh uu nj lSjdu th úYajdi lr .kak neßj B fï,h lsysm úglau kej; kej;;a ne¨jd' ug ±fkkafka uu widudkH hula lr fkdue;s njhs' b;d ÿr neyer bka§h .ïudkhl idudkH miqìula ;=< ye§ jevqKq .eyeKq <ufhl= jQ ug isysk ;snqfKa keye' ug wjYH jqfka fyd| ukqIHhl= ùu muKhs' fldfydu jqk;a ksy;udkfhka hq;=j uu fuu iïudkh ndr .kakjdZZ' fufia mjikafka fï jk úg we*a.ksia:dkfha t'cd' iyh ¥; fufyfha (UNAMA) ksr;j isák fuu fmd,sia ks,Odßkshhs' fuu ;r.ldß iïudkh u.ska Wmydr mqolr we;af;a tlai;a cd;skaf.a idu fufyhqu ;=< w;s úfYaIs; jQ f,i fiajfha fhfok ldka;d fmd,sia idu idOljßhghs' fuys wruqK jkafka f,dj mqrd idu fufyhqï ;=< fmd,sisfha ld¾h Ndrh ms,sn| wjfndaOh m%j¾Okh;a t;=< ldka;d fmd,sia ks,Odßkshkaf.a N+ñldj ms<sn| wjfndaOh ,nd §u yd ish¿ rgj,a ;=< t'cd' idu fufyhqu i|yd iyNd.s;ajhg Èß §u;ah' cïuq ldYaó¾ ys WOïmQ¾ Èia;%slalfha Nd¾krd .ïudkfha noaO mjq,l Wmka Yla;s orejka mia fofkl=f.ka hq;a mjq,l isjqjekshdh' Yla;sf.a <ud ld,h f.jqfKa le,fhka or f.k tau .ïudkfha fuda, ysñ ;u mshdg iyh ùu yd yrl=ka we;s lsÍu hk
lghq;= iu.hs' zz.eyeKq orejkag wOHdmkh ,nd §u ms<sn| lsisu ±kqj;a Ndjhla fkd;sìKq ksid V mka;shg hdug fmr Tjqkaf.ka fndfyduhla mdi, yer .shd' uu ;SrKh l<d uu fldfydu yß wOHdmkh ,nkjd lshd' uefcd,agdfõ ;snqKq rcfha Wiia oaú;shsl mdi, fj; uu ieuodu ls'ó' 20 la weúof.k .shdZZ' weh fufkys lrhs' jhi wjqreÿ 16 § wehg ish uj wysñ úh' wef.a jeäuy,a ifydaoßhka ish¿ fokd ta jk úg újdy ù isá neúka ksjfia jev lghq;= Ndr jQfha ;reK Yla;s u;hs' zzta;a È.gu wOHdmkh ,nkak wjYHhs lshk uf.a ;SrKhg mshd iyh ÿkakd" tfyu fkdue;s kï ud yg fï jk úg ,eî we;s lsisjla ug ,efnkafka keyeZZ Yla;s mjihs' flfia fj;;a fmd,sishg iïnkaO ùu hkq weh lsis Èkl fyda is;d ;snqjla fkdfõ' zzfld,sðfha isák ld,fha ;uhs bkaÈhdfõ m<uq fmd,sia ks,Odßksh jQ lsrdka fíä ug wdo¾Yhla iemhqfõZZ weh mjihs' uq,skau wef.a fuu ;SrKhg Yla;sf.a mjqf,a wh tlÕ jQfha ke;' wef.a mshd iu. zzwe;s ùug fyda ke;s ùugZZ l< ixjdoh isysm;a lrk Yla;s fufia mjihs' zzTyqg jqjukd jQfha ud .=rejßhl jkq ±lSughs' Tyq mejiqjd .eyeKshla ùu ksid fmd,sishg ne|su f,fyis lghq;a;la fkdjk nj" Tyq Tyqf.a leue;a; ,nd ÿkafka uu wjxlj fiajh lrk njg;a uf.a n,h whq;= f,i Ndú;d fkdlrk njg;a ud tlÕ jQjdg miqjhsZZ cïuq yd ldYaórfha ia:dk Ndr ks,Odßkshl (SHO) f,i fiajh l< Yla;s cïuqys ldka;djka muKla isá fmd,sishl;a SHO ;k;=ru ±rejdh ^2009-2012&' újdy u;fNao j, isg .Dyia: m%pKav;ajh yd ÿIKh lsÍu hkdÈ jq ldka;d meñK,s 3"000 lg wêl m%udKhla úuiñka weh ldka;d l=áh ;=< SHO f,i fiajh l<dh' we*a. ksia:dkh fj; ;udg ,enqKq udrefõÈ wef.a mjqf,a wh tu ¥; fufyhg iyNd.s ùug úfrdaOh m< l<y' zztys ;snqKq ;;ajh
ckjdß - fmnrjdß 2015
n
89
n
w w w. i n d i a p e r s p e c t i v e s . i n
ixjdoh
we*aa.ka ldka;djf.a .eg¿ j,g ijka foñka
Like MEA INDIA
Follow @MEAINDIA
Channel MEA india
bkaÈhd o¾Yk
fya;=fjka Tjqka uf.a wdrlaIdj ms<sn|j ìh ks¾udKh lr §u;aZZ Yla;s mjihs' miq.sh jir 14 l ld,h ;=< Yla;s foaú jQjd' fï iïudkh ud ,enqjdg miqj uf.a yg Ôú;h fkdfhla wNsfhda. ch.%yKh ms<sn|j fukau f.k wdfõh' tfy;a fuu /lshdjg we;s uf.a lemùu Yla;su;a yd ±ä ldka;dj tajd ms<sn|j Tjqka wdvïnrhg m;a miq.sh 14 jir b;d myiqfjka ch .;a;dh' fjkjdZZ' .eyeKq orejkag mqrd Yla;s úkh .rel ldka;djla jk mdi,a ;=< wdrlaIdj ,nd foaú fj; Yla;s jrm%ido wysñ ck;djf.a §fï wdrlaIl jevigykg Ôú;h f.k úfYaIfhka ldka;djf.a Ôú; odhl fjñka we*a.ksia:dkfha wd wNsfhda. jeä ÈhqKq lsÍfï ,d wef.a jk ldka;d fmd,sia ks,Odßkaaf.a .Kkdjls' W;aidyh yd iïnkaOjk f,i ;;ajh jeä ÈhqKq tfy;a fuu ish¿ fokdg wdrOkd lrhs' lsÍug iyh ÿka Yla;s zz;udg we;s ksoyi;a wfkla mjid isáhs' Yla;su;a ±ä whf.a ksoyi yd .re;ajh;a i;H jYfhkau we*a. ldka;dj tajd ms<sn|j ish¿ fokdgu wjfndaO ksia:dkfha .eyeKq ish,a, ch orejka .Kkdjlf.a lr§ug ug wjYHhs' iudc" .;a;dh wd¾Ól" foaYmd,k yd fjk;a mrudo¾Yh njg m;aù wdmodjka iu. igka lsÍug we;s wehf.a wä mdf¾ ;ukag we;s Yla;sh ms<sn|j ish¿ fokd" .uka lrkakg fndfyda msßia fj;s' úfYaIfhka ldka;dj ±kqj;a úh hq;=hs' zzuf.a wruqK jkafka ldka;djkag uu yeu fokdf.kau b,a,d isákafka isÿjk wmrdOj,g tfrysj igka mSvdjg m;aj isák whf.a wvqu ;rfï tla lsÍu;a Tjqkag wdrlaIdj ,nd §u;a whl=f.aj;a Ôjk ;;ajh k.d isgqùug mjqf,a" iudcfha yd rfÜ ixj¾Okh meñfKkak lshdhs' iq¿ W;aidyhlska úYd, fjkqfjka l%shd;aul ùug yels fjkila l< yelshsZZ weh mjihs' wdrlaIdldß jg msgdjla Tjqkag
n
90
n
ckjdß - fmnrjdß 2015
Follow MEA INDIA
Like MEA INDIA
Follow MEA india
Follow @MEAINDIA Channel MEA india
YouTube
INDIAN Diplomacy
Like
followers
5,00,000 +
9 million + views
#digitaldiplomacy
3,00,000 + followers
For Passport/Visa Follow @CPVIndia
Google+
2,50,000 +
followers
YouTube
50,000 + subscribes
Follow @INDIANDiplomacy
Google+
views
4.8 million +
Channel
INDIAN Diplomacy
Sinhala