bkaÈhd o¾Yk
30 jk fj¿u n ksl=;=j 2 n ud¾;= - wm%f s h,a 2016
pkaÈ.d¾ bÈlsÍï ks¾udK Ys,amh .fõIKh lrñka
ixialD;sh cdhsmQ¾ idys;H Wf<<
m%.;sh iQ¾hd jHdmD;sh
ixjdoh §msld mdÿfldaka
fmdÜmqß bka È hdfõ meje;a ù ug ks h ñ; W;a i j nhsYla;s
W;aijh úfYaIfhkau, islajreka úiska mkacdnfha § iurkq ,nkakl’. by< iy my< l=, m%cd w;r fjki uq,skqmqgd oukq ms‚i 10 jk isla .=re úiska Ld,aid ia:dmkh lrk ,o Èkh thhs. ljodo( wm%sfh,a 13 fld;ek§o( mkacdnh, bkaÈhdj
fyda,d fudyd,a,d
wïfíoald¾ chka;s
fyda,d fudyd,a,d jd¾Isl isla W;aijh mkacdnfha wdkkaomQ¾ iySí .=reoajdr ys§ m%Odk jYfhka ieuf¾’ th islajrekaf.a kj jk .=rejrhd jQ .=re f.daìkaoa isx úiska hqo mqyqKqj iy ldh irU wd.ñl fm<yrla f,i lrf.k hdug isla m%cdfõ .; is; Yla;su;a lrkq ms‚i y÷kajd fok ,§. ljodo( ud¾;= 25-27 fld;ek§o( mkacdnh, bkaÈhdj
fuu jif¾ wm%s fh,a 14 jk Èk ndndiydí NSïrdfjda wïfíoald¾f.a 125 jk ckau ixj;airh cd;sh úiska iurkq we;’ uOHu rch wdpd¾h wïfíoald¾f.a ckau Èkh cd;sl nkaOq;aj$iu¾id; Èjdia f,i ms<sme§ug ie,iqï lrñka isà. ljodo( wm%sfh,a 14 fld;ek§o( bkaÈhdj mqrd
fndayd.a îyq
uq¿ ;=ka îyq w;ßka jvd;au jeo.;a jkak, fndayd.a îyq weiEï udi l%ufha fndayd.a uig fhfoa’ frdka.d,s îyq f,iska o ye¢kafjk, th BidkÈ. m%dka;fha lDIs iufha wdrïNh iksgqyka lrhs. ljodo( wm%sfh,a 14 fld;ek§o( weiEï, bkaÈhdj
uy isl=rdod
thska l,ajdß lkafoa § fhaiqia jykafia l=reism;a lsÍu iy urKh wkqiaurKh flfrk w;r mdial=jg fmr isl=rdod Èkfha fhfoa’ fhaiqia jykafiaf.a wjidk Èk lsysmh ksrEmKh lsÍug iuyr foajia:dk hd{d, .S;sld, úfYaI fufyh, lefrd,a iy ùÈ kdgH l%u wkq.ukh lrhs. ljodo( ud¾;= 25 fld;ek§o( bkaÈhdj mqrd
f,dal Wreu Èkh
f,dalh mqrd jgkd j;alï iy ixialD;sl Wreuh wdrlaId lsÍu ms‚i ck;dj w;r wjÈu;a Ndjh ikd: lrkq ms‚i hqfkiaflda ixúOdkh úiska fuu Èkh ia:dmkh lrkq ,eì‚‘ fuu Èkh i,l=Kq lrkq i|yd, úúO wjÈu;a Ndj ks¾udKl l|jqre iy l%shdldß;aj ixúOdkh flf¾. ljodo( wm%sfh,a 8 fld;ek§o( bkaÈhdj mqrd
fmrjok bkaÈhdj iy m%xYh w;r Ñrd;a ld,Sk YsIagdpdruh iïnkaO;dj fuda.,a md,k ld,fha isg f,dal uyd ix.%du fol ld,fha bkaÈhdkq fin¿ka oyia .Kkla m%xY ìï wdrlaId lsÍu Tiafia w;S;fha isg wefohs' bkaÈhdj úIhfhys m%xYh úiska olajk ,o uQ,sl iyh iy w¾nqo wjia:dj,§ iaffjÍ;ajh ie,lSfuka oela jQ iyh fuu iïnkaO;dj ;j;a Yla;su;a l<dh' wo" bkaÿ - m%xY oaùmd¾Yaúl kHdh m;%h ;=< foaY.=K úm¾hdij,g tfrysj igka je§u jeo.;a fldgila ù ;sfí' m%xY ckdêm;s" *%ekafldhsia fyd,kafâ ue;s;=ud" ish bkaÈhdkq ixpdrfha §" meßia iuq¿fõ ;j;a w;alr .ekSula jQ iQ¾ n, ikaOdkfha uyf,alï ld¾hd,h .=¾.dfjdaka ys § iudrïN lrk ,§' 2020 iy bÈßhg b,lal lr ilia lrk ,o b,lal iy fmdfrdkaÿ m%;s{d l%shd;aul lsÍu tys wruqKhs' bkaÈhdj ish yuqod n,h" ixialD;sl idr;ajh iy wd¾Ól NjH;d ixo¾Ykh l< 67 jk ckrc Èk ieurefï m%Odk wdrdê;hd jQfha o fyd,kafâ ue;s;=udh' yjq,aldß;ajh fldgfia§" wms bkaÈhdj iy m%xYh w;r tlsfkldf.a m%ùK;ajh iy l=i,;d jeäÈhqKq lsÍu ms<sn| ;dlaI‚l m%d.=KHh yjq,a lr .ekSu wrNhd wjfndaOd;aul .súiqula w;aika l< whqre idlÉPd lrkafkuq' wms tfukau ckrc Èk fm<md,sfha .uka .;a 35 jk mdn, frðfïka;=jg wh;a m%xY fin¿ka - tjeks Wf<,lg iyNd.s jk m<uq úfoaYSh we‚h m%xYhg wh;a fin¿ka ùh hk idOlh Woa§mkh lrkafkuq' ixialD;sh fldgfia §" wms Tng cdhsmQ¾ idys;H Wf<, fj;ska wdrxÑ ud;%hla f.fkuq' f,dalfha úYd,;u idys;H j,ska tlla jkafkys kjjk ixialrKh" ft;sydisl bkaÈhdkq oekqï moaO;sj,g W;al¾Ihla imhñka ueo fmrÈ. ke.S tk j¾;udk msì§ï W¿mamd olajñka mq¿,a mrdihl m%Yak wdjrKh lrhs' Wreuh msgq w;r yhsoardndoa ys msysá jrl wu;lu lr oud ;snqKq kuq;a oeka úi,a ud<s. ksuejqula f,i ie,flk úiaucklh w;ßka Tn f.khhs' m%.;sh fldgfia §" wms iQ¾hd jHdmD;sh .ek l;d lrk w;r th foaYfha .%dóh ck.yKh w;r msßiqÿ n,Yla;s ;dlaIK j¾Ok lrd msúiqï .ekSug wjYh úoeySï ud¾.h b,lal lrhs' Tn ìyd¾ m%dka;fha Wm; ,nk j¾K imsß is;=jï w;aolsk w;r tajd cHdñ;l yev;," weÕs,s ;=äka" mskaif,ka" .sksl+frka iy iy iajNdúl idhñka m%d:ñlj flfrk kuq;a l,dj msgq ta neõ i|yka lroa§" .fõIKh msgq w;r Tn olskafka m%Odk fmf<a f;a j;= rfgys ork ;ek .ek f;dr;=re ì|ls' wms tfukau pkaÈ.d¾ kqjr .ek l;d lrñka ta yd ne¢ m%xY n,mEï iy kùk bkaÈhdkq kd.ßl ks¾ñ;fha wÉpqj f,i th ie,lfkafka wehso hkak lshkafkuq' fiahdoiqka msgq islSï ys ieÕjqKq wNrK fidhd §fï ixpdrhlg Tn tla lr .kakd w;r fï BidkÈ. m%dka;fha fk;a mskjk oiqkska Tn uú; lrjkafkuq' ixjdoh msgq w;r" wms rx.k Ys,amskS" §msld mdÿfldaka iu. i,a,dmhlg Tng bv i,ik w;r mSl=" ;udId iy nðrdfjda uia;dks jeks u;lfha isák rx.k m%;sNdjla iksgqyka l< wef.a id¾:l j¾Ih - 2015 - igykla ;nkafkuq' weh ;uka lrk ld¾hh .ek we,aula ohdjla we;sj isàu ke;akï ;uka we,aula ohdjla olajk foh lsÍu jeo.;a foa nj wmg mjik l;dj Tng f.k tkafkuq' kuq;a jvd;au jeo.;a f,iska" Tn udj; Tiafia Tnj o¾Yk ú¢h hq;af;ysh'
bkaÈh
30 jk
fj¿u
d
n ksl
=;=j 2
n ud ¾;= wmf s% h,a 2016
úldia iajrema pkaÈ Ys,amh.d¾ bÈlsÍ .fõI ï ks¾u Kh l dK rñka
ixial cdhsm D;sh Q¾ idys ;H
Wf<<
m%.; sh iQ¾hd jH
dmD;
sh
ixjd oh §msld md
ÿflda
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
3
n
ka
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
bkaÈhd o¾Yk
30 jk fj¿u n ksl; = j = 2 n ud¾;= - wm%f s h,a 2016
ixialdrl( úldia iajrema iydh ixialdrl( ksÅf,aIa älais;a úfoaY lghq;= wud;HdxYh ldur wxl 152, ta - wka;h, Ydia;%S Njka kj È,a,sh, 110001 bkaÈhdj ÿrl:k( 91'11'23388949, 23381719 *elaia( 91'11'23384663 fjí wvúh( http://www.indiandiplomacy.in Tnf.a m%;spdr $ úuiSï i|yd( osdpd2@mea.gov.in
uelaiafmdaIqj¾ óähd .DDma bkaähd mqoa.,sl iud.u m%ldYl yd m%Odk fufyhqï ks,OdÍ( úldia fcdydß m%Odk úOdhl ks,OdÍ yd l<uKdldr wOHlaI( m%ldIa fcdydß úOdhl ixialdrl( fi!rí gkaLd m%Odk ld¾hd,h uelaiafmdaIqj¾ óähd .DDma bkaähd mqoa.,sl iud.u 246 jkf.dvke.s,a,, 3 jkuy,, ´la,d - 3 wÈhr, kjÈ,a,sh110020" bkaÈhdj ÿrl:k( +91.11.43011111, Fax: +91.11.43011199 CIN No: U22229DL2006PTC152087 Tnf.a m%;spdr $ úuiSï i|yd( indiaperspectives@maxposure.in
úuiSï | MMGIPL i`oyd ÿrl:k( +91.11.43011111 *elaia( +91.11.43011199 www.maxposure.in
bkaÈhd o¾Yk wrdì" nydid bkaÿkSishd" bx.%Sis" m%xY" c¾uka" yskaÈ" b;d,shdkq" meIafgda" m¾ishka" mD;=.Sis" reishdkq" isxy," iamd[a[" fou< iy Ök NdIdj,ska m%ldYkh flf¾' bkaÈhd o¾Yk úldia iajrema, iu f,alï ^tlaiamS& iy ks, m%ldYl, úfoaY lghq;= wud;HdxYh (MEA), ldur wxl 152 “ta” l=¿K, Ydia;%S Njka, kj È,a,sh -110001 f.a m%ldYkhla jk w;r úfoaY lghq;= wud;HdxYh fjkqfjka m%ldYkh lrkq ,nkafka uelaiafmdaIqj¾ óähd .Dma bkaähd m%hsfjÜ ,sñgâ, (MMGIPL) 246 jkf.dvke.s,a,, 3 jkuy,, ´la,d - 3 wÈhr, kjÈ,a,sh110020, bkaÈhdj - úisks¡ bkaÈhd o¾Yk jirlg 6 jrla m%ldYhg m;a fõ¡ ish¿u ysñlï weúßKs¡ fuys m<jk ,sms” ie,iqï yd $ fyda PdhdrEm bkaÈhd o¾Yk ys wkque;sh we;sj Ndú;d l< fyda kej; ks¾udKh l< yelsh¡ MEA yd MMGIPL, úfYaI b,a,Sula fkdue;sj imhk ,o ksIamdok, w;a msgm;a, PdhdrEm, ie,iqï úksúoNdjh yd fjk;a oE j,g isÿjk ydks fyda mdvq ms<sn|j j.lshkq fkd,efí¡ iÕrdj ;=, we;s woyia w;HjYHfhkau MEA fyda MMGIPL ys woyia fkdjk nj i,lkak¡
tkak wm yd( http://www.facebook.com/MEA http://www.twitter.com/MEA http://www.youtube.com/MEA —bkaÈhd o¾Yk˜ msgm;a i|yd wdikak;u bka§h ;dkdm;s ld¾hd,h wu;kak¡
24
we;=<; 52
88
12
yjq,aldß;ajh
iudf,dapkh
YsIagdpdrd;aul ne£ï ;r lr.ekSu..........................06
bkaÈhdkq iriaj;S cmdkfha §
yjq,aldß;ajh bkaÿ m%xY in|;d iúu;a lsÍu.................................12
uQ,drïNh ´tkaÔiS rka i,l=Kq ;nhs.....................................20
Wreuh yhsødndoa rdclSh ud<s.d ixpdrh............................. 24
Wreuh f,da;d,a YsIaGdpdrh t<sorõ lsÍu............................ 34
m%.;sh wx.dr uqla; mßirhla lrd..................................... 38
fiahd oiqka
fnkaihsfgka fjhsa................................................59
.fõIKh ie,iqï iy.; kd.ÍlrKfha ixfla;h..................64
.fõIKh rkska ,shefjk f;a l;dj......................................68
l,dj uOqNd‚ ys wmQ¾j;ajh............................................ 76
bjqï msyqï kj mgka .ekaula iurñka.....................................80
bjqï msyqï
fkduiqre w,xldrh...............................................42
fyd|u foa ri ú¢kak............................................86
ixialD;sh
ixjdoh
wdorfha jpk fjkqfjka........................................52
yeuodgu .eye‚h ud Èßu;a lrhs........................... 88
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
5
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
yjq,aldß;ajh
YsIagdpdrd;aul ne£ï ;r lr.ekSu f,aLk.; cd;sl Wreu iy f,aLk ixrlaIKh lsÍu yd m%isoaO lrùu i|yd ;dlaIK mejÍu yd äðg,a yqjudre moaO;shla fjkqfjka iyfhda.S;djhlg meñŒug bkaÈhdj iy m%xYh tlÕ;djhlg meñK we; joka | uhqß uql¾Ô
ة
كo b يs شL K b ي g خي خ e a S ش كst ش ب g L a a e ب e
م
يك ى S
bkaÈhd o¾Yk
n
6
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
K
b ى t a م
ة
m%xY ckm;s *%ekafldhsia fyd,kafâ uy;d úh yels w;ru fjkila we;s lsÍug iu;a ckrc Èk /<sh krUk w;r;=r bka§h ckm;s ;j;a m%;sm,hla o bkaÿ-m%xY oaúmd¾Yaúl in|;d wdpd¾h m%kdí uql¾Ô iy w.%dud;H kf¾kaø j, ;sì‚' fudaä uy;d iuÕ iemmyiqfjka ys|f.k isá 2015 Tlaf;dan¾ ui 28 jeks Èk bkaÈhdj foaYmd,ksl úoaj;ayq bkaÈhdj iy m%xYh f,aLk.; cd;sl iy m%xYh w;r WmdhYS,s Wreu ixrlaIKh lsÍfï" f,aLk.; Wreuh yjq,aldß;ajh ms<sn| idlÉPdfõ ixj¾Okh lsÍfï iy m%cdi;= ixrlaIKh” fhÿKy' fï idlÉPd j, m%Odk lsÍfï wruq‚ka l,algd cd;sl ixj¾Okh iy jYfhka wvx.= jqfha r*d,a iy mqia;ld,fha§ wjfndaO;d .súiqula m%ldYkh lsÍu kHIaál m%;sldrl .kqfokq" w;aika lrk ,§' m%xY rch úiska fjkqfjka jQ wjfndaO;d bkaÈhdfõ iaudÜ k.r ixj¾Okh miq.sh jir 7la mqrdjg lrñka .s ú iq u lg lsÍug m%xY rcfha iyh ,nd isákafka bkaÈhdfõ ,shú,s iy bkaÈhdj;a m%xYh;a .ekSu iy foaY.=‚l úm¾hdij,g mqrdK f,aLk ixLHdxl njg w;aika ;eîh tfrysj igka lsÍug msysgqjkq ,enQ yerùug bkaÈhdj W;aidy lrk wka;¾cd;sl iq¾h n, moku jeks ksid fuu .súiqfuka rgj,a fol jeo.;a ud¾;Dldh' ksielfhkau" fï ish,a,gu w;r jvd by, iyfhda.s;djhlg ux újr ù fuu in|;dj iúu;a lsÍug fnfyúka odhl we;s ksidfjks' fuu jHdmD;sfha jákdlu
w.%dud;H kf¾kaø fudaä iy m%xY ckm;s *%ekafldhsia fyd,kafâ ue;s;=uka,d kjÈ,a,fha §
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
7
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
yjq,aldß;ajh
w;amsgm;a läkñkau ixLHdxlkh lsÍug kshñ;hs
bkaÈhd o¾Yk
n
8
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
Wf<,g iyNd.S jQ ixialD;sl wud;HxYfha taldnoaO f,alï ^mqia;ld,& Y%shd .=yd fukúh
ñ,l< fkdyels nj lsj hq;= fkdfõ' iyfhda.s;dj jeo.;a ld¾hNdrhla bgq lrkq fuu wjfndaO;d .súiqu ksid bkaÈhdjg we;s nj bkaÈhdfõ u;hhs' 2014 jif¾ iy m%xYhg ;dlaI‚l {dkh yqjudre lr ckdêm;s uql¾Ô úiska msysgqjkq ,enQ mqia;ld, .ksñka wod< lafIa;%j, wfkHdkH jYfhka ms<sn| cd;sl fufyfha úfYaI;u wruqK jk l=i,;d iy YlH;d j¾Okh lr .ekSug fï cd;sl w;;H mqia;ld,fhka rfgys we;s yelshdj ,efí' iuia;hla cd;sl mqia;ld, .Kkdju jYfhka .;a l< Tjqkaf.a äðg,a f,i noaO lrñka rch cd;sl w;;H fuu È.=ld,sk ino;djg i;= w;súYd, iïm;a m%udKh mqia;ld,h m%dka; ixialD;sl iyfhda.s;dfõ ud¾..; lsÍug n,dfmdfrd;a;= mqia;ld, f.dkaku ;j;a w¨;a msgqjla fmr<Sug fjhs' WodyrKhla f,i" iuia; äðg,Shj iïnkaO Tjqkg yelshdj ,efnkq bkaÈhd iy ¥ro¾Yka .=jkaúÿ,s lsÍu b,lal lrhs we;' bkaÈhdfjka ixlD;sl fiajdjka yuqfõ ÿ¾,N y~ wud;HdxYfha taldnoaO f,alï mg hkdÈh ;sfnk w;r udkj ^mqia;ld,& Y%shd .=yd fukúho m%xYfhka m%xY iïm;a ixj¾Ok yd ixialD;sl iy wud;HxY cd;sl mqia;ld,fha iNdm;s nDfkda rlhska j, ta ydu jákd ÿ¾,N .Kfha fmd;am;a uy;do .súiqug w;aika ;nk ,§' ,shlshú,s msreKq ksoka jÿ¨ ;sfí' flfia cd;sl w;;H mqia;ld,h msysgqùug fuu jqjo" fuu øjH ish,a,u .nvd ù we;af;a f,aLk ixLHdxlkh lsÍu yd fjk;a wod< úúO úúO ia:dk j, úúOdldr wdh;kj,h' lafIa;% i|yd m%xYh iuÕ we;slr.kakd uE; ld,fha§ fuu uq,dY%h j,ska iEfyk
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
9
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
yjq,aldß;ajh
;rï m%udKhla ixLHdxlkh lrk ,o kuqÿ nkao¾ld¾ Tßfhkag,a m¾fhaIK wdh;kfha tajd k.=.; lr we;af;a úúO fjí wvú j, oeka .nvd lr we;s ß.afõo f,aLk tl;=j iy fiajdodhl j,hs' cd;sl w;;H mqia;ld,h w;am;a lr f.k fuu fufyhqu 2007 jif¾§ fïjd myiqfjka fijqï lr msúish yels w;alr.;af;a iqúi,a ch.%yKhls' wdldrhg fï úúO ia:dk tlg iïnkaO lr 2013 jir jkúg" cd;sl w;amsgm;a fufyhqu tajd ixúOdkh lrkq we;' úiska w;amsgm;a ,laI 37la muK fuu iyfhda.s;djfhka jd¾;d.; lr ;snQ w;r msgq ;=ka w;amsgm;a i|yd m%fhdackh .kakd ;j;a fldaáhlg jvd ixrlaIKh jk cd;s l jHdmD;shla jkafka w;amsgm;a lr ;j;a w;amsgm;a fldaá fufyjr oekgu;a i|yd jk cd;sl fufyhquhs' 2la muK ixLHdxlkh lr ,laI 37 la muK 2003 jif¾ msysgqjk ,o fuu ;sì‚' fuu w;amsgm;a cd;sl jk w;amsgm;a fufyhqfï mrud¾: jkafka w;;H mqia;ld,hgo wh;a jkq ixLHdjla bkaÈhdfõ we;s w;s úYd, we;' rg mqrd fuu fufyhqug f,aLk.; lr we; w;amsgm;a iïm; ixrlaIKh m%dfoaYSh uOHia:dk úYd, lsÍuhs' ukqIH m%cdfõ .Kkdjla ;sfnk ksid w;amsgm;a ixialD;sluh u;l igyka iy m%ldYk mjrd.ekSï" oekqï§ï iy ixrlaIK lghq;= ixrlaIKh lsÍfï wruq‚ka msysgqjd we;s iudfhdackh lsÍug th myiqjla jkq we;' hqfkiaflda wdh;kfha f,dalfha u;lh wdishdkq wOHhk lghq;= yd iïnkaO kï jevigykg we;=,;a lrk ,o mQfka ys tfldf,a *%ekalhsia ã tlaiaÜÍï TßhkaÜ kï
bkaÈhd o¾Yk
n
10
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
jfï( rg mqrd we;s uyck mqia;ld, kùlrKh yd äðg,Shj iïnkaO lsÍfï cd;sl mqia;ld, fufyhqug iyNd.S jQ bka§h ckm;s wdpd¾h m%kdí uql¾Ô¦ by<( w;amsgm;a ixLHdxlkh lrk ks,Odßka
m%xY wdh;kh úiska oekgu;a lrkq ,nk mqia;ld, jHdmD;sh fjkqfjka m%xYfha iyh ld¾hNdrhka óg fyd| ksoiqkls' meßisfha úuik w;ru ;u bkaÈhdkq ixÑ;h ukdj uq,ia:dkh msysá fuu wdh;kfha ld¾hd, ixúOdkh lr.ekSug bka§h m%ùKhkaf.a kef.kysr iy .s‚fldk È. wdishdj mqrd iyh n,dfmdfrd;a;= jk nj fuys§ i|yka msysgqjd ;sfí' bkaÈhdfõ;a" lsÍug jgfkah' fuu ixÑ;hg mqÿfÉß k.rfha 1955 jif¾§ ixialD;" m%dlD;" iy fou< cd;sl bkaÿfõo ^m%xY wdh;kh f,i& msysgqjk NdId j, w;amsgm;a oyia mqia;ld,h ;=< ,o uOHia:dkhla mj;S' tfldf,a .Kkla o l=vd lD;s 11000 la , wdh;kh oekg ;u ixÑ; Ñ;% l,d 2500lg is;shï iy is;=jï ;nd f.k isák w;r bkaÈhdkq wêl m%udKhla iy tl;=jla fukau úoHd¾Òka fj; myiqlï fjk;a jákd iïm;a mqiafld<m;a u; imdhfok kj f.dvke.s,a,la /ila o wka;¾.; ,shQ w;amsgm;a fj;g 1964 jif¾§ f.khkq fõ' ie,iqï lrk tl;=jla o we; ,eìh' lD;s 11000la muK o" ,o whqßka ish,a, is;shï igyka ixÑ;hla fiau isÿjqj fyd;a m%xY ixialD;" fou< iy uksm%j,ï NdId j,ska rch i;= fuu bka§h ,shlshú,s ,shejqKq mqiafld<m;a /ila o wvx.= bkaÈhdkq kshñ; wdldrhg kdudj,s.; lr idys;H ms<sn| mqia;ld,h ;sfnkafkao fuu bka§h w;;H mqia;ld,hg we;=<;a tfldf,a uOHia:dkkfhah' bkaÈhdj ;u flfrkq we;'
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
11
n
Like INDIAN DIPLOMACY
Follow @INDIANDIPLOMACY
Channel INDIAN DIPLOMACY
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
yjq,aldß;ajh
bkaÿ m%xY in|;d iúu;a lsÍu 67 jeks ckrc Èk ieureï Wf<f,a § ;u hqO Yla;sh, ixialD;sl n,mrdl%uh yd wd¾Óluh úNjh fudkjg f.kyer mdñka bkaÈhdj ;u f.!rjkSh m%Odk wuq;a;d f,i f;dard f.k ;snqfKa m%xY ckm;s, *%ekafldhsia fyd,kafâ ue;s÷ka h joka | uhqß uql¾Ô
bkaÈhd o¾Yk
n
12
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
by<( kjÈ,a,sfha mej;=Kq ckrc Èk /<sfha m%xY n, we‚ .uka¦ uqyqK; msgqj( bka§h ckm;s wdpd¾h m%kdí uql¾Ô iy bka§h w.ue;s kf¾kaø fudaä m%Odk wdrdê; wuq;a;d jk *%ekafldhsia fyd,kafâ iuÕ
m%xY cd;sl ffjoHjrfhla fuda.,a wêrdcHfha ixpdrh Widúfhys fiajh l< ta ÿr w;S;h olajd jir iSh w.ue;s kf¾kaø fudaä uy;d miq.sh jif¾ § .Kkla wE;g Èfjk §¾>ld,Sk YsIagdpdrd;aul fojrla meÍisfhys ixpdrh lsÍfï m%;sM,hla in|;djla bkaÈhdj iy m%xYh w;r mj;S' tfiau f,i fyd,kafâ ckdêm;s ;=ukaf.a fojk th m<uq iy fojk f,dal hqoaO j, bka§h ixpdrh f.dvke.sks' wfma%,a m%xY rdcHh fjkqfjka igka jeÿKq udifha §" bka§h w.ue;sjrhd bkaÈhdj iy m%xYh oyia .Kka bka§h fid,aodÿjkaf.a yg m%xY rch ixpdrh i|yd w;r fomd¾Yjhgu f,hska iy úßfhka iaÓr jQ w;r werhqï lrkq ,enQ w;r foieïn¾ fmdÿ idrO¾u iy j.lSï u; ia:djr bkaÈhdfõ we;s jQ w¾nqoldÍ ;;a;aj udifha§ foaY.=‚l úmd¾hdih f,i f.dvke.=kq yuqfõ m%xY rcfhka bkaÈhdjg iy ms<sn| tlai;a cd;Skaf.a iuq¿jg Yla ; s u ;a tys iaffjÍ;ajh fjkqfjka m%;sm;a;s ^fldma 21 iuq¿j& iyNd.S ùug Tyq ie,iqï iy.; .rel f,i fmr<d ,enqKq iyfhka kej;;a m%xYhg .sfhah' ieneúkau" yjq,aldß;ajhla ;j ;j;a Yla;su;a úh' wo jk úg" meßisfha§ w;aika lrkq ,enQ fuu ;sfí f,dj m%Odk fmf<a ckrc wdKavq w;sYhskau jeo.;a .kqfokqj ilia folla jk bkaÈhdj iy m%xYh lsÍug rgj,a foflysu kdhlhka w;r fomd¾Yjhgu fmdÿ idrO¾u iy j.lSï iy mßmd,k jHqy tlaj iduqyslj jev l<y' u; ia:djr f,i f.dvke.=kq Yla;su;a ie,iqï tneúka" m%xY ckm;s fyd,kafâ uy;d bka§h iy.; yjq,aldß;ajhla ;sfí' ckrc Èk /<sfha fmkS isàu" tlsfkld iuÕ
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
13
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
yjq,aldß;ajh
uqyqK; msgqj( rdÊm;a ys l=re¿ wei oiqkla¦ jfï( fudaä ue;s;=ud fyd,kafâ iy wdrlaIl wud;H ufkday¾ mßlald¾ ue;s;=uka,d iu.¦ my<( fudaä ue;s;=ud rdÊm;a ys§ *%ekafldhsia fyd,kafâ ue;s÷ka ms<s.kshs
iyfhda.fhka jev lsÍfuka o lKavdhula f,i f,dj wfkla rgj,a j,g tlaj uqyqK§fuka o wm rdcH folg w;am;a jQ m%;s,dN j, w,xldr idlaIshls' úúO cd;Skaf.a tlsfklg fjkia ne¢hd iy wfmalaId j,g tlfia .e<fmk" tfy;a wo mj;sk f.da,Sh ;¾ckhg iuia;hla jYfhka iduQysl ms<s;=rla ,ndfoñka meßisfha § ta .súiqu w;aika lrk ,oafoa úYd, wfmalaIdjlska hq;=jh' foaY.=K úm¾hdi j,g tfrysj igka lsÍu oeka bkaÿ m%xY in|;dj, oaùmd¾Yaùh kHdh m;%h ;=< jeo.;a fldgila jk nj wuq;=fjka lSug wjYH ke;' ckm;s fyd,kafâ iQ¾h n, ikaOdkfha uyf,alï ld¾hd,hh ish ixpdrh w;rjdrfha .=¾.dfjdaka ys§ újD; l< w;r th meßia iuq¿fõ ;j;a w;alr .ekSuls' b,lalh msysgqjd we;af;a 2020 iy bka Tíng wod< b,lal iy fmdfrdkaÿ m%;s{d l%shd;aul lsÍu flfrysh' fuu ixo¾Nh we;=<;" forg w;r úi,a iyfhda. hla jkq we;ehs wfmalaId flfrk w;r th kfjda;amdokSh ;dlaIK ud¾.fhka msßiqÿ iy yß; n,Yla;s ld¾hlaIu;d úi÷ï ixj¾Okh iy m¾fhaIKh jeä fufyjrla .kq we;ehs hkak Èfihs'
bkaÈhd o¾Yk
n
14
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
ud他;= - wm%sfh,a 2016
n
15
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
yjq,aldß;ajh
bkaÈhdfõ iy m%xYfha ióm iyfhda.s;djh
kHIaál n,d.drhla f.dvk.ñka isáhs' wdfrjd iud.u ,dika iy gqfn%da iud.u iuÕ .súiqula fujka fldaKhl isg bkaÈhdfõ iy m%xYfha w;aika lr we;af;a n,d.drfha hkaf;%damlrK isú,a kHIaál n,Yla;sh iïnkaOfhka we;s fldgia fï rfÜu ;eksh yels jk whqßks' fuu iyfhda.s;djho i,ld ne,Sï jeá' 2008 .súiqfuka udyeÕs ia:dkShlrKhla isÿfjkjd iema;eïn¾ ui kHIaál iemhqï muKla fkdj ,dika iy gqfn%da ix.uh bkaÈhdjg hqO fkdjk iud.fï yev;e,Sfï ;dlaIKh foaY.=‚l wjYH;d i|yd kHIaál fj<|dfï jeä ÈhqKq l< yels wdldrfha úm¾hdij,g fh§ug wjir ,nd ÿks' 2009 ;dlaI‚l yqjudrejla wdfõrd úiska tfrysj ke.S jif¾§ isú,a kHIaál .súiqula isÿ lrkq we;s ksid th ,dika isàu wo bkaÈhdkq bkaÈhdj iuÕ w;aika l< m%:u iy gqfn%days ksIamdok mrdih jeä - m%xY oaúmd¾Yaúl rg m%xYhhs' bkaÈhdkq kHIaál lrkq we;' rgj,a fol w;r;=r kHdhm;%fha n, fm!oa.,sl iud.u iuÕ tlaj idfmalaIj w¨;a iyfhda.s;dfõ jeo.;a fldgila wdfrjd kï m%xY iud.u fï Èkj, w¨;a me;slvla jkafka iaudÜ ù we; uydrdIag% m%dka;fha fÊ;mq¾ j, k.r j,g úfYaIfhkau wod< jk
bkaÈhdkq- m%xY jHdmdßl iuq¿fõ § w.ue;s fudaä iy m%xY ckm;s *%ekafldhsia fyd,kafâ uy;d, my<( m%xY ckm;s rdYag%m;s Njka j, wdpdr fm<md,sh ksÍlaIKh lrñka
bkaÈhd o¾Yk
n
16
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
w.%dud;Hjrhd m%xY ckm;s iuÕ
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
17
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
yjq,aldß;ajh
bkaÿ - m%xY m%Odk úOdhl ks,Odß ixiofha § w.ue;s fudaä iy m%xY ckm;s *%ekafldhsia fyd,kafâ uy;d
há;, myiqlï ixj¾Okhhs' nex.f,darfha Wux úiska ms<s.kq ,enQ w;r Tjqka tys we;s iqm%isoaO ÿïßh ud¾.h §¾> lsÍu i|yd hqfrda ñ,shk 200l ffY,uh Whk iy ;j;a ixpdrl wdl¾IK wdfhdackhg wu;rj pkaÈ.d¾" kd.amQ¾" mqÿfÉß keröug o .shy' k.r úfYaIfhka wruqKq lr.;a idïm%odhsl iyfhda.S;ajh we;s yqrenqyqá k.r jHdmD;sh i|ydo lr.kakd lafIa;% j,g wu;rj fuys§ rgj,a fol w;r hqfrda ì,shk 2lg jvd wdfhdackh ;%ia;jdohg tfrys wdrlaIKfha kj idfma l a I lsÍug m%xYh fmdfrdkaÿ ù ;sfí' isg ihsn¾ wdrlaIKh olajd;a iyfhda.s;dfõ ñka mqÿfÉß k.rh w;S;fha m%xY nyqmd¾Yúl wdrlaIK udOH iïnkaO w¨;a me;slvla fld,kshla jQ w;r cd;sl Wreuhla iyfhda.S;d olajd;a È.yereKq jkafka há;, f,i ixpdrlhka w;r iqm;, tys rdcHdrlaIl iy iqrlaIs;;d myiqlï ;ju;a wkkH jQ m%xY ixialD;sl iyfhda.s;ajhla o ;sfí' uOH ixj¾Okhhs ,laIK oelsh yelsh¦ bkaÈhdfõ m%:u m%udKfha nyq-ld¾h m%ydrl hdk ks¾ñ; k.rh f,i m%isoaO pkaÈ. 36la ñ,§ .ekSug we;s lr .; r*d,a d¾ ks¾udKh lrkq ,enqfõ f,a fldanqisfh¾ kï .kqfokqj;a iuÕ rgj,a fol w;r rdcHdrlaIl iaúia-m%xY cd;sl bÈlsÍï ks¾udK Ys,amshd úisks' fj<fy<|du o oeka j¾Okh fjñka mj;S' fï jif¾ bka§h ixpdrfha fhÿKq fyd,kafâ m%xY wdrlaIl iud.ï lsysmhlau fï rfÜ ckm;s ;=uka pkaÈ.d¾ j,§ bka§h w.ue;sjrhd ksIamdokh lsÍug leue;a; m< lr we;s w;r
bkaÈhd o¾Yk
n
18
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
fuu.ska bka§h rcfha uQ,sl ie,iqula jk — wh;a fn,af*da¾Ü j, m%xY fid,aodÿjka fï bkaÈhdfõ § ksmojkak˜ kï fhdackdl%uhg j¾Ifha ckrc /<sfha .uka lf<ah' fuu o úYd, msájy,la jkq we;' Wf<,g úfoia n,we‚hla f.da,Sh ;%ia;jdofha ;¾ckh iyNd.S jQ uq,au wjia:dj m%xY wdrlaIl iud.ï rgj,a folu y÷kdf.k we;s fuh jQ w;r bka bkaÈhdj lsysmhlau bkaÈhdfõ neúka fndfyda jdr .Kkla iy m%xYh w;r ksIamdokh lsÍug ;%ia; l%shd w;=.d oeóug;a we;s in|;djh Wkkaÿ jk w;r ;%ia;jd§ka kS;sfha /yekg yiq fudkjg meyeÈ,s fuu.ska bka§h rcfha uQ,sl ie,iqula lr.ekSug;a W;aidy f.k we;' lrhs' 2009 jif¾§ jk —bka È hdfõ § wdrxÑ iy f;dr;=re yqjudre fï wdldrfhkau ksmojkak— kï lr .ekSug bv ,nd fok m%xYfha neiaà, fhdackdl%uhg o úYd, ;%ia;jdohg tfrysj yjq,aj Èkfha yuqod msájy,la jkq we; jev lrk lKavdhula o ;sfí' /,sfhys uy;a óg wu;rj" bkaÈhdkq iy m%xY idvïnrfhka rdcHdrlaIl n,uq¿ j, ióm iïnkaO;djhla bka§h fid,aodÿjka .uka l< nj mj;sk w;r Tjqka l%udkql=, yjq,a yuqod wjidk jYfhka i|yka lsÍug jHdhdï j, fhfoa' 35 jk mdn, frðfïka;=jg iqÿiq hhs is;ñ'
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
19
n
Like MEA INDIA
Follow @MEAINDIA
Channel MEA INDIA
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
uQ,drïNh
´tkaÔiS rka i,l=Kq ;nhs bïmSßh,a tk¾ð fj;ska jir yhl ñ,§ .ekSfï w;aoelSfuka miqj, ´tkaÔiS úfoaYa f;,a ksidirKh lrkq ms‚i reishdfõ ;sria <sx leŒu lrhs joka | rdckHd fndaia
bkaÈhd o¾Yk
n
20
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
´tkaÔiS úfoaYa ys bïmSßh,a tk¾ð ngysr ihsîßhdfõ fgdïiala l,dmfha fufyhqï lrñka isà
´tkaÔiS úfoaYa iufha §" f;,a iy iajNdúl jdhq fkdi,ld yßñka w;ayer oeóu m%;slafIam lrk ixia:dfõ tf;r yia;h" reishdfõ bïmSßh,a ,§' wjidkfha §" ;SrKh iM,odhS úh yelsfõ' tk¾ð ixia:dj ñ,§ .;a w;r jeo.;alï ´tkaÔiS úfoaYa tlai;a ckmo ,sn¾á ßfidaiia iu. yjq,aldß;ajhlg t<eô w;r ;sria È. lsysmhla úh' j¾;udk ñ, uÜgïj, § f;,a óg¾ 1500 la jk ;sria <sx folla ñ, fo.=K fjoa§ bkaÈhdfõ úYd,;u f;,a .fõIK iud.u leŒug tlÕ úh' iafkaYafkdafha ish wruqo,ska fvd,¾ ì,shk 2'1 ys kjqkdla f*da¾fïIka ys msysá ´tkaÔiS la f.jk ,§' fmd;=.,a ixÑ; fuu <sx w;=ßka tl tlla Èklg úfoaYa f,dalh mqrdfjkau j;alï ú§u wiSre nj ikd: jQ w;r .Eia >k óg¾ 58000 la" øj .Eia ñ,§ .ekSug ´tkaÔiS ish wdodhñka jeäu ner,a 2313 la iy f;,a ner,a fvd,¾ ì,shk 101037 la ksIamdokh lf<ah' f;,a fldgi reishdkq rchg nÿ jYfhka 12 la wdfhda c kh f.jñka isáfhah' bïmSßh,a tk¾ð ksIamdokh Èklg ner,a 1200 la lsÍug ie,iqï ys j;alï reishdfõ ihsîßhdfõ jkq we;ehs wfmalaId flß‚' lrñka isà ngysr fldgfia fgdïiala l,dmfha wkd.;h foi n,ñka ´î kÈh jgd msysgd ;sfí' flfiafj;;a" ´tkaÔiS úfoaYa ys by< hful=g fmfkk f;la udkfhau ysfuka jeiS l<ukdlrKh iy miq fkdnisk lKavdhu ;sfnkq oelsh yels ìïlvla u;" ´tkaÔiS l<ukdldr wOHlaI tka fla j¾ud" wOHlaI bkaÈhdkq uõ iud.ï ñ,§ .ekSfuka bj;g hdug is;kakg fmd<Ujk ,o lgl;d ^fufyhqï& mS fla rdfjda iy m%Odk úOdhl
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
21
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
uQ,drïNh
tatkaÔiS úfoaYa ys bïmSßh,a tk¾ð leŒï wvúh
ks,Odß ^bïmSßh,a tk¾ð& tia ÿ¾.d m%idoa jevìug msúis w;r túg tys WIaK;ajh fi,aishia ßk 35 l w.hl úh' Tjqkaf.a kdhl;ajh ksIamdokh" ;dlaIKh iy ,dN u; muKla fkdj fuu wdmod iys; wjia:d ;=< jev lrk fiajlhkaf.a ffO¾hh mj;ajd .ekSug;a is;a fhoùh' my< m%;sodk ^ksiaidrKh wiSre& uÜgul msysá my< m%;sodkl oeä wdY ;=< bïmSßh,a tk¾ð ys ixÑ;j,ska ishhg 80 la muK w.=¿jeà ;snq wjia:dfõ§ iy idïm%odhsl úêl%u Ndú;fhka ksiaidrKh ,dNodhSj lsÍu wiSre nj fmkS .sh úg;a j¾ud wfmalaId w;a fkdyf<ah' ixÑ; .yKh j¾. lsf,daóg¾ 13000 la mqrd me;sÍ f.dia ;snqKq neúka" Tjqkag È.= ld,Skj /flkakg wjia:dj ;sfí kï muKla ,dN NjH;djla ;sfnk nj Tyq oek isáfhah' ´tkaÔiS úfoaYa lrd m%ido §ukdjla f,i meñ‚fha miq.sh foieïnrfha w.%dud;H kf¾kaø fudaä ue;s;=udf.a reishd ixpdrh w;r rfÜ fojk úYd,;u f;,a fl; jQ jekaflda¾fkÜ ys fldgiska ishhg 15 la ixúOdkhg tl;= lr .ekSug wjia:dj mE§uhs' jekaflda¾ flf;a ;u fldgi ,nd .ekSug ´tkaÔiS úfoaYa úiska fvd,¾ ì,shk 1'3 la reishdkq f;,a fhdaOhd jQ frdiafk*aÜ fj; f.jk ,§' iud.ï fol N+úoHd;aul iólaIK" fjr<dikak iy wla fjr< .fõIK fukau reishdj ;=< § yhsfv%dldnk ksIamdokh ms<sn| wjfndaO;d .súiqulg o w;aika ;eîh' bka§h w.%dud;H ;=udf.a ixpdrh f;,a wxYfha iud.ï jk bkaÈhka Ths,a" Ths,a bkaÈhd iy tiaid¾
bkaÈhd o¾Yk
n
22
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
we;=¿ iud.ï we;=<; o wfkl=;a .súiqï i|yd myiqlï i,ik ,È' taldnoaO m%jD;a;s ixlafIamhl§" fudaä ue;s;=ud forg w;r Wmdh ud¾.sl iïnkaO;d mßirh ;=<" ish úYd, iajNdúl jdhq ixÑ; iu.ska reishdj bkaÈhdfõ m%Odk n,Yla;s wdrlaIKhla úh yels nj mejiSh'
bÈßhg hñka" ´tkaÔiS úfoaYa f,dalh mqrdfjkau j;alï ñ,§ .ekSug fvd,¾ ì,shk 10-12 la wdfhdackh lsÍug ie,iqï lrñka isà' frdhsg¾ f.da,Sh NdKav iuq¿fõ§" yqfolau f;,a ñ, wvq wjÈj,§ f;,a ñ,§ .ekSug jvd taldnoaO;d iy iud.ñl w;alr .ekSï i|yd o újD; nj j¾ud mejiSh' t<fUk ;=ka
j¾Ifha §" ´tkaÔiS úfoaYa wm%sldj ;=< j¾;udk wdfhdackh jk fvd,¾ ì,shk 8 ; uqo, fo.=K lsÍug ie,iqï lrhs' by< m%d.aOk úhoï hgf;a iud.ï uQ,H wd;;sfhka miqjk wm%sldkq iy ,;ska weußldkq l,dmfha ixúOdkh i;= NjH;dj oek isák ´tkaÔiS úfoaYa fuu wjia:dj ;yjqre lr .ekSug iQodkñka miqfjhs'
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
23
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
Wreuh
yhsødndoa rdclSh
ud<s.d ixpdrh
yhsødndoa ienE iqkaor;ajh mj;skafka kùk k.rh bÈù we;s ;ek tys ft;sydisl yrfhks joka iy PdhdrEm | rdïpkao¾ fmka;=l¾
pd¾ñkd¾ iy fuld uiaðoa jeks iaudrl i|yd ksjykla jQ yhsøndoa" tys Ñ;a;dl¾IŒh ia:dk iy ydfõ,s i|yd iuDoaêh f,i ye¢kafõ' fuu jdia;=úoHd;aul pu;aldrhka .Kkdjla ieÕù ;ekam;a j we;af;a furg yer" we;eï ñksiqka" mÍlaIdldÍ jk tys mgq iudjl% ;=<h' kuq;a" ta flfia fj;;a jvd;au f;acdkaú; lSmhla kï" ksidïjreka Tjqka úiskau f.dvk.k ,o yd Ndú; kshqla; jk ,oafoa fudkjdo tajdh'
b;sydi .uk wv Y;lglg wêl ld,hla ;siafia" fuu ia:dk wNsryilaj mej;s‚' 1990 w. Nd.fhys tajdfhys m%jD;a;s uyck;djg ksl=;a lsÍug bv yßk ,§' ia:dk jgd we;s fma%u jD;dka; iy wNsryiaj, ks,xldrh ;ju;a m%n,j ñksiqkaf.a l,amkdfjys tî we;" tajd *d,dlakqud" fpdaõudy,a,d" iy mqrd‚ ydfõ,s fõjd" jfrl ksidïjrekaf.a rdcldÍ jdiia:dk w;=ßka tlla ù ;sìfha kï" rfgys fyd|u tajd w;r ;eka .kakd tajd f,i ie,fla'
bkaÈhd o¾Yk
n
24
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
yhsødndoays ksidï kS;sh wdrïN jQfha 1687§ f.d,afldkavd l+Üí Idysia ì| jeàfuka miq 1724§ wid*a cdys rdcjxYh msysgjQ ksiduq,a uq,ala hgf;ah' miqj" —ksidïjreka˜ kñka mejf;k Tyqf.a wkqm%dma;sl mrïmrd y;la yhsødndoa iy fvlEkays fldgia uq¿ukskau mdfya Y;l foll=;a ;j;a y;frka tll=;a ld,hla md,kh l<y' m%Odk jYfhka yhjk iy y;ajk ksidï rdcHld, w;r;=r ld,mßÉfþoh" m%N+ ukaÈr jeks bÈlsÍï jevlghq;= m%jdyhla u.ska i,l=Kq
ù ;snqKq fï ìu wo mj;sk Wodrï k.rh tl, fmr<d f.dvke.S ;snq‚' fïjd uydmßudKfhka k.rfha ksß; iy .s‚fldk ÈYdjkays tla;eka ù ;snq‚' —mer‚ k.rfha wkqm%dma;sl ksidïjre ;ksj f.dvkexjQ ukaÈrj, iïmQ¾K ìï m%udKh >k wä ñ,shkhlg;a jeä jk w;r Tjqkaf.a mqfrda.dóka l+Üí Idysia yd ii|k úg th ;j;a ;=ka .=Khla úh yelsh"˜ ysgmq fmdÿck fiajlfhl= iy yhsøndoa mokï jQ b;sydi{fhl= jk kf¾kao¾ Æ;¾ mjihs' Tn wdrïNl ia:dkh
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
25
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
Wreuh
fpdaõudy,a,d ud<s.d ixlS¾Kh
pdñkd¾ f,i f.k mer‚ k.rfha fld;ekl fyda isg ksß; fyda .s‚fldk ÈYdjkays .uka lrhs kï" Tng fï úN+;su;a ud<s.d j,ska iuyrla n,d.ekSug yelsh' —uE; ld, j,§" yhsøndoays ihsn¾ ;dlaI‚l /já,a,la we;"˜ hs mjik Æ;¾" —ft;sydisl wdl¾YKh" kjdì Ôjk l%uh iy lÈu wdl¾YŒh;aj tys iÕjd we;˜ hs lshhs' kuq;a fYdankd,xldr iy wêl;r iQrdlkjd rdclSh wx.khka ys wêl;r jdisodhl;ajh —úfoaYSh˜ hula i|yd fidhk f,dal msmdih ;=< jrla is;al¿ igyka uqøKhla fuu pu;aldrckl
bkaÈhd o¾Yk
n
26
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
ud<s.d ;=< b;sß lr ;nd we;' pdñkd¾ isg" jeo.;a ud<s.d ;=k kï( mer‚ k.rfha iaj¾Kuh ;%sfldaKfha isg ol=fKa *d,dlakqud" ngysr fpdaõudy,a,d iy kef.kysr foig mqrd‚ ydfõ,s h'
fpdaõudy,a,d ud<s.d w;=ßka jeo.;a iy uq,au tlla jk fpdaõudy,a,d bkaÈhdkq ksoyfika miq ish lD;Hh wjidk l< l=ï o¾nd¾ rdclSh ks, ksjdi ukaÈrh w,xldrj N+o¾Yk WoHdk iy
fpdaõudy,a,d ixlS¾Kfha we;s uq¿ ud<s.d y;frka" úYsIag f,i wdrlaId ù we;af;a w*ai,a uy,ah" th y;rjk ksidïf.ka miq" w*ai,a W!oa fvda,df,i kï lrk ,§' fuys úYd, jekSishdkq myka .i iy ì;a;s u; iy isú,su mqrd wêl;rj .,d .sh nodu ks¾udKh u.ska /iaùï Yd,dfjys fodrlv ks¾f,daNSj msÍ we;s m%xY rdclSh ú,dih biau;= lrhs' ud<s.h l,d iy ixialD;sl flakaøhla iy .DyNdKav" frÈms<s" fmd;a" wism;a iy fudag¾ r: n,we‚hla iy fudag¾nhsisl,a m%o¾Ykh lrk fl!;=ld.drhla njg mßj¾;kh ù we;' fuys we;s miq.sh iufha PdhdrEm" we÷ï" wdNrK iy fldKavd fudaia;r tl;=j lsisfjl= oelsh hq;=uh'
mqrd‚ ydfõ,s fpdaõudy,a,d isg ie;mqulg jvd wvq ÿrlska" pdñkd¾ys kef.kysr foig jkakg msysá" mqrd‚ ydfõ,s hkq ;j;a jdia;=úoHd;aul wreuhls' yhsøndoays kj k.rfha ie,eiau fudfyduâ lajd,s l+Üí Idya ^1580-1612& úiska
w*ai,a uy,a ms<s.ekSfï Yd,dj” fpdaõudy,a,d ud<s.h
úYd, lsß.re~ c,dY f.dvke.s,s lsysmhlska hq;a úYd, ixlS¾Khls' ud<s.dfõ úN+;sh uOHld,Sk wd.ka;=lfhl= úiska b;d fyd¢ka úia;r lr we;( —m%Odk p;=ri%fhys úYd, lsß. re~ c,dYhlska jgjQ w,xldr WoHdkhla we;" i| t<sh msß rd;%Sj, c,dYh iy úisfrk c,h wrdì ksfid,a,difha úia;r flfrk bkaøcd,sl WoHdk yd iei¢h yelshs˜' 1750§ y;rjk ksidï i,dn;a cqka úiska f.dvkexjQ" fpdaõudy,a,d hkq ud<s.d y;frys w;súYd, iïmsKavkhls" tys ksidïjreka rdcH ms<s.ekSï iy rdciNd /iaùï meje;ajQy'
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
27
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
Wreuh
mqrd‚ ydfõ,sud<s.fha ndysr fmkqu
ie,iqï l< úg" úYd, f,i mqo i;aldr Ôjk ú,dYh i|yd" úfYaIfhka we÷ï iy lrk idka;=jrfhl= yd rdcH ;dka;%slfhl= mdjyka i|yd Tyqf.a uy;a ,eÈlï ksid m%isoaO f,i Tyqf.a m%Odk WmfoaYl ó¾ fudañkaf.a úh" Tyq fuys f.dvke.s,af,a m<uq uyf,a ksfla;kh i|yd úYd, N+ñm%udKhla Tyq iïmQ¾K Èf.ys me;sreKq wä 240 È. we÷ï úfYaIfhka i,l=Kq lf<ah' w,audßhla iú lf<ah' by< iy miqj" f.d,afldkavdj ì|jeàu;a my< f.dia we÷ï f;dard.ekSug fpdaõudy,a,d iu." fojk wid*shd" ksidï l=ure i|yd w;ska yiqrejk isg ie;mqulg;a w,s Ldka ó¾ fudañkaf.a mjq, W;af;da,lhla o iú lr ;sî we;' wvq f jka tydhs k a úiska Tyqf.a mq;%hd jk" islkao¾ tl, Tyqf.a we÷ï iy mdjyka pdñkd¾ys cd i|yd w;am;a lr .;af;ah' we;=<;a úYd, wdhs;a;ï tl;=fõ kef.kysr 1803 ;rï uE;§ ksidï meñ‚ Wmldrhg Ndú; l<" fuu foig jkakg úg" Tyq Tyqf.a ksfla;kfha isg f.dvke.s,a," f,dj úYd,;u tl mqrd‚ ydfõ,s fpdaõudy,a,d fj; .uka lf<ah' f,i wo mjd ie,fla' we; miajk ksidï w*ai,a W!oa fvda,d y;ajk ksidï" ó¾ Tiaudka bmÿfKa ^1857-68& iy È.= ld,hla w,sLdka ^1911-48&" tys jdih l< jdih lf<a fuysh' Tyqf.a mq;=" ó¾ uydnQí Tyqf.a uj ne,Sug Èkm;d ud<s.djg meñ‚ w,s Ldka mjd 1869 § Tyq rcjQ miq ud<s.dfõ wuq;af;la úh' È.gu jdih lf<ah' Tgqkak ysñ l=ure" ó¾ 1971§" Tyqf.a mjq, rdcHh w;am;a lr uydnQí w,s Ldka Tyqf.a wêl;r iqj leu;s .ekSfuka jir 200 lg wdikak l,lg miq"
bkaÈhd o¾Yk
n
28
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
Map not to scale
f,dj È.u lEu we;s *d,dlakqud ud<s.dfõ we;s f,dj È.=u lEu fïi w;ßka tlla f,i ie,flkak
Ôj;a jk uqLrdï cd l=ure uqLrdï cd Ndrhg wkq.%yh oelaùug foam, mß;Hd. lf<ah' tys È.= fldßfvdar iu." m%Odk f.dvke.s,a," 18jk ishjfia hqfrdamshdkq jdia;=úoHd;aul w;S;h isys lrjkakls' nqreu f;alal j,ska idok ,o" we÷ï w,audßh" ;ju;a ydks ke;sj mj;S" ;jo Bfha ksu l<dla fuka kj fmkqulska hqla;h' ksidïf.a rka Tgqkak we;s .Dyfha md;ud,h fl!;=ld.drhla f,i mj;S '
*d,dlakqud TELANGANA
HYDERABAD
mqrd‚ ydfõ,s isg" *d,dlakqud ud<s.djg mojk úg uf.ys" pdñkd¾ isg ie;mqï 3la muK ol=Kg" lkaola u; th msysgd we;' th ie,iqï lr we;af;a b;d,s cd;sl jdia;= úoHd{fhl= úisks' rfgys jvd;au úN+;su;a ud<s.d w;ßka tlla f,i fuh ie,fla' f,dalfha Wiiau iy wk¾>;u l,d jia;= iy is;=jï lsysmhla
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
29
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
Wreuh
by< isg Trf,daiq uqyqKf;a Èidjg( mqrd‚ ydfõ,sfha fjdaâfrdnh mqrd‚ ydfõ,s ys isxydikh¦ mqrd‚ ydfõ,s
bkaÈhd o¾Yk
n
30
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
mqrd‚ ydfõ,s t<suyka oiqk
Ndú; fldg ilid rdclSh wuq;a;kaf.a .Dyh iuÕ ksidï tys meñ‚fhah' Tyq lsß.re~ f,i fuh Ndú; lr we;' fuu ud<s.dj msg.eg fm< Tiafia by<g meñK ud<s.h yryd ksidïjrekaf.a wfkla tajd fiau" hqfrdamshdkq .sfhah' rd;%sfha§" Tyq rd;%S wdydrh .;af;a" mer‚ rgj,a j,ska wdkhkh lr we;s" ñ, wêl ì%;dkH m%N+mka;s mef,aähdkq ú,dihg o¾YkShj .DyNdKav iy we;=<; fiao frÈ bÈlr we;s m%Odk bÈß fldgfiys fhdod ilik ,oaols' *d,dlakqud ;Ügqj u;h' k.rfha iy wyfia *d,dlakqud fyda fyda —wyfia levm;˜ wlalr 200la oelau Tyq ;j;a tys /£ug ksidï —wyfia levm;˜ mqrd me;sÍ we;' miqld,Sk b;sydi{ fudaykhg m;a lf<ah' wjidkfha" wla l r 200 la f,aLlfhl= jk ìla,sia we,äka Tyq ud<s.djg Tyqf.a we;s leue;a; mqrd me;sÍ we; fufia ,shhs" —tys uq,au f.dvk. m%ldY lf<ah' fuys§" i¾ úl¾ kakd i¾ úl¾ W,a W¾ud jrla Tyqf.a md,lhdg fmr wdpdr ksidï ó¾ uydnQí w,s Ldkag mjd Tyqj úiauhg lr" —i¾ld¾" fya wdma ys ld fya" wdma ys fla m;a lsÍug ud<s.dj keröug wdrdOkd lf<a fya ,sfha nkjdhd fya˜ hs lSfõh ^W;=udfKks" Tyq Ôú;fha w,xldr oE i|yd iyDofhl= neõ fuh Tn;=udf.auh" Tn;=ud fjkqfjkau idojk oek isá neúks' wfmalaId l< whqßka" fhdod.;a ,oafoah&' fuh mjiñka Tyq ud<s.dfjka ioygu wdldrhg w,xlD; yia;sfhla msg úYd, msßjr;a kslau .sfhah'
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
31
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
Wreuh
by<( *d,dlakqud ud<s.h¦ my<( mqrd‚ ydfõ,s ys fkajdik ukaÈr msúiqu
bkaÈhd o¾Yk
n
32
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
Tn fuu ud<s.hg we;=,a jk úgu" Tn l%Svd Yd,djla we;=¿ Yd,d lsysmhla we;' ,S mqgq olskafka i;r ÈYdfjys M,l i;rla uOHfha 102 muKlska hq;a" ish,a, w,xldrj leghï w,xldrj leghï l< lsß.re~ lr we;s iy ;sr frÈ Tgq ifuka m%fõY Yd,djhs' by< isú,sfuys idod we;s fNdackYd,dj iuyrúg w,xldr ì;=is;=jïh' m%fõY f,dj úYd,;u fNdackYd,djhs' ߧ cqì,s uKavmh” Yd,dj lsß.re~ msh.eg fm<la uq;=ka ñ;a;kaf.a ukaÈr j, Ôj;a ksidï jrekaf.a we;s hqfrdamshdkq wuq;a;kaf.a ùfuka úvdm;a jQ" wjidk ksidï" rka is x ydik is;=jï fm<la we;s ;j;a lsß. ó¾ Tiaudka w,s Ldka" uQis .Õ yryd ukaÈrh fõ re~ Yd,djlg uÕ fmkajhs' kj k.rhg .uka l< w;r tys .rdÈ jefgys oE;ska ,dïmq ord ud<s.djla ñ,§ f.k jdih lf<a isák iqkaor lsß.re~ m%;sud we;' m<uq uyf,a Tyqf.a ukaÈrh iy rdcldÍ ia:dkh úh' th tlsfkl fi!kao¾hd;aulj msreKq iy w,xlD; ksidï Tyqf.a wjidk Èk .; lsÍug f;dard.;a isú,sfuka úYd, jekSishdkq myka .ia t,af,k wjidk ud<s.h úh' tu f.dvke.s,a, oeka lska.a W;aij Yd,djla" fNdack Yd,djla" mqia;ld,hla" flda;s ^flafla& frday, kï frday,la f,i Ndú; .vq.=vd Yd,djla ^mhsmam ÿïmdk& iy ì,shâ flf¾'
*d,dlakqud ud<s.dj
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
33
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
Wreuh
f,da;d,a YsIaGdpdrh
t<sorõ lsÍu
wyuodndoa isg lsf,daóg¾ 80 la muK ÿßka msysá" f,da;d,a tys b;sydih yd idïm%odhhka .ek y~ k.hs joka | wks,a uq,apdkaoks PdhdrEm | ÈfkaIa Y=la,d
l%s'mQ" 2600 isg 1900 olajd bkaÿ ksïk fyda yrmamka YsIagdpdr tys Wiiau ;ek mej;sfha mßK; ixls¾K yd ;dlaIKdkql+, kd.ßl ixialD;sl uOHia:dkhla f,isks' bkaÈhdfjys" fuu f,dalv hq.fha kd.ßl ixialD;shla jvd;a ie,lsh hq;= yd fyd¢ka ixrlaIKh lr we;s njg y¾hdkd ys rdls.dß" rdcia:dka ys ld,snka.ka" mkacdí ys rdmq¾ yd .=crdgfha § oel .; yels jk ;ek fvd,dùr yd yrmamka YsIagdpdrfhys ol=Kq uqrfmd,la jQ f,da;d,a úh' fï w;r" f,da;d,a mn¿" ue‚la yd úis;=re NdKav ms<sn| fj<| lghq;= i|yd ie,lsh hq;= jrdh k.rhla ù we;' wo ojfia .=crdÜ ys nd,a l,dmfha msysáhd jQ o" f,da;d,a bka§h mqrdúoHd iólaIKh ^tatiawhs& úiska 1955 iy 1960 w;r leŒï j,g Ndckh úh' f,da;d,a ys bka§h mqrdúoHd iólaIKfha fl!;=ld.drh fuu k.r jrdh k.r ie,iqï ms<sn| .eUqre wjfndaOhla ,nd fohs' tys tlalf,l fuys ks¾udKh lrk ,oafoa msÕka NdKav" f,day jev yd mn¿ hk tajdfha lÈu len,s fYaI oelsh yel' fuhg f,dalv" ;U" .,a" fp¾Ü" lgq yd weglgq j,ska idok ,o
bkaÈhd o¾Yk
n
34
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
jia;= we;=<;a fõ' iEu tallhla nr iu. mä 0'05" 0'1" 1'2" 5" 10" 20" 50" 100" 200 iy 500 tall u; mokï jQ w;r" mßmQ¾K wkqmd;fha mj;sk .fvd,a u.ska tajd - yrmamka YsIagdpdrh ;=< Ndú; l< mä iajremh iú n,.ekaùug fhÿ‚" tallhla .a?ï 28 la muK" ke;akï bx.%SÍis wjqkaihla fyda .%Sl hqksldjlg iudkh' l=vd
jia;+ka uekSug iudk wkqmd; iu. tall .a?ï 0"871 Ndú; úh' bka§h mqrdúoHd iólaIKhg wkqj" f,da;d,a" cd;Hka;r fj<|du i|yd iïmQ¾K weisßhdkq m%ñ;Skag wkql+, jQ ;j;a nr ud,djla mej;s nj meyeÈ,sh' fuu fl!;=ld.drfha m¾ishdkq .,a*a yd wm%sldkq jrdh yd fj<|du ms<sìUq lrñka
th fjf<| k.rhla j mej;s njg foia fok f,da;d,a ms<sn| l,d;aul ksrEmKhla
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
35
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
Wreuh
uqød iy fi,a,ï nvq m%o¾Ykhg ;nd we;' m%Odk wmkhk NdKav jQ r;arka mn¿" we;ao<" fI,a fjä wdÈh we;' m%Odk m%o¾Yk NdKav f,i rka ud,hla" fudaia;r rgd yd Ys,d f,aLk iys; ;U rEm" laIqø mn¿" fïoiamdIdK yd fudaia;r tínjQ fgrd fldgd iS,a " f,day ì,S fldl=" j<¨ jeks úis;=re NdKav" isÿre iys; Ndckhla" th fgrdfldgd .jhl=" wYajfhl=" fndaÜgq wdlD;sh" Ndú; jk jia;= we;=<;a l%Svd iy kdúl lghq;= i|yd fhdod.;a ud,sud hka;%hla f,i Ndú; jQ fI,a" ffY,Ska folla iys; ueá n÷kao f,da;d,a ys fidhd .kakd ,o foa olakg yelsh' fj<| uOHia:dkhla f,i f,da;d,a ys ixj¾Okh" iuyr úg tys nqyq.dfjda .Õ yd ldyaïndÜ w;r ,e.=ï jrdfhka mekke.=kq fjr<nv l,dmh ;=< iy .,a*a l,dmfha" nd,a kï mfia fhda.H;dj tys j¾Okh jk OdkH iy lmq iuÕ fï jk úg;a ldyaïndÜ fjr<nv l,dmh ;=< isÿlrk id¾:lj ke.S wd mn¿ ie§fï l¾udka;h u; mokï jQjd úh yel' leŒï m%foaYhg we;=,a jk wfhla" mqrdúoHd{hka lsysm fofkl= f,dj m%:u úh<s fvdlahd¾â f,i fuf,i i|yka lr we;s jeõ ms<sn| idlaIs olskq yelsh' iskaoa mardka;fha .xj;=ßka mSvd ú£u yd leïfí fndlafla jeä jk jvÈh ndÈh wka;rdh jgyd .ksñka yrmamd YsIagdpdrh in¾u;S .Õ fudah olajd fuu wNHka;r we," bÈ lr we;s nj mejfia' fuu fvdla tl kef.kysr isg ógr 37 ngysrg iy W;=f¾ isg ol=K olajd óg¾ 22 ÿrg úysfoa' fuu jvÈh ndÈh" øj úoHdj iy .fvd,a u; uqyqÿ c,fha n,mEu ms<sn| .eUqre wOHhk u.ska fmkajd ÿka tajdh' fuu fl!;=ld. drfha§ we;sjk yeÕSï wkqj" keõ jvÈh ;=< .Õ idnd¾u;S fudah W;=re fldfkys jdka we, yd .fÕa iïnkaO we;sjk ;ek yels iy w.=¿ fodrgq fhdod tajd mdfjk f,i meje;aùu i|yd c, uÜgu m%udKj;a ;rï by< hkq je<elaùug jid ;sfí' keõ nvq mgjd fyda f.dvnEu l< miq" tajd uqyqo lrd heùu i|yd fodrgq újD; lrk ,§' jefjys ññ olajkqfha fgdka 30 ne.ska hq;a keõ 60 la yeisrúh yels tlla f,isks' fuu fvdlahd¾â wi, óg¾ 3'5 by< mdoula u; .nvd msysgqjk ,§' .=oï i|yd Ndú;d lrk
bkaÈhd o¾Yk
n
36
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
wmjyk moaO;sh N+.; ikSmdrlaIl wmjyk ie,iqï moaO;sh woaú;Sh wx.hla úh' m%Odk ldKq óg¾ 1'5 .eUqre iy fikaá óg¾ 91 mqrd" W;=re-ol=Kq foig yd kef.kysr-ngysr foig úys§ yd kuq;a tlg ne£ iïnkaO jQ iquqÿ .fvd,a j,ska bÈ lr we;' úfYaI{ fmof¾rejka u,dmjyk moaO;sh l%uj;a ld, wka;r iys;j iajhxlaÍhj msßisÿ jk Wmdx.hla f,i lghq;= lrk f,i ksujd we;' ldKq wjidkfha we;s ,S ;srh >K wmøjH r|jdf.k yd øjhka kej; mej;s f¾äh,a .fvd,a j,ska idok ,o fiia ;gdlhg we;=¿ úh'
by<( ixlS¾Kfha .nvd tajd .xj;=ßka wdrlaId lr ;nd .ekSug mdoula u; ;nd we;¦ uqyqK; msgqj( f,da;d,a by< k.rh" fmkajkqfha .,a we;srE iakdk ia:dk" uq¿;ekaf.h" <s|la yd ksjila
,o >K l=Üá wÕ=re .fvd,a u; bÈlr iïnkaO mn¿ l¾udka;h jQ w;r w.ia;s yd" wfkla w¾Olrk ,§' <Õ my; we;s N+.; iy u;=msg ldKq jákd .,ao nyq,j mej;S we;' fyd¢ka yd mdkSh c,h iys; ,sx" .,a we;srE iakdk N+.; ikSmdrlaIl wmjyk ie,iqï moaO;sh ia:dk wd§ úfYaIdx. tys n,j;a yd Okj;a ckdjdi woaú;Sh wx.hla úh' m%Odk ldKq óg¾ 1'5 mej;s nj lshhs' w;a;sjdru ukaÈrhla mej;s nj .eUqre iy fikaá óg¾ 91 mqrd" W;=re-ol=Kq fmkajk w;r jrla jdŒcHj mej;S we;ehs foig yd kef.kysr-ngysr foig úys§ yd fmkajhs' .nvdj wdikakfha mej;s kuq;a tlg ne£ iïnkaO jQ iquqÿ wdik b;d myiqfjka f;d. mÍlaId .fvd,a j,ska bÈ lr we;' úfYaI{ f,da;d,a ys l< yels njg iy;sl lr yels n,h fmof¾rejka bka§h mqrdúoHd iys; m%n, mqoa.,hl=" iuyrúg u,dmjyk moaO;sh iólaIKfha md,lfhl= úiska yiqrejkq ,enQ nj l%uj;a ld, wka;r fl!;=ld.drh lsj yelsh' iys;j iajhxlaÍhj fuu jrdh k.rfha ie,iqïlrKh my< k.rh ;=< jd‚c yd msßisÿ jk Wmdx.hla ms<sn| oelaula fkajdisl m%foaY wvx.= úh' W;=f¾ isg f,i lghq;= lrk bÈßm;a lrhs ol=K olajd úysÿkq ùÈ ux;Sre fndfyda f,i ksujd we;' úg lv idmam"q fjf<| jdiia:dk yd ldKq wjidkfha wdàishka Ys,m a k S f a .a l¾udka; Yd,d j,g ksjyka jQ we;s ,S ;srh >K wmøjH r|jdf.k w;r kef.kysr isg ngysr foig Odjkh ùÈ ux;Sre yd øjhka kej; mej;s f¾äh,a ;ks ;ks jdiia:dk i,id .ekSug ilid we;' .fvd,a j,ska idok ,o fiia yrmamd YsIg a dpdrfha m%Odk l¾udka;h jQfha fuu ;gdlhg we;=¿ úh'
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
37
n
Like MEA INDIA
Follow @MEAINDIA
Channel MEA INDIA
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
m%.;sh
wx.dr uqla; mßirhla lrd ldnka úfudapkh wvqlsÍfï fyd|u ud¾.h .%dóh ck;dj w;r msßiqÿ n,Yla;s ;dlaIK m%p,s; lsÍuhs
bkaÈhd o¾Yk
n
38
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
iQ¾hd jHdmD;sh u.ska y÷kajd fok ,o jeäÈhqKq l< msyqï moaO;sh Ndú;fhka msiSñka
ixj¾Okh fjñka mj;sk rgj, ck;dj myiqlï iy kj ;dlaIK iemhSug iQ¾hd ì,shk l=klg jeä ixLHdjla idïm%odhsl ueá jHdmD;sh y÷kajd fokq ,eì‚' msyqï ,sfma Wÿka" újD; .sksf.dvj,a iy .,a ;=fka ,smaj, jevg ueÈy;a ùfï jHdmD;sfha wkkH;dj tys ffoksl wdydr ms<sfh, lsÍug or" wiajkq úoHd;aul ÈYdk;sh ;=< /£ ;sfí( foaY.=K wm;h iy f.du oykh u; hefmk nj Tn WKqiqï ùu" jdhq ¥IKh" fi!LHh iy udkj oek isáfhyso@ .Dyia: jdhq ¥IKh ie,lsh hq;= hymeje;au u; ffcjialkaO bkaOk fhÿï ;rñka orejka ;=< ksõfudakshdj iy ldka;djka msyqï wvqlsÍfï iM,odhl;ajh ms<sn|j ;=< ksoka.; laf,dau m%odyh wo olajd mj;sk jvd;au iy wfkl=;a jHdê jeä lsÍfï úia;rd;aul iy oeä úoHd;aul .Dyia: jdhq wjodkï ork nj wOHhk j,ska w.ehqu w;am;a lr .ekSu thhs' ¥IKh orejka fy,s ù we;' wdydr msiSï mßmdá iQ¾hd jHdmD;sh ixj¾Okh w;r ksõfudakshd wjodku ie,lsh w;r;=r ksl=;a lrk ÿudrh fjñka mj;sk ÿmam;s .%dóh hq;= ;rñka l¿ ldnka jeks wvq wjfYdaIK l=gqïN w;r ieneúkau msßiqÿ by< ouhs .=K we;s ldnka wxY= iy ldnka n,Yla;s ;dlaIK j,g m%fõYh vfhdlaihsâ iy óf;aka jeks úysÿjd ,Sug b,lal lrhs' fuu yß;d.dr jdhqj,g jeäfhka fláld,Skj l%shdj,sh ;=<" jHdmD;s iqikaOdkh msßiqÿ jvd;a jeäfhka n,iïmkak fláld,Sk msyqï ;dlaIKj, ñksh yels foaY.=K m%;s,dN kuq;a by< n,mEï we;s foaY.=K fjkialdrl wëlaIKh lsÍug fidhñka isák w;r fï ix>gl j,ska iukaú; fõ' ud¾.fhka .%dóh mßYS,lhka foaY.=K uQ,Hh wdydr msiSfï ;dlaIK jeäÈhqKq lsÍug iu.ska n, .ekaùug n,hs' iQ¾hd jHdmD;sh" .%dóh m%cdjka in, lrkq ms‚i ;sridr" M,odhS" le,sf*dakshd úYaj úoHd,h ^ieka ähdf.da&" oSSrs§ukd mokï l%shdldÍ ie,eiau" há;, n,Yla;s iy iïm;a wdh;kh iy fklaia,S*a
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
39
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
m%.;sh
wek,sálaia ^weußld tlai;a ckmoh& iajNdúl ;, mqjre ^mxldjl Woõ fkdue;sj" we;=<;aj isák f.da,Sh iqikaOdkh u.ska jd;h iajNdúlj .,d hk& j,g tfrysj" n, l<ukdlrKh flf¾' fh¥ ;, Wÿka ie,lsh hq;= by< fi!LH iy .%dóh bkaÈhdkq ck.yKfha iudc mdßißl m%;s,dN i;=j isák njg y÷kdf.k ixialD;sl iy wd¾Ól mrud¾: we;' yels yeu wjia:djl§u" imqrd,Su ms‚i" n,Yla;s iy Wÿka moaO;sfhys ixrpl uqßÉÑ Wÿk iQ¾h iïm;a wdh;kh uQ,dlD;s msßisÿ iy fmdg weK u; mokï jk n, wdfrdamK msyqï Wÿka mka;shla ixj¾Okh w;r Ndú; flfrk fldgia tallhla jeks lrk ,§' fïjd w;rg uia;lfhys idudkH mßÈ .%dóh fj<|mf,a f;aÍï úl,am imhkq ,nhs .sks ,k ;ks ueá n÷k Wÿkla § mjd ,o yelsh' Wÿka u.ska iy bÈßfhka .sks ,k oaú;aj iQ¾h n, wdfrdamK tall iy ueá n÷ka Wÿkla we;=<;a fõ' f,dl= mjq,a i|yd w;sf¾l Wÿka fï uQ,djhj w;ßka tl tlla oykhg wdOdr isria tla lsÍu jeks úl,am f;aÍï imhhs' ta ms‚i mxldjla u; Èfjk n, .ekajQ ;,hla miqmi we;s ixl,amh idïm%odhsl msyqï mqreÿ fukau m%dfoaYSh wjYH;d imqrkq ,eîug wod< lr .kakd ck;djg ñil wfkla w;g w;sf¾l ixrpl yd .e,fmkq yels oyk l=áhla fkdfõ' iQ¾hd jHdmD;sh .%dóh m%cdjka w;r iys; iïu; Wÿkla fiajfha fhdojhs' tys jeäÈhqKq l< msyqï ;dlaIKh M,odhS f,i
jfï( ldnka iïudk f.ùula flfrk fudfyd;la¦ ol=fKa( iQ¾hd jHdmD;sh u.ska y÷kajd fok ,o jeäÈhqKq l< msyqï moaO;sh iu. jev lrñka
bkaÈhd o¾Yk
n
40
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
fiajfha fhdojk w;r fõ.fhka l¿ ldnka jQ l=vd mßudKfha jdhj ksheÈ mÍlaIlhla jeks m%Odk ¥IKldrl úfudapk uÜgï lmd Wmfhdackh lsÍfï l%uhhs' mqoa.,fhl=g yßhs' jeäÈhqKq l< Wÿk Ndú;h fya;=fjka l¿ ÔmSwd¾tia iy leurdjla iys; fi,a ÿrl:khl ldnka úfudapk iq/l=ï weia;fïka;= lsÍug wvq myiqlï we;akï" fmryfkys PdhdrEmhla msßjeh ixfõol ;dlaIK folla f.k /yeka rys;j l%shd;aul Ndú; lsÍug jHdmD;sh b,lal jk uOH.; fiajdodhlhla lrd iqmsß f;aÍï lrhs' Wÿkg noaO lrk ixfõolh heúh yelsh' wk;=rej fmryfkys úl,amhla f,i ud¾.fhka WIaK;ajh jd¾;d PdhdrEmfhys l¿ wxY= >k;ajh n, .ekajQ lrk w;r Wmhqla; mßm:hla wkqj l¿ ldnka úfudapkh ms<sn| ;, Wÿk y÷kd .ekS u g ud¾.fhka ;;ald,Skj WIaK;aj weia;fïka;=jla ixlS¾K mß.Kl jHdmD;sfha iyh lshùï iïfma%IKh lsÍu;a cx.u we,af.dß;uhla úiska .kq we;' ,eì‚ ÿrl:kh ud¾.fhka Bg noaO /yeka rys; ;dlaIKh ie,lsh lr we;s isria lÜg, flfjksh hq;= uÜgñka .kqfokq msßjeh wvq ud¾.fhka ;¾ñiagrhla lrd heùu o flf¾' lrkjd muKla fkdj" Wÿfkys Ndú;h ms<sn| fuu ;dlaIKh cdjd in,s; ÿrl:khlskao i;Hdmkh l< yels" ;dlaIK flakaøSh iy msúiqï .kq yels tlls' fojk f;aÍu tys,d msßjeh idOl wëlaIKhla imhkq o we;' fmrykla .Dyia: jdhq wxY= lrd ksrdjrKh jeäÈhqKq l< Wÿka ;dlaIK w;r iqmsßu f;aÍula f,i n, .ekqjQ ;, Wÿka y÷kd .ekSug" m<uq j;djg l,ska fkdoek isá wjldYuh úfNaokh iys; ìï uÜgfï l¿ ldnka ñksh yels myiqlï iys; ixj¾ê; wvq úhoï fi,a ÿrl:k ;dlaIK y÷kd.ekSug" msyqï fuj,ï wod< lr .ekSu yd iïnkaO iudc wd¾Ól ndOl iy Odjl y÷kd .ekSug iy msyqï l%shdldrlï iys; iQ¾hd kshuq .ïudk ;=< yd jgd l¿ ldnkaj, .Dyia: iy t<suyka >k;aj w;r iïnkaO;dj meyeÈ ,s lsÍug jHdmD;sh u.ska Wmldr ,eì‚' iQ¾hd jHdmD;sfha kshuq wÈhr 2011 § id¾:lj iïmQ¾K lrkakg fhÿ‚' tys l%shd;aul wÈhr W;a;¾ m% foaYa iy TäId m%dka;j, .%dóh l=gqïN 4000 lg jeä .Kkl l%shdjg kexfjñka mj;sk w;r iQ¾hd jHdmD;sh .%dóh mßYS,lhka Wfoid wdo¾Yl —foaY.=K iïudk— wruqo,la ks¾udKh lr we;' ixfõol u.ska jd¾;d lrk jeäÈhqKq l< Wÿka Ndú;h u; mokïj" kj È,a,sfha àBwd¾whs ld¾hd,fha uOH.; /ia lsßsï tlalhl /ia flfrk" f;dr;=re wkqj mßYS,l ldka;djkaf.a nexl= .sKqï fj; foudisl mokulska laIqø f.ùï flf¾' jvd;a uE;ld,Skj" iQ¾hd jHdmD;sh" ;eme,a f.ùï iy cx.u ÿrl:k mokï f.ùï jeks kj uQ,Hk kd,sld .e,Sï l%u .fõIKh foig jev lrñka isák w;r yjq,aldr ixúOdk .Kkl iyh Bg ,efí'
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
41
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
fiahd oiqka
fkduiqre w,xldrh
islSï Wia l÷ uqÿka iy ysfuka jeiqKq YsLr j,ska Tífnys msysáfhah’ m%dka;fha ieÕjqKq wnrK w;ßka lsysmhla fidhd .ekSug ixpdrhl fhfokak joka | wks,a uq,apdkaokS
bkaÈhd o¾Yk
n
42
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
l¾u fg%la,ska wdY%uh
fhdaO l÷ uqÿka" l÷lr jk.yK iy ye,afï ÿjk .x.d j,ska iqieÈ fk;a mskjk .=Ke;s m%dka;hla jk" islSï" Wvjeähd" whsßia" weka;+ßhï" ,s,shï" m%suq,d" frdafvdfvkav%ka iy ;j;a jk.; Ydl" fl;ahdh" m<;=re j;=" iy lrouqx.=" ly iy bÕ=re jeks l=¿nvq nyq, WoaNso mdrd§ihls' th by< Wkak;dxYhl jik i;a;aj úfYaI j,g ksjyk jk w;r iuk¨ka
iy ysud,hdkq ..k úfYaI keröug úYsIag ia:dkhls' N+f.da,Sh jYfhka" tys N+oiqka fm< .eUqre ksïk j, isg >k jkdka;r j, isg iS;, ldka;dr olajd mrdihl úysfoa' 1975 wm%sfh,a 26 jk Èk islSï bkaÈhdfõ 22 jk m%dka;h njg m;aúh' ;=ka me;a;lska fkamd,h" Ök áfnÜ mßmd,k l,dmh yd N+;dkhg udhsïj;a ol=Kq miska ngysr
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
43
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
fiahd oiqka
fnx.d,hg hdj;a msysá" m%dka;h fï ish¨ l,dmj, ixialD;sl wdNdI ksid n,mEug ,laj we;' m%Odk m%cd lKavdhï kï f,mapd" N+;dk in|lï we;s N+áhd iy fkamd,fhka tk ;afidka.a fyda f.da¾ld fõ'
bkaÈhd o¾Yk
n
44
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
.eka.afgdla .sksfldkÈ. fl<jr msysá w.kqjr" .eka.afgdla" Tng m%dka;fha fmdfydi;a ixialD;sh y÷kajdfok ;ek isg islSï ixpdrh wdrïN l< yelsh' —t¾Èfhka hk— ;ka;% .=re oDmaf;daí ld¾fmda
fm!rd‚l fn!oaO wdY%uhla
úiska 1840 .Kkaj,§ m<uqfjka f.dvk.k ,o" tkafÉ wdY%uh ;ekQ miqj k.rh fn!oaO uOHia:dkhla njg m;aúh' t;eka mgka" tys jeo.;alu j¾Okh jQ w;r .eka.afgdla 1894 § islSï rdcOdksfha w.kqjr njg m;afjñka fpda. Hd,a kñka md¾umßl kduh oerE rdc fm<m;
úiska md,kh l< fldgfia u¾uia:dkh njg m;aúh' >k rela wdjrKhlska jeiqKq k.rh uqÿfkys wdY%uh o¾YkSh msysgqula ,eîh' Tng foieïnrfha iy ckjdßfha § ãg¾ pdï jeks W;aijj,§ fjiauqyqKq kegqï ne,sh yelsh' 1958 § ia:dmkh lrk ,o kdï.Hd,a ;sín; wOHhk wdh;kh i;=j" pu;aldrckl is;=jï iy tïfn%dhsvß ;ekald" ;ka;%sl pdß;% jia;=" fn!oaO ixfla; iy ,shú,s we;=¿ jc%hdk nqÿoyu iy ;sín; ixialD;sh yd iïnkaO l,dlD;sj, mq¿,a tl;=jla we;' m<uq uyf,a mqia;ld,h wk.s;u fn!oaO fmd;a j,g jdih imhk w;r m%;sixialrKh lrk ,o iure wf,ú y,la islSï ixialD;sh iy idïm%odh ms<sn| wdNrK" isysjgk" fmd;a" pdß;%uh jia;= iy jd¾;d Ñ;%mg tl;=jla wf,úhg ;nd we;' fu;eka isg" fvda vDD,a fpda¾fgka lrd msúfikak" th .Kka l< fkdyels oe,afjk fj~re myka iy NslaIq fkajdisld.drhla iys; ùÿre ì;a;sj,ska ieÈ wd,skao we;s f.dvke.s,sj,ska jg jQ úYd, iqÿ od.enls' fpda.Hd,a ud<s.fha ndysr oiqka iy ;aiq.aydleka.a mkaif,a is;a n|k oiqka ne,Sug ÿ¾. ud¾.h Tiafia weúÈkak' tkafÉ wdY%ufha isg" .fkaIa fgdla foig ysi fhdukak" gdIs fmdhskaÜ iy ykqudka fgdla iu.ska fyd|u oiqka j,ska tlla .%yKh lsÍug yels fõ' .fkaIa fgdla wdikakfha ysud,hdkq i;a;aj WoHdkh ;s;a iys; fldáka" ysu fldáka" ysud, j,iqka" r;= mekavdjqka iy l÷lr mlaISka ne,Sug we;s ia:dk w;=ßka fyd|u tlls'
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
45
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
fiahd oiqka
l,d" Ys,am iy bjqï msyqï .fkaIa fgdla fj;ska ngysrg fhduq jkak" tys Ñ;%lrKh" úhuka l,d" ,S leghïlrKh iy fjiauqyqKq ks¾udKlrKh jeks l=i,;d m%j¾Okh lrk rdcH l=gqïN l¾udka; wdh;kh we;' ;eldka.a kñka ye¢kafjk fiao frÈ u; fyda lmq ms<s u; fn!oaO pß; l;d" uKav, fyda foajl;d ksrEmKh lrk l,dlrejka n,kak' ;jo" f,mapd iy wfkl=;a ldka;djka idïm%odhsl miq myr f,dhska frÈms<s úhk wdldrh ksÍlaIKh lrkak' Tjqka fuys § ks¾udKh lrk ;j;a is;a weo .kakd l,d wdlD;sl%uhla jkafka ,S leghï lsÍfuka fyda lvodis m,am iy .ï weiqßka lrk fjiauqyqKq ks¾udKhhs' tajd ,dud k¾;k j,§ m<¢kq ,fí' fpdalaiaf;a kñka y÷kajkq ,nk my;a fïi ksIamdokh
bkaÈhd o¾Yk
n
46
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
mer‚ fiao udjf;a jl%ldr ud¾., bkaÈhdj iy Ökh w;r fiao fj<|dï l< udj;a, islSï¦ uqyqK; msgqj( reïfgla wdY%ufhys fn!oaO W;aijh
lsÍug ,S leghï l%u Ndú; jk w;r tajd úfYaI ;sín; bjqï msyqï yd ;o iïnkaO;d we;s wdldrj,ska" leghï lr" Tm oud" iy r;=" ks,a" islSï bjqï msyqï ri ne,Sug .eka.afgdla úYsIag frdai" ;eô,s" ÿUqre iy rka meyej,ska wdf,am ia:dkhla fõ' úúO øjH wvx.= lrñka iok lr ksmojkq ,efí' fudfudaia kñka hq;a mia;E, úfYaI iy ;=lamd .eka.afgdla ys isg lsf,daóg¾ kñka fmdÿfõ yÿkajk úúO kQâ,a 24 la muK ÿßka" fn!oaO ksrEmK j¾. fuys nyq, ri wdydr fõ' ;sín; bjqï msyqï ioyd m%p,s; reïfgla msysgd we;' isiakq kñka y÷kajk ;=vq iys; yd ;o iïnkaO;d tys úisreKq wdY%uia: ixlS¾Khla WÜßld me<Eá" kskaf.%da kñka hq;a we;s islSï bjqï we;" th ;sín; nqÿoyfï jvd;au ójk j¾." pq¾ms kñka yÿkajk msyqï ri ne,Sug jeo.;a wdh;k w;=ßka tlla jk m%dfoaYSh Öiia me<Eá" fouqyqka .eka.afgdla w;r l¿ f;dmams ksldfha wdikh fidahdfndaxÑ j¾." WK wxl=r iy úYsIag ia:dkhla fõ' is;a ji. lrk iu;, jy<la le,E y;= j¾. fuys § m%dfoaYshj fõ we;s m%odk f.dvke.s,a, rkajka jefjk t<j¿ iu. wdydr ms<sfh, fld;a ler,s iy w¾O wk.s .,a lsÍug fhdod .efkhs' j¾.j,ska l=vqïì joaod ilia l< w,xldr ߧjka iy rkajka fpda¾gkhla iys; jk w;r l¿ kef.kysr islSï f;dmams ksldfha kdhlhka 16 fofkl=f.a YdÍßl .eka.afgdla isg" iqkaor;ajfhka wkQk ud¾. yd WmfNda. mßfNda. Od;= j,g ksjyk fõ' hla Tnj ;aidka.= jej ^pdka.=& lrd;a wk;=rej
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
47
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
fiahd oiqka
by<( kd,kaod wdh;kfhys l¾u ud<s.h” .eka.afgdla¦ uyqK; msgqj( ^by<& ;aiekafuda jej¦ ^my<& hqï;dka ksïkfha w,xldr ysud, l÷uqÿka
lafhdaka.afkdia,d we,amhska wNhN+ñh lrd;a W;=re islSï f.k hhs" tys§ Tng u,a iy l=re,a,ka ,dfpka iy ,dpqka wNsrEmH .Õnv .ïudk oelaul úYsIag;dj riú£ug jika; .sïydk lrd àiagd kÈh Èf.a jefgk wjir Èh yels udi iy ysfuka jeiqKq l÷uqÿka ud¾.hla wkq.ukh lrkak' ri ú£ug iS;, udio bv fuys hqï;dka iy fpd;a;d ,dpqka lrd hk i,ihs' wä 12402 la Wiska ksïkj, isg msúfikak' ,dpqka ud¾.h 18 jk msysá ;aidka.= jej" ysu oiqkla lrd hk ud¾.h 18 jk ishjfia is h jfia w;S ; wdikakj ys| ,nd .ekSug we;s w;S; wdY%u folla lrd Èfõ wdY%u folla fyd|u ia:dj,ska tlls' kd;=,d bka tlla fmdafvdka.a ys msysá lrd Èfõ uxlvg msúfikak" th mer‚ w;r ñhqr,a" ,S leghï iy fiao udjf;a msysgd we;" th fn!oaL ksrEml i;=lr f.k oeka bkaÈhdj iy Ökh w;r jk foaYiSud isák w;r wfkl ,dn%dka.a ys we;' uqrfmd, fol w;ßka tlls" újD;j mj;sk ,dpqka.a isg" hqï;dka olajd jefgk ud¾. thg msúiSug .eka.afgdla ys§ wjir m;% ,nd hla" uqyqÿ uÜgñka wä 11857 la Wiska msysgk .; yelsh' w;r" frdafvdfvkav%ka wNhN+ñh ;=<ska
bkaÈhd o¾Yk
n
48
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
ud他;= - wm%sfh,a 2016
n
49
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
fiahd oiqka
Èfjñka .sïydk udij,§ u,a ksïkhla njg yefrhs' ,dfpka isg" .=refodaka.aud¾ jej lrd hkak" th wä 17800 la Wiska msysáfhah" u,a iïm; ksid kug Wreulï lshk fpdma;d ksïk ÿ¾.h yryd th Èfjhs' .=refodakaud¾ jej lrd msúiSug wjir m;% wjYH fõ" th ;sín; fn!oaOhkaf.a Y=oaO N+ñhls' .=re kdhla woyk isla jrekaf.ao jkaokdjg md;% jQjls th" .=re kdhla ;u ;sín; .uk w;r ;=r fuys isg msúiqu ,nd .;af;ah'
ngysr islSï lkafpkacqka.d wvúfha W;al¾IŒh oiqka .ekSug" ngysr islSï lrd is;a fhdukak' jeo.;a wdY%u lsysmhlgo th jdiN+ñh fõ' ixpdrlfhda jeä fokd fm,ska isg fhduq fj;s' udj; Tiafia w,xldr ksfla;k" f.dúm, ksjyka iy kej;=ï myiqlï lsysmhla jk w;r ìlaia;dka iy ßkafpkafmdka .ïudk Bg tla ù we;' Tng jdfia ys frdafvdfvkav%ka wNhN+ñh fyda nd¾fia ys frdafvdfvkav%ka wNhN+ñh ;=< iajNdj ksÍlaIK md .ukla f;drd .ekSug yelsh' ßkafpkafmdka iy ld¨la hdno .ïudk iodyß; jkdka;r" f.dú ìï j, w,xldr oiqka i|yd kï ord we;s w;r meyeÈ,s Èkl§ ysu i¿ me<¢ l÷uqÿka o Bg kj iqkaor;ajhla tla lrhs' ne,Sug jákd oiqka iuyrla kï" idïm%odhsl islSï .Dyks¾udK Ys,amh úoydmdk f,mapd Wreu ksjyk" odla nx.,dj wdikakfha ;df.da¾;=udf.a kjd;ek ieureï jia bÈ lr we;s rîkaø jEka .d¾vka iy hQí hQï uqødfjka isák wd;s nqoaOd ;ka;%sl ms<suh iys; ß.aiï wdY%uh fõ'
bkaÈhd o¾Yk
n
50
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
by<( rdjka.d,d ys nqoaO m%;sudj¦ jfï( fmudhka.aiaf;a f.dïmdj
fuys isg" fm,ska lrd hkak" th lÿuqÿka oiqka j, wdl¾IŒhhla iu.ska uqyqÿ uÜgñka wä 6800 l uÜgfï ÿ¾. ud¾.hla idod fohs' iajdñ orejkaf.a jißka 1705 bÈ l< fmudhdka. aiaf;a wdY%uh ;dkaldia" ñhqr,a" ms,su iy .=re ßkafmdaÉf.a f,!lsl ksjfiys m%;suduh ksjfiys wkQmu oiqkla i|yd Ñrm%lgh' ;dIsäka hkq ;j;a nehs hq;=u f.dïmdjla jk w;r ta yd mer‚ fpda¾gkhla fõ'
ol=Kq islSï fm,ska isg ol=Kg fhduqj ol=Kq lsiSï ys rdjka.d,d lrd hkak' m%dka;fha fuu fldgfiys fla;=Or jkdka;r" f;ajeú,s" úiauh Wmojk oiqka iy wd.ñl wdY%u wdÈfhka ieÈfhah' kdïÑ .ïudkh pd¾ Odï kñka hq;a ixlS¾Khla ;=< msysgqjd we;s óg¾ 33 la Wie;s Ysj m%;sudj jeks wd.ñl bÈlsÍï i|yd m%lg jk w;r idïoDmaiaf;a ixlS¾Kfha .=re ßkafmdafÉ ^moauiïNj& m%;sudj o Bg tla fõ'
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
51
n
Like INDIAN DIPLOMACY
Follow @INDIANDIPLOMACY
Channel INDIAN DIPLOMACY
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
ixialD;sh
wdorfha jpk fjkqfjka
bkaÈhd o¾Yk
n
52
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
2016 cdhsmQ¾ idys;H Wf<, lS¾;su;a úoaj;=ka yd l;=jreka iuÕska mej;s yrj;a wka;¾ l%shdldÍ ieisj,ska ;yjqre úh joka | m%sfrdakd ndiq PdhdrEm | fonrdgd ndiq
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
53
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
ixialD;sh
woyia m%ldY lsÍfï yd Ñka;kfha ksoyia .fõIK iurñka o¾YkSh ieKfl<shla" cdhsmQ¾ idys;H Wf<," f.da,Sh jYfhka lS¾;su;a fjñka idys;Hh f,dalh úYauhg m;a lrjd we;s udkisl W;af;ack ks¾udKYS,SNdjh úiska ,nd § we;' cdhsmQ¾ j, frdai k.rfha mej;s fuu mia Èk jd¾Isl iïudk Wf<," we;af;kau tys kj jk ixialrKh" ks¾f,daNS ixialD;sl Wreu flakaøia:dkhla úh" mqrdK bka§h oekqï moaO;s .ek flá ksßlaIK ,nd §ug j;aufkys ueo fmrÈ. ke.sàï wdÈ idvïnr m%Yakj,ska ieÈ mq¿,a mrdihla wdjrKh lrk ,§' cdhsmQ¾ idys;H Wf<<j, tla tla wkqhd; ixialrK úúO yev;, .kakd w;r fmr tajdg jvd ;j;a rij;a fõ' miq.sh jif¾ §" Wf<, ixpdrl" úlg fmd;a iy uk#l,ams; ,sùu ms<sn| ieisjdr meje;ajq w;r" jeä wjOdkh fhduq lf<a" f,dal foaYmd,kh yd fï jif¾ m%nkaO ;=< idïm%odhsl ,sùfï l,dj ms<sn|jhs' W;aijfha m%Odk foaYkh mj;ajñka uEka nql¾ ;Hd.h ÈkQ ud.arÜ weÜjqâ" f,dalfha ixialD;Ska wdrlaId lsÍfï yd woyia m%ldY lsÍfï jeo.;a wdlD;s jYfhka ,sùfï iy lSfï jeo.;alu ms<sn|j wjOdrKh l< w;r" fuu ÿ¾j, ;eka yd fkdi,ld yer we;s ;eka n,d;aul l< yels w;ru f,dalfha ixialD;Ska wdrlaId l<yels nj mejiqjdh' ˜fï iuia: ,sùfï l%shdj,sh iqnjd§ wdl,amj, ix{d ,l=Kqhs"˜ wE w.h lrñka i|yka lf<a l¾;D wfmalaIl f,aLlhka ixLHdj miq.sh jir lsysmh mqrd mqÿudldrfhka mqmqrdf.dia we;s njhs' weÜjqâ" whsßYa f,aLl fld,aï fgdhsìï" fndiakshdfjys Wmka m%nkaO rpl wef,laiekav¾ fyfudka" BY%dfh,a kjl;dlre fâúâ .afrdiauka" ì%;dkH-iqvdk-tß;%shka kjl;dlre iqf,hsudka wefvdakshd iy ì%;dkH bkaÈhdkq kjl;dlre ikaÔõ ifydagd iuÕ kjl;dfõ mQ¾K wjldY ms<sn| kjl;dj, meje;au ikaksfõokh lrk wvqmßl,amkSh NdId udOH u.ska ;¾ckhg ,laùo ke;a o hkak .ek idlÉPd l<y' uq,§" fyfudkaf.a u;h jQfha kjl;d udkj w;aoelSï f,aLk .;lsÍu Tjqkaf.a wdêm;Hh wysñ lrk nj kuq;a miqj kjl;d" ks¾udKd;aul woyia m%ldY lsÍfï l%uhla f,i mej;Su" oDYH rEm yd wiSñ; wdhdpkd tkï
bkaÈhd o¾Yk
n
54
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
iSud udhsï j,ska msg;g heug jvd È.= ld,hla ;nd.; yels njg tlÕ úh' f,aLl rx.k Ys,amS iafgmka *arhs fma%laIlhdg ;udf.au ks¾udKd;aul l%u ;=<ska woyia ,sùug yd wjfndaOh ,eîug l< hq;= foa .ek mdGlhd oekqj;a lrhs' Tyq ;u mdie,a ld,h" Tyqf.a fláld,Sk isr.; lsÍï iy wka;¾cd, ysßyer lsÍï yqjudre lr.kqfha th Tyq flfia ksrka;r l,lsÍug m;a lsÍug uq,a ùo hkak .ek ;;= tl;= lf<ah' *arhs Tiald jhs,aâ .ek ieisjdro meje;a jQ w;r tys§ Tyq idlÉPd lf<a ia;%S mqreI wiudk;djhka yd ;u wkkH;dj ;=, isàfuys wjYH;dj wd§ lreKq ms<sn|jh' fuu lS¾;su;a idys;H welvñ iïudk Wf<f,a ch.%dylhl= jQ bka§h-bx.aÍis NdId f,aLl wekSgd khs¾ iuia; ks¾udKd;aul l%shdj,sh ms<sn| §¾> jYfhka l;d lrñka hfula mEfkka hï l,ams; jevla W;aidy lsÍu" ˜hï fm!oa.,sl fohla
by<( m%o¾Yk l=á ;=< m%o¾Ykh l< nqoaO m%;sud tl;=j ju( cdhsmQ¾ idys;H Wf<, ;=< úlsKqkq fmd;a tl;=jla
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
55
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
ixialD;sh
fgfÜ ta fÜfÜ
kñ;d f.dlaydf,a cdhsmQ¾ idys;H Wf<, wOHlaIl
2016 cdhsmQ¾ idys;H Wf<< fldmuK id¾:lo@ th jevigyka iy iyNd.s;ajh wkqj b;d W;al¾Ij;a jirla úh' wmg wfma fjkia jk f,dalh yd hq. hq. .fõIKh ms<sn| fmd;a yd woyia ixjdohlg yd újdohlg" bkaÈhdj yd f,dj mqrd ;drld l;=jre iy lÓlhka 300 lg wêl .Kkla isáhd' fï 2016 jif¾ cdhsmQ¾ idys;H Wf<< miq.sh jifrka fjkia jQfha flfiao@ uu is;kjd tys isák fikÕ yd ia:dk l<ukdlrKfha§ fmr jir jvd fyd| ixúOdkd;aul fjkak we;s lshd' ;jo" cdhsmQ¾ idys;H Wf<< fma%laIlhkaf.a .eUqre oekqu iEu ixialrKhla iuÕu jeä l< nj fmfka' Yla;su;a iudc udOH w;aoelSï jvd;a wka;¾ l%shdldÍj bÈßm;a lsÍfï yelshdj j¾Okhg Woõ l<d' wjHdc idys;H ;;a;ajh wkqj" uu th úia;r lrkafka iïNdjH iy h,a mek.sh j¾Ih f,ihs' '''ó<Õ jif¾§@ wms 2017 § 10 jk jrg;a ixúOdkh lsÍug n,dfmdfrd;a;= fjuq' wm W;aidy lrkqfha th m%fndaOd;aul yd wfma f,dalfha wod< ms<sìUq lsÍï" idys;Hfha wld,sl ldp yryd oelSugh' th ieuod fukau nyq NdId ixialrKhla úh hq;= w;r bkaÈhdkq NdId lsysmhlska ,shú,s m%o¾Ykh jkq we;' ud úoHd m%nkaO" ;dlaIKh iy .%yf,dal ms<sn| wjfndaOh hk f;aud .fõIKh lsÍug n,dfmdfrd;a;= fjkjd' ta jf.au wms B<Õ ixialrKh ;=<ska ckl;d" iy ckúYajdifha tk ñ;Hd l;d yd ck .S biau;= lsÍug woyia lruq'
bkaÈhd o¾Yk
n
56
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
f.da,Sh jYfhka lS¾;su;a jiao~q jdol wfÊ Yxl¾ m%ikak
wdrïN flfrñka iuia; l%shdju wjfndaOh i|yd mdGlhka fj; Ndr flfrñka wd;añlj kÕd isgqùuhs"˜ hkqfjka mejiSh' weh ;jÿrg;a m%ldY lf<a" ˜tfy;a orejka i|yd m%nkaO ,sùu w;sYh wNsfhda.d;aul jkqfha hï wfhl= ksrka;rfhkau ksYaÑ; jhi ldKavfhys wjYH;d oek isàug wjYH ùu ksidfjks"— hkqfjks' weh wef.a kjl;dj —i;=gq l,dmh— f,i ye¢kajQfõ —th ieuod j¾Okh jk yd ieuod iyfhda.s;djh we;=<;a ñ;%YS,S lekajia— tlla jk neúks' fuu Wf<, ú,shï fIalaiamsh¾f.a 400 jeks ckau ixj;airh ieuÍu fjkqfjka ieisjdr lsysmhla f,i meje;aúks' lS¾;su;a fYalaiamshßhdkq úoajf;la jk fÊïia ImSfrda uyd f,aLlhd idlÉPd lrkqfha b;d Wiia rplfhl=f.a ks¾udK flfia kï my< uÜgfï mj;sk .eg¨ lSmh tkï j¾.jdoh" jy,aNdjh" iu,sx.sl NS;sldj" Okjdoh" úma,jh" hqoaOh yd iudc idOdrK;ajh yqfola uydoaùmsl hqfrdamhg muKla iSud ù ke;s kuq;a" ta ms<sn|j f,dj mqrd iudk wod<;ajhla mj;sk njls' ImSfrda o fYalaiamshßhdkq ikao¾Nh ;=< 1606 jeo.;alu .ek idlÉPd lf<ah' th
by<( fjkalÜ vq,Smd,” wfhaId c,d,a, heiañka Ldka, ksisoa ycdß yd W¾jdYs nQgd<shd ieish ;=< woyia olajñka
tx.,ka;h jix.;j, .sf,ñka yd wid¾:l jQ iSud fkdù wLKavj uqL mrïmrdfjka yd rx. jir o fjäfnfy;a ksuejqu ksidfjka ie¨Kq wkq.;ùï ;=<ska iudcfha kQ.;a fldgiaj, Ôú; jir o jQ w;r fYalaiamsh¾f.a iuyr fyd|u fÄo j,g ióm ùu ksid njhs' ;%sfõÈ fmkajd ÿkafka rid;au lD;s ksuejqKq yd bÈßhg wd jir th úh' bkaÈhdfõ fuda.,a md,kfha ksIamdokhka ;sìh§;a" fuu fYalaiamshßhdkq Wreuh bÈßhg f.k fuu l;d flfia kï ld,h iuÕ uyck;djf.a hdug WÑ; udOHhla f,i iskudj .ek fufkys yoj;a j,g ls|d nei we;so hk wdldrhhs' jk w;r" ulajQ,a" Tïldrd yd yhsv¾ jeks Ñ;%mg <ud l;dx. l¾;D rEmd mdhs orejka i|yd njg fYalaiamshßhdkq kdgH iy N.joa .S;dj uy;a oekqï uQ,dY%hla ks¾udK m;alsÍu fjkqfjka wr., úh yels wdldrh ms<sn|j l¾;D mßj¾;l lsÍug yels ùu ms<sn| bka§h yd tys§ idlÉPd flß‚' l%sIaKd" ms,m s a ta cmka iskudjg" ImSfrda flfkl=f.a l%shd fufyhjk ¨Üf.kafvd*a Tyqf.a m%Yxidj yDoh idlaIsfhys w;HjYH §mjxY rdupß;aukdia l¾;D - mßj¾;l ms,sma ta ¨Üf. fldgila f,i oelsh yels whqre ùrldjHh ms<n s | kafv%d*a fï Èkj, jeo.;alu ms<sn| meyeÈ,s l<dh' mdhs úiska iuld,Sk jeo.;alu iu. uyd ldjH rdïpß;audkdia" ixlaIsma; b.ekaùï ,ehsia;=jla idlÉPd lf<ah ms<sn|j idlÉPd lf<a mYapd;a ks¾udKh lf<a .S;djka ;reK hg;a úð; úoajf;la jk yßYa mdGlhka i|yd Tjqkaf.a jhi ;%sfõÈ yd ms<s.ekSug md;% jQ yskaÈ lú wfYdala fkdi,ld tys .nvd lr ;snqKq fuu bmer‚ jÊmdhs iuÕsks' ¨Üf.kafv%d*a" lúfhl= jk ;=,ais m%{dfjys len,s;s Tjqkaf.a tÈfkod Ôú; j, odia úiska uyd ldjHh rdudhKh we;=<;a úia;r" yeÈhdjka l< yels wdldrh meyeÈ,s jk whqß‚' wjqreÿ .Kkdjla uq¿,af,a 16 jk ishjfia hq.fha cdhsmQ¾ idys;H Wf<, mej;s Èk my mqrdu ta Èk wjYH;d wkqj rdïpß;audkdia flfia kï úldYh lD;Hh tla tla m%ùK bka§h ix.S;{hka úiska lr we;so hkak bÈßm;a lf<ah' ys; ikijk ix.S;fhka wdrïN lrk ,o w;r Tyqg wkqj " ckm%sh;ajh i|yd uQ,sl fya;=j" th úYsIag iÔù ix.S; ixo¾Yk iu.ska wjika th ixialD; W.;a l=,Sk n%dyauKhkag muKla úh' ;j;a lemSfmkqKq fohla jQfha f,dj mqrd
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
57
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
ixialD;sh
Trf,daiq uqyqKf;a Èidjg by< isg ( fld,aï fgdhsìka, ud.rÜ weÜjqâ yd wef,laiekav¾ fyfudka /maÜ f.da,Sh kj l;d wkd.;h .ek mQ¾K wjOdkfhka hq;=j idlÉPdjl¦ bkaÈhdkqweußldkq ix.S;{ ld¾Ya ldf,a jdokhl fhfoñka, ^jfï isg ol=Kg& whsrd mdKafv, wíÿryudka ta, jdfnß, fudaysŒ .=ma;d, fldrfka,shd *kafla yd fhdaflda ;jdvd
oi foiska wd lúhka yd l;d lshkakka úiska bÈßm;a l< o¾YkSh bÈßm;a lsÍïh' Bðma;= ks<s iórd lsfrd,af,daia úúO Bðma;= foújreka iy foaj;dúhka ms<sn| ñ;Hd u; bÈßm;a lrk ,o w;r tlai;a rdcOdksfha lúfhl= jk wekaä fldk¾ Tyqf.a iuyr ÿlanr yd iskd Wmojk ldjH j,ska pu;aldr ckl kdgHuh bÈßm;alsÍï j,ska Y%djlhskg ix.%y lf<ah' cdhsmQ¾ idys;H Wf<, fmd;a Èh;a lsÍu i|ydo f;dard.;a fõÈldjla ù ;sfí' foaYmd,kfha isg bjqï msyqï olajd" mq¿,a mrdihl fmd;a úYd, f,i fuu wjia:dfõ§ Èh;a lrk ,§'
bkaÈhd o¾Yk
n
58
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
iudf,dapkh
bkaÈhdkq iriaj; cmdkfha § fnkaihsfgka fjhs úfoaY lghq;= wud;HdxYh u.ska ksIamdokh l< cmdkfha jkaokhg md;%jk bkaÈhdkq foajpß; ms<sn| Ñ;%mgh ysre kef.k foaYfha je÷ï msÿïj,g ,lajk foújreka iy foajÕkka ms<sn| wdf,dalh úysÿjhs joka | pdkaøfhS fN!ñla
ysre kef.k foaYfhys ,laIaó" bkaø" n%yau" .fkaI iy .re~ jeks foújrekaf.a .Kka l< fkdyels ;rula fldaú,a w;r iriaj;S fojÕk fjkqfjka ukaÈr ish .Kkla ;sfnk nj Tn oek isáfhyso@ m%dfhda.slj bkaÈhdkqjka w;ßka wu;lj .sh jdhq iy jreK jeks foújreka cmdkfha § ;ju;a jkaokhg md;% fõ' Y; j¾I .Kkdjla mqrd" cmdkh fm!rd‚l bkaÈhdkq idïm%odhhka ixrlaIKh lr we;' WodyrKhla jYfhka" iriaj;S fojÕk ùKdj iu.ska ksrEmKh iy jkaokh flfrkjd muKla fkdj cmdkfha § c,h yd wef.a iïnkaO;dj fjkqfjka o iaurKh flf¾' tu kñka hq;a .x.dj mqoa.,dfrdamKh fjkqfjka uq,skau iriaj;sh ìys jQ nj hful=g isysm;a iriaj;S fyda fnkaihsfgka, frdl=ydrd ñÜiqð, lsfhdaf;da
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
59
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
iudf,dapkh
vdhsf.daÔ ys w.aks, frÈms<s mska;drej, YS.d mßmQ¾K;ajh
bkaÈhd o¾Yk
n
60
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
jfï( ßfhdafikað fndaêfiak m%;sudj iy ol=fKa( iriaj;S ukaÈrh” fnkafgkaIq
jkq we;' tuksid" iriaj;S fojÕk cmdkfha iïnkaO;dj b;d È.= ÿrla w;S;hg úysfoa' cmka ;gdlj, o jkaokhg md;% úh' fuu fmruqfKys NdIdj flfrys ixialD; NdIfjka je<elajh bkaÈhdj iy cmdkh i;= ióm ne£u ms<sn|j fkdfyk n,mEula jQ w;r jpk .Kkdjlau Tng jeäuk;aj oek .ekSug wjYH tys uq,anei .e‚ks' cmka fydaäfha kï úfoaY lghq;= wud;HdxYh ;SrKd;aul fjkialï we;s lsÍu" iria j ;S fojÕk u.ska ksIamdokh l< cmdkfha § ldkd ìyslsÍu" mjd isÿúh' wlaIr cmdkfha jkaokhg md;% jk bkaÈhdkq foú iïnkaOfhka n,k l,ayso" ;gdlj, o jreka krUkak' iskud ks¾udml bkaÈhdfõ isoaOï wlaIr 6 jk jka o khg iy l,d b;sydi{ fnfkdahs fla ishjfia § wNdjhg .sh kuqÿ md;% fõ fn,a úiska m¾fhaIKh fldg ;sr cmdkfhys fyd¢ka ixrlaIKh rpkh lr wOHlaIKh lrk ,o ù ;sfí' fuu wlaIrj,ska fok Ñ;%mgh cmdkfha § jkaokhg md;%jk foújreka ixialD; nfiys îcdlaIr ^j¾Kud,dj, iy fojÕkka ms<sn| wdf,dalh úysÿjhs' Tyqf.a ksrela;s& Y=oaO jYfhka ie,l=Kq w;r jeählau m¾fhaIKh w;r;=r" fn,ag cmdkfha we;s bkaÿ jeo.;alula fokq ,enqjd"˜ fn,a lshhs' wd.ñl Wreuh ms<sn| úiauh okjk idOl cmka nqÿoyu ms<sn| wOHhkfhys o lsysmhla yuq úh' —yskaÿ iy cmka ixialD;sj, iïnkaO;d lsysmhlau oelSug mq¿jk'
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
61
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
iudf,dapkh
wo ysud,hdkq nqÿoyu miqld,Sk ixj¾Ok ld,mßÉfþohla jk w;r o¾YSh fydauh bka .s,syS we;' —jvd;au jeo.;a cmka fn!oaO ksldhj, fydau idïm%odh ksn|ju mdfya f.dau f,iska i|yka lrñka wLKavj mej;Su igyka lrkakg uu i;=gq ùñ" is;a wefok whqßka" yjka j,g iudkju ixialD; iQ;% yeu fokgu yqre yjka whqßkau iÊCOdhkd lrk ,§"˜ Ñ;%mg ks¾udmlhd lshd fohs' NdIdfjys o¾Ykjd§ wka;¾.;h ms<sn| l;d lrñka" wmg bkaÈhdfõ uq,a o¾Ykjd§ ixj¾Ok lrd wdmiq tau ms‚i kej;=ula .ekSug wm fmd<Ujk cmka ms<sfj;a ;=< .eUqre wre;a ;sfí' wdldr
bkaÈhd o¾Yk
n
62
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
uqÿfka isg Trf,daiq uqyqKf;a Èidjg( f.dau kñka y÷kajk yjka fyda fydau¦ iriaj;S ukaÈrh, ðkaldl=ð, lsfhdaf;da¦ iriaj;S fmdl=K¦ thslkafvda fikaßka Ô, lsfhdaf;da, 5 jk ishjfia ixialD; wlaIr oekg;a Ndú;fha mj;S¦ iriaj;S ukaÈrh, gldydgd *Qfvda fldaú,
fndfyduhlska" o¾Ykjd§ wjfndaOh cmdkfha § fhda.H mßoafoka ukdj iq/lS ;sfí' Tn ldrK fidhd ne,Sug .eUqrg hkafka kï" wêrdcH wOHdmk moaO;sh ks¾udKh lsÍfuka bkaÈhdj neg lE mßÈ ixialD;sl w.hj, ì|jeàula cmdkh w;a ÿgqfõ ke;' jeä .Kkla bkaÈhdkqjkag" Tjqkaf.au ixialD;sh y÷kajd§u ngysr oelafïu wdlD;shla úh' —toji md,l iy ms<s.;a NdIdj bx.%Sish jQ w;r woo tfiau /£ mj;S' wmeyeÈ,s f,i" wmf.a fmd;a ish,a, iy mdie,a iy úYaj úoHd, ish,af,ys wOHdmkh bx.%Sish ;=< uq,a neif.k we;'˜ fn,a mjihs' cmdkfha ;u w;aoelSï j,ska miqj Ñ;%mg ks¾udmlhd" cmdkh iy bkaÈhdj w;r iïnkaO;dj, ióm;dj wjfndaê' ;rug jvd ióm nj f;areï .ekSug ld,h nj yÕshs' —fm!rd‚l ixialD;sh foi ne,Su wd¾Ól ixj¾Okh iSud lsÍu lrd fufyhjkq we;ehs —kùk˜ oelaula iys; mqoa.,hka ie,lSu wjYH fkdfõ' ieneúkau" ixialD;sh úiska Ôú;hg wjYH úkh" wjfndaOh iy tald.%;;djh imhk w;r wm lrk foh wmj ieneúkau id¾:l lrhs' ;j fjk fudkjdo" th jvd;a hym;a fi!LHh iy ix;DIaÀh lrd fufyhjkq we;"˜ fn,a mjihs'
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
63
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
.fõIKh
ie,iqï iy.; kd.ÍlrKfha ixfla;h iaúia - m%xY cd;sl f,a fldanqisfh¾ úiska ks¾udKh l< pkaÈ.d¾ k.r ie,iqu bkaÈhdfõ ljr fyda kùk k.r ie,iqïlrKhl wdlD;sh f,i ie,fla joka | pdkaføhS fN!ñla
bkaÈhd o¾Yk
n
64
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
iuyr úg pkaÈ.drh 20 jk ishjfia jvd;a bÈlsÍï Ys,amfha ke.aug fmrd;=j" .%Sljreka" jeo.;a k.r ie,iqïlrK w;ßka tlla jkakg frdaukajreka iy ;j;a whf.a ú,di f.da,Sh bv we;s kuq;a th mYapd;a ksoyia bkaÈhdfõ jYfhka bÈlsÍï fl; md,kh l<dh' m<uqfjkau ie,iqï l< k.r w;ßka tlla fõ' iaúia - m%xY moku ilia lsÍu pka È .drh cd;sl k.r ie,iqï ks¾udKl f,a Ysjd,sla l÷mduq, wNsruŒh msysgqula ie,iqï l< fldanqisfh¾f.a úYsIag;u bÈlsÍï ,nk" pkaÈ.d¾" —pkaȘ iy —.d¾˜ kd.ÍlrKfha ks¾udK lsysmhlgu ksjyk jk hk jpkj, ixhqla;h fõ" pkaÈ hkq ixfla;hla fõ pkaÈ.d¾ kqjr ie,iqï iy.; md¾j;S fojÕkf.a hqoldó wdlD;sh kd.ÍlrKfha ixfla;hhs' jk w;r .d¾ hkq fldgqjhs' pkaÈ.d¾ —kùlD;jdoh˜ f,i fmdÿfõ ye¢kafjk wdikakfha fojÕk fjkqfõk lem lrk ,o .;sl bÈlsÍï Ys,am m%fõYh y÷kajdÿka ;eke;a;d fm!rd‚l fldaú,la ksid ku jHq;amkak ù ;sfí' jk neúka 20 jk ishjfia jvd;au wkqyia oerE th k.rhg kd.ßl ie,iqula imhkq ,enQ ks¾udK Ys,amshd f,i fldanqisfh¾f.a ^1887fldanqisfh¾f.a Ñka;k orefjl= iy n,h mEula 1965& ckm%sh;ajh iSud lsisjla fkdy÷khs' kùk úh' pkaÈ.d¾ ys mj;akd ish¨u uxudj;a hd lrk
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
65
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
.fõIKh
mq¿,a ud¾. moaO;sh we;=¿j" mdie,a" idmamq iy úfkdaodiajdo wvú tl tlla iyjd§ l=,l wjhj iu. iajhx im%udK iïnkaO;djlska nef`ok mßÈ ie,iqï lr we;' WoHdk j,ska iqieÈ yß; ;Sr iy ;=re fm<ska ieÿKq udj;a fldkal%SÜ iy w,a¨ yeve;s f.dvke.s,s mßmQ¾K f,i ;=,khlg .kshs' fldgia w;ßka tl tlla óg¾ 800 iy 1200 È. m<, we;sj ielfik w;r fõ.j;a hdka;%sl m%jdykh i|yd fjka lr we;s mdrj,a j,ska jgù iy fkajdisl fmfoia j,g Rcq msúiqïj,ska uqød jeà we;' weußldkq kd.ßl ie,iqïlre we,anÜ fïh¾ úiska iy fmda,ka; cd;sl ueiSÊ fkdúls úiska l,ska ixj¾Okh lr ;snQ ie,iqï ol=Kg flda‚l jQ ú§ cd,l" r: Odjkhg iqÿiq mq¿,a udj;a" újD; ìïlvj, ;ksj ke.S isák f.dvke.s,s iy ñksh fkdyels rela ks,a," wdf,dalh iy jd;h iu.ska h;drEmS k.rhla ks¾udKh lsÍug fldanqisfh¾ úiska mßj¾;khlg Ndckh lrk ,§' wo" pkaÈ.d¾ kqjr" bkaÈhdkq kùk k.r ie,iqïlrKfha wdlD;s wÉpqj f,i ie,fla' f.dvke.s,s j,ska nyq;rhla kshu >kl yevh .kakd w;r mßudKh" wkqmd;h iy úia;rd;aul .=Kh wkqj cHdñ;slj kej; fnÈh yels fõ'
m%Odk ie,iqu —pkaÈ.drh ms<sis÷fKa ksoyia" kùk yd h<s ke.S isák bkaÈhdfõ ixfla;hla f,isks"˜ fudayd,s úYajúoHd mSGfha m%Odk úOdhl ks,Odß iy bkaÈhdkq jHdmdßl úoHd,fha ksfhdacH wxY m%Odks m%§ma isx uy;d mjihs' bka§h w.%dud;H cjy¾,d,a fkare iy mkacdnfha m%Odk wud;H m%;dma isx lhsfrdaka ie,iqï l< k.rhl isyskh ms<sn| woyia bÈßm;a l< w;r th ienEjla njg m;a lr.kq ms‚i f,dalh mqrdfjka tk fyd|u iy §ma;su;au l=i,;dj fldanqisfh¾f.a kdhl;ajh hg;g f.k tk ,§' jir 60 lg miqj;a pkaÈ.drh iÔùj meje;aug;a j¾Okh jkakg;a keUqre meyem;a úúO cd;Skaf.ka ieÿï,;a k.rhla fõh hk idOlh Ñka;lhka fofokdg;a fldanqisfh¾f.a m%ùk l=i,;d l%shdkaú;hg;a Wmydrhls'
bkaÈhd o¾Yk
n
66
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
by<( f,a fldanqisfh¾ uOHia:dkh¦ my<( È.=l< yia;h m%;sudj
m¾j; WoHdkh
—Tyq wmg k.rhla ks¾udKh lsÍfï iy md,kh lsÍfï kj udj;la o tfukau ld,fha mÍlaIdjg tfrysj ke.Sisák kj kd.ßl ixialD;shla iy w.hhla o ÿkafkah' pkaÈ.drfha id¾:l;ajh ms<sn| wm idlÉPd lrk idOlh iuyr úg fldanqisfh¾ bkaÈhdj flf¾ lrk ,o úYd,;u odhl;ajh fjkjd"˜ isx mjihs' fldanqisfh¾f.a o¾Ykh uyf,alï ld¾hd,h" jHjia:dodhl ljqkais,h iy uydêlrKh we;=<;a w.kqjr ixlS¾Kh kñka y÷kajk talrdYsh ;=< m%ldY ù ;sfí' bÈlsÍï ks¾udK Ys,amh m%Odk jYfhkau uQ¾;suh yd iaudrlSh fõ' pd¾,sia fldfrhd iy nd,l%sIaK fodaIs jeks bÈlsÍï ks¾udK Ys,amSyq ^Tjqka pkaÈ.d¾
jHdmD;sfha § fldanqisfh¾ iu. iómj jev lr we;& m%ùk ks¾udK Ys,amshd fj;ska bkaÈhdkq ixo¾Nfhys ,d kQ;kjdofhys u;sh ks¾udKd;aul f,i wjfYdaIKh lr .;ay' —wms wo hym;a k.rhla hkq udkj f;aÍïj, m%;sM,hla nj f;areï .ksuq¦ kd.ßl Ôú;fha hym;a .=Kd;auh ie,iqu" l%shd;aul lsÍu iy md,kh hk tajdfha ldrKhla fõ' fuu mdvï wmg fiajh l< hq;= jk w;r wms w.%dud;H kf¾kaø fudaä ue;s;=ud ksfõokh l< yqrenqyqá k.r 100 foig .uka lrñka isáuq"˜ isx wruqKq meyeÈ,s lrhs'
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
67
n
Like MEA INDIA
Follow @MEAINDIA
Channel MEA INDIA
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
.fõIKh
bkaÈhd o¾Yk
n
68
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
rkska ,shefjk
f;a l;dj
miq.sh oYl tll mqrdjg bkaÈhdfõ f;a ixpdr ckm%sh;ajh Èkd .;a fohla jQ w;r oeka th fndfyda ixpdr w;aoelSïj, jeo.;a fldgila njg m;a ù ;sfí joka |
iqm%shd w.d¾j,a
pdhs ^f;a& f,dalh mqrd ck;djf.a wd;;sh iy fjfyi ÿr,k m<uq f;aÍu njg yeuúgu m;aù we;' Ökfha fojk wêrdc" fIka kka.a úiska l%sia;= mQ¾j 2737 § m<uqfjka fidhd .kakd ,o f;a bkaÈhdfõ j.djla njg m;a jkafka ì%;dkH md,k iufha § weiEuh wdY%s;jh' iafldÜ cd;sl foaYdgl" frdn¾Ü n%Eia" BidkÈ. m%dka;fha m<uqjrg f;a m÷rla ia:dmkh l< nj úYajdi flf¾' fmrÈ. bkaÈhd iud.u" bka wk;=rej" úYd, ìïlvj,a f;a jeú,a, njg m;a fldg weiEufha f;a j.dj mgka .e‚ks'
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
69
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
.fõIKh
j¾;udkfha" bkaÈhdj f.da,Sh jYfhka úYd, jYfhka f;a ksIamdokh lrkafkl= jk w;r bka ishhg 70 lau foaYShj mßfNdackh lrhs' ysud, l÷lr mduq, vd¾Ô,ska" weiEufha wêl j¾Idm;kh we;s fmfoia" ks,a.sß yd —ks,a l÷lrh—" iy uqkakd¾ iy jhkdoa" flar<fha ire yß; l,dmh jeo.;a f;a l,dm fõ' kuq;a th mdkSh f;a ms<sn|j muKla fkdfõ¦ hful=g tys iqj|" iqúfYaI rih ú£ug wjYH jk w;r f;a ksmehqï l%shdj,sh .fõIKh lsÍug wjYH fõ' f;a rildókag iy ixpdrlhkag ióm wjfndaOhla ,nd §ug" f;a ixpdrl jHdmdrh kï ixl,amh ixj¾Okh lrk ,§' ixpdr w;r;=r" hful=g f;a l¾udka;Yd,d lrd msúish yels jk w;r f;a nx.,dj, kjd;eka .ekSug;a f;a o¿ fk,Sug;a oekqu ,nd .ekSug;a yels fõ' kejqïj, ilid .;a f;a mdkfha wd.ka;=l iqj| ioyd wjÈùu fndfyda w;aoelSï w;=ßka tlls'
bkaÈhd o¾Yk
n
70
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
Map not to scale
Darjeeling
WEST BENGAL
ngysr fnx.d,fha vd¾Ô,ska jvd;au ckm%sh l÷lr kej;=ï w;ßka tlla jk k.rh lS¾;su;a ,d j¾Ke;s iqj|j;a vd¾Ô,ska f;a ksmojk f;a j;=j,ska jg ù we;' l%shdldÍ f;a jeú,s 80 la muK we;s vd¾Ô,ska j,ska foaYfha iuia; f;a ksIamdokfhka ishhg 25 la ;rï tk nj weiSu wdl¾IŒh lreKla jkq we;' uldhsndß f;a j;a; iy l=gqïNdldr kjd;eka m< l,dmfha mer‚;u f;a j;=j,ska tlls' l=¾isfhdaka.a ys msysgqï ,Èñka" vd¾Ô,ska fj;ska lsf,daóg¾ 37 la wE;ska msysá" th f,dalfha uqÿka fm;af;a f;a ksmehqï j;= w;ßka tlls' yemS je,S f;a j;a; ;j;a mrisÿ f;a j;a;ls' vd¾Ô,ska fj;ska lsf,daóg¾ 3 la wE;g jkakg msysá th f,dalfha by<skau msysá f;a j;= w;ßka tlla fõ' j;a; wk.s;u f;a j,ska tlla jefjk ;ekls' th 1854 § bx.%Sis cd;slfhl= úiska ia:dmkh lrk ,oaols' miqj" th l,algd j,ska tk bkaÈhdkq l=,Skfhl= úiska w;a lr .kq ,eì‚' tys hdug fyd|u ld,h( ud¾;= isg fkdjeïn¾ olajd
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
71
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
.fõIKh
weiEuh foaYfha úYd,;u f;a ksmehqï l,dmh fõ' n%yaumq;%d ksïk l,dmfhys f;a jeählau j.d flf¾' m%dka;fhys taldnoaO fldgila jk f;a j;= f;a ldóka úiska u. fkdyeßh hq;a;ls' kej;=ï m<j,a lsysmhlau jk fyhska hful=g f;a j;= ueo ieye,a¨j iy kej; im%dK ùu w;alr .ekSug yelshdj ;sfí' iEu j¾Ihl§u" weiEï ixpdrl uKav,h weiEï f;a W;aijh ixúOdkh lrk w;r WfoHda.su;a jkakjqkg úYd, f;a j;= lrd msúiSug;a WKqiqï f;a f;d, .dk w;r;=r .x.d ;rKfha fh§ug;a yelsh' hful=g bkaÈhdfõ úYd,;uh jk .=jdyd;s f;a fjkafoais uOHia:dkh lrd msúiSug o mq¿jk' tys hdug fyd|u ld,h( uehs isg cqks
bkaÈhd o¾Yk
n
72
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
ASSAM
Map not to scale
weiEuh
Map not to scale
;ñ,akdvqfõ ks,a.sß ks,a.sß tys ks,a meye .kakd l÷ YsLr fukau tys ;shqKqh riljk ,o f;a i|yd o m%isoaOh' weiEuh iy vd¾Ô,ska fuka fkdj" ks,a.sß l,dmfhys jir mqrdu f;a o¿ ,k w;r W!f,daka iy l¿ f;a m%Odk úp,k fõ' fldkakQrfha isák w;r" f;a ksmehqï l%shdj,sh .ek yeoEÍug f;a j;a;la lrd msúfikak' fuu j;=hdfha Èkla lem lrk f,i;a f;a ksIamdok l%shdj,sh .ek oekqj;a jk f,i;a wjjdo lsÍu hq;= fõ' kjd;eka myiqlï i|yd" hful=g bkaÈhdkq f;a uKav,h u.ska iyh fok fkdkaiÉ ßÜÍÜia f;aÍu l< yelsh' th iïmQ¾Kfhka kej; ia:dmkhlrk ,o f;a j.d nx.,djls" 1872 § bÈlrk ,oaols' uqyqÿ uÜgñka wä 5500 la by<ska msysgqï ,nñka wuq;a;ka le|jkq ms‚i me;sr mj;akd f;a j;=" nEjqï iys; l÷ iy ñysÿï fia, ord isà'
TAMIL NADU
Nilgiri
tys hdug fyd|u ld,h( j¾Ih mqrdjgu
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
73
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
.fõIKh
flar<fha uqkakd¾ yß; f;a jeú,af,ka ;ekska ;ek ieÈ uqkakd¾ lrd Tn we;=,a j;au f;a o,af,ys kejqï iqj¢ka fmf`.kak' l,dmfha f;a ksIamdok b;sydih ms<sno fk;a ji. lrk ne,aula .ekSug k,a,;kaksfha msysá foaYfha m<uq f;a fl!;=ld.drh fj; msúiSfuka .uk wdrïN l< hq;=h' hful=g uqkakd¾ ys flaàãiS f;a ljqkaáfha kjd;eka .ekSug f;aÍula lsÍug jqjo mq¿jk' l| folla w;r leo,s jÈñka" th trdúl=,ï cd;sl WoHdkfha" Ñkakd¾ jkÔù
bkaÈhd o¾Yk
n
74
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
wNhN+ñfha iy meïmdvqï fIda,d cd;sl WoHdkfha iy w¿;ska ixj¾Okh lrk ,o kS,l=ßðkS wNhN+ñfha jgd flakaø.; ù we;s mßir ixpdrl jHdmdrfhys jeo.;a .ukdka;hla fõ' l=kav,d f;a jeú,a, uqkakdrfha msúish hq;=u ;j;a ;ekls' jejlska jgù ieÿï ,nd" th fuys f;a ksmehqï l%shdj,sh i|yd idlaIs ms‚i yoj;a WKqiqï lrk ksfïIhla jkq we;' hful=g f;a wNhN+ñfhys isàug jqj o mq¿jk" th kej; ia:dmkh lrk ,o mer‚
Map not to scale
Wayanad
KERALA
Munnar
wêrdcH nx.,djls" úYd, f;a j;a; ueo msysgqï ,nhs' jhkdoa ys iajNdjhg ióm fjñka" flar< l,dmfhys yß; l÷ YsLr ie,lsh hq;= f;a m%udKhla ksmoùu o lrhs' Tn le,afmÜgd l÷lr wvúh foig h;au kejqï yß; f;a o¿j, ú,a¨o we;sß,a,la Tfí ixfõok myka lrjhs' fuys f;a o¿ fk,Su keröu i|yd jk jhkdoa f;a ixpdr wdl¾IŒh me;slvla jk w;r f;a p¿ fk,Sug Tn wreKg fmr wjÈùu wjYH fõ' m%sho¾YskS f;a j;a;g msúi tys ,e.=ï .kak' m%dka; rch u.ska l%shd;aul lrjk" fuu wvúfhys mer‚ nx.,djla jk w;r th jhkdoa f;a ljqkaáh u.ska h<s m%lD;su;a lr kï lrk ,o tlls' tys hdug fyd|u ld,h( wf.daia;= isg uehs olajd
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
75
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
l,dj
uOqNd‚ is;=jï ;=< j¾Kj, wka;¾ yeisÍu
bkaÈhd o¾Yk
n
76
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
uOqNd‚
ys wmQ¾j;ajh
ìydrfha ñÓ,d l,dmfha is;=jï ;=<ska yskaÿ foajl;d iy iajNdúl rE úoyd oelafjhs joka |
mQkdï f.dfh,a
ukSId cd ye§ jevqfKa uOqNd‚ Èia;%slalfha i;a,dld .ïudkh ;=< ;u ñ;a;‚h iy uj Tjqkaf.a wdhdilr ffoksl jev lghq;= wiafia wdhdihlska f;drju uOqNd‚ is;=jï ks¾udKh lrkq olsñks' uOqNd‚ ñÓ,d ixialD;sfhys iy m%cdfjys wdfõ‚l fldgils - ,sÅhd ke;kï —,sùu— hkqfjka o y÷kajkq ,efí - ldka;djka úiska ;u ksfjiaj, fyda újdy W;aij iy ore Wm;a jeks wjia:dj, ks¾udKh lrk foajl;d mokï lr.;a is;=jï ldka;d ck NdIdj f,i i,lkq ,efí' th fnfyúkau yskaÿ foajl;d idys;Hh iy iajNdj O¾ufhka .kakd rEmuh ksrEmK u; úYajdih r|jd isákakls' uOqNd‚fha wkkH úfYaIdx. jkafka tal udk is;a;ï ú,dih" ixlS¾K iels,s jev iy úYsIag j¾K moaO;sh wdÈh fõ' tjeks .dul n,hla u.ska jg lrkq ,ÿj" ,dnd, úfha§u uOqNd‚ l,dj fj; ukSIdf.a fhduq ùu iajNdúl fõ' miqj weh lS¾;su;a uQ¾;s Ys,amS iekaflda pjq¥ß úiska fidhd .kq
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
77
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
l,dj
wE; jfï( uOqNd‚ is;=jula ksrEmKh lrk bkaÈhdkq ;eme,a uqoaorhla¦ my;( we;sß,a,la u; uOqNd‚ ks¾udKhla lrk úhuka lrefjla¦ uqyqK; msgqj( uOqNd‚ l,dfõ §ma;su;a ksrEmKhla
j¾K fla;h ìydrfha uOqNd‚ is;=jï i|yd Ndú; flfrk mskai,a lmqj,ska ksujd WK nghlska T;d ;sfí' j¾K idhï ms,sfh, lr .kafka l,dlrejka úiskauh' f.duj,g ÿUq¨ tla lsßfuka l¿ idod .kakd w;r" r;= ksiaidrKh lr ,kq ,nkafka l=idï uf,a idrfhka fyda r;a y÷ka ,Sfhks' ly l=vq kq. fld<j, lsß yd uqiq lsÍfuka ly meyeh idod .kakd w;r" ks,a meyeh .kafka bkaäf.da .fiks" fld< meyeh Èjq,a fld<j,ska .kakd w;r iy,a msá j,ska iqÿ meyeh o md,dId u,ska ;eô,s meyeho ilid .efka' is;=jï ;=< wod<j, meyej, fijKe,s olajkq fkd,efí' f¾ÇhdkqidÍ uhs;s,s is;=jï ;=<" j¾K wod< lsÍula isÿ fkdfõ' msg f¾Ld muKla w¢kq ,efí' is;=jï ;=<" msg f¾Ld i|yd oaú;aj f¾Ldjla iels,a,g fhdod .kakd w;r ysoeia l;sr fyda l=vd Rcq f¾Ld j,ska mqrjkq ,efí'
bkaÈhd o¾Yk
n
78
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
,enQ w;r Tyq wehj kj È,a,sfha wef.a uq,au l,d kS,aldka;a pjqOdÍ ish kjH ksrEml iy rE m%o¾Ykh meje;aùug Èß .kajkq ,eì‚' kuq;a ta igyka iu. id¾:l;ajh Èkd .;a ;j;a kï ld,h ck l,dlrejl=g myiq ld,hla fkdùh' — oerE uOqNd‚ l,dlrefjls' Tyqf.a ks¾udK mqoa.,sl tl;= ck iy f.da;%sl l,dj m%j¾Okh rgd idïm%odhsl o kùk o fõ - ÿ¾.d iy ld,s lsÍug wÈuÈ l<d ud uq,ska w¾nqohlg ueÈ jqKd— ksrEmKj,ska mgka f.k ld¾hnyq, .Dy‚hka weh mjihs' kuq;a miq oYlfha§ ta ish,a, fjkia iy mdie,a hk <uqka olajd ta úysfoa' tal j¾K jQfhka 2009 § úfhkd yS tia,a iy ,d meye;s" WodyrK jYfhka" fl!;=ld.drfha m%o¾Yk meje;aùug rgd l,d;=rlska uOqNd‚ l,dj uOqNd‚ ñÓ,d ukSIdg wdrdOkd ,eì‚' lrd ldjoaokq ,enQ kuq;a th Tyqf.a ixialD;sfhys —oeka uOqNd‚h iuld,Sk l,djla j¾K tl;=j fõ' — iy m%cdfjys f,i úYaj iïNdjkdjg md;% ù ;sfí— iqieÈ fm;la Tiafia wdfõ‚l weh mjihs" miq.sh j¾I my mqrdjg th jev lsÍug th ug fldgils fnodfoñka" m%o¾Ykj,ska ,;a ,l=Kq ksrka;rfhkau weiqßka" uOqNd‚fha iuld,Sk ishqï ú,dis;djla úh' fuu fjkialï ms<sno f,dalh oekqj;a lrñka mj;ajk fm;a Tiafia wju úia;/;s whqrlska ,o jev uq¿ 50 lg wdikak .Kkla ;=<ska weh jev lsÍu iy fuu is;=jï ;=< ;SrKh l<dh' j¾I .Kka Tiafia" uOqNd‚h kjuq pß;j,g Ndj leùug W;aidy lsÍu m%ldY udOH ms<s.kq ,en we;s w;r ish n, jmißh iu;,d is;=jïlrKfha isg ;%sudK úoyd Æjdh' foúhka iy fojÕkka ms<sn| l;d M,hla §ug l< W;aidyh úYsIag is;=jï lsÍfï isg" oeka oeka uOqNd‚h iuld,Sk .ukla úh"— mjiñka Tyq l;dj wx. mjd is;=jï lrkq ,nhs' wjika lrhs'
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
79
n
Like INDIAN DIPLOMACY
Follow @INDIANDIPLOMACY
Channel INDIAN DIPLOMACY
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
bjqï msyqï
kj mgka
.ekaula iurñka
.=ä mdoajd pkaø Èk o¾Ykfha kj jir igyka lrhs' wiajkq ux.,Hh idïm%odhsl w.hhka" kùk Ñka;kh iy m%kS; wdydr j, ifudaOdkhls joka |
bkaÈhd o¾Yk
n
uOq,sld odYa
80
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
ndiqkaÈ
fndfyda bkaÈhdkq W;aij fukau" .=ä mdoajd" ckm%sh jyßka uydrdIag% fha kj jir o mqrdjD;a; yd oeäj ne£ tkakls' ckY%e;shg wkqj th jemsÍfï wdrïNh jk pkaø Èk o¾Ykfha mgka .ekau igyka lrkjd muKla fkdj" kuq;a mDÓúfhys ueùu o iurk Èkh fõ' iajdñ n%yau úiska f,dalh ujk ,oehs mejfia
- tu Èkfha § - tys ish¨u Ôù wdldrj,ska th iïmQ¾K lrk ,§' .=ä - ms;a;, flKaähla" idßhla iy fmd,a f.ähla tl;=j fldv.ylg ne| - foúhkaf.a fldäh ixfla;j;a lrk w;r tu Èkfha§ jkaokd flfrk rej ;kd .efka' th hym; meñŒfuys fmr ksñ;a;la f,i ie,fla' fuu Èkfha§ yeu ksjilu mdfya
rhsia pdla,s
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
81
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
bjqï msyqï
j¾Kj;a .=ähla tiefjkq Tng olskakg ,efnk o idlaIshla f,i ke.S isà' fuh iuyrúg .=ä ldrKh fuhhs' mdoajd i;=j fjka jQ wdydrhla lsisod fkd;sìfha th uydrdIag%h W;aij loïNh ;=< .=ä iy kuq;a m%kS; oE j,ska ieÈ úi,a nkafoaishla mdoajd ys iqúfYaI ia:dkhg fya;=jk mqrdjD;a;h we;af;a ukao hk lreK meyeÈ,s lrhs' fkdjk kuq;a tys uQ,drïNhg fya;=j fõ' W.ä fldfydU .fia ;s;a; me‚ri fld< lEfuka ^ wdkaød m%foaYa&" hq.ä ^l¾Kdgl&" oji mgka .ekSu isß;la fõ' l=vd fmdhs,d nhsidla ^ngysr fnx.d,h&" fmda,s ^fnda,& jYfhka msßkefuk" fldfydU .fia îyq ^weiEï& iy m%cd W;aij folla" fïjd <má fld< ;,mhla wÊjdka ;s;a; me‚ri iïid¾ mdoafjda ^f.dafjys yska¥kaf.a& ^iQÿre weg&" .+¾ ^yl=re& iy bï,s fld< lEfuka iy fpá pdkaoa ^iskaêjrekaf.a& jeks ^ishU,d& iu. ñY% lsÍfuka ms<sfh, oji mgka - wfkl=;a wiajkq ux.,H fuka lr .efka' fuu fmda,s reêrh msßiqÿ .ekSu isß;la fkdj - .=ä mdoajd Pd;%m;s Ysjdð lrk nj;a YÍrfha m%;sYla;sh fõ úiska y÷kajd fok ,oaols' j¾Okh lrk nj;a úYajdi flf¾' §jd,s fuka" th ieuÍug tk úg ;j;a is;a n|k pdß;%hla fuu W;aijh —mer‚ f,dalfha isß;la˜ f,i kï á,a .+¾ ,âvQ ^;, iy yl=re j,ska iE¥ mej;s wjia:djl i;drd ys§ Ysjdð úiska w*ai,a ,âvQ& iy uQka.a vd,a á,a jdä ^;, ri l< Ldka meroùfï ch.%dyS .uk ieuÍfï fmr OdkH neÿu& fnod§uhs' ;,j, hy .=Kh iy iQodkï rys; ieuÍula f,i wdrïN úh' W;aijh yl=rej, me‚ri ñksid tlsfkld iu. iqyoj hym;a Ñka;kfha iy yeisÍfï fukau wdydrfha ;nkq we;shs úYajdi lfrhs' —ieureï wdydrh"
pkakd vd,a
bkaÈhd o¾Yk
n
82
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
Y%Sldkaoa
ksr;=reju mdfya m%idoa ^msßkeóu& f,i .=ä iy miqj iSks oud ri .ekajqKq th l=,aydâ mdoajd ld,fha § msßkefuhs" f.dm,a,ka iy ^ueá n÷ka& j, nyd ly meye;s fmkqula we;sj f.dúhka úiska ixj¾Okh lrk ,o uydrdIag% bÈßm;a lrk ,§" ta wdldrfhkau" Y%Sldkaoa i|yd wdydrh thhs"˜ iQmfõ§ §mdla odkaf.a mjihs' o th wod< fõ' uQ,slju lrouqx.= l=vq iaj,amhla —tneúka Tng wksl=;a foa w;r ksrEmH mqrdka iu. ri l< fhda.Ü jk w;r Y%Sldkaoa j, me‚ fmda,s" ;d,smS;a" jka.S Nd;a" ndod weUq,a rih fyd¢ka nÈk ,o mQß pÜks" iakQ;a m,dla iy pkakd iu. ne£ we;' .=ä mdoajd yuqjkq we;' wêrdcHh jHdma; ùu;a iu.u" wdydrh fk,d.;a ta jqK;a wdydr j¾. l,l ir, .eñ ix.%y wdydrh wiajekafkka folla - ndiqkaÈ iy mQß Y%Sldkaoa úfoaYSh uqyqKqjrla .;a w;r .;a wuqøjHj,ska ilid .efka" th - mgka .ekafï isg ieurefï ta úh<s m<;=re iy wfkl=;a OdkH" l= ¿ nvq fyda fldgia f,i mej;S ;sfí"˜ hhs rildrl fya;=fjks' kuq;a ;j;a m<;=re jkakg bv iQmfõ§ odkaf.a jeäÿr woyia wksjd¾h fohla kï mqrdka fmda,sh' yßkak olajhs' yl=rej, nyd msiskq ,nk uDÿ is;a weo .kakd whqßka" ndiqkaÈ" mßmamq msrjqu me‚rie;s me;,s >k fukau uq¿ukskau w;=remila wdldrfhka rileú,a,la jk w;r fmda,s kñka ye¢kafõ" wo ,nd .; yels jk w;r ch.%dyS yuqodjg th WKq WKqfõu ke;akï ksjqKq miqj jqj;a fiajd l< tajd w;r ;snQ fohla fkdfõ' t;eka ri ú¢h yelsh' W;aijh yd tys noaO;dj th isg" th yl=re fhdod ri .ekajQ WKqiqï lsß f.dúhka iy rKldóka i|yd jQjlah hk
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
83
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
bjqï msyqï
f;dr;=re f.dkak W.=ä iureïj,g iudkju .=ä mdoajd idïm%odhslj fuu Èkfha ms<sfh, lrk iy wdydrhg .kakd W.ä mdÉä ys ish ixialrKfha wdvïnrh .kS' Ôú;fha fjkia fjkia ri yh thska ixfla;uh f,i biau;= lr fmkajhs( ;s;a;" ÿl iy ñysf¾ isg úiauh" flaka;sh" ìh iy jHdl+,;ajh olajd úysfokq fmfka' fuu pÜksh fldfydU o¿" yl=re" wuq wU" ishU,d hqI iu. ñßia" .ïñßia iy ¨Kq uqiq lr idod .efka' .=ä mdoajd bjqï msyqï w;r iefok wfkl=;a wdydr j¾. w;r .=,dí cuqka" md,dla wïn;a" rhsia pdla,s" fn,a mQß" ldfpdß" iam%jqgâ pdkd hQi,a" ikakdia ^yßhgu m*S bÜ,s jeks&" fida,a ldä" mkakd wdÈh fõ' .=,dí cduqka
ndlrjdos
bkaÈhd o¾Yk
n
84
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
mqrdka fmda,s
idOlh yd ne£ ;sfí' m%dfoaYSh ckl;dj,g wkqj ielfia' WodyrKhla f,ig" t<j¿ Ndl¾jdÈh' ms;df,a iu. tlaj Ndú; jqKq mqrdka fmda,s .ß,a,d idudkH mßoafoka" uydrdIag%h ;=< Ndl¾jdÈhla Wmdhl%u j,ska ;u wêrdcHh kj ìï w;am;a lr mqxÑ prl frdaohla yeve;s mßmamq iy l=¿nvq .ekSu l< yuqodjg §ug Ysjdð f;dard.;a wdydr ñY%s; ieliquls' .=ä mdoajd Èk th kejqï t<j¿ lsysmh w;r ú‚hehs lshfõ' fuu wdydr j¾. weiqßka ilik w;r flá ld,hla muKla ;nd folu Tng myiqfjka f.dú ksjil uq¿;ekaf.hs .; yelsh' ta wdldrfhkau flaidÍ Nd;a i|yd o myiqfjka fidhd .; yels wuqøjH weiqfrka ilid th wod< fõ' flaidÍ Nd;a" iskaÈjreka úiska fÉá .efka' ;jÿrg;a" fïjd È.= .ukla pdkaoa W;aijfha § tys fldgila f,i meñK we;s w;r wkkH rih mj;ajd msßkuk f;aß ^udÿre" úh<d .;a fmd,a .=ä mdoajd §is .ekSug l<ukdlrKhla flÍ we;' iy iy,a weiqßka ilikq ,efí& f,i lsisod folu fmdaIŒh .=Kfhka by< jk j, jvd;a j¾Kj;a fkdmeñ‚ kuq;a w;r msrjqu fndfydafihskau th ixialrKhla jk w;r m%Œ; wdydr Like mßmQ¾K hqo wdydrhla fukau ieureï th iy,a" ly" .sf;,a" /ila wvx.= MEA INDIA ix.%yhla njg m;a lr we;' iSks iy úh<s m<;=re m<Õdkla f,i .=ä mdoajd wdydrh fk,d.;a weiqre lr idok Èiaú‚ wiajekafkka .;a wuqøjHj,ska fmdfydi;a w;=remils' Follow ilid .efka" th OdkH" l=¿nvq Ld¾jd o .=ä mdoajd @MEAINDIA fyda m<;=re jkakg bv yßkak' W;aijh úiska m%kS;hls' fld,iag%ï lsß fyda ksfõokh lrkafka ñysß wU meiS we;s nj;a Öla iy lsß" ly: iSks" lrouqx.= fï ld,h ;=< m%dka;h mqrd Tng wU úúO;aj l=vq tlaj f.k idok fuu m%kS; Channel tl;=jla fidhd .kq we;s fya;=j th nj;ah' m%kS; wdydrh —kj mgka .ekauj,a˜ j,g MEA INDIA wdydr lsysmhla .=ä mdoajd fjkqfjka úfYaIfhka mK fohs'
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
85
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
bjqï msyqï
fyd|u foa ri ú¢kak Tfí ri wxl=r fyd|u m%Œ; wdydr j,ska wukaodkkaokh lrkak
lcq fidaia fh¥ flda,s *a,j¾ ilia lsÍug hk fj,dj( úkdä 35 hs msiSfï ld,h( úkdä 35 hs ms<s.ekaùu( 4 fofkl=g wjYH øjH uOHu m%udKfha flda,s *a,j¾ 1 lg' fmaiaÜ tl i|yd lcq( úh<d neo.;a lcq weg 5¦ úh<d neo.;a Ñfrda,s weg fïi ye¢ ^Ñfrdkað& 1 ¦ úh<d neo.;a fmdms weg ^laydia laydia& fïi ye¢ 1¦ fld< meye ñßia 5¦ yd lr lr y~ we;s .d nÈk ,o Ækq 3 moï lsÍu i|yd ;,d.;a fld;a;u,a,s fld< fïi ye¢ 1¦ ;,d.;a ñkaÑ fld< fïi ye¢ 1¦ iqÿ ÆKq fmaiaÜ fïi ye¢ 1¦ bÕ=re fmaiaÜ fïi ye¢ 1¦ ¨Kq fïi ye¢ 1½ " ly l=vq fïi ye¢ 1 ½ " r;= ñßia l=vq fïi ye¢ 1¦ fhda.Ü fldamam 1¦ foys hqI fïi ye¢ 1¦ lsß j, fmdÕjd .;a l=xl=u fïi ye¢ ¼ idok l%uh flda,s *a,j¾ fmdfydÜgq f,i lmd .kak' lcq fmaiaÜ i|yd wuqøjH weUreï hka;%hg oud uDÿ jk ;=re wUrkak' ish¨ wuqøjH moï lsÍu i|yd n÷klg oukak' fuu moïl, ñY%Khg flda,s *a,j¾ oud fyd¢ka ;jrd .kak' th úkdä 20 la ;nkak' lcq fmaiaÜ yd l=xl=u tlg oud mq¿iaik ;eáhlg udre lrkak' fi,aishia wxYl 180 § úkdä 35 la l,ska-r;alr.;a W÷kl th mq¿iaikak¦ fyda fidaia iïmQ¾Kfhkau wjfYdaIKh ú flda,s *a,j¾ jgd >k úh<s
bkaÈhd o¾Yk
n
86
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
wdjrKhla fok ;=re idiamdkl oud uo ;dmfhka msiskak' ldIaóß fld*agd jHxckh ilia lsÍug hk fj,dj( úkdä 50 hs msiSfï ld,h( úkdä 35 hs ms<s.ekaùu( 4 fofkl=g wjYH øjH fld*agd i|yd fyd¢ka wUrd fmdä lr.;a t¿uia ls.%E ½" iQÿre l=vq fïi ye¢ 1 ^fi!ka*a&" úh<s bÕ=re l=vq fïi ye¢ ½ ^fi!ka;a&" ldIaóß úh<s r;= ñßia l=vq fïi ye¢ 1" lv, uid,d l=vq fïi ye¢ ½" l=vqlr.;a l¿ tkid,a weg fïi ye¢ ½ ^ndä t,hsÑ&" ñY%lr .id .;a fhda.Ü fldamam 1" ñY%lr .id .;a ¨Kq ri mßÈ jHxckh i|yd wnf;,a fyda .sf;,a fïi ye¢ 3" iameif*daähd l=vq ^yskaÊ& fïi ye¢ ¼" lrdnqkeá 5-6" ldIaóß úh<s r;= ñßia l=vq fïi ye¢" iQÿre l=vq fïi ye¢ ½^fi!ka*a&" úh<s bÕ=re l=vq fïi ye¢ 2 ^fi!ka;a&" fld;a;u,a,s l=vq fïi ye¢ 2½" ñY%lr .id .;a fhda.Ü fldamam ½¦ c,h fldamam 1" ieriSug wdukaâ fïi ye¢ 2" ieriSug ñY%lr .id.;a l%Sï fyda fhda.Ü idok l%uh fld*agd i|yd jk ish¿u wuqøjH n÷klg oud" fyd¢ka wkd.kak' f;; frÈ lene,a,lska wdjrKh lr úkdä 30 mfilska ;nkak' ñY%Kh l=vd fnda, yevhg fyda fld*agdia j,g fnod .kak¦ fld*agdia l,ska-r;alr.;a W÷kl th úkdä 10 mq¿iaikak' mSvk W÷kg f;,a fyda .sf;,a oukak' weif*dägd" lrdnqkeá yd r;= ñßia l=vq tl;= lrkak' fld*agd tl;= lr úkdä 2 la ye¢ .dkak' iQÿre l=vq" fld;a;u,a,s l=vq" yd bÕ=re l=vq" fhda.Ü yd c,h bi wdjKkh lr mSvkhg f.k tkak' úkdä 10 muK msi W÷k ,sfmka ndkak' isis,a ùug bv yßkak' mshk bj;a lr jHxckh >k jkf;la wvq ;dmfha ;nkak' ix.%y lsÍfï §ishg udrelr wdukaâ j,ska yd l%Sï$fhda.Ü iq,s j,ska irid WKqfjkau ms<s.kajkak'
wkq.%yh( úYsIag rihka( Èjd fNdack” Wiia f;a” fldla fÜ,aia” bjqïmsyqï fmd;a fm<ska fldgila bÈßm;a lf,a “kjÈ,a,sfha úfoaY lghq;= ^wud;HxYfha& .Dy‚hkaf.a ixúOdkh
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
n
87
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
ixjdoh
yeuodgu .eye‚h
ud Èßu;a lrhs
rx. Ys,amskS §msld mdÿfldaka ;u ld¾hh fjkqfjka wehg WfoHda.su;a jkakg b.ekajQ l;g ;u id¾:l;ajh lem lrkakSh joka |
wd¾;S lmQ¾ isx
rx.k Ys,amskS §msld mdÿfldakag 2015 ld¾h iskud l¾udka;fha wo ojfia jeäu b,a¨ula nyq, jirla úh' msl+ ys rÕk w;r;=r" weh we;s rx.k Ys,amskshka w;ßka flfkl= jk" wñ;dí nÉpka iy b¾*dka Ldka g m%;s md¾Yajfha §msld 2015 § msßkeuqKq yeu iïudkhlau ;u iaÓrj isáhd hkqgjka mejiSu w;sYfhdala;shla tl;=jg k;= lr .;a;dh' —yeuodgu .eye‚h úh fkdyels jk w;r ;udId iy nðrdfjda yeu Èkl§u l< hq;a; jvd;a fyd¢ka lrkakg uia;dks ys§ ir,ju lemS fmfkk ud Èßu;a lrkjd' ta wm jvd;a pß;h njg m;a jQjdh' —uykais iïmQ¾K neúka' .eye‚hlg uykais ù jev ù jev lsÍu uQ,sl fya;=j jk Èkm;d lrkakg fndfyda oE lsÍu uQ,sl kuq;a WfoHda.su;a ùu fyda Tn mj;sk w;r th ud Èßu;a lrk fya;=j jk kuq;a WfoHda.h olajk fohg wod< foh ug wkqm%dKh fok .=Khhs"˜ weh WfoHda.su;a ùu fyda Tn WfoHda.h lsÍu jeo.;a fõ' jvd;a jeo.;a ;srfldg mjihs' ola j k fohg jk f,iska" Tn Tnf.a udj; wod< foh lsÍu Tiafia Tnj w;aoelsh hq;=hs' th jdikdfõ i,l=K jeo.;a fõ uf.a wOHhk rgdfõ úYd,;u ñ, /ðK" §msld ´ï Ydka;s ´ï idOlh ù ;snqKd' ud ud l< jev ys Idrela Ldka iu. rÕmEfuka ish,af,a§u;a ud iuÕ jev l< úiañ; mqoa.,hka miqj irej ms;; a , k.rfha md,kh fydnjk ish¨ fokd iu.;a ud¾.fhka úfkdaohla yeu wdldrhlu m%uL q hka iu. jev lr we;' ,nd ;sfnkjd"˜ ks;ru iskd fik 30 úhe;s jrla cd;sl ;,fha neâñkagka l%ä S ldjla jQ §msld" ks<sh mjihs' fnd,sjv q fha § tl fm<g wd ks¾udK wgla ;=<
bkaÈhd o¾Yk
n
88
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
ud他;= - wm%sfh,a 2016
n
89
n
W W W. I N D I A P E R S P E C T I V E S . I N
ixjdoh
by<( §msld fnd,sjqvfha úúO N+ñld igyka lrñka
Like MEA INDIA
Follow @MEAINDIA
Channel MEA INDIA
iu l< fkdfyk úl%uhla w;a lr .;a fyhska .eye‚hlau ñ;=ßhl" úiajdijka;shl" úpdrlhska w;ska ta neõ uelS hdug lreKq id;a;=ldßhl" ;=< we;s .;s ;sfnk w;r uu fhÈ‚' jir .Kka Tiafia" fldamkafya.ka kqjr ;srfha fuu pß;h ksrEmKh lsÍug ,eîu Wmka §msld fldlafÜ,a" fhaya cjdks ydhs §jdks" .ek wdvïnr fjñ"˜ hkqfjka §msld mjihs' fpkakdhs tlaim a i % "a f.d,sfhdaka lS rdia,, S d rdï ,S,d" mSl= iy nðrdfjda uia;dks jeks lD;s j, § ienEu pß; ksrEmsldj ;u rx.k fl!Y,Hh ikd: l<dh' §msld yqfolau iskud wUf¾ §ma;su;a uqyqKla uE;ld,Skj" uia;dks yS ke;akï oyila lD;s t,soelajQ §msldf.a N+ñldj iskud rislhka tlshl hkak m%;slafIam lrhs' uia;dks yS iu.ska iajr taldnoaO lsÍula weh mqKHdOdrfhys úYajdih §msldf.a N+ñldj lf<ah' —uia;dks r|jk w;r uydrdIag% .ïudkhla is k ud ris l hka wka;.dó f,i ksh;sjd§ jk wïfí.dfjdaka ;udf.a f,i iu.ska iajr kuq;a ixfõ§ iy Ndùh ms<s.kshs' weh l%Svd iy iuQy taldnoaO lsÍula lD;shla f,i yuq úh' l%Svd mokfï jev igykla lf<ah th weh tfia jkafka jk T,sïmsla f.da,aâ lafjiaÜ ljr wNsfhda.hla fyda iu. ne£ lghq;= lrk w;r th Ndr .kakg weh ;=< ;snQ .;sh wef.a mshd jk neâñkagka lS¾;sOr m%ldYa ksidh' weh igka ldñkshlg jvd mdÿfldaka iy kï oerE j¾K,dNS .S;a fia;s ujla iy wdorjka;shla f,i olskq úiska iudrïN lrk ,oaols' —uu ud lrk foag yelsúh' weh yeu w;skau iïmQ¾Kh' wdorh lrñ' th ug i;=g f.fkk ksid ta wo ld,hg wkqj" iEu .eye‚hla foa uu lrñ' ug Ôú;fha .=Kd;auh wka yeu ;=<u uia;dks flfkl= isà' iEu fohlgu jvd jákjd'˜ weh mjihs'
bkaÈhd o¾Yk
n
90
n
ud¾;= - wm%sfh,a 2016
CONSULAR GRIEVANCES MONITORING SYSTEM
02 Step
Click on “Activation” link sent in email (or OTP sent in SMS to Indian Mobile Holders) to activate the account.
03 Step
Log in to the Consular Grievances Monitoring System (MADAD).
Click on “Register Grievances” link to fill details of your grievances.
01 Step
05 Step
Click on “Register (New User)” and fill required details
Click on “Track Grievances Status” link to View latest status and processing done on your grievance.
MADAD Because You Are Us
mymea.in/madad SINHALA
04 Step