Eemsdelta: alternatieve C’s en H’s in vijf beelden

We willen af van fossiele grondstoffen. Maar hoe komen we straks aan de nodige koolstof en waterstof als chemische bouwstenen voor waardevolle materialen? In Noord-Nederland zijn de eerste stappen zichtbaar van de grondstoffentransitie. Denk aan de grote plannen voor de productie van groene waterstof en de verschillende initiatieven op het gebied van koolstof uit afval, biomassa en zelfs CO2. Vijf projecten in vijf beelden.

Tijdens het congres Eemsdeltavisie 2023 op 16 mei in Delfzijl staan nieuwe bronnen voor koolstof en waterstof centraal. Weliswaar is de chemie in de Eemsdelta traditioneel vooral gebaseerd op zout en aardgas, de ligging aan diep water en de ruimte die het gebied nog heeft, bieden ook kansen voor alternatieven voor de petrochemie, de op aardolie gebaseerde industrie. Onlangs werd bovendien bekend dat zowel Delfzijl als de Eemshaven gunstig liggen, als het gaat om de stikstofproblematiek. Het meest recente stikstofvonnis van de Raad van State is goed nieuws voor de industrie in de Eemsdelta.

Grote impact

De Raad van State bepaalde begin april dat voor agrarische en andere bedrijfsactiviteiten op meer dan 25 kilometer afstand van beschermde Natura2000-gebieden geen stikstof-vergunning meer nodig is. De beschermingszones rond die gebieden overlappen nog steeds een groot deel van Groningen, maar de industriegebieden rond de Eemshaven en Delfzijl vallen daar precies buiten. Groningen heeft voortaan alleen nog te maken met drie 25-kilometerzones rond beschermde natuurgebieden: het Liefstinghsbroek bij Vlagtwedde en buiten de provinciegrenzen het Drentsche Aa-gebied, Schiermonnikoog en de Noord-Friese kuststreek. Het is met name goed nieuws voor de vijftig bedrijven die investeringsplannen hebben, voor in totaal vijf miljard euro. Veel van die projecten hebben direct of indirect met de energie- en grondstoffentransitie te maken. Daarvan zijn verschillende de laatste jaren ook uitgebreid in het nieuws geweest. Denk aan Avantium en Photanol. In dit artikel kiezen we vijf andere – misschien iets onbekendere –ontwikkelingen die straks ook een grote impact kunnen hebben. We doen dat aan de hand van vijf beelden.

De Eemsdelta moet het waterstofcluster van Nederland en misschien wel Noordwest-Europa worden. Verschillende partijen hebben al aankondigingen gedaan van de bouw van elektrolysefabrieken. Denk aan HyCC, Engie, Lhyfe en Shell. Energiegigant RWE lijkt het heel ambitieus aan te pakken. Doordat RWE een groot windpark mag bouwen op Hollandse Kust West, is de bouw van een grote waterstoffabriek in de Eemshaven een stuk dichterbij gekomen. Die moet een elektrisch vermogen van 350 tot 600 MW krijgen.

Wat al deze plannen gemeen hebben, is dat de investeringsbeslissingen nog moeten vallen. Terwijl er al wordt gesproken over honderden megawatts en zelfs gigawatts in Nederland, is de grootste installatie – gebaseerd op de elektrolyse van water – nog steeds slechts één megawatt. Deze staat overigens ook in het Noorden, in Zuidwending. De enige Nederlandse grote investering die al in de bouwfase zit, is de 200 MW fabriek die Shell bouwt op de Maasvlakte.

Ook groen

Toch is groen geproduceerde waterstof niet alleen toekomstmuziek. Met enige fantasie mag je chemiebedrijf Nobian momenteel de grootste groene waterstofproducent van Nederland noemen. In de elektrolyse-installaties in Rotterdam en Delfzijl produceert het bedrijf niet alleen chloor en natronloog, maar ook serieuze hoeveelheden waterstof. Sinds het bedrijf hiervoor honderd procent duurzaam geproduceerde stroom inkoopt, mag de waterstof ook groen heten. Het gaat om 180 megawatt opgesteld vermogen in Rotterdam en 32 megawatt in Delfzijl. Dus alvast meer dan de 200 megawatt die Shell op het moment op de Maasvlakte aan het bouwen is.

Het geeft wellicht meteen een interessant perspectief. Bij de productie van chloor werd waterstof nog niet zo lang geleden als een interessant restproduct gezien. Zijn er misschien ook andere interessante waardevolle chemicaliën die op elektrochemische wijze samen met waterstof zijn te produceren? Het zou de discussies over de kostbaarheid van elektrolyse wel in een ander daglicht kunnen zetten.

Een tweede verborgen schat in de Eemsdelta is het bedrijf Bollegraaf Recycling Solutions, wereldwijd marktleider in de bouw van machines voor het scheiden van afval. En ook nog eens in een booming markt, immers afval krijgt steeds meer waarde. En helemaal als je het afval nauwkeurig weet te scheiden.

Bedrijven als BioBTX en Clariter, die in de Eemsdelta nieuwe chemische fabrieken willen bouwen op grond van circulaire grondstoffen, zijn gebaat bij een goede voorscheiding van het afval. De kwaliteit van de ingevoerde grondstoffen is immers bepalend voor de effectiviteit van de processen. Het sorteren van afval gebeurt inmid- dels met het neusje van de zalm van de moderne technologie. Een wereld van lasers, magneten, blaas- en schiettechnieken en inmiddels ook kunstmatige intelligentie. Van vuilnisman naar high tech!

Grondstof

En de meest ambitieuze investering voor Bollegraaf op dit gebied wordt de

Met Chemport Europe Jaardiner En Verkiezing Plant Manager Of The Year

Nieuwe Bronnen Voor C En H

We willen af van fossiele grondstoffen. Maar hoe komen we straks aan koolstof en waterstof als chemische bouwstenen voor waardevolle materialen?

In Noord-Nederland zijn de eerste stappen van de grondstoffentransitie zichtbaar. Groene waterstof krijgt al veel aandacht als energiedrager, maar is misschien nog wel belangrijker als bouwsteen voor materialen die wij allen dagelijks gebruiken.En er

INITIATIEFNEMERS: zijn ook interessante initiatieven op het gebied van koolstof uit afval, biomassa en zelfs CO2 komende jaren om de hoek gedaan. Samen met Clariter, BioBTX en N+P wil Bollegraaf in de Eemsdelta Europa’s grootste en meest geavanceerde installatie ontwikkelen voor het scheiden van plastic afval. De installatie krijgt een capaciteit van 350.000 ton plastic afval. In de installatie wordt laagwaardig plastic afval verwerkt dat anders verbrand of gestort zou worden. Dit nieuwe zogeheten Raw Material Preparation Center (RMPC) zet het plastic afval om in grondstof voor de processen van Clariter

Tijdens Eemsdeltavisie 2023 lichten we ’s middags verschillende initiatieven uit en zetten we ze in een breder perspectief. Daarnaast staat de Plant Manager of the Year verkiezing op het programma en sluiten we ‘s avonds af met het Jaardiner Chemport Europe.

Mis het niet!

Beeld en BioBTX. Beide bedrijven zochten een mogelijkheid om producten uit chemisch gerecyclede plastics toe te passen in de nieuwe fabrieken die ze de komende jaren in Delfzijl gaan bouwen.

Eisen

In het RMPC wordt plastic afval gesorteerd, verkleind, gewassen en gedroogd. ‘De technologie die hier wordt toegepast is niet nieuw, maar de schaal waarop dit zal gebeuren wel’, stelt Jasper Munier, business development manager van

3: Vervangen van op aardolie gebaseerde bouwstenen

Clariter. Dat geldt voor het monitoren van zowel de plastic-instroom als de -uitstroom. ‘We zijn uitgegaan van een worst case instroom, met veel vervuiling en een lage olefine-concentratie. Terwijl het eindproduct zo zuiver mogelijk moet zijn.’ De specificaties van de uitstroom worden afgestemd op de eisen van de toekomstige fabrieken van Clariter en BioBTX. Het is mogelijk dat er in de toekomst ook andere partijen product zullen afnemen.

Bij Entrance in Groningen heeft BioBTX een pilot-installatie gebouwd om plastic om te zetten in aromaten als benzeen, tolueen en xyleen (BTX). Die aromaten zijn weer bruikbaar als chemische bouwstenen. De komende jaren wordt het echter serious business voor de starter. BioBTX gaat een fabriek op industriële schaal in Delfzijl bouwen voor de productie van de chemische bouwstenen uit kunststofafval en biomassa.

In 2027 moet de fabriek volledig kunnen draaien. Elk jaar zal er 50.000 ton plastic worden verwerkt, ongeveer tien procent van de totale hoeveelheid plastic afval die Nederland jaarlijks produceert.

Alternatieven

Benzeen, tolueen en xylenen worden in onze huidige samenleving in enorme hoeveelheden gebruikt, meer dan 150 miljard ton per jaar. Ze worden gebruikt als bouwstenen voor een groot aantal producten, denk bijvoorbeeld aan hoogwaardige polymeren, farmaceutische producten, coatings, isolatiematerialen en PET-flessen.

De chemische bouwstenen worden momenteel geproduceerd uit aardolie. Het lukt niet ze te maken uit aardgas, wat jarenlang als een schonere bron naar voren werd geschoven. Nu we de komende decennia van alle fossiele grondstoffen af willen, zijn er alternatieven nodig.

Strijd

Alternatieve bronnen zijn biomassa en afvalplastics. In eerste instantie werd gedacht aan biomassa, vandaar de naam BioBTX. Echter door de concurrentie met onder andere biomassaverbranding, onderzocht het bedrijf ook de mogelijkheden voor plastic afval. De nieuwe fabriek moet straks beide stromen aankunnen, want inmiddels is er ook een strijd ontstaan om afval.

Voor Grote Oplossingen

U zoekt een - tijdelijke - oplossing voor een waterzuivering, waterhergebruik of andere waterbehandeling? En u wilt liever niet investeren?

Europa’s grootste verhuurvloot biedt u complete full-scale installaties of losse componenten, zoals zandfilters, actiefkoolfilters, striptorens, pompen, bufferbakken, lamellenbezinkers, flotatie, beluchtingen, ionenwisselaars, omgekeerde osmose, ultrafiltratie en MBR.

Plug & Play opgeleverd, inclusief de benodigde certificaten. Bel of mail Logisticon Verhuur voor een áltijd passende huur- of lease-oplossing.

Beeld 4: Zichzelf op den duur overbodig maken

‘Prima als we op termijn niet meer – op dezelfde manier – bestaan’, stelde directeur Wilfred de Jager onlangs bij een bezoek aan afvalverbrander EEW. De komende jaren gaat het bedrijf in Delfzijl steeds meer vooraf circulaire grondstoffen uit het aangeleverde bedrijfs- en huishoudelijk afval scheiden, waaronder plastics. Dat er uiteindelijk steeds minder wordt verbrand, vindt hij alleen maar een goed vooruitzicht.

Eemsdeltavisie 2023

Maar ook na verbranding blijven bruikbare materialen over. Waaronder metalen, maar ook substituten voor bouwmaterialen. En ook de CO2 uit de schoorsteen wordt straks afgevangen. Die kan dan weer als grondstof voor materialen, methanol en zelfs voedingsmiddelen dienen.

EEW is ook partner van het HyNL consortium. Hierin werkt het bedrijf samen met methanolproducent OCI en energiebedrijf Engie, in een eerste fase aan

Tijdens het congres Eemsdeltavisie 2023 staan verschillende van de beschreven projecten in het spotlicht. Samen met studenten en PhD’s van de Rijksuniversiteit Groningen en de Universiteit Twente heeft de redactie van Industrielinqs een bezoek gebracht aan verschillende projecten, in samenwerking met Chemport Europe. Tijdens Eemsdeltavisie op 16 mei in Delfzijl worden vlogs getoond van deze bezoeken en zullen verschillende bedrijven hun innovatieve projecten pitchen. Meer informatie over Eemsdeltavisie: www.industrielinqs.nl de bouw van een elektrolyse-installatie van 100 MW. Deze moet vanaf 2025 waterstof produceren voor de productie van e-methanol uit biogeen CO2, aangeleverd door EEW.

Scheidingsinstallatie

Er is inmiddels veel in aanbouw op het terrein van EEW. Zo staat een energiecentrale voor de verwerking van zuiveringsslib inmiddels in de steigers. Uit de as die overblijft gaat EEW fosfaat terugwinnen.

Daarnaast heeft het bedrijf dus plannen voor de bouw van een afvanginstallatie voor CO₂ en een scheidingsinstallatie voor het terugwinnen van grondstoffen uit restafval voor hergebruik en recycling. Ook wordt de toegang tot de locatie en de infrastructuur geheel vernieuwd en aangepast.

Beeld 5: Ook afval bron van groene waterstof

Begin dit jaar werd bekend dat HyCarb in Delfzijl een fabriek wil bouwen die groene waterstof kan maken uit afvalhout en bermgras. Samen met investeringsmaatschappij NOM werkt de onderneming aan plannen om hiervoor binnen enkele jaren een grootschalige productie-installatie te bouwen met een capaciteit van 15.000 ton waterstof per jaar.

Het jonge bedrijf HyCarb komt voort uit de Amsterdamse onderneming Torrgas, dat al meerdere van dergelijke projecten heeft ontwikkeld. Torrgas heeft ervaring in de productie van syngas, groen CO2, biochar en stoom uit afvalstromen. De onderneming ziet dat er

PROJECTEN IN NOORD-NEDERLAND

Opdrachtgever: Avantium

Waar: Delfzijl

Investering: onbekend

Afronding: eind 2023

Opdrachtgever: BioBTX

Waar: Delfzijl

Investering: 80 miljoen euro

Afronding: 2027 vanuit de industrie in Delfzijl een grote behoefte is aan groene waterstof en daar speelt het met de plannen van HyCarb op in.

Bewezen

Om groen waterstof te produceren, wordt biogas voorbehandeld. Daarna wordt het getorrificeerd, waarbij de afvalstroom in een zuurstofvrije omgeving wordt verhit. Tot slot wordt de stroom vergast tot syngas. Door het syngas met stoom te laten reageren, kan nog meer waterstof worden gemaakt. Het bijproduct is biochar. Het proces is al in meerdere demonstratieplants bewezen. Hiervoor werkte Torrgas samen met Gasunie. Nu is het tijd om op te schalen.

In eerste instantie zal HyCarb resthout en snoeiafval gebruiken als grondstoffen. Later denkt het bedrijf ook gemaaid bermgras te kunnen toepassen. Het torrefactie-proces zorgt ervoor dat de energie-inhoud van de grondstoffen hoger wordt.

Voorbereidingen

Momenteel werkt HyCarb aan de voorbereidingen voor de nieuwe installatie. Het gaat daarbij om het aanvragen van vergunningen, de engineering, de samenstelling van het team en het aankopen van een terrein waar het bedrijf de fabriek kan bouwen. NOM draagt bij aan de financiering hiervan.

Avantium bouwt in Delfzijl een demofabriek voor de productie van furaandicarbonzuur (FDCA), een grondstof voor plastics. De installatie gaat plantaardige grondstoffen omzetten in zo’n 5.000 ton groene FDCA per jaar. Naar verwachting zal de bouw van de demofabriek eind 2023 klaar zijn.

BioBTX bouwt in Delfzijl een fabriek die 50.000 ton hernieuwbare en afgedankte materialen, zoals afvalplastics en meertouwen, gaat omzetten in de grondstoffen benzeen, tolueen en xyleen. De fabriek – PETRA Circular Chemicals Plant – wordt gebouwd op Chemiepark Delfzijl en vergt een investering van tachtig miljoen euro.

Opdrachtgever: Blue Cycle

Waar: Heerenveen

Investering: onbekend

Afronding: 2023

Opdrachtgever: o.a. Bollegraaf en N+P

Waar: Delfzijl

Investering: onbekend

Afronding: 2025

Opdrachtgever: Circtec

Waar: Delfzijl

Investering: 175 miljoen euro

Afronding: onbekend

Opdrachtgever: DBG BioEnergy

Waar: Delfzijl

Investering: > 100 miljoen euro

Afronding: 2023

Opdrachtgever: Gasunie, Perpetual Next

Waar: Delfzijl

Investering: 60 miljoen euro

Afronding: 2024

Opdrachtgever: Hycarb

Waar: Delfzijl

Investering: onbekend

Afronding: onbekend

Opdrachtgever: Paques Biomaterials

Waar: Emmen

Investering: 58 miljoen euro

Afronding: 2023

Opdrachtgever: Photanol en Nobian

Waar: Delfzijl

Investering: onbekend

Afronding: 2024

Opdrachtgever: SCW Systems/Gasunie

Waar: Delfzijl

Investering: 200 miljoen euro

Afronding: 2023

Opdrachtgever: o.a. SkyNRG

Waar: Delfzijl

Investering: onbekend

Afronding: 2026

Blue Cycle bouwt in Heerenveen een pyrolyse-installatie die vanaf 2023 zo’n 17,5 kiloton plastic gaat verwerken tot pyrolyse-olie. Het gaat om vijf ovens, die ieder 3.500 ton per jaar kunnen verwerken.

Clariter, BioBTX, Bollegraaf en N+P bouwen in Delfzijl een installatie voor het scheiden van 350.000 ton plastic afval. De installatie sorteert, verkleint, wast en droogt het materiaal. De specificaties van de uitstroom worden afgestemd op de eisen van Clariter en BioBTX. De verwachting is dat in 2024 de bouw van de installatie kan beginnen.

Circtec wil in Delfzijl een fabriek bouwen die via pyrolyse maximaal 220.000 ton afgedankte banden per jaar kan omzetten in transportbrandstoffen, chemicaliën en carbon black. Het project vergt een investering van zo’n 175 miljoen euro.

DBG BioEnergy bouwt haar eerste fabriek in Delfzijl. Deze gaat cellulosehoudend industrieel afval omzetten in bioLNG, groene kunstmest en vloeibare CO2. De installatie krijgt een capaciteit van 15.000 ton bioLNG per jaar.

Gasunie en Perpetual Next willen in Delfzijl een fabriek bouwen die organische reststromen via torrefactie omzet in groengas en bio-char. De fabriek die naar verwachting in 2024 in gebruik wordt genomen, start met een groengasproductie van 12 miljoen kuub per jaar. Met het project is een investering gemoeid van circa zestig miljoen euro.

Hycarb wil in Delfzijl een fabriek bouwen die groene waterstof kan maken uit afvalhout en bermgras. In samenwerking met investeringsmaatschappij NOM werkt de onderneming aan plannen om hiervoor binnen enkele jaren een grootschalige productie-installatie te bouwen. De installatie moet een capaciteit van 15.000 ton waterstof per jaar krijgen.

Paques Biomaterials bouwt in Emmen een demo-installatie die met bacteriën het biologisch afbreekbare biopolymeer polyhydroxyalkanoaat produceert uit organisch materiaal in afvalstromen. De installatie moet operationeel zijn in 2023. Een commerciële fabriek met een capaciteit van 6 kiloton PHA per jaar staat gepland voor 2026.

In een demofabriek van Photanol en Nobian (voorheen Nouryon) in Delfzijl zetten bacteriën CO2 om in organische zuren. De twee partijen willen de fabriek in 2023 gaan opschalen naar 30.000 ton. Deze commerciële fabriek moet vervolgens in 2024 in productie gaan.

SCW Systems bouwt samen met partner Gasunie een fabriek in Delfzijl die jaarlijks 150 tot 200 miljoen kubieke meter groen gas produceert uit (natte) organische reststromen. Met de bouw van de fabriek is een investering gemoeid van 150 tot 200 miljoen euro. Naast groen gas wordt ook groene waterstof geproduceerd.

SkyNRG, KLM, SHV en Schiphol bouwen een productiefaciliteit voor duurzame vliegtuigbrandstof in Delfzijl. Groene waterstof zou worden gecombineerd met afval- en reststromen om 100.000 ton duurzame vliegtuigbrandstof en 15.000 ton bioLPG per jaar te produceren.