ÐÎÇÄ²Ë I
Çàãàëüíîâèçíàíîþ ³ñòèíîþ º òå, ùî îäèíàê òà ùå é ïðè ãðóáåíüêèõ ãðîøàõ íåîäì³ííî ìóñèòü ïðàãíóòè îäðóæèòèñÿ. Õî÷ ÿê áè ìàëî áóëî â³äîìî ïðî ïî÷óòòÿ òà ïîãëÿäè òàêîãî ÷îëîâ³êà, êîëè â³í óïåðøå ç ÿâëÿºòüñÿ íà íîâîìó ì³ñö³, öÿ ³ñòèíà íàñò³ëüêè ì³öíî ñèäèòü ó ãîëîâàõ íàâêîëèøí³õ ðîäèí, ùî íà íîâîïðèáóëîãî äèâëÿòüñÿ ÿê íà çàêîííó âëàñí³ñòü ò³º¿ ÷è ³íøî¿ äî÷êè. ̳é äîðîãîö³ííèé ì³ñòåðå Áåííåò, ÿêîñü çâåðíóëàñÿ äðóæèíà äî ñâîãî ÷îëîâ³êà, âè ÷óëè, ùî Íåäåðô³ëä-Ïàðê íàðåøò³ çäàºòüñÿ â íàéìè? ̳ñòåð Áåííåò â³äïîâ³â, ùî íå ÷óâ. À â³í-òàêè â íàéìè, çíîâó ìîâèëà âîíà, áî ì³ñ³ñ Ëîíã ùîéíî òàì áóëà ³ âñå ìåí³ ïðî öå ðîçïîâ³ëà. ̳ñòåð Áåííåò ïðîìîâ÷àâ. Íåâæå âàì íåö³êàâî, õòî íàéíÿâ éîãî?! íåòåðïëÿ÷å âèãóêíóëà éîãî äðóæèíà. Âè ÿêðàç õîò³ëè ïðî öå ðîçïîâ³ñòè, òîæ ÿ íå çàïåðå÷óþ. Éîãî ñëîâà ïðîçâó÷àëè ÿê çàîõî÷åííÿ. Òàê îò çíàéòå, ëþáèé ì³é, ùî çà ñëîâàìè ì³ñ³ñ Ëîíã Íåäåðô³ëä âèíàéíÿâ ÿêèéñü áàãàòèé ìîëîäèé ÷îëîâ³ê ç ï³âí³÷íî¿ Àíã볿. ³í ïðè¿õàâ ó ïîíåä³ëîê ó ôàåòîí³, çàïðÿæåíîìó ÷åòâåðèêîì, ùîá îáäèâèòèñü; ³ öå ì³ñöå íàñò³ëüêè éîìó ñïîäîáàëîñÿ, ùî â³í òóò æå ïðî âñå äîìîâèâñÿ ç ì³ñòåðîì Ìîð³ñîì: âñåëèòèñÿ äî Ìèõàéëîâîãî äíÿ ³ ïðèñëàòè òóäè êîãîñü ³ç ñëóã äî ê³íöÿ íàñòóïíîãî òèæíÿ.
À ÿê éîãî çâóòü? Á³íãë³. ³í îäðóæåíèé ÷è îäèíàê? Îé, òà, çâè÷àéíî æ, îäèíàê, ëþáèé ì³é! Îäèíàê ³ç âåëèêèì ñòàòêîì: ÷îòèðè ÷è ï ÿòü òèñÿ÷ íà ð³ê. Äëÿ íàøèõ ä³â÷àòîê öå ïðîñòî çíàõ³äêà! Íå ðîçóì³þ, äî ÷îãî òóò âîíè? Âåëüìèøàíîâíèé ì³ñòåðå Áåííåò, â³äêàçàëà éîãî äðóæèíà. Âè ìåíå ïðîñòî âðàæàºòå âàøîþ íåòÿìóù³ñòþ! Íåâæå íåçðîçóì³ëî, ùî ÿ äóìàþ ïðî éîãî îäðóæåííÿ ç îäí³ºþ ç íèõ? À â³í ùî ìຠíàì³ð îäðóæèòèñü ³ îñ³ñòè òóò? Íàì³ð? Äóðíèö³! Äî ÷îãî òóò öå! Àëå ö³ëêîì ìîæå ñòàòèñÿ, ùî â³í ïîêîõຠêîãîñü ³ç íèõ, òîæ âàì íåîäì³ííî òðåáà çðîáèòè éîìó â³çèò, ÿê ò³ëüêè â³í ç ÿâèòüñÿ. ß íå áà÷ó äëÿ öüîãî ñëóøíîãî ïðèâîäó. ×îìó á íå ç ¿çäèòè âàì òà ä³â÷àòàì áåç ìåíå, à ìîæå, âçàãàë³ íåõàé ¿äóòü ñàì³ ³ öå áóëî á íàâ³òü êðàùå, áî âè òàê³ æ ãàðí³, ÿê ³ âîíè, ³ ç óñüîãî òîâàðèñòâà ì³ñòåð Á³íãë³ îáåðå ñàìå âàñ. Ëþáèé ì³é, âè ìåí³ ëåñòèòå. ÿ ä³éñíî áóëà ãàðíîþ, àëå òåïåð í³ íà ùî åêñòðàîðäèíàðíå ÿ íå ïðåòåíäóþ. Êîëè ó æ³íêè ï ÿòåðî äîðîñëèõ äî÷îê, òî ¿é íå ñë³ä ïåðåéìàòèñÿ âëàñíîþ êðàñîþ. Ãàé-ãàé, ó òàêèõ âèïàäêàõ æ³íêàì óæå çàçâè÷àé ïåðåéìàòèñÿ. Àëå, ãîëóáå ì³é, ÷îìó á âàì ä³éñíî íå ñõîäèòè â ãîñò³ äî ì³ñòåðà Á³íãë³, êîëè â³í òóò ç ÿâèòüñÿ? Òà êàæó æ âàì íåìຠïðèâîäó. Àëå æ ïîäóìàéòå ïðî íàøèõ äî÷îê. Ëèø óÿâ³òü ñîá³, ÿê âäàëî ìîæíà áóëî á ïðèëàøòóâàòè îäíó ç íèõ! Ñåð ³ëüÿì ³ ëåä³ Ëóêàñ ï³äóòü íåîäì³ííî ñàìå ç öüîãî ïðèâîäó, áî ³íàêøå, âè æ çíàºòå, âîíè íå ðîáëÿòü â³çèò³â íîâîïðèáóëèì. Âè ïðîñòî ìóñèòå ï³òè, áî ÿê æå ìè çìîæåìî ïîáóâàòè òàì, ÿêùî òàì íå ïîáóâàºòå ? Íå ïåðåá³ëüøóéòå. Íå ñóìí³âàþñÿ, ùî ì³ñòåð Á³íãë³ é òàê áóäå ðàäèé âàñ áà÷èòè; à ÿ æ íàä³øëþ éîìó ç âàìè çàïèñêó, â ÿê³é âèñëîâëþ ìîþ ðàä³ñíó çãîäó ç éîãî áàæàííÿì îäðóæèòèñÿ ç ò³ºþ ç íàøèõ ä³â÷àò, ÿêà ñïîäîáàºòüñÿ éîìó íàéá³ëüøå, õî÷à ÿ ïðîñòî íå çìîæó íå çàìîâèòè äåê³ëüêà äîáðèõ ñë³â çà ìîþ ìàëåíüêó ˳çç³.
Ñïîä³âàþñÿ, ùî í³÷îãî òàêîãî âè íå çðîáèòå. ×èì âîíà êðàùà çà ³íøèõ? Âðîäîþ ¿é äàëåêî äî Äæåéí, à âåñåëîþ âäà÷åþ äàëåêî äî ˳䳿. Òà âè ÷îìóñü çàâæäè â³ääàºòå ïåðåâàãó ñàìå ¿é. Âîíè íå ïîòðåáóþòü ðåêîìåíäàö³é, áî íå ìàþòü í³÷îãî òàêîãî, ùî ìîæíà áóëî á âèõâàëÿòè, â³äïîâ³â ÷îëîâ³ê. Óñ³ âîíè äóðíîâåðõ³ òà íåîñâ³÷åí³ ÿê ³ ³íø³ ä³â÷àòà. ˳çç³ æ äåùî êì³òëèâ³øà çà ñâî¿õ ñåñòåð. ̳ñòåðå Áåííåò, ÿê âè ìîæåòå òàê çíåâàæëèâî â³äçèâàòèñÿ ïðî âëàñíèõ ä³òåé? ×è âàì ïðîñòî ïîäîáàºòüñÿ íàâìèñíå äðàòóâàòè ìåíå? Âè çîâñ³ì íå ïîâàæàºòå ìî¿ ñëàáê³ íåðâè. Ñåðäåíüêî, âè íåïðàâèëüíî ìåíå çðîçóì³ëè. Âàø³ ñëàáê³ íåðâè âèêëèêàþòü ó ìåíå íàäçâè÷àéíó ïîâàãó. Âîíè ìî¿ äàâí³ äðóç³. Îñòàíí³ äâàäöÿòü ðîê³â ÿ ò³ëüêè é ÷óþ, ÿê âè ç òåïëîòîþ çãàäóºòå ïðî íèõ. Âè ïðîñòî íå çíàºòå, ÿê ÿ ñòðàæäàþ! Îäíàê ÿ ñïîä³âàþñÿ, ùî âè îäóæàºòå ³ ùå âñòèãíåòå ïîáà÷èòè, ÿê ñþäè ïðè¿äå ñèëà-ñèëåííà ìîëîäèê³â ³ç äîõîäîì ÷îòèðè òèñÿ÷³ ôóíò³â. Òà íåõàé ¿õ áóäå õî÷ äâàäöÿòü óñå îäíî ç öüîãî í³ÿêîãî ïóòòÿ íå áóäå, äîêè âè íå â³äâ³äàºòå ¿õ. Äàþ âàì ñëîâî, ëþáà ìîÿ, ùî êîëè ¿õ òóò áóäå äâàäöÿòü, òî ÿ íåîäì³ííî â³äâ³äàþ ¿õ óñ³õ. ̳ñòåð Áåííåò ÿâëÿâ ñîáîþ íàñò³ëüêè ÷óäåðíàöüêå ñïîëó÷åííÿ êì³òëèâîñò³, ñàðêàçìó, ñòðèìàíîñò³ é âåðåäëèâîñò³, ùî ³ äâàäöÿòè ðîê³â ïîäðóæíüîãî æèòòÿ íå âèñòà÷èëî éîãî äðóæèí³, àáè ñïîâíà çðîçóì³òè éîãî õàðàêòåð. ¯¿ æ âëàñíèé õàðàêòåð çðîçóì³òè áóëî íå òàê âàæêî. Âîíà ÿâëÿëà ñîáîþ æ³íêó íåäàëåêó, ìàëîîñâ³÷åíó ³ ïðèìõëèâó. Êîëè áóâàëà ÷èìîñü íåâäîâîëåíîþ, òî óäàâàëà, ùî â íå¿ íåðâîâèé ðîçëàä. Ñïðàâîþ ñâîãî æèòòÿ âîíà ââàæàëà âèäàííÿ çàì³æ ñâî¿õ äî÷îê; éîãî âò³õîþ õîä³ííÿ ïî ãîñòÿõ òà ïë³òêè. ÐÎÇÄ²Ë II
Íàñïðàâä³ æ ì³ñòåð Áåííåò ³ç íåòåðï³ííÿì î÷³êóâàâ ïðè¿çäó ì³ñòåðà Á³íãë³. Ìàâ äàâí³é íàì³ð â³äâ³äàòè éîãî, õî÷à âïåðòî çàïåâíÿâ ñâîþ äðóæèíó, ùî ðîáèòè öüîãî íå çáèðàºòüñÿ; òîæ âîíà
äîâ³äàëàñÿ ïðî öå ëèøå òîä³, êîëè â³çèò óæå áóëî çðîáëåíî. Ïðî öåé ôàêò ñòàëî â³äîìî òàêèì ÷èíîì. Ñïîñòåð³ãàþ÷è, ÿê éîãî äðóãà äî÷êà çàéìàºòüñÿ îçäîáëåííÿì ñâîãî êàïåëþøêà, ì³ñòåð Áåííåò ðàïòîì çâåðíóâñÿ äî íå¿ ç òàêèìè ñëîâàìè: ˳çç³, ñïîä³âàþñÿ, ùî ì³ñòåðó Á³íãë³ öå ñïîäîáàºòüñÿ. Çâ³äê³ëÿ íàì çíàòè, ùî ñïîäîáàºòüñÿ ì³ñòåðó Á³íãë³, íåçàäîâîëåíî â³äïîâ³ëà éîãî äðóæèíà. Ìè æ äî íüîãî íå çáèðàºìîñÿ. Àëå æ íå çàáóâàéòå, ìàìî, ñêàçàëà Åë³çàáåò, ùî ìè ïîáà÷èìîñÿ ç íèì íà áàëó, à ì³ñ³ñ Ëîíã îá³öÿëà â³äðåêîìåíäóâàòè éîãî íàì. ß íå â³ðþ, ùî ì³ñ³ñ Ëîíã â÷èíèòü ùîñü òàêå. ¯é ñàì³é òðåáà äâîõ ïëåì³ííèöü çàì³æ âèäàòè. Âîíà åãî¿ñòè÷íà ³ íåùèðà æ³íêà, ÿ ¿¿ íåâèñîêî ñòàâëþ. ² ÿ òåæ, ìîâèâ ì³ñòåð Áåííåò. ² ÿ ðàäèé ä³çíàòèñÿ, ùî òè íå ñïîä³âàºøñÿ íà òàêó ïîñëóãó ç ¿¿ áîêó. ̳ñ³ñ Áåííåò íå óäîñòî¿ëà éîãî â³äïîâ³ääþ, òà íå çìîãëà ñòðèìàòè ñâîãî ðîçäðàòóâàííÿ é ïî÷àëà øïåòèòè îäíó ç äî÷îê. ² ÷îãî òè òàê ðîçêàøëÿëàñÿ, ʳòò³?! Çàìîâêíè, çàðàäè Áîãà! Ïîæàë³é õî÷ òðîõè ìî¿ íåðâè. Òè æ ¿õ ïðîñòî ðâåø íà øìàòêè. ʳòò³ êàøëÿº áåç íàëåæíî¿ äî âàñ ïîâàãè, ñêàçàâ ¿¿ áàòüêî, âîíà ðîáèòü öå ÿâíî íåâïîïàä. Ìîæíà ïîäóìàòè, ùî ÿ ðîáëþ öå äëÿ âëàñíîãî çàäîâîëåííÿ, ðîçäðàòîâàíî â³äïîâ³ëà ʳòò³. À êîëè ìຠâ³äáóòèñÿ òâ³é íàñòóïíèé áàë, ˳çç³? ×åðåç äâà òèæí³ â³ä çàâòðàøíüîãî äíÿ. Àãà, îí âîíî ÿê! ñêðèêíóëà ¿¿ ìàòè. Àëå æ ì³ñ³ñ Ëîíã ïîâåðíåòüñÿ ëèøå çà äåíü äî öüîãî, òîæ âèõîäèòü, ùî âîíà íå çìîæå íàì éîãî â³äðåêîìåíäóâàòè, áî ñàìà íå âñòèãíå ïîçíàéîìèòèñÿ ç íèì. Çíà÷èòü, ìîÿ ëþáà, òåïåð ó ç ÿâèòüñÿ íàãîäà â³äðåêîìåíäóâàòè ì³ñòåðà Á³íãë³ ñâî¿é ïîäðóç³. Òà í³, ì³ñòåðå Áåííåò, öå íåìîæëèâî; ÿ æ ñàìà ç íèì íå çíàéîìà; ³ ÷îìó âè äðàæíèòåñÿ, ãà? ³ääàþ íàëåæíå âàø³é îáà÷ëèâîñò³. Äâîòèæíåâå çíàéîìñòâî òî ä³éñíî äóæå ìàëî. Çà äâà òèæí³ íå ìîæíà äî ïóòòÿ óçíàòè ëþäèíó. Àëå ÿêùî öüîãî íå çðîáèìî ìè, òî öå çðîáèòü
õòîñü ³íøèé; òðåáà æ ³ ì³ñ³ñ Ëîíã ³ç ¿¿ ïëåì³ííèöÿìè äàòè øàíñ, åãå æ? Âîíà íåîäì³ííî ñïðèéìå öå ÿê âèÿâ äîáðîçè÷ëèâîñò³ ç íàøîãî áîêó, òîæ ÿêùî öåé îáîâ ÿçîê íå âèêîíàºòå âè, òî éîãî âèêîíàþ ÿ. ijâ÷àòà çäèâîâàíî âèòð³ùèëèñÿ íà ñâîãî áàòüêà. À ì³ñ³ñ Áåííåò ò³ëüêè é ñïðîìîãëàñÿ âè÷àâèòè ç ñåáå: Öå ïðîñòî äóðíèöÿ ÿêàñü! Ùî âè õî÷åòå ñêàçàòè âàøèì åìîö³éíèì âèãóêîì?! ñêðèêíóâ ì³ñòåð Áåííåò. Âè ââàæàºòå äóðíèöåþ òàêó âàæëèâó ïðîöåäóðó, ÿê çíàéîìñòâî?! Îñü òóò ÿ ç âàìè í³ÿê íå ìîæó ïîãîäèòèñü. À òè ùî ñêàæåø, Ìåð³? Òè æ áî, íàñê³ëüêè ìåí³ â³äîìî, ãëèáîêîäóìíà ìîëîäà ïàííà, òè ÷èòàºø ðîçóìí³ êíèæêè é ðîáèø ³ç íèõ íîòàòêè. Ìåð³ õîò³ëà ñêàçàòè ùîñü äóæå ðîçóìíå, àëå íå çíàëà, ÿê öå çðîáèòè. Ïîêè Ìåð³ çáèðຠäîêóïè ñâî¿ äóìêè, ïðîäîâæèâ â³í, ïîâåðí³ìîñÿ äî ì³ñòåðà Á³íãë³. Âàø ì³ñòåð Á³íãë³ ìåí³ âæå â ïå÷³íêàõ ñèäèòü, ñêðèêíóëà ì³ñ³ñ Áåííåò. Äóæå øêîäà òàêå ÷óòè; àëå ÷îìó æ âè ðàí³øå ìåí³ öüîãî íå ñêàçàëè? ßêáè ÿ çíàâ ïðî öå ñüîãîäí³ âðàíö³, òî íå çàõîäèâ áè äî íüîãî. Âèéøëî íåäîðå÷íî, àëå ÿ âñå æ òàêè çðîáèâ éîìó â³çèò, ³ òåïåð âàì í³ÿê íå âäàñòüñÿ óíèêíóòè çíàéîìñòâà ç íèì. Äàìè ñïî÷àòêó ñïàíòåëè÷èëèñü, à ïîò³ì ïðèéøëè ó çàõâàò; ñàìå íà òàêèé åôåêò ì³ñòåð Áåííåò ³ ðîçðàõîâóâàâ. Íàéåìîö³éí³øå â³äðåàãóâàëà íà öþ íîâèíó ì³ñ³ñ Áåííåò, õî÷à ïîò³ì, êîëè âëÿãëîñÿ ïåðøå ðàä³ñíå çáóðåííÿ, âîíà îãîëîñèëà, ùî ò³ëüêè öüîãî ³ ÷åêàëà. Öå òàê ìèëî ç âàøîãî áîêó, ì³é ëþáèé ì³ñòåðå Áåííåò. Àëå ÿ íå ñóìí³âàëàñÿ, ùî, âðåøò³-ðåøò, ìåí³ âäàñòüñÿ-òàêè âàñ ïåðåêîíàòè. ß çíàëà: âè òàê ëþáèòå íàøèõ ä³â÷àòîê, ùî íåîäì³ííî çàâ ÿæåòå öå çíàéîìñòâî. Îé, ÿêà æ ÿ ðàäà! Âè òàê âäàëî ïîæàðòóâàëè, ùî ï³øëè äî íüîãî ñüîãîäí³ âðàíö³, à íàì ðîçïîâ³ëè ïðî öå ëèøå çàðàç. Òåïåð, ʳòò³, ñêàçàâ ì³ñòåð Áåííåò, ìîæåø êàõèêàòè, ñê³ëüêè òîá³ çàáàæàºòüñÿ. Ñêàçàâøè öå, â³í âèéøîâ ç ê³ìíàòè, áî âòîìèâñÿ â³ä çàõîïëåíèõ âèãóê³â ñâ äðóæèíè.
ijâ÷àòêà, ó âàñ òàêèé ïðåêðàñíèé áàòüêî, ìîâèëà âîíà, êîëè çà íèì çà÷èíèëèñÿ äâåð³. Íàâ³òü íå çíàþ, ÿê âè çìîæåòå â³ääÿ÷èòè éîìó çà éîãî äîáðîòó; ÿêùî âæå íà òå ï³øëî, òî íå çíàþ, ÿê ÿ ñàìà çìîæó éîìó â³ääÿ÷èòè. Ïî ïðàâä³ êàæó÷è, â íàøîìó â³ö³ íîâ³ çíàéîìñòâà çàâîäèòè íåëåãêî, àëå çàðàäè âàñ ìè ãîòîâ³ íà âñå. ˳䳺, ñåðäåíüêî, õî÷à òè ³ íàéìîëîäøà, ãàäàþ, ùî íà áàëó, ÿêèé ìຠâ³äáóòèñÿ, ì³ñòåð Á³íãë³ îáîâ ÿçêîâî ç òîáîþ ïîòàíöþº. Òà í³÷îãî, ð³øó÷å ìîâèëà ˳ä³ÿ. ß éîãî çîâñ³ì íå áîþñü; ÿ íàéìîëîäøà, àëå æ ³ íàéâèùà íà çð³ñò. Ðåøòà âå÷îðà ìèíóëà ó çäîãàäêàõ ñòîñîâíî òîãî, íàñê³ëüêè øâèäêî ì³ñòåð Á³íãë³ çðîáèòü â³çèò ó â³äïîâ³äü, ³ ó âèçíà÷åíí³ äíÿ, êîëè éîãî ìîæíà áóäå çàïðîñèòè íà îá³ä. ÐÎÇÄ²Ë III
Õî÷ ÿê íàìàãàëàñÿ ì³ñ³ñ Áåííåò, ï³äòðèìóâàíà ñâî¿ìè äî÷êàìè, ÿêîìîãà á³ëüøå ðîçïèòàòè ñâîãî ÷îëîâ³êà, âîíà òàê ³ íå çìîãëà âèòÿãíóòè ç íüîãî äîñòàòíüî, ùîá ñêëàñòè ÿêåñü á³ëüø-ìåíø çàäîâ³ëüíå óÿâëåííÿ ïðî ì³ñòåðà Á³íãë³. Âîíè íàñêàêóâàëè íà íüîãî ç ð³çíèõ áîê³â: ñòàâèëè â³äâåðò³ çàïèòàííÿ, ðîáèëè õèòð³ ïðèïóùåííÿ òà ïðèõîâàí³ íàòÿêè; àëå â³í óì³ëî ¿õ óíèêàâ; ³ âðåøò³-ðåøò, ¿ì äîâåëîñÿ âäîâîëüíèòèñÿ äðóãîðÿäíîþ ³íôîðìàö³ºþ, ÿêó îòðèìàëè â³ä ñâ ñóñ³äêè ïàí³ Ëóêàñ. ¯¿ â³äîìîñò³ áóëè äóæå ïîçèòèâíèìè. Äîáðîä³þ ³ëüÿìó ì³ñòåð Á³íãë³ ñïîäîáàâñÿ íàäçâè÷àéíî. ³í áóâ çîâñ³ì ìîëîäèé, íàïðî÷óä âðîäëèâèé, äóæå ïðèÿçíèé ³ íà äîäàòîê äî âñüîãî öüîãî çáèðàâñÿ ïðèáóòè íà çàïëàíîâàíèé áàë ó òîâàðèñòâ³ ñâî¿õ ÷èñëåííèõ äðóç³â. Íà êðàùå ãîä³ áóëî é ñïîä³âàòèñÿ! ³ä ëþáîâ³ äî òàíö³â íå òàê óæå é äàëåêî äî êîõàííÿ, òîæ ñïîä³âàííÿ íà êîõàííÿ ì³ñòåðà Á³íãë³ âèñëîâëþâàëèñÿ ùîíàéñèëüí³ø³. ßêùî ìåí³ äîâåäåòüñÿ ïîáà÷èòè, ÿê îäíà ç ìî¿õ äî÷îê ùàñëèâî âèéäå çàì³æ ³ æèòèìå â Íåäåðô³ëä³, ñêàçàëà ì³ñ³ñ Áåííåò ñâîºìó ÷îëîâ³êîâ³, à ³íøèì ïîòàëàíèòü âèéòè çàì³æ òàê ñàìî ãàðíî, òî ìåí³ á³ëüøå í³÷îãî é íå çàëèøàòèìåòüñÿ áàæàòè. ×åðåç ê³ëüêà äí³â ì³ñòåð Á³íãë³ çðîáèâ ì³ñòåðó Áåííåòó â³çèò ó â³äïîâ³äü ³ ïðîñèä³â ³ç íèì äåñÿòü õâèëèí ó éîãî á³áë³îòåö³. ³í
ìàâ íà䳿, ùî éîãî îùàñëèâëÿòü çóñòð³÷÷þ ç ä³â÷àòàìè, ïðî ÷èþ âðîäó ÷óâ óæå áàãàòî; òà çóñòð³âñÿ ëèøå ç ¿õí³ì áàòüêîì. Ñàìèì æå ä³â÷àòàì ïîòàëàíèëî äåùî á³ëüøå, áî âîíè ìàëè çìîãó ðîçãëåä³òè ç â³êíà äðóãîãî ïîâåðõó, ùî íà íüîìó áóâ ñèí³é ï³äæàê ³ ùî ïðè¿õàâ â³í íà âîðîíîìó êîí³. Íåâäîâç³ ïî òîìó éîãî áóëî çàïðîøåíî íà îá³ä; ³ ì³ñ³ñ Áåííåò óæå îáì³ðêîâóâàëà, ÿê³ æ ñòðàâè, ùî çðîáëÿòü ÷åñòü ¿¿ âì³ííþ ãîñïîäàðþâàòè, âîíà ïîäàñòü äî ñòîëó, ÿê íàä³éøëà â³äïîâ³äü, ùî çìóñèëà â³äêëàñòè îá³ä íà íåâèçíà÷åíèé òåðì³í. Íàñòóïíîãî äíÿ ì³ñòåðó Á³íãë³ íåîáõ³äíî áóëî ïîáóâàòè â ì³ñò³, òîìó â³í í³ÿê íå ì³ã ïðèéíÿòè òàêå ïî÷åñíå çàïðîøåííÿ; ³ äàë³ â òàêîìó æ äóñ³. ̳ñ³ñ Áåííåò áóëà ïðèêðî âðàæåíà. Âîíà íå ìîãëà âòîðîïàòè ùî öå çà ñïðàâè òàê³ ìîãëè ç ÿâèòèñü ó íüîãî â Ëîíäîí³, êîëè â³í ëèøå â÷îðà ïðèáóâ äî Ãåðòôîðäøèðà; ó íå¿ âèíèêëè ïîáîþâàííÿ, ùî, ìîæå, â³í îòàê ³ æèâå ñêà÷å ç ì³ñöÿ íà ì³ñöå ³ í³êîëè íå îñÿäå íàëåæíèì ÷èíîì â Íåäåðô³ëä³. Ïàí³ Ëóêàñ äåùî ðîçâ³ÿëà ¿¿ ïîáîþâàííÿ, âèñóíóâøè ³äåþ, ùî â³í ïî¿õàâ äî Ëîíäîíà ëèøå äëÿ òîãî, ùîá íàçáèðàòè ÷èñëåííå òîâàðèñòâî äëÿ çàïëàíîâàíîãî áàëó; íåçàáàðîì ïîøèðèëàñÿ ÷óòêà, ùî ç ñîáîþ ì³ñòåð Á³íãë³ ìຠïðèâåçòè äâàíàäöÿòüîõ äàì ³ ñ³ìîõ êàâàëåð³â. Òàêà ê³ëüê³ñòü äàì ñòóðáóâàëà äî÷îê ì³ñòåðà Áåííåòà; àëå çà äåíü äî áàëó âîíè çàñïîêî¿ëèñÿ, ïðî÷óâøè, ùî ç íèì ³ç Ëîíäîíà ïðè¿õàëî ò³ëüêè øåñòåðî ëþäåé ï ÿòåðî éîãî ñåñòåð ³ äâîþð³äíèé áðàò. À êîëè ïðèáóëå òîâàðèñòâî çàéøëî äî ê³ìíàòè äëÿ òàíö³â, òî âèÿâèëîñÿ, ùî ñêëàäàºòüñÿ âîíî ëèøå ç ï ÿòè îñ³á ì³ñòåðà Á³íãë³, äâîõ éîãî ñåñòåð, ÷îëîâ³êà ñòàðøî¿ ç íèõ ³ ùå îäíîãî ìîëîäèêà. ̳ñòåð Á³íãë³ áóâ ãàðíèé ³ âèãëÿäàâ øëÿõåòíî; â³í ìàâ ïðèºìíó çîâí³øí³ñòü òà íåâèìóøåí³, ïðèðîäí³ ìàíåðè. Ñåñòðè éîãî áóëè æ³íêàìè åëåãàíòíèìè ³ ìîäíî âäÿãíåíèìè, ó íèõ â³ä÷óâàâñÿ ïåâíèé øàðì. Éîãî çÿòü, ì³ñòåð Ãåðñò, âèãëÿäàâ ÿê äæåíòëüìåí, àëå íå á³ëüøå òîãî; îäíàê ïðèÿòåëü éîãî, ì³ñòåð Äàðñ³, íåçàáàðîì ïðèêóâàâ óâàãó âñ³õ ïðèñóòí³õ ó ê³ìíàò³ ñâîºþ åëåãàíòíîþ, âèñîêîþ ñòàòóðîþ, ãàðíèìè ðèñàìè îáëè÷÷ÿ, øëÿõåòíîþ çîâí³øí³ñòþ, à ùå ÷óòêîþ ïðî ñâî¿ äåñÿòü òèñÿ÷ ôóíò³â íà ð³ê, ùî ïîøèðèëàñÿ ê³ìíàòîþ â³äðàçó æ, ÿê â³í äî íå¿ çàéøîâ. ×îëîâ³êè â îäèí ãîëîñ çàÿâèëè, ùî â³í âèãëÿäຠÿê ñïðàâæí³é ìóæ÷èíà, äàìè æ ïðîãîëîñèëè, ùî â³í íàâ³òü ãàðí³øèé çà ì³ñòå-
ðà Á³íãë³; ï³ââå÷îðà éîãî ñïîãëÿäàëè ³ç íàäçâè÷àéíèì çàõâàòîì, àæ äîêè éîãî ìàíåðè íå âèêëèêàëè çàãàëüíèé îñóä; ó ðåçóëüòàò³ õâèëÿ éîãî ïîïóëÿðíîñò³ ïîêîòèëàñü ó çâîðîòíîìó íàïðÿìêó. Âèÿâèëîñÿ, ùî â³í áóíäþ÷íèé, ùî ââàæຠñåáå âèùèì çà îòî÷óþ÷å òîâàðèñòâî, âñå âèêëèêàëî â íüîãî ëèøå ðîçäðàòóâàííÿ; òåïåð éîãî íå ì³ã óðÿòóâàòè íàâ³òü âåëèêèé ìàºòîê ó Äåðá³øèð³: ç³éøëèñÿ íà òîìó, ùî îáëè÷÷ÿ â íüîãî â³äðàçëèâå é íåïðèºìíå ³ ùî í³ â ÿêå ïîð³âíÿííÿ ç³ ñâî¿ì äðóãîì â³í ³òè íå ìîæå. ̳ñòåð Á³íãë³ íåçàáàðîì ïåðåçíàéîìèâñÿ ç óñ³ìà ãîëîâíèìè îñîáàìè, ùî áóëè ïðèñóòí³ íà áàëó; áóâ â³í æâàâèì ³ íåâèìóøåíèì, íå ïðîïóñòèâ æîäíîãî òàíöþ, âèñëîâëþâàâ íåçàäîâîëåííÿ, ùî áàë çàê³í÷èâñÿ ðàíî, ³ êàçàâ, ùî ñàì âëàøòóº áàë â Íåäåðô³ëä³. Òàê³ ïðèºìí³ ÿêîñò³ ïðîìîâëÿëè ñàì³ çà ñåáå. ßêà âðàæàþ÷à â³äì³íí³ñòü ì³æ íèì òà éîãî ïðèÿòåëåì! ̳ñòåð Äàðñ³ ïîòàíöþâàâ ëèøå äâ³÷³ îäèí ðàç ³ç ì³ñ³ñ Ãåðñò, à äðóãèé ³ç ì³ñ Á³íãë³, íå äîçâîëèâ ðåêîìåíäóâàòè ñåáå ³íøèì äàìàì ³ ðåøòó âå÷îðà ïðîâ³â, ïîõîäæàþ÷è ê³ìíàòîþ ³ ÷àñ â³ä ÷àñó ðîçìîâëÿþ÷è ç êèìñü ³ç ñâ êîìïàí³¿. Ç éîãî õàðàêòåðîì óñå áóëî ÿñíî. Öå áóâ íàéáóíäþ÷í³øèé, íàéíåïðèºìí³øèé ÷îëîâ³ê íà ñâ³ò³, ³ âñ³ ñïîä³âàëèñÿ, ùî â³í äî íèõ á³ëüøå í³êîëè íå ïðè¿äå. Îäíèì ³ç íàéá³ëüøèõ éîãî ñóïðîòèâíèê³â ñòàëà ì³ñ³ñ Áåííåò, ÷èº íåçàäîâîëåííÿ éîãî çàãàëüíîþ ïîâåä³íêîþ ïîñèëèëîñü ³ ïåðåòâîðèëîñÿ íà ö³ëêîì êîíêðåòíå îáóðåííÿ ÷åðåç òå, ùî â³í â³äâåðòî ïðî³ãíîðóâàâ îäíó ç ¿¿ äî÷îê. ×åðåç áðàê ÷îëîâ³ê³â Åë³çàáåò Áåííåò äîâåëîñÿ ïðîïóñòèòè äâà òàíö³; ÷àñòèíó öüîãî ÷àñó ì³ñòåð Äàðñ³ ïðîñòîÿâ íåäàëåêî â³ä íå¿, ³ âîíà ï³äñëóõàëà ðîçìîâó ì³æ íèì òà ì³ñòåðîì Á³íãë³, êîòðèé íà ÿêóñü ìèòü ïåðåðâàâ ñâ³é òàíåöü ³ ï³ä³éøîâ, ùîá óìîâèòè ñâîãî äðóãà òåæ ïîòàíöþâàòè. Íóìî, Äàðñ³, ñêàçàâ â³í. Ïîñëóõàé-íî ìåíå, õîä³ìî òàíöþâàòè. Íå ìîæó äèâèòèñü, ÿê òè ñòîâáè÷èø òóò ñàì-îäèí, âèãëÿäàþ÷è ö³ëêîâèòèì áîâäóðîì. Êðàùå á òè ïîòàíöþâàâ. ͳ â ÿêîìó ðàç³. Òè æ çíàºø, ùî ÿ òåðï³òè öüîãî íå ìîæó, çà âèíÿòêîì, êîëè ÿ âæå çíàéîìèé ç³ ñâîºþ ïàðòíåðêîþ. Íàðàç³ æ íå áà÷ó äëÿ öüîãî í³ÿêî¿ ìîæëèâîñò³. Òâî¿ ñåñòðè çàéíÿò³, òàíöþâàòè æ ³ç áóäü-ÿêîþ ³íøîþ ç æ³íîê, ùî º â ö³é ê³ìíàò³, áóëî á äëÿ ìåíå ñïðàâæíüîþ êàðîþ.
Çàðàäè Áîãà, íå áóäü òàêèì ïðèñê³ïëèâèì! âèãóêíóâ Á³íãë³. Ñëîâî ÷åñò³, ÿ ùå í³êîëè íå çóñòð³÷àâ òàê áàãàòî ïðèºìíèõ ä³â÷àò, ÿê íà öüîìó âå÷îð³; äåÿê³ ç òèõ, ùî òè áà÷èâ, íàäçâè÷àéíî ãàðíåíüê³. Òà ä³â÷èíà, ç ÿêîþ òè çàðàç òàíöþºø, ºäèíà ñïðàâä³ ãàðíà æ³íêà â ö³é ê³ìíàò³, ñêàçàâ ì³ñòåð Äàðñ³, ïîãëÿíóâøè ïðè öüîìó íà íàéñòàðøó ³ç ñåñòåð Áåííåò. Î! Âîíà íàé÷àð³âí³øå ñòâîð³ííÿ, ç ÿêèì ìåí³ êîëè-íåáóäü äîâîäèëîñÿ òàíöþâàòè! Àëå îäíà ç ¿¿ ñåñòåð ñèäèòü ÿêðàç çà òîáîþ; âîíà ãàðíåíüêà ³, çäàºòüñÿ, íàäçâè÷àéíî ïðèÿçíà. Äîçâîëü ìî¿é ïàðòíåðö³ â³äðåêîìåíäóâàòè òåáå! Ïðî êîãî òè ãîâîðèø? îáåðíóâøèñü, ì³ñòåð Äàðñ³ øâèäêî ïîãëÿíóâ íà Åë³çàáåò, ïåðåõîïèâ ¿¿ ïîãëÿä, ïîò³ì â³äâ³â î÷³ é õîëîäíî ìîâèâ: Âîíà í³÷îãåíüêà, àëå íåäîñòàòíüî ãàðíà, ùîáè ïðèâàáèòè ; íàðàç³ æ ÿ íå â òîìó íàñòðî¿, ùîá âèðó÷àòè ìîëîäèõ ä³â÷àò, ïîãîðäæåíèõ ³íøèìè ÷îëîâ³êàìè. Ïîâåðòàéñÿ êðàùå äî ñâ ïàðòíåðêè ³ ðàä³é ³ç ¿¿ ïîñì³øîê, áî ç³ ìíîþ òè íàäàðåìíå âèòðà÷àºø ÷àñ. ̳ñòåð Á³íãë³ ïîñëóõàâñÿ éîãî ïîðàäè. ̳ñòåð Äàðñ³ ï³øîâ, çàëèøèâøè â Åë³çàáåò íå íàäòî òåïë³ ïî÷óòòÿ íà ñâîþ àäðåñó. Îäíà÷å ñâî¿ì ïîäðóãàì âîíà ðîçïîâ³ëà öþ ³ñòîð³þ íàäçâè÷àéíî ïîáëàæëèâî, áî áóëà ëþäèíîþ æâàâî¿ òà ãðàéëèâî¿ âäà÷³ é òîìó ¿¿ ò³øèëî âñå ñì³õîâèííå. Äëÿ ¿õíüî¿ æ ðîäèíè çàãàëîì öåé âå÷³ð ïðîéøîâ ïðèºìíî. ̳ñ³ñ Áåííåò ïîáà÷èëà, ùî ¿¿ íàéñòàðøà äî÷êà äóæå ñïîäîáàëàñÿ âñ³é íåäåðô³ëäñüê³é êîìïàí³¿. ̳ñòåð Á³íãë³ òàíöþâàâ ³ç íåþ äâ³÷³, ¿¿ ïîì³òèëè òàêîæ ³ éîãî ñåñòðè. Äæåéí ðàä³ëà öüîìó íå ìåíøå, í³æ ¿¿ ìàòè, àëå íå òàê åìîö³éíî. Åë³çàáåò ðàä³ëà çà Äæåéí. Ìåð³ ÷óëà, ÿê ó ðîçìîâ³ ç ì³ñ Á³íãë³ õòîñü â³ä³çâàâñÿ ïðî íå¿ ÿê ïðî íàéîñâ³÷åí³øó ä³â÷èíó â îêðóç³; Êåòð³í òà ˳䳿 òåæ ïîòàëàíèëî: ¿õ ïîñò³éíî çàïðîøóâàëè òàíöþâàòè, òîìó íåîáõ³äí³ñòü ïîñò³éíî¿ íàÿâíîñò³ êàâàëåð³â ïîêè ùî áóëà òèì îñíîâíèì âðàæåííÿì, ÿêå ñêëàëîñÿ â íèõ ïðî öåé áàë. Òîæ óñ³ âîíè â ãàðíîìó íàñòðî¿ ïîâåðíóëèñÿ äî Ëîíãáåðíà ñåëà, â ÿêîìó âîíè æèëè ³ îñíîâíèìè ìåøêàíöÿìè ÿêîãî âîíè áóëè. Âèÿâèëîñÿ, ùî ì³ñòåð Áåííåò ³ùå íå ñïèòü. Áåðó÷è äî ðóê êíèãó, â³í çàáóâàâ ïðî ÷àñ; ó öüîìó æ âèïàäêó ïî䳿 âå÷îðà, ùî ñïðè÷èíèëèñÿ äî òàêèõ ïðè-
ºìíèõ ñïîä³âàíü, âèêëèêàëè â íüîãî âåëèêó ö³êàâ³ñòü. ̳ñòåð Áåííåò ïëåêàâ íàä³þ, ùî âñ³ óÿâëåííÿ éîãî æ³íêè ïðî íîâîïðèáóëüöÿ âèÿâëÿòüñÿ õèáíèìè; àëå äóæå øâèäêî â³í ïåðåêîíàâñÿ, ùî éîìó äîâåäåòüñÿ âèñëóõàòè çîâñ³ì ³íøó ³ñòîð³þ. Î, ì³é äîðîãîö³ííèé ì³ñòåðå Áåííåò! âèãóêíóëà äðóæèíà, âõîäÿ÷è â ê³ìíàòó, âå÷³ð áóâ ïðå÷óäîâèé, áàë ïðîñòî ïðåêðàñíèé. Øêîäà, ùî âàñ ³ç íàìè íå áóëî. Âñ³ áóëè â çàõâàò³ â³ä Äæåéí, óñ³ì âîíà ñïîäîáàëàñÿ íàäçâè÷àéíî. Âñ³ êàçàëè, ùî âîíà âèãëÿäàëà äóæå ãàðíî; ì³ñòåð Á³íãë³ òåæ ââàæàâ, ùî âîíà ïðîñòî ÷àð³âíà, ³ íàâ³òü äâ³÷³ ç íåþ ïîòàíöþâàâ! Äæåéí áóëà ºäèíîþ æ³íêîþ ñåðåä ïðèñóòí³õ, ÿêó â³í çàïðîñèâ óäðóãå. Ñïåðøó çàïðîñèâ ì³ñ Ëóêàñ. Ìåí³ áóëî âêðàé íåïðèºìíî ñïîñòåð³ãàòè, ÿê â³í ³ç íåþ òàíöþº; îäíàê âîíà éîìó çîâñ³ì íå ñïîäîáàëàñÿ ìàáóòü, óçàãàë³ í³êîìó íå ñïîäîáàëàñÿ, ùî, ì³æ ³íøèì, ³ íå äèâíî. Êîëè æ äî òàíöþ ñòàëà Äæåéí, òî âîíà éîãî ïðîñòî âðàçèëà. Òîæ â³í ñïèòàâñÿ, õòî âîíà, ïîïðîñèâ, ùîá éîãî â³äðåêîìåíäóâàëè ¿é, ³ çàïðîñèâ ¿¿ äî íàñòóïíîãî òàíöþ. Òðåò³é â³í òàíöþâàâ ³ç ì³ñ ʳíã, ÷åòâåðòèé ³ç Ìàð³ºþ Ëóêàñ, ï ÿòèé çíîâó ç Äæåéí, øîñòèé ³ç ˳çç³, à áóëàíæå... ßêáè â³í õî÷ òðîõè ïîñï³â÷óâàâ , íåòåðïëÿ÷å âèãóêíóâ ¿¿ ÷îëîâ³ê, òî íå òàíöþâàâ áè òàê áàãàòî! Ïðîøó òåáå, íå ïåðåðàõîâóé éîãî ïàðòíåðîê. Î Ãîñïîäè! ² ÷îìó â³í ò³ëüêè íå ðîçòÿãíóâ ëèòêó ï³ä ÷àñ ïåðøîãî æ òàíöþ?! Òà ãîä³ âàì, ëþáèé! ïðîäîâæèëà ì³ñ³ñ Áåííåò. ß â³ä íüîãî ïðîñòî â çàõâàò³. ³í òàêèé ãàðíèé, òàêèé ãàðíèé! À ñåñòðè éîãî æ³íêè íàäçâè÷àéíî ÷àð³âí³; í³êîëè â æèòò³ ÿ íå áà÷èëà òàêèõ åëåãàíòíèõ ïëàòò³â, ÿê ó íèõ. Ñì³þ ñêàçàòè, ùî ìåðåæèâî íà ñóêí³ ì³ñ³ñ Ãåðñò áóëî... Òóò ¿¿ çíîâó ïåðåáèëè: ì³ñòåð Áåííåò çàïðîòåñòóâàâ ïðîòè áóäü-ÿêîãî îïèñó ïðèêðàñ. Òîìó éîãî äðóæèíà çìóøåíà áóëà øóêàòè ³íøå â³äãàëóæåííÿ ö³º¿ òåìè é ðîçïîâ³ëà ç ã³ðêîòîþ â ãîëîñ³ ³ ç äåÿêèìè ïåðåá³ëüøåííÿìè ïðî âðàæàþ÷ó ãðóá³ñòü ì³ñòåðà Äàðñ³. Àëå çàïåâíÿþ âàñ, äîäàëà âîíà, ˳çç³ íåáàãàòî âòðàòèëà â³ä òîãî, ùî íå â³äïîâ³äàëà ïðèìõëèâ³é óÿâ³, áî â³í ÷îëîâ³ê íàäçâè÷àéíî íåïðèºìíèé, ïðîñòî æàõëèâèé, çîâñ³ì íå âàðòèé òîãî, ùîá éîìó äîãîäæàòè. Òàêèé ïèõàòèé, òàêèé ìàðíî-
ñëàâíèé íó ïðîñòî íåñòåðïíèé! Òî òóò õîäèâ, òî òàì, âäàþ÷è ³ç ñåáå âåëèêå öàáå. Òè áà íåäîñòàòíüî âðîäëèâà, ùîá ³ç íèì òàíöþâàòè! Øêîäà, ì³é ëþáèé, ùî òåáå òàì íå áóëî òè á òî÷íî çáèâ ³ç íüîãî ïèõó. ß éîãî ïðîñòî òåðï³òè íå ìîæó. ÐÎÇÄ²Ë IV
Êîëè Äæåéí ³ç Åë³çàáåò ëèøèëèñü óäâîõ, òî ïåðøà, êîòðà ðàí³øå íå ïîñï³øàëà âèõâàëÿòè ì³ñòåðà Á³íãë³, òåïåð ç³çíàëàñÿ ñâî¿é ñåñòð³, ÿê ñèëüíî ñïîäîáàâñÿ â³í ¿é. ³í òàêèé, ÿêèì ³ ìຠáóòè ìîëîäèé ÷îëîâ³ê: ðîçâàæëèâèé, äîáðîçè÷ëèâèé, æâàâèé; à ÿê³ ïðåêðàñí³ â íüîãî ìàíåðè! ß òàêèõ í³êîëè íå çóñòð³÷àëà ðàí³øå òàêà íåâèìóøåí³ñòü, òàêà áåçäîãàííà âèõîâàí³ñòü! À ùå â³í âðîäëèâèé, äîäàëà Åë³çàáåò, áî, îêð³ì óñüîãî ³íøîãî, ìîëîäèé ÷îëîâ³ê ìຠáóòè ïî ìîæëèâîñò³ ùå é âðîäëèâèì. Òîæ â³í îñîáèñò³ñòü ïðîñòî áåçäîãàííà. Ìåí³ áóëî òàê ïðèºìíî, êîëè â³í çàïðîñèâ ìåíå äî òàíöþ âäðóãå. ß ³ íå ñïîä³âàëàñÿ íà òàêèé êîìïë³ìåíò. Òà íåâæå? Çàòå ñïîä³âàëàñÿ çàì³ñòü òåáå. Ó öüîìó, âëàñíå, ³ ïîëÿãຠîäíà ³ç çíà÷íèõ â³äì³ííîñòåé ì³æ íàìè. ! êîìïë³ìåíòè çàâæäè çàõîïëþþòü çíåíàöüêà, í³êîëè. Ùî ìîãëî áóòè ïðèðîäí³øèì ³ç éîãî áîêó, í³æ çàïðîñèòè òåáå çíîâó? ³í ïðîñòî íå ì³ã íå ïîáà÷èòè, ùî òè âï ÿòåðî ïðèâàáëèâ³øà çà áóäüÿêó ³íøó æ³íêó â ê³ìíàò³. Äëÿ öüîãî íå ïîòð³áíî îñîáëèâî¿ ãàëàíòíîñò³. Òàê, â³í ä³éñíî äóæå ïðèâàáëèâèé, íåõàé òîá³ ïîäîáàºòüñÿ ÿ íå ïðîòè. Òîá³ æ ÷àñòî ïîäîáàëèñÿ òèïè, íàáàãàòî äóðí³ø³ çà íüîãî. ˳çç³, ëþáà, ÷îãî öå òè? Òà í³÷îãî! Ïðîñòî òè íàäòî ñõèëüíà ñèìïàòèçóâàòè ëþäÿì óçàãàë³. Òè í³ â êîìó íå áà÷èø í³ÿêèõ âàä. Âñ³ íà ñâ³ò³ çäàþòüñÿ òîá³ äîáðèìè òà ïðèºìíèìè. ͳêîëè â æèòò³ ÿ íå ÷óëà, ùîá òè ïðî êîãîñü ãîâîðèëà ïîãàíî. Ïðîñòî ÿ í³êîëè íå ïîñï³øàþ êîãîñü çàñóäæóâàòè, õî÷à çàâæäè êàæó òå, ùî äóìàþ. ß çíàþ, ùî öå òàê; ³ ñàìå " äèâóº ìåíå íàéñèëüí³øå. Ïðè òâîºìó çäîðîâîìó ãëóçä³ ³ áóòè òàêîþ íåçðÿ÷îþ äî ãëóïñòâà òà
äóðîù³â ³íøèõ ëþäåé! Ïîêàçíà äîáðîòà ÿâèùå äîñèòü ïîøèðåíå: âîíî çóñòð³÷àºòüñÿ ñêð³çü. Àëå áóòè äîáðîþ áåç óäàâàíîñò³ òà íàâìèñíîñò³, â êîæíîìó áà÷èòè ëèøå äîáðî é íàâ³òü ïåðåá³ëüøóâàòè éîãî ñïðàâæíþ ì³ðó, íå ïîì³÷àþ÷è ïðè öüîìó ïîãàíèõ ðèñ, íà öå çäàòíà ëèøå òè. Òàê, çíà÷èòü, òîá³ é ñåñòðè éîãî ñïîäîáàëèñü, åãå æ? À ì³æ ³íøèì, ¿õí³ ìàíåðè ã³ðø³ çà éîãî. Ñïåðøó òàê âîíî ³ çäàºòüñÿ. Òà ÿêùî ç íèìè ïîãîâîðèòè, òî âèÿâëÿºòüñÿ, ùî âîíè äóæå ïðèÿçí³ æ³íêè. ̳ñ Á³íãë³ æèòèìå ðàçîì ç³ ñâî¿ì áðàòîì ³ êåðóâàòèìå õàçÿéñòâîì; ³ ÿ ìàéæå íå ñóìí³âàþñÿ, ùî â ¿¿ îñîá³ ìàòèìåìî ïðåêðàñíó ñóñ³äêó. Åë³çàáåò ìîâ÷êè âèñëóõàëà, òà ïî÷óòå íå ïåðåêîíàëî ¿¿. Çàãàëüíà ïîâåä³íêà íà áàëó ñåñòåð ì³ñòåðà Á³íãë³ íå áóëà ðîçðàõîâàíà íà òå, ùîá ñïîäîáàòèñÿ. Åë³çàáåò áóëà êì³òëèâ³øîþ, ñïîñòåðåæëèâ³øîþ ³ íå òàêîþ ïîñòóïëèâîþ, ÿê Äæåéí, äî òîãî æ íà ¿¿ ñóäæåííÿ íå âïëèâàëè çíàêè ñèìïàò³¿ ç ÷èéîãîñü áîêó, ³ òîìó âîíà áóëà ìàëî íàëàøòîâàíà íà ñõâàëüíå ñòàâëåííÿ äî öèõ äàì. Òàê, âîíè ä³éñíî áóëè åëåãàíòíèìè òà âèøóêàíèìè ä³â÷àòàìè, ¿ì íå áðàêóâàëî äîáðîçè÷ëèâîñò³, êîëè ¿ì äîãîäæàëè, âîíè áóëè çäàòí³ âèäàâàòèñÿ ïðèºìíèìè òîä³, êîëè öå áóëî ¿ì ïîòð³áíî, îäíà÷å çàëèøàëèñÿ ïèõàòèìè é ìàðíîñëàâíèìè. Ñåñòðè ì³ñòåðà Á³íãë³ áóëè äîñèòü âðîäëèâèìè, îñâ³òó îòðèìàëè â îäíîìó ç íàéêðàùèõ ó Ëîíäîí³ ïðèâàòíîìó ³íñòèòóò³ øëÿõåòíèõ ä³â÷àò, ìàëè ñòàòîê ó äâàäöÿòü òèñÿ÷ ôóíò³â ³ çâè÷êó æèòè íà øèðîêó íîãó; ñï³ëêóâàëèñÿ âîíè ç ëþäüìè ç³ ñòàíîâèùåì, òîìó ìàëè âñ³ ï³äñòàâè áóòè ãàðíî¿ äóìêè ïðî ñåáå òà ïîãàíî¿ ïðî ³íøèõ. Ïîõîäèëè âîíè ç ðåñïåêòàáåëüíî¿ ðîäèíè, ùî ìåøêàëà â ï³âí³÷í³é Àíã볿; ³ öÿ îáñòàâèíà çàêàðáóâàëàñü ó ¿õí³é ïàì ÿò³ ùå ãëèáøå, í³æ òà, ùî ¿õíº áàãàòñòâî, à òàêîæ áàãàòñòâî ¿õíüîãî áðàòà, áóëî íàáóòå çàâäÿêè òîðã³âë³. Ñòàòîê íà ñóìó áëèçüêî ñòà òèñÿ÷ ôóíò³â ì³ñòåð Á³íãë³ óñïàäêóâàâ îä ñâîãî áàòüêà, êîòðèé ìàâ íàì³ð ïðèäáàòè ìàºòîê, àëå ïîìåð, òàê ³ íå âñòèãøè öüîãî çðîáèòè. ̳ñòåð Á³íãë³ òåæ íàì³ðÿâñÿ ïðèäáàòè ìàºòîê, ³íêîëè çóïèíÿþ÷è âèá³ð íà ãðàôñòâ³, â ÿêîìó â³í ìåøêàâ; àëå òåïåð, êîëè âèíàéíÿâ ïðèñòîéíèé ìàºòîê ³ îòðèìàâ ïðàâî íà ìèñëèâñòâî, ò³, õòî äîáðå çíàëè éîãî áåçòóðáîòíó âäà÷ó, ïî÷àëè ïîáîþâàòèñÿ, ùî ðåøòó ñâîãî æèòòÿ â³í
ïðîâåäå â Íåäåðô³ëä³, à ñïðàâó ïðèäáàííÿ ìàºòêó ïåðåêëàäå íà ïëå÷³ íàñòóïíîãî ïîêîë³ííÿ. Éîãî ñåñòðàì äóæå õîò³ëîñÿ, ùîá â³í ìàâ ñâ³é âëàñíèé ìàºòîê, ³ õî÷à ì³ñòåð Á³íãë³ îñåëèâñÿ â Íåäåðô³ëä³ ÿê ïîñòîÿëåöü, ì³ñ Á³íãë³ áóëà çîâñ³ì íå ïðîòè â³ä³ãðàâàòè òàì ðîëü õàçÿéêè; öå ñòîñóâàëîñü ³ ì³ñ³ñ Ãåðñò, ÿêà âèéøëà çàì³æ çà ÷îëîâ³êà ñêîð³øå øëÿõåòíîãî, í³æ áàãàòîãî, ÿêèé àáñîëþòíî íå çáèðàâñÿ ââàæàòè ñâ³é áóäèíîê ¿¿ äîì³âêîþ, ÿêùî òàê íå ââàæàëà âîíà. Íå ìèíóëî ³ äâîõ ðîê³â ï³ñëÿ ïîâíîë³òòÿ ì³ñòåðà Á³íãë³, ÿê éîìó ïîðàäèëè ïîäèâèòèñÿ Íåäåðô³ëä Õàóñ, ³ â³í ï³ääàâñÿ ñïîêóñ³. ϳâãîäèíè â³í ðîçäèâëÿâñÿ çîâí³ òà âñåðåäèí³, âäîâîëüíèâñÿ ðîçòàøóâàííÿì îñíîâíèõ ê³ìíàò ³ âèõâàëÿííÿìè âëàñíèêà íà àäðåñó ìàºòêó òà íåãàéíî ïîãîäèâñÿ âèíàéíÿòè éîãî. ²ç ì³ñòåðîì Äàðñ³ éîãî ïîâ ÿçóâàëà ì³öíà äðóæáà, íåçâàæàþ÷è íà âåëèêó â³äì³íí³ñòü ¿õí³õ õàðàêòåð³â. Äàðñ³ âïîäîáàâ Á³íãë³ çà íåâèìóøåí³ñòü, â³äêðèò³ñòü ³ ï³ääàòëèâ³ñòü éîãî âäà÷³, êîòðà äóæå ñèëüíî â³äð³çíÿëàñÿ â³ä âäà÷³ éîãî âëàñíî¿, ùî, çäàâàëîñÿ, éîãî ö³ëêîì çàäîâîëüíÿëà. Á³íãë³ íåïîõèòíî â³ðèâ ó ñèëó äðóæí³õ ïî÷óòò³â Äàðñ³ òà íàäçâè÷àéíî ïîâàæàâ éîãî äóìêó. Ñâî¿ìè ðîçóìîâèìè çä³áíîñòÿìè Äàðñ³ ïåðåâàæàâ Á³íãë³. Íå òå ùîá îñòàíí³é íåäîáèðàâ ðîçóìó, ïðîñòî Äàðñ³ áóâ ñïðàâä³ äóæå òÿìóùèì. Àëå âîäíî÷àñ áóâ çâåðõí³ì, ñòðèìàíèì, ïðèñê³ïëèâî-ïðèìõëèâèì, à éîãî ìàíåðè, ïîïðè ¿õ âèòîí÷åí³ñòü, áóëè íå íàäòî ïðèâ³òíèìè. ² ñàìå ç öüîãî ïîãëÿäó éîãî äðóã ìàâ âåëèêó ïåðåâàãó. Á³íãë³ ì³ã ðîçðàõîâóâàòè íà ñèìïàò³þ îòî÷óþ÷èõ ñêð³çü, õî÷ äå á â³í áóâ, Äàðñ³ æ óñþäè ïîñò³éíî âèêëèêàâ ó îòî÷óþ÷èõ ðîçäðàòóâàííÿ. Õàðàêòåðíèì ùîäî öüîãî áóâ òîé ñïîñ³á, ó ÿêèé âîíè îïèñóâàëè ìåðèòîíñüêèé áàë. ͳêîëè â æèòò³ íå çóñòð³÷àâ Á³íãë³ òàêèõ ïðèºìíèõ ëþäåé ÷è òàêèõ ãàðíåíüêèõ ä³â÷àò; óñ³ ñòàâèëèñÿ äî íüîãî ç íàäçâè÷àéíîþ ïðèÿçí³ñòþ òà óâàãîþ; íå áóëî í³ÿêî¿ ôîðìàëüíîñò³, í³ÿêî¿ ñêóòîñò³, äóæå øâèäêî â³í ïåðåçíàéîìèâñÿ ç óñ³ìà ïðèñóòí³ìè â ê³ìíàò³; ùî æ äî ì³ñ Áåííåò, òî â³í ³ íå óÿâëÿâ ñîá³, ùî æ³íêà ìîæå áóòè òàêîþ áîæåñòâåííî âðîäëèâîþ. Äàðñ³ æ, íàâïàêè, ïîáà÷èâ ç³áðàííÿ ëþäåé íå íàäòî êðàñèâèõ, íå ïî ìîä³ âäÿãíåíèõ, äî ÿêèõ â³í íå â³ä÷óâ í³ÿêîãî ³íòåðåñó ³ â³ä
ÿêèõ íå îòðèìàâ í³ çàäîâîëåííÿ, í³ âèÿâ³â ñèìïàò³¿. Òàê, â³í íå çàïåðå÷óâàâ, ùî ì³ñ Áåííåò ãàðíåíüêà îñîáà, àëå, íà éîãî äóìêó, âîíà íàäòî áàãàòî âñì³õàëàñÿ. ̳ñ³ñ Ãåðñò ³ ¿¿ ñåñòðà íå çàïåðå÷óâàëè é äîäàëè, ùî âîíè â³ä íå¿ â çàõâàò³, ùî âîíà ¿ì ïîäîáàºòüñÿ, ³ ä³éøëè îñòàòî÷íîãî âèñíîâêó, ùî ì³ñ Áåííåò ãàðíåíüêå ä³â÷à, ïðî ÿêå âîíè áóëè á íå ïðîòè äîâ³äàòèñÿ á³ëüøå. Îòîæ ñåñòðè çàêð³ïèëè çà ì³ñ Áåííåò ñòàòóñ ãàðíåíüêî¿ ä³â÷èíêè, ³ ¿õí³é áðàò óñâ³äîìèâ, ùî öÿ ñõâàëüíà õàðàêòåðèñòèêà íàä³ëÿº éîãî ïðàâîì äóìàòè ïðî íå¿ òàê, ÿê éîìó çàìàíåòüñÿ. ÐÎÇÄ²Ë V
Íåïîäàë³ê îä Ëîíãáåðíà ìåøêàëà ðîäèíà, ç ÿêîþ Áåííåòè ï³äòðèìóâàëè îñîáëèâî äðóæí³ ñòîñóíêè. Ðàí³øå ñåð ³ëüÿì Ëóêàñ çàéìàâñÿ òîðãîâåëüíîþ ä³ÿëüí³ñòþ â Ìåðèòîí³, äå â³í ³ çàðîáèâ ÷èìàëåíüêèé ñòàòîê ³, ï³ä ÷àñ ñâîãî ïåðåáóâàííÿ íà ïîñàä³ ìåðà, óäîñòî¿âñÿ ÷åñò³ îòðèìàòè äâîðÿíñüêå çâàííÿ ï³ñëÿ â³äïîâ³äíîãî çâåðíåííÿ äî êîðîëÿ. Íàáóòå ðàçîì ³ç çíàòí³ñòþ â³ä÷óòòÿ âëàñíî¿ çíà÷óùîñò³ âèÿâèëîñÿ íàäòî ñèëüíèì. Âîíî âèêëèêàëî â íüîãî â³äðàçó äî âëàñíîãî á³çíåñó ³ äî âëàñíîãî ïîìåøêàííÿ â íåâåëè÷êîìó òîðãîâåëüíîìó ì³ñòå÷êó; òîæ, ïîêèíóâøè ³ ñâ³é á³çíåñ ³ ñâîº ïîìåøêàííÿ, â³í ïåðåáðàâñÿ äî ìàºòêó, ÿêèé áóâ çà ìèëþ â³ä Ìåðèòîíà ³ ÿêèé â³äòîä³ ïî÷àâ íàçèâàòèñÿ Ëóêàñ-Ëîäæ. Òàì ñåð ³ëüÿì Ëóêàñ ì³ã â³ääàâàòèñÿ ïðèºìíèì äóìêàì ïðî âëàñíó çíà÷èì³ñòü ³ á³ëüøå íå îáòÿæåíèé á³çíåñîâèìè ñïðàâàìè ïîâí³ñòþ ïðèñâÿòèòè ñåáå âèÿâàì ÷åìíîñò³ äî âñ³õ íà ñâ³ò³, òîìó ùî íîâå ñòàíîâèùå, ï³äí³ñøè éîãî ó âëàñíèõ î÷àõ, çîâñ³ì íå íàäàëî éîìó ïèõàòîñò³. Íàâïàêè ùîäî ³íøèõ â³í áóâ âåñü óâàæí³ñòü ³ äîáðîçè÷ëèâ³ñòü. Äî éîãî ïðèðîäíèõ ÿêîñòåé ñóìèðíîñò³, äîáðîçè÷ëèâîñò³ òà ââ³÷ëèâîñò³ ï³ñëÿ ïðåäñòàâëåííÿ ó Ñåíò-Äæåéìñ³ äîäàëàñÿ ùå é ïîøòèâ³ñòü. Ëåä³ Ëóêàñ áóëà æ³íêîþ äóæå ïðèÿçíîþ ³ äîñòàòíüî íåòÿìóùîþ, ùîá ñòàòè äîáðîþ ñóñ³äêîþ äëÿ ì³ñ³ñ Áåííåò. Âîíè ìàëè ê³ëüêîõ ä³òåé. Íàéñòàðøîþ ç íèõ áóëà ðîçóìíà ³ ðîçâàæëèâà ä³â÷èíà ðîê³â äâàäöÿòè ñåìè áëèçüêà ïîäðóãà Åë³çàáåò.
Òå, ùî ñåñòðè Ëóêàñ ³ ñåñòðè Áåííåò çóñòð³íóòüñÿ é ãîâîðèòèìóòü ïðî áàë, áóëî ñïðàâîþ àáñîëþòíî íåìèíó÷îþ, òîæ íàñòóïíîãî ðàíêó ïåðø³ ïðèéøëè äî Ëîíãáåðíà, ùîá ïîòåðåâåíèòè. Âè äîáðå ðîçïî÷àëè âå÷³ð, Øàðëîòòî, ÷åìíî ³ ñòðèìàíî çâåðíóëàñÿ ì³ñ³ñ Áåííåò äî ì³ñ Ëóêàñ. Ñàìå ì³ñòåð Á³íãë³ îáðàâ ïåðøîþ. Òàê, àëå #$ ÿâíî ñïîäîáàëàñÿ éîìó á³ëüøå. À! Ìàáóòü, âè ìàºòå íà óâàç³ Äæåéí, áî â³í òàíöþâàâ ³ç íåþ äâ³÷³. Òàê, ä³éñíî ñõîæå áóëî íà òå, ùî âîíà éîìó ñïîäîáàëàñÿ ìåí³ òåæ òàê çäàëîñÿ, ÿ íàâ³òü ùîñü ïî÷óëà ç öüîãî ïðèâîäó, òóò, ïåâíå, íå îá³éøëîñÿ áåç ì³ñòåðà Ðîá³íñîíà. Ìàáóòü, âè ãîâîðèòå ïðî ï³äñëóõàíó ìíîþ ðîçìîâó ì³æ íèì òà ì³ñòåðîì Ðîá³íñîíîì õ³áà ÿ âàì íå êàçàëà ïðî öå? ̳ñòåð Ðîá³íñîí ïèòàâñÿ â íüîãî, ÷è ïîäîáàþòüñÿ éîìó ìåðèòîíñüê³ áàëè ³ ÷è íå çäàºòüñÿ éîìó, ùî â ê³ìíàò³ äîñèòü áàãàòî ãàðíåíüêèõ æ³íîê, ³ ÿêà ç íèõ, íà éîãî äóìêó, º íàéãàðí³øîþ. Íà îñòàííº çàïèòàííÿ â³í â³äïîâ³â íåãàéíî: «Î! Íàéãàðí³øà, ïîçà ñóìí³âîì, öå ñòàðøà ³ç ñåñòåð Áåííåò, òóò ³íøî¿ äóìêè áóòè íå ìîæå». Îöå òàê! ³í ä³éñíî âèñëîâèâñÿ ö³ëêîì êîíêðåòíî... ³ ñïðàâä³ ñõîæå, ùî... àëå âè æ ïðåêðàñíî çíàºòå, ùî òàê³ ðå÷³ ÷àñòî íå çàê³í÷óþòüñÿ í³÷èì. Òå, ùî ï³äñëóõàëà , áóëî á³ëüøå äî òåìè, í³æ òå, ùî ï³äñëóõàëà òè, Åë³çî, ñêàçàëà Øàðëîòòà. ̳ñòåðà Äàðñ³ äàëåêî íå òàê ö³êàâî ñëóõàòè, ÿê éîãî äðóãà, ïðàâäà æ? Á³äîëàøíà Åë³çà! Âîíà âñüîãî ëèøå % . Áëàãàþ âàñ, íå âòîâêìà÷óéòå ˳çç³ â ãîëîâó, ùî ¿é ñë³ä äðàòóâàòèñÿ ÷åðåç éîãî íå÷åìíå ïîâîäæåííÿ, áî â³í ÷îëîâ³ê íàñò³ëüêè íåïðèºìíèé, ùî ñïîäîáàòèñÿ éîìó áóëî á âåëèêèì íåùàñòÿì. Ó÷îðà ââå÷åð³ ì³ñ³ñ Ëîíã ðîçïîâ³ëà ìåí³, ùî â³í ïðîñèä³â ïîðó÷ ³ç íåþ ï³âãîäèíè ³ íå îáìîâèâñÿ ³ ñëîâîì. À âè âïåâíåí³ ó öüîìó, ïàí³? ìîâèëà Äæåéí. ×è íåìຠòóò ÿêî¿ñü ïîìèëêè? ß íà âëàñí³ î÷³ áà÷èëà, ÿê ì³ñòåð Äàðñ³ ç íåþ ðîçìîâëÿâ. Òàê, ðîçìîâëÿâ, áî, âðåøò³-ðåøò, âîíà çàïèòàëà â íüîãî, ÷è ïîäîáàºòüñÿ éîìó Íåäåðô³ëä, ³ ì³ñòåð Äàðñ³ ïðîñòî çìóøåíèé áóâ ¿é â³äïîâ³ñòè; àëå, çà ¿¿ ñëîâàìè, ñõîæå áóëî, ùî â³í äóæå ðîçñåðäèâñÿ, ïîçàÿê äî íüîãî çâåðíóëèñÿ.
̳ñòåð Á³íãë³ ñêàçàâ ìåí³, îçâàëàñÿ Äæåéí, ùî ì³ñòåð Äàðñ³ í³ ç êèì áàãàòî íå ãîâîðèòü ò³ëüêè ç³ ñâî¿ìè äîáðèìè çíàéîìèìè. Îò ³ç íèìè â³í âèíÿòêîâî &# ' # ( . Ëþáà ìîÿ, ÿ íå â³ðþ æîäíîìó ñëîâó. Áóâ áè â³í ä³éñíî òàêèì ïðèºìíèì òà äîáðîçè÷ëèâèì, òî íåîäì³ííî çàãîâîðèâ áè äî ì³ñ³ñ Ëîíã. ß çäîãàäóþñü, ÿê âîíî áóëî íàñïðàâä³; âñ³ êàæóòü, ùî ì³ñòåð Äàðñ³ ëåäü íå ëóñíå â³ä ïèõè ³ òóò â³í ÿêîñü äîâ³äóºòüñÿ, ùî ì³ñ³ñ Ëîíã íå ìຠâëàñíî¿ êàðåòè ³ ïðèáóëà íà áàë ó íàéíÿòîìó ôàåòîí³. Òå, ùî â³í íå çàãîâîðèâ äî ì³ñ³ñ Ëîíã, òî íå á³äà, ñêàçàëà ì³ñ Ëóêàñ, ïîãàíî òå, ùî ç Åë³çîþ íå ïîòàíöþâàâ. Íàñòóïíîãî ðàçó, ˳çç³, ìîâèëà ¿¿ ìàòè, ÿ á, íà òâîºìó ì³ñö³, íå ï³øëà ç íèì òàíöþâàòè. Ìîæó ç óñ³ºþ âïåâíåí³ñòþ îá³öÿòè âàì, ìàìî, ùî ç òàíöþâàòè ÿ í³êîëè íå áóäó. Îñîáèñòî â ìåíå, ñêàçàëà ì³ñ Ëóêàñ, éîãî ãîðäèíÿ íå âèêëèêຠòàêîãî ïðîòåñòó, ÿê öå çàçâè÷àé áóâàº, òîìó ùî â³í ìຠäëÿ íå¿ ïåâí³ ï³äñòàâè. Íåìຠí³÷îãî äèâíîãî â òîìó, ùî òàêèé âèòîí÷åíèé òà åëåãàíòíèé ìîëîäèê, íà ÷èéîìó áîö³ âñ³ ïåðåâàãè ³ ðîäîâèò³ñòü, ³ áàãàòñòâî, ìຠïðî ñåáå äóæå âèñîêó äóìêó. ßêùî ìîæíà òàê âèñëîâèòèñÿ â³í ìຠïðàâî áóòè ãîðäîâèòèì. Âñå öå äóæå â³ðíî, â³äïîâ³ëà Åë³çàáåò, ³ ÿ ëåãêî á âèáà÷èëà íàäì³ðíó ñàìîïîâàãó, ÿêáè â³í íå ïîñòàâèâñÿ çíåâàæëèâî äî ñàìîïîâàãè ). Ãàäàþ, ùî ãîðäèíÿ, çàçíà÷èëà Ìåð³, êîòðà õèçóâàëàñÿ ñâîºþ ãëèáîêîäóìí³ñòþ ³ íà÷èòàí³ñòþ, º äóæå ðîçïîâñþäæåíîþ âàäîþ. Ç óñüîãî, ùî ïðî÷èòàëà, ÿ âèíåñëà ïåðåêîíàííÿ, ùî öå ä³éñíî ïîøèðåíèé íåäîë³ê, ³ ùî ïðèðîäà ëþäñüêà äóæå äî íüîãî âðàçëèâà, ³ ùî ìàëî õòî ç íàñ íå ïëåêຠïî÷óòòÿ ñàìîâäîâîëåííÿ, ÿêå ´ðóíòóºòüñÿ íà ò³é ÷è ³íø³é ðèñ³ óäàâàí³é ÷è ñïðàâæí³é. Ìàðíîñëàâñòâî ³ ãîðäîâèò³ñòü öå ð³çí³ ðå÷³, õî÷à ñëîâà ö³ ÷àñòî âæèâàþòü ÿê ñèíîí³ìè. Ëþäèíà ìîæå áóòè ãîðäîâèòîþ, àëå íå ìàðíîñëàâíîþ. Ãîðäîâèò³ñòü á³ëüøå ñòîñóºòüñÿ íàøî¿ âëàñíî¿ äóìêè ïðî ñàìèõ ñåáå, ìàðíîñëàâñòâî æ ñòîñóºòüñÿ òîãî, * ìè õîò³ëè á ïî÷óòè ïðî ñåáå â³ä ³íøèõ ëþäåé.
ßêáè ÿ áóâ òàêèì áàãàòèì, ÿê ì³ñòåð Äàðñ³, âèãóêíóâ ìàëèé Ëóêàñ, ùî ïðèéøîâ ðàçîì ³ç ñâî¿ìè ñåñòðàìè, ìåí³ áóëî á áàéäóæå äî âëàñíî¿ ãîðäîâèòîñò³. ß òðèìàâ áè çãðàþ ãîí÷àê³â ³ âèïèâàâ áè ïëÿøêó âèíà ùîäíÿ. Öå áóëî á äëÿ òåáå çàáàãàòî, ñêàçàëà ì³ñ³ñ Áåííåò, ³ ÿêáè ÿ ïîáà÷èëà òåáå çà öèì çàíÿòòÿì, òî â³äðàçó æ çàáðàëà á ïëÿøêó. Õëîïåöü íå ïîãîäèâñÿ ³ ñêàçàâ, ùî âîíà íå ìຠíà öå ïðàâà, âîíà æ íàïîëÿãàëà, ùî ; ³ öÿ ñóïåðå÷êà çàê³í÷èëàñÿ ò³ëüêè òîä³, êîëè çàâåðøèâñÿ ñàì â³çèò. ÐÎÇÄ²Ë VI
Íåçàáàðîì äàìè ç Ëîíãáåðíà çðîáèëè â³çèò äàìàì ³ç Íåäåðô³ëäà. ßê ³ íàëåæèòü, áóëî çðîáëåíî â³çèò ó â³äïîâ³äü. Ïðèºìí³ ìàíåðè ñòàðøî¿ ç ñåñòåð Áåííåò ³ùå á³ëüøå ïðèâåðíóëè äî íå¿ ì³ñ³ñ Ãåðñò òà ì³ñ Á³íãë³; ³, õî÷à ìàòè âèäàëàñÿ ¿ì íåñòåðïíîþ, à ìîëîäø³ ñåñòðè íå âàðòèìè òîãî, ùîá ïðî íèõ ãîâîðèòè, áóëî âèñëîâëåíî ïîáàæàííÿ ïîáëèæ÷å ïîçíàéîìèòèñü ³ç ' #( + ñåñòðàìè. Äæåéí ñïðèéíÿëà öåé âèÿâ óâàãè ç ïðåâåëèêèì çàäîâîëåííÿì, àëå Åë³çàáåò óñå ùå âáà÷àëà çâåðõí³ñòü ó ¿õí³ì ñòàâëåíí³ äî âñ³õ ìîæëèâî, íàâ³òü äî ñâ ñòàðøî¿ ñåñòðè ³ òîìó íåäîëþáëþâàëà ¿õ; õî÷à ñàìà ïî ñîá³ ¿õíÿ äîáðîòà ùîäî Äæåéí áóëà ö³ííîþ òèì, ùî ñïðè÷èíÿëàñÿ, ñêîð³ø çà âñå, ñèëüíîþ ñèìïàò³ºþ äî íå¿ ¿õíüîãî áðàòà. Ùîðàçó, êîëè âîíè çóñòð³÷àëèñü, óñ³ì áóëî âèäíî, ùî â³í ä³éñíî çàõîïëþºòüñÿ íåþ; òàê ñàìî äîáðå Åë³çàáåò óñâ³äîìëþâàëà, ùî Äæåéí óñå ñèëüí³øå ï³ääàºòüñÿ âïëèâó ò³º¿ ñèìïàò³¿, ÿêó â³ä÷óëà äî íüîãî ³ç ñàìîãî ïî÷àòêó ³ ÿêà íåçàáàðîì ìîæå ïåðåòâîðèòèñÿ íà êîõàííÿ; àëå âîíà ³ç çàäîâîëåííÿì óñâ³äîìëþâàëà òàêîæ, ùî øèðîêà ïóáë³êà íàâðÿä ÷è ïðî öå äîâ³äàºòüñÿ, îñê³ëüêè Äæåéí ïîºäíóâàëà â ñîá³ çäàòí³ñòü äî ñèëüíèõ ïî÷óòò³â ³ùå é ç³ çäàòí³ñòþ äî ñàìîâëàäàííÿ òà æèòòºðàä³ñí³ñòþ, êîòð³ óíåìîæëèâëÿòü ï³äîçðè ç áîêó ëþäåé íàõàáíèõ ³ ïðîíîçëèâèõ. Ïðî öå âîíà ³ ñêàçàëà ñâî¿é ïîäðóæö³ ì³ñ Ëóêàñ. Ìîæå, ÿêðàç öå ³ äîáðå ââîäèòè òîâàðèñòâî â îìàíó, â³äïîâ³ëà Øàðëîòòà, àëå ³íêîëè òàêà îáåðåæí³ñòü çäàòíà ëèøå çàøêîäèòè. ßêùî æ³íêà áóäå òàê âïðàâíî ïðèõîâóâàòè ñâî¿ ïî-
÷óòòÿ â³ä îá ºêòà ñâî¿õ óñòðåìë³íü, òî âîíà ðèçèêóº âòðàòèòè ìîæëèâ³ñòü ïðèâåðíóòè éîãî óâàãó äî ñåáå; ³ òîä³ óñâ³äîìëåííÿ ïîâíî¿ íåîá³çíàíîñò³ ïóáë³êè áóäå ¿é ñëàáêîþ âò³õîþ. Êîæíå ïî÷óòòÿ ì³ñòèòü ó ñîá³ äóæå âåëèêó ÷àñòêó âäÿ÷íîñò³ ÷è âò³øåíîãî ìàðíîñëàâñòâà, òîìó íå ìîæíà ðîçðàõîâóâàòè íà òå, ùî âîíî ðîçâèâàòèìåòüñÿ ñàìå ïî ñîá³. Ó âñ³õ ïî÷óòòÿ âèíèêຠö³ëêîì ñïîíòàííî ëåãêà ñèìïàò³ÿ º ö³ëêîì ïðèðîäíîþ; àëå ìàëî õòî ç íàñ ìຠäîñòàòíþ òâåðä³ñòü õàðàêòåðó, ùîá êîõàòè áåç çàîõî÷åííÿ. Ó äåâ ÿòè âèïàäêàõ ³ç äåñÿòè æ³íö³ êðàùå ïðîäåìîíñòðóâàòè + ïî÷óòòÿ, í³æ íàñïðàâä³. Ïîçà ñóìí³âîì Á³íãë³ ïîäîáàºòüñÿ òâîÿ ñåñòðà; àëå â³í ìîæå òàê í³êîëè ³ íå ñïðîìîãòèñÿ íà ùîñü á³ëüøå, ÿêùî âîíà íå áóäå éîãî äî öüîãî çàîõî÷óâàòè. Àëå æ âîíà ³ òàê éîãî çàîõî÷óº íàñê³ëüêè ¿é äîçâîëÿº âëàñíà âäà÷à. ßêùî íàâ³òü â³ä÷óâàþ ¿¿ ñèìïàò³þ äî íüîãî, òî â³í ìຠáóòè ïðîñòî òåëåïíåì, àáè íå â³ä÷óâàòè ¿¿ òàêîæ. Ìàé íà óâàç³, Åë³çî, ùî â³í íå çíຠâäà÷³ Äæåéí òàê ñàìî äîáðå, ÿê òè. Àëå ÿêùî æ³íêà íåáàéäóæà äî ÷îëîâ³êà ³ íå íàìàãàºòüñÿ öå ïðèõîâàòè, òî â³í íåîäì³ííî ìຠöå ïîì³òèòè. Ìîæå, ³ ïîì³òèòü, ÿêùî áà÷èòèìå ¿¿ äîñòàòíüî ÷àñòî. Á³íãë³ òà Äæåéí çóñòð³÷àþòüñÿ íåð³äêî, àëå æîäíîãî ðàçó âîíè íå ïðîâåëè äåê³ëüêà ãîäèí ðàçîì; ³ îñê³ëüêè âîíè çàâæäè áà÷àòüñÿ íà âåëèêèõ òà ð³çíîøåðñòèõ ç³áðàííÿõ, òî ¿ì äàëåêî íå ùîðàçó âèïàäຠíàãîäà ïðîñòî ïîãîâîðèòè îäíå ç îäíèì. Òîìó Äæåéí ìóñèòü ìàêñèìàëüíî âèêîðèñòîâóâàòè ò³ êîæí³ ï³âãîäèíè, êîëè âîíà âîëîä³òèìå éîãî óâàãîþ. Êîëè âîíà çðîáèòü òàê, àáè ì³ñòåð Á³íãë³ ÷àñòî áóâàâ ïîðó÷ ³ç íåþ, òî â³í ìàòèìå äîñòàòíüî ÷àñó, ùîá ïîêîõàòè ¿¿ òàê ñèëüíî, ÿê ¿é çàáàæàºòüñÿ. Öå äîáðèé ïëàí, â³äïîâ³ëà Åë³çàáåò. Àëå â³í ãîäèòüñÿ äëÿ òîãî âèïàäêó, êîëè éäåòüñÿ ïðîñòî ïðî áàæàííÿ âäàëî âèéòè çàì³æ; ³ ÿêáè ÿ çàáàæàëà çäîáóòè ñîá³ áàãàòîãî ÷îëîâ³êà ÷è ïðîñòî ÷îëîâ³êà, òî, ìîæå, ÿ öèì ïëàíîì ³ ñêîðèñòàëàñÿ á. Àëå Äæåéí ìຠçîâñ³ì ³íø³ ïî÷óòòÿ, âîíà íå 䳺 çà ÿêîþñü ïðîäóìàíîþ ñõåìîþ. Ïîêè ùî âîíà íå ìຠïåâíîñò³ í³ ùîäî ñèëè ñâî¿õ ïî÷óòò³â, í³ ùîäî ¿õ ñåðéîçíîñò³. Äæåéí çíàéîìà ç ì³ñòåðîì Á³íãë³ ò³ëüêè äâà òèæí³. Âîíà äâ³÷³ òàíöþâàëà ç íèì ó Ìåðèòîí³, ÿêîñü óðàíö³ áà÷èëàñÿ ç íèì ó ñâîºìó áóäèíêó, ³ â³äòîä³ âîíè ÷îòèðè
ðàçè îá³äàëè â êîìïàí³¿. Öüîãî ÿâíî íåäîñòàòíüî, ùîá â³í çðîçóì³â ¿¿ âäà÷ó. Ïîãëÿíüìî íà öå ç ³íøîãî áîêó. ßêáè âîíà ç íèì ïðîñòî îá³äàëà, òî çìîãëà á ëèøå ä³çíàòèñÿ, ÷è ìຠâ³í äîáðèé àïåòèò; àëå íå çàáóâàé, ùî, êð³ì îá³ä³â, âîíè ïðîâåëè ðàçîì ³ùå ÷îòèðè âå÷îðè à ÷îòèðè âå÷îðè ìîæóòü çíà÷èòè äóæå áàãàòî. Íó çâè÷àéíî æ! Ö³ ÷îòèðè âå÷îðè äàëè ¿ì ìîæëèâ³ñòü ïåðåñâ³ä÷èòèñü: îáîì á³ëüøå äî âïîäîáè ãðà «î÷êî», àí³æ ïîêåð; ñòîñîâíî æ îñíîâíèõ ðèñ õàðàêòåðó, òî, ãàäàþ, òóò ìàëî ïðî ùî ìîæíà áóëî ä³çíàòèñÿ. Íó ùî æ, ñêàçàëà Øàðëîòòà, âñ³ì ñåðöåì ÿ áàæàþ Äæåéí óñï³õó; ãàäàþ, ùî êîëè á âîíà âèéøëà çà íüîãî çàì³æ çàâòðà, òî âñå îäíî â íå¿ áóâ áè íå ìåíøèé øàíñ ñòàòè ùàñëèâîþ, í³æ êîëè á âîíà âïåðòî âèâ÷àëà éîãî õàðàêòåð ö³ë³ñ³íüêèé ð³ê. Ùàñòÿ â ïîäðóæíüîìó æèòò³ ñïðàâà àáñîëþòíî âèïàäêîâà. Íàâ³òü ÿêùî ìàéáóòí³ ÷îëîâ³ê òà äðóæèíà äîáðå çíàþòü õàðàêòåðè îäíå îäíîãî ³ ¿õí³ õàðàêòåðè òàê ñàìî äîáðå îäíå îäíîìó ï³äõîäÿòü, öå àæ í³ÿê íå ï³äâèùóº ìîæëèâ³ñòü òîãî, ùî ¿õíº ïîäðóæíº æèòòÿ áóäå ùàñëèâèì. Îï³ñëÿ ñõîæ³ õàðàêòåðè ñòàþòü äîñòàòíüî ð³çíèìè, ùîá âèêëèêàòè ðîçäðàòóâàííÿ ³ â ÷îëîâ³êà, ³ â æ³íêè; êðàùå çíàòè ÿêîìîãà ìåíøå ïðî âàäè ëþäèíè, ç ÿêîþ òîá³ ñóäèëîñÿ ïðîæèòè æèòòÿ. Íå ñì³øè ìåíå, Øàðëîòòî! Öå ïðîñòî íåñåðéîçíî, ³ ñàìà òè òàêèìè ì³ðêóâàííÿìè í³êîëè íå êåðóâàòèìåøñÿ, òè æ çíàºø. Ïîãëèíóòà âèøóêóâàííÿì îçíàê ñèìïàò³¿ ì³ñòåðà Á³íãë³ äî ñâ ñåñòðè, Åë³çàáåò ³ íå ï³äîçðþâàëà, ùî ñàìà ïîâîë³ ñòàâàëà îá ºêòîì óâàãè ç áîêó éîãî ïðèÿòåëÿ. Ñïî÷àòêó ì³ñòåð Äàðñ³ ÷åðåç ñèëó âèçíàâ, ùî âîíà í³÷îãåíüêà, ³ íà áàëó ñïîñòåð³ãàâ ¿¿ áåç áóäü-ÿêîãî åíòóç³àçìó; êîëè âîíè çóñòð³ëèñÿ âäðóãå, òî â³í ïîãëÿíóâ íà íå¿ ëèøå äëÿ òîãî, ùîá ïîò³ì âèñëîâèòè êðèòè÷íå çàóâàæåííÿ. Àëå íå âñòèã â³í âèÿâèòè ³ ñïîâ³ñòèòè ñâî¿ì äðóçÿì, ùî îáëè÷÷ÿ ¿¿ íå ìຠæîäíî¿ ïðèºìíî¿ ðèñè, ÿê éîìó ïî÷àëî çäàâàòèñÿ, ùî ¿¿ îáëè÷÷þ íàäàâàëè âèíÿòêîâî ðîçóìíîãî âèðàçó ¿¿ ïðåêðàñí³ òåìí³ î÷³. Äî öüîãî â³äêðèòòÿ äîäàëèñü ³ äåÿê³ ³íø³, íå ìåíø ïðèãîëîìøëèâ³. Õî÷à éîãî ïðèñê³ïëèâèé ïîãëÿä ³ âèäèâèâñÿ äåÿê³ â³äõèëåííÿ â³ä áåçäîãàííî¿ ñèìåò𳿠⠿¿ ôîðìàõ, â³í çìóøåíèé áóâ âèçíàòè, ùî âîíà ìຠñòðóíêó òà ãàðíó ô³ãóðó; ³, íå-
çâàæàþ÷è íà éîãî íàïîëÿãàííÿ íà òîìó, ùî ¿¿ ìàíåðàì äàëåêî äî òèõ, ÿê³ ïðèéíÿò³ â ìîäíîìó òîâàðèñòâ³, éîìó äóæå ñïîäîáàëàñü ¿õ íåâèìóøåíà ãðàéëèâ³ñòü. Ïðî âñå öå Åë³çàáåò çîâñ³ì í³÷îãî íå çíàëà äëÿ íå¿ â³í áóâ ëèøå ìîëîäèêîì, ÿêèé í³äå é í³êîìó íå ïîäîáàâñÿ ³ ÿêèé ââàæàâ ¿¿ íåäîñòàòíüî âðîäëèâîþ, ùîá ³ç íåþ òàíöþâàòè. Ó íüîãî ç ÿâèëîñÿ áàæàííÿ ïîá³ëüøå ïðî íå¿ äîâ³äàòèñü, ³ ÿê ïðèâ³ä äëÿ ðîçìîâè â³í ïî÷àâ áðàòè ó÷àñòü ó ¿¿ ðîçìîâàõ ç ³íøèìè. Òàêà éîãî ïîâåä³íêà ïðèâåðíóëà ¿¿ óâàãó. Áóëî öå ó ñåðà ³ëüÿìà Ëóêàñà, äå ç³áðàëîñÿ ÷èñëåííå òîâàðèñòâî. Ö³êàâî, ñïèòàëà âîíà ó Øàðëîòòè, ÷îìó öå ì³ñòåð Äàðñ³ òàê óâàæíî ïðèñëóõàºòüñÿ äî ì ðîçìîâè ç ïîëêîâíèêîì Ôîðñòåðîì? Ùî â³í öèì õî÷å ñêàçàòè? ³äïîâ³äü íà öå çàïèòàííÿ ìîæå äàòè ëèøå ñàì ì³ñòåð Äàðñ³. Àëå ÿêùî â³í çðîáèòü òàê ³ùå ðàç, òî ÿ íåîäì³ííî ñêàæó éîìó, ùî çíàþ, ÷èì â³í çàéìàºòüñÿ. Ó íüîãî òàêèé ñàðêàñòè÷íèé âèðàç îáëè÷÷ÿ, ùî êîëè ìåí³ ñàì³é íå âèÿâèòè íàõàáñòâà, òî íåçàáàðîì ÿ ïðîñòî ïî÷íó éîãî áîÿòèñÿ. ² êîëè òðîõè çãîäîì ì³ñòåð Äàðñ³ íàáëèçèâñÿ äî íèõ õî÷à ³ áåç ÿâíîãî íàì³ðó ïîãîâîðèòè, ì³ñ Ëóêàñ ï³äîõîòèëà ñâîþ ïîäðóãó íàãàäàòè éîìó ïðî öå; Åë³çà â³äðåàãóâàëà íåãàéíî âîíà îáåðíóëàñÿ äî íüîãî ³ ñêàçàëà: ßê âè ãàäàºòå, ì³ñòåðå Äàðñ³, ïðàâäà æ, ÿ âèñëîâëþâàëàñÿ íàäçâè÷àéíî ïåðåêîíëèâî, êîëè íàðàç³ ïðèñòàâàëà äî ïîëêîâíèêà Ôîðñòåðà, óìîâëÿþ÷è éîãî âëàøòóâàòè íàì áàë ó Ìåðèòîí³? ² ç âåëèêèì çàïàëîì; àëå íà öþ òåìó æ³íêè , ãîâîðÿòü ç âåëèêèì çàïàëîì. Âè äî íàñ íàäòî ñóâîð³. Íåçàáàðîì íàñòàíå ¿¿ ÷åðãà, ³ äî íå¿ òåæ ïðèñòàâàòèìóòü, ìîâèëà ì³ñ Ëóêàñ. Åë³çî, çàðàç ÿ â³äêðèþ ³íñòðóìåíò, ³ òè çäîãàäóºøñÿ, ùî áóäå ïîò³ì. Òîá³ íå çäàºòüñÿ, ùî òè äóæå äèâíà ïîäðóãà? Çàâæäè õî÷åø, àáè ÿ ãðàëà ³ ñï³âàëà êîìó çàâãîäíî ³ ïåðåä êèì çàâãîäíî! ßêáè ìîº ìàðíîñëàâñòâî áóëî ïîâ ÿçàíå ç ìóçèêîþ, òî òâî¿ì ñòàðàííÿì íå áóëî á ö³íè. Àëå îñê³ëüêè öå íå òàê, òî ìåí³ ùîñü íå äóæå
õî÷åòüñÿ ñ³äàòè çà ³íñòðóìåíò ïåðåä òèìè, õòî çâèê ñëóõàòè âèêîíàâö³â íàéâèùîãî ´àòóíêó. Îäíàê ì³ñ Ëóêàñ âïåðòî íàïîëÿãàëà, òîæ Åë³ç³ äîâåëîñÿ ïîãîäèòèñü: Íó ãàðàçä ÷îìó áóòè, òîãî íå ìèíóòè, ³ äîäàëà, ñåðéîçíî ïîãëÿíóâøè íà ì³ñòåðà Äàðñ³: ª îäíà ñòàðà äîáðà ïðèêàçêà, ÿêó òóò, çâè÷àéíî æ, óñ³ çíàþòü: «Êðàùå ïðîìîâ÷àòè, í³æ ùîñü íåâëàä ñêàçàòè». Òîæ ÿ êðàùå ïðîìîâ÷ó ³ ïðèáåðåæó ñâ³é çàïàë äëÿ ñï³â³â. Ãðàëà ³ ñï³âàëà âîíà äîáðå, õî÷à äî âèøóêàíîñò³ é ¿é áóëî äàëåêî. ϳñëÿ òîãî, ÿê âîíà ïðîñï³âàëà ïàðó ï³ñåíü, ³ ' , ÿê ¿¿ ñòàëè ïðîõàòè ïîñï³âàòè ùå òðîõè, çà ³íñòðóìåíòîì ¿¿ ç ðàä³ñòþ çì³íèëà ¿¿ ñåñòðà Ìåð³. ×åðåç òå, ùî ç óñ³õ ñåñòåð âîíà áóëà ºäèíîþ, êîòðà íå â³äçíà÷àëàñÿ âðîäîþ, Ìåð³ íàïîëåãëèâî çäîáóâàëà çíàííÿ é íàâè÷êè, ³ òîìó ¿é çàâæäè êîðò³ëî âèñòàâèòè ¿õ íàïîêàç. Àëå âîíà íå ìàëà àí³ òàëàíòó, àí³ ñìàêó. ² õî÷à ìàðíîñëàâñòâî é íàäàëî ¿é ñòàðàííîñò³, âîíî òàêîæ íàäàëî ¿¿ ìàíåðàì ïåäàíòèçìó òà çâåðõíîñò³, êîòð³ ìîãëè á çàøêîäèòè âèêîíàâñüê³é ìàéñòåðíîñò³, âèù³é çà òó, ÿêî¿ âîíà äîñÿãëà. Åë³çàáåò, ÿêà ãðàëà äàëåêî íå òàê ãàðíî, çàòå íåâèìóøåíî ³ ïðèðîäíî, ñëóõàëè ç íàáàãàòî á³ëüøèì çàäîâîëåííÿì; à Ìåð³ ï³ä ê³íåöü ñâîãî òðèâàëîãî âèñòóïó íàðåøò³ äî÷åêàëàñÿ ïîõâàëè òà âäÿ÷íîñò³, çàãðàâøè øîòëàíäñüê³ òà ³ðëàíäñüê³ ìåëî䳿 íà ïðîõàííÿ ñâî¿õ ìîëîäøèõ ñåñòåð, êîòð³ ðàçîì ³ç Ëóêàñàìè ³ äâîìà ÷è òðüîìà îô³öåðàìè ðîçïî÷àëè æâàâ³ òàíö³ â ³íøîìó ê³íö³ ê³ìíàòè. ̳ñòåð Äàðñ³ ñòîÿâ ïîðó÷ ³ç íèìè òà îáóðåíî ìîâ÷àâ ç òîãî ïðèâîäó, ùî âå÷³ð ïðîâîäèâñÿ ó ñïîñ³á, êîòðèé âèêëþ÷àâ áóäüÿêó ìîæëèâ³ñòü ðîçìîâè. ³í íàäòî çàãëèáèâñÿ ó ñâî¿ äóìêè ³ íå ïîì³÷àâ ïîðó÷ ³ç ñîáîþ ñåðà ³ëüÿìà Ëóêàñà, àæ äîêè òîé íå ïî÷àâ ðîçìîâó: ßêà öå ÷óäîâà ðîçâàãà äëÿ ìîëîä³, ì³ñòåðå Äàðñ³! Ùî ìîæå çð³âíÿòèñÿ ç òàíöÿìè! ß ââàæàþ òàíö³ îäíèì ³ç íàéâèäàòí³øèõ äîñÿãíåíü âèñîêîðîçâèíåíèõ ñóñï³ëüñòâ. Áåçïåðå÷íî, ñåð. À ùå âîíè â³äçíà÷àþòüñÿ ò³ºþ ïåðåâàãîþ, ùî ìàþòü ïîïóëÿðí³ñòü ³ â ñóñï³ëüñòâàõ ìåíø ðîçâèíåíèõ. Òàíöþâàòè ìîæå êîæåí äèêóí.
Ñåð ³ëüÿì ó â³äïîâ³äü ëèøå âñì³õíóâñÿ. Âàø ïðèÿòåëü òàíöþº ïðîñòî ïðåêðàñíî, ïðîäîâæèâ â³í ï³ñëÿ íåòðèâàëî¿ ïàóçè, ïîì³òèâøè, ÿê äî ãðóïè òàíöþþ÷èõ ïðèºäíàâñÿ Á³íãë³. ² ÿ àí³ õâèëèíè íå ñóìí³âàþñÿ, ùî ³ âè, ì³ñòåðå Äàðñ³, ÷óäîâèé çíàâåöü ö³º¿ íàóêè. Ãàäàþ, ùî âè áà÷èëè, ÿê ÿ òàíöþâàâ ó Ìåðèòîí³, ñåð. Òàê, ä³éñíî áà÷èâ ³ îòðèìàâ îä öüîãî ÷èìàëå çàäîâîëåííÿ. Âè ÷àñòî òàíöþºòå ó Ñåíò-Äæåéìñ³? ͳêîëè, ñåð. ×è íå çäàºòüñÿ âàì, ùî öå áóëî á äîðå÷íèì êîìïë³ìåíòîì éîãî ìåøêàíöÿì? Öåé êîìïë³ìåíò ÿ íàìàãàþñÿ íå ðîáèòè í³êîìó, ÿêùî º ìîæëèâ³ñòü éîãî óíèêíóòè. ß òàê ðîçóì³þ, ùî âè ìàºòå áóäèíîê ó Ëîíäîí³? ̳ñòåð Äàðñ³ êèâíóâ ãîëîâîþ. ß êîëèñü ñàì ïîäóìóâàâ ïðî òå, ùîá îñ³ñòè â Ëîíäîí³, áî äóæå ëþáëþ âèøóêàíå òîâàðèñòâî; àëå ìàâ ñóìí³âè ùîäî íåøê³äëèâîñò³ òàìòåøíüîãî ïîâ³òðÿ äëÿ ëåä³ Ëóêàñ. Ñåð ³ëüÿì çàìîâê, ñïîä³âàþ÷èñü íà â³äïîâ³äü, àëå éîãî ñï³âðîçìîâíèê íå ìàâ äëÿ öüîãî â³äïîâ³äíîãî íàñòðîþ; ö³º¿ ìèò³ â ¿õí³é á³ê ðóøèëà Åë³çàáåò, ³ éîìó ñòðàõ ÿê çàõîò³ëîñÿ çðîáèòè ùîñü äóæå ãàëàíòíå, òîæ â³í âèãóêíóâ äî íå¿: Øàíîâíà ì³ñ Åë³çî, à âè ÷îìó íå òàíöþºòå? ̳ñòåðå Äàðñ³, äîçâîëüòå ìåí³ ïðåäñòàâèòè âàì öþ ä³â÷èíó ÿê âåëüìè áàæàíó ïàðòíåðêó. Âè æ íå â³äìîâèòåñÿ ïîòàíöþâàòè, çàáà÷èâøè ïåðåä ñîáîþ òàêó âðîäó. ², âçÿâøè ¿¿ çà ðóêó, â³í óæå õîò³â áóâ ïåðåäàòè ¿¿ ì³ñòåðó Äàðñ³, êîòðèé õî÷ ³ âêðàé çäèâóâàâøèñü áóâ çîâñ³ì íå ïðîòè ïðèéíÿòè ¿¿, ÿê Åë³çà â³äðàçó æ âèñìèêíóëà ¿¿ ³, äåùî çí³òèâøèñü, ñêàçàëà ñåðó ³ëüÿìó: Ùî âè, äîáðîä³þ, ÿ çîâñ³ì íå çáèðàþñÿ òàíöþâàòè. Íåâæå âè äóìàºòå, ùî ÿ ï³ä³éøëà äî âàñ òîìó, ùî çàéìàëàñÿ ïîøóêàìè êàâàëåðà? ̳ñòåð Äàðñ³, ÿê ³ íàëåæèòü, ³ç ñåðéîçíèì âèãëÿäîì ïîïðîñèâ äîçâîëó ìàòè ÷åñòü ïîâåñòè ¿¿ äî òàíöþ, àëå ìàðíî. Åë³çàáåò áóëà íåâáëàãàííîþ, ³ öþ íåâáëàãàíí³ñòü íå çì³ã ïîõèòíóòè íàâ³òü ñåð ³ëüÿì, êîëè ñïðîáóâàâ óìîâèòè ¿¿.
Âè òàíöþºòå íàñò³ëüêè ãàðíî, ì³ñ Åë³çî, ùî ç âàøîãî áîêó áóëî á ïðîñòî æîðñòîêî ïîçáàâèòè ìåíå ðàäîñò³ ñïîãëÿäàòè âàñ ï³ä ÷àñ òàíöþ; ³ õî÷à ì³ñòåð Äàðñ³ öå çàíÿòòÿ çàãàëîì íåäîëþáëþº, ÿ âïåâíåíèé, ùî â³í íå çàïåðå÷óâàòèìå çðîáèòü ìèë³ñòü ³ ï³âãîäèíè ïîòàíöþº. ̳ñòåð Äàðñ³ ñàìà ââ³÷ëèâ³ñòü, ìîâèëà Åë³çà ³ ïîñì³õíóëàñÿ. Áåçïåðå÷íî, àëå, çâàæàþ÷è íà òàêó ñïîêóñó ó âàø³é îñîá³, øàíîâíà ì³ñ Åë³çî, ÷è ìîæåìî ìè äèâóâàòèñÿ òàê³é ëþá ÿçíîñò³, áî õòî æ çàïåðå÷óâàòèìå ïðîòè òàêî¿ ïàðòíåðêè? Åë³çà ãðàéëèâî ïîãëÿíóëà íà íüîãî é â³äâåðíóëàñü. ¯¿ íåáàæàííÿ çîâñ³ì íå îáðàçèëî ì³ñòåðà Äàðñ³, ³ â³í ³ç ïðèºìí³ñòþ äóìàâ ïðî íå¿; ÿêðàç ó öþ ìèòü äî íüîãî çâåðíóëàñÿ ì³ñ Á³íãë³. ß çäîãàäóþñÿ, ïðî ùî âè çàðàç äóìàºòå. À îò ³ íå çäîãàäóºòåñÿ. Âè äóìàºòå ïðî òå, ÿê öå íåñòåðïíî ïðîâîäèòè ÷èñëåíí³ âå÷îðè â òàêèé ñïîñ³á ³ â òàêîìó òîâàðèñòâ³, ³ òóò ÿ ç âàìè ö³ëêîì çãîäíà. ß âêðàé íåçàäîâîëåíà! ßêà íóäîòà ³ ïðè öüîìó òàêèé ãàðìèäåð! À âñ³ ö³ ëþäè òàê³ í³ê÷åìí³, àëå æ òàê³ íàáóíäþ÷åí³! Òàê õî÷åòüñÿ, ùîá âè ñêàçàëè ïðî íèõ ùîñü äóæå ñàðêàñòè÷íå! Âàøà çäîãàäêà çîâñ³ì íåïðàâèëüíà, çàïåâíÿþ âàñ. Ìî¿ äóìêè ðóõàþòüñÿ â íàïðÿìêó á³ëüø ïðèºìíîìó. ß äóìàþ ïðî òó ðàä³ñòü, ÿêó ìîæóòü ïîäàðóâàòè ïðåêðàñí³ òåìí³ î÷³ íà îáëè÷÷³ ãàðíåíüêî¿ æ³íêè. ̳ñ Á³íãë³ íåãàéíî æ óòóïèëà â íüîãî î÷³ é ïîáàæàëà çíàòè, ÿê³é æå öå æ³íö³ âäàëîñÿ íàäèõíóòè éîãî íà òàê³ ðîçäóìè. ̳ñòåð Äàðñ³ íàáðàâñÿ ìóæíîñò³ é ìîâèâ: ̳ñ Åë³çàáåò Áåííåò. ̳ñ Åë³çàáåò Áåííåò?! âèãóêíóëà ì³ñ Á³íãë³. ß âêðàé çäèâîâàíà. ² äàâíî âîíà ó âàñ ó òàêîìó ôàâîð³? Êîëè æ ìåí³ ïîçäîðîâëÿòè âàñ, ñêàæ³òü, áóäü ëàñêà? Ñàìå òàêîãî çàïèòàííÿ ÿ â³ä âàñ ³ ÷åêàâ. Ƴíêè ìàþòü íàäòî ðóõëèâó óÿâó âîíà âìèòü ïåðåñêàêóº â³ä ñèìïàò³¿ äî êîõàííÿ, â³ä êîõàííÿ äî øëþáó. Òîìó ÿ íå ñóìí³âàâñÿ, ùî âè áàæàòèìåòå ìåí³ ùàñòÿ.
Ùî æ, êîëè âè íàëàøòîâàí³ òàê ñåðéîçíî, òî ÿ ââàæàòèìó öþ ñïðàâó âæå âèð³øåíîþ. Âè ìàòèìåòå ïðîñòî ÷àð³âëèâó òåùó; âîíà, çâè÷àéíî æ, ìåøêàòèìå ðàçîì ç âàìè â Ïåìáåðë³. Ïîêè âîíà ò³øèëàñÿ â òàêèé ñïîñ³á, â³í ñëóõàâ ì³ñ Á³íãë³ ç íåçâîðóøíîþ áàéäóæ³ñòþ; à îñê³ëüêè éîãî ñïîê³éí³ñòü ïåðåêîíàëà ¿¿ ó â³äñóòíîñò³ ï³äñòàâ äëÿ çàíåïîêîºííÿ, òî âîíà ùå äîâãî äåìîíñòðóâàëà ñâîþ äîòåïí³ñòü. ÐÎÇÄ²Ë VII
Áàãàòñòâî ì³ñòåðà Áåííåòà ìàéæå ïîâí³ñòþ ñêëàäàëîñÿ ç ìàºòíîñò³, êîòðà äàâàëà äâ³ òèñÿ÷³ ôóíò³â äîõîäó íà ð³ê ³ êîòðó, çà â³äñóòíîñò³ ñïàäêîºìöÿ ïî ÷îëîâ³÷³é ë³í³¿, íà ïðåâåëèêèé æàëü äëÿ éîãî äî÷îê ìàâ óñïàäêóâàòè ÿê ðîäîâå ìàéíî ÿêèéñü äàëåêèé ðîäè÷; ñòàòîê æå ¿õíüî¿ ìàòåð³, íåçâàæàþ÷è íà ñâî¿ ö³ëêîì ïðèñòîéí³ (ÿê äëÿ íå¿) ðîçì³ðè, í³ÿê íå ì³ã êîìïåíñóâàòè öüîãî íåäîë³êó. ¯¿ áàòüêî áóâ àäâîêàòîì ó Ìåðèòîí³ ³ çàëèøèâ ¿é ó ñïàäîê ÷îòèðè òèñÿ÷³ ôóíò³â. Âîíà ìàëà ñåñòðó, ÿêà áóëà äðóæèíîþ òàêîãî ñîá³ ì³ñòåðà Ô³ë³ïñà, êîòðèé ñëóæèâ ó ¿¿ áàòüêà êëåðêîì, à ïîò³ì ñòàâ éîãî íàñòóïíèêîì ó öüîìó á³çíåñ³, ³ áðàòà, ùî ìåøêàâ ó Ëîíäîí³ ³ áóâ ðåñïåêòàáåëüíèì ³ ïðîöâ³òàþ÷èì òîðãîâöåì. Ñåëî Ëîíãáåðí áóëî ðîçòàøîâàíå ëèøå çà ìèëþ â³ä Ìåðèòîíà â³äñòàíü äóæå çðó÷íà äëÿ ìîëîäèõ ä³âèöü, ÿêèõ ïðèâàáëþâàëà òóäè òðè-÷îòèðè ðàçè íà òèæäåíü íåîáõ³äí³ñòü ðîáèòè â³çèòè ââ³÷ëèâîñò³ ñâî¿é ò³òîíüö³ òà íàÿâí³ñòü êðàìíèö³ ãàëàíòåðåéíèõ òîâàð³â, ÿêðàç ïî äîðîç³. Îñîáëèâî ÷àñòî òàê³ ïîõîäè çä³éñíþâàëè äâîº íàéìîëîäøèõ ó ðîäèí³ ä³â÷àò Êåòð³í òà ˳ä³ÿ; ¿õí³ ãîëîâè áóëè ùå ìåíø çàéíÿò³ äóìêàìè, í³æ ãîëîâè ¿õí³õ ñåñòåð, òîæ êîëè íå âèïàäàëî ÷îãîñü êðàùîãî, òî ìîæíà áóëî ïðîéòèñÿ äî Ìåðèòîíà, ùîá ÷èìîñü çàéíÿòè ðàíîê ³ ìàòè òåìó äëÿ ðîçìîâ óâå÷åð³; ³ õî÷ ÿêîþ á³äíîþ íà íîâèíè áóëà á îêðóãà âçàãàë³, âîíè çàâæäè ïðèìóäðÿëèñÿ ïðî ùîñü ä³çíàòèñÿ â³ä ñâ ò³òîíüêè. Îäíàê íàðàç³ âîíè ìàëè âäîñòàëü ³ íîâèí, ³ ï³äñòàâ äëÿ ðàä³ñíîãî çáóäæåííÿ, áî íåïîäàë³ê íåùîäàâíî çóïèíèâñÿ íà ïîñò³é ïîëê ì³ë³ö³éíî¿ àð쳿, ÿêèé ïðèáóâ íà âñþ çèìó; øòàá éîãî áóâ ó Ìåðèòîí³.
Òåïåð â³çèòè ñåñòåð äî ì³ñ³ñ Ô³ë³ïñ ñòàëè áàãàòèì äæåðåëîì íàäçâè÷àéíî ö³êàâî¿ ³íôîðìàö³¿. Êîæíèé äåíü äîäàâàâ ùîñü íîâå äî ¿õí³õ çíàíü ïðî ³ìåíà îô³öåð³â òà ¿õí³ ðîäèíí³ çâ ÿçêè. ̳ñöÿ ¿õíüîãî ìåøêàííÿ íåäîâãî çàëèøàëèñÿ òàºìíèöåþ, à ç ÷àñîì âîíè ïîçíàéîìèëèñÿ ³ ç ñàìèìè îô³öåðàìè. ̳ñòåð Ô³ë³ïñ ó âñ³õ ó íèõ ïîáóâàâ, ³ öåé ôàêò ñòàâ äëÿ éîãî ïëåì³ííèöü äæåðåëîì äîñ³ íåâ³äîìî¿ ¿ì íàñíàãè âîíè ò³ëüêè é ãîâîðèëè ùî ïðî îô³öåð³â; òåïåð âåëèêå áàãàòñòâî ì³ñòåðà Á³íãë³, ïðè çãàäö³ ïðî ÿêå ¿õíÿ ìàò³íêà ñïîâíþâàëàñü åíòóç³àçìîì, áóëî â ¿õíüîìó ðîçóì³íí³ í³÷îãî íå âàðòèì ó ïîð³âíÿíí³ ç ìóíäèðîì ïðàïîðùèêà. Âèñëóõàâøè ÿêîñü óðàíö³ ÷åðãîâ³ âèëèâè çàõîïëåííÿ íà öþ òåìó ç áîêó ñâî¿õ äî÷îê, ì³ñòåð Áåííåò ïðîõîëîäíî çàóâàæèâ: Óñå, ùî ÿ ìîæó çáàãíóòè ç âàøî¿ ìàíåðè ðîçìîâëÿòè, öå òå, ùî âè íàéäóðí³ø³ ä³â÷àòà â óñ³é îêðóç³. ß âæå äàâíî öå ï³äîçðþâàâ, àëå çàðàç ïåðåêîíàâñü ó öüîìó îñòàòî÷íî. Êåòð³í çí³òèëàñü ³ ïðîìîâ÷àëà, ˳ä³ÿ æ, íå çâåðòàþ÷è í³ÿêî¿ óâàãè íà ñêàçàíå, ïðîäîâæóâàëà âèñëîâëþâàòè ñâ³é çàõâàò êàï³òàíîì Êàðòåðîì ³ íàä³þ ïîáà÷èòè éîãî ïðîòÿãîì äíÿ, áî íàñòóïíîãî ðàíêó â³í ìàâ ïî¿õàòè äî Ëîíäîíà. ̳é ëþáèé, çâåðíóëàñÿ äî íüîãî ì³ñ³ñ Áåííåò, ìåíå âðàæຠâàøà ãîòîâí³ñòü ââàæàòè âëàñíèõ äî÷îê äóðåïàìè. Ìîæíà â³äçèâàòèñÿ çíåâàæëèâî ïðî ÷óæèõ ä³òåé, àëå íå ïðî ñâî¿õ. ßêùî ìî¿ ä³òè íåòÿìóù³, òî ÿ ìóøó ïðî öå çíàòè ³ íå çàáóâàòè. Òàê, àëå æ íàñïðàâä³ âñ³ âîíè äóæå ðîçóìí³. Õî÷åòüñÿ ñïîä³âàòèñÿ, ùî öå ºäèíèé ìîìåíò, ùîäî ÿêîãî íàø³ äóìêè ð³çíÿòüñÿ. Ðàí³øå ÿ â³ðèâ, ùî âîíè çá³ãàþòüñÿ â êîæí³é äð³áíèö³, òåïåð æå ÿ áà÷ó: âîíè ð³çíÿòüñÿ òàê ñèëüíî, ùî ÿ ââàæàþ äâîõ íàøèõ íàéìîëîäøèõ ä³â÷àò äóðåïàìè, ÿêèõ ñâ³ò íå áà÷èâ. Âåëüìèøàíîâíèé ì³ñòåðå Áåííåò, õ³áà ìîæíà î÷³êóâàòè â³ä ä³â÷àò ó òàêîìó â³ö³, ùîá âîíè áóëè òàê ñàìî æ ðîçóìíèìè, ÿê ¿õí³ áàòüêî ÷è ìàòè? Ïîâ³ðòå ìåí³, êîëè âîíè äîñÿãíóòü íàøîãî â³êó, òî äóìàòèìóòü ïðî îô³öåð³â íå á³ëüøå, í³æ ìè ç âàìè. Ïàì ÿòàþ, ìåí³ òåæ êîëèñü äóæå ïîäîáàëèñÿ ÷åðâîí³ ìóíäèðè â ãëèáèí³ äóø³ âîíè ìåí³ ïîäîáàþòüñÿ é äîñ³; ³ êîëè ñïðàâíèé ìîëîäèé ïîëêîâíèê ³ç äîõîäîì ï ÿòü-ø³ñòü òèñÿ÷ ôóíò³â íà ð³ê ïîïðîñèòü
ðóêè ì äî÷êè, òî ÿ íå ñêàæó éîìó «í³»; íà ìîþ äóìêó, ïîëêîâíèê Ôîðñòåð âèãëÿäàâ äóæå ïðåçåíòàáåëüíî ó ñâîºìó ìóíäèð³ íà îäíîìó ç ïðèéîì³â ó ñåðà ³ëüÿìà. Ìàìî! ñêðèêíóëà ˳ä³ÿ. Ìîÿ ò³òêà êàæóòü, ùî ïîëêîâíèê Ôîðñòåð ³ êàï³òàí Êàðòåð óæå íå õîäÿòü äî ì³ñ Âîòñîí òàê ÷àñòî, ÿê öå âîíè ðîáèëè â³äðàçó ïî ïðèáóòò³; òåïåð æå âîíà ïîì³÷àº, ùî âîíè ÷àñòî ñòèð÷àòü ó á³áë³îòåö³ Êëàðêà. ̳ñ³ñ Áåííåò íå âñòèãëà â³äïîâ³ñòè, áî ïðèéøîâ ñëóãà â³í ïðèí³ñ çàïèñêó äëÿ ì³ñ Áåííåò. Çàïèñêà áóëà ç Íåäåðô³ëäà ñëóãà ÷åêàâ íà â³äïîâ³äü. Î÷³ ì³ñ³ñ Áåííåò ñÿÿëè â³ä çàäîâîëåííÿ, ³ âîíà íåòåðïëÿ÷å âèãóêóâàëà, êîëè ¿¿ äî÷êà ÷èòàëà öþ çàïèñêó: Íó ùî, Äæåéí, â³ä êîãî âîíà? Ïðî ùî òàì éäåòüñÿ? Ùî â³í ïèøå? Äæåéí, íå áàðèñÿ, ñêàæè íàì, íóìî ñêàæè! Öå çàïèñêà â³ä ì³ñ Á³íãë³, â³äïîâ³ëà Äæåéí, à ïîò³ì ïðî÷èòàëà ¿¿ âãîëîñ. «Ëþáà ïîäðóãî! ßêùî âàì íåçíàíå ñï³â÷óòòÿ ³ âè íå ïðèéäåòå ñüîãîäí³, ùîá ïîîá³äàòè ç³ ìíîþ òà Ëó¿çîþ, òî ìè ðèçèêóºìî çíåíàâèä³òè îäíà îäíó íà âñþ ðåøòó íàøîãî æèòòÿ, áî ö³ëîäåííèé òåò-à-òåò äâîõ æ³íîê íå ìîæå íå çàâåðøèòèñÿ ñâàðêîþ. ßê ò³ëüêè îòðèìàºòå öþ çàïèñêó ïðèõîäüòå. Ìîãî áðàòà òà ³íøèõ ÷îëîâ³ê³â çàïðîñèëè íà îá³ä îô³öåðè. - + ' # '. /0 Çàïðîñèëè íà îá³ä îô³öåðè! âèãóêíóëà ˳ä³ÿ. À ò³òîíüêà íàì ïðî öå í³÷îãî íå ñêàçàëè! Îá³äàþòü ó ãîñòÿõ, ìîâèëà ì³ñ³ñ Áåííåò, ÿêèé æàëü! Ìîæíà ÿ ïî¿äó êàðåòîþ? ñïèòàëà Äæåéí. ͳ, ìîÿ ëþáà, êðàùå á òè ¿õàëà âåðõè, áî çáèðàºòüñÿ íà äîù; òîæ òîá³ äîâåäåòüñÿ çàëèøèòèñÿ òàì íà í³÷. Öå áóëî á íåïîãàíîþ çàäóìêîþ, ÿêáè ò³ëüêè áóòè ïåâíèì, ùî Á³íãë³ ñàì³ íå çàïðîïîíóþòü â³äâåçòè ¿¿ äîäîìó. Öüîãî íå ñòàíåòüñÿ, áî äæåíòëüìåíè ïî¿äóòü äî Ìåðèòîíà ó ôàåòîí³ ì³ñòåðà Á³íãë³, òîæ Ãåðñòè çàëèøàòüñÿ áåç êîíåé ³ íå çìîæóòü ñêîðèñòàòèñÿ âëàñíèì åê³ïàæåì. ² âñå æ ÿ á õîò³ëà ïî¿õàòè êàðåòîþ.
Àëå æ, ñåðäåíüêî, òàòî íå â çìîç³ âèä³ëèòè êîíåé, ÿ öå çíàþ íàïåâíå. Êîí³ ïîòð³áí³ íà ôåðì³, ïðàâäà æ, ì³ñòåðå Áåííåò? Âîíè ïîòð³áí³ íà ôåðì³ íàáàãàòî ÷àñò³øå, í³æ ÿ çäàòåí ¿õ ðîçäîáóòè. Àëå ÿêùî ñüîãîäí³ òè ¿õ óæå ñïðîì³ãñÿ ðîçäîáóòè, òî öå ÿêðàç íà ðóêó íàø³é ìàò³íö³. Íàðåøò³ âîíà âèòÿãëà-òàêè ç³ ñâîãî áàòüêà ï³äòâåðäæåííÿ, ùî êîí³ âæå âèêîðèñòîâóþòüñÿ íà ôåðì³; òîæ Äæåéí äîâåëîñü ¿õàòè âåðõè, ³ ìàòè âèðÿäèëà ¿¿ â äîðîãó, ðàä³ñíî â³ùóþ÷è ïîãàíó ïîãîäó. ¯¿ ñïîä³âàííÿ ñïðàâäèëèñÿ: íå âñòèãëà Äæåéí â³ä ¿õàòè äàëåêî, ÿê ïî÷àâñÿ ñèëüíèé äîù. Ñåñòðè ïåðåæèâàëè çà íå¿, ìàòè æ íàâïàêè ðàä³ëà. Äîù ³øîâ óâåñü âå÷³ð áåç óïèíó; áóëî ÿñíî, ùî Äæåéí íå çìîæå ïîâåðíóòèñÿ. «Îò äîáðå ÿ ïðèäóìàëà!» íå ðàç ïîâòîðþâàëà ì³ñ³ñ Áåííåò, íà÷å äîù ï³øîâ çàâäÿêè ñàìå ¿¿ ñòàðàííÿì. Îäíàê ãîëîâíà «ðàä³ñòü» ÷åêàëà ¿¿ íàñòóïíîãî ðàíêó: íå âñòèãëè âîíè ïîñí³äàòè, ÿê ïðèéøîâ ñëóãà ³ç Íåäåðô³ëäà ³ ïðèí³ñ äëÿ Åë³çàáåò çàïèñêó, â êîòð³é ³øëîñÿ: «Ìîÿ ëþáà ˳çç³! Ñüîãîäí³ âðàíö³ ÿ ïðîêèíóëàñÿ, ïî÷óâàþ÷èñü äóæå ïîãàíî. ß ïîÿñíþþ öå òèì, ùî â÷îðà äî íèòêè ïðîìîêëà. Ìî¿ ëþá ÿçí³ äðóç³ é ÷óòè íå õî÷óòü ïðî ìîº ïîâåðíåííÿ, äîêè ìåí³ íå ñòàíå êðàùå. Âîíè òàêîæ íàïîëÿãàþòü, àáè ìåíå îãëÿíóâ ì³ñòåð Äæîóíç, òîæ íå ëÿêàéòåñÿ, êîëè ïî÷óºòå, ùî â³í äî ìåíå ïðèõîäèâ. ͳ÷îãî îñîáëèâîãî ç³ ìíîþ íå ñòàëîñÿ ïðîñòî áîëÿòü ãîðëî ³ ãîëîâà. Òâîÿ ³ ò. ä.» Ùî æ, äîðîãîö³ííà ìîÿ, ìîâèâ ì³ñòåð Áåííåò, êîëè Åë³çàáåò ïðî÷èòàëà çàïèñêó âãîëîñ, ÿêùî ó âàøî¿ äî÷êè ñòàíåòüñÿ íåáåçïå÷íèé íàïàä õâîðîáè, ÿêùî âîíà ïîìðå, òî âàì áóäå âò³õîþ çíàòè, ùî ïîìåðëà âîíà, äîìàãàþ÷èñü ì³ñòåðà Á³íãë³ òà äîòðèìóþ÷èñü âàøèõ âêàç³âîê. Òà ãîä³ âàì! ß çîâñ³ì íå áîþñÿ, ùî âîíà ïîìðå. Õ³áà æ ëþäè ïîìèðàþòü â³ä äð³á ÿçêîâèõ çàñòóä? Äî òîãî æ âîíà ìàòèìå ãàðíèé äîãëÿä. Äîêè âîíà òàì óñå áóäå ãàðàçä. ß ïî¿äó ³ ïðîâ³äàþ ¿¿, êîëè áóäå çìîãà ñêîðèñòàòèñÿ êàðåòîþ.
Åë³çàáåò, íå íà æàðò çáåíòåæèâøèñü, âèð³øèëà ïðîâ³äàòè ñåñòðó, íåçâàæàþ÷è íà â³äñóòí³ñòü êàðåòè, à îñê³ëüêè âåðõè âîíà íå ¿çäèëà, òî ¿é çàëèøàëîñÿ ò³ëüêè ï³òè òóäè ï³øêè. Âîíà ñïîâ³ñòèëà ïðî ñâîº ð³øåííÿ. Íå áóäü òàêîþ äóðåïîþ! âèãóêíóëà ¿¿ ìàòè. Òè ò³ëüêè ïîäóìàé: ÿê ìîæíà éòè ïî òàê³é ãðÿçþö³! À êîëè òè ä³ñòàíåøñÿ òóäè, òî âèãëÿä ìàòèìåø ïðîñòî æàõëèâèé. Ìåíå íå ö³êàâèòü, ÿê ÿ âèãëÿäàòèìó, ìåíå ö³êàâèòü Äæåéí, ³ öå íàéãîëîâí³øå. Òè íàòÿêàºø ìåí³, ˳çç³, ñïèòàâ ¿¿ áàòüêî, ùîá ÿ ïîñëàâ çà ê³íüìè? Òà í³, íå òðåáà. ß íå áîþñÿ éòè ï³øêè. ³äñòàíü í³÷îãî íå âàðòà, êîëè º ñïîíóêà, à éòè òóäè ëèøå òðè ìèë³. Äî îá³äó ÿ ïîâåðíóñÿ. ß ïðîñòî ó çàõâàò³ â³ä òâ ä³ÿëüíî¿ äîáðîòè, çàçíà÷èëà Ìåð³, àëå äóøåâí³ ïîðèâè ìóñÿòü êåðóâàòèñÿ çäîðîâèì ãëóçäîì; ³ âçàãàë³ ÿ ââàæàþ, ùî ñòàðàíí³ñòü çàâæäè ìຠáóòè ïðîïîðö³éíîþ òîìó, äî ÷îãî òè ïðàãíåø. Ìè ï³äåìî ç òîáîþ àæ äî Ìåðèòîíà, ï³äáàäüîðèëè ¿¿ Êåòð³í òà ˳ä³ÿ. Åë³çàáåò çãîëîñèëàñÿ íà ¿õíþ ïðîïîçèö³þ, ³ òðîº ä³â÷àò ðàçîì âèðóøèëè â ïóòü. ßêùî ìè íå áàðèòèìåìîñÿ, ñêàçàëà äîðîãîþ ˳ä³ÿ, òî, ìîæå, íàâ³òü óñòèãíåìî òðîõè ïîáà÷èòèñÿ ç êàï³òàíîì Êàðòåðîì, äîêè â³í íå ïî¿õàâ äî Ëîíäîíà. Ó Ìåðèòîí³ âîíè ðîçä³ëèëèñÿ: äâîº íàéìîëîäøèõ ä³â÷àò ïîïðÿìóâàëè äî ïîìåøêàííÿ äðóæèíè îäíîãî ç îô³öåð³â, à Åë³çàáåò ï³øëà äàë³ ñàìà, øâèäêîþ õîäîþ ìèíàþ÷è ïîëå çà ïîëåì, ç íåòåðïëÿ÷îþ æâàâ³ñòþ ïåðåñòðèáóþ÷è ÷åðåç ïðèñòóïêè ³ êàëþæ³, äîêè íàðåøò³ íå ïîáà÷èëà ïîïåðåäó áóäèíîê; íîãè ¿¿ áîë³ëè, ïàí÷îõè áóëè ó ãðÿçþö³, à îáëè÷÷ÿ ðîçïàø³ëîñÿ â³ä åíåðã³éíèõ çóñèëü. ¯¿ ïðîâåëè äî ñí³äàíêîâî¿ ê³ìíàòè, äå ç³áðàëèñü óñ³, êð³ì Äæåéí, ³ äå ¿¿ ïîÿâà âèêëèêàëà âåëèêèé ïîäèâ. Òå, ùî âîíà â òàêó ðàííþ ãîäèíó ï³øêè ïðîéøëà òðè ìèë³ òà ùå é ïî òàê³é ãðÿçþö³, òà ùå é ñàìà, áóëî äëÿ ì³ñ³ñ Ãåðñò òà ì³ñ Á³íãë³ ìàéæå íåçáàãíåííèì; Åë³çàáåò íå ñóìí³âàëàñÿ, ùî âîíè ¿¿ çà öå çíåâàæàþòü. Îäíàê âîíè çóñòð³ëè ¿¿ äóæå ââ³÷ëèâî, à â ìàíåðàõ ¿õíüîãî áðàòà áóëî ùîñü á³ëüøå, í³æ ïðîñòî ââ³÷ëèâ³ñòü ó íèõ â³ä÷ó-
âàëàñÿ ïðèÿçí³ñòü ³ äîáðîòà. ̳ñòåð Äàðñ³ íå ñêàçàâ ìàéæå í³÷îãî, à ì³ñòåð Ãåðñò âçàãàë³ í³÷îãî. Ïåðøèé ðîçðèâàâñÿ ì³æ çàõâàòîì, âèêëèêàíèì òèì ÷óäåñíèì êîëüîðîì, ÿêîãî øâèäêà õîäà íàäàëà îáëè÷÷þ Åë³çàáåò, ³ ñóìí³âàìè ùîäî íåîáõ³äíîñò³ âèðÿäæàòèñü íàîäèíö³ â òàêó äàëåêó äîðîãó. Äðóãèé äóìàâ ëèøå ïðî ñâ³é ñí³äàíîê. Íà ñâî¿ ðîçïèòóâàííÿ ïðî ñåñòðó âîíà îòðèìàëà â³äïîâ³äü íå íàäòî îïòèì³ñòè÷íó. Ñïàëà ì³ñ Áåííåò ïîãàíî, ³, õî÷à âîíà áóëà âæå íà íîãàõ, ¿é áóëî íåñèëà ïîëèøèòè ê³ìíàòó ÷åðåç äóæå âèñîêó òåìïåðàòóðó òà ïîãàíå ñàìîïî÷óòòÿ. Åë³çà ïîáàæàëà, ùîá ¿¿ íåãàéíî ïðîâåëè äî íå¿; à Äæåéí äóæå çðàä³ëà, êîëè ïîáà÷èëà ¿¿, áî ó ñâî¿é çàïèñö³ íå íàâàæèëàñÿ ïîïðîñèòè ¿¿ ïðèéòè, ïîáîþþ÷èñü âèêëèêàòè òðèâîãó ÷è çàâäàòè çàéâîãî êëîïîòó. Îäíàê ¿é áóëî âàæêî áàãàòî ðîçìîâëÿòè, ³, êîëè ì³ñ Á³íãë³ çàëèøèëà ¿õ óäâîõ, âîíà íå ñêàçàëà ìàéæå í³÷îãî, êð³ì ñë³â âäÿ÷íîñò³ çà òó äîáðîòó, ç ÿêîþ äî íå¿ ñòàâèëèñÿ. Òîæ Åë³çà ïðîñòî ìîâ÷êè äîãëÿäàëà çà íåþ. Êîëè ñí³äàíîê ñê³í÷èâñÿ, äâîº ñåñòåð ïðèºäíàëèñÿ äî íèõ; êîëè Åë³çà ïîáà÷èëà, ç ÿêîþ í³æí³ñòþ é òóðáîòëèâ³ñòþ ñòàâëÿòüñÿ âîíè äî Äæåéí, òî âîíà é ñàìà ïî÷àëà â³ä÷óâàòè äî íèõ ñèìïàò³þ. Ïðèéøîâ àïòåêàð, îãëÿíóâ õâîðó ³ ñêàçàâ ÿê ³ ìîæíà áóëî î÷³êóâàòè, ùî âîíà ñèëüíî çàñòóäèëàñü ³ ùî âîíè ìóñÿòü ðåòåëüíî çà íåþ äîãëÿäàòè; à ùå â³í ïîðàäèâ Äæåéí íå âñòàâàòè ç ë³æêà ³ ïîîá³öÿâ ¿é ÿê³ñü ë³êè. Âîíà â³äðàçó æ ñêîðèñòàëàñÿ ïîðàäîþ, áî òåìïåðàòóðà â íå¿ ï³äâèùèëàñÿ, à ãîëîâà ðîçáîë³ëàñÿ ùå á³ëüøå. Åë³çàáåò í³ íà ìèòü íå ïîëèøàëà ¿¿; ñåñòðè òåæ ï³äõîäèëè äîñèòü ÷àñòî: ¿ì óñå îäíî í³÷îãî áóëî ðîáèòè, áî ÷îëîâ³êè ïî¿õàëè â ãîñò³. Êîëè ãîäèííèê ïðîáèâ òðåòþ, Åë³çàáåò çðîçóì³ëà, ùî ïîðà éòè, ïðî ùî ³ ñêàçàëà ç âåëèêîþ íåîõîòîþ. ̳ñ Á³íãë³ çàïðîïîíóâàëà ¿é êàðåòó, ³ ëèøèëîñÿ ò³ëüêè òðîõè íàòèñíóòè íà Åë³çàáåò, ùîá âîíà ïîãîäèëàñü, ÿê Äæåéí âèÿâèëà òàêó ñòóðáîâàí³ñòü ¿¿ â³ä ¿çäîì, ùî ì³ñ Á³íãë³ äîâåëîñÿ çì³íèòè ïðîïîçèö³þ ñêîðèñòàòèñÿ êàðåòîþ íà ïðîïîçèö³þ çàëèøèòèñÿ íà ïåâíèé ÷àñ â Íåäåðô³ëä³. Åë³çàáåò ç âåëèêîþ âäÿ÷í³ñòþ ïîãîäèëàñü, à äî Ëîíãáåðíà ïîñëàëè ñëóãó, ùîá òîé ñïîâ³ñòèâ ðîäèíó ïðî âèìóøåíó çàòðèìêó ³ ïðèí³ñ ÷èñòå âáðàííÿ.
ÐÎÇÄ²Ë VIII
Î ï ÿò³é ãîäèí³ äâ³ õàçÿéêè ï³øëè âäÿãàòèñü, à î ï³â íà ñüîìó Åë³çàáåò çàïðîñèëè äî îá³äó. Íà ÷èñëåíí³ ââ³÷ëèâ³ ðîçïèòóâàííÿ, ùî ïîëèëèñÿ íåâïèííèì ïîòîêîì, ò³ëüêè-íî ïî÷àâñÿ îá³ä ³ ï³ä ÷àñ ÿêèõ Åë³çàáåò ç ïðèºìí³ñòþ äëÿ ñåáå â³äçíà÷èëà âåëèêó ñòóðáîâàí³ñòü ì³ñòåðà Á³íãë³ ñòàíîì çäîðîâ ÿ Äæåéí, âîíà íå ìîãëà äàòè âò³øíî¿ â³äïîâ³ä³ ¿¿ ñåñòð³ çîâñ³ì íå ñòàëî êðàùå. Ñåñòðè, çà÷óâøè öå, ùå äâ³÷³-òðè÷³ ïîâòîðèëè ÿê³ âîíè çàñìó÷åí³, ÿê öå âçàãàë³ æàõëèâî, êîëè õòîñü ñèëüíî çàñòóäæóºòüñÿ, ³ ÿê ñèëüíî ¿ì íå ïîäîáàºòüñÿ õâîð³òè ñàìèì, à ïîò³ì ïðî öþ òåìó ³ íå çãàäóâàëè. ¯õíÿ áàéäóæ³ñòü äî Äæåéí (êîëè ¿¿ íå áóëî ïîðó÷) ïîíîâèëà â Åë³çàáåò óñþ ¿¿ ïî÷àòêîâó íåïðèÿçíü äî íèõ. ªäèíèì ç êîìïàí³¿, õòî âèêëèêàâ ó íå¿ õî÷ ÿêóñü ñèìïàò³þ, áóâ ¿õí³é áðàò. Éîãî òóðáîòà ïðî Äæåéí áóëà î÷åâèäíîþ, à òà ââ³÷ëèâ³ñòü, ç ÿêîþ â³í ñòàâèâñÿ äî íå¿ ñàìî¿, íàäçâè÷àéíî ïðèºìíîþ, òîæ Åë³çàáåò çíà÷íîþ ì³ðîþ ïîçáóëàñÿ â³ä÷óòòÿ, ùî âîíà òóò íåçâàíà ãîñòÿ à ñàìå òàêîþ, ÿê ¿é çäàâàëîñü, ³ ââàæàëè ¿¿ âñ³ ³íø³. Âñ³ ³íø³ ¿¿ âæå ëåäü ïîì³÷àëè. ̳ñ Á³íãë³ ïîæàäëèâî ïðèñëóõàëàñü ³ ïðèäèâëÿëàñü äî ì³ñòåðà Äàðñ³, ñåñòðà ¿¿ ç íå ìåíøîþ ïîæàäëèâ³ñòþ ðîáèëà òå ñàìå; à ì³ñòåð Ãåðñò, ïîðó÷ ç ÿêèì ñèä³ëà Åë³çàáåò, áóâ ìëÿâèé ÷îëîâ³÷îê, êîòðèé æèâ äëÿ òîãî, ùîá ïèòè, ¿ñòè ³ ãðàòè ó êàðòè; â³í òàê ³ íå çìåòèêóâàâ, ùî ñêàçàòè, êîëè ä³çíàâñÿ, ùî ¿é á³ëüøå ïîäîáàþòüñÿ ïðîñò³ ñòðàâè, à íå ðàãó. Êîëè îá³ä ñê³í÷èâñÿ, Åë³çàáåò õóòåíüêî ïîâåðíóëàñÿ äî Äæåéí, à ì³ñ Á³íãë³ ïî÷àëà ãóäèòè ¿¿ â³äðàçó æ ïî òîìó, ÿê çà íåþ çà÷èíèëèñÿ äâåð³. Âèÿâèëîñÿ, ùî ³ ìàíåðè ó íå¿ ïîãàí³ ñóì³ø áóíäþ÷íîñò³ òà íàõàáñòâà, ³ ðîçìîâó ï³äòðèìóâàòè âîíà íå â쳺, ³ âçàãàë³ íå ìຠâîíà í³ ñòèëþ, í³ ñìàêó, í³ êðàñè. ̳ñ³ñ Ãåðñò, ÿêà áóëà ò³º¿ æ äóìêè, äîäàëà: Êîðîòøå êàæó÷è, âîíà ìîæå ïîõâàëèòèñÿ ò³ëüêè òèì, ùî âîíà ïðåêðàñíèé õîäîê, ³ á³ëüøå í³÷èì. ͳêîëè íå çàáóäó, ÿê âîíà âèãëÿäàëà ñüîãîäí³ âðàíö³. À âèãëÿäàëà ïðîñòî ÿêîþñü íåñàìîâèòîþ. Òâîÿ ïðàâäà, Ëó¿çî. ß ëåäü íå ðîçðåãîòàëàñü. ¯¿ ïðèõ³ä òàêà äóð³ñòü! Öå æ òðåáà ì÷àòè ïîëåì ÷åðåç òå, ùî ñåñòðà çàñòóäèëàñü! À ¿¿ âîëîññÿ íåîõàéíå, ðîçïàòëàíå!
Òà îòî æ. À ¿¿ íèæíÿ ñï³äíèöÿ! Ãàäàþ, òè áà÷èëà ¿¿ íèæíþ ñï³äíèöþ âîíà âñÿ áóëà ó ãðÿçþö³, öüîãî íå çìîãëî ïðèõîâàòè íàâ³òü ïðèñïóùåíå ïëàòòÿ. Ìîæå, çìàëüîâàíà òîáîþ êàðòèíà é º íàäçâè÷àéíî òî÷íîþ, Ëó¿çî, ìîâèâ ì³ñòåð Á³íãë³, àëå âñå öå óíèêëî ìîãî ïîãëÿäó. Ìåí³ çäàëîñÿ, ùî ì³ñ Åë³çàáåò Áåííåò âèãëÿäàëà íàäçâè÷àéíî äîáðå, êîëè çàéøëà ñüîãîäí³ âðàíö³ äî ê³ìíàòè. À ¿¿ áðóäíî¿ íèæíüî¿ ñï³äíèö³ ÿ ïðîñòî íå ïîì³òèâ. À âè, ì³ñòåðå Äàðñ³? Âè æ ïðîñòî íå ìîãëè öüîãî íå ïîì³òèòè! çàïèòàëà ì³ñ Á³íãë³. ß ñõèëüíà äóìàòè, ùî âàì çîâñ³ì íå õîò³ëîñÿ á, àáè ïîä³áíèì ÷èíîì âèãëÿäàëà, ñêàæ³ìî, âàøà ñåñòðà? Çâè÷àéíî æ, íå õîò³ëîñÿ á. Ïðîéòè òðè, ÷îòèðè, ï ÿòü ÷è ñê³ëüêè òàì? ìèëü ïî êîë³íà ó ãðÿçþö³, ³ äî òîãî æ ñàìà, àáñîëþòíî ñàìà! Ö³êàâî, ùî âîíà õîò³ëà öèì ñêàçàòè? ßê íà ìåíå, òî â òàêèé çàäåðèêóâàòîõâàëüêóâàòèé ñïîñ³á âîíà õîò³ëà ïðîäåìîíñòðóâàòè ñâîþ ñàìîñò³éí³ñòü ³ ñâîþ ñåëþöüêó áàéäóæ³ñòü äî ïðàâèë ïðèñòîéíîñò³. Âîíà õîò³ëà ïðîäåìîíñòðóâàòè ñâîþ ëþáîâ äî ñåñòðè, ³ öå äóæå ïîõâàëüíî, ñêàçàâ Á³íãë³. Áîþñÿ, ì³ñòåðå Äàðñ³, çàóâàæèëà ì³ñ Á³íãë³ ìàéæå ïîøåïêè, ùî öÿ ïðèãîäà ïîõèòíóëà âàøå çàõîïëåííÿ ¿¿ ÷àð³âëèâèìè î÷èìà. Àæ í³ÿê, â³äïîâ³â òîé. Øâèäêà õîäà ò³ëüêè äîäàëà ¿ì ñÿéíîñò³. ϳñëÿ ö³º¿ ôðàçè íà äåÿêèé ÷àñ çàïàëà òèøà; ïîò³ì îçâàëàñÿ ì³ñ³ñ Ãåðñò: ß ïî÷óâàþ íàäçâè÷àéíó ïîâàãó äî Äæåéí Áåííåò, âîíà ä³â÷èíà ä³éñíî íàäçâè÷àéíî ãàðíà, ³ ÿ âñ³ì ñåðöåì áàæàþ ¿é âäàëî âèéòè çàì³æ. Àëå ïðè òàêèõ áàòüêàõ ³ çà â³äñóòíîñò³ çíàòíèõ ðîäè÷³â, áîþñÿ, ùî øàíñ³â íà öå âîíà íå ìຠí³ÿêèõ. Òè íà÷å êàçàëà, ùî ¿õí³é äÿäüêî àäâîêàò ó Ìåðèòîí³. Òàê; ³ âîíè ìàþòü ³ùå îäíîãî, â³í æèâå äåñü ïîáëèçó ׳ïñàéäà. Âåëèêå öàáå, í³÷îãî íå ñêàæåø, çàóâàæèëà ¿¿ ñåñòðà, ³ âîíè îáèäâ³ âåñåëî çàãèãîò³ëè.
Òà íåõàé õî÷ óñ³ ¿õí³ ðîäè÷³ æèâóòü ó ׳ïñàéä³ öå íå çðîáèëî á ñåñòåð Áåííåò ìåíø ïðèºìíèìè àí³ íà ãðàí! ñêðèêíóâ Á³íãë³. Àëå öå ñóòòºâî á çìåíøèëî ¿õí³ øàíñè âèéòè çàì³æ çà ÷îëîâ³ê³â ç³ ñòàíîâèùåì, â³äïîâ³â Äàðñ³. Ó â³äïîâ³äü íà öþ ðåïë³êó Á³íãë³ ïðîìîâ÷àâ, çàòå éîãî ñåñòðè ðàäî ç íåþ ïîãîäèëèñü ³ ïåâíèé ÷àñ âåñåëî âò³øàëèñÿ ç ïðèâîäó ïðîñòîëþäíèõ ðîäè÷³â ñâ äîðîãîö³ííî¿ ïîäðóãè. Àëå êîëè äî íèõ çíîâó ïîâåðíóëèñÿ í³æí³ ïîäðóæí³ ïî÷óòòÿ, òî âîíè ïîëèøèëè ¿äàëüíþ ³ ïîïðÿìóâàëè äî íå¿ â ê³ìíàòó, à ïîò³ì ñèä³ëè á³ëÿ Äæåéí, àæ äîêè ¿õ íå ïîêëèêàëè äî êàâè. Äæåéí ïî÷óâàëàñÿ ùå äóæå ïîãàíî, ³ Åë³çàáåò íà â³äõîäèëà â³ä íå¿ í³ íà êðîê äî ñàìîãî âå÷îðà, êîëè ç ïîëåãøåííÿì ïåðåñâ³ä÷èëàñÿ, ùî ñåñòðà ¿¿ çàñíóëà, ³ êîëè âîíà ñêîð³øå ÷åðåç ââ³÷ëèâ³ñòü, í³æ ÷åðåç áàæàííÿ ï³øëà âíèç äî â³òàëüí³. Çàéøîâøè äî ê³ìíàòè, çàñòàëà âñå òîâàðèñòâî çà ãðîþ â ìóøêó; ¿¿ íåãàéíî çàïðîñèëè ïðèºäíàòèñü, àëå âîíà, çäîãàäóþ÷èñü, ùî ãðà éäå ïî-êðóïíîìó, â³äìîâèëàñÿ, ïîñëàâøèñü íà íåîáõ³äí³ñòü äîãëÿäó çà ñåñòðîþ, à ïîò³ì ñêàçàëà, ùî äåÿêèé ÷àñ ïîáóäå âíèçó ³ òðîõè ïî÷èòàº. ̳ñòåð Ãåðñò îòåòåð³ëî âèòð³ùèâñÿ íà íå¿. Âàì ö³êàâ³øå ÷èòàòè, í³æ ãðàòè â êàðòè? çàïèòàâ â³í. Öå ùîñü îðèã³íàëüíå! ̳ñ Åë³çà Áåííåò, ñêàçàëà ì³ñ Á³íãë³, êàðòè òåðï³òè íå ìîæå. Êíèãè äëÿ íå¿ âñå, ³íøå æ ¿¿ ïðîñòî íå ö³êàâèòü. ß íå çàñëóãîâóþ í³ íà òàêó ïîõâàëó, í³ íà òàêèé îñóä! âèãóêíóëà Åë³çàáåò. Êíèãè äëÿ ìåíå äàëåêî íå âñå, ³íø³ ðå÷³ ìåíå òåæ ö³êàâëÿòü ³ äàþòü ìåí³ íàñîëîäó! ßê íà ìåíå, òî âè îòðèìóºòå íàñîëîäó â³ä äîãëÿäó çà âàøîþ ñåñòðîþ, ñêàçàâ Á³íãë³. Ñïîä³âàþñÿ, ùî íåçàáàðîì íàñîëîäà âàøà çðîñòå, êîëè âè ïîáà÷èòå ¿¿ ïðè äîáðîìó çäîðîâ ¿. Åë³çàáåò ïîäÿêóâàëà éîìó çà òàêå ñï³â÷óòòÿ, à ïîò³ì ï³ä³éøëà äî ñòîëó, íà ÿêîìó ëåæàëè äåê³ëüêà êíèæîê. ̳ñòåð Á³íãë³ â³äðàçó æ çàïðîïîíóâàâ ïðèíåñòè ¿é ³ùå êíèæîê îöå, âëàñíå, áóëî ³ âñå, ç ÷îãî ñêëàäàëàñÿ éîãî á³áë³îòåêà. Çâè÷àéíî, õîò³ëîñÿ á, àáè ìîÿ êíèãîçá³ðíÿ áóëà á³ëüøîþ âàì íà âò³õó, à ìåí³ íà ÷åñòü; àëå ÿ ïàðóáîê ë³íèâèé, ³, ìàþ÷è êíèæîê íåáàãàòî, ÷èòàþ ¿õ ³ùå ìåíøå.