O galaktykach

Zatem wszechświat jest: a) bardzo duży, b) bardzo stary. A co ma w środku?

Za podstawową jednostkę podziału wszechświata uznaje się galaktyki, czyli układy gwiazd, pyłu, gazu i ciemnej materii* utrzymywane razem dzięki grawitacji – swego rodzaju skupiska wysp w oceanie kosmosu.

Warto dodać, że galaktyki są również bardzo duże – tak duże, że musiały minąć całe wieki uważnych obserwacji firmamentu i udoskonalania teleskopów, zanim wszyscy uznali, że widoczne na niebie mgławice spiralne są odległymi układami wielu milionów gwiazd, a nie tylko interesującymi wizualnie elementami relatywnie bliskiej przestrzeni.

A teraz kilka informacji, które pomogą wam uzmysłowić sobie, o jakich wielkościach mowa. Galaktyka karłowata to taka, która zawiera zaledwie kilkaset milionów gwiazd (108). Wydaje się, że to bardzo dużo, ale galaktyka olbrzymia może zawierać nawet sto bilionów gwiazd (1014), jest więc około milion razy większa od karłowatej. Ponieważ prawa grawitacji są jakie są, większość galaktyk trzyma się razem. Łączą się w grupy (do około pięćdziesięciu galaktyk), gromady (setki lub tysiące) oraz supergromady (wiele tysięcy).

Galaktyki klasyfikuje się zazwyczaj ze względu na ich morfologię† zgodnie z systemem stworzonym w 1926 roku przez

* Nie pytajcie. † Gdy naukowcy zamiast o budowie czy kształcie mówią o morfologii, nie mogę się oprzeć wrażeniu, że choć z reguły mają na koncie kilka obronionych

amerykańskiego astronoma Edwina Hubble’a. Chociaż można wyodrębnić podkategorie galaktyk na podstawie takich kryteriów jak ich rozmiar czy dokładna liczba ramion, zazwyczaj wyróżnia się następujące typy galaktyk:

Galaktyki eliptyczne. Mają kształt elipsoidalny. (Elipsoida to coś, co można otrzymać przez zgniecenie kuli).

Galaktyki spiralne. Galaktyki z centralnym skupiskiem gwiazd, czyli tak zwanym centralnym zgrubieniem w kształcie galaktyki eliptycznej oraz ramionami rozchodzącymi się spiralnie od niego.

Galaktyki spiralne z poprzeczką. Podobne do galaktyk spiralnych, mają jednak poprzeczkę przecinającą centralne zgrubienie i to właśnie z końców tej poprzeczki wychodzą ramiona. Uważa się, że jest to etap rozwoju galaktyk, które z czasem staną się zwykłymi galaktykami spiralnymi. Miliardy lat temu było ich stosunkowo niewiele, obecnie stanowią około dwóch trzecich wszystkich galaktyk.

doktoratów, tak naprawdę próbują ukryć, że robią mniej więcej to samo co jakiś brzdąc bawiący się kolorowymi klockami. No i w porządku. Trudno im się dziwić.

Galaktyki soczewkowate. Są to, dosłownie, galaktyki o kształcie ziarna soczewicy (lub, również dosłownie, ale już mniej zabawnie, o kształcie soczewki). Zasadniczo jest to spłaszczony dysk z jasnym centrum.

Galaktyki nieregularne. Cała reszta. Zazwyczaj mniejsze od wcześniej wymienionych typów galaktyk.

Jeszcze kilka lat temu powszechnie uważano, że w obserwowalnym wszechświecie znajduje się około 200 miliardów galaktyk. To całkiem sporo, ale badania opublikowane w 2016 roku zrewidowały te wyliczenia. Obecnie liczbę galaktyk we wszechświecie szacuje się na około 2 biliony (2 × 1012), co daje całkowitą liczbę gwiazd rzędu 1024, czyli 1 000 000 000 000 000 000 000 000. Liczba ziaren piasku na Ziemi to w przybliżeniu 7,5 × 1018, co oznacza, że we wszechświecie jest około 133 333 razy więcej gwiazd niż ziaren piasku na naszej planecie.

Od takich liczb można dostać pomieszania zmysłów.