Kmo-vriendelijke ‘winwin’-, ‘proxi’- en ‘coup de pouce’-leningen: overeenkomsten en verschillen

19

Kmo-vriendelijke ‘winwin’-, ‘proxi’- en ‘coup de pouce’-leningen: overeenkomsten en verschillen

Kmo’s kampen al sinds jaar en dag met financieringsperikelen, zeker wat betreft bancair krediet. De diverse overheden van ons land hebben dan ook initiatieven genomen om aan de (groeiende) financieringsnood van kmo’s te voldoen. We denken dan aan de zogenaamde ‘winwinlening’ (Vlaamse Gewest), de zogenaamde ‘Coup de Pouce’-leningen (Waalse gewest) en het stelsel van de Brusselse ‘Proxilening’. Naar aanleiding van de COVID-19-pandemie hebben het Vlaamse en het Waalse Gewest hun bestaande stelsels van vriendenleningen verder uitgebreid en versoepeld. Hoog tijd dus om de diverse stelsels in de drie gewesten in hun actuele vorm van nabij te bekijken en te vergelijken.

Hoewel zij omwille van hun doorgaans beperkt eigen vermogen veelal aangewezen zijn op schuldfinanciering, krijgen kmo’s vaak te maken met onwillige bankiers, die belangrijke waarborgen eisen en sedert de financiële crisis van 2008 selectiever zijn geworden in hun kredietbeslissingen, mede omwille van de alsmaar strenge kapitaalvereisten voor banken, waardoor kredieten aan kleine ondernemingen of aan starters minder aantrekkelijk zijn geworden.

De diverse overheden van ons land hebben enerzijds gepoogd om door wetgevend ingrijpend de toegang tot het klassiek bankkrediet toch te versoepelen (getuige hiervan de wet van 21 december 2013 op de financiering van kleine en middelgrote ondernemingen, zoals gewijzigd), anderzijds een aantal alternatieve financieringsbronnen aangeboord, zoals crowdfunding en vriendenleningen, die dan ook nog fiscaal worden gestimuleerd.

In dit kader heeft het Vlaamse Gewest al in 2006 gepionierd met de introductie van de zogenaamde ‘winwinlening’, een achtergestelde lening met vaste looptijd en maximale rentevoet, die bovendien fiscaal wordt gestimuleerd via een jaarlijks belastingkrediet van 2,5% op het uitstaande kapitaal en (eventueel) een eenmalige belastingkrediet van 30% bij faillissement of stopzetting van de activiteit. In 2016 is het Waalse Gewest gevolgd met de introductie van de zogenaamde ‘Coup de Pouce’-leningen, terwijl in 2020 het stelsel van de Brusselse ‘Proxilening’ het levenslicht heeft gezien.

Naar aanleiding van de COVID-19pandemie hebben het Vlaamse en Waalse Gewest hun bestaande stelsels van vriendenleningen verder uitgebreid en versoepeld.

1. Winwinlening

Het systeem van de winwinlening werd als eerste in zijn soort ingevoerd door het Vlaamse Gewest via het Decreet van 19 mei 2006 betreffende de Winwinlening (BS 30 juni 2006) en heeft sindsdien al enkele wijzigingen ondergaan. Recent werd het Decreet van 19 mei 2006 verder aangepast door het Decreet van de Vlaamse Raad van 2 oktober 2020 (BS 6 oktober 2020) en het Decreet van 27 november 2020 (BS 23 december 2020, ed. 2)1 .

Kort gezegd is de winwinlening een achtergestelde lening, zowel ten aanzien van de bestaande als van de toekomstige schulden van de kredietnemer. De winwinlening heeft een looptijd van oorspronkelijk acht jaar, recentelijk versoepeld tot vijf à tien jaar. Ze dient toegekend te worden door particulieren met woonplaats in het Vlaamse Gewest aan Vlaamse Kmo’s tegen een vaste rentevoet beperkt tot maximaal de wettelijke rentevoet (1,75% in 2020 en 2021). De winwinlening geeft recht op een Vlaams belastingkrediet van 2,5% op het openstaande kapitaal, met een maximum van 1.250 euro per belastingplichtige. Daarnaast geldt er een eenmalig belastingkrediet van 30% van het verloren gegaan bedrag in hoofdsom, voor het geval de kredietnemer zijn lening gedeeltelijk of geheel niet meer kan terugbetalen wegens faillissement, kennelijk onvermogen, of vrijwillige of gedwongen ontbinding of vereffening.

Ingevolge de coronacrisis werd het huidig systeem van de winwinlening verder versoepeld. Gezien de grotere nood aan financiering kunnen kredietnemers via de winwinlening nu tot 300.000 euro ophalen, in plaats van 200.000 euro. Verder wordt het maximaal bedrag dat een particulier kan uitlenen, verhoogd van 50.000 euro tot 75.000 euro.

20

Bovendien wordt het éénmalig belastingkrediet tijdelijk opgetrokken van 30% naar 40% voor winwinleningen gesloten na 15 maart 2020 tot op de datum die de Vlaamse Regering bepaalt en ten laatste tot 31 december 2021. Voor het overige geldt het stelsel van de winwinlening onbeperkt in de tijd.

2. Coup de pouce-lening

Het stelsel vindt zijn oorsprong in het Waalse Decreet van 28 april 2016 (BS 10 mei 2016). Dit decreet en het uitvoeringsbesluit van 22 september 2016 zijn op 30 september 2016 in werking getreden. Sindsdien werd de voorwaarde dat de zelfstandige of kmo ten minste vijf jaar ingeschreven moest zijn bij de Kruispuntbank van Ondernemingen (KBO) of bij een organisme voor de sociale zekerheid van de zelfstandigen afgevoerd. Onlangs werd het Decreet van 28 april 2016 verder gewijzigd door het Decreet van 17 december 2020 tot wijziging van het decreet van 28 april 2016 Lening “Coup de Pouce” (BS 6 januari 2021). De wijzigingen zijn van toepassing op leningen afgesloten op of na 1 januari 2021.

Oorspronkelijk moesten de aanvragen tot registratie ten laatste tegen 31 december 2017 worden ingediend bij SOWALFIN SA2. Die termijn werd eerst verlengd tot 31 december 2019 en werd recent nog eens verlengd tot 31 december 2021.

Kort gezegd zijn Coup de Pouceleningen achtergestelde leningen met een vaste termijn van vier tot tien jaar toe te kennen door particulieren met woonplaats in het Waalse Gewest aan Waalse kmo’s met een vaste rentevoet beperkt tot de wettelijke rentevoet en die recht geeft op een jaarlijks belastingkrediet van 4% voor de eerste vier jaar en 2,5% voor de volgende jaren. Voor leningen vanaf 2021 is daar een éénmalig belastingkrediet van 30% aan toegevoegd in geval van wanbetaling.

3. Proxilening

Het stelsel van de Proxilening zag het levenslicht in volle coronacrisis op grond van het Bijzondere machtenbesluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering nr. 2020/045 van 19 juni 2020 betreffende de Proxilening (BS 30 juli 2020) en het Besluit van 1 oktober 2020 van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering tot uitvoering van de Proxilening (BS 8 oktober 2020). Proxileningen kunnen afgesloten worden sinds 15 oktober 2020.

Terug gaat het om een lening verstrekt door een particuliere kredietverstrekker met woonplaats ditmaal in het Brusselse Gewest, die achtergesteld is zowel ten aanzien van de bestaande als van de toekomstige schulden van de kredietnemer. Het gaat om een lening met een vaste looptijd van vijf of acht jaar en met een vaste rentevoet beperkt tot de wettelijke rentevoet op de afsluitdatum. Ze geeft recht op een jaarlijks belastingkrediet van 4%, verhoogd met 2,5%, telkens berekend op een andere grondslag, en met een absoluut cumulatief maximum van 200.000 euro met name: • 4% op het rekenkundig gemiddelde van de som van de uitgeleende of ter beschikking gestelde bedragen op 1 januari en op 31 december van het belastbare tijdperk, enkel rekening houdend met de leningen die tijdens hetzelfde belastbare tijdperk of een van de twee vorige zijn begonnen; • 2,5% op het rekenkundig gemiddelde van de som van de uitgeleende of ter beschikking gestelde bedragen op 1 januari en op 31 december van het belastbare tijdperk, enkel rekening houdend met de andere leningen.

Verder heeft de kredietverlener recht op een éénmalig belastingkrediet van 30% van het bedrag van de hoofdsom dat tijdens het belastbaar tijdperk definitief is verloren gegaan.

Elke kredietverlener mag per kalenderjaar maar maximum 50.000 euro aan Proxileningen verstrekken, terwijl een kredietnemer maximaal 250.000 euro aan Proxileningen mag ophalen. Door de coronapandemie worden deze bedragen voor de belastbare tijdperken 2020 en 2021 opgetrokken naar respectievelijk 75.000 euro en 300.000 euro. Na 2021 kan de kredietnemer dan geen nieuwe Proxileningen afsluiten tot het totaal bedrag van deze leningen in hoofdsom kleiner is dan het plafond van 250.000 euro.

4. Vergelijking van de diverse stelsels

Zoals uit onderstaande tabel blijkt, zijn de stelsels in de drie gewesten vrij goed op elkaar afgestemd, zowel op het vlak van de in aanmerking komende kredietverleners en kredietnemers, als inzake de kredieten zelf. Wel is het zo dat het Coup de Pouce-stelsel een tijdelijk karakter blijkt te hebben (momenteel tot 31 december 2021), daar waar de stelsels in Vlaanderen en Brussel niet beperkt zijn in de tijd. Verder zijn er ook verschillen op het vlak van de maximale bedragen die de kredietverlener en –nemer kunnen opnemen, terwijl de Waalse wetgever een aantal specifieke activiteiten en vennootschappen van het Coup de Pouce-stelsel uitsluit, wat niet het geval is in het Vlaamse en het Brusselse Gewest.

Op fiscaal vlak tenslotte, blijkt de Vlaamse wetgever de zuinigste te zijn, met een jaarlijks belastingkrediet beperkt tot 2,5%, daar waar de andere gewesten (initieel) 4% per jaar bieden. Op het vlak van het éénmalig belastingkrediet bij verlies van hoofdsom liggen de percentages gelijk (30%), behalve dat Vlaanderen tijdelijk iets guller is met 40% voor verliezen die ontstaan ingevolge de coronapandemie.

Marc De Munter

Fiscaal jurist

2 Société wallonne de financement et de garantie des petites et moyennes entreprises SA, d.i. een naamloze vennootschap van publiek recht opgericht door de Waalse regering in 2002, om de toegang van ondernemingen tot financiering te faciliteren.

Vergelijkende tabel

Winwinlening

Grootte ontlener kmo1

Status kredietnemer

vennootschap of éénmanszaak, alsook VZW met commerciële activiteit vennootschap of éénmanszaak, alsook VZW met commerciële activiteit vennootschap (of vereniging of stichting) of éénmanszaak

Levensduur kredietnemer Uitgesloten activiteiten van kredietnemer

geen beperking

geen beperking geen beperking geen activiteit of uitsluitend of hoofdzakelijk doel van • investeringen • geldbeleggingen • financiële dienstverrichtingen ten voordele van derde vennootschappen, geldbeleggingen door thesaurievennootschap of gemeenschappelijk beleggen van kapitaal • oprichting, aan- en verkoop en verhuur van vastgoed voor eigen rekening of participaties in vennootschappen met dergelijk doel • vennootschappen met zakelijke rechten op onroerend goed, waarvan de bedrijfsleider (partner of kinderen) het privégebruik hebben

Zetel kredietnemer exploitatiezetel in het Vlaamse Gewest

Specifieke voorwaarden ontlenende vennootschap

(rechtsvorm van een) handelsvennootschap geen • geen management- of bestuurdersvennootschap of uit die activiteiten het merendeel aan inkomsten halen, maar lening voor overname aandelen van een onderneming kwalificeert wel • niet beursgenoteerd zijn

Voorwaarden kredietgever

• natuurlijke persoon • handelend buiten handels- of beroepsactiviteiten • onderworpen aan de personenbelasting in het Vlaamse

Gewest • geen werknemer van de kredietnemer • geen echtgeno(o)t(e) of wettelijk samenwonende partner van de kredietnemer-zelfstandige • geen bestuurder of zaakvoerder van de ontlenende rechtspersoon, idem voor echtgeno(o)t(e) of wettelijk samenwonende partner • geen houder van > 5% van aandelen of stemrechten of van rechten/effecten waarvan uitoefening/conversie de drempel doet overschrijden • geen kredietnemer bij andere winwinlening • natuurlijke persoon • handelend buiten handels- of beroepsactiviteiten • onderworpen aan de personenbelasting in het Brusselse

Gewest • geen werknemer van de ontlener • geen echtgeno(o)t(e) of wettelijk samenwonende partner van de kredietnemer-zelfstandige • geen aandeelhouder van rechtspersoon, noch benoemd zijn of optreden als bestuurder, zaakvoerder of vergelijkbaar mandaat • echtgeno(o)te of wettelijk samenwonende partner van uitlener mag geen aandeelhouder of bestuurder/zaakvoerder van ontlener zijn • geen kredietnemer bij andere

Proxilening • natuurlijke persoon • handelend buiten beroeps- of ondernemingsactiviteit • onderworpen aan de personenbelasting in het Waalse

Gewest • geen werknemer van ontlener • geen echtgeno(o)t(e) of wettelijk samenwonende partner van de zelfstandige ontlener; • zelf of echtgeno(o)t(e) of wettelijk samenwonende partner geen oprichter, lid, medewerker of aandeelhouder, rechtstreeks of onrechtstreeks, van ontlener, noch lid van orgaan belast met dagelijks bestuur of beheer, vereffenaar of vergelijkbaar mandaat, noch vaste vertegenwoordiger van een vennootschap-bestuurder of vereffenaar bij de ontlener • geen ontlener zijn bij andere

Coup de Pouce-lening

21

Proxilening

kmo2

geen beperking

vestigingseenheid in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Coup de Pouce

kmo3

geen beperking

maatschappelijke zetel in Waalse Gewest

22

Voorwaarden kredietovereenkomst

Winwinlening

• termijn van 5 tot 10 jaar (voorheen vaste termijn van 8 jaar4) • maximum 75.000 euro per uitlener5/max. 300.000 euro per kredietnemer • rentevoet: min. 0,875% en max. 1,75% (wettelijke rentevoet 2020 en 2021), verschuldigd op de overeengekomen vervaldag • terugbetaling: in één keer op eindvervaldag of volgens een aflossingstabel (maandelijks, driemaandelijks, zesmaandelijks of jaarlijks), met contractuele mogelijkheid van vervroegde éénmalige aflossing van volledige hoofdsom en interest • lening kan vervroegd opeisbaar worden gesteld bij o.a. faillissement, stopzetting of overdracht activiteit, enzovoort • hoofdsom achtergesteld ten opzichte van bestaande of toekomstige schulden van kredietnemer • gebruik: uitsluitend voor ondernemingsdoeleinden, d.i. integrale aanwending binnen bedrijfs- of beroepsactiviteiten • leningsbedrag mag niet worden doorgeleend of gebruikt worden als zekerheid, tenzij maatschappelijk doel uitsluitend of hoofdzakelijk bestaat uit die activiteit • leningsbedrag mag niet worden gebruikt voor de volstorting van Vriendenaandelen

Fiscaal voordeel • jaarlijks belastingkrediet van 2,5% op openstaand saldo • basis: rekenkundig gemiddelde van openstaande saldi in hoofdsom op 1/1 en 31/12 van belastbaar tijdperk • jaarlijks belastingkrediet stopt bij overlijden kredietgever of als lening vervroegd opeisbaar is gesteld • eenmalig belastingkrediet van 30% (40% voor leningen afgesloten na 15 maart 2020 tot ten laatste 31 december 2021) op bedrag hoofdsom dat tijdens belastbaar tijdperk definitief verloren is gegaan

Proxilening

• vaste termijn van 5 of 8 jaar • maximum 200.000 euro (50.000 euro per kalenderjaar) per uitlener/max 250.000 euro per ontlener • voor belastbare tijdperken 2020 en 2021: max 75.000 euro per jaar per uitlener/max 300.000 euro per ontlener6 • rentevoet: min 0,875% en max. 1,75% (wettelijke rentevoet 2020 en 2021) • terugbetaling: in één keer op eindvervaldag of volgens maandelijks, driemaandelijks, zesmaandelijks of jaarlijks aflossingsplan (vervroegde aflossing mogelijk) • hoofdsom achtergesteld ten opzichte van bestaande of toekomstige schulden van kredietnemer • gebruik: uitsluitend om activiteit van onderneming uit te voeren, d.i. integrale aanwending in bedrijfs- of beroepsactiviteiten, niet voor dividenduitkering of verwerving van aandelen • leningsbedrag mag niet worden doorgeleend of gebruikt worden als zekerheid, tenzij maatschappelijk doel uitsluitend of hoofdzakelijk bestaat uit die activiteit • kan ook afgesloten worden via financieringsvehikel in de zin van artikel 4, 7°, van de wet van 18 december 2016 tot regeling van de erkenning en de afbakening van crowdfunding7 • registratie lening bij het

Brussels Waarborgfonds • jaarlijks belastingkrediet van 4% op rekenkundig gemiddelde van leningen in belastbaar tijdperk of een van de 2 vorige, verhoogd met 2,5% op rekenkundig gemiddelde van andere leningen, met maximum van 200.000 euro • jaarlijks belastingkrediet stopt bij vervroegde opeisbaarstelling; bij overlijden kredietverlener gaat krediet over op recht-verkrijgenden • eenmalig belastingkrediet van 30% op definitief verloren hoofdsom

Coup de Pouce

• vaste termijn van 4, 6, 8 of 10 jaar • max. 125.000 euro per uitlener8/max. 250.000 euro per ontlener • rentevoet min. 0,875% en max. 1,75% (wettelijke rentevoet 2020 en 2021), verschuldigd op overeengekomen vervaldagen • terugbetaling: eenmalig bij contracteinde of volgens afbetalingsschema bij leningsovereenkomst • lening kan vervroegd opeisbaar worden gesteld bij o.a. faillissement ontlener, stopzetting activiteit, enzovoort • hoofdsom achtergesteld op alle huidige/toekomstige schulden van de kredietnemer • gebruik: exclusief voor ondernemingsdoeleinden, niet voor dividenduitkeringen of het toestaan van leningen • geen investering van ontleende gelden in lening/eigen vermogen van vennootschap waarin ontlener/partner vennoot/aandeelhouder of bestuurder/vereffenaar is9 • uitlener moet registratieaanvraag indienen in de 3 maanden na contract (d.i. na overhandiging fondsen) bij

SOWALFIN

• jaarlijks belastingkrediet van 4% voor de 4 eerste belastbare tijdperken, nadien 2,5% voor eventuele volgende belastbare tijdperken • basis: rekenkundig gemiddelde van uitstaande bedragen in hoofdsom op 1/1 en 31/12 van belastbaar tijdperk • belastingkrediet op maximum van 125.000 euro per kredietnemer • jaarlijks belastingkrediet stopt bij overlijden kredietgever of als lening vervroegd is terugbetaald of opeisbaar gesteld • eenmalig belastingkrediet van 30% ten belope van niet terugbetaalde hoofdsom (voor leningen afgesloten vanaf 1 januari 2021)

23

Formaliteiten

Winwinlening

• onderhandse of authentieke kredietakte (op basis van modelformulier) in 3 originele exemplaren, waarvan één aan PMV/z-Waarborgen NV (waarborgvennootschap) te bezorgen binnen de 3 maand • als alle voorwaarden voldaan: registratie in door

PMV/z met individueel nummer en opname in winwinlening-register • bewijs van uitstaande winwinleningen te leveren door kredietgever door openstaande saldi op te nemen in aangifte personenbelasting • onderhandse of authentieke krediet akte (op basis van modelformulier) in 3 originele exemplaren, waarvan één aan het Brussels Waarborgfonds te bezorgen binnen de 3 maand • als alle voorwaarden voldaan: registratie met individueel nummer en opname in Proxileningregister • bewijs van uitstaande

Proxilening(en) (na aftrek van gedane aflossingen) te leveren door kredietgever door openstaande saldi op te nemen in aangifte personenbelasting, met onderscheid tussen de leningen gesloten tijdens het betrokken • belastbaar tijdperk en de twee voorgaande, enerzijds, en de vroeger afgesloten leningen, anderzijds • leningsovereenkomst (op basis van modelformulier) in 3 originele exemplaren, waarvan één aan SOWALFIN te bezorgen binnen de 3 maand • als alle voorwaarden voldaan: registratie door SOWALFIN met toekenning van individueel sequentieel registratienummer en -datum • bewijs van uitstaande geregistreerde Coup de

Pouce-leningen in de aangifte personenbelasting na aftrek van eventuele vervroegde terugbetalingen

Proxilening Coup de Pouce

1 Minder dan 250 VTE en hetzij maximum 50 miljoen euro jaaromzet of maximum 43 miljoen euro balanstotaal. 2 Zelfde criteria als in het Vlaamse Gewest. 3 Zelfde criteria als in het Vlaamse Gewest. 4 Door de coronapandemie kunnen winwinleningen waarvan de contractuele looptijd in 2020 verstrijkt door de partijen in onderlinge overeenstemming verlengd worden voor een periode van één of twee jaar met behoud van de belastingkredieten, op voorwaarde dat de verlengingsakte gesloten wordt tussen 15 maart en 31 december 2020 (Besluit van de Vlaamse Regering van 13 november 2020 tot erkenning van de COVID-19-crisis en tot afwijking van de regeling over de Winwinlening). 5 Mogelijk verdeeld over meerdere winwinleningen. 6 In de daaropvolgende belastbare tijdperken kan de kredietnemer geen nieuwe Proxilening sluiten tot het totaalbedrag, in hoofdsom, dat in het kader van een of meer Proxileningen aan de kredietnemer uitgeleend of ter beschikking gesteld wordt, kleiner is dan het plafond van 250.000 euro. 7 Gedefinieerd als: een uitgevende instelling van beleggingsinstrumenten (andere dan een instelling voor collectieve belegging) wier activiteit uitsluitend bestaat in het nemen van deelnemingen in of verlenen van leningen aan een of meer ondernemers-emittenten en die gefinancierd wordt door beleggers die zelf de ondernemer-uitgevende instelling kiezen die zij wensen te financieren via hun belegging in het vehikel, met dien verstande dat het rendement van hun belegging uitsluitend bepaald wordt door het rendement dat de ondernemer-uitgevende instelling biedt voor de door het vehikel genomen deelneming of verstrekte lening. 8 Zie voetnoot 2. 9 Er geldt één uitzondering, nl. voor een zelfstandige kredietnemer, als de inbreng of lening wordt gedaan ter gelegenheid van de overdracht van zijn of haar hoofdactiviteit ten gunste van een bestaande of op te richten vennootschap waarvan de kredietnemer, de partner of hun kinderen de controle hebben.