6 minute read
Zmiany aktywności zawodowych w teatrach instytucjonalnych
Zamknięcie teatrów dla publiczności dla większości scen instytucjonalnych nie oznaczało przerwania działalności. Tylko niewiele z nich (głównie teatry prywatne) wstrzymało jakąkolwiek działalność, delegując pracownice i pracowników na zaległe i przymusowe urlopy. Opisane tu zmiany aktywności zawodowych miały miejsce w teatrach, które w momencie zamknięcia scen przeniosły swoje działania do Internetu. Zmiany te dotyczą okresu całkowitego zamrożenia działalności teatrów – od 12 marca do 6 czerwca. Dzięki demokratyzacji uczestnictwa w teatrze za sprawą udostępniania oferty teatralnej w sieci teatry zyskały w pandemii nową widownię – często spoza wielkich ośrodków miejskich, często złożoną z widzek i widzów, których budżety domowe nie pozwalają na odwiedziny w teatrach. Dlatego wiele teatrów po odmrożeniu działalności myśli o kontynuowaniu przynajmniej części programu online. Prócz archiwalnych zbiorów, zainteresowaniem użytkowników sieci cieszyły się streamingi dyskusji pospektaklowych i spotkań z twórcami.
Advertisement
Dla pracownic i pracowników teatru wypełnianie obowiązków służbowych w czasie zamrożenia działalności teatrów, a następnie, po odmrożeniu, w hybrydowym modelu działania (jednocześnie online i offline) łączyło się ze zmianami aktywności zawodowych. Można je rozpatrywać pod kątem czterech zmiennych: (1) ilości pracy, (2) miejsca pracy, (3) zakresu obowiązków, (4) obszaru działania.
— ilość pracy W momencie zamknięcia scen zdecydowanie mniejszej ilości pracy (jeśli nie jej braku) doświadczyli ci, których praca jest ściśle związana z działalnością sceniczną – a więc zastygli w swoich ciałach aktorzy i aktorki, mikrosmutni twórcy teatralni i wystrzeleni na nieplanowaną
orbitę twórcy teatru niezależnego, a także ci spośród techników, którzy bez sceny zniknęli. Unieruchomienie sceny – miejsca najbardziej poddanego widzeniu – uruchomiło ze zwiększoną mocą pozasceniczne przestrzenie, przede wszystkim biura wszystkich pozaartystycznych działów oraz archiwum. Ich pracownicy – a więc część zespołu producenckiego, zespół administracyjny, biuro obsługi widzów, dział promocji i komunikacji oraz archiwiści i archiwistki – w trybie dla teatru awaryjnym mieli pełne ręce roboty; doświadczając zdecydowanie większej ilości pracy, często wchodzili w nadgodziny.
Grafi ka 1. Zamiany ilości pracy w pandemii.
ZDECYDOWANIE WIĘCEJ PRACY
– część zespołu producenckiego – zespół administracyjny – biuro obsługi widzów – dział promocji i komunikacji – archiwum
ZDECYDOWANIE MNIEJ PRACY
– zespół aktorski – zespół reżyserski i pozostali twórcy – ludzie teatru niezależnego – część pionu technicznego
Wśród grup, których ilość pracy utrzymana była na tym samym poziomie, była część techników i rzemieślnicy – w momencie zamknięcia scen kontynuowali oni swoją aktywność zawodową, podejmując prace porządkowe: konserwatorskie bądź naprawcze. Także praca edukatorów i pedagogów teatralnych nie uległa ilościowym zmianom – co prawda w wielu miejscach liczba prowadzonych warsztatów została zmniejszona, ale dodatkowych nakładów czasu wymagało przearanżowanie działań tak, by były możliwe do zrealizowania w trybie online, a także poznanie (dla wielu nowych) narzędzi komunikacji zdalnej.
— miejsce pracy Zmiany miejsca wykonywania aktywności zawodowych nie oznacza jedynie przejścia na tryb zdalny, czego doświadczyło wiele pracownic i wielu pracowników teatru. Dla tych, dla których teatr jest drugim domem, w czasie lockdownu wystarczyć musiał ten pierwszy. Zmiana miejsca pracy to także przejście z trybu offline w tryb online, co dla zawodów opartych na bezpośrednim kontakcie (albo produkowaniu i realizowaniu tego rodzaju wydarzeń) było rewolucją. Dlatego zmiana ta w teatrze instytucjonalnym dotyczy przede wszystkim zespołu aktorskiego, edukacyjnego i produkcyjnego. „Nażywność” jest bowiem wpisana w te trzy profesje: aktor pragnie niepowtarzalnego spotkania twarzą w twarz z widzem, edukator zaangażowanego i performatywnego działania z uczestnikiem, producent nie po to pracuje w teatrze, by kierować produkcją filmową (IV_IDI_3). Utrata energii czerpanej z bezpośrednich spotkań dotknęła także ludzi teatrów niezależnych, którzy jako ludzie orkiestry często łączą w sobie te trzy profesje: pedagogów teatralnych, aktorów i producentów.
Inne działy pracownicze teatrów instytucjonalnych, którym w pandemii także przyszło się mierzyć z pracą dla teatru działającego i udostępnianego w sieci – takie jak promocja i komunikacja, biuro obsługi widzów czy archiwum – w gruncie rzeczy już wcześniej (przed pandemią) funkcjonowały, korzystając głównie z narzędzi cyfrowych, internetowych czy komunikacji zdalnej; w ich przypadku przejście na pracę zdalną nie było jakościową zmianą, lecz zmieniły się proporcje ich aktywności w sieci i w realu.
— zakres obowiązków Pandemiczne roszady w teatrze zmieniły zakres obowiązków wszystkich jego pracownic i pracowników. Aby wszystkie tryby machiny teatralnej mogły mimo bezprecedensowej sytuacji dalej funkcjonować, potrzebne było wprowadzenie szeregu zmian organizacyjnych, czym zajęli się zarządzający i administrujący teatrem, zespołami artystycznymi i produkcją. Do ich obowiązków doszła organizacja pracy w kryzysie – zarówno w trybie zdalnym, jak i na miejscu; zarówno w sieci, jak i na miejscu, wreszcie z uwzględnieniem nowych wytycznych związanych z pandemią i wprowadzonych obostrzeń.
Nowe obowiązki związane z organizacją pracy spadły też na pracowników i pracownice, którzy w lockdownie musieli zorganizować sobie stanowiska pracy we własnym domu i zgromadzić w nim potrzebne do jej wykonywania materiały – dotyczyło to zarówno krawcowych czy garderobianych szyjących maseczki na domowych maszynach z materiałów przywiezionych z magazynów teatralnych, jak i księgowych przewożących dokumenty i pieczątki z teatru; także aktorów, którzy zamieniali swoje mieszkania w studia nagrań.
Grafika 2. Zamiany w zakresie pełnionych obowiązków w pandemii.
nowe działania w sieci
możliwe działania na miejscu i zdalnie organizacja pracy
Druga grupa zmian dotyczyła przeniesienia aktywności do sieci, co nawet dla tych, którzy na co dzień pracują online, łączyło się z dodatkowymi obowiązkami – inaczej promuje się w sieci grany na żywo spektakl, inaczej premierę archiwalnej rejestracji; na czym innym polega prowadzenie rezerwacji biletów w sieci w „normalnym” trybie repertuarowym, na czym innym reagowanie na masowe anulowanie rezerwacji i budowanie strategii zwrotów bądź udzielania rekompensaty w postaci voucherów; wreszcie – czym innym jest zarządzanie zbiorami teatru, czym innym – praca producencka czy edukacyjna związana z ich udostępnianiem.
Nie mówiąc już o tych, dla których Internet nigdy nie był jedyną przestrzenią aktywności zawodowej – ich zmiana zakresu obowiązków wiązała się ściśle ze zmianą miejsca pracy, co zostało opisane wyżej.
Trzecia grupa zmian – realizacja nowych zadań możliwych do wykonywania na miejscu – objęła tych, którzy w pandemii nie przenieśli się do sieci, a w obszarze swoich profesji wykonywali prace porządkowe i naprawcze, na które zazwyczaj nie ma czasu. Chociaż prace te najczęściej wpisane są w zakres obowiązków poszczególnych pracownic i pracowników, to w praktyce, ze względu na natłok innych zadań, są na końcu listy prac do wykonania.
— obszar działania I choć wszystkim ludziom teatru zmienił się w związku z pandemią zakres obowiązków, warto wspomnieć te grupy, które zajęły się zupełnie dla siebie nowym obszarem działania. Przede wszystkim chodzi o działania z ostatnich miesięcy Gildii Polskich Reżyserek i Reżyserów Teatralnych, która zajęła się uwidocznioną w pandemii sferą nadużyć, z jakimi mają styczność freelancerki i freelancerzy. Te nadużycia są związane głównie z zaniedbaniami systemowymi. W momencie zamknięcia scen reżyserzy i reżyserki, w hierarchii teatralnej pracy stojący najwyżej, zajęli się dbaniem o tych, którym w pandemii było najtrudniej z powodu braku strukturalnego wsparcia.
Inną grupą, która z zakulisowej działalności na rzecz produkcji teatralnej wkroczyła na skalę ogólnopolską w nową dla siebie przestrzeń działalności, są krawcowe i krawcy szyjący maseczki (a czasem i kombinezony)
Grafi ka 3. Zamiany obszarów działania w pandemii.
reżyserki i reżyserzy krawcowe i krawcy administratorki i administratorzy
SPRAWY PRACOWNICZE DZIAŁANIA SPOŁECZNE NOWE WYTYCZNE ZWIĄZANE Z PANDEMIĄ
dla służb sanitarnych. Wreszcie pracownice i pracownicy działu administracji, którzy poznać musieli zarówno nowe wytyczne związane z zarządzaniem kryzysowym w pandemii, jak zasady reżimu sanitarnego.
W opisach etnograficznych wymienione zostały także pojedyncze praktyki teatrów bądź indywidualnych twórców, którzy ze względu na trudną sytuację finansową przekształcili całkowicie obszar swojego działania – teatr w pandemii zamieniał się w warzywniak, aktor zostawał dostawcą UberEats, kompozytor majstrem pomagającym w remontach. Opisane zmiany aktywności zawodowej ludzi teatru w pandemii pociągają za sobą kolejne – rodzą refleksje na temat odczuwanego prestiżu wykonywanej pracy, poczucia docenienia, doświadczenia ważności tego, co na co dzień robią w teatrze i dla teatru.
