Bursztynisko. The Amber Magazine. No. 46 by International Amber Association

BURSZTYNISKO VAT

TEMAT NUMERU| LEAD STORY

Kolczyki dawniej i dziś

Earrings in the past and today

NAUKA| SCIENCE

Bursztyn w Teksasie Amber in Texas POKAZY MODY | FASHION SHOWS

Bursztyn na Tygodniu Mody Amber on Fashion Week

WYWIAD| INTERVIEW

Delphine Perrache Bursztyn i moda Amber & Fashion

ISSN 1644-0927 nakład 1.000 szt.

w tym 8%

the AMBER MAGAZINE 9 771644 092225

No. 46 Marzec March 2022 20 PLN

Wspieraj akcję Wpłać datek

Środki zebrane w ramach zbiórki pieniędzy zostaną przekazane na realizację działań pomocowych przez organizacje pozarządowe, które już dzisiaj prowadzą działania humanitarne w Ukrainie oraz na pomoc udzielaną wspólnocie ukraińskiej w Gdańsku

www.gdanskpomaga.pl

BURSZTYNISKO the AMBER MAGAZINE No. 46 | 2022, Marzec (March)

Zespół redakcyjny | Editorial board: Ewa Rachoń Redaktor naczelna | Editor-in-chief małgorzata Siudak Sekretarz redakcji | Editorial secretary Maria Fijałkowska Korekta językowa | Editorial assistance Anna Sado Redaktorka | Editor Anna Sobecka Redaktorka| Editor Jacek Szwedo Redaktor | Editor Anna Wójcik Redaktorka| Editor Opracowanie graficzne i skład | Design and DTP: Lech J. Zdrojewski, Katarzyna Stosik (Fundacja OKO-LICE KULTURY) KInga Gełdon-Czech (KEENYS STUDIO) Małgorzata Siudak Tłumaczenie | Translation Dorota Górak-Łuba, Jacek Szwedo Na okładce | Cover Kinga Sulej kolczyki| earrings bursztyn bałtycki | Baltic amber srebro | silver Nakład | Print run: 1000 ISSN 1644-0927 Wydawca | Publisher Międzynarodowe Stowarzyszenie Bursztynników International Amber Association Warzywnicza 1, 80-838 Gdańsk, Poland office@amber.org.pl +48 58 58 000 22 Archiwum poprzednich numerów | Archives www.issuu.com/internationalamberassociation

Wydawca zastrzega sobie prawo do skracania i adjustacji tekstów. Publikacja jest chroniona przepisami prawa autorskiego. Reprodukcja lub przedruk wyłącznie za zgodą Wydawcy. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za treści materiałów reklamowych. The publisher reserves the right to change the content of the articles. This publication is copyright. Reprinting in whole or in part only with the publisher’s consent. The publisher is not responsible for the content of advertising materials.

Specjalne podziękowania | Special thanks: Urząd Miasta Gdańsk za wsparcie finansowe wydania

The Amber Magazine 46 | 2022

Ewa Rachoń Redaktor naczelna | Editor-in-chief

Drodzy Czytelnicy, Sympatycy i Miłośnicy bursztynu,

Dear Readers, Dear Amber Fans and Enthusiasts,

Oddajemy w Państwa ręce kolejną edycję magazynu Bursztynisko, na którą składają się wypowiedzi i relacje autorów – naukowców, projektantów, kolekcjonerów — przyjaciół lub członków Międzynarodowego Stowarzyszenia Bursztynników, którzy opowiedzą o różnych rodzajach bursztynu i miejscach jego wydobycia, co sądzą o nim jako materiale twórczym, jak wykorzystują bursztyn w swoich kolekcjach, jak prezentują go na wybiegach modowych.

We give you this brand new edition of Bursztynisko magazine with contributions and reports from researchers, designers and collectors—friends or members of the International Amber Association, who will tell you about various kinds of amber and places where it is mined, what they think about it as a creative material, how they use amber in their collections, how they present it on fashion runways.

Poprowadzimy w wielobarwny świat kolczyków, poprzez które zobaczycie mistrzostwo technik, wyobraźni i różnorodnych materiałów z bursztynem w roli głównej. Może któreś będą w sposób wyjątkowy pasować właśnie do Was lub kogoś bliskiego?

We will take you through the multicoloured world of earrings where you will see masterful techniques, exquisite imagination and diverse materials, with amber as the star of the show. Perhaps some of the pieces will be uniquely suited to you or a loved one?

Przedstawimy Państwu nieco spraw z życia Stowarzyszenia, pożegnamy szczególne osoby, które swoją działalnością kolekcjonerską lub twórczą pozostawiły trwały ślad w pamięci wszystkich, którzy mieli szczęście i sposobność poznać ich osobiście. Pozostaną w naszej pamięci we wspomnieniach i poprzez swoje prace.

We will present some current matters of the IAA, we will bid farewell to remarkable people who, through their collecting or creative activity, have left an indelible mark on all those who were lucky enough to have had the opportunity to meet them in person. They will remain in our memory, through our recollections and through their work.

Jesteśmy w wyjątkowo trudnym czasie niepokojów rozgrywających się również na ziemiach obdarowanych bursztynem po różnych stronach naszych granic, które skomplikowały współpracę handlową, dzielenie doświadczeń wytwórczych i artystycznych, ale które, wierzę w to głęboko, poprzez ludzkie przyjaźnie powrócą kiedyś na normalne tory.

We are in the midst an exceptionally difficult period of unrest taking place, including in the areas blessed with amber on different sides of our borders. This has complicated trade exchange and the sharing of manufacturing and artistic experiences but, I deeply believe, things will return to normal someday owing to friendship between people.

Zapraszam do lektury w imieniu całego zespołu, dziękując jednocześnie wszystkim, którzy wsparli nas umożliwiając drukowane wydanie Bursztyniska.

On behalf of the entire team, enjoy your read and I thank everyone who has supported us in making this printed edition of Bursztynisko possible.

Bursztynisko 46 | 2022

SPIS TREŚCI | TABLE OF CONTENT 4

WYDARZENIA | EVENTS

Nowo otwarte Muzeum Bursztynu Mizgirisów Newly open Mizgiris Amber Museum

KONKURSY | CONTESTS

KLASYFIKACJA BURSZTYNU | AMBER CLASSIFICATION

Virginia Friedman

LUDZIE BURSZTYNU | AMBER PERSONALITIES

Małgorzata Kucharska & Ewa Wagner- Wysiecka

Małgorzata Siudak KONKURSY | CONTESTS

Cykl Krebsa | Crebs cycle Jacek Szwedo

TRENDY | TRENDS

ZŁOŻA I GEOLOGIA | DEPOSITS AND GEOLOGY Aktualnośći z rynku bursztynowego Ukrainy

Sławomir Fijałkowski

Ukrainian amber market news

BURSZTYN I MODA | AMBER & FASHION

Olena Belichenko

107

LUDZIE BURSZTYNU | AMBER PERSONALITIES

Anna Sado

Harald Popkiewicz wspomnienie | remembered

LUDZIE BURSZTYNU | AMBER PERSONALITIES

Miłosz Bednarski

110

LUDZIE BURSZTYNU | AMBER PERSONALITIES

Anna Wójcik

Danka Czapnik 1953-2022

TEMAT NUMERU | LEAD STORY

Anna Sado

113

LUDZIE BURSZTYNU | AMBER PERSONALITIES

Anna Wójcik

Jacek Baron nie żyje | has passed away

LUDZIE BURSZTYNU | AMBER PERSONALITIES

Anna Sado & Mariusz Pajączkowski

115

LUDZIE BURSZTYNU | AMBER PERSONALITIES

rozmowa z Anną Nowińską | interview with Anna Nowińska

Emma Kuster 1937-2021

Ewa Rachoń

Anselm Krumbiegel

KONSERWACJA | CONSERVATION

118 125

BURSZTYNOWE OKRUCHY | AMBER CRUMBS BURSZTYNOWE REFLEKSJE| AMBER REFLECTIONS

Katarzyna Kwiatkowska

Jak patrzeć na bursztyn | How to look at amber

BURSZTYNOWE KOLEKCJE | AMBER COLLECTIONS

Barbara Kosmowska-Ceranowicz&Wiesław Gierłowski

O malborskiej wystawie bursztynu

Opracowanie: Gabriela Gierłowska & Ewa Rachoń

128

REKOMENDACJE MSB | IAA RECOMMENDATIONS

Katarzyna Kita

Nowe zasady przyznawania rekomendacji MSB

BURSZTYNOWE KOLEKCJE | AMBER COLLECTIONS

New regulations: IAA recommended companies

Nowa atrybucja "Medalionu z Pokłonem Pasterzy"

Aleksandra Harasiuk

New attribution of the Adoration of the Shepards Medallion Joanna Grążawska BURSZTYNOWE KOLEKCJE | AMBER COLLECTIONS Od Bałtyku po Śląsk... | From the Baltic Ses to Silesia

103

TREND BOOK 2022

On the Malbork amber exhibition

Regina Kramarska NAUKA | SCIENCE

Maria Jose Vascones

Conservation of amber, selected topics

100

JOYA 2021

Konserwacja bursztynu, wybrane zagadnienia

Michał Kazubski ZŁOŻA I GEOLOGIA | DEPOSITS AND GEOLOGY Historia badań i stan rozpoznania zasobów bursztynu na Lubelszczyźnie

Zaklęta tajemnica bursztynu | Magical mystery of amber

Survey history and exploration status of amber resources in the Lublin region

Kolczyki dawniej i dziś...| Earrings in the past and today...

Żywice kopalne Europy | The fossil resins of Europe

Amber Route

Wywiad z | Interview with Delphine Perrache

ZŁOŻA I GEOLOGIA | DEPOSITS AND GEOLOGY

WYSTAWY | EXHIBITIONS

Bursztyn na Tygodniu Mody | Amber on Fashion Week

ZŁOŻA I GEOLOGIA | DEPOSITS AND GEOLOGY Bursztyn w Teksasie | Amber in Texas

Olena Belichenko

Virginija Mizgiriene & Kazimieras Mizgiris

MTG SA

Bursztynnik Roku 2021 | Amber personality of the 2021

BURSZTYNOWE KOLEKCJE | AMBER COLLECTIONS

Aleksandra Harasiuk Amberif Design Award 2022

12 14

MSB | IAA NEWS

Robert Bartkowski

130

FIRMY REKOMENDOWANE MSB | IAA RECOMMENDED COMPANIES

131

WŁADZE MSB |IAA MANAGMENT BOARD

132

AUTORZY | AUTHORS

ARCHEOLOGIA | ARCHEOLOGY Otwarcie pawilonu Państwowego Instytutu Archeologicznego w Atenach Polish Archaeological Institute at Athen opens

Janusz Czebreszuk ARCHEOLOGIA | ARCHEOLOGY Rekonstrukcje ozdób bursztynowych Reconstruction of amber ornaments

Eryk Popkiewicz LUDZIE BURSZTYNU | AMBER PERSONALITIES 30-lecie STFZ |30 years of STFZ wywiad z Marcinem Tymińskim | interview with Marcin Tymiński Anna Sado

The Amber Magazine 46 | 2022

WYDARZENIA | NEWS

MSB IAA NEWS Aleksandra Harasiuk

Inicjatywy MSB

IAA initiatives

MSB na rzecz WOŚP 2021

IAA for the 2021 Great Orchestra of Christmas Charity

Już w grudniu 2020 r. rozpoczęliśmy zbiórkę bursztynowych przedmiotów od członków MSB, w celu udostępnienia ich na platformie licytacyjnej Wielkiego Finału Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. W ofercie znalazły się: „bursztynowy weekend” zorganizowany przez MSB, 20 bursztynowych serduszek-zawieszek od firmy Amber Apple, zawieszka z sercem z bursztynu od firmy S&A, kolczyki od artysty Marcina Bogusława, zestawy biżuterii od CHILLI Jewellery i firmy Berkwit, naszyjnik od firmy GIN Atelier, zestawy kosmetyków z bursztynem od firmy Amber Dust. Całości dopełniły broszki, własnoręcznie wykonane i podarowane przez młodzież z Ochotniczych Hufców Pracy. Łącznie uzbieraliśmy 8363,89 zł i ta kwota w całości została przekazana fundacji WOŚP.

It was back in December 2020 that we began collecting amber items from IAA members to make them available for the online auctions of the Great Orchestra of Christmas Charity’s Grand Finale. Our offering included: an amber weekend hosted by the IAA, 20 amber heart pendants from Amber Apple, an amber heart pendant from S&A, earrings from artist Marcin Bogusław, jewellery sets from CHILLI Jewellery and Berkwit, a necklace from GIN Atelier and amber cosmetics sets from Amber Dust. To top it all, there were brooches, hand-made and donated by young people from the OHP Voluntary Labour Corps. In total, we collected PLN 8,363.89 and the amount was transferred in its entirety to the Great Orchestra of Christmas Charity Foundation.

Certyfikacja latarni z bursztynu z Helu czerwiec 2021 – Rekord Guinnessa grudzień 2021

Certification of the amber Hel Lighthouse, June 2021; Guinness World Record, December 2021

Pan Tomasz Ołdziejewski, członek Stowarzyszenia, postanowił po raz kolejny pobić rekord Guinnessa. Pierwszy raz otrzymał tytuł za „największą rzeźbę z bursztynu” w 2020 r. Titanic z bursztynu ma długość 153,2 cm, szerokość 15,4 cm i wysokość 36,7 cm. Jest to największa rzeźba z bursztynu na świecie. Bursztyn użyty do tworzenia Titanica był badany i certyfikowany w laboratorium MSB. W kwietniu 2021 r. zrodził się pomysł zbudowania repliki latarni morskiej w Helu, ale w całości z bursztynu. Z pomysłem wystąpił burmistrz miasta Helu. Do końca czerwca z 50 kg surowca bursztynowego wykonana została latarnia ważąca około 13,5 kg, wysoka na 211 cm. I tym razem rzeczoznawcy MSB przebadali bursztyn i wydano certyfikat. Prezentacja rzeźby, poprzez uroczyste ustawienie jej na miejskim skwerze przy Urzędzie Miasta, miała miejsce 29 czerwca 2021 roku w trakcie Święta Miasta Helu 2021. Latarnia została wystawiona w specjalnie oszklonej

Tomasz Ołdziejewski, a member of our Association, decided to break a Guinness World Record once again. He first received the title for the Largest amber sculpture in 2020. Made of amber, The Titanic is 153.2 cm long, 15.4 cm wide and 36.7 cm tall. At the time it was the largest amber sculpture in the world. The amber used to make The Titanic was tested and certified at the IAA Laboratory. In April 2021, an idea emerged to build a replica of the Hel Lighthouse, situated at the tip of the Hel Peninsula, to be made entirely of amber. The idea came from the Mayor of Hel. By the end of June, the lighthouse, weighing about 13.5 kg and 211 cm tall, was made out of 50 kg of raw amber. This time as well, the IAA experts examined and certified the amber. The sculpture was first presented by being ceremonially placed in the square next to the Hel Town Hall on 29 June 2021 during the 2021 Town Festival. The lighthouse was put on display in a dedicated glazed casing to protect the amber from excessive sunlight. Visitors and locals alike feasted their eyes on the beautiful

Bursztynisko 46 | 2022

WYDARZENIA | NEWS obudowie, która ma chronić bursztyn przed nadmiernym nasłonecznieniem. Turyści i mieszkańcy mogli nacieszyć oczy przepiękną repliką helskiej latarni, która została wykonana przy użyciu tylko i wyłącznie bursztynu z wód Morza Bałtyckiego. Rekord na największą rzeźbę z bursztynu obecnie należy do Miasta Hel oraz Tomasza Ołdziejewskiego, co 25 listopada 2021 r. ostatecznie potwierdziło biuro rekordów Guinnessa.

Promocja bursztynu przez MSB - udostępnienie biżuterii z bursztynu do filmu „Miłość na pierwszą stronę” – premiera wakacje 2022 Projekty ubrań oraz wyjątkowe dodatki takie jak buty czy torebki z filmu „Seks w wielkim mieście” wywołały dyskusję, czy to jeszcze film, czy sfabularyzowany wybieg mody, gdzie nieważny był scenariusz czy zdjęcia, ale to, co miały lub będą miały na sobie główne bohaterki. Serial ten wykreował marki modowe i projektantów, stylistów oraz kostiumografów. Choć na planach filmowych wysokobudżetowych produkcji zmienia się dziś wiele, w filmach i serialach kręconych w Polsce więcej uwagi przykładało się jednak do nazwisk twórców niż do tego, co było dekoracją na planie i ubraniem postaci. Pojawia się jednak coraz więcej produkcji z dbałością o detale – dekoracji wnętrz, architektury, produktów i o kostiumy bohaterów. Postać Natalii Boskiej w serialu „Rodzinka.pl” czy bohaterki „Prawa Agaty” fascynowały polskie media tym, jak są wystylizowane. Za sukcesem ww. kostiumów stoi znana stylistka i kostiumograf Anna „Pralinka” Męczyńska, która w maju rozpoczęła współpracę na planie filmu „Miłość na pierwszą stronę”. Postanowiono, że postać bohaterki, która piastuje najwyższy urząd w państwie, będzie nosiła biżuterię tylko i wyłącznie z bursztynu. Tym samym MSB zaangażowało się w poszukiwanie określonej przez kostiumograf biżuterii. Do produkcji zostały wybrane projekty takich projektantów jak Danuta Burczik-Kruczkowska, Ireneusz Glaza, Wojciech Kalandyk z Art7 czy korale z dużych kul z prywatnych kolekcji członków Stowarzyszenia. Film „Miłość na pierwszą stronę” w kinach już jesienią, a w napisach końcowych na pewno znajdziecie logo Stowarzyszenia jako partnera produkcji.

replica of the Hel Lighthouse, which was made using only amber from the waters of the Baltic Sea. The current world record for the largest amber sculpture is held by the Town of Hel and Tomasz Ołdziejewski, as was ultimately confirmed by the Guinness World Records office on 25 November 2021.

Amber promotion by the IAA: Amber jewellery for Love on the Front Page, a movie to be released in autumn 2022 Sex and the City fashion designs and unique accessories, such as shoes and handbags, stirred a discussion about whether it was still a movie or a fictionalised fashion runway where it was not the script or photography that mattered but what the main characters wore or would wear. The series made fashion brands and designers, stylists and costume designers. Although these days a lot is changing on the sets of high-budget film productions, in films and TV series shot in Poland more attention used to be paid to the names of the filmmakers rather than to what decorated the set or clothed the characters. But there are more and more productions with attention to detail, such as interior design, architecture, products and character costumes. The character of Natalia Boska in the Rodzinka.pl TV series or the heroines of True Law have fascinated the Polish media with their look. The success of these costumes is due to the celebrated stylist and costume designer Anna ‘Pralinka’ Męczyńska, who started working on the set of Love on the Front Page in May. A decision was made for the leading lady, whose character holds the highest office in the country, to wear only amber jewellery. This is how the IAA became involved in looking for the jewellery specified by the costume designer. Designs by Danuta BurczikKruczkowska, Ireneusz Glaza, Wojciech Kalandyk of Art7 and stringed beads made of large amber spheres from the private collections of the Association’s members were chosen for the production. Love on the Front Page is due to be released in cinemas in autumn 2022, with the closing credits definitely featuring the logo of the IAA as a production partner.

Reprezentacja MSB na targach Polboat Yachting Festival – lipiec 2021

PHOTO: ©POLBOAT 2021

W czasie pandemii szczególnie, ale i w swobodnych warunkach do organizacji spotkań i wydarzeń, współpraca okazuje się być jedną z ważniejszych zasad. Tym bardziej z wielkim optymizmem nawiązuje się nowe relacje z nowymi partnerami w czasie ograniczeń spowodowanych wirusem. W dniach 15-18 lipca 2021 r. Międzynarodowe Stowarzyszenie Bursztynników stworzyło stoisko pełne bursztynowych inspiracji dla przedstawicieli branży jachtowej oraz klientów. W imieniu członków Stowarzyszenia zaprezentowaliśmy pomysły na dekorację jachtów przy wykorzystaniu bursztynu, najnowsze projekty biżuterii, ale także przygotowaliśmy bursztynowe prezenty na galę 15-lecia Polskiej Izby Przemysłu Jachtowego i Sportów Wodnych. Jednym z istotnych akcentów było zaprojektowanie i przygotowanie pinów z logo Izby z bursztynem, które otrzymał każdy z członków Izby POLBOAT https://yachtingfestival.pl The Amber Magazine 46 | 2022

Kongres Eksportu w Lublinie, 2021 | Export Congress in Lublin PHOTO: ©KEENYS STUDIO

HISTORIA | HISTORY

Na zaproszenie organizatorów Kongresu Eksportu przygotowaliśmy stoisko wystawiennicze jak i przygotowani byliśmy do rozmów na temat współpracy z eksporterami zrzeszonymi w Stowarzyszeniu Eksporterów. Na Kongresie była okazja na spotkania z przedsiębiorcami i przedstawicielami dyplomacji m.in. ambasadorem Polski w Kuwejcie i Królestwie Bahrajnu, czy ambasadorami Argentyny i Angoli w RP. Jeden z członków Stowarzyszenia – Ireneusz Glaza z firmy CHILLI Jewellery – odebrał od organizatorów kongresu wyróżnienie „zasłużony dla eksportu RP”. Przedstawiciele biura MSB rozmawiali również o wspólnym projekcie pomiędzy regionami pomorskim a lubelskim w zakresie promocji bursztynu. Powodem do rozwoju takiego projektu są sukcesy kopalni bursztynu, które 4 grudnia 2021 r. po raz pierwszy zorganizowały bursztynową „Barbórkę” w Lublinie.

Udział przedstawiciela zarządu MSB w Barbórce 2021 w Lublinie Międzynarodowe Stowarzyszenie Bursztynników zostało zaproszone na Bal Barbórkowy Bursztynu i Glaukonitu do Lublina. Serdecznie dziękujemy prezesowi kopalni Stellarium – Henrykowi Ciosmakowi – również członkowi MSB – za zaproszenie. Nagrodę w podziękowaniu za współpracę odebrał członek Zarządu MSB – Lech J. Zdrojewski.

IAA Representation at the POLBOAT Yachting Festival, July 2021 Especially during a pandemic, but also in an environment where meetings and events can be held freely, collaboration turns out to be one of the most important principles. This is why it is so optimistic to establish new relationships with new partners in a period of restrictions caused by the coronavirus. On 15–18 July 2021, the International Amber Association set up a stand filled with amber inspirations for the yachting industry and its customers. On behalf of the IAA members, we presented ideas on how to decorate yachts with amber and showcased the latest jewellery designs; we also prepared amber gifts for the 15th anniversary gala evening of the POLBOAT Polish Chamber of Marine Industry and Water Sports. One of our important contributions was to design and make amber pins with the Chamber’s logo, which were gifted to each member of the POLBOAT Chamber. https://yachtingfestival.pl

Participation in the Export Congress in Lublin, October 2021 At the invitation of the Export Congress organisers, we set up an exhibition stand to talk about collaboration with exporters brought together by the Polish Exporter Association. The Congress provided an opportunity to meet with both entrepreneurs and diplomats, including the Polish Ambassador to the State of Kuwait and the Kingdom of Bahrain, and the Ambassadors of Argentina and Angola to Poland. One of the IAA members, Ireneusz Glaza of CHILLI Jewellery, received a distinction for his contribution to Polish export from the Congress organisers. Representatives of the IAA Office also discussed a joint project between the regions of Pomorskie and Lubelskie in the area of amber promotion. The reason for such a project is the successes of the amber mine which, on 4 December 2021, held the first Miners Day festivities in Lublin on St Barbara’s Day.

IAA Board’s representative at Miners Day festivities in Lublin The International Amber Association was invited to the Miners Day Amber and Glauconite Ball in Lublin on 4 December 2021. We would like to thank Stellarium Mine CEO Henryk Ciosmak, also an IAA member, for the invitation. IAA Board member Lech J. Zdrojewski received a Thank You Award for collaboration. 06

Bursztynisko 46 | 2022

Barbórka 2021 w Lublinie| Miners Day festivities in Lublin PHOTO: ©Lech J. Zdrojewski

Udział w Kongresie Eksportu w Lublinie październik 2021 – nominacja członka MSB do wyróżnienia „zasłużony dla eksportu RP” – Ireneusz Glaza CHILLI Jewellery, nawiązanie współpracy z ambasadorem Polski w Kuwejcie i Bahrajnie (wspólna promocja w 2022) + zagłębie górnicze bursztynu w Lublinie

April 8–11, 2022 Get your : w o n t e k c i t / m o c . a t n e inhorg ts ticke

19 LAT NAGRODY GŁÓWNEJ PREZYDENTA GDAŃSKA 19 years of the Grand Prize sponsored by the Mayor of Gdańsk

2. 1.

1. Emmie Carrau Bueno z Włoch, The Grand Prize 2022 2. Nina Salerno z Włoch, The Grand Prize 2021 3. Marcin Tymiński z Polski, The Grand Prize 2020

W tegorocznej edycja konkursu Amberif Design Award wzięło udział 160 projektantów z 32 krajów. Międzynarodowe jury przyznało nagrodę główną Prezydenta Miasta Gdańska w wysokości 10 000 złotych Emmie Carrau Bueno z Włoch za naszyjnik „Bursztynowe krople”.

Bursztynisko 46 | 2022

This year’s edition of Amberif Design Award was recordbreaking: 160 designers from 32 countries took part in it. The international jury awarded the main prize of the Mayor of Gdańsk in the amount of PLN 10,000 to Emma Carrau Bueno from Italy for the work Amber Drops Pattern Necklace.

MTG S.A WERDYKT Jury 26. Międzynarodowego Konkursu na Projekt Biżuterii z Bursztynem AMBERIF DESIGN AWARD 2022 wydany dnia 21.02.2022 r. podczas posiedzenia Jury w formie online

The VERDICT of the Jury of AMBERIF DESIGN AWARD 2022, the 26th International Competition for the Design of Jewellery with Amber issued on 21 February 2022 in Gdańsk

Jury w składzie:

The Jury:

● ● ● ● ●

Monika Brugger, Francja Anders Ljungberg, Szwecja Yutaka Minegishi, Japonia Katarzyna Rzehak, Polska Theo Smeets, Holandia

Na posiedzeniu, które odbyło się w dniu 21 lutego 2022 w formule online jury poddało ocenie 202 prace nadesłane przez 160 artystów reprezentujących 32 kraje (Iran, Polska, Łotwa, Belgia, Niemcy, Rosja, Argentyna, Finlandia, Litwa, Japonia, Włochy, Węgry, Szwecja, Korea Północna, Hiszpania, Słowacja, Holandia, Czechy, Francja, Wielka Brytania, Meksyk, Turcja, Portugalia, Chiny, Austria, Australia, Estonia, Kanada, Ukraina, Tajwan, Rumunia, Izrael). Konkurs odbywał się pod hasłem: Bursztyn jako nagroda! Jury przyznało następujące nagrody: NAGRODA GŁÓWNA Ufundowana przez Prezydenta Miasta Gdańska - 10.000 zł: Emma Carrau Bueno, Włochy / 141168 - Amber Drops Pattern Necklace – Naszyjnik Bursztynowe krople Naszyjnik „Bursztynowe krople” zafascynował nas wszystkich od pierwszego wejrzenia. Praca ta ukazuje, jak biżuteria potrafi zmieniać swoje oblicze i charakter w zależności od tego, jak ją trzymasz, z jakiej okazji, czy w jakim świetle ją nosisz. Dwa światy, tkanina i biżuteria, przecinają się by stworzyć obiekt, który kropla po kropli tworzy niespodziewaną płynność.

Monika Brugger, France Anders Ljungberg, Sweden Yutaka Minegishi, Japan Katarzyna Rzehak, Poland Theo Smeets, Netherlands

At an online session on 21 February 2022, the Jury assessed 202 entries submitted in the Competition with the topic Amber as a Reward! by 160 artists from 32 countries: Iran, Poland, Latvia, Belgium, Germany, Russian Federation, Argentina, Finland, Lithuania, Japan, Italy, Hungary, Sweden, South Korea, Spain, Slovakia, Netherlands, Czech Republic, France, Great Britain, Mexico, Turkey, Portugal, China, Austria, Australia, Estonia, Canada, Ukraine, Taiwan, Romania, Israel. The Jury awarded the following prizes: GRAND PRIZE sponsored by the Mayor of the City of Gdańsk, PLN 10,000: Emma Carrau Bueno, Italy / 141168 - Amber Drops Pattern Necklace “Amber Drops Pattern Necklace” fascinated all of us at first sight. It shows how a piece of jewellery can change its face and character depending on how you hold it, wear on what occasion or under what kind of light. Two worlds intersect, fabric and jewellery, to form a piece that builds an unexpected fluidity drop by drop. By linking two opposing materials, one ancient, the other contemporary that can be ecologically The Amber Magazine 46 | 2022

KONKURSY | CONTESTS Łącząc dwa przeciwstawne materiały, jeden pradawny, drugi współczesny i możliwy do zakwestionowania pod względem ekologicznym, otwiera pole do stawiania współczesnych pytań o to, jak postrzegamy nasze środowisko i jak w nim żyjemy. Krople tworzą się wokół nici, jak rosa o wczesnym letnim poranku. Tworzy to strukturę efemerycznego piękna w dialogu z koncepcją czasu zawartą w bursztynie. Metoda połączenia pudru bursztynowego z żywicą przypomina nam też o tym, czym bursztyn kiedyś był, mianowicie żywicą. Obiekt łączy matematyczny rygor i powtarzalność modułów z emocjonalnością i ciepłem bursztynu. Przyjemność płynąca z noszenia go, przyjemność powrotu do pierwotnych wartości materiału jest niczym nagroda. Występuje tu silny wyróżnik dotykowy, który można odczuć nawet patrząc na jego rendering. Łatwo sobie wyobrazić emocjonalny aspekt noszenia takiej biżuterii z kroplami spływającymi po piersi. Jest to niezwykle zmysłowy obiekt, który jest nagrodą zarówno dla ciała, jak i dla oka widza.

challenged, the piece opens up contemporary questions about how we live out and perceive our environment. The drops form themselves around the thread like dew in the early summer morning. This creates a structure of ephemeral beauty in dialogue with the concept of time in amber. The method of mixing amber powder with resin also reminds us of what amber once was, namely resin. The object combines the mathematical rigor and repeatability of the modules with the emotionality and warmth of amber. The pleasure of wearing it, the pleasure of returning to the original values of the material is like a reward. There is a strong tactile quality coming through even the pictures of this work. You can easily imagine the emotional aspect of wearing a piece like this with drops dripping down on your chest. A highly sensuous jewel which rewards the body as well as the eye of the beholder. Amber Prize: 1 kg of amber sponsored by the International Amber Association + an exhibition at the IAA Gallery Alberto Dávila, Mexico / 202391 – Still Here

Nagroda bursztynowa: Ufundowana przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Bursztynników - 1 kg bursztynu + wystawa prac nagrodzonego artysty w galerii MSB

The ultimate delicate and sensitive way to use amber is shown by “Still Here.” It might concern some political issue but its poetic expression covers all. It is a most unexpected and happy marriage of two materials. Still, the visual simplicity of this piece really puts focus upon amber as a material. Resin, as a liquid becoming frozen in time to form amber makes us aware of time. This piece shows in a most poetic way, the short moment of when liquid appears on a net, just before it disappears. At first, we envision a bracelet like a fence, a barricade, forming an enclosure around the arm. Like an image, a metaphor of our contemporary world. Adorned by almost invisible pieces of amber, as a call to look closer, perhaps the beauty of the world will thus overcome the brutality and oppression of the fence mesh. There is a poetic use of amber here, a liquid, reminiscent of morning dew or tears. A very current yet timeless work!

Szczyt delikatności i czułości wykorzystania bursztynu ukazuje praca pod tytułem „Wciąż tu”. Być może dotyczy jakiegoś tematu politycznego, lecz jej poetycki wyraz przykrywa wszystko. Jest to bardzo niespodziewany i szczęśliwy mariaż dwóch materiałów. Jednak wizualna prostota obiektu prawdziwie skupia się na bursztynie jako materiale. Od żywicy, która jako płyn jest zatrzymana w czasie by przeistoczyć się w bursztyn uświadamia nam pojęcie czasu. Praca ta w niezwykle poetycki sposób ukazuje krótką chwilę, gdy ciecz ukazuje się na siatce, tuż zanim zniknie. Początkowo wyobrażamy sobie bransoletkę jako siatkę, płot, barykadę tworzącą wokół ramienia ogrodzone miejsce niczym obraz, metafora naszego współczesnego świata. Udekorowane niemal niewidzialnymi bursztynami, jest to jakby zaproszenie do przyjrzenia się bliżej. Być może w ten sposób piękno świata przezwycięży brutalność i ucisk siatki ogrodzeniowej. Jest tu poetyckie wykorzystanie bursztynu przypominającego łzy czy poranną rosę. Bardzo aktualna a jednocześnie ponadczasowa praca! 10

Bursztynisko 46 | 2022

PHOTO: © MTG SA. Tadeusz Jaśkowiak- Medal

Alberto Dávila, Meksyk / 202391 – Still Here – Wciąż tu

KONKURSY | CONTESTS Nagroda srebrna:

Silver Prize:

Ufundowana przez Międzynarodowe Targi Gdańskie SA - 1 kg srebra

Sponsored by the Gdańsk International Fair Co - 1 kg of silver

Tadeusz Jaśkowiak, Polska / 621013 - Medal Niezwykły punkowy obiekt. „Medal” sprawia, że zastanawiamy się, co dziś może oznaczać współczesna biżuteria. Zbuntowany, szorstki i cyniczny, lecz też dowcipny i arogancki. Przykład par excellence ulepszenia materiału poprzez stworzenie silnego obrazu. Jest to obiekt, który podkreśla metodologię i ikonografię biżuterii. Zastosowanie papieru ściernego jako wstążki do medalu unaocznia pracę włożoną w stworzenie obiektu, co wiąże się z koncepcją biżuterii jako nagrody. Noszony w kieszeni, medalion staje się niby niewielkim talizmanem noszącym ze sobą biografię bursztynu. Oczywiste, lecz złożone. Obiekt pełen sprzeczności, miękki i szorstki, jasny i ciemny. Praca, która związana jest tyle z produkcją, co z kwestionowaniem przenośności honorów. Obraz, który jest zgodny z medalami, które widzieliśmy na igrzyskach olimpijskich, lecz który również honoruje krew, pot i łzy włożone w zdobycie nagrody. Konceptualny medal, który nie jest medalem, a bardziej dyskusją nad tradycyjną formułą nagrody. Wykorzystanie bursztynu jako najwyższej wartości koresponduje z tematem konkursu – „Bursztyn jako nagroda”. Artyście udało się dowartościować oba materiały tworząc z nich silny obraz, który ma ani mniej, ani więcej niż absolutnie potrzeba: niezwykle oszczędna praca! Jury postanowiło przyznać wyróżnienie: Inna Monastyrna, Izrael/ 941910 - Amber City – Bursztynowe miasto „Bursztynowe miasto” przekonało jury intrygującym połączeniem materiałów: kawałek zardzewiałego łańcucha z różnymi kamieniami i bursztynem razem u góry. Jury uznało to za dobry przykład współczesnego pierścionka koktajlowego, który wygląda idealnie w witrynie i niewątpliwie też na palcu. Niezwykle estetyczny, świeży i oryginalny obiekt, który posiada „efekt dopalacza” – nie da się przestać o nim myśleć! Oświadczenie Kuratorki - Barbary Schmidt Pomimo wszystkich trudności związanych z pandemią, organizatorzy Targów Amberif bardzo dzielnie kontynuowali swój prestiżowy konkurs i znów zaprosili projektantów biżuterii do zainspirowania się bursztynem. 160 projektantów z 32 krajów skorzystało z tej szansy. Tematem w roku 2022 był „Bursztyn jako nagroda!” Posiada on wiele warstw: twórcy, których wynagradzają fantastyczne właściwości bursztynu, gdy projektują i wykonują biżuterię; noszący wynagradzają siebie wybierając bursztyn jako symbol ciepła, miękkości i długiej tradycji; widzów zaś fascynuje połączenie biżuterii i osoby, która ją nosi. Takie były kryteria dla jury. Najpierw międzynarodowe jury, którego członkowie reprezentowali różne środowiska i kraje, wybrało ulubione prace. Kandydaci ci tworzyli pulę prac, o których dyskutowano i jury następnie dokonało kolejnego odsiewu. Podczas tej dyskusji członkowie jury zdecydowali o krótkiej liście 16 wyróżniających się projektów, które zostaną zaprezentowane w katalogu. Szybko padła jednomyślna zgoda co do trzech nagrodzonych prac, a szczęśliwi zwycięzcy otrzymają nagrody w marcu na Targach Amberif w roku 2022.

Tadeusz Jaśkowiak, Poland / 621013 - Medal A very unique and punk piece. “Medal” makes us think what contemporary jewellery can mean today. It is rebellious, rough and cynical but also humorous and arrogant. An example par excellence of upgrading material by a creating a powerful image. This is a piece that highlights the methodology and iconography of jewellery. By using the sandpaper as a band for the medallion, the labour that went into the making of the piece is made visible and is connected to the concept of jewellery as reward. Worn, the medallion becomes perhaps a small moon in your pocket carrying with it the biography of amber. Obvious and yet complex. A piece full of contradiction, soft and rough, bright and dark. A contribution that binds us as much to manufacturing as it questions the portability of honours. An image that is in concurrence with the medals we saw at the Olympics, yet also honouring the blood, sweat and tears before an award can be won. A conceptual medal which is not a medal, more a discussion around the traditional formula of the prize. The use of amber in the highest value position perfectly corresponds to the title of the “Amber as a Reward” competition. The artist has been able to lift the single two materials to an powerful image that has nothing less or more than absolutely needed: a highly efficient work! The Jury decided to award the following honorary mention: Inna Monastyrna, Israel / 941910 - Amber City “Amber City“ convinced the jury as it presents an intriguing combination of materials: a piece of rusty chain with a variety of stones and amber together on top. We rated this a good example of a contemporary cocktail ring which looks perfect in the show case but doubtless also on a finger. An extremely aesthetic, fresh, and original object, that has this “afterburner effect“: you can’t get it off your mind! Curator`s Statement- Barbara Schmidt In spite all the difficulties around the pandemic times the Amberif Fair organisation very bravely carried on with their prestigious competition and invited jewellery designers to get inspired by amber again. 160 designers from 32 countries took their chance. The topic of the year 2022 Amber as a Reward - addresses various layers: the makers who are rewarded by the fantastic characteristics of Amber when designing and making the piece; the wearers reward themselves by choosing amber as a symbol of warmth, softness and long tradition; the spectators will be fascinated when seeing the entity of piece and wearer. These were the criteria for the jury session. First, the international jury from various backgrounds and countries took a selection of their favourites. These candidates formed a pool which was discussed and filtered again. In this discussion, the jury members agreed to a shortlist of 16 outstanding designs which will be presented in the catalogue. The unanimous agreement about the three prizes was achieved soon and the happy winners will be celebrated during the Amberif Fair in March 2022. The Amber Magazine 46 | 2022

KLASYFIKACJA BURSZTYNU | AMBER CLASSIFICATION

Bursztyn bałtycki (sukcynit) naturalny

Natural Baltic amber (Natural Succinite)

Bursztyn bałtycki (sukcynit) modyfikowany

Treated Baltic amber (Treated Succinite)

kamień poddany jedynie obróbce przez: cięcie, szlifowanie, polerowanie, wiercenie, toczenie.

kamień, którego wygląd, tekstura i lub trwałość został zmieniony w wyniku ingerencji człowieka w tym np.: obróbka termiczna, obróbka termiczna i ciśnieniowa, barwienie z zastosowaniem barwników lub innych metod zmieniających barwę, poddanie kontrolowanemu, całkowicie lub częściowo, działaniu jakiegokolwiek czynnika fizycznego, wypełnianie ubytków i pęknięć oraz bursztyn bałtycki kształtowany.

Bursztyn bałtycki (sukcynit) rekonstruowany (prasowany)

kamień otrzymany z wielu kawałków bursztynu bałtyckiego sprasowanego pod wpływem podwyższonej temperatury i wysokiego ciśnienia bez dodatkowych składników.

Bursztyn bałtycki (sukcynit) łączony (dublet, tryplet)

kamień składający się z dwu lub więcej części naturalnego, modyfikowanego lub rekonstruowanego bursztynu bałtyckiego połączonych z użyciem jak najmniejszej ilości spoiwa koniecznego do złączenia fragmentów.

The Terminology and Definitions of Baltic Amber (Succinite) Gemstones by IAA

Bursztynisko 46 | 2022

a gemstone that was only cut, grinded, polished, drilled or turned.

a gemstone whose appearance, texture and durability were changed by human interference, e.g.: thermal treatment, thermal and high-pressure treatment, dyeing using dyes or other colour changing methods, controlled exposure entirely or partly to any physical factor, filling cavities and cracks, shaped Baltic amber.

Pressed Baltic amber (Pressed Succinite)

a gemstone made of many pieces of Baltic amber pressed in high temperature and under high pressure without additional components.

Bonded Baltic amber (Bonded Succinite) (doublet, triplet)

a gemstone consisting of two or more parts of natural, modified or reconstructed Baltic amber bonded together with the use of the smallest possible amount of a binding agent necessary to join the pieces.

©MSB | IAA

Nazewnictwo i określenia kamieni jubilerskich z bursztynu bałtyckiego (sukcynitu) MSB

IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY Certificate No. 00000_02022022

Object

Lump

Transparency

Opaque

Colour

White/Orange 16.31 g

IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY Total mass

Conclusion | Comment(s): Baltic amber (succinite) Natural

IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY Jan Nowak IAA Amber Appraiser

IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY Gdańsk, Poland 02.02.2022

IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY

IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY Warzywnicza 1, 80-838, Gdańsk, Poland (+48) 58 580 00 22 IAA AMBER LABORATORY IAA AMBER LABORATORY www.amber.org.pl

@InternationalAmberAssociation

@amber.org.pl

office@amber.org.pl

Zdj. | Photo: archiwum E. Belichenko | Archive of E.Belichenko

LUDZIE BURSZTYNU | AMBER PERSONALITIES

Dr Olena Belichenko

Bursztynniczką Roku 2021 is the Amber Personality of the Year 2021 Małgorzata Kucharska & Ewa Wagner- Wysiecka

Bursztynniczką Roku 2021 została decyzją Kapituły składającej się ze wszystkich Bursztynników lat poprzednich Pani dr Olena Belichenko za wybitne osiągnięcia w wieloletnich badaniach bursztynu oraz działaniach wpływających na uporządkowanie rynku surowca bursztynowego. By the decision of the Award Committee comprised of all the Amber Personalities from previous years, Dr Olena Belichenko became The Amber Personality of the Year 2021. The honour acknowledges her outstanding achievements in the many years of amber research which has contributed to the systematising of the raw amber market. 14

Bursztynisko 46 | 2022

LUDZIE BURSZTYNU | AMBER PERSONALITIES

Olena Belichenko jest doktorem nauk geologicznych. Od roku 2005 r. jest kierownikiem działu ekspertyz kamieni szlachetnych Państwowego Centrum Gemologicznego Ukrainy przy Ministerstwie Finansów Ukrainy.

Olena Belichenko has a PhD in geological sciences. Since 2005, she has been the head of the Precious Stones Examination Department of the State Gemmological Centre of Ukraine at Ukraine’s Ministry of Finance.

Jest długoletnim rzeczoznawcą bursztynu Międzynarodowego Stowarzyszenia Bursztynników. Od 2010 roku jest stałym członkiem Komisji eksperckiej do spraw bursztynu na Targach Amberif i Ambermart. Efektem uznania dla Jej pracy na rzecz promocji bursztynu bałtyckiego jest przyznanie w 2013 roku medalu Prezydenta Miasta Gdańska. Wykształcenie i wieloletnie doświadczenie powodują, że jest cenionym ekspertem, którego opinie wykorzystują na swoje potrzeby m.in. ukraińskie służby celne. Jest autorką ponad 40 prac naukowych poświęconych różnym zagadnieniom związanym z badaniami bursztynu.

She is a long-time amber appraiser of the International Amber Association. Since 2010, she has been a member of the Amber Expert Commission at the Amberif and Ambermart trade fairs. In recognition of her work to promote Baltic amber, she was awarded the Mayor of Gdańsk Medal in 2013. Her background and many years of experience make her a valued expert, including for the Ukrainian Customs Service. She is the author of more than 40 scientific papers dedicated to various aspects of amber research.

Opracowała program i prowadzi kursy „Certyfikacja i ekspertyza kamieni szlachetnych pochodzenia organicznego. Bursztyn”. Była członkinią komitetów organizacyjnych międzynarodowych konferencji naukowopraktycznych oraz szeregu spotkań w wymiarze okrągłego stołu na temat wydobycia i wykorzystania bursztynu na Ukrainie. Dr Belichenko kierowała pracami nad powstawaniem dokumentu normalizującego surowiec bursztynowy na Ukrainie - Państwowej Normy 11 Surowce bursztynu. Ogólne warunki techniczne. Przepisy te weszły w życie na Ukrainie w lipcu 2020 roku. Jest również autorką przepisów oraz wskazówek metodologicznych do eksperckiej oceny bursztynu. Badanie jakości surowca bursztynowego i możliwość wiarygodnej jego oceny jest jednym z najistotniejszych aspektów, także ekonomicznych, międzynarodowej branży bursztynniczej. Dorobek naukowy dr Oleny Belichenko jest wybitnym wkładem istotnym dla całej społeczności związanej z bursztynem.

Olena Belichenko has developed and conducts the course on the Certification and Appraisal of Precious Stones of Organic Origin. Amber. She was a member of the organising committees of international scientific and practical conferences and several roundtable meetings on the extraction and use of amber in Ukraine. Dr Belichenko led the work on the development of a document to standardise raw amber production in Ukraine: State Standard 11 on Raw Amber. General Technical Conditions. These regulations entered into force in Ukraine in July 2020. She has also authored a number of rules and methodological guidelines for the expert evaluation of amber. Testing the quality of raw amber and being able to reliably appraise it are some of the most important aspects of the international amber industry, including from the economic point of view. The scientific accomplishments of Dr Olena Belichenko are an outstanding contribution significant for the entire amber community. The Amber Magazine 46 | 2022

WYSTAWY | EXHIBITIONS

ROUTE Yuchen Tseng

Małgorzata Siudak Jednym z głównych celów działalności Międzynarodowego Stowarzyszenia Bursztynników jest promocja bursztynowego designu. Cel ten realizujemy poprzez organizację wystaw w Galerii MSB. Naszą przestrzeń wystawienniczą udostępniamy zarówno artystom będącym członkami MSB, jak i twórcom niezależnym wykorzystującym bursztyn w swoich pracach. W ramach działań statutowych MSB współpracuje z organizacjami oraz instytucjami kultury z całego świata. MSB od 3 lat jest partnerem targów biżuterii JOYA Barcelona Art. Jewellery & Objects. W ramach współpracy MSB spośród studentów szkół artystycznych z całego świata wybiera laureata Nagrody Bursztynowej MSB. Wybrany artysta otrzymuje 1 kg bursztynu oraz możliwość organizacji indywidualnej wystawy w Galerii MSB. W 2020 roku laureatką Bursztynowej Nagrody MSB została Yu Tseng Chen, studentka Państwowego Tajwańskiego Uniwersytetu Sztuki w katedrze Wzornictwa i Rzemiosła. W dniach 17.12.2021- 28.02.2022 w Galerii MSB mieliśmy przyjemność gościć wystawę artystki zatytułowaną Amber Route. Na wystawie zostały zaprezentowane 22 obiekty, brosze i pierścienie, wykonane z bursztynu bałtyckiego, srebra, miedzi, mosiądzu oraz filcu asfaltowego. Tytuł wystawy Amber Route (Bursztynowy Szlak), odnoszący się do historycznej drogi handlowej, powstał jako synteza dwóch głównych myśli przewodnich wystawy. Bursztynu jako centralnego tworzywa nadającego charakter prezentowanym pracom oraz fascynacji artystki symboliką dróg, jako linii tworzących sieci powiązań. Obiekty wykonane w srebrze, składają się z ruchomych elementów, które łączą się ze sobą, a regularne i nieregularne linie oplatają bursztyn. W pracach z wykorzystaniem filcu asfaltowego widoczne są bezpośrednie nawiązania do tytułowej drogi. Dzięki bursztynowej nagrodzie MSB powstała niezwykle ciekawa i poetycka kolekcja młodej artystki, która rozpoczyna swoją przygodę artystyczną z bursztynem. W 2022 w Galerii MSB odbędą się dwie wystawy monograficzne laureatów Bursztynowej Nagrody MSB w konkursie JOYA Barcelona Art. Jewellery & Objects: Misato Takahashi oraz Arnalda Jorda. 16

Bursztynisko 46 | 2022

Under its statutory activities, the IAA works with cultural organisations and institutions from around the world. The IAA has been partnering with the JOYA Barcelona Art. Jewellery & Objects jewellery show for 3 years now. Under our collaboration, the IAA selects the winner of the IAA Amber Award out of students of art schools from around the world. The winner receives 1 kg of amber and an opportunity to hold a monographic exhibition at the IAA Gallery. In 2020, the IAA Amber Award went to Yuchen Tseng, a student at the National Taiwan University of Arts, Department of Crafts and Design. Between 17 December 2021 and 28 February 2022, we had the pleasure to host the artist’s exhibition entitled Amber Route at the IAA Gallery. The exhibition showcased 22 pieces, brooches and rings, made of Baltic amber, silver, copper, brass and asphalt-saturated felt. The exhibition’s title, Amber Route, is a reference to the historic trading route and was created as a synthesis of the two main ideas behind the exhibition: amber, as the central material that gives the showcased pieces their character, and the artist’s fascination with the symbolism of roads as lines that establish a network of links. The pieces made of silver feature mobile components that connect with one another, with regular and irregular lines entwining around the amber. The pieces with asphalt-saturated felt demonstrate direct references to the eponymous route. The IAA Amber Award has allowed a remarkably interesting and poetic collection to be created by a young artist who is starting off on her artistic amber adventure. In 2022, the IAA Gallery will host two monographic exhibitions by the winners of the JOYA Barcelona Art. Jewellery & Objects IAA Amber Award: Misato Takahashi and Arnald Jordà. PHOTO: Yuchen Tseng, Way to South I brosza, bursztyn Bałtycki, srebro, mosiądz, stal nierdzewna | brooch, baltic amber, silver, brass, stainless steel

amber

One of the main objectives of the International Amber Association is to promote amber design. We meet this objective by organising exhibitions at the IAA Gallery. We make our exhibition venue available both to artists who are IAA members and to independent artists who use amber in their work.

Yuchen Tseng, brosza, Point the route I, baltic amber, silver, brass, stainless stell | bursztyn Bałtycki, srebro, miedź, stal nierdzewna. Photo: Anna Yun-Ching Han

The Amber Magazine 46 | 2022

Yuchen Tseng brosza, Way to South III, baltic amber, silver, brass, stainless stell | bursztyn Bałtycki, srebro, miedź, stal nierdzewna. Photo: Anna Yun-Ching Han Arnald

Bursztynisko 46 | 2022

JOYA BARCELONA

art jewellery & object 2021

Maria Jose Vascones

Targi JOYA Barcelona zapraszają: wyobraźcie sobie świat jak z marzeń, w którym artyści prezentują swoje najnowsze kolekcje, inspirowane siłą ALCHEMII oraz procesem tworzenia biżuterii artystycznej z dowolnego materiału.

JOYA Barcelona invites you to imagine a dreamlike world, where artists will show their latest collections, inspired by the power of ALCHEMY, and the process of creating art jewellery from any material.

Trzynasta edycja targów odbyła się w formie wystawy w dwóch reprezentacyjnych lokalizacjach Barcelony. Artyści indywidualni i nagradzani wystawiali się w obiekcie Disseny HUB Barcelona, współdzieląc tę prestiżową przestrzeń z uczestnikami konkursu ENJOIA’T, organizowanego przez stowarzyszenie A-FAD. Natomiast szkoły, galerie i kolektywy wystawiały się w progach Consorcio de Comercio, Artesanía y Moda de Cataluña (CCAM).

The 13th edition has been held simultaneously in two iconic venues of Barcelona as an exhibition. The individual and award-winning artists are exhibiting at the Disseny HUB Barcelona, this prestigious space is also hosting the artists from ENJOIA’T organized by A-FAD. On the other hand, schools, galleries and collectives are exhibiting at Artesanía Catalunya del Consorcio de Comercio y Moda (CCAM) of Generalitat.

Ubiegłorocznemu jury przewodniczyła Lucia Massei, dyrektor florenckiej szkoły biżuterii współczesnej ALCHIMIA, a członkami byli: Saskia Kolff-van Es, historyk i profesor z Holandii specjalizująca się w biżuterii współczesnej, Namkyung Lee, laureatka konkursu JOYA 2020, oraz Paulo Ribeiro, założyciel i dyrektor targów JOYA od 2008 r. Jury wyłoniło zwycięzcę w oparciu o technikę, koncepcję i wykorzystanie materiałów. Laureatką konkursu JOYA została EUNSEOK HAN. Słowami artystki: „Przedmioty jednorazowego użytku, z którymi stykamy się na co dzień, uważane są za nieszlachetne, używa się je tylko raz, a następnie wyrzuca. Pomyślałam, że można wykonać z nich piękną biżuterię. Uważa się je również za jedną z przyczyn zanieczyszczenia środowiska. Moja praca rozpoczęła się od wskrzeszenia przedmiotów jednorazowych, ale dłuższego życia życzę nie tylko tym przedmiotom, lecz również przyrodzie”. 20

Bursztynisko 46 | 2022

This year’s jury was preceded by Lucia Massei, director of the Florentine school of contemporary jewelry ALCHIMIA, Saskia Kolff-van Es, Dutch historian, and professor, specialized in contemporary jewelry, Namkyung Lee, winner of JOYA 2020 and Paulo Ribeiro, founder, and director of JOYA since 2008. The jury selected the winner based on the technique, concept, and use of materials. T h e w i n n e r o f J OYA 2 021 wa s E U N S E O K H A N . In the artist’s words : “The disposables we meet every day are considered as nonprecious materials and are used only once then discarded. I thought we could make beautiful jewelry with them. They are also considered one of the causes of pollution. My work began with reviving disposables, but I wish not only the disposables but also our nature stay alive for a little longer”.

PHOTO: Arnald Jorda, kolekcja The Research. Porcelana, srebro, farba akrylowa. Arnald Jorda, collection The Research. Porcelain, sterling silver, acrylic paint.

KONKURSY | CONTESTS

NAGRODA BURSZTYNOWA MSB: Werdykt jury: ALCHEMIA jest pojęciem o bardzo szerokim wachlarzu znaczeń, dlatego jako temat konkursu umożliwiła uczestnikom stworzenie tak różnorodnych interpretacji. Jednocześnie jurorzy stanęli przed trudnym wyzwaniem oceny tak wielkiej różnorodności zgłoszeń. W efekcie jury postanowiło dokonać podziału puli bursztynu i przyznać dwie nagrody równorzędne. Nagrodę przyznano (w kolejności alfabetycznej nazwisk) studentom reprezentującym uczelnie:

ARNALD JORDÁ – EA Llotja, Barcelona Jurorzy podkreślili subtelność zarówno strony wizualnej, jak i przekazywanego komunikatu widoczne w pracach ARNALDA JORDÁ. Praca nie zmusza do refleksji nad pięknem, lecz do niej zaprasza na wielu poziomach interpretacji. Nawiązując do tradycji Indian północnoamerykańskich, przypomina o poszanowaniu dla natury – w wielu znaczeniach tego słowa.

MISATO TAKAHASHI – Escola Massana, Barcelona Prace MISATO TAKAHASHI, ze szczególnym wskazaniem na wyróżniającą się estetyką formy broszkę zatytułowaną Magic Ram #4 Wand, to zapoczątkowana snem artystki głęboka refleksja nad przyszłością człowieka i natury oraz szczególnego posłannictwa artysty w społeczności ludzkiej, wskazywania magicznej, twórczej ścieżki prowadzącej do doskonałości w czasach trwających obecnie gwałtownych „alchemicznych” transformacji. Jury MSB:

PHOTO: Misato Takahashi, Magic ram #4 wand Brosza, żywica akrylowa, drewno, miedź, lakier, srebro, płatki złota, stal nierdzewna. Brooch, Acrylic resin, drift wood, brass, Japanese lacquer, silver, gold leaf, stainless steel.

Marcin Bogusław – projektant i twórca biżuterii, nauczyciel w POA Nowolipki oraz szkole złotniczej Wytwórnia Antidotum. Ireneusz Glaza – projektant i twórca biżuterii, właściciel firmy CHILLI Jewellery. Giedymin Jabłoński – projektant i twórca biżuterii, wykładowca na Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu (Katedra Wzornictwa Przemysłowego, Pracownia Biżuterii). Anna Sado – dziennikarka, prowadzi portal branżowy www.amber.com.pl. Małgorzata Siudak – historyczka sztuki, kierowniczka Galerii MSB. Anna Sobecka – historyczka sztuki i kuratorka zajmująca się historią europejskiego kolekcjonerstwa oraz wystawami współczesnymi. Prowadziła studia podyplomowe „Design w przestrzeni społecznej”. The Amber Magazine 46 | 2022

KONKURSY | CONTESTS

IAA AMBER AWARD: ALCHEMY is a notion of a very wide spectrum of meanings and therefore as a topic of this year’s competition allowed the participants to create so diverse interpretations. At the same time the jury members had a hard task to cope with judging so wide variety of answers. As a result the jury decided to divide the amber pool and award a joint prize. The prize was awarded joint to (in the alphabetic order of names), the students, representing their schools:

ARNALD JORDÁ - EA Llotja, Barcelona

MISATO TAKAHASHI - Escola Massana, Barcelona

The works of MISATO TAKAHASHI with special emphasising of the brooch “Magic Ram #4 Wand” are an inspired by her dream, deep reflection on the future of humans and nature and as she said herself, the mission of an artist “to pave our future path towards the perfection with their creativity, technique and magic, which I believe this is a part of the artists’ role in the society “, in our times of the rapid “alchemic” transformations.

IAA jury: Marcin Bogusław - jewelery designer and creator, teacher at “Nowolipki” and the goldsmith school “Wytwórnia Antidotum”. Ireneusz Glaza - jewelery designer and creator, owner of the Chilli Jewellery company. Giedymin Jabłoński - jewelery designer and creator, lecturer at the Academy of Fine Arts in Wrocław (Department of Design & Jewellery). Anna Sado - journalist, runs the industry portal www.amber.com.pl Małgorzata Siudak - art historian, manager of the IAA Gallery Anna Sobecka - art historian and curator dealing with the history of European collecting and contemporary exhibitions. She conducted post-graduate studies in Design in Social Space. PHOTO: Arnald Jorda, kolekcja The Research. Porcelana, srebro, farba akrylowa. Arnald Jorda, collection The Research. Porcelain, sterling silver, acrylic paint.

Bursztynisko 46 | 2022

PHOTO: Piękno ukryte we wnętrzu bryły bursztynu - odkryte przez Bogdana Mirowskiego i wkomponowane do rzeźby „Prześmiewca”. Zdj. ©Lech J. Zdrojewski, ©Fundacja OKO-LICE KULTURY ▾ The beauty hidden inside the lump of amber - discovered by Bogdan Mirowski and integrated into the sculpture “The Mocker”. Photo ©Lech J. Zdrojewski, ©EYES & FACES of CULTURE Found

In the work of ARNALD JORDÁ the jurors emphasised the subtlety of both visual as meaning content. The piece doesn’t extort reflection on beauty but encourages to it on different levels of interpretation. It also reminds of the respect for the nature referring to the Indian’s tradition.

TRENDY | TRENDS

TREND Sławomir Fijałkowski Trend Book 2022 to dwunasta już edycja publikacji oraz premiera wystawy, których celem jest implementacja aktualnych trendów stylistycznych w projektowaniu biżuterii z zastosowaniem bałtyckiego bursztynu. Dwunasta i ostatnia w dotychczasowej formule! Pożegnanie jest idealnym pretekstem do podsumowań i retrospekcji. Nieczęsto się bowiem zdarza, żeby przedsięwzięcia badawcze w tak wrażliwym na zmiany obszarze przemysłów kreatywnych były rozwijane w konsekwentny i systematyczny sposób przez ponad dekadę. Dzięki temu jednak katalog kolejnych publikacji składa się na kompleksową dokumentację przemian technologicznych, stylistycznych i marketingowych bursztynnictwa – ważnego wyróżnika rodzimej kultury materialnej. Na przestrzeni 12 lat wiele aspektów, założeń oraz punktów odniesienia zmieniło się bezpowrotnie. W 2010 roku projektowanie biżuterii wciąż było domeną manualnego rzemiosła, dostęp do surowca i jego stosunkowo przystępna – jak na materiały stosowane w jubilerstwie – cena, umożliwiały nieskrępowaną swobodę twórczą. Dzisiaj wzornictwo (nie tylko przecież biżuterii) generowane jest głównie przy pomocy coraz bardziej złożonych technologii CAD/CAM, a bursztynowy surowiec – głównie za sprawą popytu w Chinach – zdrożał wielokrotnie, co wymusiło rygorystyczną i często asekurancką kalkulację na każdym etapie jego obróbki – niestety zwykle ze szkodą dla różnorodności wzornictwa i jakości finalnego produktu. 24

Bursztynisko 46 | 2022

BOOK 2022 Trend Book 2022 is already in its twelfth edition as is the exhibition, both of whose goal is to apply the latest stylistic trends in Baltic amber jewellery design. The twelfth and final one in its present form! A farewell is a perfect excuse to look back and ponder because it’s not often that research into an area of creative industries that is so sensitive to change is carried out in a consistent and systematic way for over a decade. However, this way the set of successive Trend Books makes up a comprehensive record of the technological, stylistic and marketing changes that have taken place in the amber industry as an important feature of our local material culture. Over these twelve years, many aspects, assumptions and points of reference have irrevocably changed. In 2010, jewellery design was still the domain of handicraft; access to raw amber, along with its comparatively affordable price for a jewellery material, enabled unfettered creative freedom and encouraged experimentation. Today, design (not only jewellery-wise, in fact) is mainly generated using more and more complex CAD / CAM technology, while the cost of raw amber has increased manifold, chiefly due to demand from China, which has compelled many manufacturers (and, therefore, designers as well) to make rigorous calculations at every step of the process, often in a risk-averse way that usually has largely impaired the diversity of design.

TRENDY | TRENDS Zmiany o najgłębszych konsekwencjach nastąpiły jednak na poziomie marketingu, komunikacji, public relations. Konsekwencje owej ewolucji dawały o sobie znać stopniowo, choć na pewno pandemiczne ograniczenia znacząco przyspieszyły proces „instagramizacji” oraz przenoszenia strumienia aktywności marketingowej i komercyjnej w przestrzeń wirtualną, gdzie „klikalność” staje się podstawowym przelicznikiem pozornego zainteresowania. Sama tylko „lanserka” nie zastąpi jednak organicznych inwestycji w rozwój „ekosystemu”, który sprzyjałby ambitnym, opiniotwórczym przedsięwzięciom i zachęcał do twórczej aktywności wykraczającej poza wyłącznie merkantylne motywacje. Tylko w takim otoczeniu powstawać mogą innowacyjne produkty, rozwiązania, idee i dopiero one pozwalają się zdyskontować wizerunkowo w środowisku wymagających odbiorców kultury na całym świecie, świadcząc o renomie miejsca, w którym zostały wykreowane. Chcąc skutecznie realizować strategię promocji bałtyckiego bursztynu teraz bardziej niż kiedykolwiek konieczny jest rozumny mecenat, obliczony na zrównoważony rozwój i długotrwały efekt (podobnie jak w nauce i wszelkich projektach badawczo-wdrożeniowych, których podstawowym celem nie jest przecież dostarczanie lifestylowej rozrywki, bądź zdobywanie randomowych „lajków”). Tymczasem anonsując zawartość bieżącej edycji katalogu oraz poszczególnych rozdziałów składających się na tematy przewodnie Trend Book’a 2022 chciałbym zwrócić uwagę szczególnie na jeden z nich – być może najbardziej odległy od wyobrażeń o tradycyjnym złotnictwie – to reprodukowane obok prace studentów wzornictwa Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, wykonane w technologii Virtual Reality, a następnie sprototypowane w jednej z wielu coraz bardziej dostępnych technologii druku 3D. Obiekty powstały wyłącznie w środowisku cyfrowym – nawet bez użycia komputera i software’u do wykreślania konstrukcji, a jedynie przy pomocy ruchu rejestrowanego przez trzymane w dłoni manipulatory. Ową metodę – powszechnie już stosowaną przez architektów i projektantów form przemysłowych, np. w przemyśle samochodowym – zaadoptowaliśmy do projektowania biżuterii, udowadniając, że design ograniczony jest tylko wyobraźnią projektanta. Ów eksperymentalny charakter zawsze był ważnym podłożem działań twórczych i źródłem zaskakujących interpretacji uczestników dotychczasowych edycji projektu Trend Book. Myśląc o przyszłości jubilerskiego wzornictwa potrzebne jest w Gdańsku tego rodzaju laboratorium, nawet jeśli perspektywa komercjalizacji jego prac wydaje się dzisiaj dość daleka. Konstruując brief projektowy na rok 2022 wyodrębniliśmy następujące makrotrendy stylistyczne, które – naszym zdaniem – najbardziej zauważalnie określać będą kierunek ewolucji wzornictwa, także dla projektowania kolekcji biżuterii z zastosowaniem bursztynu: 1. squircle - dokładnie w połowie drogi pomiędzy kwadratem (square) a okręgiem (circle); 2. wabi sabi – inspirowana dalekowschodnią filozofią celebracja doskonałej niedoskonałości; 3. drop – najbardziej wyrafinowany kształt bursztynowego szlifu;

However, the changes with the deepest consequences have taken place in marketing, communication and public relations. The consequences of this evolution have become gradually apparent so their growing intensity came as no surprise to anyone, although the limits brought about by the pandemic markedly accelerated the process of “instagrammsation” and the transfer of marketing and commerce into the virtual space where clickability is becoming the primary equivalent of ostensible interest. But such showing-off alone cannot replace organic investment developing a cluster-like ecosystem to foster ambitious, influential projects and encourage creativity that transcends solely mercantile motives. Only in such an environment can innovative products, solutions and ideas be born and it is only they that can be tapped into to build an image among the most demanding consumers of culture all over the world, while simultaneously reflecting on the prestige of the place where they were created. Now more than ever, in order to successfully implement a strategy to promote Baltic amber, effective patronage is a must, designed to provide sustainable growth and a long-term result (just like in science and all kinds of research and implementation projects, whose primary goal is not, after all, to provide lifestyle entertainment or collect random likes). While announcing the contents of our latest volume and the chapters that make up the leitmotifs of Trend Book 2022, I would like to focus on one of them, perhaps the most distant from the idea of traditional jewellery: the work of design students at the Academy of Fine Arts in Gdańsk, produced with Virtual Reality technology and then prototyped with one of the increasingly available 3D printing technologies. These objects were made exclusively in a digital environment, even without the use of a computer or plotting software, but only using movement recorded by handheld manipulators. We have adopted this method, by now widely used by architects and industrial— including automotive—designers, in jewellery design, to confirm that design is only limited by the imagination of the designer. This experimental nature has always been an important foundation for creative activity and a source of surprising interpretations by the participants of the Trend Book project. Considering the future of jewellery design, Gdańsk needs such a laboratory, even if the prospect of the commercialisation of its work seems rather distant today. When constructing the design brief for 2022, we identified the following stylistic macrotrends which we feel will most conspicuously determine the direction in which design will evolve, and that includes amber jewellery design: 1. squircle - exactly halfway between the square and the circle; 2. wabi sabi – a celebration of perfect imperfection inspired by the philosophy of the Far East; 3. drop – the most refined and timeless amber cut;

4. VR – szkicujemy w wirtualnej rzeczywistości i testujemy następny poziom CAD/CAM;

4. VR – let’s sketch in virtual reality and test the next level of CAD / CAM;

5. xenofauna – monsterologiczny ogród postaci gamingowych, fantastycznych i całkowicie zmyślonych.

5. xenofauna – a monsterological garden of gaming, fantasy and utterly imaginary characters. The Amber Magazine 46 | 2022

TRENDY | TRENDS Wernisaż wystawy TREND BOOK 2022 oraz premiera towarzyszącego mu katalogu będzie miała miejsce w Muzeum Bursztynu w Gdańsku w dn. 22.03.2022 – jako jedno z wydarzeń programowych Międzynarodowych Targów Bursztynu i Biżuterii AMBERIF SPRING 2022. Ekspozycja, na którą składać się będzie ponad 70 premierowych prototypów unikatowej biżuterii autorstwa studentów gdańskiej Akademii Sztuk Pięknych, a także zaproszonych twórców z Polski oraz Belgii dostępna będzie do końca września 2022. Wszystkim dotychczasowym uczestnikom wystawy, artystomzłotnikom, designerom, instytucjom branżowym, firmom oraz Miastu Gdańsk chciałbym podziękować za dotychczasową współpracę i wsparcie w niełatwych wysiłkach promocji bałtyckiego bursztynu. Pozostaję z nadzieją, że pożegnalna edycja projektu zamknie jego dotychczasowy etap i pozwoli otworzyć nowe perspektywy z prawdziwie „światowym” już rozmachem i stabilnym wsparciem instytucjonalnym na kolejne 12 lat.

The TREND BOOK 2022 exhibition preview and the launch of its companion volume will take place at the Museum of Amber in Gdańsk on 22 March 2022, as one of the official side events to AMBERIF SPRING 2022, the International Fair of Amber and Jewellery. The exhibition, which will display over 70 premiere prototypes of unique jewellery by the students of Gdańsk’s Academy of Fine Arts and invited artists from Poland and Belgium will be open until the end of September 2022. I would like to thank all the exhibition participants, jewellery artists, designers, trade organisations, companies and the City of Gdańsk for their continued collaboration and support in this challenging effort to promote Baltic amber. I hope that the farewell edition of our project will bring a closure to its current stage and allow new vistas to open with a truly global panache and stable institutional support for another 12 years.

1.) 1. Projekty / wizualizacje biżuterii studentów wzornictwa Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, wykonane w technologii VR: Martyna Tkacz (po lewej), Maria Głowienka (w środku), Yana Kharmohina (po prawej). 2. Autor artykułu podczas szkicowania VR. 3. Ivona Haurash – cyfrowy prototyp pierścionka, wykonany w technologii VR. 1.) 1. Designs / visualisations of jewellery by design students at the Academy of Fine Arts in Gdańsk, made in VR technology: Martyna Tkacz (left), Maria Głowienka (middle), Yana Kharmohina (right). 2. The author sketching in VR. 3. Ivona Haurash – digital prototype of a ring made in VR technology. 26

Bursztynisko 46 | 2022

PHOTO: MONIKA MRACZEK

BIŻUTERIA | JEWELLERY: ALEKSANDER GLIWIŃSKI FASHION: MAGDALENA ARŁUKIEWICZ

BURSZT YNOWA BIŻUTERIA NA WYBIEGACH: C ON ERY ELL JEW BER AM S: ALK ATW

2021

Berlin, Rzym i Mediolan – na modowych wybiegach Tygodni Mody w tych europejskich miastach pojawiła się w ubiegłym roku bursztynowa biżuteria, zachwycając nowoczesnym designem polskich projektantów oraz naturalnym urokiem nieznanego dotychczas kamienia.

Berlin, Rome and Milan—last year, amber jewellery made a splash on the fashion runways of the Fashion Weeks in these European cities by captivating audiences with its modern style from Polish designers and the natural charm of a previously unknown stone.

- Nie mam złudzeń, że publiczność Tygodni Mody to miłośnicy mody zainteresowani przede wszystkim strojami, którzy w propozycjach projektantów szukają nowatorskich rozwiązań, ciekawych materiałów oraz inspirujących pomysłów. Biżuteria niezmiennie stanowi zaledwie dodatek do mody – staram się jednak, by był on jak najbardziej atrakcyjny, by zwracał uwagę – podsumował Aleksander Gliwiński.

“I am in no doubt that Fashion Week attendees are fashion enthusiasts who are primarily interested in clothing, who look for innovation, interesting materials and inspiring ideas in the designer offering. Jewellery is invariably just an accessory to fashion—but I strive to make it as appealing as possible so that it does attract attention,” summed up Aleksander Gliwiński.

W ubiegłym roku uczestnicy Tygodni Mody w Berlinie i Mediolanie oraz Rzymie (pod nazwą Satisfashion) mogli oglądać jego biżuterię z bursztynem przygotowaną we współpracy z projektantką mody Magdaleną Arłukiewicz. Duet ten zasłynął już wcześniej wspólnie przygotowywanymi spektakularnymi kolekcjami, które niezmiennie zaskakują nowatorstwem pomysłów, artystycznymi inspiracjami w niepowtarzalnym wykonaniu, dbałością o najdrobniejsze szczegóły oraz perfekcyjnym dopasowaniem, m.in. Under Construction, Temptation czy Resistance. Biżuteria Aleksandra Gliwińskiego to efekt inspiracji geometrią i naturą oraz pierwotnym kształtem naturalnego bursztynu – okazałe formy zamknięte w nowoczesnych oprawach ze srebra.

Last year, the audiences at Fashion Weeks in Berlin, Milan and Rome (Satisfashion) had an opportunity to see Aleksander Gliwiński’s amber jewellery produced in collaboration with fashion designer Magdalena Arłukiewicz. The duo had already got their claim to fame for their spectacular joint collections, which invariably amaze with innovative ideas, uniquely delivered artistic inspirations, attention to the minutest details and perfectly matched pieces, for example Under Construction, Temptation or Resistance. Aleksander Gliwiński’s jewellery is the fruit of his inspiration with geometry and nature, alongside the original shape of natural amber, with its magnificent forms encased in contemporary silver settings.

W ubiegłym roku swoich sił na europejskich wybiegach mody spróbował po raz pierwszy Ireneusz Glaza (Chilli Jewellery).

Last year, Ireneusz Glaza (Chilli Jewellery) tried his hand at showcasing at European fashion catwalks for the first time.

Bursztynisko 46 | 2022

PHOTO: ©MONIKA MRACZEK

Anna Sado

FASHION WEEK

PHOTO: MONIKA MRACZEK

BIŻUTERIA | JEWELLERY: ALEKSANDER GLIWIŃSKI FASHION: MAGDALENA ARŁUKIEWICZ

BURSZTYN I MODA | AMBER & FASHION

The Amber Magazine 46 | 2022

BURSZTYN I MODA | AMBER & FASHION Publiczność Satisfashion Roma mogła oglądać jego najnowszą kolekcję bursztynowej biżuterii w towarzystwie sukien ślubnych i wieczorowych autorstwa Barbary Piekut. Najpiękniejsze, wyselekcjonowane pod względem jakości i odcieni barwnych bursztynowe kamienie projektant połączył ze złotem i srebrem oraz diamentami i kryształami Swarovskiego w oprawach wyróżniających się nowoczesnym wzornictwem bazującym na klasycznych kanonach piękna.

The spectators at Satisfashion Roma got to see his latest collection of amber jewellery paired with Barbara Piekut’s wedding and evening gowns. The designer combined the most stunning amber stones, selected for their quality and colour variations, with gold and silver, diamonds and Swarovski crystals in settings that stood out in their modern design based on the classic canons of beauty.

“There was no end to the questions what stone it was. Contemporary Baltic amber jewellery is practically unknown in Italy. And this means just one thing: a massive potential for growth,” concluded Ireneusz Glaza.

Wiele wskazuje na to, że potencjał ten będzie – efektywnie i efektownie – zagospodarowywany również w 2022 roku. Może o tym świadczyć choćby fakt, że duet Magdalena Arłukiewicz i Aleksander Gliwiński otrzymali zaproszenie na wiosenny Fashion Week w Paryżu. Będzie to już kolejne miasto – po Berlinie, Monte Carlo, Dubaju, Rzymie i Mediolanie – gdzie zagości polski bursztynowy design.

There are many indications that this potential will be tapped into, both effectively and efficiently, in 2022 as well. This may be evidenced by the fact that the Magdalena Arłukiewicz and Aleksander Gliwiński duo have been invited to Paris Fashion Week Spring. This will be yet another city, after Berlin, Monte Carlo, Dubai, Rome and Milan, where Polish amber design will be making a presence.

PHOTO: RAFAEL POSCHMANN

BIŻUTERIA | JEWELLERY: CHILLI JEWELLERY FASHION: BARBARA PIEKUT

- Pytaniom, co to za kamień, nie było końca. Nowoczesna biżuteria z bursztynem bałtyckim jest właściwie nieznana we Włoszech. A to oznacza tylko jedno – ogromny potencjał do zagospodarowania – podsumował Ireneusz Glaza.

Bursztynisko 46 | 2022

PHOTO: RAFAEL POSCHMANN

BIŻUTERIA | JEWELLERY: ALEKSANDER GLIWIŃSKI FASHION: MAGDALENA ARŁUKIEWICZ

The Amber Magazine 46 | 2022

Bursztynisko 46 | 2022

PHOTO: RAFAEL POSCHMANN

BIŻUTERIA | JEWELLERY: CHILLI JEWELLERY | FASHION: BARBARA PIEKUT

PHOTO: RAFAEL POSCHMANN

BIŻUTERIA | JEWELLERY: CHILLI JEWELLERY | FASHION: BARBARA PIEKUT

BURSZTYN I MODA | AMBER & FASHION

The Amber Magazine 46 | 2022

LUDZIE BURSZTYNU | AMBER PERSONALITIES

Delphine PERRACHE

Z DELPHINE PERRACHE ROZMAWIAŁA ANNA WÓJCIK INTERVIEW WITH DELPHINE PERRACHE BY ANNA WÓJCIK

Delphine Perrache pochodzi z Francji, obecnie mieszka i pracuje w Belgii. Ukończyła licencjat z projektowania mody w Szkole Wyższej Sztuk Stosowanych Duperré w Paryżu, a następnie uzyskała tytuł magistra w dziedzinie biżuterii modowej w Szkole Wyższej Central Saint Martins w Londynie. Doświadczenie zdobywała pracując jako projektantka biżuterii w domach mody Chanel i Jean-Paul Gaultier. W 2012 r. przeniosła się do Brukseli, gdzie w Instytucie im. Jeanne Toussaint podjęła kształcenie z biżuterii klasycznej i współczesnej. W 2021 r. prezentowała swoją biżuterię na wystawie indywidualnej Konfrontacje w ramach cyklu wystaw Sylwetki Twórców podczas Legnickiego Festiwalu SREBRO. 34

Bursztynisko 46 | 2022

Delphine Perrache comes from France, currently lives and works in Belgium. She completed a BA in Fashion Design at the Duperre School of Applied Arts in Paris and then she earned her MA in Fashion Jewellery at the Central Saints Martin’s College in London. She gained experience working as a jewellery designer at the Chanel and Jean-Paul Gaultier fashion houses. In 2012 she moved to Brussels where she trained at the Institut Jeanne Toussaint in fine and contemporary jewellery. In 2021 she presented her jewellery at the individual exhibition Confrontations as part of the About the Artists exhibition cycle during the Legnica Jewellery Festival SILVER.

PHOTO: 1. Delphine Perrache, Żuraw pierścień, srebro 925, bursztyn bałtycki, 2019. Crane ring, sterling silver, Baltic amber, 2019. Zdjęcie: archiwum artystki | photo: artist’s archive.

PHOTO: 2. Delphine Perrache, Peep-show brosza, srebro 925, bursztyn bałtycki, stal, 2019. Peep-show brooch, sterling silver, Baltic amber, steel, 2019. Zdjęcie: archiwum artystki / photo: artist’s archive.

LUDZIE BURSZTYNU | AMBER PERSONALITIES W przeszłości pracowała Pani dla światowych domów mody, gdzie projektowała Pani biżuterię i pełniła opiekę nad zbiorami. Dlaczego postanowiła Pani porzucić świat mody i tworzyć biżuterię na własny rachunek?

In the past you worked for global fashion houses where you designed jewellery and took care of the collections. Why did you decide to quit the world of fashion and create jewellery on your own?

Kiedy ponad dziesięć lat temu zdecydowałam się opuścić Chanel, tempo realizacji kolekcji wynosiło osiem rocznie – sześć prêt-à-porter i dwie haute couture.

When I decided to leave Chanel more than ten years ago, the pace of the collections was eight per year, six ready-towear and two Haute-Couture.

Oznaczało to opracowywanie w bardzo krótkim czasie dziesiątków odniesień, częste powtarzanie się i czułam, że tracę poczucie twórczości w zawodzie, który dał mi tak wiele marzeń.

This meant developing dozens of references in a very short time, repeating myself a lot, and I felt like I was losing the sense of a creative profession that had made me dream a lot.

Z drugiej strony zawsze uważałam, że jednym z najlepszych elementów mojej pracy jest kontakt ze znakomitymi rzemieślnikami.

On the other hand, I have always considered that one of the best part of my job was to be in touch with excellent craftsmen.

Podziwiałam ich umiejętności i im zazdrościłam, więc decyzja o nauce tworzenia biżuterii była oczywista w kontekście podejmowania decyzji o mojej przyszłości po branży modowej.

I admired and envied their skills, so the decision to learn jewellery making was an obvious one when it came to decide what to do after the fashion industry.

Zaczęłam samodzielnie, od książek, jako samouk, zanim przyznałam, że potrzebna jest mi „prawdziwa” nauka, przekazywanie doświadczeń, więc odbyłam pięć lat kształcenia. I nadal uczę się codziennie przy stole warsztatowym! Jak obecnie wygląda Pani proces twórczy? W dwóch słowach powiedziałabym: jest powolny i złożony... Zawsze staram się unikać rutyny i powtórzeń, a każda nowa praca to w pewnym sensie pusta kartka. Zrezygnowałam z obmyślania procesu, materiału czy koncepcji, które mogłabym stosować w dłuższej serii obiektów. Podziwiam projektantów mających umiejętność tworzenia silnej tożsamości, dzięki której ich prace są błyskawicznie rozpoznawalne. Architektura i geometria to dla mnie główne źródła inspiracji. Szukam kształtów, buduję objętości, na początek często z kartonu. Tworząc biżuterię, zawsze obserwuję zmiany zachodzące względem tego, co pierwotnie sobie wyobrażałam. Przyjmuję je chętnie dla równowagi, czyli aspektu, który stanowi dla mnie o „trafności” biżuterii. Pani prace charakteryzuje staranny i przemyślany dobór materiałów. Często stosuje Pani srebro z kamieniami naturalnymi lub minerałami i tworzy współczesne aranżacje tej klasycznej kombinacji. W Pani biżuterii znajdziemy m.in. kryształy górskie, awenturyny, agaty, labradoryty, kwarce, ale także bursztyn. To zaskakujące, bo nie jest to materiał stosowany powszechnie przez złotników spoza Polski. Dlaczego zdecydowała się Pani na włączenie bursztynu do swojej biżuterii? Czy praca z nim różni się od pracy z kamieniami i minerałami? Fascynują mnie kamienie naturalne, minerały i skamieniała żywica, jaką jest bursztyn. Są one tworem natury, dziełem milionów lat, ogromnych ciśnień, ciepła, skupionej materii. O ile cięcie, szlifowanie i polerowanie kamieni twardych jest w odbiorze zimne i mokre, o tyle te same działania wobec bursztynu dają miękkość i ciepło.

I first started by myself, from books, self-taught, before admitting that I needed the „real” teaching, the transmission of the experience, so I did five years of training. And I’m still learning everyday at the workbench! How your creative process looks like currently? In two words, I would say : slow and complex... I always try to avoid routine and repetition, each new piece of jewellery is somehow a blank page. I have given up on inventing a process, a material, or a concept that I could use in a long series of objects. I admire designers who have this ability to create a strong identity, to make their work instantly recognizable. Architecture and geometry are my main sources of inspiration. I look for shapes, I build volumes, often in carboard to start with. During the making of the jewel, changes always happen from what I originally visualized, I welcome them, for the balance, or what I consider to be the „rightness” of the piece. Your works are characterized by a careful and thoughtful selection of materials. You often use silver with natural stones or minerals and create contemporary arrangements of this classic combination. In your jewellery, we can find, among others, mountain crystals, aventurines, agates, labradorites, quartzes, but also amber. This is surprising, as it is not such a commonly used material by goldsmiths from outside of Poland. Why did you decide to include amber in your jewellery? Is working with it different from working with stones and minerals? Natural stones, minerals and the fossilized resin that is amber fascinate me. They are the creation of nature, the work of millions of years, huge pressures, heat, concentrated in matter. As much as the cutting, grinding and polishing of hard stones is cold and wet, the equivalent with amber is soft and warm. Apart from these considerations of „comfort”, the use of amber also imposed itself on me because of the richness The Amber Magazine 46 | 2022

Szczególnie przepadam za odcieniami, które przechodzą od przezroczystych do nieprzezroczystych, czasem nawet w tej samej bryłce. Poza tym moja kolejna praca będzie łączyć bursztyn z ametystem – dla czystej przyjemności skontrastowania tych barw. Kiedy po raz pierwszy zetknęła się Pani z bursztynem? Jakie zrobił na Pani wrażenie? Moje pierwsze spotkanie z bursztynem miało miejsce podczas warsztatów na uczelni w Brukseli, zorganizowanych przez p. Roggemana, których celem było zapoznanie studentów z tym materiałem. Początkowo żywica ta onieśmielała mnie, bo wydawała się krucha. Jednak wrażenie to szybko ustało, a zastąpiła je przyjemność pracy z materiałem, który bardzo ładnie pachnie, a ostatecznie okazał się niezwykle sprężysty i pełen możliwości. Biżuteria z bursztynem Pani autorstwa zdobyła nagrodę dyrektora Galerii Sztuki w Legnicy w Międzynarodowym Konkursie Sztuki Złotniczej PREZENTACJE: Srebro i Bursztyn. Z kolei Pani broszka z bursztynem Peep-show zakwalifikowała się do wystawy pokonkursowej 24. Międzynarodowego Konkursu na Projekt Biżuterii z Bursztynem Amberif Design Award: Ultimate Beauty. Czy wyróżnienia te zmotywowały Panią do dalszej pracy z bursztynem? Tak, z pewnością dały mi wielką satysfakcję. Konkursy zawsze stanowią okazję do popchnięcia mojej pracy nieco naprzód, albo nieco w bok. Myślę, że tutaj, w Belgii, we Francji, bursztyn obarczony jest wizerunkiem zbyt mocno związanym ze swoistą biżuterią „pamiątkową”. To do nas, projektantów, należy zmiana tego wizerunku i ukazanie, jak szlachetny, nowoczesny i wszechstronny jest bursztyn. 36

Bursztynisko 46 | 2022

of its colour range: from ivory to dark honey, even black. I particularly love the shades that go from transparent to opaque, sometimes even in the same piece. Besides, my next jewel with amber will be an association with an amethyst, for the sheer pleasure of the colour clash. When did you come across amber for the first time? What impression did it make on you? My first encounter with amber was during a workshop at school, in Brussels, organised by Mr Roggeman, the purpose of which was to introduce students to this material. At first, I felt intimidated by this resin which seemed fragile to me. But this impression soon disappeared to be replaced by the pleasure of working with a material that had a very pleasant smell, and finally proved to be highly resilient, full of possibilities. Your jewellery with amber was awarded by the Director of the Gallery of Art in Legnica in the International Goldsmith Competition PRESENTATIONS: Silver and Amber. In turn, your Peep-show amber brooch was qualified for the post-competition exhibition of the 24. International Competition for the Design of Jewellery with Amber Amberif Design Award: Ultimate Beauty. Did these mentions motivate you to continue working with amber? Yes, certainly, it was very rewarding. These competitions are always an opportunity to push my work a little further, or a little to the side. I think that here, in Belgium, in France, amber suffers from an image that is too closely link with a kind of „souvenir” jewellery. It is up to us, the designers, to change this image to show how noble, modern and versatile is amber.

PHOTO: Delphine Perrache, Waterborne wisior, srebro 925, bursztyn bałtycki, drewno (nieznane), pleksi, 2017. Wodorodny pendant, sterling silver, Baltic amber, wood (unknown), plexiglass, 2017. Zdjęcie: archiwum artystki / photo: artist’s archive.

Poza względami tak ujętego „komfortu” zastosowanie bursztynu narzuciło mi się również ze względu na bogactwo jego gamy kolorystycznej – od kości słoniowej po ciemny miód, a nawet czerń.

PHOTO: Delphine Perrache, Flirt naszyjnik, srebro 925, kwarc różowy, bursztyn bałtycki. Dalliance pendant, sterling silver, pink quartz, baltic amber. Zdjęcie: archiwum Galerii Sztuki w Legnicy / photo: archive of the Gallery of Art in Legnica; autor/author: Maciej Korbas; retusz/retouch: Karolina Rojek; modelka/model: Agnieszka SPP – Models

The Amber Magazine 46 | 2022

EARRINGS IN THE PAST AND TODAY

Klasyczne perły, ponadczasowe koła, asymetryczne kompozycje wykonywane przez piercerów. Kolczyki, klipsy, tunele, zausznice – ozdoby uszu to obecnie jedna z najbardziej rozpowszechnionych form biżuterii. Popularność zyskały już w czasach starożytnych, gdzie noszone były przez kobiety, mężczyzn i dzieci we wszystkich warstwach społecznych.

Classic pearls, timeless hoops, asymmetrical compositions created by piercers. Pierced earrings, clip-ons, tunnels, ear cuffs—ear ornaments are currently one of the most universal forms of jewellery. They first became popular back in ancient times, when they were worn by women, men and children from all walks of life.

Już najstarsza znana cywilizacja – Sumerowie, pozostawiła po sobie przykłady kolczyków z okresu 2600-2000 r. p.n.e. o kształcie otwartych, pustych wewnątrz łódek, wykonanych z cienkiej złotej blaszki. Z kolei przyglądając się złotym kolczykom wpisującym się w dorobek kultury etruskiej (od VII w. p.n.e. do I w. n.e.), ciężko jest ukryć podziw dla zaawansowanych technik obróbki metalu i precyzji z jaką wytwarzano wówczas biżuterię. Pomimo stosunkowo niewielkich rozmiarów kolczyki zdobione były ornamentami roślinnymi (m.in. gałązkami bluszczu, winogronami), a także motywami ludzkimi i zwierzęcymi. Przybierały one formy dysków dekorowanych rozetą, pierścieni z repusowanej blachy lub owalnych blaszek. Niektóre zdobione były dodatkowo wiszącymi elementami, głównie łańcuszkami zakończonymi drobnymi wisiorami.

Even the oldest known civilisation, the Sumerians, left behind examples of earrings from 2600-2000 BCE shaped like open, hollow boats, made of thin gold sheet. Further on, when looking at gold earrings that are part of the Etruscan culture (7th century BCE to 1st century CE), it is hard not to marvel at the advanced metal working techniques and the precision with which jewellery was made at the time. Despite their relatively small size, Etruscan earrings were decorated with plant ornaments (including ivy twigs, grapes), as well as human and animal motifs. They would take the form of discs decorated with a rosette, rings made of repousséd metal sheet or oval metal plates. Some of them were additionally ornamented with dangling features, mainly chains with small pendants.

Równie imponujące są przykłady antyczne – kolczyki z epoki hellenistycznej oraz okresu rzymskiego wykonywane ze złota lub miedzi (wówczas ich powierzchnia pokrywana była cienką warstwą złota) w formie wisiorów lub spirali. Niektóre zdobione były szlachetnymi kamieniami. Rzymianie szczególnie upodobali sobie perły i ich imitacje, które zdobią m.in. kolczyk o kształcie wisiora znaleziony przez archeologów na terenie Bułgarii. Bardzo podobną ozdobę dostrzec możemy w uchu kobiety uwiecznionej na jednym z trumiennych portretów fajumskich, pochodzącym z pocz. II w. n.e.

Examples from antiquity are just as impressive: earrings from the Hellenistic and Roman periods made of gold or copper (their surface was then coated with a thin layer of gold) shaped as pendants or spirals. Some were decorated with precious stones. The Romans favoured especially pearls and their substitutes, which decorate, among others, a pendantshaped earring found by archaeologists in Bulgaria. You can see a very similar ornament in the ear of a woman immortalised in one of the Fayum mummy portraits from the early 2nd century CE.

Bursztynisko 46 | 2022

PHOTO: Heidemarie Herb, kolczyki | earrings She loves me, she loves me not. Biały bursztyn, srebro, bawełna | white amber, silver, cotton

Anna Wójcik

TEMAT NUMERU | LEAD STORY

1. The Middle Ages and the Renaissance were the heyday of goldsmithing, drawing on Roman and Eastern techniques. In spite of this, ear ornaments were not used frequently; instead, they got superseded by hairstyles and headwear covering the sides of the head. The great comeback of earrings fell on the Baroque. The very name of the era is most likely derived from the Portuguese term “barrocco,” meaning an irregular pearl. The term was initially derogatory, as it described the new style as something different, deviating from the norm. Nevertheless, this is when pearls actually became an indispensable accessory to clothing. Earrings with a single pear-shaped drop pearl, often seen in women’s portraits from the era, gained both recognition and fame. One of the most iconic ones is undoubtedly The Girl with a Pearl Earring by Johannes Vermeer van Delft, with its popularity echoing in jewellery trends to this day. In the late 17th century, a style of earrings known as girandole became widespread as a fixture in the jewellery fashion of the Baroque. Richly decorated, ornamental and eye-catching girandole earrings perfectly reflected the spirit of the Baroque style. They consisted of a central stone, a drop bow or other decorative element and pendants made of precious stones or pearls. These earrings were part of wealthy women’s parure (jewellery set).

1. Kolczyki sumeryjskie, 2600-2500 r. p.n.e. Sumerian earrings, 2600-2500 BC. Licencja/License: Creative Commons Zero (CC0) Źródło/source: metmuseum.org 2. Portret fajumski, 100-110 r. n.e. Fayum portrait, 100-110 CE Licencja/License: Creative Commons Public Domain (CC-PD) Źródło/source: Wikimedia Commons

The revolutionary end to the 18th century changed the face of jewellery, which garnered new contexts and symbols. Earrings from the period of the French Revolution, worn by its supporters, could be gruesome and at the same time one of the first examples of socially engaged jewellery. In their humble, not very ornamental form, you can recognise the symbols of the revolution, the guillotine and the Phrygian cap, to commemorate the 1793 execution of King Louis XVI. The importance of earrings grew in the 19th century, when they became an indispensable part of every jewellery set. To save on the material and keep them light, they were often made using the repoussé technique. Ear adornments also adopted the 19th-century fashion for cameos, popularised due to a fascination with the art of antiquity. Archaeological The Amber Magazine 46 | 2022

TEMAT NUMERU | LEAD STORY

ART 7

SOLO DOROTA GULBIERZ

GEM

CHILLI Jewellery

EMILIA GÓRNA

GALERIA BURSZTYN - TADEUSZ DOBKOWSKI

SŁAWA TCHÓRZEWSKA

IZA GUTOWSKA

JOLANTA GAZDA 40

Bursztynisko 46 | 2022

TEMAT NUMERU | LEAD STORY

PAWEL KACZYŃSKI

S&A

MARCIN BOGUSŁAW

NELE BLANCKAERT

ANNA KAMIŃSKA

SILVIA BELLIA

NICO DELAIDE

MOJA FORMA

KARGUL TK

The Amber Magazine 46 | 2022

3. Kolczyki, złoto, szmaragdy, pochodzenie: prawdopodobnie Hiszpania, XVIII w. Earrings, gold, emeralds, origin: probably Spain, XVIII century Licencja/License: Creative Commons Zero (CC0) Źródło/source: metmuseum.org 4. Złote kolczyki, pochodzenie: Grecja, 350-300 r. p.n.e. Gold earrings, origin: Greece, 350-300 BC Licencja/License: Creative Commons Zero (CC0) Źródło/source: metmuseum.org 5. Delphine Perrache. D kolczyki, srebro 925, bursztyn bałtycki, pleksi, 2018. D earrings, sterling silver, Baltic amber, plexiglass, 2018. Zdjęcie: archiwum artystki / Photo: artist’s archive Okres średniowiecza i renesansu to czas rozkwitu złotnictwa, czerpiącego z rzymskich oraz wschodnich technik. Pomimo to nieczęsto sięgano po ozdoby uszu, które wyparte zostały przez osłaniające boki głowy fryzury i nakrycia głowy. Wielki powrót kolczyków przypadł na okres baroku. Sama nazwa epoki wywodzi się najprawdopodobniej od portugalskiego określenia barrocco, oznaczającego nieregularną perłę. Termin ten miał początkowo charakter pejoratywny, określał bowiem nowy kierunek jako coś odmiennego, odbiegającego od normy. Niemniej jednak perły faktycznie stały się wówczas nieodzownym dodatkiem ubioru. Uznanie i rozgłos zyskały kolczyki z pojedynczą zwisającą perłą o kształcie gruszkowatym, często dostrzegalne na portretach kobiecych z epoki. Do najbardziej rozpoznawalnych należy bez wątpienia „Dziewczyna z perłą” autorstwa Johannesa Vermeera van Delft, której echo popularności po dziś dzień odbija się w biżuteryjnych trendach. Pod koniec XVII wieku rozpowszechniony został wzór kolczyków o nazwie girandole, który na dobre zagościł w biżuteryjnej modzie okresu baroku. Bogato zdobione, dekoracyjne i przykuwające uwagę kolczyki girandole doskonale oddawały ducha barokowego stylu. Składały się z okazałego kamienia, podwieszonej kokardy lub innego dekoracyjnego elementu oraz wisiorów, do wykonania których wykorzystywano szlachetne kamienie lub perły. Kolczyki te stanowiły część parury (garnituru jubilerskiego) zamożnych kobiet.

discoveries from that period contributed to a great comeback of the aesthetic values of ancient cultures, including in jewellery, to such an extent that faithful replicas of ancient ornaments began to be made. In the late 19th century, ear piercing was considered a vulgar way to adorn the body. At the time, unassuming stud earrings came into use and replaced spectacular ornaments for many years to come. In the 20th century, clip-on earrings became a way to deal with the reluctance to pierce your ears. They enjoyed great popularity from the interwar period to the 1990s. Ear ornaments reclaimed their former glory in the 1960s, as supported by the introduction of plastics into general use and the fashion for short, neck-revealing boyish hairstyles. Plastics were lightweight and inexpensive, which opened the door for jewellery designers who boldly experimented with large, colourful designs of earrings in geometric shapes. Turn-of-the-21st-century fashion proved that a seemingly superficial thing, such as jewellery, can trigger a social dispute and even provoke a discussion on how the United States society had appropriated elements of marginalised groups’ culture. Case in point: hoop earrings, which have a special cultural significance for Latino and African-American communities. They are an iconic part of clothing, a symbol of femininity and also a mark of belonging. Large circular earrings

Bursztynisko 46 | 2022

TEMAT NUMERU | LEAD STORY

Rewolucyjny koniec wieku XVIII odmienił oblicze biżuterii, która zyskała nowe konteksty i symbolikę. Makabrycznym i zarazem jednym z pierwszych przykładów biżuterii “społecznie zaangażowanej” stały się kolczyki z okresu Rewolucji Francuskiej, noszone przez jej zwolenników. W ich skromnej, mało ozdobnej formie rozpoznajemy symbole rewolucji – gilotynę i czapkę frygijską, upamiętniające przeprowadzoną w 1793 roku egzekucję króla Ludwika XVI. Znaczenie kolczyków rosło w XIX wieku, kiedy to stały się one niezbędnym elementem każdego garnituru jubilerskiego. Dla oszczędności materiału oraz zachowania lekkości wykonywano je często metodą repusu. Ozdób uszu nie ominęła XIX-wieczna moda na kamee, spopularyzowane pod wpływem fascynacji sztuką antyku. Odkrycia archeologiczne tego okresu przyczyniły się do wielkiego powrotu wartości estetycznych starożytnych kultur – także w dziedzinie biżuterii – do tego stopnia, że zaczęto tworzyć wierne kopie dawnych ozdób.

were popularised on a mass scale by music celebrities in the 1990s and in the early 21st century. They took on a crude quality, gaining a completely new cultural context and thus losing their value in the eyes of Latino and African-American women. Today, jewellery makers offer a whole range of various ear ornaments, from unassuming and minimalist studs to statement earrings which emphasise the neck and décolleté. In addition, the unwavering popularity of piercing means that it is now canon to wear several earrings and asymmetrical compositions to adorn the earlobes of women and men alike. Aficionados of geometric forms and fans of motifs inspired by the plant world and outer space will certainly find something for themselves in the earrings offered by designers and jewellery artists.

Pod koniec XIX stulecia przekłuwanie uszu uznane zostało za wulgarną metodę zdobienia ciała. Do użytku weszły wówczas skromne kolczyki wkrętki, które na długie lata zastąpiły okazałe ozdoby. W wieku XX sposobem na niechęć związaną z przekłuwaniem uszu stały się klipsy. Cieszyły się one dużą popularnością od czasu międzywojnia, po lata 90. XX w. Ozdoby uszu odzyskały swoją świetność w latach 60. XX w., czemu sprzyjało wejście do powszechnego użytku plastiku oraz moda na krótkie, odsłaniające szyję, chłopięce fryzury. Lekkość i niska cena tworzyw sztucznych otworzyły furtkę projektantom biżuterii, którzy odważnie eksperymentowali z dużymi, kolorowymi projektami kolczyków o zgeometryzowanych formach. Moda przełomu stuleci dowiodła, że rzecz z pozoru tak powierzchowna jak biżuteria może wywołać społeczny spór, a nawet sprowokować dyskusję na temat zawłaszczania elementów kultury grup zmarginalizowanych przez społeczeństwo w Stanach Zjednoczonych. Mowa o kolczykach „kołach”, które posiadają szczególne znaczenie kulturowe dla społeczeństw latynoskich i afroamerykańskich. Są one charakterystycznym elementem ubioru, symbolem kobiecości, ale również znakiem przynależności. Duże okrągłe kolczyki zostały spopularyzowane na masową skalę za sprawą gwiazd świata muzyki w latach 90. I w początkach XXI w. Nabrały one ordynarnego charakteru, zyskując zupełnie nowy kontekst kulturowy, a tym samym tracąc wartość w oczach kobiet latynoskich i afroamerykańskich. Współcześnie twórcy biżuterii oferują całą gamę rozmaitych ozdób uszu – od skromnych i minimalistycznych sztyftów, po okazałe kolczyki, podkreślające szyję i dekolt. Ponadto nieustająca popularność piercingu sprawia, że do kanonu weszło noszenie kilku kolczyków oraz asymetryczne kompozycje zdobiące płatki uszu zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Wśród kolczyków zaproponowanych przez projektantów i artystów-złotników z pewnością odnajdą swoich faworytów zwolennicy form geometrycznych, jak również miłośnicy motywów inspirowanych światem roślin lub kosmosem.

6. Kinga Sulej, kolczyki, bursztyn bałtycki, srebro. Earrings, Baltic amber, silver. The Amber Magazine 46 | 2022

ZAKLĘTA TAJEMNICA BURSZTYNU Rozmowa z Anną Nowińską

Ewa Rachoń

Jesteś w moim pojęciu jedną z czarodziejek bursztynu – jakie było to pierwsze spotkanie z nim?

I’m meeting Anna Nowińska in her Sopot apartment with a direct view of the sea, which must be a daily inspiration on both sunny and overcast days. It is a reminder of walks, shells, sticks and—of course, amber.

In my opinion, you are an amber sorceress. What was your first encounter with amber?

W bursztynie zawsze najważniejsze było to, że był tu na miejscu – plaża, Sopot i bursztyn, to była zaklęta tajemnica. Zaczęło się od szpitala reumatologicznego w Sopocie, gdzie długo przebywałam przed maturą. Kiedy podczas warsztatów artystycznych robiłam biżuterię z pestek, kory i drutu, przykułam uwagę prowadzącej zajęcia rzeźbiarki – skutecznie wybiła mi z głowy politechnikę i przekonała do szkoły plastycznej. Spotkanie z samym bursztynem było dosyć prozaiczne... Czas, w którym kończyłam studia w siermiężnych latach 70., nie stwarzał artyście zbyt wielu możliwości zarabiania pieniędzy. O projektowaniu wnętrz można było zapomnieć, ale biżuteria była wielką obietnicą. Koledzy, którzy wcześniej ją odkryli, wprowadzili mnie w tajniki zakupu srebra na przydział oraz w poufne ścieżki wiodące do kopaczy bursztynu. Wszystko zresztą wtedy było tajne przez poufne.

The most important thing about amber has always been that it is here: an enchanted mystery of the beach, Sopot and amber. It all started with the rheumatology hospital in Sopot, where I stayed for long periods before my secondary school leaving exam. When making jewellery from seeds, bark and wire at an art workshop, I caught the attention of the sculptress who was running it; she managed to put me off technical university and persuaded me to go to art school. My very meeting with amber was quite mundane. The period when I was graduating from college in the dull 1970s did not give artists too many opportunities to make money. You could forget about interior design but jewellery held a great promise. My colleagues who had discovered it earlier introduced me to the secrets of purchasing allocation silver and to the confidential ways to get in touch with amber diggers. In any case, everything was top secret at the time.

Potem była przerwa na hodowlę owiec w Kobysewie, bo taki był pomysł na życie mojego męża Krzysztofa – stąd też wzięło się własnoręczne tkanie wełny, które z czasem stało się moją pasją. Jedzenia na wsi w tych czasach braku wszystkiego było w bród, jednak nasza praca nie dawała wystarczających środków do utrzymania rodziny. Postanowiliśmy więc wrócić do biżuterii.

Then came a pause to raise sheep at Kobysewo as that was my husband Krzysztof’s idea on how to make a living, which is where the wool weaving by hand came from to become my passion over time. There was plenty of food in the countryside in those days but our business did not provide sufficient funds to support

Bursztynisko 46 | 2022

PHOTO: ©MSB

Spotykam się z Anną Nowińską w jej sopockim mieszkaniu z widokiem wprost na morze, który musi być codzienną inspiracją tak w słoneczny, jak i chmurny dzień. Przypomina o spacerach, wypatrywaniu muszelek, patyków i … oczywiście bursztynu.

LUDZIE BURSZTYNU | AMBER PERSONALITIES |

MAGICAL MYSTERY of A M B E R Interview with Anna Nowińska

Akurat wtedy, gdy brat męża Lucjan zakończył wieloletnią działalność bursztynniczą, uznając, że ten biznes już się skończył. Dla nas jednak stał się on fascynującą przygodą artystyczną i nowym sposobem na życie. Każdy pomysł na biżuterię zaczynał się od bryłki bursztynu – to jej kształt i cechy decydowały o tym, co z niej powstanie. Zwykle to mąż decydował o jej przyszłym losie. Trzeba ogromnej wiedzy i wyczucia, by wiedzieć, co skrywa kora i wnętrze bursztynu, jaką tajemnicę odsłoni pod ręką i okiem bursztynnika. Potem następował proces projektowy, dyskusje i rozważania, jak zachować najwięcej z samej bryłki, jak wydobyć z niej to, co najpiękniejsze.

Stąd przepiękne nieregularne korale, które były tak charakterystyczne dla Was… Tak, przejrzyste, dużych rozmiarów kule układające się na szyi w słoneczny akcent. Stosowaliśmy kamienie o różnych barwach i przejrzystości, ale także organicznie zanieczyszczone, mroczne bryłki nawlekane na misternie przeplecione lniane sznurki. Korale zachowywały naturalne kształty i barwy, ale bywały również mozaikowo tworzone bursztynowe kubiki zebrane w bransoletki lub długie, zamaszyste sznury. Powstawały też wyjątkowej urody flakony do perfum z wyrafinowanymi oprawnymi w srebro bursztynowymi zatyczkami oraz krzyże łączone ze starym drewnem wyrzucanym przez morze, które stały się znakiem rozpoznawczym Krzysztofa.

our family. So we decided to go back to jewellery. It was just when my husband’s brother, Lucjan, ended his amber business of many years, having decided that the industry was over and done with. But to us, it became a fascinating artistic adventure and a way of life. Every jewellery idea began with a piece of amber: its shape and features determined what would be made of it. Usually, it was my husband who decided on what its future would be. You need a great deal of know-how and intuition to find out what the amber’s crust and inside conceal, what secret it will reveal under the hand and eye of an amber craftsperson. Then came the design process, discussing and contemplating how to keep the most of the raw piece itself, how to get the most beauty out of it.

Hence the beautifully irregular stringed beads that were so distinctive of you both. That’s right, large translucent spheres arranged in a sunny highlight around the neck. We used stones of various colours and transparencies, also those with organic impurities, dark pieces strung onto intricately intertwined flax cord. The beads maintained their natural shape and colour but we sometimes also made mosaic amber cubes gathered into bracelets or long, sweeping strings. We also made remarkably beautiful perfume flasks with sophisticated amber stoppers set in silver and crosses combined with old driftwood, which became Krzysztof’s signature piece. The Amber Magazine 46 | 2022

LUDZIE BURSZTYNU | AMBER PERSONALITIES

Zajmujesz się również tkaniną artystyczną – czy dlatego tak charakterystyczne dla Ciebie są niezwykłe, dziane, lniane zawieszenia naszyjników?

You also do textile art—is that why such extraordinary knitted flax necklace cords are so typical of what you do?

Korciło mnie, żeby w koralach stosować naturalne materiały – i tak spotkał się len z bursztynem, natura z naturą. Miękki w noszeniu len był dla mnie czymś oczywistym do połączenia z bursztynem – tak przyjaznym w kontakcie i energetycznym w dotyku.

I was tempted to use natural materials in stringed beads—and this is how flax met amber, nature met nature. To me, it was obvious to combine soft flax with amber that is so friendly to be with and energetic to the touch.

Byłam we wszystkich miejscach, które chciałam zobaczyć. Zdjęcia były ilustracją chwili, notatką z podróży, reportażem. Później dzieliłam się chętnie tymi wrażeniami na spotkaniach z publicznością. Największy kontrast to wizyta w jednym roku w Japonii i Etiopii, zderzenie dwóch niewyobrażalnych światów. Japonia już w XXII czy nawet XXIII wieku, tłum ludzi, a jednak każdy osobno. Przepiękne tkaniny kimon, jedwabie, żakardowe brokaty – fascynująca sztuka. Jednak najsilniejsze wrażenie zrobiła na mnie Etiopia – to powrót do początków, pierwotne plemiona na południu kraju, których życie jest dziś kompletnie zakłócone chińskimi inwestycjami. Natomiast Maroko zafascynowało mnie kolorami, różnorodnością kamieni i materiałów i pewnie to najbardziej przełożyło się na biżuterię. Osobną historią było spotkanie się w Peru z inkaskim pismem węzełkowym kipu. Przełożyłam je na język bursztynowych koralików opowiadających moje własne historie.

Nie pojawiałaś się często na targach Amberif, ale jak już, to z wyrazem… Dałam się namówić na pokazy mody w latach 2003 i 2004. To był bardzo ciekawy epizod, kiedy można było zrobić biżuterię nie do noszenia, puścić wodze fantazji bez żadnych ograniczeń. To była wielka frajda. Współpracowałam z dwiema młodymi, bardzo utalentowanymi projektantkami. Emilia Korycka przygotowała kolekcję dla mężczyzn: swetry i lśniące bluzy ozdobiły przeskalowane naszyjniki z surowych bursztynów, z białego otwartego na piersiach topu wychylały się bursztyny. Czarne spodnie z luźnych tkanin były przepasane skórą i bursztynowymi dyskami wplecionymi w sznurkowe zwoje. Do tego wspaniała wataha tancerzy Krzysztofa Balińskiego. Druga z nich, Katarzyna Piontecka, zaproponowała długie, zwiewne białe suknie z organzy i szyfonu, na które nałożyłam sznury z mozaikowych kubików. Do tego wyrafinowane torebki wysadzane bursztynem, a wreszcie ascetyczna biała suknia z ogromnym dekoltem na plecach wypełnionym lnem utkanym bursztynami. W kolejnym roku przygotowałyśmy z Katarzyną Piontecką wspólną kolekcję opartą na szydełkowanych ozdobach głowy oraz połyskliwych szarych i czarnych sukniach. Zdjęcie modelki w bursztynowej kryzie z finałowego wyjścia stało się wizerunkiem kolejnej edycji targów Amberif w 2005 r. 46

Bursztynisko 46 | 2022

You are also a keen traveller and photographer, you often share stories from your trips. Do they leave a mark that translates into jewellery? I’ve been to all the places I wanted to see. The photos captured the moment as a travelling journal, a report. Later on, I happily shared those impressions at meetings with the public. The biggest contrast was to visit Japan and Ethiopia in a single year, to see the clash between two unimaginable worlds. Japan already in the 22nd or even 23rd century, a crowd of people and yet each person on their own. Beautiful kimono fabrics, silks, jacquard brocades—a fascinating art. But it was Ethiopia that made the strongest impression on me, as a return to the roots, the indigenous tribes in the south of the country, whose lives today are totally disrupted by Chinese investments. Morocco, on the other hand, fascinated me with its colours, diversity of stones and materials, and this probably translated into jewellery the most. An encounter in Peru with the Inca quipu knotted script was a separate story. I translated it into the language of amber beads that told my own stories.

You haven’t come often to Amberif but when you did, it was with panache. I did let myself be persuaded to take part in the 2003 and 2004 fashion shows. It was a very interesting episode, when I could make haute couture jewellery, let my imagination run wild without any limits whatsoever. It was great fun. I worked with two young and very talented fashion designers. Emilia Korycka made a collection for men: sweaters and glistening sweatshirts that were adorned with oversized necklaces made of raw amber, with the pieces peeking out from under an open-chest white top. Black trousers made of loose fabrics had belts of leather and amber discs woven into string coils. On top of that, there were the magnificent Krzysztof Baliński dancers. The other designer, Katarzyna Piontecka, produced long, airy white dresses made of organza and chiffon, over which I put strings of mosaic cubes. To go with this, there were sophisticated amber-studded handbags and, last but not least, an austere white dress with a low-cut back filled with flax woven with amber. The following year, Katarzyna Piontecka and I prepared a joint collection based on crocheted head adornments and shimmering grey and black dresses. The photo of a model in an amber ruff from the show’s finale became the signature image of Amberif’s next edition in 2005. There was also an adventure with your own gallery. Over many years, we had worked with multiple galleries in Poland and beyond and, finally, persuaded by our daughter, Katarzyna, we opened an original work gallery in Warsaw

PHOTO: ©MSB

Jesteś również zamiłowaną podróżniczką i fotografem, często dzieliłaś się opowieściami z tych wypraw. Czy zostawiają ślad przekładający się na biżuterię?

LUDZIE BURSZTYNU | AMBER PERSONALITIES at the Bristol Hotel, Krakowskie Przedmieście St. The 2008 crunch put an end to that chapter. Today, Katarzyna continues our family tradition, tapping into her knowledge of the healthpromoting properties of amber: she provides relaxation and restful sleep on pillows made of natural fabrics filled with amber, buckwheat or linseed hulls. Nature to nature. Well, these days I do not grab my amber box too often but I may make something at my friends’ request once in a while. Earrings perhaps?

Anna Greszczyńska-Nowińska PHOTO: Gala Amberif 2003 | Bizuteria | Jewellery: Anna Nowińska; Moda | Fashion: Katarzyna Piątecka | Archiwum MTG S.A.

Graduate of the State College of Fine Arts (PWSSP) in Gdańsk, Faculty of Interior Architecture (degree in 1974 under Prof. B. Petrycki). She designs and makes unique jewellery, paints and does textile art. Her work is housed in private collections in Australia, Austria, Canada, Denmark, Germany, Spain and the USA, and in the Museum of Amber in Gdańsk, Poland.

Była też przygoda z własną galerią… Współpracowaliśmy przez wiele lat z wieloma galeriami w Polsce i za granicą, a wreszcie za namową córki Katarzyny otworzyliśmy autorską galerię pod dobrym adresem w Warszawie - w hotelu Bristol przy Krakowskim Przedmieściu. Kryzys 2008 roku zakończył ten piękny rozdział. Dzisiaj Katarzyna kontynuuje rodzinną tradycję, bazując na zdobytej wiedzy o prozdrowotnych właściwościach bursztynu: oferuje relaks i spokojny sen na poduszkach uszytych z naturalnych tkanin wypełnionych bursztynem, łuskami gryki czy siemienia lnianego. Natura do natury. Cóż, dzisiaj rzadziej sięgam do pudełka z bursztynami, ale czasem zdarza się zrobić coś na zamówienie przyjaciół. Może kolczyki?

Anna Greszczyńska-Nowińska Absolwentka PWSSP w Gdańsku na Wydziale Architektury Wnętrz (dyplom w 1974 w pracowni prof. B. Petryckiego). Zajmuje się projektowaniem i wykonaniem biżuterii unikatowej, malarstwem i tkaniną artystyczną. Jej prace znajdują się w zbiorach prywatnych w Australii, Austrii, Danii, Hiszpanii, Kanadzie, Niemczech i USA oraz w Muzeum Bursztynu w Gdańsku.

PHOTO: ©MSB

Pokazy Mody / Fashion shows Anna Nowińska & Katarzyna Piontecka & Emilia Korycka

The Amber Magazine 46 | 2022

KONSERWACJA | CONSERVATION

KONSERWACJA BURSZTYNU wybrane zagadnienia CONSERVATION OF AMBER selected topics Katarzyna Kwiatkowska Żywice kopalne, w tym bursztyn, są nietrwałymi materiałami ze względu na swoje właściwości fizyczne i chemiczne. O stanie ich zachowania decyduje środowisko, w którym przebywa. Zmienne warunki: wahania wilgotności i temperatury oraz duże nasilenie światła powodują zmiany w strukturze bursztynu. Zaczynają się one na powierzchni, wraz z upływem czasu wnikają w głąb bryłki i mogą doprowadzić do jej całkowitej destrukcji. Proces ten starano się zahamować na różne dostępne sposoby.

Fossil resins, including amber, are not durable due to their physical and chemical properties. Their environment determines how they well will be preserved. Variable conditions, such as fluctuations in humidity and temperature, along with a high intensity of light, cause the structure of amber to change. These changes start at the surface, over time penetrate deep into the piece and may lead to its complete destruction. Attempts have been made to halt this process in various available ways.

Współcześnie surowiec bursztynowy i przedmioty z niego wykonane konserwowany jest wieloma metodami. Inaczej konserwuje się bryły oraz formy warstwowane (sople i formy soplopodobne), inaczej należy zabezpieczyć szlify z inkluzjami. Odmienne wymagania mają dzieła „złotego wieku bursztyniarstwa” czy artefakty archeologiczne. Przy konserwacji prowadzi się następujące czynności:

Today, raw amber and items made of it are preserved using many methods. Natural pieces and layered forms (stalactites and stalactite-like forms) are preserved differently from polished pieces with inclusions. There are different requirements for works from the Golden Age of amber handicraft and for archaeological artefacts. The following are performed in the conservation and restoration process:

czyszczenie – mechaniczne lub chemiczne delikatnymi detergentami;

cleaning—mechanical or chemical with mild detergents;

impregnacja powierzchni i wgłębna;

surface and in-depth impregnation;

klejenie i uzupełnianie ubytków;

bonding and cavity filling;

dodatkowe zabezpieczenie powierzchni.

additional surface preservation.

Metody i substancje służące do konserwacji różnią się jednak między sobą. Wiesław Gierłowski1,2 wymienia, jako jedną z najprostszych i najtańszych oraz nie wymagającą umiejętności konserwatorskich, metodę przechowywania dokładnie oczyszczonych brył i form warstwowanych w słonej wodzie w zamkniętych pojemnikach. Sugerował on ponadto, że dobrym sposobem do zabezpieczenia brył jest impregnacja żywicą damarową rozpuszczoną w terpentynie balsamicznej. Zaleca także pokrywanie powierzchni bursztynu woskiem, którego warstwa zabezpiecza przed wietrzeniem. 48

Bursztynisko 46 | 2022

However, the conservation methods and substances differ from one another. As one of the simplest and cheapest methods that do not require any restoration skills, Wiesław Gierłowski1,2 listed storing thoroughly cleaned natural pieces and layered forms in salt water in closed containers. He also suggested that a good way to preserve natural pieces was to impregnate them with dammar resin dissolved in balsamic turpentine. Additionally, he recommended coating the surface of the amber with a layer of wax, as it protects against weathering.

4. Bursztyn archeologiczny. Stan zachowania przed i po konserwacji ozdób bursztynowych sprzed ok. 4,5 tys. lat temu. 1. Pochówek człowieka z ozdobami bursztynowymi z miejscowości Ząbie na Pojezierzu Mazurskim odkryty w roku 2000 (czerwonymi pineskami oznaczono miejsca, w których zidentyfikowano paciorki bursztynowe) (fot. P. Kobek) 2. Paciorki bursztynowe w trakcie konserwacji in situ (for. P. Kobek) 3. Przykładowe paciorki bursztynowe 21 lat po konserwacji i 19 lat ciągłej ekspozycji muzealnej (stan bez dodatkowych zabiegów konserwatorskich od czasu konserwacji in situ w roku 2000) (fot. M. Bogacki) 4. Makrofotografia jednego z paciorków w miejscu wywierconych otworów, ukazująca stan bursztynu poddanego konserwacji in situ w roku 2000 (fot. K. Kwiatkowska)

Archaeological amber artefacts. Condition of amber ornaments from ca. 4,500 years ago, before and after conservation.

1. Human burial with amber ornaments, Ząbie in the Masurian Lake District, Poland, discovered in 2000 (red pins mark the locations where amber beads were identified) (Photo: P. Kobek). 2. Amber beads during in situ conservation (Photo: P. Kobek). 3. Sample amber beads 21 years after conservation and 19 years into continuous museum display (condition without any additional conservation procedure since the in situ conservation in 2000) (Photo: M. Bogacki). 4. Macro photograph of one of the beads, where the holes had been drilled, displaying the condition of the amber which underwent in situ conservation in 2000 (Photo: K. Kwiatkowska).

The Amber Magazine 46 | 2022

KONSERWACJA | CONSERVATION W przypadku delikatnych szlifów z inkluzjami organicznymi przechowywanie i konserwacja musi spełniać jeszcze dodatkowy warunek – inkluzja powinna być wyraźnie widoczna mimo upływu czasu.

In the case of delicate cut pieces with organic inclusions, storage and conservation must meet an additional requirement: the inclusion should be clearly visible despite the passage of time.

Cienkie bryłki z inkluzjami umożliwiające ogląd pod mikroskopem wykonywane były już w pierwszej połowie XX wieku. W celu ich zabezpieczenia przed wietrzeniem stosowano szczelne zamykane pojemniki szklane wypełnione płynną roślinną żywicą3. Metoda ta ma jednak wady, ponieważ żywica może wnikać w szczeliny bursztynu powodując ich ciemnienie.

Thin pieces of amber with inclusions, to enable viewing them under a microscope, were produced in the first half of the 20th century. Tightly closed glass containers filled with liquid plant resin were used to protect them from weathering.3 But this method has disadvantages as the resin can penetrate cracks in the amber, causing them to darken.

W tej samej pracy omawiane są także metody pokrywania powierzchni szlifów różnymi rodzajami sztucznych żywic stosowanych w konserwacji, lecz zalecaną metodą do zabezpieczenia szlifów z inkluzjami jest próżniowe pokrywanie bursztynu sztucznymi żywicami. Metoda ta powstała już w latach 70. XX w., następnie została dopracowana przez amerykańskie Muzeum Przyrodnicze. Z wielu wypróbowanych substancji najlepiej sprawdzają się żywice epoksydowe. Prowadzone eksperymenty z żywicą poliestrową dają również dobre rezultaty.

The same study also discusses methods where cut surfaces are coated with various types of synthetic resins used in conservation but the recommended method to preserve cut pieces with inclusions is to vacuum-coat the amber with synthetic resins. This method was developed in the 1970s and then perfected by the American Museum of Natural History. Of the many substances that have been tested, epoxy resins work the best. Experiments conducted with polyester resin have also yielded good results.

Wyroby ze „złotego wieku bursztyniarstwa” to zwykle przedmioty rzeźbione, bogato ornamentowane, łączone z metalem czy drewnem, dlatego też wymagają specjalnego traktowania i przeprowadzenia konserwacji w warunkach laboratoryjnych. W pierwszej kolejności bezwzględnie powinny być starannie i delikatnie oczyszczone z kurzu i innych zanieczyszczeń. Po tych czynnościach można było wybrać adekwatną metodę konserwacji. Jedna z nich zaproponowana przez Paula Hübera4 polegała na nasączaniu bursztynu roztworem żywicy damarowej i rektyfikowanego olejku terpentynowego w proporcji 1:20 z dodatkiem 2% roztworu wosku rozpuszczonego w olejku terpentynowym, a proces powinien trwać dwie godziny w rozrzedzonej atmosferze. Czynność należało powtarzać co 3 dni zmieniając proporcje damary do olejku od 1:15 do 1:3, po czym przedmiot suszono przez 14 dni, a następnie zabezpieczano jego powierzchnię cellonem. Na koniec autor zalecał pokrywanie powierzchni przedmiotu 3- lub 4-krotnie cienką warstwą jasnej politury szelakowej lub olejem do polerowania, a następnie jej wypolerowanie. Podobną lecz odmienną metodę zaproponował Friedrich Preusser5, który zalecał do nasączania przedmiotów stosowanie oleju bursztynowego. Proces ten powinien trwać od 2 do 4 tygodni i należy przeprowadzić go etapami. Obarczony był on poważnymi wadami. Jedną z nich jest wrażliwość na pyłki znajdujące się w powietrzu oraz bardzo długi proces wysychania. Po wyschnięciu przedmioty należy wypolerować za pomocą delikatnej tkaniny lub skórą. Drugą znacznie poważniejszą wadą była niepewność uzyskania zamierzonego efektu, ponieważ ówcześni producenci oleju bursztynowego nie podawali jego składu. Poza wymienionymi metodami istnieją jeszcze inne, przedstawione szczegółowo w publikacjach Władysława Ślesińskiego6, Katarzyny Kwiatkowskiej7, Anny Sobeckiej8 i Wiesława Gierłowskiego1,2. Stan zachowania wyrobów archeologicznych ze względu na warunki podepozycyjne jest różny. Można tu wskazać dwie skrajności: z jednej strony beztlenowe środowisko bagienne, w którym bursztyn nie ulega utlenieniu, z drugiej przepuszczalne piaski z ruchomym poziomem wód gruntowych, w którym może dojść do całkowitego zwietrzenia przedmiotów bursztynowych, co po odkryciu wymaga konserwacji in situ. 50

Bursztynisko 46 | 2022

Artefacts from the Golden Age of amber handicraft are usually carved, richly ornamented items combined with metal or wood, which is why they require a special approach and restoration under laboratory conditions. First of all, they should absolutely be thoroughly and delicately cleaned of dust and other impurities. Only afterwards may an appropriate conservation method be selected. One such method, put forward by Paul Hüber,4 consists in soaking amber in a solution of dammar resin and rectified turpentine oil in a 1:20 ratio, with the addition of a 2% solution of wax dissolved in turpentine oil; the process should take two hours in a rarefied atmosphere. This needs to be repeated every 3 days, while changing the ratio of dammar to oil from 1:15 to 1:3, after which the item is dried for 14 days and then its surface is preserved with Cellon. Finally, the author recommended that the surface of the item should be coated 3 or 4 times with a thin layer of light-coloured shellac varnish or polishing oil, and then polished. A similar yet different method was put forward by Friedrich Preusser,5 who recommended the use of amber oil to soak the objects in. The process should take 2 to 4 weeks and should be performed in stages. It carried serious drawbacks. One of them was sensitivity to the particles in the air and a very long drying process. After drying, the items should be polished with a soft cloth or leather. The other, much more serious drawback, was the uncertainty whether the intended effect would be achieved, as the amber oil manufacturers at the time did not specify its composition. Apart from these methods, there are also others, presented in detail in the publications by Władysław Ślesiński,6 Katarzyna Kwiatkowska,7 Anna Sobecka8 and Wiesław Gierłowski.1,2 The condition of archaeological artefacts varies depending on their environment after deposition. Two extremes can be pointed out here: on the one hand, an anaerobic boggy environment in which amber does not oxidise and, on the other hand, permeable sands with a variable groundwater table in which amber items may weather completely and, upon discovery, require in situ conservation. Previously known methods were used to preserve excavated archaeological artefacts, for example Erazm Majewski9 recommended that the surface of amber items should be coated with a solution of light-coloured shellac dissolved in spirit with a few drops of castor oil. For bonding purposes, he used fish glue or a solution of purified shellac in alcohol with a little castor oil.

KONSERWACJA | CONSERVATION Do konserwacji wyrobów archeologicznych, które zostały wydobyte, stosowano znane już wcześniej metody i tak np. Erazm Majewski9 polecał powierzchnię bursztynowych przedmiotów pokrywać roztworem szelaku jasnego rozpuszczonego w spirytusie z dodatkiem kilku kropli olejku rycynowego. Do klejenia stosował klej rybi lub roztwór oczyszczonego szelaku w alkoholu z małym dodatkiem oleju rycynowego. Olaf Kay10 do wyrobów wykopaliskowych stosował mieszaninę 10 g mastyksu rozpuszczonego w 1,5 g olejku terpentynowego, 30 g poliglikolu etylenu 5000, 6 kropel gliceryny; roztwór rozcieńczano wodą destylowaną do uzyskania mlecznej emulsji, konieczna była jednak stała kontrola stopnia wymieszania impregnatu. Bursztyn po impregnacji zmieniał zabarwienie na mlecznobiały. Suszenie następowało w podczerwieni w temperaturze 65oC na ciągle poruszanym sicie. Wadą tej metody jest prawdopodobieństwo zmiany barwy bursztynu. Brone Kunkuliene wraz z zespołem11,12 zmodyfikowali natomiast opisaną już wcześniej metodę Hübera. Zastosowano nasączanie przedmiotów bursztynowych w komorze próżniowej w kolejnych roztworach 4%, 6%, 9%, 12% żywicy damarowej w terpentynie. Kąpiele powtarzano od 4 do 10 razy. Następnie nakładano na powierzchnię bursztynu polimetakrylan butylu. W przypadku nieprzezroczystych bursztynów ze zwartą utlenioną zwietrzeliną zalecano przed nasączaniem żywicą damarową wcześniejszą ekspozycję nad oparami mieszaniny alkoholu etylowego i terpentyny (1:4). Zabieg przeprowadzano w warunkach próżniowych przez 30 min. Wadą tej metody jest czaso- i pracochłonność, zaletą wysoka jakość uzyskanych efektów. Zespół pracujący13 w 1995 r. w British Museum za najlepsze do konserwacji bursztynu wydobytego z podwodnych badań uznał roztwór Paraloid B67 w benzynie lakowej (white spirit) oraz Paraloid B72 w ksylenie. Paraloid B67 to polimetakrylan izobutylu. Pod wpływem UV ulega procesowi sieciowania, lecz nie żółknie. Paraloid B72 to kopolimer metakrylanu etylu i akrylanu metylu. Jest on odporny na działanie światła, nie żółknie i nie sieciuje. Jest także odporny na działanie wody, wodnych roztworów zasad, kwasów i soli oraz mikroorganizmów. Do konserwacji stosowany jest w ksylenie lub toluenie. Ksylen jest mniej lotnym związkiem od toluenu, ze względu na to dłużej jest też uwalniany z obiektu. Wykorzystując roztwór Paraloidu B72 w toluenie można zabezpieczać artefakty bursztynowe prawie całkowicie zwietrzałe również w warunkach polowych7. Przy konserwacji kolii z bursztynowych paciorków znalezionej w Ingolstadt wykorzystano do impregnacji bursztynu płynną parafinę i Kopallacke (lakier z kopalu)14. Bettina Berger i Erich Classen15 archeologiczne przedmioty nasączali roztworem politlenku etylenu (PEG) i destylowanej wody przez 9-15 dni w temperaturze ok. 20oC. W procesie stosowano preparaty PEG zawierające coraz więcej substancji: od 400 do 4000 jednostek. Przedmioty konserwowane suszone były w Art sorb (materiał krzemionkowy pochłaniający i desorbujący wilgoć) przez 48 h w kolejnych poziomach wilgotności 95%–55%, ze wskazaniem ostatniej wartości do przechowywania.

Wnioski: - do surowca i dużych brył najlepsza jest słona woda w zamkniętych pojemnikach;

For excavated artefacts, Olaf Kay10 used a mixture of 10g of mastic dissolved in 1.5g of turpentine oil, 30g of polyethylene glycol 5000 and 6 drops of glycerine; the solution was diluted with distilled water to obtain a milky emulsion but it was necessary to continuously monitor how well the impregnating preparation was mixed. After impregnation, the amber turned a milky white colour. The drying process was performed in infrared light at 65oC on a continuously moving screen. The method’s drawback is the probability that the amber will change its colour. Bronė Kunkulienė and her team11,12 modified Hüber’s method described above. The amber items were successively soaked in a vacuum chamber in 4%, 6%, 9% and 12% solutions of dammar resin in turpentine. The baths were repeated 4 to 10 times. Poly(butyl methacrylate) was then applied to the amber surfaces. For opaque amber with a compact oxidised weathered crust, the recommendation was to expose it to the vapours of an ethyl alcohol and turpentine mixture (1:4) before soaking it in dammar resin. The procedure was performed under vacuum conditions for 30 minutes. The method is time- and labour-intensive, which is a drawback, but its advantage is the high quality of the results. The team working13 in 1995 at the British Museum found the Paraloid B67 solution in white spirit and Paraloid B72 in xylene to be the best ones for preserving amber recovered during underwater research. Paraloid B67 is a poly(isobutyl methacrylate) (iBMA). It crosslinks under UV light but does not turn yellow. Paraloid B72 is a copolymer of ethyl methacrylate and methyl acrylate. It is unaffected by light, does not turn yellow or crosslink. It is also resistant to water, solutions of bases, acids and salts in water, and to microorganisms. For conservation purposes, it is used in xylene or toluene. As a compound, xylene is less volatile than toluene so it also takes longer for it to be released from the item. Using a solution of Paraloid B72 in toluene, it is possible to preserve amber artefacts that are almost completely weathered, also under field conditions.7 Liquid paraffin and Kopallacke (copal varnish) were used to impregnate amber during the conservation of the amber bead necklace found at Ingolstadt.14 Bettina Berger and Erich Classen15 soaked the archaeological items in a solution of polyethylene glycol (PEG) and distilled water for 9–15 days at a temperature of ca. 20oC. PEG preparations containing more and more of the substance, from 400 to 4,000 units, were used in the process. During the conservation procedure, the items were dried in Art Sorb (a silica material with moisture absorbing and desorbing properties) for 48h at successive levels of 95%– 55% moisture, with the last value indicated for storage.

Conclusions: - salt water in closed containers is best for raw amber and large pieces of amber; - cut pieces with inclusions perform best when embedded in transparent polished synthetic resin, which makes it possible to preserve the inclusion’s condition unchanged and enables further research; - items made of amber combined with other materials— conservation and restoration procedures should be applied with caution due to the specific nature of both the amber and the materials in the setting; The Amber Magazine 46 | 2022

KONSERWACJA | CONSERVATION - szlify z inkluzjami najlepiej zachowują się zatopione w przezroczystej oszlifowanej sztucznej żywicy, która pozwala zachować niezmieniony stan inkluzji i dzięki temu możliwe są dalsze badania; - do przedmiotów wykonanych z bursztynu łączonego z innymi materiałami zabiegi konserwatorskie należy stosować z zachowaniem ostrożności ze względu na specyfikę zarówno bursztynu jak i materiałów oprawy;

- archaeological artefacts—the method should be attuned to the condition of the discovered items. If you are interested in the details of conservation methods, feel free to consult the literature on the subject.

- do przedmiotów archeologicznych – metoda powinna być dobrana do stanu zachowania znalezionych przedmiotów. Zainteresowanych szczegółami metod konserwacji odsyłam do literatury przedmiotu.

AMBER. Zdj. | Photo: ©Lech J. Zdrojewski

Literatura / Literature 1. Gierłowski W.: 2001, Konserwacja surowca bursztynowego – aktualny problem, Polski Jubiler 3(14), 39-40. 2. Gierłowski W.: 2001a, Konserwacja bursztynu – aktualne problemy, Prace Muzeum Ziemi 46, 117-118. 3. Sadowski E.-M., Schmidt A., Seyfullah L. J., Solórzano-Kraemer M. M., Neumann C., Perrichot V., Hamann C., Milke R., Nascimbene P. C.: 2021, Conservation, preparation and imaging of diverse ambers and their inclusions. Earth-Science Reviews 220, 1-24. 4. Hübner P.: 1934, Verwitterungsvorgänge am Bernstein und die Wiederherstellung des molekularen Zusammenhange. Museumskunde Neue, Folge 6, 149153 5. Preusser F.: 1976, Zur Restaurierung von stark korrodierten Bernstein. Arbeitsblätter für Restauratoren 2, 75-77. 6. Ślesiński W.: 1990, Rozwój metod konserwacji wyrobów z bursztynu. Prace Muzeum Ziemi 41, 135-139. 7. Kwiatkowska K.: 2005, Wybrane metody konserwacji bursztynu. Bursztyn – poglądy – opinie, Gdańsk–Warszawa, 104-107. 8. Sobecka A.: 2019, Eksponirowanie i sochranienie jantarnych objektow w swietie muziejnych tradicij i nowiejszych issljedowanij, Problemy restawracyi i konserwacyi jantaria, Kaliningrad...65-72 9. Majewski E.:1907, Wskazówki do konserwowania wykopalisk przedhistorycznych, Światowit, VIII, 92-104. 10. Kay O.: 1971, Eine Methode der Bernsteinrestsurierung, Arbeitsblätter für Restauratoren 2, 44-47. 11. Kunkuliene, B., Lukseniene, J., Vaitkus, J.: 1981, Application of vacuum device for archaeological amber conservation. ICOM committee for conservation. 6th Triennial Meeting for Conservation, Ottawa, 21-25 September 1981, Ottawa, 1-4. 12. Senvaitiene J., Kunkuliene B.: 1997, Die Konservierung von archäologschen Bernsteinfunden in litauischen Sammlungen. Neue Erkentnisse zum Bernstein – Sonderheft der Metalla, 105-106. 13. Thickett, D., Cruickshank, P., Ward, C.: 1995. The conservation of amber, Studies in Conservation (40) 4, 217-226. 14. Bach D.: 1998, Technologische und konservatorische Details zum Bernstein- und Bronzefund aus Ingolstadt, Das Geheimniss der Bernsteincolliers. Ingolstadt, 43-49. 15. Berger B., Classen E.: 2012, Restaurierung und Konservierung von Bernsteinfunden aus Mittelbonzezeitlichen Graghügeln. Restaurierung und Archäologie 5, 51-72.

Bursztynisko 46 | 2022

HISTORIA | HISTORY

O MALBORSKIEJ

WYSTAWIE BURSZTYNU On the Malbork AMBER EXHIBITION

W 2021 roku Muzeum Zamkowe w Malborku obchodziło jubileusz 60-lecia. Jedną z pierwszych kolekcji jakie zaczęto gromadzić tuż po powołaniu w murach zamku muzeum była kolekcja bursztynu, która powstała z inicjatywy ówczesnego dyrektora Henryka Raczyniewskiego. Ulokowanie tego typu zbiorów w Malborku nie było przypadkowe, nawiązano w ten sposób do historii tego terenu, gdzie w okresie neolitu istniały pracownie bursztynnicze, w czasach rzymskich przebiegał szlak bursztynowy, natomiast w średniowieczu bursztyn stał się jednym z ważniejszych przedmiotów handlu w państwie zakonu krzyżackiego, a na samym zamku wyroby bursztynowe stanowiły elementy wyposażenia.

In 2021, the Malbork Castle Museum celebrated its 60th anniversary. One of the first collections, which started right after the Museum was established within the Castle walls, was the Amber Collection, founded on the initiative of the then Director Henryk Raczyniewski. Locating this type of collection at Malbork was no accident but a reference to the history of the area which had amber workshops in the Neolithic Period, the Amber Road running through it in Roman times, with amber becoming one of the most important items of trade in the State of the Teutonic Order in the Middle Ages, while amber ware was part of the Castle’s furnishings.

Wysiłkiem wielu osób w Muzeum Zamkowym zgromadzono liczne, na tyle różnorodne naturalne okazy bursztynu, obiekty historyczne oraz współczesne wyroby, że możliwym było ukazanie historii artystycznej obróbki bursztynu1. W 1965 roku

The efforts of many individuals have allowed the Castle Museum to gather multiple natural amber specimens, historical items and present-day products so diverse that it has become possible to for it to depict the history of artistic amber processing.1 In 1965, the first permanent

otwarto pierwszą stałą wystawę bursztynu, która była jedną z najważniejszych na zamku, a działalność muzeum kojarzono 1 Grabowska Janina (1983), Polski bursztyn, Warszawa; Jakubowska Bogna (2004), Zbiory i wystawiennictwo Muzeum Zamkowego w Malborku w latach 1961-1980, „Studia Zamkowe” t. 1, 55–118.

Bursztynisko 46 | 2022

amber exhibition opened as one of the Castle’s key exhibits, 1 Grabowska Janina (1983), Polski bursztyn, Warszawa; Jakubowska Bogna (2004), Zbiory i wystawiennictwo Muzeum Zamkowego w Malborku w latach 1961–1980, “Studia Zamkowe” vol. 1, 55–118.

PHOTO: Biżuteria artystyczna z lat 70. i 80. XX wieku | Artistic jewelry from the 1970s and 1980s. Zdj. ©KEENYS STUDIO Bryły naturalne, największa waży ponad dwa kg | Natural lumps; the largest one weighs over 2 kg. Photo. ©KEENYS STUDIO

Katarzyna Kita

BURSZTYNOWE KOLEKCJE | AMBER COLLECTIONS właśnie z tą kolekcją2. Charakter zgromadzonych obiektów stawia malborskie zbiory bursztynu wśród najważniejszych na świecie, a najcenniejsze z obiektów kolekcji można podziwiać na wystawie stałej „Bursztynowe konteksty”3 w przyziemiu skrzydła wschodniego Zamku Średniego. Zwiedzanie rozpoczyna się od części geologicznej, a wstępem do niej jest animacja ukazująca bursztynowy las, w którym skamieniała żywica powstała ponad 40 mln lat temu. W dalszej części na osi czasu zaprezentowano przekroje oraz mapy ukazujące teren Fennoskandii, gdzie bursztyn wykształcił się w epoce eocenu. Eksponowane są tu bryły bursztynu o formach takich, jakie wytworzyła natura – okazy o różnym zabarwieniu, stopniu przejrzystości i wielkości. Niewątpliwą atrakcją są bryły powstałe w wypełnieniu szczelin drzew, na których powierzchni widoczne są odciski kory drzewa, a wśród nich największa w zbiorach malborskich bryła mierząca ponad 28 cm, odnaleziona na początku lat 20. XX wieku podczas budowy portu w Gdyni. Innymi są formy naciekowe – pod postacią sopli i kropli. Kolejna z gablot przedstawia prace artystów współczesnych inspirowane naturalnymi bryłami bursztynu; na szczególną uwagę zasługuje naszyjnik Mariusza Drapikowskiego, który wykorzystał naturalne pęknięcie bryły bursztynu na dwie części oprawiając ją w złoto. Wyjątkowymi Mierzwińska Elżbieta (1989), Dzieje bursztynu: historia sztuki bursztynniczej i przewodnik po wystawie malborskiej, Malbork. 2

Sobecka Anna (2014), Kontekst – kolekcja – reinterpretacja, [w:] Bursztyn i żuławskie konteksty kulturowe, red. J. Hochleitner, Malbork, 79–97. Nowa odsłona wystawy stałej jest dostępna od 2011 roku i powstała na 50-lecie istnienia Muzeum Zamkowego, kuratorką wystawy jest Anna Sobecka.

with the work of the Museum associated with this very collection.2 The nature of these pieces ranks the Malbork Amber Collection among the most important in the world, while its most valuable items can be enjoyed at the Amber Contexts permanent exhibition3 in the basement of the Middle Castle’s eastern wing. The tour begins with a geology display, introduced by an animation showing the amber forest, in which the fossilised resin originated over 40 million years ago. Further on, the timeline shows sectional views and maps of Fennoscandia, where amber developed during the Eocene Period. On display are pieces of amber in shapes created by nature, specimens of various colours, degrees of transparency and sizes. An unquestionable attraction, there are pieces formed while filling cracks in trees, with imprints of the tree bark visible on their surface; they include the largest piece in the Malbork Collection, measuring over 28cm, found in the early 1920s during the construction of the port in Gdynia. Others are drip forms: stalactites and drops. Another display case presents works by contemporary artists inspired by natural pieces of amber. A necklace by Mariusz Drapikowski, who made use of a piece of amber that was naturally fractured into two parts, 2 Mierzwińska Elżbieta (1989), Dzieje bursztynu: historia sztuki bursztynniczej i przewodnik po wystawie malborskiej, Malbork.

Sobecka Anna (2014), Kontekst – kolekcja – reinterpretacja, [in:] Bursztyn i żuławskie konteksty kulturowe, J. Hochleitner (ed.), Malbork, 79–97. A new version of the permanent exhibition has been available since 2011, created for the 50th anniversary of the Castle Museum; it is curated by Anna Sobecka.

The Amber Magazine 46 | 2022

BURSZTYNOWE KOLEKCJE | AMBER COLLECTIONS okazami są też zgromadzone przez muzeum inkluzje, w których zastygły fauna i flora sprzed milionów lat – znajdziemy tu m.in. muchówkę, chrząszcza, gałązki tui i dębu czy jagody. Kolejna część wystawy ukazuje początek obróbki bursztynu w okresie neolitu, epoce brązu i czasach wpływów rzymskich. Na szczególną uwagę zasługuje „bursztynowy skarb” z Niedźwiedziówki, gdzie odkryto dawny warsztat bursztynowy liczący kilkanaście tysięcy kawałków bursztynu. Jakością i wielkością wyróżnia się amulet odnaleziony w okolicach Kątów Rybackich, dekorowany ornamentem punktowym na kształt krzyża – symbol uznawany za pradawny symbol słońca. W epoce brązu miejscowa ludność traktowała bursztyn jako surowiec wymienny m.in. na sól czy wyroby z kamienia i brązu. W okresie rzymskim powstało kilka szlaków zwanych bursztynowymi. Jeden z nich wiódł z Akwilei, przez Bramę Morawską, Kotlinę Kłodzką, a następnie Śląsk, Wielkopolskę i Kujawy, aż nad Bałtyk. Wzdłuż całego szlaku powstały ozdoby z bursztynu. Na terenie Cesarstwa Rzymskiego popularne były kolie z paciorkami ósemkowatymi oraz szklanymi; ten rodzaj wyrobów, datowanych na II i III wiek n.e., został odnaleziony w trakcie prac archeologicznych na terenie dzisiejszych Żuław i Wysoczyzny Elbląskiej, co świadczy o rozległych kontaktach handlowych. Kolejny etap obróbki bursztynu to okres od IX do XI wieku związany z dużym grodziskiem, centrum handlowym na południowym wybrzeżu Bałtyku w okolicach dzisiejszego Elbląga, nad jeziorem Drużno (Truso). W trakcie badań archeologicznych wśród licznych artefaktów odkryto obiekty wykonane z bursztynu. Przedmioty te były eksportowane drogą

Bursztynisko 46 | 2022

by setting it in gold, deserves special attention. The inclusions accumulated by the Museum, in which animals and plants from millions of years ago are frozen in time, are unique specimens as well: you can find a fly, beetle, twigs of thuja and oak, and berries too. The next part of the exhibition shows how amber began to be worked in the Neolithic, the Bronze Age and the times of Roman influence. Especially noteworthy is the amber hoard from Niedźwiedziówka, where a prehistoric amber workshop with over a dozen thousand pieces of amber was discovered. An amulet found near Kąty Rybackie stands out in its quality and size; it is decorated with a punched cross-shaped ornament, thought to be an ancient symbol of the sun. In the Bronze Age, the local people regarded amber as a material of exchange, including for salt or stone and bronze products. During the Roman period, several so-called amber roads were established. One of them led from Aquileia, through the Moravian Gate, the Kłodzko Valley and then Silesia, Greater Poland and Kuyavia, as far as the Baltic Sea. Amber ornaments were made along the entire route. Necklaces with figure 8 and glass beads were popular in the Roman Empire; such artefacts, dated at the 2nd and 3rd century CE, were found during archaeological work in the area of today’s Żuławy Lowlands and the Elbląg Upland, which is evidence of extensive trade contacts. The next stage of amber processing is the period from the 9th to the 11th century, associated with a large fortified settlement, a centre of trade on the southern coast of the Baltic Sea near today’s Elbląg, by Lake Drużno

PHOTO: Fajki, cygarniczki i nargile, XIX i XX wiek | Pipes, cigarette holders and hookahs, 19th and 20th century. ©KEENYS STUDIO Kabinet Stanisława Augusta Poniatowskiego, Gdańsk (?), po 1771; figura Madonny z XVII w. | Cabinet of Stanisław August Poniatowski, Gdańsk (?), after 1771; Figure of Madonna from the 17th century. Photo. ©KEENYS STUDIO

BURSZTYNOWE KOLEKCJE | AMBER COLLECTIONS

morską wzdłuż wybrzeży Morza Bałtyckiego i Północnego, a także szlakami na południowy wschód w kierunku Morza Czarnego i Półwyspu Krymskiego. Kolejnym okresem wielkiej popularności bursztynu były czasy późnego średniowiecza. Państwo krzyżackie w Prusach posiadało monopol na handel tym surowcem. W Królewcu powołano urząd Wielkiego Szafarza, odpowiedzialnego m.in. za handel bursztynem, a sam surowiec gromadzono w nadbrzeżnych zamkach Lochstedt, Fischhausen czy Bałdze, skąd drogą morską odsyłany był do kantorów znajdujących się w Lubece i Brugii, gdzie sprzedawano go lub zlecano wyroby obiektów. W tym czasie popularnymi przedmiotami wytwarzanymi z bursztynu były różańce, a rzemieślników je wykonującymi nazywano paternostermacherami. Podstawowymi narzędziami, jakie znajdowały się w warsztacie bursztynnika, były: dłuta, pilniki, przecinarki, wiertniki oraz tokarnia o napędzie ręcznym. Tego typu warsztaty funkcjonowały przez całe stulecia. Bursztyn jest niezwykle kruchym i delikatnym materiałem, dlatego też przy jego obróbce potrzebna była niezwykła zręczność, precyzja oraz dokładność.

(Truso). Items made of amber were discovered among the many artefacts during archaeological research. These items were exported by sea along the shores of the Baltic and North Seas, and via south-eastward routes towards the Black Sea and the Crimean Peninsula. The late Middle Ages were another period when amber was very popular. The Teutonic State in Prussia had a monopoly on trade in this raw material. In Königsberg, the office of the Grand Dispenser was established, in charge of the trade in amber, among other things. The raw material itself was stored in the coastal castles of Lochstedt, Fischhausen or Balga, from where it was shipped by sea to kontors (trading posts) in Lübeck and Bruges, where it was sold or products were commissioned. At that time, amber rosaries were popular items and the craftsmen who made them were called paternostermachers. The basic tools used in an amber craftsman’s workshop were: chisels, files, cutters, hand-operated drills and lathes. Such workshops operated for centuries. Amber is an extremely fragile and delicate material, which is why working it required extraordinary dexterity, precision and accuracy.

Dalszą część wystawy stanowią arcydzieła sztuki bursztynniczej z okresu nowożytnego, wśród nich wspaniałe ołtarzyki, szkatuły, relikwiarze, plastyka figuralna i biżuteria. Obiekty te powstały w większości w XVII i 1. poł. XVIII wieku, głównie na terenie Prus Królewskich i Książęcych4. Zachwycają kunsztem

Further on, the exhibition features masterpieces of amber art from the early modern period, including magnificent altars, coffers, reliquaries, figural art and jewellery. Most of these pieces were made in the 17th and the 1st half of the 18th

4 Mierzwińska Elżbieta, Żak Marek, (2001), Wielka księga bursztynu, Bydgoszcz; Mierzwińska Elżbieta (2010), Malborska kolekcja bursztynu, [w:]

century, mainly in Royal and Ducal Prussia4. They are stunning Mierzwińska Elżbieta, Żak Marek, (2001), Wielka księga bursztynu, Bydgoszcz; Mierzwińska Elżbieta (2010), Malborska kolekcja bursztynu, [in:] The Amber Magazine 46 | 2022

i lekkością wykonania, gamą barwną, gdzie bardzo często płytki bursztynowe od najjaśniejszych do najciemniejszych zestawiano ze sobą tworząc mozaiki i uzupełniano o plakietki z kości słoniowej lub masy perłowej. Na wystawie odnaleźć można jeden z największych ołtarzyków bursztynowych na świecie, dekorowany plakietkami z kości słoniowej. Innymi są prace gdańskich mistrzów: relikwiarz i szkatuła Michela Redlina czy najważniejszy obiekt kolekcji – barokowa szkatuła Christopha Mauchera. Na wystawie można również oglądać kasetę wiązaną ze Stanisławem Leszczyńskim oraz kabinet ze scenami z życia Stanisława Augusta Poniatowskiego, przekazany do Muzeum Zamkowego w 1979 roku przez lady Barbarę Carmont z Edynburga. Warto wspomnieć, że na ekspozycji znajduje się przedmiot związany z malborskim zamkiem: jest to podstawa krucyfiksu, który był eksponowany od 1825 roku w kaplicy św. Katarzyny w Pałacu Wielkich Mistrzów. Równie cennymi są mniejsze przedmioty, które były popularnymi prezentami w XVII wieku: puzderka ze scenami mitologicznymi, warsztacik koronkarski, szachownica do gry w szachy czy komplet sztućców.

in the artistry and lightness of their workmanship, their range of colours, where very often amber tiles, from the lightest to darkest, were juxtaposed with one another to form mosaics and complemented with ivory or mother-of-pearl plaques. The exhibition features one of the largest amber altars in the world, decorated with ivory plaques. Other items include the works of Gdańsk masters: a reliquary and coffer by Michel Redlin and the collection’s most important piece, the Baroque coffer by Christoph Maucher. The exhibition also features a jewel case associated with Polish king Stanisław Leszczyński and a cabinet with scenes from the life of another Polish king Stanisław August Poniatowski, donated to the Castle Museum in 1979 by Lady Barbara Carmont of Edinburgh. It is worth mentioning that the display includes an item related to the Malbork Castle: it is the base of a crucifix which was exhibited from 1825 in St Catherine’s Chapel in the Palace of the Grand Masters. Just as valuable are smaller items that were popular as gifts in the 17th century: boxes with mythological scenes, lace-making accessories, a chessboard and a cutlery set.

Obok przedmiotów typowo dekoracyjnych powstawały również wspaniałe kolie: zarówno męskie, jak renesansowy naszyjnik o walcowatych paciorach zdobionych festonami, jak i kobiece, tak jak fragment kolii o paciorkach o szlifie kryształowym. Obok funkcji dewocyjnych, dekoracyjnych czy użytkowych bursztyn w okresie nowożytnym stał się również przedmiotem zainteresowania kolekcjonerów: w powstałych gabinetach osobliwości obok plastyki figuralnej znajdowały się również naturalne bryły bursztynu. W tym kontekście na wystawie odnaleźć można bryłę, tzw. głowę, będącą najcięższą w kolekcji – ważącą ponad 2 kg. Warto wspomnieć,

In addition to typically decorative items, magnificent necklaces were also produced: both men’s, such as the Renaissance necklace with cylindrical beads ornamented with festoons, and ladies,’ such as the fragment of a necklace with crystal-cut beads. Next to its devotional, decorative and utility functions, amber in the early modern period also became a collector’s item: besides figural art, curiosity cabinets would also include pieces of raw amber. In this context, the exhibition features a piece of amber, known as a loaf, which is the heaviest in the collection, weighing more than 2 kg. It is worth mentioning that such a piece of amber was gifted to Anna, Grand Duchess of Lithuania, by Grand

Bursztyn, poglądy, opinie, t. 2, red. B. Kosmowska-Ceranowicz i W. Gierłowski, Gdańsk–Warszawa 2010, 142–150.

Bursztyn, poglądy, opinie, vol. 2, B. Kosmowska-Ceranowicz and W. Gierłowski (eds.), Gdańsk–Warszawa 2010, 142–150.

Bursztynisko 46 | 2022

PHOTO: Warsztat Michela Redlina, Szkatuła i Relikwiarz, Gdańsk, ok. 1680 | Workshop of Michel Redlin, Casket and Reliquary, Gdańsk, c. 1680. Zdj. ©KEENYS STUDIO Kolie, okres rzymski (I-IV w. n.e.) | Necklaces, Roman times (1st-4th century AD). Photo. ©KEENYS STUDIO

że tego typu bryłę, jako dar, otrzymała wielka księżna litewska Anna od wielkiego mistrza Konrada von Jungingena w trakcie swojej wizyty na zamku latem 1400 roku. Kolejna część wystawy ukazuje, jak wraz z okresem wielkich przemian społecznych na początku XIX wieku cechy bursztynnicze straciły na znaczeniu i powoli przestawały istnieć. Wyrobami, jakie dominowały w XIX i XX wieku, były ustniki fajek, cygarniczek i nargili, oprócz tego liczne puzderka, szkatułki, medaliony oraz biżuteria. Tradycyjna obróbka bursztynu kontynuowana była jedynie w sztuce ludowej, zwłaszcza na Kurpiach, gdzie dawne techniki, często prowizoryczne, przekazywano z pokolenia na pokolenie już od średniowiecza. Ostatnią już częścią malborskiej ekspozycji jest zaakcentowanie odrodzenia się rzemiosła bursztynniczego po II wojnie światowej. W latach 60. XX wieku powstawały wyroby seryjne, najpopularniejszymi były korale typu hawajki, wkrótce pojawiły się prace wysokiej klasy artystycznej, wśród nich bransolety, pierścienie, wisiory, gdzie bursztyn zaczęto łączyć z dotąd nie stosowanymi materiałami, m.in. złotem, srebrem, kamieniami półszlachetnymi, kamieniem, drewnem, szkłem, a nawet zwykłym sznurkiem. Są to m.in. prace: Marii i Pawła Fietkiewiczów, Giedymina Jabłońskiego, zespołu PIRO, a także te współczesne Pauliny Binek, Sławomira Fijałkowskiego, Fabrizia Tridenti czy Manuela Vilheny, Arka Wolskiego i Beate Zdramyte5. Co roku malborską wystawę bursztynu zwiedzają setki tysięcy turystów z całego świata. Warto wiedzieć, że ekspozycja ta – razem z detalem architektonicznym – są najdłużej prezentowanymi wystawami stałymi w Muzeum Zamkowym w Malborku od roku 1965. Sobecka Anna (2011), Bursztyn w muzeum, [w:] Bursztyn jako przedmiot ochrony dziedzictwa kulturowego, red. J. Hochleitner, Jantar, 15–26.

Master Konrad von Jungingen on her visit to the Castle in the summer of 1400. The next part of the exhibition shows how, along with the period of great societal change in the early 19th century, amber guilds lost their importance and slowly ceased to exist. Predominant products in the 19th and 20th centuries included mouthpieces for pipes, cigarette holders and hookahs, along with a variety of boxes, coffers, medallions and jewellery. Traditional amber working continued only in folk art, especially in Kurpie Region, where old techniques, often makeshift ones, had been passed down from generation to generation since the Middle Ages. The last part of the Malbork exhibition emphasises the revival of amber craft after World War II. In the 1960s, items were serially produced, with the most popular ones being irregular beads known as Hawaiians; soon after, works of high artistic quality started to be made, including bracelets, rings and pendants, where amber began to be combined with previously unused materials, for example gold, silver, semiprecious stones, stone, wood, glass and even ordinary string. These include pieces by Maria and Paweł Fietkiewicz, Giedymin Jabłoński, the PIRO Group, alongside contemporary works by Paulina Binek, Sławomir Fijałkowski, Fabrizio Tridenti, Manuel Vilhena, Arek Wolski and Beate Zdramyte.5 Each year, the Malbork amber exhibition is visited by hundreds of thousands of tourists from all over the world. As a point of interest, this exhibition and the architectural detail have been the longest-running permanent exhibitions at the Malbork Castle Museum since 1965. Sobecka Anna (2011), Bursztyn w muzeum, [in:] Bursztyn jako przedmiot ochrony dziedzictwa kulturowego, J. Hochleitner (ed.), Jantar, 15–26.

The Amber Magazine 46 | 2022

BURSZTYNOWE KOLEKCJE | AMBER COLLECTIONS

New attribution of the

Adoration of the Shepherds Medallion in the collection of the Museum of Amber, Gdańsk

Joanna Grążawska

NOWA ATRYBUCJA

MEDALIONU Z POKŁONEM PASTERZY

Z KOLEKCJI MUZEUM BURSZTYNU W GDAŃSKU

1 Grążawska J. 2010, Nowożytne zabytki w kolekcji Muzeum Bursztynu w Gdańsku (W:) Bursztyn, poglądy, opinie. Materiały z seminariów Amberif 2005–2009, Gdańsk–Warszawa, 137-138; Grążawska J. 2015, Zarys historii kolekcji Muzeum Bursztynu w Gdańsku oraz gedanika w jego zbiorach, (W:) Światowa Rada Bursztynu. Przegląd aktualności bursztynowych, Gdańsk, 86 2

Bernstein für Thorn und Altar 2005, Kunsthistorisches Museum, Wien, 99

Bernstein Sigmar Polke 2006, Michael Werner, New York, Kunstkammer Georg Laue, München, 51, 101; Bernstein kostbarkeiten europӓischer kunstkammern 2006, Kunstkammer Georg Laue, München 2006, 170–171, 243–244.

Bursztynisko 46 | 2022

In 2008, several unique items1 were purchased for the collection of the Museum of Amber with the support of Poland’s Ministry of Culture and National Heritage. The Adoration of the Shepherds Medallion (Inv. No. MHMG/B/431) was especially awe-inspiring. Earlier, in 2005, it was displayed at a large temporary exhibition in Vienna2 and published by its previous owner, Georg Laue of Munich.3 A small item, 10cm tall and 8.5cm wide, the medallion is impressive in its excellent carving technique. 1 Grążawska J. 2010, Nowożytne zabytki w kolekcji Muzeum Bursztynu w Gdańsku (in:) Bursztyn, poglądy, opinie. Materiały z seminariów Amberif 2005–2009, Gdańsk–Warszawa, 137–138; Grążawska J. 2015, Zarys historii kolekcji Muzeum Bursztynu w Gdańsku oraz gedanika w jego zbiorach, (in:) Światowa Rada Bursztynu. Przegląd aktualności bursztynowych, Gdańsk, 86. 2

Bernstein für Thorn und Altar 2005, Kunsthistorisches Museum, Wien, 99.

Zdj. | Photo: ©Michał Kosma Szczerek

Do zbiorów Muzeum Bursztynu w 2008 r., przy wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, zakupiono kilka wyjątkowych przedmiotów1. Szczególny zachwyt wzbudził „Medalion z Pokłonem Pasterzy” (nr inw. MHMG/B/431). Wcześniej, w 2005 r. był prezentowany na dużej wystawie czasowej w Wiedniu2 oraz publikowany przez poprzedniego właściciela zabytku, Georga Laue z Monachium3. Niewielki obiekt o wysokości 10 i szerokości 8,5 cm ujmuje

BURSZTYNOWE KOLEKCJE | AMBER COLLECTIONS doskonałą techniką rzeźbiarską. Ponieważ bursztyn jest stosunkowo kruchy i należy do materiałów trudnych w opracowaniu, podziw i uznanie wzbudza umiejętność autora w prezentowaniu najdrobniejszych detali. Kunszt i wybitna biegłość warsztatowa oraz typ przedstawienia spowodowały, że obiekt przypisano Christophowi Maucherowi (1642– 1706/7), wybitnemu rzemieślnikowi działającemu od ok. 1670 r. w Gdańsku, poza cechem bursztynników. Artysta pracował zarówno w kości zwierzęcej jak i w bursztynie, a dzięki swoim znamienitym umiejętnościom manualnym realizował prestiżowe zlecenia m.in. od Rady Miasta Gdańska4. Przyjęto jego domniemane autorstwo obiektu. Ze względu na sporadyczne oznakowanie sygnaturą bursztynowych obiektów metoda porównawcza jest bardzo często stosowanym sposobem na określenie miejsca powstania dzieła. Pewne zwątpienie co do atrybucji przyniosło odnalezienie wzoru graficznego omawianej sceny. Jest nim „Adoracja Pasterzy”, jedna z czterech rycin (do serii należą także: „Męczeństwo św. Barbary”, „Ukrzyżowanie” i „Zmartwychwstanie Chrystusa”) opublikowanych w mszale weneckim z 1693 r.5. Odbitka „Adoracji Pasterzy”, pochodząca z kolekcji Marco Fraccaro z Pawii, obecnie jest własnością prywatnego, włoskiego kolekcjonera grafik. Po raz pierwszy opublikowana jednak w 1583 r., zawierała dedykację dla papieża Grzegorza XIII i przeznaczona była dla bazyliki św. Barbary, stanowiącej część kompleksu pałacu książęcego rodu Gonzagów w Mantui. Przyjmuje się, że matryce powstały prawdopodobnie między 1578 a 1582 r., autorstwo przypisano – Giorgio Ghisi(1520–1582). Rycina przedstawiająca Adorację Pasterzy powstała jako ostatnia opublikowana rok po śmierci autora. Twórca urodził się w Mantui, w rodzinie pochodzącej z Parmy, był rysownikiem i malarzem. Z pewnością działał pod wpływem Giulio Romano (właściwie Giulio Lippi ok. 1499–1546), który od 1524 r. pracował dla Federico II Gonzagi na dworze w Mantui. Prawdopodobnie zawodu uczył się u Giovanniego Battisty Scultori (1503–1575, inaczej Giovanni Battista Mantovano lub Mantuana) malarza, rzeźbiarza i rytownika, ucznia oraz współpracownika Giulio Lippi. Giorgio Ghisi po śmierci Giulio Lippi przeniósł się do Rzymu. Tam rozpoczął współpracę z wydawcą, Hieronimusem Cockiem, z którym w 1550 r. pojechał do Antwerpii. Od 1574 do 1582 r. (do śmierci) pracował ponownie w Mantui, dla arystokratycznego rodu Gonzagów6. Autor naszej plakiety nie powtarza dokładnie ryciny. Jednak kilka elementów sugeruje inspirację dziełem Ghisiego. Kompozycja z plakiety w porównaniu ze sceną graficzną jest uproszczona, zamknięta w owalu, zredukowana. Szczególną zbieżność można zauważyć w sylwetkach Marii i Józefa pochylonych i wpatrzonych w maleńkiego Jezusa, także wizerunku pasterza z charakterystycznym gestem uniesionego kapelusza oraz w formie zwieńczenia sceny jako postaci aniołka z banderolą. Można przyjąć, że włoska grafika dotarła do północnej Europy, co nie wyklucza autorstwa gdańskiego artysty. Impuls do zbadania włoskiej atrybucji medalionu przyniósł artykuł Rachel King dotyczący bursztynu we wczesnonowożytnych Włoszech7. Przedstawione przez

Amber is relatively fragile and difficult to work as a material, which is why its maker’s ability to represent the smallest details is reason for admiration and appreciation. The artistry, outstanding technical skill and the way the subject is depicted led the piece to be attributed to Christoph Maucher (1642–1706/7), an outstanding craftsman active from around 1670 in Gdańsk, outside of the amber guild. The artist worked in both ivory and amber and, owing to his outstanding manual skills, he received and completed prestigious orders, including from the Gdańsk City Council.4 The assumed attribution of the item to him had become accepted. Due to the rarity of signatures on amber items, the comparative method is very often used to determine the place where a work was made. Some doubt as to the attribution was caused by the discovery of the graphic piece that the scene was modelled after. It is the Adoration of the Shepherds, one of four prints (the series also includes: The Martyrdom of St Barbara, The Crucifixion and The Resurrection of Christ) published in a Venetian missal from 1693.5 The print of the Adoration of the Shepherds from the collection of Marco Fraccaro of Pavia is now owned by a private Italian art collector. However, initially published in 1583, it contained a dedication to Pope Gregory XIII and was intended for the Basilica of St Barbara, which is part of the palace complex of the princely Gonzaga family at Mantua. It is assumed that the matrices were made probably between 1578 and 1582, with their authorship attributed to Giorgio Ghisi (1520–1582). The print depicting the Adoration of the Shepherds was the last one to be published, a year after its creator’s death. Giorgio Ghisi was born at Mantua, to a family of Parmese origin, he was a draughtsman and painter. His work was certainly influenced by Giulio Romano (born Giulio Lippi, ca. 1499–1546), who worked for Federico II Gonzaga at the Mantua court from 1524. He probably learned his profession from Giovanni Battista Scultori (1503–1575, also known as Giovanni Battista Mantovano or Mantuana), painter, sculptor and printmaker, Giulio Lippi’s student and collaborator. After Giulio Lippi’s death, Giorgio Ghisi moved to Rome, where he began working with the publisher Hieronimus Cock, with whom he travelled to Antwerp in 1550. From 1574 to 1582 (until his death), he worked again at Mantua for the aristocratic Gonzaga family.6 The maker of our plaque did not recreate the print exactly but several elements suggest that he was inspired by Ghisi’s piece. Compared to the print, the composition of the plaque is simplified, enclosed within an oval and reduced. One may notice a particular similarity in the figures of Mary and Joseph leaning over and gazing at little Jesus, also in the image of a shepherd with the characteristic gesture of the raised hat and in how the scene is topped with a cherub with a banderole. It can be assumed that the Italian print reached northern Europe, which does not rule out the authorship by the Gdańsk artist. The impulse to investigate the medallion’s Italian attribution came from Rachel King’s article on amber in early modern Italy.7 The photographs of the Adoration of the Shepherds from ca. 1700 (now in a private collection) and the Baptism of Christ from ca. 1700 in the collection of the National Museum of Scotland, Edinburgh (Inv. No. 1869.2b.8) presented Trusted M. 1985 Catalogue of European Ambers in the Victoria and Albert Museum, 59; Mierzwińska E. 1989, Dzieje bursztynu, Malbork, 23.

Trusted M. 1985 Catalogue of European Ambers in the Victoria and Albert Museum, 59; Mierzwińska E. 1989, Dzieje bursztynu, Malbork, 23

http://www.sgcollezionestampe.it/portfolio-item/ladorazione-deipastori/ [dostęp: 14.01.2022].

6 http://www.sgcollezionestampe.it/ghisi-giorgio/?lang=en [dostęp: 14.01.2022]. 7 King R. 2013, Finding the Divine Falernian: Amber in Early Modern Italy (W:) V&A Online Journal No. 5 Autumn http://www.vam.ac.uk/content/journals/

http://www.sgcollezionestampe.it/portfolio-item/ladorazione-dei-pastori/ [accessed: 14 Jan 2022]. http://www.sgcollezionestampe.it/ghisi-giorgio/?lang=en [accessed: 14 Jan 2022].

King R. 2013, Finding the Divine Falernian: Amber in Early Modern Italy (W:) V&A Online Journal No. 5 Autumn http://www.vam.ac.uk/content/journals/ research-journal/onlinejournal/finding-the-divine-falernian-amber-in-early-modern-italy/ [accessed: 14 Jan 2022]; Trusted M. 1985, 84–87, 89–90. 7

The Amber Magazine 46 | 2022

BURSZTYNOWE KOLEKCJE | AMBER COLLECTIONS by the author seemed very close to our item. It was not only amber’s dark red colour that evoked the association between the pieces8 but, most of all, their style and figural representation, along with their form: a kind of openwork amber low relief, put on top a different, contrasting material. Rachel King demonstrated that amber artefacts were fairly common gifts in Italy among princes, doges, cardinals and popes. Although they were a popular type of gift, they were items of prestige and remarkable value.9 The comparative analysis method that is usually applied by art historians, especially in the research on historical amber artefacts, made it possible to focus the search for the plaque’s maker on Italy. The collection of Palazzo dei Priori in Perugia includes an amber medallion with the Holy Family and St John the Baptist (Inv. No. 869/354 (1918)). It is dated at the 17th century and attributed to an artist from central Italy.10 A partially gilded amber medallion in the collection of Museo di Capodimonte, Naples (Inv. No. AM 11221 (1870)), depicting the Adoration of the Shepherds, is especially noteworthy. The item’s date of origin was determined at the late 17th/early 18th century and its attribution was associated with Maucher.11 This attribution has already been challenged by Rachel King. Both low reliefs are not openwork, unlike the plaque from the Gdańsk Museum. On the other hand, the plaques from Naples and Gdańsk display a remarkable similarity in how Mary and autorkę fotografie „Adoracji Pasterzy” z około 1700 r. (obecnie w zbiorach prywatnych) oraz „Chrztu Chrystusa” z około 1700 r. w zbiorach Muzeum Narodowego Szkocji w Edynburgu (nr inw. 1869.2b.8 ) wydały się bardzo bliskie naszemu obiektowi. Nie tylko ciemnoczerwony kolor bursztynu wpłynął na skojarzenie prac8, ale przede wszystkim styl i sposób prezentowania postaci oraz forma jako rodzaj bursztynowej, ażurowej płaskorzeźby, aplikacji nałożonej na odmienny, kontrastujący materiał. Jak dowodzi Rachel King, bursztynowe artefakty były dość częstymi podarunkami we Włoszech między książętami, dożami, kardynałami i papieżami. Chociaż stanowiły popularny typ prezentu, należały do przedmiotów prestiżowych i wyjątkowo cennych9. Metoda analizy porównawczej najczęściej stosowana przez historyków sztuki, zwłaszcza w badaniach zabytków bursztynowych, pozwoliła ukierunkować zakres poszukiwań autora plakiety na obszar Włoch. W zbiorach Palazzo dei Priori w Perugii znajduje się bursztynowy medalion ze Świętą Rodziną i św. Janem Chrzcicielem (nr inw. 869/354 (1918)). Datowany jest na XVII w. i przypisany autorowi ze środkowych Włoch10. Szczególną uwagę zwraca medalion z bursztynu, częściowo złocony, w zbiorach Museo di Capodimonte w Neapolu (nr inw. AM 11221 (1870)) przedstawiający Adorację Pasterzy. Czas powstania dzieła określono na przełom XVII/XVIII w. a autorstwo wiązano z Maucherem11. Tę atrybucję podważyła już Rachel King. Obie płaskorzeźby nie są ażurowe, jak plakieta z Muzeum Gdańska. Natomiast plakiety z Neapolu i Gdańska wykazują research-journal/onlinejournal/finding-the-divine-falernian-amber-inearly-modern-italy/ [dostęp: 14.01.2022]; Trusted M. 1985, 84–87, 89–90.

Joseph are depicted. Piotr Szacki12 presented a very interesting historical artefact owned by Marco Ciancio, a private collector from Catania. It is a Sicilian amber plaque with a Nativity Scene, dated at the 17th century. Despite formal differences, the similarity between the scenes is striking. In the Catania medallion, the figural scene has no openwork background and the piece is framed with an opulent wreath made up of multiple silver flowers and leaves, and amber spheres on pins. The Gdańsk plaque has an openwork background and a relatively simple frame made of woven wire but it is hard to rule out whether it had no extra ornamentation. To dispel the uncertainty, the research on the Gdańsk plaque was extended to include the physicochemical method. Owing to the collaboration between the Museum of Gdańsk and the International Amber Association, the material was tested using mid-infrared spectroscopy (FT-IR). Amber’s colour is not a feature to confirm the origin of the raw material. King, 2013; Trusted 1985, 84–87.

King, 2013.

9 King, 2013.

http://www.culturaitalia.it/opencms/opencms/system/modules/com. culturaitalia_stage.liberologico/templates/museid/viewItem.jsp?language=it&case=&id=oai%3Aculturaitalia.it%3Amuseiditalia-work_14427, [accessed: 14 Jan 2022].

http://www.culturaitalia.it/opencms/opencms/system/modules/ com.culturaitalia_stage.liberologico/templates/museid/viewItem. jsp?language=it&case=&id=oai%3Aculturaitalia.it%3Amuseiditaliawork_14427, [dostęp: 14.01.2022].

11 http://www.culturaitalia.it/opencms/opencms/system/modules/com. culturaitalia_stage.liberologico/templates/museid/viewItem.jsp?language=it&case=&id=oai%3Aculturaitalia.it%3Amuseiditalia-work_72225, [accessed: 14 Jan 2022].

http://www.culturaitalia.it/opencms/opencms/system/modules/ com.culturaitalia_stage.liberologico/templates/museid/viewItem. jsp?language=it&case=&id=oai%3Aculturaitalia.it%3Amuseiditaliawork_72225, dostęp: 14.01.2022

Kolorystyka bursztynu nie jest cechą potwierdzającą pochodzenie surowca. King, 2013; Trusted 1985, 84- 87.

Bursztynisko 46 | 2022

Szacki P. 1999, Sicilian amber, (in:) Investigations into amber, Proceedings of the international interdisciplinary symposium Baltic amber and other fossil resins, 997 Urbs Gyddanyzc–1997 Gdańsk, eds. B. Kosmowska-Ceranowicz, H. Paner, Gdańsk-Warszawa, 278.

The Amber Magazine 46 | 2022

BURSZTYNOWE KOLEKCJE | AMBER COLLECTIONS

wyjątkowe podobieństwo w opracowaniu postaci Marii i Józefa. Bardzo ciekawy zabytek należący do Marco Ciancio – prywatnego kolekcjonera z Katanii - przedstawił Piotr Szacki12. Jest nim plakieta z bursztynu sycylijskiego z Bożym Narodzeniem, datowana na XVII w. Pomimo różnic formalnych podobieństwo scen jest uderzające. Na medalionie z Katanii scena figuralna nie ma ażurowego tła i całość oprawiona jest bogatym wieńcem utworzonym przez liczne srebrne kwiatki i listki oraz bursztynowe kulki na trzpieniach. Gdańska plakieta ma ażurowe tło i stosunkowo prostą ramkę z plecionego drutu, jednak trudno wykluczyć, czy nie była zdobiona dodatkową dekoracją. Aby uściślić niepewność, badanie plakiety z Gdańska poszerzono o metodę fizykochemiczną. Dzięki współpracy Muzeum Gdańska z Międzynarodowym Stowarzyszeniem Bursztynników zrealizowano badanie materiału metodą analizy spektroskopowej w zakresie średniej podczerwieni (FT-IR). Wykonująca badania prof. Ewa Wagner-Wysiecka jednoznacznie określiła, że „Medalion z Pokłonem Pasterzy” wykonano z symetytu tj. kopalnej żywicy z Sycylii13. Badanie to rozstrzygnęło wątpliwości. Podsumowując, „Pokłon Pasterzy” ze zbiorów Muzeum Bursztynu w Gdańsku jest wyjątkowym przykładem rzemiosła artystycznego z końca XVII w. Zarówno użyty surowiec jak i porównywalne prace dają uzasadnione powody, aby uznać wykonanie zabytku w wykwalifikowanych, lokalnych ośrodkach Sycylii. Znana jest długa tradycja tamtejszych warsztatów rzeźbiarskich pracujących w różnych materiałach organicznych, nie tylko w drewnie, ale przede wszystkim w koralu, kości słoniowej, macicy perłowej, szylkrecie oraz bursztynie. Największe ośrodki, w których mógł powstać nasz zabytek, to rejon Katanii lub Trapani. Katania posiada dłuższą tradycję obróbki bursztynu, natomiast rzeźba raczej przypisywana jest warsztatom z Trapani14. Istniała tutaj tradycja wykonywania szopek i żłóbków na Boże Narodzenie. Stylistycznie wyróżnia je cokół, na którym prezentowano sceny figuralne15. Wyroby bursztynowe na Sycylii cieszyły się powodzeniem, prace z miejscowego symetytu stanowiły podstawę lokalnego rynku pamiątek. Wydaje się jednak, że nasz medalion ze względu na jakość wykonania mógł być elementem większego, wyrafinowanego przedmiotu np. ołtarzyka lub bogato dekorowanego wota. Badania zmieniły atrybucję medalionu. Ten wyjątkowy zabytek prezentowany jest na nowej wystawie stałej w Wielkim Młynie w Gdańsku. „Pokłon Pasterzy” został również opisany w przewodniku po najnowszej ekspozycji pt. Świat bursztynu16. Szacki P. 1999, Sicilian amber, (W:) Investigations into amber, Proceedings of the international interdisciplinary symposium baltic amber and other fossil resins, 997 Urbs Gyddanyzc–1997 Gdańsk, ed. B. KosmowskaCeranowicz, H. Paner, Gdańsk-Warszawa, 278

Serdecznie dziękuję prof. Ewie Wagner-Wysieckiej za wieloletnią współpracę przy identyfikowaniu bursztynu z kolekcji Muzeum Bursztynu.

Intorre S. 2016, Coralli trapanesi nella collezione March, Palermo.

Prof. Ewa Wagner-Wysiecka, who performed the tests, unequivocally stated that the Adoration of the Shepherds Medallion is made of simetite, i.e. fossil resin from Sicily.13 These tests resolved any doubts. To sum up, the Adoration of the Shepherds in the collection of the Museum of Amber, Gdańsk, is a remarkable example of handicraft from the late the 17th century. Both its raw material and comparable artefacts provide justifiable reasons to acknowledge that the artefact was made in local Sicilian skilled craft centres. There is a long tradition of carving workshops there, working in various organic materials, not just in wood but most of all in coral, ivory, mother-of-pearl, tortoiseshell and amber. The largest centres where our artefact could have been made are situated the Catania and Trapani areas. Catania has a longer tradition of amber working, while carving is attributable instead to the workshops in Trapani,14 which had a tradition of making nativity scenes and mangers for Christmas. Stylistically, they feature a pedestal on which figural scenes were presented.15 Amber products were popular in Sicily, with pieces made of local simetite being a mainstay of the local souvenir market. However, it seems that our medallion, due to the quality of its workmanship, could have been part of a larger sophisticated object, e.g. an altar or a richly decorated votive offering. The research has changed the medallion’s attribution. This unique heritage item is on display at the new permanent exhibition at the Great Mill, Gdańsk. The Adoration of the Shepherds is also described in the guide to the Museum’s latest exhibition entitled Świat bursztynu [The World of Amber].16. 13 My heartfelt gratitude goes to Prof. Ewa Wagner-Wysiecka for her long-standing collaboration on identifying amber in the collection of the Museum of Amber. 14

Intorre S. 2016, Coralli trapanesi nella collezione March, Palermo.

15 King 2013.

King 2013.

Świat bursztynu, Katalog wystawy stałej Muzeum Bursztynu w Wielkim Młynie w Gdańsku 2021, Gdańsk, 110-111.

16 Świat bursztynu, Katalog wystawy stałej Muzeum Bursztynu w Wielkim Młynie w Gdańsku 2021, Gdańsk, 110–111.

Bursztynisko 46 | 2022

The Amber Magazine 46 | 2022

BURSZTYNOWE KOLEKCJE | AMBER COLLECTIONS

OD BAŁTYKU PO ŚLĄSK BIŻUTERIA BURSZTYNOWA DANUTY I SZCZĘSNEGO KOBIELSKICH Z KOLEKCJI MUZEUM W GLIWICACH.

FROM THE BALTIC SEA TO SILESIA AMBER JEWELLERY BY DANUTA AND SZCZĘSNY KOBIELSKI FROM THE COLLECTION OF THE MUSEUM IN GLIWICE

Robert Bartkowski Bursztyn na Śląsku? To brzmi dziwnie, ale czy jest to niemożliwe? Ludzie zachwycali się Złotem Północy, którego – jak mówią nam historyczne źródła – pożądanie i chęć posiadania mogła doprowadzić nawet do śmierci, dlaczego tym bardziej, choć z innych powodów, nie miałoby go być także na Śląsku? Jego obecność tu to swoiste dopełnienie różnorodności i bogactwa Polski: wydobywanego skarbu ziemi – węgla i skarbu morza – bursztynu.

Amber in Silesia? Sounds strange but is it impossible? People have always been in love with the Gold of the North, which— as historical sources tell us—evoked a desire and yearning to possess it that could even lead to death; all the more so, why should it not have a presence also in Silesia, though for different reasons? Its presence here complements somewhat the diversity and wealth of Poland: coal as the excavated treasure of the earth and amber as the treasure of the sea.

Jednym z trzech najstarszych historycznie na Górnym Śląsku muzeów – zaraz po Nysie i Opolu – jest Muzeum w Gliwicach, dzisiejszy spadkobierca tradycji i misji założonego w 1905 r. Muzeum Górnośląskiego (Oberschlesisches Museum). Pośród zgromadzonego zbioru zabytków, z którego ponad 16 500 należy do Działu Sztuki i Rzemiosła Artystycznego, znajduje się bogata kolekcja złotnictwa, a w niej jedna z największych w kraju kolekcji polskiej, srebrnej biżuterii artystycznej powstałej po 1945 r. Licząca blisko 800 unikatowych, jednostkowych bądź powielanych jedynie w kilku egzemplarzach obiektów kolekcja jest wyrazem różnorodności zachodzących przemian w myśleniu o biżuterii od czasów po II wojnie światowej po wiek XXI. Jej

As one of the three historically oldest museums in Upper Silesia, right after Nysa and Opole, the Museum in Gliwice is today’s heir to the legacy and mission of the Upper Silesian Museum (Oberschlesisches Museum) founded in 1905. The accumulated relics, of which more than 16,500 belong to the Department of Art and Handicraft, include an extensive collection of precious metal art, including one of Poland’s largest collections of silver art jewellery made after 1945. With its nearly 800 unique items, one-off or reproduced in just a few copies, the collection expresses the diversity of changes taking place in the way of thinking about jewellery since the post-World War II period into the 21st century.

Bursztynisko 46 | 2022

rozwój czyniony przez zakupy oraz dary wzbogacił się na przestrzeni lat również o prace mistrzów złotnictwa i bursztynnictwa zarazem. Jednym z wielu przykładów będącym swoistym „must have” dla reprezentatywności tutejszych zbiorów jest kolekcja prac Danuty i Szczęsnego Kobielskich, którą swego czasu oni sami ufundowali, przekazując pokaźną liczbę unikatowych, a jednocześnie bardzo osobistych i charakterystycznych dla swego stylu prac. Dziś, w niespełna 3 lata od pożegnania jednej z dam polskiego powojennego złotnictwa, jej wkład w odbudowę prestiżu rzemiosła artystycznego biżuterii zaowocował dzisiejszym niebywałym zainteresowaniem dla ORNO i wychowaniem wielu pokoleń, pozostając ianspiracją dla dzisiejszych kontynuatorów trudnej sztuki biżuterii. Pośród obecnych 97 przedmiotów, stanowiących co do liczby największy w Polsce zbiór biżuterii ich autorstwa, odnajdujemy prace dobrze znane pod względem formy i nadal zaskakujące nas aktualnością trendów. Z nich wszystkich aż dla ¼ elementem zdobniczym srebra jest bursztyn. A jeśli dodać do tego fakt, że w latach 2001 i 2004 aż 21 zostało ofiarowanych jako dar do tutejszej kolekcji, oznaczać może, jak wielką estymą otaczali oni ten „tajemniczy kamień”. Wyjątkowych prac w tym zbiorze jest wiele. Przede wszystkim jest nim grupa naszyjników i kolii z oprawionymi w srebro bursztynowymi wisiorami, które z uwagi na zastosowanie w nich zarówno konstrukcyjnie, jak i artystycznie charakterystycznego cienkiego srebrnego drutu niczym kreski, dają przy złudnej masywności bursztynu nie tylko wrażenie delikatności, kruchości, lekkości kompozycji, ale też są charakterystyczne niczym DNA Kobielskich, nie pozwalając pomylić ich z nikim innym. Ta sama zasada dotyczy również innych wyrobów, jak pierścionki czy broszki, które mimo wszystko były bardziej dostępne. Nie mniej istotą dla całości ich twórczości było poszanowanie elementu zdobiącego, a więc bursztynu, innego minerału czy kamienia, pozwalające wydobyć z niego jak najwięcej. Jest to szczególnie widoczne właśnie we wspomnianych naszyjnikach z ażurowymi konstrukcjami wisiorków czy łańcuszków, jak również pierścieniach o mocno wyeksponowanych w wypadku bursztynu „oczkach”.

Through purchases and donations, the collection has grown over the years to also include the works of the masters of both jewellery and amber craft. One of the many examples of a must have, as it were, in terms of the representative quality of this collection, is a set of works by Danuta and Szczęsny Kobielski, which they themselves sponsored in the past by donating a considerable number of unique and very personal items, typical of their style. Today, less than 3 years after we bid farewell to Danuta Kobielska, one of the grand ladies of Polish post-World War II jewellery making, her contribution to rebuilding the prestige of art jewellery has brought about today’s remarkable interest in ORNO Cooperative jewellery and led to the education of many generations of jewellers, while still being an inspiration for today’s continuators of the challenging art of jewellery. The 97 pieces by the Kobielskis, which constitute the largest collection of their jewellery in Poland, include items that are well known in terms of form and are still surprising in how current the trends that they represent are. Amber decorates the silver in as many as a quarter of them. And if we were to add the fact that, in 2001 and 2004, the Kobielskis donated as many as 21 of them to the collection, it may explain how much esteem they had for this mysterious stone. There are many unique pieces in this collection. First of all, there is a group of necklaces with amber pendants set in silver which—because distinctive and line-like thin silver wire was used in them for both structural and artistic purposes—not only give the seeming bulkiness of amber an impression of compositional delicacy, fragility and lightness but are also typical of the Kobielskis’ DNA, making it impossible to confuse them with anyone else’s. The same principle also applies to other items, such as rings or brooches, which were nevertheless more accessible. But the essence of all of their work was to respect amber, another mineral or stone as the decorative feature in order to bring the most out of it with its silver setting. It is especially evident in the said necklaces with their openwork structures of pendants or chains, as well as in rings with their remarkably highlighted amber centres. This tribute to Danuta and Szczęsny Kobielski through their works embellished with Baltic amber is no coincidence, The Amber Magazine 46 | 2022

BURSZTYNOWE KOLEKCJE | AMBER COLLECTIONS

Wspomnienie Danuty i Szczęsnego Kobielskich w ich ubarwionych bałtyckim bursztynem pracach nie było i nie jest przypadkiem, podobnie jak i ich obecność w kolekcji biżuterii Muzeum w Gliwicach. Z perspektywy czasu to kolejna próba odkrycia na nowo bursztynu jako swoistego łącznika tożsamości pomiędzy Północą a Południem, elementu obecnego w wielu muzealnych kolekcjach na Śląsku.

much like their presence in the jewellery collection of the Museum in Gliwice. In retrospect, it is yet another attempt to rediscover amber as a singular identity link between Poland’s North and South, a feature present in many museum collections in Silesia.

Fotografie przedstawiają obiekty autorstwa Danuty i Szczęsnego Kobielskich będące własnością Muzeum w Gliwicach (nr inw. MGl/RA/6615; MGl/RA/7457; MGl/RA/7460; MGl/RA/7442; MGl/RA/7447; MGl/RA/7459).

The photographs depict pieces by Danuta and Szczęsny Kobielski owned by the Museum in Gliwice (Inv. Nos: MGl/ RA/6615; MGl/RA/7457; MGl/RA/7460; MGl/RA/7442; MGl/ RA/7447; MGl/RA/7459).

Bursztynisko 46 | 2022

To stand out from the crowd of millions of photos and designs that surround us every day, we want to personally express our vision of ourselves. KEENYS STUDIO offers high-quality photography & design projects in the field of product, business, interior & event photography, and on personalized and carefully prepared graphic design projects. Each of these categories require many years of experience and specialist knowledge, and KEENYS combines all these necessary elements together with great passion and attention to detail. Specialized education and experience gained in the photography & design industry guarantees high KEENYS STUDIO quality of the final image oferuje wysokiej jakości of your company. realizacje fotograficzne oraz projektowe w zakresie: ♦ spersonalizowanych i starannie opracowanych projektów graficznych ♦ identyfikacji wizualnych ♦ fotografii produktowej ♦ fotografii biznesowej ♦ fotografii eventowej ♦ fotografii wnętrz

Dzięki specjalistycznemu wykształceniu oraz zdobytemu doświadczeniu w branży fotograficznej i projektowej - KEENYS - gwarantuje wysoką jakość wykonywanych usług. Twój wizerunek - mój priorytet! ♦ Your image is my priority!

FOLLOW:

The Amber Magazine 46 | 2022

ARCHEOLOGIA | ARCHEOLOGY

PAWILONU INSTYTUTU W ATENACH ARCHEOLOGICZNEGO POLISH ARCHAEOLOGICAL INSTITUTE

OTWARCIE

AT ATHENS OPENS

Otwarcie

Opening ceremony

W dniu 26 października 2021 roku został oficjalnie otwarty Polski Instytut Archeologiczny w Atenach (PIAA). Formalnie Instytut jest jednostką Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (jest to Centrum Uniwersyteckie podległe bezpośrednio Rektorowi UAM), ale został też uznany przez władze Republiki Greckiej jako oficjalny reprezentant wszystkich polskich archeologów (określany w prawie greckim jako „szkoła zagraniczna”). Dlatego też UAM podpisał z kilkoma innymi instytucjami akademickimi Polski (Uniwersytet Jagielloński, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytet Rzeszowski, Uniwersytet Warszawski i Uniwersytet Wrocławski) porozumienie o współpracy w badaniach na terenie Grecji i współorganizacji PIAA.

The Polish Archaeological Institute at Athens (PAIA) was officially opened on 26 October 2021. Formally, the Institute is a unit of the Adam Mickiewicz University, Poznań. It is a University Centre that reports directly to the AMU Rector but is also recognised by the authorities of the Hellenic Republic as the official representation of all Polish archaeologists (referred to in Greek law as a “foreign school”). This is why AMU has signed an agreement with several other Polish academic institutions (Jagiellonian University, Polish Academy of Sciences’ Institute of Archaeology and Ethnology, Nicolaus Copernicus University in Toruń, University of Rzeszów, University of Warsaw and University of Wrocław) on research collaboration in Greece and on co-organising PAIA.

Uroczyste otwarcie PIAA symbolicznie kończy etap uruchamiania tej instytucji, na który składało się wiele zadań. Pierwszym z nich było wypracowanie modelu współpracy międzyinstytucjonalnej w Polsce w postaci wzmiankowanego wyżej porozumienia. W dalszej kolejności dokonana została procedura pozyskania specjalnego statusu prawnego w Grecji. To otworzyło drogę do zakupu nieruchomości na siedzibę instytutu w Atenach (wybrany został apartament przy ul. Dionisiou Eginitou 7), a następnie jej dostosowania do naszych potrzeb (prace remontowe) oraz wyposażenie w meble i inne sprzęty. 70

Bursztynisko 46 | 2022

The PAIA opening ceremony symbolically concludes the launch of this institution, which entailed many tasks. The first one was to develop a model for inter-institutional collaboration within Poland via the said agreement. The next step was to proceed with obtaining a special legal status in Greece. This paved the way for the purchase of a property for the Institute’s Athens head office (an apartment at Dionisiou Eginitou 7, was selected), adapting it to our needs (remodelling work) and fitting it with furniture and other equipment. The grand opening took place at two Athens locations: at the PAIA head office and at the National Archaeological Museum of Athens. Next to AMU, the ceremony’s co-organisers

Zdj. | Photo: archiwum autora | the author’s archive

Janusz Czebreszuk

ARCHEOLOGIA | ARCHEOLOGY Uroczyste otwarcie odbyło się w dwóch lokalizacjach: w siedzibie PIAA i w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Atenach. Współorganizatorami uroczystości obok UAM była też Ambasada RP w Atenach oraz pozostali członkowie wzmiankowanego wyżej porozumienia. 26 października rano miało miejsce spotkanie w siedzibie PIAA, w niewielkim gronie, co było spowodowane ograniczeniami pandemicznymi, ale też rozmiarami tej siedziby. W trakcie uroczystości oficjalną umowę o współpracy między Ministerstwem Spraw Zagranicznych RP a Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu podpisali wiceminister spraw zagranicznych Szymon Szynkowski vel Sęk i rektor prof. Bogumiła Kaniewska. Następnie umowę o współpracy pomiędzy Szkołą Francuską w Atenach a Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza podpisali dyrektor prof. Veronique Chankowski i rektor prof. Bogumiła Kaniewska. W obu umowach podmiotem realizującym z ramienia UAM jest PIAA. W trakcie uroczystości w siedzibie instytutu wiceminister Szymon Szynkowski vel Sęk udekorował prof. Georgię Kokkorou-Alevra, profesora archeologii na Uniwersytecie Ateńskim, Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi RP za wybitne osiągnięcia we współpracy z polskimi archeologami. Następnie, w godzinach południowych, miejsce uroczystości przeniosło się do siedziby Narodowego Muzeum Archeologicznego w Atenach. W tej niezwykle prestiżowej lokalizacji – jednego z najważniejszych muzeów archeologicznych na świecie – odbyła się główna część uroczystości. Także i tu z powodu ograniczeń pandemicznych zaszła konieczność radykalnego ograniczenia liczby zaproszonych gości. Głównymi mówcami byli: wiceminister Szymon Szynkowski vel Sęk, sekretarz generalny Ministerstwa Kultury i Sportu Republiki Grecji – Georgios Didaskalou, rektor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu – prof. Bogumiła Kaniewska i dyrektor PIAA, prof. Janusz Czebreszuk. Po części oficjalnej uczestnicy przenieśli się do muzealnego atrium, gdzie przygotowano dla nich wystawę składającą się z 25 plakatów na składanych stelażach, zatytułowaną „Filhellenizm oraz archeologia pradziejowa i klasyczna Grecji w badaniach polskich”. Wystawa jest efektem wspólnej pracy badaczy z instytucji akademickich, organizatorów PIAA. W celu umożliwienia jak największej liczbie gości zwiedzenia siedziby wobec ograniczeń pandemicznych, po południu została ona otwarta dla wszystkich chętnych. Główną część stanowi duża sala, która będzie spełniać funkcję biblioteki (półki czekają już na książki!) i miejsca organizacji spotkań seminaryjnych. Ponadto są jeszcze 3 pokoje gościnne z zapleczem, gdzie może zamieszkać do 5 osób jednocześnie. Cała ta infrastruktura ma służyć członkom Polskiego Instytutu Archeologicznego w Atenach i ułatwiać im prace badawcze w muzeach i bibliotekach Aten i całej Grecji. Dzięki utworzeniu instytutu polscy archeolodzy zyskali prawo do prowadzenia w Grecji samodzielnych projektów badań terenowych, w tym wykopaliskowych. Instytut będzie też pełnił funkcje ośrodka promującego naukę i kulturę polską w Grecji.

included the Embassy of the Republic of Poland in Athens and the other parties to the collaboration agreement. On the morning of 26 October, a meeting was held at PAIA’s head office, in a small group, as necessitated by pandemic constraints but also by the office’s size. During the ceremony, an official collaboration agreement between the Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Poland and Adam Mickiewicz University, Poznań, was signed by Deputy Minister of Foreign Affairs Szymon Szynkowski vel Sęk and Rector Prof. Bogumiła Kaniewska. Then a collaboration agreement between the French School at Athens and Adam Mickiewicz University was signed by Director Prof. Veronique Chankowski and Rector Prof. Bogumiła Kaniewska. In both agreements, PAIA is the implementing entity on behalf of AMU. During the ceremony at the Institute’s head office, Deputy Minister Szymon Szynkowski vel Sęk decorated Prof. Georgia Kokkorou-Alevra, professor of archaeology at the University of Athens, with the Knight’s Cross of the Order of Merit of the Republic of Poland for outstanding achievements in the collaboration with Polish archaeologists. Later in the afternoon, the celebrations moved to the seat of the National Archaeological Museum of Athens. The main part of the ceremony was held at this uniquely prestigious location, one of the most important archaeological museums in the world. Also here, due to pandemic restrictions, it was necessary to radically reduce the number of invitees. The main speakers were: Deputy Minister Szymon Szynkowski vel Sęk, Secretary General at the Ministry of Culture and Sport of the Hellenic Republic Georgios Didaskalou, Rector of Adam Mickiewicz University, Poznań, Prof. Bogumiła Kaniewska, and PAIA Director Prof. Janusz Czebreszuk. After the official part, the participants moved to the Museum’s atrium, where an exhibition of 25 posters on foldable frames was prepared for them, entitled Philhellenism and Classical and Prehistoric Archaeology of Greece in Polish Research. The exhibition is the result of joint work by researchers from the academic institutions that are PAIA organisers. In order to allow as many visitors as possible to see our office (in view of the pandemic restrictions), it was open to all visitors in the afternoon. Its main part is a large room that will serve as a library (shelves are already waiting for books!) and a seminar venue. In addition, there are 3 guest rooms, which can accommodate up to 5 people at a time. All this infrastructure is to serve the members of the Polish Archaeological Institute at Athens and facilitate their research in museums and libraries at Athens and across Greece. With the establishment of the Institute, Polish archaeologists have gained the right to conduct independent field research projects in Greece, including excavations. The Institute will also act as a centre to promote Polish research and culture in Greece.

Amber One of the posters at the exhibition referred to earlier (presented in three language versions: Polish, Greek and English) was dedicated to amber. Its title was: Amber Pectorals in the Mycenaean Culture. Example Application of The Amber Magazine 46 | 2022

Bursztyn Jeden z plakatów na wzmiankowanej wyżej wystawie (zaprezentowanej w trzech wersjach językowych: polskiej, greckiej i angielskiej) był poświęcony bursztynowi Był on zatytułowany: „Bursztynowe pektorały w kulturze mykeńskiej. Przykład zastosowania archeologii eksperymentalnej”. Temat ten jest realizowany na UAM w ramach szerszego projektu „Bursztyn w kulturze mykeńskiej”, kierowanego przez autora tego artykułu. Trwa on od 2008 r. (Czebreszuk, 2011; 2013). Badania wykazują, że bursztyn znany w kulturze mykeńskiej (pierwsza połowa II tys. przed Chr.) w liczbie przekraczającej 3 tysiące artefaktów (głównie paciorków), to w zdecydowanej przewadze sukcynit, który pochodził ze Środkowej Europy, zapewne znad południowych wybrzeży Bałtyku. Ważnym aspektem badań nad bursztynem w kulturze mykeńskiej jest kwestia produkcji i użytkowania pektorałów (Ryc. 1), znanych z najbogatszych pochówków elit mykeńskich, takich jak groby szybowe w samych Mykenach i grobowiec tolosowy w Kakovatos (Elis) (Czebreszuk, 2011). Są one wytworami spektakularnymi, a ich wykonanie wymagało dużych umiejętności. Celem projektu była rekonstrukcja procesu wykonania tych wytworów przy użyciu narzędzi i technik charakterystycznych dla epoki brązu w Europie. 72

Bursztynisko 46 | 2022

Experimental Archaeology. This topic has been addressed at AMU as part of a wider project, Amber in Mycenaean Culture, led by the author of this article, ongoing since 2008 (Czebreszuk, 2011; 2013). Research shows that the amber known in the Mycenaean culture (first half of the 2nd millennium BC), with more than 3,000 artefacts (mainly beads), is mostly succinite which came from Central Europe, presumably from the southern shores of the Baltic Sea. The research on amber in the Mycenaean culture includes the important matter of the production and use of pectorals (Fig. 1) known from the richest burials of the Mycenaean elites, such as the shaft tombs at Mycenae itself and a tholos tomb at Kakovatos (Elis) (Czebreszuk, 2011). They are spectacular creations and it required considerable skill to make them. The project’s aim was to reconstruct the process of making these artefacts using the tools and techniques typical for Bronze Age Europe. The pectoral is a complex amber artefact made up of several hundred beads and a few so-called spacer plates: flat rectangular (Fig. 2) or trapezoidal plates with an intricate perforation pattern. The project’s deliverables were to determine the subsequent stages of production and, in particular, to diagnose those that were the most difficult in the entire process (Popkiewicz, Czebreszuk, 2016). The first stage was extremely important: to select the right pieces of raw material that had no hidden defects (internal cracks). If

ARCHEOLOGIA | ARCHEOLOGY Pektorał jest złożonym wytworem bursztynowym, w którego skład wchodzi kilkaset paciorków i kilka tzw. rozdzielników: płaskich płytek w kształcie prostokąta (Ryc. 2) lub trapezu ze skomplikowanym układem perforacji. Wynikiem merytorycznym projektu było ustalenie kolejnych etapów produkcji, a zwłaszcza zdiagnozowanie tych, które były najtrudniejsze w całym procesie wykonawczym (Popkiewicz, Czebreszuk, 2016). Niezwykle ważny był pierwszy etap: wybór odpowiednich brył surowca, które nie miały ukrytych wad (wewnętrznych spękań). Wybór wadliwych brył skutkował w kolejnych etapach wytwórczych pęknięciem obrabianej konkrecji. Oznaczało to stratę nie tylko samego surowca, ale również nakładu pracy wytwórcy. Kluczowe było też wycinanie płaskich płytek, z których wytwarzano rozdzielniki oraz wiercenie otworów. Efektem projektu był nie tylko artykuł z zakresu archeologii eksperymentalnej (Popkiewicz, Czebreszuk, 2016), ale także film pokazujący cały proces produkcji (dostępny po zeskanowaniu kodu QR załączonego do niniejszego artykułu) oraz wierna kopia bursztynowego pektorału, wystawiona przy plakacie (Ryc. 3). Ponadto przy plakacie postawiono naczynie wypełnione niewielkimi naturalnymi bryłkami bursztynu. Każdy ze zwiedzających mógł wziąć ze sobą na pamiątkę jedną z nich, co dla Greków było nie lada atrakcją. Powstanie PIAA wprowadza nową jakość w możliwościach badawczych polskich naukowców w Grecji, także jeśli chodzi o znaczenie bursztynu bałtyckiego w najstarszej cywilizacji na lądzie europejskim, jaką jest kultura mykeńska. Dobrze się więc stało, że badania nad bursztynem znalazły swoje poczesne miejsce w trakcie uroczystości otwarcia instytutu.

Ryciny:

a defective piece were selected, the nodule that was being processed would crack at the later manufacturing stages. This meant wasting not only of the raw material itself but also the manufacturer’s work. Key skills also included cutting flat plates from which the spacers were made and drilling holes. The project resulted not only in an experimental archaeology article (Popkiewicz, Czebreszuk, 2016) but also in a video showing the entire production process (available after scanning the QR code in this article) and a faithful replica of the amber pectoral, displayed next to the poster (Fig. 3). Additionally, a vessel filled with small pieces of natural amber was placed next to the poster. Every visitor was welcome to take one of them as a souvenir, which was quite a treat to our Greek guests.

3. The establishment of PAIA has introduced a new quality into Polish scientists’ research opportunities in Greece, not least in terms of the importance of Baltic amber in the Mycenaean culture, the oldest civilisation in mainland Europe. It is, therefore, a good thing that amber research found a prominent place during the Institute’s opening ceremony.

Ilustrations:

1. Na zdjęciu m. in. rektor UAM prof. B. Kaniewska, wiceminister S. Szynkowski vel Sęk, prorektor UMK prof. W. Wysota, dyrektor Muzeum Archeologicznego w Poznaniu prof. M. Szmyt, wicedyrektor PIAA prof. E. Papuci-Władyka i dyrektor PIAA prof. J. Czebreszuk.

1. In the photo, among others: AMU Rector Prof. B. Kaniewska, Deputy Minister S. Szynkowski vel Sęk, Vice-Rector of the Nicolaus Copernicus University Prof. W. Wysota, Director of the Archaeological Museum in Poznań Prof. M. Szmyt, PAIA Deputy Director Prof. E. Papuci-Władyka and PAIA Director Prof. J. Czebreszuk

2. Kopia pektorału bursztynowego

2. Replica of the amber pectoral

3. Rozdzielnik prostokątny

3. Rectangular spacer

Bibliografia | Bibliography: Czebreszuk J. 2011 Bursztyn w kulturze mykeńskiej. Zarys problematyki badawczej. Poznań. 2013 Mysterious Raw Material from the Far North. Amber in Mycenaean culture, [in:] S. Bergerbrant, S. Sabatini (eds.), Counterpoint: Essays in Archaeology and Heritage Studies in Honour of Professor Kristian Kristiansen. BAR International Series, Archeopress, Oxford, 557-563. Popkiewicz E. Czebreszuk J. 2016 Wiedza i umiejętności rzemieślników obrabiających bursztyn w epoce brązu. Studium archeologii eksperymentalnej na przykładzie produkcji bursztynowego pektorału kultury mykeńskiej. Fontes Archaeologici Posnaniensies, 52, 81-101. The Amber Magazine 46 | 2022

RECONSTRUCTION

OF OF AMBER ORNAMENTS

ARCHEOLOGIA | ARCHEOLOGY

Eryk Popkiewicz Firma pod moim nazwiskiem zajmuje się nie tylko tworzeniem współczesnej biżuterii artystycznej i rzeźby z bursztynu i srebra czy pokazów ogniowych tworzonych z pyłu bursztynowego. Także rekonstrukcjami dawnych narzędzi i wyposażenia warsztatów bursztynniczych, wykonywaniem kopii i rekonstrukcji wykopaliskowych ozdób bursztynowych, pokazami zapomnianych technik, warsztatami szkoleniowymi i dydaktycznymi z obróbki bursztynu z okresów pradziejowych jak epoka kamienia, epoka brązu czy epoka żelaza. Na specjalne zamówienia pisane są dla muzeów, instytutów, prywatnych firm artykuły naukowe opisujące w jaki sposób dawniej tworzono ozdoby bursztynowe i jakimi narzędziami. By móc zajmować się tak szeroką tematyką potrzebne jest wykształcenie techniczne, archeologiczne, a także przeprowadzenie wielu eksperymentów oraz posiadanie zaplecza bibliotecznego i dokumentacyjnego o tematyce archeologicznej i etnograficznej. Kontakty 74

Bursztynisko 46 | 2022

The company operating under my name creates not only contemporary amber and silver artistic jewellery and sculptures, or fire shows with amber dust. We also reconstruct ancient tools and equipment from amber workshops, make replicas and reconstructions of excavated amber ornaments, demonstrate forgotten techniques and provide training and education workshops on amber processing from prehistoric periods, including the Stone Age, the Bronze Age and the Iron Age. To special order, we write research articles for museums, institutes and private businesses to describe how amber ornaments were made in the past and with what tools. In order to be able to address such a wide subject matter, it is necessary to have a technical and archaeological background, along with experience in carrying out multiple experiments, a library and research base on archaeology and ethnography. Contacts and collaboration with the research community are

ARCHEOLOGIA | ARCHEOLOGY i współpraca ze środowiskiem naukowym jest niezbędna, ponieważ wiele interdyscyplinarnych projektów wykraczało poza wiedzę archeologiczną. Fundamentem jest wiedza przekazana mi przez ojca - Haralda Popkiewicza. Tu skupimy się na odtwarzaniu, rekonstrukcji i kopiach bursztynowych ozdób. Przedstawię tylko kilka ciekawszych pozycji spośród kilkudziesięciu. Moja pierwsza większa rekonstrukcja powstała na potrzeby wystawiennicze Muzeum Historyczno-Archeologicznego w Elblągu, był to komplet bierek do gry wczesnośredniowiecznej Hnefatafl z osady handlowej Truso. W samej osadzie archeolodzy wykopali wiele półproduktów i kilka skończonych pionów, ale prawie każdy był inny wielkością czy kształtem i na muzealnej wystawie trudno wyobrazić było zwiedzającym na podstawie pojedynczych bierek, jak taka dawna gra wyglądała, z ilu pionów się składała. Na zabytkowych pionach czas również odcisnął swoje piętno zmieniając kolory na czerwonopomarańczowe i lekko matując ich powierzchnie, pozostawiając spękania i ukruszenia. Czas ich świetności dawno przeminął. Odtwarzając trzeba było dotrzeć do informacji jak wyglądała taka gra i porównać z innymi podobnymi znaleziskami z Europy, a nawet znaleźć informacje, jakie były zasady tej gry. Dopiero po przestudiowaniu tematu i współpracy z dr. Markiem Feliksem Jagodzińskim i Piotrem Adamczykiem udało się odtworzyć wygląd takiego kompletu pionów ukazując jego piękno. Zrekonstruowany obiekt jest dla muzeum ułatwieniem podczas wypożyczeń i wysyłek na wystawy poza granice naszego kraju – mniejsza biurokracja, pozwolenia konserwatorskie, przewozowe itp., a koszty ubezpieczenia i transportu są nieporównywalnie niższe… Kolejnym projektem było odtworzenie naszyjnika pektoralnego z epoki brązu dla Instytutu Archeologii w Poznaniu przy współpracy z prof. Januszem Czebreszukiem, który napisał i pozyskał grant (NCN o numerze 2011/01/B/HS3/02175) obejmujący nie tylko odtworzenie takiego naszyjnika, ale też napisanie artykułu naukowego i nakręcenie filmu. Powstał artykuł obejmujący wszystkie doświadczenia wynikające z eksperymentu pt.: „Wiedza i umiejętności rzemieślników obrabiających bursztyn w epoce brązu. Studium archeologii eksperymentalnej na przykładzie produkcji bursztynowego pektorału kultury mykeńskiej”. Wykonałem naszyjnik stosując techniki znane z epoki brązu, udokumentowałem w filmie etapy jego produkcji oraz techniki i zastosowane narzędzia. Naszyjnik nie tylko był wykorzystany dydaktycznie dla studentów, ale i był wypożyczany na wystawy muzealne np. „Archeomoda. Trendy, style i hity od pradziejów po wczesne średniowiecze” w Muzeum Archeologicznym w Biskupinie. Następnie wystawa powędrowała do Muzeum Okręgowego w Suwałkach. Innym projektem z roku 2018 było wykonanie kopii / rekonstrukcji naszyjnika bursztynowego (prawie 500 elementów) ze środkowej epoki brązu (Stanowisko Oberstreu Schwarzenbrunn, Bawaria) dla Archäologische Staatssammlung München - oddziału Museum Bad Königshofen. W pierwszej wersji zamówienia naszyjnik miał wyglądać tak jak zabytek (pod względem kolorystyki, czyli czerwonopomarańczowy) ale po kilku mailach i wytłumaczeniu, że kolor bursztynu naturalnego w pradziejach był bardziej prestiżowy, jeżeli przypominał barwę złota, muzeum przystało na moją propozycję, a po otrzymaniu naszyjnika przyznało mi rację. Zrekonstuowanie naszyjnika było konieczne z kilku powo-

a must as many interdisciplinary projects go beyond purely archaeological expertise. The knowledge passed on to me by my father, Harald Popkiewicz, is the cornerstone of my work. Here, we will focus on reconstructing, restoring and making replicas of amber ornaments. I will present only a few of the more interesting items out of several dozen. I made my first major reconstruction for an exhibition at the Archaeological and Historical Museum in Elbląg, Poland. It was a set of pieces for the early mediaeval board game of Hnefatafl from the trading settlement of Truso. At Truso itself, archaeologists unearthed a large number of semi-manufactured products and a few finished pieces but almost each one was of a different size or shape and it was difficult for visitors to the museum exhibition to imagine, based on individual pieces, what this game of yore looked like or how many pieces it had. Time has also left its mark on the antique pieces by changing their colours to red-orange and matting their surfaces slightly, leaving cracks and chippings. Their glory days were long gone. While recreating it, I had to find out what the game looked like, compare it with other similar finds from Europe and even find information about the game rules. It was only after researching the topic and working with Dr Marek Feliks Jagodziński and Piotr Adamczyk that it was possible to recreate what such a set of game pieces looked like and bring out its beauty. The reconstructed exhibit makes it easier for the Museum to loan and ship it to exhibitions abroad: there is less red tape, fewer heritage conservation or transport permits, etc., and the insurance and transport costs are incomparably lower. The next project was to reconstruct a Bronze Age pectoral necklace for the Institute of Archaeology in Poznań, Poland, in collaboration with Prof. Janusz Czebreszek, who applied for and obtained a grant (NCN National Science Centre, No. 2011/01/B/HS3/02175) which covered not only the reconstruction of such a necklace but also writing a research paper and making a documentary video. The knowledge and skills of amber processing artisans in the Bronze Age. A study in experimental archaeology illustrated with an example of manufacturing an amber pectoral was the resulting article that covered all the experiences from our experiment. I made the necklace using Bronze Age techniques and documented the manufacturing stages, along with the techniques and tools used, in the documentary. The necklace was not only used for student teaching purposes but also loaned to museum exhibitions, including Archaeo-Fashion. Trends, styles and hits from prehistory to the early Middle Ages at the Archaeological Museum in Biskupin, Poland. The exhibition then went on to the District Museum in Suwałki. Another project, in 2018, was to make a replica/reconstruction of an amber necklace (almost 500 pieces) from the Middle Bronze Age (Oberstreu Schwarzenbrunn site, Bavaria) for the Archäologische Staatssammlung München, branch of the Bad Königshofen Museum. In the first commissioned version, the necklace was supposed to look like the original artefact (in terms of colours, i.e. red-orange) but after several emails and explanations that the colour of natural amber was more The Amber Magazine 46 | 2022

ARCHEOLOGIA | ARCHEOLOGY

dów: oryginał posiadał wiele zniszczonych paciorków, a część po konserwacji była zbyt krucha i stan zabytku nie pozwalał na wystawienie w gablocie muzealnej.

prestigious in prehistory if it resembled the colour of gold, the museum agreed with my suggestion and acknowledged its relevance once it received the necklace. A reconstruction of the necklace was necessary for a number of reasons: the original piece had many damaged beads, while the restored part was too fragile and the condition of the item did not allow it to be displayed in a museum showcase.

Następnym ciekawym projektem było wykonanie naszyjnika z bursztynu z epoki brązu, zamówionego przez Dolenjski Muzej Novo Mesto w Słowenii. Była to prosta praca, chociaż trzy paciorki były wiercone w specjalny, zdobniczy sposób. Paciorki wyglądały jakby przenikały je promienie słoneczne, a uzyskałem to poprzez nawiercenie kilkunastu otworów. Jeden otwór przechodził jak w zwykłym paciorku pośrodku jego osi. Ale we wlocie osi zaczynało się kilka otworów, o wielkości jeden do dwóch milimetrów. Ciągnęły się one pod powierzchnią paciorka do przeciwległego wlotu otworu. Po wykonaniu tych otworów paciorek swoją lekkością przypomina wydmuszkę. Największy paciorek w oryginalnym naszyjniku był zrobiony z bursztynu „sklejkowego” co nie ułatwiało wykonania zadania.

The next interesting project was to make a Bronze Age amber necklace, commissioned by Dolenjski Muzej Novo Mesto in Slovenia. It was a simple job, although three beads were drilled in a special, ornamental manner. The beads looked as if they were permeated by the sun’s rays and I obtained the effect by drilling a dozen or so holes. One hole passed through the centre of its axis, as in an ordinary bead. But there were several holes, one or two millimetres in size, starting at the axis entry point. They continued below the bead’s surface to the opposite entry point. Once these holes were made, the bead became so light as to resemble a blown egg shell. The largest bead in the original necklace was made of layered amber, which did not make my task any easier.

Naszyjnik zamówiono, by służył do noszenia podczas rekonstrukcyjnych pokazów i aby zobaczyć, jak prezentował się w pradziejach, czyli przed tym nim się postarzał, stracił przejrzystość i przybrał barwę czerwoną. Naszyjnik oryginalny wygląda w gablocie muzealnej jak zwykły naszyjnik; trzeba naprawdę dobrze się przyjrzeć, by zobaczyć sposób zdobienia przypominający promienie słoneczne. Dopiero stworzenie kopii naszyjnika o przejrzystości i barwie bursztynu z czasów jego świetności uzmysławia, jak pięknie i prestiżowo wyglądał w epoce brązu.

The necklace was commissioned in order to be worn during re-enactment shows and to see what it looked in prehistory, namely before it had aged, lost its transparency and turned red. In a museum display case, the original necklace looks ordinary; you have to really look closely to see how its ornamentation resembles the sun’s rays. Only the replica of the necklace with the transparency and colour of amber from its heyday makes you realise how beautiful and prestigious it looked in the Bronze Age.

Zdjęcia | Photos, E. Popkiewicz: 1. Odtworzony naszyjnik pektoralny z epoki brązu na wzór z kultury mykeńskiej. Reconstructed Bronze Age pectoral necklace modelled on a Mycenaean culture artefact. 2. Odtworzenie naszyjnika 500-elementowego z epoki brązu z Oberstreu. Reconstruction of a 500-piece Bronze Age necklace from Oberstreu. 3. Paciorki ze specjalnym zdobieniem z odtworzonego naszyjnika dla muzeum w Nove Mesto. Beads with special ornamentation from the necklace reconstructed for the Nove Mesto Museum.

Bursztynisko 46 | 2022

LUDZIE BURSZTYNU | AMBER PERSONALITIES |

The Amber Magazine 46 | 2022

LUDZIE BURSZTYNU | AMBER PERSONALITIES

ROZ M OWA Z M A RC INEM T Y MIŃ SK IM

Ania Sado

W ubiegłym roku minęło 30 lat od założenia STFZ. Jak bardzo organizacja zmieniła się w tym czasie? 30 lat to mnóstwo czasu, więc wiele się zmieniło. Przede wszystkim uwarunkowania rynkowe, które wywarły największy wpływ na organizację. Kiedy STFZ powstawało, miało zupełnie inne cele do zrealizowania, jak choćby ułatwienie dostępu do surowca, o który jeszcze na początku lat 90. ubiegłego wieku nie było łatwo. W miarę jak zmieniał się rynek biżuterii, zmieniały się też główne cele i powody, dla których artyści wstępowali do STFZ. Celem, który pozostał niezmienny, jest promowanie współczesnego polskiego wzornictwa biżuterii autorskiej w kraju i za granicą. Jest on realizowany poprzez liczne wystawy i konkursy, spośród których najważniejszym pozostaje organizowany od 2001 roku Konkurs Biżuterii Artystycznej PREZENTACJE oraz – do niedawna – wspólną prezentację członków STFZ na targach branżowych pod szyldem Galerii Projektantów. Przez prawie 20 lat prezesem STFZ był Andrzej Bielak, ostatnie 12 lat to już Twój czas. Jakie osiągnięcia tego okresu uznajesz za najważniejsze? 78

Bursztynisko 46 | 2022

The main celebrations of 30 years of the STFZ Goldsmithing Artists’ Association will be held as part of this year’s Legnica SILVER Festival. The planned events include an exhibition of pieces made especially for the occasion. Last year, 30 years passed since the STFZ was established. How much has the organisation changed over that period? 30 years is a lot of time so a lot has changed. First of all, the market conditions have affected our organisation the most. When the STFZ was established, it had completely different objectives to achieve, such as facilitating access to raw amber, which was not easy to come by in the early 1990s. As the jewellery market changed so did our main goals and the reasons why artists joined the STFZ. The goal that has remained unchanged is to promote contemporary Polish design of original jewellery in Poland and beyond. We do this via multiple exhibitions and competitions, with the most important one being the PRESENTATIONS Art Jewellery Competition held since 2001 and, until recently, joint presentations of STFZ members at trade fairs under the aegis of the Design Gallery. For nearly 20 years, Andrzej Bielak was STFZ President; the past 12 years have been your term. What achievements do you consider the most important in this period? One of them is certainly that the STFZ opened up to new members who did not have extensive artistic achievements

Warsztaty w Jarocinie “Gramy 925” | Workshop in Jarocin “Gramy 925 | Zdj. | Photo. Andrzej Kupniewski

Główne obchody jubileuszu 30-lecia Stowarzyszenia Twórców Form Złotniczych odbędą się w ramach tegorocznego Legnickiego Festiwalu SREBRO w Legnicy. Planowana jest m.in. wystawa prac stworzonych specjalnie na tę okazję.

LUDZIE BURSZTYNU | AMBER PERSONALITIES

AN INTERVIEW WITH MARCIN T YMIŃSKI Jednym z nich jest z pewnością otwarcie STFZ na nowych członków, którzy w danym momencie nie mieli jeszcze bogatego dorobku artystycznego, ale widać było już ich ogromny potencjał. Z dzisiejszej perspektywy wydaje się, że to był bardzo dobry ruch, ponieważ pozyskaliśmy nowych, aktywnych członków, którzy czuli potrzebę wykazania się nie tylko artystycznie, ale także organizacyjnie. A ten ich zapał w wielu przypadkach nie wygasł do dziś, za co jestem im bardzo wdzięczny. Kolejną dla mnie ważną decyzją było wyjście z wystawami STFZ-u „na zewnątrz”, czyli opuszczenie hal targów Amberif, Ambermart czy Złoto Srebro Czas, gdzie często miały swój początek i… koniec, do muzeów czy galerii dostępnych dla każdego. Dzięki temu udało nam się dotrzeć z naszą sztuką do szerszego grona odbiorców niż tylko ten branżowy. W sumie w okresie mojej prezesury STFZ odbyło się ponad 100 różnych wydarzeń – konkursów, wystaw, warsztatów czy pokazów mody – których organizatorem było STFZ lub w których brali udział nasi członkowie. Tak więc w dziedzinie promocji zadziało się naprawdę wiele. Jakie zarząd STFZ ma cele i pomysły na najbliższą kadencję?

Another important decision to me was taking STFZ exhibitions “outside,” i.e. leaving the trade exhibition halls of Amberif, Ambermart and Gold Silver Time, where they often had their beginning and—end, in order to go to museums and galleries accessible to everyone. This is how we have been able to reach a wider audience with our art than just within the industry. In all, during my STFZ presidency, there have been over 100 different events—competitions, exhibitions, workshops and fashion shows—held by the STFZ or participated in by our members. So really a lot has happened in terms of promotion. What are the STFZ Board’s goals and ideas for the next term? The main goal is invariably to promote contemporary Polish design of original jewellery. In the current term, we also focus on education activities. The STFZ Programme Council, elected last summer, is now finalising its 2022–23 action plan, which will include workshops for STFZ members on gemmology, amber, the use of metal clays, designing and making jewellery, and more. There will also be workshops for jewellery fans in small towns, coupled with competitions, exhibitions and meetings with artists. Another idea from the Programme Council is our Online Gallery linked with the new STFZ website; its aim is to enable participation in cultural events in the period of social

STFZ podczas targów Inhorgenta w Monachium | STFZ during Inhorgenta fair in Munich. | Zdj. photo: Andrzej Kupniewski

Głównym celem pozostaje niezmiennie promowanie współczesnego polskiego wzornictwa biżuterii autorskiej. W bieżącej kadencji stawiamy także na działania związane z edukacją. Wybrana latem ubiegłego roku Rada Programowa STFZ dopracowuje obecnie plan działań na lata 2022-23, w którym znajdą się m.in. warsztaty dla członków STFZ: gemmologiczne, bursztynnicze czy poświęcone zastosowaniu glinek metali oraz projektowaniu i wykonywaniu biżuterii.

yet but their massive potential was already evident. Looking back, it seems that it was a very good move because we gained new, active members who felt the need to show their efforts in terms of not only their art but also contributing to the organisation. And, in many cases, their enthusiasm has not dried up to this day, for which I am very grateful.

The Amber Magazine 46 | 2022

LUDZIE BURSZTYNU | AMBER PERSONALITIES

Czy STFZ planuje obchody swojego jubileuszu? Tak, będzie on częścią Legnickiego Festiwalu SREBRO. Planowana jest wystawa najnowszych, stworzonych specjalnie z okazji jubileuszu prac naszych członków, które będą ich swoistą wizytówką, szczególnym znakiem rozpoznawczym. W ramach Festiwalu – i w ramach jubileuszu – odbędą się również wystawy upamiętniające dokonania artystyczne naszych zmarłych ostatnio członków: Marka Huculaka, Jacka Barona, Tadeusza Jaworskiego i Danki Czapnik. Z kolei w 2023 roku ukaże się wydawnictwo jubileuszowe podsumowujące 30 lat działalności STFZ oraz prezentujące sylwetki wszystkich członków i ich najważniejsze prace. Jakie są aktualnie największe bolączki prezesa STFZ? Trudne czasy, dodatkowo pogłębione pandemią, które czynią utrzymanie się artystów na rynku jeszcze trudniejszym. Pokłosiem tego jest m.in. brak zaangażowania w działania organizacji, które boleśnie odczuwamy. A może właśnie te trudności spowodują, że artyści znowu będą szukali wsparcia w organizacji…? I, parafrazując JFK, nie będą pytali, co STFZ może im dać, tylko prześcigali się w pomysłach, co oni mogą dać STFZ…? Dlaczego warto należeć do STFZ? Ponieważ razem można zdziałać zdecydowanie więcej niż indywidualnie. Gdybym ja miał po raz kolejny wstąpić do STFZ, tobym się do niego bez wahania zapisał. Organizacja daje wiele możliwości, których indywidualnie nie da się wypracować, np. reprezentuje członków wobec instytucji rządowych czy przygotowuje rekomendacje. STFZ jest też partnerem dla galerii czy muzeów zagranicznych zainteresowanych współpracą. Nie mówiąc już o wsparciu merytorycznym, inspiracjach artystycznych czy kontaktach towarzyskich. Stowarzyszenie Twórców Form Złotniczych to organizacja zrzeszająca polskich twórców biżuterii zajmujących się projektowaniem i wykonywaniem biżuterii autorskiej. Powstało w 1991 roku z inicjatywy 15 członków założycieli. Obecnie STFZ liczy ponad 115 członków, 3 członków honorowych i 5 członków wspierających. Więcej informacji: stfz.pl 80

Bursztynisko 46 | 2022

isolation. This year, we will also announce the topic of the forthcoming 20th edition of the PRESENTATIONS Art Jewellery Competition, which has a global reach and which we welcome artists to take part in. Is the STFZ planning any anniversary celebrations? Yes, they will be part of the Legnica SILVER Festival. Our plans include an exhibition of our members’ most recent works, created especially for the anniversary, as a calling card and special signature mark for them. Both the Festival and the anniversary will also include exhibitions to commemorate the artistic accomplishments of our recently deceased members: Marek Huculak, Jacek Baron, Tadeusz Jaworski and Danka Czapnik. The year 2023 will see an anniversary publication looking back on the 30 years of STFZ activity and presenting the profiles of all our members and their most important work. What are the biggest issues for the STFZ President at this point? Difficult times, further worsened by the pandemic, make it even harder for artists to stay in the market. The consequences include their lack of engagement in the work of our organisation, which we feel acutely. Or perhaps these very difficulties will cause artists to look for support in our organisation again? To paraphrase JFK, they will not ask what the STFZ can give them but try to outdo one another in ideas on what they can give the STFZ—? Why is it a good idea to be an STFZ member? Because together you can do much more than on your own. If I were to join the STFZ again, I would sign up for it without a moment’s hesitation. Our organisation provides many opportunities that you can’t work out on your own, for example, it represents its members before governmental institutions and drafts recommendations. The STFZ is also a partner for galleries and museums from outside Poland who are interested in collaborating. Not to mention the technical support, artistic inspirations and social life. The STFZ Goldsmithing Artists’ Association brings together Polish jewellers who design and make original jewellery. It was established in 1991 at the initiative of 15 founding members. Currently, the STFZ has more than 115 members, 3 honorary members and 5 supporting members. More information: stfz.pl

Otwarcie Muzeum Biżuterii Współczesnej w Centrum Koneser | Opening of the Museum of Contemporary Jewellery in Koneser Center, Warsaw. Zdj. Photo. Andrzej Kupniewski

Będą także warsztaty dla miłośników biżuterii w małych miastach, którym będą towarzyszyły konkursy, wystawy oraz spotkania z twórcami. Kolejnym pomysłem Rady Programowej jest Galeria Online połączona z nową stroną STFZ, która ma umożliwić udział w wydarzeniach kulturalnych w okresie społecznej izolacji. W tym roku ogłosimy również temat kolejnej, 20. edycji Konkursu Biżuterii Artystycznej PREZENTACJE, który ma już zasięg międzynarodowy i do udziału w którym już dziś serdecznie zapraszam.

Wystawa Folk | Folk exhibition |Zdj. | Photo. Andrzej Kupniewski

The Amber Magazine 46 | 2022

Mizgiris Amber Museum newly open in Nida

Virginija Mizgiriene & Kazimieras Mizgiris Mierzeja Kurońska to iście niezwykły twór natury i człowieka – pokryty wydmami półwysep oddzielający Zalew Kuroński od Bałtyku, gdzie osiedla ludzkie powstały już w czasach prehistorycznych. Mierzeja Kurońska ma około 98 km długości, a jej szerokość to 0,4–4 km. Odcinek 52 km należy do Litwy, natomiast 46 km znajduje się pod administracją Federacji Rosyjskiej. Pod koniec 2000 r. Komitet Światowego Dziedzictwa wpisał Mierzeję Kurońską na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO jako „krajobraz kulturowy o wyjątkowej wartości uniwersalnej, ilustrujący historię dramatyzmu współistnienia przyrody i człowieka”. Kobieta i mężczyzna na wydmach Życie w wielopłaszczyznowym współistnieniu, wzbogacone o twórcze poszukiwania, prowadzą artyści Virginija Mizgiriene i Kazimieras Mizgiris, którzy jak gdyby wywodzili się z powieści Kōbō Abe „Kobieta [i mężczyzna] z wydm” i stanowili nieodłączną część dziedzictwa historycznego. Oswoiwszy wiatry, piasek i bursztyn, wraz z wszechpotężną naturą, przeszłością i teraźniejszością, tworzą niepowtarzalny świat, który w chwili poznania zainteresuje ludzkość z przyszłości, gdy jego twórcy i im współcześni odejdą już ku innym przestrzeniom. Utrwalając na swoich fotografiach niepowtarzalne chwile z piasku i pustki, Kazimieras wraz z Virginiją, która zebrała kolonię artystów-bursztynników i jest kuratorką wystaw, od ponad trzydziestu lat podróżują Bursztynowym Szlakiem z Bałtyku do Włoch. Szlak Bursztynowy, podobnie jak Szlak 82

Bursztynisko 46 | 2022

The Curonian Spit—a truly special creation of nature and man—a sand dune peninsula, separating the Curonian Lagoon from the Baltic Sea, where people had settled already in prehistoric times. The Curonian Spit is about 98 km long and its width is 0.4-4 km. 52 km belongs to Lithuania and 46 km is administered by the Russian Federation. At the end of 2000, the World Heritage Committee inscribed the Curonian Spit onto the UNESCO World Heritage List as a “cultural landscape of outstanding universal value, illustrating the history of the dramatic coexistence between humans and nature.” Woman and man in the dunes A life of multifaceted coexistence, enriched with creative exploration, is shared by the artists Virginija Mizgiriene and Kazimieras Mizgiris, as if coming from Kōbō Abe’s novel The Woman (and Man) in the Dunes and being an inseparable part of the historical heritage. Having tamed the winds, sand and amber, together with the all-powerful nature, the past and the present, they create a unique world which, upon getting to know it, would be interesting to the people of the future, when their creators and their contemporaries will have left for other spaces. Capturing the unparalleled moments of sand and emptiness in his photographs, Kazimieras, together with Virginija, who has brought together a colony of amber artists and curates exhibitions, have been traveling the Amber Road from the Baltic to Italy for more than thirty years. The Amber Road, like the Silk Road, has connected many countries of the world,

Nowo otwarte

MUZEUM BURSZTYNU MIZGIRISÓW

PHOTO: ©Mizgiris Amber Museum

w Nidzie

Jedwabny, połączył wiele krajów świata, docierając do domostw wielu nacji, niosąc piękno, światło, dobro, zdrowie i radość. Para założyła galerie bursztynu w Nidzie i Wilnie, a także Dom Artysty, Centrum Sztuki Bursztynu Bałtyckiego oraz objazdową wystawę Bursztyn bałtycki: historia i wzornictwo, która odwiedziła wiele miast i krajów świata: Islandię, Kanadę, Belgię, USA (Waszyngton i Chicago) oraz Festiwal Sztuki Współczesnej organizowany przez Europejską Fundację Kultury w Muzeum Vittoriano w Rzymie, a także bierze udział w pracach Światowej Rady Bursztynu w Gdańsku – to tylko część działalności kulturalnej, której celem jest niesienie przesłania o bursztynie jako cudownym darze natury dla ludzkości. A teraz przesłanie to znajduje swój przekaz w nowym i nowoczesnym Muzeum Bursztynu Mizgirisów wyposażonym w najnowsze technologie. Muzeum Bursztynu Mizgirisów w Nidzie, mieszczące się w dawnym schronisku młodzieżowym zbudowanym w 1931 r., otworzyło swoje podwoje dla mieszkańców i gości Neryngi – ubiegłorocznej Litewskiej Stolicy Kultury – w lipcu 2021 r.. Las i rzeka Zespół projektantów muzealnych ze Stanów Zjednoczonych zaproponował po namyśle szereg koncepcji dla nowego Muzeum Bursztynu Mizgirisów. Jako jego właściciele poszliśmy drogą sprawdzonych wartości – przekazywania informacji poprzez emocje i doznania. Tak narodziła się koncepcja wiodąca muzeum, w której

reaching the homes of many nations, bringing beauty, light, goodness, health and joy. The couple has established amber galleries in Nida and Vilnius, along with the Artist Home, the Baltic amber Art Centre and a travelling exhibition on Baltic Amber: History and design, which has visited a number of cities and countries of the world: Iceland, Canada, Belgium and the USA (Washington and Chicago), also the Festival of Contemporary Art organised by the European Cultural Foundation at Vittoriano Museum in Rome, taking part in the World Amber Council in Gdańsk—this is only some of the cultural activity, the purpose of which is to carry the message of amber as nature’s wonderful gift to humanity. And now this message is conveyed through the new modern Mizgiris Amber Museum, equipped with latest technology. The Mizgiris Amber Museum in Nida, established in a former youth hostel built in 1931, opened its doors to the residents and guests of Neringa—the 2021 Lithuanian Capital of Culture—last July. Forest and river Museum designers from the USA took some time and offered many ideas for the new Mizgiris Amber Museum. We, as the owners, took the road of the time-tested values: conveying information through emotions and sensations. Thus the main concept of the museum was born, featuring a forest of amber trees and a river. The flowing river refers to the museum’s activity and the path of amber from nature to culture. The Amber Magazine 46 | 2022

rolę główną odgrywa las bursztynodajnych drzew oraz rzeka. Płynąca rzeka nawiązuje do działalności muzeum oraz do drogi, jaką bursztyn przebył od natury do kultury. Zwiedzających wzdłuż tej rzeki prowadzą światła i głos. Przechodzą oni przez tajemniczy las bursztynodajnych drzew, słuchając opowieści o tajemnicach bursztynu, opowiadanej im z piaszczystych wydm na ekranie przez osobę, która poświęciła mu swoje życie. Muzeum prezentuje bursztyn w formach artystycznych, a informacje naukowe przekazywane są za pomocą środków interaktywnych. Zbiór rzadkich okazów bursztynu i dzieł sztuki uzupełnia na ekranie wirtualna opowieść o genezie tej żywicy. Na specjalnych ekranach wyświetlany jest film 3D o powstawaniu bursztynu oraz o lesie bursztynodajnych drzew rosnących 40–50 mln lat temu. Legendę wzbogaca również animacja o Juracie i Kastytisie. Wewnętrzny most multimedialny przedstawia opartą na faktach poetycką opowieść o rozwoju Mierzei Kurońskiej. Ekspozycja obejmuje zintegrowaną przestrzeń aktywności, w której zwiedzający za pomocą różnych środków wyrazu artystycznego mogą zapoznać się z najważniejszymi właściwościami fizycznymi i leczniczymi bursztynu. Ekrany dotykowe prezentują encyklopedię bursztynu. Bursztyn w muzeum pochodzi z różnych stron świata. W galerii bursztynu na drugim piętrze prezentowane są dzieła sztuki bursztynniczej wykonane przez profesjonalnych artystów z Litwy i z zagranicy. W koncepcji bursztynowej komnaty ujęta jest jeszcze nieodnaleziona lub ukryta komnata bursztynowa, której skarby można dostrzec jedynie podchodząc do eksponatów. Tajemnice bursztynowej komnaty ujawniają się w miarę podchodzenia. W bursztynowej komnacie znajdują się rozmaite prace wykonane przez najlepszych artystów z tej dziedziny. Bursztyn na EXPO w Dubaju W litewskim pawilonie na EXPO 2020 znalazła się niewielka wystawa reprezentująca Muzeum Bursztynu Mizgirisów. Przedstawiała powstawanie bursztynu – jego morfologię, barwy – a także eksponaty z bursztynowego skarbu Juodkrantė. Nowe Muzeum Bursztynu Mizgirisów otwarte jest dla wszystkich, którzy interesują się historią bursztynu i chcą w autentycznym otoczeniu doświadczyć wyników współistnienia oraz wytworów natury i człowieka.

PHOTO: ©Mizgiris Amber Museum

BURSZTYNOWE KOLEKCJE | AMBER COLLECTIONS

Visitors are guided along that river by lights and a voice. They walk through the mysterious forest of amber trees, listening to the story of the secrets of amber told to them from the sandy dunes on a screen by a person who has dedicated his life to it. The museum presents amber in artistic forms, while scientific information is provided using interactive means. The collection of rare pieces of amber and art is supplemented with a virtual on-screen story of how amber came to be. The special screens show a 3D video on the formation of amber and the forest of amber trees that used to grow 40–50 million years ago. The legend is also enriched with an animation of Jūratė and Kastytis. The internal multimedia bridge features a poetic tale of the development of the Curonian Spit, based on real facts. The exhibition includes an integrated activity space, where visitors can find out about the major physical and curative properties of amber through various means of artistic expression. The touchscreens feature an amber encyclopaedia. The amber at the museum came from various parts of the world. The amber gallery on the second floor features amber art, produced by professional Lithuanian and foreign artists. The amber chamber concept features the as yet unrecovered or hidden amber chamber, the treasures of which can only be seen by approaching the exhibits. The secrets of the amber chamber are revealed as you come closer. The amber chamber features various pieces, produced by the best artists in the field. Amber at EXPO Dubai The Lithuanian section at EXPO 2020 featured a small showcase to represent the Mizgiris Amber Museum. It introduced the formation of amber—morphology, colours—and exhibits from the Juodkrantė amber hoard. Meanwhile, the new Mizgiris Amber Museum is open to anyone interested in the history of amber and excited to see the results of the coexistence and creations of nature and man in an authentic environment.

Bursztynisko 46 | 2022

The Amber Magazine 46 | 2022

BURSZTYN z TEKSASU A MB ER f ro m T E X A S

Virginia Friedman

Ryc. 1: Różnorodność barw bursztynu z Teksasu | Fig. 1 Variety of Texas Amber Colors

Mówiąc o nowych stanowiskach bursztynu na świecie, warto wspomnieć o nowym odkryciu – bursztynie z Teksasu. Teksas jest dużym stanem w USA, zasięgiem geograficznym ustępującym jedynie Alasce. Nowe nagromadzenie bursztynu znajduje się w północno-środkowej części stanu. Położenie stratygraficzne stanowiska to dolne ogniwo formacji Woodbine – ogniwo Dexter pochodzenia niemorskiego. Formacja Woodbine jest ważną jednostką litostratygraficzną jako jednostka podstawowa górnej kredy w Teksasie, Oklahomie i Arkansas. Formacja Woodbine jest skałą zbiornikową pola naftowego East Texas, jednego z największych pól naftowych na kontynencie północnoamerykańskim (Friedman i in., 2017). Nowo odkryty bursztyn występuje w rozmieszczeniu losowym w cienkim, niewapiennym horyzoncie węglowym o miąższości ok. 15 cm (ryc. 2). Bursztyn ten występuje w powiązaniu ze zwęglonym drewnem w licznych, mocno rozdrobnionych cząstkach (fuzaina) oraz fragmentami węgla drzewnego o rozmiarach mierzonych w centymetrach. Różnorodność barw bursztynu jest zróżnicowana, od bladożółtego, żółtego, białego, pomarańczowego do czerwonawego (ryc. 1). Pod wpływem promieniowania nadfioletowego (UV) o długich falach wykazuje fluorescencję w kolorze niebieskofioletowym. Zakres przeświecalności: od przezroczystego, przez przeświecający po nieprzezroczysty. Niektóre bryłki wykazują połączenie barw i przezroczystości. Właściwości fizyczne bursztynu teksańskiego porównano z bursztynem bałtyckim w tabeli 1. Skład pierwiastkowy przedstawiono w tabeli 2 (Friedman i in., 2018a). Charakterystykę chemiczną bursztynu z północno-środkowego Teksasu przeprowadzono przy pomocy następujących technik analitycznych: spektroskopii magnetycznej rezonansu jądrowego (NMR) z izotopami 13C i 1H, spektroskopii w podczerwieni z transformacją Fouriera (FTIR) oraz chromatografii gazowej/spektrometrii mas (GC/MS). Badania te przypisują bursztyn z Teksasu do grupy A (klasyfikacja NMR wg Lamberta i in., 2008) oraz do klasy 1b (Anderson i in., 1992) na podstawie analiz z pirolizą Py GC/MS. W obu klasyfikacjach 86

Bursztynisko 46 | 2022

When one talks about new amber localities in the world; it is worth mentioning a new discovery: Amber in Texas. Texas is a big state in the USA, second only to Alaska in geographical extension. The new amber outcrop is located in the north central part of the state. The stratigraphic position of the locality is in the lower member of the Woodbine Group, the non-marine Dexter member. The Woodbine Group is an important lithostratigraphic unit. It is the basal unit of the Upper Cretaceous in Texas, Oklahoma and Arkansas. The Woodbine Group is the reservoir rock of the East Texas oil field, one of the largest oil fields on the North American continent (Friedman et al., 2017). The newly found amber occurs randomly distributed in a thin non- calcareous carbonaceous horizon, about 15 cm in thickness (Fig. 2).The amber is present in association with abundant finely disaggregated charred word (fusain) and centimeter length charcoal fragments. The variety of amber colors is diverse, from pale yellow, yellow, white, orange to reddish (Fig. 1). When exposed to long wave UV light it fluoresces blue-violet in color. The diaphaneity is transparent, translucent to opaque. Some pieces exhibit a combination of colors and transparencies. The physical characteristics of the Texas amber are compared to Baltic amber in Table 1. Elemental composition is in Table 2 (Friedman et al., 2018a). The North Central Texas amber has been chemically characterized by the following analytical techniques: 13C and 1H Nuclear magnetic resonance spectroscopy, Fourier Transform Infrared spectroscopy and Gas Chromatography/ Mass spectrometry. These studies assign the Texas amber to Group A (NMR classification Lambert et al., 2008) and to Class 1b (Anderson et al., 1992) based on studied by Py GC/MS). The inferred botanical affinity in both classifications is considered to be coniferous (Friedman et al., 2018b). Palynologic studies of the sediments at the locality were carried out to elucidate the paleoenvironment of deposition. Results show a low diversity but well preserved palynomorph assemblage suggestive of a nearby source. The assemblage consists that primarily of conifer pollen

ZŁOŻA I GEOLOGIA | DEPOSITS AND GEOLOGY przypisuje mu się wywnioskowane pochodzenie botaniczne od roślin iglastych (Friedman i in., 2018b). W celu naświetlenia paleośrodowiska depozycji przeprowadzono badania palinologiczne osadów na tym stanowisku. Wyniki wykazały zespół palinomorfów o niskiej różnorodności, ale dobrze zachowany, wskazujący na pobliskie źródło. Zespół ten składa się głównie z pyłków roślin iglastych (Pinuspollenites sp.), jak również zarodników paprotników z gatunków Deltoidospora hallii i Biretisporites potoniaei. Zespół ten wskazuje na środowisko inne niż morskie, tzn. rzeczne środowisko deltowe. Skład kerogenu osadów jest również charakterystyczny dla systemu rzecznego. Na podstawie danych stratygraficznych i palinologicznych wiek bursztynu oznacza się na wczesny cenoman (ok. 97 mln lat) (Friedman i in., 2018b). Liczne fragmenty zwęglonego drewna i fuzainy zaobserwo-wane w horyzoncie, w którym znajduje się bursztyn, wskazują na skutki pożaru w momencie powstawania złoża lub bezpośrednio przed jego powstaniem. Analizy makroskopowe i mikroskopowe osadów, w tym obrazowanie SEM, doprowadziły do jego identyfikacji jako węgla drzewnego. Biorąc pod uwagę stopień zwęglenia, wątpliwe jest, żeby bursztyn mógł przetrwać tak silne pożary. Współwystępowanie węgla drzewnego z bursztynem spowodowane jest prawdopodobnie sortowaniem hydraulicznym. Wydaje się, że materiał podległ transportowi drogą rzeczną. Obecność drobnego piasku w osadach jest kolejnym dowodem na działanie środowiska rzecznego. Sugeruje to środowisko podmokłe zasilane strumieniami. Ciągle trwa poszukiwanie inkluzji w bursztynie z Teksasu. Dotychczas znalezione wrostki nieorganiczne to: kuliste i wydłużone mikroskopijne pęcherzyki, pęcherzyki wewnątrz pęcherzyków oraz kryształy iglaste. Niektóre bryłki zawierają obfite szczątki roślinne. Ostatnio w bryłce przejrzystego żółtopomarańczowego bursztynu znaleziono owalną brązową inkluzję o długości około 800 mikronów. Reprezentuje ona bezgłowego chrząszcza (Coleoptera) prawdopodobnie z podrzędu Polyphaga. Obrazowanie tej mikroinkluzji wykonano w Smithsonian Institution w celach identyfikacyjnych, a obecnie jest badana pod kątem przyszłej publikacji jako pierwszy owad z bursztynu teksańskiego (Friedman i in., 2019). Dla badaczy bursztynu (chemików żywic, paleontologów, sedymentologów, paleoentomologów, paleobotaników i in.) wszystkie złoża bursztynu na świecie mają znaczenie naukowe, ponieważ wszystkie żywice kopalne oferują nowe możliwości badań w wielu różnych dyscyplinach. W miarę pojawiania się dostępności nowych metod analitycznych (m.in. bardziej zaawansowanych technik obrazowania) uzasadnione jest prowadzenie nad tymi żywicami coraz większej liczby badań.

(Pinuspollenites sp.) as well as fern spores of the species Deltoidospora hallei and Biretisporites potoniae. This assemblage indicates a non-marine, fluvial deltaic environment. The kerogen composition of the sediments is also characteristic of a fluvial system. Based on stratigraphic and palynologic data, the age of the amber is assigned to the Early Cenomanian (ca. 97 Ma) (Friedman et al. 2018b). The observation of abundant charred wood and fusain present at the horizon where the amber is found indicates the effect of fire at or immediately prior to the time when the deposit was laid down. Macroscopic and microscopic analyses of the sediments, including SEM imaging, have led to its identification as charcoal. Given the degree of charring it is doubtful that amber would survive such fires. The charcoal association to amber is likely due to hydraulic sorting. It appears that the material was fluvially transported. The presence of fine sand in the sediments provides additional evidence of a fluvial contribution. It is suggestive of a stream-fed swamp-like environment. The search for inclusions in the Texas amber is an ongoing process. The inorganic inclusions so far found are: spherical and elongated microscopic bubbles, bubble inside bubbles and, acicular crystals. Some amber pieces contain abundant plant debris. Recently, an ovoid brown inclusion about 800 microns long was found in a piece of clear yellow-orange amber. It represents a headless beetle (Coleoptera) possibly in the suborder Polyphaga. This microinclusion was imaged at the Smithsonian Institution for identification and is currently under study for a future publication as the first insect in Texas amber (Friedman et al., 2019). To amber researchers (resin chemists, paleontologists, sedimentologists, paleoentomologists, paleobotanists and others), all amber deposits of the world are scientifically important because all these fossilized resins offer new opportunities for research in a wide variety of disciplines. As new analytical methodologies become available (including more advanced imaging techniques), more and more research on these fossilized resins is warranted.

Bibliografia | Bibliography: Anderson,K.B., Winans R.E. i R. E Botto. The nature and fate of natural resins in the geosphere. II classification and nomenclature of resinites. Organic Geochemistry, t. 18 (6), s. 829-841. Friedman, V., Nguyen T. i J.B. Lambert, 2017. Late Cretaceous Amber in Texas: A preliminary study. Botanical Society of America, Fort Worth, TX.

Friedman, V. J.B. Lambert, Bugarin, A. Kaur, S. i E. Stout. 2018a. Amber in Texas. International Symposium “Amber. Science and Art”, Gdańsk. Friedman, V. J.B. Lambert, Contreras, T.A., Stout, E., Kaur, S. i H. Mitamura. 2018b. Late Cretaceous Amber in Texas: Chemical Characterization and Paleoenvironment. Life: The Excitement of Biology 5 (3). Friedman, V. Santiago-Blay J., Vega, F.J., Serrano, L. Mustoe, G. i J.B. Lambert. 2019. Upper Cretaceous Texas Amber: its first biological inclusions. 8th International Congress on Fossil Insects, Arthropods & Amber. Santo Domingo, Republika Dominikańska. Lambert, J.B., J.A. Santiago-Blay, i K.B. Anderson, 2008. Chemical signatures of fossilized resins and recent plant exudates. Angewandte Chemie (International English Edition) 47: 9608-9616.

The Amber Magazine 46 | 2022

Ryc. 2: Nagromadzenie bursztynu w Teksasie | Fig. 2 Texas amber outcrop

Tabela 1: WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE

Table 1: PHYSICAL PROPERTIES

BURSZTYN Z TEKSASU BURSZTYN BAŁTYCKI

TEXAS AMBER

BALTIC AMBER

Przełam

muszlowy

Fracture

conchoidal

Łupliwość

brak

Cleavage

none

Zakres barwny

bladożółty, żółty, pomarańczowy, czerwony

bladożółty, żółty, pomarańczowy, czerwony, czarny

Chromatic range

pale yellow, yellow, pale yellow, yellow, orange, red orange, red, black

Transparency

transparent to transparent to opaque (brown or opaque (brown or bony white) bony white)

Przezroczystość

przezroczysty do przezroczysty do nieprzezroczystego nieprzezroczystego (brązowy do (brązowy do kościstobiałego) kościstobiałego)

Crystal system

amorphous

Specific gravity

1.035

1.050 to 1.096

1.5 do 3.0 (w skali Mohsa)

Hardness

2.0 (Mohs Scale)

1.5 to 3.0 (Mohs Scale)

kruchy

Tenacity

brittle

Połysk

żywiczny

Luster

resinous

Współczynnik załamania światła

1,52

1,54

Refractive index

1.52

1.54

Fluorescencja w nadfiolecie

niebieskawa do fiołkowej

niebieskawa do zielonożółtej

UV fluorescence

bluish to violet

bluish to greenyellow

Temperatura topnienia

183 do 257˚C

250 do 380˚C

Melting point

183 to 257˚C

250 to 380˚C

Układ krystalograficzny

amorficzny

Ciężar właściwy

1,035

1,050 do 1,096

Twardość

2,0 (w skali Mohsa)

Wytrzymałość na rozciąganie

Tabela 2: ANALIZA PIERWIASTKOWA Pierwiastek

BURSZTYN Z TEKSASU BURSZTYN BAŁTYCKI

Table 2: ELEMENTAL ANALYSIS Element

TEXAS AMBER

BALTIC AMBER

% Węgiel

78,39

78,63

% Carbon

78.39

78.63

% Wodór

10,77

10,48

% Hydrogen

10.77

10.48

% Tlen

10,76

10,47

% Oxygen

10.76

10.47

Bursztynisko 46 | 2022

ZŁOŻA I GEOLOGIA | DEPOSITS AND GEOLOGY|

Żywice kopalne Europy Michał Kazubski

the fossil resins

of Europe

W Europie występuje co najmniej kilkadziesiąt rodzajów żywic kopalnych. Choć tylko niektóre nadają się do obróbki i są w kręgu zainteresowań przemysłu jubilerskiego, wszystkie cieszą się ogromnym zainteresowaniem badaczy i kolekcjonerów. Wśród nich znajdziemy zarówno nasz rodzimy bursztyn bałtycki, czyli sukcynit wraz z towarzyszącymi mu żywicami akcesorycznymi (gedanit, bekeryt, glessyt, stantienit, krancyt), jak i m. in.: walchowit z Czech, symetyt z Sycyli, rumenit z Rumunii, a także żywice kopalne z Francji i Hiszpanii oraz żywice kopalne z Austrii i Bułgarii. Rozpoczynając cykl prezentujący najciekawsze żywice kopalne Europy zapraszam czytelników do odwiedzenia Francji, Włoch oraz Hiszpanii.

At least several dozen types of fossil resins are found in Europe. Although only some of them are workable and relevant to the jewellery industry, all of them are of great interest to researchers and collectors alike. They include both our native Baltic amber, i.e. succinite, with its accessory resins (gedanite, beckerite, glessite, stantienite, krantzite), as well as, among others: walchovite from the Czech Republic, simetite from Sicily, rumenite from Romania, fossil resins from France and Spain and fossil resins from Austria and Bulgaria. To begin this series, which will present Europe’s most interesting fossil resins, let me take you on a visit to France, Italy and Spain.

Bursztyny francuskie

French ambers

(1)

Żywice kopalne (i zawarte w nich inkluzje) z różnych rejonów Francji po raz pierwszy wymienione zostały przez Jeana Louisa d’Usson, markiza de Bonnac już w 1705 roku. Dokładniej zostały wymienione w roku 1910 przez mineraloga i geologa Alfreda Lacroix, który na łamach Minéralogie de la France udokumentował ponad 70 znalezisk żywic kopalnych. Mimo to przez kolejnych kilkadziesiąt lat francuskie żywice kopalne nie cieszyły się większym zainteresowaniem badaczy ani kolekcjonerów. Sytuacja ta uległa zmianie wraz z publikacją Tomasa Schlutera z 1978 poświęconą kredowym żywicom kopalnym z północnozachodniej Francji, ale renesans badań nastąpił od roku 1996, po odkryciu przez Gaela De Ploëga i André Nela złoża żywicy kopalnej, na farmie Le Quesnoy, położonej nieopodal miasteczka Creil w departamencie Oise. Bursztyn z Oise występuje w osadach lądowych, które datuje się na dolny eocen (sprzed 55–53mln lat). Na pierwszy rzut oka jest on bardzo podobny do bursztynu bałtyckiego, jednak na podstawie badań IRS określono, że żywica ta pochodzi najprawdopodobniej z drzewa z Aulacoxylon sparnacense (Fabaceae), spokrewnionego z Hymenea, które tworzyło żywice kopalne znane jako bursztyny dominikański i meksykański. Dlatego też bursztyn z Oise stanowi wspaniały materiał porównawczy, pozwalający na dostrzeżenie wyraźnych cech odróżniających go od sukcynitu. Jest również znakomitym materiałem badawczym dla paleoentomologów. Do tej pory zidentyfikowano w nim inkluzje owadów z 200

(1)

Fossil resins (and the inclusions they contain) from various regions of France were first mentioned by Jean Louis d’Usson, the Marquis de Bonnac, as early as in 1705. They were mentioned in a more detailed manner in 1910 by the mineralogist and geologist Alfred Lacroix, who documented more than 70 fossil resin finds in Minéralogie de la France. In spite of this, over the next several decades, French fossil resins did not enjoy much interest from researchers or collectors. This situation changed with Tomas Schluter’s 1978 publication on Cretaceous fossil resins from north-western France but the renaissance of research began only in 1996 when Gaël De Ploëg and André Nela discovered a fossil resin deposit at Le Quesnoy farm near the town of Creil, Oise department. Oise amber is found in terrestrial sediments that date back to the Lower Eocene (55–53 Ma). At first glance, it is very similar to Baltic amber but, based on IRS tests, it has been determined that the resin most likely came from the Aulacoxylon sparnacense (Fabaceae) tree, related to the Hymenea, which produced the fossil resins known as Dominican and Mexican amber. This is why amber from Oise is a great comparative material, making it possible to notice clear features that distinguish it from succinite. It is also an excellent research material for palaeoentomologists. To date, insect inclusions from 200 new genera have been identified in it, belonging to more than 40 families. Next to The Amber Magazine 46 | 2022

ZŁOŻA I GEOLOGIA | DEPOSITS AND GEOLOGY nowych rodzajów, należących do ponad 40 rodzin. Wśród żywic kopalnych Francji poza bursztynem z Oise na uwagę zasługują również dolnokredowe żywice z deparamentu Charente-Maritime, dolno- i górnokredowe żywice z Lure (południowowschodnia Francja, deparament Alpes-deHaute-Provence), górnokredowe żywice z Bezonnais i Durtal (północnozachodnia Francja, departamenty Sarthe i Maine-et-Loire), górnokredowe żywice z La Mède (południowowschodnia Francja, departament Martigues), La Garnache (północnozachodnia Francja, departament Vendée) oraz kilkadziesiąt innych żywic kopalnych, od karbonu po miocen.

Oise amber, the following fossil resins of France are worthy of attention: the Lower Cretaceous resins from CharenteMaritime department, the Lower and Upper Cretaceous resins from Lure (south-eastern France, Alpes-de-HauteProvence department), the Upper Cretaceous resins from Bezonnais and Durtal (north-western France, Sarthe and Maine-et-Loire departments), the Upper Cretaceous resins from La Mède (south-eastern France, Martigues department), La Garnache (north-western France, Vendée department) and several dozen other fossil resins, dating from the Carboniferous to the Miocene.

Bursztyn sycylijski (symetyt)

Sicilian amber (simetite)

(2)

Simetite is an extremely valuable and sought-after type of amber for jewellery, with its qualities treasured already in antiquity. The mineralogical name of this amber, dated between 20 and 11 Ma, comes from the River Simeto on the eastern coast of Sicily, where pieces of this extremely rare fossil resin are found. The botanical origin of simetite is unknown but certain organic plant and animal inclusions suggest that it was probably parented by a broadleaf tree (Fabales?).

foto Michał Kazubski ze zbiorów PAN Muzeum Ziemi w Warszawie | photo by Michał Kazubski from the collection of the Polish Academy of Sciences, Museum of the Earth in Warsaw

Symetyt jest niezwykle cennym i poszukiwanym w jubilerstwie rodzajem bursztynu, którego walory ceniono już w czasach antycznych. Nazwa mineralogiczna tego datowanego na między 20 a 11 mln lat bursztynu pochodzi od położonej na wschodnim wybrzeżu Sycylii rzeki Simeto, nad którą znajdowane są bryłki tej niezwykle rzadkiej żywicy kopalnej. Pochodzenie botaniczne symetytu nie jest znane, jednak niektóre inkluzje organiczne roślinne i zwierzęce sugerują, że jego rośliną macierzystą było prawdopodobnie drzewo liściaste (Fabales?).

(2)

Bursztynisko 46 | 2022

2 The Amber Magazine 46 | 2022

ZŁOŻA I GEOLOGIA | DEPOSITS AND GEOLOGY Surowe bryłki bursztynu sycylijskiego pokryte są typową dla tej żywicy zwietrzeliną, która sprawia, że wydaje się on być czarny. Symetyt, podobnie jak bursztyn bałtycki, doskonale nadaje się do obróbki – oszlifowany charakteryzuje się piękną ciemnoczerwoną barwą przypominającą kolor falernejskiego wina. Na świeżo oszlifowanych bryłkach symetytu zaobserwowano zjawisko fluorescencji, które po pewnym czasie zanika, upodabniając bursztyn sycylijski do sukcynitu, chociaż zawiera bardzo niewiele kwasu bursztynowego. Symetyt znajdowany jest (obecnie) niezwykle rzadko, dlatego, cena bryłek wykorzystywanych w jubilerstwie wynosi nawet 10.000 euro za kilogram. Warto o tym pamiętać, kupując biżuterię wykonaną z symetytu po atrakcyjnej cenie, w najlepszym razie może się ona okazać modyfikowanym sukcynitem.

Bursztyny hiszpańskie

(3)

Pieces of raw Sicilian amber are covered with a weathered layer that is typical for this resin and makes it appear black. Like Baltic amber, simetite has excellent workability: when its outer weathered layer is removed, it has a beautiful dark red colour that resembles that of Falernian wine. Fluorescence has been observed on freshly cut pieces of simetite, which fades over time, making Sicilian amber similar to succinite, although it contains very little succinic acid. Simetite is (nowadays) found extremely rarely, which is why the price of jewellery-quality pieces reaches up to 10,000 euros per kilogram. When buying simetite jewellery at an attractive price, it is good to remember that it can turn out to be treated succinite at best.

Spanish ambers

(3)

W Hiszpanii złoża żywic kopalnych występują w północnej i wschodniej części Półwyspu Iberyjskiego, głównie w osadach kredowych, późnej dolnej i wczesnej górnej kredy, chociaż znane są też stanowiska zawierające żywice kopalne z późnego triasu oraz z miocenu. Znajdowane tam okazy występują najczęściej w formie niewielkich, przezroczystych, silnie spękanych bryłek. Uważa się, że żywice kopalne znajdowane na tym terenie pochodzą z drzew nagozalążkowych z rodzin Araucariaceae, Cheirolepidiaceae i Cupressaceae. Pierwsza wzmianka o kopalnych żywicach z Hiszpanii opublikowana została przez Gaspara Casala już w roku 1762, w traktacie Naturalna i medyczna historia Księstwa Asturii. W ciągu dwóch kolejnych stuleci doniesienia o znaleziskach bursztynu w Hiszpani wielokrotnie pojawiały się na łamach czasopism naukowych, jednak współczesne badania nad hiszpańskim bursztynem rozpoczęły się dopiero w związku z odkryciem złóż bursztynu w Kraju Basków. W roku 1995 w miejscowości Peñacerrada w południowej części Gór Kantabryjskich odkryto kopalną żywicę, której nadano nazwę „bursztyn z Alavy”. Do dziś w Hiszpanii udokumentowano znaleziska bursztynu z przeszło 100 stanowisk. Co ciekawe inkluzje organiczne znajdowane w bursztynach hiszpańskich szerzej opracowane są jedynie z kilku stanowisk.

In Spain, fossil resin deposits are found in the northern and eastern parts of the Iberian Peninsula, mainly in Cretaceous, late Lower and early Upper Cretaceous sediments, although sites with fossil resins from the late Triassic and the Miocene are also known. The specimens found there usually take the form of smallish, transparent and highly crackled pieces. The fossil resins found in this area are believed to have come from gymnosperms of the families Araucariaceae, Cheirolepidiaceae and Cupressaceae. The first mention of fossil resins from Spain was published by Gaspar Casal as early as in 1762, in the treatise The Natural and Medical History of the Principality of Asturias. Over the next two centuries, reports of amber finds in Spain appeared multiple times in the pages of scientific journals but present-day research on Spanish amber began only with the discovery of amber deposits in the Basque Country. In 1995, a fossil resin was discovered at Peñacerrada in the southern part of the Cantabrian Mountains and given the name Alava amber. To date, amber finds from over 100 sites have been documented in Spain. Interestingly, organic inclusions found in Spanish amber are described in more detail only from a few sites.

Poza wymienioną wcześniej miejscowością Peñacerrada, do najbogatszych w inkluzje organiczne stanowisk należy niezwykle interesujące stanowisko paleontologiczne w Ariño w prowincji Teruel (Aragonia) oraz złoże bursztynu w jaskini El Soplao, na zachód od miasta Santander w Kantabrii. Odkryty tam bursztyn jest interesujący nie tylko dla paleoentomologów, ale również dla miłośników oraz kolekcjonerów, ponieważ cechuje się niebieskozielonkawą fluorescencją w świetle UV, cechą bardzo rzadko spotykaną wśród żywic kopalnych (np. ‘niebieski’ bursztyn z Dominikany). Warto też wspomnieć, że również w Portugalii odnaleziono kilka stanowisk kredowych żywic kopalnych.

Next to the town of Peñacerrada referred to earlier, the sites with the most organic inclusions feature the remarkably interesting palaeontological site at Ariño in Teruel Province (Aragón) and the amber deposit in the El Soplao cave, west of the city of Santander in Cantabria. The amber discovered there is interesting not only for palaeoentomologists but also for enthusiasts and collectors as it displays blue-greenish fluorescence under UV light, a feature that is very rare among fossil resins (for example, the ‘blue’ amber from the Dominican Republic). It is worth mentioning that several sites of Cretaceous fossil resins have also been found in Portugal.

Każda z zaprezentowanych żywic kopalnych powstała w innym czasie, innych warunkach geologicznych i klimatycznych, a także w innym środowisku. Niezależnie od drzewa macierzystego, z którego powstały, czy nadanej im nazwy, wszystkie z nich zasługują jednak, aby określać je mianem bursztynu.

Each of these fossil resins originated at a different period, under different geological and climate conditions and also in a different environment. But regardless of the parent tree that produced them or the name given to them, they all deserve to be called amber.

W kolejnym numerze Bursztyniska wrócimy na bałtyckie plaże odkrywając żywice towarzyszące nagromadzeniom sukcynitu.

In the next issue of Bursztynisko, we will return to the Baltic beaches to discover the resins that accompany succinite localities.

Bursztynisko 46 | 2022

Historia badań i stan rozpoznania ZASOBÓW BURSZTYNU NA LUBELSZCZYŹNIE Survey history and exploration status of AMBER RESOURCES IN THE LUBLIN REGION Poland

PHOTO: Kopalnia STELLARIUM | STELLARIUM Mine | Zdj. Lech J. Zdrojewski | Photo Lech J. Zdrojewski

Regina Kramarska Wstęp

Introduction

Wiedza o potencjalnych zasobach surowcowych Polski, istotna dla zapewnienia bezpieczeństwa surowcowego kraju, co kilka lat jest weryfikowana i aktualizowana na podstawie nowych danych z rozpoznania geologicznego. Najnowszy Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski został opracowany w Państwowym Instytucie Geologicznym w ramach zadań państwowej służby geologicznej i wydany drukiem na początku 2021r. oraz udostępniony on-line (Szamałek i in. red., 2020; http://geoportal.pgi.gov.pl/ surowce/zasoby_perspektywiczne_kopalin).

The knowledge of Poland’s potential raw material resources, important to ensure the country’s raw material security, is reviewed and updated every few years based on new geological survey data. The latest Balance of Mineral Resources Deposits in Poland was produced at the Polish Geological Institute as part of the tasks of the Polish Geological Survey, published in early 2021 and made available online (Szamałek et al. eds., 2020; http://geoportal.pgi.gov.pl/surowce/zasoby_ perspektywiczne_kopalin).

Zagadnienia związane z bursztynem opisane w podrozdziale 12.6.1. (Kramarska i in., 2020) zostały ujęte w ośmiu punktach, podobnie jak inne kopaliny. Przedstawiono rodzaje złóż i ich genezę oraz dane dotyczące światowych i krajowych zasobów bursztynu wraz z oceną ich wystarczalności. W kolejnych punktach zostały przytoczone kryteria stosowane do wyznaczania złóż i zasobów perspektywicznych oraz scharakteryzowano regiony ich występowania wraz z charakterystyką stanu rozpoznania geologicznego. Końcowe punkty zawierają ocenę krajowych zasobów i rekomendacje do dalszych działań. Odnośnie do nagromadzeń bursztynu w osadach holoceńskich zwrócono uwagę na niedostatek informacji z robót poszukiwawczych, co utrudnia opracowanie wiarygodnej prognozy surowcowej. Wyznaczono jedynie obszar perspektywiczny w pasie obejmującym północną część delty Wisły, gdzie od lat koncentrują się prace poszukiwawcze. W celu

Amber-related matters, described in subchapter 12.6.1. (Kramarska et al., 2020) have been covered in eight sections, much like the other minerals. The types of deposits and their origins, as well as data on global and domestic amber resources have been presented, along with an assessment of their sufficiency. In the subsequent sections, the criteria used to define deposits and prospective resources have been presented, with the regions where they are found characterised along with the description of the state of geological exploration. The final sections include an assessment of domestic resources and recommendations for further action. With regard to amber accumulated in Holocene sediments, a shortage of information on prospecting was highlighted, as it makes it difficult to produce a reliable resource forecast. A prospective area has only been designated in a belt which covers the northern part of the Vistula Delta, where prospecting has been concentrated for years. In order to improve the situation, formal and legal measures have been The Amber Magazine 46 | 2022

ZŁOŻA I GEOLOGIA | DEPOSITS AND GEOLOGY poprawy sytuacji zasugerowano działania formalno-prawne polegające na dopuszczeniu uzyskiwania kompleksowych koncesji na prace poszukiwawczo-rozpoznawcze i eksploatację złoża oraz zmiany w sposobie szacowania zasobów kopaliny. W przypadku złóż pierwotnych w rejonie Chłapowa autorzy rekomendują przeprowadzenie wstępnej oceny ekonomicznej eksploatacji potencjalnych złóż, dla której wskazane jest wykonanie kilku dodatkowych otworów rozpoznawczych. Przy obecnym stanie rozpoznania złoża i jego warunkach geologiczno-górniczych i środowiskowych zasoby geologiczne bursztynu w złożu chłapowskim sklasyfikowano jako zasoby hipotetyczne. Zdaniem autorów podrozdziału rezerwę zasobową w praktyce stanowią zasoby prognostyczne w osadach eocenu na obszarze północnej Lubelszczyzny, gdzie w ostatnich latach nastąpił rozwój badań poszukiwawczo-rozpoznawczych złóż, udokumentowano zasoby bilansowe i rozpoczęto ich eksploatację. Przedstawienie historii badań geologicznych formacji bursztynonośnych oraz stanu rozpoznania złóż w rejonie lubelskim jest celem tego artykułu. Zarys historii badań formacji bursztynonośnej W regionie lubelskim najwcześniej rozpoznane geologicznie stanowisko osadów eoceńskich z bursztynem znajduje się w Siemieniu koło Parczewa. W rejonie wychodni piasków i iłów z morską fauną, odkrytej w połowie XX wieku (Rühle, 1955), Muzeum Ziemi PAN wykonało w latach 1957–1958 sześć szybików do głębokości od 2,2 do 6 m. W czterech szybikach odsłonięto profil do podłoża kredowego (dwa nie osiągnęły spągu czwartorzędu) i opisano występowanie okruchów bursztynu w piaskach glaukonitowo-kwarcowych z fosforytami, spoczywających bezpośrednio na zwietrzelinie kredowej. Osady piaszczyste stwierdzono na głębokości od 0,85 do 5 m pod pokrywą złożoną z iłów piaszczystomarglistych z fauną morską i piasków czwartorzędowych. Szczegółowe opisy litologiczne profili wkopów zostały przedstawione przez E. Woźnego w komunikacie, a następnie w publikacji, w której autor ogłosił również pierwsze wyniki badań paleontologicznych próbek wskazujące na górnoeoceński wiek osadów (Woźny, 1966). Kolejnym, szczegółowo opracowanym stanowiskiem dokumentującym obecność bursztynu na Lubelszczyźnie jest otwór wiertniczy Luszawa 6, zlokalizowany około 15 km na N od Lubartowa (Mojski i in., 1966). Wiercenie zostało wykonane w 1965 r. przez Instytut Geologiczny w ramach systematycznych prac kartograficznych. W otworze o głębokości 20,5 m piaski drobnoziarniste kwarcowoglaukonitowe z mułkiem, skorupami małżów, bursztynem, a w dolnej części również z konkrecjami fosforytów zostały przebite w przelocie od 13,15 do 16 m. Podobnie jak w Siemieniu, warstwa leży na kredzie, zaś powierzchnię stropową przykrywają piaski drobnoziarniste, kwarcowe z glaukonitem i skaleniami, nad którymi występuje czwartorzędowa glina zwałowa i piaski różnej granulacji. Podobne osady z okruchami bursztynu spotykano również w kartograficznych otworach badawczych w rejonie Lubartowa. Występowanie bursztynów stwierdzono również w miejscowości Leszkowice, gdzie w 1964 roku podczas strzelania ładunków wybuchowych na potrzeby badań sejsmicznych prowadzonych przez Przedsiębiorstwo Poszukiwań Naftowych z Krakowa zostały wyrzucone na powierzchnię bryły bursztynu wielkości pięści (Zalewska, 1974). 94

Bursztynisko 46 | 2022

suggested, which would allow obtaining comprehensive concessions for the prospecting, exploration and production of the deposit, alongside changes in the way mineral resources are estimated. In the case of the primary deposits in the Chłapowo area, the authors recommend a preliminary economic assessment of the production of potential deposits, for which it is advisable to drill several additional exploratory boreholes. With the current state of the deposit’s exploration and its geological, mining and environmental conditions, the geological resources of amber in the Chłapowo deposit have been classified as hypothetical. In the view of the subchapter’s authors, the amber reserve is essentially made up of prognostic resources in the Eocene sediments of the northern Lublin Region where, in recent years, deposit prospecting and exploration have progressed, reserve of resources have been documented and begun to be mined. The aim of this article is to present the history of the geological surveys on amber-bearing formations and the exploration status of the Lublin Region deposits. An outline of the amber-bearing formation’s survey history In the Lublin Region, the earliest geologically explored site of Eocene sediments containing amber is located at Siemień near Parczew. In 1957–1958, in the area of the sand and clay outcrop with marine fauna discovered in the mid-20th century (Rühle, 1955), the PAS Museum of the Earth made six test pits to a depth of 2.2 to 6 m. In four of the test pits, the profile was exposed down to the Cretaceous substrate (two of them did not reach the Quaternary floor) and the presence of amber chippings was described in glauconite quartz sand with phosphorite, resting directly on the Cretaceous decomposed rocks. Sandy sediments were found at a depth of 0.85 to 5m under a cover made up of sandy marly clay with marine fauna and Quaternary sand. Detailed lithology descriptions of the excavation profiles were presented by E. Woźny in a statement and subsequently in a publication in which the author also announced the initial results of palaeontological tests on the samples, indicating the sediments’ age as the Upper Eocene (Woźny, 1966). Another site, surveyed in detail to document the presence of amber in the Lublin Region, is the Luszawa 6 borehole, located about 15 km N of Lubartów (Mojski et al., 1966). The drilling was performed in 1965 by the Geological Institute as part of systematic cartographic surveys. The 20.5 m-deep borehole cut through the following between 13.15 and 16 m: finegrained quartz glauconite sand containing silt, bivalve shells, amber and, in the lower part, also phosphorite concretions. As in Siemień, the layer lies on the Cretaceous, while the roof surface is covered with fine-grained quartz sand with glauconite and feldspar, above which rests Quaternary till and sand of various granulation. Similar sediments with amber chippings were also found in cartographic exploratory holes in the Lubartów area. Amber was also found in the town of Leszkowice where, in 1964, during the firing of explosives for the seismic research conducted by Przedsiębiorstwo Poszukiwań Naftowych (Oil Prospecting Enterprise) of Cracow, pieces of fist-sized amber were thrown onto the surface (Zalewska, 1974). In those early surveys of the Lublin Region’s Eocene sediments, amber was not the surveyors’ main focus. The results of exploratory surveys to document the present-day distribution of Palaeogene sediments, their stratigraphic affiliation, determining stratotype profiles along with palaeogeographic development are widely presented and

ZŁOŻA I GEOLOGIA | DEPOSITS AND GEOLOGY| W tych wczesnych badaniach osadów eoceńskich na Lubelszczyźnie bursztyn nie był głównym przedmiotem zainteresowania badaczy. W literaturze tego okresu szeroko są przedstawiane i komentowane wyniki prac poznawczych, dokumentujących współczesne rozprzestrzenienie osadów paleogeńskich, ich przynależność stratygraficzną, ustalanie profili stratotypowych oraz rozwój paleogeograficzny. Główne praktyczne znaczenie miało wówczas występowanie fosforytów w osadach (Uberna, 1981). Niemniej doniesienia o pojawianiu się okruchów bursztynu w osadach były istotnym przyczynkiem do przyszłych prac i badań ukierunkowanych na genezę nagromadzeń bursztynu i ich znaczenie surowcowe. Kamieniem milowym na drodze prowadzącej do prac poszukiwawczo-rozpoznawczych złóż bursztynu na Lubelszczyźnie było stwierdzenie występowania eoceńskich osadów glaukonitowych z bursztynem w spągu złoża kruszywa budowlanego Górka Lubartowska. Prace dokumentacyjne prowadziło Przedsiębiorstwo Geologiczne „Polgeol” w Warszawie w latach 80. minionego wieku. W dokumentacji zasobowej kruszywa wskazano na istnienie również złoża bursztynu (Strzelczyk i in., 1990). W oparciu o istniejące dane, kilka lat później opracowano formalną dokumentację geologiczną złoża bursztynu „Górka Lubartowska” (Parecki, Bujakowska, 2004). Zasoby złoża, oszacowane wstępnie (kat. D) w ilości 1088 ton zostały w 2005 roku wpisane do krajowego bilansu zasobów kopalin. W 1986 roku pracownicy Muzeum Ziemi PAN przeprowadzili ponowne badania terenowe w znanym wystąpieniu bursztynu w rejonie Siemienia. Materiał z wykonanych dziewięciu sond ręcznych i jednego wyrobiska posłużył do szczegółowych analiz litostratygraficznych serii bursztynonośnej. W badaniach spektroskopowych bursztynu uzyskano kształt krzywej IR typowy dla sukcynitu, taki sam jak w widmach okazów z Wołynia i Półwyspu Sambijskiego. Wyniki pracy ogłoszone w 1990 r. w Pracach Muzeum Ziemi (Kosmowska-Ceranowicz i in. 1990; Kosmowska-Ceranowicz, Leciejewicz, 2005) miały ważne znaczenie dla przyszłych prac poszukiwawczych bursztynu w rejonie Lubelszczyzny. Wskazały bowiem na związek występowania osadów bursztynonośnych nie tylko z północnym zasięgiem górnego eocenu w rejonie przybałtyckim, ale także z południowymi brzegami morza eoceńskiego na terenie Polski. Intensywny okres badań poszukiwawczo - rozpoznawczych bursztynu przypada na lata 1994-1997. Badania te, przeprowadzone przez Państwowy Instytut Geologiczny z Warszawy, miały charakter regionalny i obejmowały duży obszar północnej Lubelszczyzny, pomiędzy doliną Wisły a doliną Bugu (Kasiński i in., 1997; Kasiński, Tołkanowicz, 1999; Kasiński, 2016). Wykonano wówczas 36 otworów wiertniczych o łącznym metrażu 939,7 m oraz dwa 3 szybiki o łącznej objętości około 20 m . Występowanie bursztynu stwierdzono w 12 lokalizacjach w centralnej części rejonu badań, między Radzyniem Podlaskim, Parczewem a Lubartowem. Dodatkowo bursztynonośność obszaru została potwierdzona wynikami dwóch szerokodymensyjnych otworów (20”). Uzyskane dane były podstawą do wyznaczenia obszarów perspektywicznych i prognostycznych (Ryc. 1) wraz z oszacowaniem zasobów prognostycznych bursztynu na 45 469 ton przy bursztynonośności średnio 848 g/m2. W najnowszym Bilansie perspektywicznych zasobów kopalin zwrócono uwagę, że zasoby możliwe do zagospodarowania (przemysłowe i operatywne) mogą być o 30-50% niższe od prognozowanych ze względu na ograniczenia planistyczne i środowiskowe (Kramarska i in., 2020).

commented on in the literature of that period. At the time, the presence of phosphorites in the sediments was of primary practical importance (Uberna, 1981). Nevertheless, reports on some presence of amber chippings in the sediments were an important contribution to future work and research addressing the origins of the amber localities and their significance as raw material. The presence of Eocene glauconite deposits containing amber, found in the floor of the Górka Lubartowska aggregate deposit, was a milestone on the road leading to the prospecting and exploration of amber deposits in the Lublin Region. Documentation work was carried out by Polgeol Przedsiębiorstwo Geologiczne (Geology Enterprise), Warsaw, in the 1980s. An additional presence of an amber deposit was indicated in the aggregate’s resource documentation (Strzelczyk et al., 1990). Several years later, formal geological documentation of the Górka Lubartowska amber deposit was produced based on the existing data (Parecki, Bujakowska, 2004). The deposit’s reserves, initially estimated (Category D) at 1,088 tonnes, were entered into the national balance of mineral resources in 2005. In 1986, the staff of the PAS Museum of the Earth again carried out field research on the known amber locality in the Siemień area. The material from nine hand-operated probes and one pit was used in detailed lithostratigraphy analyses of the amber-bearing series. Spectroscopic tests performed on the amber yielded an IR curve shape typical for succinite, the same as in the spectra of the specimens from Volhyn and the Sambia Peninsula. The results of the work released in 1990 in Prace Muzeum Ziemi (Kosmowska-Ceranowicz et al. 1990; Kosmowska-Ceranowicz, Leciejewicz, 2005) were very important for future amber prospecting in the Lublin Region. This is because they pointed out that the occurrence of amber-bearing deposits is not only related to the northern range of the Upper Eocene in the Baltic Region but also to the southern shores of the Eocene sea in what is now Poland. An intensive period of amber prospecting and exploration took place in 1994–1997. Carried out by the Polish Geological Institute, Warsaw, these surveys were regional in nature and covered a large area of the northern Lublin Region, between the Rivers Vistula and Bug valleys (Kasiński et al., 1997; Kasiński, Tołkanowicz, 1999; Kasiński, 2016). At the time, 36 boreholes were made, with a total length of 939.7 m, as well as two test pits with a total volume of about 20 m3. Amber was found in 12 localities in the central part of the surveyed area, between Radzyń Podlaski, Parczew and Lubartów. Additionally, the amber-bearing properties of the area were confirmed by the results from two wide-diameter boreholes (20”). The resulting data was the basis to determine the prospective and prognostic areas (Fig. 1) along with an estimation of the prognostic amber resources at 45,469 tonnes, with an average amber content of 848 g/m2. The latest Balance of Mineral Resources Deposits in Poland points out that developable (economic and operative) resources may be 30–50% lower than forecasted due to planning and environmental constraints (Kramarska et al., 2020). Primary research on the amber-bearing formations continues, with its results also important for the further prospecting of amber deposits. This includes sediment and facies analyses to allow a reconstruction of the conditions in which amber was deposited in the sediments (e.g. Czuryłowicz, Sałaciński, 2010; Kasiński, 2016). Moreover, new exploratory boreholes made by the Polish Geological Institute in 2019 confirmed the amber-bearing properties of the area east of Lubartów, outside of the previously designated prognostic areas (Słodkowska et al., 2022. The Amber Magazine 46 | 2022

ZŁOŻA I GEOLOGIA | DEPOSITS AND GEOLOGY Deposit exploration status Investor interest in amber from the Lublin Region goes back to 2015. From then until the end of 2021, ten deposits were explored, with geological resource documentation produced for them. The majority of the newly explored deposits are located in whole or in part within the Górka Lubartowska deposit, initially documented in 2004. East of this deposit, however, there is the Niedźwiada II deposit, while the Górka Lubartowska IX deposit is located in the prognostic area to the south.

Zainteresowanie inwestorów bursztynem z rejonu lubelskiego datuje się od 2015 roku. Od tego czasu do końca 2021 roku rozpoznano dziesięć złóż, dla których opracowano geologiczne dokumentacje zasobowe. Większość złóż nowo rozpoznanych jest zlokalizowana w całości lub częściowo w obrębie złoża Górka Lubartowska udokumentowanego wstępnie w 2004 r. Natomiast na wschód od tego złoża znajduje się złoże Niedźwiada II, a w obszarze prognostycznym leżącym na południe leży złoże Górka Lubartowska IX. Podstawowe informacje dotyczące każdego rozpoznanego złoża można uzyskać z ogólnie dostępnych baz danych geologicznych Państwowego Instytutu Geologicznego, którego ustawowym zadaniem jest gromadzenie informacji geologicznej (https://www.pgi.gov.pl/dane-geologiczne/ geologiczne-bazy-danych.html#surowce-mineralne). Ogólna charakterystyka złóż wraz z ruchem zasobów danej kopaliny (przyrost lub ubytek) jest również corocznie publikowana przez Państwowy Instytut Geologiczny w Bilansie zasobów złóż kopalin w Polsce. Bilans sporządzany jest w oparciu o decyzje zatwierdzające zasoby nowych złóż, które koncesjobiorcy są zobowiązani przedstawić w ciągu trzech miesięcy po zakończeniu danego roku.

Bursztynisko 46 | 2022

Nazwa złoża Deposit

Zasoby w tonach Reserves in tonnes

Brzeźnica Leśna

298.02

Górka Lubartowska

986.12

Górka Lubartowska IX

47.97

26.30

Górka Lubartowska VIII

7.54

7.27

Górka Lubartowska - Leszkowice

46.15

26.17

Górka Lubartowska - Niedźwiada

85.00

20.78

Leszkowice I

4.40

Niedźwiada II

2 032.80

Niedźwiada Kolonia I

13.96

Niedźwiada III*

5.68

Ogółem (10 złóż) Total (10 deposits)

3527.64

Wydobycie w tonach Production in tonnes

Stan rozpoznania złóż

Table 1. Lublin Region’s amber resources and deposits in 2020 (Brzeziński, Szamałek, 2021).

Przemysłowe Economic resources

Badania podstawowe formacji bursztynonośnych są kontynuowane, a ich wyniki mają również znaczenie dla dalszej prospekcji złóż bursztynu. Są to między innymi analizy sedymentologiczne i facjalne, które pozwalają na rekonstrukcję warunków depozycji bursztynu w osadach (np. Czuryłowicz, Sałaciński, 2010; Kasiński, 2016). Z kolei nowe otwory badawcze wykonane przez Państwowy Instytut Geologiczny w 2019 roku potwierdziły bursztynonośność obszaru położonego na wschód od Lubartowa, poza wyznaczonymi wcześniej obszarami prognostycznymi (Słodkowska i in., w druku).

Tabela. 1. Rozpoznane złoża bursztynu i jego zasoby w regionie lubelskim na rok 2020 (Brzeziński, Szamałek, 2021).

Geologiczne bilansowe Reserves

Fig. 1. Prospective and prognostic areas, and amber deposits in the Lublin Region (after Kramarska et al., 2020, revised)

Stan zagospoda-rowania złoża Deposit development status

Ryc. 1. Obszary perspektywiczne, prognostyczne i złoża bursztynu w regionie lubelskim (wg Kramarska i in., 2020, zmienione)

Essential information on each explored deposit can be obtained from the publicly available geological databases of the Polish Geological Institute, whose statutory task is to collect geological information (https://www.pgi. gov.pl/dane-geologiczne/geologiczne-bazy-danych. html#surowce-mineralne). The general characteristics of the deposits, including any changes in the reserves of a specific mineral (increase or decrease), are also published annually by the Polish Geological Institute in The Balance of Mineral Resources Deposits in Poland. Th Balance is compiled based on decisions which certify the reserves of new deposits, as well as on annual information on changes in the reserves of mineral deposits, which concession holders are required to submit within three months after the end of each year.

12.14

80.52

*złoże rozpoznane szczegółowo w 2021 r. / proven deposits in 2021

ZŁOŻA I GEOLOGIA | DEPOSITS AND GEOLOGY Zgodnie z informacją zawartą w bazach danych i bilansie zasobów cztery złoża bursztynu są rozpoznane wstępnie, zaś sześć złóż rozpoznano szczegółowo (Tabela 1).

As per the information contained in the databases and in The Balance, four amber deposits are preliminary proven, with six deposits proven (Table 1).

E – złoże eksploatowane

E – deposits in production

P – złoże o zasobach rozpoznanych wstępnie

P – preliminary proven deposits

R – złoże o zasobach rozpoznanych szczegółowo

R – proven deposits

Ogólne geologiczne zasoby bilansowe bursztynu w złożach regionu lubelskiego na koniec 2021 roku wynosiły 3527,64 ton. W przypadku kilku złóż z zasobów bilansowych wydzielono zasoby przemysłowe. Na koniec 2020 r. cztery złoża posiadały aktywne koncesje eksploatacyjne: Górka Lubartowska VIII, Górka Lubartowska IX, Górka Lubartowska - Leszkowice i Górka Lubartowska-Niedźwiada. Wydobycie bursztynu odbywało się tylko z tego ostatniego złoża.

The total amber reserves in the Lublin Region deposits at the end of 2021 amounted to 3,527.64 tonnes. For several deposits, economic resources have been set apart from the reserves. By the end of 2020, four deposits had active production concessions: Górka Lubartowska VIII, Górka Lubartowska IX, Górka Lubartowska–Leszkowice and Górka Lubartowska– Niedźwiada. Amber was mined only from the last of these deposits.

Złoże „Górka Lubartowska-Niedźwiada” jest pierwszym złożem rozpoznanym szczegółowo, w sposób kompleksowy, przez firmę Stellarium Sp. z o.o. Badaniami, które rozpoczęto w 2015 r., objęty był obszar o powierzchni 26,75 ha położony w miejscowości Brzeźnica Dolna Kolonia w gminie Niedźwiada. Dla rozpoznania złoża wykonano 32 otwory rdzeniowe (φ142 mm) i 52 otwory szerokodymensyjne (φ 1500 mm) o łącznym metrażu 1748 mb (Ryc. 2).

The “Górka Lubartowska–Niedźwiada” deposit is the first one to have been proven comprehensively by Stellarium Sp. z o.o. The exploration, which began in 2015, covered an area of 26.75 ha, located in Brzeźnica Dolna Kolonia, Niedźwiada Commune. To explore the deposit, 32 core holes (φ142 mm) and 52 wide-diameter boreholes (φ1500 mm) were made, with a total length of 1,748 m (Fig. 2). Bespoke laboratory tests were carried out on the sediment samples, along with technological tests on the glauconite clay to determine the suitability of this mineral for specific applications in agriculture and industry. After a production concession was obtained for the deposit in 2018, the mining of the main mineral, quartz feldspar sand, began, along with the construction of a mine drainage system by building a shortway system to enable dry opencast mining (Fig. 3). The first, pioneering production of Lublin Region amber, in the amount of 0.07 tonnes, took place in 2019. In 2020, the production volume was 12.14 tonnes.

Ryc. 2. Wiercenie otworu szerokodymensyjnego w czasie prac rozpoznawczych złoża Górka Lubartowska-Niedźwiada (źródło: http://stellarium.co) Fig. 2. Drilling of a wide-diameter borehole during the exploration of the Górka Lubartowska–Niedźwiada deposit (source: http://stellarium.co)

Przeprowadzono zaprojektowane badania laboratoryjne próbek osadów oraz badania technologiczne iłów glaukonitowych określające przydatność tej kopaliny do konkretnych zastosowań w rolnictwie i przemyśle. Po uzyskaniu w 2018 r. koncesji na eksploatację złoża rozpoczęto wydobycie kopaliny głównej – piasków kwarcowo-skaleniowych i budowę systemu odwadniania kopalni poprzez budowę bariery hydroizolacyjnej umożliwiającej prowadzenie eksploatacji metodą odkrywkową na sucho systemem zabierkowym lub ścianowym (Ryc. 3). Pierwsze, pionierskie wydobycie bursztynu „lubelskiego” w ilości 0,07 tony odbyło się w 2019 roku. W roku 2020 wielkość wydobycia wyniosła 12,14 ton.

Ryc. 3. Eksploatacja bursztynu i glaukonitu ze złoża Górka Lubartowska – Niedźwiada systemem zabierkowym (Fot. R. Kramarska). Fig. 3. Amber and glauconite being mined from the Górka Lubartowska–Niedźwiada deposit- shortway system (Photo: R. Kramarska) The construction of an opencast mine began on the Górka Lubartowska–Leszkowice deposit, explored by White Amber Sp. z o.o. The mineral to be produced is the aggregate found above the amber and glauconite deposit. These minerals will be extracted from water-filled excavation (Fig. 4). The Amber Magazine 46 | 2022

ZŁOŻA I GEOLOGIA | DEPOSITS AND GEOLOGY

Bursztyn w rozpoznanych złożach jest traktowany przeważnie jako kopalina towarzysząca, a kopaliną główną jest kruszywo naturalne (w złożu Leszkowice I piaski szklarskie, a w Niedźwiada II piaski szklarskie i fosforyty), występujące w nadkładzie eoceńskiej warstwy bursztynonośnej oraz glaukonit występujący obficie w warstwie eoceńskich osadów bursztynonośnych. Współwystępowanie kilku kopalin możliwych do zagospodarowania ma zapewne znaczenie dla rentowności przedsięwzięcia. Złoża bursztynu na Lubelszczyźnie mają korzystne warunki geologiczno-górnicze również ze względu na płytkie zaleganie warstwy złożowej. Występowanie bursztynu jest związane z eoceńską formacją z Siemienia. Tworzą ją mułki glaukonitowe z bursztynem, miejscami z konkrecjami fosforytowymi oraz drobnoziarniste piaski kwarcowoglaukonitowe. Warstwa bursztynonośna ma miąższość przeważnie od 4 do 7–8 m i występuje w przedziale głębokości 4–21 m. Mniej korzystne warunki hydrogeologiczne wymuszają stałe odwadnianie wyrobiska lub stosowanie metod eksploatacji na mokro, spod lustra wody.

Ryc. 4. Budowa odkrywki na złożu Górka LubartowskaLeszkowice z systemem eksploatacji spod wody (fot. R. Kramarska) Fig. 4. Construction of an opencast mine on the Górka Lubartowska–Leszkowice deposit, to be worked from beneath the water (Photo: R. Kramarska) Amber in the proven deposits is usually considered to be an accessory mineral, with the main mineral being natural aggregate (glass sands at Leszkowice I, and glass sands and phosphorites at Niedźwiada II), found in the overlay of the Eocene amber-bearing layer, and glauconite abundant in the Eocene amber-bearing sediments. The co-occurrence of several developable minerals is presumably important to the profitability of the project. The amber deposits in the Lublin Region have favourable geological and mining conditions, also due to the shallowly located deposit layer. The presence of amber is related to the Eocene Siemień formation. It is made up of glauconite silt with amber, with phosphorite concretions and fine-grained quartz glauconite sand in some locations. The amber-bearing layer is usually 4 to 7–8 m thick and lies within the depth range of 4–21 m. The less favourable hydrogeological conditions make it necessary to continuously drain the workings or use wet mining methods, from beneath the water surface.

BIBLIOGRAFIA | BIBLIOGRAPHY: Brzeziński D., Szamałek K., 2021 – Bursztyn. [In:] Bilans zasobów złóż kopalin w Polsce wg stanu na 31.12.2020 r. Państw. Inst. Geol., Warszawa.

Parecki A., Bujakowska K., 2004 – Dokumentacja geologiczna złoża bursztynu „Górka Lubartowska” w kat. D. Centr. Arch. Geol., Państw. Inst. Geol., Warszawa.

Czuryłowicz K., Sałaciński R., 2010 – Eksperymentalne modelowanie depozycji bursztynu w strefie przybrzeżnej basenu sedymentacyjnego. Biul., Państw. Inst. Geol., 439: 391–398.

Rühle E., 1955 – Przegląd wiadomości o podłożu czwartorzędu północno-wschodniej części Niżu Polskiego. Biul. Państw. Inst. Geol., 70: 159–173, Warszawa.

Kasiński, 2016 – Złoża bursztynu północnej Lubelszczyzny: historia poznania, budowa geologiczna, perspektywy. [In:] Lubelski bursztyn (L. Gazda, ed.): 71–93. Państw. Wyższa Szk. Zaw. w Chełmie. Kasiński J.R., Piwocki M., Saternus A., Tołkanowicz E., Wojciechowski A. 1997 – Realizacja projektu prac geologicznych dla określenia perspektyw występowania złóż bursztynu w utworach eocenu Lubelszczyzny. Centr. Arch. Geol., Państw. Inst. Geol., Warszawa. Kasiński, J.R., Tołkanowicz E., 1999 – Amber in the northern Lublin Region - origin and occurrence. (In:) Investigations into amber (B. Kosmowska-Ceranowicz, H. Paner, eds.): 41–51, Muz. Arch. w Gdańsku, Gdańsk. Kramarska R., Kasiński J.R., Słodkowska B., 2020 – Bursztyn, sukcynit (amber, succinite). [In:] Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31.12.2018 r. (K. Szamałek et al., eds.): 371 –377. Państw. Inst. Geol., Warszawa. Kosmowska-Ceranowicz B., Kociszewska-Musiał G., Musiał T., Müller C. 1990 Bursztynonośne osady trzeciorzędu okolic Parczewa. Pr. Muz. Ziemi PAN, 41: 21–35. Kosmowska-Ceranowicz B., Leciejewicz K., 2006 – Amber deposits at the southern shore of the Eocene sea. [In:] Amber, Views, Opinions. Scientific seminars, Amberif – International Fair of Amber, Jewellery and Gemstones 1994–2005 (B. KosmowskaCeranowicz, W. Gierłowski, eds.): 32–36. International Amber Association, Gdańsk. Mojski, J.E., Rzechowski J, Woźny E., 1966 – Górny eocen w Luszawie nad Wieprzem koło Lubartowa. Prz. Geol., 14 (12): 513–517.

Bursztynisko 46 | 2022

Słodkowska B., Kasiński J.R., Żarski M., 2022 – Uwarunkowania stratygraficznośrodowiskowe występowania nagromadzeń złożowych bursztynu na północnej Lubelszczyźnie. Prz. Geol., 70 (1): 50-60. Strzelczyk G. 1990 – Dokumentacja geologiczna w kategorii C2 złoża kruszywa naturalnego (piaski budowlane) wraz z określeniem występowania bursztynu w utworach trzeciorzędowych w rejonie Górka Lubartowska. Centr. Arch. Geol., Państw. Inst. Geol., Warszawa. Szamałek K., Szuflicki M., Mizerski W., eds., 2020 – Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31.12.2018 r. Państw. Inst. Geol., Warszawa. Uberna J. 1981 – Upper Eocene Phosphate-bearing Deposits in Northern and Eastern Poland. Bulletin de l’Academie Polonaise des Sciences. Série des Sciences de la Terre 29 (1), 81–90. Woźny, E., 1966 – Fosforyty i bursztyny z Siemienia koło Parczewa. Prz. Geol., 14 (6): 277–278, Warszawa. Zalewska Z. 1974 – Geneza i stratygrafia złóż bursztynu bałtyckiego. Biul. Państw. Inst. Geol. 281: 139–173. https://www.pgi.gov.pl/dane-geologiczne/geologiczne-bazy-danych. html#surowce-mineralne http://geoportal.pgi.gov.pl/surowce/zasoby_perspektywiczne_kopalin http://stellarium.co

Bursztyn w glaukonicie, STELLARIUM SP. Z O.O., Niedźwiada | Amber in glauconite, STELLARIUM SP. Z O.O., Niedźwiada. Zdj. | Photo ©Lech J. Zdrojewski ▾

Rozpoczęta jest budowa kopalni odkrywkowej na złożu Górka Lubartowska-Leszkowice rozpoznanym przez firmę White Amber Sp. z o.o. Przedmiotem eksploatacji jest kruszywo występujące nad złożem bursztynu i glaukonitu. Wydobycie tych kopalin będzie odbywało się z zawodnionego wyrobiska (Ryc. 4).

The Amber Magazine 46 | 2022

NAUKA | SCIENCE

KREBS CYCLE

CYKL KREBSA

Cykl Krebsa, cykl kwasu cytrynowego, cykl kwasów trikarboksylowych, duży cykl Krebsa… Co to jest, co się za tym kryje? Jest to jeden z najważniejszych szlaków metabolicznych organizmów żywych, kołowy, wieloetapowy ciąg reakcji enzymatycznych, katalizowanych głównie przez oksydoreduktazy, przebiegający w mitochondriach u organizmów eukariotycznych i w cytoplazmie u organizmów prokariotycznych. Cykl ten u większości organizmów stanowi podstawę oddychania tlenowego (oddychanie komórkowe). Mechanizm cyklu zbadał w latach 30. XX wieku biochemik i lekarz sir Hans Krebs, a kluczowe elementy cyklu przedstawił w 1937, za co został nagrodzony w 1953 Nagrodą Nobla.

Krebs cycle, citric acid cycle, tricarboxylic acid cycle, big Krebs cycle ... What is it, what’s behind it? It is one of the most important metabolic pathways of living organisms, a circular, multistage sequence of enzymatic reactions, catalysed mainly by oxidoreductases, in the mitochondria of eukaryotes and in the cytoplasm of prokaryotes. This cycle forms the basis of aerobic respiration (cell respiration) in most organisms. The mechanism of the cycle was investigated in the 1930s by the biochemist and medicine doctor Sir Hans Krebs, and the key elements of the cycle were presented in 1937, for which he was awarded the Nobel Prize in 1953.

Związki, które biorą udział w tym cyklu, mogą być tak metabolitami końcowymi szlaków katabolicznych, jak i związkami rozpoczynającymi szlaki anaboliczne. Reakcje cyklu umożliwiają przeprowadzenie oksydacji acetyloCoA, który pochodzi z rozkładu węglowodanów i kwasów tłuszczowych. Po dezaminacji do cyklu mogą włączane być również szkielety węglowe wielu aminokwasów. Produkty przemiany materii cyklu są również początkowymi

100

Bursztynisko 46 | 2022

PHOTO: Protein Data Bank

Jacek Szwedo

NAUKA | SCIENCE substratami w glukoneogenezie, syntezie kwasów tłuszczowych, a także w wyniku reakcji transaminacji przekształcone są w aminokwasy białkowe. Cykl Krebsa bierze udział nie tylko w procesach syntezy związków organicznych ale także w reakcjach oksydacji, dlatego zaliczany jest on do szlaków amfibolicznych.

substrates in gluconeogenesis, fatty acid synthesis, and as a result of the transamination reaction, they are converted into protein amino acids. The Krebs cycle takes part not only in the synthesis of organic compounds but also in oxidation reactions, therefore it is classified as an amphibolic pathway.

Ale co to ma wspólnego z bursztynem? Otóż bardzo wiele. Cykl Krebsa odgrywa kluczową rolę w metabolizmie, spełniając w komórce jednocześnie funkcje kataboliczne i anaboliczne (przemiana materii); metabolity cyklu Krebsa (acetylokoenzym A, szczawiooctan, 2-oksoglutaran, fumaran, bursztynylokoenzym A), będąc końcowymi produktami degradacji aminokwasów, cukrów i lipidów, mogą jednocześnie służyć jako substraty wielu biosyntez; np. szczawiooctan jest prekursorem glukozy (glukoneogeneza), a bursztynylokoenzym A jest wykorzystywany do syntezy hemu; cytrynian z kolei pełni w komórce funkcję przenośnika acetylokoenzymu A, wykorzystywanego do syntezy kwasów tłuszczowych.

The compounds that participate in this cycle can be both end metabolites of catabolic pathways and compounds that initiate anabolic pathways. The cycle reactions allow the oxidation of acetyl-CoA to be carried out, which is derived from the breakdown of carbohydrates and fatty acids. After deamination, the carbon backbones of many amino acids can also be incorporated into the cycle. The metabolic products of the cycle are also the initial substrates in gluconeogenesis, fatty acid synthesis, and as a result of the transamination reaction, they are transformed into protein amino acids. The Krebs cycle takes part not only in the synthesis of organic compounds, but also in oxidation reactions, which is why it is classified as an amphibolic pathway. But what does this have to do with amber? Well, a lot. The Krebs cycle plays a key role in metabolism, fulfilling both catabolic and anabolic (metabolic) functions in the cell; Krebs cycle metabolites (acetyl coenzyme A, oxaloacetate, 2-oxoglutarate, fumarate, succinyl coenzyme A), being the end products of the degradation of amino acids, sugars and lipids, can simultaneously serve as substrates for many biosyntheses; e.g. oxaloacetate is a precursor to glucose (gluconeogenesis) and succinyl coenzyme A is used for haem synthesis; Citrate, in turn, acts as a carrier of acetyl coenzyme A in the cell, used for the synthesis of fatty acids.

Pierwszym etapem cyklu Krebsa jest synteza cytrynianu (na drodze kondensacji acetylokoenzymu A ze szczawiooctanem) przekształcanego kolejno w: izocytrynian, 2-oksoglutaran, bursztynylokoenzym A, bursztynian, fumaran, jabłczan i (znowu) w szczawiooctan. W reakcjach cyklu Krebsa acetylokoenzym A ulega przemianom według sumarycznego równania: acetylo-CoA + 3NAD+ + FAD + GDP + Pn + 2H2O → 2CO2 + 3NADH + FADH2 + GTP + 2H+ + CoA (Pn — fosforan nieorganiczny, CoA — koenzym A); powstające w toku przemian cyklu Krebsa zredukowane dinukleotydy (NADH i FADH2) są źródłem elektronów przekazywanych na tlen cząsteczkowy przez przenośniki łańcucha oddechowego — procesowi temu towarzyszy synteza adenozynotrifosforanu (ATP). Sumaryczny zysk energetyczny cyklu to 12 wiązań wysokoenergetycznych z jednej cząsteczki acetylo-CoA.

PHOTO: Sukcynylo-koenzym A | Succinyl-coenzyme A. Domena publiczna | Public domain

Przemiany w cyklu Krebsa dostarczają komórkom niezbędnej energii, dzięki której organizmy mogą funkcjonować. W przemianach tych jako produkt pośredni powstają m.in.

The first step in the Krebs cycle is the synthesis of citrate (by condensation of acetyl coenzyme A with oxaloacetate) which is subsequently transformed into isocitrate, 2-oxoglutarate, succinyl coenzyme A, succinate, fumarate, malate and (again) into oxaloacetate. In the Krebs cycle reactions, acetyl coenzyme A is transformed according to the summary equation: acetyl-CoA + 3NAD+ + FAD + GDP + Pn + 2H2O → 2CO2 + 3NADH + FADH2 + GTP + 2H+ + CoA (Pn – inorganic phosphate, CoA – coenzyme A); The reduced dinucleotides (NADH and FADH2) formed in the course of the Krebs cycle transformations are the source of electrons transferred to molecular oxygen by the respiratory chain transporters – this process is accompanied by the synthesis of adenosine triphosphate (ATP). The total energy gain of the cycle is 12 high-energy bonds from one acetyl-CoA molecule. Changes in the Krebs cycle provide cells with the necessary energy, thanks to which organisms can function. In these transformations, as an intermediate product, there are, inter alia, residues of succinic acid (butanedioic acid) – an organic compound from the group of dicarboxylic acids, commonly found in nature, present e.g. mostly fruits and vegetables. In the case of plants, the chemical compounds they create are categorized as primary and secondary metabolites. The first group includes carbohydrates, lipids, and proteins, directly related to in plant development and growth. The second group, secondary metabolites, have The Amber Magazine 46 | 2022

101

a multitude of other functions, these multifunctional metabolites are typically involved in plant defense and environmental communication, they are associated with plant color, taste, and scent. One of the numerous groups of secondary metabolites are terpenes and terpenoids with a very diverse chemical structure (over 50,000 different structures have already been identified). Various terpenes, terpenoids and their derivatives are the main components of resins that transformed into fossil resins – ambers after millions of years. The presence of terpenes, terpenoids and their derivatives is used in the diagnosis of fossil resins. Therefore, the connection of the Krebs cycle with amber is not that distant at all.

References

102

Bursztynisko 46 | 2022

Colombini, M.P., Modugno, F. (Eds.) (2009) Organic mass spectrometry in art and archaeology. Wiley, Chichester, West Sussex. Hussein, R.A. & El-Anssary, A.A. (2018) Plants secondary metabolites: the key drivers of the pharmacological actions of medicinal plants. In: Builders, P.F. (Ed.), Herbal medicine. IntechOpen, pp. 11–30. https:// doi.org/10.5772/intechopen.76139 Jan, R., Asaf, S., Numan, M., Lubna, & Kim, K.-M. (2021) Plant secondary metabolite biosynthesis and transcriptional regulation in response to biotic and abiotic stress conditions. Agronomy, 11(5), 968. http:// doi.org/10.3390/agronomy11050968 Naglik, B., Mroczkowska-Szerszeń, M., Dumańska-Słowik, M., Natkaniec-Nowak, L., Drzewicz, P., Stach, P., & Żukowska, G. (2020) Fossil resins– constraints from portable and laboratory Near-infrared Raman Spectrometers. Minerals, 10(2), 104. http://doi.org/10.3390/min10020104 Stryer, L., Berg, J., Tymoczko, J. & Gatto, G. (2019) Biochemistry. Ninth Edition. W. H. Freeman, New York.

Kwas bursztynowy | Succinic acid. Ben Mills - Domena publiczna | Public domain

reszty kwasu bursztynowego (kwasu butanodiowego) – związku organicznego z grupy kwasów dikarboksylowych, powszechnie występującego w przyrodzie, obecnego m.in. w większości owoców i warzyw. W przypadku roślin, związki chemiczne przez nie tworzone kategoryzowane są jako metabolity pierwotne i wtórne. Pierwsza grupa obejmuje węglowodany, tłuszcze i białka, bezpośrednio związane z procesami wzrostu i rozwoju. Druga grupa, metabolity wtórne, pełnią wiele innych funkcji. Metabolity wtórne są wielofunkcyjne, są zazwyczaj zaangażowane w obronę roślin i komunikację środowiskową, są związane z kolorem, smakiem i zapachem rośliny. Jedną z licznych grup metabolitów wtórnych są terpeny i terpenoidy o bardzo zróżnicowanej strukturze chemicznej (zidentyfikowano już ponad 50 tysięcy różnych struktur). Rozmaite terpeny, terpenoidy i ich pochodne są głównymi składnikami żywic, które po milionach lat przekształcały się w żywice kopalne – bursztyny. Obecność terpenów, terpenoidów i ich pochodnych jest wykorzystywana w diagnostyce żywic kopalnych. Zatem powiązanie cyklu Krebsa z bursztynem nie jest wcale aż tak odległe.

PHOTO: Syntetaza sukcynylo-koenzymu A | Succinyl-coenzyme A synthetase. CC BY-NC

NAUKA | SCIENCE

AKTUALNOŚCI Z RYNKU BURSZTYNOWEGO UKRAINY UKRAINIAN AMBER MARKET NEWS Olena Belichenko Dynamika funkcjonowania legalnego rynku bursztynu w Ukrainie wskazuje na stopniowe wychodzenie z okresu niepewności. W grudniu 2019 r. przyjęto ustawę nr 402-IX o zmianie niektórych aktów ustawodawczych Ukrainy w zakresie uregulowania problematyki wydobycia bursztynu [https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/402-20#Text]. Ustawa reguluje wykorzystanie podłoża do wydobycia bursztynu i ma na celu powstrzymanie wydobycia nielegalnego, jak również stworzenie dogodnych warunków dla rozwoju branży bursztynniczej w Ukrainie, przyciągając inwestycje i nowe technologie w tej branży. Jednocześnie ustawa ta znowelizowała ukraiński kodeks karny, zwiększając karę za nielegalne wydobycie, sprzedaż, kupno, przekazywanie, wysyłkę, transport czy obróbkę bursztynu. Ustawa ta określa również, że sprzedaż specjalnych zezwoleń na zagospodarowanie podłoża bursztynonośnego odbywa się za pośrednictwem przejrzystych aukcji elektronicznych, przy czym specjalne zezwolenie na poszukiwanie i wydobycie bursztynu udzielane jest na lat pięć, cena wyjściowa plotu wynosi 34 tys. hrywien za 1 hektar, a także zapewniona jest uproszczona procedura wydawania zezwoleń na dostęp do terenu (pola bursztynonośnego).Ustawa określa, że powierzchnia pola bursztynonośnego objętego specjalnym zezwoleniem nie może przekraczać 10 hektarów.

The dynamics of how the legal Ukrainian amber market operates point to a gradual exit from the period of uncertainty. Law No. 402-IX on Amendments to Certain Legislative Acts of Ukraine on the Regulation of the Amber Mining Issue was adopted in December 2019 [https://zakon. rada.gov.ua/laws/show/402-20#Text]. The Law regulates the use of subsoil for the purpose of amber mining and is aimed at stopping illegal mining, as well as creating favourable conditions for the growth of the amber industry in Ukraine, attracting investments and new technologies in this industry. At the same time, the Law amended the Criminal Code of Ukraine by increasing the punishment for illegal extraction, sale, purchase, transfer, shipment, transportation and processing of amber. This Law also determines that the sale of special permits for the development of amber subsoil occurs through transparent electronic auctions, a special permit for amber exploration and extraction is granted for five years, the initial lot price is UAH 34,000 per 1 hectare and a simplified permitting procedure for access to (amber field) land is provided. The Law specifies that the amber field area with a special permit cannot exceed 10 hectares.

Zgodnie z prawem przed rozpoczęciem zagospodarowania pola bursztynonośnego inwestor ma obowiązek przejść procedurę oceny oddziaływania na środowisko. Mechanizm ten angażuje udział społeczeństwa w dyskusji na temat wpływu działalności wydobywczej na stan powietrza, wody i obiektów przyrodniczych. Po zagospodarowaniu użytkownik podłoża zobowiązany jest do rekultywacji działki, a konkretnie do realizacji szeregu działań mających na celu przywrócenie warstwy żyznej gleby.

According to the Law, the investor is obliged to go through the environmental impact assessment procedure before the amber field development begins. This mechanism involves public participation in the discussion on the impact of mining activities on the condition of air, water and natural features. After the development, the subsoil user is obliged to reclaim the plot of land, specifically to apply a set of measures to restore the fertile soil layer.

Podmiot rynkowy uczestniczący w aukcji otwartej może zaproponować do aukcji dowolne pole bursztynonośne (lokalizację). Zwycięzcą zostanie firma, która zaoferuje najwyższą opłatę eksploatacyjną. Stawka podatku należna z tytułu wydobycia bursztynu z pól bursztynonośnych została na mocy ustawy nr 490-IX z dnia 4 lutego 2020 r. obniżona z 25% do 10%, z czego 30% trafi do budżetów samorządowych [https:// zakon.rada.gov.ua/laws/show/490-20#Text].

Market player who participates in an open auction can suggest any amber field (site) for the auction. The winner will be the company that offers the highest price per lot. The amber-bearing field rent for amber mining is reduced from 25% to 10% due to Law (Bill) No. 490-IX of 4 February 2020, with 30% of the rent directed to local budgets [https:// zakon.rada.gov.ua / laws / show / 490-20 # Text].

Informacje dotyczące aukcji dostępne są na oficjalnej stronie Ukraińskiej Służby Geologicznej w „Atlasie możliwości inwesty-

Information concerning auction lots is available on the official website of the Ukrainian Geological Survey in The Atlas of Investment Opportunities [https://www.geo. The Amber Magazine 46 | 2022

103

ZŁOŻA I GEOLOGIA | DEPOSITS AND GEOLOGY cyjnych” [https://www.geo.gov.ua/investytsiynyy-atlas-nadrokorystuvacha/dorogoczinne-i-napivdorogoczinne-kaminnya] „Atlas możliwości inwestycyjnych” to jeden z elementów polityki otwartych drzwi rządu, mającej na celu przyciąganie inwestorów, także zagranicznych, w celu rozwoju potencjału surowcowego Ukrainy. Typowy profil dla każdego złoża zawiera ogólne informacje o lokalizacji, współrzędne, szacunkowe zasoby, wstępny koszt, minimalne wymagania dotyczące programu zagospodarowania, a także odnośnik do dokumentacji pola i odpowiednich raportów dla danej lokalizacji. Dowolna osoba może zainicjować jedną ze zgłoszonych lokalizacji do aukcji lub zaproponować inne pole. Użytkownicy podłoża mogą również zgłaszać swoje propozycje i zgłaszać do e-licytacji działki, które nie są ujęte w „Atlasie możliwości inwestycyjnych”. „Atlas” jest ogólnodostępny na oficjalnej stronie internetowej Ukraińskiej Służby Geologicznej pod adresem [http://www.geo.gov.ua/investicijnij-atlas-nadrokoristuvacha/]. – E-licytacja jest najbardziej efektywnym i przejrzystym mechanizmem wydawania specjalnych zezwoleń – skomentował Roman Opimach, dyrektor generalny Ukraińskiej Służby Geologicznej. – System przejrzystych i konkurencyjnych transakcji między potencjalnymi inwestorami pozwala na sprzedaż specjalnego zezwolenia po rzeczywistej wartości rynkowej, a decyzja podejmowana jest obiektywnie, w oparciu o wyniki najlepszej ceny oferowanej za daną pozycję aukcyjną. Pierwsza aukcja odbyła się 17 lipca 2020 r. Specjalne zezwolenia wydano na badania geologiczne podłoża bursztynonośnego, a następnie na pięcioletnie wydobycie bursztynu dla dwóch pól. Obie lokalizacje znajdują się w pobliżu wsi Aleksiejówka, rejon sarneński w obwodzie rówieńskim. Aukcja przyciągnęła duże zainteresowanie ze strony biznesu, np. cena za lokalizację Zachodnia Pierwsza wzrosła z początkowych 319 600 hrywien do 29 000 000 hrywien (wzrost 90-krotny), lokalizacja Zachodnia Druga została sprzedana za 12 630 000 hrywien (wzrost 37,9-krotny). W pierwszej aukcji wzięły udział cztery firmy, w drugiej uczestniczyło sześć. Zwycięzcy otrzymali specjalne zezwolenia na okres 5 lat [https:// www.geo.gov.ua/dva-specdozvoli-na-burshtinovi-dilyanki-prodaliza-41-mln-UAH]. Łącznie w latach 2020–2021 przygotowano do sprzedaży 106 działek bursztynonośnych. Oferowane lokalizacje znajdowały się rejonach Żytomierza i Równego. W drodze licytacji sprzedano 66 działek. Większość lokalizacji przygotowanych zostało zgodnie z zaktualizowanymi przepisami – powierzchnia poniżej 10 hektarów oraz 5-letnie pozwolenie na poszukiwanie i wydobycie. Zagospodarowywanie złóż bursztynu na Ukrainie rozpoczęto w 1993 r. Łączne rezerwy bilansowe bursztynu na dzień 1 stycznia 2021 r. dla kategorii A + B + C1 wynosiły 42 342,79 kg, dla kategorii C2 – 1 421 359,03 kg (tabela 1). Państwowy Bilans Zasobów Mineralnych Ukrainy uwzględnia 17 złóż. Dziewięć z nich jest w trakcie zagospodarowywania, dwa z nich są objęte działaniami poszukiwawczymi z zagospodarowaniem eksperymentalno-przemysłowym (EID). W latach 2019–2021 na rynku bursztynu pojawiły się nowe wielkie przedsiębiorstwa, np. Zakład Gospodarki Komunalnej Wołyńskiej Rady Obwodowej Volynprirodresurs [https:// vpr-ua.com], Technobud sp. z o.o., podczas gdy rozwój rynku bursztynu kontynuuje także Centrum Słoneczne Rzemiosło sp. z o.o. [https://ambertrade.com.ua]. W 2020 r. rozpoczęto legalne wydobycie bursztynu w obwodzie żytomierskim. Zakład Gospodarki Komunalnej Wołyńskiej Rady Obwodowej Volynprirodresurs został pierwszym i obecnie jedynym 104

Bursztynisko 46 | 2022

gov.ua/investytsiynyy-atlas-nadrokorystuvacha/ dorogoczinne-i-napivdorogoczinne-kaminnya]. The Atlas of Investment Opportunities is one of the elements of the government’s overall open door policy aimed at attracting investors, including foreign ones, to develop the resource potential of Ukraine. A typical profile for each deposit contains general information about the site, coordinates, estimated resources, preliminary cost, minimum requirements for the development program, as well as link to the field passport and the corresponding reports for the site. Everyone can initiate one of the submitted sites for an auction or suggest any other field. Subsoil users can also submit their proposals and nominate plots for e-bidding that are not included in The Atlas of Investment Opportunities. The Atlas is freely available on the official website of the Ukrainian Geological Survey at [http://www.geo.gov.ua/investicijnij-atlasnadrokoristuvacha/]. “E-bidding is the most efficient and transparent mechanism for special permits issuing,” commented Roman Opimakh, General Director of the Ukrainian Geological Survey. “The system of transparent competitive trades among potential investors allows selling a special permit at the real market value, and the decision is made objectively, based on the results of the best offered price for the lot.” The first auction took place on 17 July 2020. Special permits were issued for the geological survey of amber-bearing subsoil, followed with amber mining for a fiveyear period for two fields. Both sites are located near the village of Oleksiyivka, Sarny district, Rivne region. The auction showed a high level of business interest, for example, the price for the Zakhidna Persha site increased from the starting UAH319,600 to UAH29,000,000 (90 times increase), the Zakhidna Druha site was sold for UAH12,630,000 (37.9 times increase). Four companies attended the first auction and six companies took part in the second. The winners received special permits for 5 years [https://www.geo.gov.ua/dva-specdozvoli-na-burshtinovi-dilyanki-prodali-za-41- mln-UAH]. In total, 106 subsoil amber plots were prepared for sale in 2020-2021. The sites were offered in the Zhytomyr and Rivne regions and 66 plots were sold through auctions. Most of the sites were prepared in accordance with the updated legislation: an area under 10 hectares, a 5-year exploration and production permit. The development of amber deposits in Ukraine started in 1993. The total balance reserves of amber on 1 January 2021 were: 42,342.79 kg for categories A + B + C1 and 1,421,359.03 kg for category C2 (Table 1). The State Balance of Mineral Reserves of Ukraine takes into account 17 deposits. Nine of them are under development, two of them under exploration with experimentalindustrial development (EID). New powerful companies appeared in the amber market in 2019–2021, such as the Volynprirodresurs Utility Company of the Volyn Regional Council [https://vpr-ua.com], Technobud LLC, while SunCraft Centre LLC also continues its amber development. [https://ambertrade.com.ua]. In 2020, legal amber mining started in the Zhytomyr region. The Volynprirodresurs Utility Company of the Volyn Regional Council became

ZŁOŻA I GEOLOGIA | DEPOSITS AND GEOLOGY Wydobyte już w 2020 r., w kg

Rezerwy na 1 stycznia 2021 r., w kg Reserves on January 2021, kg W tym w trakcie zagospodarowywania

Łącznie Total

W tym

С2

42 342,79

1 421 359,03

42 342,79

1 197 650,71

6 353,53

Wołyń | Volyn

997 559,48

2 061,52

Żytomierz | Zhytomyr

36 752,80

36 139

843,62

Równe | Rivne

42 342,79

387 046,75

42 342,79

163 952,23

3 448,39

Losses

Łącznie w Ukrainie Total in Ukraine

Region name

Wydobycie

А+В+С1

Straty

А+В+С1

Including

Output

С2

Łącznie | Total

Reserves on January 2021, kg

Poszukiwanie i EID* Exploration with EID

W tym Including

Already extracted 2020, kg

Zagospodarowanie Development

Nazwa regionu

Łącznie | Total

Liczba złóż Number of deposits

Table 1- Distribution of amber reserves and production | Tabela 1 – Rozmieszczenie rezerw i wydobycia bursztynu

*EID - zagospodarowanie eksperymentalno-przemysłowe (experimental-industrial development) [przyp. tłum.] przedsiębiorstwem użyteczności publicznej w Ukrainie utworzonym na potrzeby wydobycia bursztynu. Zakład Volynprirodresurs otrzymał 4 specjalne zezwolenia na wydobycie bursztynu o łącznej powierzchni koncesyjnej 51 524,7 ha (515 247 km²) w złożach Maniewickie-1, Maniewickie-2, Kamień Koszyrski-1, Kamień Koszyrski-2 w obwodzie wołyńskim Zbyt wydobytego bursztynu realizowany jest głównie w ramach kontraktów bezpośrednich, jak również przez aukcje otwarte.

the first and currently the only Utility Company in Ukraine established for amber mining. Volynprirodresurs received 4 special permits for amber mining with a total licensed area of 51,524.7 ha (515.247 km²) at the Manevytske-1, Manevytske-2, Kamin-Kashyrske-1, Kamin-Kashyrske-2 deposits in the Volyn region. The extracted amber is mainly sold under direct contracts, as well as through open auctions.

Aukcje na sprzedaż wydobytego bursztynu odbywają się w Ukrainie od końca 2020 r. Otwarta aukcja sprzedaży surowca bursztynowego odbyła się w Ukrainie po raz pierwszy w październiku 2020 r. Surowiec zgłoszony do aukcji został wydobyty przez Volynprirodresurs. Łącznie w latach 2020–2021 odbyło się sześć aukcji, na których sprzedano 3 170 483 g bursztynu za łączną kwotę 2 725 084 USD. W aukcjach uczestniczyły firmy z Ukrainy, Polski, Litwy, Hongkongu, Chin i Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Tabela 2 zawiera informacje o aukcjach prowadzonych przez ZGK Volynprirodresurs.

Auctions for extracted amber sale have been held in Ukraine since the end of 2020. An open auction was held for the sale of raw amber for the first time in Ukraine in October 2020. The raw amber submitted for auction was mined by Volynprirodresurs. In total, six auctions were held in 2020–2021, with 3,170,483 g of amber sold for a total of USD 2,725,084. Companies from Ukraine, Poland, Lithuania, Hong Kong, China and the UAE took part in the auctions. Table 2 provides information on the auctions conducted by the Volynprirodresurs Utility Company.

Nr aukcji Auction No.

Data Date

Łączna sprzedaż bursztynu (g) Total amber sale (g)

Łącznie, w USD In total, US dollars

16.10.2020

627 004

763 675,68

27.11.2020

239 261

162 978,85

26.02.2021

334 056

127 784,12

26.03.2021

236 515

58 184,344

30.04.2021

1 428 476

1 405 213,51

01.10.2021

305 171

207 247,52

3 170 483

2 725 084,02

Table 2 - General information on the auctions for the sale of amber by the Volynprirodresurs Utility Company Tabela 2 – Informacje ogólne o aukcjach sprzedaży bursztynu ZGK Volynprirodresurs

Zbyt bursztynu poprzez otwartą aukcję internetową na portalach firm wydobywających bursztyn rozpoczął się w 2021 r. [https:// ambertrade.com.ua]. Tym samym niniejszy przegląd pokazuje pozytywne zmiany zachodzące na ukraińskim rynku bursztynu w latach 2019–2021.

Amber sale through online auction open sales on the websites of amber-producing companies started in 2021 [https:// ambertrade.com.ua]. Thus, the review shows the positive changes taking place in the amber market of Ukraine in 2019–2021. The Amber Magazine 46 | 2022

105

106

Bursztynisko 46 | 2022

PHOTO: Skrzypek | Violinist

Harald Popkiewicz WSPOMNIENIE

REMEMBERED

Miłosz Bednarski 18 sierpnia 2021 r. odszedł Harald Popkiewicz (ur. 27 stycznia 1944 w Lesznie). Dla bliskich Radek – wyjątkowy człowiek, który przez pół wieku poświęcał się projektowaniu unikatowej biżuterii i rzeźb. Podstawowym surowcem jak i natchnieniem do ich tworzenia był bursztyn bałtycki. Morze Bałtyckie zobaczył po raz pierwszy jako pięciolatek, kiedy wraz z rodzicami przybył z Leszna Wielkopolskiego do Mikoszewa położonego przy ujściu Wisły, na Ziemie Odzyskane. To była Jego miłość od pierwszego wejrzenia…

PHOTO: Zdj. photo. Xavier Prevost

W roku 1972 założył własną pracownię bursztynniczą. Zaczął projektować i realizować swoje pomysły na biżuterię, łącząc bursztyn z miedzią, alpaką, a potem ze srebrem. Dzięki talentowi plastycznemu i odwadze w realizacji nowych pomysłów Jego projekty szybko znalazły uznanie. W swoich pracach Harald Popkiewicz starał się przede wszystkim uwydatniać naturalne piękno bursztynu. Często przez wiele godzin potrafił oglądać jedną bryłkę, obracając ją w palcach, wpatrując się w jej wnętrze, podziwiając fakturę, kształt i kolor, by w końcu dopasować formę oprawy podpowiedzianą mu przez sam bursztyn. Wtedy dopiero rysował szkic projektu, który w ten sposób zrodził się w jego wyobraźni. W latach 70. został przyjęty do Izby Rzemieślniczej w Gdańsku, wcześniej należał do Cechu Rzemiosł Różnych w Elblągu. Ukończył także kurs jubilerski w Poznaniu. Przełomowy okazał się dla Niego rok 1974 – otrzymał wówczas I nagrodę za pierścionek „Słoneczko” w konkursie na małe formy i biżuterię łączoną z bursztynem organizowanym w Gdańsku przez Cepelię (Art-Region). Nagroda przyniosła Mu nie tylko prestiż, ale też dodatkowy przydział srebra, o które było niezwykle ciężko w tamtych czasach. Wtedy też podjął decyzję,

Harald Popkiewicz (b. 27 January 1944 in Leszno, Poland) passed away on 18 August 2021. Known as Radek to his nearest and dearest, he was a remarkable person who, for half a century, dedicated himself to designing unique jewellery and sculptures. Baltic amber was his primary material and inspiration in making both. He saw the Baltic Sea for the first time as a five-year-old, when he and his parents came from Leszno Wielkopolskie to Mikoszewo, at the mouth of the River Vistula, to Poland’s Recovered Territories. For him, it was love at first sight. In 1972, he established his own amber studio. He began to design and implement his jewellery concepts by combining amber with copper, alpaca and later with silver. His artistic talent and boldness in putting new ideas into practice gave his designs instant recognition. In his works, Harald Popkiewicz endeavoured above all to highlight the natural beauty of amber. Often, for many hours, he would look at a single piece of amber, turning it in his fingers, staring into it, admiring its texture, shape and colour, to at last match the form of the setting suggested to him by the amber itself. Only then would he sketch a design that had thus been created in his imagination. In the 1970s, he was accepted to the Gdańsk Crafts Chamber and previously had been a member of the Guild of Various Crafts in Elbląg. He also completed a jewellery course in Poznań. The year 1974 turned out to be a turning point for him: he was awarded the 1st prize for his Sunshine ring in a small amber forms and jewellery competition held in Gdańsk by the Cepelia Folk and Art Industry Centre (ArtRegion). The award brought him not only prestige but also The Amber Magazine 46 | 2022

107

LUDZIE BURSZTYNU | AMBER PERSONALITIES by z tworzenia biżuterii, która dotychczas pozostawała hobby, uczynić zawód. Cztery lata później został przyjęty do Związku Artystów Rzemiosła Polskiego i uzyskał tytuł mistrza złotnictwa w zakresie wyrobów ze srebra. W roku 1982 w hotelu Helios w Toruniu Harald Popkiewicz otworzył galerię autorską, którą prowadził do 1999 r. W roku 1982 r. uzyskał tytuł mistrza złotnictwa w zakresie „wyroby ze srebra”, a w roku 1983 tytuł mistrza rzemiosła artystycznego „bursztynnictwo” od Ministra Kultury i Sztuki. Przez wiele lat współpracował z Art-Region w Sopocie, Spójnią, Cepelią oraz Desą i Rempeksem w Warszawie (do 1995 roku). Od 1996 roku rokrocznie brał udział w Międzynarodowych Targach Bursztynu Amberif, a w latach 2000–2019 również w targach Ambermart, wystawiając swoje prace w Galerii Projektantów. Początkowo pod nazwą firmy Art-Amber, jednak w 1998 r. powrócił do pierwotnej nazwy firmy Harald Popkiewicz. W latach 1997–2020 należał do Międzynarodowego Stowarzyszenia Bursztynników. Prowadził firmę rodzinną z synami Olafem (od 1995) i Erykiem (od 2003) w zakresie projektowania i wykonywania biżuterii oraz rzeźb i form przestrzennych. W ciągu dekady od rozpoczęcia działalności złotniczo-bursztynniczej wypracował niepowtarzalny styl, który stał się jego wizytówką. Bardzo szybko zerwał z typowym rzemiosłem, by już na trwale zaistnieć jako artysta. Udało mu się pogodzić czysto komercyjną działalność z własną wrażliwością artystyczną. W połowie lat 90. obok biżuterii ze srebra i bursztynu zaczął też tworzyć rzeźby, które jeszcze dobitniej wyrażały jego styl. Styl, którego wyróżnikiem stały się fantastyczne zwierzęta, ptaki, gady, owady czy ryby o groteskowych kształtach. Przesadnie długie nogi ważek zaciskają się na bryłkach bursztynu pośród srebrnych pręcików kwiatów. Często nadawał zwierzętom cechy ludzkie, przedstawiając je np. grające na różnych instrumentach muzycznych. Chętnie brał udział w konkursach, na które wykonywał przestrzenne formy z bursztynu i srebra. Obiekty Jego autorstwa były nagrodami w różnych konkursach, m.in. „Koguty” – Grand Prix Pałacu Młodzieży w Gdańsku na Festiwalu Małego Dominika, „Liry” – nagroda Pałacu Młodzieży w Gdańsku w ramach Letniej Akademii Sztuki czy wykonana z bursztynu, srebra i czarnego dębu „Gwiazda Betlejemska” jako Grand Prix Prezydenta Miasta Gdańska. Harald Popkiewicz jest także autorem głównej nagrody Bursztynowego Kogucika w konkursie na projekt biżuterii „Bursztynowe Słoneczko”, która została wręczona w Gdańsku podczas happeningu Bursztynowego Koguta na Jarmarku Św. Dominika.

an additional allotment of silver, which was extremely difficult to come by at the time. It was then that he decided to turn jewellery making, which had been a hobby until then, into a profession. Four years later, he was accepted to the Union of Polish Crafts Artists and received the title of master silversmith. In 1982, Harald Popkiewicz opened his original work gallery, which he ran until 1999 at the Helios Hotel in Toruń. In 1982, he received the title of master silversmith and in 1983 the title of master of amber handicraft from Poland’s Minister of Culture and Art. For many years, he worked with a variety of art cooperatives and companies, including Art-Region in Sopot, Spójnia, Cepelia, Desa and Rempeks in Warsaw (until 1995). From 1996, he annually took part in the Amberif International Amber Fair and, in 2000–2019, also in the Ambermart Fair, exhibiting his work at the Designers’ Gallery, initially under the Art-Amber company name but, in 1998, he returned to his original brand, Harald Popkiewicz. In 1997–2020, he was a member of the International Amber Association. He ran a family business with his sons Olaf (from 1995) and Eryk (from 2003) in the design and manufacture of jewellery, sculptures and spatial forms. Within a decade of starting his jewellery and amber business, he developed a unique style that became his trademark. Very quickly, he broke with typical handicraft to become an acknowledged artist. He managed to reconcile purely commercial pursuits with his own artistic sensitivity. In the mid-1990s, apart from silver and amber jewellery, he also began to make sculptures which expressed his style even more distinctly. A style that featured fantastical animals, birds, reptiles, insects and fish of grotesque shapes. The overly long legs of his dragonflies would clench pieces of amber among silver stamens of flowers. He often endowed his animals with human features by depicting them playing various musical instruments, for example. He eagerly competed for awards by making spatial forms in amber and silver. His pieces were given as prizes in various competitions, including: Koguty (Roosters), the Gdańsk Youth Centre Grand Prix at the Little Dominic Festival; Lira (Lyre), the Gdańsk Youth Centre Award as part of the Summer Academy of Art; or the Star of Bethlehem, made of amber, silver and black oak, as the Mayor of Gdańsk Grand Prix. Harald Popkiewicz also made the main prize, the Little Amber Rooster, in the Little Amber Sun jewellery design competition, presented in Gdańsk at the Amber Rooster happening at St Dominic’s Fair.

In 1999, he was accepted to the Toruń Chapter of the Association of Polish Artists and Designers (ZPAP), Applied Art section, and served on the Association’s Board until his passing.

His jewellery and spatial forms are iconic all over the world and are featured in museum collections Smithsonian Institution in Washington, Gintaro Galerija in Nida and Vilnius, Deutsches Bernsteinmuseum in Ribnitz-Damgarten, Horsens Museum and Hobro Museum, Kaliningrad Amber Museum, 108

Bursztynisko 46 | 2022

PHOTO: Karoca | Carriage

LUDZIE BURSZTYNU | AMBER PERSONALITIES

W 1999 przyjęto go do Toruńskiego ZPAP, gdzie działał w Zarządzie związku do końca swoich dni.

PHOTO: Słoneczny wóz | Solar carriage

Jego biżuteria i formy przestrzenne są rozpoznawalne na całym świecie i znajdują się w zbiorach muzealnych m.in. Smithsonian Institution w Waszyngtonie, Gintaro Galerija w Nidzie i Wilnie, Deutsches Bernsteinmuseum w RibnitzDamgarten, Horsens Museum i Hobro Museum, Muzeum Bursztynu w Kaliningradzie, Muzeum Bursztynu w Gdańsku, Muzeum Zamkowym w Malborku, Muzeum Bursztynu w Wilnie, Muzeum Bursztynu w Rydze, Muzeum Bursztynu w Krakowie, Muzeum Bursztynu w Kołobrzegu i w wielu prywatnych kolekcjach (np. w Japonii, w Chinach, Australii, Włoszech, Kanadzie, Anglii, Belgii, Francji). Pasją Haralda Popkiewicza było morze i bursztyn, a także fotografia, żeglarstwo, malarstwo, historia sztuki, archeologia. Jego zainteresowania historią i archeologią doprowadziły go w latach 70. do odkrycia na Żuławach Wiślanych pradziejowych stanowisk pracowni bursztynniczych. Wówczas próbował kilkukrotnie zainteresować swoim odkryciem środowisko muzealników, archeologów, przekazując do instytucji muzealnych odkupione zabytki od okolicznych kopaczy bursztynu z Niedźwiedziówki. Dopiero w 1981 r. rangę odkrycia docenili i zainteresowali się nim archeolodzy dr Marek Feliks Jagodziński i prof. Ryszard Feliks Mazurowski. Ich wieloletnie badania pozwoliły na określenie odkrycia „niedźwiedziówieckim mikroregionem osadniczym ludności kultury rzucewskiej” sprzed 4 tys. lat specjalizującej się w obróbce bursztynu. Choć od czterdziestu lat mieszkał w Toruniu, to na zawsze pozostał w swojej małej ojczyźnie – na Żuławach Wiślanych, które do końca przedstawiał w obrazach, rzeźbie i biżuterii. Spośród ponad setki namalowanych obrazów kilka jest o tematyce poławiania bursztynu. Do ostatnich chwil Harald Popkiewicz był aktywny artystycznie, tworząc nowe projekty biżuterii i rzeźb oraz malując obrazy.

Gdańsk Museum of Amber, Malbork Castle Museum, Vilnius Amber Museum, Riga Amber Museum, the Amber Museum in Kraków, the Amber Museum in Kołobrzeg and in many private collections (including in Japan, China, Australia, Italy, Canada, England, Belgium and France). Harald Popkiewicz’s passions were the sea and amber, along with photography, sailing, painting, art history and archaeology. His interests in history and archaeology led him in the 1970s to discover prehistoric amber workshop sites in the lowland region of Żuławy Wiślane in northern Poland. At the time, he tried to get museum professionals and archaeologists interested in his discovery on a number of occasions, handing over to museums the artefacts he purchased from local amber diggers from the village of Niedźwiedziówka. It was only in 1981 that the importance of the discovery was appreciated by and gained interest from archaeologists Dr Marek Feliks Jagodziński and Prof. Ryszard Feliks Mazurowski. Their many years of research made it possible to classify the discovery as the “Niedźwiedziówka settlement microregion of the Rzucewo culture people” from 4,000 years ago who specialised in amber working. Although he had lived in Toruń for forty years, he remained forever in his little homeland of Żuławy Wiślane, which he kept depicting in paintings, sculptures and jewellery until the end. Out of over a hundred paintings, there are several on amber harvesting from the sea. Until his final moments, Harald Popkiewicz was artistically active, creating new jewellery and sculpture designs, and painting.

The Amber Magazine 46 | 2022

109

Danka Czapnik 1953-2022 Ostatni SMS od Danki, w którym pisała: „Jestem szczęśliwie zaopiekowana. Wszystko ogarnięte” napawał optymizmem i pozwalał wierzyć, że moc wsparcia i pozytywnej energii, jaką zewsząd otrzymywała, pomogą Jej przezwyciężyć chorobę. Stało się jednak inaczej…

Danka’s last text message, in which she wrote, “I am happily taken care of. Everything’s sorted,” was full of optimism and let us believe that the power of support and positive energy that she received from everywhere would help her overcome the disease. But it all turned out differently.

„Za wcześnie”, „ogromna strata”, „wielki talent” – komentarze na Facebooku nie pozostawiają wątpliwości, że Danka była wyjątkowa. Zawsze pogodna – jakiż Ona miała piękny uśmiech! – serdeczna, empatyczna, otwarta na drugiego człowieka. Każdy, kto Ją znał lub miał okazję choć chwilę z Nią porozmawiać, wiedział – lub przynajmniej czuł – że to niezwykły człowiek.

“Too early,” “a huge loss,” “great talent”—the Facebook comments leave you in no doubt at all that Danka was exceptional. Always cheerful—what a beautiful smile she had!—kind-hearted, full of empathy, open to other people. Anyone who knew her or had the opportunity to talk to her for even a moment knew, or at least felt, that she was a unique person.

Ta niezwykłość manifestowała się także w jej pracach – zarówno malarskich, jak i biżuteryjnych. Z wykształcenia Danka była malarką, z pasji – projektantką biżuterii (tę przygodę zaczęła w 1984 r. wraz z mężem Aleksandrem). Te dwie artystyczne aktywności przeplatały się w jej życiu – kiedy miała przesyt malarstwa, zajmowała się biżuterią. I odwrotnie. W swojej twórczości – jak podkreślała w wywiadzie dla Bursztynowego Portalu amber.com.pl – kierowała się zmysłami i intuicją. Zapewne właśnie dlatego za nic miała biżuteryjne konwenanse i z lubością łamała niepisane, ale

This uniqueness manifested in her work as well, both in her painting and in her jewellery. Danka was a painter by background and a jewellery designer by passion (she began her jewellery adventure in 1984 with her husband Aleksander). These two artistic activities were intertwined in her life: when she was fed up with painting, she took to jewellery—and vice versa. As she emphasised in an interview for amber.com.pl, she followed her senses and intuition in her work. This is presumably why she didn’t care about jewellery conventions and happily broke unwritten yet quite universal rules. She had

110

Bursztynisko 46 | 2022

Anna Sado

LUDZIE BURSZTYNU | AMBER PERSONALITIES dość powszechnie obowiązujące zasady. Nie miała oporów ani by podważać „prawdy objawione”, ani też by bursztyn łączyć ze wszystkimi możliwymi elementami, które tylko pojawiły się w zasięgu Jej wzroku i pasowały do kompozycji, jak np. kolorowe pióra czy elementy starych zabawek.

Biżuterię traktuję tak samo jak obraz. Podchodzę do biżuterii jak do dzieła, a nie do zwykłego pierścionka, który muszę zrobić, aby ktoś go kupił. Musi być zamysł, kompozycja, kolorystyka, jeden przedmiot jest błyszczący, inny matowy, jeszcze inny ma porowatą strukturę… Ale przede wszystkim ma coś z mojej duszy. No i jeszcze jedno: nie będąc wykształconym jubilerem, działam trochę na zasadzie dziczy, z dużym poczuciem wolności i brakiem ograniczeń – mówiła. Brak ograniczeń stał się wyróżnikiem Jej biżuterii. Często przeskalowanej, kolorowej, zaskakującej kompozycją i zestawieniem często nietypowych dla biżuterii materiałów, jak np. kawałki tkanin, guziki prababci oraz historyczne damskie stroje, kolorowe zabawki, tarcze starych zegarków, elementy biżuterii z wykopalisk, pieczęcie... Biżuterii odzwierciedlającej Jej wrażliwość na barwy, faktury i materie, która dzięki swej wyjątkowości i nieoczywistości znajdowała miłośników na całym świecie. Biżuterii, która okazała się swoistym objawieniem również na pokazach mody – każdy występ był niezapomnianym przeżyciem estetycznym i artystycznym. Niezależnie od tego, z jakim projektantem ubioru przyszło Jej stworzyć modowy spektakl, Jej biżuteria idealnie wpisywała się w stylistykę. Nawet jeśli czasem można było odnieść wrażenie, że projektantka niebezpieczne zbliża się do granicy kiczu. Ale i to był świadomy zabieg – Danka lubiła grać kiczem, pilnując jednak, by nie przesadzić.

I treat jewellery exactly like a painting. I approach jewellery as a work of art, not just an ordinary ring I have to make for someone to buy. There’s got to be an idea, a composition, a colour scheme, one piece is shiny, another is matte, another still has a porous structure— But most of all, it’s got a piece of my soul. And one more thing, by not being educated as a jeweller, I work in a kind of wild way, with a great sense of freedom and no constraints, she would say.

This lack of limitations became the hallmark of her jewellery. It was often overscaled, vibrant and stunning in its composition and combinations of materials that were often unusual for jewellery, such as pieces of fabric, great-grandmother’s buttons and women’s vintage and period clothing, colourful toys, old watch dials, fragments of jewellery from excavations, antique seals. This was jewellery that reflected her sensitivity to colour, texture and material, that garnered enthusiasts all over the world due to being so unique and not self-evident at all. Her jewellery also turned out to be somewhat of a revelation at fashion shows, with each presentation an unforgettable aesthetic and artistic experience. Regardless of what fashion designer she would create a fashion extravaganza with, her jewellery matched their style to perfection. Even if sometimes one could get the impression that she was on the verge of kitsch. But that too was deliberate: Danka liked to play with kitsch yet made sure not to go overboard with it. You can find Danka’s works in many galleries around the world and in the Gdańsk Museum of Amber. Now it is only there that will we be able to meet her in her work. She passed away on 15 January.

PHOTO: Zdj. Photo: MSB | IAA

Jej prace można spotkać w wielu galeriach świata oraz w gdańskim Muzeum Bursztynu. Już tylko tam będziemy mogli się z Nią spotykać... Odeszła 15 stycznia.

no qualms about undermining “received truths” or combining amber with any and every possible component that came into sight and suited the composition, such as colourful feathers or parts of old toys.

The Amber Magazine 46 | 2022

111

Naszyjnik | Necklace: Jacek Baron, Pierścień | Ring: Danka Czapnik, Kolcyzki | earrings: Paulina Binek. Ekspozycja Muzeum Bursztyu w Gdańsku | Exposition Amber Museum in Gdańsk Zdj. Photo: ©Lech J. Zdrojewski

112

Bursztynisko 46 | 2022

Jacek Baron

NIE ŻYJE ⦁ HAS PASSED AWAY

Anna Sado & Mariusz Pajączkowski 15 sierpnia 2021 odszedł Jacek Baron – jeden z najbardziej kreatywnych, utalentowanych i pracowitych twórców biżuterii. Choć w trakcie swej złotniczej kariery sięgał po różne kamienie, najbardziej ukochał sobie bursztyn. To właśnie z bursztynem powstały jego najlepsze i najbardziej spektakularne realizacje – w tym najbardziej pamiętna kolekcja biżuterii mechanicznej czy stworzony przez niego szlif Baron Cut.

Kocham bursztyn za to, że każda bryłka jest inna, każda kryje jakąś niespodziankę, którą odkrywam przy szlifowaniu, zachwyca mnie jego różnorodność kolorystyczna, uwielbiam jego zapach i mnóstwo możliwości estetycznych, jakie dają połączenia z innymi materiałami –

mówił w wywiadzie dla Bursztynowego Portalu amber.com. pl w styczniu ubiegłego roku. Jacek Baron, one of the most creative, talented and hardworking jewellery makers, passed away on 15 August 2021. Although he used various stones in his career as a jeweller, he loved amber the most. It was with amber that his best and most spectacular projects were made, including his most memorable collection of mechanical jewellery or the Baron Cut he created. “I love amber for the fact that each piece is different, each one hides some surprise that I discover while cutting it, I am delighted with its colour varieties, I love its scent and the many visual possibilities it provides in combinations with other materials,” he said in an interview for amber.com.pl in January 2020.

PHOTO: Archiwum rodzinne Jacka Barona | Jacek Baron’s family archive

To him, everything was about jewellery, everything inspired him, everything could become the beginning of a new design: architecture, animals, plants, travelling, people — He was not Dla Niego wszystko było biżuterią, wszystko go inspirowało, wszystko mogło stać się zaczątkiem nowego wzoru – architektura, fauna, flora, podróże, ludzie... Był nie tylko świetnym projektantem, ale także utalentowanym artystą jubilerem, stale poszukującym nowych rozwiązań, które w sposób jeszcze bardziej doskonały pozwolą oddać myśl, która właśnie zakiełkowała Mu w głowie. Tych myśli zawsze miał natłok – nie mógł spokojnie usiedzieć, wcześniej czy później zaczynał szkicować wzory, które przychodziły Mu do głowy, by je zapamiętać na przyszłość. Zostało po Nim mnóstwo zeszytów, kartek i serwetek ze szkicami oraz gigabajty plików w laptopie – projekty te, jak zapowiada Rodzina, będą systematycznie realizowane. Jacek od zawsze wiedział, kim chce zostać. Jeszcze jako nastolatek, po krótkiej przygodzie z metalami nieszlachetnymi, podjął naukę w pracowni biżuterii srebrnej. Najpierw na warszawskiej Pradze, gdzie poznał bursztyn, potem w pracowni na Nowym Świecie The Amber Magazine 46 | 2022

113

LUDZIE BURSZTYNU | AMBER PERSONALITIES w Warszawie. Mając 20 lat o obróbce srebra wiedział już więcej niż niejeden utytułowany rzemieślnik. Czuł metal i bursztyn jak nikt inny i wykorzystywał te umiejętności bezkompromisowo, nie dbając o trendy i mody. W Jego projektach zawsze była nuta szaleństwa, spora dawka przekory, nie dopuszczał myśli, że czegoś nie można zrobić inaczej. Mając pomysł – wcielał go w życie niemal natychmiast. Tak szybko, że często za wcześnie – wielokrotnie się zdarzało, że Jego nowatorskie wzory pozostawały niezauważone, by jakiś czas później zachwycić swoją świeżością i nowatorstwem. Kłopot w tym, że Jacek nie czekał na spóźnione reakcje rynku, bo był już dalej… W ten właśnie sposób przez ponad 40 lat – skutecznie jak mało kto – wpływał na zmianę obrazu polskiej biżuterii z bursztynem. Jego nowatorskie szlify i sposoby oprawy oraz brak „szacunku” dla tradycji gdańskiego rzemiosła jednych oburzały, a innych zachwycały – co znalazło odzwierciedlenie w licznych nagrodach, m.in. w konkursie Mercurius Gedanensis, w którym otrzymał wyróżnienie za kolekcję biżuterii mechanicznej z bursztynem (1995), nagrodę specjalną za cykl bransolet w uznaniu nowoczesnego wzornictwa i profesjonalnego wykonania (1996), Grand Prix za bransoletę z mechanizmem do samodzielnej wymiany kamienia (1998) i wyróżnienie za naszyjnik „Bursztynowy Szlak” za nowatorską formę konstrukcji (2004). Rynek był bardziej powściągliwy w okazywaniu zachwytu, choć mnogość kopii jego wzorów zdaje się temu przeczyć – jeszcze dziś na targach jubilerskich w wielu gablotach można zobaczyć niezaprzeczalne inspiracje Jego pomysłami... Jacek nie szukał pomysłów, one były w Nim. Nie cofał się przed wyzwaniami. Perły, kryształy Swarovskiego, cyrkonie, brylanty i inne kamienie szlachetne, złoto w wielu odcieniach – tego wymagały firmy z Polski, Chin, Stanów Zjednoczonych, Rosji, Czech, Wielkiej Brytanii oraz krajów arabskich, z którymi współpracował jako partner i projektant. Był autorem małych klejnotów i znaczących projektów. I mnóstwa unikatowych, autorskich rozwiązań technologicznych, które stosował w swojej pracowni. Najnowszego, niemal skończonego projektu – wyjątkowego połączenia materiałów recyklingowych ze złotem, bursztynem i brylantami – już nie zobaczymy... Jacek chętnie dzielił się zdobytą wiedzą i doświadczeniem – wielu współczesnych złotników rozpoczynało swoją drogę zawodową w Jego pracowni lub podczas kursów przez niego prowadzonych, zarówno w kraju, jak i za granicą. Był przyjacielem, kolegą, nauczycielem. Szybko zjednywał sobie ludzi – Jego nie dało się nie kochać. Z ogromnym zaangażowaniem – jak mało kto – wdrażał w życie grecką maksymę carpe diem. Zawsze uśmiechnięty i optymistycznie nastawiony do życia i ludzi, zarażający wiarą, że wszystko się da – jak nie tak, to inaczej. Wiele razy zaczynał „od nowa”, więc nie był w tym gołosłowny. Tym razem jednak się nie udało – przegrał walkę z rakiem.

114

Bursztynisko 46 | 2022

only a great designer but also a talented jeweller, constantly on the lookout for new ideas that would allow him, ever more perfectly, to convey the thought that had just occurred to him. He always had a multitude of such thoughts: he could not sit still, sooner or later he would begin to sketch the patterns that came to his mind to remember them for future reference. He left behind a lot of notebooks, sheets of paper and napkins with sketches and gigabytes of files in his laptop—as announced by his family, these designs will be gradually manufactured. Jacek had always known who he wanted to be. While still a teenager, after a brief foray into base metals, he began an apprenticeship at a silver jewellery workshop, first in Warsaw’s district of Praga, where he became acquainted with amber, then at a studio in Warsaw’s Nowy Świat. At 20, he already knew more about working with silver than many a prize-winning craftsperson. Like no other, he had a feel for metal and amber and used these skills uncompromisingly, without a care for trends or fashions. There was always a hint of madness in his designs, a considerable dose of defiance, he never allowed the thought that things couldn’t be done differently. When he had an idea, he put it into practice almost at once. So fast that it was often too early: many times, his innovative designs first went unnoticed, only to delight with their freshness and innovation after a while. Trouble was, Jacek didn’t wait for delayed market reactions as he was already much further ahead. This is how, for over 40 years—with unparalleled efficiency— he kept changing the image of Polish amber jewellery. His innovative cuts and settings, along with his “lack of respect” for the traditions of Gdańsk handicraft, outraged some and delighted others, which was reflected in multiple recognitions, including the Mercurius Gedanensis Award, in which he received an honourable mention for his collection of mechanical amber jewellery (1995), a special award for a series of bracelets in recognition of contemporary design and professional workmanship (1996), the Grand Prix for a bracelet with a mechanism to self-replace the stone (1998) and an honourable mention for his Amber Route necklace for the innovative structural form of the piece (2004). The market was more reserved in expressing its admiration, although the multitude of copies of his designs seems to contradict this: even today, you can see pieces undeniably inspired by his ideas in many display cases at jewellery trade shows. Jacek wasn’t looking for ideas, they were within him. He didn’t shy away from challenges. Pearls, Swarovski crystals, cubic zirconia, diamonds and other precious stones, gold in many shades—all this was in demand from companies from Poland, China, the United States, Russia, the Czech Republic, the United Kingdom and Arab states, with whom he worked as a partner and designer. He created small gems and major designs, and developed plenty of unique, proprietary technologies that he applied at his studio. But we will not be able to see his latest, nearly completed project: a unique combination of recycled materials with gold, amber and diamonds. Jacek was happy to share his knowledge and experience, which is why many contemporary jewellers began their professional career at his studio or at the training courses that he ran, both in Poland and beyond. He was a friend, colleague and teacher. He quickly won people over and was impossible not to love. With great commitment, like few others, he put in practice the Latin adage carpe diem. Always smiling and optimistic about both life and people, infecting others with the belief that anything is possible—if not one way, then another. He started afresh many times so these weren’t just empty words. But this time it didn’t work out that way: he lost his fight against cancer.

LUDZIE BURSZTYNU | AMBER PERSONALITIES

Emma KUSTER

19 3 7- 2 0 2 1

Anselm Krumbiegel Emma Kuster urodziła się 16 kwietnia 1937 r. jako jedyna córka Marii i Juliusa Kumpfmüllerów w Engertsham (powiat pasawski w Niemczech) i tam też dorastała. W latach 1950–1953 uczęszczała do szkoły handlowej Josefsheim w Pasawie, a naukę ukończyła w 1955 r., uzyskując dyplom asystenta kupieckiego w firmie Guggemos w Pasawie. Początkowo pracowała w firmie Stahlgruber, a około 1957 r. wyjechała do Monachium, gdzie podjęła pracę jako sekretarka w firmie Siemens. W 1967 r. wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych, początkowo do Chicago, gdzie pracowała m.in. dla Austriackiej Delegatury Handlowej. W 1971 r. wyjechała z Chicago i najpierw, korzystając z oferty kolegi, odbyła wyprawę rowerową pokonując w około dwa miesiące dystans z Chicago do Miami, a następnie wróciła do Niemiec. W 1972 r. podjęła w Monachium kształcenie w zakresie tłumaczeń języka angielskiego i korespondencji biznesowej. Niebawem znów odczuła zew dalekich miejsc, wyruszając tym razem do wymarzonego przez nią San Francisco, gdzie nawiązała wiele przyjaźni na całe życie. Dla tak energicznej kobiety praca biurowa była złem koniecznym, więc od dawna już szukała właściwego pomysłu na biznes. Jeden z takich pomysłów pojawił się, gdy pojechała na festyn rdzennych Amerykanów, gdzie od pierwszej chwili zafascynował ją kunszt, z jakim wytwarzali oni biżuterię z turkusami. Postanowiła wtedy spopularyzować ją w Niemczech. Pierwszą swoją kolekcję zaprezentowała w 1975 r. w Pasawie w salonie jubilerskim Keisel. Zwrócił na nią wówczas uwagę prof. Ernst Waldemar Bauer, który prowadził wtedy w rozgłośni Hessischer Rundfunk cykl „Cuda ziemi”. Dzięki temu podjęli współpracę przy filmie „Magiczny turkus”, w którym była jego przewodniczką po rezerwatach Indian Nawaho i Zuni w Arizonie i Nowym Meksyku, omawiając ich życie codzienne, a w szczególności artyzm, jaki przejawiają w obróbce turkusów. W 1989 r. wzięła również udział w pięcioczęściowym dokumencie znanego polskiego reżysera Stanisława Szwarca-Bronikowskiego; tematem były „Biżuteria i wiara”. Swoją biżuterię wystawiała na licznych targach, a w 1975 r. otrzymała Srebrne Grand Prix Meksyku na Międzynarodowych Dniach Srebra we Frankfurcie nad Menem. W latach 70. XX w. bursztyn w Ameryce był jeszcze stosunkowo mało znany. Polska jako jeden z najważniejszych krajów, z których pochodzi bursztyn, pozostawała nadal za żelazną kurtyną, w wyniku czego pozyskiwanie bursztynu było niezwykle trudne. O jakości jej pracy, jak również o umiejętnościach organizacyjnych i biznesowych świadczy fakt, że od 1980 r. wystawiała biżuterię z bursztynem, której część sama zaprojektowała i wykonała, w ekskluzywnej sieci domów towarowych Saks. Au-

Emma Kuster was born on 16 April 1937 as the only daughter of Maria and Julius Kumpfmüller in Engertsham (Passau district) and grew up there. From 1950 to 1953, she attended the Josefsheim commercial school in Passau and completed her training in 1955 with a merchant’s assistant’s certificate at the Guggemos company in Passau. Initially, she worked for the Stahlgruber company and went to Munich in about 1957, where she worked as a secretary for the Siemens company. In 1967, she emigrated to the USA, initially to Chicago, where she worked for the Austrian Trade Delegation, among others. In 1971, she left Chicago and first took up the offer of a friend and cycled with him from Chicago to Miami in about two months and then returned to Germany. In 1972, she trained as an English translator and business correspondent in Munich. Soon after, she was drawn to faraway places again, this time to her dream city of San Francisco, where many lifelong friendships were formed. Office work was a necessary evil for the lively woman and she had been looking for a suitable business idea for a long time. One such idea came to her during a visit to an Indian festival, where she was fascinated from the very first moment by the skill with which the Indians made turquoise jewellery. She then decided to make it popular in Germany. She presented her first collection in 1975 in Passau at the jeweller Keisel’s. At that time, she came to the attention of Prof. Ernst Waldemar Bauer, who at the time hosted the Wonders of the Earth series on the Hessischer Rundfunk radio station, and they collaborated on the film Magical Turquoise, in which she led him through the reservations of the Navajo and Zuni Indians in Arizona and New Mexico, reporting on their way of life and, in particular, their artistry in working with turquoise. In 1989, she also took part in the five-part documentary film Jewellery by the well-known Polish director Stanisław SzwarcBronikowski on the subject of Jewellery and Faith. She exhibited her jewellery at numerous fairs and received the Grand Silver Prize of Mexico at the International Silver Days in Frankfurt am Main in 1975.

The Amber Magazine 46 | 2022

115

LUDZIE BURSZTYNU | AMBER PERSONALITIES torami biżuterii byli również Marek Skura oraz Jamie Allen z San Francisco. W 1978 r. Emma Kuster założyła Muzeum Bursztynu w San Francisco, gdzie funkcjonowało przez sześć lat. Część eksponatów najprawdopodobniej pochodziła od Marka Skury, który był wówczas jej głównym punktem kontaktu z Polską. Sama również projektowała biżuterię, a naszyjniki wykonywał dla niej także Jamie Allen. Kilka większych obiektów wyrzeźbił dla niej Steven Stegall. Prace o tematyce chińskiej, np. naszyjniki mandaryńskie, zakupione zostały w dzielnicy chińskiej San Francisco w firmie Lau Jewellers. Prace rdzennych Amerykanów wykonali Indianie Nawaho, m.in. Robin Ullibary. Emma Kuster zyskała światową uwagę dzięki dużej wystawie w 1984 r. w Muzeum Kalifornijskiej Akademii Nauk w parku Golden Gate w San Francisco, zatytułowanej „Bursztyn”, którą obejrzało pół miliona zwiedzających. Wystawa ta powstała we współpracy z Muzeum Ziemi PAN w Warszawie, dzięki czemu po raz pierwszy zetknęła się ona z prof. Barbarą Kosmowską-Ceranowicz, z którą utrzymywała później kontakt przez całe życie. W 1984 r. jej pobyt w Ameryce dobiegł końca, ponieważ matka Emmy nie mogła dłużej mieszkać sama w Engertsham. Dlatego Emma Kuster wróciła do Niemiec, wystawiając drogocenne obiekty, zwłaszcza biżuterię i dzieła sztuki z bursztynu i turkusu, w muzeach na terenie całych Niemiec, ale także w Polsce i w Austrii. W 1991 r. m.in. na Uniwersytecie w Halle (Saale) prezentowana była wystawa wyrobów z turkusu, dzięki której doszło do spotkania Emmy Kuster z dr. Günterem i Brigitte Krumbiegel, z którymi od tego czasu pozostawała w bliskim kontakcie osobistym i zawodowym. Dnia 10 czerwca 1992 r. Emma Kuster ponownie otworzyła Muzeum Bursztynu w Bad Füssing, ale niemal w tym samym czasie doznała udaru, po którym nigdy tak naprawdę nie wróciła do pełni sił. Muzeum Bursztynu w uzdrowisku termalnym Bad Füssing to „tylko” muzeum lokalne, ale już po kilku latach zyskało rozgłos w kraju i na świecie. Rozgłos ten był wynikiem nie tylko wyjątkowości eksponatów, ale też w dużej mierze niestrudzonych wysiłków Emmy Kuster na rzecz udostępnienia eksponatów szerokiej publiczności. Obejmowały one wiele wystaw specjalnych, zarówno w muzeum w Bad Füssing, jak i na wystawach objazdowych prezentujących eksponaty z jej muzeum. Na wystawie stałej prezentowanych było i jest nadal wiele unikatowych dzieł. Należy do nich m.in. jeden z największych kompletów szachowych, niegdyś największy na świecie, autorstwa Juliusza Lorenza z Gdańska, który był wcześniej eksponowany w muzeum w San Francisco, a był wówczas w tym celu przemycany element po elemencie. Tematyka specjalistyczna dotycząca bursztynu była wielokrotnie przedmiotem wystaw specjalnych. Na przykład były to wystawy o bursztynie w medycynie ludowej (1993), bursztynie dominikańskim (1994), japońskim (1996), meksykańskim, (1998), chińskim (1999), bitterfeldzkim (2000) czy też o bursztynie z Borneo (2000). Biżuteria i inne obiekty artystyczne były również wielokrotnie tematem wystaw specjalnych, np. Bursztynowa Komnata (1996, 1998) czy balijska rzeźba w bursztynie (1999). Jej szczególne powinowactwo z Polską i artystami polskimi widać m.in. 116

Bursztynisko 46 | 2022

In America, amber was still relatively unknown in the 1970s. Poland, as one of the most important countries of origin of amber, was still behind the Iron Curtain so the procurement of amber was extremely difficult. It speaks for the quality of her work as well as for her organisational and business skills that she exhibited her amber jewellery, some of which she had designed and made herself, at the posh Saks department store chain from 1980 onwards. She also exhibited jewellery by Marek Skura and Jamie Allen. The latter was a wellknown jewellery designer from San Francisco and a specialist in antique pearls. In 1978, Emmy Kuster founded the Amber Museum in San Francisco, where it remained for six years. Some of the exhibits very likely came from Marek Skura, who was her main connection to Poland at the time. She also designed jewellery herself and had necklaces made by Jamie Allen. Some larger pieces had been carved for her by Steven Stegall. Her Chinese amber work, such as the mandarin necklaces, was purchased in Chinatown in San Francisco, from Lau Jewellers. The Native American work was made by Navajo Indians, some of it by Robin Ullibary, Navajo silversmith, whom she met early in her time in the jewellery business. Emmy Kuster gained worldwide attention with a major exhibition in 1984 at the Museum of the California Academy of Sciences in Golden Gate Park in San Francisco entitled Amber, which was seen by half a million visitors. This exhibition was created in collaboration with the Museum of the Earth of the Polish Academy of Sciences in Warsaw, which brought her into contact for the first time with Prof. Barbara Kosmowska-Ceranowicz, with whom she remained in contact throughout her life. In 1984, her time in America came to an end, as her mother could no longer stay alone in Engertsham. Therefore, Emmy Kuster returned to Germany and exhibited her precious objects, especially jewellery and works of art made of amber and turquoise, in museums all over Germany but also in Poland and Austria. In 1991, a turquoise exhibition was shown at the university in Halle (Saale), among other places, through which Emmy Kuster and Dr Günter and Brigitte Krumbiegel met and continued to remain in close personal and professional contact. On 10 June 1992, Emmy Kuster reopened her Amber Museum in Bad Füssing, but almost at the same time she suffered a stroke from which she never really recovered. Although the Amber Museum in the thermal spa of Bad Füssing is “only” a local museum, it had already gained national and international renown after only a few years. This was not only due to its unique exhibits but was also largely due to Emmy Kuster’s tireless efforts to make the exhibits accessible to a broad public. This included a wealth of special exhibitions, both in the museum in Bad Füssing and in travelling exhibitions with exhibits from her museum. Many unique pieces were and are presented in her permanent exhibition. These include, among others, one of the largest, formerly the largest chess set in the world by Juliusz Lorenz from Gdańsk, which was already on display in the museum in San Francisco and had been smuggled there piece by piece at the time. Special topics about amber were repeatedly the focus of special exhibitions. For example, there were exhibitions on amber in folk medicine (1993), Dominican (1994), Japanese (1996), Mexican (1998), Chinese (1999), Bitterfeld (2000) or Borneo amber (2000). Jewellery and other art objects have also repeatedly been the subject of special exhibitions, such as the Amber Room (1996, 1998) or Balinese amber carving (1999). Her special affinity with Poland and artists from there can be seen, among other things, in a series of special exhibitions on Polish amber art, such as those

LUDZIE BURSZTYNU | AMBER PERSONALITIES w serii wystaw specjalnych poświęconych polskiej sztuce bursztynniczej, m.in. Maryny Lewickiej-Wali (1994), Barbary Guzik-Olszyńskiej i Wiesława Gierłowskiego (1996) czy Marka Skury (1997). Jako ekspozycje specjalne stanowią one również zawsze część wystawy stałej. W 1998 r. prezentowana w Muzeum Miejskim w Ingolstadt wystawa ramowa na temat liczącego 4 tys. lat bursztynowego naszyjnika z Ingolstadt, który znaleziono na terenie zakładów produkcyjnych Audi, spotkała się z bardzo dobrym przyjęciem. Choć główną tematyką w muzeum Emmy Kuster jest przede wszystkim bursztyn, jak również turkus – w 2005 r. z okazji 70. urodzin Dalajlamy stworzyła wystawę o znaczeniu turkusu i bursztynu w biżuterii tybetańskiej – to przejawiała otwartość na wszystko, co się z tą tematyką wiąże w najszerszym znaczeniu, a więc przede wszystkim na geologię, paleontologię i etnologię. Na przykład w 1999 r. odbyła się wystawa poświęcona połączeniu ciosów mamuta i bursztynu w twórczości amerykańskiego artysty Stephana Stegi, a także biżuterii wykonanej z ciosów mamuta i rzeźbom z ciosów morsa z Alaski (2009). W swoim muzeum Emma Kuster nie tylko prezentowała różnorodność bursztynu czy bogaty przekrój najróżniejszych żywic kopalnych i subfosylnych – zwiedzający mogli także nabyć piękne pamiątki z dużej gamy zawsze gustownych wyrobów, zwłaszcza biżuterii. Wyroby artystyczne pozyskiwała głównie z Polski, dokąd wielokrotnie przyjeżdżała na gdańskie targi Amberif z adoptowaną córką Christine Moosbauer. Od 2003 r. Emma Kuster była coraz bardziej, a później w pełni zależna od wózka inwalidzkiego. Ale nawet to przez długi czas nie przeszkodziło jej w przyjmowaniu w muzeum zwiedzających, prezentowaniu tam swoich skarbów i opowiadaniu związanych z nimi historii. Jeszcze do 2018 r. odbywała wyjazdy na targi, np. monachijskie Dni Minerałów czy nawet do Gdańska. Z Christine Moosbauer odbyła ostatnią dużą podróż do USA w 2003 r. do Nowego Meksyku i Arizony – ośrodka wytwórstwa biżuterii rdzennych Amerykanów – oraz do San Francisco. Emma Kuster zawsze utrzymywała kontakt z przyjaciółmi z ludów rdzennych Ameryki, którzy ostatecznie wpłynęli na dużą część jej życia i kształtowali je. Dlatego w Engertsham nie należały do rzadkości odwiedziny osób z całego świata; organizowała też dla nich wystawy sztuki Indian z Kalifornii w klasztorze Asbach lub w swoim muzeum w Bad Füssing. Emma Kuster zawsze definiowała siebie przez swoją pracę, którą wykonywała z wielką radością i która wyznaczała kierunek całego jej życia. Zwłaszcza dzięki temu była w stanie zainspirować innych do zainteresowania się jej tematami. Była to dla niej relacja dwukierunkowa, ponieważ miała wielu przyjaciół, na których mogła polegać i którym równie chętnie pomagała, gdy tego potrzebowali.

by Maryna Lewicka-Wala (1994), Barbara Guzik-Olszyńska and Wiesław Gierłowski (1996) or Marek Skura (1997). These special exhibitions are always also part of the permanent exhibition. In 1998, their framework exhibition on the 4,000-year-old Ingolstadt amber necklace, which was found on the grounds of the Audi factory, was very well received and presented at the Ingolstadt City Museum. Although amber, first and foremost, and also turquoise are the main themes in Emmy Kuster’s museum—in 2005, on the occasion of the Dalai Lama’s 70th birthday, she created an exhibition on the significance of turquoise and amber in Tibetan jewellery—she was open-minded towards everything that was connected with it in the broadest sense, i.e. above all geology, palaeontology and ethnology. For example, an exhibition was dedicated to the combination of mammoth ivory and amber by the American artist Stephan Stega in 1999 and to jewellery made of mammoth ivory and walrus ivory carvings from Alaska (2009). In her museum, Emmy Kuster not only showed the variety of amber or a diverse selection of the most varied fossil and subfossil resins but visitors could purchase beautiful mementos from a large selection of always tasteful objects, especially jewellery. She obtained the art pieces mainly from Poland, where she repeatedly went to Amberif in Gdansk with her adopted daughter Christine Moosbauer. Since 2003, Emmy Kuster had been increasingly and later completely dependent on a wheelchair. But even this did not stop her for a long time from welcoming visitors to the museum and presenting her treasures there and telling associated stories. Even in 2018, she still ventured on trips to trade fairs, such as the Mineral Days in Munich or even to Gdansk. With Christine Moosbauer, she undertook a last major tour to the USA in 2003 to New Mexico and Arizona, to the centre of Native American jewellery production, and to San Francisco. Emmy Kuster always kept in touch with her Native American friends, who ultimately influenced and shaped a long stretch of her life. Therefore, visitors from all over the world to her in Engertsham were not uncommon and she organised exhibitions of Indian art from California for them in the monastery of Asbach or at her museum in Bad Füssing. Emmy Kuster always defined herself through her work, which she pursued with great joy and which determined her entire life. Not least because of this, she was able to inspire others to her topics. It was a give and take with her, as she had many friends on whom she could rely and whom she was just as happy to help when needed. Despite her health limitations, which had progressed inexorably in the last few years, she continued to deal with the many topics of her museum and was active almost to the end of her life. That she is no longer with us is a great loss to all who knew her and appreciated her kind nature. However, Emmy Kuster wisely made provisions so that her life’s work, the Amber Museum in Bad Füssing, will be continued by Christine Moosbauer.

Pomimo ograniczeń zdrowotnych, które w ciągu ostatnich kilku lat postępowały nieubłaganie, nadal zajmowała się wieloma sprawami swojego muzeum i zachowała aktywność niemal do końca życia. To, że nie ma jej już z nami, jest wielką stratą dla wszystkich, którzy ją znali i doceniali jej życzliwość. Jednak dzięki mądrym staraniom poczynionym przez Emmę Kuster dzieło jej życia, Muzeum Bursztynu w Bad Füssing, kontynuować będzie Christine Moosbauer.

The Amber Magazine 46 | 2022

117

BURSZTYNOWE OKRUCHY | AMBER CRUMBS

Barbara Schmidt

350 słów 350 words for jewellery na określenie biżuterii Książkowe opracowanie etymologiczne 350 słów związanych The etymological study of 350 words around jewellery z biżuterią ukazuje, że dzięki analizie językowej można w sposób reveals that through linguistic analysis we can virtually watch our ancestors think. We trace how different, closely wirtualny zaobserwować sposób myślenia naszych interwoven semantic meanings have developed from przodków. Można prześledzić, w jaki sposób różne, phonetically existing basic forms around jewelściśle przeplatające się znaczenia semantyczne, lery. Through our language, our current wykształciły się z istniejących fonetycznych BAR BAR A understanding of jewellery always form podstawowych związanych z biżuterią. SCH MID T contains certain expectations, values Poprzez język, jakim się posługujemy, współczesne and messages. Rarely enough, however, pojmowanie biżuterii zawsze mieści w sobie do we make ourselves aware of these pewne oczekiwania, wartości i komunikaty. universalities that span the globe. For Rzadko jednak uświadamiamy sobie te a contemporary form of expression in uniwersalne cechy, które obejmują całą kulę jewellery today, it is therefore worthwhile ziemską. Na potrzeby współczesnej formy to know our linguistically anchored frame wyrazu w jubilerstwie warto zatem poznać of reference: the typically human pleasure zakorzeniony w naszym języku układ in beautiful, rare and precious objects (e.g. odniesienia – typową dla człowieka WO R gioièllo). Their role in our body consciousness przyjemność czerpaną z pięknych, TE FÜR S C (e.g. Schmuck) and their very concrete use to rzadkich i cennych przedmiotów (np. HM UC K enhance our attractiveness (e.g. paramento). gioièllo), ich rolę w świadomości We wear jewellery with the function as a sign of naszego ciała (np. Schmuck) oraz bardzo spirituality (e.g. kosmos), wealth (e.g. rota) and konkretne wykorzystanie ich w celu podkreślenia status (e.g. ornament). It also serves as a means of naszej atrakcyjności (np. paramento). Nosimy biżuterię, communication (e.g. bijoux) and as a link between która pełni funkcję oznaki duchowości (np. kosmos), sometimes distant cultures (e.g. tachshit). Or it bears witness bogactwa (np. rota) i statusu (np. ornament). Służy także jako to the love between two people (e.g. ehe). Why do we make forma komunikacji (np. bijoux) oraz jako łącznik pomiędzy and wear jewellery to this day? How do we show ourselves as niejednokrotnie odległymi kulturami (np. tachshit). Albo Homo decorans and Homo decoratus? Where do we discover też jest świadectwem miłości między dwojgiem osób (np. ehe). Dlaczego po dziś dzień tworzymy i nosimy biżuterię? the transition between make-up and jewellery (e.g. pušk̨is)? W jaki sposób prezentujemy się jako Homo decorans i Homo What is the significance of colour and light effects in different decoratus? Gdzie odkrywamy moment przejścia od makijażu terms for jewellery (e.g. decoration)? Let’s talk about it! On do biżuterii (np. pušk̨is)? Jakie znaczenie dla biżuterii mają 192 pages, the etymology of around 350 terms is examined efekty kolorystyczne i świetlne w różnych kategoriach from a designer’s point of view. The lexical part comprises 88 (np. decoration)? Porozmawiajmy o tym! Na 192 stronach pages with terms and their derivations from about 75 living opracowania poddano analizie etymologię około 350 pojęć and historical languages. The book is published in English z punktu widzenia projektanta. Część leksykalna zawiera 88 and German and costs €29. stron pojęć wraz z i ich źródłosłowem z około 75 języków Barbara Schmidt 2022, www.barbara-schmidt-schmuck.de żywych i historycznych. Pozycja wydana została w języku angielskim i niemieckim, a jej koszt to 29 euro. Barbara Schmidt 2022, www.barbara-schmidt-schmuck.de

350

118

Bursztynisko 46 | 2022

AMBER CRUMBS | BURSZTYNOWE OKRUCHY

Anna Wójcik

MSB

w Legnicy

IAA in Legnica city

Międzynarodowe Stowarzyszenie Bursztynników w 2021 roku dołączyło do grona fundatorów nagród w 29. Międzynarodowym Konkursie Sztuki Złotniczej. Konkurs organizowany jest co roku w ramach Legnickiego Festiwalu SREBRO przez Galerię Sztuki w Legnicy, a jego ubiegłoroczna edycja przebiegała pod hasłem przewodnim „Wciąż człowiek?”. Nagrodę Stowarzyszenia w postaci kilograma bursztynu oraz wystawy indywidualnej otrzymała Silvia Bellia z Włoch za broszę pt. „Ciało migdałowate”. Ta oraz inne prace laureatki zaprezentowane zostaną w Galerii MSB w Gdańsku - 27 maja 2022.

In 2021, the International Amber Association joined the awards sponsors in the 29th International Jewellery Competition. The Competition is held every year as part of the Legnica SILVER Festival by the Gallery of Art in Legnica, Poland, with last year’s edition themed Still Human? The Association’s award, a kilogram of amber and a solo exhibition, went to Silvia Bellia of Italy for her Amigdala brooch. This and other pieces by the award winner will be showcased at the IAA Gallery, Gdańsk on 27th of May 2022.

Bursztyn stanowi z jednej strony wyróżnienie, a z drugiej wyzwanie – zaproszenie do wykorzystania otrzymanego surowca w swoich projektach. To także forma promocji „złota północy” wśród zagranicznych twórców biżuterii.

On the one hand, the amber is a recognition and, on the other, it is a challenge: an invitation to use the material in new projects. It is also a way to promote the Gold of the North among international jewellery artists.

Silvia Bellia jest absolwentką Uniwersytetu Nauk Stosowanych w Trier (Campus w Idar-Oberstein). W swoich realizacjach łączy techniki rzeźbiarskie z modelowaniem i drukiem 3D, wykorzystując przede wszystkim minerały (m.in. kwarc, ametyst, kryształ górski, chalcedon). W dziedzinie bursztynowej biżuterii zadebiutowała w 2018 zdobywając nagrodę główną w konkursie Amberif Design Award „Uśmiech losu”.

Silvia Bellia is a graduate of the University of Applied Sciences in Trier (Idar-Oberstein Campus). Her projects combine carving techniques with 3D modelling and printing, using mainly minerals (including quartz, amethyst, rock crystal and chalcedony). She made her amber jewellery debut in 2018 by winning the Grand Prize in Amberif Design Award, themed Serendipity.

Fotografia | Photo: Silvia Bellia (Włochy), Ciało migdałowate brosza, srebro, stal, PLA (tworzywo sztuczne na bazie kukurydzy), złotnictwo, druk 3D, 80 x 160 x 50 mm, 82 g, 2020 | Zdjęcie: archiwum Galerii Sztuki w Legnicy Silvia Bellia (Italy), Amigdala brooch, silver, steel, PLA (corn-based plastic), silversmithing, 3D printing, 80 x 160 x 50 mm, 82 g, 2020 | photo: archives of the Gallery of Art in Legnica

The Amber Magazine 46 | 2022

119

OKRUCHY | AMBER CRUMBS

D R O Z W C S E R E M I B M Y A W E O H N TS Z T Y

MSB | IAA

3 grudnia 2021 roku miała miejsce XXVII Gala wręczenia Nagrody Bursztynowego Mieczyka im. Macieja Płażyńskiego. W imieniu Marszałka Senatu Rzeczypospolitej Polskiej prof. Tomasza Grodzkiego, nagrodę specjalną Marszałka Senatu RP wręczył senator Sławomir Rybicki.

The 27th Maciej Płażyński Amber Sword Award Gala was held on 3 December 2021. On behalf of the Marshal of the Senate of the Republic of Poland Prof. Tomasz Grodzki, the Marshal of the Senate’s Special Award was presented by Senator Sławomir Rybicki.

MSB od 25 lat promuje i uczy o tej silnej pomorskiej marce zarówno w Polsce jak i za granicą – o bursztynie. Gratuluję bursztynnikom i wszystkim pozostałym laureatom i nominowanym do Nagrody Bursztynowego Mieczyka im. Macieja Płażyńskiego. Dziękuję za waszą aktywność, bo dzięki niej Pomorze staje się jeszcze lepszym miejscem do życia i pracy. Dziękuję również całemu zespołowi Fundacji RC, który stoi za tą wyjątkową nagrodą i wkłada w nią dużo pracy i serca przez cały rok, abyśmy mogli się cieszyć efektem tej pracy w ten wyjątkowy wieczór – powiedział senator Rybicki.

“For 25 years, the IAA has been promoting and educating about amber, this strong Pomorskie Region brand, both in Poland and beyond. Congratulations to the amber artists and all the other winners and nominees of the Maciej Płażyński Amber Sword Award. Thank you for all your work because it makes Pomorskie an even better place to live and work in. I would also like to thank the entire team of the RC Foundation, who are behind this unique award and put a lot of work and heart into it throughout the year so that we can enjoy the result of this work on this special evening,” said Senator Rybicki.

Nagrodę w imieniu Prezesa MSB, odebrała prof. Ewa WagnerWysiecka, wiceprezes Zarządu MSB. Jesteśmy niezmiernie wdzięczni za to wyróżnienie i bardzo dziękujemy w imieniu wszystkich członków MSB czynnie włączających się do rozwoju Stowarzyszenia. Bardzo dziękujemy również kapitule i zespołowi Fundacji RC za tę fantastyczną sposobność i uroczystość.

Vice-President of the IAA Board Prof. Ewa Wagner-Wysiecka accepted the award on behalf of the President of the IAA. We are infinitely grateful for this honour and thank you on behalf of all the IAA members who actively contribute to the growth of our Association. We would also like to thank the Award Committee and the RC Foundation’s Team for this fantastic opportunity and celebration.

120

Bursztynisko 46 | 2022

Photo. Grzegorz Mehring / Gdansk.pl

R B U

Y K

AMBER CRUMBS | BURSZTYNOWE OKRUCHY

DUŻA BRYŁA BURSZTYNU Ambertrade

z Ukrainy H U G E B A LT I C A M B E R L U M P from Ukraine

Unikatowa bryła bursztynu ukraińskiego

Unique Ukrainian amber

weighing

5.3 kg

o masie

5,3 kg

wydobyta ze złoża Włodzimierzec Wschodni. Ukraińska firma Centrum Słoneczne Rzemiosło sp. z o.o. (AmbertradeTM) wydobyła w grudniu 2021 r. ze złoża Włodzimierzec Wschodni największą w historii niepodległej Ukrainy bryłę bursztynu o masie 5 305 g. Jest to odkrycie wyjątkowe nie tylko dla całej Ukrainy, ale i dla całego świata. Okazy takie są przecież ogromną rzadkością

extracted at the Volodymyrets-Skhidny deposit. In December 2021, Sun-Craft Centre LLC (AmbertradeTM) extracted the largest amber in the history of independent Ukraine, weighing 5.305 kg, at the deposit Volodymerets-Skhidnyi. This is a unique discovery not only for the whole of Ukraine but also for the whole world. After all, such specimens are very rare.

– Przykłady brył bursztynu o masie ponad 1 000 g to rzadkie formacje naturalne. Największa bryła bursztynu o masie 9 750 g znajduje się w Muzeum Przyrodniczym (Museum für Naturkunde) w Berlinie. Okazy o masie powyżej 5 kg są niezwykłą rzadkością. Według danych oficjalnych na całym świecie występuje tylko kilka okazów tej masy znajdujących się w muzeach i kolekcjach prywatnych – stwierdził Jurij Błagodyr, dyrektor generalny firmy Centrum Słoneczne Rzemiosło sp. z o.o.

“Samples of amber weighing more than 1,000 kg are rare natural formations. The largest sample of amber, weighing 9,750 kg, is at the Museum of Natural History (Museum für Naturkunde) in Berlin. Specimens weighing more than 5 kg are extremely rare. According to official data, in the whole world, there are only a few specimens of this weight and they are in museums and private collections,” said Yurii Blagodyr General director of Sun-Craft Centre LLC.

Unikatowe znalezisko przebadali rzeczoznawcy Państwowego Centrum Gemmologicznego Ukrainy, potwierdzając jego wyjątkowość. Na podstawie badań stwierdzono, że okaz ten to bursztyn – sukcynit.

The unique find was studied by experts of the State Gemological Center of Ukraine, who confirmed its uniqueness. According to research, this sample is amber— succinite.

– Sukcynit to naturalna żywica kopalna powstała w okresie eocenu (42–38 mln lat temu) na kontynencie europejskim, zawiera od 3 do 8% kwasu bursztynowego (C4H6O4) i daje charakterystyczne widmo w podczerwieni. Występuje w bursztynonośnej subprowincji bałtycko-dnieprzańskiej, która obejmuje niemal całą Polskę, rosyjski obwód kaliningradzki, Litwę, Łotwę, południową i południowo-zachodnią Białoruś oraz większość prawobrzeżnej Ukrainy – wyjaśniła Olena Bieliczenko, dyrektor Wydziału Badań Kamieni Szlachetnych Państwowego Centrum Gemmologicznego Ukrainy, kandydat nauk geologicznych, rzeczoznawca Międzynarodowego Stowarzyszenia Bursztynników.

“Succinite is a natural fossil resin formed in the Eocene period (42–38 million years ago) on the European continent, it contains from 3 to 8% of succinic acid (C4H6O4) and has a characteristic infrared spectrum. It can be found in the Baltic-Dnipro amber sub-province, which covers almost all of Poland, the Kaliningrad region of Russia, Lithuania, Latvia, south and southwest Belarus and most of Right Bank Ukraine,” said Olena Belichenko, Head of the Precious Stones Examination Department of the State Gemological Center of Ukraine, Candidate of Geological Sciences and Expert of the International Amber Association.

Okaz ten będzie prezentowany społeczności światowej na międzynarodowych wystawach i w katalogach.

The amber sample will be presented to the world community at international exhibitions and catalogs.

– Zdajemy sobie sprawę z wyjątkowości znaleziska i chcielibyśmy umożliwić wszystkim znawcom zapoznanie się z tą bryłą. Jestem pewien, że będą o nią konkurować kolekcjonerzy z całego świata – powiedział Igor Mazepa, prezes Concorde Capital i inwestor Centrum Słoneczne Rzemiosło sp. z o.o.

“We understand the uniqueness of the find and would like all the connoisseurs to see this sample. I am sure that collectors from all over the world will compete for it,” said Igor Mazepa, Concorde Capital CEO and an investor in Sun-Craft Centre LLC. The Amber Magazine 46 | 2022

121

AMBER CRUMBS | BURSZTYNOWE OKRUCHY

Już 110 holotypów w kolekcji Muzeum Inkluzji w Bursztynie Uniwersytetu Gdańskiego

Already 110 holotypes

Jacek Szwedo

in the collection of the Museum of Amber Inclusions at the University of Gdańsk

Kolekcja naukowa Muzeum Inkluzji w Bursztynie Uniwersytetu Gdańskiego (MIBUG) w ciągu 24 lat istnienia zgromadziła niemal 7 tysięcy próbek żywic kopalnych z różnych części świata, głównie eoceńskiego bursztynu bałtyckiego z rejonu Zatoki Gdańskiej. W tych okazach zidentyfikowano niemal 17 tysięcy inkluzji, które służą głównie badaniom naukowym. Ponad 100 z nich to te najcenniejsze, zamknięte w ognioodpornej szafie reprezentujące nowo opisane gatunki. Są to okazy typowe (typy opisowe) czyli okazy, na podstawie których zostały wyznaczone i opisane nowe dla nauki gatunki, (lub wyższe taksony). To one są nośnikami cech nowych gatunków, kombinacji cech unikatowych oraz nazw naukowych. Typ opisowy, jeśli jest jedyny, unikatowy, nosi nazwę holotypu. Jeśli gatunek opisany i nazwany został w publikacji w oparciu o większą ilość okazów, to jeden z nich wyznaczany jest jako holotyp, pozostałe zaś są określane mianem paratypów. Reguły nazewnictwa i postępowania w przypadku opisu nowego gatunku zwierzęcia regulowane są przez przepisy Międzynarodowego Kodeksu Nomenklatury Zoologicznej (ICZN 1999), którego aktualna, czwarta edycja obowiązuje od 1 stycznia 2000 roku. Nadawane nazwy pozwalają uhonorować darczyńców, naukowców i badaczy, mogą odnosić się do miejsca pochodzenia okazu czy do prezentowanych przez niego cech. Stąd też w zbiorach Muzeum Inkluzji w Bursztynie UG mamy okazy, których nazwy naukowe honorują w ten sposób darczyńców, wybitne osoby oraz miasto Gdańsk i Trójmiasto. Okazy typowe to najcenniejsze muzealia w kolekcjach naukowych. Muszą być przechowywane z zachowaniem szczególnych zasad ostrożności, w kontrolowanych warunkach oraz być odpowiednio oznaczone i zaetykietowane – takie reguły stosowane są też w kolekcji MIBUG. 122

Bursztynisko 46 | 2022

During the 24 years of its existence, the scientific collection of the Museum of Amber Inclusions, University of Gdańsk (MAIG) has collected nearly 7,000 samples of fossil resins from various parts of the world, mainly Eocene Baltic amber from the Bay of Gdańsk region. Almost 17,000 inclusions have been identified within these specimens, which are mainly used for scientific research. Over 100 of them are the most valuable ones, locked in a fireproof cabinet, representing the newly described species. These are type specimens (descriptive types), i.e. specimens on the basis of which, new to science species (or higher taxa) have been designated and described. They are the carriers of the features of new species, presents combinations of unique features and they are bearers of the scientific names. Descriptive type, if unique, is designated a holotype. If a species is described and named in the publication based on a greater number of specimens, one of them must be designated as a holotype, while the others are referred to as paratypes. The rules of nomenclature and procedure for the description of a new animal species are governed by the provisions of the International Code of Zoological Nomenclature (ICZN 1999), the current, fourth edition of which has been in force since January 1, 2000. The given scientific names allow the donors, scientists and researchers to be honored, they may refer to the place of origin of the specimen or to the features presented by it. Hence, in the collection of the Amber Inclusions Museum of the University of Gdańsk, we have specimens whose scientific names honor donors, eminent persons, and the city of Gdańsk and the Tri-City. Type specimens are the most valuable possessions in scientific collections. They must be stored with special precautionary principles, in controlled conditions and be properly marked and labeled – such rules are also used in the MAIG collection.

AMBER CRUMBS | BURSZTYNOWE OKRUCHY Holotyp to pojedynczy fizyczny przedstawiciel (lub jego ilustracja) organizmu, o którym wiadomo, że był używany, gdy gatunek (lub takson niższej rangi) był formalnie opisywany. Jest to albo unikatowy okaz (lub jego ilustracja), albo jeden z kilku okazów z serii, ale wyraźnie oznaczony jako holotyp. Szczegółowe reguły wyznaczania holotypów w poszczególnych grupach organizmów zawarte są w międzynarodowych kodeksach – Międzynarodowym Kodeksie Nomenklatury Botanicznej alg, grzybów i roślin (CIN, Kod Shenzhen) oraz Międzynarodowym Kodeksie Nomenklatury Zoologicznej (ICZN). W zoologii i botanice paratyp jest kolejnym okazem organizmu, wykorzystanym w pierwotnym, naukowym opisie gatunku, który pomaga uszczegółowić zestaw cech definiujących gatunek pod jego naukową nazwą, ale nie jest to okaz wyznaczony jako holotyp (a w botanice nie jest też ani izotypem, ani syntypem). Często występuje więcej niż jeden paratyp. Holotypy, paratypy (jak i inne okazy typowe) są przechowywane w muzealnych kolekcjach badawczych. W lutym 2022 roku kolekcja MIBUG posiadała 132 okazy typowe, z czego 110 to holotypy. Spośród nich 32 okazy reprezentują nowe dla nauki, wyższe jednostki taksonomiczne niż gatunek - rodzaje. Największa liczba okazów typowych, w tym 96 holotypów, to oczywiście inkluzje w eoceńskim bursztynie bałtyckim, ale w kolekcji przechowywane są też typy gatunków z innych żywic kopalnych – z górnokredowego, wczesnocenomańskiego bursztynu z Kachin (Mjanma), z górnokredowej, kampańskiej żywicy kopalnej z Północnej Karoliny, z środkowomioceńskiego bursztynu dominikańskiego i z mioceńskiego bursztynu z Etiopii. Kolekcja naukowa Muzeum Inkluzji w Bursztynie Uniwersytetu Gdańskiego

A holotype is a single physical representative (or an illustration of it) of an organism known to be used when a species (or a lower rank taxa) was formally described. It is either a unique specimen (or an illustration of it) or one of several specimens in the series but clearly marked as a holotype. Detailed rules for determining holotypes in individual groups of organisms are contained in international codes – the International Code of Botanical Nomenclature of Algae, Fungi and Plants (CIN, Shenzhen Code) and the International Code of Zoological Nomenclature (ICZN). In zoology and botany, a paratype is another specimen of an organism used in the original scientific description of a species that helps to detail the set of features that define a species under its scientific name, but is not a specimen designated as a holotype (and in botany it is neither an isotype nor a syntype). There is often more than one paratype. Holotypes, paratypes (as well as other typical specimens) are kept in museum scientific collections. In February 2022, the MAIG collection had 132 type specimens, 110 of which were holotypes. Of these, 32 specimens represent new to science, higher taxonomic units than species – genera. The largest number of type specimens, including 96 holotypes, are, of course, inclusions in the Eocene Baltic amber, but the collection also includes types of species from other fossil resins – from the Upper Cretaceous, early Cenomanian amber from Kachin (Myanmar), from the Upper Cretaceous, Campanian fossil resin from the North Carolina, from mid-Miocene Dominican amber and Miocene amber from Ethiopia. The scientific collection of the Museum of Amber Inclusions at the University of Gdańsk is still developing, new samples of fossil resins obtained, specimens prepared for further research, and national and international research cooperation is growing.

The Amber Magazine 46 | 2022

123

AMBER CRUMBS | BURSZTYNOWE OKRUCHY wciąż się rozwija, pozyskiwane są nowe próbki żywic kopalnych, okazy przygotowywane są do dalszych badań, rozwija się coraz szersza współpraca badawcza krajowa i międzynarodowa. Wraz z rozwojem technik mikroskopii i obrazowania inkluzji oraz nowych technologii preparatyki bursztynowej odkrywa się kolejny obszar badawczy – mikroskamieniałości w żywicach kopalnych. Dostrzec inkluzje to pierwszy etap, na drugim trzeba inkluzje dobrze oznaczyć i zinterpretować nie tylko taksonomicznie, ale także pod względem sposobu ich zachowania i przemian zachodzących w trakcie fosylizacji, czyli ich kontekstu tafonomicznego. W tych badaniach najcenniejsza jest współpraca, stworzenie multidyscyplinarnego zespołu badawczego, kolektywu, który łącząc siły będzie potrafił poprawnie odczytać zapis pozostawiony w żywicach kopalnych. Za chwilę minie ćwierć wieku, odkąd naukowcy połączyli siły z bursztynnikami i utworzyli naukową kolekcję bursztynów na Uniwersytecie Gdańskim – Muzeum Inkluzji w Bursztynie. Tę szansę chyba wykorzystaliśmy i zbudowaliśmy w Stolicy Bursztynu unikatową kolekcję inkluzji, zarówno w skali Polski jak i świata. Pierwszy „gdański” holotyp inkluzji został opisany w 1856 roku, przez Germara i Berendta. Otrzymał on nazwę Blatta gedanensis, czyli karaluch gdański. Później gatunek ten został przeniesiony do rodzaju Ischnoptera Burmeister, 1838 (Shelford 1910: 340, zatem aktualna nazwa brzmi Ischnoptera gedanensis (Germar et Berendt, 1856). Krótka diagnoza przedstawiona została w języku łacińskim, zaś szerszy opis i dyskusja cech w języku niemieckim. Okaz ten został też zilustrowany.

Along with the development of microscopy and imaging techniques of inclusions and new technologies for amber preparation, another research area is being discovered – microfossils in fossilized resins. Noticing inclusions is the first stage, the second one needs to be well determined and interpreted not only taxonomically, but also in terms of their preservation and changes during fossilization, i.e. their taphonomic context. In this research, the most valuable is cooperation, the creation of a multidisciplinary research team, a collective that, by joining forces, will be able to correctly read the record, left in the fossil resins. Soon it will be a quarter of a century, since scientists have joined forces with amber craftsmen and created a scientific amber collection at the University of Gdańsk – the Museum of Amber Inclusions. I think we took this opportunity and built a unique collection of inclusions in the Capital of Amber, both in Poland and around the world. The first “Gdańsk” holotype of inclusions was described in 1856 by Germar and Berendt. It received the name Blatta gedanensis, i.e. the Gdańsk’s cockroach. Later, this species was transferred to the genus Ischnoptera Burmeister, 1838 (Shelford 1910: 340, so the current name is Ischnoptera gedanensis (Germar et Berendt, 1856). A brief diagnosis is given in Latin, and a broader description and discussion of the features in German. this one is also illustrated. Today, detailed drawings of morphological structures and their details as well as photographs of specimens and their parts are still made. Pictured: biting midge Eohelea petrunkevitchi Szadziewski, 1985 (Diptera: Ceratopogonidae; photo E. Sontag).

Współcześnie nadal wykonuje się szczegółowe rysunki struktur morfologicznych i ich detali oraz fotografie okazów i ich części. Na ilustracjach kuczman Eohelea petrunkevitchi Szadziewski, 1985 (Diptera: Ceratopogonidae; foto E. Sontag). Piśmiennictwo | References Germar, E.F. & Berendt, G.C. (1856) Die im Bernstein befindlichen Hemipteren und Orthopteren der Vorwelt. Die in Bernstein Befindlichen Organischen Reste der Vorwelt Gesammelt in Verbindung mit Mehreren Bearbeitetet und Herausgegeben 2(1), 1–40. https://doi.org/10.5962/bhl.title.51864 ICZN [International Commission on Zoological Nomenclature], (1999) International Code Of Zoological Nomenclature. Fourth Edition. The International Trust for Zoological Nomenclature, London. Available at: https://www.iczn.org/the-code/the-international-codeof-zoological-nomenclature/ Shelford, R. (1910) On a collection of Blattidae preserved in amber, from Prussia. Journal of the Linnean Society of London, Zoology, 30(201), 336–355. https://doi.org/10.1111/j.1096-3642.1910.tb02140.x

124

Bursztynisko 46 | 2022

Jak patrzeć na bursztyn

Barbara Kosmowska-Ceranowicz & Wiesław Gierłowski

How to look at amber

Obok bursztynu bałtyckiego z piaszczystych plaż Bałtyku uznawanego w świecie za najpiękniejszy, bo poddany obróbce naturalnych sił przyrody – słońca, piasku czy wody, dostępny jest bursztynowy surowiec z największych znanych światowych złóż na Sambii oraz na Ukrainie i o podobnej do niego strukturze geologicznej w Polsce na Lubelszczyźnie.

Next to the Baltic amber from the sandy beaches of the Baltic Sea, regarded as the most beautiful in the world, having been worked by natural forces of nature—the sun, sand and water—raw amber is available from the world’s largest known deposits in Sambia and Ukraine, and from deposits of a similar geological structure in Poland’s Lublin Region.

O bursztynowym surowcu ze złóż sambijskich tak pisze Aleksander Żurawlow - „Zaleganie bursztynu w potężnej […] warstwie tak zwanej „niebieskiej ziemi”, stała temperatura, nieobecność światła słonecznego i ograniczona ilość tlenu – wszystko to sprzyja długotrwałemu przechowywaniu bursztynu surowego w niezmiennym stanie. Lecz z chwilą wydobycia bursztynu na powierzchnię, zaczyna się jego intensywne utlenianie, które trwa niezależnie od tego czy kamień pozostaje nienaruszony, czy zamieni się w polerowany wyrób.” (A. Żurawlow, 2002)

Raw amber from Sambia’s deposits was thus described by Alexandr Zhuravlev: “The deposition of amber in a massive . . . layer of the so-called ‘blue earth,’ constant temperature, the absence of sunlight and limited amounts of oxygen—are all conducive to amber’s preservation in an unchanged condition for a long time. But once the amber is brought up to the surface, it begins oxidising intensively—a process which continues regardless of whether a stone remains untouched or is turned into a polished product.” (A. Zhuravlev, 2002)

Bursztyn bałtycki w złożach na Ukrainie nie zalega w warstwie skamieniałej „niebieskiej ziemi” jak na Sambii, lecz płytko (do 9 metrów - Wołodymir Tuckij, 2007) w środowisku piaszczysto-ilastym, pod warstwą czarnoziemu bagiennego, na płaskim podłożu bazaltowym lub granitowym. „Ponad 80% bryłek nadaje się do produkcji jubilerskiej, podczas gdy na Sambii i w delcie Wisły prawie połowa urobku to drobnica, zdatna co najwyżej do prasowania”. (Wiesław Gierłowski, 2003).

Baltic amber in Ukraine’s deposits is not found in a layer of fossilised “blue earth,” as in Sambia, but shallowly (up to 9 meters—Volodymyr Tutsky, 2007) in a sandy clayey environment, under a layer of boggy black earth, on a flat basalt or granite substrate. “Over 80% of the nuggets are suitable for jewellery, while in Sambia and the Vistula River Delta small nuggets, at best suitable for pressing, make up almost half of the output.” (Wiesław Gierłowski, 2003).

Ocena surowca bursztynowego pod względem przydatności do obróbki jubilerskiej Barbara Kosmowska Ceranowicz i Wiesław Gierłowski dla GemGuide (rok 2013)

Assessment of raw amber in terms of its workability Barbara Kosmowska Ceranowicz & Wiesław Gierłowski for GemGuide (2013)

Przy ocenie surowca bursztynowego należy się kierować naturalną formą bryłek, ich strukturą, stopniem zwietrzenia i przezroczystością. Istotną cechą jest stopień naturalnej przezroczystości bryłek. Odmiany wtórne zmienione w procesie wietrzenia i ekspozycji na różne warunki zewnętrzne, jakim były poddane w procesie swej wędrówki, przybrały odcienie złociste, czerwień i brąz, a czasem połączenia tych barw. Najbardziej cenione są bursztynowe kamienie jubilerskie z surowca naturalnie przezroczystego, złociste w całej swojej objętości.

When assessing raw amber, you should take into account the natural form of the nuggets, their structure, degree of weathering and transparency. The degree of natural transparency is an important feature of amber nuggets. Changed due to weathering and exposure to various external conditions in their travel, amber’s secondary varieties obtained shades of gold, red and brown and sometimes a combination of these colours. The most valuable gemstones are made of naturally transparent amber which is golden throughout. The Amber Magazine 46 | 2022

125

BURSZTYNOWE REFLEKSJE | AMBER REFLECTIONS

Przy wyborze surowca istotny jest stopień zwietrzenia zewnętrznej warstwy, tak zwanej „kory”. Najbardziej ryzykowne są bryłki o intensywnie czerwonym, wiśniowym zabarwieniu, częste w surowcu z nagromadzeń polodowcowych i z płytkich złóż ukraińskich. Zwietrzelina cechuje czasem także bursztyn z kopalń na Sambii, chociaż przebywając poniżej poziomu wody gruntowej, w warunkach konserwujących do dziś przetrwały jego pierwotne odmiany. Kiedy warstwa zwietrzała przekracza 1 mm, należy liczyć się z dużymi ubytkami w przetwórstwie. Najlepszy materiał jest wyławiany na plażach wzdłuż wybrzeży Morza Bałtyckiego i wypłukiwany z kopalnych plaż w delcie Wisły. Przeszedł on fazę naturalnego szlifowania w trakcie przemieszczeń po dnie morza i pozbawiony jest zewnętrznej zwietrzeliny, a często sklarowany w naturalnych warunkach, np. w nagrzanych piaskach wydm, albo plaży.

Monolithic, regular and bulky nuggets are workable, with plate-shaped nuggets also useful for the purpose. Irregular forms with hollows or pits are much lower priced. Natural drops and stalactites are of interest to natural scientists and collectors, as they often contain inclusions sought after by collectors and scientists alike, but they are of little use to the jewellery trade, just like other drip forms: they are risky and next to useless without thermal treatment in an autoclave. Porous pieces, often chalkwhite with a high content of non-resinous organic matter, are treasured by artists but tend to be unsuitable in mass jewellery production and cannot be clarified. When selecting your material, it is important to consider how weathered its external layer, also known as the crust, is. The riskiest pieces are those of intensely red or cherry colour, often found in post-glacial accumulations and in shallow Ukrainian deposits. The weathered layer is sometimes found in the amber from Sambia mines as well but, deposited below the groundwater table, in preserving conditions, primary amber varieties have survived until the present. When the weathered layer exceeds 1mm, a lot of manufacturing waste needs to be taken into account. The best material is harvested from the beaches along the coast of the Baltic Sea and flushed out of the Vistula Delta fossil beaches. It underwent a stage of natural grinding while being transported across the sea bed, which removed its external weathered layer, and was often clarified in natural conditions, such as in the hot sand of dunes or beaches.

Przy zakupie surowca należy bacznie zwracać uwagę na domieszki innych żywic kopalnych towarzyszących mu w złożach – gedanit, sukcyno-gedanit czy młody bursztyn, niedogodne w obróbce i nietrwałe w wyrobach.

When purchasing the material, you need to pay special attention to other, accessory fossil resins which accompany amber in its deposits: gedanite, succino-gedanite or young amber, which are inconvenient to work with and shortlived in finished products.

Szczególną cechą bursztynu jest zawartość inkluzji zwierzęcych i roślinnych stanowiących nieocenioną wartość dla badaczy przyrody i zmian zachodzących na naszej planecie. Kopalna żywica przechowała często nie tylko zewnętrzną formę drobnych stworzeń (szczególnie stawonogów), ale i struktury wewnętrzne i detale organizmów roślinnych i zwierzęcych, a czasem tkanki i komórki w stanie rozpoznawalnym morfologicznie.

Amber’s special feature is the presence of zoological and botanical inclusions, which are invaluable to natural scientists and researchers of evolution on our planet. Fossil resin has often preserved not only the external outline of the small creatures (especially arthropods) but also the internal structure and details of the faunal and floral organisms and sometimes even tissue and cells in a morphologically recognisable condition.

Do inkluzji zaliczamy również sporadycznie występujące mechaniczne wtrącenia np. kwarcu i pirytu. Dzięki metodom instrumentalnym i mikroskopom elektronowym stwierdza się w bursztynie również obecność mikroelementów, jak np. Ni, Cu, Mn, Fe, Na, Ca, Mg, Al, Si. W bursztynie porowatym stwierdzono ostatnio mikrokryształy kwasu bursztynowego.

Mechanical inclusions of, for instance, quartz or pyrite are also found, albeit rarely. Instrumental methods and electron microscopes also allow us to find trace elements in amber, such as Ni, Cu, Mn, Fe, Na, Ca, Mg, Al and Si. Micro-crystals of succinic acid have recently been found in porous amber. It is worth quoting the practical wisdom of the amber craftspeople from the heyday of the amber industry in Gdańsk in the 16th–17th cent.

Warto przywołać praktyczną mądrość bursztynników z najlepszego okresu gdańskiego bursztynnictwa XVI -XVII w. „Z rozlicznych dokumentów odzwierciedlających spory pomiędzy bursztynnikami o zakup surowca, łatwo odczytać doskonałą znajomość struktury bursztynu, bowiem „bryły równe sobie ciężarem nie mają jednakowej ceny, która zależy od czystości, przejrzystości, rzadkości, szlachetności kolorów” Janina Grabowska, 1983: Polski bursztyn.

“In the numerous documents which reflect the disputes between amber makers over the purchase of raw amber, it is easy to see a perfect understanding of the structure of amber because ‘pieces that are equal in weight do not have the same price, as that depends on the purity, transparency, rarity, nobility of colours.’” Janina Grabowska, 1983: Polski bursztyn.

Opracowanie GG i ER

Compiled by GG & ER

126

Bursztynisko 46 | 2022

Różnorodne formy i kolory bursztynu bałtyckiego, STELLARIUM SP. Z O.O., Niedźwiada | Various forms and colours of Baltic amber. Zdj. | Photo ©Lech J. Zdrojewski ▾

Przydatne do obróbki jubilerskiej są przede wszystkim bryłki lite, regularne i pękate, użyteczne są także płytki. Formy nieregularne z zagłębieniami i wżerami są wyceniane znacznie niżej. Ciekawe dla przyrodników i kolekcjonerów naturalne krople i sople, które często zawierają interesujące dla kolekcjonerów i badaczy inkluzji. Sople są jednak mało użyteczne w przetwórstwie jubilerskim - podobnie jak inne formy naciekowe są ryzykowne i prawie nieprzydatne bez modyfikacji termicznej w autoklawie. Bryłki porowate, często białe w odcieniu kredowym i z dużą domieszką nieżywicznych substancji organicznych są cenione przez artystów, bywają jednak nieodpowiednie do produkcji seryjnej biżuterii i nie dają się klarować.

The Amber Magazine 46 | 2022

127

REKOMENDACJE MSB | IAA RECOMMENDATIONS

Changes in the IAA Recommended Company certification procedure At the General Assembly of IAA Members on 2 September 2021, changes were introduced to the terms and conditions for IAA member company recommendation.

Nowe zasady przyznawania rekomendacji MSB -----------------------------------------New regulations: IAA recommended company Aleksandra Harasiuk Na Walnym Zebraniu członków MSB w dniu 2 września 2021 r. dokonano zmian w regulaminie rekomendacji dla firm członków Stowarzyszenia. Była to okazja, by przypomnieć jak ważna jest opracowana i aktualizowana przez Komisję Rzeczoznawców klasyfikacja kamieni jubilerskich z bursztynu bałtyckiego. Klasyfikacja jasno definiuje, czym jest bursztyn naturalny, a czym materiał poddany określonej modyfikacji. Poprawna klasyfikacja i identyfikacja jest ważna zarówno dla kupców jak i dla producentów, ponieważ wpływa m.in. na cenę oferowanego wyrobu. Tym samym prawidłowy opis produktów, zgodnie z klasyfikacją, wpływa istotnie na zwiększenie wzajemnego zaufania w relacji kupującysprzedający. Wiarygodność i zaufanie do członków MSB potwierdzane było certyfikatem firmy rekomendowanej od roku 1997. Posiadaczy certyfikatów obligowały warunki umowne takie jak: stosowanie w przetwórstwie i handlu wyłącznie bursztynu bałtyckiego (sukcynitu), informowanie nabywców wyrobów z bursztynu poddanego obróbce termicznej o dokonaniu tego zabiegu czy poszanowanie dobrego imienia i uzasadnionych interesów innych członków. W roku 2015 w Stowarzyszeniu wprowadzono usługę certyfikacji wyrobów, której podlega m.in. biżuteria z bursztynem bałtyckim. Od tego czasu każdy z producentów lub kupców, posiadacze różnego rodzaju obiektów, mogą wystąpić do naszego laboratorium o zbadanie bursztynu i wydanie stosownego certyfikatu. Tym samym zapisy rekomendacji firm musiały zostać dostosowane do sytuacji, w której ta usługa nie mogła

128

Bursztynisko 46 | 2022

It was an opportunity to reemphasise the importance of the Classification of Baltic Amber Gemstones produced and updated by the IAA Expert Commission. The Classification gives a clear definition of what is natural amber and what is a material subjected to a specific treatment. Correct classification and identification is important for buyers and manufacturers alike, as it affects the price of the product, among other things. By the same token, a correct product description, in line with the classification, significantly increases mutual trust in the buyer–seller relationship. The reliability of IAA members and trust in them have been confirmed by the Recommended Company certificate since 1997. Certificate holders have been required by contractual terms to use only Baltic amber (succinite) in both processing and trade, inform buyers of heat-treated amber products about the procedure used, respect the good name and legitimate interests of other members, and more. In 2015, the Association introduced a product certification service, which covers Baltic amber jewellery, among other products. Since then, every manufacturer or buyer, owners of various types of items, can apply to our Laboratory to have their amber tested and a relevant certificate issued. This is why the company recommendation rules had to be adapted to include a situation in which this service could not be replaced by a certificate that would generally confirm the quality of the products offered by manufacturers. Introduced in 2021, the update to the Terms & Conditions made it possible to separate the Association’s own activities from those of the IAA members. The documents issued by the IAA distinguish what is carried out as the IAA’s statutory activity. An absolute provision in the Terms & Conditions for Granting and Using the IAA Company Recommendation of 20 May 2021 and in the Terms & Conditions for granting use of the mark of the International Amber Association of 2 September 2021 precludes any use of the Association’s mark (logo) in any company’s promotional material or an IAA member’s activity. Only the IAA’s own services, such as publishing, training, certification documents and other projects carried out on behalf of the Association, are permitted to bear the graphic mark registered at the Polish Patent Office. We are running educational campaigns to explain the provisions of the IAA’s Terms & Conditions regarding the use of the IAA logo. It is not to be used in an IAA member’s company office signage, or to be placed above a shopping mall or in a shop window. Members who receive recommendation have the right to use the graphic mark designed in 2021, as presented below, in the promotional materials of the recommended company. The new Terms & Conditions have also introduced a clear rule: the Recommended Company Mark should be used as a company designation (namely in the places

REKOMENDACJE MSB | IAA RECOMMENDATIONS być zastąpiona certyfikatem, który miał potwierdzać ogólnie jakość oferowanych przez producentów produktów. Zmiana regulaminu wprowadzona w 2021 r. pozwoliła na rozdzielenie działalności własnej Stowarzyszenia od działań członków, zrzeszonych w organizacji. Dokumenty wydawane przez MSB wyróżniają to, co jest realizowane jako działalność statutowa MSB. Bezwzględny zapis w „Regulaminie przyznawania i korzystania z rekomendacji MSB z dnia 20.05.2021r.” i „Regulaminie udostępniania znaku Międzynarodowego Stowarzyszenia Bursztynników z dnia 2 września 2021” powoduje, że w żadnym materiale promocyjnym firmy lub aktywności członka Stowarzyszenia nie może być użyty znak Stowarzyszenia (logo). Tylko własne usługi MSB takie jak wydawnictwa, szkolenia, dokumenty certyfikujące i inne realizowane w imieniu Stowarzyszenia projekty mogą być opatrywane znakiem graficznym zarejestrowanym w Urzędzie Patentowym. Prowadzimy działania edukujące, polegające na wyjaśnieniu, czym są zapisy regulaminu Stowarzyszenia w zakresie używania logo MSB. Nie służy ono do oznaczania biura firmy członka MSB, do umieszczania nad galerią handlową lub w oknie sklepowym.

Członkowie, którzy wystąpią o rekomendację mają prawo używać zaprojektowanego w 2021 roku znaku graficznego firmy rekomendowanej MSB w materiałach promocyjnych firmy rekomendowanej. Nowy regulamin wprowadził także jasną zasadę – logo firmy rekomendowanej powinno być umieszczone jako oznakowanie firmy (czyli użyty w tych miejscach, gdzie publikowane są dane kontaktowe lub opis firmy), jednocześnie zabronione jest używanie tego znaku na dokumentach dotyczących oferowanych produktów przez firmę rekomendowaną. Jakie jest znaczenie wprowadzonej zmiany? Wiele firm, pomimo powszechnej wiedzy o certyfikacji produktów w laboratorium MSB dołączało do sprzedawanych produktów własne „certyfikaty” z logo Stowarzyszenia, dopisując, że sam fakt bycia firmą rekomendowaną poświadcza, że produkt jest „gwarantowany” przez MSB. Używane do tego sformułowania jednoznacznie sugerowały, że rekomendacja miała być dla klientów potwierdzeniem takim samym, jak certyfikat z laboratorium MSB. Certyfikat firmy rekomendowanej od początku jego wprowadzenia był przyznawany na okres 1 roku. Nowe zasady nie zmieniają tego zapisu, ale porządkują praktykę, gdy nieaktualny certyfikat używany jest przez firmy rekomendowane. Zwracamy większą uwagę by nieważnych rekomendacji nie przesyłać do klientów, nie używać na targach i w czasie spotkań sprzedażowych. W ostatnich miesiącach obserwowaliśmy również takie sytuacje jak posługiwanie się certyfikatem przez firmy, które nie są już rekomendowane przez Stowarzyszenie. Ich certyfikaty miały zamazaną datę ważności i dalej były klientom okazywane. Zidentyfikowaliśmy też firmy posługujące się znakiem, a które nie były w ogóle rekomendowane przez MSB, a ich właściciele członkami Stowarzyszenia. Zapisy nowego regulaminu uprawniają Zarząd MSB do wystąpienia o odszkodowanie do osób, które celowo i świadomie korzystają ze znaku Stowarzyszenia w celach zarobkowych w sytuacji, gdy nie posiadają do tego uprawnień. Mamy nadzieję, że wprowadzone zmiany przyczynią się do jasnej identyfikacji usług Stowarzyszenia i promowania dobrych praktyk kupieckich, realizowanych przez członków Stowarzyszenia.

International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Association International Amber Association International Amber Association International Amber Society International Amber International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber International Amber Society International Amber Association International Amber Association International Amber Association Amber Association International Amber Association International Amber Association International Amber Association International

23.07.2021

001

24.07.2022

Jan Kowalski & Co.

23.07.2021

where the company’s contact details or description are published); at the same time, it is prohibited to use this mark in any documents regarding the products offered by the recommended company. What is the significance of this change? Despite public knowledge about product certification at the IAA laboratory, many companies would attach their own “certificates” with the IAA logo to the products they sold, adding that the mere fact of being a recommended company certified the product as “guaranteed” by the IAA. The wording used for this purpose clearly suggested that the recommendation was supposed to be the same kind of assurance for customers as an IAA Laboratory Certificate. Since its introduction, a Recommended Company Certificate has been granted for a period of 1 year. The new rules do not change this provision but streamline the procedure for cases when an expired certificate is used by recommended companies. We pay more attention to prevent invalid recommendations from being sent to customers or used at trade fairs or during sales meetings. In recent months, we have also seen situations where the certificate was used by companies that were no longer recommended by the Association. Their certificates had expiry dates obscured and were still shown to customers. We have also identified companies who were using the mark but were not recommended by the IAA at all, nor were their owners members of the Association. The new Terms & Conditions entitle the IAA Board to claim compensation from individuals who deliberately and knowingly use the Association’s mark for profit when they do not have any right to do so. We hope that these changes will contribute to the IAA’s services being identified clearly and to good commercial practices being promoted and implemented by the IAA members. The Amber Magazine 46 | 2022

129

FIRMY REKOMENDOWANE | RECOMMENDED COMPANIES

Firmy rekomendowane MSB IAA recommended companies NAZWA FIRMY & CZŁONKA COMPANY & MEMBER NAME

NUMER NUMBER

WYGASA EXPIRES

LOKALIZACJA LOCATION

TYP DZIAŁALNOŚCI TYPES OF ACTIVITY

Silver & Amber Jewellery Adam Pstrągowski

15.03.2023

Polska / Poland Gdynia

Handel / Trade Produkcja / Production Projektowanie / Design Handel / Trade Produkcja / Production Sprzedaż detaliczna / Customer Sale

VNS Venus Mirosław Michno

28.02.2023

Polska / Poland Gdańsk

Gallery Nord Amber Anna Najder

15.04.2022

Szwecja / Sweden Sztokholm

Handel / Trade Sprzedaż detaliczna Customer Sale

EDMAR Edward Marzec

31.10.2022

Polska / Poland Malbork

Handel / Trade Sprzedaż detaliczna / Customer Sale

30.09.2022

Polska / Poland Gdańsk

Produkcja / Production Projektowanie / Design Sprzedaż detaliczna / Customer Sale Handel / Trade Sprzedaż detaliczna / Customer sale

Moja Forma Maria Fijałkowska

130

113

Silver Line Gustaw Pendrakowski

125

31.10.2022

Polska / Poland Warszawa

SILVERAMBER Mateusz Orzeszke

177

30.09.2022

Wielka Brytania Great Britain, Corby

Handel / Trade Sprzedaż detaliczna / Customer sale

AMBER ABRAM Michał Abramczuk

178

17.03.2023

Polska/Poland Gdańsk

Produkcja / Production Handel / Trade

Amber Gems Maria Zawadzka

180

30.09.2022

Polska / Poland Gdańsk

Handel / Trade

Baltic Beauty Jewellery Sally Ann-Dunn

185

29.11.2022

Wielka Brytania Great Britain, Leek

Handel / Trade

Holiday Gift Shops Tamara Krokhmal

187

18.02.2023

Stany Zjednoczone USA, New Jork

Handel / Trade

Amber Hut Aebin Tai

192

04.11.2022

Malezja / Malesia Malaka

Sprzedaż detaliczna / Customer sale

Ambra Greco Marco Greco

196

11.04.2023

Włochy/ Italy Milan

Podukcja/ Production Handel/ Trade

Amber Felix Kaja Deng

199

15.10.2022

Chiny / China Tajwan

Handel / Trade

Iman’s Jewelry Iman Abdallah

203

28.11.2022

Szwecja / Sweden Vaxjo

Handel / Trade Sprzedaż detaliczna / Customer sale

Bursztynisko 46 | 2022

WŁADZE MSB |IAA MANAGMENT BOARD

Zarząd MSB | IAA Board Prezes | Chairman of the Board

Ryszard Uliński

Wiceprezes | Vice chairman of the Board Ewa Rachoń Wiceprezes | Vice chairman of the Board Ewa Wagner-Wysiecka Skarbnik | Tresaurer

Izaebela Gutowska

Zastępca skarbnika | Vice treasurer

Wojciech Kalandyk

Sekretarz | Secretary

Helena Makrenek

Członek Zarządu

Sławomir Fijałkowski

Członek Zarządu

Giedymin Jabłoński

Członek Zarządu

Lech J. Zdrojewski

Komisja Rewizyjna | Auditing Committee Przewodnicząca komisji rewizyjnej | Chairwoman of the committee Anna Sobecka Wice przewodniczący komisji | Vice chairman of the committe

Włodzimierz Luks

Sekretarz komisji | Commitee secretary

Małgorzata Kucharska

Członek komisji | Member of the committe

Mariusz Drapikowski

Członek komisji | Member of the committe

Gabriela Gierłowska

Sąd Koleżeński | Peer Court Przewodniczący Sądu Koleżeńskiego | Chairman of the Peer Court Aleksander Gliwiński Sekretarz Sądu Koleżenskiego | Peer’s Court secretary

Jarosław Niedzielski

Członek Sądu Koleżeńskiego | Member of the Peer Court

Verlee Van Esbroeck

Członek Sądu Koleżeńskiego | Member of the Peer Court

Maria Fijałkowska

Członek Sądu Koleżeńskiego | Member of the Peer Court

Norbert Nagel The Amber Magazine 46 | 2022

131

AUTORZY | AUTHORS Autorzy tekstów | Authors: Robert B. Bartkowski | rbartkowski@muzeum.gliwice.pl Muzeum w Gliwicach | Museum in Gliwice Olena Belichenko | lgems@mail.ru Państwowe Centrum Gemmologiczne Ukrainy State Gemological Center of Ukraine Janusz Czebreszuk | jancze@amu.edu.pl Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Archeologii Adam Mickiewicz University in Poznań, Faculty of Archeology Gabiela Gierłowska | gg@kg.gda.pl Joanna Grążawska | j.grazawska@muzeumgdansk.pl Muzeum Busztynu w Gdańsku | Amber Museum in Gdańsk Sławomir Fijałkowski | slawomir.fijalkowski@asp.gda.pl ASP Gdańsk, Wydział Architektury i Wzornictwa Academy of Arts in Gdańsk, department of Architecture and Design Virginia Friedman | friedmanhvj@aol.com Aleksandra Harasiuk | ah@amber.org.pl Michał Kazubski | mkazubski@mz.pan.pl Muzeum Ziemii PAN | Museum of the Earth (Polish Academy of Science) Regina Kramarska | rkra@tlen.pl Państwowy Instytut Geologiczny | Polish Geological Institute Katarzyna Kwiatkowska | katarzyna.kwiatkowska@mz.pan.pl Muzeum Ziemii PAN | Museum of the Earth (Polish Academy of Science) Virgnija & kazimieras Mizgiris | amber.gallery.museum@gmail.com Katarzyna Kita | k.kita@zamek.malbork.pl Muzeum Zamkowe w Malborsku, opiekun kolekcji bursztynu Malbork Castle Museum, amber collection curator Małgorzata Kucharska | office@ambergracja.com Anselm Krumbiegel | anselmkrumbiegel@arcor.de Mariusz Pajączkowski | zaprasza@galeriaotwarta.pl Eryk Popkiewicz | erykpo@wp.pl Ewa Rachoń | ewa.rachon@gmail.com Anna Sado | ania.sado77@gmail.com Małgorzata Siudak | ms@amber.org.pl Jacek Szwedo | jacek.szwedo@biol.ug.edu.pl Uniwersytet Gdański, Wydział Biologi, Katedra Zoologii Bezkręgowców i Parazytologii University of Gdańsk, Faculty of Biology, Department of Invertebrate Zoology and Parasitology Maria Jose Vascones | showroom@le-departement.com Ewa Wagner- Wysiecka | ewawagner@pg.edu.pl Katedra Chemii i Technologii Materiałów Funkcjonalnych, Politechnika Gdańska Department of Chemisty and Technology of Functional Materials, Gdańsk Technical University Anna Wójcik | awojcik@galeria.legnica.eu ■ Redakcja dołożyła wszelkich starań by podpisać wszystkich autorów zdjęć, jeżeli kogoś nieświadomie pominęliśmy, prosimy o kontakt. The editorial office has made every effort to underwrite all the authors of the photos, if we have unknowingly omitted someone, please contact us.

132

Bursztynisko 46 | 2022

The Amber Magazine 46 | 2022

Bursztynisko 46 | 2022