Datacolor spyder ebook deel 1

2

3

Spyder eBook Alles over kleurmanagement

Hoofdstuk 1

Hoofdstuk 2

Hoofdstuk 3

Hoofdstuk 4

Hoofdstuk 5

Hoofdstuk 6

Kleurmanagement voor fotografen | aha Digitale kleur begrijpen | 2

Š Copyright 2012 Datacolor. Alle rechten voorbehouden.

4

5

Spyder eBook Alles over kleurmanagement Datacolor C. David Tobie – Global Product Technology Manager

Kleurmanagement voor fotografen | aha Digitale kleur begrijpen | 4

Š Copyright 2012 Datacolor. Alle rechten voorbehouden.

6

7

Hoofdstuk 1: “aha” - Digitale kleur begrijpen Inleiding Hardware voor kleurmeting Wat is de functie van ICC-profielen?

Kader ICC-achtergrond ICC in de praktijk 1. Kleurmodellen 2. Kleurruimtes 3. Kleurprofielen Foto's in RAW-formaat RAW-data Van afbeelding naar workflow Voordelen voor fotografen Voordelen voor digitale artiesten en ontwerpers Probleemgebieden DNG (Adobe Digital Negative)

Kleurmanagement voor fotografen | aha Digitale kleur begrijpen | 6

4 6 10 10 12 14 14 16 16 18 18 20 20 22 22 24

2

3

Kleurmanagement voor fotografen | aha Digitale kleur begrijpen | 2

4

Inleiding

Inleiding Hoogkwalitatieve digitale fotografie met RAW-bestanden is geen complexe wetenschap meer, en kan nu heel eenvoudig worden gerealiseerd: Een foto wordt op het LCD-scherm van de camera bekeken en vóór het bewerken gedownload op een computer. Op de computer kan worden aangepast en geretoucheerd en een afdrukopdracht worden gegeven. Zelfs voor de meest a-technische persoon zijn deze processen vandaag de dag, na een korte en pijnloze leercurve, goed werkbaar.

Maar de professionele fotograaf is niet altijd verantwoordelijk geweest voor kleurmanagement. Voorheen moest de fotograaf een foto maken en vervolgens laten ontwikkelen. Daarna ontving de fotograaf chromes of proefafdrukken van het laboratorium. Als de kleuren niet

nauwkeurig waren, gaf niemand de fotograaf de schuld. Maar als nauwkeurigheid van kleuren vereist was, kon dat alleen worden bereikt door speciale laboratoria tegen hoge prijzen te gebruiken.

Het werken in uw huidige digitale “donkere kamer” op uw computer heeft vele voordelen.

Maar de fotograaf of ontwerper is nu verantwoordelijk voor de technische problemen die kunnen optreden vanaf het moment van de opname tot de afdruk en voor de uiteindelijke kleur van de foto.

Kleuren worden niet automatisch exact zo op het computerscherm weergegeven zoals in het fotobestand gedefinieerd. Technisch gezien is dat niet verwonderlijk, want het werken met drie verschillende apparaten die geen ge-

Kleurmanagement voor fotografen | aha Digitale kleur begrijpen | 4

meenschappelijke deler hebben, is voldoende reden om tot problemen te leiden. De camerasensor legt het beeld vast met gebruik van een RGB-kleurmodel. “RGB” staat voor rood, groen, blauw en verwijst naar een additieve kleurruimte die soortgelijk is aan de rode, groene en blauwe kleurkegeltjes van het menselijk oog.

Na het kopiëren van de foto's naar de computer, zien wij de foto's op een monitor, waarbij de door de camera geproduceerde RGB-kleuren worden gebruikt. Wij hebben nu al te maken met twee apparaten die verschillende kleurmogelijkheden hebben en die kleur anders definiëren. Als de afbeelding naar de printer wordt verzonden, zal de driver van de printer de data nogmaals converteren; waarbij de kleuren die wij hebben waargenomen worden vervangen

door inkt en waarbij - van 4 tot 12 inktkleuren kunnen worden gebruikt.

Een ieder die ooit geprobeerd heeft om het verfpalet van een kunstschilder te gebruiken om een exacte kleur te mengen, weet hoe moeilijk het is om met kleurstoffen en pigmenten kleuren te reproduceren die door het menselijk oog worden waargenomen. Vele amateurfotografen kunnen leven met de kleurverschillen van niet gekalibreerde systemen. Maar serieuze fotografen en professionals kunnen dat niet.

Het doel van deze serie is om u te leren hoe u uw digitale kleuren het beste kan instellen en beheren.

5

6

Hardware voor kleurmeting

Hardware voor kleurmeting Kleurmanagement zonder additionele kleurmetinghardware is mogelijk, maar de resultaten zijn niet zo nauwkeurig. Het gebruik van kleurmanagement met vervolgens slecht beheerde kleuren, lijkt een tegenstelling te zijn. Maar in de praktijk vereist kleurmanagement een nauwkeurige weergave van foto's op de monitor en overeenkomstige foto's die door de printer worden afgedrukt. Het proces om deze resultaten te bereiken, vereist meer dan alleen door software-oplossingen wordt geboden.

Iedereen die ooit opnames maakte met een digitale camera of filmcamera, heeft ervaren dat deze apparatuur kleuren op een andere manier interpreteert dan het menselijk oog dat doet.

Dit is afhankelijk van het type film- of digitale systeem en de gebruikte optica. Compacte digitale camera's bieden vaak sterk blauwachtige kleuren, objectieven van mindere kwaliteit produceren een kleurdominantie en vignettering, en elke filmemulsie reageert anders op licht.

Gebaseerd op dit soort variabelen is het gebrui-

Kleurmanagement voor fotografen | aha Digitale kleur begrijpen | 6

ken van kleurcreativiteit, en dus niet een exacte kleurovereenkomst, de eenvoudigste oplossing.

Wij kunnen meer controle hebben als een digitale afbeelding op een monitor wordt weergegeven. Maar dan zien wij ook de effecten van de apparatuur op kleur. De helderheid van de weergave, het kleurengamma, hoe het high-

lights interpreteert en de details van schaduw.

Als vervolgens de afbeeldingen op papier worden afgedrukt, zien wij nog meer effecten afkomstig van apparatuur, namelijk van de printer, het papier en de inkt. Men hoeft geen fysicus te zijn om te begrijpen dat dit allemaal resulteert in fouten van de kleur en densiteit.

7

8

Hardware voor kleurmeting

De tijd die gemoeid is met het lezen van de kleurgrafiek om printerprofielen te maken vermindert, de hele regel kan in een oogopslag worden gelezen.

De essentie wordt gevormd door de kleurdefinities voor speciale documenten.

Kortom: Wij gaan verder dan de fysieke wereld van kleur en vertrouwen op meerdere digitale apparaten die kleuren anders interpreteren.

Als u alleen met gebruik van uw ogen naar dit grote scala van kleuren kijkt, is het voor de mens onmogelijk om te proberen om voor elk van deze apparaten kleurcorrecties te maken. Een aantal mensen zien geen variaties meer, omdat hun ogen aan de verschillen gewend zijn geraakt en zij dit mentaal hebben geaccepteerd.

Mensen die echter wel gevoelig zijn voor kleuren, zijn de wanhoop nabij omdat enerzijds van hen wordt verwacht dat zij met primitieve en inferieure hulpmiddelen de kleuren aanpassen, en anderzijds moeten zij op de alertheid van hun ogen vertrouwen. Helaas past het oog zich

snel aan de kleurdominantie aan, zoals duidelijk wordt uit de wijzigingen van de beeldschermprofielen; wat in eerste instantie onjuist leek, wordt al snel kenmerkend.

Onafhankelijk van het feit of de kleuren goed of fout zijn, passen onze hersenen zich binnen enkele minuten aan de kleurdominantie aan, net zo snel als wij ons aan licht en donker in een omgeving kunnen aanpassen. Het is zelfs mogelijk voor een professioneel fotolaboratorium, zelfs als zij met een zwart-witfotograaf werken, om het scherm succesvol aan te passen om met de densiteit van de afdrukken overeen te stemmen.

Maar zelfs voor een zwart-witfotograaf is het geld dat wordt geïnvesteerd in de proefafdruk-

Kleurmanagement voor fotografen | aha Digitale kleur begrijpen | 8

ken minder effectief dan investeren in een goede tool voor beeldschermkalibratie. Hiermee kan een universele correctie worden gegarandeerd, niet een specifieke overeenstemming met slechts één printer. Deze een-op-een overeenstemming van een scherm met een printer verloopt niet goed als een andere weergave gebruikt moet worden, of als een andere printer vereist is, bijvoorbeeld voor een grotere afdruk.

Een slimmere keuze is om te investeren in hardware, die deze metingen en aanpassingen voor u realiseert. Hiermee wordt nauwkeurigheid en objectiviteit gereduceerd tot een proces van slechts enkele honderden euro's. In principe hebt u twee verschillende apparaten nodig: een voor de gerealiseerde kleuren op de monitor en

een voor de reflectieve kleuren in afdrukken. Zowel de meetmogelijkheden als de prijzen zijn nu zeer redelijk. Bovendien zijn diverse opties beschikbaar voor de meer gevorderde gebruikers en voor speciale vereisten.

Er zijn verschillen in de processen voor printerprofielen. Fabrikanten richten zich op verschillende doelgroepen: sommige fabrikanten zijn gespecialiseerd in het duurdere segment voor specialiteiten voor CMYK offsetdruk, anderen richten zich meer op de betaalbare tools voor de amateurfotografen. In de hedendaagse taal van de marketeer “Prosumers” genoemd.

De doelgroep van de producten van Datacolor omvat het middenprijssegment. De producten zijn vooral gericht op gevorderde en professionele fotografen, evenals op druktechniek als fine art of een soort boekdrukkunst. De producten van Datacolor zijn echter ook gericht op videografie en hieraan gerelateerd gebruik.

9

10

Wat is de functie van ICC-profielen?

Wat is de functie van ICC-profielen?

“Een ICC-profiel wordt gebruikt om de kenmerken van de kleur van de opname en weergave van een apparaat te beschrijven en om de onvolkomenheden in kleurenreproductie te compenseren.” Deze pakkende definitie is van Andreas Kunert (bron: Color Management in Digital Photography, Bonn, 2004) en illustreert het principe van op ICC gebaseerde kleurworkflows: om een nauwkeurige reproductie van alle apparatuur te garanderen, hebben camera, scanner, monitor en printer een beschrijving van hun kleur op het centrale verzamelpunt, namelijk het kleurmanagementsysteem (CMS) van het

besturingssysteem van de computer. Daar worden de variaties gecontroleerd en gecompenseerd. In het ideale geval resulteert dit in een uniforme kleurreproductie voor alle betrokken apparatuur, waardoor betrouwbare resultaten worden geleverd.

Helaas is het onvoldoende om gewoon eenmalig een profiel aan elk apparaat toe te voegen, zodat het later in elke situatie gebruikt kan worden. Monitoren wijzigen in de loop der tijd.

Om de kleurtemperatuur constant te houden en de kleurkanalen in evenwicht, is herhaaldelijk kalibreren noodzakelijk. Inkjetprinters blijven in

Kleurmanagement voor fotografen | aha Digitale kleur begrijpen | 10

Kader de loop der tijd relatief constant, maar variëren afhankelijk van het papier en de inkt die wordt gebruikt. Laserprinters variëren echter op basis van de temperatuur en vochtigheid, waardoor het opnieuw profileren per seizoen noodzakelijk is. Digitale camera's moeten gecorrigeerd omdat voor de witbalans en de kleurkalibratie in verschillende lichtomstandigheden en workflows een andere instelling is vereist.

Voordat u zich gaat verdiepen in de details van kleurprofielen, dient u het volgende te onthouden: Het werken met profielen is geen voorwaarde om de visuele elementen te verbeteren, maar het verbetert wel de technische elementen van een foto. Een foto kan er zonder kleurmanagement “mooi” uitzien, maar tegelijkertijd minder nauwkeurig zijn.

Nauwkeurigheid en consistentie maken het als eerste mogelijk om op een later moment aantrekkelijkheid te produceren, zonder een compromis met kleurmanagement aan te gaan.

11

12

Wat is de functie van ICC-profielen?

Het verschil tussen deze twee kleurprofielen is zelfs voor het ongetrainde oog duidelijk waarneembaar.

Iedereen die met diafilms heeft gewerkt, weet het verschil tussen daglicht en kunstmatig licht in een film. Deze twee soorten licht reproduceren de kleur van het onderwerp op een andere manier, waardoor de kleuren bij niet goed afgestemde kleuren in een dergelijke film, geheel onjuist zijn. Dat is noodzakelijk omdat in tegenstelling tot het menselijk oog, de sensoren zo gevoelig zijn en een zo letterlijke interpretatie geven, dat de film niet wijzigt als een reactie op de diverse intensiteiten en kleuren van het licht. Bij digitale fotografie is de situatie iets complexer, de sensoren zijn zo gevoelig en geven een zo letterlijke interpretatie, dat voor elke lichtsituatie een aanpassing is vereist. In tegenstelling tot het menselijk oog, ziet de sensor een groot verschil tussen een scène verlicht met koud licht, een warme gloeilamp of met TL. Om aan

elke lichtsituatie aan te passen, meten digitale camera's de belichting vóór de witbalans. Zij meten de helderheid en passen vervolgens de schaal van Kelvin voor de kleurtemperatuur aan.

Iedereen die eerder met RAW-bestanden heeft gewerkt, is bekend met deze instellingen. Bij het feitelijke gebruik kunnen complicerende factoren van toepassing zijn. Dit resulteert in een combinatie van automatische camera-instellingen en nauwkeurig door de fotograaf geselecteerde, handmatige instellingen.

Helaas kan dit betekenen dat fotografen die foto's in JPEG-formaat maken, voor elke lichtsi-

Kleurmanagement voor fotografen | aha Digitale kleur begrijpen | 12

tuatie weer andere profielen of correcties van de camera nodig hebben. Dit wordt opgelost door het maken van foto's in de modus RAW. Deze modus biedt de flexibiliteit om deze instellingen tijdens de postproductie aan te passen.

ICC-achtergrond “ICC” verwijst naar het International Color Consortium, een organisatie bestaande uit vertegenwoordigers van software- en hardwarefabrikanten. Het startpunt voor het consortium was een uitnodiging bij de gemeenschap - Forschungsgesellschaft Druck eV (Fogra) in 1992, met het doel om de toekomst van kleurcommunicatie in open computersystemen te bepalen. Het selec-

teerde methodes uit reeds bestaande oplossingen voor kleurmanagement. In dit veld was het gebruik van "open standaarden" een nieuw fenomeen. Eerder waren scanners, computers, monitoren, printers van diverse fabrikanten niet qua kleur op elkaar afgestemd. Vóór de huidige prepress-systemen, aan het begin van het digitale tijdperk in de jaren tachtig, waren alle systemen, gesloten systemen en gerelateerd aan eigendom, zodat alle componenten van het betreffende systeem van één fabrikant afkomstig waren.

Deze systemen waren niet alleen duur, maar ook uiterst inflexibel. Soms waren zij zelfs niet in staat om externe datacommunicatie te bieden of tot stand te brengen. De eerste ICCnorm werd in 1993 gepubliceerd. Het bood een beschrijving van de manier van de kleurweergave van elk component, als specificatie in een taal die apparaat-onafhankelijk was.

De huidige status van de ICC-norm is versie 4.3 Voor meer informatie over ICC en daaraan gerelateerde normen, zie het internet, via www.color.org.

13

14

Wat is de functie van ICC-profielen?

ICC in de praktijk Zelfs iemand die de wereld van digitale kleur met aandacht heeft gevolgd, hoeft niet noodzakelijkerwijze te weten welk profiel het meest geschikt is voor een bepaald doel inkt-kleuren. De problemen beginnen met het feit dat een aantal mensen in Photoshop het beeldschermprofiel hebben ingesteld als hun RGB-werkruimte. Vervolgens vragen zij zich af waarom hiermee hun problemen met kleurmanagement niet zijn opgelost, of erger zijn geworden.

1. Kleurmodellen In principe zou u voordat u met het gebruiken van ICC-profielen start, eerst moeten leren over de drie gebieden van kleurmanagement. Als eerste moet u bepalen welke RGB-kleurruimte u voor het werken met foto's moet gebruiken.

Camera's en monitoren werken met het RGBmodel waarin het kleurenspectrum wordt gemaakt op basis van rood, groen en blauw en waarbij gebruik wordt gemaakt van het addi-

Kleurmanagement voor fotografen | aha Digitale kleur begrijpen | 14

tieve kleurmodel. Hierbij wordt maximaal rood, groen en blauw gebruikt om wit te maken (elke witte pixel op uw monitor wordt op deze manier gemaakt, op basis van rode, groene en blauwe subpixels). De foto's worden vervolgens op papier afgedrukt, waarvoor de situatie niet zo eenvoudig kan worden bepaald. Bij offsetdruk wordt het subtractieve CMYK-kleurmodel gebruikt, waarbij het kleurenspectrum is opgebouwd uit vier basiskleuren (cyaan, magenta en geel, met toevoeging van zwart voor ko-

stenbesparing en het dieper kleuren van zwart).

In het fotolab wordt het lichtgevoelige papier aan het additieve kleurmodel blootgesteld, waarbij net als bij een monitor, rood, groen en blauw wordt toegevoegd. Inkjetprinters zijn echter complexer. Ondanks het feit dat inkjetprinters op het subtractieve (CMYK) kleurmodel zijn gebaseerd, is het proces niet gestandaardiseerd. Inkjetprinters kunnen vier, zes, acht tot twaalf inktkleuren gebruiken, zonder ingestelde standaard. Dat wil zeggen dat de beelddata niet in de actuele kleurruimte van de printer kan worden voorbereid, maar dat in plaats daarvan het RGB-kleurmodel wordt gebruikt. Omdat de doel-groep van dit boek met name fotografen betreft, zullen geen workflows voor offsetdruk worden beschreven en zal de inhoud uitsluitend gericht zijn op een fotoworkflow voor RGB.

15

16

Wat is de functie van ICC-profielen?

Als foto's in de modus RAW worden gemaakt, maakt het niet uit in welk kleurprofiel u de camera hebt ingesteld. Dit profiel wordt alleen toegepast als de RAW-conversie wordt gebruikt.

2. Kleurruimtes Het RGB-kleurmodel omvat de meeste kleuren die voor het menselijk oog zichtbaar zijn.

Camera's, monitoren, inkjetprinters of imagesetters kunnen nooit alle kleuren weergeven die voor het menselijk oog zichtbaar zijn. Zij geven slechts een aantal subsets weer. Het RGB-model begint met een RGB-werkruimte in Photoshop, waarmee de beschikbare kleuren worden bepaald. De keuzes voor de RGB-werkruimte zijn gebaseerd op de kleuren die in het besturingssysteem of in uw fotoprogramma's werden geïnstalleerd. Het is mogelijk dat er veel kleurruimtes zijn, maar voor fotografische doeleinden dienen slechts twee kleurruimtes

bezien te worden: sRGB en Adobe RGB. sRGB is de standaard voor basiscamera's en applicaties die geen keuzes bieden. Voor mensen die foto's op de computer bewerken en vervolgens de foto's naar een goedkoop fotolaboratorium versturen, of foto's op het internet publiceren, is de sRGB-kleurruimte voldoende. Mensen die een meer geavanceerde camera hebben, kunnen de keuze maken of zij foto's willen maken in de (iets kleinere) sRGB-kleurruimte of in Adobe RGB. Als zij voor Adobe RGB kiezen, dan dient deze kleurruimte in Photoshop als hun werkruimte ingesteld te worden. In principe is de richtlijn voor het kiezen van de werkruimte in Photoshop, de kleurruimte van uw camera. Mensen die met meer geavanceerde camera's werken,

Kleurmanagement voor fotografen | aha Digitale kleur begrijpen | 16

of werken met mensen die dat doen, gebruiken meestal de Adobe RGB-werkruimte. Het wordt echter aanbevolen om data die niet is opgemaakt in Adobe RGB on-delivery, niet automatisch bij het openen te converteren, maar dat de originele kleurruimte behouden blijft (in de kleurinstellingen “Converteren bij het openen" wijzigen in “Vragen bij openen”. Als het later noodzakelijk is, kan de conversie worden uitgevoerd door in Photoshop de optie “Converteren in profiel“ te selecteren en om tijdens de conversie op de foto te blijven letten om te zien welke wijzigingen worden uitgevoerd.

3. Kleurprofielen Het derde gebied van kleurmanagement betreft de standaard gemeten kleurprofielen. Het is hun taak om de kenmerken van de randapparatuur te corrigeren, om het compatibel te maken met de stan-daarden van de workflow van het kleurmanagement.

Bijvoorbeeld, als een beeldschermprofiel een eenvoudige tabel met gemeten punten betreft, waarin de gedetecteerde waarden van de apparatuur worden geregistreerd. Op basis van deze metingen bieden het kleurmanagement van het besturingssysteem en de applicatie, de noodzakelijke correctie voor elke kleur. Deze kleurprofielen worden door het besturingssysteem en door de door kleur gestuurde applicaties gebruikt. Individuele programma's bieden toegang tot beeldschermprofielen van het besturingssysteem. Dit werd besproken in het gedeelte Kleurmodel. Terwijl printers technisch reflectieve apparaten zijn die CMYK-inkt gebruiken (en ook vaak andere inktsoorten), blijven de bestanden die naar de printer worden verzonden in RGB. Voor elke printer worden afzonderlijke profielen gemaakt. Niet alleen een afzonderlijk profiel voor elke printer, maar een profiel voor elke combinatie van printer, inkt en papier. Mensen die meerdere papiersoorten of inktsets gebruiken, dienen voor elke combinatie van printer, inkt en papier een overeenkomstig profiel te maken. De profielen worden op de bij het besturingssysteem en de applicaties bekende locatie opgeslagen. RGBdata wordt naar de driver van de printer verzonden.

De driver maakt gebruik van het standaard profiel om de kleur en output voor alle inktkleuren van de printer te optimaliseren. Gebruikers van Photoshop, Lightroom en Aperture kunnen deze printerprofielen ook gebruiken om de uitvoer in de modus Softproof te bekijken.

17

18

Foto's in RAW-formaat

Foto's in RAW-formaat Een groot aantal fotografen is nog steeds sceptisch over het werken met RAW-bestanden.

Ondanks het feit dat hun camera's wellicht mogelijkheden voor RAW hebben, kan het zijn dat de fotografen onvoldoende met RAW-workflows hebben geëxperimenteerd. Hun weigering is op drie eenvoudige redenen gebaseerd: Ten eerste zijn RAW-bestanden groter dan JPEG-bestanden, zodat minder foto'sop een geheugenkaart passen. Ten tweede werd jaren geleden vereist dat voor RAW-workflows ook additionele, gecompliceerde software van de fabrikant van de camera werd geïnstalleerd. En de derde en laatste reden is dat RAW-afbeeldingen niet altijd zo scherp en mooi qua kleur werden weergegeven als in een JPEG-formaat. Nu kunnen kaarten met een geheugen van 32 GB voor een klein bedrag worden gekocht en kaarten met een geheugen van 256 GB zijn ook leverbaar. Daarom vormen de kosten en de opslagcapaciteit van de geheugenkaarten geen belemmering meer. De

huidige versies van Photoshop, Elements en Lightroom ondersteunen RAW-bestanden vanaf vrijwel elk type camera. Er zijn nog steeds specialistische applicaties van andere bedrijven, zoals Capture One, Aperture, DxO Optics Pro of After Shot. Nu lijken de voorbeeldafbeeldingen van RAW-bestanden veel meer op de resultaten die door een JPEG-bestand worden gegeven Om deze redenen is voor de meeste vormen van fotografie een groeiende interesse ontstaan voor RAW-bestanden en digitale negatieven.

RAW-data Om een afbeelding te maken in een standaard formaat, zoals JPEG of TIFF, moet de camera na het vastleggen van de afbeelding, een aantal acties uitvoeren. Als eerste wordt de gemeten kleurtemperatuur gebruikt voor de witbalans op de curve van de afbeelding. Daarna moet de afbeelding wordt verscherpt om voor

Kleurmanagement voor fotografen | aha Digitale kleur begrijpen | 18

JPEG

RAW

CMOS-technologie aangepast te worden. Dit kan worden gerealiseerd omdat de beeldsensor eigenlijk een grijsschaal is, waarbij voor elke sensor kleurfilters zijn vereist om informatie over de kleur te geven. Omdat elke sensor slechts één kleurfilter heeft, dient veel informatie over de kleur op een later tijdstip geïnterpoleerd te worden. Het resultaat maakt gebruik van low pass filters voor het vervagen van contrast, waardoor een verdere verscherping noodzakelijk is. Dit resulteert in foto's gemaakt door een camera, die het best kunnen worden beschreven als “bros”. Om zeker te stellen dat de foto's aantrekkelijk zijn om te bekijken, worden zowel kleurcontrast als kleurverzadiging versterkt. Hoe lager de kwaliteit van de elektronica en de optische componenten van de camera, hoe meer aanpassingen de programmatuur van de camera moet uitvoeren. Om de handeling af te ronden, worden de resultaten geconverteerd naar het doelformaat. Bij het converteren naar

Ontwikkeld

TIFF wordt de 12 bits per kleur geconverteerd naar de kleurruimte van 8 bits. Voor High Key en Low Key foto's kan dit een probleem zijn, maar het is in meeste gevallen acceptabel. Bij het maken van JPEG-bestanden zorgt de compressie, die noodzakelijk is voor de ruimtebesparing, dat het contrast en extra details op de afbeelding, nog verder verzwakken. Foto's die met dezelfde camera worden gemaakt, maar in het formaat RAW werden opgeslagen, kunnen meer details bevatten dan versies opgeslagen in het formaat TIFF of JPEG. RAW-bestanden bevatten alle informatie die de beeldsensor tijdens het maken van de foto detecteert. RAW's worden in de camera zelf amper gemanipuleerd. Het bestand bevat de originele data van de beeldsensor als gevolg waarvan het geheugen, zoals vereist voor de meeste RAW-bestanden, in principe kleiner kan zijn dan het geheugen voor een TIFF-bestand, omdat er geen drie datakanalen vereist zijn. Een RAW-bestand van een 10-me-

19

20

Foto's in RAW-formaat

Van foto naar workflow

1. Belichting in RAW-formaat

2. Ontwikkeling in de RAW-converter

gapixel CMOS-sensor vereist misschien slechts tien tot twaalf megabyte aan geheugen in vergelijking met 30 megabyte voor een 8-bit TIFF, of 60 megabyte voor een 16-bit TIFF. Alle additionele waarden, inclusief witbalans, kleurcorrectie of versterking van het contrast, betreffen slechts EXIF-informatie dat in een klein tekstbestand wordt opgeslagen. Bij overige opnamesystemen zonder CMOS-technologie, zoals Super CCD’s van Fuji of de Foveon-sensoren die in de Sigma DSLR's zijn ingebouwd, is de vereiste geheugencapaciteit van foto's opgemaakt in RAW minder aantrekkelijk, omdat per sensor meer initiële data wordt opgenomen.

3. Afwerking in Photoshop

Van foto naar workflow Bij het bewerken van RAW-afbeeldingen, kan de fotograaf bijna alle parameters aanpassen. Behalve uiteraard de basisfactoren, zoals overbelichting, brandpuntsafstand, diafragma en sluitersnelheid. De correctiemogelijkheden overstijgen alles wat in het verleden in de (chemische) donkere kamer mogelijk was, alles zonder de noodzaak om in het donker met chemicaliën te moeten werken. In plaats daarvan kan de fotograaf nu in een zacht verlichte ruimte zitten en foto's "ontwikkelen" met eenvoudig te gebruiken sliders, waarmee verschillende aspecten van de digitale foto aangepast kunnen worden. Dit is in principe op de andere beeld-

Kleurmanagement voor fotografen | aha Digitale kleur begrijpen | 20

4. Uitvoer naar een inkjetprinter

bestandsformaten van toepassing. RAW biedt echter aan traditionele fotografen de fantastische mogelijkheid om de instellingen aan te passen die eerder op de camera zelf ingesteld moesten worden, in feite, na het nabewerken. RAW-bestanden hebben ook het voordeel dat de originele data nooit gewijzigd wordt of verloren gaat, alle aanpassingen kunnen ongedaan worden gemaakt en zijn nooit permanent. Aanpassingen worden als een andere versie van de afbeelding opgeslagen, en wijzigen derhalve nooit de originele gegevens. Het resultaat is een aantal beeldversies voor verschillende papierformaten, verschillend gebruik, zoals afdrukken voor de pers of voor gebruik op het internet, alles vanuit één hoofdbestand.

Vele RAW-conversieprogramma's zoals Capture One, Aperture en Lightroom koppelen deze "foto-ontwikkelingsfunctie" met een Image Management System (fotobeheersysteem), waarmee het beheer van bestanden en versies verder wordt behandeld. Het is mogelijk om met één enkele handeling, afbeeldingen van een camera of geheugenkaart te downloaden, indien gewenst herbenoemd, of geschaald volgens de IPTC-richtlijnen voor labels, geconverteerd naar geselecteerde ICC-kleurprofielen voor elk gebruik, en direct geplaatst in de juiste mappen of submappen, met of zonder watermerk, evenals met digitale auteursrechten. Al deze functies kunnen zowel voor één enkele afbeelding als voor een reeks afbeeldingen worden toegepast.

Sinds Photoshop CS4 zijn al deze bewerkingen ook beschikbaar voor gebruikers van Photoshop, via de functie Adobe Bridge.

Voordelen voor fotografen Fotografen met grote aantallen foto's hebben in meerdere opzichten voordeel van dergelijke workflows. Zij behouden een maximale controle over de manier waarop de afbeelding of foto wordt aangepast. Dit kan het beste worden vergeleken met een gespecialiseerd fotolaboratorium, waar u met uiterst vakkundige technici samenwerkt, alleen nu zonder de kosten, de

21

22

Foto's in RAW-formaat

Het werken met RAWformaat biedt niet alleen voordelen voor de afdrukkwaliteit, maar zoals hier weergegeven in Lightroom 4, kan het ook meerdere versie van een afbeelding maken, zonder veel diskruimte in beslag te nemen. Deze „virtuele kopieën“ worden in de betreffende Lightroom Calatog opgeslagen, niet in de instellingen van de afbeelding voor de RAW-data.

den door aanpassingen in belichting en gradiënt toe te staan, terwijl het soort visuele artefacten die ontstaan als gevolg van JPEG-compressie, worden voorkomen. Omdat het maken van een compositie overeenkomstige kleurtemperaturen en belichting van de componenten vereist, dient de waarde van de in de RAW-bestanden aangebrachte aanpassingen niet onderschat te worden. Er zijn ook gebieden die zich op de grens bevinden van beeldoptimalisatie en het creatief bewerken: RAW-aanpassingen zijn bij uitstek geschikt voor de conversie van kleurenfoto's naar zwart-witfoto's. De uiteindelijke kleurcorrectie van de compositiefoto's wordt vaak eenvoudiger beheerd met de toolset van een RAW-conversieapplicatie dan met de standaard toolset voor beeldbewerking. RAW-converter tools, zoals besturingen voor objectief en vignettering kunnen worden gebruikt om een creatieve look aan foto's te geven, maar ook om objectiefeffecten te verwijderen.

Probleemgebieden

tijd en de communicatieproblemen. Er zijn ook functies die u de mogelijkheid bieden om kleurruis, chromatische aberratie en vignettering te verlagen. Bovendien kunnen automatische functies ingesteld worden om diverse TIFF-versies te maken en om automatische voorbeeldfoto's in JPEG te maken, voor het direct per e-mail verzenden of voor het uploaden op het internet.

Als u deze processen onbevooroordeeld bekijkt, is het mogelijk om een RAW-workflow voor uw individuele behoeften op maat te maken.

Het is ook mogelijk om soortgelijke workflows voor specifieke werkzaamheden of klanten op te slaan. Een kleurenworkflow voor studiofotografie kan een kleurconversie van uniforme warme huidtinten bevatten of het versterken van de kleur van een productopname die in een

specifiek type studio-omgeving is gemaakt. Een andere instelling voor de workflow kan de pure beeldoptimalisatie zijn. Dit soort correcties kunnen tijdbesparende automatische handelingen of aanpassingen zijn voor de kleurwaarden, scherpte en beeldkleur.

Voordelen voor digitale artiesten en ontwerpers Creatieve fotobewerkers kunnen het ontwerpaspect van de opname naar de fase van de nabewerking verplaatsen. Een van de resultaten hiervan is dat zij meer onderwerpen fotograferen voor het samenvoegen of het maken van een compositiefoto op een later moment.

Als gevolg van de lagere resolutie en kwaliteit

Kleurmanagement voor fotografen | aha Digitale kleur begrijpen | 22

van het uiteindelijke product werken zij vaak met JPEG-bestanden. Met een paar technische kunstjes kunnen zij de mindere aspecten van de foto verbergen in de achtergrond, waar ze niet worden opgemerkt. Omdat zij veel meer tijd besteden aan het bewerken van individuele afbeeldingen of foto's, is een tijdbesparende workflow voor dit type werkzaamheden niet van groot belang. Hun eerste vereiste is een goede aan content gerelateerde beelddatabase, zodat de gewenste afbeeldingen snel gevonden kunnen worden. De geselecteerde afbeeldingen worden vervolgens gemakkelijk beheerd in een projectmap, op systeemniveau en buiten enige workflow voor beeldbeheer.

Maar de creatieve ontwerper zou de waarde van een RAW-workflow niet moeten onderschatten.

Het kan resultaten van een hogere kwaliteit bie-

RAW is niet een enkel formaat, maar een algemene beschrijving. Het heeft niets te maken met het RAW-formaat van Photoshop. Al vanaf het begin van RAW hebben fabrikanten van camera's elk een specifiek eigen formaat gebruikt, aangepast aan het model camera, om aan de eigen vereisten te voldoen. Het is pas recent dat deze fabrikanten voor externe toepassingen toegang tot deze RAW-formaten hebben gegeven. Het is mogelijk dat het Adobe DNG-formaat in de toekomst de norm gaat worden, althans voor de kleinere camerafabrikanten. Nu moet u echter nog de meeste RAW-bestandsformaten met de Adobe DNG-converter converteren. Dat heeft consequenties voor RAW-gebruikers. Als de fotograaf met de formaten werkt die het eigendom van de fabrikant van de camera zijn en met de software die door diezelfde fabrikant worden geleverd, is het alleen mogelijk om de daarvoor bestemde, vaak zeer sobere,

23

24

Foto's in RAW-formaat

correctieparameters te gebruiken. Het werken in Photoshop biedt veel meer krachtige mogelijkheden, maar deze zijn niet direct gerelateerd aan wat door de fabrikant was bedoeld. Bij het exporteren van afbeeldingen naar DNG kunnen de applicaties van de fabrikant de afbeeldingen niet meer bewerken. Bovendien biedt software van derden, met name databases van afbeeldingen, ondersteuning voor DNG, maar een aantal databases zijn nog steeds niet compatibel. De IPTC-omschrijvingen van RAW-bestanden zijn momenteel problematisch. Sommige editors voegen data in het RAW-bestand in, maar doen dat onnauwkeurig waardoor het kan zijn dat bestanden alleen kunnen worden gelezen door het specifieke programma dat voor de bewerking werd gebruikt. Als RAW-bestanden in Photoshop zijn bewerkt, zal het programma de aanpassingen in een extern, bijbehorend XML-bestand (sidecar-bestand) opslaan. Tenzij de in eigendom gehouden RAW-oplossingen ook met speciale THM-bestanden werken, kan het zijn dat u nu drie bestanden per foto moet beheren: RAW, XML en THM. Als DNG breed zal worden gedragen en door Photoshop en alle overige RAW-editors wordt ondersteund, kunnen deze problemen worden verholpen.

DNG (Adobe Digital Negative) Tot nu heeft elke camerafabrikant in eigendom gehouden RAW-formaten voor elk model camera ontwikkeld. Al deze formaten bevatten min of meer dezelfde informatie en metadata, maar de geringe verschillen hebben geleid tot het verwachten van een grote verscheidenheid aan formaten. De formaten zijn niet alleen afwijkend per fabrikant, maar ook per model van de camera. Voor de gebruiker heeft een dergelijke on-

RAW-bewerking is de enige effectieve manier om de “sinaasappelhuid” in Photoshop of Lightroom te verzachten. Met deze optie hebt u een krachtige, maar zelden gewaardeerde vorm van digitale make up.

gelimiteerde groei van apparaatspecifieke formaten tot ergernis geleid. Ondanks het feit dat de individuele RAW-bestanden door de meest recente versies van de software zoals geleverd door de fabrikant worden ondersteund, zullen alleen mensen die een lange ervaring hebben met een fabrikant en diens software, deze in eigendom gehouden applicaties willen gebruiken. Een aantal van hen biedt slechts een gering aantal besturingsmogelijkheden. Anderen bieden een indrukwekkende reeks van functies, maar deze vragen zoveel van de processor dat zij zelfs een krachtige computer stil kunnen zetten.

Eind 2003 introduceerde Adobe de ACR plug-in voor Photoshop 7. Dit biedt ons de mogelijkheid om vele standaard RAW-formaten te bewerken met een snelle, praktische toepassing die vele opties heeft. Maar deze beperkte poging om RAW door Photoshop 7 te bewerken, toonde de wanorde op de markt. Vele modellen van

Kleurmanagement voor fotografen | aha Digitale kleur begrijpen | 24

camera's die recent op de markt waren gekomen, werden niet ondersteund. In de praktijk was het onderhouden en toevoegen van ondersteuning voor RAW en ACR een aanzienlijke aanslag op de bronnen van Adobe. Mensen die de bestanden direct naar Photoshop 7 exporteerden, bijvoorbeeld vanaf de ondersteunde Canon 60D, troffen geen RAW-ondersteuning aan voor de EOS 10. Tot grote ergernis bleek het enige ontbrekende component een kleine wijziging in de titelgegevens in de EOS 10-bestanden te zijn. Volledige ondersteuning voor deze en andere modellen van Pentax, Olympus en Sigma kwamen pas maanden later beschikbaar, bij een latere versie van Photoshop. Sinds die tijd is het een van de nagestreefde doelen om te garanderen dat fotografen steeds hun kopie van Photoshop blijven bijwerken, zodat RAW-ondersteuning voor de meeste recente modellen van de camera's beschikbaar zijn.

DNG functioneert al vanaf versie CS 1 in Photoshop Camera Raw en vanaf versie 1 in Lightroom Wij kunnen toegang krijgen tot alle nieuwere RAW-bestanden, die met de gratis en frequent bijgewerkte Adobe DNG Converter geconverteerd werden naar DNG-formaat. Na deze stap kunnen de bestanden worden bewerkt in oudere versies van Photoshop, die eerder niet de nieuwere modellen van de camera's ondersteunden.

25

26

Foto's in RAW-formaat

De gratis DNG Converter van Adobe converteert bestanden naar de DNG-standaard, zodat de bestanden kunnen worden geopend in oudere versies van Photoshop die niet de laatste modellen van camera's ondersteunen.

Conclusie Gebruikers van Photoshop zullen voordeel hebben van het onderzoek en de standaardisatie van het DNG-formaat. De positie van Adobe binnen de branche zou continuïteit bieden, waardoor gebruikers de mogelijkheid hebben om hun RAW-bestanden te converteren naar DNG en derhalve een grote kans hebben dat zij hun afbeeldingen ook in de verre toekomst kunnen gebruiken. Een bijkomend voordeel is de vermindering van de RAW-data tot slechts één bestand, dat wil zeggen als gebruikers genegen zijn om de RAW-versie na de conversie naar DNG te verwijderen.

Kleurmanagement voor fotografen | aha Digitale kleur begrijpen | 26

De gratis DNG Converter van Adobe maakt het mogelijk dat RAW-bestanden naar de DNGstandaard in Photoshop kunnen converteren en openen, zonder dat altijd de laatste versie van beeldbewerkingsproces geactiveerd moet zijn.

27

Spyder eBook Alles over kleurmanagement Adres Transcontinenta B.V. Importeur Datacolor Tarwestraat 29 2153 GE Nieuw-Vennep 0252-687555 www.transcontinenta.nl Datacolor AG Europe 8305 Dietlikon / Zurich +41 44.835.3711 info@datacolor.eu http://spyder.datacolor.com

Š Copyright 2012 Datacolor. Alle rechten voorbehouden.