Camera obscura | Βάνια Σύρμου | Διηγήματα | Εκδόσεις Ιωλκός

Σχεδιασμός, τυπογραφική επιμέλεια: Κωνσταντίνος Ι. Κορίδης Διορθώσεις τυπογραφικών δοκιμίων: Χαρά Μακρίδη Σελιδοποίηση: Ζωή Ιωακειμίδου Καλλιτεχνική επιμέλεια εξωφύλλου: Δημήτρης Κουρκούτης

© Copyright κειμένου: Βάνια Σύρμου

© Copyright έκδοσης: Εκδόσεις Ιωλκός

Γραμματοσειρά Iolkos Apla [αποκλειστική χρήση] Φεβρουάριος 2023, Α΄ έκδοση

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΙΩΛΚΟΣ Ανδρέου Μεταξά 12 ϗ Ζ. Πηγής, Αθήνα 106 81

Τηλ.: 210-3304111, 210-3618684, 210-3304211

e-mail: iolkos@otenet.gr

www.iolcos.gr

ISBN 978-960-640-121-3

CAMERA OBSCURA

Η Βάνια Σύρμου σπούδασε Κλασική φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και εργάζεται ως εκπαιδευ -

τικός στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Έχει κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στην Εκπαίδευση στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου και σπουδές Μετάφρασης. Ασχολείται με τη διδακτική των φιλολογικών μαθημάτων και έχει σχετικές συμμετοχές και δημοσιεύσεις σε παιδαγωγικά συνέδρια και φιλολογικά περιοδικά. Μεταφράσεις της από την αγγλόφωνη λογοτεχνία κυκλοφορούν

από τις εκδόσεις Μπιλιέτο, όπως και η συλλογή διηγημάτων

της Τερματικός Σταθμός και άλλα διηγήματα στη σειρά Οκτασέλιδο + (09). Διηγήματά της και χαϊκού έχουν διακριθεί σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς και έχουν δημοσιευτεί σε ανθολογίες, λογοτεχνικά ιστολόγια και περιοδικά. Η Camera obscura είναι το δεύτερο βιβλίο της.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Καζαμίας 9 ~ Η υπόσχεση  ~ Πρόσωπα και

προσωπεία 8 ~ Μιλώντας με τα δέντρα  ~

Τερματικός σταθμός  9 ~ Δελτίο καιρού  

~ Αποχωρισμός 8 ~ Τυφλόμυγα  ~ Ταξί-

δι αναψυχής  ~ Φωτογραφίες στο κουτί 9

~ Big farm   ~ Ρωγμή   ~ Τριαντάφυλ -

λα στο πάτωμα   ~ Με δικό της νήμα   ~

Η ανάγνωση   ~ Μουσική δωματίου  9 ~

Μια ιστορία για το Μηνά  ~ Το μυστικό 9

~ Χασέδες 8  ~ Το σημάδι 8  ~ Διλήμματα

άχνης 88 ~ Ταρζάν 89 ~ Χωρίς απάντηση 9

~ Με μια σχεδία 9  ~ Ψαριανή φορεσιά 9

~ Αllegro forte στον ακάλυπτο 0  ~ Αλλά -

ζοντας το Μοντιλιάνι 0 ~ Ζεϊμπέκικο  

~ Camera obscura   ~ Υφαίνοντας ιστορί -

ες  0 ~ Ξύλινη γάτα  ~ Επίσκεψη 12 8

~ Ασπασμός στο «Δεύτε»  ~ Ακαθή 8 ~

Κομπάρσος  ~ Συλλέκτης στιγμών 9 ~

Στρώμα διπλό  ~ Ανθρώπινο στίγμα 8 ~

Βόλτα με ποδήλατο  ~ Κόμπος γραβάτας 

έΚΠΛΗξΗ αντίκρισε στον πάγκο του βιβλιοπωλείου της γειτονιάς της, παραμονές Πρωτοχρονιάς, μια στοίβα Καζαμίες.

«Βγαίνει ακόμα;» αναρωτήθηκε.

Κάποτε ήταν το πρώτο στη σειρά των ευπώλητων

τις ημέρες της Πρωτοχρονιάς. «Προφητικό ημερολόγιο» συνηθιζόταν να λέγεται, γιατί έδινε προφητικές απαντήσεις στους αναγνώστες του για τα μελλού -

μενα της νέας χρονιάς. Αγαπημένο ανάγνωσμα των περιεχομένων του ήταν και ο περίφημος Ονειροκρίτης, με αναλυτικό αλφαβητικό κατάλογο ονειρικών

συμβόλων.

Η απρόσμενη συνάντησή της με τον Καζαμία την οδήγησε χρόνια πίσω, σ’ εκείνες τις καλοκαιρινές επισκέψεις στο σπίτι της θειας Λαμπρινής, της μεγαλύτερης από τις θείες του πατέρα της, η οποία ξεκαλοκαίριαζε στο παραλίμνιο χωριό της.

Η ογδοντάχρονη τότε θεια Λαμπρινή, χήρα αξιωματικού του στρατού και άκληρη, είχε πάντα τον Καζαμία, μαζί με άλλα θρησκευτικά έντυπα που συνήθιζε να διαβάζει, πάνω στο τραπέζι της εισόδου του σπιτιού της. Με πόση περιέργεια, δεκάχρονο παιδί τότε εκείνη, ξεφύλλιζε αυτό το έντυπο με τα τόσο χαρακτηριστικά γραφιστικά στο εξώφυλλο, τα έντονα χρώματα, τους αστερισμούς και τους ονειρομάντεις

με το κωνικό καπέλο.

Η καθιερωμένη επίσκεψη στο σπίτι της θειας Λαμπρινής γινόταν το απομεσήμερο, γιατί το σπίτι ήταν πέτρινο και συνεπώς πιο δροσερό. Την έβρισκε σχεδόν πάντα καθισμένη στην πολυθρόνα της στο καθιστικό, με την πόρτα μισάνοιχτη «για να κάνει λίγο ρεύμα», όπως έλεγε, να πλέκει με το βελονάκι σεμεδάκια με άσπρη ή μπεζ κλωστή, σε διάφορα σχήματα και μεγέθη που εκείνη επέλεγε.

Την καλοδεχόταν πάντα. Ήταν η συντροφιά του απομεσήμερου που έσπαγε τη νέκρα του χωριού κι έκανε

τον κενό της χρόνο να περνά πιο ευχάριστα. Έπαιρνε μια καρέκλα και καθόταν απέναντί της, έτοιμη να

ακούσει ακόμα ένα από τα πολλά, παράδοξα όνειρά

της. Αυτή εξάλλου ήταν και η ιδιαίτερη, σχεδόν μυστηριακή επικοινωνία τους.

«Λοιπόν, θεια, θα μου πεις τι όνειρο είδες χθες βράδυ;».

Έτσι ξεκινούσε κάθε φορά η τελετουργία της αφήγησης των ονείρων, από μια ανάγκη της εξομολογη-

τική, σχεδόν λυτρωτική, την ανάγκη της να πει στο

φως τα θάματα της νύχτας και να τα ξορκίσει.

Η θεια Λαμπρινή αφηγούνταν τις ονειροφαντασιές

της νύχτας κρατώντας το ρυθμό με το βελονάκι, αφού

τα χέρια της δε σταματούσαν να πλέκουν, παρά μόνο

στα σημεία που με μια χειρονομία έπρεπε να παραστήσει μια ονειρική εικόνα.

Η παραδοξότητα των ονείρων της θειας την έσπρω-

χνε κάθε φορά στην αναζήτηση της ερμηνείας των ονειρικών συμβόλων. Ήταν εκείνη η στιγμή, μετά το τέλος κάθε αφήγησης, όταν κατέφευγε με περιέργεια

της ανακοίνωνε έπειτα τη λύση του γρίφου. Και τότε πάντα με συγκατάβαση άκουγε τη

θεια Λαμπρινή να λέει:

«Χμμ!… Δεν έχεις κι άδικο!».

Εκείνο, όμως, που την ενθουσίαζε ήταν να ακούει

αφηγήσεις παλιότερων ονείρων, τα οποία η θεια συνή-

θιζε κατά καιρούς να επαναλαμβάνει. Τα όνειρα εκεί-

να ήταν διαφορετικά. Τα διηγούνταν κάθε φορά με τον

ίδιο τρόπο και κάθε φορά τα συνέδεε με γεγονότα της

κατοπινής της ζωής. Έτσι, τα όνειρά της ενσαρκώνο-

νταν. Ένα από αυτά

ξε διάπλατα και μπήκαν μέσα δυο λευκά περιστέρια.

Πέταξαν ένα γύρο στο δωμάτιο κι ύστερα στάθηκαν

φτερουγίζοντας πάνω απ’ το κρεβάτι της. Ξύπνησε

τρομαγμένη απ’ το φουρφούρισμα των φτερών τους.

Με ορθάνοιχτα μάτια τα κοίταξε και είδε τα περιστέ-

ρια να κρατούν στο ράμφος τους από μια βέρα. Άνοιξε

τα χέρια της και τα περιστέρια απόθεσαν μέσα τους

τις βέρες. Θέλησε να δει σε ποιους ανήκαν. Τις γύρισε

για να δει τα ονόματα στο εσωτερικό τους. Στη μια

είδε γραμμένο τ’ όνομα του άνδρα της και στην άλλη

το δικό της. Πήρε τότε τις δυο βέρες και τις φόρεσε

στον παράμεσο του δεξιού της χεριού.

Την άλλη μέρα πληροφορήθηκε με τηλεγράφημα το θάνατο του άνδρα της στο Μέτωπο. Ήταν παντρεμένοι μόλις εννιά μήνες.

Θυμήθηκε πως δεν έψαξε ποτέ στον Ονειροκρίτη

του Καζαμία γι’ αυτό το όνειρο. Της αρκούσε κάθε

φορά να κοιτάζει τη διπλή βέρα στον παράμεσο του δεξιού χεριού της θειας Λαμπρινής.

Στην κηδεία της, χρόνια αργότερα, δεν πήγε. Κατέφυγε σε εύκολες προφάσεις: οι υποχρεώσεις του έγγαμου βίου, τα παιδιά, η απόσταση.

Σε ποιον να ’λεγε πως δεν είχε ακόμα ξορκίσει το δικό της όνειρο; Βέρα διπλή στο δεξί της χέρι.

ΑΝΑΓΝώΡΙΣΑ αμέσως από το κοκάλινο χτενάκι που έπιανε σε μικρό κότσο τα μαλλιά της και με άφηνε να τη χτενίζω τα βράδια. Καθόταν σε μια πολυθρόνα γυρισμένη προς το παράθυρο. Χτύπησα διακριτικά τη μισάνοιχτη πόρτα μα δεν πήρα απάντηση. Αποφάσισα να προχωρήσω. Στάθηκα πλάι της

χωρίς να της μιλήσω. Το βλέμμα της ταξίδευε έξω απ’

το δωμάτιο. Καθόταν ήρεμη με τα χέρια ακουμπισμέ-

να στα πόδια.

Τέσσερα χρόνια είχα να τη δω. Η τελευταία εικόνα

που είχα από κείνη ήταν να στέκει στο κατώφλι του

σπιτιού στο χωριό, στο κτήμα με τις αμυγδαλιές, και

να με χαιρετά σταυρώνοντάς με για καλό δρόμο. Είχε

συνηθίσει η μια την παρουσία της άλλης αφού, μένο-

ντας απρόσμενα άνεργη, είχα βρει καταφύγιο για έναν

ολόκληρο χρόνο στο σπίτι στο χωριό. Όταν παρουσιάστηκε η ευκαιρία για μια νέα δουλειά στη Γερμανία,

η απόφαση πάρθηκε γρήγορα. Την αποχαιρέτησα με

την παρήγορη για τη μοναξιά της υπόσχεση: «Θα ’ρθω

το καλοκαίρι!».

Η αραιή τηλεφωνική μας επικοινωνία ήταν πάντα

σύντομη και περιοριζόταν στην επιβεβαίωση πως όλα

πήγαιναν καλά κι ας μην ήταν πάντα αυτή η αλήθεια

για

«Η Θάλεια είμαι. Σου έφερα λουλούδια που σ’ αρέσουν».

«Τι όμορφα! Σ’ ευχαριστώ».

«Θα τα βάλω στο βάζο».

«Ναι. Κάπου εδώ είναι…».

«Μην ανησυχείς, το βρήκα».

«Λοιπόν, ποια είσαι εσύ;».

«Είμαι η εγγονή σου, η κόρη του Νικόλα».

«Α, για να σε δω! Μεγάλωσες! Κι ο πατέρας σου πού είναι;».

«Δεν είναι μαζί μου».

Κούνησε το κεφάλι και σώπασε. Ξαναστήλωσε τα μάτια στο παράθυρο.

Κάθισα δίπλα της. Ήθελα να μοιραστώ μαζί της τη

σιωπή που ακολούθησε το όνομα του πατέρα μου. Η

μνήμη την είχε προφυλάξει διαγράφοντας την απου -

σία του πατέρα μου, που χάθηκε πρόωρα από τη ζωή

μας.

Κοίταξα τα ρυτιδιασμένα χέρια της. Το ένα πάνω

στ’ άλλο με τη διπλή βέρα στο δεξί, περίμεναν άβουλα

και άπρακτα, χαμένα στη λήθη της προηγούμενης άο-

κνης ζωής τους. Πήρα τα χέρια της μες στα

«Σαν να ’βαλε λίγο ψύχρα. Μου δίνεις το… Να, εκεί πάνω».

«Το σάλι σου θέλεις; Ορίστε. Είναι καλύτερα τώρα;».

«Ναι, καλύτερα».

Τυλίχτηκε με το σάλι και ξανασώπασε.

Κατάλαβα πως από δω και πέρα, όλο και περισσότερο, ο κόσμος της σιωπής θα ήταν ο κόσμος της.

«Κοίτα, προσπαθούν να μπουν μέσα» είπε σε λίγο

δείχνοντάς μου τα κλαδιά της αμυγδαλιάς που χτυπούσαν απ’ τον αέρα το τζάμι του παραθύρου. «Μα πότε ανθίσανε; Όταν βγαίνω βόλτα στο κτήμα, ο αέρας γεμίζει με άνθη τα μαλλιά μου. Αρέσουν στον Ανδρέα τα άνθη στα μαλλιά μου…».

Κομβικές στιγμές της ζωής των ηρώων φωτίζονται, όταν εκείνοι έρχονται αντιμέτωποι με τον εαυτό τους και τα προσωπικά τους αδιέξοδα. Στιγμές συντριβής και διλημμάτων αλλά κι εσωτερικής κατάφασης και αποκαλυπτικής διαύγειας. Ο έρωτας, η αγάπη, οι ενοχές, η απώλεια, η μοναξιά, τα γηρατειά, ο θάνατος, η προδοσία· συνθέτουν το καλειδοσκοπικό σύμπαν στο οποίο ζουν και δοκιμάζονται τα πρόσωπα των ιστοριών αυτών. Η καθημερινότητά τους προβάλλεται συχνά αντεστραμμένη, με αναπαραστατική όμως ακρίβεια, πλού-

σια χρώματα και την ανάλογη προοπτι-

κή, όπως θα την έβλεπε κανείς μέσ’ από

το φακό μιας camera obscura, επιτρέ-

ποντας στον αναγνώστη ν’ ανασυνθέσει

στον καμβά της ζωής τη θαυμαστή πο-

λυπλοκότητα της ανθρώπινης ύπαρξης

και στη συνέχεια να προσπαθήσει να

την κατανοήσει.