ΕΙΣΑΓΩΓΗ Λίγα λόγια από τον συγγραφέα
Το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα βοήθημα για όλους τους υπηρέτες της επιστήμης του Οπτικού-Οπτομέτρη, σε εκπαιδευτικά ιδρύματα, κλινικές, βιομηχανίες ή επιχειρήσεις, με στόχο να προσφέρει μια εκτενή αλλά και ταξινομημένη γνώση για την φυσιολογία και λειτουργία των κυττάρων του οπτικού νεύρου, το Γλαύκωμα και την εξέλιξή του, καθώς και την ερμηνεία των οπτικών πεδίων ύστερα από αυτοματοποιημένη περιμετρία.
Η Οπτομετρία σήμερα είναι ένα επάγγελμα ιατρικού ενδιαφέροντος, που περιλαμβάνει υπηρεσίες διάγνωσης και φροντίδας του οφθαλμού και της όρασης. Ανάμεσά τους και η Περιμετρία, που τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει σημαντική ανάπτυξη, ενώ με τη βοήθεια της εξελισσόμενης τεχνολογίας αποκτά μια ιδιαίτερη βαρύτητα στην καθημερινή εξεταστική διαδικασία.
Το χρόνιο γλαύκωμα είναι η πιο «ύπουλη» ασθένεια του οπτικού νεύρου, που αν δεν αντιμετωπισθεί έγκαιρα, οδηγεί μαθηματικά στην τύφλωση. Δεν έχει συνήθως συμπτώματα ή πόνους και για τον λόγο αυτό αποκαλείται «αθόρυβος κλέφτης της όρασης». Η περιμετρία αποτελεί ένα όπλο για τον επιστήμονα της όρασης, σε μια προσπάθεια έγκαιρης και ακριβούς διάγνωσης της γλαυκωματικής βλάβης, με στόχο την πρώιμη φαρμακευτική ανάσχεση της εξέλιξης της νόσου. Αρ. Χανδρινός, MPhil, PhD
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Εκ του οράν το εράν
[μτφρ: από αυτά που βλέπουμε [δημιουργείται] ο έρωτας]
Αρχαιοελληνική Παροιμία
Τι είναι η όραση; Πως παρατηρούμε τον κόσμο γύρω μας; Η θαυμαστή αίσθηση της όρασης από τα αρχαία χρόνια έγινε αντικείμενο έρευνας και μελέτης. Πολλοί αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι προσπάθησαν να εξηγήσουν το πώς οι οφθαλμοί μπορούν και συλλαμβάνουν όλο αυτό τον τεράστιο πλούτο σχημάτων, χρωμάτων και κινήσεων.
Το πρώτο ιστορικό σχετικά με την εμφάνιση του γλαυκώματος περιέχει πολλά μυστήρια. Στους αρχαίους Έλληνες, το γλαύκωμα περιγράφει την εμφάνιση της κόρης του οφθαλμού, αλλά οι ιστορικοί βρίσκονται σε δίλημμα κατά πόσο ο όρος σημαίνει μπλε, γκρι, πράσινο ή λευκάζον. Τελικά ποιο χρώμα παρατηρήθηκε στην αρχαιότητα; Ποίο παθολογικό σύμπτωμα προκάλεσε αυτή την εμφάνιση; Το γλαύκωμα ορίστηκε στην αρχαιότητα
και τον Μεσαίωνα σαν διαταραχή του κρυσταλλοειδούς φακού. Πώς ο όρος εξελίχθηκε για να αντιπροσωπεύει μια οπτική νευροπάθεια που σχετίζεται με την οφθαλμική υπέρταση;
Δεδομένου ότι το γλαύκωμα στην αρχαιότητα ορίσθηκε σαν ασθένεια του κρυσταλλοειδούς φακού, υποθέσαμε ότι το πρώτο ιστορικό του γλαυκώματος μπορεί να σχετίζεται με το κλείσιμο της γωνίας του πρόσθιου θαλάμου. Σήμερα, είναι κατανοητό ότι ο φακός προκαλεί κλείσιμο της γωνίας. Το κλείσιμο της γωνίας είναι μία από τις πιο συχνές αιτίες απώλειας όρασης από το γλαύκωμα παγκοσμίως και επηρεάζει το 0,4% των ατόμων με ευρωπαϊκή καταγωγή ηλικίας άνω των 40 ετών.
Αλλά τι μαθαίνουμε από μια άμεση ανάλυση του όρου γλαυκός;
6
Στην Ιλιάδα, ο Όμηρος (8ος ή 7ος αιώνας π.Χ.) περιγράφει επανειλημμένα τη θεά Αθηνά ως γλαυκώπις και τη θάλασσα ως γλαυκή. Εν ολίγοις, η καλύτερη μετάφραση για το γλαυκό κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου είναι "το χρώμα των οφθαλμών που δεν είναι σκοτεινά". Σχεδόν το 80% των συγγραφέων της πεζογραφίας χρησιμοποίησαν το γλαυκός και σχετικούς όρους για να περιγράψουν το χρώμα των οφθαλμών.
Ο Ιπποκράτης (τέλη 5ου αιώνα π.Χ.) ανάφερε τον όρο «γλαύκωσις» μεταξύ των αναπηριών από τις οποίες πάσχουν οι ηλικιωμένοι. Ο Ιπποκράτης εννοούσε με τον όρο αυτό, ένα υποκύανο χρωματισμό της κόρης του οφθαλμού. Κατά τους αλεξανδρινούς χρόνους ο Κλαύδιος ο Πτολεμαίος (100- 160 μ.Χ.) ονομαστός Έλληνας φυσικός φιλόσοφος, που έζησε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, αφού δημοσίευσε ένα εγχειρίδιο οπτικής, προσπάθησε να ορίσει το οπτικό πεδίο αλλά και να το περιγράψει.
Είναι αξιοσημείωτο ιστορικά, ότι σε αρχαίους αιγυπτιακούς παπύρους αναφέρονται θεραπείες για ασθένειες των οφθαλμών, που σύμφωνα με σύγχρονους αναλυτές, πιθανόν να αφορούν το γλαύκωμα ή κάποιες οφθαλμικές φλεγμονές. Ο όρος γλαύκωμα, για πρώτη φορά αναφέρεται από τον Αριστοτέλη και προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη γλαυκός, που σημαίνει άτονο ή ανοιχτό γαλάζιο και την κατάληξη –ωμα η οποία δηλώνει σύμπτωμα. Ο Γάλλος Mariotte Edme, Φυσικός και ιερομόναχος, το 1668 ανακάλυψε και περιέγραψε το τυφλό σημείο του οφθαλ-
ΓΛΑΥΚΩΜΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΜΕΤΡΙΑ
μού. Ένα μικρό νόμισμα τοποθετημένο στο τυφλό σημείο του οπτικού πεδίου ενός οφθαλμού, εξαφανίζεται από την όραση, ένα φαινομενικά μαγικό γεγονός που εντυπωσίασε το γαλλικό βασιλικό δικαστήριο, όταν πρωτοπαρουσιάστηκε από τον Mariotte. Στα 1708, ο Boerhaave είχε ήδη επίγνωση της ύπαρξης των σκοτωμάτων. Το 1793 ο Thomas Young εξήγησε τον τρόπο λειτουργίας της όρασης και την ύπαρξη φωτοϋποδοχέων στον οφθαλμό αλλά και περιέγραψε τα όρια του οπτικού πεδίου και του φυσιολογικού τυφλού σημείου.
Το πρώτο πραγματικό επίτευγμα σταθμός στην θεραπεία του γλαυκώματος, ήταν η ανακάλυψη το 1856 από τον Albrecht Von Graefe της βλάβης των οπτικών πεδίων και της εμφάνισης των παρακεντρικών σκοτωμάτων στο γλαύκωμα, κάνοντας ουσιαστικά τα πρώτα βήματα στο χώρο της περιμετρίας. Επίσης είναι αξιοσημείωτο ότι εμπνεύστηκε την ιριδεκτομή σαν μια θεραπευτική μέθοδο για κάποιους τύπους γλαυκώματος και ότι αρχικά είχε προσπαθήσει να μειώσει την ΕΟΠ με ενστάλαξη ατροπίνης και συνεχείς παρακεντήσεις του προσθίου θαλάμου, τεχνικές που για την εποχή του ήταν πολύ πρωτοποριακές. Ο Von Graefe επινόησε το όρο «κοίλανση από την πίεση».
Περιμετρία καλούμε την διαδικασία, κατά την οποία μετρούμε και καταγράφουμε τα οπτικά πεδία. Η εξέταση της περιμετρίας, η αξιολόγηση δηλαδή των οπτικών πεδίων εξυπηρετεί δύο κύριους σκοπούς στην αντιμετώπιση του γλαυκώματος, πρώτον την ανίχνευση ανώμαλων οπτικών πεδίων και δεύτερον την
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ποσοτική αξιολόγηση των φυσιολογικών ή παθολογικών πεδίων, επιτρέποντας την παρακολούθηση της εξέλιξης της ασθένειας στη διάρκεια του χρόνου.
Η εισαγωγή του περιμέτρου από τον Forster (1869) επιβεβαίωσε τις περιφερικές αλλοιώσεις του οπτικού πεδίου στο γλαύκωμα. Ένας Δανός γιατρός ο Jannik Bjerrum (1889) διεξήγαγε εκτεταμένες έρευνες που αφορούσαν την πεδιομετρία-περιμετρία (campimetry) και την παθολογία του γλαυκώματος. Επικεντρώθηκε στις λεπτομέρειες της κεντρικής περιοχής του οπτικού πεδίου σε μια διάμετρο 30° και όχι στις περιφερειακές περιοχές που πολλοί από τους σύγχρονους του δοκίμαζαν. Ως αποτέλεσμα των πειραματικών δοκιμών, ανακάλυψε ένα μικρό τοξοειδές σκότωμα που εκτείνεται επάνω και δίπλα από το τυφλό σημείο σε απόσταση 10° και 20° από το σημείο προσήλωσης, που επρόκειτο να γίνει γνωστό προς τιμή του σαν «σκότωμα Bjerrum», το οποίο είναι μια απώλεια του οπτικού πεδίου σε περίπτωση γλαυκώματος.
Ο Bjerrum δημιούργησε επίσης μια λευκή οθόνη, που χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση των κεντρικών 30° του οπτικού πεδίου. Έτσι χρησιμοποιώντας την τεχνική του πεδιομέτρου - περιμέτρου, προετοίμασε το δρόμο για την ανακάλυψη των πρώιμων κεντρικών γλαυκωματικών αλλοιώσεων του οπτικού πεδίου και κατέστησε δυνατές τις πρώτες, μέσω περιμέτρου, απόπειρες ποσοτικής μέτρησης του οπτικού πεδίου. Μετά την συνταξιοδότηση του Bjerrum το 1910, η δουλειά του στην περιμετρία συνεχίστηκε από τον βοηθό του, τον
7
Henning Ronne (1878-1947) o οποίος επίσης διεξήγαγε έρευνες στις οποίες συμμετείχαν τα κύρια οπτικά κέντρα του μεσεγκεφάλου. Το όνομά του δόθηκε σ’ ένα ρινικό ελάττωμα οπτικού πεδίου, που θεωρείται παθολογικό σύμπτωμα του γλαυκώματος, που προς τιμή του ονομάστηκε «Ronne nasal step».
O Harry Moss Traquair (1875-1954), ήταν οφθαλμίατρος από το Εδιμβούργο, ο οποίος ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τις μελέτες περιμετρίας και νευρο-οφθαλμολογίας. Στο μνημειώδες έργο του, “An Introduction to Clinical Perimetry”, το οποίο εδώ και δεκάδες χρόνια ήταν το πρότυπο βιβλίο περιμετρίας , περιλάμβανε την περιγραφή του οπτικού πεδίου ως «ένα νησί όρασης ή λόφο όρασης, περιβαλλόμενο από μια θάλασσα σκότους».
O Hans Goldmann (1899-1991), οφθαλμίατρος και καθηγητής του Πανεπιστημίου της Ιατρικής σχολής της Βέρνης, το 1945 σε συνεργασία με την HaagStreit AG, βελτίωσε και ανέπτυξε διάφορα οφθαλμικά όργανα, όπως το περίμετρο Goldmann, το τονόμετρο Goldmann, το φλουορο-φωτόμετρο (φθοροφωτόμετρο), το έμμεσο γωνιοσκόπιο, την σχισμοειδή λυχνία και άλλα. Δημοσίευσε περισσότερα από 200 άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά, που αρκετά από αυτά ασχολούνται με την αξιολόγηση και τον έλεγχο ασθενών με γλαύκωμα ή και άλλων ασθενειών που επηρεάζουν την οπτική οδό. Όρισε επίσης και τις σχέσεις μεταξύ του μεγέθους, της φωτεινότητας και της θέσης του οπτικού ερεθίσματος αλλά και του φωτισμού του φόντου του περιμέτρου,
8
προετοιμάζοντας το έδαφος για την ανάπτυξη ακριβέστερων μεθόδων εκτίμησης του οπτικού πεδίου στη σημερινή εποχή.
Με την βελτίωση της τεχνολογίας, στα τέλη της δεκαετίας του ’60 και στις αρχές της δεκαετίας του ’70, ο Franz Fankhauser (κατά πολλούς ο πατέρας της αυτοματοποιημένης περιμετρίας) δημιούργησε το 1975 το περίμετρο Octapus. Ο Frankhauser όντας οφθαλμίατρος ο ίδιος αλλά και ερευνητής, κατάφερε να συνενώσει και να εμπνεύσει μαθηματικούς, φυσικούς και ιατρούς, όπως οι Aulhorn και Harms και με βάση τις έρευνες τους να εξελίξει το λογισμικό αλλά και τον τρόπο λειτουργίας και διάγνωσης του εν λόγω μηχανήματος. Επίσης ο Anders Heijl και οι συνεργάτες του συνέβα-
ΓΛΑΥΚΩΜΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΜΕΤΡΙΑ
λαν στην ανάπτυξη του Humphrey Field Analyser (HFA) καθώς και την ενσωμάτωση αλγορίθμων, για τη βελτίωση των διαφόρων τεστ που περιλαμβάνει.
Τα τελευταία χρόνια έχουν παρουσιαστεί ακόμα πιο μεγάλες βελτιώσεις στον τομέα της αυτοματοποιημένης περιμετρίας, τόσο ένεκα της τεράστιας υπολογιστικής ισχύος των σύγχρονων Η/Υ αλλά και της τάσης μείωσης του μεγέθους των εξαρτημάτων που συναποτελούν τα περίμετρα, προσφέροντας δυνατότητες ενσωμάτωσής των σε μικρούς χώρους (ιατρεία, εργαστήρια, κ.λ.π.) αλλά και φορητότητας και ανάπτυξης αξιοπιστίας και ικανότητα σύγκρισης αποτελεσμάτων.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή .................................................................................................15
Κεφάλαιο Πρώτο: Ανατομία της Οπτικής Οδού.......................................17
1.1. Ανατομικά στοιχεία του οφθαλμού ........................................................17 1.2. Ανατομικά στοιχεία του αμφιβληστροειδή..............................................18 1.2.1.Οι στιβάδες του αμφιβληστροειδή ................................................22
1.2.2. Οι φωτοϋποδοχείς......................................................................23
1.2.3. Μηχανισμοί και τύποι κωνίων ......................................................25 1.2.4 Τα ραβδία και η όραση τη νύχτα ..................................................26
1.3. Τα νευρικά κύτταρα του αμφιβληστροειδή ............................................27 1.3.1. Τα διπολικά κύτταρα ..................................................................28 1.3.2. Τα οριζόντια κύτταρα .................................................................30
1.3.3. Τα αμακρύινα κύτταρα ...............................................................31
1.3.4. Τα γαγγλιακά κύτταρα ................................................................32
1.3.5. Οπτικός δίαυλος των S-cones......................................................33
1.3.6. Τα νευρογλοιακά κύτταρα...........................................................34 1.3.6.1. Τα κύτταρα Müller ..........................................................34
1.3.6.2. Τα μικρογλοιακά κύτταρα ................................................35
1.3.6.3. Τα αστροκύτταρα ...........................................................35
1.4. Η οπτική οδός .....................................................................................36 1.4.1. Το οπτικό νεύρο.........................................................................36 1.4.1.1. Το ενδοβολβικό τμήμα ....................................................36
1.4.1.2. Το κογχικό τμήμα ...........................................................37
10
ΓΛΑΥΚΩΜΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΜΕΤΡΙΑ
1.4.1.3. Το ενδο-οστικό τμήμα ....................................................37 1.4.1.4. Το ενδοκρανιακό τμήμα...................................................37
1.4.2. Οι οπτικές ίνες ...........................................................................37
1.4.3. Οπτικό χίασμα ...........................................................................38
1.4.4. Έξω γονατώδες σώμα.................................................................38
1.4.5. Η οπτική ακτινοβολία .................................................................39
1.4.6. Τα περιβλήματα του οπτικού νεύρου ...........................................39
1.5
1.6
1.4.7. Η αγγείωση του οπτικού νεύρου ..................................................40 Τα γαγγλιακά κύτταρα και το γλαύκωμα ................................................41
Η αντίληψη του φωτεινού σήματος.......................................................42
Κεφάλαιο Δεύτερο: Γλαύκωμα.................................................................45
2.1. Τι καλείται γλαύκωμα...........................................................................45 2.2. Κατάταξη του γλαυκώματος .................................................................46 2.2.1. Ταξινόμηση γλαυκώματος ...........................................................47
2.3. Πρωτοπαθές γλαύκωμα – (Χρόνιο απλό γλαύκωμα ανοιχτής γωνίας) .........48 2.3.1. Κοίλανση της οπτικής θηλής........................................................50 2.3.2. Μεταβολές του οπτικού πεδίου....................................................52
2.4. Οξύ γλαύκωμα ή γλαύκωμα κλειστής γωνίας..........................................53 2.5. Γλαύκωμα φυσιολογικής πίεσης ............................................................54 2.6. Συγγενές γλαύκωμα .............................................................................54
2.7. Δευτεροπαθές γλαύκωμα .....................................................................55 2.7.1. Ψευδοαποφολιδωτικό γλαύκωμα .................................................55
2.7.2. Χρωστικό γλαύκωμα ...................................................................55
2.7.3. Τραυματικό γλαύκωμα ................................................................56
2.7.4. Νεοαγγειακό γλαύκωμα...............................................................56
2.7.5. Ιριδοκερατοειδικό γλαύκωμα .......................................................56
2.7.6. Αφακικό γλαύκωμα .....................................................................57
2.7.7. Φακολυτικό γλαύκωμα ................................................................57
2.7.8. Αιμολυτικό γλαύκωμα .................................................................58
2.7.9. Γλαύκωμα σιδήρωσης .................................................................58
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
11
2.7.10. Κυκλίτιδα του Fuchs .................................................................58
2.7.11. Γλαύκωμα και ραγοειδίτιδα ........................................................59
2.7.12. Γλαύκωμα από κυκλίτιδα ...........................................................59 2.7.13. Κακοήθες γλαύκωμα .................................................................59
2.7.14. Δευτεροπαθές νεογνικό και παιδικό γλαύκωμα ............................60
2.8. Παράγοντες κινδύνου εμφάνισης γλαυκώματος......................................60
2.9. Επιδημιολογία του γλαυκώματος...........................................................62 2.10. Ενδοφθάλμια πίεση..............................................................................64
2.10.1. Παραγωγή και αποχέτευση υδατοειδούς υγρού...........................64
2.10.2. Φυσιολογική ενδοφθάλμια πίεση................................................65 2.10.3. Διατήρηση της ενδοφθάλμιας πίεσης..........................................66
2.10.4. Σχέση ενδοφθάλμιας πίεσης και υπέρτασης ................................66
2.11. Συμπτωματολογία................................................................................67
2.11.1. Συμπτώματα του γλαυκώματος ανοιχτής γωνίας .........................67
2.11.2. Συμπτώματα οξέος γλαυκώματος κλειστής γωνίας ......................67
2.12. Φαρμακευτική αντιμετώπιση του γλαυκώματος .....................................68 2.12.1. Βασικές αρχές φαρμακευτικής αγωγής του γλαυκώματος ............69
2.12.2. Τα αντιγλαυκωματικά φάρμακα .................................................69
2.12.3. Συμμόρφωση του ασθενούς στη θεραπεία .................................71
2.12.4. Μείωση της συστηματικής απορρόφησης ..................................72 2.12.5. Επεμβάσεις με Lasers ...............................................................73
2.12.6. Χειρουργικές επεμβάσεις ...........................................................75
2.13. Το οικονομικό κόστος του γλαυκώματος .......................................76 Κεφάλαιο Τρίτο: Περιμετρία ....................................................................79 3.1. Εισαγωγή στην περιμετρία....................................................................79 3.1.1. Ιστορική αναδρομή ....................................................................81
3.1.2. Το φυσιολογικό οπτικό πεδίο ......................................................85
3.1.3. Αποτελέσματα κανονικής γήρανσης .............................................91
3.2. Βασικές αρχές περιμετρίας....................................................................92 3.2.1. Εισαγωγή ..................................................................................92
12
ΓΛΑΥΚΩΜΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΜΕΤΡΙΑ
3.2.2. Ευαισθησία διαφορικής φωτεινότητας .........................................92
3.2.3. Φωτεινότητα φόντου .................................................................93
3.2.4. Μέγεθος φωτεινού ερεθίσματος ..................................................94 3.2.5. Διάρκεια φωτεινού ερεθίσματος ..................................................96
3.2.6. Η παραγωγή φωτεινού ερεθίσματος ...........................................96
3.2.7. Διαμόρφωση φωτεινού ερεθίσματος ............................................97
3.3. Αλγόριθμοι αυτοματοποιημένης περιμετρίας ..........................................99 3.3.1. Μέθοδοι εκτίμησης της ουδού (Threshold) ..................................99 3.3.2. Οι πρώτοι αλγόριθμοι ...............................................................101
3.3.3. Νεώτεροι αλγόριθμοι ................................................................102
3.3.3.1. Δυναμική στρατηγική ...................................................103
3.3.3.2. FASTPAC ......................................................................103
3.3.4. Σύγχρονοι Αλγόριθμοι...............................................................104
3.3.4.1. Οι αλγόριθμοι SITA .......................................................104 3.3.4.2. Περιμετρία Προσανατολισμένης Τάσης (Tendency Oriented Perimetry - TOP) .............................107
3.3.4.3. Γερμανική Στρατηγική Εκτίμησης Προσαρμοσμένης Ουδού (GATE-i/GATE) .........................108
3.3.4.4. Zippy Αλγόριθμος Προσαρμοσμένης Ουδού (ZΑTA)..........109
3.3.4.5. Περιμετρία Συνεχούς Αύξησης Φωτός (CLIP)...................109
3.3.4.6. SPARK Ακριβείας και Ελαφριά SPARK .............................110
3.3.5. Νέες τεχνικές περιμετρίας .........................................................111 3.3.5.1. Αυτοματοποιημένη περιμετρία βραχέων μηκών κύματος (SWAP).................................................112
3.3.5.2. Περιμετρία ανάλυσης υψηλής διέλευσης (HRP)................114
3.3.5.3. Περιμετρία Rarebit (RBP)...............................................115 3.3.5.4. Περιμετρία τεχνολογίας διπλασιασμού συχνότητας (FDT).........................................................116
3.3.5.5. Περιμετρία τυποποιημένης φόρμας τρεμοπαίγματος (FDF)...................................................117 3.3.5.6. Περιμετρία Pulsar..........................................................118
3.3.5.7. Περιμετρία Flicker .........................................................119
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
13
3.3.5.8. Δοκιμασία μετατόπισης κίνησης Moorfields (MDT)............120
3.4. Παρουσίαση των περιμετρικών αποτελεσμάτων ...................................120
3.4.1. Αριθμητικός πίνακας ευαισθησίας ουδού.....................................120
3.4.2. Κλίμακα των γκρίζων εκτυπώσεων (Grayscale) ...........................120 3.4.3. Ο έλεγχος ημιπεδίου στο γλαύκωμα (GHT) .................................122
3.5. Γενικοί δείκτες οπτικού πεδίου ............................................................124
3.5.1. Μέση απόκλιση (MD) ................................................................124 3.5.2. Πρότυπο τυπικής απόκλισης (PSD) ............................................125
3.5.3. Δείκτης Οπτικού Πεδίου (VFI) ...................................................126 3.5.4. Ο δείκτης περιμετρικής μάθησης ...............................................127
3.6. Δείκτες αξιοπιστίας.............................................................................130
3.6.1. Απώλεια προσήλωσης ...............................................................130 3.6.2. Ψευδώς θετικές και αρνητικές δοκιμασίες ελέγχου αξιοπιστίας .....132
3.7. Χάρτες πιθανοτήτων συνολικής απόκλισης ...........................................135
3.8. Ανάλυση πιθανοτήτων απόκλισης προτύπου ........................................136
3.9. Δομικές και λειτουργικές μετρήσεις .....................................................137 3.9.1. Η σχέση δομής - λειτουργίας.....................................................138
3.9.2. Ο συνδυασμένος δείκτης δομής - λειτουργίας (CSFI)...................139
3.10. Παράγοντες που πιθανόν επηρεάζουν την έκβαση της περιμετρικής εξέτασης..................................................................140 3.10.1. Φυσικοί παράγοντες................................................................140 3.10.1.1. Ηλικία ........................................................................141
3.10.1.2. Διοπτρική διόρθωση ....................................................141
3.10.1.3. Θόλωση οπτικών μέσων ..............................................141
3.10.1.4. Φάρμακα και ουσίες.....................................................142
3.10.1.5. Μέγεθος κόρης............................................................143
3.10.2. Ψυχολογικοί παράγοντες.........................................................143 3.10.2.1. Περιμετρική μάθηση ....................................................143
3.10.2.2. Περιμετρική κόπωση....................................................144
3.10.2.3. Διάρκεια της δοκιμασίας...............................................144
3.10.3. Περιβαλλοντικοί παράγοντες και εξεταστής...............................144
14
ΓΛΑΥΚΩΜΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΜΕΤΡΙΑ
Παράρτημα Α: Αδρομερής Εξέταση Οπτικών Πεδίων............................147
Παράρτημα Β: Σχέση Υπέρτασης και Γλαυκώματος ..............................155
Η Αρτηριακή Πίεση έχει Επίδραση στο Γλαύκωμα; ........................................155
Η Οφθαλμική πίεση διήθησης ως παράγοντας κινδύνου.................................157 Η οφθαλμική πίεση διήθησης ως παράγκοντας επιδείνωσης ...........................157
Παράρτημα Γ: Λεξικό Βασικών Όρων και Ορισμών της Περιμετρίας....159
Συμβουλές για τη βελτίωση ερμηνείας των οπτικών πεδίων ...........................163
Βιβλιογραφία ..........................................................................................167