Περιεχόμενα ΄Ενα Προσωπικό Σημείωμα προς τους Φοιτητές xv Πρόλογος για τους Διδάσκοντες xvi
ΜΕΡΟΣ Ι
Η Θεωρία και η ΄Ερευνα πάνω στην Ανάπτυξη του Παιδιού
ΚΕΦΑΛΑΙΟ
1
Ιστορία, Θεωρία και Εφαρμοσμένες Κατευθύνσεις 2
Ο Τομέας της Ανάπτυξης του Παιδιού 4 Πεδία Ανάπτυξης 4 Περίοδοι Ανάπτυξης 6 Βασικά Ζητήματα 7 Συνεχής ή Ασυνεχής Ανάπτυξη; 8 Μία Πορεία Ανάπτυξης ή Πολλές; 9 Η Σχετική Επιρροή της Φύσης και της Ανατροφής; 9 Μια Ισορροπημένη Άποψη 10 Ιστορικά Θεμέλια 11 Μεσαιωνική Εποχή 11 Η Μεταρρύθμιση 11 ΒΙΟΛΟΓΙΑ και ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Προσαρμοστικά Παιδιά 12 Οι Φιλοσοφίες του Διαφωτισμού 12 Οι Επιστημονικές Απαρχές 14 Οι Θεωρίες κατά τα Μέσα του Εικοστού Αιώνα 16 Η Ψυχαναλυτική Προσέγγιση 17 Συμπεριφορισμός και Θεωρία της Κοινωνικής Μάθησης 20 Η Γνωστική Εξελικτική Θεωρία του Piaget 22 Πρόσφατες Θεωρητικές Προσεγγίσεις 25 Επεξεργασία Πληροφοριών 25 Εξελικτική Γνωστική Νευροεπιστήμη 26 Ηθολογία και Εξελικτική Ψυχολογία της Ανάπτυξης 27 Η Κοινωνικοπολιτισμική Θεωρία του Vygotsky 29 ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΕΠΙΡΡΟΕΣ Η Βρεφική Ηλικία των !Kung: Η Απόκτηση Πολιτισμού 30 Η Θεωρία των Οικολογικών Συστημάτων 31 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ: ΥΓΕΙΑ Το Οικογενειακό Χάος Υποσκάπτει την Ευημερία των Παιδιών 34 Νέες Κατευθύνσεις: η Ανάπτυξη ως ένα Δυναμικό Σύστημα 35 Σύγκριση Θεωριών για την Ανάπτυξη του Παιδιού 36 Εφαρμοσμένες Κατευθύνσεις: Ανάπτυξη του Παιδιού και Κοινωνική Πολιτική 38 Πολιτισμός και Δημόσιες Πολιτικές 40 Συνεισφορές των Ερευνών πάνω στην Ανάπτυξη του Παιδιού 41 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ: ΥΓΕΙΑ Μεταρρύθμιση της Κοινωνικής Πρόνοιας, Φτώχια και Ανάπτυξη του Παιδιού 42 Κοιτάζοντας προς το Μέλλον 43 Περίληψη 45 Σημαντικοί όροι και Σημαντικές έννοιες 47
ΚΕΦΑΛΑΙΟ
2
Ερευνητικές Στρατηγικές 48
Από τη Θεωρία στην Υπόθεση 50 Συνηθισμένες Ερευνητικές Μέθοδοι 51 Συστηματική Παρατήρηση 51 Αυτοαναφορές: Συνεντεύξεις και Ερωτηματολόγια 55 Νευροβιολογικές Μέθοδοι 57 ΒΙΟΛΟΓΙΑ και ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Προγεννετική Έλλειψη Σιδήρου και Εξασθένηση της Μνήμης σε Παιδιά με Μητέρες που Πάσχουν από Διαβήτη: Ευρήματα Ερευνών με ERP 59 Η Κλινική Μέθοδος ή η Μέθοδος της Μελέτης Περιπτώσεων 61 Μέθοδοι για τη Μελέτη των Πολιτισμών 61 Αξιοπιστία και Εγκυρότητα: Κλειδιά για μια Επιστημονικά Βάσιμη Έρευνα 63 Αξιοπιστία 63 ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΕΠΙΡΡΟΕΣ Νεαροί Μετανάστες: Η Προσαρμογή σε έναν Καινούργιο Τόπο 64
x
Εγκυρότητα 65 Γενικοί Ερευνητικοί Σχεδιασμοί 66 Πειραματικός Σχεδιασμός 67 Τροποποιημένοι Πειραματικοί Σχεδιασμοί 69 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ: ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Μπορούν οι Μουσικές Εμπειρίες να Προάγουν τη Νοημοσύνη; 71 Σχεδιασμοί για τη Μελέτη της Ανάπτυξης 72 Ο Διαχρονικός Σχεδιασμός 72 Ο Σχεδιασμός Αντιπροσωπευτικού Δείγματος 75 Βελτίωση των Σχεδιασμών Μελέτης της Ανάπτυξης 76 Η Δεοντολογία στην Έρευνα πάνω σε Παιδιά 79 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ: ΥΓΕΙΑ Οι Κίνδυνοι στις Έρευνες Πάνω στα Παιδιά: Αναπτυξιακές και Ατομικές Διαφορές 81 Περίληψη 83 Σημαντικοί όροι και Σημαντικές έννοιες 85
ΜΕΡΟΣ ΙI
ΚΕΦΑΛΑΙΟ
Τα Θεμέλια της Ανάπτυξης
3
Βιολογικά Θεμέλια, Προγεννητική Ανάπτυξη και Γέννηση 86
Τα Γενετικά Θεμέλια 88 Ο Γενετικός Κώδικας 88 Τα Φυλετικά Κύτταρα 89 Αγόρι ή Κορίτσι; 91 Πολλαπλοί Απόγονοι 91 Σχήματα Γενετικής Κληρονομικότητας 92 Χρωμοσωμικές Ανωμαλίες 97 Αναπαραγωγικές Επιλογές 100 Γενετική Συμβουλευτική 100 Προγεννητική Διάγνωση και Εμβρυική Ιατρική 101 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ: ΥΓΕΙΑ Τα Πλεονεκτήματα και τα Μειονεκτήματα των Τεχνολογιών Αναπαραγωγής 102 Προγεννητική Ανάπτυξη 105 Η Σύλληψη 105 Η Περίοδος του Ζυγωτού 106 ΟΡΟΣΗΜΑ Προγεννητική Ανάπτυξη 107 Η Περίοδος του Πρώιμου Εμβρύου 108 Η Περίοδος του Όψιμου Εμβρύου 109 Προγεννητικές Περιβαλλοντικές Επιρροές 113 Τερατογόνα 113 Άλλοι Παράγοντες που Συνδέονται με τη Μητέρα 123 Η Γέννα 129 Η Προσαρμογή του Μωρού στον Τοκετό και τη Γέννηση 130 Η Εμφάνιση του Νεογέννητου Μωρού 130 Αξιολόγηση της Φυσικής Κατάστασης του Νεογέννητου: η Κλίμακα Apgar 130 Προσεγγίσεις στη Γέννα 131 Φυσικός Τοκετός, ή Τοκετός κατόπιν Προετοιμασίας 132 Τοκετός στο Σπίτι 133 Φάρμακα για τον Τοκετό και τη Γέννηση 134 Επιπλοκές Τοκετού 135 Στέρηση Οξυγόνου 135 Πρόωρα Βρέφη και Βρέφη με Χαμηλό Βάρος κατά τη Γέννηση 136 Επιπλοκές Τοκετού, Γονεϊκότητα και Προσαρμογή 140 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ: ΥΓΕΙΑ Μια Διακρατική Προσέγγιση στη Φροντίδα Υγείας και σε άλλες Πολιτικές και Γονείς και Νεογένητα 142 Κληρονομικότητα, Περιβάλλον και Συμπεριφορά: Μια Ματιά Μπροστά 142 Το Ερώτημα, “Πόσο”; 144 Το Ερώτημα, “Πώς”; 146 ΒΙΟΛΟΓΙΑ και ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Μια Περίπτωση Επιγένεσης: Το Κάπνισμα Κατά την Εγκυμοσύνη Μεταβάλλει την Έκφραση των Γονιδίων, 151 Περίληψη 152 Σημαντικοί όροι και Σημαντικές έννοιες 153
ΚΕΦΑΛΑΙΟ
4
Βρεφική Ηλικία: Πρώιμη Μάθηση, Κινητικές Δεξιότητες και Αντιληπτικές Ικανότητες 154
Το Οργανωμένο Βρέφος 156 Αντανακλαστικά 156 Καταστάσεις Εγρήγορσης 158 ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΕΠΙΡΡΟΕΣ Οι Πολιτισμικές Διαφορές στη Διευθέτηση του Χώρου Ύπνου του Βρέφους 162 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ: ΥΓΕΙΑ Η Μυστηριώδης Τραγωδία του Συνδρόμου του Αιφνίδιου Βρεφικού Θανάτου 164 Αξιολόγηση Συμπεριφοράς Νεογνού 167 Μαθησιακές Ικανότητες 168 Η Ανάπτυξη της Κινητικότητας κατά τη Βρεφική Ηλικία 177 Η Ακολουθία της Ανάπτυξης της Κινητικότητας 178 ΟΡΟΣΗΜΑ Μερικά Αδρά και Λεπτά Κινητικά Επιτεύγματα των Δύο Πρώτων Χρόνων 178 Οι Κινητικές Δεξιότητες ως Δυναμικά Συστήματα 179 Η Ανάπτυξη της Λεπτής Κινητικότητας: Το Άπλωμα του Χεριού και το Πιάσιμο Αντικειμένων 182 Η Ανάπτυξη της Αντίληψης κατά τη Βρεφική Ηλικία 185 Αφή 185 Γεύση και Όσφρηση 187 Ακοή 188 ΒΙΟΛΟΓΙΑ και ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ “Συντονισμός” με την Οικεία Ομιλία, τα Οικεία Πρόσωπα και την Οικεία Μουσική: Μια Ευαίσθητη Περίοδος για την Πολιτισμικά Προσδιοριζόμενη Μάθηση 190 ΟΡΟΣΗΜΑ Μερικά Αδρά και Λεπτά Κινητικά Επιτεύγματα των Δύο Πρώτων Χρόνων 192 Όραση 192 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ: ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Η Ανάπτυξη των Βρεφών με Σοβαρές Οπτικές Δυσχέρειες 197 Διαισθητηριακή Αντίληψη 202 ΟΡΟΣΗΜΑ Η Οπτική Ανάπτυξη Κατά τη Βρεφική Ηλικία 203 Κατανοώντας την Ανάπτυξη της Αντίληψης 205 Πρώιμη Αποστέρηση και Εμπλουτισμός: Αποτελεί η Βρεφική Ηλικία μια Κρίσιμη Περίοδο της Ανάπτυξης; 206 Περίληψη 209 Σημαντικοί όροι και Σημαντικές έννοιες 211
ΚΕΦΑΛΑΙΟ
5
Σωματική Ανάπτυξη 213
Η Πορεία της Σωματικής Ανάπτυξης 214 Αλλαγές στο Μέγεθος του Σώματος 214 Αλλαγές στις Αναλογίες του Σώματος 215 Αλλαγές στην Αναλογία Μυών-Λίπους 216 Σκελετική Ανάπτυξη 216 Πρόοδοι στις Δεξιότητες της Αδρής Κινητικότητας 217 ΟΡΟΣΗΜΑ Ανάπτυξη της Αδρής Κινητικότητας κατά την Πρώιμη και τη Μέση Παιδική Ηλικία 218 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ: ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Οι Διαφορές των Φυλών στην Ανάπτυξη της Αδρής Κινητικότητας 219 Οι Ορμονικές Επιρροές στη Σωματική Ανάπτυξη 221 Παγκόσμιες Διαφορές στο Μέγεθος του Σώματος 223 Μακροχρόνιες Τάσεις 223 Η Ανάπτυξη του Εγκεφάλου 224 Η Ανάπτυξη των Νευρώνων 225 Η Ανάπτυξη του Εγκεφαλικού Φλοιού 226 ΒΙΟΛΟΓΙΑ και ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Η Πλαστικότητα του Εγκεφάλου: Στοιχεία από τις Έρευνες πάνω σε Παιδιά και Ενήλικες με Βλάβες στον Εγκέφαλο 229 Οι Πρόοδοι σε Άλλες Εγκεφαλικές Δομές 230 Η Ανάπτυξη του Εγκεφάλου στην Εφηβεία 232 Ευαίσθητες Περίοδοι στην Ανάπτυξη του Εγκεφάλου 233 Παράγοντες που Επηρεάζουν τη Σωματική Ανάπτυξη 234 Κληρονομικότητα 234 ΒΙΟΛΟΓΙΑ και ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Η Χαμηλού Επιπέδου Έκθεση σε Μόλυβδο και η Ανάπτυξη των Παιδιών 235 Διατροφή 236 Μολυσματικές Νόσοι 245
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
xi
Συναισθηματική Ευημερία 246 Εφηβεία: Η Σωματική Μετάβαση στην Ενηλικιότητα 247 Σεξουαλική Ωρίμαση στα Κορίτσια 247 Σεξουαλική Ωρίμαση στα Αγόρα 248 Ατομικές και Ομαδικές Διαφορές στην Εφηβική Ανάπτυξη 248 ΟΡΟΣΗΜΑ Η εφηβική Ανάπτυξη στα Κορίτσια και στα Αγόρια στη Βόρεια Αμερική 249 Ο Ψυχολογικός Αντίκτυπος των Γεγονότων της Εφηβείας 250 Είναι η Εφηβεία Αναπόφευκτα μια Περίοδος “Θύελλας και Ορμής”; 250 Αντιδράσεις στις Αλλαγές της Εφηβείας 251 Αλλαγή, Συναίσθημα και Κοινωνική Συμπεριφορά κατά την Εφηβεία 252 Χρονική Στιγμή Έναρξης της Εφηβείας 254 Εφηβεία και Υγεία των Εφήβων 257 Διατροφικές Διαταραχές 257 Σεξουαλικότητα 259 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ: ΥΓΕΙΑ Οι Νεαροί Ομοφυλόφιλοι και Αμφιφυλόφιλοι: Το Άνοιγμα στον Εαυτό και στους Άλλους 264 Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα 265 Εφηβική Εγκυμοσύνη και Γονεϊκότητα 266 Ένα Συμπερασματικό Σημείωμα 270 Περίληψη 271 Σημαντικοί όροι και Σημαντικές έννοιες 273
ΜΕΡΟΣ ΙII
Η Γνωστική και η Γλωσσική Ανάπτυξη
ΚΕΦΑΛΑΙΟ
6
Γνωστική Ανάπτυξη: Οι Προσεγγίσεις του Piaget, της Βασικής Γνώσεις και του Vygotsky 274
Η Γνωστική Εξελικτική Θεωρία του Piaget 276 Βασικά Χαρακτηριστικά των Πιαζετιανών Σταδίων 276 Οι Ιδέες του Piaget Σχετικά με τη Γνωστική Αλλαγή 277 Το Αισθησιοκινητικό Στάδιο: Από τη Γέννηση έως τα Δύο Έτη 278 Αισθησιοκινητική Ανάπτυξη 279 Επαναληπτικές Έρευνες πάνω στη Βρεφική Γνωστική Ανάπτυξη 281 Αξιολόγηση του Αισθησιοκινητικού Σταδίου 290 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ: ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Η Μάθηση των Βρεφών από την Τηλεόραση και το Βίντεο: Το Φιανόμενο της Ελλειμματικής Μάθησης μέσω Οθόνης 291 ΟΡΟΣΗΜΑ Μερικά Γνωστικά Επιτεύγματα της Βρεφικής και της Νηπιακής Ηλικίας 292 Το Προσυλλογιστικό Στάδιο: Από τα Δύο έως τα Επτά Έτη 293 Πρόοδοι στη Νοητική Αναπαράσταση 293 Περιορισμοί της Προσυλλογιστικής Σκέψης 299 Επαναληπτικές Έρευνες πάνω στην Προσυλλογιστική Σκέψη 301 ΟΡΟΣΗΜΑ Μερικά Γνωστικά Επιτεύγματα της Πρώιμης Παιδικής Ηλικίας 305 Αξιολόγηση του Προσυλλογιστικού Σταδίου 305 Το Στάδιο των Συγκεκριμένων Συλλογισμών: Από τα Επτά έως τα Ένδεκα Έτη 306 Συγκεκριμένη Συλλογιστική Σκέψη 306 Περιορισμοί της Συγκεκριμένης Συλλογιστικής Σκέψης 309 Επαναληπτικές Έρευνες πάνω στη Συγκεκριμένη Συλλογιστική Σκέψη 310 ΟΡΟΣΗΜΑ Μερικά Γνωστικά Επιτεύγματα της Μέσης Παιδικής Ηλικίας και της Εφηβείας 311 Το Στάδιο των Τυπικών Συλλογιστμών: Από τα Ένδεκα Έτη και Άνω 311 Υποθετικο-Επαγωγικός Συλλογισμός 311 Προτασιακή Σκέψη 312 Επακόλουθα των Εφηβικών Γνωστικών Αλλαγών 313 Επαναληπτικές Έρευνες πάνω στην Τυπική Συλλογιστική Σκέψη 316 Ο Piaget και η Εκπαίδευση 319 Συνολική Αξιολόγηση της Θεωρίας του Piaget 319
xii
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Είναι η Εξήγηση του Piaget Σχετικά με τη Γνωστική Αλλαγή Σαφής και Ακριβής; 320 Πραγματοποιείται η Γνωστική Ανάπτυξη σε Στάδια; 320 Η Κληρονομιά του Piaget 321 Η Προσέγγιση της Βασικής Γνώσης 321 Βρεφική Ηλικία: Γνώσεις Φυσικής και Αριθμητικής 322 Τα Παιδιά ως Αφελείς Θεωρητικοί 325 Αξιολόγηση της Προσέγγισης της Βασικής Γνώσης 326 Η Κοινωνικοπολιτισμική Θεωρία του Vygotsky 327 Η Κοινωνική Προέλευση της Γνωστικής Ανάπτυξης 329 Η Άποψη του Vygotsky για το Παιχνίδι Προσποίησης 331 Ο Vygotsky και η Εκπαίδευση 331 ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΕΠΙΡΡΟΕΣ Η Κοινωνική Προέλευση του Παιχνιδιού Προσποίησης 332 Αμοιβαία Διδασκαλία 333 Συνεργατική Μάθηση 333 Αξιολόγηση της Θεωρίας του Vygotsky 334 ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΕΠΙΡΡΟΕΣ Τα Παιδιά σε Πολιτισμούς του Χωριού και της Φυλής Παρατηρούν και Συμμετέχουν στις Εργασίας των Ενηλίκων 336 Περίληψη 337 Σημαντικοί όροι και Σημαντικές έννοιες 339
ΚΕΦΑΛΑΙΟ
7
Γνωστική Ανάπτυξη: Η Προσέγγιση της Επεξεργασίας Πληροφοριών 340 Η Προσέγγιση της Επεξεργασίας Πληροφοριών. 342 Ένα Γενικό Μοντέλο της Επεξεργασίας Πληροφοριών 342 Τα Συστατικά Στοιχεία του Νοητικού Συστήματος 343 Σημασίες για την Ανάπτυξη 345 Αναπτυξιακές Θεωρίες της Επεξεργασίας Πληροφοριών 348 Η Νεοπιαζετιανή Θεωρία του Case 348 Το Μοντέλο της Επιλογής Στρατηγικής του Siegler 350 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ: ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Οι Αναντιστοιχείες ΟμιλίαςΧειρονομιών: Η Χρήση του Χεριού για την Ανάγνωση του Νου 352 Προσοχή 353 Διατηρούμενη, Επιλεκτική και Προσασμόσιμη Προσοχή 353 Σχεδιασμός 357 ΒΙΟΛΟΓΙΑ και ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Παιδιά με Σύνδρομο Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας 358 Μνήμη 360 Στρατηγικές για τη Μνημονική Αποθήκευση Πληροφοριών 361 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ: ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Η Ταυτόχρονη Εκτέλεση Πολλαπλών Εργασιών με Ηλεκτρονικά Μέσα Διαταράσσει τη Μάθηση 362 Ανάκτηση Πληροφοριών 363 Γνώση και Σημασιολογική Μνήμη 367 Επεισοδιακή Μνήμη 368 Μνήμη Αυτόπτη Μάρτυρα 371 ΒΙΟΛΟΓΙΑ και ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Βρεφική Αμνησία 373 Μεταγνωστική Νόηση 375 Μεταγνωστική Γνώση 375 Γνωστική Αυτορρύθμιση 377 Εφαρμογές της Επεξεργασίας Πληροφοριών στην ακαδημαϊκή Μάθηση 378 ΟΡΟΣΗΜΑ
Ανάπτυξη της Επεξεργασάις Πληροφοριών 379 Ανάγνωση 380 Μαθηματικά 384 Επιστημονικός Συλλογισμός 387 Αξιολόγηση της Προσέγγισης της Επεξεργασίας Πληροφοριών 389 Περίληψη 391 Σημαντικοί όροι και Σημαντικές έννοιες 393
ΚΕΦΑΛΑΙΟ
8
Νοημοσύνη 394
Ορισμοί της Νοημοσύνης 396 Alfred Binet: Μια Ολιστική Άποψη 396 Οι Αναλύσεις Παραγόντων: Μια Πολύπλευρη Άποψη 397 Πρόσφατες Πρόοδοι στον Ορισμό της Νοημοσύνης 399 Συνδυασμός Ψυχομετρικών Προσεγγίσεων και Προσεγγίσεων Επεξεργασίας Πληροφοριών 399 Η Τριαρχική Θεωρία του Sternberg 400
Η Θεωρία της Πολλαπλής Νοημοσύνης του Gardner 402 Μετρώντας τη Νοημοσύνη 404 Μερικά Συνηθισμένα Τεστ Νοημοσύνης 404 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ: ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Η Συναισθηματική Νοημοσύνη 405 Τεστ Ικανότητας και Επίτευξης 406 Τεστ για Βρέφη 407 Υπολογισμός και Κατανομή των Τιμών IQ 408 Τί Προβλέπουν τα Τεστ Νοημοσύνης και Πόσο Καλά; 409 Σταθερότητα των Τιμών IQ 409 Το IQ ως Προγνωστικός Δείκτης της Ακαδημαϊκής Επίδοσης 411 Το IQ ως Προγνωστικός Δείκτης της Επαγγελματικής Επίτευξης 411 Το IQ ως Προγνωστικός Δείκτης της Ψυχολογικής Προσαρμογής 412 Ενθοτικές και Κοινωνικοοικονομικές Διαφορές στο IQ 413 Εξηγώντας τις Ατομικές και τις Ομαδικές Διαφορές στο IQ 415 Γενετικές Επιρροές 415 Μελέτες Πάνω στην Υιοθεσία: Η Συνδυασμένη Επιρροή της Κληρονομικότητας και του Περιβάλλοντος 417 Φυλή και Εθνότητα: Γενετικές ή Πολιτισμικές Ομαδοποιήσεις; 418 ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΕΠΙΡΡΟΕΣ Το Φαινόμενο Flynn: Τεράστια Αύξηση του Δείκτη IQ από τη Μια Γενιά στην Επόμενη 419 Η Πολιτισμκή Μεροληψία στα Τεστ 420 Μειώνοντας την Πολιτισμική Μεροληψία στα Τεστ 423 Οικογενειακό Περιβάλλον και Νοητική Ανάπτυξη 425 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ: ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Τα Τεστ Υψηλών Απαιτήσεων 426 Πρώιμη Παρέμβαση και Νοητική Ανάπτυξη 430 Ωφέλειες της Πρώιμης Παρέμβασης 430 Ενισχύοντας την Πρώιμη Παρέμβαση 433 Χαρισματικότητα: Δημιουργικότητα και Ταλέντο 434 Η Ψυχομετρική Άποψη 434 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ: ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Το Πρόγραμμα Head Start REDI: Ενισχύοντας τη Σχολική Ετοιμότητα των Οικονομικά Μειονεκτούντων Παιδιών Προσχολικής Ηλικίας 438 Μια Πολύπλευρη Άποψη 437 Περίληψη 441 Σημαντικοί όροι και Σημαντικές έννοιες 443
ΚΕΦΑΛΑΙΟ
9
Γλωσσική Ανάπτυξη 444
Συστατικά Στοιχεία της Γλώσσας 446 Θεωρίες της Γλωσσικής Ανάπτυξης 447 Η νατιβιστική Προσέγγιση 447 ΒΙΟΛΟΓΙΑ και ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Τα Κωφά Παιδιά Επινοούν Γλώσσα 450 ΒΙΟΛΟΓΙΑ και ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Η ανάπτυξη της Γλώσσας σε Παιδιά με Σύνδρομο Williams 454 Η Αλληλεπιδραστική Προσέγγιση 454 Προγλωσσική Ανάπτυξη: Η Προετοιμασία για την Ομιλία 456 Η Δεκτικότητα Απέναντι στη Γλώσσα 457 Οι Πρώτοι Ήχοι της Ομιλίας 459 Η Εξέλιξη σε Άτομο Επικοινωνίας 460 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ: ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Η Αλληλεπίδραση Γονέα-Παιδιού: Ο Αντίκτυπος στη Γλωσσική και τη Γνωστική Ανάπτυξη των Κωφών Παιδιών 462 Φωνολογική Ανάπτυξη 464 Η Πρώιμη Φάση 464 Φωνολογικές Στρατηγικές 465 Μεταγενέστερη Φωνολογική Ανάπτυξη 466 Σημασιολογική Ανάπτυξη 467 Η Πρώιμη Φάση 467 Μεταγενέστερη Σημασιολογογική Ανάπτυξη 473 Ιδέες για το Πώς Πραγματοποιείται η Σημασιολογική Ανάπτυξη 474 Γραμματική Ανάπτυξη 478 Οι Πρώτοι Συνδυασμοί Λέξεων 478 Από τις Απλές Προτάσεις στην Πολύπλοκή Γραμματική 480 Μεταγενέστερη Γραμματική Ανάπτυξη 483 Ιδέες για το Πώς Πραγματοποιείται η Σημασιολογική Ανάπτυξη 484
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πραγματολογική Ανάπτυξη 486 Απόκτηση Δεξιοτήτων Συζήτησης 486 Σαφής Επικοινωνία 487 Αφηγήσεις 489 Κοινωνιογλωσσολογική Κατανόηση 490 Ανάπτυξη της Μεταγλωσσικής Επίγνωσης 491 Διγλωσσία: Η Εκμάθηση Δύο Γλωσσών κατά την Παιδική Ηλικία 492 ΟΡΟΣΗΜΑ
Γλωσσική Ανάπτυξη 493 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ: ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Δύο Προσεγγίσεις στη Δίγλωσση Εκπαίδευση: Καναδάς και Ηνωμένες Πολιτείες 495 Περίληψη 496 Σημαντικοί όροι και Σημαντικές έννοιες 497
ΜΕΡΟΣ ΙV
Η Προσωπικότητα και η Κοινωνική Ανάπτυξη
ΚΕΦΑΛΑΙΟ
10
Συναισθηματική Ανάπτυξη 498
Λειτουργίες των Συναισθημάτων 499 Συναισθήματα και Γνωστική Επεξεργασία 500 Συναισθήματα και Κοινωνική Συμπεριφορά 501 Συναισθήματα και Υγεία 502 ΒΙΟΛΟΓΙΑ και ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Γονεϊκή Κατάθλιψη και Ανάπτυξη του Παιδιού 503 Ανάπτυξη της Συναισθηματικής Έκφρασης 504 Βασικά Συναισθήματα 505 Συναισθήματα Αυτοσυνείδησης 508 Συναισθηματική Αυτορρύθμιση 510 Αποκτώντας Κανόνες Εκδήλωσης των Συναισθημάτων 514 Κατανόηση και Ανταπόκριση στα Συναισθήματα των Άλλων 516 Κοινωνική Αναφορά 516 Η Συναισθηματική Κατανόηση κατά την Παιδική Ηλικία 517 Ενσυναίσθηση και Συμπάθεια 520 Ιδιοσυγκρασία και Ανάπτυξη 522 ΟΡΟΣΗΜΑ
Συναισθηματική Ανάπτυξη 523 Δομή της Ιδιοσυγκρασίας 524 Μέτρηση της Ιδιοσυγκρασίας 525 Σταθερότητα της Ιδιοσυγκρασίας 526 ΒΙΟΛΟΓΙΑ και ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ανάπτυξη της Ντροπαλότητας και της Κοινωνικότητας 527 Γενετικές και Περιβαλλοντικές Επιρροές 528 Η Ιδιοσυγκρασία ως Δείκτης Πρόβλεψης της Συμπεριφοράς 530 Ιδιοσυγκρασία και Ανατροφή των Παιδιών: Το Μοντέλο Καλής Προσαρμογής 531 Ανάπτυξη της Προσκόλλησης 534 Η Ηθολογική Θεωρία του Bowlby 535 Μέτρηση της Ασφάλειας της Προσκόλλησης 536 Σταθερότητα της Προσκόλλησης 538 Πολιτισμικές Διαφορές 539 Παράγοντες που Επηρεάζουν την Ασφάλεια της Προσκόλλησης 540 Πολλαπλές Προσκολλήσεις 546 ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΕΠΙΡΡΟΕΣ Ο Ισχυρός Ρόλος της Πατρικής Ζεστασιάς στην Ανάπτυξη 548 Προσκόλληση και Μεταγενέστερη Ανάπτυξη 549 Προσκόλληση, Εργαζόμενοι Γονείς και Ανατροφή 551 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ: ΥΓΕΙΑ Απειλεί ο Παιδικός Σταθμός την Ασφάλεια της Βρεφικής Προσκόλλησης και τη Μεταγενέστερη Προσαρμογή; 552 Περίληψη 555 Σημαντικοί όροι και Σημαντικές έννοιες 557
ΚΕΦΑΛΑΙΟ
11
Κατανόηση του Εαυτού και της Κοινωνίας 559
Ανάδυση του Εαυτού και Ανάπτυξη της Έννοιας του Εαυτού 560 Αυτεπίγνωση 560 Ο Κατηγορικός, ο Μνημονικός και ο Σταθερός Εαυτός 564 Ο Εσωτερικός Εαυτός: η Θεωρία του Νου των Παιδιών 564
xiii
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΕΠΙΡΡΟΕΣ Οι Πολιτισμικές Διαφορές στην Αφήγηση της Προσωπικής Ιστορίας: Οι Σημασίες για την Πρώιμη έννοια του Εαυτού 565 Έννοια του Εαυτού 571 ΒΙΟΛΟΓΙΑ και ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ “Νοητική Τύφλωση” και Αυτισμός 573 Γνωστικές, Κοινωνικές και Πολιτισμικές Επιρροές στην Έννοια του Εαυτού 575 ΟΡΟΣΗΜΑ Ανάδυση του Εαυτού και Ανάπτυξη της Έννοιας του Εαυτού 576 Αυτοεκτίμηση: Η Αξιολογητική Πλευρά της Έννοιας του Εαυτού 577 Η Δομή της Αυτοεκτίμησης 577 Αλλαγές στο Επίπεδο Αυτοεκτίμησης: Ο Ρόλος των Κοινωνικών Συκγρίσεων 579 Επιρροές στην Αυτοεκτίμηση 579 Αποδόσεις σε Αιτίες που Σχετίζονται με την Επίτευξη 582 ΟΡΟΣΗΜΑ Ανάπτυξη της Αυτοεκτίμησης 587 Κατασκευάζοντας μια Ταυτότητα: Ποιός Πρέπει να Γίνω; 587 Οδοί προς την Ταυτότητα 588 Κατάσταση Ταυτότητας και Ψυχολογική Ευημερία 590 Παράγοντες που Επηρεάζουν την Ανάπτυξη της Ταυτότητας 591 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ: ΥΓΕΙΑ Η Αυτοκτονία των Εφήβων: Η Εξόντωση του Εαυτού 592 ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΕΠΙΡΡΟΕΣ Η Ανάπτυξη της Ταυτότητας σε Εφήβους που Ανήκουν σε Εθνοτικές Μειονότητες 595 Η Σκέψη Πάνω σε Άλλους Ανθρώπους 596 Κατανοώντας τους Ανθρώπους ως Προσωπικότητες 596 Κατανοώντας τις Κοινωνικές Ομάδες: Φυλή και Εθνότητα 596 Κατανοώντας τη Σύγκρουση: Επίλυση Κοινωνικών Προβλημάτων 601 Η Διαδικασία της Επίλυσης Κοινωνικών Προβλημάτων 601 Προάγοντας την Επίλυση Κοινωνικών Προβλημάτων 603 Περίληψη 604 Σημαντικοί όροι και Σημαντικές έννοιες 605
ΚΕΦΑΛΑΙΟ
12
Ηθική Ανάπτυξη 606
Η Ηθική ως Έμφυτο Στοιχείο στην Ανθρώπινη Φύση 608 Η Ηθική ως Υιοθέτηση των Κοινωνικών Νορμών 611 Η Ψυχαναλυτική Θεωρία και ο Ρόλος της Ενοχής 611 Θεωρία της Κοινωνικής Μάθησης 614 ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΕΠΙΡΡΟΕΣ Οι Εθνοτικές Διαφορές στις Συνέπειες της Σωματικής Τιμωρίας 618 Περιορισμοί της Προσέγγισης της “Ηθικής ως Υιοθέτησης Κοινωνικών Νορμών” 619 Η Ηθική ως Κοινωνική Κατάσταση 621 Η Θεωρία Ηθικής Ανάπτυξης του Piaget 621 Αξιολόγηση της Θεωρίας του Piaget 622 Η Επέκταση της Θεωρίας του Piaget από τον Kohlberg 624 Η Έρευνα πάνω στα Στάδια του Kohlberg 628 Υπάρχουν Διαφορές στον Ηθικό Συλλογγισμό Ανάμεσα στα Φύλα; 630 Επιρροές στον Ηθικό Συλλογισμό 631 Ηθικός Συλλογισμός και Συμπεριφορά 633 Θρησκευτική Συμμετοχή και Ηθική Ανάπτυξη 635 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ: ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Η Ανάπτυξη της Υπευθυνότητας του Πολίτη 636 Περαιτέρω Αμφισβητήσεις της Θεωρίας του Kohlberg 637 Η Προσέγγιση των Πεδίων στην Ηθική Κατανόηση 639 ΟΡΟΣΗΜΑ Εσωτερίκευση των Ηθικών Νορμών και Ανάπτυξη της Ηθικής Κατανόησης 643 Η Ανάπτυξη Αυτοελέγχου που Σχετίζεται με την Ηθική 643 Νηπιακή Ηλικία 644 Παιδική Ηλικία και Εφηβεία 645 Ατομικές Διαφορές 646 ΟΡΟΣΗΜΑ Ανάπτυξη του Αυτοελέγχου που Σχετίζεται με την Ηθική και την Επιθετικότητα 647 Η Άλλη Πλευρά του Αυτοελέγχου: η Ανάπτυξη της Επιθετικότητας 647 Η Ανάδυση της Επιθετικότητας 648
xiv
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Η Επιθετικότητα κατά την Πρώιμη και τη Μέση Παιδική Ηλικία 648 Η Επιθετικότητα και η Παραβατικότητα στην Εφηβεία 649 Η Σταθερότητα της Επιθετικότητας 650 Η Οικογένεια ως Έδαφος Εκπαίδευσης στην Επιθετική Συμπεριφορά 651 ΒΙΟΛΟΓΙΑ και ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Δύο Οδοί προς την Εφηβική Παραβατικότητα 652 Κοινωνικές-Γνωστικές Ελλείψεις και Διαστρεβλώσεις 654 Κοινοτικές και Πολιτισμικές Επιρροές 655 Βοηθώντας τα Παιδιά και τους Γονείς να Ελέγξουν την Επιθετικότητα 655 ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΕΠΙΡΡΟΕΣ Ο Αντίκτυπος της Εθνοτικής και της Πολιτικής Βίας Πάνω στα Παιδιά 656 Περίληψη 659 Σημαντικοί όροι και Σημαντικές έννοιες 661
ΚΕΦΑΛΑΙΟ
13
Ανάπτυξη των Διαφορών των Φύλων και των Ρόλων του Κοινωνικού Φύλου 662
Στερεότυπα για το Κοινωνικό Φύλο και Ρόλοι του Κοινωνικού Φύλου 664 Διαμόρφωση Στερεοτύπων για το Κοινωνικό Φύλο κατά την Πρώιμη Παιδική Ηλικία 666 Διαμόρφωση Στερεοτύπων για το Κοινωνικό Φύλο κατά τη Μέση Παιδική Ηλικία και την Εφηβεία 667 Ατομικές και Ομαδικές Διαφορές στη Διαμόρφωση Στερεοτύπων για το Κοινωνικό Φύλο 669 Διαμόρφωση Στερεοτύπων για το Κοινωνικό Φύλο και Υιοθέτηση Ρόλων του Κοινωνικού Φύλου 670 Επιρροές στη Διαμόρφωση Στερεοτύπων για το Κοινωνικό Φύλο και στην Υιοθέτηση των Ρόλων του Κοινωνικού Φύλου 671 Βιολογικές Επιρροές 671 ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΕΠΙΡΡΟΕΣ Η Δέσμευση της Σουηδίας για την Ισότητα των Φύλων 673 Περιβαλλοντικές Επιρροές 675 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ: ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Τα Παιδιά Μαθαίουν για το Κοινωνικό Φύλο μέσα από τις Συζητήσεις Μητέρας-Παιδιού 678 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ: ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Διδάσκοντας τα Παιδιά να Αμφισβητούν τα Σεξιστικά Σχόλια των Συνομηλίκων 685 Ταυτότητα του Φύλου 687 Η Ανάδυση της Ταυτότητας του Φύλου 688 Η Ταυτότητα του Φύλου κατά τη Μέση Παιδική Ηλικία 689 Η Ταυτότητα του Φύλου κατά την Εφηβεία 691 Η Θεωρία των Σχημάτων Φύλου 692 ΟΡΟΣΗΜΑ Τυποποίηση Κοινωνικού Φύλου 694 Σε ποιο Βαθμό τα Αγόρια και τα Κορίτσια Πραγματικά Διαφέρουν στις Στερεοτυπικές Ιδιότητες των Φύλων; 695 Νοητικές Ικανότητες 695 ΒΙΟΛΟΓΙΑ και ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Οι Διαφορές των Φύλων στις Χωροταξικές Ικανότητες 698 Γνωρίσματα της Προσωπικότητας 701 Μεγαλώνοντας Παιδιά Χωρίς Στερεότυπα Όσον Αφορά στο Κοινωνικό Φύλο 706 Περίληψη 709 Σημαντικοί όροι και Σημαντικές έννοιες 711
ΜΕΡΟΣ V
Τα Πλαίσια της Ανάπτυξης ΚΕΦΑΛΑΙΟ
14
Οικογένεια 712
Προέλευση και Λειτουργίες της Οικογένειας 714 Η Οικογένεια ως ένα Κοινωνικό Σύστημα 715 Άμεσες Επιρροές 715 Έμμεσες Επιρροές 716 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ: ΥΓΕΙΑ Η Μετάβαση στην Ιδιότητα του Γονέα Η Προσαρμογή στην Αλλαγή 718 Το Οικογενειακό Σύστημα Μέσα στο Ευρύτερο Πλαίσιο 718 Η Κοινωνικοποίηση Μέσα στην Οικογένεια 720
Στυλ Ανατροφής των Παιδιών 720 Τί Είναι Αυτό που Κάνει την Υποστηρικτική Ανατροφή Αποτελεσματική; 723 Προσαρμόζοντας την Ανατροφή των Παιδιών στην Ανάπτυξη των Παιδιών 725 ΒΙΟΛΟΓΙΑ και ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Είναι Πραγματικά Σημαντική η Γονεϊκότητα; 727 Κοινωνικοοικονομικές και Εθνοτικές Διαφορές στην Ανατροφή των Παιδιών 729 ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΕΠΙΡΡΟΕΣ Η Αφροαμερικανική Εκτεταμένη Οικογένεια 733 Τρόποι Οικογενειακής Ζωής και Οικογενειακές Μεταβάσεις 734 Από τις Μεγάλες στις Μικρές Οικογένειες 735 Οικογένειες με Ένα Παιδί 739 Θετές Οικογένειες 740 Οικογένειες Ομοφυλόφιλων Ανδρών και Γυναικών 741 Μονογονεϊκές Οικογένειες με Γονείς που δεν Παντρεύτηκαν Ποτέ 742 Διαζύγιο 743 Μικτές Οικογένειες 748 Εργαζόμενη Μητέρα και Οικογένειες με Δύο Εργαζόμενους Γονείς 750 Παιδοκομία 751 Φροντίδα του Εαυτού 752 Ευάλωτες Οικογένειες: Κακομεταχείριση των Παιδιών 755 Συχνότητα Εμφάνισης και Ορισμοί 755 Προέλευση της Κακομεταχείρισης των Παιδιών 756 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ: ΥΓΕΙΑ Σεξουαλική Κακοποίηση Παιδιών 757 Συνέπειες της Κακομεταχείρισης των Παιδιών 758 Αποτροπή της Κακομεταχείρισης των Παιδιών 759 Περίληψη 761 Σημαντικοί όροι και Σημαντικές έννοιες 763
ΚΕΦΑΛΑΙΟ
15
Συνομήλικοι, Μέσα Ενημέρωσης και Σχολική Εκπαίδευση 765
Οι Σχέσεις με τους Συνομηλίκους 766 Η Ανάπτυξη της Κοινωνικότητας με Συνομηλίκους 766 Επιρροές στην Κοινωνικότητα με Συνομηλίκους 770 Φιλία 774 Αποδοχή από τους Συνομηλίκους 780 ΒΙΟΛΟΓΙΑ και ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Οι Εκφοβιστές του Σχολείου και τα Θύματά τους 784 Ομάδες Συνομηλίκων 785 Έξοδοι σε Ραντεβού 788 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ: ΥΓΕΙΑ Η Χρήση και η Κατάχρηση Ουσιών από τους Εφήβους 790 ΟΡΟΣΗΜΑ Ανάπτυξη των Σχέσεων με Συνομηλίκους 793 Μέσα Ενημέρωσης 793 Τηλεόραση 794 Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές, Κινητά Τηλέφωνα και Διαδίκτυο 799 Ρύθμιση της Χρήσης των Μέσων Ενημέρωσης 803 Σχολική Εκπαίδευση 805 Μέγεθος Τάξης και Αριθμός Μαθητών 805 Εκπαιδευτικές Φιλοσοφίες 806 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ: ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Σχολικό Διάλειμμα - Χρόνος Παιχνιδιού, Χρόνος Μάθησης 808 Σχολικές Μεταβάσεις 809 Αλληλεπίδραση Δασκάλου-Μαθητή 812 Πρακτικές Ομαδοποίησης 813 ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ: ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Magnet Schools: Ίση Πρόσβαση σε Εκπαίδευση Υψηλής Ποιότητας 815 Διδάσκοντας Μαθητές με Ειδικές Ανάγκες 816 Συνεργασίες Γονέων-Σχολείου 817 Πόσο Καλή Εκπαίδευση Έχουν οι Νεαροί Αμερικανοί; 818 Περίληψη 822 Σημαντικοί όροι και Σημαντικές έννοιες 824
Γλωσσάρι Γ-1 Βιβλιογραφία Β-1 Ευρετήριο Ονομάτων ΕΟ-1 Ευρετήριο Όρων Ε-1