5 Μαθησιακοί Μαθησιακοί Στόχοι Στόχοι ••
•
•
•
•
•
Να αναγνωριστούν οι ?????????????? παράγοντες που επηρεάζουν τη ζήτηση για περιουσιακά στοιχεία. Να σχηματιστούν οι καμπύλες ζήτησης και προσφοράς για την αγορά ομολογιών και να καθοριστεί το επιτόκιο ισορροπίας. Να απαριθμηθούν και να περιγραφούν οι παράγοντες που επηρεάζουν το επιτόκιο ισορροπίας στην αγορά ομολογιών. Να περιγραφεί η σχέση μεταξύ της αγοράς ομολογιών και της χρηματαγοράς μέσω του πλαισίου προτίμησης ρευστότητας. Να απαριθμηθούν και να περιγραφούν οι παράγοντες που επηρεάζουν τη χρηματαγορά και το επιτόκιο ισορροπίας. Να αναγνωριστούν και να παρουσιαστούν οι επιδράσεις στο επιτόκιο από τις μεταβολές στην προσφορά χρήματος με την πάροδο του χρόνου.
Η Συμπεριφορά των Επιτοκίων Πρόλογος
τις αρχές της δεκαετίας του 1950, τα ονομαστικά επιτόκια για τα τρίμηνα έντοκα γραμμάτια του Δημοσίου των ΗΠΑ ήταν περίπου 1% σε ετήσια βάση. Το 1981 είχαν ξεπεράσει το 15%. Το 2003 είχαν πέσει κάτω από το 1%, αυξήθηκαν στο 5% το 2007 και έπειτα υποχώρησαν κοντά στο μηδέν το 2008 και για πολλά χρόνια μετέπειτα. Τι εξηγεί αυτές τις σημαντικές διακυμάνσεις στα επιτόκια; Ένας λόγος για τον οποίο μελετούμε τις χρηματαγορές, τις τραπεζικές αγορές και τις χρηματοπιστωτικές αγορές είναι για να δώσουμε μερικές απαντήσεις σε αυτό το ερώτημα. Σε αυτό το κεφάλαιο εξετάζουμε το πώς καθορίζεται το συνολικό επίπεδο των ονομαστικών επιτοκίων (στα οποία αναφερόμαστε απλά ως «επιτόκια») και ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τη συμπεριφορά τους. Μάθαμε στο Κεφάλαιο 4 ότι τα επιτόκια σχετίζονται αρνητικά με την τιμή των ομολογιών, γι’ αυτό εάν μπορέσουμε να εξηγήσουμε γιατί μεταβάλλονται οι τιμές των ομολογιών, θα μπορέσουμε επίσης να εξηγήσουμε γιατί διακυμαίνονται τα επιτόκια. Κάνουμε χρήση της ανάλυσης της προσφοράς και της ζήτησης για τις αγορές ομολογιών και τις αγορές για χρήμα προκειμένου να εξετάσουμε με ποιον τρόπο μεταβάλλονται τα επιτόκια. Για τη δημιουργία μιας καμπύλης ζήτησης για περιουσιακά στοιχεία όπως το χρήμα ή οι ομολογίες –το πρώτο βήμα στην ανάλυσή μας– πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε τι καθορίζει τη ζήτηση για αυτά τα περιουσιακά στοιχεία. Αυτό το κάνουμε εξετάζοντας τη θεωρία χαρτοφυλακίου, μια οικονομική θεωρία που περιγράφει τα κριτήρια που είναι σημαντικά για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με την ποσότητα ενός περιουσιακού στοιχείου που θα αγοραστεί. Οπλισμένοι με αυτή τη θεωρία, μπορούμε κατόπιν να προχωρήσουμε στη δημιουργία της καμπύλης ζήτησης για ομολογίες ή χρήμα. Αφού δημιουργηθούν οι καμπύλες προσφοράς για αυτά τα περιουσιακά στοιχεία, αναπτύσσουμε την έννοια της ισορροπίας της αγοράς, το σημείο στο οποίο η προσφερόμενη ποσότητα ισούται με τη ζητούμενη ποσότητα. Στη συνέχεια χρησιμοποιούμε αυτό το μοντέλο για να εξηγήσουμε τις μεταβολές στα επιτόκια ισορροπίας. Επειδή τα επιτόκια για τα διαφορετικά χρεόγραφα τείνουν να κινούνται μαζί, σε αυτό το κεφάλαιο θα συνεχίσουμε σαν να υπάρχει μόνο ένα είδος χρεογράφου και ένα επιτόκιο σε όλη την οικονομία. Στο κεφάλαιο που ακολουθεί επεκτείνουμε την ανάλυσή μας για να εξετάσουμε γιατί διαφέρουν τα επιτόκια για διαφορετικά είδη χρεογράφων.
Σ
ΚΑΘΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ
Πριν συνεχίσουμε με την ανάλυσή μας προσφοράς και ζήτησης για την αγορά ομολογιών και την αγορά χρήματος, πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε τι καθορίζει τη ζητούμενη ποσότητα ενός περιουσιακού στοιχείου. Θυμηθείτε ότι ένα περιουσιακό στοιχείο είναι μια ιδιοκτησία που βρίσκεται σε κυριότητας που αποτελεί μέσο αποθήκευσης αξίας. Αντικείμενα όπως το χρήμα, οι ομολογίες, οι μετοχές, τα έργα τέχνης, η γη, τα σπίτια, ο αγροτικός εξοπλισμός και τα κατασκευαστικά μηχανήματα είναι όλα περιουσιακά στοιχεία. Αντιμετωπίζοντας το ερώτημα εάν πρέπει να αγοράσει και
85
86
ΜΕΡΟΣ 2
Χρηματοοικονομικές Αγορές
να διατηρήσει ένα περιουσιακό στοιχείο ή εάν πρέπει να αγοράσει ένα περιουσιακό στοιχείο αντί για ένα άλλο, ένα άτομο πρέπει να εξετάσει τους παρακάτω παράγοντες: 1. Τον πλούτο [wealth], το σύνολο των πόρων που κατέχει ένα άτομο, συμπεριλαμβανομένων όλων των περιουσιακών στοιχείων 2. Την αναμενόμενη απόδοση [expected return] (την απόδοση που αναμένεται κατά τη διάρκεια της επόμενης περιόδου) από ένα περιουσιακό στοιχείο σε σχέση με τα εναλλακτικά περιουσιακά στοιχεία 3. Τον κίνδυνο [risk] (το επίπεδο αβεβαιότητας που σχετίζεται με την απόδοση) που συνοδεύει ένα περιουσιακό στοιχείο σε σχέση με τα εναλλακτικά περιουσιακά στοιχεία 4. Τη ρευστότητα [liquidity] (την ευκολία και ταχύτητα με τις οποίες μπορεί ένα περιουσιακό στοιχείο να μετατραπεί σε μετρητά) σε σχέση με τα εναλλακτικά περιουσιακά στοιχεία.
Πλούτος
Όταν ανακαλύπτουμε ότι ο πλούτος μας έχει αυξηθεί, έχουμε περισσότερους διαθέσιμους πόρους με τους οποίους μπορούμε να αγοράσουμε περιουσιακά στοιχεία κι έτσι, γεγονός που δεν προκαλεί έκπληξη, η ποσότητα των περιουσιακών στοιχείων που ζητούμε αυξάνεται. Επομένως, η επίδραση των μεταβολών στον πλούτο επί της ζητούμενης ποσότητας ενός περιουσιακού στοιχείου μπορεί να συνοψιστεί ως ακολούθως: Διατηρώντας οτιδήποτε άλλο σταθερό, μια αύξηση του πλούτου αυξάνει τη ζητούμενη ποσότητα ενός περιουσιακού στοιχείου.
Αναμενόμενες Αποδόσεις
Στο Κεφάλαιο 4, είδαμε ότι η απόδοση από ένα περιουσιακό στοιχείο (όπως μια ομολογία) μετρά πόσο κερδίζουμε από τη διακράτηση αυτού του περιουσιακού στοιχείου. Όταν λαμβάνουμε την απόφαση να αγοράσουμε ένα περιουσιακό στοιχείο, επηρεαζόμαστε από την απόδοση που αναμένουμε να έχει αυτό. Εάν μια ομολογία της ExxonMobil, για παράδειγμα, έχει απόδοση 15% το μισό έτος και 5% το υπόλοιπο μισό, η αναμενόμενη απόδοσή της (την οποία μπορείτε να σκεφτείτε ως μέση απόδοση) είναι 10% (= 0,5 × 15% + 0,5 × 5%)1. Εάν η αναμενόμενη απόδοση για την ομολογία της ExxonMobil αυξηθεί σε σχέση με τις αναμενόμενες αποδόσεις των εναλλακτικών περιουσιακών στοιχείων, τότε – διατηρώντας όλα τα υπόλοιπα σταθερά – γίνεται πιο επιθυμητή η αγορά της και η ζητούμενη ποσότητα αυξάνεται. Αυτό μπορεί να συμβεί με οποιονδήποτε από τους εξής δύο τρόπους: (1) όταν η αναμενόμενη απόδοση για την ομολογία της ExxonMobil αυξάνεται, ενώ η απόδοση για ένα εναλλακτικό περιουσιακό στοιχείο – ας πούμε, η μετοχή της Google – παραμένει αμετάβλητη ή (2) όταν η απόδοση για ένα εναλλακτικό περιουσιακό στοιχείο, τη μετοχή της Google, μειώνεται ενώ η απόδοση για την ομολογία της ExxonMobil παραμένει αμετάβλητη. Για να συνοψίσουμε, μία αύξηση στην αναμενόμενη απόδοση ενός περιουσιακού στοιχείου σε σχέση με την απόδοση ενός εναλλακτικού περιουσιακού στοιχείου, διατηρώντας όλα τα υπόλοιπα αμετάβλητα, αυξάνει τη ζητούμενη ποσότητα του περιουσιακού στοιχείου αυτού.
Κίνδυνος
Ο βαθμός κινδύνου ή αβεβαιότητας των αποδόσεων ενός περιουσιακού στοιχείου επηρεάζει επίσης τη ζήτηση για το περιουσιακό στοιχείο. Θεωρούμε δύο περιουσιακά στοιχεία, τη μετοχή της Fly-by-Night Airlines και τη μετοχή της Feet-on-the-Ground Bus Company. Ας υποθέσουμε ότι η μετοχή της Fly-by-Night έχει απόδοση 15% το μισό έτος και 5% το υπόλοιπο μισό έτος, κάνοντας την αναμενόμενη απόδοσή της 10%, ενώ η μετοχή της Feeton-the-Ground έχει σταθερή απόδοση 10%. Οι αποδόσεις της μετοχής της Fly-by-Night συνοδεύονται από αβεβαιότητα κι έτσι ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος απ’ ό,τι για τη μετοχή της Feet-on-the-Ground, της οποίας η απόδοση είναι σίγουρη. 1 Εάν ενδιαφέρεστε για την ανεύρεση περισσότερων πληροφοριών σχετικά με τον τρόπο υπολογισμού των αναμενόμενων αποδόσεων, καθώς και για τις συνήθεις αποκλίσεις των αποδόσεων που μετρούν τον κίνδυνο, η ιστοσελίδα αυτού του βιβλίου στο http://www.pearsonhighered.com/mishkin περιέχει ένα παράρτημα που περιγράφει τα μοντέλα τιμολόγησης των περιουσιακών στοιχείων. Το συγκεκριμένο παράρτημα περιγράφει επίσης με ποιον τρόπο η διαφοροποίηση μειώνει τον συνολικό κίνδυνο ενός χαρτοφυλακίου και περιέχει μια συζήτηση για τον συστηματικό κίνδυνο και τα βασικά μοντέλα καθορισμού τιμής των περιουσιακών στοιχείων, όπως το μοντέλο αποτίμησης ενεργητικού και κεφαλαίων και η θεωρία καθορισμού τιμής εξισορροπητικής κερδοσκοπίας.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5
Η Συμπεριφορά των Επιτοκίων
87
Ένα άτομο που αποστρέφεται τον κίνδυνο προτιμά τη μετοχή της Feet-on-the-Ground (το σίγουρο) έναντι της μετοχής της Fly-by-Night (το πιο επικίνδυνο περιουσιακό στοιχείο), παρόλο που οι μετοχές έχουν την ίδια αναμενόμενη απόδοση, 10%. Αντιθέτως, ένα άτομο που προτιμά τον κίνδυνο είναι εραστής του κινδύνου (risk lover). Οι περισσότεροι άνθρωποι αποστρέφονται τον κίνδυνο, ειδικά σε ό,τι αφορά τις χρηματοοικονομικές τους αποφάσεις: Με όλα τα υπόλοιπα να παραμένουν ίδια, προτιμούν να διατηρούν στην κατοχή τους το λιγότερο επικίνδυνο περιουσιακό στοιχείο. Έτσι, διατηρώντας όλα τα υπόλοιπα σταθερά, εάν ο κίνδυνος ενός περιουσιακού στοιχείου αυξηθεί σε σχέση με τον κίνδυνο των εναλλακτικών περιουσιακών στοιχείων, η ζητούμενη ποσότητά του θα μειωθεί.
Ρευστότητα
Ένας ακόμη παράγοντας που επηρεάζει τη ζήτηση για ένα περιουσιακό στοιχείο είναι το πόσο γρήγορα μπορεί να μετατραπεί σε μετρητά με χαμηλά κόστη – η ρευστότητά του. Ένα περιουσιακό στοιχείο είναι ρευστό/ρευστοποιήσιμο εάν η αγορά στην οποία συναλλάσσεται έχει βάθος και εύρος – δηλαδή, εάν η αγορά έχει πολλούς αγοραστές και πωλητές. Ένα σπίτι δεν είναι ιδιαίτερα ρευστό/ρευστοποιήσιμο περιουσιακό στοιχείο, επειδή ενδέχεται να είναι δύσκολη η γρήγορη ανεύρεση αγοραστή. εάν ένα σπίτι πρέπει να πουληθεί για την αποπληρωμή λογαριασμών, ίσως χρειαστεί να πουληθεί σε πολύ χαμηλότερη τιμή. Τα κόστη συναλλαγής για την πώληση ενός σπιτιού (προμήθεια μεσίτη, αμοιβές δικηγόρου κλπ) είναι επίσης σημαντικά. Ένα έντοκο γραμμάτιο του Αμερικανικού Δημοσίου, αντίθετα, είναι ένα ιδιαίτερα ρευστό περιουσιακό στοιχείο. Μπορεί να πουληθεί σε μία καλά οργανωμένη αγορά όπου υπάρχουν πολλοί αγοραστές, γι’ αυτό μπορεί να πουληθεί γρήγορα με χαμηλό κόστος. Όσο πιο εύκολα ρευστοποιήσιμο είναι ένα περιουσιακό στοιχείο σε σχέση με τα εναλλακτικά περιουσιακά στοιχεία, διατηρώντας όλα τα υπόλοιπα αμετάβλητα, τόσο πιο επιθυμητό είναι και τόσο μεγαλύτερη είναι η ζητούμενη ποσότητα αυτού.
Θεωρία Επιλογής Χαρτοφυλακίου
Όλοι οι καθοριστικοί παράγοντες που έχουμε συζητήσει μπορούν να συγκεντρωθούν στη θεωρία επιλογής χαρτοφυλακίου [theory of portfolio choice], η οποία δηλώνει ότι, διατηρώντας όλους τους υπόλοιπους παράγοντες σταθερούς: 1. Η ζητούμενη ποσότητα ενός περιουσιακού στοιχείου σχετίζεται θετικά με τον πλούτο. 2. Η ζητούμενη ποσότητα ενός περιουσιακού στοιχείου σχετίζεται θετικά με την αναμενόμενη απόδοσή του σε σχέση με τις αποδόσεις των εναλλακτικών περιουσιακών στοιχείων. 3. Η ζητούμενη ποσότητα ενός περιουσιακού στοιχείου σχετίζεται αρνητικά με τον κίνδυνο που συνοδεύει τις αποδόσεις του σε σχέση με τον κίνδυνο που συνοδεύει τα εναλλακτικά περιουσιακά στοιχεία. 4. Η ζητούμενη ποσότητα ενός περιουσιακού στοιχείου σχετίζεται θετικά με την ρευστότητά του σε σχέση με τη ρευστότητα των εναλλακτικών περιουσιακών στοιχείων. Τα αποτελέσματα αυτά συνοψίζονται στον Πίνακα 1.
ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 1 Ανταπόκριση της Ζητούμενης Ποσότητας ενός Περιουσιακού Στοιχείου στις Μεταβολές του Πλούτου, των Αναμενόμενων Αποδόσεων, του Κινδύνου και της Ρευστότητας Μεταβλητή
Πλούτος Αναμενόμενη απόδοση σε σχέση με άλλα περιουσιακά στοιχεία Κίνδυνος σε σχέση με άλλα περιουσιακά στοιχεία Ρευστότητα σε σχέση με άλλα περιουσιακά στοιχεία
Μεταβολή στη Μεταβλητή
Μεταβολή στη Ζητούμενη Ποσότητα
↑
↑
↑ ↑ ↑
↑ ↓ ↑
Σημείωση: Παρουσιάζονται μόνο αυξήσεις στις μεταβλητές. Οι επιπτώσεις από τις μειώσεις των μεταβλητών στη ζητούμενη ποσότητα θα είναι οι αντίθετες από εκείνες που υποδεικνύονται στη δεξιά στήλη.
88
ΜΕΡΟΣ 2
Χρηματοοικονομικές Αγορές
ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΟΜΟΛΟΓΙΩΝ
Η πρώτη μας προσέγγιση στην ανάλυση του προσδιορισμού των επιτοκίων εξετάζει την προσφορά και τη ζήτηση στην αγορά ομολογιών για να δούμε πώς καθορίζονται οι τιμές των ομολογιών. Χάρη στη γνώση του τρόπου μέτρησης των επιτοκίων που αποκτήσαμε από το Κεφάλαιο 4, γνωρίζουμε ότι η τιμή κάθε ομολογίας σχετίζεται με ένα συγκεκριμένο επίπεδο επιτοκίου. Ειδικότερα, η αρνητική σχέση μεταξύ τιμών ομολογιών και επιτοκίων σημαίνει ότι όταν η τιμή μιας ομολογίας αυξάνεται, το επιτόκιό της μειώνεται και αντίστροφα. Το πρώτο βήμα στην ανάλυσή μας είναι η κατασκευή μιας καμπύλης ζήτησης [demand curve] για την ομολογία, η οποία δείχνει τη σχέση μεταξύ της ζητούμενης ποσότητας και της τιμής όταν όλες οι υπόλοιπες οικονομικές μεταβλητές διατηρούνται σταθερές (δηλαδή, οι αξίες των υπόλοιπων μεταβλητών λαμβάνονται ως δεδομένες). Ίσως θυμάστε από προηγούμενα οικονομικά μαθήματα ότι η υπόθεση πως όλες οι υπόλοιπες οικονομικές μεταβλητές διατηρούνται σταθερές ονομάζεται ceteris paribus, που σημαίνει στα λατινικά «με τα υπόλοιπα να παραμένουν ίδια».
Καμπύλη Ζήτησης
Για να αποσαφηνίσουμε και να απλοποιήσουμε την ανάλυσή μας, ας εξετάσουμε τη ζήτηση για τις μονοετείς ομολογίες που διατίθενται στο κοινό σε τιμή χαμηλότερη της ονομαστικής τους αξίας, οι οποίες δεν κάνουν πληρωμές τοκομεριδίου, αλλά πληρώνουν στον ιδιοκτήτη την ονομαστική αξία των $1.000 σε ένα έτος. Εάν η περίοδος διακράτησης είναι ένα έτος, τότε, όπως έχουμε δει στο Κεφάλαιο 4, η απόδοση των ομολογιών είναι απόλυτα γνωστή και ισούται με το επιτόκιο όπως μετράται από την απόδοση στη λήξη. Αυτό σημαίνει ότι η αναμενόμενη απόδοση για αυτή την ομολογία ισούται με το επιτόκιο i, το οποίο, με τη χρήση της Εξίσωσης 6 του Κεφαλαίου 4, είναι
όπου
i = επιτόκιο = απόδοση στη λήξη Re = αναμενόμενη απόδοση F = ονομαστική αξία της ομολογίας που διατίθεται στο κοινό σε τιμή χαμηλότερη της ονομαστικής αξίας P = αρχική τιμή αγοράς της ομολογίας που διατίθεται στο κοινό σε τιμή χαμηλότερη της ονομαστικής αξίας
Αυτός ο τύπος δείχνει ότι μια συγκεκριμένη αξία επιτοκίου αντιστοιχεί σε κάθε τιμή ομολογίας. Εάν μια ομολογία πωλείται προς $950, το επιτόκιο και η αναμενόμενη απόδοση είναι
Με επιτόκιο και αναμενόμενη απόδοση 5,3% για μία ομολογία $950, ας υποθέσουμε ότι η ποσότητα των ζητούμενων ομολογιών έχει αξία 100 δισεκατομμύρια δολάρια, όπως παριστάνεται γραφικά στο σημείο Α στο Διάγραμμα 1. Για μία τιμή $900, το επιτόκιο και η αναμενόμενη απόδοση είναι
Επειδή η αναμενόμενη απόδοση γι’ αυτές τις ομολογίες είναι υψηλότερη, με όλες τις υπόλοιπες οικονομικές μεταβλητές (όπως το εισόδημα, οι αναμενόμενες αποδόσεις για άλλα περιουσιακά στοιχεία, ο κίνδυνος και η ρευστότητα) να παραμένουν σταθερές, η ζητούμενη ποσότητα για ομολογίες θα είναι υψηλότερη όπως προβλέπεται από τη θεωρία χαρτοφυλακίου. Το σημείο Β στο Διάγραμμα 1 δείχνει ότι η ζητούμενη ποσότητα ομολογιών στην τιμή των $900 έχει αυξηθεί στα 200 δισεκατομμύρια δολάρια. Συνεχίζοντας με αυτή τη λογική, εάν η τιμή της ομολογίας είναι $850 (επιτόκιο και αναμενόμενη απόδοση = 17,6%), η ζητούμενη ποσότητα ομολογιών (σημείο C) θα είναι μεγαλύτερη από το σημείο Β. Παρομοίως, στις χαμηλότερες τιμές των $800 (επιτόκιο = 25%) και $750 (επιτόκιο =
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5
Η Συμπεριφορά των Επιτοκίων
89
MyEconLab Mini-lecture ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 1 Προσφορά και Ζήτηση για Ομολογίες
Η ισορροπία στην αγορά ομολογιών επιτυγχάνεται στο σημείο C, σημείο τομής της καμπύλης ζήτησης Bd και της καμπύλης προσφοράς ομολογιών Bs. Η τιμή ισορροπίας είναι P* = $850 και το επιτόκιο ισορροπίας είναι i* = 17,6%.
33,3%), η ζητούμενη ποσότητα ομολογιών θα είναι ακόμη υψηλότερη (σημεία D και Ε). Η καμπύλη Bd, που συνδέει αυτά τα σημεία, είναι η καμπύλη ζήτησης για ομολογίες. Έχει τη συνήθη καθοδική κλίση, υποδεικνύοντας ότι για τις χαμηλότερες τιμές των ομολογιών (με όλα τα υπόλοιπα να παραμένουν ίδια), η ζητούμενη ποσότητα είναι μεγαλύτερη2.
Καμπύλη Προσφοράς
Μία σημαντική υπόθεση πίσω από την καμπύλη ζήτησης για τις ομολογίες στο Διάγραμμα 1 είναι ότι όλες οι υπόλοιπες οικονομικές μεταβλητές εκτός από την τιμή και το επιτόκιο της ομολογίας παραμένουν σταθερές. Χρησιμοποιούμε την ίδια υπόθεση για την κατασκευή μιας καμπύλης προσφοράς [supply curve], η οποία δείχνει τη σχέση μεταξύ της προσφερόμενης ποσότητας και της τιμής όταν όλες οι υπόλοιπες οικονομικές μεταβλητές παραμένουν σταθερές. Στο Διάγραμμα 1, όταν η τιμή των ομολογιών είναι $750 (επιτόκιο = 33,3%), το σημείο F δείχνει ότι η προσφερόμενη ποσότητα ομολογιών είναι 100 δισεκατομμύρια δολάρια για
2 Παρόλο που η ανάλυσή μας υποδεικνύει ότι η καμπύλη ζήτησης έχει καθοδική κλίση, δεν υπονοεί ότι η καμπύλη είναι μια ευθεία γραμμή. Για ευκολία παρουσίασης, ωστόσο, θα σχεδιάζουμε τις καμπύλες ζήτησης και τις καμπύλες προσφοράς ως ευθείες γραμμές.
90
ΜΕΡΟΣ 2
Χρηματοοικονομικές Αγορές
το παράδειγμα που εξετάζουμε. Εάν η τιμή είναι $800, το επιτόκιο είναι στο χαμηλότερο ποσοστό του 25%. Επειδή σε αυτό το επιτόκιο ο δανεισμός μέσω της έκδοσης ομολογιών είναι λιγότερο δαπανηρός, οι επιχειρήσεις θα είναι πρόθυμες να δανειστούν περισσότερα μέσω της έκδοσης ομολογιών και η προσφερόμενη ποσότητα ομολογιών βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο των 200 δισεκατομμυρίων δολαρίων (σημείο G). Μία ακόμη υψηλότερη τιμή $850, που αντιστοιχεί σε ένα χαμηλότερο επιτόκιο 17,6%, έχει αποτέλεσμα μια μεγαλύτερη προσφερόμενη ποσότητα ομολογιών 300 δισεκατομμυρίων δολαρίων (σημείο C). Οι υψηλότερες τιμές των $900 και $950 έχουν αποτέλεσμα ακόμη μεγαλύτερες προσφερόμενες ποσότητες ομολογιών (σημεία Η και Ι). Η καμπύλη Bs, που συνδέει αυτά τα σημεία, είναι η καμπύλη προσφοράς για ομολογίες. Έχει τη συνήθη ανοδική κλίση που συναντάται στις καμπύλες προσφοράς, υποδεικνύοντας ότι καθώς αυξάνεται η τιμή (με όλα τα υπόλοιπα να παραμένουν ίδια), η προσφερόμενη ποσότητα αυξάνεται.
Ισορροπία της Αγοράς
Στα οικονομικά, η ισορροπία της αγοράς [market equilibrium] λαμβάνει χώρα όταν η ποσότητα που οι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να αγοράσουν (ζήτηση) ισούται με την ποσότητα που είναι πρόθυμοι να πουλήσουν (προσφορά) για μια συγκεκριμένη τιμή. Στην αγορά ομολογιών, αυτό επιτυγχάνεται όταν η ζητούμενη ποσότητα ομολογιών ισούται με την προσφερόμενη ποσότητα ομολογιών: Bd = Bs
(1)
Στο Διάγραμμα 1, η ισορροπία λαμβάνει χώρα στο σημείο C, όπου τέμνονται οι καμπύλες ζήτησης και προσφοράς στην τιμή ομολογίας των $850 (επιτόκιο 17,6%) και για μια ποσότητα ομολογιών αξίας 300 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η τιμή P* = $850, όπου η ζητούμενη ποσότητα ισούται με την προσφερόμενη ποσότητα ονομάζεται τιμή ισορροπίας ή εκκαθάρισης της αγοράς. Παρομοίως, το επιτόκιο i* = 17,6% που αντιστοιχεί σε αυτή την τιμή ονομάζεται επιτόκιο ισορροπίας ή εκκαθάρισης της αγοράς. Οι έννοιες της ισορροπίας της αγοράς και της τιμής ή του επιτοκίου ισορροπίας είναι χρήσιμες, επειδή η αγορά έχει την τάση να κινείται προς αυτά. Μπορούμε να δούμε ότι αυτό συμβαίνει στο Διάγραμμα 1 εξετάζοντας αρχικά τι συμβαίνει όταν έχουμε μια τιμή ομολογίας υψηλότερη από την τιμή ισορροπίας. Όταν η τιμή των ομολογιών ορίζεται πολύ υψηλή, στα, ας πούμε, $950, η προσφερόμενη ποσότητα ομολογιών στο σημείο Ι είναι μεγαλύτερη από τη ζητούμενη ποσότητα ομολογιών στο σημείο Α. Μία περίπτωση σαν αυτή, στην οποία η προσφερόμενη ποσότητα ομολογιών υπερβαίνει τη ζητούμενη ποσότητα ομολογιών, ονομάζεται κατάσταση υπερβάλλουσας προσφοράς [excess supply]. Επειδή οι άνθρωποι επιθυμούν να πουλήσουν περισσότερες ομολογίες από αυτές που θέλουν οι άλλοι να αγοράσουν, η τιμή των ομολογιών θα μειωθεί, όπως απεικονίζεται από το καθοδικό βέλος στο διάγραμμα στην τιμή της ομολογίας των $950. Όσο η τιμή της ομολογίας παραμένει υψηλότερη από την τιμή ισορροπίας, συνεχίζει να υπάρχει υπερβάλλουσα προσφορά ομολογιών και η τιμή θα συνεχίσει να μειώνεται. Αυτή η μείωση θα σταματήσει μόνο όταν η τιμή θα έχει φτάσει την τιμή ισορροπίας των $850, όπου η υπερβάλλουσα προσφορά ομολογιών θα έχει εξαλειφθεί. Τώρα ας εξετάσουμε τι συμβαίνει όταν η τιμή των ομολογιών είναι χαμηλότερη από την τιμή ισορροπίας. Εάν η τιμή των ομολογιών οριστεί πολύ χαμηλά, στα, ας πούμε, $750, η ζητούμενη ποσότητα στο σημείο Ε είναι μεγαλύτερη από την προσφερόμενη ποσότητα στο σημείο F. Αυτό ονομάζεται κατάσταση υπερβάλλουσας ζήτησης [excess demand]. Οι άνθρωποι τώρα επιθυμούν να αγοράσουν περισσότερες ομολογίες από αυτές που οι άλλοι είναι πρόθυμοι να πουλήσουν, γι’ αυτό η τιμή των ομολογιών θα κινηθεί ανοδικά. Αυτό απεικονίζεται με το ανοδικό βέλος που σχεδιάζεται στο διάγραμμα στην τιμή ομολογίας των $750. Μόνο όταν εξαλειφθεί η υπερβάλλουσα ζήτηση για τις ομολογίες από την αύξηση της τιμής στο επίπεδο ισορροπίας των $850 δεν θα υπάρχει περαιτέρω τάση για αύξηση της τιμής. Μπορούμε τώρα να δούμε ότι η έννοια της τιμής ισορροπίας είναι χρήσιμη, καθώς υποδεικνύει πού θα κατασταλάξει η αγορά. Επειδή κάθε τιμή στον κατακόρυφο άξονα του Διαγράμματος 1 αντιστοιχεί σε μία συγκεκριμένη αξία επιτοκίου, το ίδιο διάγραμμα δείχνει επίσης ότι το επιτόκιο θα κινηθεί προς το επιτόκιο ισορροπίας 17,6%. Όταν το επιτόκιο είναι χαμηλότερο από το επιτόκιο ισορροπίας, όπως όταν βρίσκεται στο 5,3%, η τιμή της ομολογίας είναι υψηλότερη από την τιμή ισορροπίας και θα υπάρχει υπερβάλλουσα προσφορά ομολογιών. Η τιμή της ομολογίας στη συνέχεια μειώνεται, οδηγώντας σε μια αύξηση στο επιτόκιο προς το επίπεδο ισορροπίας. Παρομοίως, όταν το επιτόκιο είναι υψηλότερο από το επίπεδο ισορροπίας, όπως συμβαίνει όταν βρίσκεται στο 33,3%, υπάρχει
ΜΕΡΟΣ
4
Κεντρική Τραπεζική και η Άσκηση της Νομισματικής Πολιτικής Κρίση και Ανταπόκριση: Η Ομοσπονδιακή Κεντρική Τράπεζα και η Παγκόσμια Χρηματοπιστωτική Κρίση Όταν η Fed αντιμετώπισε αυτό που ο πρώην πρόεδρός της Alan Greenspan περιέγραψε ως «πιστωτικό τσουνάμι που συμβαίνει μία φορά τον αιώνα», έσπευσε να σώσει την κατάσταση. Ξεκινώντας από τον Σεπτέμβριο του 2007, η Fed μείωσε το επιτόκιο στόχο των ομοσπονδιακών καταθέσεων, μειώνοντάς το στο μηδέν στο τέλος του 2008. Ταυτόχρονα, η Fed προχώρησε σε μεγάλες ενέσεις ρευστότητας στις πιστωτικές αγορές για να τις ενθαρρύνει να δανείσουν ξανά. Στα μέσα Αυγούστου του 2007, η Fed μείωσε το προεξοφλητικό επιτόκιο με το οποίο δάνειζε σε τράπεζες σε μόλις 50 μονάδες βάσης πάνω από το επιτόκιο-στόχο, από το συνηθισμένο που ήταν 100 μονάδες βάσης. Κατά τη διάρκεια της κρίσης, η Fed διεύρυνε την παροχή ρευστότητας προς το χρηματοπιστωτικό σύστημα πολύ πέρα από τον παραδοσιακό δανεισμό της σε καταθετικά ιδρύματα. Πράγματι, αφότου η Fed έδωσε δάνεια για να βοηθήσει την εξαγορά της Bear Sterns από την J.P. Morgan τον Μάρτιο του 2008, ο Paul Volckler, πρώην πρόεδρος της Fed, περιέγραψε τις ενέργειές της ως κάτι που έφτανε «πολύ κοντά στο όριο των νόμιμων και των εννοούμενων εξουσιών της». Ο αριθμός των νέων δανειοδοτικών προγραμμάτων της Fed κατά τη διάρκεια της κρίσης δημιούργησε ένα εντελώς νέο σύνολο ακρωνυμίων - TAF, TSLF, PDCF, AMLF, CPFF και MMIFF ‒ κάνοντας τη Fed να ακούγεται όπως το Πεντάγωνο με κωδικούς, ονομασίες και όπλα. Όπως το Πεντάγωνο, η Fed πολεμούσε σε ένα πόλεμο, παρόλο που τα όπλα της ήταν χρηματοοικονομικά αντί πυροβόλα όπλα, άρματα μάχης και αεροσκάφη. Η πρόσφατη παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση ανέδειξε τη σημασία των κεντρικών τραπεζών, όπως είναι η Κεντρική Ομοσπονδιακή Τράπεζα των Ηνωμένων Πολιτειών, στην ευρωστία και τη σταθερότητα του χρηματοοικονομικού συστήματος και της οικονομίας. Στο Κεφάλαιο 13 σκιαγραφείται το τι προσπαθούν να πετύχουν οι κεντρικές τράπεζες, τι τους δίνει κίνητρο και πώς ιδρύονται. Το Κεφάλαιο 14 περιγράφει πώς καθορίζεται η προσφορά χρήματος. Στο Κεφάλαιο 15 εξετάζουμε τα εργαλεία που έχουν στη διάθεσή τους οι κεντρικές τράπεζες, όπως είναι η Fed, και πώς αυτές τα χρησιμοποιούν. Το Κεφάλαιο 16 επεκτείνει τη συζήτηση στη διεξαγωγή της νομισματικής πολιτικής για να εστιάσει στην ευρύτερη εικόνα των στρατηγικών και των τακτικών των κεντρικών τραπεζών.
13 Μαθησιακοί Στόχοι •
•
•
•
•
•
•
292
Να αναγνωριστεί το ιστορικό πλαίσιο της ανάπτυξης του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος. Να περιγραφούν τα βασικά χαρακτηριστικά και οι λειτουργίες του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος. Να αξιολογηθεί ο βαθμός ανεξαρτησίας της Fed. Να συνοψιστούν τα επιχειρήματα υπέρ και κατά της ανεξαρτησίας της Fed. Να αναγνωριστούν οι τρόποι με τους οποίους η θεωρία της γραφειοκρατικής συμπεριφοράς μπορεί να σας βοηθήσει να εξηγήσετε τις ενέργειες της Κεντρικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας. Να αναγνωριστούν οι ομοιότητες και οι διαφορές στη δομή και την ανεξαρτησία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και της Fed. Να αξιολογηθεί ο βαθμός ανεξαρτησίας άλλων μεγάλων κεντρικών τραπεζών ανά τον κόσμο.
Κεντρικές Τράπεζες και το Ομοσπονδιακό Αποθεματικό Σύστημα Πρόλογος
εταξύ των πλέον σημαντικών παικτών στις χρηματοπιστωτικές αγορές ανά τον κόσμο είναι οι κεντρικές τράπεζες, οι κυβερνητικές αρχές που είναι υπεύθυνες για τη νομισματική πολιτική. Οι δραστηριότητες των κεντρικών τραπεζών επηρεάζουν τα επιτόκια, το διαθέσιμο ποσό της πίστωσης και την προσφορά χρήματος, που έχουν άμεσες επιπτώσεις όχι μόνο στις χρηματοπιστωτικές αγορές, αλλά επίσης στην συνολική παραγωγή και τον πληθωρισμό. Για να κατανοήσουμε τον ρόλο που διαδραματίζουν οι κεντρικές τράπεζες στις χρηματοπιστωτικές αγορές και την συνολική οικονομία, χρειάζεται να κατανοήσουμε πως λειτουργούν αυτοί οι οργανισμοί. Ποιος ελέγχει τις κεντρικές τράπεζες και καθορίζει τις ενέργειές τους; Τι υποκινεί την συμπεριφορά τους; Ποιος κρατά τα ηνία της εξουσίας; Σε αυτό το Κεφάλαιο, εξετάζουμε την θεσμική δομή των σημαντικότερων κεντρικών τραπεζών και εστιάζουμε ιδιαίτερα στο Ομοσπονδιακό Αποθεματικό Σύστημα, την Fed, μία από τις πιο σημαντικές κεντρικές τράπεζες στον κόσμο. Αρχίζουμε εξετάζοντας τα στοιχεία της θεσμικής δομής της Fed που προσδιορίζουν πού βρίσκεται η πραγματική ισχύς της. Κατανοώντας ποιος λαμβάνει τις αποφάσεις, αποκτούμε μια καλύτερη ιδέα του τρόπου λήψης τους. Στη συνέχεια εξετάζουμε τους λόγους που κρύβονται πίσω από τη συμπεριφορά της κεντρικής τράπεζας και το αν είναι καλή ιδέα να γίνουν οι κεντρικές τράπεζες ανεξάρτητες, απομονώνοντας αυτές από τους πολιτικούς. Τέλος, εξετάζουμε τη δομή και την ανεξαρτησία άλλων μεγάλων κεντρικών τραπεζών, ιδιαίτερα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Με αυτό το πλαίσιο θα είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι για να κατανοήσουμε την πραγματική άσκηση νομισματικής πολιτικής που περιγράφεται στα επόμενα κεφάλαια.
Μ
ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΚΟΥ ΑΠΟΘΕΜΑΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
Από όλες τις κεντρικές τράπεζες στον κόσμο, η Fed έχει πιθανώς την πιο ασυνήθιστη δομή. Για να κατανοήσουμε πώς προέκυψε αυτή η δομή, πρέπει να ανατρέξουμε στο παρελθόν, πριν το 1913, όταν δημιουργήθηκε το Ομοσπονδιακό Αποθεματικό Σύστημα. Πριν τον εικοστό αιώνα, ένα σημαντικό χαρακτηριστικό της Αμερικανικής πολιτικής ήταν ο φόβος της συγκέντρωσης εξουσίας, όπως φαίνεται στους ελέγχους και τις ισορροπίες του Συντάγματος και στη διαφύλαξη των δικαιωμάτων των πολιτειών. Αυτός ο φόβος της συγκέντρωσης εξουσίας ήταν μια πηγή της Αμερικανικής αντίστασης έναντι της ίδρυσης μιας κεντρικής τράπεζας. Μια άλλη πηγή ήταν η παραδοσιακή Αμερικανική δυσπιστία απέναντι στα συμφέροντα των κεφαλαιούχων, το πιο εξέχον σύμβολο των οποίων ήταν η κεντρική τράπεζα. Η ανοικτή εχθρότητα του Αμερικανικού κοινού απέναντι στην ύπαρξη μιας κεντρικής τράπεζας οδήγησε στην κατάρρευση των δύο πρώτων πειραμάτων στην κεντρική τραπεζική, της οποίας η λειτουργία ήταν η αστυνόμευση του τραπεζικού συστήματος: Η First Bank of the United States διαλύθηκε το 1811 και το εθνικό καταστατικό της Second Bank of the United States έληξε το 1836, μετά την άσκηση βέτο στην ανανέωσή της, το 1832, από τον Πρόεδρο Andrew Jackson.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13
Στο Εσωτερικό της Fed
Κεντρικές Τράπεζες και το Ομοσπονδιακό Αποθεματικό Σύστημα
293
Η Πολιτική Ιδιοφυΐα των Ιδρυτών του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος
Η ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών είναι μια ιστορία εχθρότητας της κοινωνίας προς τις τράπεζες και ειδικότερα προς μία κεντρική τράπεζα. Πώς κατάφεραν οι πολιτικοί που ίδρυσαν τη Fed να σχεδιάσουν ένα σύστημα που έχει καταστεί ένα από τα ιδρύματα με το πιο αναγνωρισμένο κύρος στις Ηνωμένες Πολιτείες; Η απάντηση είναι ότι οι ιδρυτές αναγνώρισαν ότι εάν η εξουσία ήταν συγκεντρωμένη είτε στην πόλη της Ουάσιγκτον είτε στη Νέα Υόρκη, δύο πόλεις που οι Αμερικανοί συχνά αγαπούν να μισούν, μια Αμερικανική κεντρική τράπεζα δεν θα είχε αρκετή δημόσια υποστήριξη για να λειτουργεί αποτελεσματικά. Αποφάσισαν έτσι να δημιουργήσουν ένα αποκεντρωμένο σύστημα, με δώδεκα Κεντρικές Ομοσπονδιακές Τράπεζες, διασκορπισμένες σε όλη τη χώρα για να διασφαλίσουν ότι όλες οι περιφέρειες
της χώρας θα αντιπροσωπεύονταν στις συνεδριάσεις για τη νομισματικής πολιτικής. Επιπλέον, έκαναν τις Κεντρικές Ομοσπονδιακές Τράπεζες οιονεί ιδιωτικά ιδρύματα, εποπτευόμενα από στελέχη του ιδιωτικού τομέα που ζούσαν στην κάθε γεωγραφική περιοχή. Τα στελέχη αυτά θα αντιπροσώπευαν τις απόψεις των περιφερειών τους και θα ήταν σε στενή επικοινωνία με τον πρόεδρο της Fed. Η ασυνήθιστη δομή της Fed διασφάλιζε την αντιμετώπιση των περιφερειακών ζητημάτων, όπως φαίνεται στις δημοσιεύσεις της Κεντρικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας. Χωρίς αυτή την ασυνήθιστη δομή, η Fed ενδέχεται να ήταν πολύ λιγότερο δημοφιλής στο κοινό, γεγονός που θα την καθιστούσε πολύ λιγότερο αποτελεσματική.
Ο τερματισμός του εθνικού καταστατικού της Second Bank το 1836 δημιούργησε σοβαρό πρόβλημα για τις Αμερικανικές χρηματοπιστωτικές αγορές, επειδή δεν υπήρχε δανειστής έσχατης ανάγκης που θα μπορούσε να παράσχει αποθεματικά στο τραπεζικό σύστημα για να αποτραπεί ο τραπεζικός πανικός. Ως εκ τούτου, κατά τον δέκατο ένατο και τις αρχές του εικοστού αιώνα, οι πανεθνικοί τραπεζικοί πανικοί έγιναν σύνηθες φαινόμενο, λαμβάνοντας χώρα κάθε περίπου είκοσι χρόνια, με αποκορύφωμα τον πανικό του 1907. Ο πανικός του 1907 είχε ως αποτέλεσμα τόσο εκτεταμένες πτωχεύσεις τραπεζών και σημαντικές απώλειες για τους καταθέτες, ώστε το κοινό πείστηκε τελικά ότι η κεντρική τράπεζα ήταν απαραίτητη για την πρόληψη των μελλοντικών πανικών. Η εχθρότητα του Αμερικανικού κοινού προς τις τράπεζες και την κεντρική, συγκεντρωτική εξουσία σήμαινε μεγάλη αντίθεση στην ίδρυση μιας μοναδικής κεντρικής τράπεζας, όπως είναι η Τράπεζα της Αγγλίας. Διάχυτος ήταν ο φόβος ότι τα ασυγκράτητα κεφαλαιουχικά συμφέροντα της Wall Street (συμπεριλαμβανομένων των μεγαλύτερων εταιρειών και τραπεζών) θα μπορούσαν να χειραγωγούν ένα τέτοιο ίδρυμα για να αποκτήσουν τον έλεγχο της οικονομίας, οπότε η ομοσπονδιακή λειτουργία της κεντρικής τράπεζας θα μπορούσε να οδηγήσει σε πολύ μεγάλη κυβερνητική παρέμβαση στις υποθέσεις των ιδιωτικών τραπεζών. Υπήρχαν σοβαρές διαφωνίες σχετικά με το εάν η κεντρική τράπεζα θα έπρεπε να είναι ιδιωτική τράπεζα ή κυβερνητικό ίδρυμα. Λόγω των έντονων αντιπαραθέσεων πάνω σε αυτά τα ζητήματα, έγινε συμβιβασμός. Στη μεγάλη Αμερικανική παράδοση, το Κογκρέσο συνέθεσε ένα περίπλοκο σύστημα ελέγχων και ισορροπιών στο Νόμο του 1913 για την Ομοσπονδιακή Τράπεζα, που δημιούργησε την Fed με τις δώδεκα περιφερειακές Κεντρικές Ομοσπονδιακές Τράπεζες (βλέπετε το πλαίσιο «Η Πολιτική Ιδιοφυΐα των Ιδρυτών του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος»).
ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΚΟΥ ΑΠΟΘΕΜΑΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
Οι συντάκτες του Νόμου για το Ομοσπονδιακό Αποθεματικό Σύστημα επεδίωξαν τη διάχυση της εξουσίας σε περιφερειακό επίπεδο, μεταξύ ιδιωτικού τομέα και κυβέρνησης, και μεταξύ τραπεζιτών, επιχειρηματιών και κοινού. Αυτή η αρχική διάχυση της εξουσίας είχε ως αποτέλεσμα την εξέλιξη του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος, ώστε να περιλαμβάνει τις ακόλουθες οντότητες: τις Κεντρικές Ομοσπονδιακές Τράπεζες, το Συμβούλιο των Διοικητών του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος, την Ομοσπονδιακή Επιτροπή Ανοικτής Αγοράς (FOMC), το Ομοσπονδιακό Συμβουλευτικό Συμβούλιο και περίπου 2.000 εμπορικές τράπεζες – μέλη. Το Διάγραμμα 1 σκιαγραφεί τις σχέσεις μεταξύ αυτών των οντοτήτων και μεταξύ αυτών και των τριών εργαλείων άσκησης
294
ΜΕΡΟΣ 4
Κεντρική Τραπεζική και η Άσκηση της Νομισματικής Πολιτικής
MyEconLab Mini-lecture
ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 1
Δομή και Ευθύνη για τα Εργαλεία Πολιτικής του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος Οι σχέσεις των Κεντρικών Ομοσπονδιακών Τραπεζών, του Συμβουλίου των Διοικητών του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος και της FOMC, με τα τρία εργαλεία πολιτικής της Fed (λειτουργίες ανοικτής αγοράς, προεξοφλητικό επιτόκιο και υποχρεωτικές καταθέσεις). Οι διακεκομμένες γραμμές υποδεικνύουν
ότι η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Ανοικτής Αγοράς «συμβουλεύει» για τον καθορισμό των υποχρεωτικών καταθέσεων και του προεξοφλητικού επιτοκίου.
πολιτικής του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος (πράξεις ανοικτής αγοράς, προεξοφλητικό επιτόκιο και υποχρεωτικές καταθέσεις) που συζητούνται στα Κεφάλαια 14 και 15.
Κεντρικές Ομοσπονδιακές Τράπεζες
Κάθε μία από τις δώδεκα περιφέρειες του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος που ορίζονται από τον Federal Reserve Act του 1913 έχει μια κύρια Κεντρική Ομοσπονδιακή Τράπεζα, η οποία μπορεί να έχει υποκαταστήματα σε άλλες πόλεις της περιφέρειας. Οι
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13
Κεντρικές Τράπεζες και το Ομοσπονδιακό Αποθεματικό Σύστημα
295
MyEconLab Mini-lecture
ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 2
Ομοσπονδιακό Αποθεματικό Σύστημα
Οι θέσεις των περιφερειών του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος, των Κεντρικών Ομοσπονδιακών Τραπεζών και των υποκαταστημάτων τους.
Πηγή: Federal Reserve Bulletin.
θέσεις αυτών των περιφερειών, οι Κεντρικές Ομοσπονδιακές Τράπεζες και τα υποκαταστήματά τους απεικονίζονται στο Διάγραμμα 2. Οι τρεις μεγαλύτερες Κεντρικές Ομοσπονδιακές Τράπεζες όσον αφορά το ενεργητικό είναι αυτές της Νέας Υόρκης, του Σικάγο και του Σαν Φραντσίσκο – οι οποίες συνολικά διατηρούν πάνω από το 50% του ενεργητικού (προεξοφλητικά δάνεια, χρεόγραφα και άλλες συμμετοχές) του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος. Η τράπεζα της Νέας Υόρκης, με περίπου το ένα τέταρτο του ενεργητικού, είναι η πιο σημαντική από τις τράπεζες του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος (βλέπετε πλαίσιο «Ο Ειδικός Ρόλος της Κεντρικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας της Νέας Υόρκης»). Κάθε τράπεζα του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος είναι οιονεί δημόσιο (εν μέρει ιδιωτικό, εν μέρει κυβερνητικό) ίδρυμα ιδιοκτησίας ιδιωτικών εμπορικών τραπεζών της περιφέρειας, οι οποίες είναι μέλη του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος. Αυτές οι τράπεζες-μέλη έχουν αγοράσει μετοχές στην τράπεζα του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος της περιφέρειάς τους (απαίτηση συμμετοχής) και τα μερίσματα που καταβάλλονται γι’ αυτές τις μετοχές ορίζονται από τον νόμο, ετησίως στο 6%. Οι τράπεζες-μέλη εκλέγουν έξι διευθυντές για κάθε περιφερειακή τράπεζα, ενώ ακόμη τρεις διορίζονται από το Συμβούλιο των Διοικητών. Οι διευθυντές μιας περιφερειακής τράπεζας κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες: Α, Β και Γ. Οι τρεις διευθυντές κατηγορίας Α (που εκλέγονται από τις τράπεζες-μέλη) είναι επαγγελματίες τραπεζίτες και οι τρεις διευθυντές κατηγορίας Β (που επίσης εκλέγονται από τις τράπεζες-μέλη) είναι εξέχουσες προσωπικότητες από τον βιομηχανικό, εργατικό, αγροτικό και καταναλωτικό τομέα. Οι τρεις διευθυντές κατηγορίας Γ, που διορίζονται από το Συμβούλιο των Διοικητών για να αντιπροσωπεύουν το δημόσιο συμφέρον, δεν επιτρέπεται να είναι αξιωματούχοι, υπάλληλοι ή μέτοχοι των τραπεζών. Οι διευθυντές επιβλέπουν τις δραστηριότητες της περιφερειακής τράπεζας αλλά ο πιο σημαντικός ρόλος
296
ΜΕΡΟΣ 4
Κεντρική Τραπεζική και η Άσκηση της Νομισματικής Πολιτικής
Στο Εσωτερικό της Fed
Ο Ειδικός Ρόλος της Κεντρικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας της Νέας Υόρκης
Η Κεντρική Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Νέας Υόρκης διαδραματίζει έναν ειδικό ρόλο στο Ομοσπονδιακό Αποθεματικό Σύστημα, για διάφορους λόγους. Πρώτον, η περιφέρειά της περιλαμβάνει πολλές από τις μεγαλύτερες εμπορικές τράπεζες των Ηνωμένων Πολιτειών, η ασφάλεια και η ευρωστία των οποίων είναι ύψιστης σημασίας για την υγεία του χρηματοοικονομικού συστήματος των Ηνωμένων Πολιτειών. Η Κεντρική Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Νέας Υόρκης διεξάγει επιθεωρήσεις εταιρειών συμμετοχών τραπεζών και τραπεζών με πολιτειακό καταστατικό στην περιφέρειά της, γεγονός που την καθιστά επόπτη για μερικά από τα πιο σημαντικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα στο χρηματοοικονομικό σύστημα. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι, δεδομένης αυτής της ευθύνης, η ομάδα εποπτείας της τράπεζας είναι μία από τις μεγαλύτερες μονάδες της Ομοσπονδιακής Τράπεζας της Νέας Υόρκης και είναι μακράν η μεγαλύτερη ομάδα εποπτείας τράπεζας στο Ομοσπονδιακό Αποθεματικό Σύστημα. Ο δεύτερος λόγος για τον ειδικό ρόλο της Ομοσπονδιακής Τράπεζας της Νέας Υόρκης είναι η ενεργός συμμετοχή της στις αγορές ομολογιών και συναλλάγματος. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Νέας Υόρκης στεγάζει το γραφείο της ανοικτής αγοράς, που διεξάγει τις πράξεις ανοικτής αγοράς – αγορά και πώληση ομολογιών – που καθορίζουν το ύψος των αποθεματικών στο τραπεζικό σύστημα. Λόγω της συμμετοχής της στην αγορά κρατικών χρεογράφων, καθώς και της κοντινής της απόστασης από το Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, οι αξιωματούχοι της Ομοσπονδιακής Τράπεζας της Νέας Υόρκης βρίσκονται σε συνεχή επαφή με τις σημαντικότερες εγχώριες χρηματοπιστωτικές αγορές στις Ηνωμένες Πολιτείες. Επιπλέον, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Νέας Υόρκης στεγάζει το γραφείο ξένου συναλλάγματος, που διεξάγει τις παρεμβάσεις στο συνάλλαγμα εκ μέρους του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος και του Υπουργείου Οικονομικών των Ηνωμένων Πολιτειών. Η συμμετοχή της σε αυτές τις χρηματοπιστωτικές αγορές
σημαίνει ότι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Νέας Υόρκης αποτελεί μια σημαντική πηγή πληροφοριών σχετικά με το τι συμβαίνει στις εγχώριες και ξένες χρηματοπιστωτικές αγορές, ειδικά κατά τη διάρκεια περιόδων κρίσης, όπως είναι η πρόσφατη κατάρρευση των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων καθώς και ένας σύνδεσμος μεταξύ των αξιωματούχων του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος και των ιδιωτικών συμμετεχόντων στις αγορές. Ο τρίτος λόγος για τη σημασία της Ομοσπονδιακής Τράπεζας της Νέας Υόρκης είναι ότι είναι η μόνη τράπεζα του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος που είναι μέλος της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (BIS). Έτσι ο πρόεδρος της Τράπεζας της Νέας Υόρκης, μαζί με τον πρόεδρο του Συμβουλίου των Διοικητών, εκπροσωπεί το Ομοσπονδιακό Αποθεματικό Σύστημα στις τακτικές μηνιαίες συναντήσεις με άλλους σημαντικούς κεντρικούς τραπεζίτες στην Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών. Αυτή η στενή επαφή με τους ξένους κεντρικούς τραπεζίτες και η αλληλεπίδραση με τις αγορές συναλλάγματος σημαίνει ότι η Τράπεζα της Νέας Υόρκης έχει έναν ειδικό ρόλο στις διεθνείς σχέσεις, τόσο με τους άλλους κεντρικούς τραπεζίτες όσο και με τους ιδιωτικούς συμμετέχοντες στην αγορά. Ένα γεγονός που ενισχύει τη σημασία της στους διεθνείς κύκλους είναι το γεγονός ότι η Τράπεζα της Νέας Υόρκης αποτελεί το κεντρικό αποθετήριο για πάνω από 100 δισεκατομμύρια δολάρια του παγκόσμιου χρυσού, ποσό μεγαλύτερο από τον χρυσό στο Fort Knox. Τέλος, ο πρόεδρος της Τράπεζας της Νέας Υόρκης είναι το μόνο μόνιμο μέλος της FOMC με δικαίωμα ψήφου μεταξύ των προέδρων των τραπεζών του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος, έχοντας τη θέση του αντιπροέδρου της επιτροπής. Κατά συνέπεια, εκείνος (ή εκείνη) και ο πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος του Συμβουλίου των Διοικητών είναι οι τρεις πιο σημαντικοί αξιωματούχοι στο Ομοσπονδιακό Αποθεματικό Σύστημα.
τους είναι να διορίζουν τον πρόεδρο της τράπεζας, (ο οποίος πρέπει να εγκριθεί από το Συμβούλιο Διοικητών). Μέχρι το 2010, και οι εννιά διευθυντές συμμετείχαν σε αυτή την απόφαση, αλλά η νομοθεσία Dodd-Frank, που ψηφίστηκε τον Ιούλιο του 2010, εξαίρεσε τους τρεις διευθυντές κατηγορίας Α από τη συμμετοχή στην επιλογή του προέδρου της τράπεζας. Το Κογκρέσο θεωρούσε ότι δεν ήταν σωστό οι τραπεζίτες να συμμετέχουν στην επιλογή του προέδρου της Κεντρικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας η οποία θα επέβλεπε τις τράπεζές τους. Οι δώδεκα Ομοσπονδιακές Αποθεματικές Τράπεζες εμπλέκονται στη νομισματική πολιτική με διάφορους τρόπους: •
•
•
Οι διευθυντές τους θέτουν το προεξοφλητικό επιτόκιο (αν και στην πράξη το προεξοφλητικό επιτόκιο καθορίζεται σε ένα σταθερό ποσό έναντι του επιτοκίου στόχου των ομοσπονδιακών κεφαλαίων). Αποφασίζουν ποιες τράπεζες, μέλη ή μη μέλη, μπορούν να λάβουν προεξοφλητικά δάνεια από την Κεντρική Ομοσπονδιακή Τράπεζα. Οι διευθυντές τους επιλέγουν έναν εμπορικό τραπεζίτη από την περιφέρεια κάθε τράπεζας για να υπηρετεί στο Ομοσπονδιακό Συμβουλευτικό Συμβούλιο, το οποίο
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13
•
• • • • • • • •
Κεντρικές Τράπεζες και το Ομοσπονδιακό Αποθεματικό Σύστημα
297
συσκέπτεται με το Συμβούλιο των Διοικητών και παρέχει πληροφορίες που βοηθούν στην άσκηση της νομισματικής πολιτικής. Πέντε από τους προέδρους των δώδεκα τραπεζών έχουν ψήφο στην Ομοσπονδιακή Επιτροπή Ανοικτής Αγοράς, η οποία κατευθύνει τις πράξεις ανοικτής αγοράς [open market operations] (αγορά και πώληση κυβερνητικών χρεογράφων που επηρεάζουν τόσο τα επιτόκια όσο και το ύψος των αποθεματικών στο τραπεζικό σύστημα). Όπως εξηγείται στο πλαίσιο «Ο Ειδικός Ρόλος της Κεντρικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας της Νέας Υόρκης», επειδή ο πρόεδρος της τράπεζας αυτής είναι μόνιμο μέλος της FOMC, εκείνος (ή εκείνη) έχει πάντα δικαίωμα ψήφου στην Ομοσπονδιακή Επιτροπή Ανοικτής Αγοράς, η οποία καθιστά την Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Νέας Υόρκης την πιο σημαντική απ’ όλες τις τράπεζες. Οι άλλες τέσσερις ψήφοι που κατανέμονται στις περιφερειακές τράπεζες εναλλάσσονται ετησίως μεταξύ των υπόλοιπων έντεκα προέδρων.
Οι δώδεκα Κεντρικές Ομοσπονδιακές Τράπεζες διεξάγουν τις παρακάτω λειτουργίες:
Εκκαθαρίζουν επιταγές. Εκδίδουν νέο νόμισμα και αποσύρουν το κατεστραμμένο νόμισμα από την κυκλοφορία. Διαχειρίζονται και χορηγούν προεξοφλητικά δάνεια στις τράπεζες στην περιφέρειά τους. Αξιολογούν τις προτεινόμενες συγχωνεύσεις και αιτήσεις για επέκταση των δραστηριοτήτων των τραπεζών. Λειτουργούν ως σύνδεσμοι μεταξύ της επιχειρηματικής κοινότητας και του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος. Εξετάζουν τις εταιρείες συμμετοχών τραπεζών και τις τράπεζες μέλη με πολιτειακό καταστατικό. Συλλέγουν δεδομένα για τις τοπικές επιχειρηματικές συνθήκες. Χρησιμοποιούν τους επαγγελματίες οικονομολόγους που ανήκουν στο προσωπικό τους για να ερευνούν θέματα που σχετίζονται με την άσκηση της νομισματικής πολιτικής.
Τράπεζες-Μέλη
Όλες οι εθνικές τράπεζες (εμπορικές τράπεζες που ιδρύονται από το Γραφείο Διοίκησης του Νομίσματος) απαιτείται να είναι μέλη του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος. Οι εμπορικές τράπεζες που ιδρύονται από τις πολιτείες δεν απαιτείται να είναι μέλη, αλλά μπορούν να επιλέξουν αν θα είναι. Σήμερα, περίπου το 1/3 των εμπορικών τραπεζών στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι μέλη του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος, παρουσιάζοντας μείωση από το μέγιστο του 49% το 1947. Πριν το 1980, μόνο οι τράπεζες-μέλη ήταν υποχρεωμένες να τηρούν αποθεματικά ως καταθέσεις στις Κεντρικές Ομοσπονδιακές Τράπεζες. Οι τράπεζες που δεν ήταν μέλη υπόκειντο στις υποχρεωτικές καταθέσεις που καθορίζονταν από τις πολιτείες τους, οι οποίες κατά κανόνα τους επέτρεπαν να διατηρούν μεγάλο μέρος του αποθεματικού τους σε έντοκα χρεόγραφα. Επειδή τότε δεν καταβάλλονταν τόκος στα αποθεματικά που ήταν κατατεθειμένα στις τράπεζες του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος, ήταν δαπανηρό να είναι μία τράπεζα μέλος του συστήματος, γιατί καθώς αυξάνονταν τα επιτόκια, το σχετικό κόστος των μελών αυξανόταν, οπότε όλο και περισσότερες τράπεζες εγκατέλειπαν το σύστημα. Αυτή η μείωση στον αριθμό των μελών της Fed αποτέλεσε βασικό μέλημα του Συμβουλίου των Διοικητών. Ένας λόγος ήταν ότι μείωνε τον έλεγχο της Fed πάνω στην προσφορά χρήματος, δυσκολεύοντας την άσκηση νομισματικής πολιτικής από τη Fed. Ο πρόεδρος του Συμβουλίου των Διοικητών ζήτησε επανειλημμένως την προώθηση νομοθεσίας που θα υποχρέωνε όλες τις εμπορικές τράπεζες να είναι μέλη του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος. Αποτέλεσμα της πίεσης που άσκησε η Fed στο Κογκρέσο ήταν μια διάταξη στο Νόμο του 1980 για τη Μείωση της Κρατικής Παρέμβασης στα Ιδρύματα Καταθέσεων και τον Νομισματικό Έλεγχο: Όλα τα ιδρύματα καταθέσεων θα υπόκειντο (από το 1987) στις ίδιες απαιτήσεις για την τήρηση καταθέσεων στο Ομοσπονδιακό Αποθεματικό Σύστημα, επομένως οι τράπεζες που ήταν μέλη και αυτές που δεν ήταν μέλη θα είχαν την ίδια αντιμετώπιση σε σχέση με τις υποχρεωτικές καταθέσεις. Επιπλέον, όλα τα ιδρύματα καταθέσεων απέκτησαν πρόσβαση στις διευκολύνσεις του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος, όπως είναι η επικουρική πιστωτική διευκόλυνση (που συζητείται στο Κεφάλαιο 15) και η εκκαθάριση επιταγών μέσω του γραφείου συμψηφισμού του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος. Αυτές οι διατάξεις έθεσαν τέλος στην συρρίκνωση του αριθμού των μελών του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος και μείωσαν τη διάκριση μεταξύ των τραπεζών που ήταν μέλη και αυτών που δεν ήταν μέλη.
298
ΜΕΡΟΣ 4
Κεντρική Τραπεζική και η Άσκηση της Νομισματικής Πολιτικής
Το Συμβούλιο των Διοικητών του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος
Στην κεφαλή του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος βρίσκεται το επταμελές Συμβούλιο των Διοικητών, με έδρα στην Ουάσιγκτον. Κάθε διοικητής διορίζεται από τον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών και επικυρώνεται από τη Γερουσία. Για να περιοριστεί ο έλεγχος του προέδρου στο Ομοσπονδιακό Αποθεματικό Σύστημα και να απομονωθεί το Ομοσπονδιακό Αποθεματικό Σύστημα από άλλες πολιτικές πιέσεις, οι διοικητές μπορούν να υπηρετήσουν μια πλήρη, μη ανανεώσιμη, θητεία δεκατεσσάρων ετών συν μέρος μιας ακόμη θητείας, με την θητεία ενός διοικητή να λήγει κάθε επόμενο Ιανουάριο1. Οι διοικητές (πολλοί είναι επαγγελματίες οικονομολόγοι) απαιτείται να προέρχονται από διαφορετικές περιφέρειες του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος, ώστε να μην εκπροσωπούνται υπερβολικά τα συμφέροντα μιας συγκεκριμένης περιοχής της χώρας. Ο πρόεδρος του Συμβουλίου των Διοικητών επιλέγεται μεταξύ των επτά διοικητών και υπηρετεί μια τετραετή, ανανεώσιμη θητεία. Είναι αναμενόμενο ότι όταν επιλεγεί νέος πρόεδρος, ο παλαιός πρόεδρος παραιτείται από το Συμβούλιο των Διοικητών, ακόμη και αν απομένουν πολλά χρόνια θητείας αυτού (ή αυτής) ως διοικητή. Το Συμβούλιο των Διοικητών συμμετέχει ενεργά στις αποφάσεις που αφορούν την άσκηση της νομισματικής πολιτικής με τους ακόλουθους τρόπους: • • • •
Και οι επτά διοικητές είναι μέλη της FOMC και ψηφίζουν για τη διεξαγωγή των πράξεων ανοικτής αγοράς. Επειδή υπάρχουν μόνο δώδεκα μέλη που ψηφίζουν σε αυτή την επιτροπή (επτά διοικητές και πέντε πρόεδροι των περιφερειακών τραπεζών), το Συμβούλιο έχει την πλειοψηφία. Το Συμβούλιο ορίζει επίσης τις υποχρεωτικές καταθέσεις (μέσα στα όρια που επιβάλλονται από τη νομοθεσία). Ελέγχει αποτελεσματικά το προεξοφλητικό επιτόκιο μέσω της διαδικασίας «αναθεώρησης και προσδιορισμού», με την οποία εγκρίνει ή απορρίπτει το προεξοφλητικό επιτόκιο που είναι «καθιερωμένο» από τις τράπεζες του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος. Ο πρόεδρος του Συμβουλίου συμβουλεύει τον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών σχετικά με την οικονομική πολιτική, καταθέτει στο Κογκρέσο και μιλά εκ μέρους του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος στα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Μέσω της νομοθεσίας, το Συμβούλιο των Διοικητών έχει συχνά αναλάβει καθήκοντα τα οποία δεν σχετίζονται άμεσα με την άσκηση της νομισματικής πολιτικής, που είναι τα ακόλουθα: • • • •
Ορίζει τα υποχρεωτικά περιθώρια, δηλαδή το μερίδιο της τιμής αγοράς των χρεογράφων που πρέπει να πληρωθεί με μετρητά αντί με δανειακά κεφάλαια. Ορίζει τον μισθό του προέδρου και όλων των αξιωματούχων κάθε τράπεζας του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος και αναθεωρεί τον προϋπολογισμό της κάθε τράπεζας. Εγκρίνει τις συγχωνεύσεις των τραπεζών και τις αιτήσεις για νέες δραστηριότητες, εξειδικεύει τις επιτρεπόμενες δραστηριότητες των εταιρειών συμμετοχών τραπεζών και εποπτεύει τις δραστηριότητες των ξένων τραπεζών στις Ηνωμένες Πολιτείες. Προσλαμβάνει προσωπικό αποτελούμενο από επαγγελματίες οικονομολόγους (μεγαλύτερο από αυτό των μεμονωμένων Κεντρικών Ομοσπονδιακών Τραπεζών), οι οποίοι παρέχουν οικονομική ανάλυση την οποία χρησιμοποιεί το συμβούλιο για να λάβει τις αποφάσεις του (Βλέπετε πλαίσιο «Ο Ρόλος του Ερευνητικού Προσωπικού».)
Ομοσπονδιακή Επιτροπή Ανοικτής Αγοράς (FOMC)
Η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Ανοικτής Αγοράς (FOMC) συνήθως συνεδριάζει οκτώ φορές το χρόνο (περίπου κάθε έξι εβδομάδες) και λαμβάνει αποφάσεις σχετικά με τη διεξαγωγή των λειτουργιών ανοικτής αγοράς και τον καθορισμό της επιτοκιακής πολιτικής, το επιτόκιο ομοσπονδιακών κεφαλαίων [federal funds rate], το οποίο είναι το επιτόκιο των 1 Παρόλο που τεχνικά η θητεία του διοικητή δεν είναι ανανεώσιμη, ένας διοικητής μπορεί να παραιτηθεί ακριβώς πριν τη λήξη της θητείας του και κατόπιν να διοριστεί ξανά από τον πρόεδρο. Αυτό εξηγεί πώς ένας διοικητής, ο Willian McChesney Martin, Jr, υπηρέτησε για 28 χρόνια. Από τότε που ο Martin, πρόεδρος από το 1951 έως το 1970, αποσύρθηκε από το συμβούλιο το 1970, η πρακτική του να επιτρέπεται σε έναν διοικητή να υπηρετεί ουσιαστικά μια δεύτερη πλήρη θητεία δεν έχει εφαρμοστεί και γι’ αυτό ο Alan Greenspan χρειάστηκε να αποσυρθεί από το Συμβούλιο μετά τη λήξη της θητείας του των δεκατεσσάρων ετών, το 2006.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13
Στο Εσωτερικό της Fed
Κεντρικές Τράπεζες και το Ομοσπονδιακό Αποθεματικό Σύστημα
299
Ο Ρόλος του Ερευνητικού Προσωπικού
Το Ομοσπονδιακό Αποθεματικό Σύστημα είναι ο μεγαλύτερος εργοδότης οικονομολόγων όχι μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Το ερευνητικό προσωπικό του συστήματος αποτελείται από περίπου 1.000 άτομα, από τα οποία περίπου τα μισά είναι οικονομολόγοι. Από τους 500 αυτούς οικονομολόγους, περίπου 250 βρίσκονται στο Συμβούλιο των Διοικητών, 100 στην Κεντρική Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Νέας Υόρκης και οι υπόλοιποι στις άλλες Κεντρικές Ομοσπονδιακές Τράπεζες. Τι κάνουν όλοι αυτοί οι οικονομολόγοι; Το πιο σημαντικό έργο τους είναι η παρακολούθηση των εισερχόμενων οικονομικών δεδομένων από τις κυβερνητικές υπηρεσίες και τους οργανισμούς του ιδιωτικού τομέα και η παροχή συμβουλών στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής σχετικά με την κατεύθυνση στην οποία θα μπορούσαν να οδηγήσουν την οικονομία και τον πιθανό αντίκτυπο των δράσεων της νομισματικής πολιτικής στην οικονομία. Πριν από κάθε συνεδρίαση της FOMC, το ερευνητικό προσωπικό κάθε Κεντρικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας ενημερώνει τον πρόεδρό της και τα ανώτερα διοικητικά στελέχη της τράπεζας για τις προβλέψεις του σχετικά με την οικονομία των Ηνωμένων Πολιτειών και τα ζητήματα που είναι πιθανόν να συζητηθούν στη συνεδρίαση. Το ερευνητικό προσωπικό παρέχει επίσης ενημερωτικό υλικό ή επίσημη ενημέρωση σχετικά με την οικονομική προοπτική για την περιφέρεια της τράπεζας, ζήτημα που κάθε πρόεδρος συζητά στη συνεδρίαση της FOMC. Εν τω μεταξύ, στο Συμβούλιο των Διοικητών, οι οικονομολόγοι διατηρούν ένα μεγάλο οικονομετρικό μοντέλο (ένα μοντέλο του οποίου οι εξισώσεις εκτιμώνται με τη χρήση στατιστικών διαδικασιών) που τους βοηθά να παράγουν τις προβλέψεις τους για την εθνική οικονομία και, επίσης, ενημερώνουν τους διοικητές σχετικά με την προοπτική της εθνικής οικονομίας. Το ερευνητικό προσωπικό στις τράπεζες και στο συμβούλιο παρέχει επίσης στήριξη στο εποπτικό προσωπικό της τράπεζας, ανιχνεύοντας τις εξελίξεις στον τραπεζικό τομέα και τις άλλες χρηματοπιστωτικές αγορές και τους οργανισμούς και προσφέρει στους εξεταστές των τραπεζών τεχνικές συμβουλές που ίσως χρειαστούν κατά τη διάρκεια των ελέγχων τους. Επειδή το Συμβούλιο των Διοικητών πρέπει να αποφασίζει εάν θα εγκρίνει συγχω-
νεύσεις τραπεζών, το ερευνητικό προσωπικό τόσο στο συμβούλιο όσο και στην τράπεζα, στην περιφέρεια των οποίων θα γίνει η συγχώνευση, παρέχει πληροφορίες σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις που μπορεί να έχει η προτεινόμενη συγχώνευση στο ανταγωνιστικό περιβάλλον. Για να διασφαλιστεί η συμμόρφωση προς το Νόμο για την Κοινοτική Επανεπένδυση, οι οικονομολόγοι αναλύουν επίσης την απόδοση μιας τράπεζας στις δανειοδοτικές της δραστηριότητες στις διάφορες κοινότητες. Λόγω της αυξημένης επίδρασης των εξελίξεων στις αγορές του εξωτερικού στην οικονομία των Ηνωμένων Πολιτειών, τα μέλη του ερευνητικού προσωπικού, ιδιαίτερα εκείνα της Fed της Νέας Υόρκης και του Συμβουλίου, παράγουν αναφορές για τις σημαντικότερες οικονομίες του εξωτερικού. Επίσης διεξάγουν έρευνα για τις εξελίξεις στην αγορά συναλλάγματος λόγω της αυξημένης σημασίας αυτής στη διαδικασία της νομισματικής πολιτικής, προκειμένου να υποστηρίξουν τις δραστηριότητες του γραφείου συναλλάγματος. Οι οικονομολόγοι βοηθούν στην υποστήριξη της λειτουργίας του γραφείου ανοικτής αγοράς σχεδιάζοντας την αύξηση των αποθεματικών και την αύξηση των νομισματικών μεγεθών. Το προσωπικό των οικονομολόγων συμμετέχει επίσης στη βασική έρευνα για τις επιπτώσεις της νομισματικής πολιτικής στην παραγωγή και στον πληθωρισμό, τις εξελίξεις στις αγορές εργασίας, το διεθνές εμπόριο, τις διεθνείς κεφαλαιαγορές, τα τραπεζικά και άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τις χρηματοπιστωτικές αγορές και την περιφερειακή οικονομία, μεταξύ των άλλων θεμάτων. Αυτή η έρευνα δημοσιεύεται ευρέως στα ακαδημαϊκά περιοδικά και τις εκδόσεις της Κεντρικής Τράπεζας. (Οι επιθεωρήσεις της τράπεζας του Κεντρικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας αποτελούν μια καλή πηγή συμπληρωματικού υλικού για φοιτητές στο χώρο της αγοράς χρήματος και τραπεζικής.) Μία άλλη σημαντική δραστηριότητα του ερευνητικού προσωπικού, κυρίως στις Κεντρικές Τράπεζες, είναι η δημόσια εκπαίδευση. Οι οικονομολόγοι του ερευνητικού προσωπικού καλούνται συχνά να κάνουν παρουσιάσεις στα διοικητικά συμβούλια των τραπεζών τους ή για να κάνουν ομιλίες στο κοινό των περιφερειών τους.
ομολόγων διάρκειας μιας ημέρας από τη μία τράπεζα σε άλλη. (Λεπτομέρειες σχετικά με τον τρόπο διεξαγωγής της συνεδρίασης της FOMC συζητούνται στο πλαίσιο "Η Συνεδρίαση της FOMC" και τα έγγραφα που συντάχθηκαν για τη συνεδρίαση περιγράφονται στο πλαίσιο "Πράσινο, Μπλε, Γαλαζοπράσινο και Μπεζ : Τι σημαίνουν αυτά τα χρώματα για την Fed; ") Πράγματι, η FOMC αναφέρεται συχνά στον Τύπο ως" Fed ". Για παράδειγμα, όταν τα Μ.Μ.Ε. αναφέρουν ότι η "Fed" συνεδριάζει, σημαίνει ότι η FOMC συνεδριάζει. Η επιτροπή απαρτίζεται από τα επτά μέλη του διοικητικού συμβουλίου, τον πρόεδρο της Κεντρικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας της Νέας Υόρκης, και τους προέδρους τεσσάρων
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13
Κεντρικές Τράπεζες και το Ομοσπονδιακό Αποθεματικό Σύστημα
23. Η Fed προωθεί τη μυστικοπάθεια με το να μην δημοσιοποιεί άμεσα τα πρακτικά των συναντήσεων της FOMC στο Κογκρέσο ή στο κοινό. Συζητήστε τα επιχειρήματα υπέρ και κατά της πολιτικής αυτής.
315
24. Ποιος είναι πιο ανεξάρτητη, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ ή η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα; Γιατί; 25. Γιατί η Τράπεζα της Αγγλίας μέχρι το 1997 είχε χαμηλό βαθμό ανεξαρτησίας;
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Τα προβλήματα ανανεώνονται με δεδομένα πραγματικού χρόνου στο MyEconLab και είναι διαθέσιμα για εξάσκηση ή ανάθεση από τον καθηγητή. 1. Πηγαίνετε στη βάση δεδομένων του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού του St.Louis FRED και βρείτε δεδομένα για το δείκτη ανεργίας σε κάθε μία από τις δώδεκα περιφέρειές του. Αυτές είναι κωδικοποιημένες ως (D1URN), (D2URN)…, (D12URN). Για τον πιο πρόσφατο μήνα με διαθέσιμα δεδομένα, προσδιορίστε ποια περιφέρεια είχε τον υψηλότερο και ποια το χαμηλότερο δείκτη ανεργίας.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
1. Πηγαίνετε στο www.federalreserve.gov/ και επιλέξτε τη σύνδεση για ‘About the Fed’’. Στη συνέχεια επιλέξτε ‘’The Federal Reserve System’’ και στη συνέχεια ‘’Structure’’. Σύμφωνα με το Ομοσπονδιακό Αποθεματικό, ποια είναι η πιο σημαντική ευθύνη του Συμβουλίου των Διοικητών;
2. Πηγαίνετε στη βάση δεδομένων του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού του St. Louis FRED και βρείτε δεδομένα για το στόχο του επιτοκίου των ομοσπονδιακών κεφαλαίων (DFEDTAR, DFEDTARU και DFEDTARL) και το προεξοφλητικό επιτόκιο ή το βασικό πιστωτικό επιτόκιο (DPCREDIT). Πότε ήταν η τελευταία φορά που μεταβλήθηκε το επιτόκιο των ομοσπονδιακών κεφαλαίων; Πότε ήταν η τελευταία φορά που μεταβλήθηκε το βασικό πιστωτικό επιτόκιο; Τα επιτόκια αυξήθηκαν ή μειώθηκαν;
2. Πηγαίνετε στο site που αναγράφεται στην Άσκηση στο Διαδίκτυο 1 και επιλέξτε «Monetary Policy». Στη συνέχεια επιλέξτε «Reports» και πηγαίνετε στο «beige book». Σύμφωνα με την περίληψη του πιο πρόσφατα δημοσιευμένου βιβλίου, η οικονομία αποδυναμώνεται ή ενισχύεται;
ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ www.federalreserve.gov/pubs/frseries/frseri.htm Πληροφορίες για τη δομή του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος. www.federalreserve.gov/otherfrb..htm Διευθύνσεις και αριθμοί τηλεφώνων των Τραπεζών του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος, των υποκαταστημάτων τους, και σύνδεσμοι με τις βασικές ιστοσελίδες των 12 περιφερειακών τραπεζών και του Συμβουλίου των Διοικητών. www.federalreserve.gov/bios/boardmembership.htm Καταγράφει όλα τα μέλη του Συμβουλίου των Διοικητών του Ομοσπονδιακού Αποθεματικού Συστήματος από την έναρξή του. www.federalreserve.gov/fomc Βρείτε γενικές πληροφορίες για την FOMC, το πρόγραμμα των συνεδριάσεών της, τις δηλώσεις, τα πρακτικά και τα αντίγραφα, πληροφορίες για τα μέλη της και το «μπεζ βίβλο».
www.ecb.int Η ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας www.bank-banque-canada.ca/ Η ιστοσελίδα της Τράπεζας του Καναδά www.bankofengland.co.uk/index.htm Η ιστοσελίδα της Τράπεζας της Αγγλίας www.boj.or.jp/en/index.htm Η ιστοσελίδα της Τράπεζας της Ιαπωνίας