6
DAW SOFTWARE
Daw Software θα λέγαμε ότι είναι το λογισμικό το οποίο είναι βασισμένο σε DAW υπολογιστή και περιβάλλεται από κάποια βασικά στοιχεία όπως έναν υπολογιστή μια κάρτα ήχου ή ένα audio interface. To DAW Software ελέγχει όλα τα σχετικά εξαρτήματα υλικού και παρέχει ένα interface που επιτρέπει την εγγραφή, την επεξεργασία και την αναπαραγωγή.
Τα DAW Software’s διαθέτουν εκτεταμένες δυνατότητες εγγραφής, επεξεργασίας και αναπαραγωγής (μερικά έχουν ακόμη και λειτουργίες που σχετίζονται με βίντεο). Για παράδειγμα μπορούν να προσφέρουν απεριόριστα κανάλια εγγραφής, πολυφωνία και εικονικά όργανα (VST Instruments) ή δείγματα (Samples) που θα χρησιμοποιηθούν για την εγγραφή μουσικής. Τα DAW Software’s μπορούν επίσης να παρέχουν μια ευρεία ποικιλία επεξεργασίας, μίξης κτλ προσφέροντας μια πλειάδα από διάφορα effects και plug in όπου σε φυσική μορφή θα χρειαζόμασταν ένα αρκετά μεγάλο χώρο Control, αρκετά χρήματα για την απόκτησή τους, μεγάλα desktop εργασίας για την τοποθέτηση τους κτλ.
Τα απλά DAW Software’s που βασίζονται σε smartphone ονομάζονται Mobile Audio Workstation (MAW) και χρησιμοποιούνται (για παράδειγμα) από τους δημοσιογράφους για την εγγραφή και την επεξεργασία σε τοποθεσία. Πολλά πωλούνται σε καταστήματα εφαρμογών, όπως το iOS App Store ή το Google Play.
Ρίχνοντας μια ειδικότερη ματιά θα παρατηρήσουμε ότι τα DAW Software’s έχουν την λογική ενός πολυκάναλου εγγραφέα ταινίας με όλες εκείνες τις λειτουργίες που διευκολύνουν την καταγραφή και επεξεργασία του ψηφιακού πλέον ήχου έχοντας μια τυποποιημένη διάταξη η οποία περιλαμβάνει transport controls (play, stop, rew, ff, rec) track controls, mixer όπως επίσης απεικόνιση της κυματομορφής. Η προσομοίωση τους
116
ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΨΗΦΙΑΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΗΧΟΥ
(στις λειτουργικές διεργασίες μόνο) με τα πολυκάναλα ταινίας φαίνεται και από το γεγονός ότι εμμένουν ακόμα στον όρο “track” παρόλο που δεν υπάρχει φυσική διαδρομή όπως υπήρχε στην εποχή της εγγραφής με ταινία. Η πολυκάναλη μορφή τους υποστηρίζει λειτουργίες πολλαπλών tracks ταυτόχρονα. Όπως για παράδειγμα μια κονσόλα μίξης , κάθε tracks έχει συνήθως όλα εκείνα τα στοιχεία που βοηθούν τον χρήστη να επεξεργαστεί το κανάλι ρυθμίζοντας Volume, EQ, pan κτλ. Επιτρέπουν την ολοκληρωτική επέμβαση στην κυματομορφή κάθε καναλιού προς επεξεργασία όπως επιθυμούμε. Για παράδειγμα μια από τις πιο επίπονες διεργασίες την εποχή της ταινίας , ήταν η κοπή της και η επικόλληση της σε άλλο σημείο (μια μορφή editing της εποχής θα λέγαμε) φάνταζε “επιστήμη” και η αλήθεια είναι ότι χρειάζονταν μεγάλη ικανότητα. Σήμερα κάτι τέτοιο θεωρείται δουλειά μόνο λίγων δευτερολέπτων!!! Τα DAW Software’s λειτουργούν εν μέσω μιας αλυσίδας μηχανημάτων/προϊόντων όπως αναφέραμε πιο πάνω όπου μερικά από αυτά είναι τα εξής: • DAW Desktop Recorder Computer (όπου αναλύσαμε πιο πάνω) • Audio Interface’s/Sound Card • Midi Controllers
• External DSP Card effects
• Samplers (Hardware - Software) • Multi-tracks Music Program’s
Κατά την χρήση και επεξεργασία μιας πολυκάναλης εγγραφής δια μέσου ενός DAW Software συναντάμε αρκετές διεργασίες οι οποίες έχουν παγιωθεί και αποτελούν κοινή βάση “εργαλείων” οποιουδήποτε μουσικού προγράμματος. Μερικές εξ αυτών είναι οι παρακάτω: • Audio Drivers Protocol’s (ASIO, WDM κτλ) • Latency (@ 10ms, 3ms κτλ)
• File formats (wav, wma κτλ)
• Sample Rate (44.1kHz, 48kHz κτλ)
• Bit Rate 16-bit, 24-bit, 32 float κτλ)
• Interchange Format & Compatibility (ΟMF, Open TL κτλ) • Real Time Effect (Plug in κτλ.)
• VST Instruments (virtual όργανα κτλ) • Mixdown (τελικό lay out κτλ)
117
DAW SOFTWARE
Στο κεφάλαιο αυτό θα ασχοληθούμε με λεπτομέρεια τόσο στην ιστορική διαδρομή αλλά και στις τεχνικές λεπτομέρειες των πιο δημοφιλών και επικρατέστερων DAW Software’s που κυκλοφορούν σήμερα. Αξιοσημείωτο είναι ότι αρκετά από αυτά παρότι δεν ανήκουν στην “elite” συνυπάρχουν με την διαφορετικότητα που τα χαρακτηρίζει και ανήκουν από το entry level του digital recording μέχρι το επαγγελματικό επίπεδο.
6.1. Magix: Acid
Το ACID Pro (Σχήμα 6.1) αρχικά ονομάστηκε "ACID pH1" και κυκλοφόρησε επισήμως από την Sonic Foundry, η οποία αργότερα συγχωνεύθηκε στη Sony για να δημιουργήσει το Sony Creative Software. Το ACID Pro χρησιμοποιεί Acid Loops (που σημαίνει ότι περιέχει πληροφορίες για τον ρυθμό αλλά και pitch transposition) τα οποία απεικονίζονται με τέτοιο τρόπο ώστε να δημιουργήσουν music tracks. Τα δείγματα CD Acidized loop CD είναι διαθέσιμα από τη Sony, καθώς και από εταιρείες τρίτων. Σε σχέση με τα άλλα εξελιγμένα DAW το ACID δεν είναι ένα εννιαίο πρόγραμμα αλλά ορίζει επι της ουσίας μια οικογένεια που καλύπτει ένα σημαντικό εύρος χαρακτηριστικών. Στις 20 Μαΐου 2016 η Sony ανακοίνωσε ότι θα πουλήσει το μεγαλύτερο μέρος της σουίτας δημιουργικού λογισμικού, συμπεριλαμβανομένης της ACID Pro, στην Magix Software GmbH. Παρόλο που
Σχήμα 6.1 ACID by MAGIX.
118
ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΨΗΦΙΑΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΗΧΟΥ
δεν έχει γίνει καμία επίσημη ανακοίνωση, η Magix δήλωσε δημοσίως, μέσω των κοινωνικών μέσων ενημέρωσης και δικτύωσης, ότι αυτή τη στιγμή εργάζεται πάνω στο ACID Pro 8.
Το ACID κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1998 ως ένα βασικό loop music sequencer, όπου κάποιος θα μπορούσε απλώς να κάνει ένα drag & drop ενός loop αρχείου του Acid (για παράδειγμα τύμπανα ή μία loop μπάσσου) σε ένα κανάλι του Acid και αυτή η loop θα προσαρμοζόταν αυτόματα στο ρυθμό και την τονικότητα του τραγουδιού χωρίς να υποστεί καμία ηχητική αλλοίωση. Έγινε πολύ δημοφιλής στους συνθέτες, τους παραγωγούς και τους DJs στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και στις αρχές της δεκαετίας του 2000, που ενδιαφέρονταν να δημιουργήσουν πλήρεις συνθέσεις και ενορχηστρώσεις, οι οποίες θα λειτουργούσαν με σχεδόν οποιοδήποτε ρυθμό ή τονικό οπλισμό, αφού οι loops που θα χρησιμοποιούσαν μπορούσαν να παραμετροποιηθούν αυτόματα. Για να επιτευχθεί αυτό, το Acid Pro της Sony χρησιμοποιούσε ειδικά προετοιμασμένα ή "Acidized" wave αρχεία τα οποία μπορούσαν να ετοιμαστούν χρησιμοποιώντας ένα εργαλείο επεξεργασίας ήχου όπως το Sony Sound Forge.
6.2. Tracktion Software: Waveform
Waveform είναι το νέο όνομα για το Tracktion που κυκλοφορούσε μέχρι πρότινος και αποτελεί ένα upstart για την εταιρεία. Από τα πρώτα πράγματα που θα πρέπει να αναφέρουμε είναι ότι οι διαφορές ανάμεσα στο Waveform που διαδέχτηκε το Tracktion 7 είναι απειροελάχιστες ( εκτός των 3D γραφικών) και θα πρέπει κανείς να προσπαθήσει αρκετά ώστε να τις βρει. Εξακολουθεί να επικεντρώνεται σε ένα interface μονής οθόνης όπου είναι μείζονος σημασίας για τις διεργασίες που μπορεί να κάνει, απεικονίζοντας μενού και πίνακες, δίνοντας πρόσβαση σε ότι θέλει ο χρήστης. Στο νέο Waveform (Σχήμα 6.2) έχει προστεθεί MIDI Chord Generator Plugin (trigger chords από μονές νότες), πολλαπλής χρήσης χρωματισμοί για το editing όπως επίσης και η προσθήκη Rasberry Pi support. Προσθήκες όπως η χρήση των παραθύρων του Mixer αλλά και του Midi Editor, λειτουργίες όπως το levels-panning, το mute-solo καθώς και η εισαγωγή plugin είναι αυτά που καθιστούν το νέο Waveform ένα σύγχρονο multi – panel DAW software.
Ένα ακόμα ενδιαφέρον χαρακτηριστικό του νέου Waveform είναι η νέα γεννήτρια μοτίβων στον τομέα του Midi προσφέροντας 4 modes pattern όπως: Arpeggio, Chords, Bassline και Melody. Σαν αποτέλεσμα των παραπάνω το Waveform αποτελεί μια νέα έκδοση ορόσημο που διαδέχεται ομαλά το Traction και μπορεί να είναι στα “υπόψιν” κάθε μουσικού παραγωγού.
119
DAW SOFTWARE
Σχήμα 6.2 Waveform.
6.3. Ardour
To Ardour (Σχήμα 6.3) είναι ένα DAW software ανοικτού κώδικα που κατασκευάστηκε σε περιβάλλον Linux. Με την έκδοση 4 είχε πάρει και την επίσημη υποστήριξη OSX ενώ δεν ήταν συμβατό μέχρι σήμερα με τα Windows κάτι που επετεύχθη με την νέα version 5. Οι αρχικές εκδόσεις στερούνταν την φινέτσα των πιο εμπορικών και ανταγωνιστικών του DAW ιδιαίτερα στους τομείς του αισθητικού σχεδιασμού με τις τελευταίες 2 εκδόσεις αρχής γενομένης με την V 4 και έπειτα στην έκδοση 5 όπου έχει επιδείξει μεγάλη πρόοδο προσφέροντας αξιοπρεπές περιβάλλον καταγραφής και μίξης. Ενώ πρώτα λειτουργίες όπως η επεξεργασία, η κονσόλα μίξης και οι διάφορες άλλες προτιμήσεις ήταν αποτέλεσμα αρκετών ανοικτών παραθύρων, σήμερα όλα αυτά συνδυάζονται σε ένα μόνο παράθυρο δίνοντας παράλληλα την δυνατότητα να αποσπαστούν σε έτερες οθόνες ή να τακτοποιηθούν όπως επιθυμεί ο χρήστης. Με τον νέο graphical tempo editor μπορεί ο χρήστης να έχει εύκολα και γρήγορα επιλογές αλλαγής tempo (change tempo).
Το νέο Ardour είναι αρκετά διαμορφωμένο σε σημείο όπου η μεταφορά ήχου οπουδήποτε αποτελεί μια εύκολη διαδικασία. Η έκδοση 5 φέρνει πλήρη γραφική απεικό-
120
ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΨΗΦΙΑΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΗΧΟΥ
Σχήμα 6.3 Ardour Softwre Ver. 5.
Σχήμα 6.4 Ardour Plugins.
9
AUDIO INTERFACES
Πρόκειται για τις πιο σημαντικές συσκευές που εμπλέκονται ενεργά και αποτελούν βασικό κρίκο στην αλυσίδα ενός DAW συστήματος. Λειτουργούν ως γέφυρα ανάμεσα στο αναλογικό και το ψηφιακό με έναν χαρακτήρα πολλών εφαρμογών, υψηλών αποδόσεων και χαρακτηριστικών. Τα Audio Interfaces είναι απαραίτητα σε κάθε στούντιο καθότι χωρίς αυτά δεν μπορεί να γίνει εγκατάσταση σχετικού εξοπλισμού εγγραφής μέσω DAW συστήματος. Οι μορφές τους ποικίλουν και μπορούμε να τα συναντήσουμε ως εξής: • Εγκατεστημένα μόνιμα σε Desktop Computer (PCI/PCIe Card)
• Απλά εξωτερικά “επιτραπέζια” Audio Interface (συνήθως USB) με λίγες εισόδους εξόδους για παράδειγμα 2 in/2out
• Πολυκάναλα hardware συνήθως 1U, πολλές φορές με 8πλό προενισχυτή μικροφώνου μεταφέροντας πολλές φορές και μέχρι 64 κανάλια, εξοπλισμένα με αρκετές θύρες • Με την μορφή ψηφιακής κονσόλας με DAW controllers
Εκμεταλλεύονται τις δυνατότητες, τις ταχύτητες των ψηφιακών πρωτόκολλων που περιγράψαμε πιο πάνω έχοντας συνδεσιμότητα μέσω και των πιο σύγχρονων πλέον πρωτοκόλλων όπως Dante, Thunderbolt, USB, Firewire πετυχαίνοντας έτσι δειγματοληψίες που φτάνουν μέχρι τα 192kHz στα 24 bit.
Κατά την επιλογή ενός audio interface (αν εξαιρέσουμε την συνδεσιμότητα με το desktop recorder) το πιο σημαντικό κριτήριο είναι το πλήθος των I/O. Ο αριθμός και ο τύπος των εισόδων και εξόδων που θέλουμε εξαρτάται από τις ανάγκες καταγραφής που έχουμε. Θα πρέπει να εξασφαλίσουμε ότι οι μικροφωνικές είσοδοι που πιθανόν να υπάρχουν στο εκάστοτε audio interface είναι εξοπλισμένοι με phantom power για την χρήση πυκνωτικών
218
ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΨΗΦΙΑΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΗΧΟΥ
μικροφώνων. Για χρήση instrument in για μία κιθάρα ή ένα ηλεκτρικό μπάσο λόγου χάρη, θα πρέπει να έχουμε βεβαιωθεί ότι στο audio interface που έχουμε επιλέξει προς αγορά υπάρχει η αντίστοιχη θύρα. Για audio interface που ξεπερνά μια απλή μορφή της τάξης του 2in/2out θα πρέπει η επιλογή μας στο κομμάτι των ψηφιακών I/O να είναι συγκεκριμένη δίνοντας έμφαση και προσοχή στα interface και στο είδος των ψηφιακών εισόδων και εξόδων σύμφωνα με τις ανάγκες μας αλλά και την συμβατότητα με τα υπόλοιπα μηχανήματα της αλυσίδας. Παρόλα αυτά σημαντικότερο κριτήριο επιλογής από όλα τα παραπάνω είναι οι τιμές των δυναμικών περιοχών (dynamic range) τόσο κατά την διαδικασία A/D όσο και D/A ενός interface καθώς επίσης και το επίπεδο θορύβου (THD) κατά το A/D και D/A.
9.1. PCIe Card
H PCIe κάρτα (Σχήμα 9.1) είναι ένα εσωτερικό Interface μόνιμης εγκατάστασης το οποίο από τη φύση του δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί με φορητούς υπολογιστές. Με την αποτελεσματική εγκατάσταση της PCIe ή αλλιώς κάρτας ήχου στη μητρική (motherboard) του υπολογιστή σας, αναλόγως των χαρακτηριστικών και των προδιαγραφών της μας προσδίδει το πλεονέκτημα της παράκαμψης ορισμένων διαδικασιών του converting που προκαλούν latency και περιορίζουν το bandwidth. Η πλειοψηφία των Interfaces με μορφή PCIe έχουν σχεδιαστεί ώστε να χειρίζονται υψηλές απαιτήσεις σε επίπεδο αριθμού καναλιών – δειγματοληψιών αλλά και ταχύτητας που απαιτούνται από τα επαγγελματικά στούντιο.
Σχήμα 9.1 PCIe Sound Card.
AUDIO INTERFACES
9.1.2. Simple Table USB Audio Interface
219
Πρόκειται για “επιτραπέζια” Audio Interface συνδεσιμότητας μέσω USB 1,2,3 (Σχήμα 9.2) συνήθως 2 - 18 εισόδων και 2 - 8 εξόδων, με Midi I/O σε αρκετά από αυτά με 2 - 4 προενισχύσεις μικροφώνων τα περισσότερα εξοπλισμένα με phantom power αλλά και Instr. είσοδο, δειγματοληψίας μέχρι και τα 192kHz @ 24 bit. Αποτελούν βασικό εξοπλισμό ιδιαίτερα σε Home Recording εφαρμογές, σε mobile ηχογραφήσεις (χαμηλών απαιτήσεων) και συνήθως είναι προσιτά από θέμα κόστους.
Σχήμα 9.2 Table USB Audio Interface. Και οι 3 περιλαμβάνουν Midi Interface.
9.2. Multitracks Audio Interface 9.2.1. USB
Πρόκειται για πολυκάναλα (συνήθως 1U) Audio Interface μέσω USB 2,3 (Σχήμα 9.3) αρκετών εισόδων και εξόδων πχ 18 ή 20 In και 20out, εξοπλισμένα τις περισσότερες φορές με 8πλο προενισχυτή μικροφώνων, phantom power, τουλάχιστον 2 εισόδους instrument με hi-z, τουλάχιστον 2 εξόδους ακουστικών. Επίσης από πλευράς ψηφιακών I/O περιλαμβάνουν συνήθως ADAT (8 I/O), AES/EBU, SPDIF στο κομμάτι του συγχρονισμού Word Clock. Τα περισσότερα εξ αυτών έχουν συμβατότητα με Η/Υ Windows. Πετυχαίνουν δειγματοληψίες που φτάνουν μέχρι και τα 192 kHz @ 24 bit.
220
ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΨΗΦΙΑΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΗΧΟΥ
Σχήμα 9.3 USB 2.0 Audio Interface.
9.2.2. Firewire
Στις περιπτώσεις των Audio Interface μέσω Firewire (Σχήμα 9.4) ισχύουν όλα τα παραπάνω, επιπλέον θεωρούνται πιο αξιόπιστα και σταθερά σε σχέση τουλάχιστον με τo USB 2.0 πρωτόκολλο. Θα πρέπει να υπάρχει τοποθετημένη κάρτα Firewire στον υπολογιστή μας της οποίας το chipset να προέρχεται από τον κατασκευαστικό οίκο της Texas Instrument. Κυκλοφορούν σχετικά λίγα μοντέλα καθότι πλέον το πρωτόκολλο Firewire τείνει να θεωρηθεί στην σύγχρονη ψηφιακή τεχνολογία ως πεπερασμένο.
Σχήμα 9.4 Firewire Audio Interface.
9.2.3. Thunderbolt
Στην κατηγορία αυτή (Σχήμα 9.5) επίσης ισχύουν τα ως άνω, με τη διαφορά ότι εδώ μπορεί να έχουμε και περισσότερες I/O, (όπως για παράδειγμα 30 in/ 34 out) και κατά δεύτερον απευθύνονται κυρίως σε χρήστες Mac(λόγω συγκεκριμένης θύρας) παρόλο που ολοένα και εξελίσσεται και στην τεχνολογία των Windows. Με τα συγκεκριμένα Interface μπορεί κανείς να πετύχει πολύ υψηλές επιδόσεις ,ταχύτητα. Σταθερότητα. Στο κομμάτι της δειγματοληψίας φτάνουν μέχρι τα 192kHz @ 24 bit. Συνήθως έχουν διάσταση 1U όμως
Σχήμα 9.5 Thunderbolt Audio Interface.