ΙΟΡΔΑΝΗΣ ΣΤΥΛΙΔΗΣ
στάσεις στην ευτοπία γ’ εργαστήριο τεκμηρίωσης και σχεδιασμού
το ρέμα του ‘‘κοτζά’’ ΦΕΡΕΣ, ΕΒΡΟΣ
28 3 - 4 4 2007
2007
αναθεωρημένη έκδοση
3
iordanisstylidis.gr/workshops-3.php
στάσεις στην ευτοπία εργαστήριο τεκμηρίωσης και σχεδιασμού, 2007
ΦΕΡΕΣ - ΕΒΡΟΣ, το ρέμα του ‘‘κοτζά’’
Ας εφοδιαστούμε, λοιπόν, ας ενεργοποιήσουμε εκείνη τη η ομάδα σειρά των κανόνων που ταιριάζει και εκλύει την επιθυμία η συμμετοχή στους επισκέπτες των μακρινών τοπων. οι ημέρες Τους κανόνες που γυμνάζουν τον εαυτό και τον οι σύντομες προετοιμάζουν να ρωτά και να δέχεται τις απλές και και οι μεγάλες συζητήσεις ήρεμες απαντήσεις. Όλα εκείνα τα παγωμένα πρωϊνά και τα κίτρινα απογεύματα, στην ησυχία μιας γειτονιάς που δεν το κτίριο μπορείς να καθορίσεις αν ανήκει στην πραγματικότητα ή ο τόπος σε ένα διαρκές όνειρο. Μετά, ξέρουμε ήδη, προστίθενται η ζωή και η παρατήρησή της ένα σωρό λεπτομέρειες που αυξάνουν αυτήν την αιώριση. αυτός Το χτύπημα των λεπτών σε ένα ρολόϊ, ο περίπατος τα ονόματα όπου προσφέρθηκε μια σημαντική λεπτομέρεια για τη συμπεριφορά, το άπλωμα των χεριών σε μία λευκή και ...ό,τι είμασταν άδεια, ακόμη, επιφάνεια, οι γραμμές που σχεδιάζονται με οικονομία και οι διάλογοι που οριοθετούν τις πειθαρχίες η απέραντη των περιγραφών τους. Η υποστήριξη της πρώτης ιδέας, δημιουργική κατοίκηση η υποχώρηση και η υπομονή, η χαλάρωση του σώματος όταν πια έχει κατανοηθεί ο τροπος και οι τεχνικές να ζεις καλά μαζί με άλλους που σύντομα, μαζί, θα γεφυρώσεις τις αποστάσεις από τις ταυτότητές τους.
το ρέμα του ‘‘κοτζά’’ το ανοικτό θέατρο, το πλάτωμα, η νότια είσοδος της πόλης, η λίμνη και η παλιά βρύση στο δήμαρχο Φερών κ. Γεώργιο Ούστογλου, τον πρόεδρο της Δημοτικής Επιχείρισης Ανάπτυξης Φερών κ. Κανδύλη Νικόλαο καθώς και τη διευθύντρια κ. Νίτσα Παμπούρα.
• Δήμος Φερών, νομός Έβρου • Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Τμήμα Αρχιτεκτόνων • Δήμος Φερών, Εταιρεία Πολιτιστικής Ανάπτυξης
έργο / σχέσεις
εργάτες ΟΜΑΔΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Αδρίμη Φωτεινή Αυγητίδου Αγγελική Καλησπεράκης Βασίλης Κανελλοπούλου Καλλιόπη Κασσιμάτη Αννα Μαρία Λυκουργιώτη Ίρις Μαύρη Μάρω Νικολάκης Παναγιώτης Παπαδοπούλου Λιάνα Σοφτάς Μιχάλης Στυλίδης Ιορδανης Χαλά Κλέλια Χελιδονάκη Χρυσούλα Κάργα Βαλεντίνα
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΕΣ • Ούστογλου Γεώργιος, Δήμαρχος, Δήμος Φερών • Κανδύλης Νικόλαος, Πρόεδρος Δ.Ε.ΑΦ. • Παμπούρα Νίτσα, Δήμος Φερών Διευθύντρια
Η κωμόπολη των Φερών βρίσκεται βόρεια την πόλης Αλεξανδρούπολη. Χωροθετημένη στη νότια πλευρά ενός χαμηλού λόφου και με φυσικό σύνορο, στα δυτικά, το μικρό ρέμα του ‘‘κοτζά’’ περιοριζόταν και, αργότερα, επεκτάθηκε σε σχέση με τις οχυρώσεις του παλιού μοναστηριού ίχνη του οποίου σώζονται μέχρι σήμερα. Το σύνολο του πληθυσμού της αλλά και ο πληθυσμός της ευρύτερης περιοχής εξαρτάται αποκλειστικά από την ζωογόνο ροή του ποταμού Έβρου από τον οποίο απέχει 6 χλμ. Η επίσκεψή, η διερεύνηση της εγγύς γεωγραφίας, η τεκμηρίωση των λεπτομερειών και των γενικών ιδιοτήτων του τόπου, οι καταγραφές και οι ζωτικές συζητήσεις καθορίστηκαν ακριβώς από την θεματολογία που ζητήθηκε από το δημοτικό συμβούλιο και περιελάμβανε ως περιοχές-θέματα την Βόρεια είσοδο της πόλης (δυτική πλευρά της εισόδου) όπου βρίσκονται τα ερείπια του υδραγωγείου καθως και τις απότομες και κατάφυτες πλαγιές του ρέματος αλλά και το εσωτερικό της ροής, τη μικρή λίμνη και τον καταρράκτη που σχηματίζεται στην πλευρά της. Επίσης, ζητήθηκε μια πρόταση διαμόρφωσης του ανοικτού θεάτρου (στέγαση, καθίσματα, σκηνικός χώρος) όπως και του φυσικού πλατώματος πίσω από την σκηνή. Έπιχειρήθηκε να απαντηθούν, για μιά ακόμη φορά, με ένα ταιριαστό, τακτοποιημένο και απολαυστικό τρόπο, οικεία και ζωτικά ερωτήματα. Μια σειρά από συνδυασμένα ή ακατάστατα μεταξύ τους ερωτήματα. Με ένα τρόπο που συμφωνήσαμε, που επιδιώξαμε να αποδώσει και να αποδωθεί σε ένα κειμενικο αποτέλεσμα αλλά, κυρίως, να δηλώσει τον σύνδεσμο των δράσεων και των διαλόγων για την κοινότητα που για μιά ακόμη φορά δημιουργήσαμε και υπερασπίσαμε. Να δηλώσει το ξέσπασμα της απόλαυσης και της ευχαριστίας προς το σύστημα των σχέσεων χρόνου και συμπεριφορών που γέννησε, απέδωσε και επιτάχυνε την ύπαρξή της. Το ολοκλήρωμα που ταίριαξε κάθε μέλος της και ταυτόχρονα πρόβαλλε επάνω του την ιδέα και τις σημάνσεις της. Τη σειρά των χειρισμών, των σχεδίων και των φράσεων, σταθερών και αυστηρών στο περιεχόμενό τους, ακριβών στην λογική ακολουθία τους, δραματικών και αποκλειστικών ως προς το νόημά τους αλλά, ταυτόχρονα, θεμελιωδών και καθοδηγητικών για την επιτόπια χωρική και χρονική πρόσκληση. Οι δηλώσεις, οι πράξεις και οι συμπληρωματικές ενέργειες των μελών της ομάδας, κατ’αρχήν, αλλά και του συνόλου των εμπλεκομένων, στη συνέχεια, των ερευνητών, των αναζητητών, των αποφασισμένων παρατηρητών και μετόχων όρισαν το καινοφανές και δικό μας ασταθές σύστημα αναφοράς.
5
έργο / σχέσεις Αυτό το σύστημα σχέσεων ξεκίνησε να εξελίσσεται από τη βαθμιαία αποκάλυψη και ανταλλαγή ιδεών, την παρατήρηση και την προσέγγιση, το ζύγιασμα με τη σειρά των ερωτηματικών και των απαντήσεών τους. Τις ανταποκρίσεις και τους τερματισμούς τους στο πεδίο των χωρικών δράσεων, την εγκατάστασή και την ενεργοποίησή τους ανάμεσα στον ειδικό πληθυσμό της ομάδας και τον γενικό πληθυσμό της κοινότητας, ανάμεσα στο δεδομένο και πεπερασμένο και εκείνο, το αχανές και ακαθόριστο. Το κοινόχρηστο σύστημα είχε, βέβαια, πεπερασμένη διάρκεια ώστε να παρατηρήσουμε σωστά και με ενάργεια ό,τι παρατηρήθηκε, να συλλέξουμε αυστηρά και με μέτρο ό,τι συλλέχτηκε, να αποτιμήσουμε, να ορίσουμε και να αρχειοθετήσουμε το εντέλει δικό μας αποτέλεσμα. Γνωρίζοντας ακριβώς, από πριν αλλά και πολύ αργότερα πως εκείνο το αποτέλεσμα που επρόκειτο να υπερασπίσουμε (κάποτε στο μέλλον μας) και αυτό το ήδη παγιωμένο γραπτό-οπτικό αποτέλεσμα (ήδη, χρόνια μετά, μετά από την κοινή εμπειρία) δεν ανήκει παρά μόνο σε εκείνους και εκείνες που το ολοκλήρωσαν ακριβώς στη συνείδησή τους, το δημιούργησαν και προστατεύουν σε ένα θύλακα μνήμης τα σύντομα και τα διαρκέστερα δείγματά του, τις προσωπικές και τις κοινόχρηστες συλλογές του, τα κρυφά και τα μοιρασμένα, τα αταίριαστα και τα δημόσια. Σκοπός και κατεύθυνσή του ήταν η δήλωση, διαμέσου των φορέων του, της εγγενούς αξίας του, του τυπικού και του μηχανισμού, της μεθόδου που το αναγόρευσε σε σημαντικό και ουσιώδες. Των τεχνικών και των στρατηγημάτων επί των οποίων στηρίχτηκε, των περιορισμένων και των ανεπτυγμένων προτάσεών του που έπλεξαν και αστραποβόλησαν τη δομή του διασπείροντας το ενδιαφέρον της πρόσκαιρής ζωή του στο χρόνο (και, τώρα πια, στο ψηφιακό συνεχές). Το ταξίδι και η ανάπτυξη του εργαστηρίου τεκμηρίωσης και σχεδιασμού πραγματοποιήθηκε από δώδεκα φοιτητές και φοιτήτριες της σχολής αρχιτεκτόνων του πανεπιστημίου Θεσσαλίας και τρείς καθηγητές και καθηγήτριες. Επί του συμβατικού γεωγραφικού ορίου της διοικητικής περιοχής της Ελλάδας με αυτή της Τουρκίας. στον ποταμό Έβρο, την φλέβα του νερού που καθορίζει ακριβώς τη συνθήκη της ζωής σε μια εκτενή επιμήκη έκταση έως ότου αποδώσει το υπόλοιπό του στη θάλασσα.
7
έργο / σχέσεις Ως τόπος, εννοείται εδώ η πολιτισμική ιδιαιτερότητα της περιοχής, η γλωσσική τυπολογία, δηλαδή, οι εκφράσεις του καθημερινού και οι ποικιλίες των φαινομένων του, η ασυμμετρία μεταξύ αυτού που θεωρείται ως ‘‘δικό μας’’ και του ‘‘άλλου’’, του ‘‘εχθρικού’’, η ιστορική παραδοξότητα της συγκατοίκησης με τα σπαράγματα των ερειπίων, τα υπολλείμματα που έχουν εγκαταστήσει ένα άλλο αυτόνομο χάρτη σημασιών και ερμηνείας των ιστορικών φαινομένων και των καταλοίπων τους. Ως τόπος εννοείται, επίσης, η σχέση και η συσχέτιση με το υπόλοιπο της φυσικής κατάστασης, ό,τι απέμεινε από τη συντονισμένη και δραστική κατάληψη των εδαφών, τη σάρωση της χλωρίδας και την πλήρη υποταγή ή εξαφάνιση της πανίδας. Έτσι, μπορούμε να υποθέσουμε πως, το φυσικό υπόλλειμμα και οι τακτικές διαμορφώσεις του εδαφους είναι και η δήλωση της παρούσας ταυτότητας της σύγκρουσης ενός τύπου πολιτισμού με το φυσικό του υπόβαθρο, το ορατό ισοζύγιο που καθορίζει ακριβώς και νοηματοδοτεί την τοπική συνθήκη πολιτισμού. Η εγκατάσταση και η κοινή ζωή της ομάδας, ο θησαυρισμός των υλικών και ψηφιακών αποκτημάτων της, η απαιτητική και πολύπλοκη πειθαρχία του έργου της ορίζουν επίσης ένα τόπο, τον κοινό τόπο της προσωρινής και εκτακτης ευτοπίας. Την σύντομη και απολαυστική ζωή απαλλαγμένη από την αναγκαιότητα. Την ανάγκη της καθημερινής πειθαρχίας της διατροφής (τη φροντίδα και τη μέριμνα γιαυτή), την ανάγκη και την ασφάλεια του καταλύματος (την προσωρινή, επειδή ήρθαμε και θα αναχωρήσουμε, και τη διαρκή, στον κύκλο του εγχειρήματός μας, διαμονή), την ανάγκη και την υποταγή μας στον αέναο κύκλο των συμβάσεων της καθημερινότητας (να είμαι και πάλι, συνεχώς, σε ένα τυπικό και ιεραρχημένο εκεί και αλλού), την ανάγκη της συνεχούς παρουσίας και παραμονής σε χώρους και σχέσεις που δεν επαληθεύουν την ιδεώδη εικόνα για τη ζωή που όλοι διατηρούμε στη συνειδησή μας περιμένοντας ή αγωνιώντας να επαληθευτεί. Πολύ περισσότερο να δημιουργήσουμε και να κοινωνήσουμε την συνθήκη ζωής που εξελίσσεται από την επιθυμία, την απόλυση των τυπολογιών, την εποπτεία του εαυτού ως σημείου και ολοκληρώματος, σηματοδότη και απελευθερωτή του λόγου, επισκέπτη και αποδέκτη κάθε λεπτού ερωτηματος, κάθε στιγμής, κάθε ορισμού, κάθε επαλήθευσης, της συνθήκης και του ορισμού του ‘‘θέλω να είμαι παρών/παρούσα από εδώ ως το τέλος...’’
9
έργο / σχέσεις Τόπος, λοιπόν, είναι, επίσης η συνθήκη της πλήρους ζωής που επαληθευεται από τους συσχετισμούς των παραδοξοτήτων της συμπεριφοράς καθώς δηλώνουμε, επιχειρούμε και επιτυγχάνουμε την χαρτογράφιση και κατανόηση του χώρου των γεγονότων μας. Το άθροισμα και την συλλογή των εικόνων ως συστατικών του αναδυόμενου νοήματος, των ήχων, της νυχτερινής θερμοκρασίας, της λαμπρότητας του φωτός και του ημίφωτος στις αίθουσες από όπου περάσαμε. Της αγρύπνιας και της ανεξέλεγκτης εμμονής που επιταχύνει το περιεχόμενο της πρώτης ιδέας, των πρώτων γραμμών που ακόμη δεν ολοκλήρωσαν το περίγραμμα και τις σχέσεις μιας πρότασης, της περιγραφής και του αναπτύγματος ενός κειμένου, των σύντομων οδηγών εκφράσεων και του απρόσμενου ξεσπάσματος μιας αφήγησης, της έκθεσής στο κρύο νερό του ποταμού και τον κρύο άνεμο. Τόπος είναι και όλα αυτά που προσφέρονται όταν γίνει η επιλογή, όταν υιοθετηθεί το αξιακό σύστημα των υποθέσεων και της κοινής αναζήτησης και εγκαταληφθεί η αδράνεια, η διαμονή στις ηδονές της στάσης, της διαρκούς επανάληψης μιας σειράς κινήσεων και εξουδετερωμένων από το πάθος τους επιθυμιών που συντηρούν την ύπαρξη χωρίς την επίγνωση του δέους.
11
σ Βαλεντίνη Κάργα σ Μάρω Μαυρή
σ Μάρω Μαυρή, Παπαδοπούλου Λιάνα
σ Βα
αλεντίνη Κάργα
σ Βαλεντίνη Κάργα
οπτική και στοχαστική ναυτιλια (2007) O ποταμός Έβρος και το σύστημα των παραποτάμων του έως την εκβολή του στο Αιγαίο πέλαγος (προστατευόμενο δέλτα) αποτελούν την εγγύς παραμεθόριο περιοχή με ιδιαίτερα τοπογραφικά, γεωφυσικά και γεωπολιτικά χαρακτηριστικά που συναπαρτίζουν ένα φυσικό όριο χωρισμού (όσο χωρίζει) και σύνδεσης (όσο συνδέει) ταυτόχρονα· ένα νευραλγικό σημείο διέλευσης εμπορευμάτων, πολιτισμών και ανθρώπων και ένα μεταβατικό τόπο πολλαπλών διασυνδέσεων· ένα δίκτυο αλλησυσχετιζόμενων γεωπολιτικών συστημάτων στο οποίο συμβάλλουν τρία όμορα κράτη (Ελλάδα, Τουρκία, Βουλγαρία). Σκοπός του εργαστηρίου ήταν η διερεύνηση και η κατανόηση αυτών των ιδιαιτεροτήτων και των μετασχηματισμών της περιοχής. ΥΔΑΤΙΝΕΣ ΡΟΕΣ Το πρώτο γεωπολιτικό δεδομένο αφορά το δίκτυο και την ποικιλία της ροής του ποταμού. Tο ποτάμι είναι ένα φυσικό σύστημα συνεχούς παροχής νερού και ιζήματος από περιοχές εκτός των διοικητικών ορίων της ελληνικής διοικητικής επικράτειας. Παλαιότερα ήταν πλωτό σ’ ένα μεγάλο τμήμα του, ώστε να αναπτυχθούν εμπορικές δραστηριότητες μεταξύ των κρατών τα οποία διατρέχει. Tο νερό και το ίζημα που μεταφέρει μπορούν κάλλιστα να χαρακτηριστούν δυνάμει πλουτοπαραγωγικά στοιχεία, που επηρεάζουν καίρια την οικονομία των περιοχών που διασχίζει ο ποταμός. H ποσότητα του νερού, ο έλεγχός και η ρύθμισή του είναι μια σημαντική γεωστρατηγική μεταβλητή. Σήμερα αυτά τα χαρακτηριστικά ρυθμίζονται και απορρυθμίζονται ενισχύοντας ή υπονομεύοντας πολλές από τις παραγωγικές δραστηριότητες κυρίως στον τομέα της γεωργίας. Το ζωϊκό κεφάλαιο στην περιοχή του δέλτα του ποταμού έχει ήδη εξαληφθεί εξαιτίας μεταδοτικής ασθένειας που είχε σαν αποτέλεσμα την αναγκαστική θανάτωση των κοπαδιών. Οι ετήσιες υπερχειλίσεις του ποταμού εξαιτίας των υπερβολικών ποσοτήτων νερού από τη γειτονική χώρα καταστρέφουν μεγάλες εκτάσεις καλλιεργειών. ΕΘΝΙΚΑ ΣΥΝΟΡΑ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΣΙΜΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ Το δεύτερο γεωπολιτικό δεδομένο συνίσταται στη στρατηγική σημασία της περιοχής στο Bόρειο Aιγαίο. O ποταμός -στο κύριο σκέλος του- είναι και το όριο όπου αρχίζουν και τελειώνουν τα εθνικά σύνορα της Eλλάδας και της Tουρκίας. Σήμερα η χάραξη της μεθορίου βρίσκεται σε διαφορετικό γεωγραφικό σημείο σε σχέση με τη θέση της ροής του ποταμού. Έτσι, μικρά τμήματα καλλιεργήσιμων εκτάσεων, και στις δύο εθνικές επικράτειες, βρίσκονται στην απέναντι όχθη του ποταμού. Κάτι τέτοιο δημιουργεί υπολογίσιμες τεχνικές δυσκολίες στους εκατέρωθεν καλλιεργητές επειδή τους υποχρεώνει να μετακινούν τα μηχανήματα και τα εφόδιά τους στην απέναντι πλευρά του ποταμού. Eίναι επίσης σημαντικό να επισημανθεί ότι η περιοχή του Δέλτα, αλλά και γενικότερα ολόκληρη η περιοχή ροής του ποταμού, παρουσιάζει υψηλότατη απόδοση στις καλλιέργειες εξαιτίας της συνεχούς ετήσιας μεταφοράς ιλύος αλλά και των εξαιρετικών διαθέσιμων ποσοτήτων νερού για άρδευση.
15
οπτική και στοχαστική ναυτιλια ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Το τρίτο γεωπολιτικό δεδομένο αφορά τις στρατιωτικές υποδομές και τις εγκαταστάσεις των δύο γειτονικών κρατών, της Eλλάδας και της Tουρκίας, των οποίων οι σχέσεις στο πέρασμα της ιστορίας σημαδεύτηκαν από έντονες συγκρουσιακές διακυμάνσεις και μεταβολές. Το γεγονός αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την αυξημένη αμοιβαία αμυντική θωράκιση στην περιοχή. Óλη η μεθοριακή γραμμή από την πλευρά της Eλλάδας είναι διάστικτη από τεχνικές αμυντικές υποδομές και κατασκευές στρατιωτικού τύπου. Mικρά και μεγάλα οχυρά, φράγματα, εμπόδια, ναρκοπέδια, τεχνητά αναχώματα, απαγορευμένες ζώνες και στρατόπεδα, φυλάκια και πύργους παρατήρησης. Τα στρατόπεδα και οι εξοπλισμένοι περίπολοι αποτελούν κλειστά συστήματα απέναντι στους οικισμούς και τους καλλιεργητές της περιοχής, δημιουργώντας μια οπτική και ψυχολογική ένταση, μια αίσθηση ανασφάλειας στον κάτοικο και στον επισκέπτη. Είναι γνωστό ότι η ένταση αυτή κατά το παρελθόν ενισχύθηκε στο έπακρον από μια σειρά ιδεολογήματα που επιχείρησαν να μονιμοποιήσουν και να επεκτείνουν τη στρατιωτική παρουσία. Οι εκτενείς στρατιωτικές εγκαταστάσεις και οι συνοριακές εντάσεις μεταξύ των τριών όμορων κρατών, είχαν σαν αποτέλεσμα η κατοίκηση των περιοχών εκατέρωθεν του ποταμού να διαθέτει εξαιρετικά χαμηλή πυκνότητα εξαιτίας ακριβώς της αίσθησης του φόβου μιας αιφνίδιας ή μακροχρόνιας γεωπολιτικής ανακατάταξης. Τα νέα παγκόσμια δεδομένα οδήγησαν στην βαθμιαία απίσχνανση αυτών των στρατιωτικών εντάσεων. Έτσι, την τελευταία δεκαετία έχει αρχίσει μια διαδικασία επενδύσεων σε υποδομές και δίκτυα μεταφοράς και ενέργειας έτσι ώστε να μπορεί να θεωρείται πιθανό ότι η περιοχή θα μετασχηματιστεί άρδην σε σχέση με την φυσιογνωμία που είχε προηγουμένως. ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ Το τέταρτο γεωπολιτικό δεδομένο αφορά την οικολογική φυσιογνωμία της περιοχής. Tο Δέλτα του Έβρου αποτελεί σημείο εισόδου προς την Eυρώπη μεγάλων ποικιλιών πτηνών. Ένα τέτοιο πέρασμα πέρασμα επεκτείνεται βέβαια σε όλη την περιοχή της Θράκης. Στην Περιοχή του Δάσους Λεύκινης-Δαδιάς βρίσκονται τα τελευταία δείγματα Bασιλαετών της Eυρώπης. Oλόκληρος ο Άξονας του Aίμου είναι ένα δυναμικό οικοσύστημα, προστατευόμενο, όπως και η περιοχή του ποταμού, από ειδικές συνθήκες της Eυρωπαϊκής Ένωσης. H περιοχή του ποταμού εντάσσεται στην πολιτική προστασίας ορισμένων ιδιαίτερων φυσικών τοπίων της Ευρώπης και εν πολλοίς είναι αποτέλεσμα κριτικής και αναθεώρησης του κυρίαρχου οικονομικού καπιταλιστικού υποδείγματος απέναντι στο περιβάλλον. Aυτή η αναθεώρηση έχει δύο σκέλη: Αφενός το φυσικό περιβάλλον προστατεύεται επειδή είναι παράγοντας οικονομικής ανάπτυξης· αφετέρου γιατί μια οριακή εκμετάλλευσή του δημιουργεί υπερβολικό κόστος αποκατάστασης. Σημαντικός παράγοντας αναθεώρησης της υπερ-εκμετάλλευσης παρόμοιων φυσικών περιοχών είναι η αφύπνιση και η δυναμική κινητοποίηση των πολιτών της Ευρώπης, η ενεργοποίηση θεσμικών οργανισμών αλλά και η διάχυση της ιδέας και των πρακτικών της περιβαλλοντικής προστασίας. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι να αναγνωρίζουμε, σε ορισμένες περιοχές του πλανήτη -όπως και στην περιοχή του ποταμού Eβρου- θύλακες μιας διαφορετικής σχέσης με το φυσικό τοπίο και το περιβάλλον.
17
οπτική και στοχαστική ναυτιλια ΜΟΝΤΕΛΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΕΣ ΡΟΕΣ Το πέμπτο γεωπολιτικό συστατικό σχετίζεται με το παγκόσμιο σύστημα οικονομικών ισορροπιών και μετακίνησης πληθυσμών. Όλο και περισσότεροι αναγνωρίζουν πλέον την ακραία ανισότητα της παγκόσμιας κατανομής του πλούτου. Οι υποστηρικτές εκείνης της αντίληψης για την «ανάπτυξη» που διέπει τη στρατηγική συμπεριφορά του Δυτικού πολιτισμού θεωρούν ότι η Δυτική Eυρώπη και η Bόρεια Aμερική βρίσκονται στο «υψηλότερο σημείο ανάπτυξης». Αυτό το «υψηλό σημείο ανάπτυξης» όμως δεν συμπεριλαμβάνει στις μετρήσεις του τη βίαιη αλλαγή και τις ανεπανόρθωτες στρεβλώσεις του φυσικού τοπίου, την εξάντληση των αποθεμάτων πρώτων υλών και τη διάδοση της φτώχειας, που και αυτά με τη σειρά τους μπορούν να θεωρηθούν τμήμα της συλλογικής κοινωνικής δαπάνης και του αλόγιστου περιβαλλοντικού κόστους. Eφ’ όσον το κόστος καθορίζει την παγκόσμια συμπεριφορά και επηρεάζει το διεθνές δίκαιο, τότε η μετακίνηση πληθυσμών και η διείσδυση οικονομικών και πολιτικών μεταναστών με σκοπό την εγκατάσταση στις «ανεπτυγμένες χώρες» μπορεί να εξηγηθεί με οικονομικούς όρους. Mεγάλος αριθμός εργατικού δυναμικού από χώρες εξαθλιωμένες οικονομικά και υποβαθμισμένες πολιτικά επιχειρούν να διασχίσουν τα σύνορα για μια καλύτερη τύχη σε οικονομίες και κοινωνίες που θεωρούνται «ανεπτυγμένες». Ευρύτερες γεωπολιτικές αλλαγές της Μέσης Ανατολής, της Ασίας, της Αφρικής και της Ανατολικής Ευρώπης οδήγησαν το φαινόμενο αυτό σε παροξυσμική κορύφωση. H Eλλάδα, χώρα στο όριο Aνατολής και Δύσης -σύμφωνα με την καθιερωμένη αντίληψη των όρων- έχει ένα μέτωπο μεγάλης έκτασης με την Tουρκία όπου εκτονώνεται αυτό το φαινόμενο της μεταναστευτικής εισόδου στην Ευρώπη. Στην περιοχή του ποταμού Eβρου το υδάτινο όριο μοιάζει να είναι περισσότερο ασφαλές στη διάβαση, παρά στην νοτιότερη οριογραμμή όπου η ελάχιστη απόσταση είναι τουλάχιστον τρία ναυτικά μίλια.
οπτική και στοχαστική ναυτιλια ΣΥΝΕΡΓΕΙΕΣ Αυτό που προσδίδει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της περιοχής αυτής είναι η συνδυασμένη συνέργεια όλων των προαναφερθέντων γεωπολιτικών δεδομένων και ο τρόπος που προσλαμβάνονται και συστηματοποιούνται στη συνείδηση των κατοίκων της περιοχής αλλά και στις πληροφορίες που διανέμονται στα επικοινωνιακά δίκτυα. Tο τοπίο του ποταμού και το ευαίσθητο οικοσύστημά του είναι ένα πεδίο όπου διαδραματίζονται πολλαπλά επεισόδια συχνά ευρύτερου ενδιαφέροντος: Tο πέρασμα μεταναστών με συχνές απώλειες ανθρώπινων ζωών, το λαθρεμπόριο ναρκωτικών και τσιγάρων, οι καλλιέργειες εκατέρωθεν της όχθης, η χρήση και η μετακίνηση αγροτικών μηχανημάτων με αυτοσχέδιες πλατφόρμες, οι παρόχθιες ελαφρές κατασκευές των εποχικών κυνηγών μέσα στο οικοσύστημα, η διάχυτη μεταβατική συνθήκη αυτών των περιοχών, τα αμυντικά φράγματα, οι περιφράξεις, οι απαγορευμένες ζώνες και οι στρατιωτικές περίπολοι, τα διάσπαρτα ναρκοπέδια και η ελλειπής σήμανσή τους, η συγκέντρωση μεγάλου αριθμού στρατιωτικών μονάδων στην περιοχή, οι πλημμύρες του ποταμού (όταν η Bουλγαρία απασφαλίζει τους ταμιευτήρες του), οι εγκαταλελειμμένες περιοχές, οι μικρές κοινότητες της περιοχής και οι προγραμματιζόμενες χρηματοδοτήσεις επενδύσεων, η κατάληξη ενός πετρελαιαγωγού στην περιοχή Aλεξανδρούπολης σε επαφή με το Δέλτα του ποταμού, οι σχεδιαζόμενες υπερεπενδύσεις στον τομέα της αιολικής ενέργειας, η απόληξη της Eγνατίας οδού στην περιοχή των Κήπων πάνω στο ποτάμι, οι ακραίες καιρικές συνθήκες αλλά και το ιδιαίτερο φυσικό ανάγλυφο, τα διάσπαρτα ερείπια πολιτισμών που αναπτύχθηκαν και επηρέασαν αποφασιστικά τη φυσιογνωμία της περιοχής, απαρτίζουν ένα χάρτη δεδομένων, ένα πλαίσιο αναφοράς με βάση τον οποίο μπορούμε να μελετήσουμε τις σημειακές παρεμβάσεις μας. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΊΟΥ Σχεδιαστικό και στοχαστικό ζητούμενο του εργαστηρίου είναι: η διερεύνηση και η ανάπτυξη μιας σειράς κατασκευών, χωρικών διευθετήσεων και αντικειμένων μικρής κλίμακας ή συνόλων αντικειμένων στο ενδεδειγμένο τμήμα της φυσικής διαμόρφωσης του ρέματος και των συνδεδεμένων με αυτό μικρο-περιβαλλόντων. Συστήματα επικοινωνίας, μηχανισμοί μετακίνησης και παραγωγής γεγονότων και εκδηλώσεων, τοπόσημα, σημάνσεις διαδρομών ή σημεία παρατήρησης. Οι κατασκευές μπορουν να είναι πλωτές, αναδιατασσόμενες ή μόνιμες με επαρκώς επεξεργασμένες τεχνικές λεπτομέρειες. Συστατικά, αισθητικά-χωρικά, τμήματα και νεοτερισμοί του ειδικού τοπικού πολιτισμικού και κοινωνικού τοπίου αλλά και διερευνητικές εγγραφές της γεωγραφίας του
21
φ Κλέλια Χαλά
το ανοικτό θέατρο, το πλάτωμα, η νότια είσ φ Κλέλια Χαλά
φ Ιορδάνης Στυλίδης
στάσεις στην ευτοπία - η πόλη των Φ
σοδος της πόλης, η λίμνη και η παλιά βρύση
φ Ιορδάνης Στυλίδης
Φερών και το ‘‘ρέμα του Κοτζιά’’, 2007
ΘέμαΘέματα Το ‘‘ρέμα του Κοτζιά’’ Το ‘‘ρέμα του Κοτζιά’’, (τουρκ.: κοτζά τσεσμέ(-σι) είναι το λεκτικό υπόλλειμμα από την οθωμανική φράση που επισημαίνει την περιοχή όπου βρίσκεται μια «μεγάλη βρύση». Δείκτης και απόδειξη της επιλογής για το είδος και τη μορφή της πραγματικότητας που επιθυμούμε, την ιστορική αλήθεια που περιθάλπουμε, την ένδειξη και την ανησυχία για τον άλλο. Η εγγύς γεωγραφία της περιοχής υποστηρίζει, αναβαθμίζει ή αποσιωπά τα ευρήματα από πολλαπλά απομεινάρια πολιτισμών. Το ποτάμι ήταν πάντοτε το πλούσιο, διαθέσιμο και εύφορο υπόβαθρο των καλλιεργειών και των πλωτών μεταφορών έως τη θάλασσα. Ο λόφος και η εποπτεία του κάμπου και των δραστηριοτήτων ήταν πάντοτε το υπόβαθρο των κατασκευών, των οχυρώσεων, των οικισμών λαι της συγκροτημένης ζωής. Η σύνδεση των δύο φυσικών στοιχείων απέδωσε και συνεχίζει να αποδίδει σειρές από υλικά παραδείγματα και γραπτές υπενθυμίσεις όσων συνέβησαν, όσων τελειώθηκαν και τελείωσαν, όσων χωνεύτηκαν από τη γη, όσων αποτελούν ακόμη τα δείγματα και πεδία διατήρησης των μύθων και των ιδεολογημάτων, όλων όσων μπορούν ακόμη να συναρπάσουν ή να κατευθύνουν την συνείδηση, όσων συναποτελούν και συγκροτούν την περιορισμένη χωρο-χρονικη ταυτότητα της διαβίωσής. Αυτή η φυσική διαμόρφωση, η σχισμή του εδάφους, συναντάει τη σύγχρονη μικρή πόλη στη δυτική πλευρά του λόφου, την παρακάμπτει και σβήνει προς την περιοχή του κάμπου και στο δέλτα του ποταμού Έβρου. Στο συσχετισμέμο με την μικρή πόλη τμήμα μετράμε τις τσιμεντένιες γέφυρες και το πέτρινο τρίτοξο υπόλλειμμα του υδραγωγείου, τις επιχωματώσεις, τις επικαλύψεις, τις καταρρεύσεις μικρών μηχανικών αντιστηρίξεων και τεχνουργημάτων καθώς και ερείπια μιας ποικιλίας κατασκευών. Το ίχνος της πορείας του νερού, ενεργής έως και σήμερα, τα φαρδιά και ελεύθερα πρανή, τα βραχώδη μέτωπα, τις υποχωρήσεις του εύφορου στρώματος των καλλιεργειών, τη μικρή λίμνη και τον καταρράκτη. Το ίχνος του παλιού δρόμου και την υπερυψωμένη φαρδιά νέα γέφυρα στην πορεία της οδού βόρεια έως το τέλος της Ελληνικής επικράτειας. Η κοίτη, το αποτέλεσμα, η ένδειξη, ο φορέας όλων των αρνήσεων και των καταφάσεων μιας σύντομης αλλά και απέραντης περιήγησης στο χρόνο του φυσικού γεγονότος. Στη μικρή γειτονιά του Αγίου Νικολάου το παλιό και ανενεργό σχολείο συνιστά ακόμη και προστατεύει τον μικρό θύλακα δράσεων και υπομνήσεων, δείκτη της ανθρώπινης εγρήγορσης που υπόσχεται και απελευθερώνει, ενεργοποιεί και υποτάσσει. Ενας θύλακας-τόπος χωρίς χρόνο και ευχετήριες διευθύνσεις της συνείδησης των προσωρινών κατοίκων του. Η αποστάσεις μεταξύ των κατοικιών, τα κενά, η επιτροπεία και η ελευθερία του βλέμματος να εξαπλωθεί, να δοκιμάσει και να περιθάλψει τα ευρήματά του, οι διεισδύσεις του ενδιαφέροντος προς την πλευρά του γειτονικού λόφου, η εκκλησία , το δίκτυο των δρόμων και η ησυχία του πρωϊνού, οι μοναδικές φιγούρες που συστήνουν το δίκτυ των σχέσεων ζωής, οι αυλές, το απόγευμα, το περπάτημα, η βροχή, η ξαστεριά, το κρύο. Όλα αυτά και τα άλλα δικά μας στοιχεία που απλώνωνται και προσφέρονται, αλλάζουν και μεταβάλλουν την νύχτα και την ημέρα. Τα φωτεινά μικρα παράθυρα, η πόρτες που ανοίγουν τόσο όσο για να υποδεχτούν το σώμα του κατοίκου. Οταν, εντέλει, φτάσει η στιγμή που χρειάζεται να δείξουμε τα στοιχεία και τις σειρές των σχεδίων που καθορίζουν τον χωρικό κώδικα των λεπτομερειών τότε θα αντιληφθούμε, αποσβολωμένοι/ες, χωρίς επιπλέον εκφράσεις, την πυκνότητα των ποικιλιών που περιθάλπονται σε αυτή τη χωρική λεπτομέρεια.
25
σχέδιασχεδιασμός Τα επεισόδια του σχεδιασμού που πρόκειται να μας απασχολήσουν αλλά και τα ειδικά χωρικά υπόβαθρά τους αναζητήθηκαν και αναγνωρίστηκαν στις φυσικές θέσεις του ρέματος. Ѐτσι κατατμήθηκε ο χωρικος υποδοχέας σε αιτήματα και ερωτηματικά. Σε τι πρόκειται να απαντήσουμε; Σε τι θα υποχωρήσουμε καθώς θα καταλάβουμε, θα εννοήσουμε την υπερβολή και την αδιαπέραστη και εξαιρετική υπόθεση που δεν μπορεί να διατεθεί και να καθορίσει την ταυτότητα της επιφάνειας του εδάφους; Τι θα χαθεί στις σύντομες αυστηρές και ύστερα διασπασμένες συζητήσεις και τους διαλόγους; Για τη φύση και την δυνατότητα που έδωσαν στα αρχικά τεκμήρια και ανακτημένα ίχνη, οι σημειώσεις και οι υποθέσεις, η εντατική ανάγνωση των λεπτομερειών των φυσικών πτυχώσεων αλλά και οι αποφάσεις, η επιτήρηση και η ανίχνευση των σχέσεων μεταξύ αυτού που σχεδιάζεται, της πρόθεσης για ένα αποτέλεσμα και της υπεράσπισής του. Πόσο σκληρή πρόκειται να αποδειχτεί η υποχώρηση από ένα χωρικό ιδεατό εύρημα που ήδη σχεδιάστηκε αλλά τώρα πιά υποσκελίζεται από μια νέα ιδέα; Πόσο και πως θα μπορέσουμε να ελέγξουμε τα αναπτύγματα, τις συνθέσεις των γραμμών και των μικροπεριβαλλόντων που περιγράφουν; Ποιά είναι η ουσιαστική αναμενόμενη χωρική χειρονομία και κατασκευή που θα προσελκύσει το βλέμμα και την περιέργεια επιτρέποντας στον περαστικό και τον περιηγητή να πλησιάσουν και να εμπλακούν στον διάλογο με τον κατασκευασμένο χώρο και τη συνθήκη του; να κατοικήσουν την πληρότητά του και να αντιληφθούν τη σημασία του ειδικού χρόνου και του συστατικού χώρου που ορίζει σημαντικά και ακριβώς την πλήρη ταυτότητά του. Αφοσιωμένοι και ασταθείς ταυτόχρονα. Ξεκινώντας και εγκαταλείποντας την συζήτηση, την έκτακτη σημείωση και την διάχυσή της εκεί και για όσο χρειάζεται, την αμηχανία της αποκάλυψης και της υποδοχής των πολλαπλών αιτήσεων και λεπτομερειών που διαμορφώνουν την χωρικότητα που ήδη επιχειρούμε να διαπραγματευτούμε. Προσεγγίζοντας και υποχωρώντας από την βεβαιότητα των ιχνών που σχεδιάζουμε αναγνωρίζωντας, προσθέτωντας, κρίνοντας και διακρίνοντας πως περιέχουν την σήμανση μιας αόριστης σχεδιαστικής περιγραφής που υποστηρίζει και υπονομεύει ταυτόχρονα σημαντικά τμήματα της εκπαίδευσης που επιχειρούμε να υπερασπίσουμε και να επαληθεύσουμε. Η συνεχής παλινδρόμηση αλλά και η τελική επιστροφή στις λεπτές και διάσπαρτες διευθύνσεις του τόπου και του τοπίου του επιτρέπουν να συσταθεί και να απαγγελθεί η απόδειξη της πολύμορφης ζωτικότητας και ανταπόκριση της μικρής κωμόπολης προς το αναδυόμενο και δικό της χωρικό ερώτημα που πρόκειται ή όχι να επιτρέψει τον διάλογο με την δυνατότητα και την έκτακτη και τακτική τροπή της. Τα ίχνη κάθε και όλων των αναζητήσεων είναι ταυτόχρονα οι δηλώσεις και οι δείκτες της επιθυμίας να αποδοθεί στο τέλος της σημαίνουσας ημέρας το περιεχόμενο όσων νοημάτων σταθεροποιήθηκαν, να οριστούν με σαφήνεια τα ζωτικά σημεία και τα σημαδια, οι νοηματικοί ελκυστές του ενδιαφέροντος που θα οδηγήσουν τις επόμενες εξαιρετικές αποθέσεις του συλλογικού ενδιαφέροντος.
27
σχέδιασχεδιασμός
29
Τα σχέδια, η χαρά της συμφωνίας, η έξοδος στις επόμενες διαθέσεις νοήματος μετα από ένα διάστημα αβεβαιότητας, εκδίδουν την ακριβή σειρά πράξεων που αποκαθιστά και διαθέτει το ισχυρό τυπικό των κοινών ενεργημάτων. Εντέλει η ακολουθία των πράξεων και της σειράς των σχεδιαστικών υποθέσεων που τείνουν να ολοκληρωθούν στα γεγονότα και τις συνθετικές ψηφίδες που θα οδηγήσουν στην ανάπτυξη της λύσης, τακτοποιώντας και διευθετώντας ακριβώς την κεντρομόλο δυναμική έλξη του συστήματος της ενεργού συλλογικότητας ή συγκρατώντας τις φυγόκεντρες τάσεις του αποκαλύπτει τα ζωτικά σημεία αιχμής σε αυτή την εξαιρετική διαδικασία εμπλοκής με τον τόπο και το αιτούμενό του. Οι συμπλοκές των ιδεών και των υποθέσεων στο εσωτερικό του α-χρονικού τυπικού της ομάδας, χωρίς καμμία σταθερά της συμβατικής εκπαίδευσης να υπονομεύει τη διάρκεια και τα κέρδη της σκέψης, τη συνεχή απόδειξη των άφθονων αποκτημάτων του συλλογικού εγχειρήματος, την διασυνδεση των συνδυασμών διερεύνησης των χωρικών σημείων και των ζωτικών σχέσεών τους, σταθεροποιεί και αποδίδει το λαμπρό νόημα της διαδικασίας.
σχέδιασχεδιασμός
29
α
γ
ε
θ
η
δ
β
γεγονόταγενόμενα Κατά μήκος της κοίτης του ρέματος, πάνω στα ίχνη και τα ζωτικά σημεία ενός κατασκευασμένου, υπό αίρεση, χάρτη συμβάντων και υπομνήσεων, αναπτύσσονται και καταγραφονται τα συμφωνημένα αποτελέσματα. Από το πρώτο μονοπάτι αναφοράς, ένα αυθαίρετο και πρόσκαιρο πεδίο σημασίας, έως το τελικό φυσικό πλάτωμα, αυθαίρετα ορισμένο πεδίο στοχασμού και ενδιαφέροντος επίσης. Αναγνωρίζουμε και διαπραγματευόμαστε τις ενδείξεις και τα χαρακτηριστικά των διερευνητικών προβολών του φυσικού πεδίου, το ιδιαίτερο εκεί όπου θα γεννηθούν και θα εξελιχθούν οι εντάσεις, η αμηχανία, οι ενδείξεις και οι βεβαιότητες της επάρκειας ή οι αποδείξεις της ανεπάρκειας. Εκεί όπου θα αναγνωρίσουμε το τέλος μας, το σήμα και την υλική απόδειξη της συνεργατικής και αλληλέγγυας διαδικασίας. Κατοικούμε ήδη και θα συνεχίσουμε για πολύ μια μικρή πόλη χωνεμένη στα υψόμετρα του χάρτη. Μια πόλη που δεν κατάφερε ποτέ να προσελκύσει το ενδιαφέρον ή την εμμονή του ταξιδιώτη ώστε να την σκοπεύσει και να εκκινήσει την πειθαρχία του ταξιδιού, την διάθεση του εαυτού στην κοινόχρηστη ζωή, στο πέρασμα της ημέρας και της νύκτας ως απολαυστικού και διαθέσιμου συνεχούς γεγονότος που, γιαυτό, σμιλεύεται βαθμιαία στο νου. Η πορεία και επόπτευση της ιστορίας, της γεωγραφίας, της κατανόησης της σημασίας της εμπειρίας του τοπικού φυσικού αναγλύφου, των συστατικών και των τελετουργικών συστάσεων των μικρών κοινωνιών, όπως αυτή, και της αναγκαιότητας που τις καθόρισε στο χρόνο τους, της έναρξης και της διάθεσης της αρχιτεκτονικής έρευνας και τέχνης ώστε να συμμορφώσει και να διευθετήσει καινοφανείς και απολαυστικές χωρικές ιδιότητες, υπόβαθρα δυνατών πράξεων και πεδίων σημασίας. Την ενίσχυση και την ανάδειξη των επιμέρους στοιχείων της παρούσας και ισχυρής χωρικής ταυτότητας, την επινόηση συνδυασμών χώρου και συνεχειών συμπεριφοράς. Ο χώρος υποδοχής επισκεπτών (α) είναι το πρώτο και εξαιρετικό χωρικό σημείο συνάντησης, ο οδηγός χώρος όπου εντοπίζεται και εξαιρείται κάθε στερεότυπο συμπεριφοράς και εκπαιδεύεται ακριβώς το βλέμμα προς τη φύση. Το δυτικό μέτωπο (β) κατασκευών, καταστημάτων και μικρών πλατειών στην είσοδο της πόλης είναι η δεύτερη περιοχή ανάγνωσης και διαπραγμάτευσης των τρόπων και των διαθέσεων των κατοίκων για όσα και εκείνα τα ζητήματα τις απολαυστικής ζωής τους. Η νησίδα (γ) στο κέντρο της μικρής λίμνης είναι η τρίτη ερώτηση που διεκδικεί την προσοχή καθως χρειάζεται να υποθέσουμε αλλά και να χαρούμε με την ιδέα ενός σημείου θέασης εκεί όπου οι πολλαπλές φυγές του βλέμματος προς τις πλευρές του ρέματος μπορεί να αποτελέσουν το κέντρο ενός παιχνιδιού διάθεσης και δέσμευσης των εξεζητημένων νέων απαιτήσεων σχέσης με το φυσικό πεδίο. Ακολουθούν οι ξύλινοι εξωστες-βαθμίδες (δ) τοποθετημένοι ανάμεσα στις πτυχές των βράχων, ενωμένοι με συνεχή αλλεπάλληλα στεγασμένα κλιμακοστάσια έως το επίπεδο του νερού και την αποβαθρα στη νησίδα, η τμηματική στέγαση του ανοικτού θεάτρου και η αποκατάσταση και ενσωμάτωση των καθέτων επιφανειών του προς την περιοχή του ρέματος όπου βρίσκονται οι επίπεδες, ευρείες, μακριές όχθες, ένα συνεχές ενεργό πεδίο ενδιαφέροντος όπου σχεδιάστηκαν και τοποθετήθηκαν φωτιστικά γλυπτά αντικείμενα ως οπτικοί ελκυστές και χωρικά αινίγματα συνδυασμένα με μια ποικιλία καθιστικών μεταβαλλόμενης μορφής και συνεχών γραμμικών συσσωρεύσεων.
33
ε
η
ζ
γεγονόταγενόμενα Στην ίδια περιοχή (ε) τοποθετείται και το παιχνίδι-γλυπτό ένα πολύχρωμο και εύπλαστο σύστημα σχέσεων και οπτικών προσφορών που διαθέτει την αινιγματική του δήλωση ελκύοντας και εμπλέκοντας στην ιδιόμορφη γεωγραφία του τους αναγνώστες επισκέπτες του. Η μικρή πλατεία, τέλος, στην περιοχή της βρύσης (θ) συμπυκνώνει και οριστικοποιεί το χωρικά ελεύθερο σύστημα ευρημάτων και διαθέσεων ύφους και σημασιών. Σταθεροποιεί και ονομάζει τα ενεργά αντικείμενα και τις συστατικες τους λεπτομέρειες, συμπλέκει στην δομή τους και μορφοποιεί ένα νέο και επισκέψιμο φορμαλιστικό αίνιγμα. Την ροή και την εξαφάνιση του νερού από το ορατο του επίπεδο στο υπέδαφος μιας έκτακτης σχέσης. Η γέφυρα, κοντά στην πλατεία της βρύσης (η) υποστηρίζει, υπό την πειθαρχία της ενατένισής μας, την πρόταση του απλώματος των πλευρών της και την εξαίρεση του πλάτους της ώστε να απαγορευτεί η κίνησή των οχημάτων μεταμορφώνωντας ένα τυπικό λειτουργικό στοιχείο σε γλυπτό χωρικό διεγέρτη. Όλο το σύστημα αυτών των προτάσεων ενεργοποιεί εξαιρετικά το εγγύς τοπίο μετασχηματίζοντας κάθε εγκατεστημένη από καιρό σχέση και συσχέτιση με την ταυτότητά του. Προϋποθέτει, πλέον, και προκαλεί την εμπλοκή του επισκέπτη και διαρκέστερου κατοίκου (στη βόλτα, στη επίσκεψη, στην ενατένισή του) με την δυνατότητα και τη διάρκεια της διαμονής του, την ανάβλυση και την διαπραγμάτευση των ερωτηματικών για το χώρο και τα αντικείμενα, για την αναλογία, την ισχύ και την εκπαιδευτική δυνατότητα του νέου πληθυσμού των χωρικών γεγονότων να εκφράσουν κάθε και όλους τους νεοτερισμούς της χαρτογράφισης του ενός και των πολλών εμπλοκών της συνείδησης που μορφώνεται από την διάθεση των εκδηλώσεων του σώματος στις συνθέσεις των πορειών του. Κοιτάζουμε και επιχειρούμε στοχαστικά διαμορφώνοντας τις πλευρές της κοίτης του ρέματος (ζ) που επενδύονται με μια λίθινη στρώση ώστε να ρυθμιστεί το φυσικό αποτέλεσμα της ροής του νερού και να αναδειχτεί σε οπτικό συστατικό σχέσεων θέασης, ζύγισμα κάθε δυνατού σημείου της διαύγειάς του. Καλούπι και υποδοχέα του ρευστού και ρέοντος υλικού στα ερωτηματικά και τις μέλλουσες εντάσεις τους.
33
ΣΟΦΤΑΣ Μιχάλης ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΟΥ Βαλεντίνη ΝΙΚΟΛΑΟΥ Παναγιώτης
ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΟΥ Βαλεντίνη ΚΑΛΗΣΠΕΡΑΚΗΣ Βασίλης
ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Λιάνα
ΚΑΛΗΣΠΕΡΑΚΗΣ Βασίλης
θέματαπαραγωγοί 1. η είσοδος στην πόλη και η υποδοχή ΧΕΛΙΔΟΝΑΚΗ Χρυσούλα 2. Το μέτωπο προς την πόλη, στο χείλος του ρέματος ΜΑΥΡΗ Μάρω, ΚΑΣΣΙΜΑΤΗ Άννα Μαρία 3. Η νησίδα στην μικρή λίμνη ΧΑΛΑ Κλέλια
ΑΥΓΗΤΙΔΟΥ Αγγελική
4. οι εξώστες στην βραχώδη πλαγιά ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΟΥ Βαλεντίνη 5. η πλατεία στη βρύση
ΛΥΚΟΥΡΙΩΤΗ Ιρις
ΑΔΡΙΜΗ Φωτεινή, ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ Καλλιόπη 6. η γέφυρα ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ Καλλιόπη 7. η στέγη του θεάτρου
ΣΤΥΛΙΔΗΣ Ιορδάνης
ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Λιάνα 8. το παιχνίδι ως τοπολογικό ανάγνωσμα ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΟΥ Βαλεντίνη 9. οι φωτισμοί και τα καθιστικά ΚΑΛΗΣΠΕΡΑΚΗΣ Βασίλης 10. το ψηφιακό ίχνος του ρέματος ΝΙΚΟΛΑΚΗΣ Παναγιώτης 11. η δικτυακή ταυτότητα και η σημανση ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Λιάνα 12 ο σχεδιασμός των ορίων ΣΟΦΤΑΣ Μιχάλης
35
ο τρόπος και η συνθηκη της αποτίμησης μιας πλήρους και ευτυχούς εμπειρίας... διασπαρμένης σε ένα μνημικό θύλακα όπου συνυπάρχουν και συμπλέκονται αρχεία γεγονότων... συστήνουν και διατηρούν μια απολαυστική σειρά από τακτοποιήσεις. Την τακτοποίηση των συζητήσεων και των περιεχομένων τους, την τακτοποίηση των κερδών από την παρακολούθηση και τη δημιουργία γεγονότων, την μετατροπή των γεγονότων σε κείμενο, σχέδια και νέες στοχαστικές συζητήσεις. Τον θησαυρισμό των εικόνων που μεταμορφώνονται σε σύμβολα, των εικόνων που εξαπλώνουν την έκτασή τους και χωνεύουν τον παρατηρητή τους, των ήχων, των αξεπέραστων βλεμμάτων στην διαρκεια και την έντασή τους. Των εικόνων και των συντρόφων που κατοικούν στην επικράτειά τους καθως αναδύονται στο βαρύ άσπρο φως αλλα και στις ζεστές κίτρινες λίμνες των νυχτερινών δρόμων.
37
Από την Ιστορία και τον Μύθο έχουμε ήδη αποκτήσει μια ποικιλία παραδοχών, σταθερών στιγμιότυπων από τον παρελθόντα χρόνο που μεταφέρουμε προς το μέλλον (μας) ως σημαντικούς θησαυρούς, οδηγούς της ζωής μας. Ιδέες, εικόνες, σχέδια, διαγράμματα, ήχους, σώματα κειμένων. Άλλους μύθους, παράξενους συνδυασμούς ιδεών, στάσεις της σκέψης, μολύνσεις και καθαρμούς απολυμένους και ισχυρούς σε σύντομα διαστήματα χρόνου. Αυτό που έχουμε και υπερασπιζόμαστε τώρα, την κοινή ζωή μας στην σκέψη, τη δράση, την αναμονή και την εξαπόλυση του ενδιαφέροντος μέσα στην ολόκληρη ημέρα μας, χωρίς χάσματα, χωρίς άστατες παρεκκλίσεις, χωρίς απώλειες ονομάζουμε και προστατεύουμε ως το δικό μας σημείο και σημάδι χρόνου σε ένα χάρτη μύθων, δειγμάτων και αποδείξεων του εαυτού μας.
Έχουμε ήδη θησαυρίσει σε μια θέση μνήμης εκείνο το απόγευμα στη βροχή που, στη διάρκειά του, απολαύσαμε δυο τρία έκτακτα σχόλια ή την σημασία μιας κατεύθυνσης της σκέψης, μιας δοκιμής. Το μέγεθος της απαίτησης που, μόνοι/μόνες τακτοποιήσαμε και βαφτιστήκαμε στο όνομά του... συνδέοντας μαζί του εκείνο το μοναδικό απόγευμα. Αν όλα πάνε καλά, χρόνια μετά, θα κατανοήσουμε πως δεν ήταν μόνο εκείνο το απόγευμα... θα σκύψουμε μπροστά, σαν να χρειάζεται να υποκλιθούμε, μπροστά στην ορμή των ακατάστατων δειγμάτων μνήμης που αποδίδουν ατελείωτες ποσότητες από λεπτομέρειες. Σκέψεις, πράξεις, ερμηνείες, αποδείξεις. Ο χρόνος μας είναι ένας τόπος όπου τα σημαντικά αποκτούν το μέγεθός τους... απλώνονται και σημαίνουν.
39
Οι άλλοι; ποιοί είναι; Ποιά στιγμή βρέθηκαν και επέτρεψαν την συγκατοίκηση; παρουσίασαν τις απαιτήσεις τους, κοίταξαν ήσυχα για ένα μεγάλο διάστημα, απόλυσαν τα μέτρα που τους χαρακτηρίζουν και, απλώνωντας το σώμα τους, υποδέχτηκαν τον τρόπο και τις τακτικές μας. Περίμεναν μια μικρή ομαδα ανθρώπων, μια σειρά αποδείξεων για τις πειθαρχίες της ζωής. Περίμεναν πως θα έφτιαχναν μαζί και θα ζούσαν μαζί νέα μικρά όνειρα, θα δοκίμαζαν νέες σκέψεις και πιθανότητες. Άπλωσαν το βλέμμα και προσπάθησαν να κατανοήσουν ό,τι βρισκεται τακτοποιημένο σε μια ξεχασμένη θηκη του νου. Ξέχασαν αλλα δεν ξεχάστηκαν.
στάσεις στην ευτοπία
2007
αναθεωρημένη έκδοση
3