COUNTLESS DETAILS - iordanis stylidis 2017

Ιορδάνης Στυλίδης

οι αμέτρητες λεπτομέρειες σύντομα κείμενα για τις εικόνες προσφυγες, θρησκείες, πύλες, πολιτείες, ναοί, χώρος χρόνος και ιδιότροπες σχέσεις, το νερό, η έρημος, πτήσεις, αρχιτεκτονική

2017

Ιορδάνης Στυλίδης

οι αμέτρητες λεπτομέρειες σύντομα κείμενα για τις εικόνες προσφυγες, θρησκείες, πύλες, πολιτείες, ναοί, χώρος χρόνος και ιδιότροπες σχέσεις, το νερό, η έρημος, πτήσεις, αρχιτεκτονική

2017

www.iordanisstylidis.gr http://artwiki.org/Iordanis_Stylidis http://www.arch.uth.gr/el/staff/D_Stylidis http://6-days-in-eutopia.blogspot.gr/ http://www.facebook.com/iordanis stylidis https://issuu.com/iordanisstylidis

• οι φωτογραφίες των εικόνων της συλλογής προέρχονται από αρχεία του συγγραφέα.

• κάθε δικαίωμα χρήσης διατίθεται μετά από αλληλογραφία στην διεύθυνση stilidis2@gmail.com.

περιεχόμενα

05

πρόλογος

07

Σκηνές προσφύγων / Βενζινάδικο-Ειδομένη / Ελλάδα

13

RambanPalam Bridge / TAMIL NADU / νότια Ινδία

19

KanchiPuram Temple / TAMIL NADU / νότια Ινδία

29

Οικοδομή / KERALA / ανατολική Ινδία

35

Χωριό Κουλέντια / Πελοπόννησος / Ελλάδα

43

Υπουργείο Ασφαλείας / Belgrade / Σερβία

49

Μαυσωλείο / PALMYRA / Συρία

57

Cabaret Voltaire / Zurich / Ελβετία

65

δρόμος στην γραμμή ανακωχής / Λευκωσία / Κύπρος

73

Cairo National Road / PortSaid - Ismailia / ‘Εγιπτος

81

Kottayam - Alleppey / KERALA / ανατολική Ινδία

89

Manhattan / NEW YORK / Ηνωμένες Πολιτείες

97

Bilad al Qadeem / Al Manama / BAHRAIN

105

Kotchi, Vembanad lake / KERALA / ανατολική Ινδία

113

Rash Al Hadd / Arabic sea seashore / OMAN

122

Rameshwaran / TAMIL NADU / νότια Ινδία

129

γειτονιά / CAIRO / Egypt

ιορδάνης Στυλίδης

πρόλογος

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

08 09

Στο Κάιρο η ζέστη έχει υποχωρήσει και ο αέρας της ερήμου στέλνει και πάλι τη σκόνη να αφαιρέσει όσα απομεινάρια χρώματος παραμένουν στις επιφάνειες των κτιρίων. Τα ξύλινα κάλυπτρα των παραθύρων κρέμονται από τους σκουριασμένους μεταλλικούς συνδέσμους χωρίς να μπορούν πια να κλείσουν ερμητικά και να προστατεύσουν τα σώματα όσων επιμένουν να αντιστέκονται στη σκόνη και τον λαμπρό ήλιο. Ώσπου να υποχωρήσουν. Στην πρώτη φωνή της επερχόμενης ημέρας, την επόμενη φωνή που θα τους καλέσει να βγουν στο παράθυρο και, ύστερα, εκείνη που θα λύσει κάθε αμφιβολία και θα τους φέρει πάλι στη ζωή. Αυτοί οι σύνδεσμοι με τη φύση, οι κώδικες των ισχνών, των ιδρωμένων σωμάτων, τυλιγμένων με τα λευκά λεκιασμένα υφάσματα που δεν πρόκειται να αλλαχτούν έως τη στιγμή που θα αφεθούν στο θάνατό τους μετατρέπουν την ημέρα, το δειλινό και το σούρουπο σε ένα πεδίο συλλογών των λεπτομερειών της ζωής. Ενα πεδίο συλλογισμών. Που δεν χρειάζεται να τακτοποιηθούν τυπικά ούτε να δημιουργήσουν ένα δικό τους χώρο δικαιοσύνης. Εκεί, όπου κάθε σειρά από αυτούς τους συλλογισμούς θα εξαρτάται ακριβώς από την πρόσκαιρη εικόνα που συλλέχτηκε γρήγορα από το εσωτερικό ενός σκιερού ακόμη διαδρόμου, ένα ήχο που ξεκίνησε από το σκοτάδι ενός δωματίου κάπου ψηλότερα, ένα σύντομο διάλογο σε μια απροσέγγιστη γλώσσα που υψώθηκε και ύστερα ησύχασε τόσο πολύ που καλύφθηκε από το θρόϊσμα του δέντρου μπροστά στο ημιυπόγειο κατάστημα όπου πρόκειται να αποδειχτεί ολόκληρο το νόημα της ζωής σε αυτή την μοναδική ημέρα. Σε αυτό το παράθυρο αλλά και σε όλα εκείνα από όπου πέρασε ο χορευτής, ο ακόλουθος μιας σειράς συνεχών υποθέσεων, πρόκειται να σταθώ. Εγώ, αλλά και εκείνος, ο άλλος, που ταυτόχρονα είμαι. Και εκείνοι, οι σύντροφοι, στα όσα επιθυμούν από εμένα, καθώς, κάθε στιγμή προβάλλουν γύρω μου και καθορίζουν τι πρόκειται να με οδηγήσει λίγο μακρύτερα στο χώρο των συλλογών ή να με ξεγελάσει τόσο πολύ που να υποταχθώ στη σταθερότητα μιας έκτακτης πραγματικότητας στην οποία τόσο επίμονα επιθυμώ να παραμείνω. Θέλωντας. Μη θέλωντας. Η προσευχή της νύχτας έχει ξεκινήσει και οι μιναρέδες βάφτηκαν με ένα λαμπερό πράσινο χρώμα, γέμισαν με την αφήγηση του ιμάμη, υψώθηκαν απότομα και άρχισαν να χαράσσουν τα πρωτα γράμματα στον νυχτερινό

ιορδάνης Στυλίδης

ουρανό. Οι ναοί και τα μοναστήρια γύρω από την πόλη Γκανγκτόνγκ, στο Σικκίμ, στα σύνορα της Ινδίας με την Κίνα, φωταγωγήθηκαν επίσης και οι λεπτομέρειές τους χάθηκαν μέσα στο σύννεφο των καιόμενων φυτών και των προσευχών που βρίσκονταν τυπωμένες σε χρωματιστά υφάσματα και, τώρα, στέλνονται προς τον ουρανό. Στα χριστιανικά μοναστήρια του Αγίου Όρους οι ύμνοι και τα βήματα έχουν ήδη σταματήσει, μερικές φωνές στις αυλές τους συγκρατούν την πραγματικότητα για λίγο ακόμη. Στις πόλεις και στα χωριά πάνω από την Μεσόγειο οι σύντομες άτακτες συζητήσεις προδίδουν την αγωνία της αδύναμης ζωής. Καθώς επιχειρεί να αγγιστρωθεί στη βεβαιότητα κάποιων βλεμμάτων που πρόκειται να υποστηρίξουν μια εξαιρετική φράση, μια φράση ισάξια της μεγάλης σειράς από προσευχές. Λιτή, αυστηρή, φτιαγμένη από μερικές μόνο λέξεις αλλά σταλμένη, σε όποιον βρεθεί στο πεδίο όπου θα απλωθεί, με τέτοιο τρόπο που να αντηχεί και να απαλύνει την ανησυχία για μέρες ολόκληρες. Να γιατρέψει αυτό το μείγμα των ελαφρών κινήσεων που δεν ολοκληρώνονται ποτέ, να απαλύνει αυτό το βάρος από λέξεις που δεν λέγονται και έτσι πιέζουν αφόρητα το σώμα, αλλοιώνοντας το περιεχόμενο κάθε πρόθεσης. Η ζωή βασίζεται είτε στην αποδοχή ενός είδους προφανούς τάξης που σταθεροποιήθηκε στους κύκλους της Ιστορίας, είτε στην αγωνία των αναζητήσεων. Υπάρχουν τακτικοί και ήσυχοι άνθρωποι στη Μεσόγειο, στις ακτές του Ομάν και ανοικτά, στα νερά της Υεμένης, στις ακτές και τη βαθιά έρημο της Συρίας, στα φαρδιά κανάλια και τους οριζόνες στην Κεράλα στην νοτιοδυτική Ινδία. Ευτυχισμένοι, καθώς στηρίζονται και προστατεύονται από ένα πνευματικό ορισμό. Υπάρχουν επίσης οι άνθρωποι που δεν ξέρουν τι να υποθέσουν, πως να χειριστούν μια απλή υπόθεση της ζωής τους, αδύναμοι να εννοήσουν τo γιατί όταν επιλέγουν να απαντήσουν σε μιά πρόκληση καταρρέουν αμέσως σε ένα λάθος. ‘Ανθρωποι που επιλέγουν αμέσως μια χειρονομία κατανόησης και έτσι σχηματίζουν και απλώνουν ένα πεδίο ευγνωμοσύνης. Άνθρωποι που κοιτάζουν όσο βαθιά μπορούν μέσα στα σύννεφα της σκόνης προς τη μεριά του Νείλου, ξεχωρίζουν τους ασημένιους τρούλους των μεγάλων θρησκευτικων κτιρίων πάνω από την απέραντη νεκρόπολη και το πληθος των λεπτομερειών της ζωής που συγκρατεί μέσα της. Ανθρωποι που

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

10 11

έζησαν την δύση και την ανατολή του ήλιου ταξιδεύοντας στα δαιδαλώδη κανάλια της Κεράλα, πέρασαν τις θηριώδεις πύλες των ναών απέναντι από τη Σρί Λάνκα και έμειναν για πολλή ώρα να ατενίζουν στα ύψη τους τον απολιθωμένο χρωματιστό παράδεισο φτιαγμένο έτσι ώστε να εξουδετερώνει την σκέψη. Πως μπορεί να ξεκινήσει ένας αποκαλυπτικός διάλογος, ενισχυτής της ζωής του κατοίκου ενός στενού δρόμου βυθισμένου στα σκουπίδια, τις μνήμες και τα λερωμένα υφάσματα; Να του δώσει τέτοιο ενθουσιασμό και δύναμη που, κάθε μέρα, να διηγείται αυτή την εμπειρία με ένα διαφορετικό τρόπο αλλά να καταλήγει στο ίδιο σημαντικό τελικό νόημα και έτσι να μπορεί να κοιτάξει κατάματα το χρόνο του και να αποκοπεί από τα δεσμά του. Έως το τέλος. Όχι με τον εύκολο τρόπο των κραυγών και της βίας αλλά με ένα διαφορετικό τρόπο, ήσυχο, ξεγλιστρώντας αθόρυβα από τα δεσμά των βεβαιοτήτων.

1

σκηνές προσφύγων / ΕΙΔΟΜΕΝΗ / ΒΕΝΖΙΝΑΔΙΚΟ

σκηνές προσφύγων / ΕΙΔΟΜΕΝΗ - ΒΕΝΖΙΝΑΔΙΚΟ / Ελλάδα

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

14 15

Η παγκόσμια πρόσφυγας Καθώς διαπερνώνται οι αλλεπάλληλες λεπτομέρειες της γεωγραφίας, οι ιδιότητες της ταυτότητάς του εαυτού της διασκορπίζονται στον αέρα, τους κυματισμούς της θάλασσας και το διαυγές νερό των λιμνών. Στη σκόνη των υπέρθερμων ερήμων και των αγριοτάτων αστικών επικρατειών. Απορρίπτονται και χωνεύονται στα εδάφη των καλλιεργειών, σπέρνονται εκεί όπου δεν συγκρατήθηκε η επιθυμία ούτε διαγνώστηκε σωστά η τακτική της διαφεύγουσας σημασίας της ζωής. Η παγκόσμια πρόσφυγας εγκαταλείπει την εικόνα της κατοικίας της καθως διερευνά και επιθυμεί, καθώς κατασκευάζει, μια νέα ιδεώδη κατοικία και την τοποθετεί σε ένα προσωρινό σημείο χώρου και χρόνου, ένα σημείο σχέσεων που χρειάζεται ώστε να διασχίσει την ακαθόριστη απόσταση των γεγονότων της. Εγκαταλείπει τους τρόπους με τους οποίους συνέστησε και υπεράσπισε τα καθημερινά τυπικά της. Το άνοιγμα της πόρτας, το πλύσιμο του σώματος, το καλωσόρισμα του επισκέπτη, την υποδοχή του χειμώνα και τον ήσυχο ύπνο στο δροσερό πρωϊνό. Εγκαταλείπει τις φράσεις της, τη φράση για την χαρά της γιορτής και την ακολουθία του έξαλου χορού, τη φράση για την επαλήθευση μιας υπόθεσης που θα δυναμώσει την διάρκεια και την ισχύ της διάθεσής της, τη φράση για την τακτοποίηση της ευχαριστίας του δειλινού, τη φράση για την έναρξη του διαλόγου και την συμφωνία για τις τελετές της επόμενης ημέρας. Την φράση που συνοδεύει το άνοιγμα των χεριών και το ακράτητο γέλιο, την φράση που διαπερνά το σώμα και ταράζει, συντρίβει και σβήνει, τις έκτακτες σκέψεις, τη φράση για τον θάνατό της, πολύ μακριά, όπως νομίζει. Καθώς διασχίζει, λοιπόν, την έρημο, το πέλαγος, την κορυφογραμμή, την περιφέρεια μιας κωμόπολης, καθώς βυθίζεται στο νερό και διασώζεται, καθώς σωριάζεται στο έδαφος και διασώζεται, καθώς γυρίζει στο πλευρό του σκληρού ύπνου της και ξυπνάει, ξαφνικά, ξένη στο σώμα και την σκέψη της και διασώζεται, διαμοιράζει τις ιδιότητές της. Δείκτες στο χώρο και σινιάλα στο χρόνο που θα την περιμένουν στην επιστροφή, να τα μαζέψει και πάλι, με αυστηρότητα και ακρίβεια, συστήνοντας και πάλι τον τακτικό εαυτό της.

ιορδάνης Στυλίδης

Παρόλαυτα, συνήθως, οι επιδιωξεις της, τα σχέδια και οι νοερές κατασκευές για την εξαιρετική διευθέτηση της υπόθεσής της, παγιδεύονται, στους τόπους και τα τοπία των ενδιάμεσων διαθεσίμων περιορισμών και εγκλεισμών του ενθουσιασμού της. Τα καλοκαίρια που διασχίζει συλλέγοντας και πίνοντας τον ιδρωτα της, οι χειμώνες που συγκλονίζουν και πονάνε το σώμα της, η λάσπη και η βρεγμένη χλόη από τις καταιγίδες των ουρανών και των ονείρων της, τα βρώμικα καθίσματα του σύντομου ταξιδιού της προς την επικίνδυνη ενδοχώρα που, ήσυχα, θα συλλάβει και θα εξασθενίσει ακόμη περισσότερο τα απομεινάρια της ταυτότητάς της, φτιάχνουν τις πρώτες υλικές σημειώσεις της μόνιμης στάσης της. Εκεί, στο απώτατο παρελθόν της, οι φωνές της επιθυμίας, οι λέξεις και οι εύφοροι διάλογοι των ημερών, οι ψίθυροι και τα χαρούμενα μυστικά των δειλινών, διαπερνούσαν τα πρόχειρα πλίθινα περιτειχίσματα, τις σχισμές και τα άτακτα ανοίγματα των ξύλινων πετασμάτων που εκτός από τους κυματισμούς των διαλόγων άφηναν την σκόνη, τον άνεμο, την θερμότητα να επιστρώσουν το εσωτερικό του σώματος της κατοικίας της. Εδώ, στο ενδιάμεσο του τακτικού και έκτακτου ταξιδιού της, στο σημείο του αναστοχασμού και της τρομερής επίγνωσης της αιχμαλωσίας της, περιορίζεται και διαμένει στο εσωτερικό ενός μεταλλικού κλωβού αδιαπέραστου τόσο ώστε κάθε ζήτημά της, κάθε σύντομη και διαρκέστερη εξέλιξη του λόγου της, να αντανακλάται, πολύ και επί πολύ, στο σώμα της. Οι ερωτήσεις, οι εκθέσεις τις ανησυχίας και των ονείρων της, οι στροβιλισμοί των αφηγήσεών της, χτυπάνε και αντηχούν, στρέφουν και αυλακώνουν την επιδερμίδα των εικονογραφημένων στιγματισμών της. Εδώ, στο τρομερό παρών της, μαθαίνει και θρηνεί, συντρίβεται, στους υποχρεωτικούς συλλογισμούς και την συναίσθηση της υπερβολικής διαφοράς τους από την εύθραυστη επιθυμία της. Τον συλλογισμό για την κατεύθυνσή της στο χώρο των γεγονότων που σταματάει και συμπλέκεται στις αγκαθωτές άκρες των συρματοπλεγμάτων καθορίζοντας ακριβώς την παρούσα χώρα της. Τον συλλογισμό για την ακολουθία ενός σωτηρίου ίχνους πορείας που αποκόβει και διαθέτει τις φράσεις της σε ένα εδώ και ένα απώτατο εκεί, κατισχύοντας την έκτακτη δύναμη του σώματός της. Το σφίξιμο των χεριών της στα μέταλλα του οριστικού εγκλωβισμού

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

16 17

της, το σπρώξιμο ενός νεκρού κορμού δένδρου ώστε να γεφυρώσει το κενό πάνω από το χειμερινό ρυάκι, το τύλιγμα του κεφαλιού με τα λεπτά και εύθραυστα χέρια ώστε να προστατευτεί από τις φωνές που ρήμαξαν ακαριαία τα πρόσφατα όνειρά της. Τον συλλογισμό που συνέδεσε τους καθημερινούς άσκοπους και σύντομους βηματισμούς της, την πρόσθεση του σώματός της στο σώμα του πληθυσμού των συμπτώσεων και συμπτωμάτων που επιχειρεί και αμέσως ηττάται στο πεδίο της μαζικής αναμονής μιας υπόθεσης. Η παγκόσμια πρόσφυγας θέλει, πιά, και δεν θέλει, υποθέτει και υποχωρεί, προσπαθεί και δεσμεύεται, αποσύρει και διαφυλάττει το υποταγμένο λεξιλόγιό της στο ελάχιστο της έκθετης στον λαμπρό ήλιο, ενδοχώρας της, στο επιστρωμένο λείο και τεχνητό ελάχιστο έδαφός της, την τυχαία και εκκρεμή απόστασή της από ό,τι επισημαίνεται και υιοθετείται ως σημείο κατοίκησης, πόλη, χώρα και ήπειρος. Οι λέξεις της, τα αντικείμενα, οι ενδείξεις και οι αποδείξεις της ποιότητάς της, οι χειρισμοί και οι δείκτες των υποθέσεών της υποχωρούν και συρρικνώνονται στο έκτακτο και τόσο ακριβώς του σώματός της. Είναι τόσο ακριβώς, στο τόσο ακριβό σώμα της, τόσο μακρυά στο αποκλειστικό κοντά και ίδιον εδώ που διασώζει η μορφή της, τόσο οριστικά στο άσκοπο και διαχεόμενο ήσυχα αρχείο των λέξεών της που χάνονται στο δειλινό της βεβαιοτάτης στάσης της.

2

RambanPalam Bridge / TAMIL NADU

RambanPalam Bridge / TAMIL NADU / νότια Ινδία

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

20 21

Στο εσωτερικό ενός ερμητικά σφραγισμένου, κλιματισμένου οχήματος, η πραγματικότητα επικάθεται, σαν προβολή, πάνω στις γυάλινες επιφάνειες που, πλέον, δεν αφήνουν το βλέμμα να απλωθεί και να εποπτεύσει τις αλλεπάλληλες και επιταχυνόμενες γενικές και ειδικές λεπτομέρειες του τοπίου, των οικισμών, των εξελίξεων των φυσικών φαινομένων, την γενική κατάσταση της φύσης έξω από τον μεταλλικό θύλακα-έδρα του παρατηρητή. Καθηλώνει τον επιβάτη-ταξιδευτή. Δοκιμάζει το σώμα, τις αντιδράσεις των αισθητηριακών του απολήξεων καθώς το ‘’έξω’’ συμπιέζεται στο πάχος της ιδεατής μεμβράνης που ντύνει και ορίζει συντριπτικά τη σχέση ενός είδους ανάγνωσης ειδώλων. Την ελλειπή, ακατάστατη, διεστραμμένη εννόηση. Η ιδέα και η ανάγκη της άσκησης του εαυτού στην αντιμετώπιση, την ανάγνωση, την εννόηση και την άμεση κατασκευή ενός κειμενικού αρχείου προερχόμενου από και περιέχοντος την ακριβή διατύπωση των ιδιοτήτων ενός πληθυσμού ευρημάτων, την εκδήλωση, δηλαδή, των νοητικών ενεργειών που τακτοποιούν και συντηρούν - για κάποια μελλοντική στιγμή - τη μορφή και το περιεχόμενο αυτών των ευρημάτων, συνοδεύουν κάθε στιγμή του ταξιδιού. Αυτή η άσκηση αιτείται και εκδηλώνεται σε κάθε χωρικό πεδίο όπου ήδη συμβαίνει η παραμονή. Για πολύ ή στη χρονική έκταση ενός δειλινού. Το αίτημα της άσκησης, η συλλογή ενός, έστω, δείγματος από το πεδίο του ταξιδιού, από το εσωτερικό της ειδικής χωροχρονικής λεπτομέρειας όπου περιέχεται ο ταξιδευτής, προϋποθέτει τη διάρρηξη των τελετών της συμβίωσης -των πολλαπλών σχέσεωνκαι την απομάκρυνση, την απομόνωση, από ένα μείγμα συστατικών που λειτουργούν σαν μία πρόσθετη -επιβαρυντική- ποικιλία σχέσεων συγκαλύπτωντας, συνήθως, τον ουσιαστικό πυρήνα που συγκρατεί το εύρημα. Όταν, δηλαδή, μείνουμε να κοιτάζουμε τον ορίζοντα για πολύ, στην ησυχία ενός δειλινού, στη ζέστη και την υγρασία που αποκρύπτουν βαθμιαία τα ζωτικά συστατικά της χωρικής ταυτοτητας εντός της οποίας στιγμιαία αφεθήκαμε σε πλήρη σχέση, ο ήχος ενός βήματος, ένα δυνατό γέλιο, ένα σώμα που υποχωρεί στον θύλακα προστασίας του, ένας λυγμός, μιά ανάσα βαθύτερη από ό,τι συνήθως, δημιουργούν ένα πρόσθετο δυνατό νόημα που επιβαρύνει, εξουδετερώνει στιγμιαία, την ειδική σχέση που τολμήθηκε να δημιουργηθεί. Η σχέση με την φυσική

ιορδάνης Στυλίδης

λεπτομέρεια είναι, δηλαδή, ένα ειδικό ατομικό δημιούργημα. Επιχειρείται και, εφόσον κατανοηθεί, οριστεί ως απόκτημα της νόησης, καταχωρείται και σμιλεύει εκείνο το πλέγμα θέσεων του νού τόσο ισχυρά ώστε ο φορέας-παρατηρητής είναι, πλέον, ένας άλλος. Ως δυτικοί ταξιδιώτες μεταφέρουμε συνεχώς, υπομένουμε συνεχώς, τον τρόμο αυτών των ανεξέλεγκτων ποικιλμάτων που προσβάλλουν αένναα τα αισθητηριακά άκρα και έτσι υπονομεύουν κάθε δυνατή πλήρη σχέση. Βιώνουμε πάντα μια ανεξέλεγκτη συγκόλληση λεπτομερειών κίνησης, ήχου, νοητικών αναδύσεων, θραυσμάτων της εγρήγορσης ενός συνοδού φαινόμενου σε κάθε διέλευσή ή στοχαστική στάση. Ποτέ δεν βρισκόμαστε μόνοι. Ποτέ δεν κατορθώνουμε να απομακρυνθούμε τόσο, ποτέ δεν μένουμε, δεν αφήνουμε γενναία τον εαυτό εκεί καθώς όλοι οι άλλοι θα αποχωρήσουν και θα χαθούν πέρα από τον ορίζοντα. Η λωρίδα της ακτής όπου σταματήσαμε βρισκόταν στη βάση μιας γιγαντιαίας γέφυρας που ενώνει ένα νησί, ένα θραύσμα στην νοτιοανατολική πλευρά της ινδικής υπο-ηπείρου καθώς, φαίνεται, να απομακρύνεται αργά από την στεριά, ωθούμενο από τον συνεχή κυματισμό στον κόλπο Μανάρ. Δεν σχεδιάστηκε να βρεθούμε εκεί ακριβώς, ίσως να ταξιδεύαμε λίγο περισσότερο, λίγο παραπέρα, αντιμετωπίζωντας μία διαφορετική πρόκληση. Το όχημα βγήκε από τον κύριο αυτοκινητόδρομο και κατέβηκε απότομα σε ένα χωματόδρομο ως τη βάση, το πάτημα, των πυλώνων της γέφυρας. Κινήθηκε ανάμεσά τους και σταμάτησε σχεδόν πάνω στην ακτή. Η πραγματικότητα όρμησε, ούρλιαξε ανεξέλεγκτη, καθώς διαπεράσαμε την μεμβράνη που προστάτευε τους εαυτούς μας. Όρισε την επικράτειά της στο νου. Ένας οικισμός από μεγάλες καλύβες βρισκόταν λίγο μακρύτερα και ένας ακόμη, μπροστά και γύρω μας, αποτελούμενος από μικρότερες, πρόχειρες, ατελείς, εύθραυστες, φτιαγμένες από καλάμια. Πάνω στην ακτή, στην άμμο, αλλά και βαθύτερα, πάνω στο χώμα, υπήρχαν απλωμένα χοντρά υφασμένα στρωσίδια καλυμμένα από ποσότητες μικρών ψαριών που ξεραίνονταν από τον ήλιο και τον άνεμο. Ελάχιστα μικρά πλοιάρια, στην ακτή, ακολουθούσαν τον κυματισμό χτυπώντας στην άμμο, σέρνοντας λίγο-λίγο τις βαριές πέτρες-άγκυρές τους προς τη θάλασσα. Οι καλύβες όριζαν μία θέση στο χώρο χωρίς να μπορούν να ορίσουν και μία θέση στο χρόνο. Σαν να κατασκευάστηκαν

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

22 23

από τη ζωτική και αναγκαία συνήθεια των ανθρώπων που αποβιβάζονται περιοδικά στην ακτή χωρίς την πρόθεση η την βεβαιότητα της παραμονής. Όταν φτάνουν, σε κάθε ακτή, ετοιμάζουν με τα υλικά που βρίσκουν εκεί ένα κατάλυμα, ένα δείγμα, τη μορφή του οίκου-συμβόλου, ορισμένου ακριβώς για τη διάρκεια της ζωής τους. Είτε για το μήκος μιάς ημέρας είτε για το μήκος του χρόνου παραμονής που δεν έχει αποφασιστεί ακόμη. Στο πεδιο όπου βρεθήκαμε υπήρχαν και μετρήθηκαν δέκα τέτοιες κατασκευές τοποθετημένες κοντά, σε σχέση μεταξύ τους. Δηλώνωντας την ατελή ακόμη πρόθεση των κατασκευαστών τους να ορίσουν την πυκνότητα ενός χωριού. Ίσως, τις ιδιες θέσεις, τον ίδιο προσανατολισμό, την ίδια απόσταση από την ακτή. Μια χωρική-υλική πλήρη προβολή και επαλήθευση του άλλου, του σταθερότερου οικισμού, που πρέπει να βρίσκεται στο γενέθλιο τόπο, βορειότερα, ίσως απέναντι, ανατολικά, στην δυτική ακτή του νησιού της Σρί Λάνκα.Τολμήσαμε να σκορπίσουμε ανάμεσα στις καλύβες. Σιωπηλοί, ώσπου να περάσουμε και να φτάσουμε στην ακτή. Στο κύμα, που εξαφανίζει εύκολα τα ίχνη των βημάτων μας, που αντανακλά και εξαφανίζει ακαριαία τα είδωλα των μορφών μας. Ξένοι. Εισβολείς. Λίγα βήματα, σημαντικά βήματα. Στοιχεία, πειστήρια μιας συμπεριφοράς που περιείχαν την πρόθεση της επιβολής της ταυτότητάς μας και την θρυαλλίδα της εξαπόλυσής αυτής της επιβολής. Αυτά, τα πρώτα, λίγα βήματα αποκάλυψαν ακριβώς τον τρόπο, όρισαν στο πεδίο της αγριότητας, τη θρασύτητα του δυτικού εαυτού καθώς διεισδύει, εισβάλλει, χωρίς καμμία αναστολή, στον χώρο όπου εκτυλίσσεται μία τελετή. Στην κοινότητα, στο δρόμο, στην αυλή, στον κήπο. Σε αυτά τα υπόβαθρα της ζωής που εξακολουθούν, ακόμη, να υπομένουν τη δυτική βία. Αυτή η σιωπηλή διείσδυση, το βαρύ ή ανέμελο πάτημα πάνω στην άμμο που καθαρίστηκε, σαρώθηκε με επιμέλεια γύρω από κάθε καλαμένια κατασκευή όπως στην αυλή, στο πεζοδρόμιο, στον προθάλαμο, στον κοινόχρηστο διάδρομο των κατοικιών στο δυτικό κόσμο, συμπύκνωσε, τότε, την εκδήλωση της επιθετικότητας, τη διαπέραση ενός άβατου χωρίς άδεια, χωρίς τον πρώτο στοχαστικό διάλογο, χωρίς την αναμονή μιάς χειρονομίας που θα δήλωνε ακριβώς την υποδοχή, τη φιλοξενεία, την αναμονή μιας συζήτησης. Δεν μπορέσαμε να αναγνωρίσουμε εκείνα τα

ιορδάνης Στυλίδης

ουσιαστικά σημάδια, συνεχίσαμε, ακόμη περισσότερο, καταλαμβάνοντας το χώρο γύρω από τις τέσσερεις γυναίκες που εκείνη τη στιγμή βρίσκονταν εκεί απλώνωντας τα ψάρια ή μαζεύοντάς τα σε ψάθινα καλάθια για να τα μεταφέρουν αργότερα στις αγορές του εσωτερικού, στα παζάρια, που, λίγο μετά, θα συναντήσουμε στο εσωτερικό των επαρχιών, επιχειρώντας και πάλι να ορίσουμε μία νέα σχέση, να γυμναστούμε στην αποδοχή τους αλλά και την εννόηση της ζωτικής εκδήλωσης πολιτισμού που συνιστούν. Οι τέσσερις γυναίκες φάνηκε να αντιστέκονται, να αμύνονται, να χρησιμοποιούν λεπτομέρειες της ταυτότητάς τους, τις κινήσεις, τις εκφράσεις, για να στήσουν ένα φράχτη, να δηλώσουν πως πριν από όλα χρειάζεται ένα νεύμα, μία στάση, για λίγο, μακριά τους. Χρειάζεται η αναμονή, ένα ελάχιστο χρονικό διάστημα ώστε να ετοιμαστούν για την προσέγγισή μας. Η μία λυγισμένη προς το έδαφος, απλώνωντας τους σωρούς από ψάρια, σαν να μην αποδεχόταν την παρουσία μας, ή άλλη, ευθυτενής, σηκώνωντας ένα λαμπερό γαλάζιο κομμάτι πλαστικού, ψιθυρίζοντας, η τρίτη αποδίδοντας μία ευθεία ερώτηση, χωρίς λέξεις, κοιτάζωντας κατά μέτωπο τα δύο νέα κοριτσια που πέρασαν δίπλα της γρήγορα και απομακρύνθηκαν προς τη θάλασσα, η τέταρτη, σηκώνωντας όσο μπορούσε το σώμα της, μαζεύοντας τα δάχτυλα του χεριού της στο στόμα δηλώνοντας μιά ανάγκη. Τέσσερεις θέσεις άμυνας σε μία προσβολή ενός πεδίου ζωής. Πολλές μικρές επιθέσεις που τώρα, χρόνια μετά, γίνεται αντιληπτή η ισχύς τους. Τώρα, χρόνια μετά, ανιχνεύονται τα τραύματα που άφησαν, η αφόρητη αίσθηση της απώλειας μιας δυνατότητας που χάθηκε. Μπορούμε ακόμη να θυμηθούμε τις λεπτές και εύθραυστες κατασκευές, τις καλύβες, που επέτρεπαν στο βλέμμα να τις διαπεράσει, να ανιχνεύσει το εσωτερικό τους. Να προσβάλλει το γυμνό ανδρικό σώμα πάνω στην άμμο, βυθισμένο στον ύπνο. Βυθισμένο στην άμμο, διπλωμένο, κοντά σε ένα καλάθι, σκιασμένο από ένα πολύχρωμο ύφασμα τυλιγμένο στα αραιά καλάμια. Μπορούμε ακόμη να θυμηθούμε γιατί. Έστω και αργά, ύστερα από μία, ίσως περισσότερες ημέρες, κάποια νύχτα, στην αυλή ενός ξενοδοχείου ορίστηκε με ακρίβεια το περιεχόμενο εκείνης της παρελθούσας εμπειρίας. Χρόνια μετά, καθώς συναντάμε τυχαία τους συνοδοιπόρους, καθως επιχειρούμε να βεβαιώσουμε ο ένας

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

24 25

τον άλλον πως θα ταξιδέψουμε και πάλι εκεί, αυτές οι εικόνες της εισβολής επαναφέρουν την ενοχή, την επίγνωση της αδυναμίας μας να αντιπαρατεθούμε με τις λεπτότατες λεπτομέρειες των πολιτισμών και των εκδηλώσεων της ζωής. Ψηλότερα, στο κατάστρωμα εκείνης της μεγάλης γέφυρας η κυκλοφορία έχει ήδη περιοριστεί, το φως έχει πέσει καθώς το όχημα περιθάλπει και πάλι τους εαυτούς μας. Ταξιδεύουμε νύχτα και διαπερνούμε αλλεπάλληλες μικρές κοινότητες προς την ενδοχώρα. Κάθε ισχνός ήχος, κάθε τραγούδι στο ραδιόφωνο, οι συνομιλίες των οδηγών, δηλώνουν το κενό, την απώλεια της ευκαιρίας, τους επαρκείς διαλόγους, τις λέξεις και τις ερωτήσεις, τις χειρονομίες, τα μικρά δώρα που έπρεπε να έχουμε ήδη ταιριασμένα στο νού και στα χέρια μας, στις προθέσεις μας, ώστε να επιδιώξουμε να γεφυρώσουμε τα αμέτρητα χάσματα που αφήσαμε πίσω. Κάθε λεπτόκορμη φιγούρα που εμφανίζεται και χάνεται αστραπιαία, τυλιγμένη σε λαμπερές μπλέ τσόχινες κουβέρτες, στο αναιμικό φως από τις λάμπες πετρελαίου, στις ίδιες καλύβες, στις παρυφές του δρόμου είναι η ακριβής προβολή της ανάμνησης του σώματος που μεταφέρουμε ως ενοχή μαζί μας. Του σώματος του ανθρώπου στο εσωτερικό μιας καλύβας στην ακτή. Εκείνος, θα πρέπει ήδη να ετοιμάζεται να βγεί και πάλι στο πέλαγος. Να γεφυρώσει και πάλι μία υδάτινη απόσταση, να σκεφτεί μία στρατηγική για την επόμενη ημέρα, να χαλαρώσει από την ανάμνηση ή την προσμονή ενός αγαπημένου προσώπου, να αφήσει το θαλασσινό νερό και το αλάτι να ντύσει και πάλι το σώμα του. Χωρίς καμμία ανάμνηση, κανένα ερωτηματικό, καμμιά υπόθεση για το πέρασμά μας. Όμως, ο χορός των γυναικών που αφήσαμε πίσω γνωρίζει. Στις επόμενες στιγμές, σε κάθε επόμενη ημέρα, σε άλλες ακτές, θα μεταφέρουν και θα πλάσουν αυτή την εμπειρία. Θα σχηματίσουν, θα δημιουργήσουν τις συνδέσεις εκεί όπου υπάρχουν κενά, θα φτιάξουν εντέλει, ένα πλάσμα, ένα σύμβολο, ένα ορισμό. Δυνατό και ανίσχυρο ταυτόχρονα. Μιά διήγηση για τη βία, την αδυναμία, την προσβολή. Αυτόν το ορισμό θα χρησιμοποιούν στο μέλλον για να δηλώνουν πως ξέρουν από τι αποτελείται η ιστορία τους, το παρελθόν τους. Με αυτόν το ορισμό, την εμπειρία του περιεχομένου του, θα κατανοήσουν τις παλιές διηγήσεις για την άλωση των απέραντων εκτάσεων της γεωγραφίας που ήταν και

ιορδάνης Στυλίδης

είναι δική τους. Την κατοχή των εύφορων διαστημάτων ανάμεσα στους οικισμούς τους, την αρπαγή του πλούτου, την επιβολή ενός πολιτισμού, την επιβολή μιας γλώσσας, ενός συστήματος σχέσεων. Αυτόν τον ορισμό θα χρησιμοποιήσουν, θα ορθωθούν σταθερά επάνω του για να φτιάξουν μιά μορφή, ένα νέο σύμβολο για το μέλλον τους. Αυτόν θα σπείρουν στο νού των παιδιών τους. Μία περιγραφή, μία ακατάστατη διήγηση, ένα νόημα. Όπως το έφτιαξαν. Εύκαμπτο, ίσως ασθενικό, ώστε να σβήσει γρήγορα, να διαλυθεί, να χωνευτεί σε άλλες, ισχυρότερες διηγήσεις. Ίσως, όμως, ισχυρό, βίαιο, συμπαγές, που θα μπορέσει να προσελκύσει επάνω του και άλλες παρόμοιες διηγήσεις. Μεγεθυνόμενο, αποκτώντας μια ισχυρή μάζα σημασίας, προσελκύωντας και άλλες, κι άλλες περιγραφές, ώσπου να τακτοποιηθεί σε μία σειρά αυστηρών και ακριβών προτάσεων. Ένα κείμενο για το διάστημα που πρέπει να ορίζεται μπροστά από κάθε ταξιδιώτη, το όριο, τη γραμμή, την ακρίβεια και το τυπικό των λεπτομερειών που πρέπει να πληρωθούν ώστε να απευθύνεται η πρώτη λέξη. Στα παζάρια της ενδοχώρας, εκεί όπου μία φήμη μεταπλάθεται σε πραγματικότητα, ένα σχόλιο απολιθώνεται σε νόμο, μία ιδέα απλώνεται αστραπιαία και μετασχηματίζει τα τυπικά της ζωής, θα μεταφερθεί αυτό το ακατέργαστο ζωτικό μείγμα των στάσεων, η τροφή, η ενίσχυση της συνείδησης των τόπων. Θα μεταφερθεί το στοχαστικό σύστημα των σωματικών εκδηλώσεων των τεσσάρων γυναικών για τη ζωή και την συνάντηση όπως χαρτογράφηθηκε από τις κινήσεις τους και, τώρα πιά, συγκρατείται εκεί, μακριά, στη νύχτα, σε ένα κύκλο πάνω στην άμμο. Οι τέσσερις γυναίκες είναι παρούσες σε μία τελετή λόγου που ανιχνεύει και τακτοποιεί το γεγονός και τις λεπτομέρειες της συσχέτισής μας και πρόκειται να πυροδοτήσει μία νέα ανάγνωση για τον κόσμο. Για τον ξένο, τη βία, την απόσταση, τη σχέση. Οι γυναίκες-φορείς, ο χορός τους, περιέχει το ειδικό νόημα της στάσης που δήλωσε όλα τα τυπικά της αναγκαιότητας της εργασίας, της παραγωγής της τροφής. Περιέχει το νόημα που δήλωσε τις τακτικές της οικολογίας της σπάνης, της εκμετάλλευσης κάθε υλικού που μπορεί να συντηρήσει, να ενισχύσει ένα οικονομικό χειρισμό επιβίωσης. Περιέχει το νόημα της στάσης που αναγνώρισε τα πολιτικά τυπικά και τις μεθόδους του τόπου, την πολιτική

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

26 27

του οικονομία και την ειδική φιλοσοφική σταση του, που εκδηλώθηκε ως πράξη παραμερισμού αντί για αντιπαράθεση, ως πράξη της σιωπηλής επίκρισης από εκείνη ενός ακατάληπτου χάσματος επικοινωνίας και, τέλος, περιέχει το νόημα μιας χειρονομίας ως πράξη-συμβολοποίηση της αναζήτησης της τροφής. Όχι εκείνης που ηρεμεί το σώμα για ένα διάστημα χρόνου αλλά της πνευματικής τροφής, της καλλιέργειας, που κάθε της έλλειψη ενισχύει την έξαλη συμπεριφορά, τη συμπεριφορά που αδυνατεί να κατανοήσει την αφανή γεωγραφία των σχέσεων, τους υφάλους που παραμονεύουν στις πλεύσεις και τις συναντήσεις. Εκείνης που όταν επιτυγχάνεται διατηρεί την ισορροπία της ίσαλου γραμμής με την επιφάνεια του ωκεανού.

3

KanchiPuram Temple / TAMIL NADU

ιορδάνης Στυλίδης

KanchiPuram Temple / TAMIL NADU / νότια Ινδία

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

30 31

Οι πρώτες φράσεις θα πρέπει να απλώθηκαν στα χωριά, τότε, το δειλινό, στην εποχή των μουσώνων. Σύντομα στηρίχτηκαν επάνω τους σειρές από ιδέες και, πολύ αργότερα, τα μεγάλα αφηγήματα ολοκληρώθηκαν, σταθεροποιήθηκαν, περνώντας από γενιά σε γενιά, αλλάζοντας όσο χρειάζεται για να ενισχυθούν τα τμήματα εκείνα που βεβαίωναν τους έμπειρους αφηγητές και στοχαστές της φύσης τους πως μπορούν να συγκρατήσουν τους πυρήνες και τις διακλαδώσεις των εκδηλώσεων της ζωής απρόσβλητους, για πολλά χρόνια. Οι αφηγήσεις περιλάμβαναν όλες τις πειθαρχίες της ζωής, περιείχαν ένα όνομα για τον κόπο της συγκομιδής των καλλιεργειών και, μια μορφή, ένα υβρίδιο ανθρώπου και ζώου. Περιείχαν ένα όνομα για τον κατευνασμό των στοιχείων της φύσης και τη μορφή που χρειάζονταν οι μαθητές και οι μεταφορείς των ιστοριών μέσα στις οποίες κατοικούσε. Περιείχαν την ιδέα των ποικιλιών του φόβου που χρειάζονταν ώστε να ζυγιάζουν την ασφάλεια και την οργιώδη χαρά των γιορτών μετά την συλλογή και την ασφάλιση της συγκομιδής. Περιείχαν το εύρος όλων των εκδηλώσεων και των λεπτομερειών της ζωής τους. Με κάποιον τρόπο, αυτά τα μείγματα των τοπογραφιών, των μορφών, των συμπλοκών, των περιπετειών, των κανόνων της ζωής που κατασκευάστηκαν με τέτοιο τρόπο ώστε να φαντάζουν ισχυρότεροι από την ίδια τη ζωή, τοποθετήθηκαν στην απροσέγγιστη περιοχή του νού, μακριά από τον υλικό κόσμο. Συνέβαιναν, κυριαρχούσαν στην εύθραυστη, στιγμιαία, πραγματικότητα των αφηγήσεων, ξανά και ξανά, αδυνατώντας να χορτάσουν το ενδιαφέρον των ακροατών τους, αδυνατώντας να ξεφύγουν από το δεσμό του λόγου και να τακτοποιηθούν στον υλικο κόσμο. Οι θεοί, κάποια στιγμή, έπρεπε να παρουσιαστούν. Οι πύλες των ναών στο εσωτερικό της Νότιας Ινδίας εκτοξεύονται προς τον ουρανό, φαρδιές και προσβάσιμες στις πρώτες, χαμηλότερες, ζώνες, στενότερες και απαγορευμένες στο βλέμμα στις απώτερες άκρες τους, έτσι ώστε, όταν φτάσει η πρωϊνή ομίχλη να φανεί ότι συνεχίζονται μέχρι τα απροσέγγιστα βάθη των ουρανών. Πόλεις, κατοικίες, καλλιέργειες, λαμπρά πολύχρωμα εξωτερικά, σκοτεινά, ασφαλή εσωτερικά, πτυχώσεις, πρόστεγα, όπου οι θεοί και οι άνθρωποι γεμίζουν τις πλεγμένες χωρικές λεπτομέρειες των κατασκευών.

ιορδάνης Στυλίδης

Έτσι, ο επισκέπτης των ναών, που συγκροτούνται από αλληλουχίες πεδίων ζωής, κήπους, λίμνες, ναϊδια, εξέδρες, κλιμακοστάσια, περίκλειστους και ανοιχτούς χώρους προσευχής, κατανοεί, ωριμάζει και συγκλονίζεται από την υπαρκτότητα, την βεβαιότητα του συστήματος των θεολογικών του πεποιθήσεων, την δυνατότητα που του παρέχεται να δει. Οι πύλες των ναών αναιρούν το απροσέγγιστο των διηγήσεων, γεφυρώνουν, εκεί, στο χωρικό τους πεδίο, την απόσταση της αφήγησης από τη βεβαιότητα. Μετά, στα απέραντα εσωτερικά, ο συντονισμός των κινήσεων, η απελευθέρωση του εαυτού, η εκφώνιση των κειμένων, οι στάσεις του σώματος, η έκταση ή το συμμάζεμα κάθε χειρονομίας, η ένταση ή η απώλεια της επιθυμίας, οι προσφορές, απευθύνονται στο υλικό ιδεώδες του κόσμου των προσκυνητών. Στο εσωτερικό των ναών τακτοποιείται η άστατη πραγματικότητα, προστατεύεται από τα ψηλά περιτειχίσματα. Ορίζονται οι θέσεις όπου πρόκειται να εκδηλωθούν οι λεπτομέρειες και τα σύνολα των τελετών, οι θέσεις της επιθυμίας, οι θέσεις των αιτημάτων, οι θέσεις της συγκατοίκησης, της άφεσης του εαυτού και του σβησίματος της προσωπικότητας στο πλήθος. Στις σκιές, την ημέρα, που υποδέχονται τα τυπικά της ζωής επειδή η λαμπρότητα του φωτός εξαϋλώνει όλα τα δείγματα της ύλης και αναγκάζει τους προσκυνητές να φωλιάσουν στα εσωτερικά των κτισμάτων παρατηρώντας για ώρες το αστραποβόλημα των κήπων και του νερού, κοιτώντας σταθερά, σε ευθεία, τις εγγύτατες περίκλειστες γεωγραφίες. Στην αχλή της ομίχλης από τον καπνό των προσφορών και των θυμιαμάτων, τη νύχτα, όταν οι μέγιστοι αριθμοί των επισκεπτών, οι αναρίθμητες λιτανείες, οι προσευχές και τα ταιριάσματα των ύμνων καθοδηγούν μιά συνείδηση να βρεί εκείνο το κομμάτι γης όπου, σε ένα ελάχιστο χρόνο μπορεί να υψωθεί το βλέμμα και να διαπεράσει τον έναστρο ουρανό, να υποθέσει, να νομίσει πως, να ασκηθεί στην αναμονή.Μπροστά στη δυτική πύλη του ναού, καθώς το φως της ημέρας χάνεται, η μορφή μου χωνεύεται, χάνει τη σαφήνεια και την ισχύ του περιγράμματός της, βυθίζεται στα χαρακτηριστικά και τις ιδιότητες των συστατικών του υπόβαθρου και του περίγυρου. Στέκομαι. Δίπλα σε ένα πάγκο με εικόνες θεών σε πλαστικά κόκκινα και χρυσά κάδρα, δίπλα σε ένα πάγκο με κεριά και θυμιάματα, σε ένα πάγκο με

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

32 33

σκεύη και στεφάνια από λουλούδια. Κοντά σε μια λάμπα πετρελαίου, κοντά σε μιά ομάδα προσκυνητών που ετοιμάζονται να διαπεράσουν τη μέγιστη πύλη όπου, ψηλότερα, σταθεροποιείται στην πραγματικότητα ο κόσμος των επιθυμιών και των ελπίδων τους. Ακουμπάω σε ένα λίθινο κάθισμα, σε μια ξύλινη παρατημένη ρόδα, στο σώμα μου, στα βλέμματα, καθώς ξεπηδάνε από το ποτάμι των ανθρώπων που χάνονται στο εσωτερικό του ναού. Ακουμπάω στις ερωτήσεις που δεν προφέρονται. Σε ένα από εκείνα τα βλέμματα που, σε εκείνο το μικρό διάστημα χρόνου, τη φευγαλέα στιγμή, ζυγιάστηκε, διείσδυσε στον κόσμο μου, ανίχνευσε μια υπόθεση που συγκρατώ ακόμη, ένα φόβο που σέρνω μαζί μου. Έτσι, γιαυτό το λόγο, αυτόματα, φωτογραφίζω, κρατώ μια εικόνα από το σημείο και τη στιγμή. Από το σκοτάδι, από τις ανίσχυρες λίμνες φωτός, από τη θέση εκείνη όπου, πριν λίγο, εξαπολύθηκε ένα βλέμμα, από τους ήχους και τις ομιλίες, από τη σκόνη που ξεσηκώνεται σε κάθε βήμα, από το πέρασμα και την ενατένιση του υπερβατικού, από την τελετή που πρόκειται να ησυχάσει το σώμα, να το συνοδέψει στον ύπνο, να ορίσει πως τα χέρια θα μαζευτούν προς στο στήθος, τα πόδια προς την κοιλιά, ώστε να σχηματιστεί η σωματική φωλιά που πρόκειται να προστατεύσει την συνείδηση στο πέρασμα της νύχτας Οι εικόνες που συλλέγουμε είναι τα δείγματα μιας στιγμιαίας κατάρρευσης του ζυγιάσματός μας με την πραγματικότητα. Εκείνη τη στιγμή, η πραγματικότητα δεν συγκρατεί πλέον το ενδιαφέρον, δεν δεσμεύει το αισθητηριακό μας δυναμικό επί των λεπτομερειών και των απαιτήσεών της, δεν περιβάλλει ισχυρά το σώμα, δεν υιοθετεί την υλικότητά του. Εκείνη τη στιγμή της αναστολής του ανιχνευτικού ενδιαφέροντος, η συνείδηση, οι τακτικές και οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται για την ονοματοθεσία, την αρχειοθεσία, την απόδωση ενός περιεχομένου σε μία μορφή, λέξεων και ορισμών σε αντικείμενα και υπάρξεις, καταρρέουν. Τότε, όπως τη στιγμή που μας λείπει στιγμιαία ο αέρας, τη στιγμή που ένας οξύς πόνος υπονομεύει την ιδέα της αιωνιότητας, σειρές από άτακτες ενέργειες εξαπολύωνται για να εξομαλύνουν την εμπειρία αυτής της έλλειψης έως τη στιγμή που η εννόηση θα εγκατασταθεί και πάλι.

4

Οικοδομή / KERALA

ιορδάνης Στυλίδης

Οικοδομή / KERALA / ανατολική Ινδία

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

36 37

Καθώς το ταξίδι συνεχίζεται (2010, Νότια Ινδία, Κεράλα, Ταμίλ Ναντού, Καρνατάκκα) στην ενδοχώρα των υποθέσεων και των εκπλήξεων, αναμένουμε διαθέτωντας τους συλλογισμούς μας. Όπως σε κάθε ταξίδι όπου δεν έχει προσχεδιαστεί μια σημαντική επίσκεψη ή ειδική διαμονή αλλά η συνεχής, εμμονική διαπέραση και εποπτεία του ειδικού ‘’τοπίου’’ των δυνατών αρμονικών διευθετήσεων χώρου, χρόνου και σχέσεων, όπου το σημαντικό, αναδυόμενο από το άστατο και το ακαθόριστο, πρόκειται να υποδεχτεί τις πρώτες υποθέσεις μας. Η κατάβαση από την γεωγραφία των ορεινών καλλιεργειών του καφέ στις πυκνότατες εύφορες πεδιάδες των καρποφόρων τροφοδοτεί τη σκέψη και υποστηρίζει τα πρώτα σχόλια που σιγά-σιγά συγκροτούν το πρόσκαιρο και μεριστό πεδίο της κοινής στοχαστικής θέσης μας. Η στάση στην περίμετρο μιας μικρής ανοικτής περιοχής ανάμεσα στις απέραντες πυκνές συστάδες των φυτειών από φοίνικες και μπαμπού διέταξε την προσοχή και την έναρξη της συλλογής υποθέσεων που είτε διαμόρφωσαν την πειθαρχία ενός σύντομου διαλόγου είτε συγκέντρωσαν το ενδιαφέρον της ομάδας των ταξιδιωτών έως το τέλος της ημέρας. Στο κέντρο της ανοικτής περιοχής βρισκόταν μισοτελειωμένος ο σκελετός ενός οικήματος. Από μέταλλο και σκυρόδεμα. Φορέας και σύμβολο της κατασκευαστικής τεχνικής που από την αρχή του 20ου αιώνα διαμόρφωσε και υποστήριξε την οικοδομική τεχνολογία ορίζοντας αυστηρά τόσο την αισθητική όσο και την φιλοσοφική δυναμική των προτάσεων για την κατοικία και την κατοίκηση. Η έκταση του ανοικτού χώρου είναι αρκετή ώστε να μπορεί να υποστηρίξει κάθε σημαντικό και ασήμαντο πιθανολόγημα, γεννημένο από το αινιγματικό ανολοκλήρωτο κατασκεύασμα. Πως, δηλαδή, μετά από το τέλος του κόπου που θα επιβάλλει στο τοπίο το οίκημα θα ακολουθήσουν και άλλα. Τόσα, ώστε, τότε, ο μικρός οικισμός να αρχίσει να διαμορφώνει την ταυτότητα και την ιστορία του. Από τις γραπτές αναφορές για τις συζητήσεις των κατοίκων του που, ασφαλείς κάτω από τις στέγες και τα υπόστεγα, τους υπερυψωμένους εξώστες και τους ορόφους, θα περιμένουν το πέρασμα του μουσώνα. Από τα σχέδια και τις ετοιμασίες, τα γραπτά σημειώματα που πρόκειται να ρυθμίσουν τα εφήμερα και διαρκέστερα στάδια της ζωής

ιορδάνης Στυλίδης

που εξελίσσεται στους τακτικούς ή έκτακτους κύκλους. Από τα σχόλια, τις παραινέσεις και τα τραγούδια στα ζεστά ή δροσερά εσωτερικά και τις αυλές που παραμένουν ανοικτές για τις επισκέψεις και τις απαιτητικές συζητήσεις για τον εγγύς και μακρινότερο χώρο των καλλιεργειών, για τη σπορά, την προστασία και τη συγκομιδή. Η κατασκευή ανορθώνεται προς τον δεύτερο όροφο. Οι κάτοικοι, για ένα σύντομο ή μεγαλύτερο διάστημα, πρόκειται να δεχθούν, να εκτεθούν, να ανιχνεύσουν και εντέλει να ενδώσουν στην εμπειρία της επόπτευσης του εγγύς τοπίου από ύψος μεγαλύτερο από τη συνήθειά τους. Να απομακρυνθούν από τη φυσική σχέση με το χώρο και την ετοιμότητα που απαιτούσε στις αλλεπάλληλες σύντομες και διαρκέστερες τελετές και υποχρεώσεις της καθημερινής ζωής. Επιτελώντας και γιορτάζοντας για τις νέες και σημαντικές σχέσεις που αυτή η μοναδική διαφορά ύψους συμπυκνώνει και διαθέτει. Την ιδέα και την εμπειρία της εποπτείας των καλλιεργειών στο μήκος της ημέρας. Την ιδέα και την εμπειρία του εντοπισμού του φίλου και του ξένου όταν προβάλλουν από το τείχος της πυκνής βλάστησης, μακριά. Την εποπτεία των λαχανόκηπων, των κήπων με τα θεραπευτικά και αρωματικά φυτά, οπτικών φορέων και υποβάθρων των ιδεών για την εύρωστη και γαλήνια ζωή της επάρκειας. Όταν η κατοικία ολοκληρωθεί θα διαθέσει το νόημά της τόσο στους κατοίκους της όσο και σε κάθε επόπτη επισκέπτη της υλικότητάς της αλλά και των περιεχομένων σειρών από συνήθειες, τελετές και εκδηλώσεις σχέσεων. Το νόημα πρόκειται να διαμορφώσει το μύθο της που θα εκταθεί στο μέλλον, θα γίνει το αρχείο, το θησαυροφυλάκιο, η δεξαμενή και το σχολείο. Αυτό το ιδιαίτερο μυθικό νόημα θα προκαλέσει την υποχρέωση για τις επόμενες κατασκευές που πρόκειται να ανορθωθούν. Ένα μακρόστενο υπόστεγο για τη συσσώρευση και την προστασία της συγκομιδής, για τις συγκεντρώσεις και τις εκρήξεις της χαράς τα ήσυχα απογεύματα μετά την δυνατή βροχή. Ένα ψηλό και σταθερό τοίχο που θα ορίσει ακριβώς το πεδίο όπου εξελίσσεται και διευθύνεται η ζωή, θα ορίσει την επάρκεια και την ζωτική σημασία των ισχυρών σχέσεων της οικονομίας τόσο με το εσωτερικό δίκτυο των λειτουργιών και των αναγκών όσο και με το εξωτερικό αχανές του κόσμου που ορίζει την

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

38 39

αυστηρότητά, την σχολαστική ακρίβεια των υποθέσεών της. Την είσοδο και το μικρό οίκημα για τη φιλοξενία όπου κρίνεται η διαθεσιμότητα και η επάρκεια κάθε γενικής αρχής και κάθε λεπτομέρειας που σημειώνει και τακτοποιεί την ταυτότητά της. Εκεί, όπου κατατίθενται τα δώρα αλλά και οι προσφορές των κατοίκων που πρόκειται να συστήσουν τη φήμη της καθώς κάθε επίσκεψη και κάθε διάλογος προκαλεί και εξελίσσει μια υλική ανταπόκριση. Σε κάθε φράση και κάθε ευχή χύνεται λίγο κρασί στο χώμα. Σε κάθε αφήγηση και κάθε πρόταση που επαληθεύει το πρώτο βήμα αλλά και την πορεία προς την ολοκλήρωση των επιθυμιών και των ονείρων των συνδαιτημόνων μια προσφορά εκτίθεται στο μικρό πάνθεο των θεοτήτων που φωλιάζει στον κορμό ενός δένδρου στην άκρη της ευρύχωρης καθαρισμένης αυλής. Οι βροχές και ο άνεμος των μουσώνων αλλά και η ζέστη των καλοκαιρινών μεσημεριών δεν θα μπορούν πιά να υποτάξουν τα τυπικά και τις τελετές των εποχών. Κάθε φορά που οι εκδηλώσεις του καιρού θα ξεσπάνε μιά διαφορετική περιοχή του οικείου κόσμου των σχέσεων θα ενεργοποιείται. Το ατελείωτο ακόμη οίκημα διαμορφώνει και υπερασπίζει την στοχαστική δυνατότητα που συναρπάζει και προσελκύει τον παρατηρητή του. Καθώς βρίσκεται μακριά ή κοντά του, ο παρατηρητής, διασχίζοντας το εγγύς τοπίο, διαθέτει σύντομα, συνεχώς, το βλέμμα προς την διεύθυνσή του, κατασκευάζοντας και προσθέτωντας στοιχεία στην ιδιόμορφη προσωπική οργάνωση της φήμης του. Πως εκεί, δηλαδή, και από εκεί προστίθεται και ενεργοποιείται ένα ακόμη σημείο και πεδίο απόδειξης της λειτουργίας του νέου κοινόχρηστου πολιτισμού που βαθμιαία καταλαμβάνει, ανασυντάσσει και επιβάλλει το νόημά του εξουδετερώνοντας το τοπικο ποικίλο νόημα για τη ζωή. Ο συγχρονισμός με την τεχνολογία και την κατασκευαστική λειτουργική αισθητική σημαίνει, απαιτεί και εγκαθιστά τον συγχρονισμό με τα πρώτα και τα επόμενα δείγματα σχέσεων χώρου και χρόνου που επισημαίνουν και διαθέτουν το λειτουργικό νόημά τους. Η ειδική και πρότερη αυτοτελής και αυτόνομη οικονομία του οικήματος, των δικών του σχέσεων, του δικού του καιρού, των δικών του εποχών, υποτάσσεται στην γενική ενιαία και ομοιογενή οικονομία των ουδέτερων ψηφιακών εκτιμήσεων και εγγραφών.

ιορδάνης Στυλίδης

Τα εξαιρετικά, δυνατά πρόσωπα, οι πολύτιμες έκτακτες και τακτικές συμπεριφορές, οι ονομαστικές και αποκλειστικές χειρονομίες και τελετές που χρειαζόταν να προστατεύει ήδη έχουν αναμορφωθεί και πρόκειται να αντικατασταθούν από τα τυπικά των χαρτογραφημένων κανονισμών, των συγχρονισμένων γραφειοκρατικών τακτικών της συμπεριφοράς. Το ατελείωτο ακόμη οίκημα μεταφέρει και διαθέτει το τέλειο και ακριβές νοημά του.

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

40 41

5

χωριό Κουλέντια / Πελοπόννησος

ιορδάνης Στυλίδης

χωριό Κουλέντια / Πελοπόννησος / Ελλάδα

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

44 45

Στα ορεινά, ίσως, πρέπει να προσεγγίζουμε μόνο το φθινόπωρο και το χειμώνα. Να διαπερνούμε τους ανηφορικούς υγρούς δρόμους που οδηγούν στα χωριά και τις μικρές πολιτείες προετοιμάζοντας τις απαραίτητες τακτικές φράσεις που χρειάζονται για τις συναντήσεις αλλά και τις υποχρεώσεις της διαμονής. Στό διάστημα των υπολοίπων εποχών οι εκδηλώσεις της ζωής, εκεί, είναι διαφορετικές, εύλογες και σταθμισμένες, καθώς η φυσική έκφραση προσφέρει ένα πλεόνασμα εκφραστικών υποθέσεων ώστε οι τελετές και οι λεπτομέρειες των σχέσεων να ευδοκιμούν χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια. Εκεί, στα ορεινά, χρειάζεται να επιλέξουμε και να αναζητήσουμε τη διαδρομή και την πειθαρχία που χρειάζεται να υποστούμε. Ακόμη και αν οι σκέψεις και οι οδικές πρακτικές, οι συμπτώσεις ή οι αποκλίσεις από το περιεχόμενο των προορισμών δεν ταιριάξουν, δεν θα χρειαστεί να οπισθοχωρήσουμε στο ήσυχο και απομονωμένο εσωτερικό της κατοικίας. Θα μείνουμε εκτεθειμένοι και έτοιμοι στην θέα των κοινόχρηστων λεπτομερειών και των δημοσίων απαιτήσεων. Η ζωή στα ορεινά, το καλοκαίρι, διαθέτει άφθονες ποικιλίες δηλώσεων ώστε το εκτεταμένο πεδίο πρακτικών και υποσχέσεων κάθε ημέρας να πληρώνει πλούσια τον ακίνητο στη θέση του ερευνητή ή τον δραστήριο οδοιπόρο των αναδυόμενων σχέσεων που ανανεώνονται και επαληθεύουν τους κύκλους τους. Ο άνεμος, σήμερα, απέκτησε τη δύναμή του καί ρέει στις ρεματιές και τις πτυχώσεις των λόφων μεταμορφώνοντας τις κατάφυτες πλαγιές σε θάλασσα, ήπιων ήχων και εξαιρετικών κυματισμών. Ποικίλων εναλλασσόμενων χρωματισμών που η τελική σύνθεσή τους σε κάθε στιγμή χρόνου καθηλώνει τον παρατηρητή και συναρπάζει την εκλεκτή σχέση του με την θέα. Στα ορεινά, την άνοιξη και το καλοκαίρι κατευθυνόμαστε από και κατευθύνουμε τις έκτακτες ζωτικές φράσεις γεφυρώνοντας ακόμη και εκείνα τα ελάχιστα του χρόνου και των σχέσεων της ημέρας και της νύχτας που, συνήθως, βυθίζονται στη λήθη. Οι σύντροφοι, το πρωί, συγκεντρώνονται γύρω από το τραπέζι στη σκιά του δένδρου, στην αυλή που ηγείται του τοπίου. Τόσο ψηλά ώστε να εποπτεύουμε έως τη θάλασσα, το λιμάνι και το πέρασμα μέχρι τη σωτήρια θέση του. Εκεί, υποτάσσουμε τη συζήτηση και το σώμα

ιορδάνης Στυλίδης

στην ψύχρα του πρωινού αέρα καθώς εκθέτουμε και δοκιμάζουμε τις αφηγήσεις από την διαδρομή της περασμένης νύχτας. Για το πλέγμα των στενών και παρατημένων διαδρόμων ανάμεσα στα ρημαγμένα σπίτια και τις κατάφυτες έρημες αυλές που συγκροτούν ένα πλούσιο δίκτυο χωρικών αποσπασμάτων, προλόγων και επιλόγων της κίνησής μας. Κάθε κίνησης, από την δημόσια πλατεία έως την κατοικία όπου περιθάλπουμε τις ζωές μας. Για τον κατάλογο και το αρχείο όλων και κάθε μίας απόπειρας ξεχωριστά να τιθασευτεί η αναγκαιότητα και να εξελιχθεί σε νίκη και γιορτή στους κύκλους των εποχών. Για τα επεισόδια, τις γιορτές, τα πανηγύρια, την αρρώστια και τον θάνατο αλλά και τα μεγάλα ενδιάμεσα διαστήματα που η κοινή και αλληλέγγυα ζωή θριαμβεύει και συγκρατεί την κοινότητα αλλά και κάθε κοινότητα της εγγύς γεωγραφίας. Για την περιπέτεια των ήχων καθώς κάθε δειλινό ή, κάποιες φορές, πολύ αργά τη νύχτα, το πέρασμα εξέδιδε οριστικά την ποικιλία των διαλόγων ή των μονολόγων από τους τεχνήτες της ζωής που απολύουν το στίγμα των ήχων τους. Διαλόγους, επισημάνσεις, ορισμούς, ψιθύρους, εμμονές, εύλογα ή εξαιρετικά σημειώματα προς την ερχόμενη αυγή, λυγμούς ή ευχαριστήριους αναστεναγμούς, πριν αποσυρθούν στον ύπνο τους. Εκεί, λοιπόν, στην αυλή που σχεδιάστηκε με τόση ακρίβεια ώστε να επιτρέπει την εποπτεία του τοπίου και των αλλεπάλληλων λεπτομερειών του, το μεσημέρι, μετά το απεριόριστο θριαμβευτικό γεύμα θα μείνουμε, όσοι χρειάζεται, και θα αρχίσουμε να απαριθμούμε τους πληθυσμούς των λεπτομερειών των χρήσιμων και των παράταιρων ιδιοτήτων του. Τις λεπτομέρειες για την έκταση των καλλιεργειών αλλά και τις τεχνικές της φροντίδας τους, τις ποσότητες που αποδίδουν αλλά και την διανομή τους ώστε να διασφαλιστεί και πάλι η γραμμή της διάρκειας και της ασφάλειας, την ποιότητα των καρπών, των υγρών και των αλεσμένων καθώς και τις τεχνικές που χρειάζεται να επαναλαμβάνουμε προφορικά, πάλι και πάλι ώστε να μαθητεύουμε στο πλάσιμο της ύλης τους διαθέτωντας το αποτέλεσμα στα απεριόριστα θριαμβευτικά γεύματα. Τις λεπτομέρειες για τις συνήθειες και τις εκδηλώσεις της άσκησης και της ασκητικής στα περιβόλια και τους ορεινούς λειμώνες καθώς χρειάζεται και για όσο χρειάζεται ώστε οι αποθήκες και τα σκιερά υπόγεια να γεμίσουν τόσο πολύ επιτρέποντας σε άνδρες και γυναίκες να απολαύσουν τις ημέρες και

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

46 47

τις νύχτες τους στα εύκαιρα διαστήματα του στοχασμού, της πλούσιας σχόλης. Να δοκιμάσουν, να διαλέξουν, να εκθέσουν και να αποσύρουν από τις συνελεύσεις για τα κοινά ζητήματά τους τις ιδέες και τις σκέψεις για τον έλεγχο και τον ορισμό των βηματισμών τους. Να απολύσουν τα νεαρά και γενναιότερα των παιδιών τους στις πλαγιές έως την ακτή από όπου, κάποια στιγμή, αν χρειαστεί να γυρίσουν πίσω, θα μεταφέρουν τα νέα αφηγήματα και τις έκτακτες εκδόσεις νοήματος για τον κόσμο που περιβάλλει την ισχυρή και αδιατάρακτη επικράτειά τους. Ελεύθεροι στην ισορροπία τους με την εύρωστη και δελεαστική φύση των ήσυχων και των τρομερών εκδηλώσεων, διαθέσιμοι και αρωγοί στις έκτακτες και διαρκέστερες διαρρήξεις του νοήματός της, εξαιρετικοί και εφευρετικοί όταν χρειαστεί να ρυθμίσουν ή να απολύσουν τις πειθαρχίες και τις μεθόδους που στήριξαν τόσο πολύ τις μικρές και μεγαλύτερες κοινότητές τους. Τα στενά μονοπάτια ανάμεσα στα σπίτια που ήδη έχουν απωλέσει τη ρύθμιση και την συνδεσμολογία τους με την κοινότητα και τις εποχές φωτίζονται και αποκρύπτονται καθώς οι κολώνες και οι λαμπτήρες του νοήματός τους έχουν καταστραφεί από τον καιρό. Την βροχή και τον πάγο των χειμερινών καταιγίδων, την απορρύθμιση των δικτύων και των κυκλωμάτων του φτωχού περιφερειακού πολιτισμού που χρειάζεται και δεν χρειάζεται την ζωτική αφήγησή τους. Παρόλαυτα, ακόμη κι’έτσι οι δύο τρείς διάσπαρτες λάμπες και το βαθύ σκοτάδι ανάμεσά τους, δεν μπορούν να εμποδίσουν τον σταθερό βηματισμό, το ανέβασμα προς την πλατεία ή το κατέβασμα προς τον θάνατο, στους επίμονους και γενναίους κατοίκους. Γνωρίζουν ακριβώς τη θέση και την απόσταση της στροφής, του σκαλοπατιού, του σωρού από πέτρες και της ετοιμόρροπης στοάς. Γνωρίζουν την απόσταση και τις συνέπειες των πράξεων όλων εκείνων των πολύτιμων παιδιών που διαπέρασαν τον ορίζοντα και κάπου-κάπου αποδεικνύουν την θέση τους και τις λαμπρές ή κοινότοπες προθέσεις τους. Γνωρίζουν τις τακτικές και την πειθαρχία της αναμονής και της παρηγοριάς. Όλη αυτή η χρήσιμη γνώση μένει και διατίθεται, εξουδετερώνοντας τις έκτακτες άτακτες ανησυχίες τους, είτε στην σκοτεινότερη νύχτα είτε στο λαμπρότερο μεσημέρι, στις σκιές.

6

Υπουργείο Ασφαλείας / Belgrade

ιορδάνης Στυλίδης

υπουργείο ασφαλείας / Belgrade / Serbia

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

50 51

Οι μυθολογίες που συνθέτουν τις ταυτότητες των πόλεων συντίθενται και καθορίζονται, συνήθως, από την πολύτιμη άστατη ποικιλία του μνημονικού αρχείου των στοχαστών των λεπτομερειών τους. Των τακτικών παρατηρητών των αμέτρητων ιδιοτήτων τους στη μοναδική ή τις αλλεπάλληλες διελεύσεις τους από τα φαινόμενά τους, πρόσκαιρα νοούμενα ως σημαντικά και ασήμαντα. Στον χώρο και το χρόνο τους, τις απλές και απαιτητικότερες συνήθειες σχέσεων που εξελίσσονται στην επικράτειά τους. Η αποκλειστική διαπέραση μιας λεωφόρου ή ενός μονοπατιού στο δημόσιο πάρκο, οι μικρές και οι μεγάλες συγκεντρώσεις και οι εκδηλώσεις της επιθυμίας, η αναμονή και η θέα, από τη θέση ενός οχήματος, τμημάτων της σημασίας τους καθώς εμφανίζονται και χάνονται όπως στις κινηματογραφικές ταινίες, η διάβαση ενός περιφερειακού δρόμου και το επιτόπου εγχείρημα της δημιουργίας μιας ικανής και ισχυρής αφήγησης που, ύστερα από καιρό, θα εκτιμηθεί και θα προσελκύσει το ενδιαφέρον, την σκέψη, πυροδοτώντας την προετοιμασία για ένα ταξίδι, μια επιστροφή, εκεί όπου αναμένεται και προσφέρεται μια νέα ευκαιρία στοχασμού. Οι πόλεις περιέχουν και συγκρατούν τις κοινόχρηστες σημασίες τους, τα μνημεία, τα κτίρια, τις αστικές δημόσιες διαμορφώσεις, τα σημεία της θέας και του προσδιορισμού της σχέσης με την υλικότητά τους, αλλά, συνήθως, υποτάσσονται στην αυθαίρετη εξήγησή τους καθώς οι τυχαίες διαπεράσεις των υποθέσεών τους συνιστούν, κάθε φορά, μια αποκλειστική, εξαιρετική αφήγηση. Το γεγονός αυτής της μοναδικής και αυθαίρετης αφήγησης, κάθε μοναδικής και αυθαίρετης αφήγησης, αιωρείται ως εκφραστικό επιχείρημα και, κάποιες φορές, εκτίθεται και προκαλεί τον δέκτη της ουσίας της. Σε αυτή την άγνωστη στην εμπειρία της διάβασής της και γνωστή από την ευκαιριακή ψηφιακή διαπραγμάτευση του διασκορπισμένου, εύπλαστου περιεχομένου της, περιοχή της βαλκανικής γεωγραφίας βρεθήκαμε να αναζητούμε τα πρώτα βολικά ευρήματα ώστε να εργαστούμε ρυθμίζοντας ακριβώς το περιεχόμενό και τη δίκαιη σχέση τους με τους προϊδεασμούς μας. Να δεσμευτούμε, ώστε να διαβάσουμε, σιγά και δύσκολα, τις εκλεκτές σειρές της γέννησης του νοήματός τους ή να υποχωρήσουμε καθώς μια ή πολλές νέες εκδόσεις σημασίας θα διεμβολίσουν την ενθουσιώδη πρόθεσή μας εκτρέποντας τον ρυθμό της διερεύνησης. Στο

ιορδάνης Στυλίδης

ευρύχωρο ευθύ πεδίο της λεωφόρου όπου τακτοποιούνται μυριάδες ιστορίες σε διαστήματα δόκιμης ή άδοξης ζωής, μετρημένοι βηματισμοί και άσκοπες απόπειρες διαπέρασης του νοήματός της, το βομβαρδισμένο κτίριο εξέδωσε την μορφή του. Στον παρελθόντα εκείνο χρόνο, τις στιγμές εκείνες που οι εκρήξεις, πραγματικές και συμβολικές, διαμέλισαν την υλική και συμβολική ταυτότητά του συστήθηκε η αρχή μιας νέας ιστορίας καθώς τόσο η δομή του όσο και η δομή του πολιτισμού στον οποίο ανήκε και από τον οποίο εκδόθηκε υπέστησαν την βαθιά τομή και το βαρύ τραύμα τους. Τα βαρύτατα μέλη του κτιρίου διασκορπίστηκαν στον εγγύς χώρο της πόλης, τα σώματα εξαχνώθηκαν στη σκόνη και τα θραύσματά τους. Οι πλοκές της ζωής στο εσωτερικό του αλλά και οι ευρύτατες σημασίες των χαμένων πια λεπτομερειών της διασποράς τους, οι σειρές των δηλώσεων, των προτάσεων, των ουσιαστικών και ζωτικών κειμένων του διασκορπίστηκαν από τον ακαριαίο σφοδρό κύμα συμπίεσης που απλώθηκε και κούρασε το περιβάλλον, απορροφήθηκαν στον παλμό της έκτακτης συντριπτικής δύναμης. Ο χρόνος πέρασε και ο χώρος καθαρίστηκε. Από το μεγάλο κομμάτι ενός τσιμεντένιου στύλου που έπεσε στο έδαφος και αμέσως χρησιμοποιήθηκε για κάθισμα και σημείο συγκέντρωσης και συζητήσεων για την ιστορία και τη θέση της προσωπικότητας και της εξέλιξης της επιθυμίας του γηγενή ανθρώπου. Από τις στρώσεις των εγγράφων που εξέθεταν την ακριβή συχνότητα και ικανοτητα ανάγνωσης της πραγματικότητας και των κοινών υποθέσεων που τιθάσευαν ή απέλυαν οι στρατηγικές και οι τακτικές των προφυλαγμένων χειριστών του. Από το μπλεγμένο σύστημα δύο τσιμεντένιων πλακών που σχημάτισαν μια μικρή σκιασμένη φωλιά που μεταβλήθηκε σε παρεκκλήσι και διαμορφώθηκε από σωρούς σημειωμάτων, κεριών, φωτογραφιών και αναθημάτων ώστε να διατηρηθεί και να ενισχύσει την κοινή και μεριστή ιδέα άμυνας στην λήθη που χρειάστηκε να επιβληθεί. Από τα θραύσματα των υαλοστασίων αλλά και των βαρυτέρων συμπαγών υλικών που συνήθως διατηρούν των σκληρότητα και την συμπαγότητά τους στο βάθος του χρόνου. Επειδή, και αυτά, σηματοδοτούσαν και συμβόλιζαν ευθέως την ανθρώπινη δυνατότητα και αγριότητα επί των κατακτήσεων και των κατορθωμάτων της. Από την λάσπη, τον πολτό των ελαφρών εύθρυπτων υλών, που λίμνασε

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

52 53

στις εναπομείνασες επιφάνειες όταν η βροχή και το χιόνι σχημάτισαν ρυάκια, λίμνες και καταρράκτες υλικού, στέγνωσαν και ρευστοποιήθηκαν ξανά απορροφώντας και χωνεύοντας τα κείμενα από τις χιλιάδες σελίδες που συγκρατούσαν τα αρχεία, τις ιδέες, τις σκέψεις, τα συμπτώματα, τις διαθέσεις των υπερασπιστών του. Από τα θραύσματα των επίπλων, των κεραμικών και μεταλλικών συσκευών, που έκρυβαν, διέθεταν και εξέθεταν τα λίγα και τα πολλά της κατασκευής που, λίγο καιρό πριν, στο συμπαγές και ισχυρό εσωτερικό της συνέδεε και διαχώριζε αντιλήψεις, σχέσεις, εκδόσεις και διαθέσεις νοήματος. Καθώς ο χρόνος πέρασε το υπόλοιπο του ρημαγμένου κτιρίου πέρα από το χάσμα του εκτεθειμένου τραυματός του συνέχισε να λειτουργεί. Με κάποιο τρόπο σχηματίστηκε ένα υλικό και συμβολικό φράγμα, ένας φλοιός εξουδετέρωσης του νοήματος, ώστε η χωρική ένδειξη, η ανάσταση και εξέλιξη της μνήμης του γεγονότος να περιοριστεί όντας χαίνουσα και τρομερή στην σημασία της. Ακούγονται πια φήμες πως οι άνθρωποι στο ύψος και στις σημασίες των ορόφων γύρω από το κενό του όγκου του, κάθονται ήσυχοι στα γραφεία τους, διαμένουν και χειρίζονται τις υποθέσεις τους, συνεργάζονται και εκθέτουν τα σχέδιά τους, σκέπτονται και συνδυάζουν το εγγύς και μακρυνότερο πρόγραμμα των διεκδικήσεών τους. Εκεί όπου σκίστηκαν οι ισχυρές τοιχοποιίες και κατακάηκαν τα ζωτικά υλικά της μνήμης ορθώθηκαν ξανά βαριές λευκές επιφάνειες ώστε, καθώς συμβαίνει και εξελίσσεται η καθημερινή διαμονή, να είναι αδύνατος ο εντοπισμός και η υλικότητα της σημασίας του. Με τον ίδιο τρόπο καθώς τα οχήματα περνούν στην λεωφόρο μπροστά του οι επιβάτες είτε στρέφουν το βλέμμα τους στην άλλη πλευρά του δρόμου είτε κοιτάζουν μπροστά είτε ασχολούνται με ένα πρόχειρο έντυπο που μεθοδικά έχουν φυλαγμένο για να απασχολήσουν, αυτό το ασήμαντο διάστημα χρόνου, την ματιά τους. Δεν πρόκειται, φυσικά, για απόπειρες εξουδετέρωσης του νοήματος αλλά, αντίθετα, για απόσυρση στην ενοχή καθώς τώρα, αυτή και κάθε επόμενη στιγμή στο μήκος του μέλλοντός τους δεν μπορούν να συνθέσουν μια ικανοποιητική και δυνατή απάντηση. Ακούγωνται, επίσης φήμες πως και στα κτίρια που βρίσκονται απέναντι, στα γραφεία, στα καταστήματα, στις αίθουσες των βιβλιοθηκών και των έκτακτων και τακτικών συγκεντρώσεων, αλλάχτηκαν τα υφασμάτινα

ιορδάνης Στυλίδης

πετάσματα στα παράθυρα, τοποθετήθηκαν άλλα, σχεδόν αδιαφανή, αλλάχτηκαν, επίσης, οι θέσεις των γραφείων και των καθιστικών, οι θέσεις αναμονής και οι θέσεις ανάγνωσης. Έτσι, γιαυτό, η επίγνωση της αδυναμίας, η επίγνωση της έκπτωσης, της απόσυρσης του εαυτού στην ασημαντότητά του μπροστά στον ένα και τους πολλαπλούς τραυματισμούς του συμβολικού και πραγματικού χώρου των υποθέσεών του, μπροστά στην έκθεση των διαμελισμένων εκτάσεων της σκέψης και της συνείδησής του προτιμά να υποφέρει μόνος, σχολιάζοντας και διευθετώντας την καθημερινή ποικιλία των ασήμαντων που μεταβάλλει σε σημαντικά, των σχετικών που μεταβάλλει σε ουσιαστικά, των εφήμερων που υπερυψώνει σε ουσιώδη. Ταξιδιώτης πια και θεατής των εκπτώσεων των σημασιών στην γεννέτηρα πόλη του. Προδότης των ζωτικών μυθολογιών του.

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

54 55

7

Μαυσωλείο / Palmyra

ιορδάνης Στυλίδης

Μαυσωλείο / PALMYRA / SYRIA

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

58 59

Η έρημος γύρω από την ερειπωμένη αρχαία πόλη Παλμύρα, στην ενδοχώρα της Συρίας, εκδίδει κάθε μία και όλες τις λεπτομέρειές της στο ισχυρό βλέμμα του παρατηρητή. Μπορούμε, γιαυτό, να βλέπουμε ακριβώς, πολύ μακριά, καθώς διασχίζουμε το τοπίο στην δροσιά και τη διαύγεια του πρωϊνού. Διακρίνοντας, σχολιάζοντας και συγκρίνοντας. Τις λεπτόκορμες φιγούρες ανθρώπων, εκεί, καθώς περιφέρονται στο ορισμένο τοπίο των υπολλειμμάτων του αρχαίου εξουδετερωμένου πολιτισμού μεταφέροντας τον απόηχο των στοχαστικών λεπτομερειών του στην σιωπή της επικαιρότητας και των καθημερινών ρυθμίσεων των τυπικών προγραμματισμένων συμβάσεων. Τις ανθεκτικές ή ερειπωμένες μορφές των κατασκευών που αντέχουν ακόμη στον άνεμο και τη ζέστη διαθέτοντας τη μορφή και το περιεχόμενό τους στην μανία της επίσκεψης και των ακατάστατων σχολίων για τη θέση τους και την πορεία στο χρόνο. Όσα μπορέσαμε να υποθέσουμε αλλά και όσα αποδώθηκαν στη επίσκεψή μας δεν συστήνουν ούτε διαμορφώνουν μια επιθυμητή χαρτογραφία των περασμένων υλικών διευθετήσεων της ζωής σε αυτή την όαση που ακόμη απασχολεί και ελκύει την πρόθεση και τις ταξιδιωτικές τακτικές. Βρισκόμαστε σε αυτό το σημείο, βαθιά στην έρημο αλλά ήδη αρκετά κοντά στις ακτές της μεσογείου για τις εφοδιοπομπές από την μεσοποταμία, προσπαθώντας να συγκρατήσουμε και να συγκρατηθούμε από σειρές σχολίων, διηγήσεων, διαβεβαιώσεων και υποθέσεων. Η φαρδιά λεωφόρος, το θέατρο, οι ναοί, το παλάτι, εκθέτουν τα υπολλείμματά τους στην προοδευτική ή στάσιμη διάθεση. Η σχέση της πόλης και η γειτονία της με την ευρύχωρη όαση, η σχέση με τον ψηλό λόφο, με τον άνεμο και τη ζέστη, με τη σκιά και την έναστρη νύχτα, υποκινούν είτε την έκτακτη ζωτική συζήτηση είτε τις ασυνεχείς μικρές και ακατάστατες φράσεις. Μπορούμε να φανταστούμε, μπορούμε να υποθέσουμε και να την ανορθώσουμε στη φαντασία μας ώστε να πληρώσει πρόσκαιρα τις προεγκατεστημένες ιδέες μας για τις μυθικές εκδηλώσεις που διαμόρφωσαν και ανέδειξαν την ταυτότητά της συμβάλλοντας, πολύ αργότερα, στην κατάρρευσή της. Να φανταστούμε, δηλαδή, τις ατελείωτες ποσότητες των πολυτίμων υλικών που συσσωρεύονταν στις αποθήκες, τις διανομές, τις μεταφορτώσεις, τους διακανονισμούς και τις πληρωμές, τα αιτήματα για την προστασία των πομπών προς τα παράλια της μεσογείου θαλάσσης.

ιορδάνης Στυλίδης

Να φανταστούμε το πλήθος της. Τους ξένους, τους πρόσκαιρους και τους μονίμους κατοίκους, τις ποικιλίες των τελετών και των εκδηλώσεών, τις εκφράσεις της τοπικής κοσμικής και ιερατικής ιεραρχίας, τις γιορτές αλλά και τις σφαγές των υποκειμένων στην εξουσία της. Τις κρυφές μεταφορές κειμένων και κειμηλίων για την παρατήρηση και την αρχειοθέτηση των φυσικών εκδηλώσεων του αναδυόμενου στη ενδελεχή εξέταση και συντασσόμενη λογική του κόσμου. Τις μεταφορές των πρώτων ιχνών από αξιόλογα εξαιρετικά υλικά και συνοδά κείμενα εξηγήσεων που, πολύ αργότερα, θα διαμορφωναν τον νέο και διαφορέτικο κόσμο στον οποίο δεν θα μπορούσε να υποστηριχτεί η ύπαρξή της παρά μόνο με την μορφή ενός απέραντου πεδίου ερειπίων. Από εκεί περνούσαν και εκεί διαμορφωνόταν το περιεχόμενο ενός είδους αντίστασης στην φύση και την συνθήκη της υλικότητάς της, τη θέση, την απόστασή της από τα νέα κέντρα ανάδυσης και εγκατάστασης των επερχομένων εκφράσεων του πολιτισμού των θαλασσίων εμπορικών ταξιδιών. Η ειδική και εξαιρετική λειτουργία της πόλης ως κέντρου διαμετακόμισης ενός αστείρευτου όγκου εμπορευμάτων και μιας κρυφής και ακατανόητης ακόμη μερίδας γνώσης ονόμασε και τακτοποίησε τις προϋποθεσεις του θανάτου της. Μακριά, έξω από το πεδίο της νεκρής πόλης διακρίνουμε ήδη λίθινους πύργους διασκορπισμένους ακριβώς στην ευρύτητα της περιοχής και κατευθυνόμαστε προς τη θέση τους. Η θέα της πόλης των ερειπίων ευνοεί τις πιθανολογήσεις για τους εκφραστικούς τρόπους και τα χωρικά και χρονικά ζητήματα σχέσεων που περιείχε καθώς διαπερνούσε τον ιστορικό της χρόνο και συσσώρευε ή απέλυε στοχαστική ύλη. Οι πύργοι ανορθώνονται αρκετά μέτρα από την επιφάνεια του εδάφους. Το εσωτερικό τους είναι δροσερό. Κρύο όπως το κρύο της βαθύτερης σπηλιάς που κατατρώει το υπέδαφος και βυθίζεται όσο η πλαστικότητα των πετρωμάτων και το περιεχόμενο κινούμενο νερό επιτρέπει. Σκοτεινό, τόσο ώστε να βασανίσει το βλέμμα του επισκέπτη καθώς, χωρίς πρόνοια, στρέφεται και κοιτάζει στο υπέρλαμπρο φωτεινό πεδίο στο εξωτερικό του. Στεκόμαστε μαζί και κοντά στον εσωτερικό στενό διάδρομο του κενοταφίου και διαμοιράζουμε την προσοχή μας είτε στα ψηλότερα σημεία όπου οι θήκες των σωμάτων έχουν ήδη απωλέσει το πραγματικό και το συμβολικό περιεχόμενό τους είτε προς το στενό, χωνεμένο στην

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

60 61

λίθινη δομή, κλιμακοστάσιο που οδηγεί ψηλότερα σε ένα ψευδοεξώστη. Επιχειρούμε. Εκφέρουμε τις δυνατές και αδύνατες πρώϊμες σκέψεις, διαμορφώνοντας και τροποποιώντας συνεχώς το πεδίο και την τελετή του γεγονότος-δεσμού που καθορίζει και υποβαστάζει την ύπαρξή μας γιαυτό το ελάχιστο και διαρκές διάστημα χρόνου. Η δροσιά, η σκοτεινιά και η συγγενής λαμπρότητα του φωτός που σμιλεύει το εσωτερικό του κενοταφίου μαζί με τον άνεμο και το νυχτερινό κρύο προστατεύει αυτή την μοναδική σειρά φράσεων, δηλώσεων και ανταποκρίσεων, καθώς χρειάζεται και εκδίδεται διαμορφώνοντας την συστατική και ουσιώδη σημασία της. Οι φράσεις δεν περιγράφουν ούτε διαμορφώνουν μια στρατηγική ανάγνωσης και κατανόησης της ταυτότητας του χώρου. Παρόλαυτα σε αυτό το ιδιαίτερο και ασταθές για την κοινή εμπειρία στενό εύρημα αποκτούν και διαθέτουν ένα άλλο, άγνωστο και ιδιόμορφο, τρομερό νόημα στοχαστικών σχέσεων. Η φράση που επιχειρεί να εκθέσει το χρονολόγιο των γεγονότων που όρισαν την εμφάνιση και την τάξη του αλλά και η φράση που ανιχνεύει το νόημα στα αλλεπάλληλα χωρικά και τελετουργικά τυπικά που, ίσως, διαπερνούσαν και συγκρατούσαν την ισχυρή έδραση στον χρόνο των γεγονότων του επισημαίνουν περισσότερο την μετακίνηση των εκδοτών και των ακροατών τους σε ένα άχρονο σχετικό εκδοτήριο σημασίας και υποδοχής νοήματος. Φαίνεται, για μια στιγμή, για τη στιγμή μας, πως, τόσο εύκολα, διαμορφώσαμε ένα χρονικό χάσμα διαμονής και περίθαλψης μοναδικού νοήματος που, σε λίγο, στην παραμικρότερη μετακίνησή μας, στην παραμικρότερη στροφή του σώματος, στο πρώτο επόμενο βήμα, στον αναστεναγμό ή την στιγμιαία ασυνέπεια όπου θα υποπέσουμε, θα εξαντληθεί, θα εξουδετερωθεί, σπρώχνοντας την συνείδηση αλλά και κάθε αισθητηριακό πλεονέκτημα στο αγριότατο παρόν. Καθώς ο ήλιος έχει ήδη ανεβεί ψηλά η θερμότητα παφλάζει και δονεί το τοπίο ενοχλεί και εκτρέπει την προσοχή. Ανασταίνομαι από την βαθύτερη σκιά στην ηλιακή λαμπρότητα. Προχωρώ. Εξέρχομαι από το σκοτεινό και κρύο μνημείο που έχει διαθέσει προ πολλού την μνήμη του στο θερμό και λαμπρό πεδίο της μίας και των πολλών λεπτομερειών που ήδη συμμορφώνουν τη συμπεριφορά μου. Στα λίγα βήματα που χρειάζομαι μέχρι το μικρό όχημα η ψύχρα του κενοταφίου διαρρέει

ιορδάνης Στυλίδης

ακαριαία από το σώμα στο έδαφος και η αφόρητη ζέστη συγκλονίζει το σώμα. Πλησιάζω τον οδηγό και μένω, μαζί του, στο ελάχιστο ίχνος σκιάς του οχήματος κοιτάζοντας, πιά, κατά μέτωπο τον πύργο. Ο συλλογισμός και η χειρονομία για τον τρόπο και το ίχνος της πορείας που πρόκειται να ακολουθήσουμε δεν χρειάζεται να εκτεθεί. Παρά τη συμφωνία πως θα κατευθυνθούμε προς ένα εκεί... είτε στον απέναντι ψηλό λόφο και από εκεί στο εσωτερικό των πυκνών συστάδων των καρποφόρων δένδρων της όασης είτε στον κεντρικό δρόμο της νέας πόλης και από εκεί στους σκιασμένους εξώστες από όπου, πολύ μακριά από τα υλικά ζητούμενα και τις χωρικές εκθέσεις του νοήματός τους, θα επιχειρήσουμε να αγκιστρώσουμε κάπου το ενδιαφέρον για τον εγγύς κόσμο που θεραπεύει ή εξουδετερώνει τις υποθέσεις μας. Η ζέστη αναγκάζει τη συμπεριφορά. Τις ελάχιστες κινήσεις, τις ζωτικές και αναγκαίες φράσεις. Η ζέστη αφαιρεί τα εξαιρετικά και τα υπερβολικά κίνητρα και τακτοποιεί το σώμα και την συνείδηση στην απαραίτητη και αποκλειστική θέση. Συγκεντρώνουμε και προστατεύουμε τις υποθέσεις, στα γρήγορα βήματα και τις σύντομες φράσεις. Εκκινούμε και προσέχουμε την διεύθυνση της πορείας, εκθέτουμε τα ευρήματά και τις συμβάλλουσες σκέψεις που ήδη θησαυρίσαμε για το επόμενο σύντομο διάστημα χρόνου ή τις λίγες μοναδικές ώρες μέχρι το δειλινό. Προστατευμένοι, στο κλιματισμένο εσωτερικό του οχήματος, χωρισμένοι και αμέτοχοι, πιά, από το δράμα και τις βίαιες συνέπειες της ατμόσφαιρας, αφήνουμε το βλέμμα να εκταθεί και να αναζητήσει σωτήριες λεπτομέρειες, σημεία στο χώρο, στο εγγύς και μακρυνότερο τοπίο, ώστε να δημιουργήσουμε μια νέα υπόθεση. Αν, για μια στιγμή, μέναμε πίσω, μόνοι, έκθετοι και έτοιμοι να τακτοποιήσουμε το χαμό μας στην υπέρθερμη απεραντοσύνη της ερήμου, θα βλέπαμε το όχημα να τρέχει προς το βέβαιο εκεί του, να σβήνει στην πυκνή σκόνη που, έτσι, το αφαιρεί από την διαύγεια της πραγματικότητας.

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

62 63

8

Cabaret Voltaire / Zurich

ιορδάνης Στυλίδης

Cabaret Voltaire / Zurich / Switzerland

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

66 67

Στην πτήση για την πόλη Ζυρίχη συζητούσαμε για τις λεπτομέρειες που χρειαζόταν να διευκρινιστούν ώστε, πολύ πριν την άφιξη, να προστατευτούμε με την ιδέα ενός μέτρου κίνησης και στοχαστικής διαμονής στο πεδίο μιας πόλης που, ακόμη άγνωστη, καθόριζε τον πρώτο δεσμό με τις σκέψεις μας, πρίν από την αποκαλυπτική της εμπειρία. Γνωρίζαμε, από την ακριβή ψηφιακή χαρτογραφία και τις λεπτομερειακές απεικονίσεις, την μορφολογία των όψεων, το δίκτυο των δρόμων και τη ισχύ των απαραίτητων συγγενών υποθέσεων συνδεδεμένων με κάποιο μυθικό κείμενο και την έκτακτη σημασιοδότησή του που συνάρπασε και προσανατόλισε την πρόθεσή μας. Γνωρίζαμε με ακρίβεια το εσωτερικό του φημισμένου χώρου της μιας και των πολλών συγκεντρώσεων, στοχαστών και ακτιβιστών της σκέψης, του λόγου και των οπτικών χειρονομιών, καθώς οι χώροι, τα τοπία, οι γεωγραφικές θέσεις, τα σημαντικά και ασήμαντα αποσπάσματα των πόλεων, των πράξεων και των υποθέσεων που υποβαστάζουν ένα γοητευτικό, κάθε φορά, νόημα και την συναρπαστική σημασία του, περιελήφθησαν και διαμόρφωσαν, προ πολλού, το προσωπικό αρχείο της διεύθυνσής μας. Καθώς διασχίζαμε, ταχύτατοι και αδαείς της ταχύτητας, το ορεινό σύμπλεγμα των Άλπεων παραληρώντας από τις πλούσιες λεπτομέρειες του τοπίου που εκτεινόταν ως την απώτατη πλανητική καμπύλη του ορίζοντα, χρειάστηκε, πάλι και πάλι, να εμπλουτίσουμε τους συνδυασμούς των διαλόγων με νέες αναφορές και διαβεβαιώσεις για το σύστημα των τακτικών γνωσιακών ιδιοτήτων του κοινού εγχειρήματος. Για το ...Ποιοί ήταν οι μάστορες και οι χειριστές/τριες της υπόθεσης που φάνηκε προς στιγμή να επιχειρεί επί του ισχυρού οικοδομήματος της ευρωπαϊκής τάξης εκφράσεων και των ποικιλόμορφων διαπλοκών της στις αναφορές της ιστορίας; ...καθώς οι επιφάνειες των μικρών λιμνών άστραψαν το είδωλο του ηλίου κατευθείαν στο βλέμμα και την σκέψη, μεταδίδοντας ακριβώς την εναέρια θέση στο χώρο πάνω από την κατάψυκτη στρατόσφαιρα των επιθυμιών μας. Για το ...Γιατί κινήθηκαν και συγκεντρώθηκαν εκεί και πως συνέστησαν τον δεσμό του αποτελέσματός τους; ...καθώς μια πυκνή συγκέντρωση νεφών, ψηλότερα και χαμηλότερα από την πλεύση του αεροσκάφους

ιορδάνης Στυλίδης

απορρόφησε το πλεόνασμα του ηλιακού φωτός, επιτρέποντας και αποτρέποντας τις ριπές των ακτίνων να διαμορφώσουν μια νέα, απροσέγγιστη από το έδαφος έκτακτη οπτική συνθήκη απαράμιλης οπτικής ισχύος που εκμηδένισε ακαριαία σημαντικές βάσεις της επίγειας σκέψης. Για το ...Ποιός κατεύθυνε και οργάνωσε του βηματισμούς της μικρής και μεγαλύτερης ομάδας; ...καθώς η τροχιά του αεροσκάφους και των υπερταχέων επιβατών του διασχίζει το χαμηλότερο στρώμα νεφώσεων και έτσι επιτρέπει την μόρφωση, για μια ακόμη φορά, από τις συστατικές αρχές των αλλεπαλλήλων πτήσεων που διαθέτουν και επαναλαμβάνουν το νόημα του υπερ-ιπταμένου ανθρώπου. Καθώς, αυτός ο υπερ-ιπτάμενος άνθρωπος, διεκδικεί και συνθέτει την ταυτότητά του κατερχόμενος από το ύψος εκείνο όπου κανένας σημαντικός στοχαστής δεν μπόρεσε να εκτεθεί. Στο ανάγλυφο του δροσερού γήινου και υδάτινου φλοιού των ποικιλιών, των φθινοπωρινών δασών, των ανοιξιάτικων λειμώνων, των δικτύων και των συγκεντρώσεων της ζωής που δεν είναι πιά ‘’αυτό που ήταν, έως τώρα γνωστό’’ αλλά ένα ‘’εκείνο, εκεί’’ που χρειάζεται και πρόκειται να καθοριστεί. Το ‘’...ρήγμα που δημιουργείται στα δαχτυλίδια του αέρος, το σχίσμα στη θέση της καρδιάς...’’ δεν είναι πια ένα ακαθόριστο πλέγμα ανεκδότων πλεγμένων σημασιών, διεγερτών του νού εξαιτίας της ασύντακτης γοητείας τους, αλλά, τώρα, σε αυτό το μέγιστο και μειούμενο υψόμετρο, ένα δυνατό πεδίο ρέουσας εκφραστικής ανάγνωσης και στοχαστικής δυνατότητας που κάνει τον δεμένο στη θέση του ποιητή επιβάτη να θέλει να αναπηδήσει, να αναφέρει, να διαγνώσει, να περιγράψει κάθε και όλες τις λεπτές ταχείες στιγμές που βλέπει, ξέρει, διευθετεί και συμμορφώνει στην νέα ποιητική του. Οι τροχιές των αεροσκαφών υποστηρίζουν ένα νέο τρόπο ανίχνευσης και ανάγνωσης της ποίησης της ατμόσφαιρας, των μετεώρων, της επιφάνειας των υποθέσεών μας, υπονομεύοντας και αφαιρώντας όλο τον συστατικό εξοπλισμό των στοχαστών που μπόρεσαν μόνο να εμπιστευτούν, να διερευνήσουν και να τινάξουν προς τον ήσυχο ακόμη

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

68 69

ουρανό του 20ου αιωνα τους τα πυροτεχνήματα των λέξεών τους. Τα ‘’γραπτά φεύγουν’’ λοιπόν κ. Αντρέ (Μπρετόν) και η ισχύς της πολυσημασιοδοτημένης εικόνας που προτείνατε ήδη τακτοποιείται στην ιστορία των εκφραστικών απομειναριών, των ισχνών δειγμάτων της διαφεύγουσας πιά επισήμανσής σας. Οι διαδρομές μας πρόκειται, σε λίγο, να χρειαστούν την χαρτογραφική αναφορά και το ακριβές ίχνος πορείας μέχρι την είσοδο και το εσωτερικό του χώρου της επιθυμίας μας. Εκεί, στο συναρπαστικό πεδίο των σημασιών και των διαθέσεων νοήματος, μπροστά και κάτω από την ποικίλη παράθεση των εικόνων, των σχεδίων, των κειμένων και των πλούσιων αφηγήσεων για τα ορισμένα ή ελεύθερα πιθανολογήματα που συγκρότησαν την επανάσταση των προθέσεών τους θα αναφωνίσουμε τα ονόματά τους παίζοντας με και εξαλείφοντας, ταυτόχρονα, τα τελευταία μαγικά σύμβολα και τις τακτικές του ιστορικού ζητήματός τους. Καθώς θα εκφέρουμε δυνατά το όνομα του Τριστάν(Τζαρά) θα προτεινουμε μαζί και την περιγραφή του αεριοστροβίλου κινητήρα της general electric, καθώς θα φωνάξουμε προς τους ψηλούς τοίχους των παραπλήσιων κτιρίων το όνομα του Αντρέ(Μπρετόν) θα προτείνουμε, ένα ένα, τα σημαντικά αναρίθμητα ονόματα των επιστημόνων κατασκευαστών μηχανικών της μηχανής θερμοπυρηνικής σύντηξης TOKAMAK και της μηχανής wentelstein 7-X, καθώς θα αφήσουμε μέσα από τα χέρια μας να πετάξει το όνομα του Χούγκο(Μπάλ) προς τον νεφελώδη ουρανό όπου επικρατήσαμε ως παρατηρητές και υπέρθερμοι ανιχνευτές του, θα προτείνουμε τα ονόματα των διαστημικών μηχανικών που έφεραν τη συσκευή curiosity ακέραια στην επιφάνεια του πλανήτη Άρη. Καθώς, τελικά, θα αναζητήσουμε το όνομα του Χάνς(Ρίχτερ) ανάμεσα στις σκιές της ομίχλης του δειλινού θα τον εγκαταλείψουμε αμέσως έκθαμβοι από την έκθετη δημόσια ζωή των συγκατοίκων στον διεθνή διαστημικό σταθμό πέρα από την ατμόσφαιρα. Θα περπατήσουμε στις επίγειες ευρύχωρες οδούς και τα πλεγμένα στενά ώστε να φτάσουμε και να εγκατασταθούμε στο αρχηγείο των σκέψεων και των εκφράσεων που διαμέλισαν οριστικά κάθε προηγούμενη υπόθεση και δυνατότητα στην ιστορία των εκφραστικών διεξόδων που

ιορδάνης Στυλίδης

συσσωρεύονται και επαυξάνουν τον διανοητικό θόρυβο των εποχών. Εκεί, επιχειρήθηκε και κατέληξε η διάθεση και το αποτέλεσμα της αναδιάταξης του περιεχομένου της ακατάστατης σκέψης οδηγώντας την ομάδα και τους πληθυσμούς των ακολούθων της στην έσχατη ακολουθία και υποταγή σε ένα νέο ασταθές και κενό περιεχόμενο. Εκεί θα παραγγείλουμε τον καφέ μας. Εκεί θα ωφεληθούμε από τις ειδήσεις για την έκτακτη έκδοση μιας ακόμη νέας σημασίας που εξέδωσε η επιστήμη και η μηχανική.

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

70 71

9

δρόμος στην γραμμή ανακωχής / Λευκωσί

ία

ιορδάνης Στυλίδης

δρόμος στην γραμμή ανακωχής / Λευκωσία / Κύπρος

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

74 75

Η συγκέντρωση όλων όσων καταφεραν να αφιερώσουν στο δειλινό αυτής της ημέρας την ιδιοτροπία των δημοσίων σχέσεών τους, την έκθεση των επιθυμιών και την έκδοση των αναγγελιών όλων όσων σχεδίασαν, διέπραξαν ή εγκατέλειψαν, αστόχαστα, στην λήθη πρόκειται να πλουτίσει ξανά την ταυτότητα του πεζοδρόμου που βρίσκεται στην ζώνη εκεχειρίας μιας παλιάς αιματοβαμένης αγριότητας. Θα πλησιάσουν, σε λίγο, περπατώντας ήσυχα, αμέριμνα, προς το τραπέζι όπου έχουν ξανασυναντηθεί και πάλι πολλές φορές. Θα πλησιάσουν σφίγγωντας στα ιδρωμένα χέρια τους το όπλο, κοιτάζωντας, ασταθείς, στην άκρη του δρόμου, σέρνοντας την αγωνία τους μέχρι την επόμενη γωνία όπου η σφαίρα θα διαλύσει κάθε ανάμνηση, κάθε λεπτομέρεια της ζωής τους, το επιφώνημα που συνήθως ξεκινούσε μια χαρούμενη συνάντηση. Γνωρίζοντας καλά την πορεία και τις διευθύνσεις ανάμεσα στο πυκνό δίκτυο των διώροφων κατοικιών, περιμένοντας και επιθυμώντας, τους συνδαιτημόνες, τους τρόπους τους, τα πρόσκαιρα και τα διαρκή επεισόδια της μεριστής δημόσιας ζωής τους, διεκδικώντας, υποθέτωντας και πραγματοποιώντας τις σύντομες και συνεπείς πραξεις συγγένειας και προσφοράς, θα επιχειρήσουν και πάλι να διαβεβαιώσουν την ισχύ και το σθένος του δεσμού τους. Εκθέτωντας ένα συμβάν, διευθετώντας ακριβώς το περιεχόμενο ενός παρελθόντος διαλόγου, σχεδιάζοντας επιμελημένα τη συνάντηση της επόμενης ημέρας. Γνωρίζοντας μόνο τα λίγα επόμενα μέτρα, από τοίχο σε τοίχο, μακριά από τα κατεστραμένα παραθυρα και τις πόρτες, υποθέτωντας το επόμενο άτολμο βήμα στα κουφάρια των διόρωφων κατοικιών, θα σκάψουν στον επόμενο τοίχο και ύστερα στο επόμενο και ύστερα στον επόμενο. Υπομένοντας, την ψιθυριστή διαταγή του βαθμοφόρου, πίσω τους, υπομένωντας την πίεση και τον αφόρητο κρότο της οβίδας που διαμέλισε τους συντρόφους λίγα μέτρα στα αριστερά, υπομένοντας το άπλετο φως από το οποίο πρέπει να διαφύγουν αλλά και την πυκνή σκιά γιατί εκεί ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος. Λίγα μέτρα ποιό πέρα βρίσκεται ο πεζόδρομος όπου, συνήθως συναντούσαν τις μεγάλες χαρούμενες οικογένειες, τις φωνές και τα γέλια τους, καθώς οι τελετές του δειλινού ξεκινούσαν, σκόρπιζαν οι προσκλήσεις και οι παραινέσεις γύρω από τα τραπέζια που κάθε φορά, κάθε φορά και κάθε φορά ήταν

ιορδάνης Στυλίδης

περισσότερο πλούσια από όσο χρειαζόταν. Λιγά μέτρα ποιό πέρα και η άστοχη έξοδος προς την επόμενη γωνία γέμισε με το αίμα και τις ακατάστατες τελευταίες φράσεις καθώς το σώμα εκείνου του αγνώστου παιδιού που πρόσφερε τα τσιγάρα του την προηγούμενη νύχτα, διαμελίζεται αργά από τις αλλεπάλληλες σφαίρες που το ρημάζουν, ήδη νεκρό. Στον όροφο, το βράδυ αλλά και νωρίς το πρωί, τα δωμάτια καθαρίζονται με επιμέλεια, τα τραπέζια υποστηρίζουν τις ζωτικές και ιδιαίτερες συζητήσεις,, τις επανεγγραφές των υποθέσεων και τις διαβεβαιώσεις, την απόσυρση στον εαυτό, την ενατένιση του ορίζοντα και του λαμπερού ουρανού, τη ρύθμιση και την απόλαυση του νυχτερινού φωτισμού, την υπομονή και την αποδοχή μιας απαίτησης, το τερέτισμα των πουλιών, την άνοιξη και το βαθύ καλοκαίρι. Στον επάνω όροφο μετριούνται τα λεπτά της εξόδου προς τα επόμενα μέτρα, μετριέται η σκόπευση και η αναμονή ενός στόχου. Μετριέται η αστοχία, η αδυναμία και ο τρόμος που δεν μπορούν να εκφραστούν καθώς οι διατρήσεις των τοίχων από τις σφαίρες και τους όλμους εξουδετερώνει κάθε αντίδραση. Κάθε σκέψη είναι μία σκέψη για τον θάνατο, κάθε κίνηση είναι μιά κίνηση προς τον θάνατο, κάθε ματιά προς τα πίσω, προς τα παράθυρα, τους ορόφους, είναι η κορυφαία και μοναδική ματιά που αποκαλύπτει και αφαιρεί την εκδοχή και την πιθανότητα της ζωής για ένα λεπτό ακόμη. Το σώμα είναι βαρύ, καλυμμένο από την σκόνη και τον ιδρώτα, το αίμα και τα θραύσματα που εκσφενδονίζονται σε όλες τις διευθύνσεις. Το σώμα είναι καθαρό, πλυμμένο, ελαφρύ και αρωματισμένο καθως ακολουθεί τα βήματα και τις συνέπειες του χορού, της αγκαλιάς, των χαιρετισμών και των αλλεπάλληλων διάφορων στάσεων του τυπικού αυτής της συνάντησης. Καθώς ελκύεται και ακολουθεί το νεύμα και την προσφώνηση, την φράση και γέλιο έως το τέρμα του πεζόδρομου, στο σκοτεινό υπόστεγο που ήδη πληρώνεται και αστραποβολεί στις υποσχέσεις του. Το σώμα κόβεται από δύο θραύσματα, μικρά, ταχύτατα και κοφτερά σαν το ξυράφι. Το σώμα, τα χέρια που τυλίχτηκαν γύρω από το πρόσωπο, χτυπιούνται από τα χαλίκια και τα γυάλινα κομμάτια που εκτοξεύονται από την έκρηξη του όλμου. Μια σφαίρα σπάει και εξοστρακίζεται διαπερνώντας τον αγκώνα. Στάση, φώλιασμα στη γωνία

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

76 77

δύο ετοιμόρροπων τοίχων, οι φωνές των άλλων ξεπηδούν από τον κήπο με τις σπασμένες ροδιές, δίπλα, πολύ κοντά, μια νέα ομοβροντία όλμων εξαντλεί, αδυνατίζει θανάσιμα τη σειρά των σκέψεών, μπερδεύει την κρίση. Τα μάτια, να κλείσουν τα μάτια από το σύννεφο της σκόνης. Τα μάτια, να ανοίξουν τα μάτια καθώς οι φωνές έφτασαν πολύ κοντά, πίσω από τον τοίχο. Ένας επίδεσμος, μία ένεση. Τα σπασμένα ρόδια, το αίμα, μία ακόμη σφαίρα σκοτώνει το διπλανό του αξιωματικό, μία ακόμη σφαίρα και μία ακόμη καρφώνονται στο άψυχο σώμα του. Σηκώνεται. Κάθε επιθυμία, κάθε διάθεση και μέτρο για την ζωή, κάθε σχέδιο, κάθε επιφώνημα, κάθε γέλιο και φράση εγγράφονται στην επιφάνεια αυτού του τοίχου, υποχωρουν στο δονούμενο εσωτερικό του, προσφέρονται, δωρίζονται σε έναν μέλλοντα νέο που πρόκειται να περπατήσει ήσυχα, αμέριμνα, πλησιάζοντας το τραπέζι μιας γιορτής στον πεζόδρομο, στη ζώνη εκεχειρίας. Ο μεσημεριανός ήλιος και η ζέστη εκείνου του καλοκαιριού καθόρισαν την έκταση και τα επεισόδια αυτής της μάχης. Περίπου τόσοι και ακόμη περισσότεροι νέοι, σαν σε παιχνίδι, ποιός ξέρει ποιοί, άτυχοι, σπαρμένοι στην εκκρεμότητα αυτής της σύγκρουσης συμπλέχτηκαν και εξέδωσαν τους εαυτούς τους στα εσωτερικά, στα ισόγεια και στους ορόφους των αλλεπάλληλων κατοικιών αυτής της γειτονιάς που, χρόνια μετά, βρίσκεται ακόμη στο όριο μιας ασταθούς ισορροπίας όπου το δίκτυο των διαδρόμων ανάμεσα στις διώροφες κατοικίες διακόπτεται από φράγματα υλικών και σχέσεων. Η προσέγγιση, λοιπόν, στον πεζόδρομο, στην ζώνη της εκεχειρίας, στο τραπέζι της μιας και όλων των ευτυχών επόμενων συναντήσεων, ορίζεται και απαγορεύεται ακόμη από τις συνεχείς διακοπές πορείας και νοήματος, ορίζεται από πιθανότητες και πειθαρχίες, ορίζεται από τα γέλια του δειλινού που απορροφώνται στα οδοφράγματα, στη ζώνη της εκεχειρίας. Ορίζεται από τα περιεχόμενα και τις εγγραφές των ποικιλιών των διαμελισμένων νοημάτων. Γιαυτό, όταν οι συναντήσεις στα πλούσια απογευματινά τραπέζια συμβούν, πολλές φορές, στους πεζοδρόμους μιάς και όλων των εκδοχών της ειρήνης, κοντά στα οδοφράγματα και τις γραμμές εκεχειρίας, καθώς η συζήτηση ξεκινά και κομματιάζεται σε πολλές ασφαλείς και εύφορες συζητήσεις, συμβαίνει να μπερδεύονται ανάμεσα στις φράσεις που υπερασπίζονται τα επιτεύγματα της ζωής οι

ιορδάνης Στυλίδης

θαμμένες στους τοίχους λέξεις από εκείνους τους πολλούς και άτυχους νέους που χάθηκαν σπαρμένοι στην εκκρεμότητα μιας μάχης, δίνοντας άσκοπα τους εαυτούς τους. Γιαυτό, πολλές φορές, μέσα από τα κατάφωτα εσωτερικά των κατοικιών και τα ανοικτά διάπλατα παράθυρά τους όπου το βλέμμα ενός νέου ανθρώπου που περπατά αμέριμνα μπορεί να διεισδύσει, εκφεύγουν οι ψίθυροι των φράσεων που δεν έγινε δυνατό να ολοκληρωθούν, εκφεύγουν οι λέξεις, οι παραινέσεις, οι διαταγές, οι οδηγίες, οι συστάσεις, που ίσως να πρόκριναν ένα διαφορετικό αποτέλεσμα, να καθυστερούσαν τον τελευταίο βηματισμό, να έτρεπαν την τρομοκρατημένη προσοχή σε άλλη διεύθυνση, να πρότειναν το φώλιασμα του σώματος σε μία άλλη θέση. Ώστε ο άνθρωπος που τώρα περπατά αμέριμνος και χαρούμενος στο δίκτυο των ήσυχων πεζοδρόμων, που φώλιασε το σώμα του, χρόνια πριν, στη γωνία αυτής της κατάφωτης, ανοικτής και διαθέσιμης κατοικίας, ματωμένος, κομμένος στα χέρια και τα πόδια του, να στέκει, να χαίρεται, να σχεδιάζει, να περιμένει όσο χρειάζεται γιατί ο χρόνος του εκτείνεται ασφαλώς στο βαθύτερο δυνατό δικό του μέλλον. Οι διώροφες κατοικίες σε αυτή την περιοχή του πλανήτη και οι πεζόδρομοι ανάμεσά τους συγκροτούν και υπερασπίζουν ένα δίκτυο εκφράσεων της ζωής βασισμένου και στις αναλογίες των κτισμάτων, τις διευθετήσεις των ανοικτών και πληρωμένων εμβαδών, στα υψόμετρά τους, στις θέσεις των ανοιγμάτων προς τον κοινό και μεριστό δημόσιο χώρο, στον ορίζοντά της ίδιας επιθυμίας τους. Από το ύψος των ορόφων, καθώς οι θέσεις των παραθύρων υποτάχθηκαν ακριβώς στους προσανατολισμούς του άστατου πάθους που ακόμη οδηγείται από τη μνήμη, δεν επιτηρούν μόνο το πέρασμα και τις τελετές της ζωής στις απαγορευμένες από τα οδοφράγματα εκτάσεις ούτε διαπραγματεύονται τα φαινόμενα των εκδηλώσεων του καιρού. Στοχάζονται για τον κήπο με τις ροδιές, λίγα μέτρα μακρύτερα, για την αγριότητα που διαμέλισε τα σώματα των νέων καθώς τοποθετούσαν τους τρομοκρατημένους εαυτούς τους στην μία και στην άλλη πλευρά του ίδιου τοίχου, κοντά στον κήπο με τις ροδιές, καθώς φώναζαν, δίσταζαν, έκλαιγαν, υποχωρούσαν, σήκωναν και προσήλωναν το τελευταίο τους βλέμμα προς τον ουρανό, επιχειρώντας να συγκρατηθούν όσο μπορούσαν στη ζωή και εκεί, στην άνοδο του βλέμματός τους, καθώς

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

78 79

απέδιδαν τα πλούτη των επιφωνημάτων, των γέλιων, των σχεδίων και των φράσεών τους, αντίκρυζαν λίγο μακρύτερα, στο άνοιγμα του τοίχου ενός μισοκατεστραμμένου σπιτιού την μορφή του ανθρώπου που, χρόνια μετά, θα υπερασπίσει τη μνήμη τους ξεκινώντας τη διήγησή του στο μέσον μιας γιορτής γύρω από ένα τραπέζι. Σε ένα πεζόδρομο, στην γραμμή της εκεχειρίας.

10

Cairo National Road / PortSaid - Ismailia

ιορδάνης Στυλίδης

Cairo National Road / PortSaid - Ismailia / Egypt

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

82 83

Το μακρύ ταξίδι προς το Κάϊρο πρόκειται να τιθασέψει τις ακραίες εκδηλώσεις του νού που, ήδη, απελευθερώνει και διαθέτει στους πρώτους διαλόγους τα ακατέργαστα αποθέματα των μνημικών αρχείων για τις εκδηλώσεις και τις κατευθύνσεις της ζωής στο βορεινό άνοιγμα του καναλιού που ενώνει την Ερυθρά με την Μεσόγειο θάλασσα. Στην πόλη ΠόρτΣαϊντ. Ό’τι και όσα χρειάστηκε να συμβούν για να διαμορφωθεί το επίτευγμα της κοινής συμβολής των προθέσεών μας, συνέβησαν. Όσα ζητήθηκαν, όσα προσφέρθηκαν, όσα αποκτήθηκαν καθώς διαπερνούσαμε τις κοινές και πλήρεις ημέρες και νύχτες, συγκρότησαν την προσωρινή ταυτότητα, το μέτρο των ήπιων και των απαιτητικών χειρισμών, τα βήματα της εύρωστης συνάθροισης διανοουμένων εργατών και ανιχνευτών των συνηθειών και των αιτημάτων του αναδυόμενου τακτικού πολιτισμού. Ο δρόμος διευθύνεται προς το νότο έως την πόλη Ισμαϊλία. Ύστερα στρέφει νοτιοδυτικά προς την αχανή μυθική πόλη του Καϊρου. Υπέρπυρος και στεγνός, καλυμμένος συχνά από την άμμο, έχει σχεδιαστεί και εκτείνεται παράλληλα με το τελευταίο, βορεινό τμήμα του καναλιού. Διασχίζουμε και εποπτεύουμε τα ελάχιστα διασπαρμένα σημεία από όπου είναι δυνατόν να παρατηρήσουμε τον τεχνητό διάδρομο που επέτρεψε και επιτάχυνε τις εκδηλώσεις βίας και επικυριαρχίας επί των πολιτισμών στο νότο της ασιατικής ηπείρου, όταν συναντήθηκαν, υποτάχθηκαν, συντάχθηκαν ή αλώθηκαν από τον ανεξέλεγκτο στρατιωτικό μηχανισμό της τεχνικής και οικονομικής ισχυρής Ευρώπης. Καθώς τα πλοία των ανιχνευτών περιέπλευσαν την ήπειρο της Αφρικής και προσορμίστηκαν στα πρώτα φυσικά λιμάνια, στην Ινδία, την Κίνα, την Ινδοκίνα και την Ινδονησία, η προσμέτρηση και η καταγραφή των ιδιοτήτων και των αχανών εμβαδών του εδάφους αλλά και η αποτίμηση και επιμέτρηση των υλικών αποδείξεων της παραγωγής, των τεχνικών, των ποσοτήτων και των ποικιλιών, προκάλεσαν τις άριστες στρατηγικές της εκτίμησης, της συλλογής, της μεταφοράς και της διαμόρφωσης του αμέτρητου πλούτου. Κοιτάζουμε, δοκιμάζοντας και μοιράζοντας φράσεις, καθώς τα θηριώδη φορτηγά πλοία ανεβαίνουν αργά προς τον βορρά, μοιάζοντας να οργώνουν τη χέρσα γη, να συντρίβουν τους διάσπαρτους οικισμούς, να εκδίδουν στο έκπληκτο βλέμμα τη δύναμη και την δυνατότητά τους. Οι φράσεις μας, σύντομες και ασταθείς, διαθέτουν την

ιορδάνης Στυλίδης

περιέργειά μας, ορίζουν την πειθαρχία της εισαγωγής στις γνώσεις για την ναυπηγική και την πλεύση στους ανοικτούς ωκεανούς του πλανήτη καθώς, προ πολλού, η παράκτια ναυτιλία, η προσεκτική και έμπειρη παράπλευση των οικείων ακτών, η ανησυχία και η άμεση αναζήτηση προστασίας σε απάνεμους όρμους καθώς ο βαθύς σκοτεινός ορίζοντας ορμά και αναστατώνει την υδάτινη επιφάνεια, έχει εγκαταληφθεί. Το πλοίο πλησιάζει αργά και αργά απομακρύνεται. Ο κραδασμός των μηχανών του διαδίδεται και συσπά ελαφρά το έδαφος. Το πλοίο ορίζει τη σημασία του αλλά, κυρίως, την συμβολική καίρια θέση του. Κατάφορτο, αναγγέλει τα πάθη και τις εξαιρέσεις, τις εμμονές και τις ανεξέλεγκτες προτιμήσεις ενός πολιτισμού που ήδη κατατροπώνεται από τις επιθυμίες του. Κατάφορτο, αναγγέλει, επίσης, τις σημειώσεις και τα επεισόδια από τις αναρίθμητες αστοχίες, τις αρρύθμιστες τεχνικές σχέσεις της βίαιης και άτακτης ζωής, της δημιουργίας και της διάθεσης της παραγωγής. Ίσως, συμφωνήσαμε, κοιτάζοντάς το να χάνεται, θα μπορούσαμε να το φτάσουμε και να ορμήσουμε σε ένα από τις εκατοντάδες των χρωματιστών κιβωτίων του φορτίου του, να περιορίσουμε και να σβήσουμε τις κωδικοποιήσεις του περιεχομένου και του προορισμού του, να διαρρήξουμε τις ασφάλειες των συσκευασιών και των εγγράφων του και εκεί, στο σημείο αυτής της διάρρηξης, στο ωφέλιμο ύψος των συσσωρευμένων κιβωτίων, ελεύθεροι και αιχμάλωτοι ταυτόχρονα, να γράψουμε τα σύντομα και ιδανικά σημειώματά μας. Στα πλαστικά παιχνίδια, στα γυάλινα δοχεία, στα υφάσματα, στα έπιπλα, στα ξύλινα και μεταλλικά ανταλλακτικά των σχέσεων και των διαστροφών των επιθυμιών, στις μικρές και μικρότατες συσκευές των άστοχων και πλεονασματικών τροποποιήσεων των καθημερινών υποθέσεών, στις χάρτινες πρόσκαιρες εκδοχές των πολλαπλών ασήμαντων υλικών διαπιστώσεών μας. Έμπειροι και αδίστακτοι πειρατές, στρατιώτες, ανιχνευτές και φύλακες μιας θεωρίας, της πρόσκαιρης σύμβασης της έκθεσης του περιεχομένου και των αξιώσεων ενός και όλων των φορτίων του, θα επιχειρήσουμε το σταμάτημα αυτού του ταξιδιού και την περιστροφή του θηριώδους μεταφορέα προς την γεωγραφία, τις εγκαταστάσεις και τα οικόσημα του τρομοκρατικού του γένους. Στην Ανατολή του. Εκεί, στο αποκορύφωμα του απροσμέτρητου βάρους και της ορμής του πλοίου που ήδη,

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

84 85

κατακτημένο, περιστρέφεται και παραδίδει το περιεχόμενό του, τα σύμβολά του, τις γενικές και ειδικές συγκροτήσεις του νοήματος που μεταφέρει, θα επιθεωρήσουμε τα αντικείμενα, τις ιδέες και τις τεχνικές που τα εμφάνισαν στον κόσμο των γεγονότων, θα απαριθμήσουμε τις ποικιλίες και τις συνταγές τους, θα εκτιμήσουμε τη δύναμη της θεαματικής σύμβασης που αγκιστρώθηκε στον κάθε ένα μοναδικό και ιδιόρυθμο νου, διεμβόλησε, αλλοίωσε τη σχέση και την κατεύθυνσή του διασπώντας και διαλύοντας του ρυθμούς και τις επιδιώξεις του. Στο Βορρά του. Εκεί, επάνω στο κείμενο της κατασκευής του και την μηχανική των αποστάσεών του που επέτρεψαν αυτόν και τους χιλιάδες μέλλοντες πλόες του, θα συλλογιστούμε και θα προσφέρουμε το ερώτημα των συλλογισμών μας στο ισχυρό και ταχύ δίκτυο πληροφοριών που ήδη εκδίδει το παράτολμο εγχείρημά μας. Στο Νότο, των απέραντων και πολύτιμων εδαφών, των ορυκτών ποικιλιών του υπεδάφους, των τακτικών και διατεταγμένων στρατιωτικών και διπλωματικών επεμβάσεων. Εκεί, στον πραγματικό και απραγματοποίητο ακόμη Νότο, οικοδεσπότη των ευτυχών διαθέσεών μας. Έτσι, καθώς διαλέγουμε και ανασύρουμε τα μεγάλα πλαστικά παιχνίδια με το λαμπρό κόκκινο χρώμα διαλέγουμε επίσης και τα βέβαια σχόλια ή τα ερωτηματικά που θα γράψουμε και ήδη γράφουμε στην επιφάνειά τους. Καθώς βγάζουμε και παραδίδουμε στον ισχυρό παράκτιο άνεμο τα πολύχρωμα υφάσματα διαλαλούμε και περιγράφουμε τους τρόπους και τις απάνθρωπες πειθαρχείες που τα δημιούργησαν αλλά και εκείνες τις εμμονές και τις ασύντακτες διαθέσεις που θα ζητήσουν, θα καταναλώσουν και θα απολύσουν σύντομα το πλεκτό νόημά τους. Σε αυτό το πολύχρωμο ύφασμα και σε εκείνο το λαμπερό παιχνίδι συσσωρεύεται η πρόσκαιρη και η διαρκής αδιάθετη σήμανση ενός διεστραμμένου παραγωγού και ενός αναλώσιμου καταναλωτή που παρασύρονται από και βυθίζονται στους κυματισμούς και τις ιδιότροπες κατευθύνσεις του εμπορίου των μηνυμάτων. Το πλοίο έχει ήδη χαθεί. Το επόμενο μεγάλο φορτηγό φαίνεται αρκετά μακριά. Πολύ αργοτερα, δέκα ακόμη πλοία θα διασχίσουν τον πόρο προς τη Μεσόγειο θάλασσα. Το απόγευμα φτάνει, η ζέστη αρχίζει να υποχωρεί. Η τακτικές εκφράσεις της ζωής εκδίδουν το νόημά τους προς

ιορδάνης Στυλίδης

την ύπαιθρο. Από το εσωτερικό των λιτών και σκονισμένων δωματίων και των περίκλειστων αυλών οι ένδοξοι κάτοικοι της τοπικής ιστορίας θα κοιτάξουν, ίσως για λίγο ίσως για όλη τη διάρκεια της νύχτας, τα γιγάντια φορτηγά και θα σχολιάσουν τη δυνατότητά τους. Το βλέμμα τους γεννά, υποστηρίζει και αποθέτει στο έρημο τοπίο τους τις πιθανολογήσεις για το σκοπό και τις διευθύνσεις τους. Στο δρόμο, μικρά και μεγάλα οχήματα απλώνουν τον βαρύ ήχο τους μαρτυρώντας το χωρικό ίχνος που ενώνει την πόλη του ΠόρτΣαϊντ με το Κάϊρο. Οι στάσεις για μια σύντομη συζήτηση ή για την έκτακτη διαμονή τη νύχτα, για το ψήσιμο του καφέ ή το δείπνο με συνεπιβάτες είναι σπάνιες. Πολύ μακρύτερα, καπου στο κέντρο της Ευρωπαϊκής ηπείρου οι κάτοικοι μιας τακτοποιημενης και τυποποιημένης πόλης αναμένουν το περιεχομενο του μεγάλου φορτηγού πλοίου που έχασε τη σημασία του. Πολύ αργότερα η αναμονή τους εξαντλείται και ξεχνούν. Αδυνατούν και υποχωρούν στις κενές ερωτήσεις τους. Προσανατολίζονται και επιθυμούν κάτι άλλο. Συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον τους στις προσκλήσεις και τις κοινές νυκτερινές διαμονές, στο ψήσιμο του καφέ ή στο δείπνο με φίλους.

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

86 87

11

Cottayam - Alleppey / KERALA

ιορδάνης Στυλίδης

Cottayam - Alleppey / KERALA / east India

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

90 91

Η λίμνη Vendanad εκτείνεται στο εσωτερικό του κρατιδίου της Κεράλα. Από τον νότο της και τα μεγάλα τεχνητά αρδευτικά κανάλια, στα νοτιοδυτικά της πόλης Κottayam, έως την πόλη Kochin στο βορρά της, όπου βρίσκεται και η έξοδός προς την Αραβική θάλασσα. Ιδεώδης εικονογραφία για την προσωρινή ή διαρκέστερη παρουσία επισκεπτών στις ποικιλίες των φυσικών λεπτομερειών του οικοσυστήματος που ορίζει. Είτε από το προστατευμένο περιβάλλον των ξενοδοχείων και των ανοικτών ξύλινων εξεδρών πάνω στην επιφάνεια του νερού ή από το κατάστρωμα των πλωτών πλοιαρίων που διασχίζουν ήσυχα, χωρίς θόρυβο, τα κανάλια και τις περισσότερο ευρύχωρες υδάτινες εκτάσεις των υγροτόπων της. Τα πλοιάρια είναι μακρόστενα, ξύλινα, με δύο ή τρία διαδοχικά δωμάτια όπου, καθώς έχουμε ήδη επιβιβαστεί, πρόκειται να περάσουμε την επερχόμενη νύκτα. Στην πλώρη, το μεγάλο αναπαυτικό σαλόνι υποδέχεται τον πρώτο διάλογο, το πρώτο επιφώνημα θαυμασμού που συστήνει την αρχή μιας ακολουθίας πράξεων αναγνώρισης, αποδοχής ή απόρριψης των προσφορών και των αιτημάτων της σύντομης παραμονής. Μέχρι τον τελικό ορισμό του μεταβαλλόμενου, ισχυρού ορίζοντα, καθώς ήδη πλέουμε χωρίς την ανάγκη μιας διεύθυνσης ή ενός ειδικού στίγματος, χωρίς την εμμονή να γνωρίζουμε, τώρα, που ακριβώς θα βρεθούμε, τι πρόκειται να υποδεχτεί την ανησυχία ή την αμφιβολία των ακατάστατων σκέψεών μας, απέραντες φυτείες ρυζιού και συστάδες δένδρων και ψηλών θάμνων συγκροτούν το φυσικό απόθεμα-θέαμα. Καθώς δέχεται την οπτική εποπτεία και τις απόπειρες ορισμών, καθώς παραχωρεί μικρές εκτάσεις γης για τους οικισμούς ή τις απομονωμένες κατοικίες, καθώς προστατεύει την ποικιλία των εκφράσεων του πολιτισμού, τις απογευματινές τελετές και συζητήσεις, τις εκθέσεις των λιγοστών συνθέσεων των χειρονομιών, από τον κίνδυνο της παραπλέουσας ματιάς. Καθισμένοι στην πλώρη, κοιτάζοντας μπροστά προς τη διεύθυνση της πλεύσης, κοιτάζοντας την επιφάνεια του νερού, κοιτάζοντας προς την διεύθυνση των ήχων, των συζητήσεων, των δοξολογιών του δειλινού, επιχειρούμε να καθορίσουμε το χώρο σημασίας όπου εκτείνεται, συλλέγοντας αιτίες, το ενδιαφέρον μας. Μοιραζόμαστε το δροσερό νερό και επιχειρούμε να εξουδετερώσουμε τα διαστήματα σιωπής που, τώρα, ερμηνεύουμε σαν υστέρηση, σαν μειονέκτημα, σαν δείγμα και απόδειξη

ιορδάνης Στυλίδης

της στοχαστικής αδυναμίας μας. Χρειάστηκε να κοιτάξω στο βάθος του στενού πλευρικού διαδρόμου όπου στέκεται ο νεαρός ινδός βοηθός που έχει αρχίσει να ετοιμάζει το δείπνο. Να προχωρήσω προς το μέρος του και να αποδώσω ένα νεύμα, ένα χαιρετισμό, να διαλέξω τις κατάλληλες λέξεις, να συστηθώ, με μια χειρονομία φορέα του ελκυστικού νοήματός της ώστε να τον παρασύρω στη σκηνή των συζητήσεών μας. Εκεί, θα τον υποδεχτούμε. Θα υποδεχτούμε το όνομά του, την κίνηση που δείχνει προς την διεύθυνση της κατοικίας του, την πρόταση που ορίζει τις ιδιότητες και τις εκτάσεις των ονείρων του. Την αντανάκλαση της μορφής του στο νερό του μεγαλου καναλιού καθώς εκεί, στην επιφάνεια, χάρτη και ρυθμιστή των αντανακλάσεων, εκτίθενται όλες οι σημασίες και οι σημάνσεις του πολιτισμού στον οποίο ανήκει. Πλέουμε στην πλευρά του καναλιού και σχολιάζουμε τις διαμορφώσεις της όχθης, τα φυτά, το πλατάγισμα στην επιφάνεια του νερού, το θρόϊσμα του ανέμου, την αναδυόμενη υγρασία που έχει ήδη ορίσει ένα ημιδιάφανο φράγμα στον εγγύς ορίζοντα περιορίζοντας ή, αντίθετα, εμπλουτίζοντας την ανάγνωση του τοπίου. Πλέουμε στις ακατάστατες πρόσφατες αναμνήσεις μας, τον χρόνο του ταξιδιού στα μακρινά βουνά και τις ορεινές φυτείες του καφέ, το χρόνο μιας συζήτησης που κόντεψε να μας παρασύρει στην αγωνία των συμπτωμάτων της, το χρόνο και τον τρόπο με τον οποίο διαπεράσαμε ένα φαρδύ διάδρομο στη ζούγκλα ακούγωντας τον βαρύ ήχο των υψηλότατων δένδρων που συγκρούονταν από τις ριπές του ανέμου. Την κάθοδο στα πεδινά και την φυσική έκφραση του διαφορετικού οικοσυστήματος όπου τώρα διάγουμε στις απρόσμενες ώρες μας. Εδώ και εκεί, καθώς η ποικιλία των εξαιρετικών συμβάντων επιβάλλει τις συνεχείς στάσεις, είτε στο χώρο είτε στις αιτίες που συστήνουν το νόημά του. Πλέουμε κοντά σε μια ομάδα κτισμάτων. ‘Ενα μικρό παρόχθιο χωριό, όπου εκδηλώνεται το τυπικό μιας τελετής. Στη σειρά, ή σε στάση αναμονής, η μία δίπλα στην άλλη, λεπτόκορμες μορφές ντυμένες με ανοιχτόχρωμα ολόσωμα υφάσματα συνθέτουν την ακολουθία των ακαθόριστων στον ρυθμό τους ύμνων. Ακατάστατες σειρές ήχων και διαστημάτων σιωπής ενοχλούν και μπερδεύουν το ενδιαφέρον. Μιά δυνατότερη ξαφνική φωνή, εκεί, μακριά και κοντά, περιορίζει τις υποθέσεις, η ησυχία επιτρέπει στον παφλασμό του νερού να αλλάξει την ταυτότητα του κοινού ενδιαφέροντός μας

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

92 93

ώστε να ανιχνεύσουμε ένα νέο περιεχόμενο, να εννοήσουμε ή να αποσυρθούμε σε όλα εκείνα που οριζουν και ενοχλούν τις συνειδήσεις μας. Δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από το υλικό των συνηθειών, των φόβων και των ορισμών των βεβαιοτήτων μας. Πλέουμε. Το δείπνο έχει τοποθετηθεί σε δίσκους στο μεγάλο τραπέζι. Ο ήλιος έχει αγγίξει ήδη τις κορυφές των ψηλών δένδρων και το τοπίο λούζεται σε ένα βαθύ πορτοκαλί-χρυσό χρώμα που προοδευτικά κορέννεται αποδίδοντας τις κόκκινες, τις μπλέ και τις ιώδεις ακόλουθες αποχρώσεις. Η επιφάνεια του νερού αντανακλά τον κατακλυσμό των ποικιλιών του ατμοσφαιρικού χρώματος. Το φυσικό φως κατακτά και αλλάζει τα φυσικά χρώματα της βλάστησης μετατρέποντας το ειδικό σημείο του χώρου και των σχέσεών μας με το τοπίο σε υπερβατική, έξοχη και ειδική στιγμή προσοχής. Δοκιμάζουμε την τροφή, σχολιάζουμε, χρησιμοποιούμε τα δάκτυλά μας ανιχνεύοντας, διαθέτωντας τα πρόσκαιρα ευρήματα. Παίζουμε και εξερευνούμε την τακτική και το ειδικό περιεχόμενό της. Βυθίζουμε τα δάκτυλα στο ζεστό λευκό και ρόζ ρύζι, όπως στις κοιλότητες και τη ζέστη του σώματος της επιθυμίας μας, στο χρυσό και κίτρινο ρύζι, στα λευκά και ρόζ κομμάτια ψαριών, στα αχνιστά κόκκινα λαχανικά και τις πολύχρωμες σάλτσες. Τα δάκτυλα χρωματίζονται επίσης καθώς βυθίζονται στο λαμπερό και έγχρωμο λάδι. Η έξαλη μυρωδιά των μπαχαρικών ερεθίζει περισσότερο το νού ώστε να απολυθούν οι πρώτες υποθέσεις. Συζητάμε και τρώμε το χρώμα, την ύλη, την ατμόσφαιρα. Τρώμε τις ιδέες, την επιθυμία για τον άλλο, την ένταση της εμπειρίας, το χέρι που προσφέρει και επιδεικνύει, που σχολιάζει και διαλαλεί αυτή την στιγμή, τρώμε τις αλλεπάλληλες διαμορφώσεις και τις προσφορές της κοινής και μοναδικής στιγμής μας. Έτσι, τυχεροί και έμπειροι, περνάμε από τον χρόνο της τελετής στο χρόνο της αφήγησης, της απαγγελίας του ποιήματός της. Πλέουμε. Δεν πλησιάζουμε ούτε σταματάμε στις όχθες. Γιαυτό δεν θα ευκαιρίσουμε στην έξοδό μας στο υγρό έδαφος των καλλιεργειών, δεν θα ακουμπήσουμε στις φύτρες και τους μίσχους των φυτών, δεν θα περιβληθούμε από το ημίφως στις συστάδες των ψηλών λεπτόκορμων δένδρων. Δεν μπορούμε πιά να βαδίσουμε την απόσταση που ορίζεται από το καθαρό μονοπάτι ούτε να βρεθούμε στο κενό μεταξύ λίγων κτισμάτων

ιορδάνης Στυλίδης

που τώρα είναι γεμάτο από φωνές, γέλια, μουσική από ένα μεγάφωνο. Να ζητήσουμε την πρώτη και τις επόμενες λέξεις για τους τρόπους και την πειθαρχία της κοινής ζωής, να ανοίξουμε τον χάρτη και να δείξουμε το εδώ, το εκεί, και το ίχνος της διαδρομής που ακόμη ακολουθούμε. Να εξηγήσουμε ή να υποχωρήσουμε στην αμηχανία εξαιτίας των νευμάτων και των ακατάστατων φράσεων που όμως μεταφέρουν το εύλογο ερώτημα. Η ζωή και οι εκφράσεις της σε αυτή την απέραντη περιοχή, στα νότια της μεγάλης λίμνης που φτάνει μέχρι την πόλη Kochin καθορίζουν ακριβώς την εικονογραφία των οικείων θεολογικών αφηγήσεων για το ιδεώδες. Φαίνεται λοιπόν πως διαπλέουμε αυτήν την φυσική ροή νερού στερημένοι και στενάχωροι από τον αποκλεισμό και την αδυναμία, την στέρηση της δυνατότητας να μείνουμε περισσότερο, ίσως να παραμείνουμε, ευτυχισμένοι, επαρκείς. Εξουδετερώνοντας και απολύοντας κάθε ανώφελο πλεόνασμα επιθυμίας, κάθε σημαντική και ασήμαντη πρόσθεση ενός πολιτισμού που δεν μπορούμε να υπερβούμε, να διαπεράσουμε την ισχυρή μεμβράνη των υποσχέσεων και των κανονισμών του. Πλέουμε χαρούμενοι και δυστυχείς. Ορισμένοι και απροσδιόριστοι στην επικράτεια των επιθυμιών και των απολύσεών τους. Το πλοιάριο, ήσυχο και σταθερό, διασχίζει ακόμη τον κόσμο της νύχτας, στις όχθες του λάμπουν, αραιά και πυκνά, φώτα και ομιλίες. Ένα σινιάλο, ένα θρόϊσμα. Η απαγγελια ενός ποιήματος. Ο ορισμός και το πλήρες περιεχόμενο μιας πρότασης.

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

94 95

12

Manhattan / NEW YORK

ιορδάνης Στυλίδης

Manhattan / NEW YORK / United States

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

98 99

Η συχνή εποποιϊα των καθημερινών υπερατλαντικών πτήσεων συμπεριέλαβε και προστάτευσε την ακολουθία των τακτικών τελετών του κοινού ταξιδιού. Η πόλη όπου φτάσαμε, διαπερνώντας την ήσυχη ατμόσφαιρα, συγκέντρωσε και ευθυγράμμισε την πρώτη σκόπευσή μας στην εξαιρετική, έκτακτη και πρόσκαιρη, εποπτεία της. Έτσι ξεκινήσαμε, ατενίζοντας, σημειώνοντας, νέοι αναγνώστες και διαπραγματευτές των σημάτων της. Χρειάστηκε να συμφωνήσουμε, για λίγο, στον τρόπο και την πειθαρχία της ολιγόλεπτης ή διαρκέστερης στάσης και παρατήρησης καθώς οι μεταβαλλόμενες ιδιότροπες επιφάνειες των κτιρίων διέθεταν ή απέκρυπταν περιοδικά το περιεχόμενό τους. Τα ίχνη των κατοίκων στις υψηλές και υψηλότατες βαθμίδες των κτιρίων περιορίζονται, διαθέτοντας τα ελάχιστα αποσπάσματα σημασίας μόνο στον έμπειρο και τακτικό αναγνώστη που, όμως, πρέπει να βρίσκεται, κάθε φορά, στο έκτακτο σημείο παρατήρησης νοηματοδοτώντας την τοπικότητα του χώρου και την μοναδικότητα της στιγμής, καθώς σκοπεύει στη σύσταση και την διάθεση των νοημάτων που τώρα, εδώ, αναγνωρίζει και χρειάζεται. Η πόλη εκτίθεται και εκθέτει τον πακτωλό των σημείων της και, γιαυτό, ο αναγνώστης της παιδεύεται, αδημονεί, δειλιάζει, υποχωρεί, ώσπου, εξουθενωμένος, χωράει και κρύβεται ακριβώς στην μεγίστη, οικεία και συντεταγμένη αποθήκη των ήδη αποκρυπτογραφημένων δηλώσεων και εκθέσεων σημασίας. Περιοδεύουμε στο αχανές εκδοτήριο σημασιών μεταφέροντας τις ποικιλίες των ήδη παραδεδεγμένων ερμηνειών (αυτό είναι, εκείνο σημαίνει, τόση ώρα, τόσο πολύ) και, αφού εμπλακούμε, αυτοστιγμεί, στην στοχαστική διαπραγμάτευση κάθε νέας παρούσας λεπτομέρειας, μπροστά μας, ψηλά ή πολύ ψηλότερα, κάθε περιέχοντος συστήματος χώρου και σχέσεων, διαφεύγουμε, νικητές ή ηττημένοι, έχοντας ή θρηνώντας την απώλεια νοήματος, προς την επομένη δοκιμασία. Ο λαμπρός καιρός και οι ποικιλίες των σκιάσεων που συμπλέκονται στις αχανείς διαφανείς επιφάνειες των κτιρίων αντιμεταθέτουν συνεχώς τα είδωλα. Τις ανθρωπινες μορφές, τις αντανακλάσεις των οχημάτων, τις διαθλάσεις και τους στιγματισμούς του ηλιακού φωτός, ώστε να υποθέσουμε πως αυτή η φαινομένη ταχεία μετακίνησή τους, μιά εδώ και μιά εκεί, συμβολίζει αυστηρότατα την μηχανική των υποθέσεών τους.

ιορδάνης Στυλίδης

Μετά, εκθέτουμε τους εαυτούς μας στο περιεχόμενο μιας οδού, στις υπερβολικές διευθετήσεις των καταστημάτων και των εκθεμάτων τους, των διευθύνσεων και των ροών του τοπικού έκτακτου πληθυσμού τους. Στις εκδηλώσεις, τις ποικιλίες των συμπεριφορών, καθώς γυμνάζουν και γυμνάζονται στις ερωτήσεις και τα ερωτηματικά, στις απασχολήσεις και τις επιλογές τους, στις συλλογές και τις τακτοποιήσεις τους, στις ευθείες ανταποκρίσεις και τις έμμεσες διαθέσεις υπομνημάτων, στις παρατάσεις και τις εκρήξεις της επιθυμίας τους. Μετά, αργότερα, κατασκευάζουμε μια απαιτητική χαρτογραφία των λεπτομερειών της άστατης συμπεριφοράς παρατηρώντας την απεριόριστη έκθεση των κατοίκων ενός υπέρυψηλού κτιρίου έως εκεί που το βλέμμα μας δύναται να διαπιστώσει την χορογραφία των ειδώλων. Το είδωλο ενός άνδρα να κοιτάζει σε ένα εκεί, το είδωλο μιας γυναίκας να διεκδικεί μιά υπόθεση, την κίνηση και την οπισθοχώρηση στο εσωτερικό ενός θύλακα σχέσεων, την εμφάνιση και την εξαφάνιση ενός συντάκτη και διαθέτη στιγμιαίου ακαθόριστου νοήματος, τους δύο άνδρες που ρυθμίζουν την ιδιότητα της θέσης τους, τη βολική και περιορισμένη οπτική έκδοση μιας σειράς χειρονομιών, την δωρική στασιμότητα εκείνων, εκεί ψηλά, των σκεπτομένων. Οι ερωτήσεις κατακλύζουν το κοινόχρηστο πεδίο που έχουμε ήδη συστήσει καθώς θεωρούμε κάθε κτίριο, κάθε μέρισμα και πυκνότητα δημοσίου χώρου, είσοδο, αίθουσα ή διαδρομή που συναρπάζει το ενδιαφέρον μας. Υποθέτουμε και σχολιάζουμε τις συστατικές τους διευθετήσεις, καθώς, χρόνια πρίν, συνέχεια, έως σήμερα, αποτελούσαν το στοχαστικό και ερευνητικό εύρημα των σπουδών και των αισθητικών απαιτήσεών μας. Διαβάζουμε, παρόντες και παρούσες πιά, στην καινοφανή έκταση της παρουσίας τους, την γεωμετρία, την στερεομετρία και την υλικότητά τους, τον εμβάτη των υποχρεώσεων και των εκθέσεων των πρόσκαιρων και μονίμων κατοίκων τους. Κοιτάζουμε εντατικά προς την εύκαιρη, αποκλειστική ή διαθέσιμη όψη τους. Σιγά σιγά εκτείνουμε ή ανορθώνουμε το βλέμμα και τη σκέψη και διαθέτουμε μεταξύ μας πλήρη προφορικά σημειώματα. Ωσπου το ύψος του κτιρίου να απαγορεύσει την παρατήρηση, το εύρος της πλατείας να χρειαστεί την επίμονη διαμονή μας. Εκεί, στους απαγορευμένους στο βλέμμα ορόφους παύει να ισχύει

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

100 101

η ελκυστική πρόταση της έκθεσης κάθε λεπτομέρειας του εσωτερικού τους στην δημοσιότητα μιας ισχυρής και θριαμβεύουσας δημοκρατίας. Στην δημοκρατία αυτή των ίσων επί της επικρατείας του εδάφους, στην φυσική των βηματισμών και των συγκεντρώσεων των ισοτίμων, η καθ’ύψος επέκταση περιορίζει αυστηρά την ζωτική και καίρια ιδιότητα της διαφάνειας. Εκει, στα ύψη, οι συστατικές αποφάσεις εκείνης της νέας πρότασης στο μέσον του 20ου αιώνα σταματούν να λειτουργούν όντας, ακόμη, συνεπείς και συμβατές με το ισχυρό δόγμα τους. Φεύγουμε από εκεί. Συνεχίζουμε τον περίπατο στο αναγνωστικό αχανές της μητρόπολης, σημαντικοί και ασήμαντοι, δυνατοί και αδύναμοι, μηχανικοί των έκτακτων διαπιστώσεων και διεκδικητές τολμηρών αιτημάτων. Έτοιμοι να ανταποκριθούμε στη γοητεία μιας έκφρασης που, για μια στιγμή, μια ατελείωτη στη διάρκειά της στιγμή, θα συμφωνήσουμε πως καθορίζει αποκλειστικά το πυρηνικό νόημα της διάβασής μας στο περιορισμένο στρατήγημα των ζητημάτων μας. Η πόλη των υποθέσεων και των βεβαιοτήτων, σημαντική και μερική ταυτόχρονα, σημαίνουσα και αδιευκρίνιστη, προσφέρει τις άφθονες εναλλαγές του νοήματος της. Εκεί, λοιπόν, συχνάζοντας στην ύστατη περίμετρο της εμβέλειάς της και σχολιάζοντας τα σήματά της οφείλουμε να αντιπαρατεθούμε με το νόημα που να, εδώ, τώρα, συμπυκνώθηκε στιγμιαία και οριστικά, για να δοκιμάσει την στοχαστική δυνατοτητά μας, να περιπαίξει την ηθική των προϊδεασμών μας, να προσελκύσει την τρικυμισμένη επιθυμία, να εκδόσει την θέση μας στους γιγάντιους ψηφιακούς πίνακες όπου γελοιοποιεί κάθε απόπειρα κρίσης και κριτικής των ζητημάτων της. ‘’Είμαστε εδώ, επάνω’’, ‘’τι κανεις εκεί, κάτω’’ επισημαίνει και ρωτάει η νικηφόρος πόλη αφήνοντας το βάρος της ζωτικής υπόθεσής της να συμπιέσει όλους και κάθε ένα ξεχωριστά από τους πρόσκαιρους στο χρόνο και τακτικούς στην πειθαρχία τους κατοίκους της αρένας της. Η επέκταση, η άνοδος της πόλης προς τον ουρανό έφερε και συνέδεσε άρρηκτα στην υλικότητά της το ζωτικό πολιτικό και ιδεολογικό της πρόγραμμα. Σταθερό, επαρκές, λειτουργικό και εύφορο ρύθμισε και προσανατόλισε τους διακινούμενους στο χώρο και τη σκέψη πληθυσμούς της. Οι ερωτήσεις και οι αποθέσεις νοήματος καταλαμβάνουν και νοηματοδοτούν το υψόμετρό

ιορδάνης Στυλίδης

της παρά την έκτασή της διότι εκεί, στο ύψος, στα αλλεπάλληλα ύψη της, στην κίνησή της προς τον ουρανό, μορφοποιείται και διατίθεται το νόημά της. Νόημα απλό, ξεχωριστό, εκλεκτό και υπερδύναμο. Οι ερωτήσεις που πλέον θεωρούμε πως απευθύνει η πόλη στην παρουσία μας δεν αναφέρονται ούτε περιέχουν ενδείξεις και αποτελέσματα ταιριαστά και απαραίτητα για την εννόηση της επιφάνειάς της, της έκτασής της, των πεπερασμένων μετρήσεων του πλάτους και του μήκους της. Αντίθετα, η πόλη ανορθώθηκε, συμφώνησε, ταίριαξε και ενδυνάμωσε, κατασκεύασε και εμπλούτισε τις αλλεπάλληλες στρώσεις των πεδίων και των υψιπέδων της. Τα ανοιξιάτικα λιβάδια και οι φάρμες τοποθετήθηκαν στους πρώτους ορόφους και τα ισόγεια, οι κατοικίες και οι αίθουσες των συγκεντρώσεων ψηλά. Οι φθινοπωρικές μικρές κοινότητες ψηλότερα. Ακόμη ψηλότερα τα ασκητικά των πνευματικών διαμονών, τα γραφεία των μηχανικών της αλλά και τα γυμναστήρια των ιδεών που ακόμη συσσωρεύωνται, μελετώνται και κρίνονται, παράγουν και διαθέτουν το ολοένα ανανεούμενο νόημά της. Οι ονομαστοί καλοκαιρινοί κήποι τοποθετήθηκαν στις κορυφές των κτιρίων που όμως, μάταια, διαλαλούν την σπουδαιότητά τους επειδή, ήδη, στα διπλανά άδεια οικόπεδα κατασκευάζονται τα θεμέλια των νέων τροπαιοφόρων κτιρίων που ακολουθούν, προετοιμάζοντας τα επερχόμενα λαμπρά κεφάλαια της ιστορίας της. Η πόλη στηρίζεται στην ισχύ των ερωτήσεων αλλά και στις πλοκές των απαντήσεων που διατίθενται και ωριμάζουν στα ύψη εκείνα από τα οποία η εποπτεία του βαθύτατου ορίζοντα είναι πλέον εφικτή. Ο ορίζοντας της πόλης, απροσέγγιστος από την επιφάνεια του εδάφους της, δεν είναι βεβαια ο φυσικός ορίζοντας των γεγονότων και των θέσεων της γεωγραφίας αλλά η επικράτεια της γνώσης και της θέσης στο χώρο των ενδείξεων και των τοποθεσιών της αναζήτησης και της απόλαυσης της αναζήτησης. Αφού διαπεράσαμε την ατμόσφαιρα και κερδίσαμε την σύντομη παραμονή μας στην τροχιά της επουράνιας εποπτείας της, τώρα κοιτάζουμε με δέος προς τα ύψη της. Προσπαθούμε, συνωμοτούμε ώστε να περάσουμε στο εσωτερικό των κτιρίων της και από εκεί στις εποχές και τις ποικιλίες των διαμονών στις έκτακτες θέσεις και θέες της. Ανηφορίζουμε, σιγά σιγά στις κορυφές των διαπιστώσεων και των επιτευγμάτων της.

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

102 103

13

Bilad Al Qadeem / Al Manama

ιορδάνης Στυλίδης

Bilad al Qadeem / Al Manama / Bahrain

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

106 107

Στο νησί και κράτος Μπαχρέιν, στον περσικό κόλπο, η θάλασσα δεν προσελκύει πιά το ενδιαφέρον και την επιθυμία των ταξιδιών. Τα παλιά ξύλινα ποντοπόρα σκάφη έχουν πλαγιάσει στις λασπώδεις επιφάνειες των επιχωματώσεων και πρόκειται να βυθιστούν στο χώμα που θα τα καλύψει. Οι διευθύνσεις, οι πορείες και οι τελετές των ταξιδιών προς την Αφρική και την Ινδία, οι ονομασίες των ακτών και των ποικίλων λεπτομερειών του φυσικού αναγλύφου καθώς και οι ουράνιες αστρικές διατάξεις που καθόριζαν ακριβώς τις πλέυσεις της εξόδου και της επιστροφής, οι κατάλογοι των εμπορευμάτων και των ανταλλαγών, των ακριβών διευθετήσεων της ζωής, διαλύονται στις τελευταίες διηγήσεις τους. Τα αεροσκάφη χαμηλώνουν αργά και προσγειώνονται ολοκληρώνοντας τις διαδρομές τους αλλά και τους κύκλους της πρόσκαιρης και πλήρους ζωής στο εσωτερικό τους. Φορτωμένα, άδεια, σε αναμονή, ιπτάμενα πλοία συλλογισμών, φόβου ή σιωπής που επαναλαμβάνουν ακριβώς, συνεχώς, όσα χρειάζεται να ερμηνευθούν και πάλι. Σε αυτή την πόλη η μετάβαση από τον κόσμο της άπω ανατολής σε αυτόν της Ευρώπης θα διακοπεί βίαια καθώς διαπερνούμε, απροετοίμαστοι, και απροετοίμαστοι υφιστάμεθα την σύντομη θραυσματική εμπειρία της ταυτότητάς της. Είτε ήσυχα στο μήκος μιας νυχτερινής συζήτησης γεμάτης με ακατάστατα σχόλια και άστατες διηγήσεις είτε δραματικά στο χείλος των ακτών προς τον Περσικό κόλπο καθώς κοιτάζουμε προς τη διεύθυνση του Ιράν. Ο άνεμος σπρώχνει αλλεπάλληλα κύματα άμμου εμποδίζοντας τη διεύθυνση των πρόσκαιρων σκοπών μας και την ανάγνωση των λεπτομερειών της εκτεθειμένης πόλης στις ποικιλίες των διαθεσίμων και των απαγορευμένων νοημάτων της. Η θύελλα ξεσπά καθώς φτάνουμε στο εργοτάξιο του υπερβολικού πύργου που πρόκειται να υπερασπιστεί τα νέα νοήματα και τις σημασίες του αναδυόμενου πολύσημου τυπικού. Το εργοτάξιο είναι ευρύχωρο, ξεκινά από το απροσπελαστο βάθος του παρελθόντος εδάφους, γεμάτου με σωρούς υλικών, με πλήθη εργατών, φωτισμένο και σκοτεινό καθώς, ακόμη, το περιεχόμενό του δεν έχει διευθετηθεί οριστικά. Στον πύργου προστίθενται συνεχώς υλικά, προστίθενται οι σωροί των καλωδίων που θα συνδέσουν κάθε ψηφιακό είδωλο και κάθε χειρονομία, κάθε ηλεκτρικό σήμα και κάθε ηχητική διάθεση και εντολή που πρόκειται να διαμετακομιστούν σε κάθε άκρη του πλανήτη, προστίθενται τα ενδεχόμενα

ιορδάνης Στυλίδης

και οι καταλήξεις των αυτοματισμών καθώς χρειάζεται και βεβαιώνεται η δυνατότητα της παραμικρής και της συνθετότερης εντολής-κινητήρα των μηχανισμών και των μηχανημάτων. Προστίθενται ακόμη τα σύμβολα, οι θεωρίες και οι σημειώσεις ενός πολιτισμού που αν και προστατευμένος στον αυστηρό εγκλεισμό του εκτείνεται παντού, αν και ασφαλής από τον καιρό, στενάζει και υποφέρει από τις απρόσιτες εκδηλώσεις του, αν και ισχυρός στα αλλεπάλληλα δείγματα και τις διαπιστώσεις των εκφράσεών του υπομένει και περιορίζεται στη σκιά των επιθυμιών του. Κοιτάζει προς το αρχαίο φυσικό τοπίο του από το εσωτερικό της έρμαιας διάθεσής του. Κοιτάζει προς την έρημο, προς τη θάλασσα, προς τον μακρινό και μεταβαλλόμενο ουράνιο ορίζοντα που αυλακώνεται ξανά και ξανά από τις λευκές τροχιές των αεροσκαφών που χαμηλώνουν και προσγειώνονται ή ανέρχονται και χάνονται προς τους ακριβείς προορισμούς τους. Σύντομα το εσωτερικό και αυτού του υπερβολικού πύργου θα κατοικηθεί και θα ξεκινήσει να διανέμει και να διαλαλεί την ισχύ του. Κάτω και έξω, λίγο μακρύτερα, στις λασπώδεις επιχωματώσεις η τελευταία ξύλινη κατασκευή των ψαράδων πρόκειται να αποσυρθεί στη λήθη. Η διαμπερότητα στον καιρό, η διαθεσιμότητα στις επισκέψεις και τις συνευρέσεις, η δυνατή και τακτοποιημένη στήριξή της τόσο στο νερό όσο και στο χρόνο, όλες αυτές οι έξοχες και συνδυασμένες συνδέσεις με την αδιατάρακτη και άφθονη φυσική σχέση εκτρέπονται νοηματικά στην διαχείριση τους ως προϊόντα, σύμβολα και έκτακτες αξιοφόρες διαπλάσεις νοήματος. Η άνετη παράκτια εξέδρα-κατοικία όπου οι οικογένειες και οι κοινότητες των οικογενειών ξυπνούσαν ξεκινώντας την επαλήθευση κάθε και όλων των τελετών και των μαθημάτων για τη ζωή στη θάλασσα περιέχεται πλέον, μονωμένη και εξουδετερωμένη, στους ορόφους του υπερβολικού πύργου. Τα τριξίματα, ο παφλασμός του νερού, ο ήχος του ισχυρού ανέμου, το αδιάκοπο περπάτημα και το παιχνίδι στην ακρογιαλιά, οι συγκεντρώσεις και οι αναμονές μιας συνάντησης και της επόμενης φιλοξενίας, οι προετοιμασίες για το μακρύ και επικίνδυνο ταξίδι στην θάλασσα, για το εμπόριο, για τα χρήσιμα αντικείμενα που συμβάλλουν και ρυθμίζουν τους βηματισμούς της οικείας αισθητικής, μέγιστης και σημαντικής, αφού εκδηλώνεται, τροποποιείται, μοιράζεται και αναμορφώνει συνεχώς την επιθυμία και τη στάση του ενός και όλων, συμπυκνώνονται στην

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

108 109

χωρική διάταξη και την υψομετρική τοποθέτηση ενός εσωτερικού προδιευθετημένου και αδιάθετου στη συνδεσμολογία του με τη διάθεση του καιρού, διατεταγμένου στην ιδιοτροπία των εικονικών ψηφιακών σχέσεων. Έτσι οι σημαντικές στιγμές των σχέσεων με το χρόνο, είτε καθώς τα ξύλινα πλοία διέσχιζαν την αραβική θάλασσα προς την δύση προστατεύοντας και επιτρέποντας την ενταγμένη και τακτική ζωή των χειριστών ταξιδιωτών τους, είτε καθώς οι επιστάτες και οι προστάτες της κοινότητας στην μητέρα ακτή εκκινούσαν την μέτρηση του χρόνου αναμονής της επιστροφής τους στον οικείο και διαθέσιμο ορίζοντα, μεταβάλλονται και διευθετούνται στην στενή καταναλωσιμότητά τους. Ο ουρανός προσέφερε και διέθεσε την χαρτογραφική εικονογραφία του που, στους αλλεπάλληλους αιώνες, διευθετούσε αυστηρά την κίνηση στο χώρο. Προστάτευε την ταιριαστή με την εμπιστοσύνη στις μορφολογίες και τα φαινόμενα της επιφάνειας του νερού αλλά και με τα ίχνη των ακτών και των ουράνιων διαστημάτων ναυτιλία. Η εποπτεύουσα και στοχαστική ενατένιση ενός, κάθε φορά, τμήματός του αλλά και του ιδιότροπου συνόλου των συσχετισμένων φυσικών εκδηλώσεων, αναμορφώνεται στην ψηφιακή, πιά, εκδοχή που, τώρα, εξουδετερώνει και αποσύρει το ενδιαφέρον και τη διασύνδεση με το σώμα και την ματιά. Η αναμονή του απόπλου, της προσέγγισης στον προορισμό, της επιστροφής, της στάσης σε απάνεμους όρμους, της σκόπευσης της πορείας, της διάγνωσης και της αναμονής της εξάντλησης μιας ισχυρής καταιγίδας, η επιμονή και η εμπιστοσύνη στη διεύθυνση και τον χρόνο προστασίας, αναμονής και αδιατάρακτης πλεύσης, συνέθεταν τον επίπονο, απαιτητικό και εκκρεμή χρόνο των ταξιδιών. Αυτές οι πειθαρχίες μορφολογούσαν τις ιδιότητες, τα αιτήματα, τις αξιώσεις και τα εντέλει κοινά και μεριστά δείγματα της προσωπικότητας των έμπειρων και πολύπειρων θαλασσοπόρων, ενώ οι απόγονοί τους πλέουν ήσυχοι και τακτικοί επιβάτες στην εναέρια επικράτεια της παρελθούσας οδηγού ουράνιας χαρτογραφίας. Στο εσωτερικό του υπερβολικού πύργου, που θέλω να παρομοιάσω σαν ισχυρό πολυόροφο πλοίο που ναυλωχεί στο μέσο αυτής της θύελλας, μπορεί να προετοιμάζονται και να σχεδιάζονται οι πορείες που πρόκειται να διαμορφώσουν την ιστορία του αλλά και την ιστορία της εποχής του. Εκεί, μέσα του, στο ύψος του, θεωρούμε πως βρίσκονται

ιορδάνης Στυλίδης

ήδη εγκατεστημένοι εκατοντάδες κάτοικοι. Γυμνασμένοι, έτοιμοι να συλλέξουν, να ερευνήσουν, να αγκιστρωθούν και να διαγνώσουν τα περιεχόμενα και τις δυνατές και μέλλουσες ταυτότητες των γεωγραφιών όπου θα πλεύσουν εικονικά εποπτεύοντας τόπους, τοπία, εκδηλώσεις και εξαιρετικά δείγματα γεγονότων. Θα προτιμήσουν αυτήν την αστραπιαία εικονική επίσκεψη, το είμαι ακαριαία εκεί και, στο κάθε ξεχωριστό εκεί, ταυτόχρονα, θα εποπτεύσουν, θα συγχρονιστούν, θα διαπραγματευτούν, θα συμφωνήσουν ή θα αποχωρήσουν διαπερνώντας τον ψηφιακό ουρανό τους έως την άλλη πλευρά του πλανήτη. Αναμειγνύοντας την ημέρα και την νύχτα, αναμειγνύοντας τα εκεί φαινόμενα με τα αλλού τοπία και τις ειδικές εκδηλώσεις τους. Αναμειγνύοντας τις συνήθειες που καθορίζουν τη ζωή στις εκβολές ενός ποταμού στο βορρά με τις τελετές που συμμορφώνουν τις συλλογές και τις εκδόσεις νοήματος σε μία πόλη του παράκτιου νότου. Ο υπερβολικός πύργος και ο αεροδιάδρομός του, συνιστούν το υπόβαθρο μια νέας ενότητας σχέσεων και υποθέσεων για τη ζωή, το υπόβαθρο και τον κόμβο της επικοινωνίας και της ανάπτυξης ενός νέου συστήματος βεβαιώσεων και παράπλευρων αμφιβολιών για τον εαυτό.

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

110 111

14

Kochin, Vembanad lake / KERALA

ιορδάνης Στυλίδης

Kochin, Vembanad lake / KERALA / east India

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

114 115

Στο Κότσιν, εκείνο το λαμπρό και υγρό μεσημέρι δαμάστηκε η πρόθεση της μετακίνησης κατά μήκος της ακτής αυτής της λωρίδας γης που αποτελεί το φράγμα της ενδοχώρας προς τον Ινδικό Ωκεανό, τη Θάλασσα των Λακκαβιδών νήσων. Αυτή η φυσική διαμόρφωση, το τοπικό χερσαίο μέτωπο ενάντια στην έκταση του ωκεανού, προστατεύει το εσωτερικό δέλτα των ποταμών αλλά και το δίκτυο των αλλεπάλληλων χερσονήσων που συναποτελούν το φυσικά διαμορφωμένο πλέγμα εντός του οποίου αναπτύσσεται το εκτεταμένο λιμάνι της πόλης. Η μικρή αδιαμόρφωτη έκταση δίπλα στο νερό, ένα μηδαμινό σημείο στην εσωτερική πλευρά της περιμέτρου του νησιού είναι ήδη γεμάτη από την ποικιλία των ανθρώπων που συνθέτουν και υπερασπίζουν τα τυπικά της ζωής, συγκροτούν ένα μείγμα αναδιατασσόμενων κινήσεων, υποθέσεων, αναμονών, γεγονοτων και τελετών που, ίσως, θα μπορούσαν να κατευθύνουν, να ορίσουν το περιεχόμενο του ταξιδιού αλλά και την μοναδική, ειδική θέση παρατήρησης κάθε ταξιδιώτη που επέρχεται και περιηγείται ξένος. Αλλεπάλληλες ξύλινες και τσιμεντένιες αποβάθρες ορίζουν τους πολλαπλούς ζωτικούς δεσμούς των δικτύων μετακίνησης και γεφυρώνουν, οδηγώντας σε σωτήριες εξόδους ή σε αινιγματικές ενάρξεις νέων διαδρομών, τον υδάτινο λαβύρινθο πριν την αχανή άγνωστη ενδοχώρα. Βορειότερα, στην πόλη Καλικούτ, το 1498, ξεκίνησε η εμπορική και διοικητική πορτογαλική κατοχή ενός μεγάλου τμήματος της Ινδίας καθώς ο Βάσκο ντε Γκάμα αποβιβάστηκε ολοκληρώνωντας ένα μυθικό ταξίδι που εκδιπλώθηκε και χαρτογραφήθηκε ορίζοντας τη διαδρομή, το πλανητικό ίχνος μιας οικονομίας του τρόμου. Το μεγάλο ταξίδι στο άγνωστο ολοκληρώθηκε στην ακτή της Καλικούτ. Η διάσχιση των ωκεανών, η περίπλευση της ηπείρου της Αφρικής, του Ινδικού Ωκεανού, αποτελούν τα στάδια ενός ταξιδιού απροσέγγιστου πιά, χαμένου στα σπαράγματα των αφηγήσεων, στη αρχειακή τυπική τακτοποίηση των σταδίων της πλεύσης, τους καταλόγους που περιγράφουν την υποστήριξη της ζωής, την παρακολούθηση και την υποταγή στην ουράνια χαρτογραφία. Που περιγράφουν την ποικιλία των ανέμων, των πλεγμάτων των πίστεων, των υποθέσεων, των δαιμόνων που εκβιάζουν τον εαυτό να μετακινηθεί, να υποταγεί, να υπομείνει, να ουρλιάξει καθώς εξαπολύεται η νυχτερική

ιορδάνης Στυλίδης

καταιγίδα. Που καταγράφουν τις υποσχέσεις έναντι ενός τρομερού, απροσέγγιστου αντιτίμου. Τέτοιου που όταν δοθεί, όταν κατακτηθεί, η ζωή του προσώπου, του κατόχου του, θα υποταχθεί στα τυπικά και τις πρακτικές μιας απελευθερωμένης διάβασης από κάθε κόπο, κάθε έκτακτη ή αναγκαία σκέψη, κάθε οφειλή μιας χειρονομίας, κάθε πρόσθετης ανίχνευσης του εαυτού, εκείνου του εαυτού που υπήρξε και τώρα εξαϋλώνεται, διαλύεται μέσα στις σειρές των πολυτελών τελετών της αφθονίας. Η ματιά των ναυτικών, η ματιά των διοικητών τους σε εκείνο το ατελείωτο αλλά περατωμένο ταξίδι, δεσμευόταν από τη νωχέλεια, χανόταν μέσα στο ισχυρό γαλάζιο χρώμα του ουρανού καθώς, τότε, κάθε φορά, συνέχεια, κοίταζαν, διείσδυαν σε εκείνες τις λεπτομέρειες μιάς υπόσχεσης συνδεδεμένης με τον θάνατό τους. Αυτό το κέρδος, όσο μπορούσε να ορίσει η έκταση του κόσμου των φαντασμάτων τους, με εκείνο το αντίτιμο, την ζωή τους. Η ακτή της Ινδίας τους υποδέχτηκε. Προσφέρθηκαν οι πρώτες φράσεις, ολοκληρώθηκαν οι διάλογοι, αποδόθηκαν οι προσφορές, σχεδιάστηκαν οι τρόποι, οι στρατηγικές της αναγνώρισης του πολιτισμού, οπλίστηκε η θέληση και οργίασε η αγριότητα καθώς εκείνα τα όνειρα δέσμευσαν τη συνείδηση, πρόσφεραν την έκτακτη δυνατότητα να αδράξουν, να ξεσκίσουν την λεπτή μεμβράνη του φανταστικού και να το αφήσουν να ξεχυθεί στην πραγματικότητα. Η ιδέα, η μία και μοναδική ιδέα της κατάκτησης, μεγέθυνε την δύναμή τους, μεγέθυνε την επιθυμία, την ορμή, την έκτακτη δυνατότητα των ελιγμών ώσπου τα πάντα να ησυχάσουν. Να υποχωρήσουν στην υποταγή, στην κανονικότητα μιας ζωής που δεν θα είναι ποτέ πιά η ίδια. Οι καλλιέργειες και οι στρώσεις του υπεδάφους άρχισαν να αποδίδουν τον πλούτο τους Εκεί, ολοκληρώθηκε η πολύχρονη αναζήτηση της μυθικής γής, των απέραντων περιοχών από όπου επρόκειτο να μεταφερθούν στην ευρώπη τα μπαχαρικά, τα υφάσματα και οι πρώτες ύλες, να εκδηλωθούν οι βίαιες πρακτικές της επιβολής και της κατοχής των πληθυσμών και των πολιτισμών τους, η κατάκτησή τους, η κτηνώδης εκμετάλλευση των απέραντων εκτάσεων γης όπου εκτείνονταν και διαμορφώνωνταν τα πυκνά και συμπαγή δίκτυα των ειδικών και γενικών εκφάνσεων της γαλήνης που κέρδιζαν πάλι και πάλι στο πέρασμα των χρόνων. Στις αποβάθρες, στον ίσκιο των

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

116 117

μεγάλων δένδρων, στις χωμάτινες σκιερές αυλές τους πέρασα μοναχός, παρατηρητής και παρατηρούμενος, τις πρώτες ώρες του απογεύματος. Ο ήλιος βάρυνε τόσο πολύ ώστε η τσίγκινη στέγη που σκέπαζε την τσιμεντένια αποβάθρα έτριξε και τσίριξε τις φωνές και τις φράσεις που ονόμαζαν και ονομάζουν ακόμη την ταυτότητα του τόπου όπου τώρα στέκομαι. Η αποβάθρα συγκέντρωσε και συμπύκνωσε σε μία στιγμή ολόκληρη την ιστορία του απέραντου και ελάχιστου αυτού πεδίου αναμονών και γεγονότων. Καθώς στέγασε και υποστηρίζει το εκτεινόμενο βλέμμα έως εκεί όπου δεν μπορεί πιά να παρακολουθήσει, έως εκεί που ο υγρός αχνός και η θερμότητα της ατμόσφαιρας σπάζουν και διαμελίζουν τα μακρινά είδωλα, τα κτίρια, τα πλοία, τα δένδρα, τα αναμειγνύουν και ύστερα αφήνουν το μείγμα να απλωθεί πάνω από το νερό και να σχηματίσει ότι χρειάζεται και επιθυμεί ο παρατηρητής του. Η αποβάθρα, συγκρατεί κάτω από τη στέγη της τα σώματα και τις σκέψεις μερικών έκτακτων επισκεπτών αλλά και όσων, εκείνων των ντόπιων φορέων πυκνού και απροσπέλαστου νοήματος, που αναμένουν ένα μικρό πλοιάριο να τους μετακινήσει στην απέναντι όχθη. Τα λεπτά πόδια της κατασκευής εξέχουν από το ήρεμο και θολό νερό συγκρατώντας τον στενό τσιμεντένιο διάδρομο και τα πλευρικά τοιχία καθορίζοντας το όριο και την συμπεριφορά κάθε επισκέπτη εντός της. Η αποβάθρα είναι το στοχαστικό πύκνωμα ενός κόσμου που διατέθηκε, όσο χρειάζεται, στον παρατηρητή του. Είναι το όσο χρειάζεται να γίνει και το όσο χρειάζεται να διατεθεί. Να γίνει ο ορισμός, το κατώφλι της προέλασης ενός κόσμου στο εσωτερικό ενός άλλου. Να γίνει η έδρα της εποπτείας πριν την ανεγξέλεκτη εισβολή και κατοχή. Να γίνει η στιγμή και το υπόβαθρο μιας υποδοχής που πρόκειται γρήγορα να μεταβληθεί σε μαιευτήριο και εκδοχή μιας και πολλών αγεφύρωτων προθέσεων. Να γίνει το σήμα και το σήμαντρο που θα ξεχυθεί και θα αναγγείλει το πρώτο και τα επερχόμενα συμβάντα που θα ορίσουν και θα καθορίσουν την άμεση και την διηνεκή ιστορία του εγγύς και των μακρινότερων τόπων. Ο θαλασσοπόρος και πρωτοπόρος Βάσκο αλλά και ο έκτακτος και δεινός παρατηρητής πατάνε, στηρίζονται στην ίδια και μόνη αποβάθρα, το ίδιο και σημαντικό πρώτο κατώφλι είτε της διαρκούς είτε της πρόσκαιρης μετάβασής τους στο εσωτερικό πεδίο των αινιγμάτων και των

ιορδάνης Στυλίδης

ερωτηματικων αυτού του τόπου. Αυτά τα βασικά και ύστερα αινίγματα και οι πληθυσμοί των λεπτομερειών τους που πρόκειται να αποκαλύψουν, να εκδώσουν και να διαθέσουν, θα σχηματίσουν την εύπλαστη κρούστα των ιδεωδών και υπόνομων υποθέσεων και διαφορών, θα επιταχύνουν την πρόθεση αλλά και την εκδήλωση μιας ενέργειας, θα δυναμώσουν την αναμονή και την ενθουσιώδη επιδίωξη ενός αποτελέσματος, θα καθοδηγήσουν την σύνταξη του πρωταρχικού και των ατελείωτων επόμενων καταλόγων με τις καταγραφές και τις αποτιμήσεις των υλικών και πνευματικών αποκτημάτων που είτε δόθηκαν ως δώρα και άδειες είτε αρπάχτηκαν ως θαυμαστοί θησαυροί. Ο θαλασσοπόρος Βάσκο πρόκειται να οδηγήσει και να οργανώσει, να αρπάξει και να μεταφέρει θηριώδεις ποσότητες υλικών, στοιβάζοντας το βάρος τους στα εύδρομα και ανθεκτικά καταδρομικά πλοία του. Ο έκτακτος και ακατάστατος παρατηρητής πρόκειται να αποτυπώσει ένα λανθασμένο αποτύπωμα, να σχεδιάσει και να τυπώσει μία ασύστατη εκδοχή, να περιγράψει, κάποτε, βαθιά μέσα στο μέλλον του, μία σχέση σημείων και σημασιοδοτήσεων ως την ουσιώδη και κατευθυντήρια σχέση αυτής της στιγμής του και του ειδικού και μόνου τόπου και τοπίου του. Ο Βάσκο μετέφερε τις ποσότητες των αληθινών και αξιότιμων υλικών στην αγριότατη και παμφάγα Ευρώπη του ενώ ο παρατηρητής συλλέγει και πρόκειται να μεταφέρει μία υπόθεση και μαζί της, σαν εύπλαστη κρούστα και κουκούλι που θα την προστατέψει, θα καθυστερήσει την τελική της φθορά και διάλυσή της, την ισχυρή επιθυμία του να την μεταβάλλει, σαν αλχημιστής, σε βολίδα, την ταχύτατη διατρητική αλήθεια του τόπου από όπου αποκόπηκε. Ο παρατηρητής πρόκειται να σχεδιάσει και να κατασκευάσει μία μορφή και ένα περιεχόμενο γιαυτήν την αδύνατη ύπαρξη, την φράση με τις πέντε-έξι λέξεις, και να την μετατρέψει σε ένα ειδώλιο, ένα πομπό νοήματος, ένα έξοχο σύστημα αναφοράς που περιέχει την αποκλειστική ερμηνεία της ύπαρξης και της θέσης αυτής της τσιμεντένιας εξέδρας, της μεταλλικής διάτρητης στέγης της, του θολού και βρωμισμένου νερού επάνω από την επιφάνεια του οποίου διαθέτει την υλικότητά της, των κυματισμών των ειδώλων των ντόπιων ανθρώπων που περιμένουν ένα μικρό πλοιάριο για να ταξιδέψουν και αυτοί, για λίγο,

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

118 119

προς την απέναντι όχθη. Πόσα ακόμη όμως, και πόσοι, δεν έχουν μείνει πίσω; Οι σωροί και οι ποσότητες των υφαντών, οι σωροί των αξιόλογων και των ακριβών αινιγμάτων, τα άξια και ελεύθερα ερωτηματικά, οι σταθερές και ασταθείς υποθέσεις που κυμάτισαν και κυματίζουν ακόμη σαν ανεμούρια, δείκτες και δυνατές εκδοχές σε αυτό το υδάτινο και γήϊνο όριο, το βήμα πριν την ενδοχώρα. Οι καλλιέργειες στα υψηλότερα ορεινά πεδία, στα σκιερά και εύρωστα δασικά βάθη. Εκεί όπου δεν μπόρεσε ποτέ να φτάσει ο καταδρομικός στρατιώτης αλλά και ο συνεπής συλλέκτης επισκέπτης. Εκεί, έως την απέναντι όχθη, όπου ο αιχμάλωτος αυτής της χωρικής λεπτομέρειας δεν μπόρεσε να τολμήσει την διέλευση και διαπέρασή της ώστε να κατασκευάσει και να υπερασπίσει την δική του εύκαιρη ιστορία. Να ακολουθήσει αυτόν, τον διπλανό του ήσυχο άνδρα, και εκείνη την έκτακτη γυναίκα που περιμένουν, για λίγο ακόμη, το μικρό πλοιάριο, το ήσυχο και τακτικό δρομολόγιο του. Να μείνει εκεί για πολύ έως ότου χαθεί, χωνευτεί και εξαχνωθεί στον ανοικτό και περιορισμένο ταυτοχρονα τόπο, τον τόπο του, τις μερικές και πιθανές σχέσεις που τον γεμίζουν και μορφοποιούν το ειδικό και δικό του νόημα. Τα δίκτυα και οι συστάδες των κοινοτήτων των γεωργών και των κτηνοτρόφων, των χυτευτών μετάλλων, των κατασκευαστών πλίθινων ψηφίδων, των δημιουργών των έγχρωμων και βαριών υφαντών αλλά και των σχεδιαστών και των χτιστών του σημαντικού και όλων των κατοικημάτων της ευφυϊας που παραδίδονται και οριοθετούν τα συστήματα και τις τελετουργίες των σχέσεων. Οι λίμνες και οι δεξαμενές του νερού, οι παράκτιες λωρίδες γης και οι υγρές και σκιερές όχθες των ορεινών ρυακιών. Οι όχθες των τρομερών ροών των ποταμών αλλά και εκείνες των άδειων κοιλοτήτων που αναμένουν τους επερχόμενους μουσώνες. Οι πολλαπλές απίθανες και πιθανές διελεύσεις των εξοχών και των εσωτερικών των οικισμών όπου θριαμβεύει και αποδεικνύεται η ζωή ως απροσπέλαστος δείκτης και διαθέσιμο δίκτυο, ως μονόλογος και συλλογική πληρότητα, ως βέβαιη πληρωμή και έκτακτη προσφορά, ως χορός και ως μοναχική διέλευση. Οι αναμονές και οι διαβεβαιώσεις για την ανάγκη αλλά και την αυτοδιάθεση του εαυτού και της κοινότητας. Οι ευχαριστήριες στιγμές των προσκλήσεων και των υποδοχων στο ένα και όλα τα εσωτερικά ενδιαιτήματα που, έτσι,

ιορδάνης Στυλίδης

αποκτούν και εκθέτουν στο διηνεκές τους ένα αφήγημα, κατασκευάζουν και υπερασπίζονται ένα μύθο. Τον μύθο της επίσκεψης και της υποδοχής, τον μύθο της νυκτερινής συζήτησης και των αμοιβαίων αναφορών και υποθέσεων για την υπόσταση και τις εκδηλώσεις του κόσμου. Τον μύθο των ταξιδιών και των πλεγμένων αποκτημάτων και διαβεβαιώσεών τους. Το μύθο που δημιουργεί ο οικοδεσπότης αλλά και εκείνον που υπερασπίζει ο φιλοξενούμενος. Από αυτά τα ζευγάρια των μύθων και των ύστερων εξελίξεων και αφηγήσεών τους κατασκευάζονται οι χαρτογραφίσεις και τα συνοδά κείμενα για την ποικιλία των εκδηλώσεων της ζωής. Η τσιμεντένια εξέδρα είναι και πρόκειται να παραμείνει για πολύ σταθερή και βέβαιη στο δεσμό της με την απέναντι όχθη. Το εύθραυστο και μικρό πλοιάριο των τακτικών δρομολογίων πρόκειται να συνεχίσει για πολύ να συνδέει και να ισχυροποιεί τη φυσική και πνευματική διάθεση των επιβατών του ή τις αδυναμίες και τις υποθέσεις των επισκεπτών της αποβάθρας που μεταμορφώνεται για λίγο, για όσο χρειάζεται, σε παρατηρητήριο και δεσμό με την ταυτότητα της εγγύς γεωγραφίας. Η υδάτινη και χερσαία φυσική σχέση που ονομάζει και συντηρεί την ταυτότητα του τόπου και των πολλαπλών υδάτινων διακλαδώσεων προς το αχανές εσωτερικό του έχει ήδη, προ πολλού, μεταβληθεί σε φήμη και ιστορία ελκύωντας και καθοδηγώντας νέους επισκέπτες. Άδειους και αγύμναστους θεατές που υποχωρούν αμέσως στα εσωτερικά των κλιματισμένων οχημάτων ή ψάχνουν διαρκώς και διαχειρίζονται ένα ονομασμένο και αποστειρωμένο δίδαγμα χώρου και σχέσεων ή γυμνασμένους άλτες των νοημάτων και των στοχαστικών δυνατοτήτων που πρόκειται να κατασκευάσουν με κόπο και ενδιαφέρον τους προσωπικούς χάρτες των αποκτημάτων και των καταγραφών τους, ασκώντας την μνήμη, ανασύροντας και ανασυνθέτοντας, διαχωρίζοντας και συσχετίζοντας τις ποικιλίες των στρώσεων νοήματος, τεκνοποιώντας, εντέλει ένα γίνωμα υποθέσεων και εύπλαστων μνημικών δειγμάτων.

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

120 121

15

Rash Al Hadd / arabic sea

ιορδάνης Στυλίδης

Rash Al Hadd / Arabic sea / Oman

Νοτιοανατολικά της Muscat, της πρωτεύουσας πόλης του σουλτανάτου του Ομάν, μετά την πόλη Sur βρίσκεται το χωριό Rash Al Hadd. Στην λιμνοθάλασσά του μαζεύονται και γεννούν οι θαλάσσιες χελώνες. Η ευρύχωρη έρημος, το βραχώδες ορεινό φράγμα στην ενδοχώρα και η ρηχή λιμνοθάλασσα προστατεύουν τη φυσική σχέση τόσο από την ξηρά όσο και από τη θάλασσα. Στο παραθαλάσσιο οικισμό επιχειρήσαμε να προστατεύσουμε και εμείς, όσο ήταν δυνατόν, τις τεχνικές και τους διαφόρους ιδιωματισμούς της ανάγνωσης του τόπου και του τοπίου του. Στην εσωτερική πλευρά αυτής της φυσικής διαμόρφωσης η ακτή

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

124 125

καταλήγει σε αμμουδιά ενώ προς την πλευρά της μεγάλης Αραβικής θάλασσας είναι, κυρίως, βραχώδης και τρικυμισμένη. Εκεί, στην άκρη της μεγάλης καμπύλης από τη διάβρωση των ρευμάτων αλλά και των κυκλώνων που ανεβαίνουν από τον απέραντο ινδικό ωκεανό, βρίσκονται τα υπολλείματα του αεροδιαδρόμου μιας στρατιωτικής βάσης του Β’ παγκοσμίου πολέμου. Τα αεροσκάφη στάθμευαν και ανεφοδιάζονταν στο μακρύ ταξίδι τους προς την Ινδία και την Άπω ανατολή. Όπως τα ξύλινα ποντοπόρα σκάφη, εμπορικά και στρατιωτικά, ακόμη και τα ατμόπλοια που, πολύ αργότερα, διαπερνούσαν το πέρασμα του Σουέζ, έτσι και σε εκείνη την άγρια εποχή του πολέμου αυτο το σημείο της πλανητικής γεωγραφίας αποτελούσε σημαντικό σταθμό ανεφοδιασμού. Συνιστούσε, ταυτόχρονα, και την εδαφική απόδειξη επικυριαρχίας της περιοχής που ακόμη βρίσκεται υπό την γεωστρατηγική διάθεση του Ηνωμένου Βασιλείου. Παρόλαυτα, ακόμη παλαιότερα, στους προηγούμενους αιώνες, στάθμευαν στην περιοχή οι Ινδοί έμποροι που ταξίδευαν από το κρατίδιο Κεράλα προς την δυτική Αφρική και τις πορτογαλικές αποικίες. Το ταξίδι από το Muscat έως το χωριό Rash Al Hadd είναι μακρύ και αιτεί την προσοχή του ταξιδιώτη τόσο ως προς το ανάγλυφο των βουνών και της ακτογραμμής όσο και προς το περιεχόμενο των πρώτων ερωτήσεων προς τους έμπειρους οδηγούς και συντρόφους. Με αυτές τις ήρεμες μεταβάσεις από τις συλλογές στιγμιότυπων των φυσικών διαμορφώσεων και των ιδιοτήτων του χώρου έως τις συλλογές σύντομων αφηγήσεων και αινιγμάτων πληρώνουμε τον χρόνο της εισόδου στο τοπίο του νοτίου ορίου της αραβικής χερσονήσου. Μεγάλα εργοστάσια υγροποίησης φυσικού αερίου, λιπασμάτων, αφαλάτωσης και ηλεκτρικής ενέργειας υποστηρίζουν τόσο την πόλη Sur όσο και τις ενεργειακές ανάγκες και καλλιεργητικές πρακτικές ευρωπαϊκών κυρίως διοικητικών περιφερειών και των αστικών συγκεντρώσεών τους. Αλλεπάλληλες βαθιές φυσικές χαρακώσεις στο έδαφος επισημαίνουν την εκδήλωση έκτακτης βίαιης ροής νερού κατά την τοπική εποχή των μουσώνων όσο και κατά το πέρασμα των κυκλώνων. Συγκεντρωθήκαμε και κοιτάξαμε όσο μπορούσαμε μακρύτερα την ώρα του δειλινού. Κοιτάξαμε και χαιρετίσαμε ο ένας τον άλλο. Χαιρετίσαμε τους εαυτούς μας καθώς τώρα περιεχόμαστε πλέον σε ένα εξαιρετικό σύστημα

ιορδάνης Στυλίδης

χώρου, χρόνου και σχέσεων. Κάθε μικρή και μεγαλύτερη λεπτομέρεια, κάθε σημαντική και ιδιαίτερη γνωστή διάθεση υποβαθμίζεται και εξουδετερώνεται καθώς τίποτε, τόσο στο περιβάλλον χωρικό πεδίο όσο και στις ποικιλίες των διαλέκτων και γλωσσών που γεμίζουν την ακουστική του ταυτότητα δεν αναγνωρίζεται. Η ακτή της λιμνοθάλασσας είναι ήσυχη, ο νυχτερινός έναστρος ουρανός καθαρός, αποσβολώνει κάθε απόπειρα μέτρησης των ιδιοτήτων του. Τα φώτα του οικισμού φωτίζουν όσα λίγα χρειάζεται να φωτιστούν και κρατούν τα πρόσωπα στις σκιές τους. Ο πρώτος πρωϊνος άνεμος διαπερνά τα πλεκτά τοιχώματα των δωματίων και μετά από λίγο ο ήλιος διευθετεί και τακτοποιεί κάθε λεπτομέρεια της πραγματικότητας. Διευθετεί την ήσυχη παραλία με τα βαθιά αυλάκια στην άμμο, το υπόστεγο όπου θα δεχτούμε τις ευχές και τις παραινέσεις των συγκατοίκων μας, τις πρώτες χειρονομίες προς τις δυνατές διευθύνσεις της άγνωστης ακόμη τοπογραφίας. Από εδώ θα ταξιδέψουμε για πολύ, νοτιοδυτικά, εποπτεύοντας την θάλασσα, την βραχώδη έρημο, τον διαυγή ουρανό. Επιχειρώντας και υποχωρώντας καθώς όλες οι απόπειρες διευθέτησης του νοήματος του χώρου όπου εκτυλίσσεται η πορεία και τα ασταθή επεισόδιά της καταρρίπτονται από το λαμπρό φως και την καίρια γαλάζια απόχρωση του ουρανού που εξουδετερώνει κάθε πρόθεση. Στην αμμουδιά μιας στάσης χωρίς σκοπό παρατηρούμε για λίγο το μικρό υπόστεγο και την ομάδα των λευκοφόρων ανδρών που κατοικούν τόσο την σκιά του όσο και την ταυτότητα της περιοχής που, φαίνεται πως, μπορεί να εκταθεί ομοιόμορφα στο άπειρό της. Ανάμεσά μας υπάρχει ο κτισμένος ορισμός ενός δυνατού οικήματος που θα ακολουθήσει τους τρόπους και τις προθέσεις των κτιστών του. Θα ορθωθεί, κάποτε, θα συνδεθεί, όσο χρειάζεται, με τον προστατευμένο κήπο του, θα υποδεχτεί και θα προστατέψει, με την δύναμη και την αντοχή του υλικού του, τα σώματα, τις συνήθειες, τις υποθέσεις τις συλλογές από διηγήσεις και τις τεχνικές τις επιτόπιας ζωής από τη δύναμη των ανερχόμενων κυκλώνων. Τις διηγήσεις για τις εποχές των δυνατών ξύλινων ινδικών ιστιοφόρων που φαίνονταν βαθιά μέσα στο πέλαγος να κατευθύνονται στην Αφρική αφήνοντας την τύχη τους στους κυματισμούς και τους ανέμους. Τις διηγήσεις για το χρόνο που πέρασε ώσπου να μετρηθούν τα ίδια πλοία να επιστρέφουν, ένα ή δύο λιγότερα, φορτωμένα με το βάρος των ονομάτων

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

126 127

όσων χάθηκαν. Τις διηγήσεις για τις εποχές που τα μεγάλα στρατιωτικά αεροσκάφη διέσχιζαν τον ουρανό μέρες και νύχτες καθώς κατευθύνονταν στα ανατολικά σκορπώντας τις φήμες για τον τρομερό πόλεμο, τον μεγαλύτερο που φτιάχτηκε, που σάρωνε το εκεί μιας απροσέγγιστης γεωγραφίας. Τις διηγήσεις για τους τροπισμούς της ιστορίας του τόπου τους καθώς γεμίζει τις φυσικές διαμορφώσεις με μικρές οικοδομές που τακτοποιούν στην μορφολογία τους τους χώρους για τη κοσμική ζωή, τους χώρους για την πνευματικότητα, τους χώρους για την καλλιέργεια, τους χώρους για την σκιά και την εποπτεία της θάλασσας αλλά και των ποικιλιών των μύθων και των συστατικών τους διηγήσεων. Η απόσταση και η παραμονή στο εσωτερικό του οχήματος που μεταφέρει και προστατεύει τις υποθέσεις μας χρειάστηκε να διατηρηθεί καθώς σε λίγο απομακρυνθήκαμε συνεχίζοντας την πορεία στην ατελείωτη απόσταση ενός κόσμου που παρέδωσε την θέα και τις ποικιλίες του τοπίου του αλλά συγκράτησε το ακριβό περιεχόμενο του ειδικού χρόνου και των ακριβών συνθέσεων των πολύτροπων σχέσεών του. Η έρημος απλώνεται τόσο ώστε, στο τέλος της πρώτης και της τελευταίας διαδρομής στις διαθέσεις της ή της άξιας απόφασης να παραδώσεις τον εαυτό στις εκδηλώσεις της, κάθε εμμονή, κάθε ποιότητα πάθους, κάθε χειρονομία και κάθε γραπτή ή προφορική σημείωση χάνουν το νόημά τους. Ο εαυτός υποχωρεί και παγιδεύεται στην αποκλειστική ενατένιση του χώρου, την απώλεια της σημασίας της θέσης του, όπου και αν σταθεί, ισχυρός, σταθερός και έτοιμος να αντιμετωπίσει την ερημιά του. Ίσως, για λίγο ακόμη, ο ήχος των μακρινών κυματισμών της θάλασσας, ίσως η νοητική τακτοποίηση της θέσης ενός ψηλού λόφου που, στην σκιά της βόρειας πλευράς του βρίσκονται διασπαρμένες κατοικίες και ίχνη των κατοικήσεών τους, περιφράξεις, πλαστικές δεξαμενές νερού, σωροί από τσιμεντότουβλα, αυτοκίνητα, καθυστερούν και ενοχλούν την απελευθερωμένη στα δεσμά της συνείδηση.

16

RameshWaran / TAMIL NADU

ιορδάνης Στυλίδης

RameshWaran / TAMIL NADU / south India

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

130 131

Οι ώρες μετά την ανατολή του ήλιου συμπυκνώθηκαν από την ισχύ της ζέστης. Χωνεύτηκαν σε μία στιγμή, ελευθέρωσαν κάθε απόδειξη της διάρκειάς τους, τα ίχνη όλων των ιδιοτήτων και των απρόσμενων δειγμάτων της διέλευσης της πραγματικότητας που θα μπορούσε να μεταφέρει για την υπόλοιπη ζωή του κάθε ταξιδευτής. Από τα μεγάλα ταξίδια στον κόσμο μεταφέρουμε στιγμιότυπα. Τα στιγμιότυπα ορίζονται, μεταφέρουν με τη σειρά τους χρόνο. Δεν είναι ο χρόνος της αφήγησης ενός συμβάντος από τον αφηγητή, κάποια μελλοντική στιγμή, είναι ο χρόνος που περιέχεται και ξεδιπλώνεται στην ίδια την αφήγηση. «...Αυτό το πυρακτωμένο μεσημέρι, μακριά από την δροσιά στο εσωτερικό και τους δαιδαλώδεις διαδρόμους του ναού, τις λαμπρές πολύχρωμες αυλές του, τις δεξαμενές και τα βαθιά πηγάδια από όπου πρέπει να ανελκυστεί το νερό για τον καθαρμό του σώματος, διασχίζουμε ένα τμήμα δρόμου έως τη θάλασσα...» Ο χρόνος αυτής της αφήγησης μπορεί να εκταθεί και να καλύψει τη διάρκεια μιας ημέρας καθώς ο αποδέκτης επιχειρεί να τοποθετήσει τον εαυτό του μέσα στο σύμπαν που περιέχει η ήδη παρελθούσα αφήγηση. Να περπατήσει νοερά στο τμήμα του δρόμου με τέτοιο τρόπο ώστε το διάστημα εκφοράς των λέξεων, ο χρόνος εκφοράς τους, να μην ταιριάζει με το απεγνωσμένο γύμνασμά του να «περπατήσει» στον ίδιο δρόμο. Ακόμα και αν μπορούσε κάτι τέτοιο να συμβεί, ο αποδέκτης, δηλαδή, να ταξιδέψει στο ίδιο σημείο, να βρεί τον δρόμο και να ακολουθήσει την ίδια διαδρομή το διάστημα αυτό θα μεγάλωνε ακόμη περισσότερο. Από όλες τις λεπτομέρειες που δεν ειπώθηκαν σε εκείνη την παρελθούσα αφήγηση, καιρό πριν. Από την λεπτομέρεια για το ρουχισμό του αφηγητή, για το βάρος του σακιδίου που μετέφερε μαζί του, για το βάρος μιας αόριστης ανησυχίας, της υποχρέωσης που αυτός ο τόπος και οι άνθρωποί του επιβάλλουν, να περπατήσει, δηλαδή, με γυμνά πόδια μέχρι τη θάλασσα, να επιλέξει ή να αστοχήσει στις προσπάθειές του να συγκρατήσει λεπτομέρειες, και αυτός, για μια μελλοντική αφήγηση, σε εκείνους που περιμένουν. Τη λεπτομέρεια για τον αριθμό των ανθρώπων που κινούνται μαζί του, στον ίδιο δρόμο, προς τη θάλασσα. Τον τρόπο της κίνησής τους, τα ισχνά ημίγυμνα σώματά τους, τις απόπειρές τους να τον κοιτάξουν. Όχι αρκετά, όσο χρειάζεται για ένα χορταστικό χαιρετισμό, μια

ιορδάνης Στυλίδης

πλήρη και τακτοποιημένη ερώτηση για τον τόπο από όπου έχει ξεκινήσει, αλλά στιγμιαία, σε ετοιμότητα, ώστε να αποσύρουν το βλέμμα τους αν διαισθανθούν ότι δεν πρέπει να συνεχίσουν. Τα κείμενα και οι οδηγοί που επιχειρούν να κατευθύνουν τους ανθρώπους σε αυτό το σημείο της γεωγραφίας δεν περιέχουν αυτές τις λεπτομέρειες. Δεν μιλούν για τον θηριώδη κυματισμό των λεπτομερειών που ο ταξιδευτής θα δεχτεί στο σώμα και τη συνείδησή του. Τα γυμνάσματα που οφείλει στον εαυτό του πριν ξεκινήσει ένα μεγάλο ταξίδι στον κόσμο. Το όχημα που μεταφέρει την μικρή ομάδα των ταξιδιωτών σταμάτησε στην άκρη του δρόμου, μακριά από το ναό. Περπατούν σιγά στα ίχνη στιγμάτων σκιάς από μικρά δένδρα και μεγαλύτερων συνεχών περιοχών πυκνότερης σκιάς από τις σειρές των ισόγειων κτισμάτων χτισμένων με κόκκινο τούβλο. Χρωματισμένων από το πέρασμα των εποχών, τη βροχή και τον ήλιο. Που συγκεντρώνεται αυτός ο χρόνος μέχρι την είσοδο του ναού; Γιατί, αυτή η διάρκεια της σύντομης πορείας δεν απέκτησε μια περίοπτη θέση στην μνημονική αποθήκη που διαθέσαμε; Μπορούμε, λοιπόν, να αναπολήσουμε τέτοιες σύντομες πορείες, διάρκειες χρόνου, μέσα στον οποίο κατευθυνόμασταν σε ένα μνημείο, σε ένα φυσικό θέαμα, σε ένα σημείο της γεωγραφίας, σε ένα σημείο της πόλης όπου κατοικούμε και να αναρωτηθούμε για την αξία του; Την ακρίβεια, ή την φαινομενική έκτασή του; Το παράδοξο της συμπύκνωσής του; Την αιτία που, εντέλει, αυτό το μήκος χρόνου, σφραγίζεται σε μια σύντομη ασήμαντη φράση και στέλνεται σε ένα ακροατή; Ο ναός, η δαιδαλώδης πέτρινη κατασκευή, είναι ένα ακόμη από τα συνεχή περίτεχνα κτιριακά σύνολα όπου πρόκειται να διεισδύσουμε. Δεν δωρίσαμε στους εαυτούς μας τον χρόνο του στοχασμού για την φύση του όντας ανιχνευτές του εσωτερικού του, του πληθυσμού που πληρώνει τους συμπαγείς και σκοτεινούς θύλακές του αφήνοντας τις προσφορές, παραδίδοντας τον εαυτό, όπως είναι σχηματισμένος, στην τελετή της απόδωσης μια ευχής. Αφήνοντας τα μέλη να εκταθούν σαν να πρόκειται να αγγίξουν τα απολιθωμένα σχήματα των θεοτήτων και αυτά να ζωντανέψουν και να τον τραβήξουν στην επικράτεια του μεταφυσικού. Δεν απαιτήσαμε μια στάση ώστε να διαισθανθούμε, να δοκιμάσουμε αν

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

132 133

ο χρόνος, εκεί, στο εσωτερικό του, διαστέλλεται, προσφέρεται ως μηδιάρκεια. Μήπως, εν τέλει, η μεταφυσική αυτή ιδεοληπτική μάστιγα της νοημοσύνης, οφείλεται σε αυτή την ανισότητα του χρόνου και του βιώματός του. Του χρόνου που περνά και του χρόνου που βιώνεται. Σε εκείνα τα δείγματα πραγματικότητας που προσπεράσαμε, που φοβηθήκαμε να αντιπαρατεθούμε, που δεν γνωρίζαμε τον τρόπο ώστε να εμπλακούμε και να διεισδύσουμε στην ουσία τους και τελικά γέμισαν μια περιοχή του νού, ανεξέλεγκτα, ορίζοντας την εξαίρεση του μεταφυσικού. Αυτή την αποθήκη των σπαραγμάτων πραγματικότητας που, ενώ παρουσιαστήκαμε στην επικράτειά τους, δεν φροντίσαμε να χειριστούμε το χρόνο αυτής της κατά μέτωπο συσχέτισης, να σταματήσουμε δηλαδή και να στοχαστούμε γιαυτή, να δηλώσουμε πως ο τρόπος που διαμορφώθηκε η έκτακτη σχέση, κάθε προσπάθεια που έγινε, αξίζει την προσοχή μας, αξίζει το άπλωμα μιας ερώτησης, το χρόνο ενός λεπτού που η σκέψη θα τα αντιμετωπίσει ως ευρήματα και θησαυρούς. Στο τέλος αυτού του σύντομου δρόμου προβάλλουμε στην ακτή, μπροστά από το μέτωπο του ναού, μπροστά στο πλήθος των ανθρώπων που βρίσκονται μέσα στη λεπτή γραμμή των κυμάτων, στην δυτική άκρη της κορυφής του λεπτού διαλυμένου υφάλου, την αβαθή λωρίδα που ενώνει το νότιο άκρο της Ινδίας με τη Σρί Λάνκα. Το όριο μεταξύ του Ινδικού Ωκεανού και του κόλπου της Βεγγάλης. Εδώ αρχίζει το νέο γύμνασμα της συνείδησης. Όλες οι συνοδές λέξεις και οι φράσεις της γεωγραφίας, των θρησκειών, των αποστάσεων στην επιφάνεια του πλανήτη, των φυσικών στοιχείων, των δυνάμεων και των αλλοιώσεων που προκαλούν στο εξελισσόμενο τοπίο, της εννόησης του τοπίου, της εννόησης του εαυτού καθώς διασχίζει την επιφάνεια του πλανήτη, απλώνονται, ελέγχονται και τακτοποιούνται σε μια νέα σειρά φράσεων που περιέχουν και συγκρατούν τον εαυτό, ενισχύουν τη θέληση ώστε να σχηματίσουμε ένα δεσμό νοημάτων. Διαθέτουν στην συνείδηση την πιθανότητα της ευθραυστότητας αυτής της κειμενικής κατασκευής και της διεύθυνσης προς μία νέα διάταξη.

ιορδάνης Στυλίδης

Έφτασε λοιπόν η στιγμή της εισαγωγής στο σημείο που ορίζει ο ορισμός «...Ινδικός ωκεανός...», στο σημείο που ορίζει η φράση: «...στο βάθος του ορίζοντα βλέπουμε καθαρά τις ακτές της Σρί Λάνκα..», εκεί όπου δημιουργήθηκε το περιεχόμενο των κειμένων των περιηγητών που κατεύθυναν την επιθυμία. Η στιγμή που ένας νέος φλοιός υποθέσεων θα οριστεί για να μας προστατέψει ονομάζοντας όλες τις αμφιβολίες και τις ανησυχίες, ένας παλαιότερος φλοιός θα διαλυθεί αφήνοντας να εισβάλλει το φορτίο των ερμηνειών που γεννιούνται. Αυτή η συνδετήρια λωρίδα με τις συνεχείς νησίδες, τις αναμονές μιας φανταστικής σειράς προσπαθειών περάσματος προς την Σρι Λάνκα αλλά και της σωτήριας μακράς διαμονής, σε κάθε μία από αυτές, μέχρι την εκκίνηση προς την επόμενη, φαίνεται πως μπορεί να επιβάλλει την ιδέα της μακράς στάσης, της αργής μετακίνησης από εξοχή σε εξοχή πάνω από τα νερά του Ινδικού, της δημιουργίας ενός πληθυσμού πιθανοτήτων που μπορούν να εκταθούν χρονικά και να καταλάβουν το μήκος μιας ζωής. Μπορούν να αποδώσουν το μέτρημα της απόστασης έως την απέναντι πλευρά, την προετοιμασία της εξόδου από την περιοχή του νερού και των ανέμων και της εισόδου στην περιοχή του ζεστού εδάφους, της ζούγκλας και της υγρασίας. Διαρκή γυμνάσματα που, όμως, δεν θα καταφέρουν να γοητεύσουν και να διαλύσουν τη γραμμή του παρόντος ταξιδιού που ήδη είναι τακτοποιημένη, με δεσμά χωρικών σημείων που έσβησαν στο χρόνο και άλλα που πρόκειται να υποδεχτούν θριαμβευτικά την είσοδό μας. Σημεία σκέψης και στοχασμού στις σελίδες ενός σημειωματάριου. Γυρίζουμε πίσω. Μετακινούμαστε αργά στην περίμετρο του ναού, αφήνοντας πίσω την ακτή, ακολουθώντας ένα μακρύ δρόμο, μια διεύθυνση αναζητήσεων. Συνεχόμενα κενά μικρά καταστήματα βυθισμένα στη σκόνη, αποθήκες υλικών. Στεγασμένοι αλλά αβαθείς χώροι ώστε η ένταση του ηλιακού φωτός να αποδυναμώνει την θεραπεία της σκιάς. Ένα μεγάλο οικόπεδο χωρίς βλάστηση όπου κατοικεί μια ομάδα παιδιών που ανιχνεύει και σημειώνει ακριβώς το κλιμακοστάσιο που ορθώνεται προς τον ουρανό. Σαπίζει, περιμένοντας να χωνευτεί στη γη. Μια δεξαμενή νερού που η επιφάνειά της έχει ήδη καλυφθεί με μια κρούστα

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

134 135

χλόης, μικρών κίτρινων φυτών που απλώνωνται από το κέντρο της έως την μακρινή της πλευρά με τα πλινθόκτιστα σκαλοπάτια. Περιμένοντας το απόγευμα και το σβήσιμο του ήλιου στον ορίζοντα, περιμένοντας τον ήχο από το δοχείο που θα βυθιστεί και θα γεμίσει νερό, την ήσυχη φωνή που εύχεται και περιμένει τη νύχτα και την ανάδυση των κόσμων που ταιριάζουν, που περιέχουν ένα μόνο άνθρωπο, αυτόν που θα ορίσει τη διάρκειά τους και την ένταση των διελεύσεων εντός τους. Καλλιέργειες, φυτείες, μικρές εύθραυστες κατασκευές που μοιάζουν σαν να χτίστηκαν ακαριαία, πρίν λίγο, με ότι βρέθηκε στην περίμετρό τους ώστε να κρυφτεί το σώμα για λίγες στιγμές. Εκείνες τις στιγμές του κινδύνου στη διάρκεια μιας ημέρας, που το σώμα μπορεί να διαλυθεί από τις ακτίνες του ήλιου, από τη δύναμη του κύματος, από τη διάτρηση της φωτιάς, από την υποχώρηση της επιφάνειας, από την κατάρρευση ενός βαριού αρχαίου τοίχου που όριζε την είσοδο αυτής της πόλης. Βαδίζουμε βυθισμένοι στη ζέστη του μεσημεριού. Βυθισμένοι στη θάλασσα της θερμότητας που υποχρεώνει τα σώματα να κυρτώσουν, το βλέμμα να χαμηλώσει προς το έδαφος έως ότου η σκέψη τινάξει το κεφάλι ψηλά, ρυθμίσει τη θέληση ώστε να διαπεράσει τον ορίζοντα ή να κοιτάξει στο παρελθόν που μόλις σχηματίστηκε. Ένας δυτικός ταξιδιώτης. Ένας ινδός συνοδός, υπερασπιστής των ιδιοτήτων του τόπου. Φορέας σπαραγμάτων, διαστημάτων σιωπής με τα οποία δεν καταφέρνει να εξοικειωθεί, ανιχνευτής μιας ιδεώδους φράσης που θα μπορέσει να μετατρέψει τη ζέστη σε δυνατό αέρα από τη θάλασσα, τις απέραντες επιφάνειες των καλλιεργειών σε πυκνά δάση και λίμνες, τον λαμπρό καθαρό ουρανό του μεσημεριού στο πολυποίκιλτο σκοτάδι της βαθιάς νύχτας. Ο ιδρώτας απλώνεται στα ρούχα. Βαδίζουμε, παραμένοντας άγνωστοι. Ποιά είναι η έκταση αυτής της στιγμής; που βρίσκονται τα όρια της; Κάποτε, σε μέλλοντες χρόνους, μπλέκουμε με τις μνημικές συλλογές, επιχειρούμε να κατασκευάσουμε ένα κείμενο για κάποιο ταξίδι, να βρούμε έναν ακροατή, να τακτοποιήσουμε διάσπαρτες εικόνες και διαλόγους, να παραδώσουμε χρήσιμες οδηγίες σε όσους στερούνται την επιθυμία των ταξιδιών. Να παρουσιάσουμε μια σύντομη αφήγηση που θα καταλήξει σε ένα επιφώνημα, να αναρωτηθούμε για την απόσταση

ιορδάνης Στυλίδης

που διανύθηκε σε ένα τοπίο, για το περιεχόμενο του σπαράγματος μιας παρελθούσας διέλευσης της πραγματικότητας, την έκτασή της στο χωροχρόνο. Να σταθεροποιήσουμε αυτή την παλλόμενη λεπτομέρεια σε μια μνημική οντότητα που, πλέον, ως στιγμιαία βάση, θα επιτρέψει ένα νέο άλμα και θα χαθεί. Χρειαζόμαστε τις λεπτομέρειες των περιηγήσεων στον πλανήτη. Είτε εκείνες που συλλέχτηκαν και τακτοποιήθηκαν ακριβώς είτε εκείνες που συλλέχτηκαν επιπόλαια και περιέχουν εύθραυστη πληροφορία, αντιφατική, κομμάτια των ιδιοτήτων της γεωγραφίας που ποτέ δεν πρόκειται να συμπληρώσουν μια αφήγηση. Κάθε μικρό κομμάτι τους προσανατολίζει τη συνείδηση προς μία διεύθυνση. Η στάση που περιέχεται και διχάζει την πορεία σε αυτό το δρόμο, αρκετά μακριά από το σημείο όπου βρίσκεται σταθμευμένο το όχημα, δεν προσφέρει τις βεβαιότητες που επιθυμούμε. Η εικονογραφία των ταξιδιών δεν πρόκειται να επαληθευτεί. Δεν θα προφερθεί μια πρόσκληση, μια μετακίνηση προς ένα κάθισμα τοποθετημένο στο βάθος του αποπνικτικού εσωτερικού, γιατί εκεί, ώς εκεί, η σκιά έχει υποχωρήσει στη δύναμη του φωτός που ρέει, διαπερνά και πυρώνει το χώρο. Δεν υπάρχει παγωμένο νερό που να μπορεί να συγκλονίσει το σώμα και τη σκέψη επιταχύνοντας την επιθυμία να γεφυρωθεί η απόσταση. Δεν υπάρχει ο άνθρωπος που θα ξεκινήσει και θα συντηρήσει ένα μακρύ διάλογο για το περιβάλλον αίνιγμα, θα παρουσιάσει ακριβώς τα μέτρα και τις πτυχές της γεωγραφίας που έως τώρα ορίζουν τη ζωή του, τον χρόνο του ξυπνήματός, το χρόνο της προετοιμασίας για την προσευχή, το σημείο όπου αφήνει τις προσφορές και τις ευχές στον μεγάλο ναό, δίπλα στη θάλασσα. Δεν θα επιτραπεί η μακρά παραμονή μας ώστε να ακολουθήσουμε τις χειρονομίες, τον τρόπο που στέκεται και σχολιάζει τη ζέστη του μεσημεριού, τον τρόπο που χαιρετά την ημέρα, τον τρόπο και την τελετή της πλύσης του σώματός, την τελετή της τροφής, την τελετή του χαιρετισμού των παιδιών. Βαδίζουμε ήσυχα προς την ανοικτή επίπεδη περιοχή. Εκεί, τόσο μακριά, όσο χρειάζεται για να εξουδετερωθεί ένας άσκοπος διάλογος και να ξεκινήσει αμέσως ένας νέος, συμπαγής, ακριβής, ξεχειλισμένος από επιθυμία. Εκεί, ήδη μέσα, στο πεδίο του δείγματος πραγματικότητας

οι αμέτρητες λεπτομέρειες

136 137

ξεκινώ να απευθύνομαι σε κάθε όχημα, κάθε θόρυβο, κάθε κίνηση και έτσι υπερισχύω γρήγορα επί όλων των πιθανοτήτων που μπορούν να σφραγίσουν τον εαυτό, να ορίσουν ένα φράγμα, δίπλα από το μεγάλο υπόστεγο, στο σημείο που δεν υποστηρίζεται απο καμμιά ταυτότητα αλλά μπορεί αμέσως να μεταβληθει σε ένα κέντρο γεγονότων, συλλογισμών και υποθέσεων, το σημείο που περιβάλλεται από τη μυθική ινδική γη που εκτείνεται, περικλείει και οδηγεί το βλέμμα. Ο κλιματισμός μετατρέπει τον μεταλλικό κλωβό σε οθόνη, εξουδετερώνει την επιθυμία της εμπειρίας, μετασχηματίζει το εσωτερικό του οχήματος σε ένα θέατρο εκδηλώσεων της ανησυχίας και του φόβου για τις ιδιότητες του κόσμου. «...Θέλω να ταξιδέψω στο σύνορο του Ινδικού Ωκεανού...!», μια φράση οδηγός της ζωής, μεγεθυντής της επιθυμίας των διελεύσεων του πλανήτη, σηματωρός, φύλακας μιας πιθανότητας που όταν σταθεροποιηθεί και περιλάβει τον εαυτό εντός της θα προσθέσει ένα κομμάτι συμπαγούς ευτυχίας ή σημαδέψει στο σώμα με δείγματα φόβου. Αφήνουμε πίσω μια λεπτομέρεια του τοπίου, χωρίς την αξίωση ή την απόθεση μιας σκέψης. Να σημειώσουμε τίτλους και σχήματα, να συλλέξουμε γραφές και ήχους. Οπισθοχωρούμε ήσυχα, ενεργοποιώντας τις τελετές της προστασίας, τρίβωντας το σώμα πάνω στο κάθισμα, ακουμπώντας όσους επιθυμούμε, ζητώντας ένα μικρό μπουκάλι νερό, ψάχνοντας στις θήκες να βρούμε το χάρτη όπου βρίσκεται κλεισμένη σε κόκκινο κύκλο μια λέξη, μια διεύθυνση, η θέση μιας μεγάλης δεξαμενής, ενός λόφου, ενός ζευγαριού νέων που πρόκειται να σηκώσουν τα γεροδεμένα σώματά τους και να κοιτάξουν για λίγο, για μια στιγμή, τα πρόσωπά μας. Ρεμβάζουμε, δέσμιοι του τοπίου που υπάρχει και δεν υπάρχει καθώς ταξιδεύουμε γρήγορα. Πληθυσμοί στιγμιαίων εικόνων τινάζονται προς το βλέμμα. Σβήνουν, μοιάζουν, δηλώνουν, θυμίζουν, υπόσχονται ή καταρρίπτουν τις μάταιες υποθέσεις.

RambanPalam Bridge / TAMIL NADU

Ο Ιορδάνης Στυλίδης γεννήθηκε στην πόλη Έδεσσα του νομού Πέλλας το 1959. Απόφοιτος της σχολής Αρχιτεκτόνων του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, είναι αναπληρωτής καθηγητής του τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και διδάσκει τα μαθήματα «Σχεδιασμός χώρων μικρής κλίμακας και αντικειμένων», «Αρχιτεκτονική σύνθεση» και «Οπτική Επικοινωνία και Σχεδιασμός». Κατέχει, επίσης, το δίπλωμα Οικονομικών σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Ως εικαστικός ακτιβιστής έχει στο ενεργητικό του 16 (δέκα έξι) ατομικές εκθέσεις (οι δύο τελευταίες αποκλειστικά ψηφιακές) καθώς και πολλαπλές συμμετοχές σε Μπιενάλε και Τριεννάλε στην Ευρώπη από το 1980. Παράλληλα με το διδακτικό του έργο διοργανώνει, διευθύνει και συμμετέχει σε εκπαιδευτικά ταξίδια (Ινδία, Ομάν, Αίγυπτος, Νεπάλ, Γερμανία, Τουρκία, Συρία, Ιορδανία, Αυστρία, Ελβετία), συλλογικά εργαστήρια σχεδιασμού σε κοινότητες της ελληνικής περιφέρειας (Δάσος Ελατιάς/Νομός Δράμας, Κοινότητα Βλάστης/Νομός Κοζάνης, Δήμος Φερών/Νομός Έβρου, Δήμος Μακρυνίτσας/Νομός Μαγνησίας, Δήμος Σφακιωτών/Νομός Λευκάδας, δ.δ. Ολυμπιάδας/Νομός Χαλκιδικής, δ.δ. Γεφυρουδίου/Νομός Σερρών) καθώς και ανιχνεύσεις πόλεων (Βερολίνο, Ιστανμπούλ, Βενετία, Νέα Ιόρκη).

140 141

Τόσο στα εκπαιδευτικά ταξίδια όσο, κυρίως, στα πολυεθνικά και διαπανεπιστημιακά εργαστήρια τεκμηρίωσης και σχεδιασμού, (όπως το καλοκαιρινό σπουδαστήριο της U.M.A.R. στην Αίγυπτο (Κάϊρο) το 2009 όπου και έλαβε μέρος ως επιβλέπων καθηγητής-επιστημονικός υπεύθυνος αλλά και εκείνο στο Πόρτ-Σαϊντ της Εγίπτου) επιχειρείται η επέκταση και ο εμπλουτισμός της συμβατικής εκπαιδευτικής διαδικασίας με ειδικές διαλέξεις, συζητήσεις και σχεδιαστικές πρακτικές για τα ζωτικά ζητήματα της Αρχιτεκτονικής θεωρίας και πράξης αλλά και την ανίχνευση και διατύπωση λόγου για τους τόπους και τα τοπία, που βρίσκονται, συνήθως, στο περιθώριο των ειδικών και τυπικών ακαδημαϊκών πειθαρχιών και προσεγγίσεων. Η διευκρίνηση, η ανάλυση και η διευρεύνηση in situ των συστατικών στοιχείων των ταυτοτήτων για το τοπίο, την πολυπολιτισμικότητα και την συνύπαρξη πολιτισμικών ενοτήτων ως γεννετήρια ιδιότητα των περιφερειών και των μητροπόλεων του πλανήτη, την εκπαίδευση στο στοχασμό και την ανάλυση των φαινομένων αλλά και των δομικών υποβάθρων των πόλεων, την εκπαίδευση στον σχεδιασμό και την δημιουργία αρχείων διελεύσεων (ημερολογίων), την εκπαίδευση στην αναγνώριση και τις τακτικές της αυτεπίγνωσης, των παραμέτρων δηλαδή και των λεπτομερειών της κοινής ζωής σε κοινότητες, τμήματα πόλεων και μητροπολιτικών λεπτομερειών του πλανήτη, αποτελεί ένα ακόμη ειδικό πεδίο πρακτικής και στοχασμού στο πλαίσιο των ερευνητικών του ιδιοτήτων. Από αυτές τις μεστές περιεχομένου και εξηγήσεων κεντρικές και παράλληλες δράσεις που, ουσιαστικά, πληρώνουν όλα τα συμβατικά κενά της τυπικής εκπαιδευτικής τακτικής επιχειρείται να επιτευχθεί, να ολοκληρωθεί, η προσωπικότητα του φοιτητή/τριας που πρόκειται να επιχειρήσει εντός ενός παγκοσμιοποιημένου κοινού πεδίου αιτημάτων και συμπεριφορών. Τα εθνικά, πολυεθνικά, δια-

πανεπιστημιακά εργαστήρια που εξελίσσονται είτε στις κοινότητες της Ελληνικής περιφέρειας (ένα ή δύο ανά έτος) είτε στο εξωτερικό, ενεργοποιούνται και εξελίσσονται μετά από προσκλήσεις των κοινοτικών ή δημοτικών συμβουλίων των κοινοτήτων, ινστιτούτων και πανεπιστημίων που καθορίζουν επίσης και την περιοχή του θέματος που αναλαμβάνει να ερευνήσει η ομάδα των φοιτητών/τριων και των καθηγητών/τριων. Η σύνδεση της δυναμικής και του ερευνητικούγνωσιακού δυναμικού του πανεπιστημίου με τις ανάγκες των κοινοτήτων ή άλλων οργανισμών της εγγύς ή διεθνούς περιφέρειας δημιουργεί ένα ουσιώδες πεδίο συσχετισμού υψηλής πολιτικής αξίας και ενδιαφέροντος. Ο Ιορδάνης Στυλίδης έχει συγγράψει 6 βιβλία και εγχειρίδια, 12 δώδεκα πειραματικά τεύχη καταγραφών δράσεων και 16 δεκαπέντε ψηφιακά ημερολόγια: 2013 ΕΝΑ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΟ ΤΕΤΡΑΓΩΝΟ, ΤΟ ΚΕΝΤΡΙ. Θεσσαλονίκη, 2009 ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΩΝ, CANNOTNOT DESIGN, Θεσσαλονίκη 2009 ΑΦΟΔΕΥΟΝΤΕΣ, 12 σχέδια και 12 κείμενα, ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη, 2006 ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ, ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη, 2004 ΙΝΔΙΑ, ΔΙΑΜΕΣΟΥ ΙΟΡΔΑΝΙΑΣ, ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη, 2001 ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ, αυτοέκδοση, Βόλος.