LEFKADA 2009 ISSUU

ΙΟΡΔΑΝΗΣ ΣΤΥΛΙΔΗΣ

στάσεις στην ευτοπία δ’ εργαστήριο τεκμηρίωσης και σχεδιασμού το σχολείο, το πλάτωμα, η εκκλησία, το οινοποιείο ΛΕΥΚΑΔΑ, ΔΡΥΜΩΝΑΣ, ΕΞΑΝΘΕΙΑ, ΛΑΖΑΡΑΤΑ

17 8 - 23 8 2009

2009

αναθεωρημένη έκδοση

5

http://iordanisstylidis.gr/workshops-7.php

το σχολείο, το οινοποιείο, η εκκλησία και το πλάτωμα (‘‘σώματα’’)

στάσεις στην ευτοπία εργαστήριο τεκμηρίωσης και σχεδιασμού, 2009

άκτιο, αιτωλοακαρνανία

λιμνοθάλασσα, αιτωλοακαρνανία

λευκάδα, οχυρό

λευκάδα, ορεινά

το σχολείο, το οινοποιείο, η εκκλησία και το πλάτωμα (‘‘σώματα’’) στο καθηγήτρια Δέσποινα Βερυκίου

• Δήμος Σφακιωτών, Νομός Λευκάδας, δ.δ. Δρυμώνα • Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Τμήμα Αρχιτεκτόνων

έργο / σχέσεις

εργάτες ΟΜΑΔΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Αποστόλου Αγγελίνα Βερικύου Μυρσίνη Ζαχαριάδου Άνια Θεοδοσοπούλου Μελανή Μαραγκού Δήμητρα Μέλισσα Θάλεια Μοσχοπούλου Ειρήνη Μπόνη Ελένη Οικονομίδης Σωτήρης Παπαγκίκας Γιώργος Παρασκευά Άννα Σταμουλίδης Κώστας Στρόγγιογλου Ανδρονίκη Στυλίδης Ιορδάνης Τσάγκα Μάρω Φίλιππας Στέφανος

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΕΣ • Φραγκιαδάκη Δέσποινα,

Το ταξίδι προς το νησί Λευκάδα είναι γεμάτο λεπτομέρειες που γρήγορα συγκροτούν το οικείο από τα προηγούμενα εργαστήρια και ταιριασμένα ταξίδια ειδικό πεδίο διαπραγμάτευσης στοχαστικών εξαιρετικών δυνατοτήτων. Αυτή η λιμνοθάλασσα κατατρώει το λόφο που υποστηρίζει ένα υπόλλειμα οχυρού, μιά στενή λωρίδα αμμουδιάς εκτείνεται παράλληλα με το δρόμο και στη μέση της φαίνεται σαν να πλέει ένα μικρό σπίτι, οι κορυφογραμμές του νησιού διαλύονται στη ζέστη, η μουσική του Κλίντ Μανσέλ απλώνεται παράξενα προς το τοπίο του μεσημεριού αν και προέρχεται απο τη βαθιά νύχτα. Δύο αυτοκίνητα σταματούν στην πλευρά του δρόμου και ελευθερώνουν τα περιεχόμενα σώματα ώστε να τανιστούν στον λαμπρό ήλιο. Ενα ποδήλατο, ένα ιστιοφόρο, ένα κάθισμα, τα φλεγόμενα τείχη στο παλιό Κάϊρο, η υπόγεια δεξαμενή στην Ισταμπούλ, μιά ερώτηση που έσβησε αργά στην έρημο λίγο πριν τον Εφράτη ποταμό, ο δροσερός αέρας το απόγευμα στο λόφο πάνω από τον ποταμό Ѐβρο, η ιδέα που ταιριάζει σε αυτή τη στιγμή του ταξιδιού, η ιδέα που εγκαταλείφθηκε πριν από λίγο, πόσα ονόματα θυμάμαι και ποιούς πρόκειται να συναντήσω, τι θα κτιστεί; ...τι θα περάσει γρήγορα στη λήθη. Σε κάθε μία από αυτές τις φράσεις, διαπιστώσεις και ερωτήσεις, μπορώ να παραμείνω, μπορώ να καθορίσω ακριβώς και όσο επιθυμώ το χώρο μέσα στον οποίο απλώνeται και ωριμάζει, το σύνολο των γεγονότων που συγκρατεί γύρω της περιμένοντας μια αιτία για να τα εκδώσει στην πραγματικότητα. Η πραγματικότητα είναι μια συμφωνία που σταθεροποιείται σε ένα κοινό και αποδεκτό χωροχρόνο, αυτόν του πρόσκαιρου ή επίμονου παρατηρητή της και του ενδεχόμενου που συνιστά. Διαπερνουμε πολλαπλές πραγματικότητες που μπορούν στιγμιαία να εκτονώσουν το περιεχόμενό τους και μετά να οπισθοχωρήσουν στη λήθη, στο χρόνο μιάς βαθιάς ανάσας. Ενας συλλέκτης τέτοιων σειρών πραγματικότητας ετοιμάζει συνέχεια μικρές ευχαριστήριες τελετές και τακτοποιεί αρχεία παρατηρήσεων, συγκρατεί ένα σχήμα, μιά σειρά ήχων, την υφή ενός υλικού, το θρόϊσμα, τον παφλασμό, το τρίξιμο, την ένταση του φωτός, το μάζεμα του σώματος σε μιά σκιά, το τρέμισμα

5

πρέβεζα οδικός άξονας Ιωαννίνων-Πρέβεζας

ALEXANDROUPOLIS THESSALONIKI

LEFKADA ATHENS

ALEXANDRIA

των δάχτυλων πριν ξεκινήσουν μια νέα σειρά νευμάτων, ένα κραδασμό και μιά γεύση. Μέσα σε αυτά τα στιγμιότυπα που τραβήχτηκαν από τις αλλεπάλληλες εκθέσεις της συνείδησης στις σειρές των πραγματικοτήτων θησαυρίζονται γιγάντια πληροφοριακά πεδία. Δεν προϋποτίθεται μια περίοδος άσκησης για να ενεργοποιηθεί αυτή η δυνατότητα, συμβαίνει έτσι... καθώς ωριμάζεις ή καθώς η ιδέα του θανάτου σφυροκοπάει άγρια και σμιλεύει την παρουσία της στη συνείδηση. Φτάνω στην ορεινή κοινότητα του νησιού, στο δημοτικό διαμέρισμα του Δρυμώνα μετά από ώρες ταξιδιού σε μια λωρίδα αυτοκινητόδρομου που διαπερνά αλλεπάλληλα σημαντικά φυσικά και ανθρωπογενή τοπία. Κινήθηκα από την Ανατολή προς τη Δύση της βόρειας περιοχής της χώρας. Ỳστερα Νότια. Ο εσωτερικός χώρος του οχήματος είναι μια κατοικία έξω από κάθε πραγματικότητα, μια φυσαλλίδα παρατήρησης κόσμων που φαίνονται οικείοι αλλά βρίσκονται τόσο μακριά όσο η αγριότερη απόσταση που μπορούμε να περιγράψουμε. Σαν το ταξίδι, λοιπόν, στο παρόν σημείο του πλανητικού φλοιού που έπεται ενός άλλου ταξιδιού, στα τοπία της άμμου και του ζεστού αέρα, της σκόνης, του κίτρινου ουρανού. Το νησί πλέει, διασχίζει κάθε σημείο του πλανήτη, βρίσκεται σε κάθε σημείο του πλανήτη, γεμάτο από την επιθυμία των ταξιδιωτών, γεμάτο από τα ευχετήρια δείγματα και τα ισχυρά ακτινοβόλα ίχνη όσων ανηφορίζουν προς την ορεινή κοινότητα για να συναντηθούν και να συνδέσουν τις ζωές τους, να συμφωνήσουν και να κατασκευάσουν ένα θύλακα πρόσκαιρης και δικής τους πραγματικότητας. Που δεν θα εκπέσει σε συμπαγές και απροσπέλαστο οχυρό αλλά εύπλαστο, διαπερατό και εξαίσιο καταφύγιο.

KAIRO

7

Κάϊρο - Πύλη

Οδικός άξονας Κάϊρο - Αλεξάνδρεια

ταξιδεύοντας

Ѐβρος. Φέρες

δρυμώνας, σχολείο

Βερολίνο - Potzdamplatz

Κινούμαι πάνω στον πλανήτη. Από το εύφορο και άγριο δέλτα του Νείλου, την έρημο και το δρόμο προς την Αλεξάνδρεια, στο Βερολίνο. Από τη ζωή στις όχθες του ποταμού Σπρέε, τα ιδανικά διαστήματα μεταξύ των οικοδομικών τετραγώνων που περικλείουν την ενοχή και αποδίδουν τη συγγνώμη μιας γενιάς προς τον κόσμο, στον Νείλο ποταμό. Από την πρωϊνή υγρασία και την αγριότατη ζέστη του μεσημεριού μπροστά στην πύλη Αλ Αζαμπ, στα σύνορα της διοικητικής περιοχής της Ελλάδας με την Τουρκία, στο λόφο που υποδέχεται πάντα την παρουσία μου στη σκιά μιας τέντας, στη δροσιά του πρωϊνού. Από τις κορυφογραμμές τις Πίνδου προς το Ιόνιο Πέλαγος και την κορυφή του νησιού της Λευκάδας. Εκεί, σε ένα πλάτωμα, πριν από μία ακόμη ανηφορική κλειστή στροφή, θα σταματήσω, τόσο όσο το μήκος μιας απεριόριστης ματιάς, χωνεμένος στη ζέστη του μεσημεριού, εκτός χρόνου, κουρασμένος από τη μακρά διέλευση πρός ένα προορισμό που γνωρίζω και αγνοώ ταυτόχρονα. Μαζεύω μεγάλα κομμάτια από τον κυματισμό της γεωγραφίας, τα ίχνη από τις τεκτονικές λεπτομέρειες που εξερράγησαν προς τον ουρανό και ύστερα μαλάκωσαν από τον αέρα και τη βροχή, τις διατάξεις από τις απέραντες συστοιχίες με τις ελιές και τα φράγματα από τα κυπαρρίσια, τους ψηλούς θάμνους που πυκνώνουν και αραιώνουν σε συστάδες έως τις βραχώδεις κορυφές. Μαζεύω το περίγραμμα του πελάγους καθώς περικλείει τις μακρινές ακτές με ένα βαθύ μπλέ χρώμα. Πολυ μακριά και ταυτόχρονα πολύ χαμηλά από τη θέση όπου σημαδεύω, με το θράσος και τον ενθουσιασμό της άφιξης, την αρχή της ελπιδοφόρου ταυτότητας της παραμονής μου. Ανεβαίνω ακόμη ψηλότερα, έως το σημείο εκείνο που ένα πέτρινο πλοίο άνοιξε ήδη τα παράθυρά του προς το Νότο, αναμένοντας στο ευρύχωρο κατάστρωμά του μια ομάδα ταξιδιωτών. Ήσυχο, κάτω από τις σκιές του απογεύματος, έτοιμο να συγκρατήσει και πάλι τους πληθυσμούς των λεπτομερειών που μεταφέρουν, να αφήσει τους απέραντους και διαρκείς διαλόγους, τις χειρονομίες, τα ερωτηματικά, τα αινίγματα και τις απαντήσεις τους, την θριαμβεύουσα ζωή τους να εκταθεί από το πρωϊ έως βαθιά μέσα στη νύχτα, να σημαδέψει κάθε επιφάνεια, να ενισχύσει ακόμη περισσότερο το νόημα που υπερασπίζει.

9

το σχολείο

3

4

1 η εκκλησία

2

φτάνωντας

το οινοποιείο

‘‘σώματα’’

Γνωστός και άγνωστος ταυτόχρονα. Σε ένα τοπίο εξελίξεων, που επιτρέπει την ενατένιση στο βάθος του πελάγους, την αναγνώριση της βαθιάς σκοτεινής λωρίδας της καταιγίδας που ξεχύνεται από τη Νότια Ιταλία, νότια καί ύστερα ανατολικά έως το φυσικό φράγμα της οροσειράς της Πίνδου, αφήνοντας τη βροχή και τον άνεμο πανω από τα νησιά του Ιονίου, τις καλλιέργειες, τους λίθινους σταθερούς οικισμούς, τους τελευταίους οικιστές που επιμένουν να διασχίζουν τα μονοπάτια έως ένα στεγνό ευρύχωρο πρόστεγο λίγο πριν σκοτεινιάσει. Την ενατένιση της απότομης εύφορης και εγκαταλελλειμμένης πλαγιάς έως τη θάλασσα. Την παραμονή στην ησυχία, πιά, στις άκρες των μονοπατιών που σχεδιάστηκαν από μυριάδες διαδρομές, για να αφουγκραστώ τις μακρινές φωνές της ευτυχίας και του κόπου, από την συσσώρευση των ελπίδων και την κατάρρευση της τελευταίας πιθανότητας. Επισκέπτης, σε ένα τόπο που θα διασπαστεί, σε λίγο, σε χωρικά αινίγματα. Το πρώτο αίνιγμα 1 που απλώνεται στην κορυφή ενός λόφου όπου βρίσκεται η εκκλησία, το νεκροταφείο και το περίγραμμα της λίθινης βάσης ενός παλιού σχολείου βυθισμένου στη χλόη. Το δεύτερο αίνιγμα 2 που απλώνεται σε όλη την έκταση του φυσικού πλατώματος, ψηλότερα από το τελευταίο σπίτι της κοινότητας, εκεί όπου θα επιχειρηθεί να σχεδιαστεί ένα δίκτυο δυνατοτήτων για τη μακρά παραμονή και το στοχασμό. Τα υπολλείμματα των εγκαταστάσεων 3 του παλιού οινοποιείου και του δίκτυου των ελεύθερων επιφανειών που το περιβάλουν και ύστερα εκτείνονται στο εσωτερικό της κοινότητας. Το σχολείο, 4 το πέτρινο πλοίο, που, θα επιχειρηθεί και πάλι, να ταιριάξει με όλες εκείνες τις επιθυμίες και τις προθέσεις.

Kαι ύστερα, όλα εκείνα τα επόμενα αινίγματα, τους διεγέρτες και τους πλοηγούς της επιθυμίας που θα κολλήσουν στη μνήμη φτιάχνοντας ένα κατάλογο-ελκυστή των προθέσεων και των δυνατοτήτων μας.

11

ανιχνεύοντας

Τη λεπτομέρεια στην υποχώρηση μιας λιθοδομής που, για μια στιγμή, έμοιασε με ένα φυσικό βαθούλωμα για την υποδοχή του σώματος. Τη συστάδα των λεπτόκορμων δένδρων που σκέπαζε το φαρδύ πλαστικό άσπρο τραπέζι, από το πρωΐ έως τη βαθιά νύχτα, σχηματίζοντας μια πλήρη θέση κατοίκησης, το κατεστραμμένο απότομο κλιμακοστάσιο προς την αυλή του σχολείου και την ιδέα της ανάδυσης, που επιβάλλει, σε ένα άλλο πεδίο εγρήγορσης και στοχασμού, το δρόμο που ελίσσεται μέσα στην κοινότητα και δεσμεύει επάνω του δεκάδες επεισόδια χειρισμών χώρου μαρτυρώντας έτσι τις προθέσεις και τις ελπίδες, τις αυστηρές επιλογές για τη ζωή. Τα βυθίσματα στις πλαγιές και τις νεότερες λιθοστρώσεις αντιστήριξης, τα δένδρα, τις σκιές και τα ανοίγματα που ορίζουν τις ώρες και τον τρόπο της ζωής κάτω και γύρω τους. Πόσοι, δηλαδή, άνθρωποι μπορούν να βρεθούν μαζί σε μια μακρά συζήτηση το μεσημέρι, πόσοι θα φτάσουν, θα χαιρετίσουν και ύστερα είτε θα παραμείνουν υπομένοντας τον ήλιο και υπερασπιζόμενοι μια ιδέα είτε θα συνεχίσουν προς την επόμενη σκιά, ίσως σε μια άλλη συγκέντρωση ανθρώπων που ξεκινάει τώρα και θα λυθεί αργά το βράδυ. Τα λιθόστρωτα απότομα μονοπάτια που περνάνε ανάμεσα από τα υπόλοιπα των διευθετήσεων του χώρου και επιτρέπουν την γρήγορη άνοδο σε ένα διαφορετικό υψόμετρο ή την προσεκτική κάθοδο κάτω από τη διαδοχή του φωτός και του σκοταδιού. Που ελίσσονται γύρω από βαριούς τοίχους και επιτρέπουν τους ήχους από τις συζητήσεις να προϋπαντήσουν τον επισκέπτη πριν φτάσει σε κάποια αυλή. Το μικρό λεωφορείο εμφανίστηκε νωρίς το απόγευμα. Μια κιβωτός νέων, το απόθεμα των δυνατοτήτων που πρόκειται να αντιπαρατεθούν με την κοινοτητα, με τον εαυτό, με την ομάδα μέσα στην οποία θα μεγαλώσουν πολύ περισσότερο από ότι υπόσχεται το διάστημα των επτά ημερών. Μετακινούμενοι ανάμεσα στα δίκτυα των σχέσεων παραθέτοντας τον εαυτό τους, εισάγοντας όλες εκείνες τις παράδοξες και αιωρούμενες πιθανότητες που πρόκειται να δοκιμαστούν και να αποδώσουν ένα αποτέλεσμα. Αυτό το κέρδος φαίνεται πως είναι ο ορισμός των ταξιδιών και το αιτούμενο κάθε δοκιμασίας.

13

συλλογή και εγκατάσταση

Μόλις ο ήλιος βυθίστηκε στο Ιόνιο, το δειλινό εξουδετέρωσε την ακρίβεια των φυσικών και μνημικών λεπτομερειών του τόπου και έτσι –όπως συμβαίνει σε κάθε τόπο, σε κάθε ταξίδι- η υποδοχή ξεκίνησε μέσα από τους τύπους των σύντομων χειρονομιών, η συζήτηση απλώθηκε συνδέοντας επάνω της κάθε λεπτομέρεια που αναφερόταν από τους/τις συντρόφους, ο κυκλικός σχηματισμός των σωμάτων έσφιξε ακόμη περισσότερο, ο ιστός των βλεμμάτων και η ηχητική δομή της μακριάς πλοήγησης μέσα στη νύχτα άρχισε να καθορίζει το είδος της δοκιμασίας καθώς και το όριο της δυνατότητας των μετόχων. Ποιός είναι αυτός που μιλάει απέναντί σου; Τι αποκαλύπτει από τον εαυτό του; Τι ζητάει...; εκτείνοντας ή μαζεύοντας ήσυχα τα χέρια του; Τι προσφέρει, όταν πλησιάζει και δείχνει μια φωτογραφία μέσα σε ένα βιβλίο; Τι στοχαστικό βάθος ρυθμίζει την σύσταση της ερώτησης; Πόσοι επιχειρούν να απαντήσουν και, αμέσως, μετέχουν και ορίζουν μια ομάδα; Ποιά δέσμευση μεταφέρεται ρητά ή άρρητα; Η δροσιά της νύχτας μεταφέρει τα αλλεπάλληλα χαρακτηριστικά του τόπου, του υψόμετρου, του τρόπου με τον οποίο χαιρετάμε τις μικρές φωτεινές γραμμές που ταξιδεύουν αργά στο πέλαγος, προς τον βορρά. Το τραπέζι του δείπνου είναι στρωμένο στην εξοχή. Τοποθετημένο με τέτοιο τρόπο σε ένα βύθισμα του εδάφους ώστε η επίπεδη επιφάνεια που απλώνεται πριν από αυτό να βρίσκεται στο ύψος των ματιών. Μετά, λίγο μακρύτερα, μια ακόμη βαθμίδα του εδάφους περιγράφει το εμβαδό ενός αμπελώνα, ύστερα μια ελαφριά κλίση με μεγαλύτερα δένδρα που αχνοφαίνονται στο σκοτάδι οριοθετεί το τέλος του προσωρινού κόσμου όπου κατοικούμε. Απέναντι από αυτό, το λευκό τραπέζι, βρίσκεται η πλαγιά του φωτισμένου χωριού που φιλοξενεί και ταυτόχρονα φιλοξενείται στη συζήτηση και τα ερωτηματικά των νέων κατοίκων του.

15

δείπνο

Μια ζώνη κατοικιών, ένας αστερισμός από αυλές, γυμνές λάμπες ανάμεσα στα φυλλώματα, φιγούρες ανθρώπων που κινούνται ήσυχα, για λίγο, Χάνονται μέσα σε ανοίγματα, σχολιάζουν, βγαίνουν και συντάσσουν σύντομες ερωτήσεις στο δρόμο, ανηφορίζουν, υποδέχονται την ιδέα πως εκεί, απέναντί τους, σε εκείνο το τραπέζι στην εξοχή έχουν έρθει και θα μείνουν για ένα διάστημα οι αναγνώστες και οι προσκυνητές του τόπου και των αναρίθμητων λεπτομερειών του. Αποχαιρετούμε τη σκηνή που υποστήριξε το σημαντικότερο δείπνο, βαθιά μέσα στην νύκτα, και αποσυρόμαστε στον εαυτό, στις γνώριμες γεωμετρίες των εσωτερικών χώρων ή στην απεραντοσύνη μιας αυλής που φωτίζεται ελάχιστα από το φώς μιας λάμπας κρυμμένης στις ψηλές φυλλωσιές . Μια συζήτηση επιμένει ακόμη να στέλνει τις ερωτήσεις και τις ελάχιστες βεβαιότητες προς την σκοτεινή απέναντι πλαγιά. Λέξεις, ήχοι που αντέχουν μερικά δευτερόλεπτα. Μια φιγούρα εμφανίζεται να διασχίζει μια λίμνη φωτός και να χάνεται. Επιθυμούμε ένα βαθύ και απερίσπαστο ύπνο ως το πρώτο πρωϊνό φως, Επιθυμούμε να αναδυθούμε και πάλι στον τόπο εντός του οποίου ήδη χτίζουμε τις πρώτες γέφυρες κατανόησης, να ανιχνεύσουμε την διεύθυνση των πρώτων βημάτων προς τις καλλιέργειες, τον πρώτο ήχο, την λέξη που θα ξεκινήσει την ημέρα. Ο ήλιος αργεί αρκετά να γεμίσει με το βάρος του ευθέως φωτός του την πλαγιά. Έτσι, ένα μεγάλο διάστημα χρόνου αφήνεται στο στοχασμό κάτω από τους βαθείς πράσινους κυματισμούς, στη σιωπή. Περιμένουμε στην ησυχία. Τα πρόσωπα έχουν πλυθεί από την πρωινή δροσιά, τα σώματα έχουν εξουδετερώσει το δεσμό του ύπνου αλλά βρισκόμαστε ακόμη ακίνητοι, παρατηρώντας. Νέοι σε ένα νέο δωρισμένο τόπο, γεννημένοι αυτό το πρωϊ προετοιμάζουμε, κάπως, τον εαυτό για τις τελετές της γνωριμίας, για την ακριβή εννόηση των πρώτων λέξεων, το πρώτο άγγιγμα ενός φύλλου, το όνομά του. Ονομάζουμε και ονομαζόμαστε ταυτόχρονα, τα οικεία ονόματά μας και οι φόρμες των σωμάτων μας δεν είναι ούτε οικεία ούτε ονομασμένα.

17

Τα ονόματα πάντα μεταφέρουν και ένα είδος χωρικού υπόβαθρου μαζί τους. Οταν προφέρονται, φέρνουν ακαριαία στο νου τη μορφή του σώματος, του προσώπου, και, μαζί με αυτό, ένα υπόβαθρο χώρου που του ανήκει. Γεννήθηκε λοιπόν εδώ, και πάλι, ο Στέφανος, η Άννα, η Θάλεια, ο Ιορδάνης, γεννήθηκε μια ολόκληρη ομάδα ανθρώπων και ενώθηκε με μιά άλλη ομάδα έμπειρων οικιστών του χώρου, από παλιά. Όλων εκείνων που, όταν τους ζητηθεί να δείξουν την θέση μιας περιοχής ή ενός ερειπίου, θα το κάνουν αυτόματα και ύστερα θα μας τραβήξουν από το χέρι και θα μας οδηγήσουν εκεί. Εκεί, θα δωρίσουν μια ιστορία και ύστερα θα προφέρουν ένα αίτημα. Η ιστορία μπορεί να καθοδηγήσει ένα χειρισμό ή πάλι, να αφεθεί να σβήσει από τη μνήμη και από τις μέλλουσες συζητήσεις επειδή η θρασύτητα ή η γενναιότητα των υποθέσεων που θα δοκιμαστούν στα σχέδιά μας δεν θα ταιριάξει μαζί της. Μια άλλη ιστορία και μια άλλη υπόθεση θα προσφερθεί. Γεμάτη από το ενδιαφέρον των σχεδιαστών της για τον άνθρωπο και τις ποικιλίες των εκδηλώσεων της ζωής του. Για τις ιδιότητες που πρέπει να πραγματωθούν σε ένα χωρικό συμβάν, να αντικαταστήσουν το αίνιγμα και να διαδοσουν το επίτευγμα που θα προέλθει ως το πρωτεύον στοιχείο της εκπαίδευσης για τη ζωή. Το σχολείο θα πρέπει να εκταθεί και να καταλάβει κάθε ελάχιστο και ευρύτερο εμβαδό του χώρου, ένα σχολείο για τον εαυτό και τη φύση, για την εισόδιο τελετουργία, την κίνηση της συνείδησης προς τη φύση, την εννόησή της, την μεταβολή των συνηθειών και των τυποποιημένων ταυτοτήτων του χώρου, τον ύμνο στις συλλογές των ανθρώπων και τις εκδηλώσεις τους. Το οινοποιείο θα πρέπει να εκταθεί επίσης και να καταλάβει κάθε χωρική λεπτομέρεια της κοινότητας. Ολες εκείνες τις σχέσεις και τα επεισόδια που σχεδιάστηκαν να υπηρετήσουν την ατομική δράση και γρήγορα εξουδετερώθηκαν και εξέπεσαν στην ανυπαρξία τους.

19

χωρικά ερωτηματικά

Εκεί, σε λίγο, θα σχεδιαστεί να υποστηριχτούν, οι σειρές των τελετών της γνώσης για τη νύχτα, τον ουρανό και το σύμπαν, οι τελετές της εννόησης. Στον περίβολο της εκκλησίας, πάνω από το ίχνος του σχολείου θα απλωθεί η μορφή μιας απέραντης βιβλιοθήκης. ‘Eνός σύνδεσμου με την γνώση του πλανήτη, ενός μονόλιθου, ενός συστήματος φλοιών, διαδρόμων, ημίφωτος, αναγνώσεων και υποθέσεων. Ο χώρος των διαρκών συζητήσεων. Στο απέραντο πλάτωμα της κορυφογραμμής πανω από την κοινότητα θα δωρηθεί ένα πεδίο δυνατοτήτων, κάτι που μοιάζει με πλατεία αλλά ουσιαστικά είναι ένα ακόμη σχολείο για τον άνεμο, την μοναδικότητα, τη μοναξιά ως στιγμή της ανθρώπινης ουσίας, τις μεγάλες συγκεντρώσεις που απομακρύνουν τις σκέψεις και τα δείγματα του ατομικού και καλοσωρίζουν και δοξάζουν τις κοινές δράσεις. Τέσσερα ερωτηματικά για τον χώρο και την επιθυμία, την πρόθεση και τις δυνατότητες που πρόκειται να μετατραπούν σε λόγο και σχήμα και ύστερα να αποδοθούν στην πραγματικότητα. Οκτώ ημέρες στην Ουτοπία, πλεγμένοι με όλα τα δίκτυα των σχέσεων που ορίζουν τις ιδεώδεις στιγμές του πολιτισμού. Την αυτονομία, την ομαδικότητα, τη γνωριμία και την διαπραγμάτευση των ιδεολογικών δυνατοτήτων, την προσφορά του αμέριστου ενδιαφέροντος. Tην ισορροπία με την φύση, τα πανηγύρια της εργασίας και των συζητήσεων, τις εξόδους στα ήσυχα και δροσερά πρωϊνά και τις βυθίσεις στη νύχτα, το ταξίδι στο χώρο αλλά και το ταξίδι σε ένα διάστημα χρόνου, του χρόνου εκείνου των θαυμαστών συναντήσεων και των δώρων της επιθυμίας και της απελευθέρωσης του εαυτού. Εκεί από όπου ξεκίνησε μια πρόσκληση, ορίστηκε ένα ταξίδι, συλλέχτηκαν λεπτομέρειες και μεταβλήθηκαν σε κέντρα και διεγέρτες ονείρων. Εκεί όπου συνέβη η γέννηση και η έξοδος.

21

το περιεχόμενο της πρόσκλησης Η πρόσκληση μιας ομάδας φοιτητών/τριων στο δήμο Σφακιωτών και ειδικά στo δ.δ. Δρυμώνα, προκάλεσε μια σειρά γεγονότων, ενεργοποίησε τις εξουδετερωμένες δυνατότητες συσχετισμών, την νοητική υποδοχή και την κατανόηση μιας σειράς πράξεων επί του πεδίου.

• Το ταξίδι η πρώτη συνθήκη που προσέλκυσε το ενδιαφέρον των μετόχων. Η μετακίνησή στους κυματισμούς και τα τοπία της γεωγραφίας και η είσοδός τους σε μιά μοναδική λεπτομέρεια του πλανητικού τοπίου, τον μοναδικό τόπο όπου επρόκειτο να ζήσουν αυτόνομοι, σε μια κατάσταση Ουτοπίας, όπως αυτή δηλώνεται, οριοθετείται και υπερβαίνεται στα κείμενα και τον στοχασμό των ανθρώπων. Ελεύθεροι από τις σκέψεις της καθημερινής τους συντήρησής τους, προστατευμένοι από ένα ισχυρό φλοιό δυνατοτήτων, απολαμβάνοντας τη ζωή στο ύπαιθρο, νοιώθωντας την ιδεωδη πλευρά της εργασίας ως ένα αίτημα και ένα αντίδωρο φιλοξενίας ταυτόχρονα.

• Η συλλογική ζωή η σημαντικότερη ίσως συνθήκη του στοχασμού αλλά και όλων των προσπαθειών για την κατάκτηση μιας ουτοπικής βεβαιότητας. Το πεδίο όπου ο εαυτός θα ζυγιαστεί με την ομάδα ή την κοινότητα, το ατομικό θα διαχυθεί και θα εξελίξει απρογραμμάτιστα κάθε δυνατότητα, προς διευθύνσεις εύφορες και πλήρεις γεγονότων.

• Η διερεύνηση μιας γεωγραφικής λεπτομέρειας, η συλλογή σπαραγμάτων πληροφορίας και οι πολλαπλές απόπειρες να σχετισθούν, να συνδυαστούν, να ολοκληρωθούν σε ένα ευσταθές σύνολο, γνωρίζοντας πάντα ότι αποτελούν τμήμα μιας δυναμικής διαδικασίας που καθώς εκτείνεται στο χρόνο, κάποια στιγμή θα εξελιχθεί σε ένα καινούργιο αιτούμενο και μια νέα απόδωση.

• Η ουσιώδης αισθητηριακή κατανόηση αυτής της γεωγραφικής λεπτομέρειας που πλέον έχει μετατραπεί σε γενέθλιο τόπο, εκεί που έχει ήδη συντελεστεί μια γέννηση και πρόκειται να ακολουθήσει η έξοδος. Τον τόπο που φιλοξενεί μια πλήρη ζωή επτά ημερών.

• Η εκ νέου επαλήθευση της σχέσης με την Τεχνολογία Η δυνατότητα που προσφέρεται, κατανοείται και πλέκεται με την ζωή και τα αιτήματά της. Η αναγνώρηση δια της μελέτης και της επανάληψης, της χωρικής συνθήκης. Το ύψος των δύο μέτρων, η σκιά των δύο μεγαλων δένδρων, το πλάτωμα σε μια κορυφή, η κλίση προς την θέα στους απέναντι λόφους, τα ερείπια και τα μνημικά αποτυπώματά τους. Αυτές οι αδύνατες πριν απο λίγο, οι αφανείς ποιότητες που κοιτάζονται και ξανακοιτάζονται, που ανιχνεύονται με διάρκεια ως οι σημαντικότερες λεπτομέρειες, τα πλήρη δείγματα της φυσικής γεωγραφίας και της ανθρώπινης δράσης, του τοπίου και της κατοίκησής του, συλλέγονται και τακτοποιούνται ξανά και ξανά στη μνήμη και στους σχεδιαστικούς αλγόριθμους μιας μηχανής δεμένης πιά με την ανθρώπινη δυνατότητα.

• Η απόλαυση των διαρκών διαλόγων που κυμαίνονται, ενεργοποιούνται και σβήνουν βαθιά μέσα στη νύχτα, το ζύγιασμα της χωρικής και της δυνάμει πληροφορίας που παραδίδεται και ελέγχεται πάνω σε ένα σχέδιο που πρόκειται να προσδιορίσει τη νέα χωρική συνθήκη, η έκπληξη μιας αδύνατης ή προβληματικής εξέλιξης στο κτίσιμο της χωρικής επέμβασης, η απόσυρση από το σχεδιασμό μιας δυνατότητας που αποδείχτηκε πως δεν θα επιταχύνει τη ζωή όσων πρόκειται να την κατοικησουν και να επιρρεαστούν, να ενσωματώσουν το νόημά της στις δικές τους μοναχικές ενέργειες μεταβολής του χώρου τους.

• Η σύνδεση του θεσμού όπου συλλέγεται, κωδικοποιείται, ελέγχεται και παράγεται η γνώση με τις ανάγκες του θεσμού της κοινότητας. Το εγχείρημα του μετρήματος των τμημάτων του γνωσιακού πληθωρισμού που αρχίζουν πια να αποδίδονται εκεί όπου αιτείται η εφαρμογή τους. Η αναγνώριση, σε ένα πεδίο συνεχών εκπλήξεων, πως αυτή η κίνηση ουσιαστικά ενεργοποιεί άπειρες δυνατότητες, μεταβάλλει την γεωγραφική λεπτομέρεια σε ένα ελκυστή γεγονότων,

...σε ένα εισόδιο προσκλητήριο πιθανολογημάτων.

23

το περιεχόμενο της πρότασης Τα χωρικά σημεία για τα οποία ζητήθηκε μια σχεδιαστική πρόταση είναι η κοινοτική περιοχή “σώματα”, ο προαύλιος χώρος και η φυσική διαμόρφωσή του παλιού σχολείου στο δ.δ. Δρυμώνα,, η εκκλησία του Αγ. Σπυρίδωνα στο δ.δ. Λαζαράτων και το παλιό Οινοποιείο στο δ.δ. Εξάνθειας. οι τέσσερεις προτάσεις περιέχουν κεντρικά και δευτερεύοντα χαρακτηριστικά που συγκροτούν και υπερασπίζουν την στρατηγική επιλογή της ενιαίας ταυτότητας των τεσσάρων χωρικών προτάσεων. η ενσωματωμένη λειτουργία που χαρακτηριζει αυστηρά το ιδεολογικό προγραμματικό περιεχόμενό τους είναι η υποστήριξη της διευρυμένης εννοιολογικής υποδοχής και χρήσης της έννοιας και της πρακτικής της εκπαίδευσης. η ιδέα για το περιεχόμενο και την πρακτική της εκπαιδευτικής πράξης επαληθευόταν έως τώρα από την συνθήκη του δίπολου δάσκαλος-μαθητής, την τυποποιημένη και ασταθή, ενίοτε υπονομευμένη, μεταφορά πληροφορίας με σκοπό την υποδοχή της και την επεξεργασία-αφομοίωσή της εντός ενός χρονικού διαστήματος με δεδομένη την συνεχή μετακίνηση σε ολοένα διαφορετικότερα πεδία γνώσης. Η ιδεολογική-σχεδιαστική πρόταση εισάγει μια νέα σειρά συμπεριφορικών πιθανολογημάτων, δυνατών ενεργειών, που συγκροτούν και τον συστατικό σχεδιαστικό κανόνα. Εκδηλώνουν την πρόθεση της ομάδας σχεδιασμού να αποδώσει χώρους και κελύφη που θα μπορούν να υποστηρίξουν τόσο την μοναχική διανοητική περιήγηση και την αναζήτηση πληροφοριών εντός μιας σχεδιασμένης χωρικής δυνατότητας συσχετισμών όσο και την ομαδική διερευνητική πλοκή προσωπικοτήτων που αναζητούν ή απολαμβάνουν τα κέρδη του διαλόγου και της κοινής εργασίας-προσφοράς.

25

ΛΑΖΑΡΑΤΑ

η εκκλησία Ολόκληρη η επιφάνεια του οικοπέδου υποτάσσεται στην χάραξη ενός συστήματος αξόνων που παραγονται και σχετίζονται με την γεωμετρική παραδοξότητα του μονολιθικού κτιρίου - βιβλιοθήκη που εκτείνει την ήδη εγκατεστημένη μορφή της εκκλησίας. Σχεδιάστηκε δηλαδή η μορφολογική επιμύκηνση του υπάρχοντος κτιριακού όγκου, ένα σύστημα χαράξεων της επιφάνειας του οικοπέδου υποταγμένο σε ένα πληθυσμό γενετηρών ευθειών που ορίζουν ήδη την μορφολογική βεβαιότητα του κτιρίου. Σε μία πλευρά του οικοπέδου η έντονη κλίση του ανάγλυφου μετατράπηκε σε βαθμίδωση με σκοπό τη ΘΕΑ προς την κατοίκηση και την διάχυσή της στο περιβάλλον της. Το εσωτερικό του κτίριου-μονόλιθου προστατεύει μια βιβλιοθήκη και ένα αναγνωστήριο. Η εκφραστική εκτίναξη του σχεδιασμού απέδωσε ένα σπηλαιώδες εσωτερικό με οξυκόρυφα τραπεζοειδή ανοίγματα που, καθώς “αφαιρούνται” από τον φλοιό, σταθεροποιούνται ως αντικείμενα-αινίγματα στην επιφάνεια του οικοπέδου. Η εκκλησία-ναός αλλά και η εκκλησίασυνέλευση αποκτούν έτσι ένα πρόσθετο τμήμα-επιταχυντή των ήδη δοκιμασμένων χαρακτηριστικών τους, ένα χώρο εργαλείο της μοναχικής διανοητικής διερεύνησης, της αέναης επίσκεψης και εμπλοκής με την αρχειακή και σωρρευτική γνωσιακή δυνατότητα, ένα υπόβαθρο υπεράσπισης των τεχνικών της θέασης και του στοχασμού.

27

ΔΡΥΜΩΝΑΣ

το προαύλιο και η βαθμίδωση στο παλιό σχολείο Το σχολείο του δ.δ. Δρυμώνα έχει ήδη ενεργοποιηθεί και πάλι φιλοξενώντας ένα μικρό αλλά απαιτητικό εργαστήριο σχεδιασμού. Ξανασχεδιάστηκε η Βορειο-ανατολική εξωτερική πλευρά, υποστηρίζοντας μια σύνθετη βαθμίδωση με θέσεις φύτευσης και προσανατολισμό προς την κυρίαρχη θέα. Στην απέναντι πλευρά του αυλόγυρου χωροθετήθηκε μια σειρά μικρών αυτόνομων οριακών χώρων φιλοξενείας, των χώρων υποστήριξής τους καθώς και ένα μέτωπο ημι-υπαίθριων χώρων εργασίας. Η σχεδιαστική πρόταση στηρίζεται σε τρείς ζώνες με περιεχόμενο την κατοικία, την αυλή, την εργασία. Το υφιστάμενο εμβαδόν του αυλόγυρου αυξήθηκε κατά το μέγεθος του εμβαδού των θαλάμων κατοικίας. Η ιδέα που οδήγησε τον σχεδιασμό εξαρτάται από την διαπίστωση πως η ζωή ανάμεσα στις αλλαγές των εποχών εξελίσσεται στο ύπαιθρο και έτσι οι χώροι ύπνου και υγιεινής περιορίζονται στις ελάχιστες διαστάσεις τους ενώ αντιθέτως οι χώροι εργασίας και διαμονής διευρύνονται και εμπλουτίζονται. Ένα μέτωπο συρόμενων σκιαδίων προσθέτει μια ακόμη δυνατότητα μεταβολών στην υπαίθρια διαμόρφωση και τον έλεγχο τόσο της σημειακής σκίασης όσο και της ιδιωτικότητας.

29

ΕΞΑΝΘΕΙΑ

το οινοποιείο Το οικόπεδο αποτελείται από ένα σύστημα ελεύθερων ανοικτών επιφανειών και τα ερείπια των κτίριων του οινοποιείου που συσχετίζονται λειτουργικά μεταξύ τους. Η σχεδιαστική πρόταση υιοθετεί την ιδέα της απόσυρσης από κάθε επεμβατικό χειρισμό επί των κτιρίων και της θέασης της ιστορικότητάς τους, της μνημονικής συλλογής δηλαδή που αποτελεί το τοπικό απόθεμα πληροφοριών. Παραλαμβάνει τις επιφάνειες και τις δεσμεύει στις προϋποθέσεις μιας σειράς ροών και μιας διάταξης λειτουργιών θεάματος συναρτημένων με το ζωτικό ζητούμενο της ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ. Ο Κινηματογράφος, το Θέατρο, το Παιχνίδι, το Μνημικό αρχείο(μουσείο), αποτελούν το προτεινόμενο διαρκές σύστημα μεταφοράς γνώσης και σταθεροποιούν όλες εκείνες τις ιδιότητες που μετατρέπουν τη θέση από ένα χωρικό ασταθές σε ελκυστή νοήματος της κοινότητας. Η σχεδιαστική προγραμματική προσέγγιση υιοθετεί την ιδέα της θέασης της προοδευτικής διάλυσης του αντικείμενου-φορέα της ιστορίας ενώ στο άμεσο περιβάλλον του αναδύεται μια νέα μαθησιακή δυνατότητα.

31

ΔΡΥΜΩΝΑΣ

η κοινοτική έκταση ‘‘σώματα’’ Η περιοχή της κοινοτικής έκτασης βρίσκεται σε παρακείμενη κορυφογραμμή. Η προγραμματική απόφαση που κατεύθυνε τον σχεδιαστικό-ιδεολογικό χειρισμό της στηρίχτηκε στην ιδέα του σχεδιασμού μιας πλατείας σε σταθερό υψόμετρο σε όλη την επιφάνειά της, της κεντρικής εισόδου, την κατασκευή δύο βυθισμένων αιθουσών πολλαπλών χρήσεων και θέασης για ένα αυξημένο πληθυσμό επισκεπτών-θεατών και μιας παράλληλης χωροθέτησης δευτερευόντων αιθουσών με το ίδιο λειτουργικό χαρακτηριστικό καθώς και τη σύνδεσή τους με την επιφάνεια με διαδρόμους πορείας-πρόσβασης προς αυτές. Ενός ημιυπόγειου χώρου υποστήριξης, ενός χώρου εκπαίδευσης παιδιών στις μορφές των στερεών, την σωματική κίνηση και τους χωρικούς συσχετισμούς, μια αιωρούμενη υπέργεια επιφάνεια (deck) θέασης και ένα τεχνητό ανεμοφράκτη γλυπτό. Η περίμετρος του εμβαδού οριοθετείται με ένα μεταβαλλόμενο συμπαγές τοιχείο, το δείγμα του χωρισμού του πολιτισμού από την φυσική δυναμική αλλά ταυτόχρονα το υπόβαθρο μιας νέας εκπαιδευτικής προσέγγισης και διάχυσης προς το ενέργημα της περιμετρικής φύτευσης του υπολοίπου και της μετακίνησηςσύνδεσης προς το υπάρχον. Η πρόταση εστιάζεται ακριβώς σε ένα πιθανολόγημα, αυτό της ενεργοποίησης της ανίχνευσης της ευθείας σχέσης του ανθρώπου με το περιβάλλον του, την ανάδειξη της ενατένισης και του συνοδού στοχασμού ως το κυρίαρχο μαθησιακό εργαλείο για την κατανόηση της θέσης στο τοπίο και στην φύση εντός της οποίας, βυθισμένοι, διάγουμε. Χώροι βυθισμένοι, δωρικοί, χώροι εισαγωγής και αισθητηριακής συσχέτισης με το χθόνιο αλλά και χώροι μαθησιακής ισχύος. Τα υπερμεγέθη κάδρα προς το τοπίο και τον ορίζοντα αλλά και η δυνατότητα του ανοίγματος του κάδρου με την κίνηση του επισκέπτη, μια κίνηση που ουσιαστικά σχολιάζει την μετακίνηση από το περιορισμένο αντικείμενο θέασης στην πλήρη θέση εντός της φύσης. Η άνοδος, μετά την σύντομη ή διαρκέστερη εμπειρία, προς το επίπεδο της πλατείας περιέχεται εντός του συμβολιστικού μηχανισμού μαθητείας-μύησης της σχέσης με το φυσικό.

33

ΕΚΘΕΣΗ - ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ - ΚΑΤ

Η πρόταση εστιάζεται ακριβώς σε ένα πιθανολόγημα. Αυτό της ενεργοποίησης της ανίχνευσης της ευθείας σχέσης του ανθρώπου με το περιβάλλον του. Την ανάδειξη της ενατένισης και του συνοδού στοχασμού ως το κυρίαρχο μαθησιακό εργαλείο για την κατανόηση της θέσης στο τοπίο και στην φύση εντός της οποίας, βυθισμένοι, διάγουμε.

2009

...την επόμενη χρονιά, το 2010, ένα τμήμα της πρότασης για το χώρο φιλοξενίας στο σχολείο, στο Δρυμώνα, είχε ήδη κατασκευαστεί. Αυτό το τελευταίο βήμα, η κατασκευή μιας λεπτομέρειας ή ολόκληρου του σχεδιαστικού βήματος, αποτελεί τον χαιρετισμό και την κατάληξη κάθε αντίστοιχης εξαιρετικής δράσης.

ΤΑΣΚΕΥΗ

2010

1

2

3

4

5

στάσεις στην ευτοπία

6

7

εργαστήριο τεκμηρίωσης και σχεδιασμού, 2009

8

9

10

11 Η Μ Ε Ρ Ο Λ Ο Γ Ι Ο

εγνατία έβρος - θεσσαλονίκη To γράμμα στους φίλους του Νότου θα πρέπει να περιέχει ακριβή δείγματα της ζωής. Eικόνες και σειρές γεγονότων. Tους θησαυρούς που θα φροντίσουμε να απλώσουμε μπροστά τους μιά στιγμή μετά την είσοδό τους στον τόπο. Να περιέχει τις ελπίδες και τους φόβους, τις λεπτομέρειες μιας συζήτησης όπου μνημονεύτηκε το όνομά τους. Πως, δηλαδή, είπαν... ότι θελουν να έρθουν και να περπατήσουν στα μονοπάτια, στους χαμηλούς λόφους που σβήνουν ήσυχα προς την θάλασσα. Θέλουν να περιμένουν στη σκιά των έρημων δρόμων το μεσημέρι ώσπου να ακούσουν τις πρώτες φωνές του απογεύματος. Να εξηγεί πως το βαθύτερο νόημα αυτής της τεχνητής λωρίδας υψηλής ταχύτητας που διαπερνά τα αλλεπάλληλα τοπία είναι τα σημεία εξόδου της, εκεί όπου μπορείς να επιχειρήσεις μια αναζήτηση. Εκεί όπου θα ρισκάρεις στην πιθανότητα να παραμείνεις για πάντα.

ο δρόμος, the road

1

τοπιο Εγνατία

διαδρομή Ελληνο-τουρκικά σύνορα - Θεσσαλονίκη - Λευκάδα

εγνατία οδός θεσσαλονίκη, ιωάννινα, Λευκάδα Στη πορεία του ταξιδιού προσφέρονται οι λεπτομέρειες για το χτίσιμο των αφηγήσεων. Η διάρκεια μιας ματιάς στον ορίζοντα θα σταθεροποιήσει ό,τι χρειάζεται για ένα σύντομο μύθο που θα αντιπαρατεθεί με την πραγματικότητα. Ο μύθος τη Φύσης θα αντιπαρατεθεί με αυτόν της Τεχνολογίας, ο μύθος της Ιστορίας θα αντιπαρατεθεί με αυτόν της Φύσης και τέλος ο μύθος του Σημαντικού μνημικού σπαράγματος με αυτόν του Ασήμαντου. Ο μύθος της ζωής σε ισορροπία με το περιβάλλον της με αυτόν της Φύσης-θεάματος. Η προσπάθεια χιλιάδων ανθρώπων του παρελθόντος να προστατευτουν, να επιβάλουν την ισχύ των αυτοκρατοριών, να διατηρήσουν ασφαλείς τις εμπορικές γραμμές προς το κέντρο της ευρώπης, για παράδειγμα, κατατρώγονται από την φύση, σβήνουν από τη μνήμη, μεταβάλλονται σε είδωλα και υπερασπίζονται μόνο μερικά αναπάντητα ερωτηματικά στην είσοδο ενός νησιού.

ο δρόμος, the road 2

τοπιο Εγνατία

διαδρομή Ελληνο-τουρκικά σύνορα - Θεσσαλονίκη - Λευκάδα

2

τοπίο λευκάδα - Ιόνιο πέλαγος Tο νησί φαίνεται σαν να είναι η συνέχεια του ηπειρωτικού ανάγλυφου, χωρίς ένα διάστημα θάλασσας που θα προετοιμάσει το επισκέπτη που προσεγγίζει. Ψηλά, κοντά στην κορυφογραμμή του ένα παλιο κτίριο έχει ήδη ανοίξει τα παράθυρά του προς το Νότο. Το ορεινό πλοίο θα παρασύρει μαζί του πολλούς νέους ανθρωπους, φιλοξενούμενους, ασταθείς, ανιχνευτές μιας ζωής που φαίνεται ιδεώδης. Η ζωή χωρίζεται σε διακριτά μέρη. Υπάρχουν τμήματά της που βυθίζονται μέσα στο νόημα μιας χειρονομίας θυμού, άλλα τμήματα που περιγράφονται από την στάση του σώματος καθώς απομένει ήσυχο στη θέα του ορίζοντα. Τμήματα μπλέ που θα αποδώσουν ένα πυκνό καλογραμμένο κείμενο στο δειλινό. Ταξιδεύουμε. Σε λίγο θα συναντηθούμε στο εσωτερικό και την αυλή του πέτρινου πλοίου, του άσυλου που θα προστατεύσει τις ζωές μας γα ένα τμήμα χρόνου.

το νησί, the island

3

τοπιο νησιά

Λευκάδα - Ιόνιον Πέλαγος

4 θέματα Το απόγευμα ο δροσερός αέρας του Ιονίου επέτρεψε την πρώτη μεγάλη συζήτηση για τα χωρικά ερωτήματα που παραδόθηκαν. Το ερώτημα για τις αινιγματικές επιφάνειες και τα ρημαγμένα κτίρια του οινοποιείου. Το ερώτημα για την μεταβολή μιας εγκαταλειμμένης αυλής σε πλατεία των δημόσιων γεγονότων της κοινότητας και την ενσωμάτωση ενός χώρου φιλοξενείας. Το ερώτημα της μετατροπής ενός φυσικού πεδίου σε ένα σημαντικό χώρο γεγονότων, την επαναφορά της ενατένισης του τοπίου και του ορίζοντα ως συστατικού στοιχείου της βεβαιότητας για το περιβάλλον. Το ερώτημα για το είδος του χώρου εκπαίδευσης σε ένα λόφο.

Tο ερώτημα δηλαδή για την συσχέτιση και τις δυνατότητες που μπορούν να την ενισχύσουν η να την υπονομεύσουν. Τον τρόπο που αυτή η σειρά των επεμβάσεων μπορεί να υποστηρίχθεί από τις τεχνολογικές κατακτήσεις και να εκτινάξει την εκπαιδευτική δυνατότητα.

οι ερωτήσεις - questions EΞΑΝΘΕΙΑ / ΟΙΝΟΠΟΙΕΙΟ ΔΡΥΜΩΝΑΣ / ΣΧΟΛΕΙΟ ΔΡΥΜΩΝΑΣ / ”ΣΩΜΑΤΑ” ΛΑΖΑΡΑΤΑ / ΕΚΚΛΗΣΙΑ

τοπιο

4

εσωτερικό Κάθε σύντομη ή διαρκέστερη ανίχνευση του τρόπου που οι άνθρωποι, η μικρή ομάδα που επισκεύτηκε και μαθητεύει σε όλες τις ποιότητες αυτού του τόπου, ξεκινούν μια πορεία αναγνώρισης, περιέχει τις μεγαλειώδεις ιδιότητες ενός επερχόμενου πολιτισμού. Τη διαμονή ως αίτημα της κατανόησης του τόπου, την ομαδική ζωή και την ισορροπία εντός της, τις πολλαπλές μεταφορές και επεξεργασίες της πληροφορίας ως σημαίνουσας δράσης, την άσκηση του εαυτού στη σχέση του με το κείμενο τοπίο του και την ποικιλία των εκδηλώσεών του.

Tην εκ νέου επαλήθευση του δεσμού του σώματος, του νού, με την τεχνολογική ισχύ, την κατανοηση της στοχαστικής δύναμης που εκδηλωνεται σε φαινομενικά τυπικές πράξεις της καθημερινότητας ... την ερώτηση, δηλαδή, που ενεργοποιεί ένα διάλογο έως ότου ο νυχτερινός αέρας μετακινήσει το ενδιαφέρον και στρέψει όλα τα βλέμματα προς τον ουρανό.

η ανίχνευση, trakking

5

τοπιο

εκπαίδευση Η νύχτα ήρθε και γρήγορα χωθήκαμε στο εσωτερικό της. Ξεκούραστοι, ενθουσιώδεις αναζητητές όλων εκείνων των δυνατών πορειών ανάγνωσης μιας έκτασης ψηλά στο λόφο, και μιας άλλης, στην αυλή του σχολείου. Σχεδιαστές των δυνατοτήτων που θα προσφερθούν στον επισκέπτη μιας παλιάς εκκλησίας πάνω στο λόφο και εκείνων που περιμένουν να εκδηλωθούν πάνω στις κενές επιφάνειες που περιτριγυρίζουν τα ερείπια του παλιού οινοποιείου. Η νύχτα απλώθηκε, έσβησε κάθε λεπτομέρεια του τοπίου, την ακτή χαμηλότερα και τη σειρά των κορυφογραμμών έως εκεί όπου μπορεί να φτάσει η μνήμη της προηγούμενης ημέρας. Επιθυμήσαμε να βυθιστούμε σε ένα βαθύ ύπνο. Να περάσει η νύχτα σε μια στιγμή και η θριαμβεύουσα ανατολή να φωτίσει τα σχέδιά μας.

η νύχτα, night

τοπιο

6

τόπος locus Όταν η ατμόσφαιρα γεμίζει σκοτεινά σύννεφα πάνω από την Ευρώπη και η πορεία των ανέμων επιταχύνει την θηριώδη κυκλική πορεία προς το Νότο τότε στα νησιά του Ιόνιου και την οροσειρά της Πίνδου ανατολικότερα προετοιμάζονται να υποδεχτούν τη βροχή. Οι εκτάσεις με τις ελιές και τα κυπαρίσσια, τα αμπέλια και οι ψηλοί θάμνοι περιμένουν ήσυχα μέχρι το πρώτο κύμα του άνεμου να τραντάξει τον κορμό τους. Ο ορίζοντας στα Δυτικά θα σκοτεινιάσει και ο έμπειρος παρατηρητής των λεπτών αλλαγών θα διακρίνει την καταιγίδα που ξεσπάει χαμηλά στη Νοτία Ιταλία και ξεχύνεται προς την Ανατολή. Οι εργάτες στη γη θα αποσυρθούν γρήγορα στα βαριά λίθινα εσωτερικά των σπιτιών, θα προσκαλέσουν τους γείτονες για να περιμένουν μαζί την καταιγίδα.

η γεωγραφία, geography

7

τόπος

ζωή Η ημέρα γέμισε από ήλιο και ο άνεμος είναι αρκετά δυνατός. Έχουμε ήδη συμφωνήσει. Μια σειρά από σκέψεις και διαπιστώσεις κατευθύνουν την συμφωνία μας. Ζούμε και επισκοπούμε την κοινότητα για την οποία σχεδιάζουμε. Το μεσημέρι, οι κάτοικοι αυτής της δεσπόζουσας γεωγραφίας θα εμφανιστούν στην αυλη του σχολείου και θα μας προσφέρουν το γεύμα της ημέρας. Μετά, θα συζητήσουμε για τις λεπτομέρειες που χρειάζεται να προστεθούν. Θα εξηγήσουμε το γιατί η διάσταση του παραθύρου είναι μεγαλύτερη από ότι συνηθίζεται, γιατί διαλέγουμε τον προσανατολισμό προς το πέλαγος και τη θέα, γιατί προσθέτουμε μια γραμμή φύτευσης ψηλών θάμνων σε ένα σημείο της αυλής. Αυτές οι λεπτομέρειες θα υιοθετηθούν και θα κατευθύνουν την ζωή των ανθρώπων όταν εμείς θα έχουμε επιστρέψει πίσω. Κάποια μελλοντική στιγμή θα δεχτούμε το ευχαριστώ τους σε ένα σύντομο κείμενο στην οθόνη του υπολογιστή. Θα γυρίσουμε πίσω την άνοιξη.

η τροφή, food

τόπος

8

ίχνη Προετοιμάσαμε τους εαυτούς μας και τακτοποιήσαμε όλες τις μικρές λεπτομέρειες της υποδοχής. Οι κάτοικοι των συγγενών κοινοτήτων έφεραν μαζί τους τις ερωτήσεις και με αυτές άρχισαν να κτίζουν τους νέους σημαντικούς δεσμούς. Οι ιδέες που προσφέραμε, ο αστερισμός των τεσσάρων κέντρων για την εκπαίδευση προς τη θέα, τη φιλοξενία και τον εαυτό φάνηκε, για μια στιγμή, πως ενεργοποίησε το στοχασμό και επιτάχυνε τη σκέψη τους. Βρισκόμαστε και κατοικούμε ήδη σε μια ορεινή κοινότητα ενός νησιού στο πέλαγος του Ιονίου. Διαμορφώνοντας ένα μέρος των ονείρων και των υποθέσεων των κατοίκων της. Το περιεχόμενο μιας σημαντικής διήγησης όταν οι φθινοπωρινές βροχές φτάσουν. Η βιβλιοθήκη, ο Ξενώνας, το Μνημικό αρχείο και η πλατεία, όλα αυτά που μπορέσαμε να προσφέρουμε παραδίδονται πιά στην ισχύ του λόγου και της μνήμης.

ο επίλογος, epilogue

9

τόπος

σπίτι Στη θεσσαλονίκη. Ο ουρανός είναι γεμάτος σύννεφα. Κρύο. Η κάθοδος προς το κέντρο της πόλης είναι γρήγορη, τα λεωφορεία άδεια. Η καταιγίδα που ξέσπασε χθές το απόγευμα διέκοψε την παροχή ρεύματος σε αρκετές περιοχές. Σε ένα μικρό κατάστημα στο κεντρο της πόλης άφησα την πλούσια συζήτηση με τον Βλαδίμηρο να σβήσει τον χρόνο και την ανάγκη του. Συζητήσαμε για το ταξίδι του στην Πορτογαλία και για το δικό μου ταξίδι στην Έγιπτο. Μου είπε πως εκεί, στο ωκεάνειο μέτωπο της πόλης προς τον Ατλαντικό τα κύματα είναι πολύ μεγάλα και η υγρασία πυκνότερη. Του μίλησα, με τη σειρά μου, για το παλιό Κάϊρο και την Νεκρόπολη. Άκουσε την αφήγησή μου με προσοχή και ύστερα αφοσιώθηκε στις σκέψεις του. Το απόγευμα συνομίλησα με δύο φίλους και συμφωνήσαμε να συναντηθούμε το βράδυ. Το αρχείο με τα κείμενα και τις εικόνες, τα σχέδια και τις συνομιλίες που δημιουργήθηκε στο νησί Λευκάδα τακτοποιήθηκε σε ένα ψηφιακό δίσκο και στάλθηκε στους φοιτητές και τις φοιτήτριες. Θα περιμένω αρκετά. Η γραμμή των μνημικών θραυσμάτων θα κατευθύνει στο επόμενο μεγάλο ταξίδι.

το περιεχόμενο, content

τόπος

10

Η πρόταση εστιάζεται ακριβώς σε μια σειρά πιθανολογήσεων. Την

άμεση ενεργοποίηση της ανίχνευσης της ευθείας

σχέσης του ανθρώπου με το περιβάλλον του, την ανάδειξη της ενατένισης και του συνοδού στοχασμού ως το κυρίαρχο μαθησιακό εργαλείο για την κατανόηση της θέσης στο τοπίο και στην φύση εντός της οποίας, βυθισμένοι, διάγουμε. Επτά ημέρες στην Ευτοπία. Μια εξαιρετική στάση στα ουσιώδη της ζωής.

Ιορδάνης Στυλίδης, Αύγουστος, 2009