NEW YORK 2016 - short guide for U students

Iordanis Stylidis

NEW YORK - U.S.A. / 2016 σημειώματα και μικρά κείμενα για ένα ταξίδι

Η προετοιμασία και η στοχαστική άσκηση πριν το ταξίδι στην πόλη Νέα Υόρκη των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (Manhattan, Queens, Brooklyn, Harlem) από όπου συλλεχτηκε υλικό για την χωρική οργάνωση, την διοικητική-πολεοδομική λειτουργία και τη δημόσια εκφραστική και διάδραση των κατοίκων με τους επισκέπτες της. 2016.

© Pozidou Evmorfili, Hellas

NEW YORK - U.S.A. / 2016 σημειώματα και μικρά κείμενα για ένα ταξίδι

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

επιστολη του Joseph Heathcott, καθηγητή στο NEW SCHOOL της Νέας Υόρκης

Dear Iordanis (if I may), Your ideas for the visit to NYC will make a wonderful program for the students. So I will include two things in this email note. First, suggestions on what I could show to your students. And second, a list of things to consider seeing and ideas for walks to take. First. I suggest that we take your students on a tour of ‘Middle Queens’ by walking down Roosevelt Avenue through several neighborhoods. This will give your students an opportunity to see the heart of the immigrant city, which is one of the great features of New York. I am including a short piece that I wrote about the avenue as an attachment. It would be much better if we could do this on a weekend, like Saturday or Sunday. You could also couple the walk with a visit to a museum on either end--either PS1 (MoMA’s contemporary art branch) or the Queens Museum (with the famous giant panorama of every building in NYC).

Second. See the High Line and Piano’s building, here are some of the must-see places / walks for any first-time visitors: • Walk along 42nd street to see: UN Headquarters, Ford Foundation building, Grand Central Station, Chrysler Building, New York Public Library (main building), Bryant Park, and Times Square (pedestrianized for the summer). • Walk down Broadway from Times Square to see Herald Square, Empire State Building, Korea Town, Flat Iron Building, Madison Park, Union Square. • Central Park, and key buildings alongside: East Side-Guggenheim, the Metropolitan Museum of Art, Museum of the City of New York; West side--Lincoln Center, Museum of Natural History, New York Historical Society. • East Village / Lower East Side, including Stuyvesant Town, Tompkins Square Park, Chinatown, the Tenement Museum (excellent museum!), Eldridge Street Synagogue. If you have time you can walk across the Brooklyn Bridge. • When you visit the High Line, you can also walk through the West Village and Meat Packing district. • Harlem, including 125th St., the Apollo Theater, Marcus Garvey Park, Mt. Neboh Baptist Church, Abyssinian Baptist Church, Harlem Market, St. John the Divine, Striver’s Row (138th/139th streets), The Studio Museum (they give tours of the neighborhood).

That is a lot to see just in Manhattan. But I would highly recommend getting to the other boroughs as much as you can--Brooklyn, Queens, and The Bronx. You could even take the (free) ferry to Staten Island. Here are some things to see in those boroughs: • The Bronx : The Grand Concourse, Belmont neighborhood--Arthur Avenue (the last surviving ‘Little Italy’ in NYC), Bronx Museum, 1520 Sedgwick Ave (birthplace of hip-hop), Edgar Allen Poe home, Tremont / Morrisania neighborhoods, Kingston Armory, Parkchester, the New York Botanical Garden, Woodlawn Cemetery, Cross-Bronx Expressway, Orchard Beach and City Island (would need a bus or van). • Brooklyn : Brooklyn Bridge, DUMBO and the riverfront park, Brooklyn Heights, Prospect Park, Brooklyn Museum of Art, Brooklyn Navy Yard (call ahead for a tour--they also have an excellent little museum). If you can take the time, you could also see Coney Island, Brighton Beach (the “Russian Riviera”), Verrazano Bridge, Bedford-Stuyvesant neighborhood, and The Rockaways.

Best

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

© Iordanis Stylidis, Hellas

ISTAMBUL VIDEO link : The flight to NEW YORK © Iordanis Stylidis, Hellas

https://youtu.be/XeqGlTCMfjM

link :

The Educational Journey to Venice, 2010 © Iordanis Stylidis, Hellas

http://iordanisstylidis.gr/diaries-7.php

7

© Iordanis Stylidis, Hellas

NEW YORK

Στη Νέα Υόρκη προσγειωθήκαμε τα μεσάνυχτα. Η είσοδος στο νησί Μανχάταν διήρκεσε μισή ώρα. Η υπερπτήση του ατλαντικού ωκεανού έγινε με αραιή νέφωση ώστε να διακρίνουμε από τα φινιστρίνια την αντανάκλαση του φωτός του φεγγαριού στην επιφάνεια του νερού. Ο χρόνος των συζητήσεων, του ακατάστατου ύπνου και του βιομηχανικού φαγητού, ο κόσμος των περιθωρίων της σκέψης αλλά και οι υποθέσεις για την μυθική πόλη εμπλούτισαν την εμπειρία της πτήσης. Πλησιάσαμε στο νησί από τα ανατολικά. Κάθε προετοιμασία, κάθε αμφιβολία, κάθε σχέδιο και επιθυμία θα δοκιμαστούν ακριβώς. Η νύχτα αποτελεί ένα κατώφλι για την είσοδό μας στην τελετή των αναγνώσεων και των χαρτογραφήσεων όσων χρειαζόμαστε ως δείκτες και οδηγούς των ασταμάτητων περιπετειών στα κοινά ταξίδια μας.

VIDEO link : Entrance to NEW YORK © Iordanis Stylidis, Hellas

https://youtu.be/rC7Znszsh4M

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

Rem Coolhaas Delirius New York

ΤΟ ΑΛΛΟΘΙ Η θεωρητική διαπραγμάτευση του σκελετού του ουρανοξύστη συνεπάγεται και την ερμηνεία του ως ουτοπικής δυνατότητας παραγωγής ατελείωτων παρθένων περιοχών σε μία μοναδική αστική θέση. Δεδομένου του γεγονότος πως κάθε μία από αυτές τις περιοχές επρόκειτο να συναντήσει την ιδιαίτερη και διαφορετικη προγραμματική της μοίρα – πέρα απο τον έλεγχο του αρχιτέκτονα – ο ουρανοξύστης είναι το μέσο εκδήλωσης μίας νέας δυνατότητας αδιάγνωστης αστικότητας. Παρά την φυσική του στερεότητα, ο ουρανοξύστης είναι ο μέγιστος μηροπολιτικός αποσταθεροποιητής. Υπόσχεται και υποθάλπει την διηνεκή προγραμματική αστάθεια. Η υπονόμευση που αποτελεί την αληθινή φύση του Ουρανοξύστη – δηλαδή η απόλυτη αδυναμία πρόβλεψης της λειτουργίας του – είναι μη αποδεκτή από τους δημιουργούς του. Η σειρά, λοιπόν, των συντονισμένων ενεργειών ώστε να εμφυτεύσουν τους γίγαντες στον αυστηρό κάναβο του νησιού (Manhattan) εξελίσσεται σε ένα κλίμα ανατροπών ή, ακόμη περισσότερο, επιβεβλημένης αυθυποβολής. Απο την υποτιθέμενη αδηφάγα απαίτηση για ‘’business’’ αλλά και το γεγονός πως το Manhattan είναι ένα νησί, οι οικοδόμοι κατασκεύασαν το διπλό άλλοθι που επέβαλλε τον ουρανοξύστη ως την αναπόφευκτη, την μοιραία δόκιμη λύση. Στο νησί η μόνη επιλογή που μπορούσε να υπαρξει ήταν η ανωφερής εξώθηση του κανάβου. Μόνο διαμέσου του ουρανοξύστη προσφέρθηκαν στην οικονομία οι ατελείωτοι ελεύθεροι χώροι μιας ανθρωπογενούς νέας περιοχής ευκαιριών, μία νέα περιοχή επέκτασης προς τον ουρανό.

VIDEO link : Empire State Building © Iordanis Stylidis, Hellas

https://youtu.be/id3RAOsa69I

Τα κείμενα προέρχονται απο τα βιβλία των Rem Coolhaas Delirius New York και SKYSCRAPERS (A history of the worlds most famous buildings...) της Judith Dupre. Η μετάφραση είναι του Ιορδάνη Στυλίδη.

9

© Iordanis Stylidis, Hellas

EMPIRE STATE BUILDING Shreve, Lamp and Harmon. Fifth Avenue, between 33rd and 34th streets, Midtown Manhatan. Το κτίριο ολοκληρώθηκε το 1931. Εχει ύψος 381 (+antenna 443.2) μέτρα και 102 ορόφους. Τυπικό δείγμα της αισθητικής του Art Deco. Χαρακτηρίστηκε ως Εθνικό Ιστορικό Τοπόσημο το 1986.

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

Rem Coolhaas Delirius New York

ΤΟ ΘΕΩΡΗΜΑ Το 1909, η διαβεβαίωση της αναγέννησης του κόσμου, όπως εξαγγέλθηκε με την κατασκευή του Globe Tower, έφθασε στο Manhattan με την μορφή ενός σκίτσου που, στην πραγματικότητα, ήταν ένα θεώρημα για την περιγραφή της απόδοσης/ λειτουργίας του Ουρανοξύστη. Μια λεπτόκορμη ατσάλινη κατασκευή που υποστηρίζει 84 οριζόντια επίπεδα με ομοιόμορφο σχήμα και εμβαδό. Κάθε μία από αυτές τις τεχνητές επιφάνειες επεξεργάστηκε σαν να αποτελούσε παρθένα περιοχή, σαν ανεξάρτητη και αυτόνομη μοναδικότητα, όπου θα ακολουθούσε η εδραίωση μίας ιδωτικής επικράτειας γύρω από μία εξοχική κατοικία και τις συνοδούς/βοηθητικές λειτουργίες της, τους σταύλους, τα υποστατικά, τις κατοικίες του προσωπικού. Οι επαύλεις στους 84 ορόφους/πεδία επιδεικνύουν την ποικιλία των κοινωνικών προσδοκιών, από την αγροικία ως το βασιλικό περίπτερο· οι εμφατικές παραλλαγές του αρχιτεκτονικού ύφους, οι συνθετικές διαφοροποιήσεις στους κήπους, τα θερινά περίπτερα και κάθε λεπτομέρεια ενισχύουν και εκπέμπουν, σε κάθε σταμάτημα του ανελκυστήρα, το περιεχόμενο ενός διαφορετικού τρόπου ζωής, μιάς υπονοούμενης ιδεολογικής θέσης, υποστηριζόμενα από ολική ουδετερότητα. Η ‘’ζωή’’ μέσα στο κτίριο είναι αναλογικά θραυσματική: στον 82ο όροφο ένας γάϊδαρος αποτραβιέται φοβισμένος μπροστά στο κενό, στον 81ο όροφο ένα ζευγάρι απάτριδων (κοσμοπολιτών) χαιρετά προς ένα αερόπλοιο. Αυτά τα πολλαπλά και ιδιαίτερα γεγονότα στους ορόφους είναι τόσο στυγνά αποσυνδεδεμένα που δεν μπορούν να διανοηθούν ως τμήματα ενός σεναρίου/προγράμματος. Η εμφανής αποσύνδεση των εναέριων/καθ’ύψος διαγραμμάτων συγκρούεται φαινομενικά με το γεγονός πως όλα συντίθενται σε ένα κτίριο. Το λειτουργικό διάγραμμα υπαινίσσεται, παρά το γεγονός της ενιαίας κατασκευής που διατηρεί και εκμεταλλεύεται την ατομικότητα των αλληλεπιτιθέμενων ορόφων/πεδίων, πως η επιτυχία του θα πρέπει να μετρηθεί από το πόσο περιθάλπει/περιβάλλει αυτή την ποικίλη συνύπαρξη χωρίς να επεμβαίνει στην εξέλιξη/μοίρα των μερών της. Το κτίριο μεταβάλλεται σε στοίβα αποκλειστικών ιδιωτεύσεων. Μόνο πέντε από τους 84 ορόφους (προγραμματικά πεδία) είναι εμφανείς. Χαμηλώτερα, μέσα στα σύννεφα, άλλες δραστηριότητες καταλαμβάνουν τους εναπομείναντες ορόφους· Η χρήση κάθε ορόφου δεν είναι γνωστή πριν την κατασκευή του. Επαύλεις μπορεί να κτιστούν και να καταρρεύσουν, άλλες λειτουργίες και χρήσεις μπορεί να τις αντικαταστήσουν, τίποτε δεν πρόκειται να επιρεάσσει το γενικό πλαίσιο. Με όρους αστικότητας, αυτή η αναποφασιστικότητα καταδεικνύει πως κάθε ιδιαίτερη περιοχή (όροφος) δεν μπορεί πλέον να ταιριάξει με κάθε ειδική προαποφασισμένη σκοπιμότητα. Από εδώ και πέρα κάθε μητροπολιτικό οικόπεδο φιλοξενεί –θεωρητικά τουλάχιστον- ένα απρόβλεπτο και ασταθή συνδυασμό ταυτόχρονων δραστηριοτήτων, μεταμορφώνοντας την αρχιτεκτονική λιγότερο σε πρακτική της πρόβλεψης και του σχεδιασμού της από ότι προηγουμένως. Έχει γίνει ήδη αδύνατο να σχεδιαστεί μία συνθήκη πολιτισμού.

11

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

Rem Coolhaas Delirius New York

ΤΟ ΕΙΔΩΛΟ Το 1845 ένα πρόπλασμα (μοντέλο, μακέτα) της πόλης επιδείχτηκε, πρώτα στην πόλη και, αργότερα, ως περιοδεύον αντικείμενο-φορέας της τεκμηρίωσης της αυξανόμενης και αυτοαναφορικής ειδωλολατρίας της. Το είδωλο, λοιπόν, της μητρόπολης είναι ένα τέλειο αντίγραφο που αναπαριστά κάθε οδό, οικόπεδο, κτίριο, αποθήκη, άλσος, φράχτη, δένδρο και κάθε άλλο αντικείμενο της πόλης. Πανω από το πρόπλασμα υπάρχει ένας ξύλινος, ξυλόγλυπτος, διακοσμητικός θόλος σε Γοτθικό αρχιτεκτονικό ύφος όπου αναπαριστώνται με εξαιρετικές ελαιογραφίες οι κυρίαρχες επιχειρηματικές δραστηριότητες στην πόλη. Οι εικόνες, τα στερεότυπα της πίστης (θρησκείας) αντικαταστάθηκαν από εκείνα της οικοδομικής. Η αρχιτεκτονική είναι η νέα θρησκεία της νήσου Manhattan.

Η διττή ζωή της Ουτοπίας : ο Ουρανοξύστης ‘’...Εντέλει, στο τελικό επεισόδιο, ο πύργος της Βαβέλ εμφανίζεται απρόσμενα και μερικοί χειροδύναμοι άνδρες αποτελειώνουν την κατασκευή του τραγουδώντας ένα τραγούδι ελπίδας. Καθώς ολοκληρώνουν την κορυφή, ο ‘Aρχων (του Ολύμπου, προφανώς) δραπετεύει ως βλάκας μακριά από την ανθρωπότητα που, ακαριαία κατανοεί τα πάντα και, τελικά, επέρχεται στην δίκαιη θέση και τη νέα ζωή της, αντιμετωπίζοντας διορατικά τα πάντα...’’

Fyodor Dostoyevsky, Οι δαίμονες.

VIDEO link : View from the High Line © Iordanis Stylidis, Hellas

https://youtu.be/nOx8ozgVme8

© Pozidou Evmorfili, Hellas

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

Rem Coolhaas Delirius New York

ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ Έως το 1910 η διαδικασία του χωρικού κορεσμού από την ραγδαία αύξηση του πληθυσμού ήταν ασυγκράτητη. Ολόκληρη η περιοχή της wall street διαποτίστηκε από την αλλόκοτη πλήρη εξώθηση προς τον ουρανό (εννοεί την κατασκευή ψηλών κτιρίων) όπου ‘’ εντέλει, ο μόνος χώρος που δεν είχε καταληφθεί από τα γιγάντια κτήρια ήταν αυτός των οδών...’’ Εκεί, τοτε, δεν υπήρξε καμμιά διακήρυξη, καμμιά συζήτηση για την αρχιτεκτονική, κανένα δόγμα, κανένας νόμος, κανένας σχεδιασμός ή ιδεολογία, καμμία θεωρία. Υπήρχε μόνον - ο Ουρανοξύστης. Το 1911 ο Ουρανοξύστης αγγίζει το νοητικό του όριο των 100 ορόφων ‘’...όταν οι κτηματομεσίτες και οι επενδυτές ανακαλύψουν ένα κατάλληλο οικοδομικό τετράγωνο... οι άνθρωποι και τα εκατομμύρια θα είναι διαθέσιμα...’’ Ένς συνασπισμός από σχεδιαστές, καθοδηγούμενοι από τον Theodore Starret – μέλος μιάς δυναστείας κατασκευαστών υπεύθυνων για την κατασκευή των μισών ουρανοξυστών του νησιού (ενεργής και αποφασισμένης να βρίσκεται στην πρωτοπορεία της χωρικής του ανάπτυξης)- ‘’...επεξεργάζεται σχέδια για το κτίριο των 100 ορόφων...’’ Βέβαια, το ρήμα ‘’επεξεργάζομαι’’ δεν είναι ο κατάλληλος δείκτης αυτής της δραστηριότητας. Δεν υπάρχει ‘’σχέδιο’’ παρα μόνο ο κατ’εκτίμηση υπολογισμός της ακατάσχετης τάσης και των ιδιαιτεροτήτων της. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός της ανυπαρξίας αρχιτεκτόνων.

O Starrett πιστεύει επίσης και σχολιάζει τις ενδείξεις της μητροπολιτικής Προφανούς Μοίρας ‘’...ο πολιτισμός μας προοδεύει θαυμάσια. Στη Νέα Υόρκηεννοώντας ακριβέστερα τη νήσο Manhattan- θα πρέπει να συνεχίσουμε να κτίζουμε και να κτίζουμε ολοένα και ψηλότερα. Βήμα-βήμα έχουμε προχωρήσει από την ξύλινη καλύβα στον ουρανοξύστη των τριάντα ορόφων... Ήρθε η στιγμή να κατασκευάσουμε κάτι διαφορετικό, κάτι μεγαλύτερο...’’ Καθώς η εννοιολογική «στρατόσφαιρα» των εκατό ορόφων προσεγγίζεται η προγραμματική διευθέτηση των επιπέδων (ορόφων) σύμφωνα με το θεώρημα του 1909 επιβάλλει την παρουσία της : η πλήρωση του εσωτερικού αποκλειστικά με αγοραίες λειτουργίες είναι αδιανόητη. Εάν οι 39 όρόφοι του Equitable συνιστούν μία ολοκληρωμένη πολιτεία, ένα κτίριο 100 ορόφων δεν μπορεί παρά να είναι μία μητρόπολη, ‘’...μία κολοσσιαία κατασκευή που ανυψώνεται μέσα στα σύννεφα και περιέχει στο εσωτερικό της τις πολιτιστικές, εμπορικές και βιομηχανικές δραστηριότητες μιας ακμάζουσας πόλης...’’ Και μόνο το μέγεθός της μπορεί να εκτινάξει την υφή της κανονικής ζωής...’’ Στη ΝΥ κινούμεθα προς τον ουρανό όσο φυσικά το κάνουμε και στη γη...’’ εξηγεί ο Starrett. Στο κτίριο των 100 ορόφων θα πρέπει να κινούμαστε με την ίδια ταχύτατα προς τα επάνω με την ταχύτητα που κινείται το ταχυδρομείο στην γέφυρα του Brooklyn.

15

© Iordanis Stylidis, Hellas

VIDEO link : Passing of the East River © Iordanis Stylidis, Hellas

https://youtu.be/FuuI7Lss1QE

Rem Coolhaas Delirius New York

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

Αυτή η άνοδος διακόπτεται κάθε 20 ορόφους από δημόσιες πλατείες που αρθρώνουν τις διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα σε διαφορετικούς τομείς λειτουργίας. Την βιομηχανία στην βάση, τις οικονομικές δραστηριότητες στον δεύτερο καθ’ύψος τομέα, την κατοικία στον τρίτο και το ξενοδοχείο στον τέταρτο. Ο 20ος όροφος είναι μία γενική αγορά, στον 40ο όροφο χωροθετείται μία ομάδα θεάτρων, στον 60ο όροφο η εμπορική αγορά, ολόκληρος ο 80 ος όροφος αποδίδεται σε ένα ξενοδοχείο και στον 100ο όροφο χωροθετείται ένα άλσος αναψυχής, ο κήπος και μία πισίνα. Για να πραγματοποιήσει αυτόν τον προγραμματικό εμπλουτισμό, τα εργαλεία της αποδοτικότητας ανακτούν την πρωτογενή ταυτότητά τους ως σύνεργα της αυταπάτης. ‘’...ένα ακόμη ενδιαφέρον χαρακτηριστικό, όταν επιτύχουμε την ιδεώδη κατασκευή, είναι η παροχή κατά παραγγελία εσωτερικών ατμοσφαιρικών συνθηκών, ώστε να μην χρειαζεται να ταξιδεύουμε στην Florida τιν χειμώνα και στον Canada το καλοκαίρι. Θα μπορούμε να ρυθμίζουμε το εσωτερικό κλίμα κατά βούληση από μία ποικιλία συνθηκών...’’ ‘’Total Architecture!...’’ Αυτή είναι η αντι-ουμανιστική (δεν είμαι σίγουρος, μάλλον μεταφράζω λάθος, γιαυτή την λέξη, δίνω ένα σύνδεσμο : https://en.wikipedia. org/wiki/Antihumanism ) πρόταση του Starrett καθώς αποκαλύπτει την ουσία του εγχειρήματός του : ένα διάγραμμα (σχέδιο) ρύθμισης του κλίματος και της θερμοκρασίας υποστηριζόμενο από κυλίνδρους που ξεπηδάνε μέσα από δρύϊνα φατνώματα της κατασκευής. Η διέξοδος αυτού του ψυχο-σωματικού οπλοστασίου ήταν ουσιώδης για μία σειρά εμπειριών με εύρος διακύμανσης από τον ηδονισμό έως την κλινική υγιεινή. Η ακαταμάχητη τεχνητότητα διαποτίζει κάθε λεπτομέρεια· κάθε διαμέρισμα είναι εξοπλισμένο ώστε οι κάτοικοί του να μπορούν να επιδιώκουν το ιδιωτικό υπαρξιακό ταξιδι τους· το κτίριο έχει μεταβληθεί σε εργαστήριο, το τελικό όχημα της συναισθηματικής και διανοητικής περιπέτειας. Οι κάτοικοι των διαμερισμάτων είναι ταυτόχρονα οι ερευνητές και τα πειραματόζωα. Τέτοιες κατασκευές όπως το κτήριο των 100 ορόφων του Starrett θα μπορούσαν να αποτελέσουν τελεσίδικες πράξεις· θα σημάδευαν το σημείο από όπου το ευρετήριο της ζωτικότητας του νησιού – ‘’ ο ήχος της ΝΥ καθώς εκτινάσσει στον αέρα (εγκαταλείπει βίαια;) τις παραδόσεις της και καταβροχθίζει τα ίδια χωρικά τοπόσημά της...’’ – θα σταματούσε. Χωρίς την εμπειρία αυτού του βρυχηθμού, το κτήριο του Starrett χρειάζεται ένα νέο αξιακό κατάλογο ώστε να αξιολογηθεί ως επίτευγμα. ‘’Τι θα συμβεί με τους παρόντες ουρανοξύστες’’ ρωτάει τον κατασκευαστή ο τρομαγμένος δημοσιογράφος. ‘’ Ωρισμένοι αναμφίβολα θα πρέπει να κατεδαφιστούν, αλλά, χωρίς αμφιβολία, εκείνοι που βρίσκονται στις γωνίες των οικοδομικών τετραγώνων, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στις νέες κατασκευές’’ διαβεβαιώνει. Δεν πρόκειται, βέβαια, για μία γενναιόδωρη δήλωση· το κτήριο των 100 ορόφων χρειάζεται τους παλαιότερους νάνους για να συνδεεται με το έδαφος, για να μετάει το δικό του μέγεθος.

17

© Iordanis Stylidis, Hellas

VIDEO link : MidTown Passing © Iordanis Stylidis, Hellas

https://youtu.be/zpTE_0IR6-4

Judith Dupre SKYSCRAPERS

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

Στην αρχή του 20ου αιώνα, ανατέθηκε στην κατασκευαστική εταιρία του Γεωργίου Φούλερ (George Fuller) ένα κτίριο γραφείων απο τον Δανιήλ Μπέρνχαμ (Daniel Burnham) που, μαζί με τον εξαιρετικό συνεργάτη του Γέργιο Γουέλμπορν (George Wellborn) είχε σχεδιάσει το κτίριο της εταιρίας Reliance καθώς και τα κτίρια Rookery και Monadnock. Το κτίριο που προέκυψε αμέσως επονομάστηκε ‘’Flatiron’’ (το σίδερο) εξαιτίας το ιδιαίτερου σχήματός του που ακολούθησε το τριγωνικό σχήμα της σύγκλισης των οδών της 5ης λεωφόρου και της οδού Μπρόντγουαίη. Είναι ο παλαιότερος ουρανοξύστης της νήσου Manhattan και ίσως ο διασημότερος και πλέον αναγνωρίσιμος. Το κτίριο μπορεί να θεωρηθεί πως αποτέλεσε μία στυλιστική οπισθοχώρηση του αρχιτέκτονα. H εντυπωσιακή σαφήνεια των κτιρίων που σχεδίασε στην πόλη Σικάγο φάνηκε να εξαφανίζεται. Αντί αυτής εμφανίστηκε ένας τριγωνικός πύργος καλυμμένος από αναγεννησιακά περίτεχνα διακοσμητικά στοιχεία. Ο Burnham είχε διευθύνει, αν αυτό μπορεί να εξηγήσει κάτι, την κατασκευή της παγκόσμιας έκθεσης στο Columbia, το 1893. Αντί να προωθήσει τον απεξαρτημένο από ιστορικά μοτίβα Μοντερνισμό που ενεργοποίησε την αρχιτεκτονική σκηνή στο Σικάγο εκείνα τα πρώτα είκοσι χρόνια, ο Burnham αποφάσισε να ακολουθήσει την κλασσική στυλιστική εικονογραφία. Επικρίθηκε από πολλούς ανάμεσα στους οποίους και ο Λουδοβίκος Σάλλιβαν (Louis Sullivan) που προέβλεψε πως ‘’ η καταστροφή που σφυρηλατήθηκε από τις στυλιστικές επιλογές της παγκόσμιας έκθεσης θα διαρκέσει για τα επόμενα πενήντα χρόνια’’. Παρόλαυτά ο αναδρομικός κλασσικισμός της έκθεσης είχε σημαντική απήχηση.

The FLATIRON (FULLER) BUILDING, Αρχιτέκτονας : Daniel H. Burnham, Έτος ολοκλήρωση Η βιομηχανικά πρωτοπόρος Αμερική ήταν ανυπόμονη να αποχωριστεί κάθε αίσθηση πολιτιστικής κατωτερότητας σε σχέση με την Ευρώπη. Όπως συνέβη και στο κτίριο Woolworth αλλά και σε άλλα κτίρια που ακολούθησαν, το κτίριο του Burnham αντανακλά το ασυγκράτητο μείγμα Γοτθικών και Αναγεννησιακών στυλιστικών λεπτομερειών. Το εκλεκτικιστικό ύφος των κτιρίων αυτής της εποχής πυροδοτήθηκε απο αυτοδημιούργητους εκατομμυριούχους – τους Astors, τους Morgans, τους Vanderbilts – της πόλης που θεωρούσαν τους εαυτούς τους έμπορους-πρίγκηπες της Αναγέννησης και προσλαμβαναν αρχιτέκτονες που λεηλατούσαν την ιστορία ώστε να τους ευχαριστήσουν με τις ταιριαστές μεγαλειώδεις αναγγελίες της ευγενικής καταγωγής τους. Το κτίριο σχεδιάστηκε στο ύφος Beaux Arts-ακολουθώντας τις φορμαλιστικές παραδοχές της σχολής Beaux Arts του Παρισιού- εκεί όπου οι σημαντικοί αρχιτέκτονες στο τέλος του 19ου αιώνα, εκπαιδεύονταν να σχεδιάζουν μνημειακά κτήρια χρησιμοποιώντας ύφος παλαιοτέρων εποχών. Οι εικοσι δύο όροφοί του διαιρούνται σε τρείς τομείς – αρχή (βάση), μέση και κορύφωση – όπως στους κλασσικούς αρχαιοελληνικούς κίονες. Τα φαρδιά παράθυρα και η χοντροκομμένη επεξεργασία του πωρόλιθου στις όψεις οριοθετούν οπτικά την βάση του κτηρίου ενώ η λεπτομερής ποικιλομορφία

19

ης : 1902, Ύψος : 87 μέτρα, Ο παλαιότερος ουρανοξύστης στην πόλη

των επιφανειών του κεντρικού άξονα (σώματος) δημιουργεί την ψευδαίσθηση της ιδιαίτερης ελαφρότητας του κτηρίου. Οι δύο τελευταίοι, περίτεχνα επεξεργασμένοι, όροφοι με αψίδες και κολώνες στέφονται με ακρογείσιο και ολοκληρώνουν ικανοποιητικά την κατασκευή. Το κτήριο Flatiron αποτέλεσε μία σημαντική και επιτυχημένη χειρονομία εξαιτίας, κυρίως, του αντισυμβατικού χειρισμού του Burnham στο ακανόνιστο οικόπεδο. Αντί να κατασκευάσει μία οξεία γωνία ο αρχιτέκτονας καμπύλωσε την άκρη του κτηρίου δημιουργώντας την εντύπωση μιας ελεύθερης κολλοσιαίας κολώνας. Ο τρομακτικός κατακόρυφος τριγωνικός πύργος, με άνοιγμα μόλις δύο μέτρων στο ψηλότερο σημείο του, ενισχύεται οπτικά ακόμη περισσότερο από το απομονωμένο οικόπεδό του προσφέροντας στους θεατές μία ελεύθερη θέα. Ακόμη και η καταθλιπτικότητα της πόλης συνωμότησε ενισχύοντας το κτήριο· καθώς περνούσαν τα χρόνια η αιθάλη γέμισε τις πτυχώσεις των ανάγλυφων φυτόσχημων διακοσμητικών στοιχείων του κτηρίου αλλά αντί να τα υποβαθμίσει αύξησε την ζωντάνια τους και κατ’επέκταση την οπτική ένταση των όψεων αυτού του υποδειγματικού κτηρίου.

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

Rem Coolhaas Delirius New York

ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΟ FREEZE FRAME Μία ταχυδρομική φωτογραφία του 1909 παρουσιάζει ένα στιγμιότυπο της αρχιτεκτονικής ανάπτυξης - τρείς σημαντικές εξελίξεις απεικονίζονται να συνυπάρχουν στην περιοχή Madison Square : η πολλαπλασιαστική ανέλιξη του κτηρίου Flatiron, ο συνδεδεμένος φάρος του κτηρίου Metropolitan Life και η αστική νησίδα Madison Square Garden. Την εποχή της αναπαραγωγής της φωτογραφίας-που δεν είναι μία απλή φωτογραφία επειδή περιέχει πολλές αστικές λεπτομέρειες που ήδη εξαφανίστηκαν-η Πλατεία ‘’αποτελούσε το κέντρο της Μητροπολιτικής ζωής όπως ποτέ άλλοτε δεν συνέβη στην Νέα Υόρκη… η Μόδα, το Εμπόριο, η διασκέδαση ο Αθλητισμός, η Πολιτική και το Λιανικό εμπόριο διασυνδέονται στο απώγειό τους… έχει ειπωθεί πως αν σταθούμε για αρκετό χρόνο στη συμβολή της 5 ης Λεωφόρου και της 23 ης οδού ίσως συναντήσουμε κάθε σημαντικό άνθρωπο του κόσμου …κοιτάζοντας προς την πλατεία Madison από την διασταύρωση του Flatiron αντικρύζουμε την καλειδοσκοπική θέα μίας παριζιάνικης αστικής εικόνας...’’ Καθώς αποτελει το κέντρο του ενδιαφέροντος της νήσου Manhattan, αυτό το πλέγμα των διασταυρώσεων ορίζει ένα θεατρικό πεδίο απωθώντας την επαγγελματική δραστηριότητα και αντικαθιστώντας την με πλουσιότερες εναλλακτικές δράσεις. Η πρωτοπόρος θέση της περιοχής εξηγείται εξαιτίας της αστικής γονιμότητάς της στην ανάδειξη νέων τάσεων. Όμως εκτός από την τεκμηρίωση ενός πολλαπλού νέου αστικού προσανατολισμού, η φωτογραφία μεταφέρει και ένα τριπλό αδιέξοδο : καμμία από τις τρείς αυτές τάσεις δεν μπορεί να ενισχύσει/υποστηρίξει μιά μελλοντική αλλαγή. Η στοιχειώδης πολλαπλασιαστικότητα του Flatiron στερείται νοήματος· το κτήριο Metropolitan Life μεταφέρει ένα μήνυμα που όμως υποχωρεί εξαιτίας της αντίφασης μεταξύ της προσχηματικής απομόνωσής του και της αντικειμενικής θέσης του σε ένα από τα πολλά οικόπεδα του οικοδομικού τετραγώνου, όπου θα μπορούσε να κατασκευαστεί ένα εντυπωσιακότερο κτήριο και της πλατείας Madison που δεν μπορεί να αποδώσει οικονομικά ώστε να δικαιολογήσει την πρωτοπορεία των νοηματικών μεταφορών που διαθέτει. Όταν όμως αυτές οι τρείς αστικές ιδιαιτερότητες συμπτυχθούν σε μία μοναδική σύνθεση οι επιμέρους αδυναμίες τους μεταβάλλονται σε ένα πανίσχυρο πρότυπο: Ο πύργος ενισχύει νοηματικά την πολλαπλασιαστικότητα, η πολλαπλασιαστικότητα οφελείται από τις νοηματικές μεταφορές του ισογείου χώρου υποδοχής (πλατεία) και η κατάκτηση της έκτασης ολόκληρου του οικοδομικού τετραγώνου (ιδιότητα της πλατείας) εξασφαλίζει την απομόνωση του πύργου ως μοναδικού στοιχείου της αστικής νησίδας. Ο αποκλειστικός και πρωτότυπος ουρανοξύστης είναι το παράγωγο της σύμμιξης των τριών ιδιοτήτων.

21

© Iordanis Stylidis, Hellas

VIDEO link : Inside Parson’s NEW SCHOOL, NY © Iordanis Stylidis, Hellas

https://youtu.be/csn6iGbO-sw

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

Rem Coolhaas Delirius New York

ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΣ Το πρώτο κτίριο με συγχωνευμένο περιεχόμενο είναι το κτίριο Wollworth. Αποπερατώθηκε το 1913, τέσσερα χρόνια μετά την λήψη της φωτογραφίας που απεικονίζει το κτίριο Metropolitan Life μαζί με το FlatIron και το Madison Square Park. Οι πρώτοι 27 οροφοί του συνιστούν ένα ομοιόμορφο όγκο που υποστηρίζει τον πύργο των 30 ορόφων· αυτή η εναπόθετη μάζα καταλαμβάνει ένα ολοκληρο οικοδομικό τετράγωνο. Αλλά ‘’αυτό το θριαμβευτικό σύνολο, πέρα από την δυνατότητα της ανθρώπινης αντίληψης’’ αποτελεί μόνο μιά μερική πραγμάτωση των αρχών του Ουρανοξύστη. Αποτελέι ένα εξαιρετικό δείγμα του απλοϊκού υλισμού· καμμία από τις προγραμματικές υποσχέσεις του νέου αρχιτεκτονικού τύπου δεν χρησιμοποιείται. Το κτίριο παραγεμίζεται, από την βάση του έως την κορυφή του με εταιρικά γραφεία. Ο πύργος υποδιαιρείται σε μεγάλους γραφειακούς χώρους με διακριτά διακοσμητικά θέματα -ένα χώρο διακοσμημένο σε ύφος Empire δίπλα σε μία αίθουσα συνεδριάσεων διακοσμημένη με μείγμα συνθέσεων της Φλαμανδικής και Ιταλικής αναγέννησης- ενώ οι χαμηλότεροι όροφοι περιέχουν και υποστηρίζουν σύγχρονες διοικητικές πράξεις και λειτουργίες- αρχειοθετήσεις, τέλεξ, τηλέτυπα, πνευματικούς σωλήνες ταχείας κάθετης μεταφοράς εγγράφων, αίθουσες δακτυλογραφήσεων. Ενώ, λοιπόν, το εσωτερικό του κτιρίου περιέχει τον ποικιλία των εταιρικών αναγκαιοτήτων, το εξωτερικό του απωθεώνει την ανόθευτη πνευματικότητα. ‘’... Όταν το αντικρύζεις το δειλινό λουσμένο στο ηλεκτρικό φώς, ή στην διαυγή ατμόσφαιρα ενός καλοκαιρινού πρωϊνού, να διαπερνά τον χώρο σαν την έπαλξη του παραδείσου από όπου ο Άγιος Ιωάννης παρατηρεί, εμπνέει βαθιά συναισθήματα που φέρνουν δάκρυα... ο συγγραφέας αντικρύζει το κτήριο και ακαριαία αναφωνεί ‘’ο καθεδρικός του εμπορίου’’. Η παρουσία του νεότευκτου κτηρίου δεν συνεισφέρει καμμία ριζοσμαστικη τροποποίηση ή τομή στην αστική ζωή του νησιού, αλλά υποτίθεται πως δημιουργεί μία θαυμαστή αίσθηση που εκπηγάζει από την φυσική του παρουσία· η μεγαλύτερη μάζα υλικού που χτίστηκε ποτέ, μοιάζει ταυτόχρονα εξαϋλωμένη και αβαρής: ‘’...Συμπαγές και ακατέργαστο υλικό που έχασε την πυκνότητά του και εξακοντίστηκε στον ουρανό γα να αναμετρηθεί με την ωραιότητά του (του ουρανού)...’’Το κτίριο εγκαινιάστηκε (ενεργοποιήθηκε) ηλεκτρονικά τον Απρίλιο του 1913 ‘’...όταν ο πρόεδρος Willson πάτησε ένα μικρό κουμπί στο γραφείο του στον Λευκό Οίκο και 80.000 εκτυφλωτικά φώτα αστραποβόλησαν στιγμιαία σε όλο το κτίριο...’’ Σε όλο το ύψος της έξοχης κατακορυφότητά της ύπαρξής του, το κτήριο υποστήριζε μιά διπλή διαμονή, από την μία την απτή υλικότητα,–‘’14.000 άνθρωποι-ο πληθυσμός μιάς πόλης’’- και, από την άλλη, την άυλη ασάφεια -‘’... το πνεύμα του ανθρώπου που διαμέσου του σκοπού της τροποποίησης και της ανταλλαγής, συνενώνει ξένους ανθρώπους σε ένα ενιαίο αρμονικό χώρο, μειώνοντας του κινδύνους του πολέμου και της αιματοχυσίας...’’

23

Judith Dupre SKYSCRAPERS

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

Όλα ξεκίνησαν από την τοποθέτηση ενός μολυβιού στο τραπέζι. Ο John Jacob Raskob επιχειρηματίας και ιδιοκτήτης δύο διαλεχτών εκταρίων στο νησί, στην περιοχή του κέντρου, σταθεροποίησε ένα μολύβι στην βάση του και ρώτησε τον William Lamp, προεξάρχοντα αρχιτέκτονα του κτηρίου : ‘’ Πόσο ψηλό μπορεί να γίνει χωρίς να κινδυνεύει να καταρρεύσει;...’’ Κατασκευασμένο με σκοπό να πάρει τη θέση του όγδοου θαύματος του κόσμου το κτήριο έγιε η αιτία της συσσώρευσης πολυάριθμων σχολίων τόσο από τους κριτικούς της αρχιτεκτονικής όσο και από τους πολίτες που περπατούσαν κοντά του και δεν μπορούσαν να εποπτεύσουν την πλήρη μορφή του. Το κτίριο κατέρριψε όλα τα όρια σε κάθε πιθανή κατηγορία κατασκευαστικής και μηχανολογικής μηχανικής και ενέπνευσε κάθε διαφημιστή που χρησιμοποίησε το εκπληκτικό ύψος του και την συνακόλουθη μορφή του για να προωθήσει κάθε είδους προϊόντος και υπηρεσίας, από πίτες έως υπερωκεάνια πλοία. Εξήγειρε την φαντασία των ερωτευμένων, των σκηνοθετών, κάθε γυναίκας και άντρα στην ποιό απόμακρη περιοχή της χώρας, των αρχηγών κρατών. Μέχρι σήμερά, εξακολουθεί να προσελκύει περισσότερους από δύο εκατομμύρια επισκέπτες το χρόνο. Κατασκευασμένο την εποχή της μεγάλης οικονομικής κρίσης, το Empire State Building προηγήθηκε ως το ψηλότερο κτήριο στον κόσμο για περισσότερο από σαράντα χρόνια και, παρότι το ύψος του γρήγορα υπερσκελίστηκε από τα δίδυμα κτήρια του συγκροτήματος World Trade Center, το 1972, παραμένει ακόμη το πρότυπο τοπόσημο, το καθοριστικό σύμβολο της πόλης Νέας Υόρκης.

The EMPIRE STATE BUILDING, Αρχιτέκτονες : Shreve, Lamp, Harmon Έτος ολοκλήρωσης Δεκαπέντε διαφορετικές εκδοχές σχεδίων του Lamp συζητήθηκαν και συγκρίθηκαν έως ότου οριστικοποιηθεί το τελικό οικοδόμημα, μια εξαιρετική χειρονομία υλικών και εργασίας. Το σχέδιο ολοκληρώθηκε συνθετικά μετά την απόφαση της τοποθέτησης των εξήντα τεσσάρων ανελκυστήρων του στον πυρήνα του κτηρίου. Η κομψή μορφή του και η χρήση του πορώλιθου και του χάλυβα –αποφάσεων που ελήφθησαν περισσότερο από την ανάγκη της χρήσης προτυποποιημένων μονάδων υλικού που θα μπορούσαν να συντεθούν ταχύτατα, συμβάλλοντας στην οικονομία της κατασκευής, παρά από οποιαδήποτε ιδιαίτερη και εξεζητημένη αρχιτεκτονική πεποίθηση- είναι αποτέλεσμα μιας σειράς βαθμιαίων υποχωρήσεων των επιφανειών του που εξελίσσονται μορφώνοντας τελικά τον πύργο. Η αδυσώπητη κατασκευαστική τεχνική των πολυ-υλωμένων ατσάλινων δοκών και στήλων παραμένει θρυλική: το κτήριο αποπερατώθηκε σε ένα χρόνο και σαράντα-πέντε ημέρες. Το εργατικό κόστος, εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, ήταν πάρα πολύ χαμηλό και έτσι ο προϋπολογισμός του κτηρίου, υπολογισμένος στα 50εκ.$, κατέληξε στα 42εκ.$. Το 1950 μία κεραία τηλεόρασης προστέθηκε στο κτήριο αυξάνοντας το ύψος του κατά 90, σχεδόν, μέτρα. Ο Al Smith, πρώην κυβερνήτης της ΝΥ και εκπρόσωπος του ιδιοκτήτη διάβασε ένα τηλεγραφικό σημείωμα του Lamp στα εγκαίνια του κτηρίου. Ο Lamp, που ταξίδευε ήδη για την Ευρώπη έγραφε: ‘’ μία ημέρα μακριά και ακόμη το βλέπω…’’

25

: 1931, Ύψος : 381 μέτρα, Το ψηλότερο κτίριο στον πλανήτη 1931-1972

THE EMPIRE STATE BUILDING © Iordanis Stylidis, Hellas

ΣΧΟΛΙΑ-ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Ένα ομιχλώδες σαββατιάτικο πρωϊνό, τον Ιούλιο του 1945, ένας πιλότος που κατευθύνονταν στο αεροδρόμιο Newark συνέτριψε το B-52 βομβαρδιστικό αεροσκάφος του στον εβδομηκοστό έννατο όροφο του κτηρίου σκοτώνοντας μαζί με τον εαυτό του δεκατρείς ακόμη ανθρώπους. Αν και το κτήριο καταπονήθηκε από την φωτιά και το τεράστιο άνοιγμα που δημιουργήθηκε (περίπου επτά μέτρα) ήταν ανοικτό την Δευτέρα. ΣΧΟΛΙΑ-ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ‘’...Αφήστε τους κυνικούς και τις υπερευαίσθητες ψυχές να σχολιάζουν τον αμερικανικό υλισμό και τoν μηχανικό πολιτισμό. Κάτω από αυτή την φρασεολογία υπάρχει η ποίηση, ο μυστικισμός και η έμπνευση που, με κάποιον τρόπο, συμβολίζει αυτό το κτήριο. Σε αυτή την γιγαντιαία λόνχη αναγνωρίζω το ψιλάφισμα προς την ομορφιά και την πνευματικότητα. Ανήκω σε αυτούς που είδαν και μολοταύτα πιστεύουν...’’ Helen Keller, The NY Helen Keller Sees, 1933.

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

Rem Coolhaas Delirius New York

ΣΚΙΑ Στη διάρκεια μιάς χρονικής περιόδου, ‘’αληθινοί’’ ουρανοξύστες, όπως αυτός του Woolworth αλλά και παραλλαγές των παλαιότερων τυπολογιών κατασκευάζονται ταυτόχρονα· αργότερα, αυτή η απλή τεχνική της κατασκευής κτιρίων τέτοιου ύψους παρουσιάζει παραδείγματα κτιρίων με ολοένα και περισσότερο χονδοειδείς αναλογίες. Από την κατασκευή του κτηρίου Equitable (1915) και ύστερα αυτή η κατασκευαστικη διαδικασία χάνει την πειστικότητά της εξαιτίας της ζοφερής επιδείνωσης –τόσο χρηματοδοτικής όσο και περιβαλλοντικής- που προξενεί στην γύρω από κάθε κτήριο περιοχή. Η σκιά που δημιουργούν τα κτήρια έχει ως αποτέλεσμα την μείωση των ενοικίων σε μία μεγάλη περιοχή γειτονικών κτηρίων, ενώ το κενό του εσωτερικού τους συμπληρώνεται εις βάρος των γειτόνων. Η επιτυχία αυτών των κτηρίων μετριέται πλέον σε ευθεία αναλογία με την καταστροφή του γενικού πλαισίου αναφοράς τους. Έχει έρθει πλέον η ώρα να υποταχθεί αυτή η αρχιτεκτονική εισβολή σε ένα κανονιστικό πλαίσιο. ‘’Είναι πλέον προφανές πως τέτοια θηριώδη κατασκευαστικά προγράμματα δεν αφορούν μόνο τον χρηματοδότη και ιδιοκτήτη τους αλλά επίσης και την κοινότητα, πως πρέπει, δηλαδή, να υιοθετηθεί αμέσως έαν σύστημα περιορισμών’’

27

Š Iordanis Stylidis, Hellas

Rem Coolhaas Delirius New York

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ α Ο χωροταξικός νόμος του 1916 καθορίζει ένα νοητικό περίβλημα που πρέπει να περιέχει την μέγιστη κτισμένη μάζα σε ένα οικόπεδο ή στο εμβαδόν ενός οικοδομικού τετραγώνου. Ο νόμος βασίζεται στα ογκομετρικά χαρακτηριστικά του κτηρίου Woolworth και τα χρησιμοποιεί ως κατευθυντήρια παραδοχή· η διαδικασία της πολλαπλής επανάληψης μίας κάτοψης επιτρέπεται έως ένα ανώτατο ύψος· από εκεί και μετά το κτήριο πρέπει να υποχωρήσει από την οικοδομικη γραμμή που ορίζεται από το όριο του οικοπέδου του σε τέτοια γωνία που να επιτρέπει το φως να πέφτει στους δρόμους. Ένα κτίσμα, λοιπόν, μπορεί να χρησιμοποιήσει το 25% του εμβαδού του οικοπέδου του και να ανορθωθεί σε απεριόριστο ύψος. Αυτή η πρόταση ενισχύει την τάση των κατασκευαστώνεπενδυτών να καταλάβουν την μεγαλύτερη δυνατή περιοχή, π.χ. ένα ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο, ώστε να μπορέσουν να εκμεταλλευτούν επιχειρησιακά και επενδυτικά αυτό το ποσοστό. Ο νόμος αποτελεί το πρωτογενές πιστοποιητικό γέννησης αλλά και αναδρομικής νομιμότητας του ουρανοξύστη. ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ β Ο χωροταξικός νόμος του 1916 δεν είναι μόνο ένα κατευθυντήριο νομικό έγγραφο· είναι, πολύ περισσότερο, ένα σχεδιαστικό πρόγραμμα. Σε ένα κλίμα ευφρόσυνης κερδοσκοπικής εμπορικής δραστηριότητας όπου το μέγιστο επιτρεπόμενο εμβαδό μετατρέπεται ακαριαία σε πραγματικότητα, οι ‘’περιοριστικές’’ χωρικές παράμετροι του νόμου εισηγούνται μία νέα ιδέα για την μητρόπολη. Εάν η νήσος Μανχάταν ήταν την εποχή της χάραξης του σχεδίου της μία συλλογή 2.028 εμβαδών, πλέον αποτελεί μία συνάθροιση αντίστοιχων ιδεατών ογκομετρικών σχημάτων. Ακόμα και αν αποτελεί μία φασματική πόλη του μέλλοντος οι τελικές οριοθετήσεις έχουν ήδη σχεδιαστεί για πάντα: Ο χωροταξικός νόμος του 1916 καθορίζει στο βάθος του χρόνου την γεωγραφία της αστικότητας του νησιού σαν μία χιμαιρική συλλογή 2.028 κολοσσιαίων ‘’οικιών’’ που, όλα μαζί, συνιστούν ένα μέγα-χωριό. Ακόμη και αν κάθε ξεχωριστό ‘’σπίτι’’ περιέχει εντελώς ξεχωριστά στοιχεία επίπλωσης και ανέσεων, διαφορετικό λειτουργικό πρόγραμμα, υποδομές, δίκτυα παροχών, καινοφανή τεχνολογία και μηχανικά ευρήματα πρωτοφανούς πρωτοτυπίας και συνθετότητας, το πρωταρχικό χωροταξικό πεδίο του ‘’χωριου’’ δεν ήταν δυνατόν να απειληθεί. Η οικιστική και κατασκευαστική εκτίναξη της πόλης ελέγχθηκε με την δραστική επιβολλή της πλεόν αρχέγονης τυπολογίας της ανθρώπινης συγκατοίκησης. Αυτή η ριζοσπαστική απλοποίηση του συνθετικού προτύπου ήταν η μυστική μεθοδολογία που επέτρεψε την απεριόριστη μεγέθυνση χωρίς την αντίστοιχη απώλεια αναγνωσιμότητας, οικειότητας και συνεκτικότητας. (Όπως μπορεί να αποκαλύψει μια απλή τομή, κάθε ιδεατό περίβλημα είναι μία γιγαντιαία μεγέθυνση του πρωτογενούς ολλανδικού σπιτιού με τον πύργο στη θέση της καμινάδας. Η πόλη του χωροταξικού νόμου –το mega-village- δεν είναι παρά η φανταστική προβολή του πρωτότυπου New Amsterdam)

© Pozidou Evmorfili, Hellas

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

Rem Coolhaas Delirius New York

Η ΣΠΗΛΙΑ Το 1908 μία αντιπροσωπεία από αμερικανούς επιχειρηματίες επισκέυθηκε τον Antonio Gaudi στην Βαρκελώνη και του ζήτησε να σχεδιάσει ένα πολυτελές ξενοδοχείο στο νησί. Δεν υπήρχε καθορισμένη περιοχή για την κατασκευή· οι επιχειρηματίες ήθελαν απλώς ένα αρχικό σχέδιο ώστε να συγκεντρώσουν το κεφάλαιο και στη συνέχεια να αγοράσουν ή να προτείνουν την κατάλληλη περιοχή. Δεν είναι βέβαιο πως ο αρχιτέκτονας είχε επίγνωση των αλλεπάλληλων χωροταξικών και τεχνολογικών επιτευγμάτων που είχαν συμβεί στην περιοχή· οι επιχειρηματίες θα πρέπει να διέγνωσαν αμέσως την συγγένεια μεταξύ της δημιουργικής υστερίας του Gaudi και του πολιτισμικού παραληρήματος στο Manhattan. Αλλά στην Ευρωπαϊκή απομόνωσή του ο Gaudi μπορεί να παρομοιαστεί σαν τον άνθρωπο στην σπηλιά του Πλάτωνα· από τις σκιές των περιγραφών και των αναγκαιοτήτων που του απηύθυναν οι επιχειρηματίες έπρεπε να ανακατασκευάσει μία πραγματικότητα έξω από την σπηλιά· αυτήν του ιδανικού χώρου του εγχειρήματος. Συνθέτει, λοιπόν, μόνο με την διαίσθησή του τον πραγματικό ουρανοξύστη όπου εκφράζονται ταυτόχρονα τόσο ο διαχωρισμός (lobotomy: ειδική παράγραφος στο βιβλίο) του εσωτερικού κόσμου (κάτοψη, λειτουργία) με τον εξωτερικό ύφος (μορφή, σχήμα) όσο και η μεταλλαγμένη διακλάδωση του εσωτερικού σχεδιασμού όχι μόνο στην περιοχή του ισογείου αλλά και στα αλλεπάλληλα επίπεδα σε όλο το ύψος του εσωτερικού. Το σχέδιο του κτηρίου που μοιάζει με δεσμίδα συνδυασμένων σταλαγμιτών που σχηματίζουν ένα κωνοειδές· εικονογραφεί αλάνθαστα το σχήμα ενός Πύργου. Το ενδιαίτημα μοιάζει με νησί συνδεδεμένο με γέφυρες με άλλα νησιά. Στέκεται δυναμικά απομονωμένο στο χώρο. Αποτελεί ένα παράδειγμα της καθ’όροφο κατάκτησης του ουρανοξύστη από κοινωνικές δραστηριότητες. Στην εξωτερική πλευρά του φλοιού του χωροθετούνται συμβατικοί όροφοι όπου παρέχονται ιδιωτικές υπηρεσίες, τα δωμάτια ενός ξενοδοχείου· η δημόσια ζωή χωροθετείται στον πηρύνα, σε γιγάντιαιες εσωτερικές πλατείες μακρυά από το φυσικό φως. Αυτός ο εσωτερικός πηρύνας του ξενοδοχείου αποτελείται από μία διαδοχή έξι αλληλεπιτιθέμενων εστιατορίων. Το πρώτο που είναι διακοσμημένο με ένα συμπύκνωμα Ευρωπαϊκών μύθων, ενισχύεται από τις απαραίτητες ηπειρωτικές (ευρωπαϊκές) ποικιλίες φαγητού καθώς και μουσική από μεγάλη συμφωνική ορχήστρα. Κάθε επόμενο εστιατόριο με την ειδική και δική του εικονογραφία, αποτελεί θεματική περιοχή των υπολοίπων ηπείρων· η τοποθέτησή τους κατακόρυφα αναπαριστά τον κόσμο (πλανήτη). Ένα θέατρο και μία αίθουσα εκθέσεων συντάσσονται υπεράνω του κόσμου των εστιατορίων. Η συνολική σύνθεση ολοκληρώνεται με ένα μικρό σφαιρικό παρατηρητήριο αναμένοντας την στιγμή που η κατάκτηση της βαρύτητας δεν θα είναι ένα σχήμα λόγου αλλά ένα γεγονός.

31

© Iordanis Stylidis, Hellas

VIDEO link : Underground crossing to Queens © Iordanis Stylidis, Hellas

https://youtu.be/rEA5o8PMbPU

Judith Dupre SKYSCRAPERS

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

Ο ουρανοξύστης της εταιρίας Chrysler –ένα ιδιαίτερα εξεζητημένο κτήριο ολοκληρωμένο καθ’ύψος στο διάσημο εξωφρενικό και σπάταλο επιστέγασμά του, αποτελεί το σημαντικότερο οπτικό διεγέρτη της υψογραμμής της πόλης. Η ακραία επιδεικτικότητά του μαρτυρεί την πυρετώδη αισθητική εφόρμηση που εξαπολύθηκε την δεκαετία του ’20, εποχή που η πόλη πυροδοτήθηκε από τους ήχους της jazz μουσικής και τον εξαρτημένο ναρκισσισμό στο αναδυόμενο είδωλό της που εκπροσωπούσε το μέγιστο του αστικού ιδεώδους. Η μορφή του κτηρίου συμπυκνώνει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που όρισαν το αρχιτεκτονικό και εν γένει καλλιτεχνικό ύφος του Art Deco. Ο όρος Art Deco αποτελεί την βραχυγραφία του τίτλου Exposition Internationale des Arts Decoratifs et Industriels Moderns που χρησιμοποιήθηκε για να επισημάνει την έκθεση του 1925 στο Παρίσι όπου και κοινοποιήθηκε ευρέως. Ένα ιδιαίτερα κομψό εικαστικό και διακοσμητικό ύφος ταιριασμένο απόλυτα με τις ανάγκες των νέων κτηρίων: σύγχρονο αλλά όχι ακραία αφηρημένο ώστε να γοητεύσει το γενικό κοινό της εποχής. Στο εισαγωγικό κείμενο του βιβλίου της Carla Breeze New York Deco, η Rosemarie Haag Bletter περιγράφει την ποικιλία των επιρροών του ύφους Art Deco: «η γεωμετρική ισορροπία των Βιεννέζικων σχημάτων, οι οξείες γωνίες του γερμανικού Εξπρεσσιονισμού, ο δυναμισμός του Futurism-ού, το τέχνασμα του collage του Κυβισμού ...αλλά, ακόμη, τα γεωμετρικά αποσπάσματα των διακοσμητικών στοιχείων που εξελίχθηκαν από τον αρχιτέκτονα Frank Lloyd Wright όπως επίσης ο φωτισμός και η δραματική έκθεση των θεατρικών και φιλμικών συνθέσεων».

The CHRYSLER BUILDING, Αρχιτέκτονας : William van Allen, Έτος ολοκλήρωσης : 1930, Ύ Τα ψηλά κτήρια αποτελούν το αντικείμενο της σφοδρής επιθυμίας επίδειξης της κοινωνικής θέσης. Σε αυτή την περίπτωση το κτήριο υλικοποιείται ως δείκτης του πάθους του υπερ-πλουσιου Walter P. Chrysler. Στο πρωτότυπο φυλλάδιο ενημέρωσης που δημιουργήθηκε το 1930, το κτήριο περιγράφεται ως ο πάροχος ‘’κάθε επιτεύγματος ως προς την αποδοτικότητα (λειτουργικότητα), την υγιεινή, την άνεση αλλά ακόμη και κάθε έμπνευσης που η ανθρώπινη εφευρετικότητα μπορεί να εννοήσει και να διαπραγματευτεί ή μπορεί ο πλούτος να αγοράσει’’. Οι ουρανοξύστες αποτελούν τα βάθρα επίδειξης των βιομηχανιών εξαιτίας των οποίων δημιουργούνται και την παραγωγή των οποίων περιλαμβάνουν στο εσωτερικό τους αλλά, όσο περισσότερο μεγεθύνονται, τόσο περισσότερο δύσκολο γίνεται να κατανοηθούν ως σύνολα από τον κοινό καταναλωτή. Γιαυτό το λόγο, επιχειρώντας να εξαλείψουν το αποτέλεσμα αυτού του φαινομένου, η εμπειρία της θέασης του κτηρίου από το επίπεδο του δρόμου σχεδιάστηκε με ιδιαίτερη προσοχή. Οι περαστικοί έλκονται προς το εσωτερικό του κτηρίου διαμέσου των ιδιαίτερα σχεδιασμένων εισόδων και εφόσον βεθούν στο εσωτερικό του μαγνητίζονται από το πλουσιοπάροχα διακοσμημένο και φωτισμένο χώρο της αίθουσας υποδοχής. Στην κορυφή του κτηρίου η απαστράπτουσα κωνοειδής στέψη του σηματοδοτεί την ταυτότητα της εταιρίας (το κτήριο δεν ανήκει πλέον στην εταιρία Chrysler) σε έκταση χιλιομέτρων. Στη στέψη, οι σειρές των δισκοειδών ηλιόσχημων κυκλικών

THE CHRYS

τομέων επενδεδυμμένων με μεταλλικά φύλλα όπου παρεμβάλλονται τριγωνικά παράθυρα συνθέτουν το διάσημο αξιοπρόσεκτο χαρακτηριστικό του κτηρίου. Όπως ακριβώς στις διακοσμημένες οπισθοχωρήσεις των επιφανειών στις όψεις με φτερωτά καπάκια ψυγείου, τροχούς και στυλιζαρισμένα αυτοκίνητα, έτσι και στη διαμόρφωση των επιφανειών της στέψης χρησιμοποιούνται μορφολογικά ευρήματα οχημάτων. Οι επιφάνειες είναι επιστρωμένες με μεταλλικά φύλλα Nirosta, ένα μείγμα Χρωμίου-Νικελίου επιλεγμένου εξαιτίας της αντοχής του χωρίς, γιαυτό, να χρειάζεται ιδιαίτερη συντήρηση. Η χρήση του υλικού ήταν πρωτοφανής εκείνη την εποχή: σε όλες τις προηγούμενες χρήσεις μόνο ο Χαλκός, ο Μόλυβδος και ο Ορείχαλκος χρησιμοποιούνταν εξαιτίας της ανθεκτικότητάς τους στις καιρικές συνθήκες. Όμως, τα υλικά αυτά δεν ήταν αρκετά σκληρά ώστε να χρησιμοποιηθούν σε τέτοια έκταση όπως στο κτήριο Chrysler. Μετά από ένα καθαρισμό της όψης του κτηρίου το 1995 η κωνοειδής στέψη του προβάλλει λαμπρότερη από ποτέ. Μετά την καταστροφή του 1929 και την ύφεση η αρχιτεκτονική εγκατέλειψε αυτές τις εκφραστικές ιδιοτροπίες αποδίδωντας παραδείγματα εγκράτειας και νηφαλειότητας. Όταν η οικοδομική δραστηριότητα επανήλθε, μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, ο σχεδιασμός των ουρανοξυστών επηρεασμένος από νέες σχεδιαστικές αρχές, τον Ευρωπαϊκό μοντερνισμό και τη χρήση τυποποιημένων τμημάτων προσανατολίστηκε στις αεροδυναμικές γραμμές και σχήματα και τις βελτιστοποιημένες γραμμές παραγωγής.

Ύψος : 319 μέτρα, Το ψηλότερο κτίριο στον πλανήτη 1930-1931

SLER BUILDING

Στο τέλος της δεκαετίας του ’30 ο χορός των μεγιστάνων ολοκληρώθηκε και το υπερπολυτελές παράφορο ύφος της Art Deco έσβησε.

ΣΧΟΛΙΑ-ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Έφτασα στο συμπέρασμα πως αυτό που θα έπρεπε να προσφέρω στα παιδιά μου θα ήταν κάτι για το οποίο θα ήταν αληθινά υπεύθυνοι. Μεγάλωσαν στην Νέα Υόρκη και κατά πάσα πιθανότητα θα θέλουν να ζήσουν εδώ. Θέλουν να δουλέψουν και γιαυτό γεννήθηκε η ιδέα της κατασκευής ενός κτηρίου. Η εικόνα μιας κατασκευής που είχα δει στο Παρίσι επαν΄λθε στη μνήμη μου. Είπα στους αρχιτέκτονες : ‘’φτιάξτε το κτήριο ψηλότερο από τον πύργο του Eiffel’’ Walter P. Chrysler

33

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

Rem Coolhaas Delirius New York

ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΕΣ Μόλις 22 χρόνια μετά, κάθε εικοτολογία του ΘΕΩΡΗΜΑΤΟΣ του 1909 (δείτε προηγούμενα κείμενα) επαληθεύτηκε και ενσωματώθηκε στο κτήριο της λέσχης: μια σειρά από 38 αλληλεπιτιθέμενες πλάκες/πεδία υποδοχής στο εμβαδό του οικοπέδου συνδέονται με συστοιχία 13 ανελκυστήρων ανεπτυγμένων στην βόρεια πλευρά της κατασκευής. Στο εσωτερικό της οικονομικής ζούγκλας της Wall Street, η λέσχη αντιπαραθέτει ένα συμπληρωματικό πρόγραμμα υπερ-εξευγενισμένου πολιτισμού όπου ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών –φαινομενικά συνδεδεμμένων με την αισθητική- αποκαθιστά τις απώλειες του ανθρωπίνου σώματος. Οι όροφοι στην βάση του κτηρίου είναι εφοδιασμένοι με σχετικά συμβατικές χρήσεις αθλητικών ενασχολήσεων. Γήπεδα squash και handball μπιλιάρδα και παρόμοιες δραστηριότητες αναπτύσσονται ανάμεσα στους χώρους των αποδυτηρίων. Όμως, στους ανώτερους ορόφους, όπου, φυσικά, είναι ενσωματωμένη και η συνθήκη της θεωρητικής ‘’κορύφωσης’’ της ταυτότητας του κτηρίου χωροθετούνται οι πρωτοπόρες επικράτειες που ποτέ πριν δεν είχαν απασχολήσει σχεδιαστές και χρήστες. Ξεκινώντας απο τους ανελκυστήρες στον ένατο όροφο, ο επισκέπτης εισέρχεται σε ένα σκοτεινό ιματιοφυλάκιο που βρίσκεται στο κέντρο του ορόφου και, γιαυτό, δεν τροφοδοτείται από φυσικό φως. Εκεί εκδύεται, φοράει γάντια του μπόξ και εισέρχεται σε διπλανό συνδεδεμένο χώρο εξοπλισμένο με πληθώρα σάκων άσκησης (ενίοτε μπορεί να αντιμετωπίσει και αντίπαλο). Στη νότια πλευρά, ξεκινώντας πάλι από το ιματιοφυλάκιο, μπορεί να περάσει σε ένα κατάστημα ποτών, με χώρο σερβιρίσματος σε σχήμα κοχυλιού και θέα στον ποταμό Hudson. ‘’eating oysters with boxing gloves, naked, on the nth floor’’ (λογοπαίγνιο και σημειωτική ‘’απρεπής’’ συσχέτισησχόλιο με το σχήμα του κοχυλιού και τον ‘’ενατο’’ ουρανό) αυτή ήταν η ματαιόδοξη αλλά υπαρκτή τελετή του ενάτου ορόφου, ή, μία χαρακτηριστική στιγμή του πρώϊμου 20 αιώνα σε δράση. Ακόμη μεγαλύτερη ένταση δημιουργείται από την λειτουργία του δεκάτου ορόφου αφιερωμένου στην προληπτική ιατρική. Στην μία πλευρά μιας υπερπολυτελούς αίθουσας αναμονής χωροθετείται μία αλληλουχία λειτουργιών σωματικής περιποίησης γύρω από ένα τούρκικο λουτρό (Χαμάμ) : θάλαμοι για μαλάξεις και εντριβές, ένας θάλαμος με οκτώ κρεββάτια για τεχνητή ηλιοθεραπεία και ένας ακόμη για ξεκούραση. Στη νότια πλευρά αυτού του θαλάμου βρίσκονται τα δωμάτια των κουρείων και της περιποίησης και ενίσχυσης της αρρενωπότητας (!). Στην νοτιοδυτική πλευρά του ορόφου είναι η αμιγώς ιατρική περιοχή : μία ενότητα χώρων που μπορεί να εξυπηρετήσει ταυτόχρονα πέντε ασθενείς. Εδώ βρίσκεται ένας γιατρός εξειδικευμένος στην ιατρική πρακτική ‘colonic irrigation’’ (περίπου κολονοσκόπηση): την εισαγωγή, δηλαδή, στα εντόσθια συνθετικών καλλιεργειών βακτηρίων που αναζωογονούν τον άνδρα βελτιώνοντας τον μεταβολισμό του. Αυτή η τελευταία δραστηριότητα οδηγεί την αλληλουχία των μηχανικών παρεμβάσεων στην ανθρώπινη φύση, που πρωτο-υιοθετήθηκε σε ορισμένα φαινομενικά αθώα θεάματα όπως τα ‘’βαρέλια του έρωτα’’ στο Coney Island (κεφάλαιο Coney Island: The technology of the Fantastic) στην ακραία ολοκληρωσή τους. Στον 12 όροφο μία δεξαμενή κολύμβησης καταλαμβάνει όλη την έκταση του ορόφου· οι ανελκυστήρες οδηγούν σχεδόν κατευθείαν στην υδάτινη επιφάνεια. Τη νύχτα ο χώρος φωτίζεται μόνο από τον υποβρύχιο φωτισμό έτσι ώστε αυτό το κομμάτι νερού με

τους ‘’δαιμονισμένους’’ κολυμβητές να φαίνεται σαν να επιπλέει στο χώρο, αιωρούμενο ανάμεσα στο ηλεκτρικό σπινθηροβόλημα των πύργων της Wall Street και τις αντανακλάσεις των άστρων στον ποταμό Hudson. Από όλους τους ορόφους, το εσωτερικό του ορόφου όπου χωροθετήθηκε το παιχνίδι golf –στον έβδομο όροφο- αποτελεί την ποιό ακραία πραγμάτωση μιας ψευδαίσθησης : τη μεταφύτευση ενός ‘’Αγγλικού’’ τοπίου με λόφους και πεδιάδες, ένα μικρό ποτάμι που ελίσσεται κατά μήκος της έκτασης του ορόφου, πράσινο γρασίδι, δένδρα, μιά γέφυρα, όλα αληθινά, όλα ταριχευμένα ώστε να επιτευχθεί η ακριβέστατη αναπαράσταση ενός τοπίου ‘’ορεινών λειμώνων’’ όπως εκφράστηκε στο ΘΕΩΡΗΜΑ του 1909. Το γήπεδο του παιχνιδιού golf αντανακλά και είναι την ίδια στιγμή δέιγμα και σύμπτωση εξάλειψης και διατήρησης: Καθώς εκμηδενίστηκε από την εμφάνιση και την ύπαρξη της Μητρόπολης, η φύση ανασταίνεται και πάλι στο εσωτερικό του ουρανοξύστη σαν μία από τις πολλαπλές στοιβάδες-στρώσεις, μία τεχνική υπηρεσία που συντηρεί και ανανεώνει τους κατοίκους στην διάρκεια του εξαντλητικού τρόπου ζωής τους. Στον ουρανοξύστη η φύση μετασχηματίστηκε σε υπέρ-φύση (super-nature). Από τον πρώτο έως και τον δωδέκατο όροφο το πρόγραμμα της λέσχης ανταποκρίνεται στην αυξανόμενη απαίτηση για διακριτικότητα και αντισυμβατικότητα υιοθετώντας αντίστοιχες υπηρεσίες. Οι επόμενοι πέντε όροφοι έχουν σχεδιαστεί για εστιατόρια, αίθουσες ανάπαυσης και συγχρωτισμού: αποτελούνται από ιδιαίτερα διαμερίσματα φαγητού, κουζίνες, αίθουσες αναμονής ακόμη και βιβλιοθήκη (!). Μετά το αυστηρότατο πρόγραμμά τους στους κατώτερους ορόφους, οι αθλητές –όλοι τους πουριτανοί ηδονιστές- μπορούν πλέον να αντιμετωπίσουν το αντίθετο φύλλο –τις γυναίκεςσε ένα συμμαζεμένο χορευτικό κέντρο στον υπερυψωμένο κήπο του 17ου ορόφου. Από τον 20ο έως και τον 35ο όροφο η λέσχη διαθέτει μόνο υπνοδωμάτια. ‘’Η κάτοψη είναι υψίστης σπουδαιότητας επειδή στο πεδίο της (του πραγματικού ορόφου) εξελίσσονται/πραγματοποιούνται όλες οι δραστηριότητες των κατοίκων/ανθρώπων’’. Με αυτή την φράση ο Raymond Hood –ο σημαντικότερος θεωρητικός των αρχιτεκτόνων της πόλης- καθόρισε την λειτουργικότητα των κτισμάτων στο νησί ήδη παραμορφωμένης από τις απαιτήσεις και τις ευκαιρίες της πυκνότητας και του συνωστισμού. Στη λέσχη κάθε ‘’κάτοψη’’ περιέχει τις αφηρημένες ενδείξεις λειτουργιών που περιγράφουν, σε κάθε συνθετική περιοχή/ όροφο, μια διαφορετική ‘’ερμηνεία/άρτια λειτουργία’’, ένα στοιχειώδες απόσπασμα του γενικού θεαματικού πεδίου της Μητρόπολης. Στο εσωτερικό μιάς αφηρημένης χορογραφίας οι αθλητές εκτοξεύονται πάνω και κάτω στα 38 πεδία γεγονότων -σε τυχαίες ακολουθίες που μόνο ο χειριστής του ανελκυστήρα μπορεί να περιγράψει- που το κάθε ενα είναι εφοδιασμένο με τεχνο-ψυχικές συσκευές ανασχεδιασμού του κόσμου των χρηστών του. Αυτή η αρχιτεκτονική αποτελεί ένδειξη μιας πρακτικής τυχαίου ‘’σχεδιασμού’’ της ίδιας της ζωής : σε αυτή την φανταστική αλληλεπίθεση λειτουργιών, κάθε όροφος της λέσχης αποτελεί μία ιδιαίτερη εγκατάσταση εξαπάτησης απειροστής αοριστείας που εκθειάζει την πλήρη συνθηκολόγηση του εαυτού στην τελεσίδικηρευστότητα της Μητρόπολης.

35

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

Rem Coolhaas Delirius New York

ΘΕΡΜΟΚΟΙΤΙΔΑ Στο εσωτερικό των 12 πρώτων ορόφων η πρόσβαση επιτρέπεται μόνο σε άνδρες ώστε η λέσχη να μοιάζει με ένα γιγάντιο αποδυτήριο στο μέγεθος ενός ουρανοξύστη. Μια ακριβής δήλωση των λεπτομερειών της μεταφυσικής –ταυτόχρονα πνευματικών και σαρκικών- που προστατεύουν τον Αμερικανό άνδρα από την ενηλικίωση. Στην πραγματικότητα, η πραγμάτωση της λέσχης είχε σαν αποτέλεσμα την κατάκτηση ενός σημείου όπου η συνθήκη ‘’ολοκλήρωσης’’ ξεπερνά την επικράτεια του φυσικού μεταβαλλόμενη σε εγκεφαλικότητα. Δεν πρόκειται, λοιπόν, για ένα αποδυτήριο αλλά για θερμοκοιτίδα που επιτρέπει στους οικιστές της –ιδιαίτερα ανυπόμονους για την πραγμάτωση του εξελικτικού ιδεώδους- να κατακτήσουν μία νεα κοινωνική περιοχή ωριμότητας μετασχηματίζοντας τους εαυτούς τους σε νέες οντότητες σύμφωνα με τον ιδιαίτερο ατομικό σχεδιασμό τους. Οχυρά του αντι-φυσικού, οι ουρανοξύστες όπως αυτός της Αθλητικής λέσχης προαναγγέλουν τον επικείμενο διαχωρισμό της ανθρωπότητας σε δύο φυλές: την φυλή των Μητροπολιτών –κυριολεκτικά αυτοδημιούργητων ανθρώπωνπου χρησιμοποιούν κάθε δυνατότητα της συσκευής της Μοντερνικότητας ώστε να προσεγγίσουν σπάνιες θέσεις τελειότητας και τη φυλή των παραδοσιακών, των συμβατικών απομειναριών. Το μονο τίμημα που πρέπει να πληρώσουν οι ‘’απόφοιτοι’’ από αυτη τη θερμοκοιτίδα του συλλογικού ναρκισσισμού είναι η στειρότητα. Οι αυτο-ωθούμενες μεταλλάξεις τους δεν μπορούν να αναπαραχθούν στο μέλλον. Η γοητεία της μητρόπολης τερματίζεται στα γονίδιά τους· παραμένουν υπερασπίζοντας το τελευταίο οχυρό της Φύσης. Όταν η διοίκηση της λέσχης διαφημίζει το γεγονός πως ‘’ υπό την επίρρεια της απολαυστικής θαλάσσιας αύρας και της ηγεμονεύουσας θέας, οι 20 όροφοι όπου διατίθενται διαμερίσματα κάνουν το κτήριο της λέσχης ιδεώδη τόπο κατοίκησης για άνδρες ελευθερους από κάθε οικογενειακή υποχρέωση και διατιθέμενους να απολαύσουν κάθε στιγμή μιας πολυτελέστατης ζωής’’ υπονοεί πως για τον γνήσιο κάτοικο της Μητρόπολης η εργένικη ζωή αποτελεί το αποκλειστικό επιθυμητό δείγμα κοινωνικής θέσης. Η λέσχη είναι μία μηχανή για εργένιδες της πόλης που η απόλυτη συνθήκη ζωής που υιοθετούν τους ώθησε να ‘’εξυψωθούν’’ πέρα και πάνω από το άγγιγμα των γόνιμων και ώριμων για γάμο γυναικών. Υποταγμένοι στην παραφροσύνη της αυτο-ανανέωσής τους οι άνδρες της λέσχης βρίσκονται σε πορεία ‘’ακραίας πτήσης’’ πέρα και πάνω από τον συρμό των κοριτσιών στο επίπεδο των δρόμων.

37

Judith Dupre SKYSCRAPERS

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

Το κτήριο της εταιρίας Seagram, το μοναδικό κτήριο στην Νέα Υόρκη που σχεδιάστηκε από τον θρυλικό αρχιτέκτονα Mies van der Rohe, συγκεντρώνει όλα τα ιδεώδη του κινήματος του Μοντερνισμού και εκπροσωπεί την αποκορύφωση της επίμονης επιζήτησής του για τον εντοπισμό τηςουσίας της Μοντερνιστικής Αρχιτεκτονικής. Ο ιδιοκτήτης του κτηρίου Samuel Bronfman έθεσε ως προϋπόθεση για το κεντρικό κτήριο της γιγαντιαίας βιομηχανίας παραγωγής και εμφιάλωσης ποτών να αντανακλά ‘’την ανθούσα δόξα της προσωπικής εργασίας καθενός μετόχου (εργαζομένου)’’. Η θυγατέρα του, Phyllis Lambert, τον έπεισε να αναθέση το έργο στον Mies, λέγοντάς του ‘’ο Mies μπορεί να σε εισάγει στην πειθαρχία της εμβάθυνσης στην αισθητική της μορφής. Πρέπει να ενδιαφερθείς περισσότερο. Μπορεί να νομίζεις πως αυτή η λιτή σθεναρή μορφή, αυτή η αποκρουστική ομορφιά, είναι εξαιρετικά αυστηρή. Είναι, αλλά αυτή είναι και η υπεροχή της. Η συνθετική αρχή του κτηρίου είναι υποταγμένη στην αξονικότητα, την μνημειακότητα και την μεγαλοπρέπεια (επιβολή). Προκειται ουσιαστικά για ένα κλασσικά σχεδιασμένο κτήριο. Τοποθετείται στο βάθος του οικοπέδου του ώστε να χρησιμοποιηθεί το απομένον εμβαδό για την χωροθέτηση μιάς ευρύχωρης πλατείας οριοθετημένης από μαρμάρινο στηθαίο και δύο ένθετες παραλληλόγραμμες λίμνες. Η κυβόσχημη δομή του αρθρώνεται σε πυκνές σειρές ορειχάλκινων ευθύγραμμων δοκίδων που εξέχουν και επιφέρουν/υποστηρίζουν την συνεχή επιφάνεια των σκουρόχρωμων υαλοπινάκων.

The SEAGRAM BUILDING, Αρχιτέκτονας : Ludwig Mies van der Rohe Έτος ολοκλήρωσης Απόλυτα μετωπικός ο πύργος στηρίζεται σε στύλους ύψους δύο ορόφων και περιβάλλεται από στοά ύψους εννέα μέτρων. Ο Mies πίστευε πως σε αυτή την ιδιαίτερα αυστηρή πρόταση η ‘’διακόσμηση’’ υπηρετείται από την ιδιαιτερότητα των χαρακτηριστικών του υλικού. Σε αντίθεση με το υλικό των δοκίδων της όψης στις εσωτερικές επιφάνειες του κτηρίου χρησιμοποιήθηκαν ασυνήθιστα πετρώματα. Τίποτε δεν αφέθηκε ασχεδίαστο, τα πόμολα, οι νιπτήρες στα λουτρά, οι σηματοδότηση των γραφείων, οι αγωγοί αλληλογραφίας σχεδιάστηκαν κατ’αποκλειστικότητα ενισχύοντας την ιδέα του κτηρίου ως ενός ενιαίου σχεδιασμένου συνόλου. Το σύνολο, σχεδόν, του εσωτερικού σχεδιασμού μαζί με το εστιατόριο Four Seasons στο ισόγειο, σχεδιάστηκε από τον συνεργάτη του Philip Johnson. Τα κατασκευαστικά σχέδια ετοιμάστηκαν απο το γραφείο Kahn & Jacobs. Όπως έγινε στο συγκρότημα Pockefeller Center αλλά και στο κτήριο Lever (επόμενα σημειώματα) όπου η σχεδιαστική τους συνθήκη υπάκουσε στον πολεοδομικό προγραμματισμό και παρέδωσε ελεύθερα πεδία στην κίνηση των πεζών, ο σχεδιασμός του κτηρίου Seagram πρότεινε μια καινοφανή επίλυση σε σχέση με την τοποθέτηση και την συσχέτιση των κτηρίων στην ιδιαίτερη αστική συνθήκη.

39

: 1958, Ύψος : 160 μέτρα, Υλικά : Ατσάλι, ορείχαλκος, Γυαλί

THE SEAGRAM BUILDING

© Iordanis Stylidis, Hellas

Judith Dupre SKYSCRAPERS

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

Το κτήριο τοποθετήθηκε σχεδόν τριάντα μέτρα πίσω σε σχέση με την λεωφόρο Avenue προσφέροντας μια άνετη, ευρύχωρη και ήρεμη πλατεία. Αυτή η πρόταση οδήγησε στην πολεοδομική οδηγία και τον κανόνα τερματίζοντας την κατάληψη ολόκληρων των οικοπέδων και τις βαθμιαίες υποχωρήσεις καθ’ύψος. Η θεωρητική δυσλειτουργία της διάσημης φράσης (και του αισθητικού δόγματος) του αρχιτέκτονα ‘’Less in More’’ –που προκάλεσε την ειρωνική αντιδραση του Robert Venturi στην φράση ‘’Less is Bore’’- προκλήθηκε από την αδυναμία όλων των επόμενων αρχιτεκτόνων να οικειοποιηθούν τα ιδεώδη που ενέπνευσαν αυτήν την χωρική αρχιτεκτονική. Το δόγμα του, αλλά και τα δείγματα της αρχιτεκτονικής του, απορρίφθηκαν επίσης και από τον Lewis Mumford ως παραδείγματα ‘’γοητευτικών μνημείων της μηδαμινότητας’’. Δεν έγιναν, προφανώς, αντιληπτά στις εκδηλώσεις της πειθαρχημένης αρχιτεκτονικής του τα δείγματα μιας ειλικρινούς αποκάλυψης των δυαντοτήτων της τεχνολογίας και της λειτουργικότητας. Παρά τα δείγματα αυτά της κριτικής ο Mies van der Rohe ανήκει στο μυθικό πάνθεον της αρχιτεκτονικής του εικοστού αιώνα. Το εκλεπτυσμένο κτήριο Seagram θεωρείται από πολλούς αλλά και τον ίδιο η επίστεψη της αισθητικής, ιδεολογικής και κατασκευαστικής του δράσης αλλά και η υψηλότερη εκφραστική στιγμή του Διεθνούς στύλ. Οι καινοφανείς δυνατότητες για τον σχεδιασμό ουρανοξυστών που καταδείχτηκαν από τον σχεδιασμό του κτηρίου οικειοποιήθηκαν αμέσως από πολλούς σχεδιαστές και κατασκευαστές. Η απατηλή απλότητα των σχεδίων του αλλά και η οικονομία κλίμακος εξαιτίας των προκατασκευασμένων τμημάτων είχαν σαν αποτέλεσμα την εμφάνιση αμέτρητων τυποποιημένων ‘’γυάλινων κουτιών’’ που αποτελούν πλέον κοινότοπες προσθέσεις στα συντακτικά υπόβαθρα των αστικών οριογραμμών. Όπως σημείωσε ο Paul Goldberger ‘’τα αποτελέσματα καταδείχνουν πως αν και το Seagrams είναι ένα έξοχο έργο τέχνης, αποτέλεσε ένα φτωχό υπόδειγμα χειρισμών’’

O Mies van der Rohe, γερμανός αρχιτέκτονας (1886 – 1969) έγινε γνωστός στην Αμερική από τη συμμετοχή του στην σημαντική εύφορη έκθεση «Modern Architecture», το 1932, στο Museum of Modern Art, υπό την επιμελητεία των Philip Jonhnson και Henrry Russel Hitchcock. Ο ίδιος καθώς και οι αυθεντίες αρχιτέκτονες Walter Gropious κα Le Corbusier εργάστηκαν για τον Peter Behrens, ήρωική μορφή της γερμανικής προοδευτικής αρχιτεκτονικής που τους ενέπνευσε την ιδέα του αρχιτέκτονα ως παγκόσμιου σχεδιαστή. Την εποχή του 1920 ο Mies ήταν ήδη γνωστός για τα οραματικά του αν και απραγματοποίητα σχέδια ουρανοξυστών. Μετά την θητεία του στη θέση του διευθυντή του σχολείου Bauhaus στο Dessau της Γερμανίας (1930-1933) και με την προτροπή του Philip Jonhnson μετανάστευσε στις ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής το 1937 και ανέλαβε την διεύθυνση του Illinois Institute of Technology. Η περιορισμένη επιρροή του μεταβλήθηκε ραγδαία καθώς τα σημαίνοντα ‘’γυάλινα’’ κτήριά του άλλαξαν διαπαντός την όψη των Αμερικανικών πόλεων.

41

© Iordanis Stylidis, Hellas

ΣΧΟΛΙΑ-ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Ο Mies van der Rohe επανεισάγει και βελτιώνει σχεδιαστικά στοιχεία που πρωτο-μελετήθηκαν στο σχεδιασμό και την κατασκευή των πύργων Lake shore drive Apartments, στο Chicago. Το πρόγραμμα των διπλών πύργων περιελάμβανε τον υαλόφρακτο χώρο υποδοχής, τον μονοκόμματο ανορθωμένο πύργο, τη συνεχή ενοποιημένη πεζοδρόμηση, τη στεγασμένη είσοδο σε εξοχή. Στις εξωτερικές επιφάνειες των κτηρίων χρησιμοποιεί ένα κάναβο από συγκολημμένες ατσάλινες δοκούς ως στοιχεία και συντελεστές της αρμονικής έντασης των όψεων αλλά και να μεγιστοποιήσει την επίγνωση που χαρακτήριζε την εποχή τους: το ό,τι, δηλαδή, η χρήση του ατσαλιού έκανε δυνατή την κατασκευή των σύγχρονων κτηρίων αλλά και των σχεδιαστικών και αισθητικών χειρισμών που διαμόρφωσαν το ύφος του International style. ‘’Ελπίζω πως θα κατανοήσετε το ότι η αρχιτεκτονική δεν σχετίζεται με την επινόηση μορφών. Δεν αποτελεί ένα είδος παιδικής χαράς για μικρά ή μεγαλύτερα παιδιά. Η αρχιτεκτονική είναι το πραγματικό πεδίο σύγκρουσης του αιτούντος πνεύματος’’ Mies van der Rohe, 1951.

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

Rem Coolhaas Delirius New York

ΣΥΝΕΚΔΟΧΕΣ του ROCKEFELLER CENTER ΤΟ ΠΑΡΑΔΟΞΟ Στο κέντρο του Rockefeller Center –την πρώτη εκδοχή του απώτερου αποτελέσματος που θα συμπυκνώσει οριστικά την κυρίαρχη ιδέα για το νησί Manhattan- παρατηρείται ένα διπλό παράδοξο που μόνο η δογματική του Manhattanισμού μπορεί να υπερβεί. ‘’Το κέντρο πρέπει να συνδυάζει και να υποδέχεται την μέγιστη συνθήκη συνωστισμού αλλά και τις μέγιστες τιμές φυσικού φωτισμού και χωρικής άνεσης...’’, ‘’...Ο σχεδιασμός... θα πρέπει να βασιστεί στη δημιουργία ενός εμπορικού κέντρου όσο το δυνατόν αισθητικά άρτιου αλλά και προσοδοφόρου ως επενδυτικού προγράμματος...’’ Το πρόγραμμα του Rockefeller Center έπρεπε να διευθετεί αυτές τις λειτουργικές ασυμφωνίες. Ένας πρωτόγνωρος συνασπισμός χαρισματικών ανθρώπων συνεργάζεται στο εγχείρημα συγκροτώντας μία ασυνήθιστη ομάδα τόσο σε αριθμό όσο και σύνθεση. Όπως το περιέγραψε ο Raymond Hood ‘’ …είναι αδύνατον να προσδιοριστεί ο αριθμός των αυθεντιών που ενεπλάκησαν στην προσπάθεια επίλυσης των περίπλοκων λεπτομερειών αυτού του προβλήματος· όπως επίσης μέγιστος ο αριθμός των ανθρώπων που χωρίς να είναι εξειδικευμένοι συνέδραμαν στην επίτευξή του. Αρχιτέκτονες, κατασκευαστές, μηχανικοί, ειδικοί κτηματικών επενδύσεων, οικονομολόγοι και δικηγόροι –όλοι συνεισέφεραν το μέγιστο της εμπειρίας τους αλλά και της φαντασίας του...’’. Το Rockefeller Center αποτελεί μία έξοχη συνθετική πρόταση χωρίς την μία μοναδική και αποκλειστική ευφυία που να το καθορίσει. Επειδή, λοιπόν, δεν υπάρχει μία μοναδική προσωπικότητα υπεύθυνη για την τελεσίδικη συνθετική του δομή, η σύλληψη, η γέννηση και η πραγματοποίηση του Rockefeller Center ερμηνεύτηκε –με τoν παραδοσιακό κανόνα της αρχιτεκτονικής κρίσης- ως ένας εκλεπτυσμένος συμβιβασμός, ένα παράδειγμα ‘’αρχιτεκτονικής υπό επιτροπεία’’. Όπως, η αρχιτεκτονική έκφραση στο Manhattan δεν μπορει να εκτιμηθεί με τις συμβατικές μεθόδους και εργαλεία διότι έτσι μπορεί να προκύψουν άτοπες (παράλογες) αναγνώσεις: Αν αντιμετωπίσουμε το Rockefeller Center ως το αποτέλεσμα ενός συμβιβασμού τοτε θα πρέπει να είμαστε τυφλοί. Η ουσιώδης και ισχυρή ταυτότητα του Manhattan έχει δημιουργηθεί όντως υπό ‘’επιτροπεία’’ την επιτροπεία των κατοίκων του.

VIDEO link : Within NEW YORK, the Rockefeller Center © Iordanis Stylidis, Hellas

https://youtu.be/kJUcqE0JrnY

43

Š Iordanis Stylidis, Hellas

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

Rem Coolhaas Delirius New York

οι ΕΚΔΟΧΕΣ του ROCKEFELLER CENTER Ο ΣΠΟΡΟΣ Ο σπόρος για τη γέννηση του Rockefeller Center είναι η έρευνα που ξεκίνησε το 1926 για την νέα θέση (το νέο κτήριο) της Metropolitan Opera. Σαν μία εκδοχή αρχιτεκτονικής Οδύσσειας, ο θεωρητικός αποδέκτης της νέας Όπερας περιπλανήθηκε στο πεδίο του χωρικού κανάβου του νησιού αναζητώντας την ιδανική θέση. Ο μελλων αρχιτέκτονας της όπερας, Benjamin Wistar Morris υποτάχθηκε στο θεμελιώδες παράδοξο της αρχιτεκτονικής έκφρασης στο νησί: ήταν κυριολεκτικά αδύνατο να αποδώσει μία κοινότοπη επίλυση στην εποχή της δεύτερης δεκαετίας του εικοστού αιώνα στο νησί ακόμη και αν το επεδίωκε. Το κτήριο θα έπρεπε να στεκεται και να επιβάλλεται στο χώρο του, επιβλητικό, μεγαλοπρεπές, στις ποιό ανεπιθύμητες περιοχές του κανάβου. Στα υπόλοιπα, σημαντικότερα οικόπεδα η αξία της γης ήταν τόσο υψηλή που θα χρειαζόταν να προστεθούν εμπορικές χρήσεις ώστε η επένδυση να είναι οικονομικά αποδοτική. Όσο καλύτερο θα ήταν το οικόπεδο, τόσο περισσότερο κινδύνευε να συντριβεί το θεωρητικό υπόβαθρο της Όπερας –φυσικά και συμβολικά- από τις εμπορικές υπερθέσεις. Η τροχιά των πιθανών θέσεων τοποθέτησης του κτηρίου διαπερνούσε το οικόπεδο στην 57η οδό μεταξύ των λεωφόρων 8 και 9, εντος ενός μικροτοπίου φτωχογειτονιάς και μία θέση στην περιοχή Columbus Circle όπου ήδη υπηρχε ενσωματωμένη σε ένα ουρανοξύστη. Εντέλει, ο Morris ανακαλύπτει μία περιοχή με έκταση τριών οικοδομικών τετραγώνων μεταξύ των λεωφόρων 5 και 6 και των οδών 48 και 52. Εκεί σχεδιάζει την τελική πρότασή του, υιοθετωντας πεισματικά μία ιδέα εκπορευόμενη επακριβώς από την αισθητική ιδεολογία του κινήματος Beau Arts για ένα αυτόνομο συμβολικό αντικείμενο στο τέλος μιας συμμετρικής συγκλίνουσας προοπτικής. Το κέντρο του οικοπέδου ήταν μία πλατεία στη θέση της οποίας προτείνει την εγκατάσταση του κύβου της Όπερας. Μία τελετουργική προσέγγιση υποστηριγμένη από δύο πλευρικους ουρανοξύστες οδηγεί στο κτήριο από την λεωφόρο 5. Η πλατεία και το κτήριο της Όπερας περιβάλλονται από ένα φράγμα μακρόστενων 10-όροφων κτηρίων. Στην πλευρά της λεωφόρου 6 δύο ακόμη ουρανοξύστες –ξενοδοχείο και διαμερίσματα- περικλείουν επίσης το κεντρικό κτήριο.

45

Š Iordanis Stylidis, Hellas

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

Rem Coolhaas Delirius New York

ΣΥΝΕΚΔΟΧΕΣ του ROCKEFELLER CENTER Η ΚΑΘΗΛΩΣΗ Όταν το μοντέλο παρουσιάστηκε επίσημα στη λέσχη Metropolitan, όπου βρίσκονταν οι κύριοι χρηματοδότες – χορηγοί, ο John D. Rockefeller jr. γοητεύτηκε από την πρόταση. Ο οργανισμός της ‘Οπερας δεν είχε τα μέσα να κατασκευάσει το νέο κτήριό της πόσο μάλλον να χρηματοδοτήσει το σύνολο των κτισμάτων από αυτό που επρόκειτο να γίνει η μεγαλύτερη κατασκευαστική επένδυση στο νησί. Ο Rockefeller προσφέρθηκε να αναλάβει την ευθύνη για την συνέχεια της μελέτης και την τελική πραγματοποίηση του εγχειρήματος. Κατανοώντας την αδυναμία του μιας και δεν γνώριζε καθόλου το τομέα των κατασκευών και της διεύθυνσης ενός τέτοιου κολασσιαίου εγχειρήματος ανέθεσε την διοικητική υποστήριξη σε ένα φίλο του, τον John R. Todd, επιχειρηματία, κατασκευαστή εργολάβο και επενδυτή. Η μετοχική εταιρία Metropolitan Square Corporation δημιουργήθηκε για την ανάληψη της επένδυσης. ………… Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του είκοσι, ο JDR Jr. είχε τη θέση του προέδρου της επιτροπής κατασκευών του Riverside Church –μιας συντεχνίας προάσπισης του αστικού ιδεώδους στην περιοχή ενάντια στην κερδοσκοπική παραφροσύνη που διαπερνούσε τα πάντα- παρακολουθώντας κάθε λεπτομέρεια του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού. Ταυτόχρονα με την κατασκευή του κέντρου προετοίμαζε την αποκατάσταση της περιοχής του Colonial Williamsburg· ως προσωπικό του εγχείρημα παλινόρθωσης της ισχυρής ταυτότητας του παρελθόντος σε ζωτική σχέση –στη δίνη της καταρρέουσας οικονομίας- με την αποκατάσταση μιας αποδεκτής και ζωτικής εικόνας για το μέλλον. Καθόλη την περίοδο σχεδιασμού του κέντρου ο JDR Jr. ζούσε και έλεγχε αναρίθμητα σχέδια. Είχε πάντα μαζί του ένα κανόνα (χάρακα) ενός μέτρου ώστε να ελέγχει και την παραμικρή λεπτομέρεια του αναδυόμενου συγκροτήματος, επιμένωντας αρκετές φορές στην πρόσθεση αρχιτεκτονικών ή διακοσμητικών λεπτομερειών που θα ενίσχυαν το ιδεώδες του όπως η Γοτθική διακόσμηση στην κορυφή των κτηρίων (μία πρόταση που έγινε αποδεκτή από τους αρχιτέκτονες επειδή γνώριζαν πως θα ήταν κυριολεκτικά αόρατη εξαιτίας του ύψους των κτηρίων).

47

Š Iordanis Stylidis, Hellas

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

Rem Coolhaas Delirius New York

οι ΕΚΔΟΧΕΣ του ROCKEFELLER CENTER ο ΚΡΑΤΗΡΑΣ Ο John R. Todd είχε τους δικούς του αρχιτέκτονες, τον Reinhard και τον Hofmeister, νεότατους και άπειρους. Μαζί τους έλεγχε εξαντλητικά τα σχέδια του Morris στην προοπτική της επίτευξης και διευθέτησης του μέγιστους δυνατού πληθυσμού συνδυασμένου με την μέγιστη δυνατή αισθητική συνέπεια. Η αδυναμία της διάταξης του Morris έγκειται στην προσπάθειά του να αποφύγει να ενσωματώσει τον μέγιστο κτηριακό όγκο στην περιβάλλουσα χωροταξική διευθέτηση –που ήδη ήταν μία αναπόφευκτη οικονομική αναγκαιότητα αλλά και ένα ακαταμάχητο αρχιτεκτονικό πρότυπο. Συγκρινόμενη, η πρόταση του Morris, με εκείνη των Ferriss-Hood, καθώς υιοθετούσε και υπερασπιζόταν την επίλυση ενός ελεύθερου χώρου-πλατείας στο κέντρο, έδινε την εντύπωση ‘’ενός κρατήρα σβησμένου ηφαιστείου’’. Υιοθετώντας ένα νέο χειρισμό, οικονομικής και μεταφορικής ‘’επιδιόρθωσης’’ ο Todd και οι αρχιτέκτονές του αντικατέστησαν το κενό της πλατείας με ένα νέο κτήριο. Αυτή η διόρθωση καθόρισε και σταθεροποίησε την πρωταρχική σύνθεση του Rockefeller Center· όλες οι επόμενες εκδοχές αποτελούσαν διαφοροποιήσεις του ίδιου αρχιτεκτονικού θέματος. Ένας υπερπύργος που χωροθετείτο στο κέντρο του πεδίου, τέσσερις μικρότεροι πύργοι στις γωνίες. Τα συρρικνωμένα υπολείμματα της πλατείας του Morris διασώθηκαν μόνο στο μέτρο που εξυπηρετούσαν την συνέχεια της σχεδιαστικής διερεύνησης. Μετά την διατύπωση του βασικού διαγράμματος ο Todd προσκάλεσε τους Hood, Corbett και Harrison, πολυ εμπειρότερους αρχιτέκτονες, ως συμβούλους.

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

Rem Coolhaas Delirius New York

οι ΕΚΔΟΧΕΣ του ROCKEFELLER CENTER Η ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ Για τον Hood, το έργο του σχεδιασμού και της κατασκευής του Rockefeller Center αποτέλεσε μία δοκιμασία του δόγματός του, των στρατηγικών της εγκαθίδρυσης του και της προσωπικής αφιέρωσής του. ‘’ Έχω, και, υποθέτω πως, κάθε αρχιτέκτονας έχει, προχωρήσει σε επιλογές χωρίς να είμαι απόλυτα βέβαιος. Στην περίπτωση της ανέγερσης ενός κτηρίου μπορούμε να διακινδυνεύσουμε για την επίτευξη ενός καινοφανούς αποτελέσματος, τεχνικού ή αισθητικού πειραματισμού. Αλλά σε αυτή την περίπτωση, σε μία επένδυση 250 εκατομμυρίων δολλαρίων αλλά και μία πρόταση που πρόκειται να αποτελέσει προηγούμενο για άλλους σχεδιαστές στο μέλλον, τα λάθη μπορούν να εξελιχθούν σε οικονομική καταστροφή. Δεν χρειάζεται να αναφέρω πως κάθε αρχιτέκτονας, επενδυτής και κατασκευαστής διακινδυνεύει την προσωπική του επαγγελματική πορεία και φήμη στην επιτυχία της πόλης Rockefeller. Αυτό που καθορίζει την κοινότητα της επιτροπής του έργου είναι πως όλοι ήταν μέτοχοι από κοινού σε όλα τα στάδια της εξέλιξής της αστικής ταυτότητας του νησιού (Manhattan) αλλά και της ήδη υπάρχουσας αρχιτεκτονικής που το χαρακτηρίζει. Τώρα θα πρέπει να σμιλεύσουν το τελικό αστικό του αρχέτυπο στον αόρατο ‘’βράχο’’ του χωροταξικού του περιβλήματος· κάθε αόρατο σπάραγμα θα πρέπει να ολοκληρωθεί σε κάθε του λεπτομέρεια, την ζωτικότητά του, την μορφή του, τα υλικά του, τις υπηρεσίες του, την δομή του, την διακόσμησή του, τον συμβολισμό του και την οικονομικη του επιτυχία. Ο ασχημάτιστος όγκος θα πρέπει να μετασχηματιστεί σε αρχιτεκτονική.

51

Š Iordanis Stylidis, Hellas

Judith Dupre SKYSCRAPERS

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

Το συγκρότημα Rockefeller, το μόνο μεγάλης κλίμακας έργο που πραγματοποιήθηκε στην χρονική περίοδο από την Ύφεση έως το τέλος του Β’Π.Π. χρηματοδοτήθηκε αποκλειστικά από τον John D. Rockefeller Jr., τον δυναμικό θεμελιωτή της εταιρίας Standard Oil και τον πρώτο δισεκατομμυριούχο της χώρας. Πρωταρχικά το συγκρότημα ήταν σχεδιασμένο να περιλαμβάνει την Μητροπολιτική Όπερα –σχέδιο που εγκαταλείφθηκε υπό την πίεση οικονομικών και πολιτικών παραγόντων, προς ανακούφιση του χρηματοδότη του που από την έναρξή του οραματίστηκε ένα επιχειρησιακό ολοκληρωμένο συγκρότημα. ‘Ενα σύμπλεγμα που θα μεγιστοποιούσε υπερθετικά τόσο το κέρδος του όσο και την ιδέα της αστικής σαγήνης. Η επίδοσή του έφτασε πολύ μακρύτερα. Η κεντρική συνθετική μορφή του συγκροτήματος είναι το κτήριο RCA που αποτελείται από 70 ορόφους. Μία λεπτόκορμη ανερχόμενη κτηριακή μάζα που δεσμεύει τη ματιά του παρατηρητή της καθώς δείχνει να τείνει ατελείωτα προς τον ουρανό. Το 1940 περιβαλλόταν από 14 πρόσθετα κτήρια διαφορετικού ύψους που με τις επιπρόσθετες κατασκευές, έως το 1973, ο αριθμός τους έφτασε στα 21. Οι εξωτερικές όψεις των κτηρίων είναι περιβεβλημένες από φτηνό ωχρο-κίτρινο ασβεστόλιθο ενώ στο εσωτερικό του σκοπεύοντας στην προσέλκυση νέων ενοίκων/ιδιοκτητών ενσωματώθηκαν ανελκυστήρες υψηλών ταχυτήτων και ενιαίος κλιματισμός.

The ROCKEFELLER CENTER, Αρχιτέκτονες : Reinhard & Hofmeister, Corbett, Harrison & M Μιά τεχνολογική καινοτομία εκείνη την εποχή. Το αρχικό συγκρότημα των κτηρίων με ομοιόμορφη μορφολογία διατάχθηκε περί μιάς πλατείας σε σχήμα Τ στην έκταση τριών οικοδομικών τετραγώνων μεταξύ των λεωφόρων 5 και 6. Η κλασσική αξονική διευθέτηση κτηρίων και λεπτομερειών στο επίπεδο του εδάφους διαλύεται καθ’ύψος στις ανερχόμενες αφαιρετικές επιφάνειες που προαναγγέλουν τις ήρεμες, πειθαρχημένες γραμμές του μοντερνισμού. Οι δημόσιοι χώροι του συγκροτήματος είναι τόσο σημαντικοί όσο και τα κτήρια που συντίθενται μαζί τους. Η ελεύθερη είσοδος από την λεωφόρο 5 φέρνει τον επισκέπτη κατευθείαν στο κέντρο. Καθώς συμβαίνει αυτό (η άνετη είσοδος) μιά στιγμιαία αίσθηση ανυπομονησίας καταλαμβάνει τους επισκέπτες που αντικαθίσταται αμέσως από υπερηφάνεια επειδή, εξαιτίας των παρόντων αστικών ιδιοτήτων, κατοικούν σε μια έξοχη, παρά τα δεινά της, πόλη. Η πρωταρχική αιτία αυτών των συναισθημάτων είναι η ευέλικτη διαπέραση των δημόσιων χώρων που επιτυγχάνεται με την χωροθεσία της επιπρόσθετης Rockefeller Plaza που διατρέχει το συγκρότημα από την 51 έως την 48 οδό. Οι αστικές απολαύσεις στην περιοχή του συγκροτήματος είναι ποικίλες. Kαλλιτεχνικά δείγματα αλλά και αστικές διαμορφώσεις περιβάλλουν τα περισσότερα από διακόσια καταστήματα και υπηρεσίες όπως επίσης και τα θεάματα που γοητεύουν εκατομμύρια θεατών του Radio City Music Hall. Ο φωτισμός του χριστουγεννιάτικου δένδρου (προφανώς

53

Murray, Hood & Foulhoux, Έτος ολοκλήρωσης : 1940, Ύψος : 259 μέτρα, Υλικά : Ατσάλι, ασβεστόλιθος

© Iordanis Stylidis, Hellas

στην πλατεία του συγκροτήματος) σημαδεύει την επίσημη έναρξη των διακοπών στην πόλη. Αυτό που πέτυχε να αποδώσει στην πόλη το συγκρότημα και δεν κατάφεραν να επιτύχουν οι επίδοξοι μιμητές του είναι η εξαιρετική οικειότητα μεταξύ των επισκεπτών-κατοίκων και εργαζομένων στο συγκρότημα και η ειδική σχέση με τους χώρους του. Ένας ζωτικός και παλλόμενος αστικός χώρος ακόμη και σήμερα παρόλα τα χρόνια που έχουν περάσει από την δημιουργία του.

NEW YORK - U.S.A. / 2016 σημειώματα και μικρά κείμενα για ένα ταξίδι

2016/οδηγίες. Ο καιρός στην ΝΥ προβλέπεται καλός αλλά θα πρέπει να προβλέψετε για αδιάβροχο, ζεστό μπουφάν ή μπλούζα. Ο καιρός, βέβαια, είναι πάντα καλός είτε με ήλιο, είτε με βροχή, είτε με κρύο. ΠΡΟΣΟΧΗ : φροντίστε τον εαυτό σας, ο άνετος ύπνος είναι σημαντικός για την υποστήριξη των καθημερινών περιπλανήσεών μας.

VIDEO link : Flight Back to ISTANBUL © Iordanis Stylidis, Hellas

https://youtu.be/21W-ycjPZNM