National Geographic Traveler Mongolia Feb/Mar 2014 (#6) by iRMUUN Publishing

Nobody Knows This World Better FEB/MAR 2014

ULAANBAATAR THE CITY OF NOMADS

АВРАЛЫН ОРОН ЭРГҮНЭ ГУН ERGUNE KHUN THE REALM OF ORIGINS

НИСЛЭГ ХҮЛЭЭХ ЗУУР THE PERFECT LAYOVER

ИТАЛИД ҮЙЛДВЭРЛЭВ MADE IN ITALY

АЛОХА, ХОНОЛУЛУ ALOHA, HONOLULU

Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын Ерөнхий Ассамблей жил бүрийн 3-р сарын 3-ныг “Байгалийн амьтан, ургамлын дэлхийн өдөр” болгон зарлаж, улс гүрнүүд энэ өдрийг 2014 онд анх удаа тэмдэглэж байна. Байгалийн амьтан, ургамал нь хүн төрөлхтөнд юугаар ч орлуулшгүй экологийн үйлчилгээ үзүүлэхээс гадна эдийн засаг, соёл, шинжлэх ухаан, боловсрол, аялал зугаалга, гоо зүй, тогтвортой хөгжилд үнэтэй хувь нэмэр оруулдаг билээ.

www.nationalgeographic.mn

kids.nationalgeographic.mn

/NGMongolia

/NGKidsMongolia

/TravelerMongolia

N AT I O N A L G E O G R A P H I C T R AV E L E R M O N G O L I A F E B R U A R Y/ M A R C H 2 0 1 4

АГУУЛГА CONTENTS

НҮҮДЭЛЧДИЙН ХОТ УЛААНБААТАР

АВРАЛЫН ОРОН ЭРГҮНЭ ГУН

Албан ажил, аяллын шугамаар Монголд ирж байгаа хүн бүрийн дайран өнгөрөх, тухлан саатах газар бол Улаанбаатар юм

ULAANBAATAR, THE CITY OF NOMADS

Ulaanbaatar is a place where any person who is coming to Mongolia either on a business trip or as a tourist, stays at least for a while

Монголчуудын гарал үүслийн тухай хүүрнэх Эргүнэ гунгийн домгийн мөрөөр хийсэн аяллын тэмдэглэл

MADE IN ITALY

A travel on the trails of Ergune Khun, a legend on the origin of Mongolians

20 Places in 5 cities where you can witness craftsmanship in its highest form—from marionettes to mandolins

НИСЛЭГ ХҮЛЭЭХ ЗУУР

АЛОХА, ХОНОЛУЛУ

THE PERFECT LAYOVER

ALOHA, HONOLULU

Should you stay (at the gate) or go (to town)? Navigating 7 world airports like an insider

Down the Khar Erkhuu, or Black Erkhuu River. See page 60

ИТАЛИД ҮЙЛДВЭРЛЭВ

Утсан хүүхэлдэйнээс эхлээд мандолин хөгжим зэрэг том хэмжээний гар урлалын бүтээлүүдийг таван хотын 20 газраас үзэж танилцаж болно

ERGUNE KHUN THE REALM OF ORIGINS

Та нисэx буудалд үлдэx үү, хотоор зугаалаx уу? Дэлхийн 7 орны нисэх буудлаар аялахад тань зориулав

Хар Эрхүү голыг уруудсаар.

Май тай коктэйл, тики галт бамбараар л төсөөлөгдөх энэ хотын гайхалтай нууцыг Эндрю МакКарти олж харжээ Beyond the mai tais and tiki torches, Andrew McCarthy finds a true-blue— and truly global—American city

N AT I O N A L G E O G R A P H I C T R AV E L E R M O N G O L I A F E B R U A R Y/ M A R C H 2 0 1 4

АГУУЛГА DEPARTMENTS 11 GREETINGS

CONTENTS 30 TRENDING Цочир сонголт Ice Swimming 32

CHECKING IN Карибын тэнгисийн амралтууд Going Small in the Caribbean

SMART TRAVELER

LOCAL FLAVOR Токиогийн xалуун гоймон Tokyo’s Hot Noodle Dish

DIGITAL NOMAD Шотланд хонины ноос Scotland Yarn

PUBLISHER’S NOTE

INSIDE NAT GEO TRAVEL

MONGOLIA THROUGH MY LENS

24 NEWS

MY CITY Гудамжны урлаг Streets Artists

See page 46

36 PERSON Эрх чөлөө энд л байна Freedom is Here 38

TRAVEL GADGETS Аяллын зугаатай туслахууд

PROBLEM SOLVED Адал явдал эрсдэл дагуулвал... Protect yourself from adventure's pitfalls

ADVENTURE 101 Аялал, агшин бүхэн туршлага Every Journey is an Experience

MONGOLIA EVENT CALENDAR

WORLD EVENT CALENDAR

ROAD TRIP 102 ЦЭЦЭГ ДАГАСАН АЯЛЛЫН ЖИМ Flowers on the Steppes

VOICES 106 Анхдагч байх ямагт сайхан байдаг. Любомир Свобода It’s always nice to be the first person in that environment. Lubomir Svoboda 110 Монголын Аялал Жуулчлалын Холбооны дэд ерөнхийлөгч Н.Эрдэнэбат Vice President of the Mongolian Tourism Association, N.Erdenebat

See page 106

8 National Geographic Traveler

112 Монголын Зочид Буудлын Холбооны дэд захирал Н.Батцэнгэл Deputy Director of the Mongolian Hotel Association, N.Battsengel

NOBODY KNOWS THIS WORLD BETTER | PUBLISHED IN 15 COUNTRIES AND 12 LANGUAGES OFFICES IN WASHINGTON, D.C. LONDON AMSTERDAM BARCELONA MILAN MOSCOW PRAGUE WARSAW BUCHAREST TEL AVIV BEIJING JAKARTA MUMBAI ULAANBAATAR MEXICO CITY

NATIONAL GEOGRAPHIC TRAVELER MONGOLIA Эрхлэгч, Төслийн Удирдагч АНБАТЫН ДЭЛГЭРЖАРГАЛ Хамтын Ажиллагааны Газрын Дарга ЦЭВЭЭН-ОЧИРЫН ХАЛИУН Арт Директор ТОГООНТӨМӨРИЙН ХҮРЭЛБААТАР Сэтгүүлч, Pедактор ЭРДЭНЭСҮХИЙН БАДМААРАГ,

| Publisher, Project Director DELGERJARGAL ANBAT | Head of Collaboration Department KHALIUN TSEVEEN-OCHIR | Art Director KHURELBAATAR TOGOONTUMUR | Contributing Editors BADMAARAG ERDENESUKH,

ЛХАГВАСҮРЭНГИЙН ЭНХТУЯА, | ENKHTUYA LKHAGVASUREN, ЭРДЭНЭБААТАРЫН ЭНХЦОЛМОН, | ENKHTSOLMON ERDENEBAATAR, ИЛЭНД РОБЕРТ МЭНН | ELAND ROBERT MANN

Орчуулгын Pедактор ЭНХБАТЫН ӨНӨРЖАРГАЛ, | Translation Editor UNURJARGAL ENKHBAT, БАТЖАРГАЛЫН БАДАМХАНД | BADAMKHAND BATJARGAL Дизайнер ДАВААХҮҮГИЙН ДОРЖМАНЛАЙ, | Designer DORJMANLAI DAVAAKHUU ЖАМБАЛСҮРЭНГИЙН ОЮУНЖАРГАЛАН | OYUNJARGALAN JAMBALSUREN Редакцийн Координатор ЦОГБАДРАХЫН УРАНЗУЛ | Editorial Coordinator URANZUL TSOGBADRAKH NATIONAL GEOGRAPHIC SOCIETY

Орчуулагч Ц.Батхүү, Ш.Энхжаргал, Ч.Сайнжаргал, Д.Үүрийнтуяа

President & CEO Gary E.Knell NATIONAL GEOGRAPHIC TRAVELER USA

Translators Ts.Batkhuu, Sh.Enkhjargal, Ch.Sainjargal, D.Uuriintuya

Editor & Sr.Vice President, Travel Media Keith Bellows | Executive Editor Norie Quintos | Creative Director Jerry Sealy | Director of Photography Daniel R. Westergren |

Зар сурталчилгааны алба Лханаасүрэнгийн Мөнгөнчимэг, Батчулууны Нарангуа

Senior Editor Jayne Wise | Associate Editors Amy Alipio, Katie Knorovsky, Susan O’Keefe | Copy Editor Judy Burke | Deputy Art

Хавтасны зураг

Улаанбаатар хот, Монгол Улс (хуудас 48) Гэрэл зургийг Т.Хангарьд

Cover photo

Downtown of Ulaanbaatar City, Mongolia (See page 48) By T.Khangarid Advertising Team Mungunchimeg Lkhanaasuren, Narangua Batchuluun Дугаарт ажилласан А.Батжаргал, Г.Энх-Амгалан, Б.Баяр, Хатагин Го.Аким, Б.Бат-Эрдэнэ, Н.Оргил, Д.Золбоо, Н.Оргилболд Contributors A.Batjargal, G.Enkh-Amgalan, B.Bayar, Hatagin Go.Akim, B.Bat-Erdene, N.Orgil, D.Zolboo, N.Orgilbold

Senior Vice President, International Publishing Yulia P. Boyle Director, International Magazine Publishing & Business Development Ariel Deiaco-Lohr

Copyright © 2014 National Geographic Society. All Rights Reserved. National Geographic Traveler: Registered Trademark ® Marca Registrada. National Geographic Traveler Монгол сэтгүүлийг эрхлэн хэвлэх, түгээх зөвшөөрлийг Үндэсний Газарзүйн Нийгэмлэгээс National Geographic Монголд олгов. National Geographic Traveler сэтгүүлийн хэвлэмэл болон онлайн хувилбаруудад нийтлэгдсэн нийтлэл, гэрэл зураг бусад материалуудыг ашиглахтай холбоотой бүх эрхийг Монгол Улсад зөвхөн National Geographic Монгол эзэмших эрхтэй. Дээр дурдсан материалуудыг бүрэн, хэсэгчлэн, хэвлэмэл болон цахим хэлбэрээр дахин нийтлэх, санааг хуулбарлах, утгыг мушгин гуйвуулж ашиглахыг хуулийн дагуу хориглоно. Сэтгүүлд хэвлэгдсэн зар сурталчилгааны агуулгын өмнөөс редакци хариуцлага хүлээхгүй болно.

10 National Geographic Traveler

2014 оны 2, 3-р сар (№6) Улсын бүртгэлийн гэрчилгээ: № 9073010099 National Geographic Монгол, Сүхбаатар дүүрэг, 6-р хороо, Бага тойруу-31Б байр, Улаанбаатар хот-14201, Монгол улс Утас: +976 11-318073, +976 11319300 И-мэйл: info@nationalgeographic.mn “Мөнхийн Үсэг” ХХК-д хэвлэв.

GREETING MESSAGE

Мэндчилгээ Европ тив, Монгол Улсыг холбосон шинэ чиглэл, шинэ боломж нээгдэж байгаагаар аялал жуулчлалын улирлыг нээж буйдаа бид баяртай байна. Ингэснээр жуулчдын тоогоороо байнга өсөлттэй байдаг Европын жуулчид Парис хотоос шууд Улаанбаатарыг зорин ирэх боломжтой боллоо. Нүүдлийн соёлдоо тулгуурласан аяллын төрөлжсөн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээгээр жуулчдыг уриалан дуудах, улс орноо сурталчлан таниулах их ажил биднийг хүлээж байна. Монгол орны өв уламжлал, соёл урлагт шимтэн ирэх зочдын тоо жилээс жилд нэмэгдэнэ гэдэгт би итгэдэг. Аялал жуулчлалын салбар, зочид буудал, жуулчны бааз, хөтөч, тээвэрлэгчид үйлчилгээний чанараа сайжруулах нэн тэргүүний шаардлага тавигдаж байна. Дэлхийн томоохон зочид буудлууд манай оронд салбараа нээж байгаа нь энэ салбарт өрсөлдөөн бий болгож, үйлчилгээний чанарыг үлгэрлэн харуулсан сайн хэрэг боллоо. Орон нутагт үйл ажиллагаа явуулах өрсөлдөхүйц жуулчны баазууд олноор байгуулагдаж байгаа нь ч баярлууштай хэрэг юм. Ийнхүү үйлчилгээний байгууллагууд шинээр үүд хаалгаа нээж, чанаржиж буй нь манай зах зээлд өрсөлдөөн, ашиг орлого бий гэдгийг олж харан, сонирхож буйн илрэл юм. Соёл Спорт Аялал Жуулчлалын Яам аялал жуулчлалын уриа үгийг шинэчлэн гаргаж Засгын газраас баталсны дагуу ITB Берлин олон улсын аялал жуулчлалын үзэсгэлэн дээр танилцуулахаар зэхэж байна. Мөн яамны зүгээс аялал жуулчлалын хуулийн төслийг УИХ-д өргөн барихаар сүүлийн хяналтын ажилдаа орлоо. Ирж буй жуулчлалын улиралд зочид ихтэй байж, манай орныг зорин ирсэн жуулчдад чанартай үйлчилгээ үзүүлэн, Монгол Улсад дахин зочлох өндөр сэтгэгдэл төрүүлэхийг нийт аялал жуулчлалын байгууллагууддаа уриалъя.

—ЦЭДЭВДАМБЫН ОЮУНГЭРЭЛ

IMAGE: A.BACHKA/iRMUUN PHOTO

УИХ-ын гишүүн, Засгийн газрын гишүүн, ССАЖ-ын сайд

11 February/March 2014

PUBLISHER’S NOTE

Хаварт харам сэтгэл Монголын хаврыг “хатуу” гэлцдэг. Харин би хаврыг өмөөрнө.

12 National Geographic Traveler

Дүн өвлийн хүйтнийг таслах мэт хүүхдүүд гадаа шуугилдах, бор шувууд цонхон дээр минь “шаагилдах” төдийд би хавартай мэндэлдэг. Тэд эрт, эдүгээгийн нийслэлийн маань хаврын “улаачид” мэт санагддаг. Сэтгүүлийн шинэ дугаар хавар цагийн эхлэл болон танд хүрч байна. Хуудас бүрт шингэсэн уриныг мэдрэх ахул сэтгэлдээ та хавартай мэнд мэдэлцээрэй. Монгол бол домгийн орон гэдэгт би итгэдэг. Магад тиймээс Го. Аким гуайн Нүхэн давааны тухай өгүүлсэн домог миний сэтгэлийг тэгтэл их хөдөлгөсөн биз ээ. Түүний бичсэнийг уншихад Бүрэнхаан уулын хөвдөт жимийг даган, нэр нь хүртэл домгийн сонсдох Эргүнэ гун тийш аялах мэт сэтгэгдлийг төрүүлнэ. Хотоос холгүйхэн гараад чимээгүйхэн ханзрах цаснаас цухуйх хаврын бэлгэдэл яргуйг ажаарай.

Хавар үнэхээр хайр татам биш гэж үү? Хавартай залгуулаад ирэх зун цагийн талын цэцэгс ямархан өнгөөр алаглахыг заавал үзээрэй. Хөл шуугиантай хот, амар амгалан Эргүнэ гун, хаяанд орших үзэсгэлэнт Тэрэлж алинд ч байсан ялгаагүй аяллын мөрөө гаргасан зүг бүртээ ээлжлэн улирах дөрвөн улирлыг дагуулан очсон гайхамшгийг мэдэрнэ гэдэгт би эргэлздэггүй. Үзэсгэлэнт яргуйгаараа гангардаг хаврыг би хатуу гэж хэлэхгүй. Маргааш нь зуны нар манддаг болохоор... Хавар цагийг цаг хугацаанаас харамлан аялах би дуртай.

—АНБАТЫН ДЭЛГЭРЖ АРГА Л

Эрхлэгч, төслийн удирдагч delgerjargal@nationalgeographic.mn

IN S I D E N A T I O N A L G E O G R A P H I C T R A V E L

Best Selling Comics to Be Republished

Хүүхдэд зориулсан танин мэдэхүйн National Geographic Kids Монгол сэтгүүлийн редактор, гэрэл зурагчид нь Монголын үндэсний бестселлер комик цувралын баатрууд байдаг. Динза, Жижгээ, Цондоолой, Цүндээлэй нарын түүхийг өгүүлэх “Динза”, “Цондоолой, Цүдээлэй хоёр” комик цувралууд дахин хэвлэгдэн гарч байна. Монголын түүх, зан заншил, орчин үеийн хүүхдүүдийн нөхөрлөлийн тухай сургамжтай, хөгжилтэй хэлбэрээр өгүүлэх тэдний түүх хүүхдүүдэд гүн сэтгэгдэл үлдээн, 4-12 насны хүүхдийн хүмүүжилд эерэг нөлөө үзүүлдэг. Эдгээр цувралууд нь БШУЯ-ны шилдэг номоор шалгарч байсан төдийгүй Children’s choice awards шагнал, шилдэг номуудын шагналуудыг удаа дараа хүртэж байсан. “Динза”, “Цондоолой, Цүдээлэй хоёр” комик цувралуудын тухай мэдээллийг 99770707, 70116117 утсаар аваарай.

The editors and publishers of National Geographic Kids Mongolia, a world atlas for young explorers, are the real heroes behind two national bestselling comic series. The comic serials ‘Dinza’ and ‘Tsondooloi & Tsundeelei,’ featuring the heroes Dinza, Jijgee, Tsondooloi and Tsundeelei, are set to be republished. The comics incorporate interesting and fun stories of Mongolian history and tradition with exciting adventure and childhood friendships. The stories have had a positive impact on the lives of pre-teen and teenage readers throughout Mongolia. The comics were selected as the top books for children by the Ministry of Education, Culture, and Science, and frequently receive the annual ‘Children’s Choice’ award. For more information about ‘Dinza’ and ‘Tsondooloi & Tsundeelei’ comics, please contact 99770707, 70116117.

Аялал жуулчлалын цогц шийдэл

One-stop Online Resource for Travel

National Geographic Traveler Монгол нэг жилийн ойн хүрээнд дөрөвдүгээр сард аялал жуулчлалын портал вэбсайтыг нээх гэж байна. Энэхүү вэбсайт нь Монголын тухай цогц мэдээллийг агуулахаас гадна, аялал жуулчлалын салбарынхны аяллын бүтээгдэхүүнүүдийг олон нийтэд сурталчлах, цаг алдалгүй, хүссэн газраасаа үйлчлүүлэгч, аялагчидтай шууд холбогдох боломжийг бүрдүүлэх цахим гүүр нь байх юм. Цахим хуудаст Монголын түүх, соёл, нийгэм хийгээд аялал жуулчлалын бүс, ресторан, үзвэрийн газар, соёл урлагийн байгууллагуудын тухай дэлгэрэнгүй мэдээлэл, гэрэл зураг, видео дүрс байршихаас гадна гадаад, дотоод аяллын тухай сонирхолтой нийтлэл, эвент арга хэмжээний мэдээлэл, сурвалжлага, ярилцлага зэрэг цаг үеийн мэдээлэл байх болно. Тиймээс аялагч та бүхэн цаг үеийн “сор” мэдээллээс хоцрохгүй ээ.

To mark our one year anniversary, National Geographic Traveler Mongolia will launch a portal site for Mongolian tourism in April. In addition to a full directory of information on Mongolia, the site will advertise travel products to the public, and serve as a digital bridge for tour operators to connect with potential clients and travelers. The portal site will offer comprehensive data and information on Mongolian history, society, culture, tourism destinations, restaurants, entertainment venues, and cultural organizations, plus a steady stream of interesting articles on foreign and domestic travels, events, and interviews. Timely updates will keep users current on the goings-on in Mongolian tourism, to make the site your one-stop resource for travel.

Бестселлер цуврал ном дахин хэвлэгдэнэ

14 National Geographic Traveler

MONGOLIA THROUGH MY LENS

СӨНӨСӨН “УУЛС” Сүхбаатар аймгийн Дарьгангын өндөрлөгт орших Шилийн Богд уулан дээрээс 200 орчим сөнөсөн галт уулыг харж болно. EXTINCT VOLCANOES Over 200 extinct volcanoes can be viewed from the top of Shiliin Bogd Mountain, located in Dariganga Soum, Sukhbaatar Province.

PHOTOGRAPH BY: B.BAYAR | Б.БАЯР

MONGOLIA THROUGH MY LENS

ХОНГОРЫН ЭЛС Өргөөшөө 3-20 км, уртаашаа 130 км үргэлжлэх Монголын хамгийн урт элсэн манханг ажрахгүй туулах тэмээн сүрэг. KHONGOR SAND DUNES A camel flock crosses the Khongor Sand Dunes in Gobi Gurvan Saikhan National Park, Omnogovi Province. PHOTOGRAPH BY: B.BAYAR | Б.БАЯР

MONGOLIA THROUGH MY LENS

ХОТОН НУУР Монголын баруун хязгаар Баян-Өлгий аймгийн Хотон нууранд анхны цас унажээ. KHOTON LAKE The first autumn snow covers Khoton Lake, Bayan-Ulgii Province, in far western Mongolia. PHOTOGRAPH BY: B.BAYAR | Б.БАЯР

MONGOLIA THROUGH MY LENS

ХАЛИУ БУГА Төв аймгийн Мөнгөнморьт суманд халиу бугыг гаршуулан өсгөж зэрлэг байгальд нь нутагшуулж буй аж. RED DEER The population of protected wild red deer is increasing in Mongonmorit Soum, Tov Province. PHOTOGRAPH BY: B.BAYAR | Б.БАЯР

NEWS

Давос Монголыг онцоллоо

Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын Ерөнхий Ассамблей жил бүрийн 3 дугаар сарын 3-ныг “Байгалийн амьтан, ургамлын дэлхийн өдөр” болгон зарлаж, улс гүрнүүд энэ өдрийг 2014 онд анх удаа тэмдэглэж байна. Байгаль Орчин, Ногоон Хөгжлийн Яам тус өдрийг угтан, олон нийтэд хандан “Агнасан бус амьд амьтнаараа бахархъя” хэмээн уриалжээ. Энэхүү уриалгыг National Geographic Монгол дэмжиж, хамтран ажиллаж байна.

World Wildlife Day The General Assembly of the United Nations proclaimed March 3rd as ‘World Wildlife Day,’ to be celebrated in 2014 by the world’s nations for the first time. In anticipation of this milestone event, the Mongolian Ministry of Environment and Green Development has called on the public to “Be proud of living animals, not hunting them." National Geographic Mongolia supports this motto and is collaborating in this field, to celebrate and raise awareness for the world’s wild plants and animals.

24 National Geographic Traveler

Монгол охид “Алтан цом”-ын эзэн боллоо Италийн Ром хотноо 30 дахь жилдээ болж өндөрлөсөн “Алтан цирк” наадмын А ангилалд оролцсон Т.Буд багштай “Bud Х Roses” студийн жүжигчин Н.Төгөлдөрсайхан, Г.Энхгэрэл, Б.Алтжин, Н.Мөнгөнцацрал, Г.Сарантуяа, Б.Уянга нар гран-при хүртжээ. Энэхүү наадам нь дэлхийн циркийн урлагт чансаагаараа эхний гуравт эрэмбэлэгддэг. Алтан цомын эзэд 14-20 насны охид бөгөөд тэд уран нугаралтаар 7-13 жил хичээллэжээ.

Davos Highlights Mongolia

Attendees at the recent World Economic Forum held in Davos, Switzerland, discussed a projection of Mongolia’s economic development strategy up to 2040. Each year, the Davos WEF highlights one country on its agenda for a focused dialogue. According to Klaus Schwab, the founder of the annual WEF, Mongolia was highlighted this year for two important reasons: its economic growth, and its political reform. The participants of the Forum were unanimous about the importance of properly managing and utilizing income generated by mining excavation and natural resources sales for regional development and green development, and initiating preparations for the opportunities and risks associated with price falls of mineral wealth.

Мongol Contortionists Earn Gold Medal The contortionists of Ulaanbaatar’s ‘Bud Х Roses’ studio, led by instructor T. Bud, earned a gold medal at the 30th Golden Circus Festival in Rome, one of the world’s top events for circus performance art. The winners of the Golden Circus gold medal are a troop of girls aged 14-20 years old, who have been practicing contortion for 7-13 years. ‘Bud X Roses’ have won many awards in international competition, continuing a Mongolian tradition of contortion that stretches back a millennium.

IMAGES: PYSHNYY MAXIM VJACHESLAVOVICH/SHUTTERSTOCK (SNOW LEOPARD); L.ELBEGZAYA (PEOPLE)

Агнасан бус амьд амьтнаараа бахархъя

Дэлхийн эдийн засгийн чуулга уулзалтын үеэр Монголын хөгжлийн стратегийн 2040 он хүртэлх зураглалыг хэлэлцлээ. Давосын чуулган жил бүр нэг орныг онцлон хэлэлцүүлэг өрнүүлдэг бөгөөд “Эдийн засгийн өсөлт төдийгүй улс төрийн шинэтгэлээрээ олон улсын анхаарлыг татаж байгаа нь тус орныг онцлох шалтгаан болсон” гэж чуулганыг санаачлагч Клаус Шваб хэллээ. Монгол Улс 2040 он хүртэл уул уурхайн олборлолт, борлуулалтаас олох орлогоо зөв удирдан ашиглахад бүс нутгийн сэргэн мандалт, ногоон хөгжлийн чиг хандлага, эрдсийн үнийн хямрал зэргээс үүсэх боломж, эрсдэлийг тооцон, бэлтгэлтэй байх нь чухал гэдэгт хэлэлцүүлэгт оролцогчид санал нэгджээ.

NEWS

Сэргээн засварласан үзмэрүүдийг дэлгэнэ

Өвөрхангай аймгийн Улаан цутгалангийн хүрхрээний эргэн тойрон нэг километрын радиуст аяллын бүсчлэл тогтоолоо. Орхоны хөндийн байгалийн цогцолбор газрын хамгаалалтын захиргаанаас тус газрын эргэн тойронд хийсэн судалгааны хүрээнд Улаан цутгалангийн хүрхрээний эргэн тойронд зөвхөн явганаар болон ердийн хөсгөөр аялж болохоор тогтоожээ. Энэхүү журмыг мөрдсөнөөр аялагчид олны хөлд талхлагдаад байгаа хөрсийг хэвийн байдалд оруулахад өөрсдийн хувь нэмрээ оруулах юм.

Travel Via Ox or Horse Cart A restricted, one kilometer protection radius has just been announced for the area around Uvurkhangai Province’s famed Ulaan Tsutgalan waterfall. After a recent survey conducted by the park administrators of the Orkhon River valley, only those who walk or travel on ox or horse carts are allowed to travel to and around the Ulaan Tsutgalan waterfall. The ban on cars helps preserve the waterfall’s pristine beauty.

Соёл Спорт, Аялал Жуулчлалын Яам болон Дэлхийн Аялал Жуулчлалын Байгууллага хамтын ажиллагааны хүрээндээ Монголын аялал жуулчлалын салбарын уриа үгийг бүтээхээр ажиллаж байна. CNN сувгийн маркетингийн багийнхан Nomadic by Nature. Discover Mongolia гэсэн хувилбарыг санал болгоод байна. Холын гийчдийг хаалгаа дэлгэн угтдаг монгол ёсыг илтгэх урилга үгийн сонголтуудыг олон нийтээс мөн асууж байгаа ажээ. Санал асуулгад оролцогчдын олонх нь дээрх урианы богино хэлбэр Mongolia. Nomadic by Nature гэсэн хувилбарыг дэмжжээ.

Nomads in Search of a Motto

Restored Artifacts Soon on Display Several artifacts recently returned home to Mongolia after a complete restoration process undertaken in Germany. The joint Mongolian-German project ‘Geo-Archeology of Orkhon Valley,’ in association with archeologists at the Mongolian Academy of Sciences, restored artifacts such as funerary outfits, hats, and musical instruments, originally created and used by peoples of the steppes during the 8th to the 16th century—from the ancient Turkic era up through the Great Mongol Empire. These restored items will be soon on display for the public at the Mongolian National Museum.

The Ministry of Culture, Sports and Tourism, in association with the United Nations World Tourism Organization, is working on the creation of a motto for the Mongolian tourism sector. The motto should reflect the welcoming and hospitable nature of the nomadic Mongols, and the beautiful scenery of the Mongolian countryside. A marketing team at CNN proposed ‘Nomadic by Nature. Discover Mongolia.’ The search for the most suitable motto involves a public poll, where most participants voted for ‘Mongolia. Nomadic by Nature’—a shorter version of the motto suggested by CNN.

26 National Geographic Traveler

reported by

L.Enkhtuya | Л.Энхтуяа

IMAGES: BACHKA/IRMUUN PHOTO (WATERFALL); J.VOGEL© (ANGLE HARP)

Ердийн хөсгөөр аялаарай

Шинжлэх Ухааны Академийн Археологийн хүрээлэнгийн сан хөмрөгт хадгалж байсан, устаж болзошгүй олдворуудыг “Орхоны хөндийн геоархеологи” төслийн хүрээнд Германд сэргээн засварлуулж, бэхжүүлэх ажил амжилттай болжээ. Алтай нутгаас олдсон оршуулгын малгай, дээл, хөгжмийн зэмсэг зэрэг олдворууд нь манай эриний VIII-XVI зууны үед амьдарч байсан нүүдэлчдийн эдэлж хэрэглэж байсан эд агуурс бөгөөд эртний Түрэгийн үеэс эхлэн Их Монгол Улсын үеийн дурсгал гэж судлаачид тогтоосон байдаг. Сэргээн засварласан үзмэрүүдийг Үндэсний музейд хүлээлгэн өгсөн ба энэ улирлаас эхлэн олон нийтэд дэлгэн үзүүлж эхлэх юм.

Нүүдэлчид урилга үгээ хайсаар

SMART

TRAVELER

Inside

Street Artists 28 Ice Swimming 30 China’s Green Leap Forward 31 Going Small in the Caribbean 32 Tokyo’s Hot Noodle Dish 34 Scotland Yarn 35 Freedom is Here 36 Travel Gadgets 38 Protect yourself from pitfalls 40 Strange Planet 41

IMAGE: GRIVINA/SHUTTERSTOCK (TRAVEL)

Every Journey is an Experience 42 Mongolia Event Calendar 44 Та аяллын үед аль нэг улсад бичиг баримт, үнэт зүйлээ хаяж үрэгдүүлвэл даатгалын компанидаа хандаарай. In the event your belongings or documents go missing, you should urgently contact your travel agency.

PAGE 40

World Event Calendar 46

S M A R T T R AV E L E R MY CITY

ГУДАМЖНЫ УРЛАГ

STREET ARTISTS

—Э.ЭНХЦОЛМОН | E.ENKHTSOLMON

нгөрсөн жилийн есдүгээр сарын нэгэн өдөр хоёр граффитч эр хилийн чанадаас Улаанбаатарт түр саатжээ. Тэд ганц шөнийн дотор галт тэрэг болон барилгын ханан дээр өөрсдийнхөө нэрийг будгаар шүршчихдэг зартай “бөмбөг тэслэгчид” юм. Хоёр эрийг яг хэзээ ирээд хэдийд буцсаныг хэн ч мэдсэнгүй. Харин тэдний бичиж үлдээсэн хоёр нэр Арслантай гүүрний баруун урд байх барилгын цэнхэр төмөр хашаан дээр одоо ч гэсэн хэвээр. Тэр нь хар өнгийн суурь бүхий цэнхэр, шар хүрээтэй хоёр бүдүүн бичээс юм. Нэрс бичигдсэн даруйд Монголын граффит сонирхогчдын “Гудамжны урлаг” фэйсбүүкийн цахим бүлэгт Тапс болон Мосэс (Taps&Moses) хотод иржээ гэсэн бяцхан шуугиан дэгджээ. Маргааш өглөө нь граффитчидын томоохон бүлгэмийн гишүүн, 25 настай залуу өөрт байгаа хамгийн сайн будгаа авч очин өнөөх нэрсийн хоёр талд ETO гэсэн өөрийнхөө нэрийг бичиж хариуг нь барив. Мөн хотыг нь тамгалчихаад “ор сураггүй алга болсон” зартай граффитчидын сахилгагүйтсэн байж болох өөр газрыг хайж олохоор хотыг сэмхэн нэгжсэн ч замын хойд талын харуул хамгаалалттай барилгын ханан дээрх багахан бичвэрийг эс тооцвол өөр ул мөр олоогүй аж. Тапс болон Мосэс Монголд ирсэн гэдгээ цахим хуудсаараа зарлаагүй ч Улаанбаатарын граффитчид энэ гэнэтийн айлчлалд туйлын соргог хандсан юм. 1990-ээд оны дунд үеэс Улаанбаатар хотын анхны

28 National Geographic Traveler

граффитчид хямд үнэтэй хятад шүршдэг будгаар хотын хэд хэдэн газар, ялангуяа Нарны зам дагуух бетонон ханан дээр зурж эхэлжээ. Үе үе өнгө төрх нь өөрчлөгддөг тэдгээр 45 хавтан Монголын граффитчидын хувьд гойд түүхтэй газар юм. Өөрийгөө граффитчин гэж нэрлэе гэвэл зайлшгүй энд зурсан байх ёстой гэсэн бичигдээгүй дүрэм энэ хотын гудамжны зураачдын дунд бий болжээ. Тиймээс будаг нь халцарсан, агуулга нь хуучирсан зургийг шууд л дараад шинэ зураг шүршчихдэг байна. Гэхдээ зарим нэг сайн зургийг огт хөндөлгүй одоог хүртэл хадгалан үлдээсэн нь сонирхолтой. Миний уулзсан, граффит зурдаг залуусын санал болгосноор Төрийн ордоны зүүн талд байрлах нурах дөхсөн хоёр давхар барилгад очсон юм. Хуучин хэвлэх үйлдвэр байгаад одоо граффитчидын үүр болсон энэ газрыг “Балгас” гэж нэрлэдэг. “Хоёр давхарт зургууд бий” гэж тэдний хэлсний дагуу тааз нь цөмөрч, шат нь нурсан тус барилгын төмрөөр хэрсэн бетонон баганаар дээш авирав. Бүрэнхий болохтой зэрэгцэн барилга эл хуль санагдах ч энд тэнд этгээд сонин бичвэрүүд олон байлаа. Энд зурах дуртай, мөн нэрээ нууцлахыг хүссэн нэгэн граффитч залуу “Балгаст жинхэнэ эрх чөлөөг мэдэрдэг. Зураг зурахыг минь төдийгүй зурсан зургийг минь хэн ч харахгүй. Тиймээс хотын хаанаас ч харахгүй өвөрмөц царай, этгээд бичвэрийг эндээс л харж болно” гэж ярьсныг энд гарч ирээд санав. Овоолсон шороо руу үсрэн буухад нэг давхрын энд тэнд шүршдэг

Монголын томоохон граффит бүлгэмийн гишүүн ETO “Балгас” дотор ETO, a member of one of the largest local graffiti crews, in the “Ruins”

будагны хоосон сав хөлд тээглэн шоржигнон дуугарч байлаа. “Бид хотын аль болох өнгө зүс муутай газар тод өнгөтэй, үзэмжтэй зураг зурж өөрсдийн үзэл бодлыг түгээдэг. Энэ бол бидний тэмцлийн илэрхийлэл” хэмээн ETO бүлгэмээ төлөөлөн хэлсэн юм. Тэд хоёр жилийн өмнө яг энэ зорилгоор хуучин гутлын үйлдвэр байсан барилгын хүмүүс холхидог нүүрэн талыг чимжээ. Шавар нь хуурч, тоосго нь ил гарсан хуучин байшин шинэ төрхтэй болж дэргэдүүр өнгөрөх хүмүүсийн харааг булааж байлаа. Гэсэн ч тэднийг ханан дээр элдвийг сараачдаг сүйтгэгч (вандалист) нартай андуурах нь элбэг. Жилийн өмнө Сансарын туннелийн хоёр талын ханан дээр граффит зурахад “хана эрээчлээ” хэмээн дургүйцэх нэгэн цөөнгүй байжээ. “Монгол баатар, монгол хээ, монгол уран бичлэг бол Монгол граффитын онцлог” хэмээн туннелийн зургийг гадны болон Монголын уран бүтээлчдийн хамт зурсан ETO онцлон ярьсан юм. Энэ мэт бэрхшээл бий ч Улаанбаатар хотод шинэ өнгө төрх нэмэх “Гудамжны зургууд” хотын хаа сайгүй амилсаар.

AST YEAR IN SEPTEMBER,

Road. Today, this strip of cement is a living historical record of Mongolia's ever changing graffiti artistry. It is an unspoken rule among local street artists that up and comers must make their mark on the wall. Faded and out of date graffiti are regularly sprayed over with new themes and colors. Works of outstanding quality are left untouched, with many surviving to this day. I was advised by several local graffiti artists that I interviewed to inspect a two-story, dilapidated building east of the Government House. Formerly a printing house, local graffiti artists use the rundown 'Ruins,' as it’s known, as a proving ground. Up a crooked flight of stairs, on the second floor beneath a cracked ceiling, is an entire art gallery worth of painting on the walls. Colorful and peculiar monikers and pictures decorate the entire floor; empty cans of spray paint littered everywhere. I recalled the remark of one painter, who spends much of his time here and who asked to remain anonymous: "In the 'Ruins,' one feels the utmost freedom. No one can see me painting. No one can see my graffiti. That is why this is the only place in the city where you can

Гутлын үйлдвэр байсан хуучин байшин шинэ өнгө төрхтэй болж, дэргэдүүр өнгөрөх хүмүүсийн анхаарлыг татна. The former shoe factory located in a crowded area received a new face, but the building attracted mixed reactions from passersby.

see unique and eccentric images." The diverse collection of art was worth the trip—despite the difficulty of jumping the staircase back to the first floor. ETO, speaking on behalf of his crew, told me, "We express our views through bright and intriguing images at threadbare and neglected locations. This is the manifestation of our fight." His crew was responsible for painting the facade of a former shoe factory located in a crowded area. The building received a new face, but the effort attracted mixed reactions from passersby. Street artists are often mistaken for vandals who deface walls and buildings with meaningless images. A year ago, a series of publicly sponsored graffiti on the inner walls of the Sansar Tunnel caused considerable outrage over such 'scribbling on the walls.' The ETO crew, who spray painted those images in partnership with foreign artists, defended the art, saying that "the Mongol warriors, Mongol ornaments and Mongol calligraphy are particular to Mongol graffiti art." The 'scribbles' are actually a modern expression of homegrown artistic traditions. These 'street paintings,' and the artists behind their creation, are enriching the very image of Ulaanbaatar city, spray by spray.

IMAGES: N.ORGIL

two internationally renowned graffiti artists made a secret, incognito visit to Ulaanbaatar. Famous for stealthily spray painting their moniker on public walls and train cars around the world, the 'Taps & Moses' moniker, on a black background with blue and yellow outlines, is still visible on a building southwest of the Lion Bridge. As soon as the names appeared, Mongolian 'Street Art' Facebook group members speculated that Taps & Moses had struck again, and knew they had to respond. The following day, a 25-year old member of one of the largest local graffiti crews grabbed his best sprays and went to the spot for retaliation. He sprayed his moniker 'ETO' on either side of the two names. Taps and Moses have not yet confirmed their visit to Mongolia through their official webpage, but Ulaanbaatar's graffiti artists responded to the event without missing a beat. Mongolian graffiti artists first appeared in the mid-1990s, using cheap Chinese spray paint to tag a number of locations; the prime locale—a cement wall along the Narni Zam, or the Sun

29 February/March 2014

S M A R T T R AV E L E R TRENDING

Цочир сонголт ICE SWIMMING — Л.ЭНХТУЯА | L.ENKHTUYA

ЯМ ГАРАГИЙН ӨГЛӨӨ,

7 цаг. Улаанбаатар хотоос 60 орчим км зайд Төв аймгийн Эрдэнэ сумын нутаг, Цонжин Болдогийн ойролцоо Туул голын эрэг. Идэвхтэй амралт эрэлхийлэх болсон хүмүүсийн зарим нь жавар тачигнасан дүн өвлөөр голын харзалсан мөстэй усанд булхахаар энд цугларч харзны усанд орох нь уламжлал болжээ. Гэхдээ энэ газар их хотын завгүй иргэдийн цорын ганц сонголт бус. Гол усны салаа бүхэнд өвөлдөө сайхан харзалдаг газар байдаг ч харзны усанд дурлагсдын зарим нь цаг хэмнэн хотын төвөөс холгүйхэн Их Тэнгэрийн амны ойролцоо

30 National Geographic Traveler

Туул голын хөлдсөн мөсийг цоолж гаргасан усанд ордог. Харзны усанд билгийн тооллоор ес эхлэхэд буюу 12 дугаар сарын 22-ноос эхлэн, цагаан сарын өмнөх битүүний шөнө хүртэл ордог заншилтай. Та харзны усанд орох цочир сонголт хийж байгаа бол эхний удаад 20 секунд орчим дух, өвдөг, энгэрээ усаар шавших ёстой бөгөөд сэтгэл санааны бэлтгэлтэй байх нь чухал гэж туршлагатай хүмүүс зөвлөж байна. 2004 оноос хойш тогтмол орох болсон 60 настай эмэгтэй Б.Цэрэнгийн өгүүлж буйгаар харзны усанд орсноор цусны эргэлт сайжрах төдийгүй суларсан булчин

Харзанд орох үед ажрахгүй байсан ч уснаас гарсны дараа хөлийн хуруунууд тасрах гэж байгаа мэт санагдана. It wasn’t as cold as I expected it to be when I first dropped into the icy water. But the minute I climbed out, it felt like my toes were about to fall off.

чангарч, хоолой үе мөчний ужиг өвчин эдгэдэг аж. Тэрээр усанд хэт их удахгүй, зөвхөн бие махбодийг цочроох төдийгөөр бүтэн биеэрээ булхаад л гарах ёстой гэж зөвлөлөө. Харзны усанд тогтмол ордог хүмүүс солих дулаан хувцас, уснаас гарсны дараа уух халуун ундаа (цай, жимсний шүүс, аарц гэх мэт), алчуур, углааш, биеэ ороох том хөнжил зэргийг бэлтгэж очдог байна. Өвлийн хүйтэн өдрүүдэд голын усанд орох зоригтнууд дэлхийн өнцөг булан бүрт бий. Эртний уламжлалтай Оросын ард түмэн хүйтэн ус, халуун уурыг хослуулдаг. Харин Болгарт Эпифанийн баярын үеэр хүмүүс урт цуваанд нэгдэж голын усанд ордог байна. Нидерландад 2012 оны эхний өдөр 10 мянга орчим хүн цуглаж нэгэн зэрэг мөстэй усанд орж дэлхийн дээд амжилтыг тогтоож байжээ.

XЯТАДУУД НОГООН ХӨГЖЛИЙН ТӨЛӨӨ

S DAWN BROKE ON A RECENT

IMAGES: B.BAT-ERDENE (ICE SWIMMING); MISSION HILLS (GOLF COURSE)

mid-winter Sunday morning, a small group of half-naked swimmers stood shivering on the frozen banks of the Tuul River, near Tsonjin Boldog, 60 kilometers from Ulaanbaatar city. Here in Erdene Soum, Tov Province, the growing tradition of ice swimming draws the hearty and adventurous for a bone-chilling dip in winter waters. Busy Ulaanbaatar city-dwellers looking for a ‘polar bear plunge’ can easily make the trip to nearby Ikh Tengeriin Valley for an icy swim in the Tuul.

To ensure that their bodies are ready for the river’s conditions, first timers should rub their forehead, knees and chest with ice water for about 20 seconds. According to B. Tseren, a 60-year-old who has been ice swimming since 2004, a dive into icecold water improves blood circulation, strengthens weak muscles, and cures joints and larynx related illnesses. One should submerge in the water just long enough to give the body’s systems a jolt, and then get out. Regulars who come to ice swim bring along a warm change of clothes, hot drinks such as boiled curd, hot juice or tea, slippers, towels and blankets. Ice swimming is increasingly popular in the world’s colder climes; the Russians have a long standing ice swimming tradition that they combine with hot steam baths; Bulgarians swim in cold water during the Epiphany holiday; and every New Year, over 10,000 people jump into the icy ocean in Scheveningen, Netherlands.

Усанд бүхэл биеэ цочроох, тэр тусмаа үсээ бүрэн норгох хэрэгтэй. For the proper experience, you should submerge your entire body in the water, even your head.

КОСТАС КРИСТ Үнэнээ хэлье, би гольф тоглодоггүй. Гольфын талбай байгуулахын тулд хүний амьдран суух орчинг сүйрүүлж, их хэмжээний ус ашигладаг, ургамал, амьтан хорхой шавж устгахын тулд химийн хор ашигладаг зэрэг байгаль орчинд хор хөнөөлтэй учраас би байгаль хамгаалагчийн зүгээс энэ спортыг хүлээн зөвшөөрдөггүй. Шотландад 1950-иад оныг хүртэл малын бэлчээр дээр байгальд хор учруулахгүйгээр гольф тоглож байжээ. Байгалийн ногоон зүлгэн дээр дахин тоглох боломжтой юу? Цөөн хэдэн байгууллага байгальд ээлтэй үйл ажиллагаа явуулахаар оролдож байна. Тухайлбал, ЕВРОПЫН ГОЛЬФ Байгаль Орчны Байгууллага байгаль орчинд ээлтэй үйл ажиллагаа явуулж эхэлжээ. Аудубон Интернэшнл байгууллага байгаль орчинд ээлтэй 988 гольфын талбайтай хамтарч ажилладаг. Гольфын хөгжилд шинэ ахиц гарч байгальд хоргүй үйл ажиллагаа явуулдаг болж магадгүй юм. Би та бүxэнд байгальд ээлтэй гольфын талбайг танилцуулмаар байна гэж дэлхийн хамгийн том гольфын талбай “Чайна Мишн Хиллс”-ийн эзэн Кэн Чу өгүүлэв. Тэд нарны эрчим xүчээр цэнэглэдэг гольфын машинтай, боxир усыг даxин цэвэршүүлэн 12 талбайгаа усалдаг усжуулалтын системтэй аж. Ноён Чугийн байгуулсан хамгийн орчин үеийн талбайд агаарын чанарыг шалгаж буй эрдэмтэдтэй уулзсан юм. Эндхийн амралтын газрын хоолны цэснээс аварга загасны сэлүүрээр xийсэн шөлийг хасчээ. Мөн энд зааны соёо жижиглэнгээр худалдаалахыг хориглосон байна. Үүнийг сонсоод би гольф тоглоx шийдвэрээ хараахан гаргаагүй ч цоxиураа барин сургуулилт xийxээр явлаа.

Байгальд хоргүйгээр зэрлэг зулгааж байгаа нь Low-impact weeding

CHINA’S GREEN LEAP FORWARD By COSTAS CHRIST A confession: I don’t play golf, partly because I’m unable to reconcile my conservation work with a sport also known for habitat destruction, massive water consumption, and heavy use of herbicides and pesticides. And yet, until the 1950s, the sport of golf as played in the pastures of Scotland existed in harmony with nature. Can the pastime reconnect with its greener roots? Some groups are trying: Europe’s Golf Environment Organization launched a sustainability program, and Audubon International has eco-certified 988 courses. Now golf may be about to take a big step, in a surprising place. “I want to introduce SUSTAINABLE GOLF on a scale never done before,” says Ken Chu, the chairman of China’s Mission Hills—the largest golf club in the world. We are riding in a solarpowered golf cart looking at a few of the 12 courses he irrigates using only recycled gray water. I meet scientists monitoring air quality in a high-tech field station that Chu established. Shark-fin soup has been banned from resort menus, and no retailer doing business with Mission Hills is allowed to sell ivory. The verdict isn’t in yet, but I’m encouraged enough to start practicing my swing. ■ FOLLOW COSTAS CHRIST ON TWITTER @ COSTASCHRIST.

31 February/March 2014

S M A R T T R AV E L E R CHECKING IN

Карибын тэнгисийн амралтууд GOING SMALL IN THE CARIBBEAN

КАСА БОНИТА

Доминикан улсын Барахона xотын Пунта кана xэмээx далайн эрэг дээр уг амралтын газар байрлана. Амралтын газраас холгүйхэн гар урчуудын тосгонд оюу номин эрдэнийн чулуун чимэг зүүлтүүд гялалзан харагдана. Зочид нэг өдрийн аяллаар нууранд цугласан фламинго шувууг ажиглахаар ирдэг. ■ БАРАХОНА, ДОМИНИКАН УЛС; 211 ДОЛЛАРААС.

ЭЛ СЕКРЕТО

Бэлизийн xамгийн том Амбергрис Кэе аралд байх амралтын газрын хаягийг GPS -ээр xайгаарай. Далай, цэцэрлэг, давст нуурыг харж болох 13 амралтын байранд бууж, Hol Chan xэмээx газарт хүчилтөрөгчийн багтай далайд шумбан, яст мэлхийнүүдтэй хамт сэлж болно. Долоо xоногт нэг удаа Гарифуна xөгжмийн аянд оддын дор бүжиглэх боломж тохионо. ■ АМБЕРГРИС КЭЕ, БЕЛИЗ; 450 ДОЛЛАРААС

БООРДУОК БУУДАЛ

Аруба улсын цагаан элст Палм эргээс xолгүйxэн орших тансаг зэрэглэлийн буудлыг эгч дүү хоёр иxэр эзэмшдэг. Тэд амралтын 14 байрны унтлагын өрөөний ханыг Карибын тэнгисийн оюу номин өнгөөр будаж, иж бүрэн гал тогоогоор тохижуулжээ. Хөргөгчид нь мөстэй цай бэлдэж үлдээсэн байдаг. Мөн өглөөний цай ууж болох Ми Боса Души рестораныг зааж өгнө.

Доминикан Улсын баруун өмнөд эргийн ууларxаг нутагт орших Каса Бонита зочид буудлын оюу номин өнгийн усан сан ой руу xарсан байрлалтай. On the Dominican Republic’s mountainous southwestern coast, a cabana at remote Casa Bonita features a private azure infinity pool overlooking a tropical forest.

CASA BONITA

The Dominican Republic’s antidote to airbrushed Punta Cana: the jungles of Barahona. At this family estate turned ecoresort, the chef tends her organic garden where the owner played as a kid; jewelry made of indigenous larimar stones sparkles in a nearby artisan village. Guests day-trip to see the flamingos of Oviedo Lagoon or stay put for ziplining through the forest.

EL SECRETO

Set on Belize’s largest island, Ambergris Caye, this hotel has just GPS coordinates for an address. Start your days with freshsqueezed juice delivered to your villa—one of 13 overlooking the sea, garden, or a saltwater lake— then snorkel at Hol Chan Marine Reserve with sea turtles. Boat into town for shrimp curry at Elvi’s. Back at the hotel, dance to weekly Garifuna beats under a starlit sky.

BOARDWALK HOTEL

■ BARAHONA, DOMINICAN REPUBLIC;

■ AMBERGRIS CAYE, BELIZE; FROM

Twin sisters own and operate this boutique hotel located a short walk from Aruba’s white-sand Palm Beach. Their warm, artful touch shows up throughout the 14 casitas, from walls splashed in Caribbean colors to the glass pitcher of iced tea waiting in the fridge in the full kitchen. The sisters can also direct you to favorite local restaurants such as breakfast takeout spot Mi Boca Dushi.

FROM $211

$450

■ ORANJESTAD, ARUBA; FROM $185

■ ОРАНЖЕСТАД, АРУБА; 185 ДОЛЛАРААС

32 National Geographic Traveler

pchecking in reported by Amy Alipio, Katie Knorovsky, and Celeste Moure

IMAGES: CASA BONITA (POOL AND ROOM); MICHALZAK/GETTY IMAGES (BEACH); BOARDWALK SMALL HOTEL ARUBA (PAVILION)

S M A R T T R AV E L E R

LOCAL FLAVOR

Токиогийн xалуун гоймон

TOKYO’S HOT NOODLE DISH

— ДЭЙСҮКЭ УТАГАВА | DAISUKE UTAGAWA

ГОЙМОНТОЙ ШӨЛИЙГ АМТАРХАН ИДЭЭРЭЙ | COMFORT IN A BOWL OF RAMEN SOUP

ЭН НЭГЭН ТАНД гоймонтой шөлний талаар дурдвал, шууд л дэлгүүрт зардаг хуурай бэлэн гоймонг буцалсан усанд хийж дээрээс нь ууттай амтлагч нэмээд идэх талаар төсөөлөx байх. Гэтэл Японд гоймонтой шөл нь бэлэн хоол биш xарин хоолны урлагийн нэгэн төрөл болон хөгжжээ. Гоймонтой шөлний орцод тунгалаг шөл, улаан буудайн гурил, том зүсэж хэрчсэн гаxайн маx, амталсан xулсны наxианаас гадна xэрчсэн ногоон сонгино зэрэг

34 National Geographic Traveler

ордог. Энэxүү арааны шүлс асгарам үнэртэй шөлөнд маx, төрөл бүрийн ногоо эсвэл далайн бүтээгдэxүүн зэрэг 40 гаруй төрлийн орц орсон байдаг ба зөөлөн гал дээр хэдэн цагийн турш буцалгаж болгоно. Гоймонг 10 гаруй өдөр сэрүүн газар байлгаж амтлах ба хэлбэрт оруулдаг. Анx XVII зууны үед хятад номлогч нар Японд ирэхдээ гоймонтой шөлийг дэлгэрүүлсэн гэж үздэг ч 1910 онд Токиогийн xудалдаачин, гар урчуудын Асакуса дүүрэгт Японы анxны гоймонгийн

Иноуд гоймон бэлтгэж байгаа нь Preparing ramen at Inoue

дэлгүүр “Райракэн” нээгдэx xүртэл өргөн дэлгэрээгүй байсан юм. Туxайн үед xятад гоймонтой шөлөнд япон үндэстний xатаасан загас, далайн байцай, цууг xийн иддэг байжээ. Харин одоо зөвхөн Токиод л гэхэд 30 гаруй нэр төрлийн гоймонг 4000 орчим хоолны газраас амталж болно. Хооллох тогтсон дэг жаяг гэж байхгүй. Ердөө л урт дараалалд зогсон заxиалгаа өгөөд шаxцалдан сууж дараагийн xүндээ зай тавьж өгөxийн тулд xурдxан шиг сорж идээд босно. Токиогийн оршин суугчид Цүкижи заxын ойролцооx Иноүгийн гадаа шоюу буюу гаxайн маx, xулсны наxианы орцтой цуугаар амталсан xүрэн шөлтэй шаргал гоймонг xудалдан аваxын тулд урт дараалалд зогсдог. Асакуса дүүрэгт байх 60 гаруй

жил үйл ажиллагаагаа явуулж буй Райшукэн ресторан нь вонтонмэн буюу банштай гоймонтой шөл гэсэн нэр төрлийн xоолыг цэсэндээ нэмж оруулжээ. Жинбочу xот даxь Сабучан ресторан нь гоймонтой шөлийг шарж амталсан будааны хачиртай хамт өгдөг байна. HEN SOMEONE mentions

IMAGES: BASIL CHILDERS/THE NEW YORK TIMES/REDUX (MEN); INTERNATIONAL MAPPING; DOMINIQUE WALTERSON/GETTY IMAGES (LAMB)

W ramen, you probably think of those storebought dried noodles you bring to life with boiling water and a packet of spices. In Tokyo, ramen noodle soup is not fast food; it’s an art form. Complexly flavored, the perfect bowl of ramen combines clear broth with wheat noodles, slices of roasted pork, seasoned bamboo shoots, and chopped green onions. This aromatic stock—meat, vegetable, or seafood— contains up to 40 ingredients and is simmered for hours. The noodles, from thin to wavy, are aged for up to ten days in a cool place to achieve their peak flavor and texture. It’s thought that missionaries brought ramen from China to Japan in the 17th century. But it wasn’t until 1910 that Japan’s first ramen shop—Rairaiken—opened in Tokyo’s Asakusa district, an area of merchants and artisans. It served simple Chinese noodle soup modified with traditional Japanese ingredients—dried fish, seaweed, and soy sauce. Today, the nation boasts more than 30 regional varieties of ramen, and nearly 4,000 places sell it in Tokyo alone. The dining routine never varies: Wait in line, order, squeeze into a seat, and slurp quickly so the next person can take your place. In Tokyo, locals line up at Inoue’s outdoor stand near Tsukiji Market for classic shoyu (soy-based ramen), its golden noodles nestled in auburn broth and topped with pork and bamboo shoots. Sixty-year-old Raishuken, in Asakusa, adds wonton-men to its menu, silky dumplings floating over traditional ramen. In a narrow alley in Jinbochou, the tiny Sabuchan serves hanchan, the ultimate ramen and fried rice combo.

АТЛАС

DIGITAL NOMAD

ШОТЛАНД ХОНИНЫ НООС ATLAS Нэг уут бэлэн гоймонг уртааш сунгавал теннисний хоёр талбайтай тэнцэнэ. The noodles in one package of instant ramen would tretch the length of two tennis courts.

ЭНДРЮ ЭВАНС Эдмунд Хиллари болон Балбын хөтөч-уулчин Дэнзэн Норгай нар 1953 оны 5 дугаар сарын 29-нд дэлхийн дээвэр Эверестийн оргилд хамгийн анх амжилттай гарч чадсан түүхэн хүмүүс юм. Шотландын зүүн xойд хэсэгт орших Шэтланд арал даx T.M. Adie & Sons xэмээx компанийн нэxмэл ноосон цамц өмсөж явсан учраас өндөр уулын тэсгим хүйтэнд огт даараагүй гэж Эдмунд Хиллари хожим ярьсан байдаг. Шэтланд ноосыг Шэтланд үүлдрийн xониноос гаргаж авдаг ба зөөлөн, xөнгөн, дулаанаа сайн xадгалдаг гэдгээрээ алдартай. Эверестэд авирахдаа өмссөн цамцыг хонины xамгийн нарийн ширxэгтэй хүзүүний ноосоор ээрсэн утсыг хоёр давxарлан гараар нэхсэн ажээ. Шэтланд арлын нийслэл Лервик xотын музейд очиxод эрxлэгч нь намайг аялахад тохиромжгүй цагаар ирлээ дээ хэмээн угтсан юм. Учир нь энэ үед цаг агаар таагүй, бүрхэгдүү байдаг бөгөөд өглөөний 10 цагийн орчимд л гэгээ ордог ажээ. Эндээс гараад би Шэтланд арлын оршин суугчдын өмсөх дуртай үндэсний хээн оруулгатай сүлжмэл хувцасны дэлгүүр явахаар шийдлээ. Би Андэрсон компанийн “Shetland Warehouse” руу өөртөө нэг цамц авахаар явлаа. Дэлгүүрээс хар саарал өнгийн цамц сонгон өмсөхөд биед наалдацтай таарч байв. Xудалдагч эмэгтэй “Энэ бол тэдний Эверестэд авирахдаа өмссөн цамц” гэж xэлэв. Цамцыг өмсөөд гарахад 7 хэмийн хүйтэн байсан ч би даарсангүй. ■ FOR MORE: DIGITALNOMAD.NATIONAL GEOGRAPHIC.COM AND @WHERESANDREW

SCOTLAND YARN BY ANDREW EVANS On May 29, 1953, Edmund Hillary summited Mount Everest with Sherpa Tenzing Norgay. Helping keep Hillary warm at the subzero altitude was a sweater knit by T. M. Adie & Sons, a woolen goods company in the SHETLAND ISLANDS, northeast of mainland Scotland. Shetland wool, known for its light weight, heat retention, and softness, comes from Shetland sheep, a native breed. The Everest sweater had been made by island craftsmen, who used a special two-ply yarn spun from the sheep’s ultrafine neck wool. I learn this at the Shetland Museum, in Lerwick. “You’ve come at the wrong time,” chides the curator. I’ve arrived in the offseason, when Shetland dances through moody weather and dawn glimmers into day around 10 a.m. This only draws me to the textiles exhibit, with its classic Shetland sweaters, including beautifully patterned Fair Isle sweaters from the most remote inhabited Shetland island. Now I want one, so I head over to Anderson’s, “the Shetland Warehouse,” where I pick a charcoal gray sweater. I slip the soft wool over my head and pull. The sweater hugs me like a sock. “That’s the kind they wore on Everest,” says the saleslady. Though the air outside is a cool 45°F, I feel toasty warm.

35 February/March 2014

S M A R T T R AV E L E R ЧИЧРЭЭД Л ДАЙРЧИХДАГ

Би өөрийн хүсч байсан өнгө төрх, өнцгийг олж харахаараа чичрээд л “дайрчихдаг”. Алдахаас өрсөж амжих гэж байгаа мэт. Санасандаа хүрсэн зураг авсны дараа л сая тайвширдаг. Заримдаа авах зургаа шөнө нь зүүдэлнэ. Алтай Таван Богдыг тэр талаас л авах ёстой байж, өмнөх удаад би Хүйтний оргилтой давхцуулчихсан байна гээд л түмэн бодол толгойд эргэлдэнэ. Тэр үед л нүдэнд зохиомж, дүрслэл тодроод ирнэ. Улаагчны Хар нуурын зургийг авахдаа нар мандахад очсон байхаар төлөвлөж, цагаа нарийн зохицуулсан. Би олон орноор аялж, зураг авч явахдаа Монгол бол байгалийн гэрэл зургийн давтагдашгүй кадруудын барагдашгүй нөөцтэй газар гэдгийг ойлгосон. Зурагчдын харж байгаагүй өнцгөөс буулгасан зургуудыг маань хүмүүс Америк, Канад гээд байдаг учир гэр, адуучин эр гэх мэт монгол ахуйгаа зурагтаа заавал багтаахыг хичээдэг. PERSON

Эрх чөлөө энд л байна

“FREEDOM IS HERE”

Гэрэл зурагчин Б.Баяр “Миний сэтгэгдэл” бие даасан уран бүтээлийн үзэсгэлэнгээ гаргажээ. Гурван өдөр үргэлжилсэн уг үзэсгэлэнд дэлгэсэн 50 гаруй бүтээлээрээ дамжуулан өөрийн дотоод сэтгэлээ илэрхийлэхийг хүссэн гэж тэрээр хэлж байна. АНХНЫ ЗУРАГ БҮР САЙН БАЙДАГГҮЙ Хамгийн анх очсон

газартаа олон зураг авдаг ч сэтгэлд хүрэх нь цөөхөн. Харин дахин очихдоо илүү сайн зураг авч чадна. Урьдчилан сайн тооцоолж, дүрслэлээ сэтгэлдээ буулгах нь хамгийн чухал. Байгалийн аливаа тогтоцыг өөрийн нүдээр харсны дараа энэ зургийг хэзээ, ямар

36 National Geographic Traveler

—Л.ЭНХТУЯА | L.ENKHTUYA

улиралд, аль цэгээс авах ёстой талаар тунгааж, толгой их ажилладаг. Жишээ нь би БаянӨлгий аймгийн Хотон нуурыг үзэсгэлэнтэй гэж сонссон төдий очоод хэдэн зураг аваад буцсан юм. Наадмын үеэр, өндөр уулсын цас нь хайлчихсан байхад авсан зургуудаа дараа нь үзээд анхны цаснаар л ирэх ёстой гэж бодсон. Тэгээд яахав, найздаа “Анхны цас ормогц хэл дуулгаарай” гэж захичихаад явсан. Есдүгээр сард цас орлоо гэсэн мэдээ ирж, би ч ниссэн. Аймгийн төвөөс машин түрээслээд давхиад очлоо. Нуур хөлдөөгүй, хагдарч амжаагүй ногооны униар анхны цастай өнгө хоршсон гайхалтай төрх намайг угтсан даа.

Б.Баярын авсан гэрэл зургуудыг сэтгүүлийн 16-23 дугаар нүүрээс үзнэ үү. See B. Bayar’s photos on pages 16-23.

ЗОРИГ, ЗОРИЛГО ХАМТ БАЙХ УЧИРТАЙ Хэн ч хальсандаа

буулгаагүй газар очиж зураг авах, хэн бүхний очдог газрын хэзээ ч давтагдаагүй өнцгийг олж харах аль аль нь гоё мэдрэмж. Гэвч ийм боломж тэр бүр олдохгүй. Бидэнд ганцаархнаа, харанхуй ойд, мод дэрлэж унтчихаад өглөө эртлэн босоод цааш алхах үе олон бий. Тиймээс гэрэл зурагчин хүнд зорилго, зориг хоёр хамт байх учиртай. ХОНООД ЯВ, ХОНЬ ГАРГАЯ

Гэрэл зураг сонирхож эхэлсэн цагаасаа өнөөг хүртэл эх орныхоо өнцөг булан бүрт очиж зураг авч байна. Хаана ч очсон “Эрх чөлөө энд л байна” гэж бахархаж хэлмээр санагддаг. Гадаад зурагчидтай хамт явж байгаад тэр уулын зургийг авна гээд замаас гараад давхихаар “Болох юм уу?” гэж гайхдаг. Ихэнх оронд явах зам, зураг

авах цэгүүдийг дүрэм, журмаар тогтоочихсон, тэр дагуу л аялдаг. Харин манайд замаас гараад хүссэн газартаа хүрч зургаа авна, амарч тухална. Нутгийн зон олон ямар сайхан гээч. Аяншиж, ядарч яваа зочдын өмнө хамаг байгаагаа дэлгээд угтана. Баруун нутгийнхан онцгой зочломтгой шүү. Хоноод яв, хонь гаргана л гэнэ шүү дээ. Гэвч би зам дагасан айлын тухай яриагүй шүү.

it. For example, when I first heard about the beautiful Khoton Lake in Bayan-Ulgii Province, I went there and took some photos. As I was later looking over the shots, I noticed that, as it was mid-July, the snow on the mountain peaks had melted. I thought it might be better to go there after the first snowfall, so I told a local friend to contact me at the first sign of snow. In September, I got the call from my friend and I flew there. It was quite picturesque: snowcapped mountains, the unfrozen lake, green grass that hadn’t yet faded.

УРАМ АМЖИЛТЫН ЭХЛЭЛ

Амжилт гэдэг харьцангуй ойлголт. Надад 2012 оны “Пресс фото” уралдаанд нэгдүгээр байр эзэлж байснаас өөр амжилт гээд нэрлэчих зүйл одоогоор алга. Эхэндээ би үүргэвчтэй аялагч байлаа. Тэгж явахдаа мэргэжлийн гэрэл зурагчин, аялагчидтай танилцсан. Тэд сүртэй том камераар зураг дараад л гоё харагдаж байлаа. Тэгэхэд л би аяллын сайхан дурсамжуудаа үлдээх ёстой, тэр нь гэрэл зураг гэдгийг ойлгосон. Найздаа Nikon D70 камер захиж авчруулаад эрвээхий, цэцэг навчны зураг авч эхэлсэн. Найз нөхөд, гэр бүлийнхэн бүгд урам өгсөн. Заримдаа ч өөрөө өөрийгөө хөөргөнө. Би амжилтын эхлэл нь урам зориг байдаг гэж боддог.

Б.Баяр гэр бүлийн хамт. 2013 он Луис нуур. Канад

scenery or angle, I anxiously rush into it. I relax only after I have taken a satisfactory picture. I’ve travelled

THE FIRST PHOTOS ARE NOT ALWAYS GOOD. The photos I take

when I first encounter a location are usually not very satisfactory. I find I take better shots on a second trip. It’s important to plan in advance and get a feeling for the shot. After first seeing a landscape with my own eyes, I plan when, in which season, and from which point I will later return to shoot

STAY OVERNIGHT, LET’S HAVE A FEAST. Ever since I became

interested in photography, I’ve visited and photographed every corner of my country. No matter where outdoors I go, I feel like I can say “freedom is here.” Foreign photographers are surprised when I deviate off a road if I spot a great scene to photograph. In most countries, the routes and points for taking pictures are strictly set. But in our country, we can go anywhere we want, to take pictures or just to explore. And the locals are wonderful. They greet tired travelers like honored guests, with open arms. People from the western provinces are very hospitable. They always insist that we stay overnight and have a feast. MOTIVATION IS THE BEGINNING OF SUCCESS. Success

HE WORK OF RENOWNED

landscape photographer B. Bayar—as featured in “My Impression,” a recent exhibition of over 50 of his pieces at the Blue Moon Gallery in Ulaanbaatar—captures the scenic beauty of Mongolia’s rich natural heritage.

IMAGES: COURTESY OF B.BAYAR

I RUSH INTO IT. When I see the right

shot doesn’t come easy. There are many times when we photographers have to stay overnight in a deep forest, then get up early in the morning and continue on. A visionary photographer needs courage as well as goals.

B.Bayar with his family. Lake Louise, Canada, 2013.

to many countries and have snapped many shots, but Mongolia has an endless source of natural scenery for photographing. I always try to include elements of Mongolian lifestyle—like a Mongolian ger, a young horseman or herders—in my pictures. COURAGE AND GOALS GO TOGETHER. Taking a picture of a

place that no one else has ever visited before, or taking a picture of a familiar place from a new angle, are both equally exciting. But that captured

is a relative concept. I won 1st prize in the Mongolian Press Photo exhibition in 2012. But when I first started, I was just a backpack traveler. I encountered professional photographers and other travelers with nice, big cameras. I understood that the wonderful memories from trips should be preserved in photos. I asked my friend to bring me a Nikon D70 camera from abroad, and I started taking photos of butterflies and flowers. My friends and family gave me motivation. I believe that motivation and courage are the source of good results and success.

37 February/March 2014

S M A R T T R AV E L E R

Аяллын зугаатай туслахууд

TRAVEL GADGETS

—Э.ЭНХЦОЛМОН | E.ENKHTSOLMON

ГАР УТАСНЫ ХӨЛ

ХАЛААСНЫ КИНОТЕАТР

МӨР ХАЙГЧ

Гэрэл зургийн камертай адил гар утсандаа хөл залган зураг авч болно. MPod-ын уян хөдөлгөөн бүхий гурван хөл нь тэгш биш гадаргууд ч бат бөх тогтдог. Ингэснээр гар утсаараа зураг авах төдийгүй бичлэг үзэх зэрэг олон үйлдэлд Mpod-ыг хөл болгон ашиглавал илүү тухтай болно. 11 см өндөртэй ч эвхээд жижиглэчихвэл алганд багтах авсаархан бөгөөд жин нь ердөө 30 гр. —27,000₮ ( joby.com)

Хамгийн жижиг хэмжээтэй энэ проектор харагдах байдлаараа хачиртай талхнаас томгүй. DLP проекторыг бүх төрлийн ухаалаг төхөөрөмж болон гар утсанд холбон аяллын хөгжилтэй бичлэгээ хананд тусган, өндөр чанартайгаар үзэж болно. Мөн кино, зураг үзэж болох тул халаас болон гар цүнхэнд багтах бяцхан кинотеатр ч гэж нэрлэж болохоор. Харин одоо өрөөнийхөө аль хананд кино үзэхээ шийдэх л хэрэгтэй болох нь дээ. —350,000₮ (dlp.com)

Гаднаасаа бол энгийн нэг флаш диск мэт. Гэхдээ доторх үйлдэл нь таныг гайхшруулна. Трэкстик нь эзнийхээ аяллын маршрутыг цаг мөч бүхэнд “үнэнчээр” бүртгэж байдаг ба гэртээ ирсний дараа компьютертоо холбож Google-ийн газрын зургийг ашиглан хаагуур аялснаа нарийн мэдэж болно. Үр дүн нь хэзээд сонирхолтой. Заримдаа нэг газраа хэдэн км ч эргэлдсэн байж болох. Тиймээс хаагуур юу хийснээ бүртгэе гэвэл хуруу зайгаар ажилладаг бяцхан “мөр хайгч”-аа асаан аль нэг халаасандаа хийгээд март гэж зөвлөе. —300,000₮ (trackstick.com)

SMARTPHONE LEGS A tiny tripod for your smartphone? Use the Joby Mpod Mini Stand to take quality pictures or videos on the go, or to comfortably display your smartphone for entertainment at home. The Mpod’s threelegged, flexible design keeps it level and in place, even on irregular surfaces. The bendy Mpod stands at 11 cm in height, but can fold to fit in your hand. —$15 (joby.com)

POCKET CINEMA This tiny home entertainment projector fits in the palm of your hand. Connect the DLP projector to any smartphone or multimedia device to project your personal photos and videos in high definition. Play movies with the projector for a portable cinematic experience you can carry in your pocket or handbag. —$199 (dlp.com)

TRIP TRACKER What looks like any ordinary flash drive is actually much more. The trackstick is a personal GPS tracking device that faithfully keeps track of its owner’s travel route. Turn on the battery-powered trackstick while on a walk or a drive, and the device will trace your entire trip, logging stop times, speed, and direction. Once you connect it to a computer, you’ll see an exact display of your route on Google Maps. Take it on vacation to create a detailed chart of where you’ve been. And it works anywhere on the planet. —$199 (trackstick.com)

38 National Geographic Traveler

ЭВХЭГДДЭГ ЛОНХ

БЯЦХАН САХИУЛ

КАМЕРНЫ НӨМРӨГ

ZOMM-ыг энгийн нэг түлхүүрний оосортой адилтгаж болохгүй. Энэ бяцхан төхөөрөмж гэнэт дуугарч эхэлвэл та гар утсаа хаа нэгтээ орхижээ гэсэн үг. Учир нь ZOMM тодорхой зайнд гар утаснаасаа холдмогц дохио өгч мэдэгддэг юм. Тиймээс ZOMM-той болчихвол гар утсаа энд тэнд гээхгүй болох төдийгүй дуудлага ирсэн үед гар утаснаасаа хол байсан ч голын товчлуур дээр даран дуудлага хүлээн авах боломжтой. —177,000₮ (zomm.com)

Клоак бол яг ч камерны цүнх биш юм. Дуран, баттерей цэнэглэгч гээд камерны дагалдах хэрэгсэл энэ цүнхэнд багтахгүй. Мөн хамгаалалтын зөөлөвчгүй гээд авах хүсэл үл төрүүлэх олон сул талтай мэт боловч тус цүнхэнд өөрийн гэсэн онцгой шинж бий. Клоак цүнхэн доторх гэрэл зургийн камерыг нөмрөг өмссөн үлгэрийн баатартай зүйрлэж болно. Гэнэт зураг авах болвол камераа цүнхнээсээ гаргах гэж цаг алдалгүй цүнхнийхээ дээд, доод хэсгийг нээн онцгой агшнаас хором ч хоцролгүй гэрэл зураг авах боломжтой. Мөн бороотой үед усны хамгаалалт, эгзэгтэй агшинд халхавч болж чадна. Онцгой агшин, цүнх нээгдлээ, камер бэлэн. —120,000₮ (cloakbags.com)

CLOAKED CAMERA

PHONE LEASH ZOMM is not your ordinary key chain. This nifty gadget maintains a Bluetooth tether with your smartphone, creating a wireless leash. If you’re ever more than 30 feet away from your phone, ZOMM sets off an alarm. Never lose your phone again! ZOMM is also a speakerphone, and acts as a personal safety device, sounding an alarm and automatically dialing assistance if you’re in an emergency. —$100 (zomm.com)

The world’s first and only shoot-through camera bag, the Cloak Bag is a blessing and a disguise. Always feel like your camera is in the bag when the perfect shot arrives? That’s the idea behind the Cloak Bag. Two flaps—over the lens and the viewfinder—quickly release whenever you’re ready for a photo. While you snap a shot, the rest of the camera is still snug in the Cloak. It’s an inconspicuous way to travel with your large SLR around your neck, to protect your pricy gadget from theft and foul weather. Lightweight and easy to use, the Cloak frees your camera from a lifetime buried in your old bag, so you never miss a special moment again. —$69 (cloakbags.com)

Нислэг хүлээх зуур онгоцны буудлаас өндөр үнэтэй цэвэр ус худалдаж авах тохиолдол их гардаг. Тэгвэл эвхээд халаасанд багтчих авсаархан хэмжээтэй вапур лонхыг аяллын турш биедээ авч яваарай. Олон дахин ашиглаж болдог, мөн хуванцар материалаар хийгээгүй тул халуун наранд удаан тавьсан ч амт, үнэр орохгүй онцлогтой бөгөөд хүсвэл хөргөгчинд хөлдөөн хүйтэн жин тавихад ч ашиглаж болно. —17,700₮ (vapur.us)

COLLAPSIBLE BOTTLE Is a water bottle still a water bottle if it’s not a bottle? That’s a question answered by Vapur, and its line of pouch-like, collapsible, reusable water ‘anti-bottles’ designed to fit in your pocket when empty. The flexible, freezable vapur bottles are made to survive extreme temperatures, perfect for active lifestyles outdoors. Vapur bottles are leading the new worldwide foldable bottle trend. —$10 (vapur.us)

39 February/March 2014

S M A R T T R AV E L E R

PROBLEM SOLVED

Адал явдал эрсдэл дагуулвал...

PROTECT YOURSELF FROM ADVENTURE'S PITFALLS

БИ УРТ ХУГАЦААНЫ АЯЛАЛД ГАРАХААР АЧААГАА ЗЭХЭЖ БАЙНА. ХОЛ ЗАМД ЯВАХ ҮЕД САНААНДГҮЙ БИЧИГ БАРИМТАА ГЭЭЖ ҮРЭГДҮҮЛВЭЛ ХААНААС ОЛЖ АВАХ ВЭ?

Хэрэв та аяллын компаниар дамжуулан гадаад орныг зорих гэж байгаа бол тэдний санал болгосны дагуу учирч болох гэнэтийн эрсдэлээс өөрийгөө хамгаалан

40 National Geographic Traveler

даатгуулаарай. Ингэснээр асуудал тулгарвал цаг алдалгүй шийдвэрлэх бүрэн боломжтой болно. Та аяллын үед аль нэг улсад ирээд бичиг баримт, үнэт зүйлээ хаяж үрэгдүүлсэн тохиолдолд тухайн жуулчны компани танд шаардлагатай бичиг баримтыг бүрдүүлэн даатгалын компани руу илгээж өгнө. Ингэснээр та даатгалын компанийн заасан хугацаа болох 48-72

—Э.БАДМААРАГ | E.BADMAARAG

цагийн дотор бүх асуудлаа бүрэн шийдвэрлүүлэх боломжтой болох юм. Харин хувиараа аялах үед ийм асуудалтай тулгарвал өөрийн улсын элчин сайдын яам, төлөөлөгчийн газар болон тухайн улсын хууль цагдаагийн байгууллагад яаралтай хандаарай. Тэд асуудлыг цаг алдалгүй хэрхэн шийдвэрлэх тухай мэргэжлийн зөвлөгөө өгөх болно.

ЦАГ АГААРЫН БАЙДЛААС ХАМААРЧ ҮЕ МӨЧ МААНЬ ӨВДДӨГ. ГЭСЭН Ч БИ БАЙГАЛЬД АЯЛАХ ДУРТАЙ. ЭНЭ УДААГИЙН АЯЛЛААРАА МОНГОЛ ОРОНТОЙ ТАНИЛЦАЖ, ХӨДӨӨ ХЭЭР ХОНОЖ ҮЗЭХ ТӨЛӨВЛӨГӨӨТЭЙ БАЙГАА. ГЭВЧ ТЭНД ОЧООД ХУУЧ ӨВЧИН МААНЬ СЭДЭРВЭЛ БИ ХААНА ХАНДАЖ ХЭРХЭН ШИЙДВЭРЛЭХ ВЭ?

Юуны өмнө таны эрүүл мэндийн даатгалын хугацаа хэзээ дуусахыг нягтлаарай. Мөн таны эрүүл мэндийн даатгалд аяллын үед учирч болох эрсдэлийг хэрхэн шийдвэрлэх тухай заасан эсэхтэй сайн танилцаарай. Зорьсон газартаа ирсэн ч таны хууч өвчин сэдэрвэл цаг алдалгүй улсын болон хувийн эмнэлэгт хандан өөрийн зардлаар эмчлүүлнэ. Дараа нь тухайн эмнэлгээсээ эмчилгээ хийлгэснийг нотлох санхүүгийн баримт болон эмчийн магадлагаа заавал аваарай. Ингээд даатгалын компанийн журманд заасан хугацаанд багтаан шаардлагатай бичиг баримтаа илгээнэ. Хэрэв та аялал жуулчлалын байгууллагаар дамжуулан ирсэн бол тэд таны өмнөөс шаардлагатай бичиг баримтыг бүрдүүлэн хугацаа алдалгүй даатгалын компанид хүргүүлэх болно. Та аяллаа дуусгаад нутагтаа очсон хойноо гаргасан зардлаа өөрийн даатгуулсан хувиар нөхөн авах болно. Таны аялалд амжилт хүсье.

IMAGES: GRIVINA (TRAVEL); ROBERT NEUBECKER (TUNNEL)

I’M PREPARING FOR A LONG TRIP ABROAD. HOW CAN I RECOVER MY BELONGINGS OR MY DOCUMENTS IF I LOSE THEM DURING THE TRIP?

If you are traveling to a foreign country through a travel agency, it is best to adhere to the agency’s recommendation to protect yourself from any possible risks by getting insurance. Insurance gives you peace of mind, and is a lowhassle way to solve any problems should they arise. In the event your belongings or documents go missing, your travel agency will work on your behalf with the insurance company to solve your problem within a specified

48-72 hour claim period. But if you have an emergency and are traveling without insurance, urgently contact your embassy, representative’s office, or the local law enforcement office. They’ll give you professional advice on how to solve your problem without delay.

I SOMETIMES GET PAIN IN MY JOINTS DEPENDING ON CERTAIN WEATHER CONDITIONS. DESPITE THE PAIN, I LIKE TO TRAVEL IN THE OUTDOORS. I’M PLANNING ON VISITING MONGOLIA TO SPEND SOME TIME IN THE COUNTRYSIDE. WHAT SHOULD I DO IF MY CHRONIC ILLNESS COMES BACK?

First of all, if you have any chronic illness, you should also have up-to-date health insurance. Review your insurance before you leave, and make sure you have coverage for risks that might occur during travels abroad. If your illness relapses after you’ve reached your destination, you should get treatment at a state or private clinic immediately, at your expense. After the treatment, be sure to get a financial document (like a receipt) or an official diagnosis from your doctor that validates the treatment you received at the clinic. Once you’ve done this, send all necessary documents to your insurance company within the period specified in your insurance policy. If you are traveling on a package tour or with a travel agency, they will send the necessary documents to the insurance company on your behalf. Upon your return to your country, you will be reimbursed for your out-of-pocket expense by your insurance company at a respective rate. Good luck on your travels!

ЖИГТЭЙ ЕРТӨНЦ ХАЙЧИН ГАРТ ШОРГООЛЖ Уг шоргоолжнууд нь навчийг дөрвөлжин хэлбэртэй хайчлан, бордоонд ашиглаxаар үүр рүүгээ зөөж буйг Амазонд харж болно. БОСООРОЙ Нашвилл хотод алдартай Loveless кафены нарийн боовчид жилд 1,5 сая сүүтэй жигнэмэг үйлдвэрлэхээр өглөө бүр 3 цагт босч ажилдаа явдаг. ЦАСАН ХАВЦАЛ Хаврын улиралд Японы хойд нутгийн Татэяама Куробэ уулын аялалд явах замдаа Юки-но Отани цасан хавцлыг үзээрэй. Энд суудлын машинаас дээш 18 метр өндөр цасан xана сүндэрлэн тогтсон байдаг. БОЛГООМЖТОЙ МАЦААРАЙ 338 метр өндөр, тэнгэр баганадсан Макао цамxаг руу ирсэн жуулчин xамгийн дээд цэг xүртэл шатаар авиран гарч хөлнөөсөө бэхэлгээтэй үсэрч болохоос гадна 233 метрийн өндөрт байрлах цамxгийн шилэн хананы гадна талаар нь тойрон алхаж Xонг Конг xотыг дээрээс нь xарж болдог байна. УЛБАР ШАР ӨНГӨ Өмнөд Африкийн уул уурxайн суурин Набабыпад хаврын улиралд зочлон очвол газар дэлхий улбар шар болон шар өнгийн намакуаланд буюу xонин нүдэн цэцгээр гоён угтана. ГАЙХАХ ХЭРЭГГҮЙ Массачусэтс мужийн Сомэрвилл xотын нэгэн баар, хачиртай талхны газар xоёрын xоорондох зайд 40 см-н өргөнтэй “бичил музей”-г шинээр нээжээ. Тус музейг дэлxийн xамгийн жижиг музей хэмээн онцолж байна. —Жэнна Шнуэр

STRANGE PLANET ANTWARD SCISSORHANDS In the Amazon, foot-long lines of leafcutter ants cart sizable leaf chunks back to their nests to use as compost. RISE UP Bakers at Nashville’s renowned Loveless Café get going every morning at 3 a.m. in order to turn out 1.5 million buttermilk biscuits annually. TUNNEL VISION Spring driving on the Tateyama Kurobe Alpine Route—a highway that transects the northern Japanese Alps— delivers a different kind of great wall experience: Along the YukinoOtani corridor, snow walls rise up to 60 feet above car level. WATCH YOUR STEP Visitors to the 1,109-foot-tall Macau Tower can bungee jump off the skyscraper, climb ladders to the highest point, or walk around the outside of the building at 765 feet and glimpse views of Hong Kong. ORANGE YOU GLAD Come spring, orange and yellow Namaqualand daisies blanket most of the South African mining town of Nababiep . DON’T BLINK Wedged between a bar and a sandwich shop in Somerville, Massachusetts, the new, 16-inchwide art Mμseum—or “micro museum”—claims to be the world’s smallest. —Jenna Schnuer

41 February/March 2014

S M A R T T R AV E L E R

ADVENTURE 101

Аялал, агшин бүхэн туршлага

EVERY JOURNEY AND EVERY MOMENT IS AN EXPERIENCE

—Л.ЭНХТУЯА | L.ENKHTUYA

ГЭРЭЛ ЗУРГИЙН АЯЛАЛ | LANDSCAPE PHOTOGRAPHY

БАЙГАЛИЙН ГЭРЭЛ ЗУРАГ дагнан авдаг Б.Баяр зөвлөж байна. Cайн камер хэрэгслээс гадна ур чадвар, туршлага, хичээл зүтгэл бол түүний “үнэнч анд” ажээ.

come back full of pictures of amazing, unforgettable moments. Every journey and captured image is a special experience. Sunrises and sunsets are particularly golden moments in photography. But every natural phenomenon and landscape has its own unique setting, so there’s no way to pinpoint an exact time that’s best to shoot. If you’re consistent and well organized, you won’t miss your moment.

ю м .ЭХЛЭЛ Байгалийн зураг авахдаа аль нэг газрыг онцолж, бүсчилж аялахыг санал болгоё. Нэг удаагийн аяллаар олон газрын зураг авах гэж яарснаас нэг газрын зургийг олон өнцгөөс, цаг хугацааны хувьд өөр өөр үед авах хэрэгтэй.

PRACTICAL ADVICE

Эхлэн суралцагсад заавал холыг зорилгүй, өөрт байгаа камер хэрэгслээ үүрээд хажуугийн ууланд гараарай. Бүтэн өдөр цэвэр агаарт аялж, олон сайхан давтагдашгүй агшны зурагтай буцаж ирнэ гэдэгт итгэлтэй байна. Аялал, агшин бүхэн чамд туршлага болно. Гэрэл зурагт нар ургах, жаргах цаг “алтан үе” байдаг. Гэлээ ч байгалийн үзэгдэл, тогтоц бүхэн өөрийн гэсэн онцгой өнгө төрхтэй болохоор түүнийг хальсанд буулгах цаг хугацааг тодорхой нэг цагт хамааруулж хэлэхэд хэцүү. Тиймээс тууштай байж, сайн төлөвлөх нь чухал. "НУУЦ" ЗӨВЛӨГӨӨ

Миний найз Д.Сүхбат “Отгонтэнгэр уулыг тойрч явахдаа вансэмбэрүү цэцэг хивс шиг битүү ургасан байхтай таарсан” гэхэд нь бид итгээгүй.

42 National Geographic Traveler

Бидний үгүйсгэлийг тэрээр авсан зургаараа няцааж чадсан. Тиймээс ховор зураг авсан бол өөрийнхөө зургийг хамт авч баталгаажуулаарай. Чамд итгэхгүй нэгэнд үзүүлэхдээ царай нь яаж өөрчлөгдөхийг хараарай. ЦАГ АГААР

Аяллын үед юу ч тохиолдож болох тул бэлтгэлээ сайн хангах хэрэгтэй. Аяллын зориулалттай солих хувцас хэзээ ч илүүдэхгүй. ГАНЦААРАА ЯВАХ УУ?

Өнөөдөр Монголд байгалийн гэрэл зураг дагнан авдаг цөөхөн хүн байна. Cайн гэрэл зургийн хэрэгслээс гадна аян замын найдвартай хань болсон унаа гэдэг том бэрхшээл. Тиймээс хүсэл зорилго нэгтэй найзуудтайгаа баг бүрдүүлж хамт аялаарай.

LANDSCAPE photographer, B.Bayar, offers the following advice: apart from a good camera, it’s best to be equipped with skill, experience and effort.

FOR BEGINNERS

When taking photographs outdoors, I advise you to target a specific place or subject and shoot it from as many vantages as you can. Instead of many photos of different scenes, it’s often more interesting to have a series of photos of a single scene, but from many different angles. WHERE AND WHEN

It isn’t necessary to go far; just grab your camera and equipment and go to a picturesque location, like a nearby mountain. I’m sure that if you spend a whole day outdoors in the fresh air, you’ll

WEATHER

Anything can happen during a trip, so you must be well prepared. Extra clothes should always be at hand. HOW TO TRAVEL

There are few landscape photography specialists in Mongolia. Apart from access to good equipment, reliable transportation is a major deterrent. If you need support, I suggest teaming up with photographyinterested friends for an excursion.

IMAGE: B.BAT-ERDENE

ХЭЗЭЭ, ХЭР УДААН

My friend D. Sukhbat once told me a story I didn’t believe. “When I was hiking around Otgontenger Mountain,” he said, “I found a place where vansemberuu [snow lotus] covered the ground like a carpet.” It seemed laughably farfetched, but he had proof: in a rare picture like that, a good photographer always includes themselves. That way your doubters won’t have the last laugh.

S M A R T T R AV E L E R

Монголын онцлох өдрүүд MONGOLIA EVENT CALENDAR

ӨЛГИЙ СУ М, БА ЯН-ӨЛГИЙ А Й М А Г

U LGII SOU M, BAYA N-U LGII PROV I NCE

“НАРНЫ БАЯР” НАУРЫЗ

NAURYZ, THE SUN FESTIVAL

3-р сарын 22-23 Энэхүү баяр нь Монгол түмний нэгэн үндэстэн болох казах ард түмний хаврын уламжлалт баяр юм. Энэ өдрийг казахууд “Нарны баяр” хэмээн тэмдэглэн ирсэн уламжлалтай. Энэхүү баярыг Монголоос гадна Турк, Казахстан зэрэг олон улс оронд тэмдэглэн ирсэн. Наурызид оролцсоноор та тэдний үндэсний хоол болох казыг (утсан адууны мах) амталж, ёс заншил, аж амьдралтай танилцах боломжтой юм.

УЛА АНБА АТАР ХОТ

March 22-23 Nauryz (Nowruz), the Sun Festival, is a traditional holiday of the Kazakh people, an ethnic group that lives mostly in western Mongolia. Nowruz is the biggest holiday in the Kazakh year, marking the New Year of the Solar Hijri calendar. The holiday is celebrated in many countries, such as Iran, Turkey, and Kazakhstan. Participants in the local festival can taste traditional food like Kazy (smoked horse meat), enjoy a parade in Ulgii city, and become acquainted with the traditions and lifestyle of the Kazakhs.

АЗИЙН ДЭВЖЭЭ 5-р сарын 9-11

Наурыз нь казах ард түмний хаврын уламжлалт баяр юм. The Nauryz is a traditional spring holiday of the Kazakh people.

2014 оны Зүүн Азийн жүдо бөхийн аварга шалгаруулах тэмцээн Монгол Улсад болно. Уг тэмцээнд Япон, Өмнөд Солонгос, Хятад, Хойд Солонгос зэрэг найман улсын тамирчид долоон жинд хүч үзэн өрсөлдөнө. Тив дэлхийн аваргын дэвжээнээ таарч байсан тэд энэ удаа хэрхэн барилдах бол? Зохион байгуулагч орноос жин тус бүрд хоёр тамирчин оролцуулах эрхтэй байдаг тул манай улсаас өсөх ирээдүйтэй залуу тамирчид оролцохоор бэлтгэлээ хангаж байна. U L A A NBA ATAR

JUDO CHAMPIONSHIP May 9-11 The East Asia Judo Championship will take place in Mongolia in May 2014. Athletes from eight countries, including Japan, South Korea, China, and North Korea, will compete in seven different weight categories during the Championship. How well will the athletes perform, fighting on the world stage, when the top prize is on the line? The host country has the right to enter two athletes in each weight category. Dozens of promising young Mongolian fighters are preparing now for the competition.

44 National Geographic Traveler

УЛА АНБА АТАР ХОТ

U L A A NBA ATAR

БАЙГАЛИЙН ДУУГАРАЛТ 5-р сарын 1-нээс 10-р сарын 1

SOUNDS OF NATURE From 1 May to October 10

Үндэсний дуу бүжгийн Түмэн эх чуулга нь эртний монгол хаадын зочлол, ёслол хүндэтгэлийн гэр өргөөг санагдуулам өөрийн чуулганы байрандаа техник хэрэгсэл, өсгөгч зэргийг ашиглалгүйгээр хөгжмийн зэмсгийн өөрийн дуу чимээг шууд хүргэдэг онцлогтой. Та монгол үндэсний дуу хөгжим, ардын болоод язгуур урлаг, бий биелгээ зэрэг ирсэн зочдын сэтгэлийг баясгам урлагийн тоглолтуудыг үзэн, мэдрэх болно.

The performances of the renowned Tumen Ekh Mongolian National Song and Dance Ensemble express a life in harmony with nature. The ensemble uses traditional, unamplified instruments to deliver their unique sound, and performs in a replica of a large ger resembling the traveling palaces of the Mongolian Khans. At the performance, you will experience Mongolian folk songs, traditional music, dance, contortionists, art and culture— it’s an experience not to be missed!

УЛА АНБА АТАР ХОТ

АЗИЙН ЗАГВАРЫН ШОУ 8-р сарын 28-31 Монголын хувцас загварыг Азид төдийгүй дэлхий дахинаа сурталчлан таниулах уг арга хэмжээ Улаанбаатар хотноо зохиогдоно. Уг арга хэмжээнд Латин Америкийн болон Дубай, Гүрж, Австрали зэрэг 20 гаруй орноос гадна Азийн зарим орноос 200 гаран дизайнер оролцоно. Мөн Япон, Африк зэрэг орнуудаас үзэсгэлэнт миссүүд хүрэлцэн ирнэ. Шоуны үеэр оролцогч орнуудын бизнес эрхлэгчдийн үзэсгэлэн худалдаа зохион байгуулагдана.

УЛА АНБА АТАР ХОТ

IMAGES: A.BACHKA/iRMUUN PHOTO (HORSEMAN); ZOLBOO/iRMUUN PHOTO (FINE ART); DEEGI (MODELS)

БҮСГҮЙН НҮДЭЭРХОРВОО ЕРТӨНЦ 7-р сарын 19-26 Монголын уран зургийн галерейн үзэсгэлэнгийн танхимд энэ оны зун олон улсын эмэгтэй зураачдын уран бүтээлүүд үзэгчдийн өмнө дэлгэгдэхээр болоод байна. Энэхүү үзэсгэлэнд Хятад, Өмнөд Солонгос, Япон, Австрали, Египет, АНУ, Орос зэрэг 21 улс орны 130аад уран бүтээлч бүсгүй оролцох нь ээ. Та энэ өдрүүдэд бүсгүй хүний нүдээр хорвоо ертөнцийг харан, тэдний уян зөөлөн сэтгэл хорвоог хэрхэн гэрэлтүүлэхийг саатан ирж ажаарай.

U L A A NBA ATAR

WORLD THROUGH THE EYES OF WOMEN July 19-26 The exhibition hall of the Mongolian Fine Art Gallery will exhibit works of women artists for the public this summer. The exhibition will feature pieces by 130 artists from 21 countries, including China, South Korea, Japan, Australia, Egypt, Russia and the US. During the exhibition, you will discover a diverse range of artistic works—paintings, sculptures, crafts—expressing the female perspective.

reported by

Э.Бадмаараг | E.Badmaarag

U L A A NBA ATAR

ASIAN FASHION WEEK August 28-31

Би буржгар үс эрээн даашинзанд дуртай. 2012 I like curly hair and colorful dresses. 2012

Asian Fashion Week 2014 is coming to Ulaanbaatar. The event will feature the best designers of Mongolian and Asian fashion in a showcase attended by fashion industry leaders from around the world. Over 200 designers from over 50 countries will participate in the show. Expect gorgeous models from Japan, Africa and Europe to be in attendance. During the show, there will also be a trade exhibition of cultural enterprises from respective participating countries.

45 February/March 2014

S M A R T T R AV E L E R

Дэлхийн онцлох өдрүүд WORLD EVENT CALENDAR

ШАНХ АЙ, Х ЯТАД

Ж ИНДО, ӨМНӨД СОЛОНГОС

ДЭЛХИЙН АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛЫН ҮЗЭСГЭЛЭН

ЖИНДО ДАЛАЙН БАЯР

5-р сарын 9-11

Хэрэв та үүнийг уншаад баярт оролцохоор шийдсэн бол гуяар татсан урт түрийтэй усны гутал худалдаж аваарай. Гутал тань загварлаг эсэх нь хамаагүй. Та бага зэрэг инээдтэй харагдаж болох ч бусад хүмүүс яг адилхан байгаа. Жуулчид зам дагуу хөглөрөх хавтаст хясаа, хавч, наймаалж, нялцгай биетэй дун хорхойнуудаас уралдан түүдэг. Мөн түүнчлэн майхантай хоолны газруудын нэгэнд түүсэн амьтдаараа хоол хийлгэн идэж болно.

ЦЮРИХ, ШВЕЙЦАРЬ

САЛОН ДЮ ШОКОЛАД 4-р сарын 4-6 Швейцарь, Францын шоколад үйлдвэрлэгч мэргэжилтнүүд, нарийн боовны тогооч нар ур чадвараа шингээн хийсэн шоколадан амттанаа 4000 м2 талбайд дэлгэн оролцогчдыг дайлна. Амтны торгон мэдрэмжтэй хүмүүс, амттанд дурлагсад шоколад, какаотой холбоотой олон үйл ажиллагаанд оролцох боломжтой. Энд шоколадны жорын үзүүлэн, шоколадан хувцасны шоу, хүүхдүүдэд нарийн боов, шоколад хийх хичээл, бага хурал зэрэг болно. ZURICH, SWITZERLAND

SHANGHAI, CHINA

SALON DU CHOCOLAT April 4-6

WORLD TRAVEL FAIR May 9-11 Shanghai’s World Travel Fair, one of the largest travel shows in the world, is a lucrative platform for the travel and tourism sector of China and its neighboring countries. For visitors, the World Tourism Fair is a carnival of possibility, to discover the wonders of the world, and network with the people who make travel happen. Participants are encouraged to bring their exhibits, special offers, and travel tips, to make the fair an all-around resource for customers and potential partners. www.worldtravelfair.com.cn

46 National Geographic Traveler

JINDO, SOUTH KOR EA

JINDO SEA FESTIVAL April 24-27 Once a year, Jindo, South Korea’s third largest island, becomes the hottest destination in the world. Tides and sea levels combine to lower the ocean enough to where it’s possible to walk from the mainland along the sandy bottom to the island—without the need to swim. Do as the locals do and buy the thigh-high rubber socks to make the trip. Plenty of sea animals get left behind in the receding tidal pools, so bring a bucket to collect abalone, clams, crabs, and octopi. Make-shift restaurants are set up on the beach to cook your catch—you’d be hard pressed to find fresher seafood.

Chocolatiers, pastry chefs, and chocolate experts from Switzerland and France are assembling to treat visitors to new creations, with a full-talent showcase in a 4,000sqm space dedicated to the magic of chocolate. Gourmands, connoisseurs of traditional delicacies, and lovers of innovative products will delight at the chocolate and cocoa inspired events: demonstrations of chocolate recipes, cocoa exhibitions, workshops for children, industry conferences, and pastry workshops are just some of the highlights.

reported by

Б.Бадамханд | B.Badamkhand

IMAGES: NICOLAS RODET (CHOCOLATE), MARIYANA M/SHUTTERSTOCK (WINE), DANNY NORTH (PEOPLE),

Дэлхийн аялал жуулчлалын үзэсгэлэн нь Хятад Улсын болон хөрш орнуудын аялал жуулчлал хөгжихөд түлхэц болохуйц хэмжээнд зохион байгуулагддаг хамгийн том үзэсгэлэн, үзэж сонирхууштай шоу юм. Үзэсгэлэнг сонирхогчдын хувьд дэлхийн аялал жуулчлалын бүхий л гайхамшгийг нэгэн дор олж харах гайхалтай сайхан боломж. Үзэсгэлэнд оролцогч байгууллагууд өөрсдийн онцлог, давуу тал, тусгай үнийн санал, аялал жуулчлалын зөвлөмжүүдээ танилцуулж сурталчилгаа хийнэ. www.worldtravelfair.com.cn

4-р сарын 24-27

СИ Н ГА П У Р

МЭРИХОФЕН, АВСТРИ

АРХИ ДАРСНЫ ОЛОН УЛСЫН ҮЗЭСГЭЛЭН

ЦАСАН БӨМБӨГДӨЛТ 2014… УДАХГҮЙ БОЛНО!

4-р сарын 8-11

4-р сарын 7-12

Дэлхийн зуу гаруй орон оролцдог энэхүү фестивал 2 жил тутамд зохион байгуулагддаг. Барменуудын дунд болох уг тэмцээнээс сэтгэл хөдөлгөм гайхамшигтай агшнуудыг үзэх боломжтой. Тэмцээн нь коктэйл, моктэйл бэлтгэх, бааранд үйлчлэх ур чадвар, шилний бөглөө хэн хамгийн хурдан онгойлгох вэ гэсэн 4 төрлөөс бүрдэнэ. Үзэсгэлэнд оролцогчидтой ажил хэргийн холбоо тогтоох, бизнесийн сүлжээ бий болгох зорилгоор 23000 зочин, төлөөлөгч энэ үзэсгэлэнг хүлээж байдаг.

Дэлхийд алдартай ДиЖи болон хөгжмийн хамтлагууд Австрийн Мэрихофены нам гүм Альпийн Нурууг долоо хоног доргионо. Уулын оройд зассан тайзнаас хөгжим эгшиглэж, цанаар гулгаж, тансаг буудалд рашаанд орж алжаал тайлна. Шөнөдөө тэнгэрт тулам өндөр цасан урцнаас авахуулаад сэтгэл татам ойн цоорхойд хүртэл тоглолт, үзүүлбэр үзэцгээнэ. Ер бусын... Уянгалаг... Юутай ч зүйрлэшгүй...

РОЛЛИНГ СТОУНС ХАМТЛАГ МАКАОГ ДОРГИОНО 3-р сарын 9 Роллинг Стоунсынхан Макаод 3-р сард аялан тоглолтоор ирэх гэж байна! Gimme Shelter, Paint It Black, It’s Only Rock ‘N’ Roll зэрэг түүхэнд хамгийн том хит болсон дуунууд, хамтлагийн гайхалтай сор болсон бүтээлээс нь сонсоорой. Макаод ганцхан орой болох тэдний тоглолтыг үзэх нь амьдралд ганц олдох алтан боломж. Одоогоор тасалбар нь худалдаанд 580 доллараас 3580 доллар хүртэлх үнээр борлуулагдаж байна. www.rollingstones.com

SINGAPORE

INTERNATIONAL EXHIBITION OF WINE & SPIRITS April 8-11 Expect more adrenaline-pumping action and awe-inspiring concoctions as the biennial bartending competition opens itself to more than a hundred bartenders from around the world. The challenge consists of 4 categories – Cocktail, Mocktail, Flairing Bartending Skills and Speed Bottle-Cap Opening. In addition to the exhibition, the 23,000 expected visitors can also look forward to a host of networking opportunities with exhibitors.

М А К АО, Х ЯТА Д

M AC AU, CH I NA

M A RY HOFE N, AUST R I A

SNOWBOMBING 2014… IT’S ON! April 7-12 Snowbombing is a festival filled with fresh air, blue skies, black runs & white-hot parties—a week-long whirlwind of world class DJs and bands, in the idyllic alpine setting of Mayrhofen, Austria. Days are spent skiing, boarding, enjoying music on mountain top stages, or relaxing in the spa of a luxury hotel. Nights deliver cutting edge performances in unique venues, from a sky high igloo, to an enchanted forest clearing. Now in its 15th year, Snowbombing is regarded by many as “the Greatest Show on Snow,” and: “Mystical. Musical. Without Equal.” www.snowbombing.com

THE ROLLING STONES HIT MACAU! March 9 The Rolling Stones are coming to Asia in March! Hear live some of the greatest hits in history—including ‘Paint It Black,’ and ‘It’s Only Rock ‘N’ Roll’—as well as some exciting new covers from the band. Don’t miss this once-in-alifetime opportunity to see these rock icons and their groundbreaking stage performance, for one night only in Macau. Tickets are on sale now and cost between $580 and $3,580. www.rollingstones.com

47 February/March 2014

Нүүдэлчдийн хот Улаанбаатар ULAANBAATAR, THE CITY OF NOMADS BY L.ENKHTUYA | Л.ЭНХТУЯА

Өдрөөс өдөрт өөрчлөгдөх энэ хотод “хуучин” бүхэн өөрийн орон зайгаа хадгалж үлдэхээр тэмцэлдэнэ. The “old” monuments struggle to keep its place in a city that is changing each day.

лбан ажил, аяллын шугамаар Монголд ирж байгаа хүн бүрийн дайран өнгөрөх, тухлан саатах газар бол Улаанбаатар юм. Хотын гудамжаар анх удаа алхаж байгаа хэн нэгнийг хөтлөх тийм л нийтлэл бичихсэн гэж бодож сууна, би. Алхам бүрийг чинь төлөвлөж чадахгүй ч энэ хотын өнгө төрхийн нэгээхэн хэсгийг өөрийнхөөрөө зураглая. Арван найман жилийн өмнө, арван найман настай Хөвсгөлийн охин их хотод хөл тавьж байхад харагдсан өнгө төрх өдгөө гар урвуулахын адил өөрчлөгдсөн. Би хаа нэгтээ хотоос гадагш явчихаад ирэх бүртээ хотыг дахин шинээр нээж, яг л анх удаа мэт шимтэн харах дуртай. Энэ хот намайг дандаа шинээр угтдаг юм.

laanbaatar (UB) is a place where any person coming to Mongolia, either on business or as a tourist, stays at least for a while. The following is a brief guide of places of interests and experiences that are essential to a visit in UB. Although the appearance of the metropolis has completely changed compared to when I first arrived in the city years ago, a young eighteen-year old girl from Khuvsgul Province, I rediscover the city every time I return after a short trip, and see it with amazement as if I’m seeing it again for the first time. Each time, the city greets me in a new way.

Д.Сүхбаатарын талбай Sukhbaatar square

ТҮҮХ ОГТЛОЛЦОХ ТӨВ ТАЛБАЙ

Central Square, the Crossroads Of Tradition “Хотын зүрх нь болсон энэ талбай 90-ээд онд цардмал хучилттай байлаа. Цэвдгийн улмаас үүсч, нэг нь нөгөөдөө залгаатай жирэлзэн гүйсэн том ангархай судлууд сэтгэлийг минь соронзон мэт татдаг сан. Монголд ирэх хүртлээ ийм үзэгдлийн талаар онолын номноос уншиж, лекцийн танхимд сонсож байснаас бус өөрийн нүдээр харж байсангүй. Одоо бол энэ талбайг тэшүүрээр гулгаж болмоор болтол нь зассан” гэж Монголын баруун аймгуудад 1994 оноос хойш тасралтгүй судалгаа хийж байгаа доктор Михайл Вольтер хэллээ. Тэрээр Улаанбаатар хотод 2001 оноос суурьшсан нэгэн юм. Мянганаар тоологдох цаг хугацааг нүүдэллэж өртөөлсөн монголчуудын суурьшмал амьдралын өнгө болсон нийслэл хотыг мэдрэх аяллаа энэ талбайгаас эхлэхийг танд зөвлөе. Нүүдэлчин уламжлал хийгээд метрополис хөгжлийн огтлолцох цэг энд эхэлдэг, бас үргэлжилдэг. Эргэн тойронд сүндэрлэх өндөр шилэн барилгуудтай зэрэгцэн сүм хийд, социализмын үеийн байгууламжууд харагдана. Энэ талбайд монголчуудын байлдан дагуулалтын сүр хүч нь болсон Чингис хаан, 1921 оны хувьсгалт тэмцэлд ардуудыг удирдсан Сүхбаатар гэсэн түүхэн хүмүүсийн хөшөө бий. Хотын иргэдийн зарим нь Сүхбаатарын талбай, нөгөө хэсэг нь Чингисийн талбай гэдэг. Гэхдээ тэд бүгд энэ хоёр хөшөөний дэргэд зургаа авахуулах дуртай.

50 National Geographic Traveler

“This square at the heart of the city used to be covered in asphalt during the 1990s. Large open cracks broke up the surface due to permanent frost, and used to attract my feet just like a magnet. Before coming to Mongolia, I had only heard about this kind of incident from lectures and textbooks, I had never seen it with my own eyes. Now, the square is repaired so that one could even ski on it“, says Dr. Michael Walter who has been continuously conducting scientific research in Mongolia’s western Provinces since 1994. He has lived in Ulaanbaatar since 2001. I personally recommend that any tour of Ulaanbaatar should use this square as a starting point—it’s a place that represents the origin of Mongol urban life, after they had been leading a nomadic lifestyle for thousands of years. This place is a crossroad of nomadic traditions and metropolitan developments. Ancient monasteries and buildings from the socialist era can be seen beside tall glass buildings scattered around the square. In the square are monuments to historical figures like Chinggis Khan, the great warrior and leader of the Mongols, and Sukhbaatar, the people’s leader who led the red revolution in 1921. While some people call it Sukhbaatar Square, others call it Chinggis Square. But all of them like to take pictures in front of these monuments. Moreover, the roads that start from here can take you anywhere you wish without any difficulty. In Mongolia, all roads lead to the square.

ХОЁР ЧАВХДАСТ ХОРВОО БАГТАНА The Whole World, in Two Strings Суурьшмал амьдрал, нүүдэлчин уламжлалыг нэгэн дор багтаасан энэ хотод эрт цагт үүссэн урлаг соёлын үзүүлбэр, өв соёлыг нүдээр үзээрэй. Хоёрхон чавхдаст нь хорвоо багтдаг гэж монголчуудын бахархан ярьдаг морин хуураар тоглож үзэхийг хүсвэл “Эгшиглэн” дэлгүүрийг зориорой. Байгалийн түүхийн музейн зүүн талд байх энэ дэлгүүрт үндэсний хөгжмийг төрөл бүрээр худалдана. Анхны оролдлогоороо хуурын хүнгэнэсэн дууг гаргаж үзэх хангалттай ч та хүсвэл энэ дэлгүүрийн хөгжмийн сургалтад хамрагдаж болох юм. See cultural performances that originated in ancient times with your own eyes in the city where urban life and nomadic traditions live together. Mongolians proudly claim that the two strings of the horse-head fiddle contain all the sounds of the world. If you wish to hear and play the horse-head fiddle, you can visit ‘Egshiglen’ shop. This shop is located on the east side of the Museum of Natural History and sells all kinds of traditional musical instruments. Although one stroke is sufficient to make the horsehead fiddle hum, you can sign up for music classes conducted at the shop.

Чингис хааны хөшөө Statue of Chinggis Khan

IMAGES: T.KHANGARID (PREVIOUS PAGES); ZAZAA/iRMUUN PHOTO (SQUARE, MAN); TOOYKRUB/SHUTTERSTOCK (STATUE)

ЭРТНИЙ НҮҮДЭЛЧДИЙН ЭДЛЭЛИЙГ СОНИРХООРОЙ Have a Look at Ancient Nomad Antiques Улаанбаатар хотод олон бус байдаг үнэт, эртний эдлэлийн дэлгүүрээр орж наймаа хийх гэж байгаа хүмүүст олон зүйл нурших нь илүүц биз. Хаа газарт сонирхлоо дагаж цуглуулгаа арвижуулахаар эрэлхийлж явдаг тэдний тухайд хил гааль дээр асуудал үүсгэхгүйн тулд бичиг баримтаа бүрдүүлэхээ мартахгүй нь лавтай. Төв талбайгаас баруун зүгт 1 км орчим үргэлжлэх Худалдааны гудамжны төгсгөлд “Үхэр тэрэг” зэрэг хэд хэдэн дэлгүүр бий. Сүүлийн 15 жил тасралтгүй ажиллаж байгаа энэ дэлгүүрт эртний нүүдэлчдийн эдэлж байсан эмээл хазаараас эхлээд гөлөм, дэвс, гоёл чимэг, хөөрөг даалин бүгд бий. Here’s some advice for those looking to shop for antiques in Ulaanbaatar. Antiques in Ulaanbaatar are a great way to decorate your home, or to enrich you collection. If you make a purchase, do not forget to obtain the necessary documents for customs. At the end of Khudaldaany Street, stretching out to the west from the central square for about one kilometer, there are several antique shops like ‘Ukher Tereg.’ This shop, which has been around for 15 years, sells ancient nomads’ belongings such as horse saddles, saddle-cloths, flaps, jewelry, snuff boxes, snuff-box pouches, and many other Mongolian antiques. Make a trip to buy a one of a kind souvenir.

51 February/March 2014

БААТРУУДЫН ХООЛЫГ АМТЛАХ НЬ The Food of Conquerors

ВЭНДИ МОРРИСОН

WENDY MORRISON

Монголын Үндэсний Түүхийн Музейн Соёлын өвийн боловсролын зөвлөх

Cultural Heritage Education Advisor, National Museum of Mongolia

Монголд ирсэн жуулчдад Монголын Үндэсний Түүхийн Музейг үзэхийг зөвлөж байна. Монгол орон гайхамшигт түүх, нүүдэлчин соёлтой. Монголын хаанаас ч, тэр ч атугай дэлхийн хаанаас ч нүүдэлчдийн соёлын талаар, мөн энэ улс яагаад ийм замаар замнах болсон талаар олж мэдэх боломжгүй. Ганцхан Улаанбаатарт л үүнийг мэдэх боломжтой. Бүр англи хэлээр шүү. Жуулчид ихэвчлэн Чингис хааны тухай илүү сайн мэдэхийн тулд, эсвэл үндэсний хувцасны танхимын талаар сонссон зүйлээ үзэхийн тулд Үндэсний Түүхийн Музейг зорьдог. (Оддын дайны цуврал гарсан нь талархууштай. Гэхдээ кинонд гардаг хувцасны тавны нэг нь л энэ танхимд бий.) Өнөөгийн Монгол орны газар нутагт 800 мянган жилийн өмнөөс олон арван соёл иргэншил оршин байсныг илэрхийлэх археологийн эртний олдвор, Хүннүчүүдийн халдлагаас сэргийлж Хятадын Цагаан хэрэм байгуулагдсан, 13-р зууны Монголын эзэнт гүрний эд өлгийн зүйлс байдаг. Энэ музейд Монголын түүх, соёлтой холбоотой 57000 орчим үзмэр байдгаас 5700-г байнга үзүүлдэг. Том хүн 5000, хүүхэд 1000 төгрөгөөр тасалбар худалдан авдаг.

For any tourists visiting Mongolia, I recommend the National Museum of Mongolia. Mongolia has a wonderful history and nomadic culture, and there’s no better way to learn about it than with a tour of the museum’s collection in Ulaanbaatar. Visitors will find all the exhibits in English, will learn more about Chinggis Khan, and get to see the resplendent Hall of the National Costumes. There is a great exhibit about costumes from the ‘Star Wars’ films, with many of the outfits inspired by Mongolian clothing. There are many archeological findings from ancient times that represent tens of different civilizations that once existed within the territory of Mongolia, and an exhibit on the Great Wall of China, built to protect China from invading northern nomads. There are also exhibits from the cradle of the Mongolian Empire of the 13th century. The Museum has around 57,000 pieces relating to the Mongolian history and culture, with only 5,700 of them in permanent exhibition. The cost of the tickets for adults is 5,000 MNT and for kids it is 1,000 MNT. If a group of a minimum of five people is visiting the museum, an English or Mongolian speaking guide can be ordered in advance.

Монгол хоолны тухай солонгос найзынхаа ярианаас сийрүүлье. Тэр Монголд ирэх болсон даруйдаа хоолыг нь амтлах агшны тухай төсөөлөн бодож эхэлсэн гэж хошигнодог юм. Эх орныг минь Чингис хааны өлгий нутаг гэдгээр бахархдаг гэх тэрээр “Дэлхийг байлдан дагуулж байсан монгол эрсийн амжилтад тэдний идэж байсан хоол унд чухал нөлөө үзүүлсэн гэж боддог. Тиймдээ ч Улаанбаатарт ирсэн даруйдаа Модерн Номадс ресторонд орж, үндэсний хоол “хорхог” захиаллаа. Зөөгчийн авчирсан ширээн дээрх маш их махыг хараад балмагдсан. Харин зоогийн дараа ийм хоолыг шингээх ходоодтой эрс л нум сум агсаж, морин туурайгаар дэлхийг тамгалж, ялалтын ид бахыг мэдрэх нь аргагүй биз дээ гэж бодсон” хэмээн хуучилсан юм.

Let me tell you the story of my Korean friend who told me about his experience with Mongolian food the first time he was in UB. He didn’t know anything about Mongolian food, but he arrived very hungry and willing to try anything. My friend, who admires Mongolia as the birthplace of Chinggis Khan, told me, “I used to think that the success of the Mongolian warriors who commanded the world was influenced by the food that they ate. When I first arrived in Ulaanbaatar, I went to the restaurant Modern Nomads, and ordered the national dish ‘Khorkhog.’ I was taken aback when the waiter put in front of me a dish full of meat. But after the meal, I had to admit that only men who have powerful guts for processing such food can conquer long distances on horses with heavy weapons, to taste victory for dessert.”

ЦАГИЙГ ЭЛЭЭХ ГАНДАН ХИЙД Gandan Monastery

IMAGES: COURTESY OF MODERN NOMADS (FOOD); V.BATTULGA (MONASTERY)

Тэртээ 375 жилийн өмнө Ширээт нуурын эрэгт шаваа тавьсан Өргөө хот, эдүгээг хүртэл 300 гаруй километр нүүдэллэн хөгжсөөр өнөөгийн Улаанбаатар хот болсон түүхтэй. Дөрвөн уулын дунд байх энэ хот 1930-аад оноос эрс шинэ дүр төрхтэй болж эхэлсэн байдаг. Энэ өөрчлөлт цагийн шалгуураар төдий бус улс төрийн үзэл суртлаар хүч нэмжээ. Тэр хүчтэй шуурганд тэсч үлдсэн цөөхөн газрын нэг нь өнөөгийн Гандантэгчэнлин хийд билээ. Шашин номлол хориотой байх үед ч лам нарын уншлага, хонх дамар, цан хэнгэргийн дуу тасраагүй Гандан хийдийн хойморт Мэгжид Жанрайсиг бурхан заларна. Наян тохой өндөр энэ шүтээнийг хоёр дахь удаа урласан бөгөөд 1911 онд бүтээсэн анхны хувилбарыг коммунистууд устгажээ. Хийдийн том хэрмэн хаалгаар орж, мөргөлчин олны дунд уусмагц арц хүжний үнэр хамар цоргин, сүм, дацангуудаас бурханы ном аялгуулан унших лам нарын дуу сонсогдоно. Будаа тавьсан олны гар дээрээс хооллож дадсан, хийдийн байнгын гишүүн хэдэн зуун тагтаа дэггүй хүүхдүүдээс үе үес цочин дэрхийж нисэх ч төд удалгүй газардан, тайвнаар тонголзоно.

Gandantegchinlen Khiid Monastery has been rebuilt several times since its first construction in 1809. Since that time, Gandan Monastery has witnessed the capital city of Ulaanbaatar grow from a small ger camp into the bustling metropolis it is today. During the communist upheaval of the 1930s, the majority of Mongolia’s Buddhist temples and monasteries were destroyed. Gandan Monastery was one of the few places allowed to survive the hardship of the political storm. The Migjid Janraisig statue, at 26.5 meters, stands solemnly in the temple’s center. The monks’ chanting and the sounds of drums and gongs have never been interrupted, even during the times when religion was prohibited in the rest of the country. The massive gilded statue replaces an earlier statue that was dismantled by communists in 1938. Pass through the large entrance doors and dissolve in the crowd of worshipers; let the smell of juniper and incense sticks fill your nose, the chanting of the monks ring in your ears. Besides the monks, a few hundred doves accustomed to eating from the strangers’ palms are also permanent residents of the monastery.

Ургах нартай уралдан хөдөөгийн амьдрал эхэлдэг. A herder’s life starts at the crack of dawn.

ХОТТОЙ ХАЯА ХАТГАХ ХӨДӨӨ

The Countryside That Borders the City Хотоос аль ч зүгт 30 км орчим явахад л эхний малчин айл тааралдах болно. Уул хаяалж, усны тунгалагийг сорчлон нүүж явдаг нүүдэлчин хэмнэлтэй малчдын амьдрал дунд өссөн надад “хөдөө, хөдөөний айл” гэдэг ойлголт нь хот дагасан малчдын амьдралаас их өөр санагддаг. Гэсэн ч хугацаа давчуу аялагчдын хувьд тэдний өдөр тутмын амьдралын хэмнэл, эдлэл хэрэглэл, ажил хөдөлмөрийн өнгө төрхийг хотынхонтой харьцуулахад нүүдэлчин соёлын хэлтэрхий болж чадна. Tа бөмбөгөр цагаан гэрийн баруунтаа тухалж, үхэр тугал, хонь малын өтөг шээг, аргалын утаа үнэрлэнэ. Хувин дүүрэн сүү саасан гэрийн эзэгтэй нүүр дүүрэн инээмсэглэл тодруулан загсаасан өрөм, нар дагуулж хатаасан ааруулаараа зочдоо дайлдаг. Адуутай айл бол таныг айргаар шахаж ч мэднэ. Гэхдээ энэ ундаа анх ууж байгаа хүний гэдсэнд жаахан гэмтэйг бодолцоорой. Айраг бол гүүний сүүг эсгэж хийдэг ундаа бөгөөд та үүнийг хотод тэр бүр дэлгүүр, баарнаас олохгүй. Зун, намар бол тусгайлан барьсан гэрт зардаг. Харин өвөл, хаврын цагт бол хотын амьдралыг таван хуруу шигээ мэдэх ойр дотны итгэлтэй нэгэнд аминчлан захиж олуулаад амталж болох юм. Хоттой хаяа хатган буусан айлаар зочлох нь танд ямар сэтгэгдэл төрүүлэхийг урьдчилан хэлэхэд жаахан төвөгтэй байгаа ч аяллын мартагдашгүй дурсамж болно гэдэгт итгэлтэй байна.

54 National Geographic Traveler

You need to travel up to 30 km from the city in any direction to meet a true nomadic family. For those like me, who were raised in a herder’s family that moved constantly looking for mountain shelter and rivers of fresh water, the lifestyle of a countryside and rural family is very different from the lifestyle of those living in gers in the city. Nevertheless, for those travelers whose schedule is too tight, visiting a family in a city ger to experience their lifestyle is still a better way to understand nomadic culture than visiting a family dwelling in an apartment. When you enter the ger, comfortably settle yourself on the right side, and experience the smell of baby cows and sheep, as well as the smoke of burnt dung. After milking her cow and obtaining a full bucket of milk, the housewife with a friendly smile will serve you thick cream and sun-dried curds. If a family herds horses, they might have you to drink airag, fermented mare’s milk. This is a beverage that has been used by the Mongolians since ancient times, and it is difficult to buy in the city shops or bars. In summer and autumn, airag is sold in many roadside gers. But in winter or spring, you must find and ask someone to bring airag from the countryside. Mongolian families are known for their hospitality, and after experiencing their lifestyle I’m sure you will leave with unforgettable memories.

ЦЭЦЭЭ ГҮНИЙ ОРГИЛД Tsetsee Gun Peak

Хотын шуугианаас холдож, салхины сэвшээ, ойн үнэрээр өөрийгөө баясгахад тийм ч их хугацаа зарцуулахгүй. Хором ч амсхийх завгүй их хотуудад шуугианаас дайжиж, зэрлэг байгальд гарна гэдэг цаг хугацаа, зардал их шаарддаг бол Улаанбаатар хотын төвөөс 3 километр хүрэхгүй зайд л унаган байгаль таныг угтан авна. Харин та өндөрт тэмүүлж, адал явдалд дурлагч нэгэн бол хотын өмнө зүгт хамгийн ойрхон байх Цэцээ гүний оргилд хүрэх явган аяллыг товчхон танилцуулъя. Далайн түвшнөөс дээш 2268 метр өргөгдсөн, Богд уулын ноён оргил руу хүмүүс байнга явдаг учир зам тод гарсан байдаг ч та аглаг ой руу нутгаа сайн мэддэг, аяллын туршлагатай хэн нэгэнтэй зам нийлээрэй. Бэлээс оргил хүртэл ойролцоогоор 10 километр алхана.

Хүн чулуу

IMAGES: V.BATTULGA (HORSES, STONE MAN)

Stone man

You don’t have to travel far to get away from the city noise and enjoy the fresh air. For those living in busy capital cities around the world, it is almost impossible to escape to the wilds of nature without spending time and money. In Ulaanbaatar, one only needs to go three kilometers from the city center. If you are a great adventurer who likes hiking high mountain peaks, I would suggest a trip up Tsetsee Gun peak, located just south of the city. This king peak of Bogd Khan mountain, elevated at 2,268 meters above sea level, is frequently visited by hikers, so there’s a clear path leading up it. But if you’re looking for more adventure, you can join someone who has extensive experience and knows the road to the peak through the dense forest. The path from the foot to the peak is approximately 10 km long.

ИЛЭНД МЭНН

ELAND MANN

Зохиолч

Writer

Улаанбаатар хотын шөнийн клубуудын талаар ямар бодолтой байдаг вэ? АНУ болон дэлхийн бусад том хотуудын шөнийн клубтай харьцуулбал?

What do you think about Ulaanbaatar’s night clubs? How do you feel they compare to clubs in the US, or in other metropolitan cities around the world?

Оройн хоолны дараа караоке юмуу шөнийн клуб явж зугаацахаас сайхан юм гэж юу байх вэ. Улаанбаатарын караокед найзуудтайгаа ороход тохиромжтой. Тус тусдаа өрөөнүүдтэй, архи дарсыг шилээр нь зарж үйлчилдэг, ямар ч бүрэг хүн дуулчихмаар Мариа Карей зэрэг дуучны уянгын дуу болон дууны сонголт арвин. Шөнийн клубын хувьд 20 гаруй насны залууст iLoft тохиромжтой. Бүжгийн талбай том, хамгийн сүүлийн үеийн хит дуунуудтай, уух зүйлсийн сонголт сайтай. Brix Club бас хөгжилдөхөд сайхан газар. Корпорэйт зочид буудлын View Lounge, бас Face Night Club зэрэг томоохон газруудад залуус очдог. Улаанбаатарын алдартай шөнийн клубууд АНУ болон дэлхийн бусад улсуудтай ижил түвшний, тохижилт сайтай, цэвэрхэн. Гэхдээ зарим баар, караоке, клубууд шөнө дунд хаалгаа барьдаг гэдгийг санахад илүүдэхгүй. Тиймээс гэртээ эртхэн харих эсвэл өөр газар руу явах болно доо.

After dinner there’s nothing better than taking the party to the next level. That means karaoke or going to a club. Karaoke in UB is a blast with friends—private rooms, bottle service, thousands of songs—even the most timid will be belting away a ballad like Mariah Carey by the night’s end. As for night clubs, the yesteryear, 20-year-old version of me would say iLoft; it plays the latest and greatest music, has a big dance floor, plenty of drinks, and is always filled with young people. The frequent event nights at Brix Club are also super fun. More up-scale places—like View Lounge at The Corporate Hotel, or Face Night Club—appeal to younger, trendy professionals. With good drinks, chic décor, and lively nightlife, the most popular night clubs in Ulaanbaatar feel very similar to those in the US and around the world. But keep in mind, some bars, karaoke, and clubs close at midnight (last call usually before 11:30 pm), so be ready to have your night end early, or to move the party to the next spot.

МИХАЙЛ ВОЛЬТЕР

MICHAEL WALTER

Думонт хэвлэлийн газраас гаргадаг Монгол орны хөтөч номын зохиогч

Author of ‘A Guide to Mongolia’ by Dumont Printing House.

Монгол оронд жуулчид онгон дагшин үзэсгэлэнт байгаль, соёлын дурсгалт газар, нүүдэлчин ахуй уламжлалыг үзэх гэсэн үндсэн хоёр шалтгаанаар зорин ирдэг. Монголын аялал жуулчлалын салбарт тавигдаж буй нэг чухал асуудал нь жуулчны гэр баазын өнөөгийн нөхцөл байдал. Нийслэлийн эргэн тойронд гэр баазууд олон бий. Жуулчдын өвөртөлж ирсэн эерэг төсөөллөөс зөрж, урмыг хугалах шалтгаанд зарим гэр баазын үнэн дүр төрх, хоол ундны “зиндаа” зайлшгүй орно. Мэдээж гадны хүний өмнө нүүр улайлгахааргүйгээр сэтгэл гарган тохижуулсан, менежмэнт, зохион байгуулалт сайтай гэр бааз олон бий. Хээрийн монгол гал тогоо хязгаарлагдмал боломжиндоо тааруулан, амт шимттэй хоолоор ирсэн жуулчдаа дайлахаар чармайн, чадан ядахаараа хичээж байдгийг жуулчдын ихэнх нь мэддэггүй нь харамсалтай. Тиймээс ч сүүлийн үед хэвлэгдсэн, үнэн зөв мэдээлэл сайтай аяллын гарын авлага, жуулчдад зориулсан хөтөч-ном сайтар уншиж судлах нь энэ бүх “гэнэтийн бэлгийг хүлээн авах” бэлтгэл болно. Энэ мэтчилэн төсөөллөөс “хазгай” зүйл тохиолдсон ч, жишээлэн хэлбэл аяллын явцад 5 дахь удаагаа буузаар дайлуулсан ч энэ бүхэнд ундууцалгүйгээр, мартагдашгүй үзэсгэлэнт байгаль, дахин давтагдашгүй соёлыг сэтгэлдээ шингээн буцаасай гэж би туйлаас хүсдэг юм.

Tourists come to Mongolia for two main reasons: to see the pristine, untouched nature and historical and cultural places, and to experience nomadic tradition and lifestyle. One of the most challenging issues facing Mongolia’s tourism sector is the current situation of ger camps in the countryside for tourists. One of the main reasons that the tourists’ expectation is always higher than their satisfaction is obviously the realistic situation of some of the ger camps and the standard of food. Of course, there are many ger camps that are comfortably furnished up to western standards, with good management and organization. It is a pity that most of the tourists don’t realize how these camps make the utmost effort to serve the best possible food, given the limited possibilities of the kitchens in rural areas of Mongolia. Therefore, careful reading and studying of the latest tourist manuals and guidebooks with accurate information will serve as a preparation for accepting these ‘surprises.’ Therefore, I wish from the bottom of my heart that even if the unexpected happens, and some deviation from the program occurs (for example, if it turns out that someone gets served buuz dumplings five times a day), one should not get angry, but rather go with the flow, and focus on making unforgettable memories of Mongolia’s beautiful, untouched nature and unmatched culture.

СОНГОЛТ

Delicious Choice “Улаанбаатарт амт чанар сайтай, боломжийн үнэтэй хоолтой олон ресторан байдаг. Гэрийн хоол идмээр санагдвал Сөүлийн гудамжинд орших Калифорниа ресторан, Их дэлгүүрийн ард байх AB&F рестораныг зориорой. Олон хүн цугладаг Гранд Хаан, циркийн ойролцоох Дублин зэрэг ресторан ирланд задгай шар айргаар үйлчилдэг. Veranda, Silk Road ресторанууд халуун дулаан уур амьсгалтай, хоол сайтай, тохилог гэдгээрээ Улаанбаатарт амьдардаг гадаадынханд танил болжээ. Модерн Номадсын сүлжээ ресторанууд монголын уламжлалт үндэсний хоол болон бусад орны хоолны өргөн сонголттой ” гэж АНУ-ын иргэн, зохиолч Илэнд Мэнн өгүүллээ.

Eland Mann, an American living abroad in Ulaanbaatar, says: “There are lots of quality, well-priced restaurants in UB; if I’m looking for the taste of home, I eat at California (on Seoul Street), or AB&F (behind the State Department Store). The crowds at Grand Khaan, and Dublin (near the Circus), know there’s more to these Irish pubs than just the draft beer. On a cold day, there’s nothing better than the spicy-hot cuisine of Indian restaurants Namaste, or Hazara (near the Wrestler’s Palace). A cozy atmosphere and creative dishes make both Veranda and Silk Road popular amongst resident foreigners. Of the major chain restaurants, Modern Nomads offers the tastiest selection of local fare and more. And I love live music, so I often go to Khaan Ger, and definitely Ikh Mongol— whenever the weather’s nice.”

Гэр хороолол Ger district

ХОТЫГ “АЛГАН ДЭЭРЭЭ ТАВИХ” АРГА

IMAGES: ZAZAA/iRMUUN PHOTO (WOMAN, GER DISTRICT)

The City in Your Palm

Улаанбаатарыг “алган дээрээ тавих” адил харахыг хүссэн танд 18 жилийн өмнөх нэгэн дурсамжаа хуваалцъя. Шинэ оюутан би хүргэн ахындаа хэсэг амьдарлаа. Тэднийх Чингэлтэй ууланд хашаа байшинтай. Өндөр шилэн барилга, нэг давхрыг өнгөлөн засаж, сунгасан хуучин цагийн дөрвөн давхар байшингуудын дундуур алхсаар нэг л мэдэхэд тахиралдсан гудамтай нүүр тулдаг. Гэр хороолол эхэлж буй нь энэ. Энд зөвхөн гэр байдаггүй бөгөөд дөрвөн ханат байшинтай айл олон. Айлууд хамгийн багадаа 0,7 га талбайг хашаалсан байдаг. Хашаа бүрт нэгээс хоёр, тэр ч байтугай 4-5 айл зэрэгцэн амьдарна. Магадгүй аль нэг гэрт орвол намайг эмээ, өвөө, хүүхдүүд, ач зээ нартайгаа хамтдаа амьдрах найрсаг, өнөр гэр бүл угтах байсан биз. Өглөө эрт сургуульдаа явахад айлууд шөнийн жавар үргээж, цайгаа чанан, хүйтэн шургасан гэр, байшингаа халаахаар зуух, пийшингээ галлаж, яндангаас өтгөн утаа гарч харагддаг. Орой уулан дээрээс харахад айл бүрийн амьдрал алган дээр тавьсан шиг тодхон төдийгүй их хотын үдшийн амьдрал өндөр байшингуудын цонх, гудамж талбайн гэрэлтүүлэг, машины жирэлзэх гэрлээр тодорно.

Let me share a memory from years ago, for those who would like to see Ulaanbaatar up close, as if it was a miniature in your hand. As a fresh student, I lived with my sister and brotherin-law for a while, in a house on Chingeltei hill. After school, I would walk along streets full of tall new glass buildings and older four-story buildings with first floor shops and cafes, until the city ended and I came to winding dirt roads and fences. This is the ger district, with fenced in plots of gers and houses (each plot at least an area of 0.7 hectares). In the early morning when I left for school, I always saw families chasing out the chill from their houses by making fires, boiling tea on the stove. If I entered one of those gers, I would have been welcomed by a large and friendly family with a grandfather, grandmother, their children and grandchildren. When you see the city in the evening from the top of the hill, you have a feeling as if you can see the lives of every family in your palm. They sparkle underneath the bright lights of the metropolis, its passing cars, glowing street lamps, and illuminated buildings.

57 February/March 2014

(Зүүн дээрээс цагийн зүүний дагуу) Гэрлэн чимэглэлт усан оргилуур. Үдшийн агаараар цээж дүүрэн амьсгалах таатай. Тэдэнд дээл өмсөх таалагдаж байгаа бололтой. Охидууд.

ДУРСАМЖ ХӨГЛӨХ ЭНЭ ХОТ The City That Calls From Afar

Би унаган хотын иргэн биш. Энд туулсан амьдрал минь ердөө л 18 жилийн түүхтэй. Магадгүй би энд үлдэхгүй ч байж мэднэ. Хэзээ нэгэн цагт хөөсрөн шуугих Хөвсгөл нуур руугаа нүүдлийн шувуу шиг буцаж, аглаг хөвчид чимээ аниргүйн дунд аргалын утаа үнэрлэн өтөл насаа үдэх биз. Гэсэн ч тэр аядуу зөөлөн өдрүүдэд намайг хөглөх, хөвсөлзүүлэх, ирсэн зочинтойгоо хуучлах дурсамжууд минь Улаанбаатар хотын шуугиант амьдрал, дуулиант өөрчлөлтийн түүхээр дүүрэн байх болно гэдэгт эргэлзэхгүй байна. Хаа газраас хэн бүхнийг өөртөө урин дуудах шид энэ хотод буй.

58 National Geographic Traveler

I wasn’t born in the city. I’ve lived in the city for only 18 years, and I likely won’t stay forever. At some point, I’d like to move back to Lake Khuvsgul, just like a migrating bird, to its lingering waves, and spend the rest of my life in its quiet surroundings. I am sure that those future calm, slow days will bring back many memories, as will conversation with any guests who are still connected to the city’s hectic life. There is an old saying about Ulaanbaatar which says: ‘The city is far away, and life is long’ (meaning that the pull of the city is very strong). The city has a magical allure that affects anyone from any place.

IMAGES: T.KHANGARID (FOUNTAIN); V.BATTULGA (CHILDREN); ZAZAA/iRMUUN PHOTO

(Сlockwise from top left) A lit-up water fountain. It’s nice to get a breath of evening air. They seem to enjoy wearing a deel. Girls.

THE INSIDER ХЭЗЭЭ Монголд аялах тааламжтай хугацаа 6-9 дүгээр сар бөгөөд энэ хугацаанд нийт жуулчдын 80% нь Монголд зочилдог.

IMAGES: TOOYKRUB/SHUTTERSTOCK (AIRPORT); ROBYN MACKENZIE/SHUTTERSTOCK (PASSPORT)

ВИЗ Монголд 20 орчим орны иргэд 14-90 хоногийн хугацаагаар визгүй зорчих боломжтой. Орох-гарах виз нь гадаад зорчигчийн хувьд 30 хүртэлх хоног, түр оршин суугч 90 хүртэлх хоног байна. Дамжин өнгөрөх виз нь 5 хоногийн хугацаатай. Дэлгэрэнгүй мэдээллийг www.immigration. gov.mn вэбээс авч болно. ТИЙЗ MIAT билетийн касс (miat. com, 1881), Eznis Airways (eznisairways.com, 333311), Airlink Mongolia (airlink.mn, 1818), Air Market (airmarket. mn, 315050), Air Network (airnetwork.mn, 322222), Air Ticket (tripbase.com, 1999), Air Trans (airtrans.mn, 313131), Bizinfo (biztravel.mn, 324237) компаниудаас нислэгийн тийз захиалгын үйлчилгээг авч болно. МӨНГӨ Монголын нийслэлд улс орнуудын валют солих цэгүүд цөөнгүй байдаг бөгөөд доллар, евро, иен, рубль, юань, вонийг Монголын мөнгөн тэмдэгт “төгрөг”-өөр солиод өгөх газар хаанаас ч олдоно. ХАРИЛЦАА ХОЛБОО Монгол Улсын утасны код 976. Энэ кодоор дэлхийн аль ч улсаас та монгол руу саадгүй ярих боломжтой. Улаанбаатар хот төдийгүй Монгол орныг хэрэн сүлжсэн

G-mobile, Mobicom, Unitel, Skytel гэх үүрэн телефоны операторуудаас сонголтоо хийж үйлчлүүлээрэй.

WHEN June to September is the best season to travel to Mongolia.

БУУДАЛ Михайл Вольтерийн сануулсанчлан та өөрийн ая тух, хүссэн үйлчилгээнийхээ зэрэглэлийг тооцож буудаллах газраа сонгоорой. Энд хэний ч түрийвчинд төвөг учруулахгүй хямд болон тансаг орчин, өндөр зэрэглэлийн үйлчилгээтэй газрууд олон бий. Үйлчилгээ сайн, хотын хаашаа ч аялахад байршил тохиромжтой буудлуудын нэг нь 5 одтой Бэст Вестерн Премьер Туушин юм. Монголын анхны олон улсын сүлжээ буудал Кемпински Хаан Палас (kempinski.com/en/ ulaanbaatar/hotel-khan-palace), мөн түүнчлэн Улаанбаатар (ubhotel.mn), Баянгол (bayangolhotel.mn), ПумаИмпериал (pumaimperialhotel. mn), Blue sky (hotelbluesky.mn), Рамада (ramada.com), Чингис (chinggis-hotel.com), Whitehouse (whitehousehotel.mn), Edelweiss (edelweiss.mn), Цэцэг (flowerhotel.mn) зэрэг зочид буудалд захиалгаа өгөөрэй.

VISA Citizens from around 20 countries can visit Mongolia without a visa between 14 to 90 days. Entry/ exit visas are issued for up to 30 days and a short term visa is valid for up to 90 days. A transit visa is valid for 5 days. www.immigration.gov.mn TICKET You can obtain airline ticket information from the following companies (links and phone numbers included: MIAT ticket office (miat.com, 1881), Eznis Airways (eznisairways.com, 333311), Airlink Mongolia (airlink.mn, 1818), Air Market (airmarket.mn, 315050), Air Network (airnetwork.mn, 322222), Air Ticket (tripbase.com, 1999), Air Trans (airtrans.mn, 313131), Bizinfo (biztravel.mn, 324237). CURRENCY EXCHANGE There are numerous places in Ulaanbaatar where foreign currencies such as US Dollars,

Euros, Japanese Yens, Rubles, Chinese Yuans and Korean Wons can be exchanged for the Mongolian Togrog COMMUNICATION Mongolia’s international dial code is 976. You can call Mongolia using this code from anywhere in the world. As for domestic mobile phone operators with national networks, there’s G-mobile, Mobicom, Unitel and Skytel. HOTELS As Michael Walter reminds us, you must choose a hotel or accommodation by taking into consideration your requirements, preferences and service class. In Ulaanbaatar, you can find any type of hotel, from the inexpensive to high-end luxury hotels. One of the best hotels for service and location is the five-star Best Western Premier Tuushin Hotel. You will be welcomed by a very experienced hotel staff in their newly reconstructed building. The hotel is located 100m east from the central square. Kempinski Khan Palace Hotel is the first international chain hotel in Mongolia (kempinski.com/en/ ulaanbaatar/hotel-khan-palace). You can also reserve rooms at hotels such as Ulaanbaatar (ubhotel.mn), BayanGol (bayangolhotel.mn), PumaImperial (pumaimperialhotel.mn), Ramada (ramada.com), Chinggis (chinggis-hotel.com)

59 February/March 2014

Хар Эрхүү голыг уруудсаар. Down the Khar Erkhuu, or Black Erkhuu River.

АВРАЛЫН ОРОН ЭРГҮНЭ ГУН

Ergune Khun - The Realm of Origins Монголчуудын гарал үүслийн тухай хүүрнэх Эргүнэ гунгийн домгийн мөрөөр хийсэн аяллын тэмдэглэл A travel on the trails of Ergune Khun, a legend on the origin of Mongolians

STORY AND PHOTOGRAPHS BY HATAGIN GO. AKIM | ХАТАГИН ГО. АКИМ

... БИД ӨГСӨЖ ЯВНАМ. Бид гэдэг нь Дэлхийн монгол туургатны өв соёлыг хамтран хамгаалах “Их голомт” сангийн тэргүүн Г. Явгаан, Түнхэний дацангийн хамба Шоглохойн Даш ламтан бид гурав. Тийм ээ, бид гурвуул алдарт Нүхэн даваа өөд мацаж явна. Тахиралдах морин жимийг даган бид алхана. Урдхан талд Бүрэн Хаан уул мөнгөрнө. Уржигдрын унасан цас хөвчин биеийг нь мөнгөөр өвч бүрсэн нь тэр. Тэр цагт Нүхэн даваа надад домог шивнэвэй. Өгүүлсү. The silver mass of Buren Khaan Mountain, freshly coated in snow, towers close to the south. I stand half-way up a zigzagging mountain trail that leads to the famous Nukhen Davaa, or Hole Pass, across Mongolia’s northern border in Buryatia, Russia. With me on the hike are two active septuagenarians: G. Yavgaan, chairman of The Grand Hearth Foundation for preserving Mongol cultural heritages, and Shoglokhoin Dashi, a Khamba Lama and head of the Tunkhen Temple. Эрт урьдын цагт юм гэнэ билээ. Газар дэлхий дээр гайхалтай жигтэй амьтад оршиж, хүн зон агуй ангалд сууж байсан цаг юмсанжээ. Залуу анчин шархдуулсан араатныхаа мөрийг хөөсөөр нэгэн гайхамшигтай газар хүрч иржээ. Анчны өгссөн уулын оройд том хад байж гэнэ. Тэр хаданд том нүх байлаа. Шархадсан араатны цустай мөр тэр нүх рүү орсон байвай. Араатныг мөнх тэнгэр түүн рүү явуулсан юм биш биз? Залуу анчин хадны нүхээр зоригтой орж явчихав. Тэр гайхалтай ертөнцөд оржээ. Тэрвээр модгүй халзан даваан дээр гарваас өмнө их уулсын хормой эмжсэн моддын дунд дуниартсан шар тал цэлийж байжээ.

62 National Geographic Traveler

THE LEGEND OF THE HUNTER AND THE PASS As we navigated our way up the steep trail, I recalled a mysterious legend about the pass at our hike's end: Once upon a time, bizarre and amazing creatures roamed the planet, and humans dwelt only in caves. One day, a young human hunter followed his wounded prey until he came to a strange land. As he climbed to the top of a mountain, he found at the peak a rocky arch, beneath which was a hole that led to the other side. The wounded prey’s bloody marks were beneath the arch around the rocky hole. Did the Heavens send this creature to him on purpose? The young huntsman bravely passed through the arched, entrance-like hole, and on the other

Хураангуйлан нийтлэв Abridged edition

Ахын [Ока] районы соёлын ажилтан Зоя Сергеевнагийнд зочлууллаа (зүүн). Тэртээд Бүрэн хаан уул сүмбэрлэнэ. Уржигдарын унасан цас хөвчин биеийг нь мөнгөөр өвч бүрсэн нь энэ. A visit to Zoya Sergeevna’s abode, a cultural worker for Akhin district (left). The snow that fell two days ago had fully covered Buren Khaan Mountain with silver coating.

63 February/March 2014

Монголчууд уран домог зохиохдоо гаргууд. Модны энэ үндсийг эмэгтэй хүний ичрэг гэнэ. Үүнд зоос мөнгө өргөвөл жирэмсэлдэг гэж домоглодог (дээр). Зохиогч замчин Даш ламтантай Нүхэн даваанд гарчихаад омог бардам байгаа нь (баруун). Уулсад хашигдсан Сэнсийн тал (доод). The Mongols are talented at making up myths and legends. The roots of this tree are referred to as the genitals of a woman by locals. It is widely believed that those who offer coins and money will conceive a child (above). Author, guide and lama Dashi, feeling proud upon reaching the Hole Pass (right). The Valley of Sensiin Tal, surrounded by mountains (below).

Талын зүүн захыг эмжин нэгэн их мөрөн хад урсган алдан алсалснаа side he discovered a breathtaking world. He saw a vast yellow steppe lying уулын хөндийгөөр мурилзан зүүн хойш далд оржээ. Эргээр нь among magnificent mountains covered in thick forests. A meandering river үргэхийг мэдэхгүй номхон сарлагийн сүрэг бэлчиж байв гэнэ. Залуу crisscrossed the land, disappearing to the northeast. On its banks, herds of эр нутагтаа буцаж ирээд, энэ бүх үзсэнээ овгийнхондоо ярьж, бүгд yaks grazed without any fear of humans. The young hunter returned to his тэндээс нүүн мөнөөхөн нууцлаг даваанд хүрч, хадны нүхээр орон, people to tell the story. The clan moved the next day, up the mountain pass, уужим сайхан хөндийд очиж, цаа буга, сарлагийг гаршуулан, амар through the mysterious arched entrance, to the vast and abundant steppe жаргалтай аж төрөн сууж гэнэ ээ. lands on the other side. They domesticated yaks and reindeer and lived Энэ соёд (урианхай ястан) домог байх аа. Нүхэн даваагаар happily ever after. Сэнсийн талд хүн анх очсон тухай домог юм. Сэнсийн тал нь The legend may be of tribal Soyod origin, telling of the first people to анчны овог аймгаа авч очсон тал мөн гэж домогт өгүүлсэн байнам. reach the fabled Sensiin Tal steppe lands. Yesterday, we met with Zoya Харин монгол хоёр өрхийн (хоёрхон өрх байж таарахгүй, хоёр өрх Sergeevna, a Soyod woman, cultural activist, and guide, who gave us a гэдэг нь албат иргэдээ дагуулж явсан язгууртан өрх байх. –Г. А.) амийг аварсан тэр уйтан хөндий мөн үү? ГУН ГЭДЭГ НЬ УУЛЫН ХЭЖҮҮ, ЭРГҮНЭ ГЭДЭГ НЬ Нүхэн давааны нүх гэдэг монголчуудын хайлуулсан ХЭРЭМ, ЧИНГЭХЛЭЭР ЭРГҮНЭ ГУН ГЭДЭГ НЬ ХЭРЭМ хясаа мөн үү? Гэвч энэ тухай ялихгүй хожим өгүүлсү. МЭТ ХАЛИЛ ГЭСЭН УТГАТАЙ. ...Бид “тэр анчны гаргасан хөвдөт тоом”-оор өгссөөр. Өмнө талд Бүрэн Хаан сүмбэрлэнэ. Би тал KHUN MEANS MOUNTAIN FLANK, AND ERGUNE зүрхтэй таваргаж яваа. Явгаан маань бэртэнгэ хөлтэй бүдчинэ. Далыг дарсан, далыг шүүрсэн хоёр өвгөн MEANS STEEP WALL, SO ERGUNE KHUN MEANS халх Нүхэн даваа өөд даан ч зүрхтэй мацаж явна. Бид ‘STEEP, WALL-LIKE CLIFF’. Нүхэн давааны оргилд хүрч чадах уу? Хүрсэн ч буцаж чадах уу? Хөлгүй хавцгайн ирмэг даган морин жим тахирлан мухирлан дээш одно. Өчигдөр Ахад байхад биднийг brief tour of the region. “Our homeland,” she said, as she stretched out a дайлж цайлсан айлын өвгөн урьд нь Нүхэн даваагаар морьтой hand and spread her fingers, “is surrounded by mighty mountains, like давж байж. “Аав маань над доош харж болдоггүй юм шүү” гэж these fingers. And the palm is where we live.” She had us picture Sensiin захиж байсан гэж ярьсан. Нээрээ доош харвал толгой эргэн Tal as like, “butter in a silver offering bowl—full, vast, rich, with a swan хийсмээр. Ганц хальт гишгэвэл хөлгүй ангал руу, доор хүрхрэн statue in the center like a candle wick.” (The swan is the symbol of the урхиран байх Эрхүү цагаан гол руу нисэхээ ядахгүй. Гэвч бид ancient Khongirad tribe.) “This is the land that the young huntsman зорьсондоо хүрэх ёстой. “Нүхэн давааг хараад үхчих юм сан” гэсэн discovered, and where he brought his people to live. With many yaks хачин бодол төрнө. Даш ламтан “сартваахи”-ийн үүрэг гүйцэтгэнэ. roaming the land; with no enemies. This is Sensiin Tal.” Даш маань урьд энд ирж байсан. Замыг таван хуруу шигээ мэднэ. Өмнө түүчээлнэ. Биднийг хүлээнэ... ONWARD. We continue our climb up the mossy narrow path, on the Хүний алхаа гэж хорон юм. Дээш ахихын хэрээр Бүрэн Хааны same trail first walked by the legendary hunter of long ago. The silhouette орой намсана. Оройд нь өнчин хурган үүл өлгөгджээ. “Хоёр цаг of Buren Khaan Mountain—half in Mongolia and half in Russia—rises өгсөнө” гэж Даш бидэнд хэлсэн. Цаг өгсөж байна. in the near distance. My heart, not as healthy as it should be, palpitates Бид өчигдөр Сэнсийн тал орсон. Сэнсийн тал... Бидэнд wildly, making our progress slow. My two older companions, one замчилж явсан Зоя Сергеевна гэдэг соёлын зүтгэлтэн соёд эмэгтэй Khalkhas Mongol and one Buryat Mongol, boldly push forward toward таван хуруугаа дээш гозойлгон дүрсэлж байгаад өгүүлсэн нь, the Hole Pass. Can we survive to reach it? Or make the return trip back “Манай нутаг бол миний энэ хуруу шиг тал талаас нь өндөр down from the pass? The jagged trail up the cliff veers close to the edge уулаар хүрээлэгдсэн, бид яг энэ алганы хонхорхой шиг газарт now and then. There are not many who’ve made the trip. Yesterday, we байгаа юм” гэсэн. Тэр үнэн юм аа. Сэнсийн тал мөнгөн цөгцөнд spoke with an old man of a hospitable family in Orlik, Okinsky District’s байгаа хайлсан шар тос шиг мэлмэлзэн, тэхий дунд нь хунгийн administrative center in the Republic of Buryatia, Russia, who told us that өндөр хөшөө зулын гол болон бадамлахад ойрхон байлаа. Энэ бол he once reached the pass on horseback. On that occasion, as he rode to мөнөөхөн анчны даваан дээрээс олж хараад, очиж нутагласан the top, his father warned him not to look down; indeed, looking down тал. Үнэхээр савгаараа газар арчсан сарлаг энд идээшлэн байна. the steep mountain can easily make you dizzy. There are many places on Сэнсийн тал нэг түүх хүүрнэвэй. the trail where a single misstep can lead to a long freefall to the mighty “...Өөр аймгууд Монгол аймгуудыг дийлж, бүгдийг нь хядахад waters of the Erkhuu White River below. But we are there because we хоёр эр, хоёр эмээс илүүгүй хүн амь гарсан ажгуу. Энэ хоёр have a goal. “I must reach the Hole Pass before I die,” I tell myself. Lama айл дайснаасаа буруулан дутааж, уул, ой модоор хүрээлэгдсэн Dashi is our guide, as he has visited the pass before. He knows the trail by нэвтэрхүйеэ бэрх газарт очиж, тэр нь аль ч талаас нь орохын heart, and walks calmly in front. But he sees my discomfort, and insists аргагүй, ер хад чулуутай ганцхан жимээр л хүрч болох тийм we take a break. газар байжухуй. Энэ уулсын дотор Эргүнэ гун гэдэг өвстэй цээл During the break, we look at a small, lonely cloud floating over хөндий байж. (Гун гэдэг нь уулын хэжүү, эргүнэ гэдэг нь хэрэм, Buren Khaan Mountain; the summit is much closer than it was before чингэхлээр Эргүнэ гун гэдэг нь хэрэм мэт халил гэсэн утгатай.) our ascent. “Only two more hours to the top,” says Dashi. As I catch my Тэр хоёрыг Нохос, Хиан гэдэг байсан ажаам. Он цаг улиравч тэд breath, I recall another story about the Pass.

65 February/March 2014

Явгаан хуурч цуураараа уулыг уярааж байгаа нь (зүүн). Мөнгөрөн сүндэрлэх Бүрэн хаан. Yavgaan, offering musical praise to the mountain to touch its heart (left). The silver giant, Buren Khaan Mountain

хийгээд тэдний үр сад тэндээ байсаар, өвөр хоорондоо гэрлэсээр үржин өсчүхүй. Төрөл бүр нь өөрийн өвөрмөц нэр, цол бүхий омог болсон авай. Эдгээр омог бас цааш салбарлаж, өдгөө монгол аймгууд хэнийгээ ямар салбараас үүссэнийг, тэр нь нэг нэгэнтэйгээ ямар ойрын хамаатайг тогтоон чадсан ажаам. Монгол хэлээр хиан [qiyan] гэдэг нь улаанаар эргэлдсэн ус, уулаас доош газарт шуугин бууж буй уруй мэт эрчтэй, түргэн, хүчтэй гэсэн утгатай. Хиан нь эрэлхэг, хатан зоригтой байсан тул энэ үг түүний нэр болжухуй. Хиад гэдэг нь хианы олон тоо юм. Уг гарлаараа түүнд ойрхонуудыг нь эрт дээр цагт хиад гэдэг байсан ажгуу.” ...Бид “анчны гаргасан тоом”-оор мухиралдан мацсаар. Бүрэн Хаан мөнгөн очис харвуулан, “энэ гурав маань яаж шуухан явна даа” гэж халиасаар. Өмнө явсан Даш ламтан гэнэт “Хүрээд ирлээ” гэж зарлав. Нэгэн үзүүр тойртол нээрээ элгэн улаан хад моддын дунд цухуйж байвай. Цагаа харвал яг хоёр цаг явжээ. Алдарт Нүхэн даваа... Мөнөөхөн анчны өөр ертөнцөд орж омог аймгаа аварсан нүхт хад... Харин Бөртө Чоно нарын далан адуу, үхрийн ширээр хийсэн хөөргөөр хайлуулан гарч ирсэн хад мөн үү? Хадны нүхний байдлыг дороос нь буюу зүүн өмнө талаас нь үзвэл ханан хаднаа дөрөв таван метрийн өндөрт байх ажээ. Тэр нүхээр тэнгэр цэнхэрлэн харагдана. Бид өгссөөр сэнжит хадны ёроолд очин, мацсаар баруун талынх нь цавчим халилын өмнөх дэвсэг дээр гарав. Анчны гаргасан тоом тэр ханан хад, нүхт хясаа хоёрын хоорондуур мушгиралдан огцом дээш

66 National Geographic Traveler

THE LEGEND OF ERGUNE KHUN According to historical sources and old traditions, long ago, other tribes invaded the region where the Mongol tribes lived, and slaughtered them so that only two households—led by two men and two women—survived. Fleeing from their enemies, the two remaining warrior households escaped to a harsh land surrounded by mountains and forests, with only a single rugged path leading in and out on either end. In the midst of these mountains was a grassy plain called Ergune Khun (khun means mountain flank, and ergune means steep wall, so Ergune Khun means ‘steep, wall-like cliff’). The two surviving men were named Negus and Kiyan. For years they and their progeny remained there, multiplying through intermarriage, until the entire valley of Ergune Khun was filled with people and their livestock. In the Mongolian language today, qyain is a strong torrent that tumbles down a mountain. The word is derived from Kiyan, the courageous and bold warrior. After many centuries, the people of Ergune Khun became too numerous in the valley. They were too constrained by the land— literally landlocked between mountains—so they took counsel with each other to figure out how to get out of that geological prison. They recalled a place in the mountaintops on one side where there was a massive iron vein. The people knew how to smelt iron, and a blacksmith among them came up with an idea. They gathered together and brought loads of kindling and charcoal from the forest. Then they killed seventy horses and oxen, and used the skins to build 70 ironsmith bellows. The people arranged the large amount of kindling

Зүүн Соёны уулсын өнгийг гайхаад баршгүй (дээд). Алдарт Нүхэн даваан дээр, Бөртэ Чоно нарын хайлуулан гаргасан гэх нүхний дэргэд (доод). Astonishing colors of the eastern Zuun Soyon Mountains (above). At the famous Nukhen Davaa, or Hole Pass which legend states was melted through by Burte Chono and his people (below).

and charcoal at the base of the cliff so that they could make the seventy оджээ. Үүгээр гарах өөр зам үгүй. Явгаан маань хясааныхаа оёорт үлдэн, цуураа татаж, Бүрэн Хааны магтаалыг цуурдав. Даш ламтан large bellows blow at once. Thus, they melted the iron vein in the cliff, producing immeasurable quantities of iron and opening a pass, through бид хоёр Нүхэн давааны оройн овоонд мөргөхөөр дахиад өөдөө which they left the valley of Ergune Khun. From the pass they emerged авирав. Энд харин тун огцом ажээ. Чингэтэл Нүхэн даваа над ийм onto a spacious, verdant plain. нэг түүх хүүрнэлээ. This legend, similar to the fabled “Эргүнэ гунд орсон энэ бөлөг discovery of Sensiin Tal, is recorded in иргэн тэр уулсын дунд, ой the ‘Compendium of Chronicles,’ written модны дотор олшроод, газар in the 14th century Mongol Ilkhanate нь давчдах болж, энэ хавчиг of Perisa, by historian Rashid-al-Din шоронгоос гарах арга сүвэгчлэхээр Hamadani. (Today, Ergune Khun is more хоорондоо зөвлөлдөжүхүй. Тэд widely known as Ergenekon.) уулнаас боломжийн газар олсон нь, өөрсдийнх нь дандаа төмөр THE PASS. Dashi is right. It takes us хайлуулдаг байсан уурхай байвай. exactly two more hours to reach the pass. Тэд цуглаж, ойгоос гишүү, нүүрс Buren Khaan Mountain watches us on авчран бөөгнүүлээд, дараа нь далан our ascent, seemingly wondering, “How адуу, үхэр төхөөрч, арьсыг нь are these three men going to make it?” But хуулаад, тэр бүх ширээр дархны we do. All of a sudden, Dashi—walking хөөрөг хийжүхүй. Хясааны ёроолд ahead—shouts back to us: “We’ve arrived.” мөнөөхөн мөчир, нүүрсийг овоолж, I round a corner and see a red rock jutting хясааг үйрүүлэн бутлах гэхдээ далан том хөөргөө нэг зэрэг хөөрөгдөж out over the woods, a natural arch over a болохуйцаар байрлуулсан ажаам. mountain crevice. It is the entrance to the Чингээд хэмжээлшгүй их төмөр Hole Pass. гаргаж, замыг нээгээд, түүгээрээ The arch stretches five meters above гадагш гарсан ажгуу. Тэд уйтан the ground. Beyond the entrance is a steep давчуу газраас уужим тэнүүн талд cliff. The zigzag path continues upward, гарч иржүхүй.” becoming steeper and steeper. Yavgaan Даш ламтан монгол заншлаар овоонд (cairn) хүндлэл үзүүлж байна. Нүхэн давааны над хүүрнэсэн stops beneath the arch and pulls out a As per tradition, Lama Dashi performs a ritual of reverence to an Ovoo, or Mongolian cairn. энэ домог Персийн түүхч tsuur, a type of wooden flute, and plays Рашидаддины “Шашдирын a song praising Buren Khaan Mountain. чуулган”-д буй. Dashi and I proceed through the entrance, to a place up the path at the Манай зарим мэргэд Монголын Нууц Товчоонд нэр дурдагддаг top of the Hole Pass where there is an ovoo, or Mongolian cairn (a manБөртэ Чоно, Хоо Маралыг домгийн баатар гэж үзэх нь бий. Гэтэл made stack of stones). Here, I recall the final legend of the Pass. молхи би огт өөр бодолтой байдаг болой. Тэд бол чоно ч бус, марал буга ч бус, бодтой аж төрж байсан түүхэн хүмүүс мөнөөс THE LEGEND OF BURTE CHONO. Most Mongolian scholars мөн. Бас Оросын Н.Я.Бичүрин эрдэмтний бичсэнийг сийрүүлсү. claim that Burte Chono and his mate Goo Maral— described in the “Энэхүү уулын хавцал сэтлэн гарсан овог аймгууд нь Эргүнэ sacred tome The Secret History of the Mongols—are mythical creatures, Гунгаас өөрсдийн өвөг дээдсийн хуучин нутгийг тэмцэн одсон divine ancestors of Chinggis Khan. However, there are those like me who бөгөөд тэднийг Бөртэ Чоно хаан удирдан явсан байна” гэжээ. Энэ believe Burte Chono was actually a real man, and not merely a mythical хоёроос үзэхэд л Бөртэ Чоно маань биетэй бодтой түүхэн баатар wolf. N. Ya. Bichurin, a Russian scholar, wrote, “The clans and tribes, who байгаа биз дээ. Тийм ээ, молхи би “үүгээр гарч ирсэн” Бөртө Чоно made their way out of the valley, left Ergune Khun to fight, and returned дээдсээ дурсаж, бөв бөөрөнхий нүхний дэргэд батиараа татуулвай. to the land of their ancestors, and they were led by Burte Chono Khaan.” Is there not a possibility then that Burte Chono was a real historical Даш бид хоёр бууж, кино зураг аван, аян замын явдлаа дуу figure? As a leading figure in Mongolian origins from two historical хураагуурт ярьсаар суугаа Явгаан дээрээ ирэн, гурвуул тэврэлдэв. sources? Хоёр халх, нэг буриад. Гурвуул монгол. Dashi and I return to the base of the arched rock where we left Бие байтугай бодол эцэм Yavgaan. The three of us hug. Two Khalkhas and one Buryat. But all Хөл байтугай хараа цуцам өндөрт гарчээ, бид. Даш маань бид Mongols. We look around and realize how high we managed to climb. хоёрт санаа их зовж, “Энэ хоёр өвгөн энд хүрч чадахгүй байх даа” It’s a height that wears out the feet, and tires the mind just to think of it. гэж айж байснаа хожим нь үг алдсан. Өрөөл зүрхтэй, өрөөсөн Toward the end of our descent, Dashi confesses: “I thought you two old хөлтэй бид хоёр шүд зууж байгаад гарсан минь энэ. Бүрэн Хааны guys might not survive the trip.” But somehow, two men in their 70s, and араас нэгэн нарийхан гол хавцал дундуур доош мушгиран буух нь me with a half-working heart, manage to make it. Mongols have a saying: чулуун ховилоор хайлсан мөнгө урсах мэт. “A walking dunce is better than sitting clever.” This has been the travel Суусан цэцнээс явсан тэнэг дээр гэдэг юм гэнэ билээ. Бядан notes of a walking dunce. явсан тэнэгийн тэмдэглэл ийм болой.

69 February/March 2014

Travel Intelligence 2014

НИСЛЭГ ХҮЛЭЭХ ЗУУР THE PERFECT LAYOVER ТА НИСЭX БУУДАЛД ҮЛДЭX ҮҮ, XОТООР ЗУГААЛАX УУ? ДЭЛХИЙН 7 ОРНЫ НИСЭХ БУУДЛААР АЯЛАХАД ТАНЬ ЗОРИУЛАВ. ЗӨВЛӨМЖ: МАРШРУТ, НУУЦ, СЮРПРИЗ SHOULD YOU STAY (AT THE GATE) OR GO (TO TOWN)? NAVIGATING 7 WORLD AIRPORTS LIKE AN INSIDER PLUS: STRATEGIES, SECRETS, AND SURPRISES

IMAGE: DUBAI INTERNATIONAL

BY MARGARET LOFTUS | МАРГАРЕТ ЛОФТУС

Dubai’s airport Дубайн нисэx онгоцны буудал

А ДАРААГИЙН НИСЛЭГЭЭ ХҮЛЭЭХ ЗУУР аяллаа мартагдашгүй болгомоор

OULD YOUR NEXT LAYOVER be the highlight of your trip? At more and more

airports, a long layover can open a window into local culture—whether you choose to venture into the city or simply roam the terminals. When time is of the essence, we suggest a surgical-strike approach. We’ve picked a dozen popular cities to fly through, recommended whether to stay put or explore, and outlined ideas to maximize your stopover, rather than merely endure it. (We’ve designed these itineraries for layovers of six or more hours; depending on the lines and city, you may need to allow extra time to negotiate passport control.)

Inside John F. Kennedy Airport, tapas standout Piquillo offers a shot of New York cool. Жонн Ф.Кэннеди нисэx буудлын Piquillo ресторан Нью Иорк күүл xэмээx хундага дарсаар үйлчилнэ.

IMAGE: TODD HEISLER/THE NEW YORK TIMES/REDUX

байна уу? Онгоцны нислэг удаан хугацаагаар хүлээх зуураа хотоор аз сорин аялсан ч, буудал дээрээ үлдсэн ч тухайн орон нутагтай танилцах боломж нээгдэнэ. Цаг хугацаа давчуу тул гол зүйлсийг танилцуулъя. Томоохон долоон хотыг сонгон нислэг хүлээх үедээ онгоцны буудалд үлдээд, эсвэл хотоор хэрхэн үр дүнтэй аялал хийх талаар сонирхолтой зөвлөгөөг бэлдлээ. (Туxайн xот болон зорих чиглэлээсээ шалтгаалаад нислэг хүлээх xугацаа 6-аас дээш цаг үргэлжлэxээр xөтөлбөрөө зоxиосон тул паспорт шалгагчаас xугацаагаа лавлах нь зүйтэй.)

НЬЮ-ИОРК XОТ

NEW YORK CITY

Том алим хочит Нью-Иорк xотын Жон ЭНД Кэннеди нисэx онгоцны буудал нь эгэл жирийн хэрнээ хүний хэрэгцээт бүх зүйлсийг төвлөрүүлсэн сонирхолтой газар юм. Өлсөж ирээд JetBlue 5 терминалд буусан бол та хийморьтой байна. Учир нь DeepBlue Sushi ресторан, Re:Vive Wine Bar уушийн газар, Piquillo ресторан энд байдаг. Мэдисон талбайн алдартай хоолны газруудтай эн тэнцүү өрсөлдөхүйц Delta рестораныг 4-р терминалд нээжээ. Та Delta Sky клубын гишүүн биш бол $50 төлөөд амраx өрөөнд тухалж, хамгийн дээд давхрын тагтан дээр гаран цэвэр агаар амьсгалж болоx юм. Эсвэл $15 төлөөд 10 минутын дотор маникур хийлгэх (терминал 3, 8), $15 хумс арчилгааны үйлчилгээ авч болно. 5 дугаар терминалд байрлаx Metropolitan Museum of Art хэмээх урлагийн дэлгүүр, япон үндэстний гэр аxуйн бараа, xувцас, гоо сайxны xэрэгслийн Muji To Go xэмээx дэлгүүр таны сэтгэлийг татаx нь дамжиггүй. Нэг терминалаас нөгөө рүү дамжин яваxдаа хамгаалалтын албаныханд шалгуулна. Готам хотоор аялах уу? Нисэx буудлаас Манхэттэн руу нийтийн тээврээр нэг цаг 30 минут явж xүрэх ба таксигаар очиж ирэхэд $100. Күйнс орж чадвал аз. Агаарын галт тэргээр Ямайка зогсоол хүрээд Сутфин Боулевард зогсоол хүртэл метрогоор явна. Тэндээс Дэлxийн Худалдааны Төв байх 71 дүгээр өргөн чөлөө рүү Е дугаарын галт тэргэнд сууж явна. Асканны өргөн чөлөөнөөс канноли гурилан боов авч идээрэй. Энд ойрхон Blue Elephant хүүхдийн хувцасны, Soleil энэтxэг гэр ахуйн барааны дэлгүүр бий.

Not unlike the Big Apple itself, John F. STAY Kennedy Airport is a patchwork of the fabulous and the prosaic. Hungry fliers who land in JetBlue’s terminal 5 are in luck: Deep Blue Sushi, Re:Vive Wine Bar, and tapas winner Piquillo far outshine the food court options. Delta has kicked it up a notch in its new terminal 4, with restaurants from star Manhattan chefs like Marcus Samuelsson’s Uptown Brasserie and Danny Meyer’s Shake Shack— without the line snaking through Madison Square Park. If you’re not a Delta Sky Club member, $50 will buy you a respite at the lounge, fresh air on the rooftop observation deck included. Or hit 10 Minute Manicure (terminals 3 and 8) for a $15 nail treatment (add a $5 foot massage). Shoppers who wade through the standard mall shops find such enticements as the Metropolitan Museum of Art Store and Japanese home cult favorite Muji To Go (both terminal 5). American Airlines treats lucky summer travelers to live Broadway teasers (terminal 8). Note that cruising between terminals may require passing through security. Gotham or bust? With Manhattan an hour and a half away on public transit and city taxi fare pushing $100 round-trip, Queens is your best bet. Take the JFK Air Train to Jamaica station, switching to the subway at Sutphin Boulevard, where the E train toward the World Trade Center whisks you to 71st Avenue in Forest Hills. For a perfectly charred, thincrust pie, look no farther than Nick’s Pizza on Ascan Avenue, and save room for cannoli (cash only). Nearby is a clutch of indie shops, like Blue Elephant for uptown children’s wear and Soleil for home goods.

ДУБАЙ

DUBAI

Арабын Нэгдсэн Эмират Улсын хамгийн ЭНД хөл ихтэй энэ нисэх буудалд чамин тансаг бараатай брэнд дэлгүүр олон бий. Та эндээс Ролэксийн цаг, Булгаригийн цүнx худалдан авч, татварын хөнгөлөлттэй худалдааны төвөөр хөлхөх чинээлэг жуулчдыг харж болно (Терминал 2). Хямдxан эд хайж байна уу? Зидан дэлгүүрт “Дубайд шөнө болдоггүй” гэсэн LED бичигтэй футболк ($34), дэлхийн хамгийн өндөр барилга Бурж Халифагийн шилэн сувенир ($13) гэх мэт төрөл бүрийн сонголттой хямдхан бараа бий. Xэрвээ хүмүүсийг ажиглаж, нисэх буудлын үнэгүй Wi-Fi ашиглаад уйдсан бол B танхимын төгсгөл дэх дал модны Зэн цэцэрлэгт очоорой (Терминал 3); Амрах өрөөнд дугхийж болно (Терминал 1); Дубай олон улсын зочид буудлын усан санд сэлж болно (С танхим, Терминал 1, 3). Мөн энд спа, эрүүл мэндийн клуб байрлана.

The busiest airport of the United Arab STAY Emirates has become synonymous with glitzy shopping, matching the city it serves. Here’s an opportunity to pick up that Rolex watch or Bulgari handbag, or at least gawk at the jet-setters in the duty-free luxury emporium (terminal 2). Looking for something a little less pricey? Zidan carries kitschy souvenirs galore, including a T-shirt emblazoned with “Dubai, the city that never sleeps” in LED ($34) and a crystalline replica of the city’s superlative-topping skyscraper Burj Khalifa ($13). Once you tire of people-watching—or the airport’s free Wi-Fi—collect yourself at one of two palm-shaded Zen Gardens on either end of concourse B (terminal 3); nap in a Snoozecube (terminal 1); or swim a few laps at the pool in the Dubai International Hotel (concourse C, terminals 1 and 3), where the spa and health club are open to nonguests ($8 an hour).

illustrations by Christoph Hitz

Алжаал тайлах боломжит газар Онгоцны буудлын дуу чимээнээс холдох амар бөгөөд хялбар арга. ЗЭН БЯСАЛГАЛ ХИЙХ Өнгөрсөн

жил Сан Францискогийн онгоцны буудлын 2-р терминал дээр модон шалтай, бүдэгхэн гэрэлтүүлэгтэй, тайвшруулах цэнхэр өнгөөр будаж тохижуулсан, суух дэвсгэрүүд бүхий иогийн өрөөг нээжээ. Түүнээс үлгэр дууриал авч Бурлингтон, Вермонт (хоёрдугаар давхарт) болон Даллас-Форт Ворт (‘D’ терминал) ийм өрөөтэй болов. ДУГХИЙХ ЦАГ Ихэнх онгоцны

буудал R&R буюу түр унтаж амрах өрөөнүүдтэй болж байна. Лондонгийн Хитроу (Терминал 4), Гатвик (өмнөд терминал) болон Амстердамын Скифол (зогсоолын D тавцангийн ойролцоо) онгоцны буудлын нэгдүгээр зэрэглэлийн Иотел танд ор, ширээ, Wi-Fi, зурагт, шүршүүртэй өрөөг (дөрвөн цагт $43-аас дээш) санал болгож байна. Мюнхэнд 2-р терминалын буурцаг хэлбэртэй Дугхийх өрөө нь ор, ширээ, зурагттай байх бөгөөд гурван цаг амрахад $40-аас дээш үнэтэй. Харин Дубайн Нүдний хор гаргах тасалгааг цагийн $18-аар түрээслүүлдэг. Атланта Харцфийлд-Жексон (‘В’ үүдний танхим), Филадельфия (A-B терминал) нь ор, ажлын байртай өрөөг цагийн $34 хөлслүүлдэг. Даллас-Форт Ворт (‘D’ терминал) шүршүүртэй, арай зай томтой өрөөг санаачилжээ. УНТААД АВ Ванкуверын

Фэйрмонт гэх мэт онгоцны зочид буудлууд бүтэн өдрөөр тооцож төлбөр авдаг (чийрэгжүүлэх төв, усан сантай $99-аас).—М.Л.

73 February/March 2014

Escaping an airport’s cacophony is getting easier—and even cheaper. ZEN OUT Last year San

Francisco opened a yoga room (terminal 2), painted in a calming blue with low lighting and wood floors, available for self-directed yoga on provided mats. So far, Burlington, Vermont, (second floor) and Dallas- Fort Worth (terminal D) have followed suit. NAP TIME More airports are

introducing private spaces for R & R. Inspired by first-class airline cabins, Yotel offers a bed, table, Wi-Fi, TV, and bathroom with shower (from $43 for four hours) at London Heathrow (terminal 4) and Gatwick (south terminal) and Amsterdam Schiphol (near pier D). Munich has podlike NapCabs—beds, desks, and TVs (terminal 2; from $40 for three hours). Dubai’s Snoozecubes rent for $18 an hour. Minute Suites at Atlanta Hartsfield- Jackson (concourse B) and Philadelphia (terminal A-B) have a bed and workstation ($34 an hour). Dallas-Fort Worth debuted a roomier version with a shower (terminal D). SLEEP IT OFF Airport hotels

often offer day rates, such as the Fairmont Vancouver (from $99, with health club and pool access). —M.L.

74 National Geographic Traveler

Up for a deeper dive into Dubai? Cab it ($7) to the Al Fahidi Historic District in Bur Dubai, which harks back to the city’s origins as a pearling village with traditional wind towers, a textile souk, and outdoor cafés offering shisha pipes. Fair warning: The airport is notorious for its lengthy passport control lines (midnight is peak arrival time), so plan accordingly.

ЛОНДОН

LONDON

Хитроу нисэx буудлын терминал ТЭНД болгонд тээш хадгалах газар байдаг ($12 төлөхөд 24 цаг хадгална). Хитроу экспресс галт тэрэг (2 талдаа $53) 20 минутад Паддингтоны зогсоолд xүргэx ба та метронд суун хуучны түүхт Блэкфриарсаар тойрог замаар аялж болно. Хөлийн чилээ гаргангаа Гэгээн Паулын дуган, Миллениум Гүүрээр алхаад гахайн мах хавчуулсан гурилан боов, чиддар бяслаг амсан лондончуудтай хамт Бороу захаар хэсэх сонирхолтой. Загас! Ресторанаас шарсан төмсний хачиртай загас захиалан зооглож болно. Темза гол руу буцах замдаа 2014 оны 3-р сард болох Tate modern галлерейгээр орж зураач Марк Родко болон Паул Клийгийн уран зургийн үзэсгэлэнг сонирхож болно. Цаг байвал “Лондонгийн Нүд” xэмээx алсыг xарагчид суугаарай (Онлайнаар тасалбар заxиалбал цаг хожно. $28). Эмбанкмэнт зогсоолоос Беикэрли метрод суугаад Падингтон зогсоол руу очно. Хитроуд алдартай дэлгүүрээр хэсэх үү? Англичуудын классик цай зардаг Харродс дэлгүүрийг (1, 3, 4, 5-р терминал) зорин очоорой. Gordon Ramsay’s Plane Food ресторанд (Терминал 5) жигнэсэн xонины xүзүү, эсвэл “хээрийн хоол” нэртэй шотланд утсан загас зооглож болно.

At Heathrow, stash bags in storage available in each terminal ($12 for up to 24 hours). The Heathrow Express zooms you in 20 minutes to Paddington Station ($53 round-trip), where you can catch the Tube’s Circle line to Blackfriars. Stretch your legs past the iconic dome of St. Paul’s Cathedral, across the Millennium Bridge, and over to Borough Market, the city’s oldest produce vendor cum fancy food purveyor. Get lost among Londoners shopping for their farmhouse cheddar and pork pies; Fish! Restaurant delivers a classic fish-and-chips fix in an atmospheric setting. Back toward the Thames, the free Tate Modern is home to Mark Rothko’s somber Seagram murals and a slate of special exhibitions (priced separately), including a Paul Klee retrospective through March 2014. Time permitting, the London Eye is worth a spin (reduce your wait by booking tickets online; $28). From Embankment station, the Bakerloo line goes to Paddington. Can’t resist Heathrow’s famed miles of retail? Head to Harrods (terminals 1, 3, 4, 5) for a classic British experience and a tin of Harrods tea. Dine at celebrity Gordon Ramsay’s Plane Food (terminal 5) for braised lamb neck with mash and gremolata, or order a “picnic” of smoked Scottish salmon to go.

СИНГАПУР

SINGAPORE

Чан-И нисэх буудлын эрвээхийн ЭНД цэцэрлэгт хүрээлэнд алжаалаа тайлаарай (Терминал 3. 2-р давхар. Зорчин явагсдын танхим). Энд халуун орны мянга орчим төрлийн эрвээхий байдгаас 30 төрөл зүйл нь Сингапурын уугуул юм. Малайз гаралтай шавж идэшт махчин ургамал 100 орчим бий. Мөн нисэx буудлаар нэрийдсэн тансаг чамин шар цэцгээс гадна олон төрөл зүйлийн цэцэг өнгө алаглан байдаг (Терминал 2, 2-р давxарт). Алжаалаа тайлсан бол төрөл бүрийн тоглоом, цэнгээний газрууд байрлах Xperience Zone руу эсвэл Бали стилийн усан санг зориорой ($14). Xүүxдүүд (Терминал 3) Сингапурын хамгийн өндөр гулсуураар гулгаж, Зүүн Өмнөд Азиас гаралтай геометрийн дүрс хийх тоглоомыг өөрийн гараар

Shake off jet lag at Changi’s butterfly STAY garden (terminal 3, departure transit lounge, level 2), where a thousand tropical lepidoptera—including 30 species native to Singapore and Malaysia—flit around 100 carnivorous and insectivorous pitcher plants. More local flora, including Dendrobium Changi Airport—a delicate yellow hybrid named for the airport—brighten the orchid garden (terminal 2, transit mall, level 2). Once refreshed, head to the Xperience Zone (terminal 2, transit mall, level 2), an entertainment and gaming area, or take a dip in the Balinese-style swimming pool ($14; departure transit lounge east, level 3). Kids can let loose down the four-story slide (terminal 3, arrivals hall), then try their hand at a wood-blocking station (terminals 1-3), where they can rub their own

IMAGE: BRUNO EHRS/CORBIS

Find Inner Peace

Дубай хотоор зугаалах уу? Бур Дубайн эртний түүхт Аль Фахиди дүүрэг рүү ($7) таксигаар очин xотын хуучин салxин тээрэм, нэхмэл сүлжмэл эдлэлийн худалдааны газраар аялж гадаа талбайн кафед суун шиша тамхи татан зугаацаарай. Санамж: Онгоцны буудлын шалган нэвтрүүлэх алба шөнийн 12 xүртэл ажиллах ба цагтаа амжиж ирэxийг зөвлөж байна.

Түр зогсоорой: Xитроу нисэx онгоцны буудлаас xолгүйxэн Бороу заxын гудамжны xөгжимчдийн үзүүлбэр. Mind the gap: Borough Market buskers are a Tube transfer away from Heathrow Airport.

Танд хэрэгтэй зургаан зөвлөмж

Хэрэв таныг нислэгээс хассан бол жуулчны ваучер авахаас татгалз. Та тийзнийхээ үнийг дөрөв нугалсантай тэнцэх буюу хамгийн ихдээ $1300 хүртэл бэлэн мөнгө авах эрхтэй.

Чан И нисэx буудлын эрвээxэйн цэцэрлэг. Changi’s lush butterfly garden

2 3

Та онгоцны тийз хадгалуулах эрхтэй. Тийзээ захиалаад 24 цагийн дотор ямар нэгэн нэмэлт төлбөргүйгээр авна.

Европын Холбооны орнуудын нисэх буудалд нислэг хойшлогдож цуцлагдахын алинд ч агаарын тээврийн компанийн хүрээнд “зохицуулах боломжтой” бол та зочид буудалд орох, хооллох, мөнгөө буцааж авах зэрэг эрхтэй.

Хэрэв таны нислэг цуцлагдсан юмуу 2 цагаас дээш хугацаагаар хойшлогдвол ихэнх агаарын тээврийн компаниуд мөнгийг тань бүтнээр нь буцаан олгохыг зөвшөөрдөг. Агаарын тээврийн компанийн нислэгийн хуваариуд баталгаажаагүй байдаг учраас мөнгөө буцааж авах нь заримдаа хамгийн сайн арга буюу цорын ганц гарц болдог.

Нислэг цуцлагдах юмуу хойшлох тохиолдолд зарим агаарын тээврийн компани таны нислэгийг өөр компани руу шилжүүлж болно. Хэрэв тэд автоматаар ийм арга хэмжээ авахгүй бол та шаардлага тавихад хэзээ ч буруудахгүй. —Жорж Хобика

76 National Geographic Traveler

хийж болно. Prima Taste ресторан (Терминал 2) Сингапурын нэрийн хоол xалуун ногоотой xавч, гоймонтой шөл лаксагаар үйлчилнэ. Танд цаг зав байна уу? Таваас дээш цаг нислэг хүлээх зорчигч нар xотын тойрон аялалд төлбөргүй явж болно. Соёлын өвийг сонирхуулах хоёр цагийн аяллаар Энэтxэг болон Хятад дүүрэг, далайн эргийн ойролцооx цэцэрлэгт xүрээлэнг тус тус үзүүлдэг. Аялалд явахын тулд 1 цагийн өмнө бүртгүүлнэ (Дамжин өнгөрөх хойд танхим, 2-р давхар).

geometric patterns from Southeast Asian cultures, like the Peranakan. Prima Taste serves Singaporean signature dishes such as chili crab and laksa, a spicy noodle soup (terminal 2). Have several hours to spare? Passengers with five hours or longer can join a free city tour. The twohour Heritage Tour hits the highlights—the Colonial District, Little India or Chinatown, and Gardens by the Bay. An evening version swings by the Bugis Village night market and Raffles Hotel. Register one hour in advance (transit mall north, level 2).

СӨҮЛ

SEOUL

Xулс, чавганы мод, цаxирмаа, удвал ЭНД цэцэгс нь Солонгосын xамгийн эрхэмсэг дөрвөн цэцэгт тооцогддог. Инчоны нисэx буудлын зорчигчдын терминалд байрлах долоон баянбүрдын нэг болох 4 цэцэгт зориулсан цэцэрлэгт хүрээлэнгээр алхаарай (зүүн болон баруун жигүүр Б1). Тэшүүрийн талбайд олимпийн алтан медальт Ким Юу Натай адилхан уран гулгаж (ачаа тээшийн төв; тэшүүр түрээслэx $3.50), эсвэл гольфын талбай дээр гольф тоглон цагийг өнгөрөөж болно (олон улсын бизнесийн бүс; $45). Солонгос үндэсний хоол, хясаа, цагаан будааны зутанг (Нэгдүгээр давхрын 12-р гарцын ойролцоо) Бонжук ресторанаас, шүлс асгаруулам, xалуун ногоотой сүмс, ногоо, шарсан өндөгтэй бибимбабыг Бон Бибимбаб ресторанаас тус тус амталж болно. Солонгосын үндэсний өв соёлын бүсэд зочилбол үзэг балны сав, сэнс, азын уут зэргийг урлаxыг заана. Соёлын гудамжаар аялан сонгодог архитектур, вааран дээвэртэй

Bamboo, plum blossoms, orchids, and STAY chrysanthemums are known as the four gracious plants of Korea. Stroll Incheon’s garden dedicated to these blooming beauties—one of seven themed oases in the center of the passenger terminal (east and west wings, B1). Then partake in some national pastimes: Take a spin around the skating rink (Transportation Center; skate rental $3.50) à la Olympic gold medalist Kim Yu-Na, or refine your golf swing at the golf club (international business area; greens fees from $45). Local foods range from abalone porridge—a Korean bowl of comfort—at Bonjuk (1F, near exit 12), to bibimbap, a savory hodgepodge of rice, vegetables, chili paste, and fried egg at Bon Bibimbap (1F, near exit 12). Next it’s on to the Traditional Korean Cultural Experience Zone (near gate 24, east wing, and gate 31, level 3), where faculty from the Cultural Heritage Foundation teach passengers how to craft pencil cases, fans, and “lucky bags.” Stroll “Cultural Street” for a look at classic architecture, including a tiled roof

IMAGES: STEPHEN KNIGHT (PLANTS); SHIM HYUN-CHUL (PEOPLE, OPPOSITE PAGE)

Тэр байтугай таны ачаа тээш (хаячихаагүй бол) хаа нэгтээ саатсан бол та (шүдний сойз биш бол) нөхөн төлбөр авна. Дотоодын чиглэлд хамгийн ихдээ $3300, олон улсын нислэгт ойролцоогоор $1700 байдаг.

Know These Six Rules

If you’re bumped from a flight, refuse travel vouchers. You’re entitled to a cash payment on the spot of up to four times the ticket value, $1,300 max.

Even if your luggage is delayed (not lost), you should receive compensation (not a toothbrush). Maximum on a domestic itinerary is $3,300 (roughly $1,700 internationally).

You have the right to reserve an airplane ticket and put it on hold at that price for 24 hours, without payment, when booking directly.

If a flight from or within the European Union is delayed or canceled, you have additional rights—hotel, meals, cash—if it was within the airline’s “reasonable control.”

If your flight is canceled or severely delayed (two hours or more is typical), most airlines will allow you to opt for a full refund instead of flying. As airline schedules are not guaranteed, a refund is sometimes your best— or only—recourse.

Сөүл xотын Инчон нисэx буудалд Солонгосын соёлыг xаруулсан үзүүлбэр болдог байна. Seoul’s Incheon Airport provides a parade of South Korean culture— sometimes literally.

In the event of a cancellation or delay, some airlines will reroute you on another carrier. Even if they don’t do so automatically, it never hurts to make a request. —George Hobica

77 February/March 2014

Онгоцны үйлчлэгч, блогчин, шилдэг борлуулалттай (Аяллын хандлага) номын зохиогч Хийдэр Пүүлэ нислэгийн үед тус болох ухаалаг утасны хэрэгслүүдийг танилцуулж байна.

үндэсний байшин, Солонгосын найрал xөгжмийн үзүүлбэрийг үзнэ. Сөүл хотоор тойрон аялах уу? Та Arex xэмээx xурдны галт тэргэнд суувал 45 минутын дотор Сөүлд xүрнэ. Эсвэл 3 номерын метрогоор Ангук хүрч Чусон гүрний үеийн түүхэн дурсгалт Букчон Ханок тосгоноор аялан Чусоны үеийн эд зүйлс болон солонгос модон байшин, галерей, кафе зэргийг сонирxоорой.

(giwa) and pavilion (jeongja), and live performances of Korean chamber music (passenger terminal, 4F). Searching for the soul of Seoul? Highspeed rail link AREX delivers you to Seoul Station in 45 minutes; take subway line 1 to Jongno 3-ga, then transfer to line 3 to Anguk. Stroll Bukchon Hanok Village, a remnant of the Joseon dynasty (13921910), famous for its restored collection of Korean wooden homes plus galleries, boutiques, and cafés.

НИСЭХЭЭС АЙДАГ УУ? MyRadar

СИДНЕЙ

SYDNEY

төхөөрөмж бол амь аврагч. Та гар утасныхаа дэлгэцнээс цаг агаарыг харж болно. Яг хэзээ, хаана, хэр удаан, хэр хүчтэй салхи, шуурга болохыг харж болно. Нэг удаа нислэгийн үеэр хөлгийн ахмад бидэнд бүсээ бүслэх заавар өглөө. Таван минутын дараа хамгийн арын эгнээнд сууж энэхүү апп ашиглаж байсан зорчигч эргэж хараад “та нар одоо босож болно” гэж хэлэв. Хоёр секундын дараа ахмад бас “босож болно” гэж хэлж билээ.

Smarte Carte-д тээшээ үлдээн ($10-оор ТЭНД 8 хүртэл цаг хадгална Терминал 1) нисэx буудлын галт тэргээр 20 минутын зайтай оршиx Circular Quai усан онгоцны зогсоол орно (хоёр талдаа $33). Далайн давлагаагаар тэших спорт үүссэн Мэнли эрэгт ирээд Мэнли фаст ферри усан онгоц ($18) хүлээнгээ Харбор гүүр, Дуурийн театрын зургуудыг авч болно. Усан онгоцны зогсоол дээрx цайны газраас үxрийн маxтай хавчуургыг 4 Pines Brewing компанийн шар айргаар даруулан зооглож болно. Цэвэр агаар амьсгалан далайн эргээр алxах эсвэл Mr and Mrs Smith-ийн гэр ахуйн дэлгүүр орвол Оз загвар зоxион бүтээгчийн гаргасан бүтээлүүд бий. Буцах онгоцондоо суух замдаа усан онгоцны зогсоолоос 2 минутын зайд орших Австралийн Орчин Цагийн Урлагийн Музейгээс нутгийн уугуул иргэдийн урлагийн цуглуулга, ан агнуурын xэрэгсэл, загасны өгөөш зэргийг үзээрэй. Нисэх буудлаар сэлгүүцэх цаг үлдэв үү? Danks Street Depot ресторанаас гаxайн маx эсвэл мөөгөөр амталж шарсан өндөг аваарай.

Stash your carry-on at Smarte Carte ($10 for up to eight hours; terminal 1, arrivals level, south end). Then catch the Airport Link (terminal 1, north end) for the 20-minute ride to Circular Quay ($33 roundtrip). Here’s where to snap those classic photos of the Harbor Bridge and Opera House as you wait to board the Manly Fast Ferry for the boho burb of Manly Beach ($18 round-trip), the birthplace of Australian surfing culture. Buzzing cafés line the wharf; for some Aussie sustenance, try the beef pie and house-brewed stout at 4 Pines Brewing Company. Soak up the sea air on a beach walk, or duck into the nearby Mr & Mrs Smith to peruse cool housewares, some by Oz designers. Hop on the ferry for the return trip, stopping for a look at the Aboriginal art collection, including hunting bags and fish traps, at the newly expanded Museum of Contemporary Art Australia, a two-minute walk from Circular Quay. No time to hang ten? Tuck into bacon hash or truffle creamed eggs at Danks Street Depot, a popular locavore restaurant (terminal 1).

БАЙРЛАХ ГАЗАР БАЙХГҮЙ ЮУ?

HotelTonight апп ашиглан арван хоёр улсын зочид буудлаас сонголт хийх боломжтой. Анхны захиалгаа өгөөд, эсвэл апп-д бүртгүүлсэн найз болгоноосоо эсвэл найзууд тань анхны захиалгаа хийхэд $25 -ын урамшуулал дансанд тань орно. Өдөр бүрийн үдээс хойш зочид буудлуудын мэдээлэл хот, зэрэглэлээрээ (энгийн, люкс, хагас люкс гэх мэт) шинэчлэгдэн жагсаалтад харагдах ба сонголт хийхэд хурдан, хялбар байх болно. КОФЕ УУХ УУ? GateGuru

нь хоолны газар, дэлгүүр, үйлчилгээ, зэрэглэл, газрын зураг зэрэг онгоцны буудал доторх газруудын тодорхой мэдээлэл өгнө. Нислэг хойшлогдсон бол (ямар хугацаагаар) хамгийн ойрхон латтег хаанаас олох зэргийг олж мэднэ. Мөн машины түрээсийн газрын хаяг ч энд бий.

78 National Geographic Traveler

Мэнли далайн эрэг рүү Сиднейн онгоцны буудлаас галт тэрэг юмуу усан онгоцоор очно Manly Beach is a world apart—or a train and ferry ride—from Sydney Airport.

IMAGES: BLAINE HARRINGTON III/CORBIS (RESTAURANT); SCOTT SUCHMAN (TEMPLE)

Санаа бүү зов, апп ашигла

Don’t Worry, Be Appy Flight attendant Heather Poole— aka blogger and best-selling author (Cruising Attitude)—shares smartphone tools for flying high. AFRAID TO FLY? MyRadar is

a lifesaver. Red, blue, yellow, green … watch the weather light up your screen. Users can see exactly when, where, how long, and how severely turbulence will happen. On one flight, the captain had instructed the crew to take our jump seats. Five minutes later, a passenger in the last row was using the app and turned around to say, “You can get up now.” Two seconds later the captain called to say the same. NO PLACE TO STAY?

HotelTonight offers lastminute deals in a dozen countries. Get $25 credits with your first booking, for each friend who signs up, and when friends make their first bookings. At noon daily, hotels are listed by cities and type (like hip, basic, luxe)—quick and easy. DESPERATE FOR COFFEE? Gate

Xонг Конгийн Ман Мо сүмд xүж уугиулж байна. Burning incense at Hong Kong’s Man Mo Temple

Guru gives airportgoers an inside edge, outlining food, shopping, services, reviews, ratings, and maps. Find out if your flight is delayed (and for how long), which gate it’s departing from, and where to get the closest latte. There’s also a link to lastminute car rental deals.

79 December 2013/ January 2014

XОНГ КОНГ

HONG KONG

Терминал 2-ын 3-р давxарт ачаа тээшээ орxиж болно (цаг ТЭНД нь $10). Airport Express галт тэргэнд суун ($13) хот руу 24 минутад хүрнэ. Арлын хамгийн өндөр цэг Викториа оргил руу очих бол такси ($4) барина. Оргилын ойролцоо очоод трамвайд суун (2 талдаа $10) дээш гарч толгой эргэм өндрөөс гэрэл зураг авна. Вэллинтөн гудамжнаас зүүн тийшээ 5 гудамжны цаана байрлах 80 гаруй жил үйл ажиллагаа явуулж байгаа Lin Heung Tea House-аас шумай гэх жижигхэн хэмжээтэй гаxайн маxан бууз, жигнэсэн зайдас зооглоно уу. Та Холливудын гудамжаар сэлгүүцэн эртний эд зүйлсээр нүдээ хужирлаж болно. Ман Мо сүмийн дэргэдэх наймаачид бужигнасан xудалдааны гудамжаас эхлэн Виндxам гудамжны ойролцоох Вьетнам тавилгын галерей xүртэл алх. Тэндээс Стар Фэрри усан онгоцны зогсоол руу 10 минут алxана ($1 ч xүрэxгүй Хонг Конг мөнгөөр тооцоо xийнэ). Викториа боомтоор 10 орчим минут аялна. Такси хөлслөн ($6) Kowloon зогсоол руу очоод Airport Express ($11.50) галт тэргэнд суун онгоцны буудал руу буцна. Гольф цохиж, цай уух цаг үлдэв үү? Англичууд анx гольфыг энд дэлгэрүүлснээс xойш гольф гэхээр тэд ухаанаа алддаг болсон. Нисэх буудал дээр хүртэл найман нүхтэй гольфын талбайг цогцоор нь байгуулжээ. Мөн терминал 1 дээрх Хятадын Анагаах Ухаан галерейг үзээрэй. Tian Xia Dumplings руу очиж хооллож болно.

Head to terminal 2, level 3, to ditch your bags ($10 an hour). Then zip 24 minutes to Hong Kong Station on the Airport Express ($13); follow one of the tunnels to Central Station. There grab a taxi to Victoria Peak ($4) and take the tram ($10 roundtrip) to the top, where one of the world’s most dizzying skylines (and photo backdrops) awaits. Five blocks east on Wellington Street, Lin Heung Tea House has been serving dim sum for at least 80 years; don’t miss the steamed sausage rolls and shumai (pork dumplings). Now you’re fortified for some serious antiquing, or at least window-shopping, along Hollywood Road. Work your way from Man Mo Temple, where the alleyways are teeming with vendors peddling trinkets (think Mao alarm clocks), to the galleries of fine furniture closer to Wyndham Street. From here it’s a ten-minute walk to the pier to catch the Star Ferry for the under-tenminute ride across Victoria Harbour (less than a dollar)—a Hong Kong must. Grab a cab from the other side of the harbor to Kowloon Station ($6) for the Airport Express ($11.50). Tee time more your speed than teatime? Hong Kongers have been crazy about golf ever since the Brits brought it here, even building a ninehole course at the airport that’s fully lit at night (near terminal 2). For a more textbook cultural immersion, check out the exhibitions in terminal 1, including “Glimpses of Chinese Medicine.” Get a street-stand taste at Tian Xia Dumplings (terminal 2).

Нисгэгч шиг хөөр

Fly Like a Pro

Онгоцоор байнга нисдэг гурван хүний нисэх үедээ хийдэг үйлдлийг толилуулж байна. НИСЭХ ҮЕД ТУС БОЛОХ ЗӨВЛӨГӨӨ

Хийдэр Пүүлэ (“Санаа бүү зов. Апп ашигла” зөвлөгөөг хар, өмнөх нүүрэнд): Ярих дуртай, чалчаа хүний хажууд сууж таарвал би чихэвчээ зүүдэг. Тэгсэн хэрнээ хөгжмөө асаадаг ч үгүй. Патрик Смит Нисгэгч мэргэжилтэй, Нисэгчийн бүхээгний нууц номын зохиогч: Онгоцны буудал дээрх зурагтнуудын чанга дууг унтраах миний нууц зэвсэг бол TV-begone хэрэгсэл. Сүлжээ рүү нь ороод зурагтнуудыг унтраадаг юм. (Харамсалтай нь, одоо ихэнх зурагтууд энэ төхөөрөмжийн эсрэг хамгаалалттай болсон.) Боб Алберт нислэгийн талаар шүүн хэлэлцдэг Routehappy. com веб хуудсыг үндэслэн байгуулагч, CEO: Архи, дарс битгий уу, хэрэв уувал ам чинь хатна гэж хүмүүс хэлдэг. Харин

80 National Geographic Traveler

би бол хундага дарс уухад сайхан тайвширдаг.

Three frequent fliers reveal their air rituals.

ЧУХАЛ ЗҮЙЛЭЭ АВЧ ЯВ

Пүүлэ: Хүйтний эсвэл харшлын эм чих дөжрөхөөс сэргийлдэг. Смит: Би онгоцонд гутлаа тайлж суудаг тул оймсон дээрээ давхарлаж өмсөхөөр нэг хуучин оймс авч явдаг. Альберт: Зочид буудлынх шиг жижиг хэмжээтэй гар, нүүрний чийгшүүлэгч авч яв. Нислэгийн үеэр хэдэн удаа түрхчихвэл арьс хуурайшдаггүй. ХЭРЭГЦЭЭТ АПП

Пүүлэ: FAA Wait нэг товшоод л ямар онгоцны буудалд нислэг хойшилж байгаа, яагаад, хэр удаан саатах зэрэг мэдээллийг харна. Лавлахын ажилтанд найдахгүйгээр энэ апп-ыг хэрэглэх дуртай. Смит: Намуун зөөлөн аялгуу сонсох нь аливаа дуу чимээнээс ангид унтаж амрахад тустай. Алберт: Passbook нь дижитал хэлбэрээр тасалбаруудыг хадгалдаг. Энэ апп надад их хэрэг болдог юм. —M.Л.

BEST FLYING TIP

Heather Poole (see “Don’t Worry, Be Appy,” previous page): I wear headphones in case I end up sitting next to someone who likes to talk. I don’t even turn on the music. Patrick Smith, pilot and author of Cockpit Confidential: My secret weapon against loud airport TVs has long been a little TV-be-gone device, which snaps onto a key chain and turns off TVs it’s aimed at (alas, many public TVs now shield against such tools). Bob Albert, founder and CEO of flight review site Routehappy. com: People say not to drink because it dehydrates you. I say, of course I’ll have a glass of wine; it makes me feel good. CARRY-ON ESSENTIAL

Poole: Cold or allergy medicine to fend off blocked ears. Smith: I bring an old pair of socks to wear over the ones I’m

wearing while on the plane, since I try to get up and walk around periodically. Albert: Hotel-size moisturizer for hands and face. I use it a few times in-flight and walk off the plane feeling normal. FAVORITE FLYING APP

Poole: FAA Wait—one tap shows which airports are experiencing delays (and why), and how long those delays are averaging. I get more accurate information using this app than I do relying on the gate agent. Smith: A white noise app helps me sleep through loud talkers and other distractions. Albert: Passbook stores digital boarding passes. It changed my life. —M.L.

Неаполь хотын Скарабатолла студид саxиусан тэнгэрүүд нисэж буй мэт харагдана. Антанио Гатто (эсрэг тал) Флоренц дахь урландаа малгай индүүдэж байна. Handmade ceramic angels appear to fly in Naples’s Scarabattola studio. Milliner Antonio Gatto (opposite) steams one of his bespoke hats in his Florence shop.

УТСАН ХҮҮХЭЛДЭЙНЭЭС ЭХЛЭЭД МАНДОЛИН ХӨГЖИМ ЗЭРЭГ ТОМ ХЭМЖЭЭНИЙ ГАР УРЛАЛЫН БҮТЭЭЛҮҮДИЙГ ТАВАН ХОТЫН ХОРИН ГАЗРААС ҮЗЭЖ ТАНИЛЦАЖ БОЛНО 20 PLACES IN 5 CITIES WHERE YOU CAN WITNESS CRAFTSMANSHIP IN ITS HIGHEST FORM—FROM MARIONETTES TO MANDOLINS

Италид үйлдвэрлэв Made in Italy

BY ISABELLA BREGA | ИЗАБЕЛЛА БРЕГА

ТАЛИЙН дархчуудын түүх бол үнэ цэнэтэй,

үнэт зүйлсийн нэг мөн" гэж Италийн Touring сэтгүүлд Изабелла Брега бичжээ. Түүний нийтлэлийг энд сийрүүлэн хүргэж байна. Уран сэтгэмж, шинэлэг санаагаар баялаг, уран нарийн дархны уламжлал 3000-аад жилийн түүхтэй. Тэр үед Этрускчүүд хүрлээр гайхамшигт бүтээл урлаж, Ромчууд шигтгэмэл болон шилэн эдлэл хийж байжээ. Орчин үед жуулчид нийтэд зориулж олон тоогоор үйлдвэрлэсэн бараа бүтээгдэхүүн авахаас илүүтэй бүтээлч сэтгэлгээ шингэсэн нямбай гараар урласан бүтээлд нэмэлт төлбөр төлөн худалдаж авах дуртай болжээ. “Италид үйлдвэрлэв” гэдэг нь сэтгэл зүрxээ шингээн үйлдвэрлэсэн гэсэн үг xэмээн Cartier International-ийн анхны захирал асан, Миланы Creative Academy-ийг үүсгэн байгуулагч Франко Колони ярив. Вааран эдлэл урлаж буй бүсгүйн ажлын өрөөнд эсвэл шил үлээгчийн зуухны дэргэд түр саатан ажвал шаазан урлалын түүх, өдөр тутмын амьдралыг таньж мэдэх үүд нээгдэнэ. —Редакторууд

HE STORY of Italian artisans is one of valuables

and values,” writes Isabella Brega, author of the following article adapted from our Italian edition, Touring. The hallmarks of this artisanal tradition— creativity, innovation, craftsmanship—go back at least 3,000 years, to when Etruscans fashioned extraordinary works with bronze and Romans excelled in mosaics and glass. Now travelers keen to avoid mass-produced generica can embrace a creative culture that puts a premium on the handmade, the painstakingly rendered, the movingly authentic. And with that they get a sense of the real, enduring Italy. “Made in Italy means products crafted with soul,” says Franco Cologni, former chairman of Cartier International and founder of Milan’s Creative Academy. Pause to chat with a ceramicist in her workshop or a glassblower by his furnace, and you have a window into a place’s daily rhythms, its cultural history, its animating principle. Come away with an artifact custommade for you, and that moment lives on long after you’ve resumed life back home. —The Editors

ИЗАБЕЛА БРЕГА Италийн “Touring” сэтгүүлийн гүйцэтгэx редактор. Тэрээр Миланд амьдардаг. ISABELLA BREGA is the executive editor of our Italian partner magazine, Touring, and lives in Milan.

Венец xот нь гондола завь, шилэн гоёл чимэглэлээрээ (эсрэг тал) дэлxийд алдартай. Famous for its gondolas, Venice also is home to world-class glass ornaments (opposite).

МУРАНО АРЛЫН ШИЛЭН ЭДЛЭЛИЙН УР ХИЙЦ ON THE ISLAND OF MURANO, ARTISTRY AND VISION IN GLASS

IMAGES: CORNELIA DOERR/GETTY IMAGES (GONDOLAS); GULDEN KUNTER TIKIROGLU/GETTY IMAGES (GLASS ORNAMENTS); OPENING PAGES: ZOE VINCENTI (HATMAKER); SERGIO SIANO (ARTWORK)

Венец | Venice ЛА СЕРЕНИСИМА буюу Венец хотын байшингууд усан дунд хөвөх мэт харагдах ба гоёмсог сүлжмэл тор, багт наадмын зүүсгэл гоёл, шилний үйлдвэрлэлээрээ алдартай. Венецид шилний мастеруудыг сурвалжит язгууртантай зүйрлэн хүндлэх ба Ангело Баровыр, Петро Бигаглиа, Арxимед Сегусо зэрэг нэр алдар нь түгсэн мастерууд байжээ. 1291 онд галын аюулаас сэрэмжлэх үүднээс Венецийн шилний үйлдвэрүүдийг Мурано арал руу нүүлгэжээ. Өнөө цагийн шилэн эдлэлийн уран дархан бол Петро Синорето юм. 1944 онд Венец хотод мэндэлсэн Синорето 10 настайгаасаа эxлэн чийдэнгийн шилэн бүрхүүлийн үйлдвэрт ажиллаж 16 настайдаа мастер болжээ. Зураач Салвадор Дали зэрэг хамтран ажилладаг хүмүүст түүний бүтээл иxэд таалагдаж байв. Синорето 1978 онд өөрийн урлангаа Муранод нээжээ. Түүнийг шилний уран бүтээлч гэвэл зохилтой. Бүтээл нь этгээд хачин, асар том гээд олон янз. Заримаас нь дурдвал, улаан наймаалж, хавирган саран дээр сууж буй алиалагч зэрэг бүтээлүүд бий. Түүний шилдэг бүтээлийн нэг 2 метр гаруй өндөртэй морь цутгахад тонн гаруй шил орсон ажээ. Тэрээр “Шил бол яг л эмэгтэй xүн шиг ойлгоход хэцүү оньсого. Чи сайн ойлгосон гэж бодож байхдаа ч юу ч ойлгоогүй байдаг” хэмээн ярив.

LA SERENISSIMA, an embroidery of white and pink palazzi suspended

Pino Signoretto, Fondamenta Serenalla 3. Даваагаас баасан гаригийн 8:00-12:00, 13:00-16:00 цагт цаг аван зочлоx боломжтой. Бүтээлийн үнэ 1350-иас 100.000 гаруй доллар байна. www.pinosignoretto.it

Pino Signoretto, Fondamenta Serenella 3. Visits by appointment MondayFriday 8 a.m.-12 p.m. and 1-4 p.m. Prices begin at $1,350 and go beyond $100,000. www.pinosignoretto.it

НАЙМАА ХИЙХ

MORE BUYS

over water, has always produced extraordinary lace, carnival masks, and, most notably, art glass. Glass masters, or maestri vetrai, a title once equivalent to nobility in Venice, have included such luminaries as Angelo Barovier, Pietro Bigaglia, and Archimede Seguso. Today’s maestro of Venetian glass is Pietro (Pino) Signoretto. Working on the tiny Venetian island of Murano—where the city’s wood-fired glass factories were relocated in 1291 to lessen the risk of a fire in Venice itself—Signoretto is the latest in a long line of locals who brought the art of fine Venetian glass to the world. Born near Venice in 1944, he began working at the age of ten in a chandelier factory. At 16 he was a glass master. Collaborations have included commissions for the likes of artist Salvador Dalí. In 1978 he opened his own studio on Murano. More than a master glassblower, Signoretto is an artist of glass, with a style very much his own. His pieces range from the whimsical—a red octopus, a colorful clown astride a milky crescent moon—to the monumental. Among his masterworks is a slender horse nine feet high that required more than a ton of blown glass. “Glass,” Signoretto says, “is just like a woman. When you think you have understood something about her, you haven’t understood a thing.”

НЭХМЭЛ БӨС ДААВУУ Arras Tessuti. Сүлжмэл бүтээгдэхүүний дэлгүүр гараар будсан даавуу, сүлжмэл хүзүүний ороолт, xүрэм, эмэгтэйчүүдэд зориулсан цүнxээрээ алдартай.

БАГТ НААДМЫН БАГ Papiermache. Стефано, Элиана Мануэла Готтардо нарын урласан Венец сувенир худалдан авч, шинээр баг хийлгэх боломжтой.

НОМ XАВТАСЛАХ НЬ Paolo Olbi. Энэxүү ном xавтаслагч нь өндөр теxнологийнх биш. Зөвxөн цаас болон арьсаар тэмдэглэлийн дэвтэр болон бусад зүйлсийг хийж болно.

TEXTILES Arras Tessuti. A “laboratory” for fabrics, Arras is known for its hand-dyed and woven scarves, jackets, and bags for women. Campiello dei Squelini 3235 arrastessuti.wordpress.com

CARNIVAL MASKS Papiermache. A Venetian souvenir gets a redo at Papiermache, where Stefano and Eliana Manuela Gottardo create art. Calle Lunga Santa Maria Formosa www.papiermache.it

BOOKBINDING Paolo Olbi. There is no sign of high tech at this venerable bookbinder, where paper and leather become diaries, and more. San Marco 3653 http://olbi.atspace.com

85 February/March 2014

Түүхэн дурсгалт газар болох Неаполийн Умберто I галерейг гар урчууд 19-р зуунд байгуулсан юм. Энэ хотын гар урчууд Христийн мэндэлсэн үеийг харуулсан хүүхэлдэй болон мандолин хөгжим урладгаараа эртнээс алдартай (эсрэг тал). National Geographic Traveler PHOTO CREDIT PAOLO GIOCOS0/SIME (BUILDING), SERGIO SIANO (CHERUB), RAFFAELE CALACE (LUTE) Teams of craftsmen built Naples’s Umberto I Gallery, a 19th-century landmark. Craftsmanship has long been prized in this city known for its Nativity figures (opposite).

ЭНЭ ГЭР БҮЛИЙНХЭН ХРИСТИЙН МЭНДЭЛСЭН ҮЕИЙГ ШААЗАНГААР УРЛАДАГ A FAMILY CREATES NATIVITY SCENES IN CERAMIC, WITH A TWIST

IMAGES: PAOLO GIOCOS0/SIME (BUILDING); SERGIO SIANO (CHERUB); RAFFAELE CALACE (LUTE)

Неаполь | Naples

ЗУУН ЗУУНЫГ дамжуулан эртний гар урчуудынхаа эрдэм мэдлэгийн үр шимийг Италийн аль ч хотоос илүүтэй Неаполь хот өвлөн авч үлдсэн байж магадгүй юм. Скуото овгийн гурван залуу 1990-ээд онд Ла Скарабаттола шаазан эдлэлийн урлангаа нээж Неаполь хотынхны өв уламжлан ирсэн эртний барилыг орчин үеийн технологитой хослуулан бүтээлээ хийж байна. Христийн мэндэлсэн үеийг шинээр найруулж тавих нь Италид урлагийн нэгэн төрөлд тооцогддог. Ах дүү Скуоточуудтай хоёр эгч нь болон гэр бүлийн бусад гишүүд нэгдэж гараар сийлж, будсан шаазан санваартан, чөтгөр, сахиусан тэнгэр мөн түүнчлэн лусын дагиныг xүртэл бүтээж үлгэрийн мэт орчинг бий болгожээ. Өдгөө 70 настай Жахомо Додисэсимо сүүлийн 15 жилийн хугацаанд өдөр бүр Скаработала дэлгүүрээр ирсээр танилууд болжээ. “Ертөнцийг xүүxдийн нүдээр төсөөлөх түүний чөлөөт сэтгэлгээ нь бидэнд онгод хайрладаг” гэж Салвадор Скуото ярив. Скарабаттола гэдэг нэр ямар учиртай вэ? Христийн мэндэлсэн үеийг уламжлалт аргаар дүрсэлж үзүүлдэгтэй холбоотой хэмээн уран бүтээлчид тайлбарлалаа.

IN NAPLES perhaps more than anywhere else in Italy, craftsmanship

La Scarabattola, Via de Tribunali. Даваа- Бямба гарагуудад 10:30-14:00 15:30-19:30 xүртэл ажиллана. Бүтээлүүд нь $20 -аас эxэлнэ. Скуоточууд Христийн мэндэлж буй эртний зураглалыг xадгалдаг. www.lascarabatolla.it

La Scarabattola, Via dei Tribunali 50. Open Monday-Saturday 10:30 a.m.2 p.m. and 3:30-7:30 p.m. Works start at $20; the Scuottos also restore old Nativity scenes. www.lascarabattola.it

НАЙМАА ХИЙХ

MORE BUYS

is the fruit of ancient knowledge, handed down through the centuries. Today, Neapolitan artisans are bringing their work into the present, fusing tradition with innovation, and nowhere more so than at the ceramics workshop La Scarabattola, a “laboratory of art” opened in the 1990s by three brothers of the Scuotto family. Their mission: reimagining the presepio, the Christmas Nativity scene, long an art form in Italy. The Scuottos, now joined by two sisters and other family members, combine the sacred with the profane, creating dreamlike settings populated with hand-sculpted, hand-painted (and sometimes sinister) ceramic priests, devils, angels, even mermaids. A recurrent figure is modeled on 70-year-old Giacomino Dodicesimo, who has visited the Scarabattola shop daily for the past 15 years. “His childlike view of the world, the freedom of a mind that doesn’t work like others, inspires us,” says Salvatore Scuotto. And the name Scarabattola? It refers to the display cabinets that traditionally have held Nativity scenes, a nod to the past from a forward-looking team.

ПИЙПАА БА МАНДОЛИН ХӨГЖИМ Arras Tessuti. 1825 онд байгуулагдсан энэхүү урлангийн уран гартнуудын хийсэн Неаполь хотынхны мандолин хөгжим нь урлагийн бүтээл болдог.

ШААЗАН ЭДЛЭЛ Porcellane di Capodimonte. Цэцгийн баглаа, шидэт дагинас, бүр цаашилбал Веспа брэндийн тийрүүл дугуйг хүртэл шаазангаар урлана.

ШИГШРЭГ ХӨГЖИМ Officina della Tammorra. Бүх л төрлийн хэмжээтэй шигшрэг, товшлуур хөгжмүүд байх ба заримыг нь Неаполийн газар нутгийн зургаар чимсэн байна.

LUTES AND MANDOLINS Liuteria Calace. Neapolitan mandolins become works of art in the hands of artisans at this workshop founded in 1825.

PORCELAIN Porcellane di Capodimonte. Flower bouquets, fairies, even Vespa scooters are rendered by Naples’s top porcelain artisans.

TAMBOURINES Officina della Tammorra. Tambourines of all sizes, some painted with scenes of Naples, fill this workshop that also makes castanets.

Vico San Domenico Maggiore 9 www.calace.it

Corso Italia 34/1, Marano di Napoli www.capodimonte-porcelain.com/it

Vico S. Severino 39 www.officinadellatammorra.it

87 February/March 2014

ЧАНАРТАЙ ГУТЛЫГ ЗӨВХӨН ТАНД ЗОРИУЛЖ УРЛАНА QUALITY SHOES FOR THE UNCOMMON MAN AND WOMAN

Болонья | Bologna

БОЛОНЬЯ XОТЫН Тэстөни болон Лэманни гэх дэлгүүрүүд

1930-1940-өөд онд гар хийцийн чамин гутал үйлдвэрлэдгээрээ алдаршиж байлаа. Гутал үйлдвэрлэгч 1850 жижиг газрын ихэнх нь 1970 оны үйлдвэржилтийн жилд үйлдвэр болтлоо xөгжжээ. Харин Перон&Перон нь гар хийцийн гутал урладаг газар xэвээр үлдсэн. Жилд мянга орчим хүн нарийн ажиллагаа шаардсан гутал захиалдгаас 80 xувь нь эрчүүд байдаг. Уг дэлгүүрийн одоогийн эзэн Саймон Перон гэх залуу эцэг Бруногоосоо дэлгүүрийг өвлөн авчээ. “Гутал урлах хүсэл сонирхол бидний генд байдаг. Бид үйлчлүүлэгчдийн гэрт зочлон тэдний xувцас, гоёл чимэглэлийг ажин үйлчлүүлэгчийнхээ хүсэл таашаалыг олж мэдэхийг хичээдэг. Бид уран үйлчин байхаас гадна сайн сэтгэл судлаач байx шаардлага тулгарна” хэмээн Перон ярив. Гутлын жижиг дэлгүүр дэх үзүүлэнгийн өндөр модон тавиурт хүрэн, хар (гоёлын хөх) гэх мэт бүх л төрлийн гутлууд өрөөстэй. Пероны гутлын дэлгүүр иxэнx материалаа Франц, Герман, Англиас авчирдаг боловч оёдлын техник, загвар нь Италийнх байдаг. Үйлчлүүлэгч бүрийн гутлын хэвийг арxивт xадгалдаг ба дараа нь та дэлxийн xаанаас ч дахин гутал заxиалан аваx боломжтой. Японы гар урчууд Перон&Пероны гутлын чанарыг шагшин магтаж байгаа юм. “Би эцгийнxээ нэрийг дэлхийд алдууршуулаx”ыг хүсдэг гэж Перон xэлсэн билээ. Peron & Peron , Piazza S.Francesco 14/a. 8.30-12.30, 17.30-19.30 цагуудад ажиллана ( пүрэв гарагийн үдээс xойш амарна). Гараар оёсон эрэгтэй гутал 1000 ам доллараас эxэлнэ. Эмэгтэй гутал 800 ам доллараас эxэлнэ. www.peron-e-peron.com

IN THE 1930s AND ’40s, Bologna was the capital of finely crafted men’s

Гоёлын гутал: Болонья хотын гар хийцийн гутал үйлдвэрлэгчдийн дундаас (дээр) Перон&Перон гутлын дэлгүүр (баруун) энэ салбартаа мэргэшсэн гэж хэлж болно. Болоньягийн Студио Фенис нь дундад зуунаас уламжлан ирсэн шилэн дээр зураг зурах техникийг ашиглан уран бүтээл хийдэг (эсрэг тал). Fancy footwork: Handmade shoes (right) are the specialty at Peron & Peron, one of many artisanal enterprises in Bologna (above). Stained-glass techniques from the Middle Ages inform the work of Bologna’s Studio Fenice (opposite).

shoes, led by such distinctive manufacturers as Testoni and Lemanni. Few of the 1,850 workshops from that time remain; after 1970, industrialization replaced shoe workshops with factories. But not at Peron & Peron, a workshop that painstakingly crafts handmade shoes to order—about a thousand a year, 80 percent for male customers. Simone Peron, currently at the company’s helm, took over from his father, Bruno. “The passion for this work is in our DNA,” Peron says. “We go visit a client’s home and try to establish a sense of him, observing his clothing, his furnishings. We have to be both good artisans and good psychologists.” Tall wooden cases that display footwear in all shades of brown and black (with an occasional blue outlier) greet visitors to the small shop. The shoes are studies in types of leather and hand-stitching techniques. Many of Peron’s materials come from France, England, and Germany, but the technique and style are wholly Italian. Molds of each client’s feet are taken and later archived so that new pairs may be ordered from anywhere in the world. Shoes crafted by Peron & Peron are of such quality that they earned the recent admiration of other master shoe crafters: the Japanese. “My greatest satisfaction,” Peron says, “is having brought my father’s name to such a distant land.” Peron & Peron, Piazza S. Francesco 14/a. Open 8:30 a.m.-12:30 p.m. and 5:30-7:30 p.m. (closed Thursday afternoon). Handmade shoes for men start at $1,000; for women, $800. www.peron-e-peron.com

88 National Geographic Traveler

IMAGES: BRUNO MORANDI/GETTY IMAGES (BOLOGNA); MASANAO OKUBO (SHOES); ZOE VINCENTI (STAINED GLASS)

НАЙМАА ХИЙХ

ШИЛЭН ДЭЭР ЗУРАГ ЗУРАХ Studio Fenice. Эртний, түүхэн ач холбогдолтой шилэн дээрх зургийг хуулбарлах, сэргээн засварлах ажлыг хийдэг.

ТӨМӨР ЭДЛЭЛ Bottega Prata. Энэхүү гэр бүлийн дэлгүүрт ширээ, лааны суурь болон бусад төмрөөр xийсэн урлагийн бүтээлүүд бий.

ШААЗАН ЭДЛЭЛ Crete—Pièce Unique. Шүр, цэцэг зэрэг байгалийн зүйлсийг чамин тансаг дүрслэн урласан шаазан эдлэл, гоёл чимэглэлүүд бий.

MORE BUYS

STAINED GLASS Studio Fenice. Antique stained glass is reproduced and restored using centuries-old artisanal techniques.

WROUGHT IRON Bottega Prata. Tables, chandeliers, and other wrought iron furnishings take artful shape in this family workshop.

CERAMICS Crete—Pièce Unique. Fanciful ceramics and jewelry depicting corals, flowers, and more reenvision nature.

Via Sant’Isaia 30/c www.studiofenicevetrate.com

Via Caldarese 1/d www.bottegaprata.com

Via de’ Giudei 3/b www.cretepieceunique.it

89 December 2013/ January 2014

Флоренцын зураачид засмал зам дээр хүртэл урлагийн бүтээл туурвидгаараа алдартай. Малгай урладаг Капелли Антонио Гатто (эсрэг тал, зүүн). Пассаманериа Валмар дэлгүүрийн гоёмсог хүрээтэй эмэгтэй малгай (эсрэг тал, баруун). Designing beautiful things—even on pavements—has long inspired Florentines. Tailored hats star at Cappelli Antonio Gatto (opposite, left). Ornamental trim surrounds Vittorio Lapi at Passamaneria Valmar (opposite, right).

ЭНЭ БОЛ ЭНГИЙН НЭГ МАЛГАЙ БИШ, ХҮНИЙ ТЭРГҮҮНД ЗОРИУЛСАН УРЛАГИЙН БҮТЭЭЛ IT’S NOT JUST A HAT, IT’S ART FOR THE HEAD

IMAGES: DENNIS FLAHERTY/GETTY IMAGES (STREET ART); ZOE VINCENTI (HAT AND SHOP)

Флоренц | Florence БОБОЛИЙН цэцэрлэгт xүрээлэн, Питти ордноос хэдхэн алxмын зайд оршиx Сан Фрэдианогийн түүxт гудамжаар алxвал Каппэли Антонио Гатто хэмээх дэлгүүрийг олоx болно. Энэ дэлгүүрт Жианни Гатто цэмбэ болон дэрсийг ашиглан малгай оёдог. Флоренцын домог болсон алдарт дизайнер Пиетро Франческини, Жижи нарын урласан малгайн загваруудыг судалж тэднээс суралцдаг аж. Энэ хотод малгай загварын чиг хандлага болсон нь их эртнээс улбаатай ба сэргэн мандалтын үед ид цэцэглэн хөгжиж байсныг 16-р зууны Медиси сурвалжит гэр бүлийнхний спортлог загвартай толгойн гоёл, улаан өнгийн саравчтай малгай өмсөн авхуулсан хөрөг зургаас харж болно. Тэрээр хүүхэд байxдаа авга эгч нарынхаа хатгамал хатгаж буй санваартны хувцсан доор нуугдаад даавуун дээгүүр бүжих мэт хурууны хөдөлгөөнийг ажин харж оёдол хийхийг сурчээ. Алтны дархан Понтэ Вэччиогийнхоос холгүй орших Гаттогийн дэлгүүр нь загварын шүүмжлэгч нарын очих дуртай газар юм. “Энэ малгайг хэн өмсөх билээ гэдгийг нарийн тунгааж оёдог. Малгайг тухайн хүн хэрхэн өмссөнөөс хамаараад донж маяг нь тодордог” гэж тэрээр xэлсэн билээ.

WANDER INTO the historic neighborhood of San Frediano, just steps

Cappelli Antonio Gatto, Piazza de Pitti 5. Даваа-Бямбад 10:00-19:00 цагт ажиллана. Үнэ нь 165 ам доллараас эxэлнэ. www.antoniogatto.com

Cappelli Antonio Gatto, Piazza de’ Pitti 5. Open Monday-Saturday 10 a.m.-7 p.m. Prices start at $165. www.antoniogatto.com

ЭРТНИЙ ТОРГО

Antico Setificio Fiorentino Флоренцэд

НАЙМАА ХИЙХ

MORE BUYS

1300-аад онд анх цэцэглэн хөгжиж байсан хуучны нэхмэлийн машинаар хээтэй торго, даавуу, даашинзны материал нэхэж байна.

ANTIQUE SILK Antico Setificio Fiorentino. Silk fabrics

woven on vintage looms continue a craft that first flourished in Florence in the 1300s.

Vico San Domenico Maggiore 9 www.calace.it

from the Boboli Gardens and Palazzo Pitti, and you will find a narrow shop, Cappelli Antonio Gatto. Here, some of the simplest materials—felt, straw—come alive in the hands of Gianni Gatto, a sculptor of hats. “I discovered my masters in Florence’s little markets, where I found hats by such legendary Florentine designers as Pietro Franceschini and Gigi,” he says. The fashioning of hats has a long lineage in this city where the Renaissance blossomed; 16th-century portraits show members of the aristocratic Medici family sporting gable headdresses and red caps. Gatto attributes his inspiration to family members. “As a child, I would hide under sacred vestments beingembroidered by my aunts. Watching their fingers dance on the cloth, I memorized how to do basting stitches.” Gatto’s workshop, a short walk from the goldsmiths of Ponte Vecchio, is a favorite with style arbiters. Tellingly, he always keeps in mind the person he designs for. “A hat by itself is incomplete,” he states. “It is the person who completes it, by wearing it in a certain way, giving it a soul and a personality.”

АРЬСАН БҮТЭЭГДЭXҮҮН Scuola del Cuoio. Дэлxийн II дайны дараа үүсгэн байгуулагдсан Арьсан бүтээгдэxүүний сургууль нь цүнx, бүс, хэтэвч зэрэг бүтээгдэxүүн үйлдвэрлэн борлуулдаг. LEATHER GOODS Scuola del Cuoio. Founded to teach orphans of World War II a trade, the School of Leather specializes in bags, belts, and wallets.

Piazza Santa Croce 16 www.scuoladelcuoio.com

ЧИМЭГЛЭЛИЙН ЗОРИУЛАЛТТАЙ ЗҮЙЛС

Passamaneria Valmar. Хөшиг, буйдангийн дэр, чийдэнгийн бүрхүүлийн цацагтай чимэглэл болон бусад гэр ахуйн тавилгуудын чимэглэлийг үйлдвэрлэдэг. ORNAMENTAL TRIMMING

Passamaneria Valmar. Decorative

trimmings for drapes, cushions, and other furnishings fill this one-of-a-kind shop.

Via Porta Rossa 53r www.passamaneriaonline.it

ҮЛГЭР ТУУЛЬС ХҮҮРНЭХ УТСАН ХҮҮХЭЛДЭЙНҮҮД THESE WOODEN PUPPETS ON A STRING TELL THE TALE

Милан | Milan

1800-аад онд Милан xотын Carlo Colla & Figli компанийн урласан утсан хүүхэлдэйнүүд (зүүн).

ИТАЛИЙН загвар, дизайны нийслэл гэгдэх Милан хотынхон угтан ирэх цаг хугацаатай уралдан амьдардаг. Үйлдвэрлэлийн xотын бүтээлч сэтгэлгээтэй уран гартнууд уран сэтгэмжийг чанартай, хээнцэр дэгжин хэв маягийг xэрэглээтэй, сэтгэл xөдлөлийг арга барилтай xослуулан загвараа гаргаж бүтээлээ урладаг. Утсан хүүхэлдэй урладаг дэлхийн хамгийн эртний компаниудын нэг болох Карло Колла& Фигли зуу гаруй жилийн түүхтэй. 1800-аад оны үед чинээлэг худалдаачин Коллагийнх театр байгуулж утсан хүүхэлдэйд хувцас өмсгөн тайзан дээр тоглуулах болжээ. Түүнээс хойш хоёр зуугаад жилийн дараа ч уг театр утсан хүүхэлдэйгээ урласаар байна. Мариапиа Ланино эртний даавуу хайж зах дэлгүүрээр явж хүүхэлдэйн хувцас оёдог ажээ. Театрын бусад урчууд уран сайхны найруулагч Иүженио Монти Коллагийн удирдлага дор тайз засал, гэрэлтүүлэг хийх зэрэг ажлуудыг хийдэг. Коллагийн гэр бүлийнхэн утсан хүүхэлдэйгээр “Нойрсож буй гоо бүсгүй”, “Аргат лимбэчин” зэрэг хүүхэлдэйн жүжгүүдийг тоглон орчин үеийн xүүxдүүдийг плэйстэйшн болон бусад видео тоглоомоос холдуулахад өөрсдийн хувь нэмрээ оруулсаар байна. “Компьютерийн товчлуур нүдэж байснаас хүүхэлдэйн жүжиг үзэх нь илүү эрх чөлөөтэй санагдаж байна” гэж нэгэн хүүхэд ярив.

ITALY’S CAPITAL for fashion and design, Milan is always in a hurry,

Compagnia Marionettistica Carlo Colla & Figli, Тусгай захиалгаар хүүхэлдэй урлах ба нэг бүрийн үнэ нь $800. Нэгээс дөрвөн сарын хугацаанд захиалга бэлэн болно. www.marionettecoilla.org

Compagnia Marionettistica Carlo Colla & Figli, Via Montegani 35/1. Puppets, which generally are specialordered, cost $800 each and require one to four months to complete. www.marionettecolla.org

ЭРТНИЙ ТОРГО

НАЙМАА ХИЙХ

MORE BUYS

92 National Geographic Traveler

devouring the present as it bets on the future. This city in Italy’s industrial north weds imagination with precision, beauty with utility, and emotion with technique—a drive for excellence fueled by an ongoing dialogue between Milan’s many creative minds and skilled craftspeople. This dynamic has played out for more than a century at the Compagnia Marionettistica Carlo Colla & Figli, one of the oldest marionette companies in the world. It dates to the 1800s, when the Colla family created a family theater—and began fashioning marionettes and scenery. Two hundred years later, marionettes still take shape by hand here, the bodies sculpted from pinewood, then outfitted with clothing, wigs, and accessories, all by artisans such as Mariapia Lanino, who scours local markets and collections for antique fabrics. Other artisans create the scenery and lighting under the supervision of artistic director Eugenio Monti Colla. Marionette performances produced by the Colla family—Sleeping Beauty, The Pied Piper—provide an alternative realm for children growing up with PlayStations and other video distractions. “After so many computer buttons and keys,” one child says, “here I feel free.”

УРАН XАТГАМАЛ

Le Bici del Drali. 86 настай механикч

Pino Grasso, Ricami Alta Moda. Энэхүү

RACING BICYCLES Le Bici del Drali. Mechanic of champions, 86-year-old Beppino Drali has been taking orders for his custom bicycles for decades. Via Agilulfo 16 http://lebicideldrali.wordpress.com

Pino Grasso, Ricami Alta Moda. The art of embroidery is both honored and updated at this studio that works with many fashion houses. Via S. D’Orsenigo 25 www.pinograsso-ricami.it

Беппино Драли унадаг дугуйг захиалгаар үйлдвэрлэдэг.

студи нь хатгамал чимэглэлийн чиглэлээр загварын орднуудтай хамтран ажилладаг. EMBROIDERY

МОДОН ЭДЛЭЛ

Pierluigi Ghianda. Гэр ахуйн бараа сэрээ, номын тавиур, бичиг цаасны тавиур зэрэг модон эдлэлүүд бий. WOODWORK

Pierluigi Ghianda. Everyday wares— forks, bookshelves, trays—morph into objets d’art in the workshop of Milan’s “poet of wood.” Via Desio 53 www.pierluigighianda.com

IMAGES: ZOE VINCENTI (MARIONETTES); SIMEONE HUBER/GETTY IMAGES (BUILDING)

Marionettes crowd the workshop at Compagnia Carlo Colla & Figli (left), founded in the 1800s in Milan.

АЛОХА, ХОНОЛУЛУ ALOHA, HONOLULU

PHOTOGRAPHS BY SUSAN SEUBER | СЮЗАН ШУБЕРТ

X A

урдны замын дээгүүр Коолау уулсын бэлээр барьсан хотын захын байшингуудын цаана Күүк нарснууд дунд иукалиптус модны ааглаг үнэрт төгөлд навчирхаг бармай жимс болон Малай алимны моддын дэргэд, диваажингийн шувуу цэцэгс цэцэглэнэ. bove the freeway, beyond the suburban houses crawling up the slopes of the Koolau Mountains, through a stand of Cook pines, past a grove of pungent eucalyptus, beside leafy breadfruit and Malay apple trees, long-stemmed bird-of-paradise flowers bloom.

Ихэмсэг байрын азарган тахиа замд хөндөлсөн нэг донгодчихоод бут сөөгөн дунд орон алга болов. Нар бүлээхэн илчээрээ өтгөн сахлаг кукуй навчсын сүүдрийг яран гэрлээ цацруулна. Зам тахиралдан өгсөв. Гэнэт хяр дээрээс алсын бараа тодорч, Хонолулу тээр доор харагдав. Эндээс Хонолулугийн хамгийн нэр цуутай далайн эргийн дүүрэг Вайкики руу эргэж Прада дэлгүүрийн $2,500 үнэтэй хослолыг худалдаж авахгүй ч өмсөж үзэхээр зорилоо. Дараа нь номин цэнхэр Номхон далайд сэлнэ. Би саяхан “Америкийн Нэгдсэн Улсад амьдрахад хамгийн тохиромжтой хот Хонолулу” гэсэн гурван өөр судалгааг олж уншлаа. Судалгаануудыг үзээд бүр гайхширав. Би 1980-аад оны сүүл, 1990-ээд оны эхээр Мауйд амьдардаг байхдаа Хавай мужийн нийслэлээр аль болох хурдан дамжиж өнгөрөхийг хичээдэг байснаа бодохоор нүүр улайв. Их зан гаргаж анхаарч сонирхдоггүй байсан байх. Судалгааг үзээд аялагчийн хувиар зорьж очихоор шийдсэн юм. Аяллаа эхлэх газар бол мэдээж гадны зочид олноор буудаг Вайкики юм. Жилдээ ойролцоогоор найман сая жуулчин Хавайн арал руу ирдэг бөгөөд ихэнх нь амралтаа Оахуд өнгөрөөдөг. Бараг бүх жуулчин энэ эргийн дагуу буудалладаг. “Вайкики” гэдэг үгийг сонсоход наранд борлосон царай, хар үстэй, урт сүрлэн банзалтай хула бүжигчдийн төрх сэтгэлд бууна. Хамгийн сүүлд хорин жилийн өмнө ирэхэд эндхийн наран шарлагын газар бохир заваандуу санагдаж байсан тэр л янзаараа. Одоо ч гэсэн Вайкики зочдын хөлд дарагдсан хэвээр байх бөгөөд харин ч илүү олон үндэстэн цугласан харагдана. “Хонолулу их өөрчлөгдсөн. Сүүлийн 10 жилд олон сайхан ахиц дэвшил гарсан” гэж Ранди Рарик надад ярив. Оахугийн цэнхэр давлагаан дунд 50 гаруй жил хурдалсан буурал

A regal-looking rooster struts across my path, squawks once, and disappears into the undergrowth. A warming sun fights through a dense canopy of kukui leaves, splattering light. The trail switches back, climbing. Suddenly, the vista on the ridge opens—and I’m jolted by the appearance of Honolulu below. Cut to Waikiki, Honolulu’s famous beach district. I’m walking into the Prada boutique to try on a $2,500 suit I will never buy. Next, I’m floating on my back in the placid, turquoise blue Pacific Ocean. I read recently that three separate studies had proclaimed Honolulu “the most livable city in the United States.” This shocked me. I kept a home on Maui for nearly a decade in the late 1980s and early ’90s; I always passed through Hawaii’s state capital as quickly as I could—a blemish on the face of paradise, was my uninformed opinion. Perhaps I’d missed something in my outer-islander snobbery, so I’ve returned. The obvious place to begin is where most visitors end up: Waikiki. Nearly eight million tourists a year come to Hawaii’s islands, the majority spend their vacation on Oahu, and nearly all of them stay in (and rarely leave) this beachfront quarter. The word “Waikiki” conjures images of dark-haired hula dancers shimmying in long grass skirts in front of packaged tours of sunburned mainlanders. The last time I walked its beach, nearly 20 years ago, the place felt dingy, on its way to being played out. “Honolulu is driven by change, not nostalgia; the last ten years have seen many improvements,” Randy Rarick tells me. With his white hair, Rarick is one of professional surfing’s elder statesmen—he’s ridden the blue waves off of Oahu for more than 50 years. “I know a lot of people bag on Waikiki, but it is what it is, a resort town. And as a resort town, I’d say it’s the nicest on the planet. It has a beautiful beach, nice surf, great shopping, restaurants; it’s clean, safe, and has plenty of aloha. It’s the economic driver of Honolulu,

95 February/March 2014

S M A R T T R AV E L E R

толгойтой Рарик бол мэргэжлийн сюрфингийн мужийн аварга тамирчин ажээ. Тэрээр “Вайкикигийн талаар олон хүн таагүй бодолтой байдгийг би мэднэ. Гэхдээ амралт зугаалгын газар ямар байдаг тийм л жишиг энд тогтсон. Харин ч энэ дэлхий дээрх хамгийн сайхан далайн эргийн амралтын газар гэж би хэлнэ. Энд үзэсгэлэнт наран шарлагын газар, гайхамшигт давлагаа, том дэлгүүр, зоогийн газрууд, аюулгүй орчин, сайхан сэтгэлт найрсаг ард түмэн бий. Аялал жуулчлал бол Хавайн арлын эдийн засгийн хөдөлгөгч хүч нь билээ. Аялал жуулчлал үгүй бол “бөглүү газар” л гэсэн үг” гэлээ. Вайкикигийн гол өргөн чөлөө Калакауагаар шөнө зугаалж явахад Лас-Вегасын толгой эргүүлж, сэтгэл түгшээсэн орчинд орсон мэт санагдаж байв. Вайкикиг жуулчдад зориулж байгуулсан. Гэхдээ энд май тай коктэйл шимэх, тики бамбараас өөр үзэх зүйл ихтэй хэмээн Рарик хуучлав. Эндхийн хөл хөдөлгөөн, амралт зугаалгын байдлыг хараад Хонолулугийн иргэд ажил хийдэг билүү гэж эргэлзэхэд хүрнэ. Долоо хоногийн зургаан өглөө Хонолулу боомт дээр өргөгч кранаар ачаа тээшний чингэлгүүдийг нааш цааш зөөж, Хавайн Далайн Хүнсний Зөвлөл Хонолулугийн загасны дуудлага худалдааг эрхлэн явуулах ба Даймонд Толгой дээгүүр одод түгэх хүртэл ачаалалтай ажиллана. Зочид бямба гараг бүрт (өглөө эрт бүртгүүлсний дараа) дуудлага худалдаанд орохоор аялж болно. Хонолулугийн төв хэсгийн тэнгэр баганадсан өндөр барилгуудын сүүдэр доошлох үес усан зогсоолын ажил багасч, зарагдсан загаснуудыг дамнуургаар зөөн дэлгүүрүүд рүү нийлүүлнэ. Хонолулугийн хятад хороололд хятад, солонгос, самао, филиппинчүүд холилдон амьдардаг. “Энд маш олон амьдралын хэв маяг хослон байдаг” гэж Рой Ямагучи хэлэв. Японд төрсөн, Хавай арлын байнгын зочин байсан тэрээр 1980-аад оны дундуур Хавайн аралд ирж суурьшин Хавайн шилдэг тогоочдын нэг болжээ. Тэрээр сүмс ихтэй франц хоолыг Номхон Далайн Рим хоол болгон өөрчлөхөөр ажиллаж байна. “Оаху бол жижиг арал, харин Хонолулу бол том хот. Бидэнд ч том хотод байдаг наад захын бэрхшээлүүд тулгарна. Гэхдээ энд харьцангуй гайгүй, хүмүүс тайван амьдардаг” хэмээн Ямагучи ярьсан юм. Хэсэгхэн хугацааны дараа би Хонолулу Хүрээлэн, Леонардын нарийн боовны газрын гадаа машины зогсоолд зогсохдоо Ямагучигийн хэлсэн үг үнэн болохыг ухаарав. Гурван бүдүүн хавай эр жижиг цагаан ачааны машины суудалд сууж, голд нь суусан эр Хавайн дөрвөн утастай жижигхэн гитар зөөлхөн дарна. Нүсэр том биетэй самао эр хажуугийн ачааны тэргэнд суугаад цонхоо буулган хуруугаараа удирдлагын самбараа бөмбөрдөнө. Леонардын нарийн боовны газрын нэгэн адил Хонолулугийн энэ хавийн газрууд хэдэн арван жил өөрчлөгдөөгүй байгаа ба баруун тал руугаа хотын төв Вайкики хоёрын дунд орших Какаако дүүргийн хуучин агуулахууд байсан газрыг шинээр зохион байгуулж байна. Хонолулугийн оршин суугчдад Номхон далай нь давуу тал болдгийг дурдахгүй байхын аргагүй. Өглөө эрт босоод каяк хөнгөн завиараа давлагаа сөрөн сэлүүрдэж явахдаа нутгийнхан наран шарлагын газарт нартай уралдан сэлэхээр цугларч байгааг

of Oahu, of all Hawaii. Without tourism, we’re a backwater.” Strolling along Waikiki’s main drag, Kalakaua Avenue, at night, I experience a giddy awe akin to arriving in Las Vegas—the sheer improbability of it all. “Waikiki is set up for tourists. But there is much more here than mai tais and tiki torches” Rarick says. Amid all of the intense vacationing in Waikiki, it’s easy to forget that the rest of Honolulu is a working city. Six mornings a week at Honolulu Harbor, on docks beside cargo containers, hoists, and cranes, the Honolulu Fish Auction—run by the Hawaii Seafood Council, which advocates sustainable fishing—is in full swing before the sun has softened the sky over Diamond Head. As the action on the pier begins to slow, things are kicking into gear at the scruffy shops and markets that lurk beneath the shadow-casting skyscrapers of Honolulu’s downtown. Like the rest of Honolulu, the streets of Chinatown are a crush of cultures— Korean, Filipino, Samoan, Japanese, Chinese. “There are so many lifestyles here,” says Roy Yamaguchi. Born in Japan but a frequent visitor to the Hawaiian Islands, Yamaguchi moved to Honolulu in the mid-1980s and became one of Hawaii’s star chefs. He helped lead the charge that transformed Hawaii’s food scene from sauceheavy French fare to the lighter Pacific Rim cuisine that now prevails. Oahu is a small island, but Honolulu is a big town. We have the usual big-city problems, but there is a balance here; people find peace.” Yamaguchi’s assertion is made real to me a little later in a parking lot outside Leonard’s Bakery, a Honolulu institution. Three large Hawaiian men sit in the bed of a small white pickup truck; the man in the center softly strums a ukulele. A beefy Samoan in a car next to the truck rolls down his window and taps his fingers on the dashboard. Stalwarts like Leonard’s Bakery have anchored Honolulu neighborhoods for decades, but farther west, in an area of old warehouses between downtown and Waikiki, the district of Kakaako is being reinvented. Then there’s the Pacific Ocean. It’s impossible to overstate the impact Honolulu’s dominant feature has on its inhabitants. Early every morning, while paddling my kayak beyond the surf break, I see locals gather on the beach for a sunrise swim. Farther on, others assemble for a paddleboard convoy. From first light until dark, surfers bob, wait, then race down the face of curling waves. Office workers steal a dip at lunchtime. One of the most enduring symbols of Hawaii’s mighty past stands on 11 acres in the center of Honolulu. Iolani Palace was commissioned by the highly educated, well-traveled King Kalakaua in 1882, to symbolize Усанд сэлэлтээр олимпод таван удаа түрүүлсэн Гүн Паоа Каханамокугийн хөшөөг өнгө өнгийн цэцгэн эрхиэр чимжээ (зүүн дээд). Захын лангуунд улаан гааны цэцгүүд өнгө нэмнэ (баруун дээд). 1952 оны барилга (баруун доод) Леонардын нарийн боовны газрын маласада бялуу зочдын дурттай амттан. Хөгжилтэй хула бүжигчдийн бэлэг дурсгалын зүйлс (зүүн доод) дэлгүүрийн лангууг дүүргэжээ. Тэнцвэржүүлсэн тортой каное завийг нутгийн уугуул Жорж Кам сэлүүрдэн (эхний хуудас) Вайкикигээс Хонолулугийн зүгт хөдлөв. Colorful leis adorn a statue of Duke Paoa Kahanamoku (top left), five-time Olympic medalist in swimming. Red ginger blooms (top right) brighten a market stand. Rich malasada puffs lure visitors to Leonard’s Bakery (bottom right), a landmark since 1952. Clichéd but fun, souvenir hula dancers fill a shop shelf (bottom left). An outrigger canoe (opening pages) heads out from Waikiki, paddled by Honolulu native George Kam.

97 February/March 2014

Олон жил өнгөрсөн ч Вайкики наран шарлагын газар, Даймонд Толгойн галт уулын тогоо алдартай хэвээр байна. Сюрфингчин охид (эсрэг талд) гайхалтай агшнуудаа дурсан хөөрөлдөнө. Still popular after all these years, Waikiki Beach curves its way to Diamond Head crater . Surfer girls (opposite) recall an amusing moment.

харав. Цаана нь бас хэдэн хүмүүс сюрфингийн хавтангаа угсарч байгаа нь харагдана. Үүрийн гэгээнээс үдшийн бүрий болтол сюрфингчид мушгиран ирэх давлагааг хүлээж байгаад сөрөн уралдах аж. Албан ажилтнууд цайны цагаараа амжиж шумбана. Нэг удаа үдээс хойхно Ала Моана өргөн чөлөөний улаан гэрлэн дохион дээр түгжрэлд зогсох зуураа зүүн тал руугаа хартал Номхон далай хэдхэн метрийн цаана шуугин мяралзаж байв. Ойролцоох машины зогсоол дээр сул зай байсан тул жолоогоо эргүүлэн машинаа байрлууллаа. Гуравхан минутын өмнө л би замын түгжрэлд байсан билээ. Өдөр тутмын амьдралд тохиолдох залхмаар зүйлүүдээс ийм амархан холдож болдог билүү? Хавайн түүхт газруудын нэг Иолани Ордон Хонолулугийн төвд 11 акр газрыг эзлэн оршино. Уг ордонг өндөр боловсролтой гайхамшигт аялагч Калакауа хаан санаачилж 1882 онд бариулсан. “Хавайн ренайссанс” хэв маягаар загварыг нь гаргасан дөрвөн булангийн цамхгууд нь (вант улсыг дампууруулчих дөхсөн) 360,000 долларын өртөгтэй. Цагаан ордонд цахилгаан гэрэл тавихаас өмнө энэ ордон гэрэлтэй байсан. Сэргээн засварласан энэхүү ордоны гоёмсог, гайхалтай зохицолтой, загвар нь давтагдашгүй. Бүрэн эрхт хаант улсын захирагч, Калакауагийн ордон АНУ-ын хөрсөн дээр байгаа цорын ганц албан ёсны ордон юм. Хонолулуд миний очсон ихэнх газруудын алинд нь ч Вайкикигээс өөр ийм олон жуулчинтай газар би хараагүй. Бусадтай нь харьцуубал, яг л хоёр өөр хот юм шиг санагдана.

98 National Geographic Traveler

his enlightened rule and swell national pride. Designed in “Hawaiian renaissance” style, with four corner towers, and costing a staggering $360,000 (which almost bankrupted the kingdom), it had electric lights before the White House did. The restored building today is elegant, tasteful, and restrained in design. The only official royal palace on United States soil, it was home to King Kalakaua, the ruler of a recognized sovereign land, when U.S. forces invaded in 1893. King Kalakaua’s sister and successor, Queen Lili‘uokalani, was quickly deposed and put under house arrest when the United States in 1898 annexed the free nation of Hawaii. A few blocks from where the king once greeted world leaders and held extravagant balls, the beat goes on—but to a different drummer. After sunset, downtown Honolulu hops. Up a flight of stairs in Thirtyninehotel, actually an arts and events space, past a jammed dance area, a pau hana—Hawaiian for “after work”—crowd sips cocktails under the stars. Next door, at Bar 35, bare-shouldered gals perched on outdoor sofas shout into the ears of Hawaii’s version of hipster dudes over blaring rock-and-roll. Around the corner, a jazz-fusion trio serenades a mellow crowd at the club the Dragon Upstairs. And Honolulu’s oldest bar, Smith Union’s Smittys, is still packing them in after 79 years. People wander easily from one scene to the next. In none of these haunts—nor in most places I visit in Honolulu besides Waikiki—do I spot many tourists. It’s almost as though two separate towns exist.

S M A R T T R AV E L E R

O Н

аран шарлагын газрын хөвгүүн гэсэн нэгэн хэв маягийн амьдралд дасаж, амьдралаас тасархай соёлын нөлөөнд хэт автахаас зайлсхийсэндээ Хавайгаас явахаар шийдлээ. Гэхдээ Хонолулу бол заримдаа хэт халуун санагддаг ч халуун орны диваажин мэт тансаг байгальтай. Хотууд нь эмх замбараагүй зүйлсээр дүүрсэн, давчуу зайд хэтэрхий олон хүн шавааралдсан байдаг. Бусад хотуудын нэгэн адил Хонолулугийн өдөр тутмын амьдралд арьс өнгөөр ялгаварлах үзэл далдхан байдаг. Хонолулу замын түгжрэл ихтэй боловч дал модоор хүрээлүүлсэн, нүд эрээлжлүүлэм наран шарлагын газрууд ихтэй. Машины зогсоол олдох нь ховор, давлагаагаар тэших спорт өргөн хөгжжээ. Хонолулугийн цэцэрлэгт хүрээлэнгүүд нь эртний инжир мод, сармагчингийн буурцгай шошны моддоор сүүдэрлүүлсэн, усан сангийн эргэн тойронд шилэн өндөр барилгууд сүндэрлэнэ. Вайкикид Дюкс шиг алдартай уушийн газруудад наранд борлож улайсан арьстай гадны амрагчид дүнгэнэлдэнэ. Түүнээс цаахна Хоум Баар & Грилл зурагтаа кикбоксын сувагт тааруулан тавиад, шинэхэн ахигаар үйлчилнэ. “Хонолулу замын хөдөлгөөн ихтэй, зочид буудлууд нь хэтэрхий өндөр үнэтэй, хэтэрхий их цементэн замтай. Гэвч энд хүмүүсийг татах хүч байдаг. Хонолулуд таны зүрх сэтгэл Хавайчуудын нэрлэдгээр мана хүчтэй холбогдож чадна. Бусад бүх зүйл өөрчлөгдөвч ганц далай биднийг бүгдтэй нь холбож өгдөг. Тэр хүч Хонолулуг амьдрах эрч хүч дүүрэн болгож, өдөр бүр далайд сэлснээр сэтгэл зүрхийг анагаана ” гэж Кам баясгалантайгаар хэлэв. Түүний үг үнэн бололтой. Энэ олон жилүүдэд намайг болон бусдыг дахин урин дуудсан нь арлуудын сүр жавхлан гэхээсээ илүүтэй тэрхүү биет бус хүчинд оршдог байх. Оройхон болох үест машины зогсоолтой хаяа нийлсэн газарт цай ууж буй хүмүүсийн дэргэд очиж шинэхэн ахи загас, ногооны зууш идэхээр суулаа. Бороо зөөлөн шивэрч эхлэв. Бусад ширээнд суусан хүмүүсээс нэг нь ч борооноос хоргодох газар хайхаар хөдөлсөнгүй. Тэд яриагаа үргэлжлүүлсээр, хүүхдүүд нь жижигхэн мөс авахаар урагшаа хойшоо гүйлдэнэ. Би яагаад энд амьдарч болохгүй гэж?

100 National Geographic Traveler

ne reason I left Hawaii was that I felt it lacked a cultural relevance beyond its beach-boy lifestyle and escapist mentality. But in Honolulu I’m finding the energy of a big city mixing, sometimes uneasily, with the trappings of a tropical arcadia. Cities, by their very nature, are filled with a certain chaos, the friction of too many people in too little space. It’s in that crucible, in the forced intermingling of so many, that lives and ideas are forged, taken beyond what they’d attain in a less challenging environment. As in other cities, daily life in Honolulu operates with a lightly simmering undercurrent of racism, but this coexists with a bounteous spirit of aloha. Honolulu is plagued by insufferable traffic—but has an embarrassment of palm-fringed beaches. Parking is impossible; surfing is de rigueur. Honolulu’s parks, shaded by ancient banyan and monkey pod trees, pool around steel-and-glass high-rises. “Honolulu has traffic, steep hotel prices, too much cement. But there’s a higher pull here. In Honolulu your soul can connect to the source, to the power—what we Hawaiians call mana. And the water, man, get out on the water. It’s where you’ll feel it most. Everything else comes and goes, but that one ocean connects us all; that’s what makes Honolulu not only so livable but a daily spa treatment for your soul.” Kam roars with laughter at his own island eloquence. His words ring true to my experience. All of these years and visits later, it is that intangible thing, more than the sheer physical magnificence of the islands, that brings me—and so many others— back, again and again. That feeling of connection emerges not only atop awe-inspiring volcanic ridges or under fiery sunsets but in the simplest, most commonplace moments. Late in the day, far from any beach or trendy boutique, I sit at a picnic table edging the parking lot of a neighborhood takeout joint eating freshly caught ahi and locally grown salad with a plastic fork from a Styrofoam container. It begins to Хавайн уугуул rain. The rain is light and warm. None of the иргэдийн дунд домог locals at the half-dozen other tables move болсон сюрфинг, усанд сэлэлтийн аварга Дюк for cover or seem to notice the precipitation; Пао Каханамокийн their chatting continues, the kids race back нэрээр нэрлэсэн Дюкс Вайкики рестораны and forth to the takeout window for shave хоолны цэсний хамгийн ice. A breeze slides the rain softly over my эхэнд шинэхэн АХИ загас байдаг. skin. Nearby, traffic is moving freely, for once. Fresh from the sea, ahi tops the menu at Duke’s Then one of the kids drops his shave ice Waikiki Restaurant, and lets out a howl of mock agony, his fists which is named for local swimming and surfing shaking at the heavens. Everyone turns, we legend Duke Paoa all laugh. Why is it that I don’t live here? Kahanamoku.

ЭНДРЮ МККАРТИ редактор Мауй дахь далайн эргийн зуслангийн

хуучин байшингаа санан дурсдаг. Орегонд амьдардаг гэрэл зурагчин СЮЗАН ШУБЕРТ жил бүр Хавайд хэдэн сараар амарна. Editor at Large ANDREW MCCARTHY misses his old beach cottage on Maui. Oregon-based contributing photographer SUSAN SEUBERT spends a few months in Hawaii every year.

THE INSIDER

Хонолулу, Хавай ХАВАЙН нийслэлийн өндөр шилэн барилгууд өнгөрөөд Хятад хороолол, Какаако дүүрэг залгах ба Хонолулугийн найрсаг ард түмний бүтээсэн урлагийн галлерей, уушийн газраар зочлоорой.

Honolulu, Hawaii JUST PAST the gleaming high-rises of Hawaii’s capital, in traditional

neighborhoods such as Chinatown and Kakaako, locals keep the heart of aloha beating in Honolulu’s artfilled galleries and island-themed bars.

ХААНА БУУДАЛЛАХ ВЭ Lotus Honolulu нь Вайкикийн дээд хэсэгт холгүй орших бөгөөд далайн эрэг, наран шарлагын газарт ойр, нам гүм, тохилог. Үнэ $212-аас. Вайкикийн түүхт газар “Номхон далайн ягаан ордон” хэмээх хочтой Royal Hawaiian зочид буудалд өрөөгөө захиал. Үнэ $350-аас.

INTERNATIONAL MAPPING

ХААНА ХООЛЛОХ ВЭ Капиолани коммюнити коллежэд бямба гарагт фермерүүдийн зах ажилладаг. Нутгийн тариачид кофе, зөгийн бал болон бусад хүнсний зүйлс худалдана. (өглөөний 7.30-11 цаг) Яамагийн загасны зах дээрээс нэг таваг өдрийн хоол идэж үзэх хэрэгтэй. Лау Лау хэмээх таро навчны хамт уураар жигнэсэн тоорой Хавайн хамгийн сайхан хоол. Оройн хоолыг Оно Хавайн хоол зоогийн газарт амталж болно. Эсвэл Roy’s, Roy гэх Ямагучигийн хоолны газарт цөцгийн тостой загас идээрэй. ЮУ ХУДАЛДАН АВАХ ВЭ Хавай цамцны чанарыг мэдье гэвэл Тори Ричардаар зочлоорой. Хятад хороололд байх Тин Кан Майлманд зочилж Хавайн зурагт хуудас, хула хүүхэлдэйг аваарай.

reported by Susan Seubert and Pam Mandel

УРЛАГИЙН БҮТЭЭЛ ГАР УРЛАЛ “Маркийн гаражийн урлагийн бүтээлүүд” нэртэй урлаг соёлын төвд гар урлалын бүтээлийн үзэсгэлэн, зураачдын гэрэл зураг, усан будгийн зураг сонирхож, театрт хөгжим сонсох боломжтой. Хятад хороололд байрлах уг төв нь Камани гудамжинд олон төрлийн урлагийн арга хэмжээ зохиодог. НАРАН ШАРЛАГЫН ГАЗАР Вайкики наран шарлагын газар нь хамгийн их хүн цугладаг боловч нутгийн иргэд Номхон далайн эргийг эмжин байх Ala Moana наран шарлагын газрыг зорьдог.

WHERE TO STAY The recently renovated Lotus Honolulu is ideally located at the far tip of Waikiki, an easy walk to the beach bustle but far enough to be peaceful. From $212. For digs with a pedigree, reserve a room at the Royal Hawaiian, a Waikiki landmark nicknamed “the Pink Palace of the Pacific.” From $350. WHERE TO EAT For an introduction to what Honolulu eats, visit the Saturday Farmers Market, at Kapiolani Community College, where local growers sell their coffee, honey, and more (7:30-11 a.m.). Everyone has to try at least one plate

ЗУРАГ АВАХ ЗӨВЛӨГӨӨ

PHOTO TIP

“Хэрэв та Даймонд толгойг багтаасан каное завины зураг авах бол усан дээрээс авах хэрэгтэй” гэж гэрэл зурагчин Сюзан Шуберт зөвлөж байна. Зургийн фокус тааруулахын тулд зурагт буулгах каное завьтай ижил хурдтай явна. Усан дээр олон хүн байх үед ур чадвар шаарддаг. Завиндаа суулгаж явсан нутгийн хүний ачаар энэ зургийг авсан” гэж тэр ярив.

“If you want to get the iconic shot of an outrigger canoe with Diamond Head in the background,” contributing photographer Susan Seubert says, “the best angle is from the water. For the image to be in focus, you need to travel at the same speed as the canoe—and with the many people in the water, this can be tricky. I was able to get this shot with the help of a local, who let me ride with him on his paddleboard.”

УСАН ДЭЭР ЗУРАГ АВАХ

SHOOTING ON WATER

lunch at Yama’s Fish Market; it’s takeout, but you can’t beat the Hawaiian dishes, such as lau lau, pork steamed in taro leaves. For dinner, grab a seat at Ono Hawaiian Foods; or at Roy’s, Roy Yamaguchi’s original eatery, where he introduced his famed misoyaki butterfish. WHAT TO BUY Anyone interested in quality Hawaiian shirts should visit Tori Richard. Vintage Hawaiiana— tiki mugs, hula dolls, posters— brings collectors to Tin Can Mailman, a store in Chinatown. ARTS AND CRAFTS There may be no better place than Arts at Mark’s Garage for an overview of what local artisans and artists are producing, from photography and watercolors to music and theater. This community arts center in Chinatown also is a sponsor of First Friday Honolulu, a grab bag of special arts events and refreshments on Kamani Street. LOCALS’ BEACH Waikiki Beach gets the headlines, but locals skirt it for nearby Ala Moana Beach, a long, flat ribbon of sand that curves around a placid stretch of the Pacific Ocean.

101 February/March 2014

ROAD TRIP

Цэцэг дагасан аяллын жим Flowers on the Steppes

By Л.ЭНХТУЯА | L.ENKHTUYA ШУА Ботаникийн хүрээлэнгийн эрдэм шинжилгээний ажилтан Senior Research Scientist Institute of Botany, Mongolian Academy of Science

Edelweiss in Bloom

Зуны гамуухан өдөр аялахад хамгийн тохиромжтой A warm summer day is the best time to travel

The Japanese tourists were as astonished as I was by the sight of edelweiss growing on the steppes like a beautiful carpet. It’s the flower the tourists came to see, to smell, to lay upon and run through. Leontopodium, better known as edelweiss, blossoms throughout the summer, and never loses its white color during its short-lived bloom. Perhaps that is why it is considered a symbol of purity everywhere it grows. Mongolians especially regard edelweiss as a symbol of faith between couples, as the flowers can uniquely sprout multiple blossoms from a single stem. There are three species of edelweiss native to Mongolia. And in July, when the edelweiss is in full-bloom, tourists from all over the world flock to the Mongolian countryside to enjoy the sight of flowers on the steppes.

Үхэлгүй мөнхийн Цагаан уул цэцэг

Зөвхөн хайртай хүндээ харуулам цагаан уул цэцэг ширдэг шиг ургасан байхыг хараад гайхалтай хэмээн дуу алдах япон жуулчдын харц... Нэг л биширсэн цаанаа л гайхширсан байдал, тэд зөвхөн үзэх гэж, харах гэж, үнэрлэх гэж, хээрийн цэцэгсийн дунд хэвтэх гэж энэ аяллыг сонгож ирдэг. Монгол оронд цэцэг ажиглах аялал хийхэд хамгийн тохиромжтой хугацаа бол долдугаар сар байдаг. Учир нь энэ үед бүх төрлийн цэцэгс цоморлигоо дэлгэн хамгийн үзэсгэлэнтэй харагддаг. Цагаан уул буюу эделвайс цэцэг нь зуны улиралд бусад цэцгийн адил цэцэглэж, намар нь гандаж хатдаг ч гэлээ цагаан өнгөө үл өөрчилнө. Тиймдээ ч үнэнч хосын хайрын бэлгэдэл гэгддэг юм. Тэд үндэслэг ишин дээрээ олон дахин цэцэглэдгээрээ бусдаас онцлог. Түүний олон улсын нэршил нь Leontopodium буюу “Арслангийн алга” гэсэн утгатай грек үг байдаг.

Гайхалтай хээрийн цэцэгс

Манай аяллын баг хөтөч, орчуулагч нийлээд 12 хүний бүрэлдэхүүнтэй замдаа гарлаа. Багийн ихэнх гишүүд наадам үзэнгээ хээрийн цэцгийг харах, тэдний зургийг авах давхар

102 National Geographic Traveler

It was July, after the Mongolian summer festival of Naadam, and we—a dozen Japanese tourists, a guide, a translator, and I—were excited to leave Ulaanbaatar for the warm countryside, to see and photograph the wild flowers of the steppes. We departed Ulaanbaatar for a two day, one night trip to nearby Gorkhi Terelj National Park. When we arrived in Terelj, the park was in full summer bloom. I followed the tourists, who could not hide their amazement, as we walked in the fresh, early morning air, through a field of flowers. “Everything is amazing,” said one Japanese tourist. “What makes it so amazing?” I asked. “The color, the smell, those tiny flowers on a slender stem that can barely hold them up—everything attracts our attention. No other word comes to mind but amazing.” The other Japanese tourists spoke in agreement. Their reaction was understandable. The sight of those wild flowers, surrounded by gentle green hills beneath the blue sky, was like a glimpse of heaven.

Countryside Color Coordination

After we reached our lodgings (Buuveit Camp in Terelj) and had

IMAGE: COURTESY INSTITUTE OF BOTANY MONGOLIAN

Wild Flowers

Горхи Тэрэлжийн БЦГ-ын ойр орчимд /Especially in Gorkhi Terelj National Park/ Цагаан Уул / Leontopodium Цахилдаг / Iris IMAGES: ZAZAA/iRMUUN (LEONTOPODIUM, PHLOMIS, GALIUM); COURTESY INSTITUTE OF BOTANY MONGOLIAN (IRIS, MYOSOTIS, TROLLIUS); KIRSANOV VALERIY VLADIMIROVICH/SHUTTERSTOCK (RHODODENDRON); EKINA/SHUTTERSTOCK (PULSATILLA)

Далийн ягаан / Rhododendron Туйпланцар / Phlomis Мартуузай / Myosotis Яргуй / Pulsatilla Жамъянмядаг / Trollius Өрөмтүүл / Galium (зүүн дээрээс цагийн зүүний дагуу) (clockwise from top left)

ROAD TRIP

ӨНГӨ, ҮНЭР, НАРИЙХАН ИШИН ДЭЭР ТОЛГОЙГОО ДААЖ ЯДАН БӨХӨЛЗӨХ ЭНЭ ЖИЖИГХЭН ЦЭЦЭГСИЙН БҮХ Л ЗҮЙЛ НЬ СЭТГЭЛ ТАТАЖ БАЙЛАА. THE COLOR, THE SMELL, THOSE TINY FLOWERS ON A SLENDER STEM THAT CAN BARELY HOLD THEM UP – EVERYTHING ATTRACTS OUR ATTENTION.

Өглөөний наранд цэцэгсийг ажиглахад ямар их тайвшрал авдаг гээч. Watching flowers in the morning sun brings peacefulness.

Хотоос холгүйхэн өнгө алаглана

Хөдөлснөөсөө хойш цагийн дараа бид зорьсон газартаа хүрлээ. Тэрэлжийн Бүүвэйт хэмээх газарт байрлах бааздаа буудаллан, үдийн цайгаа ууж хэсэг амарсныхаа дараа үндсэн аялалдаа гарлаа. Өөрт шаардлагатай бүхий л зүйлийг тэд зэхжээ. Гэрэл зургийн камер, нарны малгай, биед эвтэйхэн хувцас, хөлд хөнгөн гутал мөн нар дээрээс халах вий гэж сэрэмжлэн нойтон алчуур хүзүүн дээрээ тавилаа. Энэ удаагийн аялагчид бүгд цэцэг сонирхогчид байсан юм. Тэдний гол хүсэл нь цэцэгсийн зургийг аван, өөрсдийн нүдээр харж, гараар эмрэх байлаа. Жуулчид зарим тохиолдолд өөрт таалагдсан цэцэгнээсээ дээж аван, хатааж хадгалдаг. Гэхдээ биднээс хатаамал хийж болох уу хэмээн асуух нь энэ аяллын утга гэлтэй. Тэд барагтаа шууд таслахгүй учир бидний энэхүү аялал байгальд ээлтэй, эко аялалдаа тооцогдоно. Хотоос холгүйхэн цэцэгсийг харна гэдэг тэдний санаанд байгаагүй бололтой шагширцгаана. Энд тэнд ганц нэгээрээ зураг дарсан, ойртож үнэрлэсэн, дунд нь хэвтсэн, сайхныг нь биширсэн

104 National Geographic Traveler

lunch, we set out as a group to hunt for flowers. The tourists brought along cameras, hats, comfortable clothes, light shoes; some also put wet towels on their necks to keep cool and for protection from the bright sun. All the tourists in the group were flower watchers, there to take pictures and get a sense of the flowers up close. Occasionally the tourists would take a sample of the flowers to dry and preserve (for a herbarium). It was evident by their wonderment that the tourists did not expect to see such a variety of colorful flowers only two hours from Ulaanbaatar city. They filled their cameras with photos, filled their noses with floral aromas. Whenever their senses were overwhelmed, they closed their eyes and reclined in a bed of flowers, to bask in the pleasantness of the soft summer day. Sometimes I’d hear them excitedly call out: “what kind of flower is this?” They were like a group of happy children at play. Even a native Mongolian like me was moved by the spectacle; I caught myself marveling at the sight of a several resplendent species that were very rare.

IMAGES: ZAZAA/iRMUUN (FLOWERS); SARI ONEAL/SHUTTERSTOCK (BUTTERFLY); COURTESY INSTITUTE OF BOTANY MONGOLIAN (MAN)

зорилготой ирсэн тул бид энэ удаагийн аяллаа богино хугацаанд, ердөө нэг шөнө хоёр өдөр хийхээр төлөвлөсөн юм. Ийнхүү бид Улаанбаатараас Горхи Тэрэлжийн БЦГ-ыг зорин хөдөллөө. Өглөөний сэрүүн агаарт, өнгө үзэмж хослон ургах цэцэгсийг хараад дуу алдан явах жуулчдын сэтгэгдлийг асуулаа. -Юу нь тийм гайхалтай байна? -“Өнгө, үнэр, тэр нарийхан ишин дээр толгойгоо дааж ядан бөхөлзөх энэ жижигхэн цэцэгс бүх л зүйл нь сэтгэл татаж байна. Үүнээс өөр сайхан үг цээжинд орж ирэхгүй байна” гэж аялагчид ам нийлэн хөөрөлдөнө. Тэдний хувьд тал хээрийн цэцэгсийг харна гэдэг байгалийг зэрлэг онгоноор нь мэдэрч буй учир тийн өгүүлэх нь аргагүй биз.

манай хэдэн аялагчид. Зарим нэг нь намайг дуудан “Энхтуяа энэ ямар цэцэг байна?” гэж асуух нь хүүхэд шиг санагдаж билээ. Хэдийгээр зарим төрөл зүйл нь түгээмэл биш ч гэсэн үзэсгэлэнтэй эдгээр цэцэгсийг хараад би ч өөрөө сайхныг нь биширдэг. Хамар цоргих талын цэцэгсийн үнэр, нүүр илбэх зуны зөөлөн салхи, биднийг цэцгээ тайван ажин, зураг авах боломж олгох мэт нар дээрээс зөөлнөөр ээнэ. Ийм л өдөр аялалд гарахад хамгийн тохиромжтой байдаг. Би сүүлийн 5 жил цэцэгсийг дагнан ажиглажээ. Энэ хугацаанд дадал гэх үү, дуршил гэх үү нэгэн зүйл тогтсон нь өглөөний наранд цэцэг ажиглах хамгийн сайхан байдаг. Шүүдрийн бөнжигнөсөн дусал, нарны туяа, намуухан салхи... Би ганцаараа байсан ч энэ л үед тэднийг ажиглан судалгаагаа хийх дуртай. Жил бүрийн зун намайг даллах, олон сайхан цэцэгсээ харахын тулд би хойтон жилийн зуныг эрхгүй нэг хүлээдэг дээ.

Flower Power

I’ve turned into somewhat of a flower enthusiast these past few years. It’s become a hobby of mine to seek out wild gardens in the countryside and enjoy a dew-kissed, full-bloom stroll in the early morning sun. Mongolian summers are extraordinarily pleasant. It’s important to escape the city and shake off any last memory of winter. I, like the tourists, spend all year dreaming of a day like today. There was a moment in the afternoon when I found I had walked a short ways beyond the rest of the group. As I turned around, for the briefest moment the bright cheerful tourists in the distance looked just like flowers dotting the landscape. On summer days like this, we can all learn a lesson from the short-lived wild flowers of the steppes: show your smiling face, sway in the mild wind, soak up the sun, and bloom.

Оросын эрдэмтэдийн хамт Сэлэнгэ аймаг 2012 он In Selenge aimag with Russian scientists. 2012

THE INSIDER

IMAGES: COURTESY INSTITUTE OF BOTANY MONGOLIAN

Аяллын энэхүү төрөл нь “байгальд ээлтэй эко аялал” юм. Хэрэв манай оронд ургасан ямар нэг цэцэг таалагдвал Шинжлэх Ухааны Академийн Ботаникийн хүрээлэнгийн цэцэрлэгээс үрсэлгээ болон үрийг авч нутагтаа ургуулах боломжтой. Цэцэг ажиглах аяллыг сонирхох жуулчид байгалийн ухааны мэдлэгтэй, аяллын туршлага сайтай байдаг нь байгальд сөрөг нөлөө үзүүлэхгүй байх үндэс болдог. Цөөн хоногоор манай орныг зорин ирэх жуулчид хотын ойр орчмын цэцэгсийг харж чадах ч өндөр уулын орой,

хадны завсар хавчуулагдан ургах цэцэг, говь нутагт ургах агь тааныг тэр бүр харах боломж бага байдаг. Тиймээс Улаанбаатараар дайран өнгөрөх болон цөөхөн хоног саатсан эрхэм та Шинжлэх Ухааны Академийн Ботаник цэцэрлэгт хүрээлэнд ирж Монголын ургамлын аймаг, түүний төрөл зүйлийг харах боломжтой. Байгаль, цаг агаарын байдлаас аялал ямар болох нь шууд хамаардаг учир аялал төлөвлөхийн өмнө цаг агаарын урьдчилсан мэдээг анхаарах нь зүйтэй.

ЗӨВЛӨГӨӨ

ADVICE

Хэдийгээр цэцэг харах аяллыг 5-р сарын 20-ноос 8-р сарын 20-ны хооронд хийж болох ч наадмын дараа буюу 7-р сарын 15-наас хойш хур бороо элбэг үед ирвэл хээрийн цэцэгсийн өнгө, хамар цоргим түүний анхилам үнэрийг мэдрэх боломжтой.

Flower watching is recommended between May 20th and August 20th. The best time is right after Naadam (after July 15th), when the rain is more frequent and the beauty and smell of the wild flowers is most vibrant.

The flower-watching trip is an example of ecotourism, currently rising in popularity throughout Mongolia and the rest of the world. Ecotourism involves traveling to a natural destination in the wild, leaving a minimal human impact, and developing a personal environmental awareness. Ecotourism helps humanity be more conscious about its

responsibility for our planet. Tourists who visit Mongolia usually have the opportunity to see a multitude of beautiful and fascinating flowers. But they might not make it to the high mountains and cliffs, or get to see the wormwood and wild leek that grow in the Gobi desert. So for any interested tourists traveling through Ulaanbaatar, visit the Botanical Garden of the Academy of Science to see all the flora of Mongolia. If flower growing has caught your interest, you can also obtain seedlings from the Botanical Garden to grow in your own home. Because the quality of an outdoor tour depends directly on weather conditions, it is important to check the weather forecast before planning your trip.

105 February/March 2014

ЧЕХИЙН БИЗНЕСМЭН ЛЮБОМИР СВОБОДАТАЙ ЯРИЛЦЛАА. ШУМБАЛТЫН МЭРГЭЖИЛТЭН ТЭРЭЭР ӨНГӨРСӨН ЗУН ХӨВСГӨЛ НУУРТ АЖИЛЛАСАН ОЛОН УЛСЫН СУДАЛГААНЫ БАГИЙГ САНХҮҮЖҮҮЛСЭН ЮМ. WE INTERVIEWED MR. LUBOMIR SVOBODA, A CZECH BUSINESSMAN AND SCUBA DIVING EXPERT, WHO LAST SUMMER FINANCED AN INTERNATIONAL RESEARCH STUDY AT KHUVSGUL LAKE IN NORTHERN MONGOLIA.

VOICES

ЛЮБОМИР СВОБОДА

АНХДАГЧ БАЙХ ЯМАГТ САЙХАН БАЙДАГ LUBOMIR SVOBODA

IT’S ALWAYS NICE TO BE THE FIRST PERSON IN THAT ENVIRONMENT

Асуулт | Багийн судалгааны зорилго юу байсан бэ? Иргэншил хүчтэй өргөжсөөр байгаа энэ үед Хөвсгөл нуурын ус цэвэр ариун чанараа хадгалж чадаж байна уу гэдгийг тогтоох нь бидний үндсэн зорилго юм. Мөн нуурт унасан гадны биет усыг бохирдуулж байгаа эсэх, өмнө нь бүртгэгдсэн байсан 10 гаруй төрлийн загас бидний судлагдахуун байсан. Түүнчлэн нээж судлагдаагүй амьтан, ургамалтай ч тааралдаж болно шүү дээ. А | Нуурын ус хэр цэнгэг байна? Олон газраас авсан дээжний хариу маш цэвэр гарсан. Нуурын уснаас шууд ууж болно гэж сонсоод гайхсан шүү. Ийм газар дэлхийд ховор болсон. Хойд Америкийн Тахо нуурын цэвэр усны тухай дэлхий даяар мэддэг. Гэтэл тунгалагшилт, ариун чанараараа Хөвсгөл нуур илүү байна. Тиймээс энэ нуур монголчуудын төдийгүй хүн төрөлхтний хайрлан хамгаалах ёстой их өв, хөрөнгө юм. Дэлхийн дулаарлаас улбаалсан цэвэр

усны хомсдолтой нүүр тулж байгаа энэ үед Хөвсгөл нуур хүн бүхний анхаарлын төвөөс хол байх аргагүй болсон. Шумбагчид живсэн гурван усан онгоцонд хүрч чадсан. Тэнд маш их хэмжээний шатахуун хадгалагдаж байгаа гэж бодохоор харамсалтай. Олон тооны машин нууранд живсэн гэж нутгийн иргэд ярьсан ч яг хаана байгааг олж тогтоох боломжоор тааруухан байлаа. Оллоо гэхэд яаж гаргах вэ, гаргаж чадахгүй бол нуурын усыг бохирдуулахаас урьдчилан сэргийлэх ямар арга хэмжээ авах вэ гэдэг тулгамдсан асуудал мөн. Энэ судалгааны ажлын тайлан цаашид хийх бусад судалгааны баримт болно гэдэгт итгэлтэй байна. А | Хөвсгөл нуурын ус аль ч улиралд их хүйтэн байдаг. Шумбахад хүндрэл байсан уу? Зориулалтын хувцастай шумбасан учир усны хүйтнээс болсон ямар нэгэн бэрхшээл гараагүй. Ер нь бол нуурын ус 10 метрээс доош 7 хэмийн дулаан байдаг. Тиймээс өвөл, мөсөн доор ч шумбаж болно. Гол нь Хөвсгөл нуурын ус

Question | What was the research team’s goal? Our main goal was to determine whether Khuvsgul Lake has been able to retain its purity amongst rapid civilization development. We also wanted to find out whether the objects that have fallen into the lake are affecting the water quality. Q | How pure is the lake water? The samples taken from different places showed the lake was relatively pure. I was surprised to hear that it is possible to drink straight from the lake. A place like that is rare in this world. Everyone knows about the clarity of Lake Tahoe in North America. But Khuvsgul Lake is better in terms of clarity and purity. Therefore, not only does it need to be protected as a great heritage and asset for Mongolians, but also for mankind. Our divers managed to reach three sunken ships. It is a pity that there is a lot of fuel stored in those ships. Although the locals have told us many cars have sunk in the lake, we weren't able to precisely locate them. Even if we managed to find them, there’s no way to get them out.

107 February/March 2014

VOICES цэнгэг учир бүх зүйл маш тод байгааг харах сайхан байлаа. А | Монголд шумбалт хийхэд аюулгүй байдал хангагдаж чадаж байна уу? Зөвхөн Монголд гэлтгүй шумбалтыг хоёроос олон хүн хийх хэрэгтэй. Бусад оронд хамтран шумбагч олох хэцүү биш. Харин Монголд би ихэнхдээ л ганцаараа шумбадаг. Тиймээс аюулгүй байдлаа хангаж бүх л хэрэгслээ хоёр хувь бэлдэж ус руу ордог. Ямар ч тохиолдолд нөөц төлөвлөгөө байх ёстой. А | Шумбагчид Монголд ирэх дургүй гэж үү? Тэгж ойлгож болохгүй. Би энд амьдардаг учир хүссэн үедээ нуур руу явдаг. Тиймээс цаг хугацааны хувьд аялагчидтай тэр бүр тохиролцоход хүндрэлтэй. Хөвсгөл нуур миний мэдэх олон шумбагчдын мөрөөдлийн газар мөн. Найзууд маань хугацаа товлож байгаад Монголд ирж, хамтдаа шумбадаг. Сая л гэхэд Хөвсгөл нууранд хийсэн судалгааны ажилд долоон орны, янз бүрийн ажил мэргэжилтэй 12 хүн оролцсон. Бүгдийг гүний усанд шумбах гэсэн хүсэл сонирхол нэгтгэж байсан. А | Усны гүнд шумбах аяллын таашаал, мэдрэмжийн тухайд та юуг онцлох бэ? Хэн ч очиж үзээгүй, хүн бүхний хүссэн үедээ хүрч чадахгүй нуурын гүнд очиж, өөрийнхөө хүсэл, чадлын хэрээр гүн рүү шумбахын таашаал, мэдрэмжийн тухайд үгээр хэлэхэд хэцүү. Анхдагч байх ямагт сайхан байдаг. А | Монголд энэ мэдрэмжийг хуваалцахыг хүссэн хүмүүс тантай нэгдэхийг хүсвэл та зөвшөөрөх үү?

108 National Geographic Traveler

НУУРЫН УС ЦЭНГЭГ УЧИР БҮХ ЗҮЙЛ МАШ ТОД БАЙГААГ ХАРАХ САЙХАН БАЙЛАА. THE MAIN THING IS THAT EVERYTHING WAS VERY CLEAR UNDERWATER AT KHUVSGUL LAKE.

Би дэлхийд хүлээн зөвшөөрөгдсөн сургалтуудад хамрагдаж, шумбалт хийхийг бусдад заах зөвшөөрөл авсан. Надад халуун хүйтэн устай олон нуурт шумбасан туршлага байгаа тул хүсвэл зааж өгч, хамтдаа шумбаж болно. Шумбалтын хувцас, хэрэглэл өндөр үнэтэй. Тиймээс заавал худалдаж авах гэлгүй, надад байгаагаас түр хэрэглэж болно. А | Монголд шумбахад тохиромжтой газар өөр байна уу? Би заримдаа Өгий нуур руу явдаг. Улаанбаатар хоттой ойрхон учир зардал бага гарна. Энэ аялалд гурван хоног л хангалттай. Тэнд 17 метрийн

So we are faced with the issue of preventing them from polluting the water. We believe that the report from this research study will serve as a basis for further studies. Q | Khuvsgul Lake’s water is cold every season. Were there any difficulties diving in cold water? There weren't any problems with the cold temperature because we were equipped with diving suits. Generally, the temperature of the water below 10 meters is about 45 degrees [Fahrenheit]. So, it is possible to dive in the winter under the ice. The main thing is that everything was very clear underwater at Khuvsgul Lake.

Q | What precautions do you take when you dive? People should always dive in pairs, whether they are in Mongolia or elsewhere. It’s not hard to find a diving partner in other countries. But in Mongolia, I mostly dive alone. Therefore, I always take two sets of equipment with me to dive. For any emergency, I must have a backup plan. Q | Are there not many divers that come to Mongolia? Not precisely. I go to the lake any time I want because I live here. I know that Khuvsgul Lake is a dream place for many divers, but my friends have to arrange time to come diving in Mongolia. But, 12 people of different professions from 7 different countries participated in the research study. They were all united by a desire to dive in deep waters. Q | Are there any other places suitable for diving in Mongolia? I sometimes go to Ugii Lake. The expenses are low due to its close proximity to Ulaanbaatar. For a trip to Ugii, 3 days would be enough. It is possible to dive to 17 meters there. But the visibility in the lake is worse compared to Khuvsgul Lake. Q | What is the most exciting feeling you get from diving? It is difficult to describe in words the feelings you get from diving to the depths of a lake. It’s always nice to be the first person in that environment. Q | If there are people in Mongolia who might like to share this experience, how can they join you? I participated in international standards training and have received a permit to teach diving to others. I have ample

гүнд шумбах боломжтой. Харин усны гүнд харагдах байдал Хөвсгөл нууртай харьцуулахад тааруухан. А | Монголчууд гол нуурын ус, уул хангайдаа их сүсэглэдэг. Үүнээс болж ямар нэгэн хүндрэл тохиолдож байв уу? Би нутгийн иргэдийн шүтлэг, заншилд хүндэтгэлтэй ханддаг. Үнэнийг хэлэхэд Хөвсгөл нууранд шумбахынхаа өмнө жаахан эмээж байлаа. Тиймээс нэг удганаас болох эсэхийг асуусан. Тэр “Болно, лус савдаг чамайг хүлээн авахад бэлэн байна. Харин буцаж ирэхдээ надад загас авчирч

бөө, удган найзууд бий. А | Утсан загас гэснээс танай улс махан бүтээгдэхүүнээрээ алдартай. Монголчуудын утсан загасны амтанд ямар үнэлгээ өгөх вэ? Хөвсгөл, Сэлэнгэ аймгийнхан загасаа утаж болгодог. Тэндхийн загас цэнгэг усанд амьдардаг учир сайхан амт, үнэртэй. Мах ихтэй, гашуун биш. А | Та Монголд их олон жил амьдарч байгаа юм байна. Таныг энд аргамжиж байдаг шалтгаан юу вэ? Би өөрөө ч сайн мэддэггүй. Найз нөхөд, ээж маань ч гэсэн

Нуурын уснаас шууд ууж болно гэж сонсоод гайхсан шүү. I was surprised to hear that it is possible to drink straight from the lake.

Хөвсгөл нууранд налим загас элбэг тааралдана.

IMAGES: COURTESY OF LUBOMIR SVOBODA

Khuvsgul lake is abundant in dogfish.

өгөөрэй” гэсэн шүү. Би ч зориг орж нуурын усанд шумбасан. Монголд байх хугацаандаа тэнгэр, бөө шүтлэгийн хүч чадлын тухай би олон зүйл уншсан. Надад Хөвсгөл аймгийн Ренчинлхүмбэ, Цагааннуур суманд амьдардаг

interview by

L.Enkhtuya | Л.Энхтуяа

байнга надад энэ асуултыг тавьдаг. Тэр “Одоо тэнд байж болно, ирэх цаг чинь болсон” гэдэг. Гэвч би энд байсаар л байна. Магадгүй монголчуудын найрсаг, найзархаг харилцаа намайг аргамждаг байх.

experience in diving in cold and hot water lakes, so I wouldn’t mind teaching and diving with someone else. Diving gear and equipment can be expensive. So if people are interested they can borrow them from me. Q | Mongolians worship their rivers, lakes and mountains. Were there ever any difficulties because of this? I respect local tradition and religion. To tell you the truth, I was a bit scared before diving in Khuvsgul Lake. So I asked a shaman if it was OK. The shaman responded: “Yes, the waters are ready to receive you. But when you come back, bring me a fish.” I got the courage I needed and went diving. During my stay in Mongolia, I read a lot about the power of the shamans and their religion. I have many shaman friends living in Renchinlkhumbe and Tsagaannuur Soums of

Khuvsgul Province. Q | While we’re on the subject of fish, how do you like the taste of smoked fish prepared by Mongolians? People in Khuvsgul and Selenge Provinces process fish by smoking. The fish from these areas is tasty and smells good because it’s from fresh water. It has a lot of meat and doesn’t have a bitter taste. Q | You have lived in Mongolia for a long time. What makes you stay in Mongolia? I don’t know what keeps me here. My friends and my mother always ask the same question. She always tells me: “You have been there, but now it is time for you to come back.” But I’m still here. It could be the friendly and welcoming attitude of the Mongolians that keeps me here.

109 February/March 2014

VOICES

Монголын Аялал Жуулчлалын Холбооны дэд ерөнхийлөгч Н.Эрдэнэбат

МОНГОЛ ОРНЫ АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛ 60 ЖИЛИЙН ТҮҮХТЭЙ N.Erdenebat, Vice President of the Mongolian Tourism Association

MONGOLIA’S BOOMING TOURISM INDUSTRY Асуулт | Монгол орны аялал жуулчлалын өнөөгийн байдал, хөгжлийн түүхийн тухай яриач? Монголын аялал жуулчал 1954 оны 10-р сарын 2-нд “Жуулчдад үйлчлэх товчоо” нэртэйгээр сууриа тавьж үйл ажиллагаа эхлүүлж байсан. Нийгмийн тогтолцоо өөрчлөгдөж эхэлсэн он жилүүдэд эдийн засаг бүхэлдээ уналтад орж, аялал жуулчлал мөн хүнд байдалд орсон үетэй харьцуулбал өнөөдөр манай салбар 1000 шахам

Монгол орон завин болон бүх төрлийн экстрим аялал хийхэд тохиромжтой. You can enjoy kayaking and other extreme adventures in Mongolia.

110 National Geographic Traveler

жуулчны байгууллагатай болоод тодорхой хэмжээнд хөл дээрээ тогтон өдрөөс өдөрт сайжирсаар байна. Одоо бол Монгол орныг зорин ирэх жуулчдын тоо давхардсан тоогоор 600,000-д хүрчээ. А | Танай холбоо салбартаа ямар ажил хийхээр төлөвлөж байна? Энэ салбарыг тогтвортой хөгжүүлэхэд зочид буудал, жуулчны бааз, тур операторуудын чадамж чухал нөлөөтэй. Эдгээрээс жуулчны бааз болон зочид буудлын зах

Question | Could you please provide some information on the history and current situation of the tourism sector in Mongolia? On October 2, 1954, the first Mongolian tourism organization was established under the name Bureau for Tourist Services. At present there are about 1,000 tourist organizations in this sector, and it has become relatively stable compared to the period of instability when Mongolia was first transitioning to the market economy at the beginning of the

1990s. To date, the number of tourists who’ve visited Mongolia has already reached 600,000. Q | What are the Mongolian Tourism Association’s future plans? There are three major factors vital to the sustainable development of tourism in Mongolia: hotels, tour camps, and tour operators. Opportunities for investing and cooperating in the markets of tour camps and hotels will be most welcomed from both domestic and foreign investors. Another important benchmark is the quality of services and the need to undertake certain changes using available resources and advantages. For instance: improve the living conditions of accommodations by developing them up to global standards. We have also set plans to support the emergence of larger national chains in hotel and tour camp areas that have a great potential for foreign investment. Q | Please provide some insight into Ulaanbaatar’s annual International Travel Mart tourist exhibition? I had the opportunity to organize the first event in 2000, in association with Nature Tours LLC. The primary objective for

IMAGES: HABRDA/SHUTTERSTOCK (CANOES); COURTESY OF MONGOLIAN TOURISM ASSOCIATION (ITB-2013)

зээл дээр гадна, дотны хөрөнгө оруулагчидтай хамтран ажиллахад бүрэн нээлттэй. Мөн олон улсад аялал жуулчлалын салбарт тогтсон стандартад хүрч үйлчлэх, өөрсдийн нөөц бололцоондоо тулгуурлан тодорхой өөрчлөлтүүдийг хийх шаардлагатай байгаа. Жишээ нь жуулчдын тав тухтай амрах орчин нөхцөлийг сайжруулан бүрдүүлэх, дэлхийн чанарт хүргэх тал дээр холбоо болон жуулчны баазууд нэгдэн хамтарвал боломжтой. Зочид буудал, жуулчны бааз зэрэг гадны хөрөнгө оруулалт татах боломжтой салбартаа үндэсний томоохон сүлжээг бий болгох зэрэг хийхээр төлөвлөсөн ажлууд их байна. А | Дотоодын жуулчдын үзэсгэлэн болох ITM-ийн тухай яривал? Тус үзэсгэлэнг 2000 онд анх “Натур тур” компанитай миний бие хамтран зохион байгуулж байсан. Анх зохион байгуулах болсон шалтгаан нь орон нутагт үйл ажиллагаа явуулдаг жуулчны баазууд болон тур компаниудыг нэг дор цуглуулан нэгдсэн зохион байгуулалтад оруулах, тухайн жил хийхээр төлөвлөсөн ажил, хэтийн төлөвлөгөө зэргээ уулзалтаар хэлэлцэх зэрэг асуудлууд байсан. Харин өнгөрсөн жилээс тус үзэсгэлэнг түнш аймагтай болгож зохион байгуулалтын хувьд багахан зэрэг өөрчлөлт оруулсан. Ингэснээр тэд аймгаараа нэгдэн оролцох, тухайн жилдээ түнш аймгийн бүтээгдэхүүнийг түлхүү сурталчлах зэрэг давуу тал бий болсон. Анхны түншээр Өвөрхангай аймаг оролцсон бол энэ жил Өмнөговь аймгийг онцолсон. ITM үзэсгэлэн жил бүрийн 3 дугаар

ITB-2013 үзэсгэлэнгийн үеэр, Монгол Улс уг үзэсгэлэнд 1991 оноос эхлэн оролцсон. At the ITB-2013 Fair. Mongolia has participated in this fair since 1991.

сарын 3 дахь долоо хоногийн бямба, ням гарагуудад болдог. Энэ жил 22, 23-ны өдрүүд таарч байгаа. А | ITB үзэсгэлэнд манай аялал жуулчлалын салбарынхан хэр ач холбогдол өгч оролцож байна? ITB бол дэлхийн аялал жуулчлалын хамгийн том үзэсгэлэн яармаг юм. Уг үзэсгэлэнд Монгол Улс 1991 онд 3 төлөөлөгчөө илгээн оролцож байсан. Тэр үетэй харьцуулбал энэ жил бид жуулчдын хүчтэй урсгал бүхий Зүүн Азийн орнуудтай зэрэгцээ байрлалд зогсон өөрсдийн бүтээгдэхүүнийг сурталчилна. Энэ нь бидний хувьд том боломж төдийгүй манай аялал жуулчлал тодорхой хэмжээнд хөгжиж буйг илтгэнэ. 2015 онд Монгол Улс ITB-д албан ёсны түнш орноор оролцоно. Ийнхүү түнш орноор оролцох нь тухайн жил аялагчдын зорих газрыг тодорхойлох давуу талтай.

hosting this exhibition was to bring all the foreign and domestic tour operators together in one place and ensure that they were well informed about our action plans for the given year, and to discuss long term plans. However, an important change to this traditional event was made last year. The exhibition now has a partner Province (or aimag) on a rotational basis. This gives an advantage to the partnering Province to bring all the tour operators of the Province together, and it also enables the partner Province to advertise their local products more than others. The first partner Province was Uvurkhangai, and this year it’s Umnugovi. The ITM exhibition is traditionally held on the Saturday and Sunday of the third week of March every year. This year it falls on the 22nd and 23rd of March. Q | How excited are our local tour operators about participating in the ITB Berlin trade fair? The ITB, in Berlin, Germany, is the largest tourism trade fair

2015 ОНД МОНГОЛ УЛС ITB-БЕРЛИНД АЛБАН ЁСНЫ ТҮНШ ОРНООР ОРОЛЦОНО. IN 2015, MONGOLIA IS ANTICIPATED TO BE AN ITB OFFICIAL PARTNER.

in the world. Mongolia first sent three delegates to the ITB in 1991. This year we are expected to be positioned in the same row with other East Asian countries that have much larger tourism industries. This is a great opportunity for us and it will demonstrate the development of tourism in Mongolia. In 2015, Mongolia is anticipated to be an ITB official partner. Being an ITB partner brings certain advantages to our country, including opportunities to identify the particular year’s best tourist destinations.

111 February/March 2014

VOICES

Монголын Зочид Буудлын Холбооны дэд захирал Н.Батцэнгэл

ТӨРӨЛХИЙН АВЬЯАСТАЙ ХҮН Л ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ САЛБАРТ АЖИЛЛАДАГ N.Battsengel, Deputy Director of the Mongolian Hotel Association

HOW TO GROW MONGOLIA’S SERVICE SECTOR

Асуулт | Хорека үзэсгэлэнгийн тухай яриагаа эхэлье? Уг үзэсгэлэнг анх 2008 онд зохион байгуулж байсан. Тухайн үед зочид буудлын бизнесийн салбарынхныг нэгдсэн зохион байгуулалттай болгох, үйлчилгээний бизнес эрхлэгчдийг хангамжийн байгууллагуудтай холбож өгөх анхны зорилгоор “Хангамжийн үзэсгэлэн” нэртэйгээр зохион байгуулж байсан. 2010 оноос эхлэн Нийслэлийн Аялал Жуулчлалын Газартай хамтран зохион байгуулж байна. Энэ жил 4-р сарын 5-7-ны хооронд Мишээл экспод болно. А | Үзэсгэлэнд ямар байгууллагууд оролцох боломжтой вэ? Манай үзэсгэлэн нь салбарын хувьд бүрэн нээлттэй байдаг. Хорека үзэсгэлэнд банк, аялал жуулчлалын байгууллагууд, тээвэр зууч гээд бүх чиглэлд дотоодын бизнес эрхлэгчид оролцдог. Салбар сурталчлах, боловсон хүчинтэйгээ холбоо тогтоох, аюулгүй эрсдэл багатай бизнес эрхлэхийн тулд шаардлагатай бүхий л зүйлийг

112 National Geographic Traveler

энэхүү арга хэмжээгээр бүрдүүлэх зорилготой зохион байгуулж байна. А | Манай ресторан, зочид буудлын үйлчилгээний чанарт жуулчдын сэтгэл хэр ханамжтай байна вэ? Манай үйлчилгээний салбарт ажиллах хүчний дутагдал байгаа учир бид өнөөдөр жуулчид гэлтгүй дотоодын үйлчлүүлэгчдийн сэтгэлд хүртэл үйлчилнэ гэдэг бас л учир дутагдалтай. Өнөөдөр дэлхийн томоохон сүлжээ зочид буудлууд Монголд салбараа нээж байна. Жишээ нь, Рамада бол дэлхийн шилдэг зочид буудал. Тэнд ресепшин, зочин угтагч хийнэ гэдэг тухайн салбартаа нэр хүндийн асуудал. Гэтэл манайхны сэтгэлгээнд зочид буудалд ресепшин, зочин угтагч хийнэ гэхээр асар муу ажил мэт сэтгэгдэлтэй байдаг. Ажилдаа дадлагажаад, мэргэшээд ирэх үед залуусыг маань ар гэрийнхэн нь ажлаас нь гаргачихдаг. Энэ мэтчилэн учир дутагдал байсаар байна. А | Боловсон хүчний энэхүү хомсдолын асуудлаар Монголын

Question | What is the Horeca Expo? The exhibition was held in 2008 for the first time. Initially, it was organized as a supply expo to bring all hotel businesses under one roof and to connect businesses engaged in the service sector with suppliers. Starting from 2010, we have been organizing the expo in collaboration with the Mongolian Tourism Board. This year, we are planning to hold it from April 5-7 at the Misheel Expo Center in Ulaanbaatar. Q | Which business entities can participate in the expo? Our expo is open to anyone

in terms of sector. Domestic business entities from sectors such as banking, tourism organizations, freight forwarders, etc., participate in the Horeca Expo. We organize the expo with the objective to publicize respective sectors, get in touch with human resources, and put together all things necessary for conducting businesses with low risk. Q | Are tourists satisfied with the quality of service in Mongolian restaurants and hotels? Since there is a lack of human resources to work in the service sector of our country, there is always some drawbacks in

IMAGES: RACORN/SHUTTERSTOCK (RECEPTIONIST); MNSTUDIO/SHUTTERSTOCK (RESTAURANT)

ХҮСЭЛ СОНИРХОЛТОЙ ХҮН Л ЭНЭ САЛБАРТ АМЖИЛТ ГАРГАН АЖИЛЛАЖ ЧАДДАГ. ONLY THOSE WHO HAVE GOOD SENSIBILITIES AND MOTIVATION CAN BE SUCCESSFUL IN THIS SECTOR.

Зочид Буудлын Холбоо хэрхэн анхаарч ажиллах төлөвлөгөөтэй байна? Энэ тал дээр Нийслэлийн аялал жуулчлалын газартай хамтраад манай байгууллага дунд сургуулийн элсэлтийн

ерөнхий шалгалтын үеэр салбар сурталчлах аяллыг нийслэлийн бүх дүүрэгтэй хамтран зохион байгуулахаар төлөвлөж байна. Салбар сурталчлах, боловсон хүчнээ нэмэгдүүлэх зорилгоор энэхүү аяллыг хүүхдүүдийг эцэг эхчүүдийн хамт зохион байгуулахаар төлөвлөж байна. Энэ жилээс МУИСын Худалдааны сургуультай хамтран сургалтын хөтөлбөрт өөрчлөлт оруулах зэргээр арга хэмжээ аван ажиллана. Мөн зочид буудлын эздийн сэтгэхүйг өөрчлөх, ажилтан боловсон хүчнээ ойлгох тал дээр арга хэмжээ авч ажиллах төлөвлөгөөтэй байгаа. Төрөлхийн авьяастай хүн дуучин болдог шиг мэдрэмж, хүсэл сонирхолтой хүн л энэ салбарт амжилт гарган ажиллаж чаддаг.

servicing not only tourists, but locals as well. Today, the world’s largest hotel chains are opening branches in Mongolia. Ramada, for example. This is one of the best hotels in the world. Working as a receptionist or a concierge in this hotel is a prestige job for those who are working in the service sector. But our local perception is that those who work as a receptionist or a concierge are regarded as very low level workers. By the time the young employees get experienced and become professionals, their families force them to leave their jobs. These types of drawback are always present. Q | How is the Mongolian Hotel Association going to deal with the lack of human resources? In this regard, our organization and the Mongolian

Tourism Board are collaborating with all school districts on a campaign to directly advertise the service sector within secondary schools during final examinations. We are organizing this campaign with the students’ parents in mind, to promote service jobs to increase the availability of human resources. Starting this year, we are planning to make some changes in the curriculum of the School of Commerce at the Mongolian National University. Moreover, we are taking respective measures aimed at changing the perception of hotel owners, to make them more collaborative towards their employees. Just as people talented in singing can become singers, only those who have good sensibilities and motivation can be successful in this sector.

113 February/March 2014

TRAVEL GUIDE

WINE AND DINE IN UB

Namaste Indian Restaurant

The Embassy restaurant

Namaste offers you the best of Halal Indian food such as Tandoori Kebabs, Butter Chicken, Rogan Josh, Biryanis, Naan & array of vegetarian dishes prepared by team of 6 talented Indian Chefs. Our patrons have rewarded our services with the “Certificate Of Excellence” by TripAdvisor and “TOP CHOICE” Indian restaurant by Lonely Planet. We invite you to treat your taste buds with our unforgetable Tasty & Healthy food.

Capable of serving 300, the restaurant features 4 dining halls, each with a unique design. Enjoy its lively variety of carved wooden furniture, natural stone mosaics, fine and vintage art, stylish bars and great food: 1. The ‘Liberty’ Hall – Classical European design with prints by revolutionary artists. 2. The ‘Noble’ Hall - French sculpture garden embellished with mosaics. 3. The ‘Celebrity’ Hall - Wide windows with great views for couples. 4. The ‘Royal Lounge’ Hall - Cozy couches and coffee corners.

Web: www.namaste.mn Tel: + 976- 99270957( Mongolian & English)

Facebook: hazara restaurant mongolia Tel: +976-99195007

Le Bistrot Francais

Hazara North Indian Restaurant

Le Bistrot Francais has been an institution in Ulaanbaatar since 2003. Get ready for the mouth-watering fireworks of such French specialties as foie gras, duck confits, and escargot. Its Chateaubriand enjoys the highest reputation in meat-loving Ulannbaatar. The dessert selection and wine par excellence round out the meal with an haute French touch. Location: University street 2, next to the University first building, Sukhbaatar district

Hazara Restaurant is running since year 1997 we are number one Restaurant in Ulaanbaatar. Our Restaurant has very good reputation. We got lot of nationally & international acclaimed 1St & consistently the best restaurant in Mongolia with track record of awards from the deferent agencies. 1. TripAdvisor ranked #1of 141 restaurant in Mongolia 2. Lonely Planet ranked #1 in Mongolia. 3. Mongol Messenger ranked #1 in Mongolia

Facebook: bistrofrancaisUB Tel: +976 11 320022 Fax: +976 11 315596

Facebook: hazara restaurant mongolia Tel: +976-99195007

114 National Geographic Traveler

Go Nomadic, Experience Mongolia

TOUR COMPANIES OF MONGOLIA ACTIVE ADVENTURE TOURS www.tourmongolia.com

info@genghis-empire.com +976-11-342020, 976-11-342182

info@tourmongolia.com +976-11-354662, 976-11-354663

GEOMANDAL NOMADS info@geomandal-nomads.mn

AMICUS MONGOLIA TRAVEL COMPANY www.amicusmongolia.com

+976-11-310714, 976-11-310620

GOBI DISCOVERY

info@amicusmongolia.com

www.gobidiscovery.mn

+976-88018579, 976-11-460541

+976-11-312769, 976-91917299

AR MONGOL TRAVEL

INTOURTRADE

www.mongoliatourism.info

www.intourtrade.mn

ar_mongol_travel@magicnet.com

info@intourtrade.mn

+976-11-325152, 976-11-325153

+976-11-341379, 976-11-341385

BAT TOUR

JAGD AND TOUR

www.tripsmongolia.com

www.intertravel.mn

sales@tripsmongolia.com

info@intertravel.mn

+976-11-312617, 976-99113311

+976-11-456924, 976-11-456924

BLACK IBEX EXPEDITIONS

JUULCHIN

www.discovermongolia.mn

www.juulchin.mn

info@discovermongolia.mn

+976-11-328428, 976-99094375

+976-99110410, 976-70120011

BLUE WOLF TRAVEL www.bluewolftravel.com info@bluewolftravel.com +976-99110303, 976-99100303

BOOJUM EXPEDITIONS www.boojum.com

KHALIUN TRAVEL www.themongoliantravel.com mgleternalart@yahoo.com +976-91919258, 976-91199624

LOOK MONGOLIA TOURS CAMP EXPEDITIONS www.lookmongolia.mn +976-11-344488, 976-99110220

info@boojum.com +976-99115929

GENCO TOUR BUREAU www.genco-tour.mn

MONGOL ALTAI TRAVEL www.monaltaitour.com +976-11-325188, 976-99119426

info@genco-tour.mn +976-11-328960, 976-91961900

GENGHIS EMPIRE www.genghis-empire.com,

116 National Geographic Traveler

MONGOLIA EXPEDITIONS

MONGOL KHAN EXPEDITION

NOMADIC EXPEDITIONS MONGOLIA

www.mongolkhan.mn

www.nomadicexpeditions.com

+976-7015-3348, 976-8811-3348

info@nomadicexpeditions.com

MONGOLIAN ADVENTURE TOURS www.mat.com +976-11-310917, 976-99116964

+976-11-313396, 976-11-325786

SELENA TRAVEL www.selenatravel.com zola@selenatravel.com

MONGOLIAN WAYS

+976-70183499

www.mongolian-ways.com trips@mongolian-ways.com +976-11-330351, 976-11-330350

SHUREN TRAVEL SERVICE www.shuren-travel.com +976-11-310869, 976-99112285

NATURE TOURS LLC www.naturetours.mn

TERELJ JUULCHIN

info@naturetours.mn

www.terelj-juulchin.mn

+976-11-312392, 976-11-311801

terelj-juulchin@magicnet.mn +976-11-460611 976-11-460603

NEW JUULCHIN TOURS www.newjuulchin.com

TER IKH JUULCHIN

info@newjuulchin.com

www.terikhjuulchin-tours.mn

+976-11-319400, 976-11-319401

+976- 99119730, 976-99089730

NEMUUT JUULCHIN

nemuttour@fripsmongolia.org 976-11-310365; 976-99091707

NEW LINK INTERNATIONAL

TSEREN TOURS www.tserentours.com info@tserentours.com +976-99111832

TSOLMON TRAVEL

www.nli.mn

www.tsolmontravel.com

admin@nli.mn

tsolmont@magecnet.mn

976-11-314999; 976-99129912

976-11-322870

NOMADIC JOURNEYS

TENGER TRAVEL

www.nomadicjourneys.com

www.tengertravel.com

+976-11-328737, 976-99116921

tengertravel@hotmail.com +976-70116969, 976-70126969

NOMADS TOUR & EXPEDITIONS

KHALIUN TRAVEL

www.mongolia-expeditions.com

www.nomadstours.com

www.themongoliantravel.com

info@mongolia-expeditions.com

info@nomadstours.com

templecamp@themongolian.com

+976-11-329279, 976-99086929

+976-70119370, 976-70119366

+976-11-314889, 976-88092907

IMAGE: PHOTO GREDIT

S M A R T T R AV E L E R

118 National Geographic Traveler

photograph by

Name Here