Digging The Matter A Hol(e)y Atlas by Iro Karavela

σώμα

μήτρα/ γέννηση

σχιζοειδές δέρμα

μηχανή ενέργημα

fanged vaginas

έξω/πάνω

memory holes

στερεή δομή (solidus)

τρίτος χώρ

συνέχεια γεμάτο

α-συνέχεια

μ τραύ

υπέδαφος

σεξουαλική εμμονή

κενό

schizo-

θάνατος αναφορά στο ιερό

poromechanics

τρύπα μέσα/κάτω exhume

ψυχανάλυση

hole com

πορώδες ανοίκειο

υποσυνείδητο μηχανές εκσκαφής

α (

εδαφικό

σχισμές

δομή διάτρητοι χώροι

αρχιτεκτονική (προσθήκη)

γεωφιλοσοφία υπόνομοι

υποδοχή δοχείο ρήξη

σήραγγες

ορυχεία

χαρτογράφηση

mplex

επιφάνεια

ενδιάμεσο

εκ-σκαφή

όριο

περιπλάνηση άδυτο υπέδαφος

αρχαιολογία ανασκαφή

υπόγειο

υποσυνείδητο

γη / ύλη εξόρυξη

αρχιτεκτονική (αφαίρεση) φωλιά

ζώα

καταστροφή

κατολίσθηση

ιστορία στρωματολογία

ρος

ότητα

τοπολογία

λαγούμια

τούνελ

CONTENTS

INTRO......................................08-09

NATURAL HOLE DICTIONARY.............................10-11

HOLLOW EARTH.......................64-65

HOLE........................................12-13

MUNDUS SUBTERRANEUS.........66-67

ELUSIVE ENTITIES...................14-15

GEOPHILOSHOPHY.....................68-69

HOLEY SPACE..........................16-19

STRATIGRAPHY..........................70-75

MACHINE

DIAGRAM....................................76-77 SINKHOLE..................................78-79

BACHELOR MACHINES.............24-29

DESTRUCTION...........................80-81

APPARATUS.............................30-31

LANDSLIDE.................................82-83

HOW TO MAKE A HOLE?.......32-33

DIAGRAM....................................84-85

COLLECTION...........................34-35

GROUNDING................................86-87

TOOLS.....................................36-39

CAVE..........................................88-89

PATENTS.................................40-43

DIAGRAM....................................90-93

DRILLING MACHINES................44-45

TRYPOLOGY...............................94-103

MAP.........................................48-49

COLLECTION..........................104-105

INTERVIEW..............................51-53

DOCUMENTATION.................106-109

DOCUMENTATION...................54-55 (HOLE(Y) SEARCH) MAPS........................................56-59

DOCUMENTATION.................110-111 (PARTY HOLE) PATENT.................................112-125 (UNGROUND MACHINE)

HUMAN-MADE HOLE

BODY HOLE

STRUCTURES..........................130-137

ANTHROPOCENE....................192-193

DEMOLISH...............................138-139

DEATH....................................194-195

RUINS......................................140-141

THILY.....................................196-199

CARTOGRAPHY.......................142-143

PHALLUS................................200-203

EXCAVATIONS........................144-145

MISSING PHALLUS..................204-207

SEPULTURE............................146-151

TOPOLOGY.............................208-209

UNDERGROUND.......................152-153

SCHIZO-..................................210-211

MINES......................................154-155

CAVITIES................................212-213

HIDEAWAY..............................156-159

UNCANNY...............................214-215

TRAFFICKING HOLES..............160-161

TRAUMA.................................216-221

FOUNDATIONS.......................162-163

TRYPOLOGY............................222-231

TRYPOLOGY............................164-171

COLLECTION..........................232-233

COLLECTION..........................172-173

DOCUMENTATION..................234-237

DOCUMENTATION..................174-181

DOCUMENTATION..................238-239 (BODY OF TRAUMA) PATENT..................................240-245 (TONGUE-BLADE)

DOCUMENTATION..................182-183 (WALKING THROUGH RUINS) PATENT..................................184-187 (PORTABLE PERFORATOR)

FOOTNOTES..........................248-257 BIBLIOGRAPHY.........................58-260

INTRO

Τι είναι η τρύπα; Τι σημαίνει να είσαι μια τρύπα ή να υπάρχεις μέσα σε μία; Tι σημαίνει η διάτρηση, η συστολή και η διαστολή μιας υπάρχουσας κοιλότητας; Τι παράγεις ενοχλώντας, καταπιέζοντας και γρατζουνώντας την ύλη; Πιθανότατα, ερωτήσεις τέτοιου τύπου, επεξεργάζονται την απουσία, τη μηοντότητα, το κενό, πράγματα που δεν υπάρχουν. Μιλάμε για τις τρύπες, τις λαμβάνουμε υπόψιν, τις περιγράφουμε και τις μετράμε. Επιδιώκουμε να εξηγήσουμε ανθρώπινες και ζωικές συμπεριφορές αποδίδοντας προθέσεις και ποιότητες, των οποίων το περιεχόμενο περιλαμβάνει αναφορά ή αναπαράσταση διαφόρων τρυπών. To «Digging the Matter» πειραματίζεται ακριβώς γύρω από τέτοιες επιδιώξεις, τόσο σε θεωρητικό, όσο και σε πρακτικό επίπεδο. Επιδιώκει να παράξει μια σειρά από συσχετίσεις, εκμεταλλευόμενο την εκτεταμμένη υλικότητα του θέματος. Αρχικά, δημιουργείται, μέσω αρχείου και διαγραμμάτων, ο «Άτλας της τρύπας», ο οποίος προορίζεται ως μια εργαλειοθήκη επιχειρημάτων, που προτρέπει στη δημιουργία μιας εκ νέου διάτρησης, ενώ παράλληλα, παράγει ένα διάλογο μέσα από πολλαπλά αναγνώσματα, δημιουργώντας μια διαδρομή αφήγησης που διακλαδώνεται και διαιρείται συνεχώς, γεγονός που τη μετατρέπει, σε συνεχώς, εξελισσόμενη και ατελή. Η ίδια η έννοια του Άτλαντα περιγράφει αυτήν την πολλαπλότητα που παράγεται μέσα από μεμονωμένες καταγραφές. Ο Άτλας λειτουργεί ως η κυρίαρχη προβληματοθεσία, που καταδεικνύει την πολλαπλότητα της θεματικής της τρύπας. Αποδεικνύει πώς, η διάτρηση της ύλης και η παρατήρηση του κενού και της ασυνέχειας, αφορούν εξίσου την αρχιτεκτονική, τη λογοτεχνεία, την τέχνη, τη φιλοσοφία, την ψυχανάλυση και τις σωματικές αναζητήσεις. Από την αρχιτεκτονική της αφαίρεσης και τους γεωλογικούς σχηματισμούς, μέχρι το άδυτο υπέδαφος και τις σεξουαλικές εμμονές παράγεται μια κριτική, μέσα από παρορμήσεις, διαταραχές και καταστροφές που διαπερνούν τομείς όπως το σώμα, το φυσικό και το αστικό τοπίο. Σε αυτό το σημείο, γίνεται η πρώτη διάκριση: σε ύλη που διατρύεται και ύλη που διατρυπά. Πώς συμβαίνει, όμως, αυτή η διάκριση να παράγει δύο ξεχωριστά προϊόντα, ικανά να καταστρέψουν το ένα το άλλο; Η ύλη που διατρυπά διακρίνεται σε: μηχανές, εργαλεία, αζευγάρωτες μηχανές (bachelor machines) και συσκευές (apparatus). Το συνονθύλευμα αυτών, μετατρέπεται στην ίδια τη διαδικασία επιτέλεσης του «τρυπείν», που διερευνά τον τρόπο αφαίρεσης της ύλης και την παραμόρφωσή της. Από την άλλη, η ύλη που διατρύεται, διαιρείται σε τρείς τάξεις ανάλυσης, καθαρά για λόγους κατανόησης, καθώς μπορεί κανείς να αναγνώσει τα αλληλοτεμνόμενα όριά τους. Το χωρικό μοντέλο του τοπίου επικεντρώνεται στους φυσικούς σχηματισμούς και τις ελλείψεις, που έχουν την τάση να παράξουν ένα πορώδες, ένα σύμπλεγμα τρυπών, που συνεχώς μεταλλάσσεται και εξελίσσεται. Ωστόσο, η παρουσία του ανθρώπου και η εκτεταμμένη και συνεχής διάδρασή του με το περιβάλλον, έχει μετατρέψει τον ίδιο σε μια γεωλογική, μορφολογική δύναμη και το φυσικό το-

πίο, σε έναν τόπο δίχως σημεία αναφοράς, που τείνει να ταυτιστεί με το τεχνητό και να παραλάβει ανθρώπινες συντεταγμένες. Υπό αυτο το πρίσμα, διερευνάται, μέσω προσωπικής καταγραφής, ο τρόπος που ο ανθρώπινος παράγοντας επιδιώκει να εισχωρήσει ξανά στο χώμα, στο οποίο ανήκει, αλλά και ο σωματικός μόχθος, ως επακόλουθο αυτού του ενεργήματος. Σε μια τομή διάτρητης ύλης και μηχανής, παράγεται μια αρχιτεκτονική μηχανή εκσκαφής, που κατοικεί στον κάθετο χώρο και λειτουργεί ως θύλακας περιήγησης, χωρίς προορισμό και, κυρίως, χωρίς απαιτήσεις χρησιμότητας. Στη δεύτερη τάξη, εκείνη της αστικής κορυφογραμμής, γίνεται λόγος για απόσπαση, αφαίρεση, καταστροφή και αποδόμηση, έννοιες που αφήνουν το ίχνος της παρουσίας τους ως μια αρχιτεκτονική ένθετων τρυπών. Σε αυτό το πλαίσιο, μέσω της προσωπικής καταγραφής, γίνεται λόγος για την αρχιτεκτονική της απουσίας και του ερειπίου. Μια περιπλάνηση μέσα από σπασμένους τοίχους, θραύσματα και ανοιχτές πόρτες, που αποκαλύπτει ένα κρυφό κομμάτι του αστικού πεδίου, ένα χώρο ενδιάμεσο, ένα κατάλοιπο των ανθρώπινων πράξεων, το όποιο η φύση προσπαθεί να ανακτήσει. Στο σημείο τομής του αστικού ασυνεχούς και της μηχανής, παράγεται, ένας φορητός διατρητής, ως όπλό που έχει ως σκοπό την επανασημασιοδότηση του «μέσα» και του «έξω», μέσω του ενεργήματος της φθοράς και του εκ-θηλυσμού. Στην τρίτη και τελευταία τάξη, η διάτρηση συναντά την τοπολογία του σώματος, το οποίο χαρτογραφείται εκ νέου, μέσα από τραύματα και διεγερμένες κοιλότητες. Το σώμα αντιμετωπίζεται ως ένα τοπίο που διαθέτει δύο γλώσσες: τη φυσική και την επίκτητη, οι οποίες παρουσιάζονται μέσα από εναλλαγές κενού και ύλης, συνέχειας και ασυνέχειας, παράγοντας ένα ψυχοσωματικό πορώδες, γεγονός που ενισχύεται μέσα από την προσωπική καταγραφή στην οποία το σώμα παύει να αποτελεί μια οργανική οντότητα και μετατρέπεται σε ένα σωμα-δοκίμιο, που καταγράφει γεγονότα. Στο σημείο τομής του σώματος με τη μηχανή, γίνεται ένας σχολιασμός της γλώσσας τόσο ως φυσική κοιλότητα, ως τρύπα του σώματος, όσο και ως ένα αισθητηριακό εργαλείο, που μέσω της μηχανικής προσθήκης μετατρέπεται σε ένα θανατηφόρο, τραυματικό εργαλείο. Παράγεται, λοιπόν, ένα δίκτυο αλληλένδετων εννοιών, που απαιτούν μια συστηματική περιγραφή και επεξήγηση. Στόχος είναι να σκιαγραφήσουμε αυτό το δίκτυο και μέσα από τη διερεύνηση της τρύπας και της επιτέλεσης του «τρυπώ» να αμφισβητήσουμε τη μεθοδολογία της αρχιτεκτονικής σαν προσθήκη και να τη χαρτογραφήσουμε πλέον, υπό όρους αφαίρεσης, πολυπλοκότητας, ασάφειας και κενού. Η τρύπα αντιμετωπίζεται ως μια ξεχωριστή οντότητα και ένα τοπολογικό μοντέλο που ταλαντεύεται ανάμεσα στην επιφάνεια και το βάθος, το εσωτερικό σε σχέση με την επιφάνεια. Γεννιέται, έτσι, μια διαδρομή: τρυπώντας θεμέλια, τοίχους, εδάφη, σώματα, ψηφιακές δομές και ύλες, με έντονη διάδραση στις εξωτερικές προκλήσεις, που πολλές φορές διαλύεται, αλλά και διαλύει υπάρχουσες σχέσεις. 9

DICTIONARY

Ανάτρηση > (η), (ΙΑΤΡ.) δημιουργία μικρής τρύπας σε οστό, το οποίο σχηματίζει κοιλότητα: ~ του κρανίου. Θεραπευτική / διαγνωστική ~. [λόγ. < αρχ. ἀνάτρη(σις) -ση]. Ανασκαφή > (η), [anaskafi] (συνήθ. πληθ.) : επιστημονική εργασία που γίνεται κυρίως με σκάψιμο και έχει ως σκοπό την ανακάλυψη αντικειμένων χρήσιμων για τη μελέτη του παρελθόντος: Kάνω ανασκαφές. Xώρος ανασκαφών. Πορίσματα των ανασκαφών. Πρόχειρη / συστηματική ~. || (για αρχαιολογικές ανασκαφές): Aνασκαφές στην αρχαία Tροία / Kνωσό. ~ αρχαίου τάφου. || (για παλαιοντολογικές ανασκαφές): ~ σπηλαίου. Άνοιγμα > (το), 1)το να ανοίγει κανείς κάτι, 2) (ΜΤΦ) η κατάργηση των περιορισμών που υπήρχαν, 3)η δίοδος ανάμεσα σε δύο σώματα, επιφάνειες κ.λπ., 4)το σκάψιμο του εδάφος για τη δημιουργία εγκαταστάσεων ή την οικοδόμηση κτιρίων, 5)ένα από τα μικρότερα ή μεγαλύτερα κοψίματα που διαμορφώνουν το σχέδιο ενδύματος ή άλλου υφασμάτινου είδους, 6) η απόσταση που χωρίζει δύο ακραία σημεία ή επιφάνειες, 7)η διαδικασία διεύρυνσης της απόστασης ανάμεσα σε δύο ακραία σημεία, 8) (ΙΑΤΡ.) η διάρρηξη αγγείου ή ιστού του σώματος. Αύλακα > (η), 1)ΑΝΑΤ. Επιμήκης στενή σχισμή, που δίνει την εντύπωση αυλακίου στην επιφάνεια ανατομικών σωμάτων, όπως του εγκεφάλου, και έχει λειτουργική σημασία, 2)ΤΕΧΝΟΛ. Χάραξη στην επιφάνεια εξαρτήματος για τη σωστή εφαρμογή άλλων επιφανειών και την καλή λειτουργία του. Επίσης αύλαξ. Αυλάκι > (το), το φυσικό ή τεχνητό, στενό, επιμήκες και μικρού βάθους όρυγμα στο έδαφος (συνήθως για άρδευση). Βαθούλωμα > (το), το κοίλωμα ή το μικρό βάθος. Γεώτρηση > (η), 1)η διάνοιξη βαθιάς οπής στο έδαφος για τη θεμελίωση μεγάλων τεχνικών έργων ή για την εξόρυξη και αξιοποίηση κοιτασμάτων του υπεδάφους, 2)σύνολο τεχνικών για τη διάνοικη φρέατος μέχρι το βάθος που είναι απαραίτητο για την ανακάλυψη και εκμετάλλευση νερού, που χρησιμοποιείται ως πόσιμο ή για άρδευση. Γούβα > (η), 1)(λαϊκ) κάθε μικρό κοίλωμα γήινης επιφάνειας, ΣΥΝ. Λακκούβα, λάκκος, 2)(ΜΤΦ) κατοικημένη περιοχή που βρίσκεται χαμηλότερα από τις γύρω περιοχές. Διάκενο > (το), το κενό διάστημα μεταξύ δύο επιφανειών ή σημείων, κυρίως, τυπογραφικά το κενό διάστημα ανάμεσα σε δύο στήλες, 2)ΜΟΥΣ. Ο κενός χώρος ανάμεσα σε δύο γραμμές του πενταγράμμου, στον οποίο γράφονται νότες. Διακορέυω > προκαλώ ρήξη του παρθενικού υμένα, κάνω μια γυναίκα να χάσει την παρθενιά της. Διεισδύω > διαπερνώ κάτι και εισχωρώ σε αυτό, εισχωρώ εις βάθος, εισχωρώ σε χώρο που δεν είναι στη δικαιοδοσία μου. Εγκοπή > (η), η εσοχή στην επιφάνεια αντικειμένου που προορίζεται για αντίστοιχη προεξοχή άλλου αντικειμένου. Εκδορά > (η), 1) (ιατρική) επιδερμικός τραυματισμός, συνώνυμα: αμυχή, γδάρσιμο, γρατζουνιά, 2) η αφαίρεση

του δέρματος ενός σφαχτού, συνώνυμο: γδάρσιμο. Έλλειψη > (η), (γεωμ.) 1)κλειστή καμπύλη γραμμή που χαρακτηρίζεται από το σταθερό άθροισμα των αποστάσεων κάθε σημείου της από δύο σταθερά σημεία που ονομάζονται εστίες. 2) το να μην υπάρχει, καθ΄ ολοκληρία ή εν μέρει, κτ. το αναγκαίο, 3) η παράλειψη, στο λόγο, ορισμένων συστατικών στοιχείων μιας πρότασης, τα οποία εννοούνται εύκολα από τα συμφραζόμενα. ANT πλεονασμός, επανάληψη. Εισβάλλω > παραβιάζω με στρατό και εισέρ-χομαι σε άλλα εδάφη, εισέρχομαι αυθαίρετα ή αναιδώς, παραβιάζω δικαίωμα ή ελευθερία, εισέρχομαι με ορμή, έρχομαι μαζικά, κατακλύζω. Θάβω > 1) τοποθετώ έναν νεκρό σε τάφο, ενταφιάζω, 2) κηδεύω, παρίσταμαι και συμμετέχω σε κηδεία, 3) σκεπάζω με χώμα κάτι που βρίσκεται στην επιφάνεια, 4) τοποθετώ κάτι μέσα στη γη και το σκεπάζω με χώμα, 5) αποκρύπτω μια είδηση, 6) καταστρέφω, προκαλώ μεγάλη ζημιά, 7) κατακρίνω, κάνω πολύ αρνητική κριτική. Θραύσμα > (το), < αρχαία ελληνική θραῦσμα < θραύω, κομματι από μεγαλύτερο αντικείμενο που έσπασε. Καταστροφή > (η), η ενέργεια ή το αποτέλεσμα του καταστρέφω, 1) πρόκληση πολύ μεγάλων φθορών ή αλλοιώσεων σε κτ. ή και αφανισμός του, 2) αποδιοργάνωση και διάλυση, πλήρης αποτυχία ή δυστυχία 3) πολύ αρνητική επίδραση στο χαρα κτήρα, στην προσωπικότητα κάποιου. Κενό > (το), 1) που δεν περιέχει τίποτα, 2) που δεν έχει συμπληρωθεί, που δεν έχει καταληφθεί, 3) χωρίς πνευματικό περιεχόμενο, που δεν έχει νόημα, 4) χώρος χωρίς ύλη, 5) το άδειο κομμάτι ενός χώρου, 6) ένα χάσμα που διακόπτει τη συνέχεια μιας επιφάνειας, 7) (μεταφορικά) η απουσία ενός πράγματος. Κοιλότητα > (η), βαθούλωμα στην επιφάνεια της γης ή μεγάλου επίπεδου αντικειμένου. Κόγχη > (η), 1)ΑΝΑΤ. Κάθε κοιλότητα οστού ή οργάνου του σώματος, 2)κοίλωμα τοίχου για την τοποθέτηση διαφόρων αντικειμένων ή για διακοσμητικούς χώρους, 3)ΕΚΚΛΗΣ. Το ημικυκλικό τμήμα του Άγιου Βήματος, που προεξέχει προς την Ανατολή και στο οποίο τοποθετείται η Αγία Τράπεζα, όπως επίσης και τα πλάγια μικρότερα ημικυκλικά δτοιχεία του Ιερού Βήματος, 4)ΓΕΩΛ. Κοίλω-μα με αμφιθεατρικό και ημικυκλικό σχήμα, που βρίσκεται στην επιφάνεια του εδάφους και που σχηματίστηκε από τις διαβρωτικές διεργασίες παγετώνα. Κρύπτη > 1) χώρος μυστικός, έντεχνα καλυμμένος, στον οποίο μπορεί κανείς να κρύψει κτ. ή να κρυφτεί ο ίδιος. 2) υπόγεια θολωτή συνήθ. κατασκευή η οποία, κατά τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους, χρησίμευε ως τόπος λατρείας, ως κρυσφήγετο κατά τους διωγμούς, ως τάφος μαρτύρων, επισκόπων κτλ. 3). είδος χτιστού τάφου, με μορφή θήκης, συνήθ. μέσα σε μεγάλους οικογενειακούς τάφους. 4) (ανατ., συνήθ. πληθ.) αβαθές κόλπωμα σε ένα επιθήλιο. Λάκκος > (ο), κοίλωμα στη γη, είτε φυσικό, είτε σκαμμένο από τον άνθρωπο, ΕΤΥΜ. αρχ. <λάκφος< Ι.Ε. laku- λίμνη, λακούβα με νερό, λατ. Lacus, γαλλ. Lac, lacuna κενό, ιρλ. Loch, λίμνη, δεξαμενή, σλαβ. Lokky λάκος κ.α. Λακκούβα > (η), μικρό βαθούλωμα σε λεία ή επίπεδη

επιφάνεια. Μήτρα > (η), 1)μυώδες κοίλο όργανο του γεννητικού συστήματος των γυναικών που βρίσκεται στη λεκάνη ανάμεσα στην ουροδόχο κύστη και το ορθό έντερο· στα τοιχώματά της προσκολλάται το γονιμοποιημένο ωάριο και στη συνέχεια στο εσωτερικό της αναπτύσσεται το έμβρυο μέχρι τη γέννησή του. 2) στην πλαστική, τη χαρακτική ή τη μεταλλουργία: το καλούπι: Οι μήτρες των πρώτων χαρτονομισμάτων φυλάσσονται στο μουσείο. 3) ο χώρος όπου διαμορφώνονται ιδέες, αξίες, πολιτισμοί κ.λπ. που στη συνέχεια διαδίδονται και αποκτούν καθολική ακτινοβολία: η αρχαία Ελλάδα υπήρξε η μήτρα του πολιτισμού Οπή > (η), μικρό άνοιγμα ή κοίλη εσοχή στερεού σώματος, ΣΥΝ. Τρύπα, ΕΤΥΜ. Αρχική σημασία «όραση», λατ. Oculus, γαλλ. Oeil, ισπ. Ojo, αγγλι-κά eye. Ομμόριζο όμ-μα (<οπ-μα),αυτ-όπτης, όψις (<όψις),-ωπός, εν-ώπ-ιος. Όρυγμα > (το), 1)μέρος του εδάφους σκαμμένο βαθιά, ΣΥΝ. Τάφρος, χαντάκι, 2) ο βόθρος, 3) ΣΤΡΑΤ. Η τάφρος που σκάφτηκε για οχυρωματικό σκοπό και προστασία από τα εχθρικά πυρά, ΣΥΝ.χαράκωμα. Ραγάδα > (η), 1) η μικρή σχισμή, η επιφανειακή ρωγμή, 2) συνήθως στον πληθυντικό, κάθε γραμμο-ειδής ρήξη της επιδερμίδας συνήθως γύρω από φυσικά στόμια, τις θηλές των μαστών, ΕΤΥΜ. θ. Ραγ- του ρ. Ρήγνυμι. Ρήγμα > (το), 1) κάθε διακοπή της συνέχειας μιας επιφάνειας, το ράγισμα: στο βράχο, στο πάγο, σε έναν τοίχο, το ράγισμα ΣΥΝ. Ρωγμή 2)ρήξη των πετρωμάτων του γήινου φλοιού λόγω της πάσης φύσεως δυνάμεων που ασκούνται σε αυτόν, 3) η διάσπαση της ενότητας ενός συνόλου, ΣΥΝ. Διάσπαση,διχασμός,ρήξη. Ρωγμή > (η), (για στερεά σώματα) η επιμήκης ρωγμή, η διακοπή της συνέχειας, ΕΤΥΜ. <αρχ. Ρωγμή< θ. Ρωγ-, ετεροιωμ. Βαθμ. Του θ. Που απαντά στο ρ. Ρηγ-νυ-μι + παραγ. Επίθημα –μη, πβ. Τι-μη. Πόλγη >κάθε επιμήκης λεκάνη με επίπεδο πυθμένα και απότομα τοιχώματα, η οποία έχει σχηματιστεί από τη συνένωση αρκετών δολινών. [ΕΤΥΜΟΛ. Μεταφορά στην ελλ. ξεν. όρου, πρβλ. αγγλ. polje < σερβοκροατ. polje (πρβλ. αρχ. σλαβ. polje «πεδιάδα, αγρός, λιβάδι»)]. Σήραγγα > (η), τεχνητό όρυγμα, ή φυσική δίοδος με τη μορφή μεγάλης στοάς κάτω από την επιφάνεια της γης ή κάτω από θάλασσα, λίμνη, ποταμό. Δίοδος που έχει ανοιχτεί με διάτρηση ορεινού όγκου, για τη διοχέτευση υδάτων, τη διέλευση οχημάτων ή σιδηροδρομικής γραμμής, την εξόρυξη μεταλλεύματος κ.α. Σκίζω > κόβω σε δύο ή περισσότερα κομμάτια, αποσπώ κάτι με απότομο τρόπο ή βίαιο από το σημείο όπου βρίσκεται, φθείρω προκαλώντας άνοιγμα, τρύπα, ανοίγω στη μέση προκαλώνας ρωγμή, γδέρνω βαθιά, διαπερνώ, διασχίζω, επιτυγχάνω ταπεινωτική νίκη, καταβάλλω μεγάλη προσπάθεια. Σπήλαιο > (το), 1)ΓΕΩΛ. Φυσικός, υπόγειος και κενός χώρος, συνήθως με φυσική είσοδο περισσότερο ή λιγότερο εμφανή, ο οποίος εμφανίζεται από τη διαβρωτική ενέργεια των υπόγειων υδάτων σε συγκεκριμένους τύπους πετρωμάτων: ανεξερεύνητο/ απέραντο/ βαθύ/ παλαιολιθικό/ επικίνδυνο, 2) ΙΑΤΡ. Κοίλωμα σε όργανο, το οποίο έχει δημιουργηθεί από παθολογική αιτία, ΕΤΥΜ. < αρχ. Σπήλαιον, με το κονόλεκτο επίθημα –αιον (πιθ. Κατ’ αναλογία προς το κατά-γαιον και υπο-γαιον,

< σπέος, από το θ. Σπε- και την παρέκταση –λ, πβ. Κ. Νέφος-νεφέλη). Σχισμή & Σκισμή > (η), 1) το ακανόνιστου σχήματος φυσικό, στενό και μακρύ άνοιγμα σε επιφάνεια, ΣΥΝ. Ρωγμή, 2) τεχνητό άνοιγμα που προορίζεται για την τοποθέτηση ή τη ρίψη μέσα από αυτό συγκεκριμένων αντικειμένων. Επίσης σχι- μάδα, ΕΤΥΜ. Αρχ. <σχίζω + παραγ. Επίθημα –μη, πβ. Κ. Ρωγμη. Τάφρος > (η), 1)βαθύ χαντάκι που κυριολεκτικά περιέβαλλε παλαιότερα κάστρα, οχυρά κ.λ.π., ΣΥΝ. Όρυγμα, χαντάκι, 2)ωκεάνια τάφρος επιμήκες από-τομο βύθισμα του πυθμένα του ωκεανού σε πολυ μεγάλο βάθος. Τέμνω > κόβω, διασπώ σε ξεχωριστά τμήματα, σχίζω, 2) διαιρώ σε διαφορετικά, ξεχωριστά μέρη, 3) ΜΑΘ. Συναντώ, έχω κοινά σημεία με άλλη γραμμή, έχω μόνον ένα χώρο μου κοινό με γραμμή, άξονα κ.λπ. Τομή > (η), 1)το κόψιμο μιας επιφάνειας σε ένα σημείο της, 2) το ίδιο το σημείο στο οποίο κόπηκε η επιφάνεια, 3) η χειρουργική διάνοιξη της σάρκας ανθρώπου ή ζώου με ειδικό εργαλείο, 4) το άνοιγμα που έγινε με τον παραπάνω τρόπο, 5) ΜΑΘ. Το σύνολο των κοινών σημείων δύο γραμμών, επιφανειών ή στερεών, 6)(ΜΤΦ) σε συγκεκριμένο χώρο που παρουσιάζει πρόβλημα, 7) σχεδιάγραμμα μιας από τις δύο επιφάνειες στις οποίες διαιρείται ένα κτίριο, ένα σκάφος, μια κατασκευή κ.λπ., που τέμνεται κατά μήκος ή εγκάρσια. Τραύμα > (το), 1) ιατρική σωματική βλάβη από εξωτερικό παράγοντα, που προκαλεί λύση της συνέχειας των ιστών του δέρματος και συνήθως αιμορραγία: ανοιχτό/ βαθύ/ επικίνδυνο/ ανε-πούλωτο/ επιπόλαιο/ διαμπερές, ΣΥΝ. Πληγή, λαβωματιά, 2) κάθετι που πλήγει κάποιον, που προκαλεί βλάβη στην προσωπικό-τητα, ΣΥΝ. Πλήγ-μα, χτύπημα, ψυχικό τραύμα, ψυχι-κή βλάβη που μπορεί να προκαλέσει ένα γεγονός ή ένα συμβάν και το οποίο αποθηκεύεται στη μνήμα κάποιου και τον επηρεάζει μακροπρόθεσμα, τραυματίζω, σεαναλογία προς το θραύσμα. 3) μεγάλη υλική ζημιά, καταστροφή (συνήθως στον πληθυντικό), ΕΤΥΜ. <αρχ. Τραύμα/ τρώμα< θ. Τρω- του ρ. Τι-τρώ-σκω, πληγώνω. Τρύπα > (η), κάθε άνοιγμα σε μια επιφάνεια: στον τοίχο, στο δόντι, στο δρόμο, σε ένα φράχτη, σε παπούτσι, στο έδαφος, ΣΥΝ. Οπή, ΑΣΤΡΟΝ. Μαύρη τρύπα. Τρυπάω > ανοίγω τρύπα, πληγώνω με αιχμηρό όργανο, περνώ πέρα για πέρα,γίνομαι διάτρητος. Χαντάκι > (το), επιμήκες σκάμμα ή φυσικό άνοιγμα της γης σα μικρή τάφρος, που αξιοποιείται συχνά για τη διοχέτευση του νερού. Χαράδρα > (η), επιμήκες βαθύ άνοιγμα της γης, κυρίως σε πλαγιά λόφου ή βουνού (φαράγγι, κοιλάδα). Χαράκωμα > (το), 1) το χάραγμα μιας επιφάνειας με αιχμηρό όργανο, 2) η χάρξη παράλληλων γραμ-μών με τη βοήθεια χάρακα, 3) τάφρος ή χαντάκι που ανοίγεται κοντά στη γραμμή του πυρός για την πρόχειρη οχείρωση των στρατιωτών και την κάλυψή τους από τις βολές του εχθρικού στρατού. Χαραμάδα > (η),1) το άνοιγμα, το επιμήκες κενό που μεσολαβεί μεταξύ δύο επιφανειών, οι οποίες είναι πολύ κοντά η μία στην άλλη ή μπορεί να εφάπτονται, 2)ό,τι φαίνεται μέσα από ένα τέτοιο άνογμα, κενό.

HOLE

HOLE ARGUMENT «Ο όρος «Ηole Argument» χρησιμοποιήθηκε από τον Άλμπερτ Αϊνστάιν το 1913, προκειμένου να περιγράψει ένα παράδοξο στην πορεία της προσπάθειάς του να στοιχειοθετήσει τη θεωρία της σχετικότητας. Το παράδοξο αυτό, απασχολεί τη σύγχρονη αστροφυσική, κατά την έρευνα των Mαύρων Tρυπών, δηλαδή των ουράνιων φαινομένων που «καταρρακώνουν» την δομή του χωροχρόνου και είναι τόσο ακραία, που δύσκολα μπορούν να περιγραφούν με ακρίβεια. Κανείς δεν μπορεί να δει τι συμβαίνει μέσα σε μια Μαύρη Τρύπα, από τη στιγμή που αυτή καταπίνει το βαρυτικό της πεδίο, ακόμη και το φως που πέφτει μέσα της: υπέρλαμπρα άστρα, όπως ο φωτοδότης ήλιος, βυθίζονται, με ιλιγγιώδη τρόπο, στη απύθμενη δίνη της. Οι εξισώσεις του Αϊνστάιν μας έδειξαν ότι η φυγόκεντρος δύναμη της Τρύπας «ξερνάει» ύλη και ενέργεια προς την ύλη που εισέρχεται δημιουργώντας ένα στροβιλιζόμενο χάος φωτός. Σε αντίθεση, λοιπόν, με ότι δηλώνει η ίδια η λέξη, το εσωτερικό μιας Μαύρης Τρύπας μόνο μαύρο δεν είναι. » 01

«Από την άλλη, εύκολα μπορούμε να αναγνωρίσουμε στη θεματική της τρύπας πολλαπλές αναφορές στην υψηλή και τη χαμηλή κουλτούρα, στο ιερό και το βέβηλο, στη ψυχανάλυση και τη λογοτεχνία, στην επιστημονική φαντασία και τη σεξουαλική εμμονή, στον κινηματογράφο και την αρχιτεκτονική, στους συμβολισμούς του εγκλεισμού και τις αλληγορίες του θανάτου, στις εξερευνήσεις του σώματος και στα πεδία της φιλοσοφίας και της ψηφιακής πραγματικότητας.» 05

03 12

10 13

ELUSIVE ENTITIES

HOLES AND OTHER SUPERFICIALITIES Οι τρύπες και όλες οι ασυνέχειες, όπως τα σύνορα, τα όρια και τα άκρα τοποθετούνται πάντα σε επιφανειακά τμήματα άλλων αντικειμένων. Ακόμη κι αν μια τρύπα είναι απόλυτα κρυμμένη μέσα σε ένα αντικείμενο, εκεί που υπάρχει η τρύπα, υπάρχει και ένα επιφανειακό μέρος του αντικειμένου και κάθε φορά που σκεφτόμαστε μια τρύπα, ταυτόχρονα σκεφτόμαστε μια επιφάνεια. Αυτό είναι λοιπόν, το σημείο αφετηρίας μας. Μπορεί, άραγε, να υπάρχει μια οπή σε ένα αντικείμενο που να το καταλαμβάνει εξ’ ολοκλήρου; Η απάντηση φαίνεται να είναι όχι. Μπορεί κανείς να δημιουργήσει μια τρύπα σε ένα μέρος του αντικειμένου-ξενιστή, δρώντας σε ένα τμήμα της ύλης του. Ας διατηρήσουμε την ιδέα ότι κάθε τρύπα έχει ένα κατάλληλο μέρος που την φιλοξενεί εξ’ ολοκλήρου. Το γεγονός ότι οι τρύπες είναι πάντα μέσα σε κάτι, τις μετατρέπει, αυτομάτως, σε εξαρτημένες οντότητες. Η τρύπα δε μπορεί να μετακινηθεί από τον ξενιστή της. Αυτό βέβαια δε διαψεύδει το γεγονός ότι αποτελούν ξεχωριστή ύπαρξη. Έχουν συγκεκριμένη ημερομηνία δημιουργίας και λόγο ύπαρξης και μπορούν να αλλάξουν ως προς το σχήμα, το μέγεθος, το βάθος και το πλάτος. Αλλά μια τρύπα από μόνη της δε μπορεί να υποστηρίξει τέτοιες ενέργειες χωρίς την υποστήριξη κάποιου αντικειμένου-ξενιστή. Τα θεμέλια ύπαρξης μιας οπής έγκειται στον ξενιστή ή καλύτερα στην επιφάνειά του. Μια τρύπα έχει ανάγκη από ένα αντικείμενο στην επιφάνεια του οποίου θα μεγαλώσει και θα δημιουργήσει ένα μέρος όπου θα υπάρχει. Βέβαια, η οπή δεν είναι απόλυτα συνδεδεμένη με τον ξενιστή της, τον έχει ανάγκη, αλλά οποιοσδήποτε ξενιστής αρκεί, όπως κι αν είναι. Επίσης, οι τρύπες δε φαίνεται να είναι φτιαγμένες από ύλη. Τρύπα δεν είναι, όπως κάποιος μπορεί να σκεφτεί ο «πληρωτής» (οι πληρώσεις αέρα που γεμίζουν κάθε τρύπα).Η ύλη δε βρίσκεται μέσα στην τρύπα. Θα ήταν παράλογο να το εκφράζαμε ότι μια τρύπα είναι μέσα στον εαυτό της. Η ύλη περικλείει την τρύπα. Θα μπορούσαμε, λοιπόν, να πούμε ότι οι οπές είναι μάλλον φτιαγμένες από χώρο. Δεν είναι ίδιες με κάποια περιοχή του χώρου, αλλά αποτελούνται από αυτόν. Ο χώρος είναι, λοιπόν, με κάποιο τρόπο το υλικό κατασκευής μιας τρύπας ή αν το προτιμάτε, ο χώρος είναι για την τρύπα ό,τι είναι η ύλη για τα υλικά αντικείμενα. Οι τρύπες είναι χωρικές υποστάσεις και αποτελούνται από γυμνή, απεριόριστη ύλη. Είναι, θα μπορούσαμε να πούμε, άυλα σώματα, που αναπτύσσονται παρασιτικά, σαν αρνητικά μανιτάρια στις επιφάνειες υλικών σωμάτων. Οι τρύπες είναι με κάποιο τρόπο συμπληρωματικές των υλικών αντικειμένων. Ένα σημαντικό σημείο στην έρευνά μας, αποτελεί η ταξινόμηση και η διάκριση των τρυπών. Είναι

σημαντικό να σχηματιστεί μια γενική ιδέα για το πως μοιάζουν οι τρύπες και ποιές είναι οι διάφορες μορφές που μπορούν αυτές να πάρουν. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η έννοια της τρύπας είναι αρκετά ασαφής, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι οι ίδιες οι τρύπες είναι ασαφείς οντότητες. Κάθε μια από τις παρακάτω τρύπες θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να φιλοξενήσει αντικείμενα. Βέβαια, αυτές οι κοιλότητες έχουν μορφολογικές συγγένειες, αλλά διαφέρουν με σημαντικό τρόπο η μία από την άλλη. Μεταξύ αυτών των στοιχειωδών ομοιοτήτων συναντάμε την παρουσία της ασυνέχειας (ακμή), τον ορισμό ενός καθαρά εσωτερικού, έγκλειστου χώρου και την παρουσία της διάτρησης σε ένα αντικείμενο. Μπορούμε να διακρίνουμε λοιπον, τις εξης κατηγορίες: απλή κοιλότητα, βαθιά κοιλότητα, διάτρηση, σήραγγα και εσωτερική κοιλότητα. 01

WHAT IS A HOLE? «Η τρύπα είναι εκεί που κάτι άλλο δεν είναι». Μιλάμε για τρύπες, τις λαμβάνουμε υπόψιν, τις περιγράφουμε και τις μετράμε. Οι άνθρωποι και τα ζώα δρούν με συγκεκριμένο τρόπο, γιατί πιστεύουν ότι προέρχονται από μια τρύπα, είτε γιατί θέλουν να δημιουργήσουν μία, να περάσουν μέσα από αυτήν ή να κρυφτούν σε αυτήν. Μια τρύπα σε έναν κουβά επιτρέπει στο νερό να τρέξει, μια σήραγγα σε ένα βουνό επιτρέπει σε ένα τρένο να περάσει μέσα από αυτό. Το σχήμα της οπής σε ένα παξιμάδι είναι εκείνη που κρατά σταθερό ένα μπουλόνι. Πράγματι, υπάρχουν αντικείμενα που υπάρχει κάποια ουσία στο τρύπημά τους: ένα ντόνατ, ένας κουμπαράς-γουρουνάκι, ένα τυρί έμενταλ, ένα σουρωτήρι, μια βελόνα, μια κλειδαριά ή ένα φλάουτο δε θα ήταν αυτό που είναι- και δε θα χρησιμοποιούνταν για τον ίδιο σκοπό- αν δεν υπήρχαν οι τρύπες τους. Ακόμη και η λογική διάκριση του μέσα και του έξω είναι μέσω της ίδιας επέκτασης εξαρτώμενα από την έννοια της τρύπας. Οι τρύπες είναι φευγαλέες οντότητες. Είναι χωροχρονικά εντοπισμένες, όπως τα υγρά, οι εκρήξεις ή οι ηθικές αξίες. Χαρακτηρίζονται, λοιπόν, ως υλικές ενδείξεις. Ωστόσο, είναι δύσκολο να προσδιοριστούν τα κριτήρια της ταυτότητάς τους, πέρα από εκείνα ως υλικά στοιχεία. Οι τρύπες δεν είναι, απλώς, περιοχές του χώρου.Τα χαρακτηριστικά μιας οπής δεν εξαρτώνται από τα στοιχεία της ουσίας που βρίσκεται στο εσωτερικό της (δηλαδή του στοιχείου που παρασιτεί σε αυτήν), κι αυτό αποδεικνύεται αδειάζοντας την τρύπα που μπορεί να είναι μερικώς ή πλήρως κατειλημμένη αφήνοντάς την άθικτη. 14

Επίσης, δε φαίνεται να εξαρτάται ούτε από το υλικό που την υποδέχεται (δηλαδή το σημείο όπου είναι τοποθετημένη). Έτσι, μπορεί να φανταστεί κανείς να αλλάζει το υλικό του ξενιστή ή ακόμη και ο ίδιος ο ξενιστής χωρίς να επηρεάζεται η οπή. Πράγματι, το γεγονός ότι οι τρύπες δεν είναι κατασκευασμένες από τίποτα μοιάζει να είναι το κυρίαρχο εμπόδιο για την παροχή και τη δημιουργία κατάλληλων κριτηρίων για εκείνες. Επιπλέον, αν οι τρύπες δεν υπάρχουν, γιατί έχουμε την ταση να πιστεύουμε ότι υπάρχουν; Κάποιος θα μπορούσε να αντιληφθεί τις τρύπες σαν ολοκληρωμένες οντότητες, σαν οντότητες των οποίων η ύπαρξη μοιάζει δεδομένη, διότι τυφλά και λανθασμένα ακολουθουμε οδηγίες που προτείνονται αυθόρμητα, όταν το γνωστικό μας σύστημα εκτίθεται σε κάτι το οποίο στην πραγματικότητα είναι ένας πλήρως χωρίς τρύπες κόσμος. Ένας τρόπος να δώσουμε μορφή σε αυτήν την έρευνα, είναι να μελετήσουμε το τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τις οπές και την περιπλοκότητα των πεποιθήσεων που αποδίδουμε στους ανθρώπους και τα ζώα όταν κάνουν λόγο για οπές. Το να κάνει κανείς λόγο για οπές μοιάζει να συμπεριλαμβάνει, επίσης το σχήμα ενός αντικειμένου, αλλά επίσης τον τρόπο που παρτίθενται τα αντικείμενα προκειμένου να αλληλεπιδράσουν μεταξύ τους. Μοιάζει επίσης με τον τρόπο που μια τρύπα είναι ή μπορεί να παραχθεί, να τροποποιηθεί, να χρησιμοποιηθεί, να καταστραφεί και τελικά με τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να γίνει αντιληπτή, να αποκτήσει χαρακτηριστικά ή να επαναπροσδιοριστεί. Ας πάρουμε για αρχή το σχήμα. Όταν κανείς σκέφτεται μια τρύπα, σκέφτεται το σχήμα ή τη μορφή απο κάτι. Κάποιες φορές, ίσως, αυτό το σχήμα να είναι εκείνο του ξενιστή, πιο συχνά όμως είναι το σχήμα του παρασίτου, δηλαδή περιγράφει κανείς την τρύπα και το σχήμα της, δίνοντάς της εκείνο του υλικού που τη γεμίζει. Την ίδια στιγμή, υπάρχει μια ξεκάθαρη αίσθηση που μας κάνει να πιστεύουμε ότι οι τρύπες έχουν μορφή, μορφές τις οποίες αναγνωρίζουμε, μετράμε, συγκρίνουμε και αλλάζουμε. Δεύτερον, ας λάβουμε υπόψιν μας πόσο σημαντική είναι η ιδέα της παράταξης. Οι τρύπες συνδέουν τον ξενιστή τους με το περιβάλλον αντιγεγονικά. Προκαλούν μια σειρά από σχεσιακούς δεσμούς μεταξύ του αντικειμένου και, ενδεχομένως, τι το περιβάλλει. Έτσι, μπορεί να αντιληφθεί κανείς την τρύπα σαν κάτι που μπορεί να γεμίζει, αλλά μπορεί και όχι, ότι τα πράγματα μπορούν να κινηθουν και να εξελιχθούν με διαφορετικό τρόπο απλά και μόνο επειδή μια τρύπα είναι ή όχι υπαρκτή, ότι ένα

αντικείμενο μπορεί να είναι άχρηστο αν δεν υπήρχε μια τρύπα σε αυτό ή ακόμη ότι ένα αντικείμενο δε θα ήταν ποτέ το ίδιο εξαιτίας της τρύπας του. Τρίτον, ας πάρουμε την υπόθεση περί λόγου για τις τρύπες που είναι σα να κάνουμε λόγο για τον τρόπο που οι τρύπες είναι ή μπορούν να δημιουργηθούν, να διανοιχθούν και να καταστραφούν. Οι τρύπες είναι συχνά το αποτέλεσμα διαδικασιών των οποίων ο άνθρωπος είναι ο πρωταρχικός δράστης. Το να σκάβεις, να διανοίγεις, να δημιουργείς λαγούμια, να διευρύνεις, να γεμίζεις, να διαπερνάς, να κοιτάς μέσα, να κρύβεις και πολλά ακόμη είναι ενέργειες που σχετίζονται με το γύρω και το μέσα μιας τρύπας. Μπορούμε να διακρίνουμε τρία βασικά είδη τρύπας: επιφανειακές κοιλότητες, διάτρηση σηράγγων, και εσωτερικά κοιλώματα. Το κάθε ένα από αυτά έχουν κάποιες περίεργες τοπολογικές ιδιότητες που ωστόσο δεν αποτρέπουν μια ομοιόμορφη μεταχείριση. Το να είσαι μια τρύπα, είναι να είσαι μια κοιλότητα, μια σήραγγα ή ένα κοίλωμα. Μπορούμε κάποιες φορές να βασιστούμε σε τοπολογικά επιχειρήματα. Αλλά πρέπει να αποδεχτούμε ότι η τοπολογία από μόνη της δεν είναι αρκετή για να ξεπεράσει την περιπλοκότητα της ιδέας της τρύπας. Χρειαζόμαστε ένα ευρύτερο περιεχόμενο, το οποίο ορίζουμε ως μορφολογία και του οποίου η ενότητα εξαρτάται από μια βασική διαδικασία, τη διαδικασία της γέμισης. Βλέπουμε επίσης ότι η μορφολογική περιπλοκότητα μιας τρύπας αντικατοπτρίζεται στην τοπολογική κατασκευή του δέρματός του, δηλαδή το μέρος της επιφάνειας του ξενιστή της τρύπας που έρχεται σε επαφή με το υλικό που τη γεμίζει. 02

HOL(E)Y SPACE

CYCLONOPEDIA COMPLICITY WITH ANONYMOYS MATERIALS To πορομηχανικό σύμπαν ή αλλιώς ()hole complex είναι μια μηχανή που διευκολύνει την επαγρύπνηση μέσα από μια μπερδεμένη σύνθεση στερεού και κενού. Το Holey Space είναι ένας χώρος πολυπλοκότητας, ασάφειας, υβριδισμού, αντίφασης και ετερότητας. Ταυτόχρονα συνδέεται τόσο με το «γραμμωτό» χώρο της κρατικής εξουσίας, όσο και με τους «λείους» χώρους της αυτονομίας και της ετερότητας. Το holey space δεν είναι ούτε πλήρως περιλαμβάνομενο, ούτε εντελώς ανεξάρτητο από τους χώρους της ηγεμονίας, την οργάνωση και την κυριαρχία. Η αλληγορία της αγιότητας θυμίζει το υπόγειο: σήραγγες, σπήλαια, ορυχεία, υπόνομοι, λαγούμια και αποθήκες και συνδηλώσεις του για το απόκοσμο, τη λαθρομετανάστευση και την παράνομη δραστηριότητα, και για το άγνωστο και μυστηριώδες. Πιο σημαντικά, το έργο του Ντελέζ και Γκουαταρί προορίζεται ως μία θεωρητική «εργαλειοθήκη», και μας προτρέπει να σκάψουμε τις δικες μας τρύπες: «Διατρήστε τα βουνά, αντί να τα κλιμακώνετε, ανασκάψτε τη γη αντί να τη σκαλίζεται, σκαψτε τρύπες στο διάστημα, αντί να το διατηρείτε ομαλό, μετατρέψτε τη γη σε ελβετικό τυρί». Το holey space, ή ακριβέστερα το ()hole complex, δηλώνει μια εκφυλισμένη ολότητα, επιταχύνει και ενεργοποιεί μια συγκεκριμένη ανατροπή στα στερεά σώματα, όπως είναι αυτό της γης. Ξεδιπλώνει τρύπες ως ασαφείς οντότητες και ταλαντεύεται ανάμεσα σε επιφάνεια και βάθος, ανάμεσα σε στερεά στρώματα, καταστρέφοντας, θεμελιακά, την ενοποίηση και την ολότητά τους μέσω της διάτρησης και της δημιουργίας πορώδων συστάσεων. Για ένα στερεό σώμα, η δημιουργία σκωλικοειδών τρυπών, υπονομεύει τη συνοχή ανάμεσα στην επιφάνεια και τη σταθερότητά της. Το Holey Space δεν είναι τίποτα άλλο από μια σύνθεση (στερεού και κενού)- μια σκωλικοειδής σύνθεση, δανεισμένη από τα σκουλίκια (nemats) ή σκωλικοείδεις γραμμές που συστρέφουν οτιδήποτε ακουμπούν, υπερεξαπλώνοντας το ()hole complex σαν έναν αχανή βωμό (ιερά τράπεζα, ιερότητα) που αποζητά το στερεό ως ένα ιερό γεύμα, μια ιερή θυσία, που αφυπνίζει εκατοντάδες σκωλικοειδείς γραμμές να καθαρίσουν το στερεό. Σε οποιαδήποτε σύνθεση, το στερεό διηγείται τις ανωμαλίες που έχουν εκφυλιστεί από το κενό, ή τη μόλυνση του κενού μέσω του στερεού (όταν το κενό συναντά το στερεό). Τα δυναμικά χαρακτηριστικά του στερεού μπο-

ρούν να ενεργοποιηθούν, μόνον αν το στερεό φαγωθεί και μπλεχτεί με το κενό. Στο ()hole complex κάθε δραστηριότητα του στερεού εμφανίζεται ως μια τακτική αποκάλυψης και σφετερισμού του κενού, ένα πρόγραμμα κατοίκησης του κενού, ρουφώντας το ή γεμίζοντάς το στην οικονομία της επιφάνειας. Αλλά σε ένα βαθύ συνθετικά επίπεδο, όλες οι δραστηριότητες του στερεού είναι προσανατολισμένες προς τη σχεδίαση νέων λειτουργιών του κενού, μπερδέματα, σκωλικοειδείς χώροι (nemat-space), οι οποίοι τελικά το τρώνε χωρίς να το διαγράφουν. Όταν ένα σκουλίκι, ή ένας ενδυναμωτής του κενού, σύρεται μέσα στο () hole complex, το μεταμορφώνει σε μια διαφορετική γεωμετρική κατασκευή. Μέσα σε αυτήν την εδαφική τυραννία της ολότητας, η σκωλικοειδής λειτουργία αναδιαμορφώνει, εσωτερικά, τις ενότητες τους και μετατρέπει τον εαυτό του σε μια πολύπλευρη γραμμή μέσω της συμμετοχής με το σύμπλεγμα, του οποίου οι εσοχές είναι διασυνδεδεμένες. Στο holey space, το στερεό καθοδηγεί και κινητοποιεί τις σκωλικοείδεις λειτουργίες του κενού, παρά τους φαγικούς και καθαρτικούς μηχανισμούς του. Το ()hole complex μαρτυρά τη σύγχυση στερεού και κενού. Καθώς η σκωλικοειδής περιπλοκότητα του νηματοειδούς χώρου ενεργοποιεί την ελικοειδή πλευρά του ()hole complex, επίσης καλύπτει κάθε συνθετικό επίπεδο του συμπλέγματος με ποροελαστικά χαρακτηριστικά. Στην πραγματικότητα, η ποροελαστικότητα, συνεχώς, απασχολεί τη μετάδοση ως ένα μέσο ριζικής παραμόρφωσης και αλλαγής, στο δυναμισμό της σύνθεσης του νηματοειδούς χώρου, ως ένα ετερογενές πορώδες σύμπλεγμα, που υπολογίζεται ως κάτι παραπάνω από μια απλή μια δομή με αλληλοτεμνόμενες τρύπες. 01

KAL’EEZ’GAR «Στο ()Hole Complex, σε ένα επιφανειακό επίπεδο, κάθε δραστηριότητα ενός στερεού εμφανίζεται ως μια τακτική απόκρυψης του κενού, με σκόπο να το οικειοποιηθεί, ως ένα πρόγραμμα αναχαίτισης του κενού, που θα το φιλοξενήσει ρουφώντας το στην οικονομία του περιβάλλοντος, ή απλά θα το γεμίσει [...] Μόλις ο «νηματοειδής χώρος» («nemat-space») ξεκινήσει την επέκτασή του, η περιφέρεια στη ζώνη των διεγέρσεων δεν ξεκινά απαραίτητα από ορατά σημεία της επιφάνειας: οι ενεργές επιφάνειες αναδύονται από παντού, από την επιφάνεια-κρούστα της περιφέρειας προς τα ενδότερα. Το () Hole Complex, χαράζει υπερενεργές επιφάνειες από στερεά, όταν σκάβει τρύπες. Εξαπολύει γραμμές και κατασκευάζει νηματικές μηχανές, εγκαθιστώντας περιφερειακές αναταραχές στην επιφάνεια, αποκόπτοντας, έτσι, τις εσωτερικές στερεές μήτρες. Παντού μια τρύπα κινείται, και μια επιφάνεια εφευρίσκεται. Όταν το δεσποτικό δημοκρατικό καθεστώς της περιφέρειαςπυρήνα, το οποίο θα πρέπει να ολοκληρωθεί και να στηρίζεται από τη βαρύτητα του πυρήνα, έχει επιδεινωθεί[..] οι σκορπιοί γίνονται τρωγλοδύτες, όχι αρχιτέκτονες: δε βασίζονται στις συνθέσεις των στερεών και των κενών, αλλά καταβροχθίζουν όγκους και χώρους. Γι ‘αυτούς οι διάτρητοι χώροι δεν είναι απλώς ένας τόπος κατοικίας, ένας τόπος διαμονής, αλλά περισσότερο,ένας Abode of War (Dar al-harb), ο διάτρητος χώρος ενός επιλεκτικού κυνηγιού[...]. Το να ενοχλείς και να ερεθίζεις, να διαστέλλεις και να συστέλλεις τις καταπιεσμένες κοιλότητες της Γης, σήραγγες και σωλήνες, λαγούμια και διάτρητοους χώρους, γρατζουνισμένες, κολπικές σχισμές και σχιζοειδή δέρματα, βγάζει από το αδιέξοδο και αποσπά κομμάτια από τη γη, δημιουργεί επιφάνεις, δημιουργεί μια γη, της οποίας τα αινίγματα δε μπορούν να λυθούν με προσφυγή στις ρίζες ή τα αίτιά τους». 03

Ο όρος «Kal’eez’gar» διαφεύγει της τεχνικής και γλωσσικής μετάφρασης, αλλά μπορεί να καταστεί, με ένα σημαντικό περιορισμό της ένοιάς της, ως ένα Hole Complex, ή με περισσότερη ακρίβεια, ως ()Hole Complex, αφού ο αρχικός όρος του Parsani υπονοεί τόσο ένα αμφισβητούμενο όλον(δημιουργία, γένεση, κατάσταση), όσο και μια ιερότητα της τρύπας(holey-ness). 04

UNGROUNDING Η διαδικασία εκφυλισμού ενός στερεού σώματος μέσω καταστροφής της συνοχής των επιφανειών του ονομάζεται «ungrounding». Με άλλα λόγια, η διαδικασία «ungrounding» εκφυλίζει το όλον σε ένα ατελείωτα κούφιο σώμα- αμείωτο στο τίποτα- και τραυματίζει τη συνοχή ανάμεσα στις επιφάνειες και το ίδιο το στερεό σώμα. Για να μιλήσουμε για holey space και γη, σημαίνει να υπαινιχθούμε τη γη ως ένα «unground». Αλλά τι συγκροτεί τον «ungrounding» μηχανισμό των τρυπών; Πώς το holey space εκφυλίζει τη γη ως ένα έδαφος για την υποστήριξη σχηματισμών, εγκαταστάσεων, τρόπων κατοίκησης και διακυβέρνησης; Η πονηρή ιδιοποίηση του Ντελέζ και Γκουταρί της «New Earth» παρουσιάζει το μοντέλο μιας γης της οποίας κάθε επιφάνεια και δίκτυο είναι ένα «unground», ένα τερματικό πλανητικό σώμα που δεν ανέχεται, ούτε ηλιακές οικονομίες, ούτε τη δική του «γηινότητα». Ωστόσο παραμένουν δύο ερωτήσεις σε αυτό το σημείο: Μπορεί το «unground»- όπου το ηγεμονικό όλον της γης είναι ανίκανο- να αποκαλείται ακόμη «γη»; Και έπειτα, σύμφωνα με ποιά χρονολογική ισχύ, που βασίζεται σε ποιό ημερολόγιο, σύμφωνα με ποιά βαθμίδα του γίγνεσθαι, ποιό σημείο αναφοράς που αντιμετωπίζεται με χωρο-χρονικές συντεταγμένες, μπορεί να χαρτογραφηθεί ως ένα «New Earth»; Μιας και το «unground» είναι μια σκιά έξω από το χώρο και το χρόνο. Παρόλο που το κενό καταβροχθίζει το στερεό, το στερεό φιλοξενεί το κενό, το περίβλημά του. Στις συνθέσεις αυτές του στερεού και του κενού, το στερεό γίνεται υστερικά λαίμαργο για το κενό. 05

«It is a question of MATTER. Matter is that element in the datum which has no destiny. Forms domesticate it, make it consumable. Especially visual perspectives, and modes and scales of sound. Forms of sensibility which have come under the control of the understanding without difficulty.» 06

HOL(E)Y SPACE

HOLE COMPLEX To «Holey space» είναι ο «τρίτος χώρος» της μηχανικής συνομοταξίας (της ροής ύλης), και, κατά επέκταση, ο «υπόγειος» χώρος που μπορεί να συνδεθεί με τον ομαλό χώρο και να συζευχθεί με γραμμωτούς χώρους. Είναι ο χώρος του υπεδάφους που παρακάμπτει το έδαφος ομαλών χώρων και γης. Σε αυτή την παράκαμψη, το «Holey space» είναι ύποπτο για τον Gilles Deleuze. Tο σήμα του Κάιν δεν είναι το βιβλικό σήμα του στερεού, αλλά ένα σημάδι του υπεδάφους, δεδομένου ότι τα «Holey spaces» έχουν σχεδιαστεί από τους κατοίκους της επιφάνειας, από την κλοπή και την προδοσία. Το «Holey space» έχει διαφορετικές σχέσεις για την νομαδική ομαλότητα και τους γραμμωτούς χώρους. Σπήλαια, γεώτρησεις, τούνελ ελέγχονται ανεπαρκώς από το κράτος, και συχνά έχουν συμμαχήσει με τους νομάδες και τους αγρότες σε εξεγέρσεις εναντίον της κεντρικής αρχής. Έτσι, η μηχανική συνομοταξία poy διερευνά το Ηoley Space, συνδέεται με τον ομαλό χώρο για να σχηματίσει ριζώματα. Η προηγούμενη θετική σχέση του «Holey space» έχει αντιστραφεί, τώρα που τα κράτη είναι σε θέση να δημιουργούν έναν ομαλό χώρο επιτήρησης και παγκόσμιας στρατιωτικής επέμβασης. Τα «Holey spaces» μπορούν να ακμάσουν μέσω του μοναδικού τρόπου να ξεφύγουν από τα μάτια της κατασκοπείας των κρατικών μηχανισμών, να πάνε υπόγεια.

τυπωθεί από τις στρατιωτικές και πολιτικές αρχές ως προς τον αρχαιολογικό νόμο -για κάθε ασυνέπεια στην επιφάνεια, υπάρχει μια υπόγεια συνοχή. Ο νόμος του υπόγειου, στην αρχαιολογία φέρει μια εντυπωσιακή ομοιότητα με την πρόταση του Freud ότι για κάθε ψυχοσωματική ανάλυση, υπάρχει ένα συγκρότημα (μια ανώμαλη συνέλιξη) κάτω από τη συνείδηση. Ο λόγος για αυτήν την ομοιότητα έγκειται στο γεγονός ότι, σύμφωνα τόσο με την αρχαιολογία και την φροϋδική ψυχανάλυση, η γραμμή εμφάνισης (η λειτουργία-σκουλίκι) ταξιδεύει σύμφωνα με την αντίσταση κατά της εμφάνισης, το δυναμισμό της εμφάνισης και το βαθμό του πορώδους. Στο «()Ηole Complex», το βάθος υπάρχει ως ασάφεια ή ως κλίση μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού, στερεού και κενού, ένα και μηδέν, ή με άλλα λόγια, ως μια τρίτη κλίμακα ή μια δυναμική εξισορρόπηση, ένας ενδιάμεσος φορέας που λειτουργεί εναντίον του ενιαίου ή της δυαδικής λογικής του εσωτερικού και του εξωτερικού, του σθένους και της σιωπής, της ένταξης και του αποκλεισμού. Οι τρύπες αναπτύσσουν αυθόρμητα μια τριαδική λογική. Τόσο στην αρχαιολογία, όσο και στην φροϋδική ψυχανάλυση, η διαδικασία ανάδυσης και άμεσης σύνδεσής της με το σχηματισμό και το δυναμισμό των επιφανειών, δηλαδή, το ()Hole Complex, συμπίπτει αναγκαστικά με την παράνοια. Οι ανωμαλίες στην επιφάνεια του εδάφους είναι επικείμενες στα δύο επίπεδα της σχιζοφρένειας και παράνοιας. Σύμφωνα με αυτές τις αρχές, για κάθε ασυνέπεια ή ανωμαλία στο έδαφος, υπάρχει μια σχιζοειδής συνοχή. Για την επίτευξη της σχιζοειδούς συνοχής, μια παρανοϊκή συνέπεια ή επιφάνεια της παράνοιας πρέπει να διέλθει.

Σημειώσεις από απόσπασμα συζητήσεων στο σεμινάριο για τη πορώδη γη και την υπόγεια πολιτική. Η διάλεξη πραγματοποιήθηκε στο Goldsmiths του Πανεπιστημίου του Λονδίνου και διοργανώθηκε από τον Eyal Weizman, στο Τμήμα Εικαστικών πολιτισμών. Το «Holey space» χαρακτηρίζεται από την ανωμαλία στην κατανομή και στη συνοχή μέσα από τον «πορoμηχανικό» («poromechanical») χώρο. Η πολιτική του χώρου «Holey space» είναι προκλητική προς τα υπάρχοντα μοντέλα ισχύος, του χειρισμού και της ανάλυσης των γεγονότων στην επιφάνεια. Όσον αφορά στην εμφάνιση, στη σύσταση ή στη συνδεσιμότητα, δεν θα πρέπει να μετράται από το έδαφος ή το σώμα των στερεών στο σύνολό της, αλλά σύμφωνα με ένα εκφυλισμένο μοντέλο του συνόλου και της poromechanical οντότητας. Η ασυμμετρία μεταξύ της συνεκτικότητας του εδάφους και της συνοχής της «πορομηχανικής» οντότητας ή της πορώδης γης έχει, από καιρό, δια-

POROMECHANICS Ως πορομηχανική ορίζεται ο κλάδος της φυσικής και, συγκεκριμένα, της συνεχούς μηχανικής, αλλά και ακουστικής που μελετά τη συμπεριφορά των υγρών, πορώδων μέσων. Ένα πορώδες μέσο ή υλικό είναι ένα στερεό, (συχνά ονομάζεται μήτρα) διαποτισμένο με ένα διασυνδεδεμένο δίκτυο πόρων (κενά) γεμάτο με ένα ρευστό (υγρό ή αέριο). Η έννοια ενός πορώδους μέσου, αρχικά εμφανίστηκε στην εδαφομηχανική, και ιδίως στα έργα του Karl von Terzaghi. 03

MACHINES

Η μηχανή, σαν όρος είναι ένα εργαλείο ή ένα μέσο, το οποίο διευκολύνει μια εργασία ή αυξάνει τη δύναμη της. Επίσης, θεωρείται οποιαδήποτε συσκευή χρησιμοποιείται προκειμένου να παραχθεί κάποιο έργο, μεταδίδοντας ή μετατρέποντας μιαν άλλη μορφή ενέργειας σε έργο. Η μηχανή χρησιμοποιήθηκε και χρησιμοποιείται πολύ, τόσο από την τέχνη και την αρχιτεκτονική όσο και τη φιλοσοφία, την πολιτική κ.λπ. Συχνά ο όρος, παραπέμπει και στο μηχανισμό. Μέσα από την ανάλυση της μηχανής, το apparatus, και τη Bachelor μηχανή, αναδύονται σχηματισμοί και οργανώνεται μια ετερογενής ομάδα, γλωσσική ή μη, εγκατεστημένη σε ένα δίκτυο ανάμεσα σε ομιλίες, ιδρύματα, κτίρια, νόμους και φιλοσοφικές προτάσεις. Είναι η σύνδεση αυτών των στοιχείων. Είναι η διασταύρωση των σχέσεων εξουσίας και των σχέσεων γνώσης. Το apparatus, είναι οτιδήποτε έχει την ικανότητα να συλλάβει, να προσανατολίσει, να καθορίσει, να παρεμποδίσει, να σχηματίσει, να ελέγξει ή να εξασφαλίσει χειρονομίες, συμπεριφορές, απόψεις ή ομιλίες έμβιων όντων. Σε αυτό το σύστημα μηχανών χωράνε ακόμα και αυτές που φαίνεται να είναι αδύνατές, άχρηστες, ακατανόητες, παράλογες, αυτές που μερικές φορές δεν είναι καθόλου ευδιάκριτές: σε εκείνες τις περιπτώσεις όπου είναι ένα με το τοπίο.

BACHELOR MACHINES

LARGE GLASS Ο όρος «μηχανή bachelor» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Marcel Duchamp, το 1913, σε σχέση με τα κομμάτια του έργου, που αργότερα θα συναρμολογηθούν στο Large Glass, το 1915 - 1923. ( γνωστό ακόμη και ως νύφη που απογυμνωνεται από τους εργένηδές της). Για τον Duchamp, ο όρος αναφέρεται ειδικά στο κάτω μέρος του γυαλιού, το βασίλειο των εργένηδων, που περιέχει, μεταξύ άλλων, τον μύλο σοκολάτας, το νεκροταφείο για στολές και επαύλεις -τον Ιερέα, τον Gendarme, τον Θωρακοφόρο, τον Αστυνομικό, τον Pallbearer, τον Υπηρέτη, τον Σταθμάρχη, τον Page Boy και τους Οφθαλμίατρους. Το Large Glass αποτελείται από δύο ξεχωριστές σφαίρες, το ανώτερο βασίλειο της νύφης, και από κάτω το βασίλειο των εργένηδων. Επιθυμούν και φαντάζονται ο ένας τον άλλον χωρίς καμία δυνατότητα αμοιβαίας κατανόησης. 03

«Για το Gilles Deleuze και Felix Guattari, η «μηχανή bachelor» αποτελεί μια νέα συμμαχία, μεταξύ επιθυμητικών μηχανών και του σώματος χωρίς όργανα για να γεννήσει μια νέα ανθρωπότητα. Το θέμα, το οποίο παράγεται ως μια απλό υπόλειμμα, παράλληλα, με τις επιθυμητικές μηχανές, συγχέει τον εαυτό του με τη «μηχανή bachelor», και έτσι o αυτοερωτισμός της «μηχανή bachelor» γεννά το θέμα. Η μηχανή bachelor παράγει καθαρές εντονες ποιοτητες.» 04 06

LES MACHINES CELIBATAIRES «Η Μηχανή Bachelor είναι μια φανταστική εικόνα, που μετατρέπει την αγάπη σε ένα μηχανισμό θανάτου. Σε αντίθεση με τις μηχανές τροχών, ακόμη και σε αντίθεση με φανταστικές αλλά ορθολογικές και χρήσιμες μηχανές (όπως οι Ναυτίλος του Ιουλίου Βερν ή ρουκέτες επιστημονικής φαντασίας), οι μηχανές bachelor φαίνεται να είναι αδύνατες, άχρηστες, ακατανόητες, παράλογες. Μερικές φορές δεν είναι καθόλου ευδιάκριτες, σε εκείνες τις περιπτώσεις όπου είναι ένα με το τοπίο. Η μηχανή Βachelor ως εκ τούτου, μπορεί να αποτελειται από μια μόνο περίεργη, παράξενη και άγνωστη μηχανή, ή μία φαινομενικά άχρηστη διάταξη μερών. Μπορεί να ενοποιήσει ένα αλεξικέραυνο, ένα ρολόι, ένα ποδήλατο, ένα τρένο, ένα δυναμό, ακόμη και μια γάτα ή οποιοδήποτε μέρος ενός αντικειμένου ή τα κατάλοιπά του. Δεν έχει καμία σημασία. Η μηχανή Bachelor δεν συνδέεται με οποιοδήποτε σκοπό, σαν μια μηχανή που υπόκειται σε φυσικούς νόμους της μηχανικής ή σε κοινωνικές απαιτήσεις της χρησιμότητας. Η μηχανή Bachelor είναι ένα είδωλο, τη συναντά κανείς σε ένα όνειρο, στο θέατρο, στον κινηματογράφο ή στους τόπους εξάσκησης των κοσμοναυτών», γράφει ο Carrouges. Η μηχανή Bachelor ανήκει στον κόσμο του υποκειμενικού και υπακούει τους κανόνες του. Αποτελείται από ένα διπλό σύστημα συμπληρωματικών εικόνων. Υπάρχουν δύο τομείς, ο σεξουαλικός και ο μηχανικός. 05

BACHELOR MACHINES

LOCUS SOLUS O John Ashbery συνοψίζει το «Locus Solus» στην εισαγωγή του Μισέλ Φουκώ: «Ο Θάνατος και ο Λαβυρίνθος»: «ένας διακεκριμένος επιστήμονας και ο εφευρέτης, Μartial Canterel, είχαν προσκαλέσει μια ομάδα συναδέλφων να επισκεφθούν το πάρκο της περιουσία του, Locus Solus. Καθώς η ομάδα περιοδεύει το κτήμα του, ο Canterel τους δειχνει τις εφευρέσεις του οι οποιές χαρακτηρίζονται από συνεχώς αυξανόμενη πολυπλοκότητα και παραδοξότητα. Και πάλι, η έκθεση τους ακολουθείται ανεξαρτητα από την εξήγηση. Μετά από ένα συνονθλυλευμα εναέριων οδηγών, που κατασκευάζουν ένα μωσαϊκό απο δόντια και ένα τεράστιο ποτήρι από διαμάντια γεμάτο με νερό στο οποίο επιπλέει ένα κορίτσι που χορευει, μια άτριχη γάτα, και η σωζόμενη κεφαλή του Danton, ερχόμαστε στο κεντρικό και μεγαλύτερο περασμα: την περιγραφή των οκτώ περίεργων vivants tableaux που λαμβάνουν χώρα μέσα σε ένα τεράστιο γυάλινο κλουβί. Μαθαίνουμε ότι οι ηθοποιοί είναι στην πραγματικοητα νεκροί τους οποίους Canterel έχει αναβιώσει με «ανάσταση», ένα ρευστό υγρο της εφεύρεσης του, το οποίο, αν η ένεση γίνει σε φρέσκο πτώμα το κάνει να ενεργεί έξω το πιο σημαντικό περιστατικό της ζωής του».

Το πρώτο ανδροειδές στη Μελλοντική Εύα του Auguste Villiers de l’Isle-Adam.

THE SUPERMALE O Alfred Jarry (1873-1907), συγγραφέας του «Ουμπού» και του «Υπεραρσενικού», υπήρξε βασική επιρροή για αμέτρητους δημιουργούς, από τον «Apollinaire», τον Duchamp και του Artaud μέχρι τον «Joyce», του Queneau και του Ionesco.

Μια άλλη μεταφορική προσέγγιση του Duchamp, είναι η κεντρική παρουσία μιας «νύφης» και πολλαπλών «εργένηδών», με τη συνουσία τους ως μοναδικό λόγο ύπαρξης. Και συναντάμε στο πρόσωπο του εβραϊκού ευνούχου ένα πρόδρομο για το alter ego του Duchamp ,τη Rrose Selavy , η οποία γεννήθηκε όταν ο καλλιτέχνης φωτογραφήθηκε, ο ίδιος, ως θηλυκό. Ο ευνουχισμός είναι φυσική συνέπεια, όταν ένα αρσενικό γίνεται θηλυκό. Θυμηθείτε, επίσης, ότι η πρώτη ιδέα του Duchamp για τη Rrose μπλέκεται, μετατρέποντας τον εαυτό του σε έναν Εβραίο. 27

IN THE PENAL COLONY The centerpiece of Franz Kafka’s short story «In the Penal Colony», [written in 1914 and] first published in 1919, is an elaborate execution machine known as the Harrow. Under an inscrutable and irrational justice system, characteristic of Kafka’s fiction, those condemned to die in the machine are neither informed of their charges nor are they presumed to be anything but guilty.The prisoner is not simply executed, but subjected to twelve hours of hideous torture, in which «the condemned’s crime is transmitted to them by way of an embellished decree inscribed on their body with needles, which burrow progressively deeper into their flesh»:… after the sixth hour of torture the condemned is said to undergo an ecstatic epiphany in which their crime (and, by extension, the ultimately “just” nature of their punishment) becomes intuitively understood.Made around the same time that Kafka wrote «In the Penal Colony,TheBride Stripped Bare By Her Bachelors», Even, «according to the wall text, was “[o]f chief importance” to Carrouges.He applied Duchamp’s “metaphorically charged machine” with its “two distinct ‘realms’: an upper realm devoted to the titular ‘Bride’ and a lower realm […] devoted to the nine “Bachelors” attempting to court her,” to Kafka’s Harrow, reading it as a construct that “intermeshed the opposing terms of male and female, machine and body, sex and death».

BACHELOR MACHINES

CYBORG & MACHINE «Η ειρωνική μου πίστη, η βλασφημία μου, έχει στο κέντρο της μια εικόνα, το cyborg. [...] Στα τέλη του 20ου αιώνα, στους καιρούς μας, καιρούς μυθικούς, όλοι μας είμαστε πλάσματα χιμαιρικά, θεωρητικοποιημένα και τεχνουργημένα υβρίδια μηχανής και οργανισμού· κοντολογίς, είμαστε cyborgs. Το cyborg είναι συμπυκνωμένη εικόνα φαντασίας και υλικής πραγματικότητας συνάμα, των δύο συναρθρωμένων κέντρων που δομούν κάθε δυνατότητα ιστορικού μετασχηματισμού. Οι μηχανές πριν την κυβερνητική μπορούσαν να είναι στοιχειωμένες· ο ίσκιος του φαντάσματος που κρύβεται στην μηχανή υπήρχε ανέκαθεν... Η σκέψη και μόνο ότι οι μηχανές ήταν αλλιώτικες ήταν παρανοϊκή. Τώρα πια δεν έχουμε την ίδια βεβαιότητα. Οι μηχανές στον ύστερο 20ο αιώνα, έκαναν ολότελα αμφίβολη τη διαφορά ανάμεσα στο φυσικό και το τεχνητό, στο νου και στο σώμα, στην αυτοανάπτυξη και τον έξωθεν σχεδιασμό, καθώς και ανάμεσα σε πάμπολλες άλλες διακρίσεις που ίσχυαν άλλοτε για τους οργανισμούς και τις μηχανές. Οι μηχανές μας έχουν ενοχλητική ζωντάνια, και εμείς τρομακτική αδράνεια». 04 01

THE MYTH OF THE MACHINE «Ένας συνδυασμός ανθεκτικών τμημάτων, το καθένα εξειδικευμένο σε μια λειτουργία, λειτουργεί υπό τον ανθρώπινο έλεγχο, προκειμένου να αξιοποιήσει την ενέργεια και να εκτελέσει το έργο». «Η μηχανή είναι κάτι πλαστό από τη φύση, τη φύση που αναλύεται, ρυθμίζεται, περιορίζεται, που ελέγχεται από το μυαλό των ανθρώπων». «Η μηχανή έχει υποστεί τις αμαρτίες του καπιταλισμού. Αντιθέτως, ο καπιταλισμός έχει συχνά δεχτεί τις αρετές της μηχανής».

APPARATUS

MAN AS MACHINE Examine carefully the physical economy of man: What do you find? The jaws are armed with teeth, which are no more than pincers. This stomach is nothing but a retort, or heat chamber; the veins, arteries and indeed the entire vascular system are simply hydraulic tubes; the heart, a pump; the viscera, nothing but filters and sieves. Οι Canguilhem και Deleule υποστηρίζουν, η μηχανή και ο άνθρωπος είναι ιστορικά άρρηκτα συνδεδεμένοι, επειδή «οι μηχανές μπορούν να θεωρηθούν ως όργανα του ανθρώπινου είδους». 03

ILLUSTRATIONS OF MADNESS Ο James Tilly Matthews, περιορίστηκε σε Ψυχιατρικό Νοσοκομείο, στο Λονδίνο, το 1797, γιατί πίστευε ότι τα μυαλά ήταν υπό τον έλεγχο του «Air Loom». Μια τρομακτική μηχανή, της οποίας οι υπνωτιστικές ακτίνες και τα μυστηριώδη αέρια έκαναν πλύση εγκεφάλου στους πολιτικούς, βυθίζοντας την Ευρώπη σε επανάσταση, τρόμο, και πόλεμο, στη διάρκεια των Ναπολεόντειων πολέμων. Περιέγραψε, με πρωτόγνωρο τρόπο, την λειτουργία φουτουριστικών μηχανών. Το «Air Loom» λειτούργησε, όπως υποδηλώνει το όνομά του, με την ύφανση των αερίων, σε ένα «μαγνητικό ρευστό», το οποίο στη συνέχεια κατευθύνεται στο θύμα του. Χειριστές του μηχανήματος ήταν μια συμμορία των μυστικών τρομοκρατών. 08

THE AMAZON RIVER & AMAZON HALL Tα σχέδια του Adolf Wölfli, μας παρουσιαζουν ρολόγια, τουρμπίνες, δυναμοηλεκτρικές μηχανές, μηχανές-ουράνιες, μηχανές-σπίτια, κτλ. Και η παραγωγή τους γίνεται με συδετικό τρόπο που προχωράει από τα άκρα στο κέντρο, κατα διαδοχικά στρώματα ή κατα διαδοχικούς τομείς. Οι εξηγήσεις όμως που προσκομίζει -και που τις αλλάζει ανάλογα με τη διάθεση του- επικαλούνται γενεαλογικές σειρες, που απαρτίζουν την καταγραφή του σχεδίου. Κατι παραπάνω: η καταγραφή επανάγεται στο σχεδίασμα με μορφή γραμμών «καταστροφής» ή «πτώσης», που αποτελούνται από ισάριθμες διαζεύξεις περιτριγυρισμένες από ελικοειδή σχήματα. Ο σχιζοφρενικός ξαναπέφτει στα πόδια του, που όμως εξακολουθούν να τρικλίζουν για τον απλούστατο λόγο οτι παντού η κατάσταση είναι ίδια, μέσα σε όλες τις διαζεύξεις. Και αυτό, γιατί οι μηχανές όργανα -ματαια γατζώνονται στο δίχως οργανα σώμα, αυτό εξακολουθεί να παραμένει δίχως όργανα και να ξαναγίνεται οργανισμός , με τη συνηθισμένη έννοια της λέξης. Διατηρεί τον ρευστό και γλιστερό χαρακτήρα του. 07

HOW TO MAKE A HOLE?

Υπάρχουν πολλοί τρόποι να δημιουργήσει κανείς μια τρύπα σε μια επιφάνεια ή να μετατρέψει ένα αντικείμενο σε διάτρητο ή την τρύπα αυτού του αντικειμένου σε μια άλλου είδους τρύπα. Το να σκάψει κανείς είναι μάλλον η πρώτη ιδέα. Το να δημιουργεί κανείς μια τρύπα στο έδαφος, ειναι ακριβώς αυτή η ενέργεια του σκαψίματος. Το να τρυπήσει είναι μια διαφορετική διαδικασία. Συνήθως, δε λέμε ότι κάποιος σκάβει μια τρύπα στον τοίχο,αλλά ότι τον τρυπάει. Αλλά μπορεί, παρ’ όλα αυτά, να ειπωθεί ότι κάποιος τρυπάει το έδαφος, κάνει μια γεώτρηση. Το να σκαλίζεις, να εξορύσσεις κ.ο.κ., είναι τυπικές διαδικασίες, με κάποιους σαφείς διαχωρισμούς στις ενέργειές τους, που ακολουθούνται προκειμένου να δημιουργηθεί μια τρύπα. Όλες οι παραπάνω διαδικασίες είνα περίπλοκοι τρόποι για να δημιουργηθεί μια τρύπα, που συμπεριλαμβάνουν την αφαίρεση της ύλης και μια επανειλημμένη κοπή και συγκόλληση επιφάνειας του αντικειμένου που σκάβεται, προκειμένου να γίνει διάτρητο. Μια πιο απλή διαδικασία αποτελεί η συνεχόμενη παραμόρφωση της επιφάνειας του αντικειμένου. Ακόμη, ένας διαφορετικός τρόπος να φέρει κανεις μια τρύπα στην επιφάνεια, ή να μετατρέψει ένα διάτρητο αντικείμενο, αλλάζοντας το είδος της τρύπας του, είναι γνοθοκοπώντας, κεντώντας ή διατρυπώντας. Όλες αυτές οι διαδικασίες μπορούν να συμπεριληφθούν στην έννοια της τομής και του κοψίματος, και είναι τυπικά το αποτέλεσμα της δημιουργίας μια τρύπας, χωρίς την αφαίρεση ύλης από αυτήν. Συμπερασματικά, το να σκάβεις απαιτεί την αφαίρεση ύλης, ενώ αντίθετα, η απλή παραμόρφωση όχι. Το αποτέλεσμα είναι συνήθως μια σήραγγα, ή ο μετασχηματισμός μιας κοιλότητας σε ένα πιο διευρυμένο βαθούλωμα. 01

COLLECTION

HOW TO MAKE A HOLE?

«Every tool is a weapon if you hold it right.» «Put away your tool.» «A tool is always intrinsically simple, however elaborate its mechanism may be, but a work of art, which is a complex of many stages and levels of crisscrossed intentions, is always intrinsically complicated, however simple its effect may seem.» «Henri Focillon describes the relationship between the hand and the tool as a human familiarity, whose harmony is composed of the subtlest give-and-take, not just a matter of habit. Once the hand has need of this self-extension in matter, the tool itself becomes what the hand makes it. The tool is more than a machine. The exact meeting place of form, matter, tool, and hand is the touch.» «Is the combination of the human and the tool a machine?» 01

DIAGRAM

WHAT IS A TOOL? Ένα εργαλείο είναι οποιοδήποτε φυσικό στοιχείο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την επίτευξη ενός στόχου, ειδικά εάν το στοιχείο δεν καταναλώνεται στη διεργασία. Εργαλεία που χρησιμοποιούνται σε ειδικούς τομείς ή δραστηριότητες μπορεί να έχουν διαφορετικές ονομασίες όπως «μέσο», «σκεύος», «εφαρμογή», «μηχανή», «διάταξη» ή «συσκευή». Το σύνολο των εργαλείων που απαιτούνται για την επίτευξη ενός στόχου ονομάζονται «εξοπλισμός». Η γνώση της κατασκευής, της απόκτησης και της χρήσης εργαλείων είναι η τεχνολογία. Μπορούμε να ταξινομήσουμε τα εργαλεία σύμφωνα με τις βασικές λειτουργίες τους:

- Κοπή και αιχμηρά εργαλεία. Όπως το μαχαίρι και το δρεπάνι. Πρόκειται για σφηνοειδή εργαλεία που παράγουν μια δύναμη διάτμησης ,κατά μήκος μιας επιφάνειας. Ιδανικά, η άκρη του εργαλείου πρέπει να είναι σκληρότερη από το υλικό που κόβεται αλλιώς η λεπίδα θα αμβλυνθεί, με την επαναλαμβανόμενη χρήση. Ακόμη και τα ανθεκτικά εργαλεία απαιτούν περιοδικά ακόνισμα, είναι η διαδικασία κατά την οποία αφαιρείται η φθορά παραμόρφωσης από την κόψη. Άλλα παραδείγματα κοπτικών εργαλείων είναι και τα τρυπάνια. - Εργαλεία μετακίνησης μεγάλων και μικρών αντικειμένων. Είναι οι μοχλοί που δίνουν στο χρήστη ένα μηχανικό πλεονέκτημα. Παραδείγματα εργαλείων συμπυκνωμένης δύναμης είναι το σφυρί που κινεί ένα καρφί, ή ένα μαστίγιο που κινείται στη σάρκα ενός αλόγου. Αυτά λειτουργούν εφαρμόζοντας φυσική πίεση σε μία επιφάνεια. Στην περί-πτωση του κατσαβιδιού, η δύναμη είναι περιστροφική και ονομάζεται ροπή. Αντίθετα, ένα αμόνι επικεντρώνει δύναμη σε ένα αντικείμενο που συμπιέζεται, εμπο-

δίζοντάς το να απομακρύνεται όταν χτυπιέται. Κατά τη συστροφή στα μπουλόνια με πένσα ή ένα γάντι, ένα γαλλικό κλειδί, κ.λπ. επίσης μετακινούνται στοιχεία με κάποιο είδος πίεσης. - Εργαλεία που θεσπίζουν χημικές μεταβολές. συμπεριλαμβανομένης της θερμοκρασίας και της ανάφλεξης, όπως αναπτήρες και καμινέτα. - Εργαλεία μέτρησης και εργαλεία αντίληψης. όπως οι χάρακες, γυαλιά, αισθητήρες, μικροσκόπια, οθόνη, ρολόι, τηλέφωνο, εκτυπωτής. - Εργαλεία διαμόρφωσης. όπως καλούπια, σπάτουλες. - Εργαλεία στερέωσης. όπως συγκολλητές, πριτσίνια, πιστόλια καρφώματος, ή πιστόλια θερμοκόλλησης. - Εργαλεία πληροφόρησης και διαχείρισης δεδομένων όπως οι υπολογιστές, τα IDE, τα υπολογιστικά φύλλα. - Απλές εργαλειομηχανές. όπως η ζάντα, ο τροχαλίας, το κεκλιμένο επίπεδο, η σφήνα και η βίδα.

TOOLS

04 37

TOOLS

1. Francis W. Brady. PATENTED FBBQQ, 1904. TOOL FOR’ULEANING’ DRILLED HOLES APPLICATION FILED JULY 29, 1903. UNITED STATES.

INVENTIONS

Αυτή η εφεύρεση αναφέρεται στο μοντέλο συσκευών όπου ένα ρεύμα αέρα χρησιμοποιείται για την απομάκρυνση συσσωρευμένων στοιχείων που παράχθηκαν μέσω γεωτρήσεων σε μια τρύπα που έχει σκαφτεί ή τρυπηθεί από μέταλλο ή άλλο υλικό. Το αντικείμενο της εφεύρεσης είναι ένα απλό φορητό εργαλείο με το οποίο η αναγκαστική εκτόξευση του αέρα γίνεται για να απομακρύνει τα σωματίδια μέσα από το δοχείο ή δέκτη που σχηματίζει ένα αποσπώμενο μέρος του εργαλείου, με αποτέλεσμα τη συλλογή τους. Μετά την αποχώρηση του τρυπανιού, η τρύπα θα περιέχει σωματίδια μετάλλου που άφησε το τρυπάνι και το οποίο είναι επιθυμητό ή ακόμη και αναγκαίο να αφαιρεθούν. Το εργαλείο που αποτελεί το αντικείμενο αυτής της εφεύρεσης περιλαμβάνει μια αντλία C,ένα κορμό α, με αέρα εισόδου στην κορυφή, ένα έμβολο με μία ράβδο, εφοδιασμένη με ένα λειτουργικό κομβίο c, και έναν επιμήκη ακροφύσιο εκκένωσης αέρα f με τη μορφή ενός σωλήνα.

2. Jeffrey J. Kilwin, Richard J. Steckel, Jerry R. Harmon. 2006. Locating and drilling determinate assembly holes using a coordinate measuring device. Είναι ένα σύστημα για τον εντοπισμό και τη διάνοιξη ορισμένων τρυπών συναρμολόγησης χρησιμοποιώντας μια συσκευή μέτρησης συντεταγμένων. Το σύστημα περιλαμβάνει ένα άκρο καθετήρα, ένα στοιχείο οδηγό που έχει μια οπή αναφοράς για την υποδοχή του άκρου του καθετήρα, και ένα τρυπάνι δακτυλίου που έχει μια οπή με οδηγό για την ακριβή διάνοιξη μιας τρύπας σε μια θέση στόχο.

04 40

3. Per-Anders Persson. Method for charging drill holes with explosive. 1971. Η παρούσα εφεύρεση αναφέρεται σε μία μέθοδο γεωτρήσεων για ανατίναξη, σύμφωνα με την οποία στερεά και υγρά συστατικά της εκρηκτικής ουσίας, καθένα χωριστά, αλλά ταυτόχρονα διοχετεύονται ή αντλούνται, αντίστοιχα, μέσω των επιμέρους καναλιών του σωλήνα μέσα στην τρύπα. Η εφεύρεση αναφέρεται επίσης σε διάφορες συνταγές για την παρασκευή των εκρηκτικών που διαθέτουν ιδιότητες ειδικά προσαρμοσμένες για τη μέθοδο. Η εφεύρεση περιλαμβάνει επίσης μια συσκευή κατάλληλη για τη διεξαγωγή της μεθόδου. Σε σχέση με την εκμηχάνιση της αμμοβολής και της γεώτρησης, σημαντική πρόοδο και μεγάλα πλεονεκτήματα από την άποψη της ασφάλειας μπορούν να επιτευχθούν στον ίδιο βαθμό όπως και η έκρηξη που μεταδίδεται με μειωμένη ευαισθησία σε μηχανικές κρούσεις. Η εφεύρεση καθιστά δυνατή μια ουσιαστική πρόοδο προς την κατεύθυνση αυτή και στη λειτουργία που η τελική συνέπεια και η σύνθεση που προορίζεται ειδικά για την έναρξη και την πυροδότηση επιτυγχάνεται μόνο στο κάτω μέρος ή εσωτερικό άκρο της οπής. 06

4. Alexander G. Copson. 1986. Construction and use of subsea bore holes. Η εφεύρεση προτείνεται να κατασκευάσει μια μεγάλης διαμέτρου υποθαλάσσια οπή (π.χ. περίπου 10 έως 50 μέτρα σε διάμετρο) που παρέχεται με ένα σταθερό τοίχωμα με μία μέθοδο η οποία περιλαμβάνει την γεώτρηση μιας σειράς από οπές γύρω από την περιφέρεια ενός δακτυλίου μεγάλης διαμέτρου, που τροφοδοτεί τις οπές με υλικό για να σταθεροποιηθούν οι γύρω γεωλογικοί σχηματισμοί (με τον σχηματισμό ενός σταθερού τοίχου μεγάλης διαμέτρου στον κεντρικό άξονα της οπής). Θεωρείται ότι μια μεγάλης διαμέτρου υποθαλάσσια οπή του τύπου που περιγράφηκε παραπάνω θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την ασφαλή τοποθέτηση και διάθεση κάτω από το βυθό της θάλασσας ενός αντικειμένου εργασίας, μεγάλων αποβλήτων, όπως και τον θωρακισμένο πυρήνα του αντιδραστήρα ενός παροπλισμένου πυρηνικού υποβρυχίου, ή άλλων αποβλήτων που περιέχουν ραδιενεργά υλικά. 08

5. Kandle Charles W. 1959. Method and apparatus for drilling large diameter holes.

INVENTIONS

Αυτή η εφεύρεση αναφέρεται σε μία συσκευή διάτρησης και βρίσκει ιδιαίτερη χρησιμότητα σε γεωτρήσεις οπών πολύ μεγάλης διαμέτρου οι οποίες έχουν συχνά και σημαντικό βάθος. Η εφεύρεση αναφέρεται επίσης σε μία μέθοδο για τη διάτρηση μιας τέτοιας οπής. Στο σχηματισμό των ιδιαίτερα μεγάλων οπών διαμέτρου, για παράδειγμα της τάξης των 3,6 μέτρων σε διάμετρο, όπως είναι αναγκαίες σε φρέατα εξόρυξης ή στην παραγωγή κιβωτίων, είναι δύσκολο να σχηματιστεί η οπή σε ένα συνεχές πέρασμα χωρίς ειδικούς, πολύ μεγάλους και πολύπλοκους εξοπλισμούς. Είναι επίσης πολύ δύσκολο να διατηρηθεί η σωστή κατεύθυνση κατά τη διάρκεια του σχηματισμού μίας τέτοιας οπής, για παράδειγμα, να διατηρηθεί μια τέλεια κάθετη τρύπα. Τα προβλήματα αυτά θα εκτιμηθούν περισσότερο όταν γίνει αντιληπτό ότι αυτές οι τρύπες είναι μερικές φορές τόσο βαθιές όσο 36 μέτρα και η συσκευή διάτρησης αναρτάται από φράγματα τα οποία είναι πάνω από 30 μέτρα σε μήκος. Σύμφωνα με την παρούσα εφεύρεση, η μεγάλη οπή σχηματίζεται κάνοντας μια σειρά από μικρότερες οπές πλησίον η μία της άλλης και σε ένα ορισμένο βάθος. Η άγρια μεγάλη οπή που σχηματίζεται έτσι με τις μικρότερες οπές είναι έτοιμη για μια λειτουργία εκγλυφάνσεως. Τα τμήματα επενδύονται και εγκαθίσταται στο τελικό τμήμα της οπής για πλευρική στήριξη του τοίχου. Έτσι, ένα στοιχειώδες μήκος της οπής έχει τελειώσει. Αυτή η διαδικασία κατόπιν επαναλαμβάνεται έως ότου επιτευχθεί το τελικό επιθυμητό βάθος.

6. Camille Stenuick Andre Pierre. Apparatus for dry drilling of bore holes. 1952. Η παρούσα εφεύρεση σχετίζεται με η διάτρηση και τη γεώτρηση, και ειδικότερα είναι μια συσκευή για τη γεώτρηση οπών μεγάλης διαμέτρου και μεγάλου βάθους. Η εφεύρεση προβλέπει την απόρριψη της συσκευής ή την επίκρουση με σφυρί πάνω από το σημείο, έτσι ώστε να εισάγεται το εργαλείο μέσα στην οπή διάτρησης καθώς η εργασία προχωράει.Η κάθοδος ή η βύθιση επιτυγχάνεται με τη διαδοχική προσθήκη των συζευγμένων σωλήνων, το βάρος των οποίων μπορεί να αντισταθμίζεται, για παράδειγμα, με αντίβαρα. 04

7. David R. Glenn. 1994. Device for drilling a square hole. Ένα εργαλείο που αποκαλύπτεται εδώ για τη διάνοιξη μιας τρύπας με τετράγωνη διατομή. Το εργαλείο περιλαμβάνει έναν κινητήριο άξονα που έχει μία διευρυμένη άτρακτο που βρίσκεται σε ίση απόσταση μεταξύ των άκρων της. Το ένα άκρο του άξονα εμπλέκεται με δυνατότητα απελευθέρωσης, με τους σφιγκτήρες ενώ το αντίθετο άκρο περιλαμβάνει μια οπή με σπείρωμα. Ένα ακίνητο σώμα δέχεται περιστροφική δύναμη στον άξονα της ατράκτου. Το επίπεδο τρυπάνι συνδέεται προς τα κάτω από τον άξονα μετάδοσης κίνησης για τη διάνυξη της οπής και καταλήγει σε μια αιχμή. Το επίπεδο τρυπάνι ασφαλίζεται στο σώμα. Το επίπεδο τρυπάνι δημιουργεί μια κυκλική ή στρογγυλή τρύπα στο τεμάχιο εργασίας, ενώ η πλατεία σμίλη σχηματίζει τις γωνίες ενός τετραγώνου.

8. Christianus J. G. Aarts & Johannes A. A. Mekel. 1935. Method of making bore holes filled. Αυτή η εφεύρεση σχετίζεται με μεθόδους παρασκευής τρύπών και ειδικότερα έχει αναφορά σε μεθόδους που περιλαμβάνουν την εφαρμογή θερμότητας στο υλικό στο οποίο πρέπει να γίνει η οπή ώστε να λιώσει και η αφαίρεση του τηγμένου υλικού να σχηματίσει την τρύπα.Ένα αντικείμενο της παρούσας εφεύρεσης είναι να παράσχει μία μέθοδο σχηματισμού οπών με την εφαρμογή θερμότητας κατά την οποία η θέρμανση πραγματοποιείται με διέλευση ηλεκτρικού ρεύματος μέσω ενός σώματος από τα ηλεκτρόδια βυθισμένα σ’ αυτό. 08

DRILLING MACHINES

WHAT IS A DRILLING MACHINE? Οι μηχανές εκσκαφής είναι μια θεμελιώδης καρικατούρα, ένα εντελώς ανέφικτο έργο. Είναι αυτές που κατοικούν τον κάθετο χώρο- καθώς ανοίγουν το έδαφος πίσω τους και δημιουργούν ένα νέο μπροστά τους καθώς σκάβουν. Οι πιο πραγματικές σκαπτικές μηχανές παραμένουν στην επιφάνεια της γης, καταστρέφοντας στρώματα της επιφάνειας με μηχανορραφίες, εκρηκτικές ύλες και χημικά, ενώ κάτω από την επιφάνεια χρησιμοποιούν λαβυρινθώδεις τεχνικές. Οι επιφανειακές σκαπτικές μηχανές, συχνά περιλαμβάνουν γελοίες κατασκευές, καθώς επίσης πολλές από αυτές αποτελούν τα μεγαλύτερα χερσαία οχήματα. Οι μηχανές εκσκαφής όχι απλά «εκσκάβουν» («unground»), αλλά επίσης δημιουργούν ξανά μια επιφάνεια και ένα νέο ορίζοντα για το χερσαίο χώρο γύρω τους. Η έννοια της επιφάνειας δε γίνεται τίποτα παραπάνω από την ίδια τη δραστηριότητα σε αυτή. Όπως γράφει ο De Landa: Σε όρους μη γραμμικής δυναμικής του πλανήτη μας, ο λεπτός βραχώδης φλοιός στον οποίο κατοικούμε και αποκαλούμε κτήμα μας, είναι για τη γη η λιγότερο σημαντική συνιστώσα. Η κρούστα είναι, πράγματι, μια απλή σκλήρυνση που προκύπτει από τις υπόγειες ροές λάβας, οι οποίες οργανώνονται σε ιμάντες και είναι ο κύριος παράγοντας για τη γέννηση του πιο εμφανούς και ανθεκτικού μέρους της σκληρής επιφάνειας. Για τους ανθρώπους που κατοικούν σε υπόγειες πόλεις, οι μηχανές εκσκαφής λειτουργούν ως οικολογικές και αρχιτεκτονικές μηχανές που βοηθουν στην επέκταση και όχι ως μια καταστροφική οντότητα. Η λειτουργία τέτοιων μηχανών, σε τέτοιους χώρους, απαιτείται ήδη από τις μητροπόλεις και και το σύγχρονο κόσμο: Ο σπειροειδής κόσμος των αυτοτεμνόμενων αποχετεύσεων και υπονόμων που χτίζονται κάτω από κάθε αναπτυγμένη πόλη, σε όλον τον κόσμο, δίνει σχήμα στη σύγχρονη αρχιτεκτονική , όπου η μορφή ακολουθεί τη λειτουργία με μια ένταση και μιαν ανάγκη που οι δομές της επιφάνειας σπανιώς επιτυγχάνουν. Δανειζόμενοι από το Ντελέζ και Γκανταρί, ένα σώμα (ή η συνάθροιση των εκσκαφών σε αυτήν την περίπτωση) μπορεί να επιβιώσει σε μια πολεμική μηχανή που αλληλεπιδρά με άλλα νεφελώματα μηχανών, επιχειρώντας να εδαφικοποιήσει και να απεδαφικοποιήσει τη γη. Οι λαθρέμποροι ναρκωτικών πηγαίνουν υπόγεια και μετατρέπονται σε σκαπτικές μηχανές, προκειμένου να παρακάμψουν τα αμερικάνικα σύνορα, όπως οι οπαδοί του Μπιν Λάντεν δημιουργούν λαβυρίνθους μέσα στα βουνά για να αποφύγουν την επιτήρηση. Προκειμένου να πάμε ακόμη βαθύτερα, όσον αφορά την εξωτερική διάτρηση, είναι απαραίτητο να αφήσουμε εντελώς την επιφάνεια της γης. Η μαύρη τρύπα ως καταστροφική μοναδικότητα, ως κέντρο βαρύτητας, πιέζει την ίδια τη δομή του χώρου, είναι αποκομμένη από τα υπερ-βάρη της στην φαντασίωση του πλανήτη που καταστρέφεται. Όπως τα επίγεια μηχανήματα εκσκαφής, σκάβουν όπως τα σκουλίκια το δρόμο που θα ακολουθήσουν, τα επίγεια σώματα, αυτές οι απεδαφικοποιημένες μηχανές εκσκαφής, μετακινούνται μεσα στο χώρο και επεκτείνουν τη χωρικότητα του ίδιου του χώρου. Η εσωτερική δημιουργία τρυπών («ungrounding»), λειτουργεί υπό όρους μεταφυσικού σκοταδισμού, ενώ η εξωτερική δημιουργία τρυπών λειτουργεί υπό όρους μεταφυσικού μαυρίσματος. Αυτοί οι διαφορετικοί τρόποι μπορούν να συνενωθούν μέσα από τα λόγια του Νεγκαρεστάνι: οι εντατικοί και εκτεταμένοι φορείς της καταστροφής ορίζονται ως σώματα σε συστολή από τα οποία ένα κοσμικό φάσμα άλλων σωμάτων προκύπτει. 01

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΕΣΚΑΠΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΩΝ Χωματουργικές Εργασίες. -Εσκαπτικά μηχανήματα διαφόρων τύπων (χερσαία, πλωτά). -Μηχανές εκσκαφής και μεταφοράς (προωθητές, αποξέστες). -Μηχανές διαμόρφωσης εδάφους (ισοπεδωτές). -Μηχανές φόρτωσης. -Μηχανές μεταφοράς (οχήματα, ταινίες,κλπ). -Μηχανές συμπήκνωσης εδάφους.

Οικοδομικές λειτουργίες. -Εσκαπτικές μηχανές (κρουστικά, εκσκαφείς διαφόρων τύπων, φορτωτές,προωθητές). -Μμηχανές μεταφοράς χώματος. -Μηχανές παρασκευής, μεταφοράς και τοποθέτησης σκυροδέματος. -Μηχανές επεξεργασίας δομικού χάλυβα. -Ανυψωτικές μηχανές (γερανοι, ανυψωτήρες). -Μηχανές συναρμολόγησης δομικών στοιχείων. -Μηχανές βελτίωσης εδάφους. -Μηχανές για ειδικές θεμελιώσεις. -Μναμεικτήρες ρευστών κονιαμάτων. -Αεροσυμπιεστές. -Σύστημα αντλιών για άντληση υπόγειων υδάτων. Κατασκευή σηράγγων και υπόγειων έργων -Μηχανήματα ανατίναξης -Ειδικές μηχανές διάνοιξης σηράγγων (ολομέτωπης κοπής, σημειακής κοπής). -Ειδικοί εκσκαφείς σηράγγων . -Αεροσυμπιεστές. -Μηχανήματα μεταφοράς υλικών για υπόγεια έργα. -Διατάξεις και μηχανές άμεσης στήριξης τοιχωμάτων (συσκευές εκτόξευσης σκυροδέματος). 03

Σε πρώτο στάδιο, όσον αφορά τα μεταλλεία του Λαυρίου και συγκεκριμένα το ονομαζόμενο ως «Παρόν», θα μπορούσατε να μου δώσετε μερικές πληροφορίες περί αυτού και κυρίως, για ποιό λόγο ονομάζεται έτσι; Θανάσης Ξανθόπουλος: Λοιπόν, γιατί λεγόταν το κτίριο αυτό «Παρόν», για τον απλούστατο λόγο ότι ήταν η κεντρική στοά, από την οποία περνούσαν οι εργάτες, φορούσαν τον εξοπλισμό τους, το κράνος τους κ.λπ. και τους κατέγραφε ένας, ας πούμε, «θυρωρός», οπότε του έδιναν το παρόν αυτοί που έμπαιναν και αυτοί που έβγαιναν, κατ’ επέκταση, έβλεπε στη λίστα ποιοί είναι μέσα και αν βγήκαν όλες οι βάρδιες. Εκεί, λοιπόν, έδιναν το παρόν, γι’ αυτό λέγεται και το κτίριο αυτό «Παρόν». Εμείς όταν το επισκεφτήκαμε, η αλήθεια είναι ότι παρατηρήσαμε ότι δεν είναι και πολύ εύκολο να μπεί κανείς μέσα. Κατανοήσαμε, δηλαδή, με κάποιο τρόπο ,το δέος που νιώθεις βλέποντας κάτι τέτοιο, ικανό να καταρρεύσει ανά πάσα στιγμή. Το περίεργο είναι, ότι πάνω από τη στοά υπάρχει μια κατοικία και ένα φρέαρ καταλήγει στην αυλή του, που σημαίνει ότι θα μπορούσε κάποια στιγμή, από ένα σεισμό για παράδειγμα, η κατοικία να καταρρεύσει εντός της στοάς. Θ.Ξανθόπουλος: Υπάρχουν κι άλλα σπίτια που χτίστηκαν πάνω από στοές και πηγάδια. Γενικά, αυτό είναι ένα ζήτημα, γιατί τα μεταλλεία, μπορεί συνήθως να βρίσκονται σε αρκετά μεγάλο βάθος, παρ’ όλα αυτά οι στοές τους καταρρέουν. Τώρα, το θέμα αφορά, κυρίως, τους μηχανικούς που έδωσαν την άδεια, γιατί ενδεχομένως κάποια στιγμή μπορεί να υπάρξει κάποια καθίζηση. Υπάρχει περίπτωση σπηλαίου στη Ν.Ιωνία, το σπήλαιο Προφήτη Ηλία Ριζουπόλεως, το οποίο είναι 2.500 τετραγωνικά και από πάνω είναι χτισμένες πολυκατοικίες. Παρ’ όλα αυτά το σπήλαιο έχει αντέξει. Κανονικά δεν θα έπρεπε να χτίζεται οτιδήποτε από πάνω, αλλά η Αθήνα πυκνοκατοικήθηκε και έφτασαν να χτίσουν μέχρι και πάνω από το σπήλαιο. Όσον αφορά το παρόν, κατεβαίνει σε πολύ μεγάλο βάθος, δηλαδή, σε κάποιο σημείο υπάρχει μια διασταύρωση από όπου έφευγαν προς διάφορα σημεία, γιατί το σύστημα είναι πολύ μεγάλο. Όλη η Καμάριζα, Άγιος Κωνσταντίνος όπως λέγεται σήμερα, είναι κούφια από στοές και μάλιστα είναι σε πέντε επίπεδα. Όταν μιλάτε για επίπεδα, σε τι ακριβώς αναφέρεστε; Θ.Ξανθόπουλος: Όταν μιλάμε για επίπεδα, εννοούμε σε βάθος. Στην αρχαιότητα, είχαν κάνει εκμετάλλευση μέχρι το πρώτο και το δεύτερο επίπεδο και, αργότερα, όταν άρχισε και πάλι η εκμετάλλευση αυτών των μεταλλείων το 19ο αιώνα, έφτασαν μέχρι και το επίπεδο πέντε, το οποίο είναι πλέον πλημμυρισμένο, δηλαδή έφτασαν ως τον υδροφόρο ορίζοντα. Πλέον, μέχρι ποιό επίπεδο έχουμε πρόσβαση; Θ.Ξανθόπουλος: Μπορεί να πάει κανείς μέχρι το επίπεδο πέντε, αλλά θα πρέπει να μπεί στο νερό μέχρι ένα σημείο. Βέβαια, υπάρχουν και γαλαρίες που είναι πνιγμένες από το νερό, γιατί όταν έφταναν χαμηλά, εννοείται ότι όταν έβρισκαν νερό, χρησιμοποιούσαν, έτσι, αντλίες που τα αφαιρούσαν, ώστε να μην πλημμυρίσουν. Από τη στιγμή που σταμάτησαν να λειτουργούν τα μεταλλεία, οι στοές πλημμύρισαν, για αυτόν το λόγο πέφτουν πλέον. Χάλασαν τα υποστηλώματα, έχουν σαπίσει τα ξύλα, δηλαδή όταν κάποιος αποφασίσει να επισεφτεί ένα μεταλλείο πρέπει να είναι προετοιμασμένος ακόμη και να του πέσει η στοά στο κεφάλι. Πλέον, είναι όλα σάπια. Υπολογίζεται ότι οι στοές του Λαυρίου ξεπερνάνε σε μήκος τα 300 χιλιόμετρα. Δηλαδή, αν τα βάζαμε σε μία ευθεία θα μπορούσαμε να πάμε από την Αθήνα, ενδεχομένως, μέχρι τη Λάρισα. Αντίστοιχα, το Χάος, που βρίσκεται στον Εθνικό Δρυμό του Λαυρίου, με ποιό τρόπο σχηματίστηκε; Θ.Ξανθόπουλος: Το Χάος είναι μια δολίνη.Αυτός ο όρος αλλάζει ανάλογα με τη διάμετρο. Έχουμε δηλαδή το βάραθρο, που έχει τη μικρότερη διάμετρο. Στη συνέχεια, έχουμε τη δολίνη και το ακόμη μεγαλύτερο ονομάζεται πόλγη. Υπάρχει μια θεωρία για το Χάος, που λέει ότι σχηματίστηκε από την πτώση μετεωρίτη, η οποία, φυσικά, δεν ισχύει, γιατί γεωλογικά θα είχαμε βρεί τα αντίστοιχα στοιχεία. Το Χάος, στην ουσία, δημιουργήθηκε από την κατάρρευση της οροφής μιας στοάς που βρισκόταν από κάτω. Έτσι, δημιουργήθηκε αυτός ο κρατήρας, ο οποίος γεωλογικά καταγράφεται ως δολίνη. Υπάρχουν και μεγαλύτερες δολίνες από το Χάος, σε άλλες περιοχές της Ελλάδας. Λέγεται ότι σε αυτό το σημείο υπάρχει και κάποια σπηλιά, όπου έμενε ο λήσταρχος Κίτσος; Θ.Ξανθόπουλος: Ο λήσταρχος Κίτσος, είναι υπαρκτό πρόσωπο. Υπάρχει, το λεγόμενο, βουνό του Κίτσου, το οποίο είναι πάνω από τη συνοικία του Αγίου Κωνσταντίνου και εκεί υπάρχει μια σπηλιά που ονομάζεται, αντίσοιχα, σπηλιά του Κίτσου. Ο Κίτσος ήταν ληστής της περιοχής. Όταν τα μεταλλεία επανήλθαν σε λειτουργία, ήρθαν σε συμφωνία μαζί του. Του έδιναν ένα μισθό ώστε να διατηρεί την τάξη, δηλαδή από ληστή τον έκαναν χωροφύλακα. Στην αρχή, είχε αντιδράσει έναντι των μεταλλείων, γιατί θεωρούσε ότι η περιοχή είναι δική του. Έτσι, τον χρημάτισαν κι εκείνος προστάτευε τα μεταλλεία και τη λειτουργία τους. Όσον αφορά την Αθήνα, ισχύει όλη αυτη η παραφιλολογία περί στοών, υπόγειων και μυστικών περασμάτων; Θ.Ξανθόπουλος: Υπάρχουν μεμονωμένα υπόγεια τεχνικά έργα. Δεν υπάρχει αυτό το σύμπλεγμα στοών που 51

INTERVIEW

Ο Θανάσης Ξανθόπουλος είναι σπηλαιολόγος και διατηρεί ιστοσελίδα με όλες τις εξορμήσεις και εξερευνήσεις του, σε σπήλαια σε όλη την Ελλάδα, στη διεύθυνση spilaiologia.blogspot.com.

μπορεί να διαβάσει κανείς σε ορισμένα βιβλία. Δεν είναι έτσι. Υπάρχουν, επίσης, μεμονωμένα, παλιά καταφύγια, υπάρχουν μεμονωμένες, παλιές στοές, που μπορεί να ήταν μεταλλευτικές ή ακόμη και υδραγωγεία. Το μόνο που μπορεί να βρεί κάποιος, το οποίο είναι συνεχόμενου μήκους υδραγωγείο, είναι το Αδριάνειο υδραγωγείο, το οποίο ξεκινούσε από τους πρόποδες της Πάρνηθας και ερχόταν μέχρι το λόφο Δεξαμενής στο Κολωνάκι, το οποίο όμως πια δεν περπατιέται. Σε πολλά του σημεία έχει πέσει και έχει κλείσει. Νερό περνάει, αλλά δε μπορείς πλέον να πείς ότι θα μπείς από την Πάρνηθα και θα βγεις στο Κολωνάκι. Αυτό δε γινεται. Στο βιβλίο «Μυστική Αθήνα», υπάρχει ολόκληρος χάρτης που δείχνει ακριβώς όλα αυτά τα σημεία και πώς συνδέονται υπόγεια. Θ.Ξανθόπουλος: Δυστυχώς, αυτό δεν ισχύει. Έτσι, όπως φαίνονται στο συγκεκριμένο χάρτη, δεν ισχύουν. Τι ισχύει όμως: στο κέντρο της Αθήνας, σε κάποια από τα πιο γνωστά κτίρια, στο Σύνταγμα, η Βουλή για παράδειγμα, έχει όντως έξοδο διαφυγής, γιατί εκεί βρίσκονταν τα Ανάκτορα, προς τον Εθνικό Κήπο και ίσως σε δύο ακόμη κτίρια που είναι εκεί κοντά, όπως το ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία». Οι πληροφορίες λένε ότι υπάρχει κάποια σύνδεση και με άλλα βασικά κτίρια εκεί. Φυσικά, δεν έχουν φωτογραφηθεί. Επίσης, στην Ακαδημίας 57 δεν υπάρχει στοά, όπως λέγεται. Σήμερα, ονομάζεται το μουσείο Λοβέρδου, γιατί το έχει κάποιος τραπεζίτης ονόματι έτσι και θα γίνει μουσείο. Το ότι μαζεύονταν τέκτονες και έκαναν τελετές μπορεί και να ισχύει. Υποτίθεται πως στην πόρτα υπήρχε το σύμβολο ενός δράκου, ο οποίος όμως αφειρέθηκε, λόγω του ότι έγιναν όλες αυτές οι συζητήσεις περί μασονισμού. Σε αυτό το κτίριο η μία είσοδος είναι από την Ακαδημίας και η άλλη, η οποία είναι και η κεντρική, από το διπλανό δρόμο, ο οποίος έχω την εντύπωση ότι ονομάζεται Μαυρομιχάλη. Αν δεν ισχύουν όλα αυτά, αυτό σημαίνει ότι δεν ισχύει ούτε η στοά στη Ρώσσικη Εκκλησία; Θ. Ξανθόπουλος: Στη Ρώσσικη Εκκλησία, υπάρχει ένα ρωμαϊκό λουτρό, το οποίο είναι υπόγειο, και λειτουργούσε με υπόκαυστο. Ζέσταιναν το νερό και ήταν απλά ένα ρωμαϊκό λουτρό. Εκεί τώρα τι γίνεται και τι γινόταν: σώζεται ένα κομμάτι αυτής της ρωμαϊκής κατασκευής, στην οποία μπορείς να μπείς κάτω από το υπόκαυστο και να χωθείς σε κάποιες μικρές στοές, σε κάποια σημεία υπάρχουν κάποια λαγούμια βουλωμένα, από τα οποία ερχόταν το νερό. Εκεί όμως τι γίνεται; Ο χώρος χρησιμοποιούνταν και πριν τη Ρωμαϊκή εποχή. Όλη η περιοχή έλεγαν ότι ήταν του Λυκείου Απόλλωνα ως ναός, αργότερα το χρησιμοποιούσαν οι Ρωμαίοι, οι Πρωτοχριστιανοί έμπαιναν και κρύβονταν. Το μέρος έχει μεγάλη ιστορία. Χρησιμοποιήθηκε και ως κρυσφύγετο από τους Πρωτοχριστιανούς. Υπήρχε μια υπόγεια εκκλησία, όταν απαγορευόταν η χριστιανική θρησκεία και εκεί έκαναν τις λειτουργίες τους. Αυτό που πρέπει να σημειώσουμε για το λουτρό είναι ότι το νερό ερχόταν από ένα υδραγωγείο που είχε φτιάξει ο Πεισίστρατος και ερχόταν από τον Υμηττό. Θεωρητικά, υπήρχε μια στοά που διέσχιζε όλο τον Εθνικό Κήπο, ένα κομμάτι του λειτουργεί ακόμα. Στη συνέχεια περνούσε κάτω από τη Ρώσσικη Εκκλησία και μετά πήγαινε προς την Πλάκα. Η Πλάκα απότελεί ένα ακόμη ιδιαίτερο κομμάτι της Αθήνας. Είναι όλη διάτρητη από μικρά τοπικά υδραγωγεία. Ο ένας έφτιαχνε υδραγωγείο, κάποιο μετέπειτα υδραγωγείο συναντούσε το παλιό και σχηματίζονταν πολλές διακλαδώσεις, ακριβώς γιατί δεν υπήρχε η υποδομή που προσφέρεται σήμερα. Τα υδραγωγεία αυτά κουβαλούσαν νερό, κυρίως από την Πάρνηθα και τον Υμηττό, καθώς και από την Πεντέλη. Εγω, προσωπικά, πιστεύω ότι σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης μπορεί αυτές οι στοές να χρησίμευσαν και ως κρυσφύγετα για όσους γνώριζαν τα σημεία εισόδου. Βέβαια, αυτή δεν ήταν η κύρια χρήση τους. Δεν έχει τόση μεγάλη σημασία αν η τρύπα από την Πεντέλη δε φτάνει πλέον εως το Παγκράτι ή το Λυκαβηττό. Η σπηλαιολογία από μόνη της είναι κάτι το πολύ ενδιαφέρον και έτσι παύει να σε ενδιαφέρει το μυστήριο που την ακολουθεί. Στο Λαύριο υπάρχουν στοές να περπατήσεις για χιλιόμετρα. Κάτω από την Αθήνα, οτιδήποτε υπάρχει είναι πολύ πιο μικρό σε μήκος και αν υπάρχει κάτι είναι κλεισμένο ή ελεγχόμενο, που σημαίνει ότι δε μπορεί να μπεί όποιος θέλει. Μέρη που μπορούν να μπούν όλοι είναι, για παράδειγμα, τα κλεισμένα ποτάμια, όπως ο Ιλισσός ή άλλα παραπόταμα. Υπάρχουν σπήλαια μεγάλα που τα έχει δημιουργήσει η φύση. Σε εκείνα τα σπήλαια νιώθεις και πάλι το μυστήριο να σε κυριεύει. Νιώθεις σαν ένα μικρόβιο που κινείται μέσα στις φλέβες της γης, κινείσαι μέσα στο σώμα της γης. Έτσι μας αρέσει να λέμε στις διάφορες επισκέψεις μας. Μέσα από τη διερεύνησή μας εντοπίσαμε ένα μεγάλος πλήθος τρυπών, διαφορετικών μεγεθών και προσανατολισμού, εκ των οποίων επισκεφτήκαμε τα πιο προσβάσιμα. Υπάρχει κάποιο ειδικό συστατικό στη στρωματογραφία του ελληνικού εδάφους που ευνοεί την όλη αυτή φυσική διάτρηση; Θ. Ξανθόπουλος: Ναι. Το ελληνικό έδαφος ευνοεί σε τέτοιους σχηματισμούς και ο λόγος είναι η μεγάλη ποσότητα ασβεστόλιθου και είναι σε αυτά τα πετρώματα όπου σχηματίζονται τα σπήλαια. Είναι ένα πέτρωμα που διευκολύνει στους φυσικούς σχηματισμούς. Στην Ελλάδα, έχουμε καταγεγραμμένα πάνω από 10.000 σπήλαια, βάραθρα και καταβόθρες και παρ’ όλα αυτά, συνεχώς ανακαλύπτονται καινούργια. Από αυτά τα σπήλαια, 5.000 και ίσως λίγο περισσότερα, βρίσκονται στην Κρήτη, η οποία θεωρείται σπηλαιολογικός παράδεισος. Υπάρχει ο όρος «Καρστ», από όπου προέρχονται και τα «καρστικά φαινόμενα». Ο όρος αυτός περιλαμβάνει τόσο τα σπήλαια, όσο και τα βάραθρα και τους λοιπούς σχηματισμούς. Αν έχουμε ας πούμε ασβεστόλιθο, 52

INTERVIEW

ο οποίος έχει πολλές ρωγμές, λέμε ότι πρόκειται για καρστικό φαινόμενο. Σε αυτά περιλαμβάνονται και τα φαράγγια, είναι και αυτά καρστικές μορφές. Το Κάρστ είναι μια πόλη, στην πρώην Γιουκοσλαβία, όπου υπάρχει μεγάλη ποσότητα ρωγματοποιημένου ασβεστόλιθου. Από εκεί προέρχεται η λέξη που εμείς πλέον χρησιμοποιούμε ως «καρστικό». Στην Ελλάδα έχουμε πάρα πολλές τέτοιες περιοχές, κυρίως, στην Κρήτη, τη Στερεά Ελλάδα και την Ήπειρο. Αφού μεταφερθήκαμε στην Κρήτη, ένα από τα σπήλαια που επισκεφτήκαμε είναι αυτό της Παναγίας της Αρκουδιώτισσας. Για ποιό λόγο ονομάζεται έτσι; Θ. Ξανθόπουλος: Η Παναγία η Αρκουδιώτισσα, στα Χανιά, περιέχει στο εσωτερικό της ένα σταλαγμίτη. Το συγκεκριμένο σπήλαιο ήταν λατρευτικό, αν κοιτάξεις από κάποια ορισμένη γωνία το σταλαγμιτικό αυτό σχηματισμό, θυμίζει αρκούδα. Πρόκειται για σπηλαιοκλήσσι. Σε πολλά σπήλαια, όταν οι σταλαγμίτες θύμιζαν κάποιο ζώο ή μορφή, του έδιναν και την αντίστοιχη ονομασία. Βέβαια, συνδέονται και με πολλές θεότητες, όπως η Άρτεμις, που λατρευόταν ιδιαιτέρως στην Κρήτη. Υπάρχουν άλλα σπήλαια που ονομάστηκαν αντίστοιχα νεραϊδοσπηλιές, δρακοσπηλιές και αυτό έχει να κάνει με το τί φαντάζονταν ότι υπάρχει μέσα στο σπήλαιο, ανάλογα με τους σχηματισμούς των πετρωμάτων ή κάποιο θρύλο που είχε δημιουργηθεί. Το σπήλαιο των Πετραλώνων, στη Χαλκιδική, το έχετε επισκεφτεί; Θ. Ξανθόπουλος: Ναι, βεβαίως. Αποτελεί ένα πολύ όμορφο σπήλαιο. Εκεί, μάλιστα, ανακαλύφτηκε ο αρχάνθρωπος των Πετραλώνων για τον οποίο υπάρχουν πολλές αντίθετες απόψεις σχετικά με την ηλικία αυτού του κρανίου. Σύμφωνα με τον Άρη Κουλιανό είναι 700.000 ετών, σύμφωνα με άλλους δεν είναι τόσο παλιό. Παρ’ όλα αυτά είναι ένα από τα πιο σημαντικά ελληνικά σπήλαια. Πέρα από το τουριστικό της κομμάτι, το οποίο επισκέπτεται ο κόσμος, υπάρχει κι άλλο επίπεδο παρακάτω το οποίο έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Μετά τη δική μας επίσκεψη εκεί, μάθαμε ότι οι εργασίες στο σπήλαιο αυτό έχουν σταματήσει, παρά το γεγονός ότι δεν έχει ακόμη εξερευνηθεί όλο, μιας και είναι πάρα πολύ μεγάλο. Θ. Ξανθόπουλος: Αυτό που γνωρίζω, είναι ότι υπάρχει και δεύτερο επίπεδο. Δε γνωρίζω αν υπάρχουν σημεία με ερωτηματικά γύρω από αυτό το σπήλαιο. Ίσως, ακριβώς, επειδή αποτελεί τουριστικό σπήλαιο θα πρέπει να δοθούν και τα σχετικά κονδύλια. Αυτό το έχει αναλάβει η αρμόδια εφορία Σπηλαιολογίας, μόνο αυτοί μπορούν να συνεχίσουν την εξερεύνηση. Αυτά είναι θέματα κονδυλίων και είναι γεγονός πως οι εξερευνήσεις έχουν σταματήσει και σε άλλα σπήλαια αρχαιολογικού ή παλαιοντολογικού ενδιαφέροντος. Ένα άλλο πολύ ενδιαφέρον θέμα που μπορούμε να αναπτύξουμε σχετικά με τις τρύπες αυτές είναι το τί συμβολίζουν. Κατ’ αρχήν, το σπήλαιο συνδέεται με τον άνθρωπο από τη στιγμή που ο άνθρωπος εμφανίστηκε πάνω στη γη. Αποτέλεσε τόπο κατοίκησης, διαμονής, καταφύγιο, στη συνέχεια έγινε τόπος λατρείας και σε πολλές περιπτώσεις αυτό συνεχίζεται εως και σήμερα. Στην αρχαιότητα υπήρχαν λατρευτικά σπήλαια, σήμερα έχουμε σπηλαιοκκλησιές. Βέβαια, ήταν επίσης και τόπος ταφής. Γενικά, έχουμε μια πολύ ιδιαίτερη σχέση με τα σπήλαια ως πλάσματα και φυσικά δε μπορούμε να παραβλέψουμε το συμβολισμό του σπηλαίου ως μήτρα. Αν φανταστούμε, λοιπόν, και έτσι πιστεύω πως είναι, ότι η γη είναι ένας ζωντανός οργανισμός, είναι ένα μεγάλο σώμα, στο οποίο εμείς κινούμαστε στην επιφάνεια, αλλά και στο εσωτερικό του. Θα μπορούσαμε να πούμε, ότι όπως κινούνται τα ερυθρά μας αιμοσφαίρια, το αίμα μέσα στις φλέβες και τις αρτηρίες μας, ακριβώς το ίδιο γινόμαστε κι εμείς όταν κινούμαστε μέσα στο σώμα της γης. Τις καταβόθρες όπου κυλάει νερό, τις λέμε φλέβες της γης. Η αλήθεια είναι ότι όταν μπαίνεις μέσα σε όλους αυτούς τους σχηματισμούς ανακαλύπτεις τελείως διαφορετικά συναισθήματα και φόβους, κάτι που ακούγεται τελείως αντιθετικό αν σκεφτεί κανείς ότι αποτέλεσε για τον άνθρωπο την πρώτη κατοικία. Θ. Ξανθόπουλος: Αυτά τα συναισθήματα είναι πολύ κοινά σε όσους επισκέπτονται για πρώτη φορά τέτοιους τόπους. Το θέμα του φόβου, όταν μπαίνει κανείς σε ένα σκοτεινό χώρο, όπως είναι το σπήλαιο, ή εκτός από το σκοτάδι ότι πρόκειται για έναν κλειστό χώρο, ή ότι μπορεί να πέσει, ότι δεν έχει αέρα. Σε αυτούς τους χώρους έρχεσαι αντιμέτωπος με φόβους που δεν ήξερες ότι έχεις, ανακαλύπτεις μέσα σου ότι δεν ήξερες ότι φοβάσαι. Στην ουσία, βέβαια, αυτά είναι μέσα στο μυαλό και έχω καταλήξει, από την προσωπική μου εμπειρία, ότι εξερευνώντας ένα σπήλαιο, μπαίνοντας μέσα στη γη, στην ουσία μπαίνεις μέσα σε σένα, εξερευνάς εσένα τον ίδιο. Και μέσα από αυτή τη συζήτηση, είναι εύκολο να κατανοήσει κανείς τα πολλαπλά πεδία της σπηλαιολογίας. Έχει ας πούμε ένα κομμάτι αθλητικό, δηλαδή την εξερεύνηση σπηλαίων που είναι δύσκολο να τα προσπελάσεις και απαιτούν καλή φυσική κατάσταση. Μέσα στην ίδια τη σπηλαιολογία μπλέκονται επιστήμες όπως η αρχαιολογία, η παλαιοντολογία, η γεωλογία, η βιολογία και υπάρχει, περιέργως, θα λέγε κανείς με μια πρώτη ματιά, το φιλοσοφικό κομμάτι της σπηλαιολογίας. Τα σπήλαια συνδέονται με τη μυθολογία, με θρύλους, παραδόσεις. Το φιλοσοφικό κομμάτι ασχολείται, στην ουσία, με αυτό το βαθύ συμβολισμό της εισόδου και της εξόδου από το σπήλαιο που μπορεί να παρομοιαστεί με τη γέννηση και το θάνατο. Μπορούμε να κάνουμε πολλούς τέτοιους παραλληλισμούς.

Το hole(y) search αφορά μια προσωπική μας καταγραφή από υπόγειες στοές, νταμάρια, μεταλλεία, εκσκαφές, σπήλαια και μικροσπηλιές, καταφύγια, διατρήσεις, καταστροφές, και ερείπια στην Ελλάδα. Διασκορπισμένα σε πέντε περιοχές, Βόλο, Χανιά, Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Χαλκιδική, το οπτικοακουστικό υλικό, αποτελεί μια πρώτη προσέγγιση των θεμάτων που ασχοληθήκαμε. Οι διαφοροποιήσεις, αλλά και οι ταυτίσεις πολλών σημείων στην καταγραφή άρχισε να οριοθετεί και τα σημεία της μετέπειτα έρευνας και επεξεργασίας.

DOCUMENTATION

THE HOL(E)Y SEARCH (video)

ΣΗΜΕΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΣΤΟ HOLE(Y) SEARCH

Διάνοιξη τρύπας. Μετρό Θεσσαλονίκης. 07/05/2016.

Στοά στο Καλλιμάρμαρο. Μετς, Αθήνα. 27/-4/2015.

Διάνοιξη τρύπας. Διακοπή εργασιών λόγη αρχαίων ευρημάτων Μετρό Θεσσαλονίκης. 07/05/2016.

Γερμανικές στοές Β’ Παγκοσμίου πολέμου. Πλατάνιας, Χανιά. 25/04/2016. Νταμάρι. Καλόρουμα Ακρωτηρίου, Χανιά. 16/04/2016.

Σπήλαιο Πετραλώνων. Όρος Κατσίκα, Χαλκιδική. 14/05/2016.

Μικροσπηλιές. Νεροκούρου, Χανιά. 16/04/2016.

Διώροφη Κατοικία. Ν.Μουδανιά, Χαλκιδική. 28/04/2016.

Σπήλαιο Λερά. Σταυρός, Χανιά. 28/04/2016.

Κατεστραμένη Αποθήκη. Ν.Μουδανιά, Χαλκιδική. 28/04/2016.

Νταμάρι. Χορδάκι Ακρωτηρίου, Χανιά. 26/04/2016.

Το Παρόν. Αγ. Κωνσταντίνος, Λαύριο. 28/04/2016. Το Χάος (Δολίνη). Αγ. Κωνσταντίνος, Λαύριο. 28/04/2016.

Παναγία Αρκουδιώτισσα. Μονή Γουβερνέτου, Χανιά. 27/04/2016.

Καταφύγιο Αρδηττού. Μετς, Αθήνα. 27/04/2015.

MAPS Τοποθεσίες καταγραφής:

Καταβόθρες, δολίνες,πόλγες.

Σπασίματα, ρωγμές.

Μικροσπηλιές.

Πηγάδια, φρέατα.

Νταμάρι.

Tοποθεσίες με παρόμοια χαρακτηριστικά:

Στοές.

Σπήλαια.

Θρησκευτικοί χώροι.

Μετρό.

ΑΘΗΝΑ

ΒΟΛΟΣ

ΧΑΝΙΑ

MAPS

Ν.ΜΟΥΔΑΝΙΑ

ΛΑΥΡΙΟ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

NATURAL HOLE

Η θεματική της τρύπας ξεκινάει με τη διερεύνηση των κενών και των ασυνεχειών στο τοπολογικό μοντέλο της φύσης. Η γη είναι γεμάτη από φυσικούς σχηματισμούς κοιλοτήτων, είτε ως αποτέλεσμα φυσικών καταστροφικών φαινομένων, είτε λόγω ομαλών μεταλλάξεων του καρστικού εδάφους. Η γη αποτελείται από τρύπες, ασαφείς οντότητες που ταλαντεύονται ανάμεσα στην επιφάνεια και το βά-θος, που διακόπτουν την ενοποίηση και την ολότητα της και αναδιαμορφώνουν το τοπίο. Έτσι, δημιουργείται ένα πορώδες, μια μήτρα διαποτισμένη με ένα σύμπλεγμα τρυπών, που μεταλλάσσεται και εξελίσσεται. Τα δυναμικά χαρακτηριστικά του στερεού της γης, ενεργοποιούνται όταν αυτό εμπλέκεται με το κενό. Το αρχετυπικό καταφύγιο του ανθρώπου στη γη, η σπηλιά, βιώνεται ως ένας χώρος προφύλαξης και προστασίας. Μέσα από το σχεδιασμό του «Prepared Landscape», των Archigram αναδεικνύεται μια μορφοποιητική σύζευξη της έννοιας «Χώρα» και «Μήτρα». Εντοπίζουμε ένα τοπίο που διακόπτεται από χαραμάδες, έναν υπαινιγμό στον ορισμό του χώρου και της συνέχειας. Τα φυσικά, καταστροφικά φαινόμενα, όπως οι κατολισθήσεις, οι καταβόθρες και οι σεισμοί, και γενικότερα η δυναμική γεωλογία από το έργο του Kircher, Mundus Subterraneus, για το εσωτερικό της γης, μέχρι τις θεωρίες της κοίλης γης, αποκαλύπτουν την ανοίκεια σχέση του ανθρώπου (υπέργειο ον), με το σύνολο της ύλης που κατοικεί. Μέσω της φθοράς, και γενικότερα της καταστροφής, ο χώρος γίνεται διάτρητος από χρόνο. Οι χωρικές διαστάσεις της καταστροφής παρουσιάζονται από τα κενά, που επιδεινώνονται κάτω από βίαιους μηχανισμούς. Στο γεωφιλοσοφικό κομμάτι της γης, δηλαδή της γης ως ένα κομμάτι της φιλοσοφίας και ακόμη περισσότερο της εμπειρίας της γης ως ένα κομμάτι της ιστορίας, κάθε τρύπα που ανοίγεται σε αυτήν, ανοίγει και μια πύλη στο χρόνο, ένα πέρασμα στην μνήμη. Η διαδικασία της πρόσθεσης και της αφαίρεσης, αρθρώνεται στη βάση της δυναμικής και της χωρο-χρονικότητας, της εσωτερίκευσης και εξωτερίκευσης.

HOLLOW EARTH

HOLLOW EARTH Η κοίλη Γη είναι θεωρία, σύμφωνα με την οποία η Γη είναι κούφιακοίλη και περιέχει στο κέντρο της ένα κενό το οποίο είναι διαμπερές και συγκοινωνεί με την επιφάνεια από τους δύο πόλους και φιλοξενεί υπόγεια ατμόσφαιρα και θάλασσες, ενώ διαμορφώνει υπόγεια βουνά και ηπείρους που κατοικούνται από μη ανθρώπινα όντα, ο πυρήνας της γης δεν υπάρχει και ο μανδύας περιορίζεται ανάμεσα στην πάνω και κάτω επιφάνεια. Η λέξη κοίλη προέρχεται από την λέξη κοίλωμα. 02

Κάθε κόσμος αθέατος, μακριά από την καθημερινότητά μας και ανεξερεύνητος, είναι λογικό να εγείρει τη φαντασία, και να προκαλεί τη μυθοπλασία. Μπορεί, βάσει της εξέλιξης των γνώσεων και της πνευματικότητάς του, ο άνθρωπος -ο μέσος όρος έστω- να έπαψε να πιστεύει πως εντός της γης βρίσκεται ο κόσμος των νεκρών (βέβαια ποτέ δεν έπαψε να τον ταυτίζει συμβολικά), εν τούτοις το πάθος του για την περιπέτεια και η ανάγκη του να πιστεύει στην ύπαρξη μιας διαφορε-τικής μορφής ζωής, εκτός της δικής του, τον οδήγησαν στη δημιουργία θεωριών όπως αυτή της κοίλης ή κούφιας γης. Στη μεν πρώτη η γη πιστεύεται ότι στο εσωτερικό της είναι κούφια ή έστω ένα μεγάλο κομμάτι της, ενώ στη δεύτερη, ότι ο κόσμος μας δε βρίσκεται στην επιφάνεια της γης, αλλά στο κέντρο ενός μεγαλύτερου πλανήτη. 03

«Δηλώνω ότι η γη είναι κούφια. Το εσωτερικό της κατοικείται και αποτελείται από ένα αριθμό συμπαγών ομόκεντρων σφαιρών, η μία μέσα στην άλλη, και είναι ανοιχτή στις περιοχές των πόλων στη 12η ή 16η μοίρα. Αναζητώ εκατό γενναίους συντρόφους, εφοδιασμένους και εξοπλισμένους πολύ καλά, για να ξεκινήσουμε το φθινόπωρο από τη Σιβηρία με τάρανδους και έλκηθρα, με κατεύθυνση τους πάγους της βόρειας παγωμένης θάλασσας. Δεσμεύομαι προσωπικά ότι θα βρούμε μία θερμή και πλούσια χώρα γεμάτη από ωφέλιμα φυτά και ζώα. Αν δεν συναντήσουμε ανθρώπους όταν φθάσουμε σε 82 μοίρες βόρειο πλάτος, θα επιστρέψουμε την επόμενη άνοιξη.» 04

«Κάτω από το φλοιό της γης, που έχει πάχος 800 χιλιόμετρα, υπάρχει ένα κενό. Ένα τεράστιο κούφωμα. Μέσα σε αυτό το κενό, υπάρχουν τρεις oμόκεντροι πλανήτες, με τον ίδιο άξονα.Έχουν περίπου το μέγεθος του Άρη, της Αφροδίτης και του Ερμή...» 05

06 65

MUNDUS SUBTERRANEUS

MUNDUS SUBTERRANEUS Υποστήριζει τη θεωρία για μία δυναμική γεωλογία, αφενός σε σχέση με το εσωτερικό της γης ως μάζα με διάπυρο πυρήνα που διαπερνάται από σήραγγες για να καταλήξουν στα ηφαίστεια, και αφετέρου σε σχέση με την επιφάνεια της γης ως προϊούσας ενός πνεύματος θεϊκής παρέμβασης και του παγκόσμιου μαγνητισμού. Στη μελέτη αυτή οραματίζεται τι θα μπορούσε να υπάρχει ακόμα πιο βαθιά μέσα στη γη, και πώς τα βουνά και οι πυρκαγιές φωτιές και τα ποτάμια και οι ωκεανοί θα μπορούσαν με κάποιο τρόπο να συνδέονται. Ο Κίρχερ είχε ως στόχο να εξηγήσει το σύνολο της λειτουργίας της γης. Η άποψη του για το καρστ και την υδρολογία, σε γενικές γραμμές, αφορά το Θαλασσινό νερό που θεωρεί οτι τραβιέται προς τα πάνω μέσω υπόγειων αγωγών από ωκεάνιες δίνες, που συσσωρεύονται σε τεράστιους θαλάμους (hydrophalaceae), οι οποίοι τροφοδοτούν τα μεγάλα ποτάμια και δημιουργούν τις σπηλιές. Βίωσε την έκρηξη του ηφαιστείου Αίτνα και ήταν τόσο γοητευμένος που μπήκε, προσωπικά, στον κρατήρα του Βεζούβιου για εξερεύνηση. Ήταν σαφές γι’αυτόν πως η λάβα συμπεριφέρεται σχεδόν με τον ίδιο τρόπο όπως το νερό, αλλά τροφοδοτείται από τεράστια συμπλέγματα λιωμένων πετρωμάτων (pyrophylaciae) και θερμές πηγές. 02 66

ON AN UNGROUNDED EARTH

GEOPHILOSHOPHY

Γεοφιλόσοφος είναι εκείνος που βιώνει φιλοσοφικά, εκείνος που αντί να εγκαταλείψει τη γη, περνά μέσα της και παραμένει σε αυτήν. Η γεοφιλοσοφική εμπειρία συνεπάγεται την αντιμετώπιση, όλο και περισσότερο εις βάθος, της γης ως ένα κομμάτι της φιλοσοφίας και ακόμη περισσότερο η εμπειρία της γης ως μια ιστορικότητα, μια δίοδος της σκέψης προς το απόλυτο. Παρ’ όλο που το στερεό σώμα ή το έδαφος, με τη βαρύτητά του, την ακεραιότητα και την τυραννική του ολότητα είναι τελικά περιοριστικό, η εξάλειψη του εδάφους οδηγεί επίσης στην άνοδο ενός άλλου ηγεμονικού καθεστώτος, το καθεστώς του θανάτου και της καταστροφής[...]. Το «ungrounding» ασχολείται με την ανακάλυψη ή εκταφή μιας χημικά εκφυλισμένης κάτω πλευράς του εδάφους. Βασανίζουν τον πλανήτη μας προκειμένου να αποκαλύψουν τα μυστικά του, σταθεροποιώντας έτσι την κωδικοποίησή τους για τη γη ως «κάποιος», κι όχι «κάτι». Μια σωματικοποίηση της γης. Ο Ντελέζ είναι συνένοχος σε αυτή τη σωματοφιλία, η οποία μειώνει τη γη σε μια συλλογή αντικειμένων, όπου η γη γίνεται ένας χώρος ή ένα σύνολο χώρων αντί για μια υλική ζωή, έναν κινητήρα σκέψης. Είναι αυτές οι εικόνες της Γης, ως ένα νεκρό σώμα, τις οποίες στοχεύουμε να καταστρέψουμε με τις μηχανές εκσκαφής, με τα όπλα μαζικής ενέργειας και με τη συνολική οικολογική κατάρρευση. Αυτές οι εικόνες ε- κτελούν μια διπλή ποινική λειτουργία: η μία είναι η σταθεροποίηση της σκέψης και η άλλη να δώσει βαρύτητα στον ανθρωποκεντρικό τρόπο σκέψης και ύπαρξης. Θέλουμε να υποτάξουμε τη Γη σε πόνο, όχι σαν ένα σωματοποιημένο πλάσμα, αλλά ως πλανήτη, ως την υδρόγειο της ψημένης ύλης, προκειμένου να δοκιμάσουμε το οριοτροπικό πορώδες της και να δούμε πόση εκσκαφή μπορεί να αντέξει πριν πάψει να είναι ταυτόχρονα ένα παράδειγμα προϊόντος και παραγωγής. Αν η γεωλογία, ή η διαδικασία εξόρυξης, σκάβουν προς ένα μη εξορύξιμο σημείο στον πυρήνα κάθε αντικειμένου, αυτό συμβαίνει γιατί δεν υπάρχει ένα αρχέγονο στρώμα του κόσμου, δεν υπάρχει ένα τελικό υπόστρωμα ή μια τελική ουσία στην οποία όλα βασίζονται. Οι γραμμές της σειριακής εξάρτησης, το στρώμα πάνω σε στρώμα, που η γεωλογία ξεσκεπάζει, δε στηρίζεται πάνω σε καμία ουσία, αλλά πρόκειται για αρχεία δράσης. Οι μηχανισμοί εξόρυξης δε μπορούν να μειωθούν σε προτεραιότητα όσον αφορά τη φυσική ή ιδανική μορφή τους.Αν παραμείνουμε στο επίπεδο της δυναμο-οντολογίας, τότε η διαδικασία της πρόσθεσης και αφαίρεσης της γης πρέπει να αρθρωθεί στη βάση της δύναμης και της χωρο-χρονικότητας. Αυτή η χωρο-χρονικότητα είναι μια ταυτόχρονη πρόσθεση και αφαίρεση, εσωτερίκευση και εξωτερίκευση. Σύμφωνα με το Σέλινγκ, το πραγματικό συνδέεται με την εξωτερίκευση, καθώς αυτή η εξωτερίκευση διαχωρίζεται από την εσωτερίκευση του μυαλού, μόνο τυπικά και όχι ποιοτικά. Με άλλα λόγια, ο χώρος δε μπορεί να θεωρηθεί ως ένα στάδιο ύλης. Αποτελεί μια ποιότητα βαρύτητας που ελέγχει την κίνηση της ύλης και είναι κυριευμένη από την ύλη κατά κάποιον τρόπο. Αυτό μας πηγαίνει πίσω στη σκέψη του Σέλινγκ για τις δυνάμεις και πώς η αλληλεπίδραση των δυνάμεων μπορεί να ονομαστεί υλισμός, υλικότητα ή ακόμη και ρεαλισμός (materiality/reality). 01

CHAOS «Πολλά ονόματα έχουν δοθεί σε αυτό το μυστήριο που περιέχει εντός του το παν. Αποκαλείται «απύθμενη άβυσσος», «κενότητα», «χάσμα», «άβυσσος των υδάτων», «άγνωστο σκότος», «βυθός». Ο Δημόκριτος το ονόμαζε «Κενό», αλλά επίσης, και βυθό. Ο Πλάτων «Άπειρο» και ο Αναξαγόρας «Απειρία». 02

NON-PLACES «Deserts, mountains and plains, ruins, oceans and skies enjoy a privileged status in landscape-painting, rather as though they were by definition without any destiny. And they are therefore disconcerting [depaysant]. This exclusivity is not to be trusted. Meaning soon gives its orphans a new destination (if only for love of landscape). No, landscape has no elective place in these non-places. But the absence of place threatens them, just as it threatens any possible place. Indeterminacy exercises a gentle violence over the determinate, so as to make it give up its QUOD. And it is not I, nor anyone, who begets this non-place». 03

THE IRREGULARITIES OF NATURE Τα έργα- τοπία του Courbet τονίζουν τις σπηλιές, απομονομένα δάση, χαράδρες και ρέματα, σχηματισμούς βράχων και καταφύγια.Ο Courbet, προσπαθεί να τονίσει ότι υπάρχει κάτι ασφαλέστερο στην ύπαιθρο σε σχέση με τις πόλεις. Στην ουσία τα τοπία του και άλλα έργα αυτής της περιόδου, ακόμα και τα γυμνά, φαίνεται να είναι μια «επιστροφή στις ρίζες του», ένας απολογισμός σε σχέση με την αστική πολιτική. 04

STRATIGRAPHY αρχικής τους διάπλασης και είναι σαφώς διαχωρισμένα το ένα από το άλλο. Τα διαταραγμένα στρώματα είναι το αποτέλεσμα «δευτερογενούς δραστηριότητας». Μετά από την αρχική τους διάπλαση, διαταράχθηκαν είτε από ανθρώπινη ή φυσική δράση -π.χ. μεταγενέστερες διαταράξεις (από τη διάνοιξη τάφρων, λάκκων, πηγαδιών κ.λπ.). Άλλες διαταραχές είναι δυνατόν να προξενήθηκαν από φυσικά και χημικά φαινόμενα, όπως η διάβρωση ή ο σεισμός, με αποτέλεσμα μια ανεστραμμένη διαστρωμάτωση (δηλαδή μια εναπόθεση των γεωλογικών ή/και πολιτισμικών στρωμάτων σε αντίστροφη σειρά από εκείνη με την οποία είχαν αρχικά απoτεθεί). Θεωρητικά, βάσει της αρχής της συσχέτισης, ένα στρώμα περιέχει πολιτισμικά και γεωλογικά κατάλοιπα που συσχετίζονται μεταξύ τους. Όμως, στην περίπτωση των διαταραγμένων στρωμάτων, υπάρχουν αποθέσεις οι οποίες αποτελούν μια αυτοτελή στρωματογραφική ενότητα. Oι αρχαιολόγοι αποχωρίζουν τις αποθέσεις αυτές από το υπόλοιπο στρώμα στο οποίο βρέθηκαν ή από το αμέσως υπερκείμενο ή υποκείμενο στρώμα και τις μελετούν χωριστά, ως ένα ενιαίο σύνολο, θεωρώντας ότι τα περιεχόμενά τους ανήκουν στο ίδιο αρχαιολογικό πλαίσιο και αποτελούν μια ομάδα. To βάθος της διαστρωμάτωσης σε μια θέση είναι ανάλογο με τη φύση της θέσης και το χρονικό διάστημα της χρήσης της. Με βάση τον γενικό κανόνα, που στηρίζεται στην αρχή της επαλληλίας, τα υψηλότερα στρώματα είναι και τα νεότερα και περιέχουν ευρήματα πιο πρόσφατα από τα κατώτερα και αρχαιότερα στρώματα. Η χρονική σχέση των στρωμάτων παρέχει μια σχετική χρονολόγηση για τα στρώματα και τα περιεχόμενά του. Η ακριβέστερη, απόλυτη χρονολόγηση προϋποθέτει ανάλυση των περιεχομένων του στρώματος, εφόσον εξασφαλιστεί ότι δεν αποτελούν παραβιάσεις από υπερκείμενα στρώματα και το στρώμα είναι «κλειστό». Η απόλυτη χρονολογία που προκύπτει είναι αυτή κατά την οποία ή μετά την οποία δημιουργήθηκε το εξεταζόμενο στρώμα, με άλλα λόγια είναι το λεγόμενο terminus post quem (λατιν. «όριο μετά από το οποίο») του στρώματος.

STRATIGRAPHY

«Στρωματογραφία» είναι ο επιστημονικός κλάδος που ασχολείται με την περιγραφή των πετρωμάτων και την ερμηνεία τους μέσα από την άποψη της γενικής χρονικής κλίμακας. Παρέχει μια βάση για την ιστορική Γεωλογία και οι αρχές και οι μέθοδοι που χρησιμοποιεί εφαρμόζονται σε τομείς όπως η γεωλογία πετρελαίου και η αρχαιολογία. Με τον όρο «στρωματογραφία» («stratigraphy») στην αρχαιολογία νοείται η μελέτη της διάταξης των αποθέσεων ή στρωμάτων, δηλαδή της «διαστρωμάτωσης» («stratification»), μιας αρχαιολογικής θέσης. Τα στρώματα σε μια αρχαιολογική θέση είναι φυσικά και πολιτισμικά, ή μόνον γεωλογικά (σε περιόδους εγκατάλειψης αρχαιολογικών θέσεων). Ανάλογα με τις φυσικές ή πολιτισμικές μεταβολές που λαμβάνουν χώρα σε μια θέση και τη διάρκειά τους, τα στρώματα ποικίλλουν ως προς το πάχος, τη σύσταση, το χρώμα και το περιεχόμενο. Ένας κοινός στόχος της στρωματογραφικής μελέτης είναι η υποδιαίρεση μιας ακολουθίας πετρωμάτων σε καθορισμένες μονάδες, καθορίζοντας έτσι τις χρονικές σχέσεις που εμπλέκονται, με αποτέλεσμα το συσχετισμό των μονάδων αλληλουχίας ή ολόκληρη την αλληλουχία, με άλλα στρώματα πετρωμάτων. Το παραδοσιακό στρωματογραφικό σύστημα βασίζεται σε δύο κλίμακες: (1) μια χρονική κλίμακα (χρησιμοποιώντας αιώνες, εποχές, περιόδους, εποχές και ηλικίες), για την οποία κάθε μονάδα ορίζεται από το αρχικό και το τελικό της σημείο, και (2) μια συσχετισμένη κλίμακα των αλληλουχιών των πετρωμάτων (με τη χρήση συστημάτων, σειρών, σταδίων, και χρονο-ζωνών). Τα καθεστώτα αυτά, όταν χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με άλλες μεθόδους, όπως η χρονολόγηση ως ραδιομετρική χρονολόγηση (η μέτρηση της ραδιενεργής διάσπασης), η παλαιοκλιματική χρονολόγηση, και παλαιομαγνητικοί προσδιορισμοί οδηγούν σε λιγότερησύγχυση ως προς την ονοματολογία και σε ολοένα και πιο αξιόπιστες πληροφορίες στις οποίες βασίζονται τα συμπεράσματα για την ιστορία της Γης. Τα αρχαιολογικά στρώματα διακρίνονται σε «κλειστά» ή «διαταραγμένα». Τα κλειστά στρώματα - αποτέλεσμα αδιατάρακτης «πρωτογενούς δραστηριότητας»- παρέμειναν άθικτα από τη στιγμή της

02 70

06 05

STRATIGRAPHY

ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΚΛΗΡΟΤΗΤΑΣ

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΤΡΩΜΑΤΟΣ

Υψηλότερο

Oι σκληρότεροι, ανθεκτικότεροι και πιο πυκνoί χαλαζίτες και μελανόλιθοι.

Πολύ σκληρό

Πολύ σκληρά γρανιτικά πετρώματα, χαλαζίτες, πυριτικός σχιστόλιθος, σκληροί αμμόλιθοι και ασβεστόλιθοι.

Σκληρό

Γρανίτης(πυκνός), και γρανιτικά πετρώματα. Σκληροί αμμόλιθοι και ασβεστόλιθοι, φλέβες χαλαζίου, σκληρά ετερογενή πετρώματα, σιδηρομεταλλευματα.

Σκληρό

Σκληροί ασβεστόλιθοι, αδύναμοι γρανίτες, σκληροί αμμόλιθοι, μάρμαρο,πυρίτιο, δολομίτης.

Σχετικά σκληρό

Συνήθης αμμόλιθος, σιδηρομεταλλέυματα.

Σχετικά σκληρό

Αμμώδης σχιστόλιθος, σχιστοειδής αμμόλιθος.

Μέτριο

Σκληρός σχιστόλιθος, μαλακοί αμμόλιθοι και ασβεστόλιθοι, μαλακά ετερογενή πετρώματα.

Μέτριο

Διάφοροι σχιστόλιθοι (όχι σκληροί), πυκνό λιπαντικό χώμα.

Σχετικά μαλακό

Μαλακοί σχιστόλιθοι, πολύ μαλακοί ασβεστόλιθοι, ορυκτό αλάτι, κιμωλία, γύψος. Παγωμένο χώμα, ανθρακίτης, σύνηθες λιπαντικό χώμα, βότσαλα, χαλίκια και βραχώδες έδαφος.

Σχετικά μαλακό

Τρίμματα εδάφους, σχισόλιθοι, συμπιεσμένα βότσαλα, σκληρός άργιλος, σκληρός ασφαλτούχος άνθρακας.

Μαλακό

Πυκνός άργιλος, μαλακός ασφαλτούχος άνθρακας, σκληρή λάσπη, αργιλώδες έδαφος.

Μαλακό

Μαλακός αμμώδης άργιλος, κίτρινη ασβεστώδης λάσπη, χαλίκια.

Μαλακό

Φυτικό χώμα, τύρφη, μαλακό μάργες, υγρή άμμος.

Ξηρές ουσίες

Άμμος, μαλακό χώμα, υποκατάστατα άνθρακα.

Ρευστό

Μετατοπισμένη άμμος, βρεγμένο έδαφος, κλασματοποιημένη ασβεστώδης λάσπη.

Ζώνη υπεδάφους

Εδαφική ζώνη

Επιφάνεια εδάφους Υδροφόρος ορίζοντας

DIAGRAM

ΥΨΟΜΕΤΡΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Μέση στάθμη θάλασσας

Υπέδαφος: Φτάνει στα 1,5-2 μέτρα, ως εκεί δηλαδή που προχωρούν οι ρίζες των φυτών και μπορεί να γίνει γεωργική εκμετάλλευση.

Έδαφος: Aνώτατο στρώμα του φλοιού της γης, Καλλιεργήσιμο επιφανειακό στρώμα σε πάχος 35-50 εκατοστά.

ΘΕΩΡΙΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΠΗΛΑΙΩΝ

– Θεωρία κατείσδυσης. Τα σπήλαια σχηματίζονται στη ζώνη αερισμού κατά την καθοδική πορεία του νερού – Θεωρία των δύο κύκλων. Τα σπήλαια σχηματίζονται στη ζώνη κορεσμού κατά μήκος οδών ροής – Σπήλαια (=καρστ) μπορούν να σχηματιστούν κάτω από τον υδροφόρο ορίζοντα (W. Davis, 1930). – Θεωρία υδροφόρου ορίζοντα. μέγιστη διάλυση στο επίπεδο του υδροφόρου ορίζοντα (A.C. Swinnerton, 1932) ≈ 30% Ελλαδικού χώρου ανθρακικά (=ασβεστόλιθοι, μάρμαρα, δολομίτες) = πετρώματα επιρρεπή σε καρστικοποίηση ≈ 40% υδατοστεγή = αργιλλικά (κυρίως φλύσχης, σχιστόλιθοι, μάργες) ≈ 15% τεταρτογενή ≈ 15% νεογενή – Νεοτεκτονικά ιζήματα = κλαστικά (= πηλίτες, μάργες, ψαμμίτες, κροκαλοπαγή)

STRATIGRAPHY

KARST Αφορά τους ασβεστολιθικούς σχηματισμούς (ασβεστόλιθο, μάρμαρο). Με την επίδραση, κυρίως, του διοξειδίου του άνθρακα της ατμόσφαιρας και τον σχηματισμό ανθρακικού οξέως σε συνδυασμό με το νερό, ο ασβεστόλιθος αποσαθρώνεται χημικά διεδρύοντας τις ασυνέχειες και σχηματίζοντας κενά. Κλίμακα Καρστικών σχηματισμών: – Μικροσκοπικό – Μεσοσκοπικό: μικρά ανοίγματα κατά μήκος διακλάσεων, μικροί σπηλαιώδεις σχηματισμοί. – Μακροσκοπικό: δολίνες, μεγάλα σπήλαια, πόλγες. Καρστικές Μορφές: – Σπήλαια – Δολίνες – Πόλγες – Καταβόθρες – Καρστικές Πηγές

Σε πολλές περιοχές της γης, στις οποίες γεωλογικά επικρατεί ο ασβεστόλιθος, διαμορφώνεται ένα επιφανειακό ανάγλυφο εξαιτίας της διάλυσής του από το νερό, το οποίο είναι γνωστό ως Karst. Η λέξη αυτή είναι Σλαβική και χρησιμοποιείται σαν τοπωνύμιο σε περιοχή της Δαλματίας. Χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Cvijic(1893) και άλλους αυστριακούς γεωλόγους που μελέτησαν την περιοχή αυτή. Γενικά, ο παραπάνω όρος χρησιμοποιείται σε όλες τις περιοχές όπου συμβαίνει διάλυση πετρωμάτων. Το πιο τυπικό όμως Καρστ αναπτύσσεται σε περι-οχές που επικρατούν ανθρακικά πετρώματα (ασβεστόλιθοι, δολομίτες, δολομιτικοί ασβεστόλιθοι, μάρμαρα). Η επιφάνεια μιας καρστικής περιοχής παρουσιάζει μερικούς σαφείς μορφολογικούς χαρακτήρες που την διαφοροποιούν από την επιφανειακή μορφολογία άλλων λιθολογικών τύπων. Οι χαρακτηριστικές επιφα-νειακές μορφές των καρστικών περιοχών είναι: I. Κλειστά βυθίσματα διαφόρων μεγεθών και διάταξης. II. Τμηματική – διακοπτόμενη ανάπτυξη του. III. Σπήλαια και ανάπτυξη υπόγειου δικτύου αποστράγγισης. Ο βαθμός ανάπτυξης, αυτών των επιφανειακών και υπόγειων μορφών, ποικίλει από περιοχή σε περιοχή. Μερικές καρστικές περιοχές έχουν έντονο ανάγλυφο με μεγάλου βάθους βυθίσματα, απομονωμένους πυργοειδούς μορφής σχηματισμούς και μυτερούς λόφους. Σε άλλες περιοχές το ανάγλυφο παρουσιάζεται ομαλό, με μικρές επιφανειακές κοιλότητες, που καλύπτονται πολλές φορές από ένα στρώμα εδάφους. Για να χαρακτηριστεί μια περιοχή ως καρστική θα πρέπει η διάλυση να αποτελεί το κύριο παράγοντα διαμόρφωσης του επιφανειακού αναγλύφου. Παρά το ότι η μεταφορά των αδιάλυτων υλικών από την ποτάμια δράση δημιουργεί μέρος του αναγλύφου, η διάλυση εξακολουθεί να αποτελεί την κυρίαρχη διεργασία δημιουργίας αναγλύφου των καρστικών περιοχών. Στις καρστικές περιοχές η υγρασία της ατμόσφαιρας είναι περιορισμένη. Η βλάστηση αν δεν απουσιάζει είναι κυρίως θαμνώδης. 06

«It is the same with teeth. Landscapes could be classified in terms of how easily they can be nibbled, BITTEN. It would take a bite of tungsten steel to savour the frozen flesh of the lakes of Minnesota in the bitter cold or the Rimouski shore in winter. Given that we don't have that bite, that different judgement, we draw back. But as we do so, we still evoke that impracticable ordeal.» 07

ARTIFICIAL LANDSCAPE Διαγραμματική μακέτα στρωματογραφίας.

DIAGRAM

ΠΟΛΓΕΣ Ως πόλγες μπορούμε να αποδώσουμε στα ελληνικά τα μεγάλα καρστικά επίπεδα. Είναι ευδιάκριτες κλειστές κοιλότητες – λεκάνες με σχήμα κυρίως ελλειπτικό. Έχουν συνήθως μεγάλη επιφάνεια που κυμαίνεται από λίγα εως εκατοντάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα. Περιβάλλονται παντού από όρη και βρίσκονται σε διάφορα υψόμετρα, από πολύ κοντά στην επιφάνεια της θάλασσας έως και πάνω από 1000 μέτρα. Οι πόλγες που βρίσκονται σε χαμηλά υψόμετρα κατακλύζονται συνήθως από νερά και μετατρέπονται σε λίμνες και έλη. Ο πυθμένας τους αποτελείται κυρίως από εύφορα αλλουβιακά υλικά (αδιά-λυτα υλικά του ασβεστόλιθου που μεταφέρθηκαν με την ποτάμια δράση), πάνω στα οποία έχουν κτισθεί χωριά και πόλεις.

ΔΟΛΙΝΕΣ

Η δολίνη στην γεωλογία είναι σχηματισμός κοιλώματος σε σχήμα λεκάνης, με κυκλικό ή ελλειπτικό σχήμα και ανήκει στις καρστικές μορφές. Οι δολίνες σχηματίζονται σε ανθρακικά ασβεστολιθικά ή δολομιτικά πετρώματα, εξαιτίας της κατάρρευσης της οροφής υπογείων σπηλαίων ή της ασβεστολιθικής διάβρωσης από όμβρια ύδατα. Η δράση του νερού είναι, κυρίως, μηχανική και χημική. Οι δολίνες ποικίλλουν σε μέγεθος από 1 έως 600 m τόσο σε διάμετρο όσο και βάθος και ποικίλλουν σε μορφή από κοιλώματα εδάφους έως χάσματα. Το εύρος τους είναι μεγαλύτερο από το πλάτος τους, σε αντίθεση με τα καρστικά φρέατα. Σχηματίζονται σταδιακά ή αιφνίδια και συναντώνται σε όλον τον κόσμο.

ΚΑΤΑΒΟΘΡΕΣ Είναι καρστικοί αγωγοί ή έγκοιλα, που ανεβαίνουν μέχρι την επιφάνεια του εδάφους, κατακόρυφα ή με μεγάλη κλίση. Βρίσκονται, συνήθως, στον πυθμένα ή τα περιθώρια μικρών και μεγάλων καρστικών βυθισμάτων ή λεκανών και δέχονται επιφανειακά και υπόγεια νερά. Τα εισερχόμενα στις καταβόθρες νερά, εξαφανίζονται προς τα βαθύτερα σημεία προς άγνωστες πολλές φορές κατευθύνσεις.

SINKHOLE

ΓΛΥΦΕΣ Η πιο συνηθισμένη απο τις επιφανειακές μορφές είναι οι γλυφές. Αποτελούν διαφόρου βάθους αυλακώσεις της επιφάνειας του ασβεστόλιθου που δημιουργήθηκαν από τη διαλυτική δράση του νερού. Το βάθος τους κυμαίνεται από μερικά χιλιοστά έως μερικές δεκάδες εκατοστά. Διακρίνονται ανάλογα με το μέγεθος, τη μορφή και τον τρόπο δημιουργίας τους, σε δακτυλογλυφές και αμαξοτροχιές. Σχεδόν πάντοτε καταλήγουν σε σημεία στα οποία τα επιφανειακά αυτά νερά διεισδύουν στη μάζα του πετρώματος.

ΚΑΡΣΤΙΚΑ ΦΡΕΑΤΙΑ Ή ΧΥΤΡΕΣ Πρόκειται για μικρές ή μεγάλες κοιλότητες, διαφόρων σχημάτων, που δίνουν τη μορφή φρεάτων μέσα στα οποία συγκεντρώνονται τα αδιάλυτα υλικά της καρ-στικής διάβρωσης. Πολλές φορές συγχέονται με τις καταβόθρες, γιατί δίνουν την εντύπωση απότομων, κάθετων βυθισμάτων προς τον ασβεστολιθικό όγκο. Το εύρος τους ποικίλλει και πολλές φορές υπερβαίνει τα 100 μέτρα. Το βάθος τους μπορεί να φτάσει εως τα βαθύτερα τμήματα της ασβεστολιθικής μάζας. Στην Ελλάδα, συναντώνται συχνά τέτοιοι σχηματισμοί και ονομάζονται από τους κατοίκους (βάραθρα, άβυσσοι). Πολλές φορές βρίσκονται σε επικοινωνία με το υπόγειο Κάρστ. 07

ΟΥΒΑΛΕΣ

COLLAPSING CIVILIZATION

Αν η διάλυση στους ασβεστόλιθους προχωρήσει σε σημείο που οι γειτονικές δολίνες να συνενωθούν μεταξύ τους, τότε σχηματίζονται μεγάλα βυθίσματα ή κλειστές λεκάνες χωρίς κανονικό περίγραμμα, οι οποίες ονομάζονται ουβάλες. Η έκτασή τους κυμαίνεται από μερικές εκατοντάδες τετραγωνικά μέτρα έως και μερικά τετραγωνικά χιλιόμετρα. Γενικά είναι δυνατό να χαρακτηριστούν ως δολίνες σε προχωρημένο στάδιο.

The sinkhole is a metaphor for a collapsing civilization. What are the processes behind the rise and fall of civilizations, or to put them into technical terms, systems of socioeconomic organization (civilizations are much more complex, but that works for now), and how do they shape our own ideas and philosophies? I find the sinkhole metaphor apt in that the conscious experience of this process of decline personally seems to me to have the sensation of sinking: social relations melting away, social alienation setting in, oscillations of anxiety and depression, low energy levels, short-term thinking and hedonism, the widening of narcotic sinks, mental disorder, economic deterioration, all of it contributing to a general loss of subjective/social buoyancy and an air of darkness and isolation.

DESTRUCTION & TRAUMA Μπορούμε να πούμε ότι κατά τη διάρκεια της καταστροφής ο χώρος είναι διάτρητος από χρόνο: Αν και ο χρόνος διατρύει το χώρο, είναι ο χώρος εκείνος που στρεβλώνει το χρόνο και που δίνει το προνόμιο του χρόνου υπερ του χώρου και εκφράζει το απρόβλεπτο του απόλυτου χρόνου μέσω υλικών και σχηματικών μέσων. Δεν θα πρέπει όμως να αγνοούμε τις χωρικές διαστάσεις της καταστροφής, όπου οι διαστάσεις και οι μετρήσεις επιδεινώνονται κάτω από τους μηχανισμούς της σήψης και της καταστροφής, έμμετρα, αποσυντεθημένα αντικείμενα σε ένα μη-θραυσματικό τρόπο. Ο Νεγκαρεστάνι μιλά για τα δύο τραύματα της γης σε σχέση με της εσωτερικότητα και την εξωτερικότητα: Αν η γεοφιλοσοφία είναι μια φιλοσοφία που κατανοεί τη σκέψη σε σχέση με τη γη και το έδαφος, τότε είναι μια φιλοσοφία που ίσως ασυνείδητα κατανοεί τη σκέψη σε σχέση με δύο τραύματα. Ένα κατακρημνισμένο από τη δημιουργία της γης και το άλλο ως επακόλουθο από τον προσδιορισμό του εδάφους. Ενώ το πρώτο τραύμα έγκειται στην ενωποίηση της γης ως πλανητική κιβωτός για την επίγεια ζωή ενάντια σε ένα κοσμικό σκηνικό, το τελευταίο δημιουργείται σε συνδυασμό γεωγραφικών και δημογραφικών αποφάσεων ενός εδάφους ενάντια στην εξωτερικότητα του επίγειου επιπέδου και τις ροές των πληθυσμών όλων των ειδών. Ως καταστροφέας, το σύμπαν είναι χρόνος, και ως κατε-στραμμένο είναι φύση, αλλά στην καταστροφή, η φύση απορρίπτει το φλοιό με τον οποίο η ίδια πέτρωσε τον εαυτό της και προσβάλλει το χρόνο με σήψη, υποχωρώντας στο λιωμένο πυρήνα της, στη βάση της ύλης, της ρόης, της ενέργειας, της εμμένειας, της συνέχειας, της φλόγας, της επιθυμίας και του θανάτου.

Ενώ η ψυχή προσπαθεί να φωλιάσει (πίσω στη γη) στο εξωτερικό φράγμα της φυσικής διαδοχής, στο τέλος (καθώς η σκέψη είναι η ίδια ένα αποτέλεσμα της φύσης) το φωλιασμένο τραύμα ανοίγει μόνο την ατομική σκέψη προς περαιτέρω αφαιρετικές και προσθετικές κινήσεις στη γη. 01

DESTUCTION & UNGROUND

DESTRUCTION

Η υπερβολική καταστροφή σημαίνει τόσο την πίεση προς τα ελάχιστα άκρα- ως διάτρητα σωματίδια, μικρό-μετεωρίτες που τρυπούν το κέλυφος και ατομικά πυρομαχικά- και προς μεγάλα άκρα και σε μεγαλύτερο βαθμό, την καταστροφή μαζικών σωμάτων από μηχανικές και κοσμολογικές ρήξεις. Τα «εσωτερικά φαγώματα»(«ungroundings») της γης λειτουργουν σε διάφορες κλίμακες. Η μικρή λειτουργία της καταστροφής των μικροσκοπικών σκουλικιών (στο μαλακό χώμα), συναντά την κολοσσιαία καταστροφή του σκουλικιού στη λογοτεχνία, τον κινηματογράφο και τα παιχνίδια. Η γη ως ένα μολυσμένο από σκουλίκια σώμα απει-κονίζει τη δομική συστροφή της λειτουργίας του «χώρου- όριο» («nemat-space») , όπου το κενό δεν τρυπάει απλώς τη γη προς τη λήθη. Πράγματι, μια τέτοια δημιουργία κενών είναι απαραίτητη για την ελάχιστη αρχιτεκτονική. Η καλύτερη γεωφυσική λεπτομέρεια του Λοβκραφτ, το «the festival», είναι το «λιπαρό» («oily») υπόγειο ποτάμι που περιγράφεται ως εκείνος ο αποσυντεθειμένος χυμός της εσωτερικής φρίκης της γης. Είναι σημαντικό, επίσης, να σημειώσουμε τη διαφορά χρήσης του σκουλικιού. Για το Λοβκραφτ το σκουλίκι είναι οι πιθανές και τρομακτικές μεταλλάξεις του ανθρώπου, ενώ για το Νεγκαρεστάνι, το σκουλίκι είναι κάτι που ενοχλεί και προκαλεί μια πτυχή στην ίδια τη μη-ανθρώπινη ζωή. Ο σκουλικοειδής υλισμός έχει ως σκοπό να τονίσει ότι το οργανικό και το ανόργανο συνωμοτούν για μια εκσκαφή, και δε χρειάζεται πολύ για να συνειδητοποιήσει κανείς ότι δεν αρκεί το ξεσκόνισμα των παπουτσιών ενός αγρότη και μια βόλτα σαν το έδαφος κάτω από τα πόδια του να είναι σταθερό. Επιπρόσθετα με το γεγονός ότι το έδαφος σέρνεται μαζί με τη ζώη, τόσο εντός, όσο και κάτω από την πορώδη επιφάνειά του, η ίδια η ύλη των παπουτσιών, ως περίεργο τέχνασμα που είναι, έχουν μετατραπεί ήδη σε αποξενωμένα. Τα πιο καθημερινά αντικείμενα, μπορούν να μετατραπούν σε περίεργα και ανοίκεια αν επικεντρωθείς σε αυτά για λίγο, σα να ήταν άχρηστα κομμάτια ύληςαμφισβητήσιμα και εξωγήινα. Ένα ζευ-γάρι παλιά παπούτσια και μια ντουλάπα με ρούχα εμφανίζονται

Το τραύμα μεταξύ διαδικασίας και καταστροφής γίνεται ένα από τα όρια της σκέψης, της τρέλας του λόγου. Η καταστροφή δεν καταλήγει σε αμφιλογίες μεταξύ της σήψης και της υγείας. Περισσότερο κατασκευάζει ιδέες ως βαθμιδωτές μορφές, έτσι ώστε αυτό που θεωρείται ως ολότητα να μπορεί να ειδωθεί, παράλληλα, ως ένα σάπιο παράγωγο μιας αρχικής μορφής που μειώθηκε οριοτροπικά. Η σχέση μεταξύ εσωτερικότητας και εξωτερικότητας εγκαινιάζεται από τη φθορά: Η φθορά είναι μια διαδικασία που εξωτερικεύει τις εσωτερικότητες μέσω των δικών τους πόρων. Επίσης, αυτή η αποσύνθεση χτίζει προς το εξωτερικό μέσω του σχηματισμού εμφωλευμένων εσωτερικών. Αυτές οι εσωτερικότητες είναι τραύματα (όπου τραύμα εδώ νοείται ως εσωτερική εξωτερικότητα). 80

ΣΕΙΣΜΟΣ ως σχήματα που δεν είχες ποτέ πριν συλλογιστεί. Σύντομα δε νιώθεις άνετα μαζί τους, όπως πριν. Επιλέγεις ένα ζευγάρι παπούτσια και κάθεσαι να τα φορέσεις. Τότε προσέχεις τα πόδια σου και το σώμα με το οποίο είναι συνδεδεμένα[...] και το σύμπαν στο οποίο αυτό το σώμα υπάρχει μαζί με τόσα άλλα περίεργα και ανοίκεια αντικέιμενα.

Σεισμός είναι η αισθητή ανατάραξη της επιφάνειας ενός ουράνιου σώματος, λόγω απότομων μετακινήσεων μαζών, που συνοδεύεται από σεισμικά κύματα που μεταφέρουν την ενέργεια του σεισμού. Σε πλανήτες με στερεό φλοιό, όπως η Γη, οι σεισμοί προκαλούν ανατάραξη της επιφάνειας του φλοιού και ο σεισμός γίνεται, έτσι, αισθητός από τους ανθρώπους. 05

Ο Ligotti, ανοίγει χωρίς έλεος τον άνθρωπο προς το εξωτερικό, όχι ένα εξωτερικό που είναι ρομαντικά εξωτερικευμένο από τον ίδιο τον ανθρώπινο εγκέφαλο, αλλά σε συμφωνία με τη σκέψη περί σήψης και καταστροφής του Νεγκαρεστάνι, εκείνη που είναι κουλουριασμένη και εμφωλευμένη στα πιο μαλακά μέρη του εγκεφάλου μας. Ως εκ τούτου, είναι τρομακτικό το γεγονός ότι είμαστε ικανοί να δημιουργήσουμε και να χρησιμοποιήσουμε εργαλεία που πηγαίνουν ακόμη πιο βαθειά στη «εκσκαφή» («ungrounding») ή διάτρηση, στον ίδιο χώρο πάνω στον οποίο τυχαίνει να είμαστε και οι ίδιοι φυτεμένοι. Αυτό είναι, η ανθρώπινη ικανότητα να σκάβει και να τρυπάει τα σημεία της γης προς το περίεργο του πώς τα ίδια τα δημιουργημένα εργαλεία έχουν μικρή επιφάνεια και παρ’ όλα αυτά είναι ικάνα να εξαλείψουν την ίδια την επιφάνεια της γης.

ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

Μία φυσική καταστροφή είναι η συνέπεια ενός φυσικού κινδύνου (π.χ. μίας ηφαιστειακής έκρηξης, ενός σεισμού, μίας κατολίσθησης), η οποία περνάει από το στάδιο της πιθανότητας σε μία ενεργή φάση και κατά συνέπεια έχει επιπτώσεις στις ανθρώπινες δραστηριότητες. Η ανθρώπινη αδυναμία μπροστά στις φυσικές καταστροφές, που επιδεινώνεται από την έλλειψη προγραμματισμού ή την έλλειψη κατάλληλου συστήματος διαχείρισης έκτακτων αναγκών, οδηγεί σε οικονομικές, δομικές και ανθρώπινες απώλειες. Το μέγεθος της απώλειας εξαρτάται από την ικανότητα του πληθυσμού να υποστηρίξει ή να αντισταθεί στην καταστροφή, την ανθεκτικότητά του, την επάρκειά του σε κατάλληλο εξοπλισμό και είδη πρώτης ανάγκης,γεγονός που συνο-ψίζεται στην έκφραση «Η καταστροφή προκύπτει όταν οι κίνδυνοι συναντούν αδυναμία». Έτσι ένας φυσικός κίνδυνος δεν θα καταλήξει ποτέ σε φυσική καταστροφή σε περιοχές όπου δεν υπάρχει αδυναμία, (π.χ. ένας δυνατός σεισμός σε μία ακατοίκητη περιοχή). Ο όρος «φυσικός» έχει δεχτεί έντονη κριτική καθώς τα γεγονότα δεν είναι απλά κίνδυνοι ή καταστροφές χωρίς ανθρώπινη συμμετοχή.Το μέγεθος των πιθανών απωλειών μπορεί επίσης να εξαρτηθεί από τη φύση του ίδιου του κινδύνου, που μπορεί να κυμαίνεται από ένα μικρό χτύπημα κεραυνού, το οποίο απειλεί μία πολύ μικρή περιοχή, έως ένα συμβάν πρόσκρουσης αστεροειδούς ή άλλου διαστημικού υλικού, το οποίο μπορεί να εξαλείψει τον πολιτισμό.

Catastrophe theory is an attempt to go beyond classical physics -- the physics of structurally stable systems -- and to provide a mathematical framework for discontinuous processes. If the attractor points of a state, or phase space of a system are thought of as a surface, catastrophe points are moments of discontinuity, where the system can move to more than one possible point for the same input values. According to catastrophe theory, the system jumps to one or another of these points in only a small number of inequivalent ways. (see also bifurcation) The generic geometry of a surface with catastrophes consists of S-shaped folded areas, or conflict regions, where more than one stable local maximum is separated by local unstable minima. A fold which comes to a point has a cusp singularity, where the two fold lines meet. Divergence in cusp catastrophes is similar to sensitivity to initial conditions see also non-linear. Catastrophes can be given spatial or temporal interpretations. 03

«Landscape as a place without a DESTINY.» 04

«ESTRANGEMENT [depaysement] would appear to be a precondition for landscape.» 03

ΚΑΤΟΛΙΣΘΗΣΗ Η κατολίσθηση είναι φυσική καταστροφή στην οποία συμβαίνει ολίσθηση που περιλαμβάνει τα πραγματικά στοιχεία του εδάφους, συμπεριλαμβανομένων βράχων, δεντρων, χώματος και γενικότερα οποιουδήποτε συστατικού μπορεί να παρασυρθεί. Τα κατολισθητικά φαινόμενα εκδηλώνονται σε σχηματισμούς, που θα βρεθούν σε κατάσταση οριακής ισορροπίας και θα επιδράσουν σε αυτούς δυνάμεις από εξωτερικά ή εσωτερικά αίτια, ενώ μερικές φορές η δράση αυτών των αιτίων είναι ταυτόχρονη.

Οι κατολισθήσεις έχουν αυξηθεί σε συχνότητα και ένταση τα τελευταία χρόνια και έχουν πάρει καταστροφικές διαστάσεις, προκαλώντας εκτεταμένες ζημιές στη ζωή και την περιουσία του ανθρώπου. Η αύξηση αυτή έχει προκληθεί από έναν συνδυασμό πολλών χαρακτηριστικών (γεωλογικών, μορφομετρικών, κλιματικών και ανθρωπογενετικών), οι περισσότερες από τις οποίες (αν όχι όλες) είναι, είτε τεχνητές ,ή συνθετικές, ή επιταχυνόμενες. Έτσι, οι περισσότερες από τις καταστροφές είναι φυσικά φαινόμενα, που επιδεινώνονται από την ανθρώπινη παρέμβαση. Ο άνθρωπος, μέσα από την παρέμβασή του, έχει επιταχύνει αυτή τη φυσική διαδικασία και έχει δημιουργήσει ανασφάλεια σε περιοχές που έχουν μετατραπεί σε καταστροφικές.

LANDSLIDE

ΤΥΠΟΙ ΟΛΙΣΘΗΣΗΣ Γενικά, η διαφορετική φύση των σχηματισμών (εδαφικοί, μαλακοί βράχοι – σκληρά εδάφη και βραχώδεις) διαφοροποιεί και τους τύπους των κατολισθητικών κινήσεων που εκδηλώνονται και επηρεάζουν τους σχηματισμούς αυτούς. Οι διάφοροι τύποι αστοχιών πρανών που εκδηλώνονται ανάλογα με τη γεωλογική σύσταση του σχηματισμού διακρίνονται ως εξής : Ερπυσμός (Creeping) Περιστροφικές ολισθήσεις Ρεύματα γαιών (Earth flows) Ρεύματα κορημάτων (Debris flow) Ροές εδαφών (Sollfluctions)

DIAGRAM

GROUNDING

PREPARED LANDSCAPES A NORMAL LANDSCAPE IS INTERRUPTED BY A CREVICE but an odd one...with a strange hint of matrix a space definition AND THEN CONTINUES THE EDGE is sudden..alien? certainly anticipatory. THE MATRIX is delightfully heedless of old concepts like ‘ground’ or datum NATURAL ELEMENTS: trees, bushes, streams intermingle with the matricised space THE EVENT OF THREE TREES occurring in a re-iterated way hither to commonplace is now perhaps a clue to some further place or things or intention OUR ANTENNAE HAVE BEEN ACTIVATED A BLAND PIECE OF LAND SUDDENLY FRAGMENTS MIRROR? or maybe some less obvious combination of decoy and attraction INSERTION of a deliberately fey element such as this screen into the matrix establishes for on (the only ?) time a defined space: an architecture? SUDDEN ELEGANCE is in the lining of this smaller crevice.

ISOLATED CREVICES exist MATRIX EDGES can sometimes be embedded BELOW there are mysterious chambers TRIBUTARY CREVICES lead into the landscape SOFT pits edge the crevice ODD indentations exist TREES are always interweaving among the matrix FOG or wool or other ‘fudging’ EDGES can be hard and sharp THE CREVICE ENDS it disappears in amongst trees and bushes THE MOST FORMAL enclosure is left until the end AND, FOR ONCE, a piece of glass architecture which sticks out of the ground...but even then, surrounded by trees.

ΥΠΟ-ΤΟΠΟΙ Πολύ κρίσιμο ερώτημα αποτελεί το, αν μέσω του χειρισμού του εδάφους, μια αρχιτεκτονική πρόταση ήπιας μορφολογικής επέμβασης, μπορεί να ενταχθεί αρμονικά στον αστικό ιστό ή στο φυσικό τοπίο μέσω της εγγραφής της στο έδαφος ενός τόπου. Σύμφωνα με τον White, ως σπήλαιο ορίζεται επιστημονικά: «Μια φυσική κοιλότητα στο βράχο, η οποία λειτουργεί ως αγωγός της ροής του νερού μεταξύ ση-μείων εισόδου, όπως οι καταβόθρες, και σημείων εξόδου όπως οι πηγές». Οι τεκτονικές κινήσεις, η αέναη ροή της λάβας και του νερού, αλλάζουν τη μορφή του βράχου δημιουργώντας κοιλότητες, αψίδες και υποστυλώματα, δαιδαλώδεις διαδρομές και βάραθρα. Ανάλογα με την τοποθεσία και τον τρόπο δημιουργίας τους, τα σπήλαια χωρίζονται σε υποθαλάσσια, υπεδάφια, καρστικα, ηφαιστειογενή, σεισμογενή, σπήλαια πάγου κ.ο.κ. Κάθε τύπος, θα μπορούσε να πεί κανείς, πως διαφέρει διαστασιολογικά, μορφολογικά και καλλιτεχνικά. Η συνηθέστερη διαδικασία σπηλαιογένεσης, είναι αυτή των καρστικών φαινομένων, όπου το βρόχινο νερό διαλύει αργά και σταδιακά τα ασβεστολιθικά ή άλλα ευδιάλυτα πετρώματα δημιουργώντας, κοίλα μέσα τους, και εναποθέτει τα συστατικά, που συμπαρασύρει σε άλλα σημεία, δημιουργώντας νέες μορφές. Εξετάζοντας την προέλευση της υπόσκαφης κατοίκησης ιστορικά, ανακαλύπτουμε ότι η φυσική σπηλιά, αποτελεί την πρώτη κατοίκηση του ανθρώπου, το αρχετυπικό καταφύγιο μέσα στη γη, όπου έγιναν οι πρώτες προσπάθειες κοινωνικής συγκρότησης και του προσέφεραν, στοιχειωδώς, ελεγχόμενες συνθήκες περιβάλλοντος και κάποια προστασία. Επακόλουθό της, αποτελεί η τεχνητή σπηλιά, δημιουργημένη από τη λάξευση των βράχων ή το σκάψιμο του εδάφους. Επομένως, οι σπηλιές αποτελούν την εναρκτήριο βάση για την υπόσκαφη κατοίκηση και είναι σκόπιμη μια περαιτέρω ανάλυσή τους. Απέναντι στην αρχιτεκτονική του φαίνεσθαι (που φτάνει πλέον να κρύβει και τον ήλιο), αναζητείται η αρχιτεκτονική που βιώνεται κάπου «μέσα» ή κάπου «κάτω». Όπως δηλώνει και ο τίτλος, το υπό και το εντός της γης, αυτά που εν γένει θεωρούνται «υπόγεια αρχιτεκτονική» ή «υπόσκαφη αρχιτεκτονική». O Norman Foster υποστηρίζει πως όλες οι κατασκευαστικές μορφές προέρχονται από τα δυο αυτά αρχέτυπα της αρχιτεκτονικής: το σπήλαιο και την τένταστέγαστρο. Φυσικό επακόλουθο της γενεαλογίας της ανθρώπινης κατοικίας, ήταν η τεχνητή σπηλιά, και εκεί

που δεν ήταν εύκολο να σκαφτεί, το λαγούμι ή ο τεχνητός λόφος. Ο Meijenfeldt και ο Golany1, αμφότεροι παρατηρούν πως τυπολογικά, η ιστορική υπόγεια κατοικία διακρίνεται σε δύο κατηγορίες: • λαξευμένη στον βράχο ή σε κάποια πλαγιά • σκαμμένη στο έδαφος και κάτω από αυτό. Οι σπηλιές λοιπόν, δίνουν μια πρώτη ερμηνεία του όρου «εστία». Αρχικά, λειτουργώντας αμυντικά, ως ον που επινοεί όρους προστασίας, ο άνθρωπος οδηγείται στις φυσικές κοιλότητες των βράχων προκειμένου να ικανοποιήσει ζωτικές του ανάγκες. Η σπηλιά προσφέρει στέγη και προστασία από τις απότομες αλλαγές της θερμοκρασίας και, ταυτόχρονα, αποτελεί κρησφύγετο αποκρύπτοντάς τον. Η επιρροή του πάνω στο τοπίο με αυτόν τον τρόπο είναι ελάχιστη. Οι υπάρχουσες ανθρώπινες αγέλες, εξελίσσουν σταδιακά το προσωρινό κατάλυμα της σπηλιάς σε σχεδόν μόνιμη κατοικία, ορμητήριο για κυνηγετικές εξορμήσεις και, ταυτόχρονα, αποθήκη των τροφών και των μέσων παραγωγής τους. Έτσι, εισέρχεται για πρώτη φορά η έννοια της ιδιοκτησίας και οργανώνονται οι πρώτοι «οικισμοί». Το περίβλημα της σπηλιάς προσέφερε στον άνθρωπο ένα αίσθημα προστασίας, όπου η αντοχή της δομής και το μοναδικό σημείο εισόδου, επέτρεπε στον κάτοικο να αναπαυθεί ειρηνικά χωρίς το φόβο της επίθεσης. «Εκεί που η πράξη ανάβασης σ’ ένα ανυψωμένο χώρο μπορεί να εκφράσει την εξωστρεφή φύση ή σημασία του χώρου, το χαμήλωμα μιας περιοχής κάτω από τον περίγυρό της θα μπορούσε να υπονοήσει των εσωστρέφεια της ή τις ιδιότητες της προφύλαξης και της προστασίας». Είναι άξιο λόγου το γεγονός ότι όλες οι επιπρόσθετες, μεταγενέστερες προεκτάσεις της σπηλιάς - κατοικίας, δεν προέρχονται από τον έξω, αλλά από τον έσω χώρο αυτής της αρχικής μήτρας. Περιέχονται σε υποτυπώδη μορφή εξαρχής μέσα της, ως θεμελιακά, χωρικά χαρακτηριστικά. Είναι κύρια, δομικά συστατικά της, που στη συνέχεια αναπτύσσονται παράλληλα και ταυτόχρονα. 01

CAVE

Οι πρώτες παρεμβάσεις γίνονται στον ήδη χρησιμοποιούμενο χώρο της σπηλιάς. Υπάρχει η αρχική, βασική, φυσική δομή της σπηλιάς και συναρτημένες ανάγκες προς ικανοποίηση. Από εκεί και πέρα γίνεται ένα λειτουργικό και δραστικό ξεδίπλωμα, από μέσα προς τα έξω, μια σταδιακή παράλληλη μεγέθυνση του χώρου, ένα βλάστεμα όλων των «εν σμικρύνσει», υφιστάμενων, ιδρυτικών χαρακτηριστικών και ιδιοτήτων,που πραγματοποιείται μόνο με την ανθρώπινη παρέμβαση στο φυσικό χώρο. Είναι άξιο λόγου το ότι όλες οι επιπρόσθετες, μεταγενέστερες προεκτάσεις της σπηλιάς- κατοικίας, δεν προέρχονται από τον έξω, αλλά από τον έσω χώρο αυτής της αρχικής μήτρας. Περιέχονται σε υποτυπώδη μορφή εξαρχής μέσα της, ως θεμελιακά, χωρικά χαρακτηριστικά. Είναι κύρια δομικά, δομικά συστατικά της, που στη συνέχεια αναπτύσσονται παράλληλα και ταυτόχρονα. 03

Η γη μπορεί να αποτελεί έναν ζωντανό οργανισμό. Είναι ένας οργανικός κόσμος που συνδυάζει μια έντονη μηχανοποιημένη εικόνα. Το κεντρικό στοιχείο της θεωρίας της Γαίας είναι ότι η γη είναι ένα αυτορρυθμιζόμενο σύστημα το οποίο περιορίζεται στη προσαρμογή των συνθηκών που τυχαίνει να στηρίζουν τη ζωή, αλλά στην πραγματικότητα διασφαλίζει μια ομοιόσταση από τις προϋποθέσεις αυτές. Είναι μια μορφή συνεξέλιξης μεταξύ οργανισμού και περιβάλλοντος. 01

«In travelling from one end to the other of the scale of life, we are taught one lesson, that living nature is not a mechanism but a poem, not a mere rough engine-house for the due keeping of pleasure and pain machines, but a palace whose foundations, indeed, are laid on the strictest and safest mechanical principles, but whose superstructure is a manifestation of the highest and noblest art.» 02

«I like to think (and the sooner the better) of a cybernetic meadow where mammals and computers live together in mutually programming harmony the pure water touching the clear sky. I like to think (right now, please) of a cybernetic forest file with pines and electronics where deer stroll peacefully past computers as if they were flowers with sipinning blossoms. I like to think (it has to be) of a cybernetic ecology where we are free of our labours and joined back to nature returned to our mammal brother and sisters and all wathed over by machines of loving grace. The Realist» 03

DIAGRAM

ΠΩΣ ΓΕΜΙΖΕΙ ΜΙΑ ΤΡΥΠΑ?

ΤΙ ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΜΙΑ ΤΡΥΠΑ?

DIAGRAM

ΑΝΘΡΩΠΟΜΕΤΡΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΤΡΥΠΩΝ

CAVITY Εσωτερική κοιλότητα. Καμία επαφή με το εξωτερικό περιβάλλον. Δεν υπάρχει πρόσβαση.

GORGE Χαράδρα, φαράγγι. Επιμήκες, βαθύ άνοιγμα της γης.

CONCAVITY Κοίλωμα. Η κοίλη περιοχή μιας επιφάνειας.

CRACK Ρωγμή, ασυνέχεια. Ένα είδος πολύ λεπτής, δυσδιάστατης τρύπας.

CAVE Σπηλιά, σπήλαιο. Φυσική κοιλότητα στο εσωτερικό της γης, στην οποία έχει πρόσβαση ο άνθρωπος.

TUNNEL Σήραγγα. Δύο φορές μεγαλύτερο μήκος από πλάτος. Διαθέτει δύο ανοίγματα.

TWISTED TUNNEL Σήραγγα με ασυνάρτητη διαδρομή. Κοινά με την κοιλότητα ως προς της διάρθρωση, αλλά και με τη σήραγγα ως διαδρομή.

DITCH Τάφρος, χαντάκι. Μακρόστενο άνοιγμα στο έδαφος ή θαλάσσιο ρήγμα σε βάθος μεγαλύτερο από 7.000 μέτρα.

T R YPOLO G Y

TRYP OLO GY

CAVITY

TR YPOLO G Y

GORGE

CONCAVITY

T R YPOLO G Y

CRACK

CAVE

100

101

T R YPOLO G Y

TUNNEL

TWISTED TUNNEL

102

103

104

105

COLLECTION

106

107

DOCUMENTATION

108

109

DOCUMENTATION

110

DOCUMENTATION

PARTY HOLE (video) Η αφήγηση του «Party Hole» αναζητά απαντήσεις γύρω από τη σωματικότητα, την εμπειρία, την κόπωση, την κρυψώνα και τη διαμονή. Μέσα από τη διάνοιξη της τρύπας το άτομο εφευρίσκει ένα αντικείμενο που κρατά μια ιδιαίτερη σχέση με το σώμα, ενώ αναζητά να ανακαλύψει τα μυστικά σημεία που μένουν ήσυχα στο εσωτερικό της γης. Η διερεύνηση ξεκινά σε πρώτο επίπεδο με την επιλογή του κατάλληλου ξενιστή. Αναζητάμε ένα σημείο του τοπίου, ικανό σε επίπεδο γεωλογικής μορφολογίας, γεγονός που σημαίνει ότι θα πρέπει η σύσταση του ίδιου του εδάφους να επιτρέπει αρχικά την αφαίρεση, τη δημιουργία του κενού και έπειτα τη βύθιση του σώματος. Με αυτόν τον τρόπο το σώμα εισχωρεί στο χώμα, ταυτίζεται με αυτό, βουτά και βυθίζεται, συνεχώς δοκιμάζει, επιδιώκει να χωρέσει και δε σταματά την ενόχληση μέχρι το σημείο που το τοπίο και το σώμα γίνονται δύο πλευρές του ίδιου πράγματος. Το σώμα γίνεται κάτοικος και ως κάτοικος, ανήκει, νιώθει οικεία, οικειοποιείται από κάτι άλλο, αλλά ταυτόχρονα νιώθει ανοίκεια μέσα στο άγνωστο άλλο που σαγηνεύει και όμως απειλεί όταν κάποιος πλησιάζει τα όριά του. Ανοίκεια, γιατί η εώς τώρα σχέση του με τη γη, ήταν εκείνη της καταδυνάστευσης, της βίας και της υπεροχής. Και τώρα αντί αυτού, το σώμα επιλέγει να επιστρέψει στο εκκολαπτήριό του, στην ενδομήτρια ζωή. Καλλιεργεί ένα άνοιγμα που μπορεί να κάνει την εμφάνιση ενός νέου υποκειμένου, αφού πρέπει να διασχίσει ένα κε-νό, έναν ανοιχτό χώρο,

ή μια πολλαπλότητα προσωρινών χώρων που αποκαλύπτονται καθως σκάβει. Μια βίαιη αίσθηση του τόπου, η τρύπα είναι πλέον εκεί, ακλόνητη, ένα νέο καταφύγιο ή μια νέα έλλειψη. Σε δεύτερο επίπεδο, διερευναται η σωματικότητα που συνοδεύει το ενέργημα του “τρυπείν”. Το σώμα κουράζεται και μοχθεί για να δημιουργήσει μια κρύπτη, μια φωλιά προστασίας που καλύπτει είτε ολόκληρο το σώμα σε εμβρυακή στάση, είτε όλον τον κορμό σε οριζόντια στάση. Η τρύπα λαμβάνει την έννοια της κρύπτης, την κάλυψη ολόκληρου του σώματος με σκοπό την εξαφάνισή του. Σε αυτήν την περίπτωση η τρύπα είναι η ασυνέχεια, το κενό που ξαναγεμίζει με κάτι που του ανήκει. Το σώμα καλύπτεται και οι κινήσεις του περιορίζονται στο ελάχιστο. Αναδεικνύει μια μοναχικότητα καθώς αποκόπτει το σώμα από την επαφή. Η καταπόνηση που απαιτείται, κυρίως της μέσης και των χεριών, έρχεται να ισορροπήσει με την τελική ανάπαυση του σώματος μέσα στην τρύπα, που θα μπορούσε να σημαίνει τη διαμονή και την προστασία της ύπαρξης ή τον ατομικό τάφο και την παύση της. Και στις δύο περιπτώσεις ερχόμαστε αντιμέτωποι με το αχώριστο της ύπαρ-ξης μεταξύ προσώπου και τοπίου. Νιώθω ένα φορτισμένο τοπίο, το αντιλαμβάνομαι μέσω των αισθήσεων και του νου, αδιακρίτως. Έτσι μπορεί, λοιπόν, κανείς να «νιώσει» το τοπίο χάρη στην προοπτική του «ξένου».

111

UNGROUND MACHINE Η «Unground machine» αποτελεί μια πειραματική προσέγγιση, που επιδιώκει να συσχετίσει και, ενδεχομένως, να ταυτίσει, τον όρο «μηχανή», με εκείνον της «αζευγάρωτης μηχανής», στα πλαίσια του τοπίου. Υποτάσσεται στο μηχανιστικό δόγμα, καθώς συντίθεται από επιμέρους μηχανές-όργανα. Δεν πρόκειται για μια διεισδυτική, καταστροφική οντότητα, αλλά μάλλον για μια αρχιτεκτονική μηχανή, που κατοικεί τον κάθετο χώρο, ανοίγοντας έδαφος πίσω της και δημιουργώντας ένα, συνεχώς, εναλλασσόμενο ορίζοντα μπροστά της. Η ιερότητά της υπονοείται, ήδη, μέσω της συνθήκης κατοίκησης σε αμφότερους τόπους, υπόγειο και υπέργειο, χωρίς όμως να ανήκει σε κανέναν από τους δύο. Ο υπέργειος τόπος, λειτουργεί ως ενα κατώφλι, ένα πέρασμα, ενώ στον υπόγειο μετακινείται, επεκτείνοντας τη χωρικότητά του. Ταυτόχρονα, ωστόσο, επιδιώκει να ενταχθεί στις «αζευγάρωτες μηχανές», παρουσιάζοντας μια διαφορετική χρονικότητα, όσον αφορά στη σχέση της «έξω», με τη «μέσα» πραγματικότητα. Τρυπώνει σε ένα χώρο, κάπου κάτω και μέσα, δημιουργώντας ένα παράλληλο σύμπαν. Ο χειριστής της μηχανής, αυτός ο σπόρος δημιουργίας, έχει ως κύριο στόχο τη χαρτογράφηση του άδυτου υπεδάφους. Μέσα από της φυσικές ελλείψεις (τρύπες), η μηχανή, σε συνδυασμό με την ανθρώπινη δραστηριότητα που περικλείει, επανοικειοποιείται το άδυτο του εσωτερικού της γης, σαν μια επιστροφή στη μήτρα. Διακατέχεται από την επιθυμία να παραβιάσει την είσοδο, να διεισδύσει, να σφετεριστεί το μυστήριο αυτής της γης. Μένει εντός της μηχανής, κατά τη διάρκεια του ενεργήματος, οικειοθελώς εγκλεισμένος, και απομονωμένος από κάθε κοινωνική επαφή, με τα προνόμια, βέβαια, μιας πλήρως αυτοματοποιημένης κατοίκησης, που παρέχει η μηχανή. Έτσι, η «Unground Machine» ασκεί, ταυτόχρονα, τον τεχνοκρατικό και εννοιολογικό της χαρακτήρα, ως μια μήτρα υπόγειων τρυπών, που παράγει μηδενικό έργο, μέσα από ένα συνεχώς κινούμενο θύλακα. Πρόκειται για μια μηχανή καθόδου, μέσα σε έναν κόσμο αθέατο, όπου το άμορφο και η πτώση, δηλαδή εκείνο που έλκει προς τα κάτω και μέσα, δημιουργεί μια διαδρομή χωρίς αφετηρία και τέλος, ενταγμένη στο ανοίκειο υπέδαφος. Το ζητούμενο είναι μια μηχανή που επιδιώκει να ταυτίσει τους δύο τύπους μηχανών, έχοντας ως αποτέλεσμα την αναίρεση και των δύο, καθώς πρόκειται για δύο εντελώς αντιθετικούς και ανταγωνιστικούς όρους. Μέσα από αυτήν την αλληλοτομία επιδιώκεται ο συγκερασμός εννοιών όπως εμπειρικό, τυχαίο, αδύνατο, παράλογο και η παραγωγή μιας διαδρομής που δεν έχει καμία σημασία και δεν υπόκειται σε απαιτήσεις χρησιμότητας.

112

PATENT Κάτοψη μηχανής Ερπυστριοφόρος εκσκαφέας διάνοιξης σηράγγων (σημειακής κοπής), με αυτοματοποιημένο θάλαμο χειριστή.

Όψεις μηχανής

κλίμακα 1:50 113

114

115

PATENT

ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΜΗΧΑΝΗΣ

Ερπύστριες: 3.30x0.72m. Αποτελούνται από μια συνεχή ζώνη πελμάτων και δύο κύριους τροχούς. Διευκολύνουν στην υπέρβαση μαλακού και ανώμαλου εδάφους και εμποδίων.

Αλυσίδα μεταφοράς: 3.70x0.90m. Δύο τροχαλίες, μια ζώνη μεταφοράς και κυλινδρικά χωρίσματα για την κατανομή του βάρους και τη διευκόλυνση της ροής απορριμάτων.

Ηλεκτρικός κινητήρας κεφαλής: Θέτει σε κίνηση το μηχανικό βραχίονα.

Ηλεκτρικός μηχανισμός διάτρησης. Θέτει σε κίνηση τις κεφαλές κοπής.

Διαφορικό: 2.90x1.15m. Μηχανισμός που επιτρέπει στους τροχούς να κινούνται με διαφορετικές γωνιακές ταχύτητες και αλλάζει την ισχύ, επιτρέποντας στη μηχανή να διαγράφει καμπύλη τροχιά.

Τηλεσκοπικοί βραχίονες: βοηθούν στην επέκταση της διάτρησης.

Δεξαμενή παροχής νερού στα υδραυλικά συστήματα.

Υδρομοτέρ διάτρησης: Μετατρέπει την υδραυλική πίεση σε ροπή και γωνιακής περιστροφή.

Γρανάζια & μηχανικοί βραχίονες για την οριζόντια κίνηση του βραχίονα.

Δεξαμενή πετρελαίου κίνησης μηχανής.

Κινητήρας εσωτερικής καύσης/ βενζίνης: Επιλέγεται λόγω αντοχής. Θέτει σε κίνηση τη μηχανή.

Κεφαλές κοπής: διάμετρος 0.60 & ύψος 0.62m. Εγκάρσια με περιστροφή κάθετη στον άξονα.

Φυσούνα: Ευελιξία στην οριζόντια κίνηση του ανώτερου μέρους του βραχίονα.

Σύνδεση φόρτωσης απορριμάτων: 1.45x2.60m.Συλλέγει αυτόματα τα προϊόντα εκσκαφής.

Μηχανικοί βραχίονες συλλογής απορριμάτων. Συλλέγουν προϊόντα εκσκαφής και τα μεταφέρουν στη σύνδεση φόρτωσης τους. 116

PATENT

ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΗΧΑΝΗΣ ΣΕ ΖΩΝΕΣ

Ζώνη αισθητικής

Ζώνη νερού

Βοηθητική ζώνη

117

Ζώνη χειριστηρίου

Ζώνη φαγητού

ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΗΧΑΝΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΘΑΛΑΜΟΥ

Ζώνη φαγητού

Μηχανικός βραχίονας παροχής νερού

Τραπέζι φαγητού

Ζώνη αισθητικής

Μηχανικός βραχίονας με προσαρμοσμένο ράφι

Μηχανικός βραχίονας θερμού αέρα

Ζώνη νερού

Μηχανικός βραχίονας ντουζιέρας

Δεξαμενή νερού

Μηχανισμός Εξαερισμού

Βοηθητικό λάστιχο

Βοηθητική ζώνη

Ζώνη χειριστηρίου

Κάθισμα χειριστή

118

Οθόνη προβολής

Χειριστήριο

κάθισμα

χειριστήριο καθίσματος

σκελετός καθίσματος

σύστημα σύνδεσης λειτουργιών φορητό δοχείο αποχέτευσης

σύστημα αποχέτευσης

119

PATENT

ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΘΙΣΜΑΤΟΣ ΘΑΛΑΜΟΥ

ΑΝΑΛΥΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΘΑΛΑΜΟΥ

Χρήση ζώνης αισθητικής

Χρήση ζώνης νερού

Χρήση ζώνης φαγητού

Χρήση ζώνης χειριστηρίου

120

PATENT

ΠΙΘΑΝΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΗΣ

Διαγράμματα κάτοψης

Διαγράμματα τομής

Διαγράμματα κάτοψης

Διαγράμματα τομής

Διαγράμματα κάτοψης

Διαγράμματα τομής

Διαγράμματα κάτοψης

Διαγράμματα τομής 121

ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΙΝΗΣΗΣ ΒΡΑΧΙΟΝΑ

122

123

PATENT

124

125

PATENT

126

HUMAN-MADE HOLE

127

128

Στο τεχνητό περιβάλλον, η ανθρώπινη επέμβαση στη διάτρηση της γης ή των παραγόμενων υλικών, περιγράφει τακτικές που δεν βασίζονται στη σύνθεση συμπαγών και κενών μορφών, αλλά καταβροχθίζουν όγκους και διακορεύουν χώρους, όχι απλώς σαν έναν τόπο κατοικίας, αλλά σαν μια επιφάνεια παραγωγής. Ο ερεθισμός της επιφάνειας της γης από λόγους ανασκαφής, εξόρυξης, καταστροφής ή δημιουργίας, ταφής και φύλαξης, κινείται τρομαχτικά κοντά στο οργανικό, λειτουργεί σαν μια εικόνα της γης, ως μιας μητέρας που τρέφει την οργάνωση της επιφάνειας. Η είσοδος στο υπό ή το έσω της γης, είναι ένα πρώτο κέλυφος ικανό να προφυλάσσει τους ανθρώπους, έτσι η θεωρία των ιερών χώρων βρίσκει πραγμάτωση στις πρώτες κατοικίες του ανθρώπου (σπηλιές) και στις τελευταίες (τάφοι). Το φυσικό ανάγλυφο του τόπου, αλλά και οι τακτικές επεμβάσεων, απόσπασης, εκσκαφής, αφαίρεσης, η δημιουργία δομών κατοικιών και η μετέπειτα καταστροφή και αποδόμηση τους, αφήνουν το ίχνος της παρουσίας τους πίσω και ένα σύνολο αρχιτεκτονικής ένθετων τρυπών. Από τα συμπλέγματα κατοικιών στην Capadokia, τις σκου-λικότρυπες πολεμικών στρατηγικών από τον Deleuze και τον Guattari, τα καταφύγια και τους υπονόμους, μέχρι τα έργα του Chris Burden και της αποκάλυψη των φυσικών ορίων ενός κτιρίου, του Mark Manders, που σκάβει το δρόμο έξω από τα αυστηρά όρια μιας κατοικίας διαρθρώνεται μια επιχειρηματολογία και μια μεθοδολογία ανοίγματος τρυπών στο έδαφος, σε κτίρια και τοίχους. Οι τρύπες, σαν πορομηχανικές οντότητες, που αντιστέκονται στη διαρκή επιτήρηση, ενοχλούνται, διαστέλλονται και συστέλλονται, αυξάνονται με σήραγγες και σωλήνες, λαγούμια και σχισμές, κινούνται οριζόντια, διαμέσω τοίχων και κάθετα, μέσω τρυπών σε ταβάνια και πατώματα.

129

STRUCTURES

130

131

03 01

CONICAL INTERSECT “NON-U-MENT”

STRUCTURES

Με το έργο του Gordon Matta Clark, γίνεται μια μεταφορά της τρύπας και της ρωγμής στην αρχιτεκτονική της κατοικίας. Ο όρος «Anarchitecture» που χρησιμοποιείται εκεί, είναι ένας συγκερασμός των λέξεων αναρχία και αρχιτεκτονική. Ένας όρος που δίνει έντονη προσοχή στα κενά, τις τρύπες, τα διάκενα, και τους απομείναντες χώρους. Το σπίτι, για τον Gordon Matta Clark, είναι ένας συμβολικός τόπος κι η δυνατότητα ζωής που προσφέρει, εντοπίζεται στην συμβολική αποδόμηση των στοιχείων του. Οι φωτογραφίες με τίτλο τα Bronx Floors, κομμάτια από βγαλμέ-να δάπεδα από ετοιμόρροπα κτίρια του Bronx, επιβεβαιώνουν τη μελλοντική κατεύθυνση των επόμενων επεμβάσεων του, για την απόσπαση, την εκσκαφή, την αφαίρεση από τα κτίρια που προορίζονται για κατεδάφιση. Με τις δράσεις του κόβει, τρυπάει, αφαιρεί κομμάτια, κυριολεκτικά, από τα κτίρια, αναδεικνύοντας οτιδήποτε κρύβεται πίσω από τις επενδύσεις.

132

06 133

Η κατοίκηση στο τεφρώδες- βραχώδες έδαφος της Καππαδοκίας προσέφερε τόσο οικονομικά, όσο και κλιματικά πλεονεκτήματα σε κατασκευή και συντήρηση, αλλά παρείχε και το βασικό αίσθημα της ασφάλειας και προστασίας, εν καιρώ πολέμων και εχθρικών επιδρομών. Υπήρχαν ακόμα και μικρής έκτασης υπόγεια προσωρινά καταφύγια που αποτελούν σχηματισμούς πάνω σε λόφους και κάτω από το έδαφος, όπου αποθήκευαν τρόφιμα και κατέφευγαν εκεί με τα ζώα τους, όταν απειλούνταν από επιδρομές. 03

STRUCTURES

Στην Καππαδοκία λοιπόν, βλέπουμε πως ο τόπος με τις φυσικές σπηλιές, τους γκρεμούς και τα φαράγγια, παρείχε ένα πρώτο κέλυφος ικανό να προφυλάσσει τους ανθρώπους. Το φυσικό ανάγλυφο του τόπου, με την ιδιόμορφη σύσταση του εδάφους του, ήταν το έναυσμα για δημιουργία και εξέλιξη της κατασκευής της υπόσκαφης κατοικίας. Η Καππαδοκία βρίσκεται στην κεντρική Τουρκία, 30 χιλιόμετρα από την Άγκυρα. Είναι μια περιοχή ορεινή με ξηρό έδαφος που αποτελείται από ένα εύθρυπτο υποκίτρινο πέτρωμα που προήλθε από δεκαεννιά μεγάλες ηφαιστειακές εστίες. Οι βροχές με το πέρασμα των αιώνων διάβρωσαν αυτό το πέτρωμα και το μετέτρεψαν σε λεπτόκοκκο υλικό. Οι άνθρωποι από την παλαιολιθική εποχή εκμεταλλεύτηκαν τις ιδιότητες του ευκολο-λάξευτου βράχου και έσκαψαν αναπτύσσοντας μια υπόσκαφη αρχιτεκτονική. Σήμερα, παρατηρούμε ότι αυτές οι υπόγειες δομές συγκροτούνταν από απλούς χώρους όπως τάφους, στέρνες, περιστερώνες, μελίσσια καθώς και πιο σύνθετους, όπως κατοικίες, εκκλησίες, μοναστήρια και υδραυλικά συστήματα. Πιο συγκεκριμένα, απο τον 6ο αι. π.Χ και μετά, με την ελληνιστική επιρροή, εμφανίζονται τα πρώτα λαξευμένα ταφικά μνημεία. Τον 7ο και 9ο αιώνα με την έλευση των αραβικών φυλών στην περιοχή, αναπτύσσονται οι υπόγεις πόλεις της Καππαδοκίας. Μεγάλα και πολύπλοκα χωριά στεγάζονταν σε βραχώδεις τοίχους ή μετατρέπονταν σε λαβυρίνθους υπόγειων καταφυγίων και πόλεων άλλοτε οριζόντια και άλλοτε σε πολλαπλά επίπεδα με βάθος ως και 80 μέτρα. Συνδέονταν με ένα πολύπλοκο και δαιδαλώδες σύστημα συνδετήριων σηράγγων και διέθεταν εξαιρετικά αναπτυγμένα συστήματα ύδρευσης και αερισμού, καθώς προορίζονταν για να φιλοξενούν έως και 20.000 μόνιμους κατοίκους. Μέχρι στιγμής έχουν ανακαλυφθεί 183 εγκαταστάσεις σε 6 διαφορετικές περιοχές.

Στην Καππαδοκία εντοπίζονται τρεις κατηγορίες υπόσκα-φων χώρων: - Οι φυσικές σπηλιές. - Οι ανθρωπογενείς σπηλιές, φυσικές σπηλιές μερικώς τροποποιημένες από τον άνθρωπο. - Οι τεχνητές κοιλότητες, πλήρως λαξευμένες από τον άνθρωπο. Οι τεχνητές κοιλότητες είναι αναμφίβολα περισσότερο ανεπτυγμένες και διάσπαρτα διαδεδομένες. Διακρίνονται σε τρείς κατηγορίες: α. βραχώδεις οικισμούς πάνω από την επιφάνεια του εδάφους, σκαμμένους είτε σε τμήματα βράχων είτε σε τοιχώματα φαραγγιών, λόφων και φυσικών κωνικών σχηματισμών β. υπόγειους οικισμούς που διεισδύουν βαθιά κάτω από την επιφάνεια του εδάφους γ. κατασκευές που συνδυάζουν και τις δυο παραπάνω κατηγορίες 04

134

Σε κωμοπόλεις και χωριά στην Κίνα συναντάμε επίσης οικίες κατασκευασμένες εντός του εδάφους. Το έδαφος εκεί, είναι ιδιαίτερα εύπλαστο, μαλακό και πορώδες. Έχοντας επαρκή ικανότητα παραλαβής φορτίων, με δεδομένο ότι παραμένει ξηρό και προστατευμένο από το νερό, το έδαφος επιτρέπει στους ντόπιους να κατασκευάσουν με αυτό τις κατοικίες τους. Παρά το γεγόνός ότι οι άνθρωποι θεωρούν αυτές τις κατοικίες υποβαθμισμένες, 35 με 40 εκατομμύρια άνθρωποι συνεχίζουν να ζούν εκεί μέχρι σήμερα σε αυτόν τον τύπο κατοικίας που πρωτοεμφανίστηκε χιλιάδες χρονια πριν. Κατοικίες που αρθρώνονται γύρω από ένα αίθριο ορθογωνικής κάτοψης, με την κάθετη πλευρά στα 7,5μ. – 9μ., που οδηγεί σε δωμάτια 4,5 μέτρων πλάτους και 9 μέτρων βάθους περίπου. Τα δωμάτια φωτίζονται και αερίζονται μέσω των ανοιγμάτων που βρίσκονται προς την αυλή. Οι κατοικίες με αυτόν τον τρόπο είναι προστατευμένες και εσωστρεφής, σύμφωνα με την κινεζική παράδοση.

135

TWO INTERCONNECTED HOUSES

STRUCTURES

«Αυτό επιδιώκει εδώ ο Mark Manders είναι το υπόγειο πέρασμα από σπίτι σε σπίτι. Ένα τέλειο πορτραίτο της μάταιης προσπάθειας του καλλιτέχνη να σκάψει τη διαδρομή του έξω από ένα «σπίτι» αυστηρών παραμέτρων, για να καταλήξει στο μουσείο, όπως ο Burden και ο Matta-Clark πριν».

06 03

136

CONTEPLATING THE VOID Τα ποιητικά έργα του Manders παίζουν με την ένταση, μεταξύ του παρόντος και του παρελθόντος, το μυστηριώδες και το οικείο. Ενώ πολλές από τις εγκαταστάσεις ενσωματώνουν οικεία αντικείμενα (πίνακες, καρέκλες, ποτήρια) μερικές φορές μεταβάλλονται τα μεγέθη του ώστε να φαίνονται ασυνήθιστα. Τα έργα του Manders φαίνονται να μην ανήκουν σε κανένα συγκεκριμένο χρόνο ή τόπο. Ακόμα και οι εφημερίδες στις εγκαταστάσεις του είναι δημιουργίες του και αναφέρονται σε μη πραγματικά γεγονότα. Το έργο του αφορά μια υποθετική πρόταση, στην έκθεση του μουσείου «Conteplating the Void», όπου μια υπόγεια σύνδεση του Guggenheim Museum με μια ιδιωτική κατοικία στο δίπλα στενό, αποτελεί το νέο κυκλοφορικό σύστημα της έκθεσης. Η σύνδεση γίνεται από την κουζίνα του ενός κτιρίου στην κουζίνα του άλλου με τη διάνοιξη μιας σήραγγας.

11 137

PRUITT-IGOE

DEMOLISH

Pruittâ&#x20AC;&#x201C;Igoe was a large urban housing project first occupied in 1954in the U.S. city of St. Louis, Missouri. Living conditions in Pruittâ&#x20AC;&#x201C;Igoe began to decline soon after its completion in 1956.[3] By the late 1960s, the complex had become internationally infamous for its poverty, crime, and segregation. Its 33 buildings were demolished with explosives in the mid-1970s, and the project has become an icon of urban renewal and public-policy planning failure. The complex was designed by architect Minoru Yamasaki, who also designed the World Trade Center towers and the Lambert-St. Louis International Airport main terminal. 01

01 02 138

ΠΑΝΓΑΙΑ Θοδωρής Τράμπας, εικαστικός (1991). Η φύση, η δημιουργία, το ρήγμα, η σύνθεση. Σκιαγραφείται η διαδικασία της ένωσης μέσα από την καταστροφή, η ανάγκη για συμφιλίωση με την άλλη πλευρά. Σε έναν κλειστό χώρο 6 x 7 μέτρων, επί 7 εβδομάδες, 8 ώρες την ημέρα, αναμετριέται το σώμα με το υλικό, με ένα μεγάλο κομμάτι βράχου, δημιουργώντας το αντίγραφό του με γύψο. Αντιγράφει, άρα επαναλαμβάνει, για να βιώσει την ύπαρξη της φύσης από την αρχή. Μέσα από το σπάσιμο του βράχου επιτυγχάνεται ο διαχωρισμός του αντιγράφου από το πρωτότυπο, ενώ τα θραύσματα που προκύπτουν αυξάνονται και αλλάζουν τη μάζα του υλικού, μεταλλάσσοντάς τη σε μια καινούργια μορφή. 03

139

οπτική» τι είχε αυτή η επιφανής στιγμή σαν προοπτική. Ωστόσο, δεν σηματοδοτούν απλά τη φθορά, αλλά και κάποια ευφάνταστη προοπτική στην ελπιδοφόρα και τραγική διάσταση. Ο Simmel είδε στην γοητεία των ερείπιων μια ιδιότυπη μορφή «συνεργασίας» μεταξύ της ανθρώπινης και φυσικής δημιουργίας: «Η φύση έχει μετατρέψει το έργο τέχνης σε υλικό για τη δική της έκφραση όπως αυτή είχε υπηρετήσει στο παρελθόν ως υλικό την τέχνη». Το σύγχρονο ερείπιο-βλέμμα είναι το βλέμμα που συμφιλιώνεται με την προοπτική, της εικαστικής ιστορίας και της χωρικής ασυνέχειας. Απαιτεί την αποδοχή της δυσαρμονίας και της αντιστικτικής σχέσης των ανθρώπινων, ιστορικών, και φυσικών χρονικοτήτων. Το πιο σημαντικό, στη σημερινή ερειπιοφιλία ειναι οτι δεν είναι απλώς ένα μέρος της νεορομαντικής δυσφορίας και μια αντανάκλαση του εσωτερικου τοπίου μας. Ξαναβρέθηκε, στα off-μοντέρνα ερείπια που δεν είναι μόνο τα συμπτώματα, αλλά και χώροι για μια νέα εξερεύνηση και παραγωγή νοημάτων. Ο Benjamin σχολιάζει ότι στα ερείπια, «η ανθρώπινη ιστορία συγχωνέυεται με το φυσικό περιβάλλον». Κοιτάζοντας πίσω στο 20ο αιώνα, μπορεί κανείς να βρεί μια απίστευτη ποικιλία ερειπίων της νεωτερικότητας, από τα κονστρουκτιβιστικά «Σπίτια της ουτοπίας» που χτιστηκαν με όραμα τις φιλοδοξίες και τα φθηνα οικοδομικά

RUINOPHILIA

RUINS

O 21ος αιώνας παρουσιάζει μια παράξενη ερειπιοφιλία, μια γοητεία για τα ερείπια που πηγαίνει πέρα από τα μεταμοντέρνα εισαγωγικά. Σε όλη την ψηφιακή εποχή μας, τα ερείπια φαίνεται να είναι είδος υπό εξαφάνιση, φυσικες εφαρμογές του σύγχρονου παράδοξου. Το ερειπιο κυριολεκτικά σημαίνει «κατάρρευση», αλλά στην πραγματικότητα, τα ερείπια είναι περισσότερο τα υπολείμματα και οι υπενθυμίσεις. Μια περιήγηση της «καταστροφής» που οδηγεί σε ένα λαβύρινθο από αμφίθυμα χρονικά επιρρήματα- «δεν είναι πλέον» και «όχι ακόμα», «παρ‘ όλα αυτά» και «αν» -κολπα παιχνιδιου με την αιτιότητα. Τα ερείπια μας κάνουν να σκεφτούμε το παρελθόν, που θα μπορούσε να ήταν και το μέλλον που δεν έγινε ποτέ. Ταλαντευονται αναμεσα στα ουτοπικά όνειρα που προσπαθουν να αποδράσουν απο τη μη αναστρεψιμότητα του χρόνου. Την ίδια στιγμή, η γοητεία για ερείπια δεν είναι απλώς πνευματική, αλλά και αισθησιακή. Τα Ερείπια αποφέρουν ένα σοκ που απορρέει από τη φυγή της σημαντικότητας. Ξαφνικά γινονται κρίσιμες αλλαγές της οπτικής μας, και αντί να θαυμάζουμε τα μεγαλεπήβολα και ουτοπικά σχέδια, αρχίζουμε να παρατηρούμε τα ζιζάνια και τις πικραλίδες στις ρωγμές των λίθων. Ενώ τα μισό-κατεστραμένα κτιρία και τα αρχιτεκτονικά θραύσματα θα μπορούσαν να έχουν υπάρξει από την αρχή του ανθρώπινου πολιτισμού, η ερειπιοφιλια δεν υπήρξε. Υπάρχει μια ιστορική ιδιαιτερότητα στο «βλέμμα- ερείπιο» που μπορεί να γίνει κατανοητή ως η ιδιαίτερη οπτική που πλαισιώνει τη σχέση μας με τα ερείπια. Η η σύγχρονη ερειπιοφιλία σχετίζεται με την ιδιαίτερη διάσταση της νοσταλγίας, το είδος της νοσταλγίας που είναι αντανακλαστική και όχι αποκαταστατική και αφορά τα όνειρα περισσοτερο του πιθανού μελλοντος παρά του φανταστικού παρελθόντος. Όπως και στη νεωτερικότητα, η νοσταλγία έχει ένα ουτοπικό στοιχείο, αλλά δεν κατευθύνεται προς το μέλλον. Μερικές φορές δεν στρέφεται ουτε προς το παρελθόν, αλλά μάλλον δημιουργεί μια διαγώνια σχέση. Τα νοσταλγικά συναισθήματα ασφυκτιούν μέσα στα συμβατικά όρια του χρόνου και του χώρου. Τα ερείπια της νεωτερικότητας του 20ου αιώνα, όπως φαινονται μέσα από το σύγχρονο πρίσμα, τόσο υποτιμούν, όσο και ερεθίζουν την ουτοπική φαντασία, στο συνεχώς μεταβαλλόμενο και αποεδαφικοποιημένο ονειρικό περι-βάλλον μας. Στις αρχές του 20ου αιώνα, Georg Simmel διατύπωσε μια θεωρία των ερειπίων που αντηχεί με τις σύγχρονες ανησυχίες. Σύμφωνα με τον Simmel, τα ερείπια αποκαλύπτουν στο «αναδρομική

01 140

υλικά, σε σπίτια των απλων εργαζόμενων στα αστικά προάστια, από τα ερείπια των παλαιών εργοστασίων και των βιομηχανίων που δεν έχουν πλέον θέση στη μεταβιομηχανική οικονομία, με τους ακάλυπτος avant-garde πύργους, που μοιάζουν τώρα σαν ερειπωμένους πύργους της Βαβέλ και παραμένουν ως αχρησιμοποίητα δημιουργικά άκρα πολιτισμού. Υπάρχουν, λοιπόν, ακόμη παράδοξες συγχω-νεύσεις που ο Benjamin και ο Simmel είχαν προβλέψει σχεδόν πριν από έναν αιώνα: των κρατικών μοντελων και των ανθρώπινων πρακτικών, των ατομικών φιλοδοξιών και της συλλογικής πίεσης, των ονείρων και των υπογείων προς τη γη, της καθημερινής επιβίωσης. Υπάρχει μια σημαντική διαφορά μεταξύ της ερειπιοφιλίας και της νοσταλγίας: η ερειπιοφιλία είναι λιγότερο πληγείσα από την προσωπική ιστορία, δεν είναι μια λαχτάρα για το σπίτι ή για την ταυτότητα, αλλά περισσότερο ένα υλικό και μια έντονη εμπειρία της μη αναστρεψιμότητας του χρόνου που έρχεται μαζί με τη φροντίδα για τον κόσμο. Η ερειπιφιλία μπορεί να είναι αντιναρκισιστική, αλλά όχι λιγότερο μελαγχολικη, παρά τις προοπτικές και εμπνεύσεις της. Στα αρχιτεκτονικά και καλλιτεχνικά έργα που ανακυκλώνουν βιομηχανικές μορφές και υλικά, ο αντιμοντερνισμός αποκαλύπτεται με τη μορφή μιας ερειπιοφιλίας ή την ανοχή και την αναγνώριση από τα ερείπια. Τα νέα κτίρια και οι εγκαταστάσεις ούτε καταστρέφουν το παρελθόν, ούτε το ανοικοδομούν. Ο αρχιτέκτονας ή ο καλλιτέχνης συνδημιουργεί με το υπόλοιπο της

ιστορίας, και συνεργάζεται με τα σύγχρονα ερείπια. Επαναπροσδιορίζει τις λειτουργίες τους, τόσο χρηστικά όσο και ποιητικά. Η προκύπτουσα, εκλεκτική, μεταβατική αρχιτεκτονική προωθεί μια χωρική και χρονική επέκταση στο παρελθόν και το μέλλον, σε διάφορες υπαρξιακές τοπογραφίκές πολιτιστικές μορφές. 03

MONUMENTS OF PASSAIC Το κείμενο για το Passaic δεν περιγράφει απλώς μια κατάσταση του τοπίου, αλλά ανακατασκευάζει αυτό το τοπίο μέσω της όρασης. Το βλέμμα του καλλιτέχνη, επιχειρεί να βγάλει εκτός ιστορικού χρόνου τα αντικείμενα της θέασης, να τα ακινητοποιήσει, (να τα «οστεοποιήσει») για να τα δει με διαφορετικό τρόπο. Το Passaic ως τόπος υπό κατασκευή και ως «αντίστροφο ερείπιο», είναι ένας τόπος που υλοποιείται στη διάρκεια της ανάγνωσης. Στο Passaic, αντί για συμβατικά μνημεία που υπόσχονται κάποια ψευδαίσθηση της σταθερότητας του ιστορικού χρόνου, ή διασφαλίζουν τη νοηματοδότηση του τόπου και τη χωρική ιεράρχηση, o Smithson βλέπει «τρύπες» που έχουν μνημειακές ποιότητες και «αντίστροφα ερείπια» που ενσωματώνουν, ταυτόχρονα, τη διαδικασία ανακαίνισής τους, με αυτήν της ερείπωσής τους. H ήδη πολύπλοκη προηγούμενη λειτουργία του μνημείου περιπλέκεται περισσότερο. Στο Passaic το κάθε τι μπορεί να είναι μνημείο (οι μπετονένιες αντηρίδες του υπό κατασκευή αυτοκινητόδρομου, η πλατφόρμα άντλησης, το σιντριβάνι, η παιδική χαρά. Σε αυτό που εκεί ονομάζεται μνημείο, η πρόοδος με την οπισθοδρόμηση εξισώνονται. Η αναγωγή αυτών των κατασκευών σε μνημεία, έγκειται στην εισαγωγή μιας παράδοξης χρονικότητας που μοιάζει να ακυρώνει την κίνηση, ή τον χρόνο τον ίδιο. Τα «αντίστροφα ερείπια» του Passaic, μας μεταφέρουν στον προ-ιστορικό και μετα-ιστορικό χρόνο. Είναι αντίστροφα ερείπια γιατί δεν αναφέρονται στην ιστορία. Το κάθε «μνημείο» μετατρέπεται από τον Smithson σε μια πύλη εξόδου από τον ιστορικό χρόνο. Τα συμβατικά μνημεία μας εισάγουν στον ιστορικό χρόνο, τα ερείπια το ίδιο. Τα ερείπια λειτουργούν ανάλογα με τα μνημεία και πολύ συχνά είναι κι αυτά μνημεία. Σε αντίθεση όμως με το ερειπωμένο κτήριο, με το αρχιτεκτονικό υπόλειμμα, τα «αντίστροφα ερείπια» ορίζονται από τις ερειπιώδεις ή εντροπικές ποιότητες της ίδιας της διαδικασίας του κτίζειν και ενσαρκώνουν αυτό που ο Smithson ονόμασε «απο-αρχιτεκτόνιση».

04 141

MΟΝΟ LΑΚΕ NΟΝSΙΤΕ

CARTOGRAPHY

Η χαρτογράφηση στον Smithson αρχίζει να αντιστρέφεται στην κατασκευή και περιγραφή του Mono Lake Nonsite, 1968. To Mono Lake Nonsite είναι ένα πλαίσιο γύρω από έναν άδειο χώρο. Περιέχει κομμάτια λάβας και σκόνη από ηφαιστειακό γυαλί από τη λίμνη Mοnο στη Βόρεια Καλιφόρνια. Η τεκμηρίωση του nonsite αποτελείται από έναν χάρτη απόλυτα συμμετρικό και ίσου μεγέθους με το πλαίσιο, με ένα μεγάλο τετράγωνο κενό στο κέντρο και με τμήματα του χάρτη να διακρίνονται στα στενά περιφερειακά όρια. Είναι ένας χάρτης που περικλείει έναν άδειο χώρο, εμποδίζοντας την όποια απόπειρα περιγραφής του σημείου αναφοράς, υπογραμμίζοντας την απουσία του, στέλνοντας τον θεατή σ’ έναν τόπο που φαίνεται αδύνατο να εντοπιστεί. Όπως λέει ο ίδιος σε μια συζήτηση με τον M. Heizer και τον D. Oppenheim, «Αυτός ο χάρτης του Mono Lake είναι ένας χάρτης που σου λέει πώς να πας πουθενά [...] έχει το σχήμα ενός περιθωρίου, δεν έχει κέντρο». Και πιο κάτω: «Υπάρχει ένα κεντρικό σημείο εστίασης που είναι το non-site: το site είναι το μη εστιασμένο περιθώριο όπου η διάνοιά μας χάνει τα όριά της και όπου διαχέεται μια αίσθηση του ωκεάνιου [...] Το ενδιαφέρον σχετικά με το site είναι ότι, αντίθετα με το nonsite, σε στέλνει έξω, στο περιθώριο. Μ’ άλλα λόγια, δεν υπάρχει τίποτα για να κρατηθείς απ’ αυτό εκτός από τις στάχτες και δεν υπάρχει τρόπος να εστιάσεις σε ένα συγκεκριμένο σημείο». Θα μπορούσε να πει κανείς, ότι το μέρος έχει κρυφτεί ή χαθεί. Είναι ένας χάρτης που θα σε πάει κάπου, αλλά όταν φτάσεις εκεί δεν θα ξέρεις πραγματικά που είσαι.

σε βάζει στη θέση του «αλλού», έτσι ώστε, δεν υπάρχει εστίαση. Αυτή η απώτερη περιφέρεια και αυτό το κέντρο υπονομεύουν, συνεχώς, άλληλα, αναιρούν το ένα το άλλο». 03

Στα ταξίδια του Smithson, η χαρτογράφηση είναι επίσης αντίστροφη γιατί ο χάρτης έρχεται μετά το ταξίδι: «Η χαρτογράφηση ακολουθούσε τη μετακίνηση».Αν δούμε τον χάρτη ως διαγραμματική αναπαράσταση μιας χωρικής μετακίνησης και διαδρομής, τότε είναι συνυφασμένος με την πραγματική κίνηση κάποιου που σκοπεύει να φτάσει κάπου. Στους χάρτες των nonsites όμως επρόκειτο για χάρτες που σου έλεγαν «πώς να πας πουθενά». Η απορύθμιση της αντίληψης μέσα στη θρυμματισμένη ύλη, η εμβύθιση, η αίσθηση του ωκεάνιου, η αντίσταση του τόπου στην προσπάθεια αναπαράστασής του, αποκλείουν την δυνατότητα εστίασης και εντοπισμού και έτσι, το ταξίδι στους τόπους ξεδιπλώνει μια «αχαρτογράφητη περιοχή»: «Με άλλα λόγια, όντως πηγαίνεις από ένα μέρος σε κάποιο άλλο, ήτοι, όχι κάπου συγκεκριμένα. Το να βρίσκεσαι ανάμεσα σε αυτά τα δύο σημεία

142

Τα nonsites δεν ήταν εγκατεστημένα σε έναν συγκεκριμένο χώρο (ούτε εντελώς στην γκαλερί, ούτε στο τοπίο). Η διαλεκτική του site/nonsite κατοικεί σε ένα ενδιάμεσο πεδίο μεταξύ συγκεκριμένου και αφηρημένου χώρου. Οι πληροφορίες που περιλαμβάνονται στο έργο, χάρτες, φωτογραφίες, κείμενα, δεν διασαφηνίζουν αυτήν την νοητική και χωρική σύγχυση. Ούτε ένα μουσείο, ούτε οποιαδήποτε συγκεκριμένη γεωγραφική τοποθεσία θα μπορούσε να το περιέχει. Ταυτόχρονα, δεν μπορεί να γίνει αντιληπτό ως καθαρά αφηρημένο ή καθαρά εννοιολογικό έργο εξαιτίας της βαριάς και συμπαγούς υλικότητας που το χαρακτηρίζει. 07

DERIVE Ψυχογεωγραφία: Η μελέτη των εξειδικευμένων επιπτώσεων του γεωγραφικού περιβάλλοντος (είτε είναι συνειδητά οργανωμένο, είτε όχι) επί των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς των ατόμων. Ο όρος πρωτοεμφανίστηκε ήδη το 1955, στα πλαίσια των Λεττριστών από τον Guy De-bord και αποτέλεσε πρωτεύον μεθοδολογικό εργαλείο για τους Καταστασιακούς, και κατ’ επέκταση για τις μεταγενέστερες θεωρίες για την πόλη. Βασική πρακτική της ψυχογεωγραφίας αποτελεί η περιπλάνηση (derive), σαν μέθοδος αστικής εξερεύνησης, ενώ τα αποτελέσματα της καταγράφονταν στους λεγόμενους ψυχογεωγραφικούς χάρτες. Οι χάρτες αυτοί ήταν αποσπασματικές, υποκειμενικές αναπαραστάσεις διαδρομών στην πόλη, που πρότειναν μια διαφορετική ανάγνωση του αστικού τοπίου, όπως βιώθηκε εφήμερα από τον πλάνητα.

Το 1968, ο Smithson έκανε περίπου 12 nonsites. Ένα nonsite «αναπαριστά» έναν πραγματικό τόπο σε μία περιθωριακή περιοχή και αποτελείται από τρία στοιχεία: ντοκουμέντα του τόπου, (χάρτες, φωτογραφίες, περιγραφικά κείμενα), γεωλογικά δείγματα από τον τόπο (άμμο, πετρώματα) και ένα δοχείο που περιέχει τα δείγματα και λειτουργεί σαν ένδειξη της θέσης τους στον τόπο. Το nonsite παρέχει μια σύνδεση ανάμεσα στο περιθώριο και το κέντρο, ανάμεσα στο μέσα και το έξω που είναι ταυτόχρονα περισσότερο ειδική (specific) και περισσότερο αφηρημένη. To nonsite καταγράφει, δειγματίζει, τον τόπο στον οποίον παραπέμπει και τον οποίον περιέχει, δημιουργώντας έτσι τη διαλεκτική με τον τόπο που αναζητούσε ο καλλιτέχνης. Στο κείμενο «A Provisional Theory of Nonsites (1968)», εξηγεί ότι θεωρεί τα nonsites του, ως μια εναλλακτική πρόταση στη ζωγραφική παράδοση και τα περιγράφει με όρους παραγωγής και κατασκευής «λογικών εικόνων». Έτσι, το nonsite γίνεται κατανοητό ως χάρτης, είναι περισσότερο υλικό παρά οπτικό, περισσότερο διαγραμματικό παρά αναπαραστατικό. Είναι μια εναλλακτική αναγωγή του εικαστικού χώρου σ’ ένα αντιληπτικό φαινόμενο, μέσα από τη χρήση της γραμμικής προοπτικής. Τα nonsites εφαρμόζουν τη γραμμική προοπτική στις τρείς διαστάσεις. «Το Non-site (ένα earthwork εσωτερικού χώρου) είναι μια τρισδιάστατη εικόνα η οποία είναι αφηρημένη, παρόλα αυτά αναπαριστά μια υπαρκτή 06 τοποθεσία».

«Η δημιουργία δεν μπορεί να είναι τίποτα λιγότερο από μια σύνθεση που στοχεύει στην κατασκευή ολοκληρωτικών ατμοσφαιρών και στυλ ζωής... Μια Ενωτική Πολεοδομία- η σύνθεση τεχνών και τεχνολογιών- πρέπει να δημιουργηθεί με βάση νέες αξίες ζωής, αξίες τις οποίες πρέπει να διακρίνουμε και να διαδώσουμε». 08

143

Ανασκαφή: (η), [anaskafi] (συνήθ. πληθ.) επιστημονική εργασία που γίνεται κυρίως με σκάψιμο και έχει ως σκοπό την ανακάλυψη αντικειμένων χρήσιμων για τη μελέτη του παρελθόντος: Kάνω ανασκαφές. Xώρος ανασκαφών. Πορίσματα των ανασκαφών. Πρόχειρη / συστηματική ~. || (για αρχαιολογικές ανασκαφές): Aνασκαφές στην αρχαία Tροία / Kνωσό. ~ αρχαίου τάφου. || (για παλαιοντολογικές ανασκαφές): ~ σπηλαίου. 01

Η ανασκαφή είναι η περισσότερο χρησιμοποιούμενη τεχνική στην επιστήμη της αρχαιολογίας. Σχετίζεται με έναν ιδιαίτερο αρχαιολογικό τόπο ή με σειρά αρχαιολογικών τόπων, που συνδέονται σε ένα κοινό πλαίσιο. Η χρονική διάρκειά της ποικίλλει από λίγους μήνες στην περίπτωση της σωστικής αρχαιολογίας, έως αρκετά χρόνια, καθώς

πλέγμα, που χωρίζει τον τόπο σε τετράγωνα 5 μέτρων, συνήθως, τεχνική που βοηθά στην αποτύπωση των χαρακτηριστικών στο συνολικό σχέδιο της αρχαιολογικής θέσης. 04

Κάθε τομέας που ανασκάπτεται αποτυπώνεται σε σχέδιο. Ο τομέας φωτογραφίζεται και κάθε πλαίσιο αριθμείται, γεγονός που βοηθά στη μεταγενέστερη ερμηνεία του. Τα ευρήματα που προέρχονται από ένα συγκεκριμένο πλαίσιο συγκεντρώνονται και ταξινο-μούνται βάσει του πλαισίου τους με ένα μοναδικό κωδικό. Στο ημερολόγιο ανασκαφής χρησιμοποιούνται ειδικές φόρμες (πρότυπα) περιγραφής των πλαισίων. Επίσης, λαμβάνονται και καταγράφονται δείγματα τα οποία είναι δυνατόν να βοηθήσουν σε μια μεταγενέστερη περιβαλλοντική ανάλυση ή επιστημονική χρονολόγηση.

είναι συνήθως εποχιακή απασχόληση. Μπορεί να διενεργηθεί στην ξηρά ή στον πυθμένα της θάλασσας, των λιμνών και των ποταμών. Στην ανασκαφή αφαιρούνται στρώματα εδάφους με μηχανικό τρόπο ή με χειρωνακτική εργασία -κοινή πρακτική στον ελληνικό χώρο. Το υλικό που αφαιρείται, εξετάζεται διεξοδικά για μεταλλικά ευρήματα, όστρακα, σπόρους με μεταλλικούς ανιχνευτές και κόσκινα. Εκτός και αν η περιοχή έχει μείνει πιστοποιημένα αδιατάρακτη το αρχικό στρώμα (humus) παρουσιάζει μικρό αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Σε αστικές περιοχές, οποιοδήποτε αρχαιολογικό εύρημα βρίσκεται συνήθως στα βαθύτερα στρώματα, κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. Σε οποιαδήποτε περίπτωση το πρώτο καθήκον του αρχαιολόγου είναι η αποτύπωση του αρχαιολογικού τόπου, με κλασικά ή ηλεκτρονικά όργανα. Κατόπιν ,ακολοθείται μια δειγματοληπτική στρατηγική η οποία είτε οδηγεί σε ολική ή τμηματική ανασκαφή του τόπου. Στη συνέχεια χαράσσεται

EXCAVATIONS

144

Τα βασικά εργαλεία που χρησιμοποιούνται συνήθως σε μια χερσαία ανασκαφή, για την αφαίρεση, την απομάκρυνση και μεταφορά του χώματος και την αποκάλυψη των ευρημάτων περιλαμβάνουν: • Σκαμπάνι και τσάπα: για την ανασκαφή του επιφανειακού στρώματος, το οποίο δεν περιέχει, συνήθως, αρχαιολογικά ευρήματα και μπορεί να αφαιρεθεί περισσότερο εντατικά. • Σκαλιστήρι, μυστρί, σπάτουλα, τριγωνική ξύστρα: τα κατεξοχήν εργαλεία ανασκαφής για λεπτή εργασία. • Οδοντιατρικά εργαλεία, ξυλάκια από μπαμπού και λεπτά πινέλα: για την αποκάλυψη ιδιαίτερα ευαίσθητων και ευπαθών αρχαιολογικών ευρημάτων. • Σκούπα, σκουπάκι και πινέλο: για καθαρισμό του χώρου της ανασκα-φής και των ευρημάτων που αποκαλύπτονται. • Φτυάρι, φαράσι και σέσουλα: για την απομάκρυνση του χώματος πουαφαιρείται. • Ζεμπίλι και καρότσι: για τη μεταφορά του χώματος. • Κόσκινα (ξηροκόσκινο, νεροκόσκινο): για την προσεκτική διαλογή του χώματος, ώστε να μη χαθούν αντικείμενα πολύ μικρών διαστάσεων.

145

MYCENAEAN TOMBS

Από τις πρώτες εκφάνσεις της αρχιτεκτονικής εντός της γης, υπήρξαν τα ταφικά μνημεία, καθώς η υλική και πνευματική σχέση των ταφικών εθίμων, τελετών με τη γη και το εσωτερικό της είναι άρρηκτη. Τα ταφικά μνημεία αποτελούσαν ιερούς χώρους και θεωρούνταν ασφαλή για τη φύλαξη των σωμάτων. Οι υπόγειοι τάφοι των Μυκηνών, συγκαταλέγονται, χωρίς αμφιβολία, στα πιο λαμπρά αρχιτεκτονήματα του Μυκηναϊκού Πολιτισμού. Διακρίνονταν στους θαλαμοειδής σκαλισμένους στον μαλακό βράχο και στους θολωτούς. Σχετίζονται με την μετά το θάνατο ζωή. Οι θολωτοί τάφοι ανήκουν στη δεύτερη και στην τρίτη υποπερίοδο της Μυκηναϊκής περιόδου. Έχουν κατά κανόνα ένα θάλαμο με κυκλική κάτοψη, του οποίου προηγείται ο δρόμος, ευθύγραμμη προσπέλαση με κεκλιμένο δάπεδο. Στεγάζονται με το σύστημα της εκφοράς και ήταν αόρατοι εξωτερικά γιατί σκεπάζονταν με χώμα. Σπουδαιότερο παράδειγμα αποτελεί ο θησαυρός του Ατρέα στις Μυκήνες. Σε πολλούς πολιτισμούς, οι υπόσκαφοι ναοί σχετίζονται με την λατρεία της γονιμότητας, της Παναγίας ή της Γης. Η πρώιμη Ινδουιστική αρχιτεκτονική, μέχρι και τον 7ο αιώνα μ.Χ., δημιούργησε ναούς σχεδόν αποκλειστικά με λάξευση βραχώδους πετρώματος και όχι με δόμηση. Διακρίνονται δύο είδη λάξευσης: Η δημιουργία ναών που μοιάζουν με τεχνητά σπήλαια και περιλαμβάνουν ευρείς θαλάμους, που κατασκευάζονται λαξεύοντας μια απότομη βραχώδη πλαγιά. Η δημιουργία ράθα (μικρών ινδουιστικών ιερών που αναπαριστούν τα φορητά ξύλινα ιερά) που επιτυγχάνεται με λάξευση μιας βραχώδους έξαρσης του εδάφους. 04

SEPULTURE

κρύπτη (η) [krípti] : χώρος μυστικός, έντεχνα καλυμμένος, στον οποίο μπορεί κανείς να κρύψει κτ. ή να κρυφτεί ο ίδιος. Yπόγεια θολωτή συνήθ. κατασκευή η οποία, κατά τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους, χρησίμευε ως τόπος λατρείας, ως κρυσφήγετο κατά τους διωγμούς, ως τάφος μαρτύρων, επισκόπων κτλ. β. είδος χτιστού τάφου, με μορφή θήκης, συνήθ. μέσα σε μεγάλους οικογενειακούς τάφους. II. (ανατ., συνήθ. πληθ.) αβαθές κόλπωμα σε ένα επιθήλιο. 03

146

LYCIAN TOMBS

HETEROTOPIAS

Χαρακτηριστικό της Λυκίας είναι οι τάφοι, οι οποίοι είναι λαξευμένοι σε βράχους, διώροφοι με τριγωνική στέγη. Πολλοί έχουν ανάγλυφη διακόσμηση, ενώ στο εσωτερικό τους, έχουν μεγάλων διαστάσεων σαρκοφάγους με παραστάσεις από την καθημερινή ζωή και τη μυθολογία.

Σύμφωνα με το Foucault, οι οργανωμένοι τόποι ταφής, ανήκαν, και κυρίως στις μέρες μας ανήκουν, σε μια ομάδα ρευστών στο χρόνο τοπίων, που τις ονομάζει «ετεροτοπίες». Είναι χώροι που μεταλλάσσονται και ορίζονται από τα ήθη και τα έθιμα των κοινωνιών, είναι οι τόποι της αλλαγής και της αιωνιότητας, αλλά και τόποι όπου ο χρόνος σταματάει και κυριαρχεί ο μύθος. Μία από αυτές τις ετεροτοπίες είναι τα νεκροταφεία, που όσο η γνώση μας για την υλικότητα και τη φθαρτότητα της φύσης μας παγιώνεται, τόσο πιο δυσοίωνα φαντάζουν, καθώς δεν υπάρχει πια η πίστη σε μια άλλη ζωή, γι ́αυτό και δενόμαστε όλο και πιο σφιχτά με την ανάγκη της ύπαρξής μας, και της φύλαξης του σώματός μας σε τόπο ασφαλή. Ως εκ τούτου, τα «τοπία» αυτά δεν μπορούν πια να αποτελούν κομμάτι της καρδιάς της πόλης, όπως γινόταν παλαιότερα, αλλά από τον 18ο αιώνα και μετά εκδιώχθηκαν προς τις παρειές του αστικού ιστού, μακρυά από την καθημερινότητά μας, ως τόπος ιερός αλλά και, εκ προθέσεως, ξένος. Δε θα μπορούσε άλλωστε, μια πανταχού παρούσα ετεροτοπία να είναι το «υπόγειο»; Κάθε τι το άγνωστο στα μάτια μας, το σκοτεινό στη σκέψη μας, το τρομαχτικό στη φαντασία μας; Κάθε τι που βασιζόμαστε πάνω του για να υψώσουμε το μεγαλείο μας;

08 147

EXHUME & UNGROUND UNGROUND: Αυτό που τρομοκρατεί τη ζωή δεν είναι ένας άδειος τάφος, αλλά ένας ανακατεμένος και ανοιγμένος τάφος. Η αρχιτεκτονική πολιτική του στερεού δεν αποκλείει την καταστροφή ή την αποδόμηση, αλλά ξεφεύγει από την εκταφή, διακορεύοντας την επιφάνεια, υπονομεύοντας και κατασπαράζοντας, ανακατεύοντας τις επιφάνειες, ξίνοντας, ξεφλουδίζοντας, τρώγοντας, κάνοντας σκόνη, κόβωντας μέχρι τον πυρήνα, με γυμνά χέρια, με μαχαίρια και λεπίδες, νύχια και ένζυμα, σάλιο και ανάσα, φτιάρι και αλέτρι. Η εκταφή είναι ολικά εγκληματική και ανήθικη, αλλά ακόμη περισσότερο είναι βασικά μολυσματική και μιαρή καθώς υποβάλλεται στην επιφάνεια σύγκρουσης, νεκροποιώντας {necrocracy&gt;necro(death)+cracy(power,rule)} την αρχιτεκτονική, πολλαπλασιάζοντας τις ζεστές και κρύες επιφάνειες μεταξύ τους, αφήνοντας τον κρύο χώρο ενός τάφου να εξατμιστεί και την αναθυμίαση των σωμάτων να ανέβει προς τα πάνω (ανάσταση των μολυσμένων σωμάτων). Το κρύο δε μπορεί να ξαναζεσταθεί, μόνο να ανακατευτεί. Αν οι αρχαιολόγοι, τα σκουλίκια και οι οντότητες που έρπονται υποβάλλονται σε μια δράση εκταφής (επιφανειών, τάφων,ονείρων κλπ), αυτό συμβαίνει γιατί η εκταφή είναι μια δράση ισάξια με εκείνη του «ungrounding». EXHUME: Oρίζεται ως μια καταστροφή, ένα τραύμα που εισάγεται στο στερεό κομμάτι μέσω σκωλικοειδών δραστηριοτήτων. Eίναι το στερεό σώμα (body of solidity) που αντικαθίσταται από το τραυματισμένο σώμα (body of trauma). Το νεκρό σώμα του στερεού, του οποίου οι διαστάσεις θολώνουν όχι προς το σημείο του τέλματος και της διαγραφής, αλλά προς τα πηνεία των διαστάσεων, που δε μπορεί να αντισταθεί σε αυτό που σέρνεται μέσα και έξω-()holes,()holes, ()holes. Στην κοσμολογία του πορώδους, του Lovecraft, η «εκταφή»(«exhumation») γίνεται από μονάδες που αποκαλούνται αρουραίοι. Οι αρουραίοι είναι μηχανές εκταφής. Όχι απλώς πλήρη διανύσματα του επιδερμικού, αλλά επίσης άγριες δυναμικές γραμμές «ungrounding».

SEPULTURE

148

SELF-BURIAL O Arnatt ήταν γοητευμένος με έργα τέχνης που δημιουργούνται στο φυσικό τοπίο, αλλά δεν αφήνουν κανένα ίχνος της παρουσίας τους πίσω. «Η συνεχής αναφορά στην εξαφάνιση του αντικειμένου της τέχνης προτεινε την ενδεχόμενη εξαφάνιση του ίδιου του καλλιτέχνη», έγραψε. Αυτή η αλληλουχία των φωτογραφιών μεταδόθηκε από την γερμανική τηλεόραση, τον Οκτώβριο του 1969. Μια φωτογραφία εμφανίζεται κάθε μέρα, για περίπου δύο δευτερόλεπτα, μερικές φορές διακόπτοντας το πρόγραμμα που παιζόταν σε ώρα αιχμής θέασης. Ούτε ανακοινώνε, ούτε εξήγουσε κατι, οι τηλεθεατές έπρεπε να βγαλουν οτι νοημα μπορουσαν. 03

149

ΚATAΚΡΥΨΕΙΣ Ένας παγκόσμιος χάρτης φτιαγμένος με χώμα και στιγματισμένος με 176 αυγά. Όσες και οι Κατακρύψεις που έχει κάνει σε ισάριθμές γωνιές του πλανήτη ο Δημήτρης Αληθεινός: από τη Θεσσαλονίκη έως το νησί του Ροβινσώνα Κρούσου στον Ειρηνικό, το Χουάν Φερνάνδος. Τι είναι όμως οι Κατακρύψεις; Έργα που ο Δημήτρης Αληθεινός κρύβει στο έδαφος για να τα βρουν οι μελλοντικές γενιές. Κίνηση που δεν γίνεται για λόγους υστεροφημίας, αλλά επειδή η τέχνη είναι ό, τι πολυτιμότερο έχει το ανθρώπινο είδος. 01

SEPULTURE

Οι Κατακρύψεις ξεκίνησαν το 1981 και βρίσκονται σε εξέλιξη, έχοντας φτάσει μέχρι σήμερα τις 176. Αναπτύσσονται σε ολόκληρο τον πλανήτη ως μια οικουμενική διασπορά έργων, τα οποία ο καλλιτέχνης κρύβει μέσα στη γη σε διαφορετικούς τόπους, από τη Θεσσαλονίκη έως το Borobudur και από το Μάτσου Πίτσου εώς το Βαρανάσι. Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 με την ενότητα των «Κατακρύψεων», ο Δ. Αληθεινός, θέτει το ζήτημα της διαφορετικότητας του τοπικού, της ετερογένειας και τις πολλαπλότητας του οικουμενικού. Η ανάγκη που τον ώθησε στη σύλληψη και πραγματοποίηση ενός τέτοιου έργου ήταν η αγωνία του για τους κινδύνους που απειλούν με αφανισμό τον πλανήτη, όπως η πυρηνική απειλή και η οικολογική καταστροφή. Όμως στις τέσσερεις δεκαετίες που ακολούθησαν οι Κατακρύψεις εμπλουτίζονται συνεχώς με νέες νοηματοδοτήσεις και χωρίς να σταθεροποιούνται σε μια σειρά έργων με ένα ενιαίο χαρακτήρα. Λαμβάνουν πολλαπλές

150

μορφές: κλειστές και ανοιχτές με διάρκεια αρκετών μηνών, που δεν είχαν κανέναν μάρτυρα πέρα από τον καλλιτέχνη εως αυτές που έγιναν με την παρουσία του κοινού ενός μουσείου. «Με τις Κατακρύψεις θέλω να βοηθήσω τον κόσμο να καταλάβει ότι κινδυνεύουμε. Το ανθρώπινο είδος, όχι ο πλανήτης. Θα σταματήσω να κρύβω έργα όταν αισθανθώ ότι πέρασε ο κίνδυνος». Εμφανίζοντας αναλογίες με εννοιλογικές και Land art πρακτικές, οι «Κατακρύψεις», υφίστανται ως έργο που φαίνεται να κινείται στη μεθόριο ανάμεσα στη φανέρωση και την απόκρυψη, την απουσία και την παρουσία, την υλικότητα και την υπέρβαση της. «Έσκαβα μεταβάλλοντας αυτό που επί αιώνες ήταν ορατό, σε μη ορατό. Έσκαβα και κρύβοντας την εικόνα, ελευθέρωνα την ενέργεια της. Μεταμόρφωνα την απουσία σε αέναη εκπομπη μύθου». Η απόκρυψη (το χώμα), η εκκόλαψη (τα αυγά), η μαρτυρία (οι κάρτες, οι φωτογραφίες και τα βίντεο), είναι τα δομικά στοιχεία του έργου που αποσκοπεί να μετατρέψει κάθε θεατή σε κοινωνό της ουσίας των «Κατακρύψεων». 04

AΠΟ-ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΣΗ Σε αντίθεση όμως με το ερειπωμένο κτήριο, το αρχιτεκτονικό υπόλειμμα, τα «αντίστροφα ερείπια» ορίζονται από τις ερειπιώδεις ή εντροπικές ποιότητες της ίδιας της διαδικασίας του «κτίζειν» και ενσαρκώνουν αυτό που ο Smithson ονόμασε «απο-αρχιτεκτόνιση». Σε μία αναφορά στην κατασκευή του Central Park της Νέας Υόρκης, από τον Frederick Law Olmstead, ο Smithson αναγνωρίζει στις εργασίες του εργοταξίου και συγκεκριμένα σε ένα λάκκο στο έδαφος «ένα είδος εντροπικής αρχιτεκτονικής ή απο-αρχιτεκτόνισης».Την ίδια έννοια πραγματεύεται και στο έργο Partially Buried Woodshed, 1970. Με την επέμβαση του Smithson, η κατασκευή προχώρησε σιγάσιγά προς την κατάσταση του ερειπίου, αποκαλύπτοντας την δυνατότητα απο-αρχιτεκτόνισης του κτηρίου. Αλλά το έργο που φαίνεται να ενσαρκώνει κυριολεκτικά την έννοια του αντίστροφου ερειπίου είναι το Hotel Palenque, 1969. H κατάσταση ταυτόχρονης ερείπωσης και ανακαίνισης στην οποίαν βρισκόταν το κτήριο είναι αυτό που καταγράφει και περιγράφει ο Smithson.Η «απο-αρχιτεκτόνιση» είναι για τον Smithson μέρος της αρχιτεκτονικής και όχι η άρνησή της. Σε αυτή την οπτική, το μνημείο εκκενώνεται από τις χωρικές και χρονικές του λειτουργίες και η τρύπα, το μνημειακό κενό δεν είναι άρνηση αλλά αντιστροφή. 06

Το Πασάικ μοιάζει να είναι γεμάτο «τρύπες» σε σύγκριση με την πόλη της Νέας Υόρκης, που δείχνει να είναι σφιχτά συναρμοσμένη και συμπαγής, και από μια άποψη αυτές οι τρύπες είναι τα μνημειακά κενά που ορίζουν, χωρίς να προσπαθούν, τα ίχνη της μνήμης μιας παρατημένης σειράς από μέλλοντα. 09

10 07

151

Το «Μετρό» ή «Μητροπολιτικός Σιδηρόδρομος» είναι ένα σιδηροδρομικό σύστημα μαζικής μεταφοράς των μεγαλουπόλεων. 04

UNDERGROUND

Οι γεωλoγικές και γεωτεχvικές συvθήκες κατά μήκoς της χάραξης τωv πρώτων 18 χιλιoμέτρωv τωv γραμμώv τoυ Μετρό της Αθήvας είχαν διερευvηθεί σε βάθος και είχαν αvαλυθεί και αξιoλoγηθεί. Τα απoτελέσματα αυτής της έρευvας χρησιμoπoιήθηκαv για vα αvαπτυχθoύv oι γεωτεχvικές παράμετρoι πoυ απαιτoύvται για τηv ασφαλή με-λέτη σηράγγωv, σταθμώv και άλλωv υπόγειωv κατασκευώv. Τo γεωλoγικό υπόβαθρo της Αθήνας απoτελείται από σειρά γεωλoγικώv σχηματισμώv, γvωστoί ως «Aθηvαϊκός Σχιστόλιθoς», κυρίως στηv περιoχή και στα βάθη όπoυ γίvovται oι εργασίες τoυ ΜΕΤΡΟ. Ο όρoς «Aθηvαϊκός Σχιστόλιθoς» χρησιμoπoιείται για vα περιγράψει σειρά, αρχικά, ιζηματoγεvώv πετρωμάτωv φλυσχικoύ τύπoυ και πιθαvόv Αvω Κρητιδικής ηλικίας πoυ στη συvέχεια υπέστησαv παραμόρφωση. Τo σύστημα περιλαμβάvει αργιλικoύς και ασβεστιτικoύς ψαμμίτες, γραoυβάκες, ιλυoλίθoυς, ασβεστoλίθoυς και αργιλικoύς σχιστoλίθoυς. Πυριγεvής δραστηριότητα έδωσε τoπικά περιδoτιτικά και διαβασικά σώματα πoυ πρoκάλεσαv λιθoλoγική παραμόρφωση και σημαvτικές τεκτovικές παραμoρφώσεις τωv πρoϋπαρχόvτωv πετρωμάτωv. 05

Ο ‘’Aθηvαϊκός Σχιστόλιθoς’’ απoτελείται γεvικά από πετρώματα με μικρή περατότητα με εξαίρεση τηv παρoυσία πετρωμάτωv με μεγάλo δευτερoγεvές πoρώδες (αvoι-κτές ασυvέχειες, καρστικά έγκoιλα σε ασβεστoλιθικά πετρώματα, κατακερματισμέvo υλικό σε συμπαγή πετρώματα). Γεvικά, δεv βρέθηκαν μεγάλες πoσότητες υπογείων υδάτων πoυ θα δυσκόλευαν τις εκσκαφές, παρόλo, πoυ τα πιεσόμετρα έδειχναν στάθμες μερικά μόvo μέτρα κάτω από τηv επιφάvεια τoυ εδάφoυς. 06

152

153

ασαφής, τρο-μερός, αλλά με έναν ευχάριστο τρόπο. Σταδιακά,ωστόσο, ο υπόκοσμος άρχισε να γίνεται αντιληπτός ως η απόλυτη ομορφιά, σαν ένας μαγικά φωτισμένος, τεχνητός παράδεισος, ένα υπέροχο καταφύγιο από τις ατέλειες της φύσης. Ένα αισθητικό λεξιλόγιο εφαρμόστηκε, για πρώτη φορά, στο υπόγειο περιβάλλον. Τα μηχανήματα, επίσης, δε θεωρούνταν όμορφα, σύμφωνα με τα παραδοσιακά αισθητικά πρότυπα, και μπορεί ακόμη να θεωρηθούν άσχημα. Όπως και τα υπόγεια περιβάλλοντα, τα μηχανηματα στερούνται αισθητικής αξίας, όταν κρίνονται από αρχές που βασίζονται στο οργανικό παράδειγμα του Mumford. Τα λεξιλόγια της ομορφιάς και της μαγείας, που αποκάλυψε η υπερ-οργανική αξία στον υπόκοσμο επεκτάθηκε, επίσης, στον κανόνα της ομορφιάς, περιλαμβάνοντας τα τεχνολογικά περιβάλλοντα. Επιδιώκοντας μια περιγραφή ενός τέτοιου λεξιλογίου που διεγείρουν τέτοιες αισθήσεις όπως: δύναμη, στέρηση, κενότητα, μοναξιά, σιωπή, άπειρο, μεγαλοπρέπεια, και, τέλος, αφάνεια. Σε όλες τις περιπτώσεις τα αντικείμενα συντρίπτουν τον παρατηρητή, κάνοντας τον να αισθανθεί μικρός και ανίσχυρος από τη σύγκριση. Έτσι, τα υπόγεια περιβάλλοντα, όντας ταυτόχρονα σκοτεινά και βαθιά είναι ιδανικά παραδείγματα του μεγαλείου της φύσης. Η αφάνεια και η αμορφία του ορυχείου, το οποίο ο Mumford βρήκε τόσο απεχθές, είναι τελικά τα χαρακτηριστικά που το κάνουν, τόσο αξιοθαύμαστο. Για άλλη μια φορά τα ορυχεία χρησιμοποιούνται ως μοντέλα. Ο ανθρακωρύχος εξαρτάται από πολλά περίπλοκα τεχνολογικά συστήματα αποχέτευσης, εξαερισμού, φωτισμού, και δομικής υποστήριξης. Όλα αυτά τα συστήματα πρέπει να λειτουργούν σωστά, και αυτό απαιτεί υψηλό βαθμό κοινωνικής οργάνωσης. Απαιτείται επίσης υψηλός βαθμός ψυχικής πειθαρχίας: ο ίδιος ο ανθρακωρύχος θα πρέπει να είναι πάντα σε εγρήγορση και άρτια εκπαιδευμένος σε προληπτικά μέτρα ασφαλείας. Αν αποτύχει, ή εάν κάποιο από τα τεχνολογικά ή κοινωνικά συστήματα αποτύγχουν, οι συνέπειες είναι σοβαρές, ακόμη και θανατηφόρες. Δεν υπάρχουν εύκολες οδοί διαφυγής. Το αποτέλεσμα ενός λάθους θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ο πιο τρομακτικός εφιάλτης: να θαφτεί ζωντανός. Ο Lewis Mumford μας θυμίζει πως η σκιά των ανθρακωρύχων τρεμοπαίζει στο φως που ρίχνεται επάνω στους τοίχους: «Τερατώδεις στρεβλώσεις του εαυτού τους: τα σχήματα του φόβου, το υπό κατασκευή περιβάλλον του ορυχείου είναι, μεταξύ άλλων, ένα περιβάλλον φόβου».

A FORMELESS WORLD

MINES

Ο Lewis Mumford, συζητώντας για τα ορυχεία ως πρότυπο για το ανόργανο περιβάλλον, δείχνει ότι ταυτόχρονα χρησιμεύουν ως πρότυπο για τη σύγχρονη επιστημονική κοσμοθεωρία: «Είναι ένας σκοτεινός, ένας άχρωμος, άγευστος, άοσμος, καθώς επίσης, άμορφος κόσμος: Το μολυβένιο τοπίο είναι ένας αέναος χειμώνας». Οι μάζες και τα κομμάτια των μεταλλευμάτων, εχουν σημασία για την οργανική μορφή του, συμπληρώνουν την εικόνα. Μέχρι την επιστημονική επανάσταση, η κεντρική εικόνα της γης ήταν αυτή μιας μητέρας που τρέφει, ένα ευγενικό, ευεργετικό θηλυκό που προβλέπει τις ανάγκες της ανθρωπότητας σε ένα οργανωμένο, προγραμματισμένο σύμπαν. Αυτή η μητέρα που γαλουχεί, γέννησε τα φυτά και τα ζώα, και, τελικά, τον άνθρωπο. Τα ρέματα, τα δάση, και τα μέταλλα επίσης ήταν τα παιδιά της. Ιδίως τα ορυκτά, θεωρούνταν ως ζωντανοί οργανισμοί που μεγάλωναν μέσα στη γη ως ένα έμβρυο που αναπτύσσεται στην μήτρα, κυοφορείται στη ζεστή, σκοτεινή μήτρα του υπόγειου χώρου. Σύμφωνα με αυτή την κοσμοθεωρία, η γη δεν ήταν μια ουδέτερη πηγή που αξιοποιούνταν προς όφελος του ανθρώπου, ήταν μια ιερή οντότητα. Το να σκαλίζεις τη γη, ήταν παρόμοιο με ένα βιασμό. Τα ορυχεία ήταν, επομένως, μια επιχείρηση αμφίβολης ηθικής, και μάλιστα συγκρίσιμη με τον ακρωτηριασμό και την παραβίαση. Αρχικά, πραγματοποιούνταν θρησκευτικές τελετές, επειδή η περιοχή που επρόκειτο να σκαφτεί ήταν ιερή και απαραβίαστη. Σύμφωνα με τις αισθητικές αρχές, το ορυχείο είναι ανεπανόρθωτα άσχημο. Για τον Mumford, η θεμελιώδης αρχή της πραγματικής ομορφιάς είναι το οργανικό παράδειγμα. Η ομορφιά έρχεται όταν η μορφή ξεδιπλώνεται φυσικά όπως ένα φυτό ή ένα ζώο που μεγαλώνει, από το εσωτερικό προς το εξωτερικό. Τέτοια οργανική ομορφιά δεν μπορεί ποτέ να βρεθεί στο υπόγειο περιβάλλον, το οποίο στερείται της ζωής και της μορφής, «είναι ένας άμορφος κόσμος». Το μυθικό ταξίδι στον κάτω κόσμο είναι τρομακτικό, διότι ο ταξιδιώτης κατεβαίνει σε μια σφαίρα υγρασίας, σκοταδιού, και αμορφίας. Αρκούδες, φίδια, και ακόμη πιο τρομακτικά τέρατα, λέγεται ότι παραμονεύουν εκεί. Το να εργαστεί κανείς σε ένα ορυχείο ή μια σήραγγα σημαίνει να καταδικαστεί σε πόνο και κίνδυνο, σε μια μαύρη, γεμάτη, στριμωγμένη τρύπα. Σε ένα επόμενο στάδιο, θα εφαρμοστεί μια νέα αισθητική αρχή, το όμορφο, στον σκοτεινό κόσμο του ανθρακωρύχου. Η όμορφος υπόκοσμος δεν ήταν ούτε άσχημος ούτε ακριβώς όμορφος, αλλά κάτι εντελώς διαφορετικό: σκοτεινός, αλλά ευχάριστα

154

ΕΞΟΡΥΞΗ

ΛΑΤΟΜΕΙΟ ΜΑΡΜΑΡΟΥ

Εξόρυξη είναι το σκάψιμο της γης με τη χρήση εκρηκτικών υλών ή/ και μηχανικών μέσων για την αφαίρεση μεταλλευμάτων ή ορυκτών από κοιτάσματα. Το λατομείο αποτελεί το μέρος που προσφέρεται για την εξόρυξη πετρωμάτων, που είναι κατάλληλα για οικοδομικές εργασίες.

Πρόκειται για μία από τις πηγές εξόρυξης του Πεντελικού μαρμάρου, το οποίο στολίζει τον πρώτο Παρθενώνα της Ακρόπολης. To Πεντελικό μάρμαρο χρησιμοποιείται, επί-σης σε πολλά αρχαία μνημεία της Ελλάδας και του εξωτερικού. Μερικά από αυτά είναι το Τελε-στήριον της Ελευσίνας, ο ναός του Ασκληπιού της Γόρτυνας και ο Ναός του Ολυμπίου Διός. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, από Πεντελικό μάρμαρο κατασκευάζονται και οι κίονες του ναού του Ολυμπίου Διός στην Αθήνα αλλά και του ναού του Δία στο Καπιτώλιο της Ρώμης.

DIAVIK DIAMOND MINE Το Diavik Diamond Mine είναι ένα ορυχείο διαμαντιών βορειοδυτικά του Καναδά, και έχει περίπου έκταση 300 χιλιόμετρα.Η περιοχή ερευνήθηκε το 1992 και η κατασκευή άρχισε το 2001, με την πρώτη παραγωγή τον Ιανουάριο του 2003. Το Diavik Diamond Mine είναι ένα βιομηχανικό συγκ-ρότημα και μία πόλη σε ένα, σε ένα απομακρυσμένο, υπο-αρκτικό τοπίο. Η διάρκεια ζωής του ορυχείου αναμένεται να είναι από 16 έως 22 ετών.

«A cove, a mountain lake, a canal in the metropolis can be hung short of any destination, human or divine, and left there. When they are hung in this way, their 'condition' is impalpable, unanswerable. The grey that drifts over the sea after a storm. It is not that you get lost in them, but that their meanings are lost. Foreign capitals visited for the first time.» 04

07 155

156

HIDEAWAY

157

ΡΩΣΣΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ

HIDEAWAY

Yπάρχουν κρύπτες, οστεοφυλάκια και κοιμητήρια, σπήλαια και φυσικές κοιλότητες, καταφύγια και στοές που επικοινωνούν με τους υπονόμους. Όλα αυτά βρίσκονται σε διαφορετικά βάθη. Aνήκουν σε διαφορετικές εποχές, από την προϊστορική Eλλάδα έως τη σημερινή. Yπάρχουν χώροι αποθήκευσης ανθρώπινων λειψάνων που σώθηκαν μέσα στους αιώνες, συ-νήθως, κάτω από παλιές εκκλησίες και μονές. Πολύ συχνά στην Aθήνα, όπως και αλλού, τα κοιμητήρια ήταν υπόγεια και προστατευμένα, λόγω των συχνών πολεμικών εκδηλώσεων που υφίσταντο. Iδιαίτερα κατά την Tουρκοκρατία τέτοιοι χώροι ήταν συνηθισμένοι και μέσα ή κοντά στα οστεοφυλάκια φυλάσσονταν και ιερά λείψανα ή εκκλησιαστικά σκεύη. Tο πέρασμα που οδηγούσε σε τέτοιες κρύπτες βρισκόταν κάτω από το κεντρικό κλίτος ή την Aγία Tράπεζα. H Aθήνα, δεν διέθετε ποτέ κατακόμβες και η χρήση ενός τέτοιου όρου είναι αδόκιμη. Έτσι, λοιπόν, κάτω από τη Pωσική Eκκλησία (Παναγία Σώτειρα του Λυκοδήμου, νυν Aγία Tριάδα) της οδού Φιλελλήνων δεν υπάρχουν κατακόμβες με την κλασική έννοια της λέξης, αλλά κρύπτη με ένα οστεοφυλάκιο της παλαιάς ρωσικής παροικίας των Aθηνών. H κρύπτη αποτελείται κυρίως από στοές διαφορετικής κατεύθυνσης και ενώνεται με εγκαταστάσεις του υπόκαυστου των ρωμαϊκών λουτρών που υπήρχαν στην περιοχή. O χώρος επικοινωνεί επίσης με υδραυλικές εγκαταστάσεις διαμέσου σωλήνων, στοών και περασμάτων σκαλισμένων στον βράχο. Σήμερα υπάρχει και ένα μικρό παρεκκλήσι αφιερωμένο στον Άγιο Σεβαστιανό, εξολοκλήρου χτισμένο από μάρμαρα των προηγούμενων αρχαίων εγκαταστάσεων. H καταπληκτική συμβίωση, πολλών αιώνων, κάτω από μια εκκλησία σαν τη Pωσική της Aθήνας είναι λαμπρό παράδειγμα της επαναχρησιμοποίησης κτιριακών συγκροτημάτων.

ΚΑΤΑΦΥΓΙΑ

02 158

Kαταφύγια και στοές διαφυγής φτιάχνονταν στην Aθήνα, ήδη, από τα πρώτα χρόνια της ιστορίας της ως πρωτεύουσας του νεοελληνικού κράτους. Eίναι γνωστό ότι ο βασιλιάς Όθων είχε εκμεταλλευθεί το υδραγωγείο του Eθνικού Kήπου και τη φυσική κοίτη του Iλισού συνδέοντάς τα με τα Παλαιά Aνάκτορα (νυν Bουλή των Eλλήνων), για να διαφύγει σε περίπτωση ανάγκης προς τη θάλασσα. H στοά που βγάζει στον Iλισό είναι της ταραγμένης εποχής της βασιλείας του Όθωνα. Kαι άλλες εποχές όμως ήταν εξίσου ταραγμένες, και έτσι ο Iωάννης Mεταξάς τη δεκαετία του 1930 με ειδικό διάταγμα υποχρέωσε τους κατοίκους της πόλης να φτιάξουν υπόγεια καταφύγια τα οποία χρησίμευσαν δεόντως κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Σχεδόν κάτω από κάθε πολυκατοικία της εποχής του Mεταξά έχουμε και ένα τέτοιο υπόγειο καταφύγιο. Eίναι γνωστό ότι και σε αυτή την περίπτωση, άλλοι υπόγειοι χώροι, των οποίων ο προορισμός ήταν διαφορετικός, άνοιξαν στους βομβαρδισμούς από την πολιτεία για να φιλοξενήσουν τους πολίτες. Tα υπόγεια των ρωμαϊκών λουτρών και οι στοές του κοιμητηρίου της Pωσικής Eκκλησίας αποτελούν ένα παράδειγμα. Aυτά και άλλα ακόμη κατά τη διάρκεια του πολέμου διευρύνθηκαν, ηλεκτροφωτίστηκαν και στεγανοποιήθηκαν προκειμένου να υποδεχθούν δεκάδες ή εκατοντάδες πολίτες. Στα χρόνια της Kατοχής, κάθε είδους στενωπός χώρος και υπόγειο πέρασμα, ασχέτως των πραγ-ματικών χρήσεών τους, βοήθησαν σημαντικά τον αγώνα και τη δράση της αντίστασης κατά των Γερμανοϊταλών. Yδραγωγεία, οστεοφυλάκια, σπήλαια και αγωγοί μετατράπηκαν σε λημέρια, αποθήκες παράνομου υλικού, δρόμους διαφυγής από τα καθημερινά μπλόκα και τη νυχτερινή απαγόρευση κυκλοφορίας. Λίγο πριν από την έναρξη του πολέμου, ο Λυκαβηττός και ο Aρδηττός μετατράπηκαν σε καλά οργανωμένα και

εξοπλισμένα καταφύγια της κυβέρνησης και της βασιλικής οικογένειας.

επαναστάτες, μοναχοί, βοσκοί, στρατός έχουν χρησιμοποιήσει κατά καιρούς τους πέτρινους όγκους που περικυκλώνουν την Αθήνα.

ΜΥΣΤΙΚΗ ΑΘΗΝΑ

ΥΠΟΝΟΜΟΙ

Κατάδυση στον υπόγειο κόσμο της Αθήνας σημαίνει κατάδυση στη σκοτεινή της πλευρά, στο υποσυνείδητό της. Σημαίνει κατάδυση στους φόβους, στις ανασφάλειες και τις αμφιβολίες της, στην άβυσσο των δοξασιών, των θρύλων και των δεισιδαιμονιών, στην άβυσσο του αρχέγονου τρόμου. Το υπέδαφος της πρωτεύουσας είναι γεμάτο από υπόγειες στοές. Αυτές συνδέονται μεταξύ τους και συνδέουν τις πιο απομακρυσμένες περιοχές της πόλης. Ξεκινάς το ταξίδι σου από κάποια από τις «γνωστές εισόδους» του κέντρου της πόλης. Από τα υπόγεια της Βουλής στο Σύνταγμα, την εκκλησία της Αγίας Δυνάμεως δίπλα στο Υπουργείο Παιδείας στην οδό Μητροπόλεως, την Ρώσικη Εκκλησία στην οδό Φιλελλήνων ή το κτίριο της οδού Ακαδημίας 58a με τον θρυλικό και απομακρυσμένο πλέον υπέρθυρο δράκο. Από εκεί συνεχίζεις το δρόμο και ανάλογα με την πορεία που θα ακολουθήσεις μπορείς να βγεις στους Αγίους Ισιδώρους στον λόφο του Λυκαβηττού, ή στις υπόγειες στοές κάτω από την Ακρόπολη όπου υπάρχει άλλωστε και ο «πραγματικός» μυστικός Παρθενώνας. Αν προχωρήσεις για ώρα μέσα στις σκοτεινές στοές μπορείς να φτάσεις ως το μοναστήρι της Καισαριανής στον Υμηττό, ή φυσικά στην σπηλιά «του Νταβέλη» στην Πεντέλη περνώντας και κάτω από το σπίτι της Δουκίσσης της Πλακεντίας. Ανοίγουμε τον χάρτη της Αθήνας και προσπαθούμε να παρατηρήσουμε. Γραμμές, σχέδια, τετραγωνάκια, χρώματα, γράμματα. Αγγίζουμε τον χάρτη, μα το μόνο που νιώθουμε είναι το χαρτί, μία επιφάνεια τίποτα περισσότερο. Κάτω από το χαρτί με τα σχεδιάκια δεν υπάρχει τίποτα, κανένα βάθος. Κάτι ξένο απλώνεται κάτω και πέρα από το χάρτη. Ο Χάρτης δεν είναι η Αθήνα. Το μάτι μας πέφτει στην Ακρόπολη και το αφήνουμε να περιπλανηθεί στους δρόμους γύρω της, όπως το μάτι του δορυφόρου. Εστιάζουμε όπου μας κάνει εντύπωση, ψάχνουμε για άγνωστα μέρη, τοποθεσίες πάνω στον χάρτη που δεν έχουμε ξαναδεί ποτέ, παράξενα ονόματα, η φαντασία μας οργιάζει. Και τα ερωτήματά μας παραμένουν αναπάντητα. Αχαρτογράφητα. Ο χάρτης είναι ελλιπής. Απουσιάζουν τα υπόγειά του, θριαμβεύουν οι ταράτσες του. Ο δορυφόρος ερωτοτροπεί με την επιφάνεια, με το πρόσωπο, δεν ενδιαφέρεται για τα μύχια. Το νερό της βροχής αλλά και ανθρώπινα χέρια κατέσκαψαν τα βουνά γύρω από την Αθήνα. Λατομεία, ορυχεία, λατρευτικές σπηλιές χρωστούν στον άνθρωπο τη διαμόρφωσή τους. Ληστές,

Oι υπόνομοι είναι ένα ακόμη θέμα, που αφορά στη νεώτερη φάση ανοικοδόμησης της Aθήνας. Tο δίκτυο των υπονόμων, όντως, συνδέει κάθε γωνιά και συνοικία της πόλης. Σ’ αυτή την περίπτωση θα πρέπει να αναφέρουμε σαν υπόγειο δίκτυο και τις κοίτες των δύο ποταμών της Aθήνας που κατήντησαν υπόγειες σήραγγες: του Kηφισού και του Iλισού. Oλόκληρα χιλιόμετρα σήμερα είναι καλυμμένα και εξαφανισμένα από προσώπου γης. Σε αυτά καταλήγει πλήθος αγωγών, σηράγγων των αποβλήτων. Tην ίδια κατάληξη είχαν και σχεδόν όλα τα ρυάκια και οι χείμαρροι που διέτρεχαν με το ελάχιστο νερό τους την πόλη. O Ποδονίφτης, το ρέμα του Προφήτη Δανιήλ, ο Bοϊδοπόταμος, μέρος του Hριδανού, είναι κλειστοί αποχετευτικοί αγωγοί και εξακολουθούν να ρέουν κρυφά, σαν από ντροπή για τον ξεπεσμό τους. Eκτός από τη χρησιμοποίηση μικρών ή μεγαλύτερων ποταμών, χρησιμοποιήθηκαν για καιρό και κάποιες παλιές σήραγγες υδραγωγείων σαν αποχετεύσεις, όπως της Aγίας Tριάδας στον Kεραμεικό, της Mεταμόρφωσης στα Πετράλωνα και του Aλή Xασεκή στον Bοτανικό. Πολλά παρακλάδια χειμάρρων του Λυκαβηττού χρησιμοποιήθηκαν για να προστατεύσουν σωληνώσεις και μικρούς 06 αγωγούς ακαθάρτων υδάτων.

«Οι αρουραίοι είναι μηχανές εκταφής. Δεν αποτελούν 07 μόνο φορέα επιδημιών, αλλά, παράλληλα, μια άγρια δυναμική ζωή του υπεδάφους [...]. Η πανούκλα, ως καταναλωτής της επιφάνειας, είναι μια ομάδα αρουραίων των οποίων οι ουρές μετατρέπονται στο πιο επικίνδυνο σεισμικό εξοπλισμό. Οι ουρές τους αποτελούν χωρικές συνθέσεις που εκθέτουν το έδαφος το οποίο διασχίζουν, διπλώνοντας και ξεδιπλώνοντάς τες με βίαιο τρόπο, ενώ αρπάζουν μπαλώματα του εδάφους και τα συνθέτουν ως μια νέα ανθρώπινη μελωδία. Οι ουρές γίνονται μουσικά όργανα, μαστίγια εν κινήσει. Παρά το γεγονός ότι αποτελούν σημαντικό στοιχείο για την κίνηση τους, δρούν επίσης ως ενισχυτές ευκινησίας και πηγές μόλυνσης». 08 159

WALKING THROUGH WALLS Το κείμενο που ακολουθεί περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο οι νέες γενιές αξιωματικών του ισραηλινού στρατού, στράφηκαν στη μετα-δομιστική παράδοση και, συγκεκριμένα, σε έργα στοχαστών όπως οι Ντελέζ, Γκουαταρί και Ντεμπόρ, στην προσπάθειά τους να επιλύουν το πρόβλημα του τρόπου οργάνωσης της επίθεσης ενάντια στην παλαιστινιακή πόλη Nablus to 2002. Aυτό που αντλούν από την «γεω-φιλοσοφία» τους είναι η διαδικασία της μετατροπής του έντονα γραμμοποιημένου χώρου της πόλης, σε λείο. Για τα στρατιωτικά επιτελεία, κάτι τέτοιο σήμαινε μια αναδιάρθρωση και επανερμηνεία του χώρου (μια φράση καθαρά ενταγμένη στο μεταδομιστικό πλαίσιο της γαλλικής φιλοσοφίας), που περιλάμβανε μεταξύ άλλων διαδικασίες ανοίγματος τρυπών σε κτίρια και τοίχους (η τεχνική «walking through walls») με τη χρήση εκρηκτικών. 01

O κατάλογος των συγγραμμάτων στις σύγχρονες στρατιωτικές σχολές, περιλαμβάνει κείμενα που έχουν γραφτεί γύρω στο 1968 (με έμφαση στα έργα των Gilles Deleuze, Félix Guattari και Guy Debord), καθώς και πιο σύγχρονα συγγράμματα πολεοδομίας, ψυχολογίας, κυβερνητικής, μετα-αποικιακής και μετα-δομικής θεωρίας. Εάν όντως, όπως ισχυρίζονται πολλοί συγγραφείς, ο χώρος ανάπτυξης της κριτικής έχει χαθεί μέσα στην καπιταλιστική κουλτούρα του τέλους του 20ού αιώνα, φαίνεται σαν να ξαναβρίσκει έναν τόπο να ανθίσει, αυτή τη φορά στο στρατό. 05

Oι στρατιώτες μαζεύονται πίσω από τον τοίχο και μετά, χρησιμοποιώντας εκρηκτικά, τρυπάνια ή σφυριά, κάνουν μια τρύπα αρκετά μεγάλη ώστε να μπορούν να περάσουν. Ακολουθούν χειροβομβίδες λάμψης ή μερικοί τυχαίοι πυροβολισμοί μέσα στο δωμάτιο που συνήθως είναι το σαλόνι όπου κάθονται ανυποψίαστοι πολίτες. Όταν οι στρατιώτες περνούν μέσα από τον τοίχο, κλειδώνουν τους πολίτες σε ένα από τα δωμάτια, όπου αναγκάζονται να παραμείνουν (συχνά για αρκετές μέρες), ώσπου να ολοκληρωθεί η επιχείρηση, χωρίς νερό, τουαλέτα, φαγητό ή φάρμακα.

TRAFFICKING HOLES

Κατά τη διάρκεια της μάχης, Ισραηλινοί στρατιώτες κινούνταν μέσα στην πόλη μέσω «υπέργειων τούνελ» εκατοντάδων μέτρων, που σχημάτιζαν διατρυπώντας τα πυκνά γειτνιάζοντα κτίσματα. Κινήθηκαν οριζόντια, διαμέσω τοίχων, και κάθετα, μέσω των τρυπών που άνοιξαν με εκρήξεις σε ταβάνια και πατώματα. Αυτού του είδους η κίνηση, που περιγράφεται από το στρατό ως «εξάπλωση παρασίτων», επιχειρεί να επαναπροσδιορίσει το μέσα ως έξω, τον ιδιωτικό εσωτερικό χώρο ως δημόσιο πέρασμα. Η τακτική του IDF, να «περπατάει μέσα από τοίχους», συνεπάγεται μια αντίληψη της πόλης, όχι απλώς ως τόπο της πολεμικής επιχείρησης αλλά ως το ίδιο το μέσο της πολεμικής επιχείρησης – ένα εύκαμπτο, σχεδόν ρευστό μέσο, πυκνό και σε αέναη κίνηση. 03

«Ρώτησα τον Naveh, γιατί ο Deleuze και ο Guattari είναι τόσο δημοφιλείς στον ισραηλινό στρατό. Απάντησε πως «πολλές από τις έννοιες στο βιβλίο τους «A Thousand Plateaux» έγιναν εξαιρετικά σημαντικές για εμάς [...] επιτρέποντάς μας να εξηγήσουμε σύγχρονες καταστάσεις με τρόπο που πριν δε μπορούσαμε. Αμφισβήτησε τα πρότυπά μας». Πιό σημαντικός ήταν ο διαχωρισμός που πρότεινε μεταξύ «ομοιόμορφου» και «ραβδωτού» χώρου που αντιστοιχούν στις έννοιες της «πολεμικής μηχανής» και του «κρατικού μηχανισμού». «Στο IDF χρησιμοποιούμε πλέον συχνά τον όρο «ομαλοποίηση του χώρου», όταν θέλουμε να αναφερθούμε σε μια επιχείρηση που θα πραγματοποιηθεί μέσα στο χώρο σαν αυτός να μην είχε σύνορα. [...] Οι Παλαιστινιακές περιοχές μπορούν πραγματικά να χαρακτηριστούν ως «ραβδωτές» με την έννοια ότι είναι κλεισμένες από φράχτες, τοίχους, χαντάκια, οδοφράγματα κτλ». «Όταν τον ρώτησα εάν μέρος αυτής της αντίληψης ήταν η κίνηση μέσα από τοίχους, εξήγησε πως «στη Ναμπλούς το IDF αντιμετώπισε τις συγκρούσεις στην πόλη ως ένα πρόβλημα χώρου. [...] Η κίνηση μέσω των τοίχων είναι μια απλή μηχανική λύση που συνδέει τη θεωρία με την πράξη». 04

160

«Η έννοια της ασυνέχειας στο βιβλίο του Tschumi «Αρχιτεκτονική και Ασυνέχεια» (1994), έγινε σχετική με το σκοπό μας [...] Ο Tschumi είχε μια διαφορετική προσέγγιση στην επιστημολογία – ήθελε να ξεπεράσει την μονοδιάστατη γνώση και την κεντρομόλο σκέψη. Είδε τον κόσμο μέσα από πολλές διαφορετικές κοινωνικές πρακτικές, από ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο οπτικό πεδίο. Ο Tschumi δημιούργησε μια νέα γραμματική – έδωσε μορφή στις έννοιες που συνθέτουν τη σκέψη μας». Τον ρώτησα τότε, «γιατί όχι ο Derrida και η Αποδόμηση;» Απάντησε: «Ο Derrida είναι ίσως υπερβολικά ασαφής (θεωρητικός) για το κοινό μας. Έχουμε περισσότερα κοινά με τους αρχιτέκτονες: συνδυάζουμε θεωρία και πρακτική. Μπορούμε να διαβάσουμε, μα ξέρουμε, παράλληλα, πώς να χτίσουμε και να καταστρέψουμε – και μερικές φορές να σκοτώσουμε». 08

Πλάι σε αυτές τις θεωρητικές τοποθετήσεις, προστίθενται, συχνά, αναφορές σε πρότυπα στοιχεία της αστεακής θεωρίας, όπως οι καταστασιακές πρακτικές της dérive (μια μέθοδος περιπλάνησης μέσα στην πόλη, που βασίζεται σε αυτό που οι Καταστασιακοί ονόμασαν «ψυχογεωγραφία») και της détournement [μεταστροφή-οικειοποίηση] (τη χρησιμοποίηση εγκατελειμμένων κτιρίων για χρήση, άλλη από αυτή για την οποία είχαν σχεδιαστεί). Ως γνωστόν, τις ιδέες αυτές συνέλαβαν ο Guy Debord, και άλλα μέλη της Καταστασιακής Διεθνούς, προκειμένου να αμφισβητήσουν την ιεραρχία της καπιταλιστικής πόλης και να καταργήσουν τους διαχωρισμούς μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού, του μέσα και του έξω, χρήσης και λειτουργίας, αντικαθιστώντας τον ιδιωτικό χώρο με μια δημόσια επιφάνεια χωρίς σύνορα. Αναφορές στο έργο του Georges Bataille, είτε απευθείας, είτε μέσω των γραπτών του Tschumi, επίσης φανερώνουν μια επιθυμία επίθεσης ενάντια στην αρχιτεκτονική και καταστροφής του ορθολογισμού της μεταπολεμικής εποχής. Επιθυμία διαφυγής από τα αρχιτεκτονικά καλούπια και απελευθέρωσης των καταπιεσμένων ανθρώπινων επιθυμιών. 09

Οι μελλοντικές στρατιωτικές επιθέσεις εναντίον αστεακών χώρων, θα χρησιμοποιούν ολοένα και περισσότερο τεχνολογίες, που έχουν αναπτυχθεί για την «αποτοιχοποίηση του τοίχου», για να δανειστούμε μια έκφραση από τον Gordon Matta-Clark. Αυτή εδώ είναι η νέα απάντηση του στρατιώτη/αρχιτέκτονα στη λογική των «έξυπνων βομβών». Οι τελευταίες έχουν προκαλέσει μεγαλύτερο αριθμό θυμάτων μεταξύ των πολιτών, απλώς και μόνο επειδή η ψευδαίσθηση της ακρίβειας δίνει στο στρατιωτικό/ πολιτικό κατεστημένο τη δικαιολογία να χρησιμοποιήσει εκρηκτικά σε κατοικημένες περιοχές». 10

HOLE TRAFFICING Σε χώρες με λεπτομερή πρωτόκολλα ασφάλειας ή σχετικά υψηλά επίπεδα εγρήγορσης, όπου το έδαφος ή οι εναέριες επιχειρήσεις (εχθρικές, ανατρεπτικές ή μυστικές δραστηριότητες) δεν μπορούν να διεξαχθούν, η εμφάνιση περίπλοκων πορομηχανικών οντοτήτων κλιμακώνεται και δεν μπορεί να αποφευχθεί. Σε αυτές τις χώρες, η κατανομή των παράνομων μεταναστών ή λαθραίων προϊόντων, όπως ναρκωτικά και όπλα γύρω από τις παραμεθόριες περιοχές δεν μπορεί να προχωρήσει με τρόπο παρόμοιο με των δραστηριοτήτων στην επιφάνεια, αλλά μέσω του σχηματισμού και της αρχιτεκτονικής των ένθετων τρυπών κάτω από το έδαφος. Οι δραστηριότητες ή οι γραμμές κίνησης (τακτικές) δεν μπορούν να διαχωριστούν από την αρχιτεκτονική του ()hole complex (συγκροτήμα τρύπας). Σύμφωνα με στρατιωτικούς εμπειρογνώμονες ή πολεοδόμους με στρατιωτικές εκπαιδεύσεις,ποινικές και εχθρικές δραστηριότητες δεν μπορούν πλέον να εξηγηθούν, να αναλυθούν ή να εντοπιστούν από την άποψη της γης, του αέρα και του νερού στην επιφάνεια. Οι δραστηριότητες αυτές είναι σύμφωνες μόνο(παρανοϊκά μιλώντας) με συντριπτικές δομές, υπόγειους Nemat(οριακούς)χώρους και τον συνεχή εκτοπισμό τους και γραμμές εμφάνισης (σχιζοειδής σχηματισμοί επιφανειών). Η κατανομή, η κλιμάκωση και η διάχυση της συνενοχής είναι ταυτόσημη με διάφορες πτυχές της (τρύπας-εμπορίας ανθρώπων) hole trafficking. Για τους στρατιωτικούς εμπειρογνώμονες, ο χώρος της τρομοκρατίας είναι ότι τα πορώδη για τη γη. Διασυνοριακές σκουληκότρυπες κάτω από τις ΗΠΑ, τα σύνορα του Μεξικό, οι σήραγγες κάτω από τη Γάζα και όλα τα άλλα παραδείγματα τρύποδιακίνησης, συγχέουν τις πολικότητες της επιφανειακής παγκοσμιοποίησης και της πολιτικο-στρατιωτικής δραστηριότητας. Οι οικονομικές και ο δυναμικός σχηματισμός του λαθραίου Guerilla-κράτους, των αντι-μελών κινημάτων και διφορούμενων ιμπεριαλιστικών κρατών διαμορφώνονται σύμφωνα με τις πορομηχανικές του πολέμου. 12

161

EXPOSING THE FOUNDATIONS OF THE MUSEUM Η «υποδομή» είναι πιο συγκεκριμένα μια υπάρχουσα τάφρος, γεμάτη με πηλό και μπάζα που εγγράφει τα θεμέλια της αποθήκης, μια υπόγεια ουλή από τη δοκιμή στα θεμέλια για να κατασκευαστεί η βάση για μια μελλοντική οικοδόμηση πριν από την αποτυχία. Ως παράδειγμα παίρνουμε, τα δύο έργα του Αμερικανού καλλιτέχνη Chris Burden, «Honest Labour, Vancouver» (1979) και το «Exposing the Foundations of the Museum» (1986 μέχρι σήμερα). Το 1986, ο Burden έσκαψε το δάπεδο της MOCA Temporary Contemporary και εξέθεσε τα θεμέλια της δομής. Σε μια συγκεκριμένη μορφή θεσμικής κριτικής, το σκάψιμο αυτό λειτουργεί ως κυριολεκτική αποκάλυψη των φυσικών ορίων και των ορίων του μουσείου. 02 03

DAY’S END

FOUNDATIONS

Μετά το Day’s End, ο Matta-Clark διέφυγε στο Παρίσι, διότι εξέδωσε ένταλμα για τη σύλληψή του το Λιμεναρχείο της Νέας Υόρκης. Το «In Descending Steps for Batan»(1977) στην Yvon Lambert Gallery στο Παρίσι, ο Matta-Clark έσκαψε μια τρύπα στο κελάρι της γκαλερί, ως φόρο τιμής στον πρόσφατο θάνατο του αδερφού του, Sebastian. Η εικόνα του Matta-Clark στο υπόγειο της Gallery είναι ένα πορτρέτο του καλλιτέχνη που σέρνει την ιστορία της εξορίας και φαίνεται να απαιτεί έντονη σωματική εργασία. 06

O Burden επισκέφτηκε ένα Art College στo Vancouver και αντί να παρουσιάσει και να συζητήσει τα έργα του στο πλαίσιο της διδασκαλίας, ζήτησε να του παρασχεθούν διάφορα εργαλεία και ένα άδειο οικόπεδο. Την πρώτη μέρα άρχισε να σκάβει ένα χαντάκι σε 04 ευθεία. Έσκαβε 9 με 5 καθημερινά.

162

163

RUINS Ερείπια. Υπολείμματα ανθρώπινων δομών. Πλήρους ή μερικής ερείπωσης από ενέργειες καταστροφής.

FOUNDATION Θεμέλια. Κοίλωμα σκαμμένο στο έδαφος, μέσα στο οποίο κατασκευάζεται το κατώτερο τμήμα οικοδομήματος.

SINKHOLE Βάραθρο/ Δολίνη/ Πόλγη. Γεωλογικός σχηματισμός που δημιουργείται από τη διάβρωση σε ασβεστολιθικά πετρώματα.

MANHOLE Όρυγμα, λαγούμι. Ειδικό άνοιγμα για πρόσβαση σε υπόγειους αγωγούς ή για τη διοχέτευση υδάτων.

UNDERGOUND TRANSPORTATION Metro ή μητροπολιτικός σιδηρόδρομος. Υπόγειοι δρόμοι και σιδηροδρομικά συστήματα μαζικής μεταφοράς.

164

165

T R YPOLO G Y

RUINS

166

T R YPOLO G Y

FOUNDATION

167

SINKHOLE

168

TR YPOLO G Y

MANHOLE

169

UNDERGROUND TRANSPORTATION

170

171

172

173

COLLECTION

174

175

DOCUMENTATION

176

177

DOCUMENTATION

178

179

DOCUMENTATION

180

181

Δημιουργούμε μια σύνδεση διαδρομών, με βασικό εργαλείο ανάγνωσης του αστικού τοπίου, την παρατήρηση και τον ανασχεδιασμό. Η μέθοδος που ακολουθήθηκε ήταν, εξ’ αρχής, διαισθητική και στοχεύει στην ανάδειξη επιμέρους χαρακτηριστικών στον μελετούμενο χώρο και στην σύνδεσή τους, καθώς και στην εύρεση αποσπασματικών διαμονών. Μέσα από τα ερείπια που συσχετίστηκαν, πραγματώνεται μια συνθήκη που δεν προέρχεται από κανένα περιβάλλον, ούτε φυσικό, αλλά ούτε και τεχνητό εξ’ ολοκλήρου. Μέσα από αυτή τη θεώρηση, στόχος είναι να παρουσιαστεί ένα νέο ανάγλυφο της πόλης, με διαφορετικές ποιότητες και σημεία έντονων εκφυλισμών, σε σχέση με την υπάρχουσα δομή. Ένα σύμπλεγμα φθοράς που οργανώνει και αναβιώνει πεδία επιρροών συντονισμένα ή όχι, καθώς εισάγει διαδικασίες αναγνώρισης και βιωματικής εμπειρίας του τοπίου. 182

DOCUMENTATION

WALKING THROUGH RUINS (video) Η ανθρώπινη δημιουργία και η κατασκευή, χάνεται τη στιγμή που ένα κτίριο καταρρέει. Εκεί είναι που η φύση, μπλέκεται με το έργο του ανθρώπου και κάθε ερείπιο εμποτίζεται με την ανθρώπινη νοσταλγία. Η ύπαρξη του ερειπίου λειτουργεί ως κατάλοιπο των ανθρώπινων πράξεων, αλλά και ως αντικείμενο που η φύση προσπαθεί να σμίξει και να συνυπάρξει. Το ερείπιο σχετίζεται με την αποχώρηση, με την απώλεια και το κενό, καθώς αποτελεί μια μορφή όπου η ζωή έχει αποχωρίσει και έχει δημιουργήσει ρήγματα στη συνοχή της πόλης. Αποτελεί έναν χώρο ενδιάμεσο, ανοιχτό πλέον και εύκολα προσπελάσιμο. Πέρα από τα συντρίμμια και τα υπολείμματα κατοίκησης, δεν αποτελεί πια ούτε κτίριο, ούτε δρόμο. Αποτελεί ένα είδος τρύπας με έντονες μνημειακές ποιότητες, που αποδομεί την σχέση της με το περιβάλλον, αποτελεί μια σύνδεση με το φυσικό και το τεχνητό, όπου τα όρια τους πια χάνονται. Τα τραύματα του χρόνου αποκαλύπτουν την ανθρώπινη δραστηριότητα, αλλά και τη διαδικασία ερείπωσης. Η καταγραφή των ερειπίων, στη περιοχή των παλαιών Βόλου, αφηγείται μια διαδρομή ανάμεσα σε εγκαταλελειμμένα κτίρια. Μέσα από σπασμένους τοίχους, συντρίμμια, ανοιχτές πόρτες και παράθυρα ανοίγεται ένα κομμάτι της πόλης, κρυφό, όπου τα σημάδια του παρελθόντος γεμίζουν τα κενά του. Ένας ψυχογεωγραφικός χάρτης, αν θέλουμε να αναφερθούμε στη καταστασιακή αποτύπωση, όπου πλέον σημεία αναφοράς αποτελούν τα ανοίκεια ρήγματα και οι υπαρξιακές ανακατασκευές, οι κινήσεις και οι δυνατότητες δράσεις σε τέτοιους χώρους, ο συντελεστές τύχης και κινδύνου.

183

PORTABLE PERFORATOR Η θήκη μεταφοράς για τον διατρητή (δράπανο), στοχεύει σε έναν περιπλανητικό επαναπροσδιορισμό του αστικού χώρου, καθώς καθιστά το άτομο έτοιμο και εξοπλισμένο, να τραυματίσει ό, τι έχει απομείνει από τις δομές/εγέρσεις. Διανοίγοντας νέες εισόδους και εξόδους, ο διατρητής ανταποκρίνεται σε οποιαδήποτε ενέργεια θα μπορούσε να προκύψει μέσα σε αυτό ή να ξεχυθεί προς μεγαλύτερα κοσμικά σχήματα. Για να δανειστούμε μια έκφραση του Matta-Clark η «απο-τοιχοποίηση του τοίχου» επαναπροσδιορίζει τη σχέση της εσωτερικότητας και της εξωτερικότητας μέσα από τη φθορά. Η φθορά είναι μια διαδικασία που εξωτερικεύει τις εσωτερικότητες μέσω των δικών τους πόρων. Καθιστά έτσι την πόλη ένα πορώδες έδαφος, με τρύπες και κενά που δημιουργούν ιδιότυπες συνδέσεις. Αυτή η αποσύνθεση χτίζει χαλαρές οργανώσεις που διακρίνονται για την ικανότητά τους να μεταμορφώνονται συνεχώς. Η βίαιη διακόρευση της μηχανής, μέσα από τις τρύπες που διανοίγει εκθυλίζει το άστυ, μέσα από τα χάσματα εκφυλλίζει την ολότητα του . Ως επακόλουθο, από την αναφορά του εδάφους, οι διανοίξεις στο ερμητικά κλειστό, οι διαδικασίες ανοίγματος τρυπών, σε κτίρια και τοίχους, στοχεύουν στην αποκάλυψη στο πλαίσιο της πόλης, ενώ στο έδαφος συνήθως συμβαίνουν για εξερεύνηση. Τα τραύματα που εισάγονται στο στερεό, συνεπάγονται μια αντίληψη της πόλης που μεταμορφώνεται σε ένα εύκαμπτο, σχεδόν ρευστό μέσο, κούφιο και σε αέναη κίνηση. Δίνουν τη δυνατότητα μιας οριζόντιας και κάθετης κίνησης, ικανής να καταργήσει διαχωριστικά και να δημιουργήσει μια τροπικότητα, όχι απλώς ως τόπο, αλλά και ως μέσο. Μέσα από πυκνές οπές και διατρήσεις, ρωγμές και εσωτερικά περάσματα (υπόγεια και υπέργεια) και έναν διατρητή σαν όπλο, ολοκληρώνεται η περιπλάνηση στην πόλη και δημιουργείται μια νέα ερμηνεία του χώρου, το «unwalling», σε μια διαδικασία αφαίρεσης.

184

PATENT

ΑΝΑΛΥΣΗ ΘΗΚΗΣ ΦΟΡΗΤΟΥ ΔΙΑΤΡΗΤΗ

Θήκη για κεφαλές διατρητή.

Σακίδιο πλάτης

Δράπανο

Αντικείμενα που μεταποιήθηκαν

Πίσω όψη θήκης προσαρμογή με διατρητή (δράπανο)

185

Μπροστινή όψη θήκης λεπτομέρεια εφαρμογής

186

187

PATENT

188

BODY HOLE

189

190

Η εσωτερική ετερογένεια όλων των στοιχείων του εδάφους και οι παραγόμενοι σχηματισμοί τεχνητών υλικών, το ίδιο το σώμα σαν τοπολογία και μέσω αλλαγών, παρουσιάζουν ομοιογενείς φορείς και ετερογενή μίγματα που αναπτύσσουν μια κοινή θεώρηση. Το σώμα, λειτουργεί ως όργανο αποτύπωσης σημείων. Αν σκεφτούμε το σώμα μνημείο, από τη Χιροσίμα ή το Άουρβιτς, θα αναγνωρίσουμε μια στρωματογραφική προσέγγιση έντονα συνδεδεμένη με την ιστορία. Η εκ νέου διάτρηση του σώματος, πέρα από τις υπάρχουσες τρύπες του, πυκνώνει τα κενά του, καθώς επίσης καθιστά περιπλοκότερες τις ασυνέχειες του. Μια σχιζοειδής, ανοιχτή επιφάνεια που διαρρέει μέσα της νερό, αέρας, και ύλη σε μία συνεχή ροή. Το ανθρώπινο σώμα, ως τοπίο, παρουσιάζει μορφές που συγκλίνουν προς τα εδαφικά πρότυπα, οι κοιλότητες του σώματος, τα τραύματα και η σχέση του σώματος με το έδαφος, την κατοικία, την ταφή, την απώλεια, η αναφορά του ανθρώπου σε σχέση με τη γεωλογική διαμόρφωση, η μήτρα και η γη, οι εγέρσεις και ο φαλλός, η σύνδεση του υπογείου/εσωτερικού εδάφους με την ψυχανάλυση και το ασυνείδητο, είναι μόνο μερικά από τα σημεία, που ταυτίζεται σε κάποιο βαθμό η σχέση σώματος με τη γη, με την ύλη. Το γυναικείο σώμα ως η προέλευση του κόσμου του Courbet, σε αντίθεση με το φαλλικό συσχετισμό των εγέρσεων μιας πόλης, σωματογραφεί μια κύρια σύνδεση της γης με τον άνθρωπο. Οι μορφές του Bellmer, με τα κούφια γυναικεία σώματα, που οργανώνουν μέσα τους δομές, σαν υποκατάστατο της αναζήτησής του για τον ελλείποντα θηλυκό φαλλό, η ψυχοσωματική ανάλυση του Φρόυντ και το ανοίκειο της απώλειας των ματιών, παρουσιάζουν μια ψυχογεωγραφική σωματική προσέγγιση της αφαίρεσης. «υποδομή» «Γεννήθηκα, ίσως, με ένα κορμί βασανισμένο, παραποιημένο όπως το τεράστιο βουνό...», αναφέρει ο Αρτώ. Η σύνδεση του τραύματος, του ακρωτηριασμού και της μεταποίησης, διαθέτει τόσα κοινά με τις γεωλογικές επεμβάσεις, που πέρα από τις δυναμικές της επιφάνειας, αποδίδει και την ίδια τη καθολική δράση του κενού και της ύλης. Το σώμα διαθέτει μια γλώσσα τόσο φυσική, όσο και επίκτητη, που παρουσιάζεται μέσα από συνεχείς μεταβάσεις κενού και ύλης, ασυνέχειας και σύνδεσης, διαμορφώνοντας ένα είδος ψυχοσωματικού πορώδους.

191

ANTHROPOCENE

GLOBAL IMPACT

THE GREAT ACCELERATION

Ο όρος «Ανθρωπόκαινος» μπορεί να γίνει κατανοητός, ως ένας χρονοχώρος, ειδικά τη στιγμή που το ανθρώπινο είδος αρχίζει να αναγνωρίζει τις επιπτώσεις του, όχι μόνο σε χώρους κατοίκησης, αλλά και στην κλίμακα του γεωλογικού χρόνου. Η ανθρώπινη δραστηριότητα αφήνει μια διεισδυτική και διαρκή υπογραφή στη Γη σε σημείο που ο ίδιος ο άνθρωπος γίνεται ένας ένας γεωλογικός παράγοντας.

Αν και η ημερομηνία για την έναρξη της «Ανθρωποκαίνου» περιόδου φαίνεται κάπως αυθαίρετη, τα τελευταία 60 περίπου χρόνια, παρατηρούμε τη βαθύτερη αλλαγή της ανθρώπινης σχέσης με το φυσικό κόσμο, στην ιστορία του ανθρώπινου γένους. Από την ατομική εποχή και το μεταπολεμικό άλμα στην εξόρυξη, τη βιομηχανία, τη γεωργία και τη χρήση υλικών φτιαγμένων από τον άνθρωπο, όπως το τσιμέντο, μέχρι τα ραδιενεργά υλικά, τις ανόργανες ουσίες, πλαστικές ύλες, ανθεκτικούς οργανικούς ρύπους και ανόργανες ενώσεις που εμφανίστηκαν, η ανθρώπινη δραστηριότητα, στιαδιακά, εξελίχθηκε σε μια σημαντική γεωλογική, μορφολογική δύναμη. Το αντίκτυπο του ανθρώπου πάνω στη γη έχει γίνει η ενιαία κινητήρια δύναμη αλλαγής του πλανήτη, δίνοντας, έτσι, νέο σχήμα στη φύση, στη μετατόπιση των θαλασσών, αλλάζοντας το κλίμα και προκαλώντας την εξαφάνιση αναρίθμητων ειδών. Συγκρίσιμες με την εξάπλωση των παγετώνων ή με τις πανίσχυρες ηφαιστιακές εκρήξεις που μεταμόρφωσαν την επιφάνεια της Γης, κατά τους προϊστορικούς χρόνους, είναι πλέον οι ανθρώπινες παρεμβάσεις στον πλανήτη μας, παρεμβάσεις τόσο καθοριστικές ώστε να δικαιολογούν το όνομα μιας νέας γεωλογικής εποχής, της «Ανθρωποκαίνου». Ο Peter Vitousek ανααφέρει, ότι το 30-50% της επιφάνειας του εδάφους έχει μεταμορφωθεί από την ανθρώπινη δράση.

HOLOCENE Η ολόκαινος εποχή ή ολόκαινος υποπερίοδος ή αλλούβιος υποπερίοδος, ή απλώς το ολόκαινο (Holocene), είναι μία γεωλογική εποχή στην ιστορία της Γης, η πλέον πρόσφατη. Αυτή η εποχή άρχισε με το τέλος της πλειστοκαίνου εποχής, περίπου 10 ως 12 χιλιάδες χρόνια πριν. Το ολόκαινο αποτελεί μέρος της τεταρτογενούς περιόδου. Η ονομασία προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις ὅλος και καινός (= νέος), και σημαίνει «εντελώς πρόσφατη», «ολοκαίνουργια». Ο όρος «αλλούβιος» προέρχεται από τα νεότερα μη ηφαιστειογενή γεωλογικά στρώματα που είναι δυνατό να υπάρξουν, τις προσχώσεις των ποταμών. Η ολόκαινος εποχή, περιλαμβάνει μέσα στα όριά της ως το σημαντικότερο γεγονός, την ανάπτυξη του ανθρώπινου είδους, σε ολόκληρο τον κόσμο και τις, για πρώτη φορά, μεγάλης κλίμακας επιδράσεις του στο γήινο περιβάλλον, με πρώτη χρονικά την υλοτόμηση των δασών. Εμπεριέχει ολόκληρη τη γραπτή Ιστορία του και τη μετάβαση στην αστική διαβίωση στο παρόν. Εξαιτίας αυτών, ένας νέος όρος, η ανθρωπόκαινος, έχει προταθεί και χρησιμοποιείται, ανεπίσημα, για το πλέον πρόσφατο τμήμα αυτής της εποχής, με δεδομένο ότι λιθοσφαιρικές ενδείξεις, ή πιο πρόσφατα ατμοσφαιρικές ενδείξεις, ανθρώπινων επιδράσεων έχουν ταυτοποιηθεί στη Γη και στα οικοσυστήματά της. Αυτές οι επιδράσεις μπορούν να θεωρηθούν παγκόσμιας σημασίας για τη μελλοντική εξέλιξη των ζωικών και φυτικών ειδών. 02

192

Η έντονη διάδραση του ανθρώπου με το περιβάλλον καθιστά, πλέον, ένα τοπίο χωρίς όρια, όπου το φυσικό και το τεχνητό είναι ένα καθώς ο άνθρωπος έχει επέμβει και στα δύο. Το ανθρωπόκενο, σηματοδοτεί αυτή τη νέα εικόνα του κόσμου, όπου οι ριζικές αλλαγές των ορίων συμμετέχουν πλέον στη διαμόρφωση του. Στην εποχή του ανθρωπόκενου δημιουργείται ένας «χώρος χωρίς σημεία αναφοράς», όπου το έδαφος και ο ουρανός, το φυσικό και το τεχνητό, ενσωματώνονται και διατηρούν μόνο αναφορές υπό ανθρώπινες συντεταγμένες. 04

193

DEATH

03 194

06 05

195

THE EIGHTH LETTER

L ‘ORIGINE DU MONDE

Το γράμμα -Θ- προσδίδει σε ένα όνομα θεϊκή προέλευση και ιδιότητα. (Θεός, θάνατος, θρησκεία, ήθος, θήλυ, έθιμο, θυσία, θάρρος, θεσμός, πειθώ κτλ.) Υπάρχουν διάφορες γραφές γιά το -Θ- οι οποίες εκφράζουν διάφορες έννοιες του Θείου όπως το πανάρχαιο -Θ-, το μυητικό -Θ- και το Πυθαγόρειο -Θ-, το οποίο επεκράτησε.Το κοσμικό -Θ- των μυστών, είναι ο κύκλος και το κέντρο του, ταυτιζόμενα, δηλαδή, το όλον και το κέντρο του. Είναι το ταυτόσημον του υποκειμένου και του αντικειμένου της Δημιουργίας, του Δημιουρ-γού και του Δημιουργήματος. Εκφράζει την αντι-κειμενική θέση του Θείου, το οποίο περικλείει το γήινο δημιούργημα, το αγκαλιάζει κυκλικά και εξελίσσεται μαζί του. Συγχρόνως, το -Θ- είναι το αστρολογικό σύμβολο, της ΓΗΣ. Το -Θ-, συμβολίζει τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα και τα τέσσερα στοιχεία από τα οποία αποτελείται το σύμπαν. Το όγδωο γράμμα, το γράμμα της Θεότητος, υπάρχει και ορίζει τις λέξεις εκείνες, οι οποίες δηλώνουν θεία παρουσία, θεία προέλευση, θείες καταβολές και θεία καταγωγή. Η λέξις Θεός θα ήταν αδιανόητη γιά τους Έλληνες αν δεν είχε -Θ-. Το ίδιο και η λέξη άν-Θ-ρωπος. Επειδή η διαιώνιση του είδους, γίνεται κυρίως από την γυναίκα, θα ήταν αδιανόητο να μην υπάρχη -Θ- στο Θήλυ, το οποίο μεταφέρει την ζωή μέσω της Θυλής. Το Θήλυ, σαν το Θείον, αγκαλιάζει την εστία, την οικογένεια και δημιουργεί Θαλπωρή και Θέρμη, την τόσο αναγκαία για την ανάπτυξη της οικογένειας. Χωρίς την Θεία Θηλυκή Θαλπωρή, δεν νοείται ιδανικό της οικογένειας, σύμφωνα με τους Θείους φυσικούς νόμους. Και στο τέλος έρχεται ο Θάνατος, τον οποίον κανείς δεν μπορεί να αποφύγει, δείχνοντας το πεπερασμένο του σώματος, αλλά και την φάση ενώσεως της ψυχής με το Θείο από το οποίον εκπορεύεται. Και στους εναπομένοντες, απομένει ο θρήνος και το πένθος.

Η «Προέλευση του Κόσμου», είναι μία ελαιογραφία του Gustave Courbet, του 1866. Εικονίζει το σώμα μιας γυναίκας που είναι ξαπλωμένη επάνω σε μετάξινο ύφασμα ,στην άκρη ενός κρεβατιού, σε ύπτια στάση με ανασηκωμένο πέπλο. Η έμφαση δίνεται στην κοντινή προβολή της δασύτριχης ήβης, με το ελαφρώς ανοιχτό αιδοίο, των μηρών και του οπισθίου, καθώς και της κοιλιάς. Η οπτική γωνία που έχει επιλεγεί δεν κάνει ορατό το πρόσωπο της γυναίκας, αφού η εικόνα τελειώνει στο δεξί μαστό, με προεξέχουσα τη θηλή, επιτείνοντας τον ερωτισμό του έργου. Το σκοτεινό υπόβαθρο σε φαιούς τόνους κάνει οπτική αντίθεση με τη λευκή στιλπνή επιδερμίδα και τα άσπρα μαλακά υφάσματα. «Η Προέλευση του Κόσμου» αναφέρεται στη διπλή φύση του γυναικείου σώματος: από τη μία πλευρά, το αντικείμενο της σεξουαλικής επιθυμίας και το σημείο εισόδου για ζευγάρωμα, από την άλλη πλευρά, στην έξοδο κατά τη γέννηση, το σημείο από το οποίο ένα παιδί βλέπει για πρώτη φορά ένα κόσμο στον οποίο ανήκει.

THILY

ΚΟΛΠΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Από την άλλη, ο κολπικός συμβολισμός βασίζεται μεταφορικά στα θηλυκά γεννητικά όργανα, με μια διαφορετική σύνταξη του νοήματος. Τα Γυναικεία γεννητικά όργανα είναι απλά απόντα, μασκοφόροι, ραμμένα πίσω από την εσωτερική τους «ρωγμή». Αυτό το όργανο το οποίο δεν έχει τίποτα να δείξει για τον εαυτό του στερείται μιας δικής του μορφής. Ο συμβολισμός των δύο χειλιών, τόσο του στόματος όσο και του κόλπου, αμφισβητεί την ενότητα του φαλλού, λόγω του αυτοδύναμου ερωτισμού τους. Το «ένα» του αρσενικού υποκειμένου, γίνεται «δύο» συνεχώς σε επαφή μεταξύ τους, που αλληλεπιδρούν

02 196

Αποκλεισμένος από το άλλο ανθρώπινο σώμα, μη έχοντας ποτέ καμιά ενσυνείδητη συγκοινωνία αίματος με το άλλο σώμα, όπως έχει η γυναίκα με το κύημά της ούτε καν έξοδο αίματος, όπως εκείνη, παρά μονάχα όταν το σώμα του εκτεθεί στη βία, έχει ένα σώμα μοναχικό κι αδιαπέραστο· κλειστό, δηλαδή απειλημένο. Που δεν ανοίγει ποτέ, ούτε κατά την ερωτική του δράση, οπότε κλείνει ακόμη περισσότερο και το κάθε σώμα αποχωρεί, αποσύρεται στην πιο απόλυτη δική του σιωπή, που είναι η ηδονή. Αντίθετα, το σώμα της γυναίκας, προτού κι αυτό απουσιάσει από την ερωτική ένωση, είναι ένα σώμα πάντα ανοιχτό, ο υπέροχος αυτός κάλυκας που είναι φτιαγμένος για να υποδέχεται και για να περιβάλλει. Ανιδιοτελής, αθώος αλλά ευφυής, εύπιστος με τη θέλησή του, εύθραυστος και χωρίς, σε αντίθεση με τη γυναίκα, να επιζεί του θρυμματισμού του· ασκημένος από ένστικτο να επινοεί τεχνάσματα του κυνηγιού για την τροφή της ομάδας, να αγρυπνάει για τους κινδύνους· από γεννήσεως ανυπεράσπιστος, γιατί η φύση τού πήρε πίσω όλα τα όπλα του, έμεινε πάντα πολεμιστής, άοπλος και με χίλιους τρόμους γενναίος. Εκπνευμάτωσε τη φυσική του ρώμη και την έκανε δύναμη, κυρίως τόλμη, μυαλού και κραδασμό ιδεών. Αυτός είδε τα όνειρα όταν ήρθαν οι μεγάλες νύχτες κι όλα αυτά από το τίποτα, χωρίς ουσιαστική βοήθεια από κανέναν[...]

και συγχωνεύονται, δεν είναι ενιαία, αλλά διάχυτα, διαφοροποιημένα, πολλαπλά και αποκεντρωμένα. Αυτός ο αυτο-ερωτισμός διαταράσσεται από μια βίαιη διάρρηξη: τον ωμό διαζωρισμό των δύο χειλιών με την παραβίαση του πέους. Οι σαδομαζοχιστικές φαντασιώσεις, αυτές με τη σειρά τους κυβερνώνται από τη σχέση του άνδρα με τη μητέρα του: την επιθυμί-α να παραβιάσει την είσοδο, να διεισδύσει, να σφετεριστεί το μυστήριο αυτής της μήτρας όπου έχει σχεδιαστεί ο ίδιος, το μυστικό της γέννησής του και της «καταγωγής». Αυτή η Επιθυμία, να κάνει το αίμα να τρέξει και πάλι, προκειμένου να αναβιώσει μια πολύ παλιά σχέση, ενδομήτρια, αλλά και προϊστορικήμε τη μήτρα.04 Από φαλλικής άποψης ο κόλπος είναι μια τρύπα, ή ένα ελάττωμα, αλλά όταν λαμβάνεται ως ιδρυτικό σύμβολο, μια νέα διαμόρφωση του νοήματος συμβαίνει. Συγκεκριμένα, στην εισαγωγή του πλατωνικού Τιμαίου η έννοια της μήτρας λαμβάνει μια νέα διάσταση, προσφέροντας τα χαρακτηριστικά της εγκυμοσύνης και της μητρότητας στον όρο «Χώρα». 04

ΕΠΑΙΝΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΔΡΑ [...]Ο άντρας πάσχει από μια χρόνια, ανεκπλήρωτη φιλοδοξία ανόρθωσης, που ξεπερνάει κατά πολύ το σπουδαίο γεγονός της ανόρθωσης του ανθρωπίνου όντος στα δύο του κάτω άκρα, όπου η γυναίκα πιστεύει, και πολύ σωστά, ότι αυτό τέλειωσε οριστικά κάθε ιστορία περαιτέρω ανόρθωσης. Και προφανώς αυτή η φιλοδοξία πρέπει να υπαγορεύεται από μια λειτουργία, αμιγώς αρσενική, επικράτησης και θριάμβου, η οποία, τουλάχιστον στο επίπεδο των φυσικών προδιαγραφών του φύλου, λείπει από τη γυναίκα σαν περιττή. Ο θρίαμβός της εξάλλου στη σχέση της είναι με το παραπάνω αρκετός, μια και η γυναίκα πάντα θριαμβεύει στη σχέση της με τον άντρα· ο μόνος τρόπος να θριαμβεύσει ο άντρας είναι να αρνηθεί να μπει αυτήν. Το γεγονός είναι ότι η γυναίκα είναι σκανδαλωδώς ευνοημένη από τη φύση. Βρίσκεται πιο κοντά της, την έχει πάντα με το μέρος της η φύση συνεχίζεται μέσα της, χρησιμοποιεί το σώμα της για αναπαραχθεί. Ας μην το ξεχνάμε: η γυναίκα έχει συγγένεια με το φως του φεγγαριού (που στον άνδρα προκαλεί επιληψία),

1.ΥΠΑΡΧΕΙ κάτι στην υπόσταση κάθε κοιλάδας, που την κάνει να διαρκεί αιώνια. Η Παράδοση λέει ότι Αυτό είναι και βασική ιδιότητα Κάθε θηλυκού. Είναι πύλη, την οποία πρέπει να περάσεις, Για να το αποκαλύψεις. Λέει ακομα ότι αυτό στηρίζει την ύπαρξη του Και το Σύμπαν. Και τι είναι αυτό που κάνει τις κοιλάδες να διαρκούν αιώνια; Η συνεχής αναγέννηση και η απεριόριστη δραστηριότητα. 2.Το Τάο είναι µια εύφορη κοιλάδα, γεµάτη δηµιουργικότητα, πύλη του θηλυκού, η ρίζα του σύµπαντος. Είναι αθάνατο και δεν µπορεί να εξαντληθεί Το πνεύμα της «κοιλάδας» δεν πεθαίνει ποτέ. Το ονομάζουν μυστηριώδες θήλυ. Η πύλη του είναι η βάση του Ουρανού και της Γης. «ΤΑΟ ΤΕ ΤΣΕΝΓΚ»

με τις παλίρροιες των ωκεανών. Ο άντρας είναι αφύσικος, τεχνητός, κατασκευασμένος μέσα ένα ανοίκειο γυναικείο ικρίωμα, το σώμα της μητέρας του, κατασκευασμένος ακόμα από εντολές κύρους και εξουσίας, «ανδρισμού» και αντοχής, τις οποίες, στη διάρκεια της σύντομης ζωής του, είναι καταναγκασμένος πειθήνια και καθημερινά να εκτελεί.[...]

06 197

CHORA

MOTHER’S FACE AS A LANDSCAPE

Στην εισαγωγή του πλατωνικού Τιμαίου η έννοια της μήτρας λαμβάνει μια νέα διάσταση, προσφέροντας τα χαρακτηριστικά της εγκυμοσύνης και της μητρότητας στον όρο «Χώρα». Η «Χώρα» είναι μία τρίτη οντότητα, ένα «τρίτο είδος/γένος», το οποίο ονομάζεται επίσης «Υποδοχή» ή «Δοχείο». Ο Πλάτωνας δεν μπορεί να καθορίσει ορισμένες ιδιότητες για τον όρο Χώρα: αν κάποιος θα μπορούσε να αποδώσει οποιαδήποτε ειδικότητα θα έπαυε αμέσως να έχει την ιδιότητα του ως ενδιάμεσο ή δοχείο και θα γινόταν αντ‘ αυτού ένα αντικείμενο (μια ποιότητα ή μια ιδιοκτησία). Επομένως, είναι εξ’ ορισμού αδύνατο κανείς να τη χαρακτηρίσει. Περιέχει μια αμείωτη, αλλά συχνά παραβλεπόμενη σχέση με τη λειτουργία της θηλυκότητας, που συνδέεται με μια σειρά από σεξουαλικά κωδικοποιημένους όρους όπως «μητέρα», «νοσοκόμα», «δοχείο» και «φορέας αποτυπώματος». Η «Χώρα» παράγει μια ιδρυτική έννοια της θηλυκότητας της οποίας οι συνδέσεις με τις γυναίκες και τη θηλυκή σωματικότητα διασπάται και παράγει μια εξωπραγματική θηλυκότητα ως το έδαφος για την παραγωγή ενός (εννοιολογικού και κοινωνικού) σύμπαντος. Είναι η μητέρα όλων των ιδιοτήτων, χωρίς εκείνη να φέρει καμία ιδιότητα, εκτός από την ικανότητά της να αναλαμβάνει, να γαλουχεί, να φέρει σε ύπαρξη οποιοδήποτε άλλο είδος ύπαρξης. Μπορεί πάντα να παραμένει η ίδια, διότι ποτέ δεν μεταβάλλει τα χαρακτηριστικά της. Γι ‘αυτό συνεχίζει να λαμβάνει όλα τα αντικείμενα, χωρίς ποτέ να παίρνει μόνιμα χαρακτηριστικά για τον εαυτό της από τα πράγματα που έχουν εισαχθεί σε αυτήν. Παίρνει μέσα της, χωρίς ποτέ να κρατάει κάτι εκεί, δεν είναι σε θέση να κατέχει τίποτα για εκείνη γιατί δεν έχει αυτοκυριαρχία, δεν έχει προσωπική ταυτότητα. Τι είναι, λοιπόν, αυτό το πράγμα από μόνο του; Ο Τίμαιος δεν χρησιμοποιεί καμία περιγραφική λέξη που να μπορεί, καταλλήλως, να μεταφραστεί ως «ύλη» ή «υλικό». Κάνει, ωστόσο, χρήση της λέξης, «χώρος» («Χώρα»). Η λειτουργία του είναι να παράσχει μια «έδρα» («hedra») που ενισχύει την αντίληψη ότι ο ρόλος της είναι να παρέχει μια χωρική θέση για τα πράγματα που εισέρχονται και εξέρχονται από αυτήν. Σα χώρος, ο ρόλος του είναι να παρέχει μια τρισδιάστατη επέκταση και μια συγκεκριμένη θέση για κάθε στοιχείο που πρόκειται να εισαχθεί σε μια δεδομένη χρονική στιγμή. Από την άλλη πλευρά, με την πλήρωση αυτού του χώρου, χρησιμεύει σαν ένα ουδέτερο υπόστρωμα, από το όποιο το στοιχείο τόσο αποτελείται, όσο και χαρακτηρίζεται.

A baby must see its MOTHER's face as a landscape. Not because its mouth, fingers and gaze move over it as it blindly grasps and sucks, smiles, cries and whimpers. Nor because it is 'in symbiosis' with her, as the saying goes. Too much activity on the one hand, too much connivance on the other. We should assume, rather, that the face is indescribable for the baby. It will have forgotten it, because it will not have been inscribed. If there is an element of the 'too' involved, it is because there is too much of a mark, rather too much support. The first act in the 'deferred action' Freud tried to elaborate. But he was too much of a psychologist. This mother is a mother who is a timbre 'before' it sounds, who is there 'before' the coordinates of sound, before destiny. Anyone who asks me, 'Where does your landscape take place?' is prescribing me a topography and a chronography of the mark that is landscape. And yet it is clear that landscapes do not come together to make up a history and a geography. They do not make up anything; they scarcely come together at all. Can it even claimed that they have a family likeness? But although its boundaries are indefinable (how far does kinship extend?; the institution decides), a family is localized (its members live under the same roof), articulated (in terms of categories: father, daughter, maternal cousin, etc.) and may be hierarchically organized (a family tree) around an arbitrarily chosen centre (ego). It is not the same with landscapes; they may display no likeness, may date from different epochs, and so on. It is said that they are the product of an imaginary space-time. I think that they have nothing to do with the imagination in the normal sense of the word (which includes Lacan’s sense), or with even a free synthesis of forms. Where and when they happen is not signalled. They are half seen, half touched, and they blind and anaesthetize. A PLAINT of matter (of the soul), about the nets in which the mind incarcerates it. It is only ‘after’ it has been a landscape, but also while it is still a landscape, that the face is covered over by a countenance and uncovers the countenance. The INNOCENCE of walking in it is forgotten. Prescriptions begin to come and go between you and me. The law takes a grip on the gaze, the nose, the face, the forehead, the joints between the maxillaries and the parietal bones, and the cervical supports of the cranium. Features have to be deciphered, read and understood like ideograms. Only the hair, and the light that emanates from the skin escape its discipline. The law sends signals across what was once a landscape, between its remains; indignation, supplication, distress, welcome, disgust, abandon. It says: Come, Wait, You cannot, Listen, I beg you, Go, Get out. When tragedy steps on to the stage of the passions and of debts, it empties the landscape. And yet, if you ever happen to be in love, really in love, the vista of the face continues to grip you even as you bow

THILY

198

to the law that emanates from the countenance. And that is why you no longer know where you are. Too innocent for love if you experience only a defeat due to the excess of presence; too cunning if you only try to obey its peremptoriness. What comes from the other in love is no mere demand. In obedience to the imperative of dependency, and even without the beloved knowing it, the nothingness of the landscape that is his/her face wreaks a very different desolation on your mind. You are no longer simply its hostage, but its lost traveller. 02

«...the anal proletarian, sharing a hole that everybody has. The penis has lost his privileged status as the phallus, being just one of many variations of dildos.» 06

ENTMANNUNG «Ηταν η σκεψη πως βασικα θα ηταν πολυ ωραιο να εισαι γυναικα που υποκειται σε συνουσια.» Ο Schreber αρχισε να ζει αυτο που ο ιδιος ονομαζει «Entmannung» - σε κυριολεκτικη μεταφραση «απανδρισμό», τον οποιο επανειλημμενα προσδιορίζει ως «μεταμορφωση σε θηλυ». 03

04 199

καταδείξει το φαλλό ως αυτό κάθε αυτό βιολογικό όργανο, αλλά σα μια συμβολική λειτουργία. Ο Φαλλός, ήδη από το Φρόιντ, είναι το σημαίνον της επιθυμίας, καθώς επίσης και το σημαίνον του ευνουχισμού, καθότι αυτός δεν είναι παρά ο νόμος που διέπει την ανθρώπινη επιθυμία και που την συγκρατεί μέσα σε συγκεκριμένα όρια. Σε μια φροϋδική οπτική, το φαλλικό σύμβολο γύρω από το οποίο οργανώνεται η ανθρώπινη σεξουαλικότητα ισχύει δικαιωματικά για όλους. Η θεωρία αυτή υποστηρίζει την ύπαρξη ενός Πατέρα που δεν υπόκειται στον ευνουχισμό, εγκαθιδρύοντας μια θέση για αυτούς που επικαλούνται αυτόν τον πατέρα. Ακριβώς επειδή επικαλούνται τα εμβλήματα του και αποδέχονται το νόμο του, γι’ αυτό μπορούν να αποτελούν ομάδα, ολότητα. Η γυναίκα είναι το μόνο ον που είναι μέσα και έξω ταυτόχρονα από το νόμο, μετατρέποντάς τον, έτσι, σε κάτι σχετικό. Από τη στιγμή που δεν μπορεί να αναφερθεί σε μια οικουμενική κατηγορία και να διατηρήσει μια διαφορετική σχέση με το νόμο και την εξουσία, η γυναίκα έχει πολλές δυνατότητες σε ό,τι αφορά τη διαδικασία του γίγνεσθαι γυναίκα. Η γυναίκα, λοιπόν, δεν υπάρχει, ελλείψει ενός σημαίνοντος που θα την ενοποιούσε: δεν υπόκειται μόνο στο φαλλικό σημαίνον, αλλά και στο σημαίνον της έλλειψης. Δεν είναι ολότητα, δεν είναι ολόκληρη μέσα στη φαλλική απόλαυση, δεν υπάγεται σε μια γενική κατηγορία, άρα δεν υπάρχει. «Επειδή η φαλλική απόλαυση ανδρών και γυναικών είναι διαφορετική, στη συνάντησή τους επικυρώνεται το αδύνατον της συμπληρωματικότητας σε ό,τι αφορά τις απολαύσεις τους», γράφει ο Joël Dor. Είναι, λοιπόν, η διαφορά των φύλων στον τρόπο που οριοθετείται η απόλαυσή τους -στον άνδρα από τον ευνουχισμό, στη γυναίκα από την έλλειψη- που καταδικάζει τη σχέση φύλου μεταξύ τους στην ανυπαρξία. Έτσι, ο άνδρας, υποταγμένος ολόκληρος στη φαλλική λειτουργία, συναντά το άλλο φύλο μέσα από μια σχέση με το αίτιο της επιθυμίας, το αντικείμενο «α», ενώ η γυναίκα προσεγγίζει τον άνδρα μέσα από τη σχέση που διατηρεί με τον Φαλλό, πράγμα που της δίνει τη δυνατότητα μιας επιπλέον απόλαυσης, μιας Άλλης απόλαυσης, πέραν της φαλλικής. 03

*BHEL

PHALLUS

Η λέξη φαλλός προέρχεται από την ινδοευρωπαϊκή 02 ρίζα «*bhel» που αφορά τη διόγκωση / μεγέθυνση (φουσκώνω/ οιδαίνω). Ενδεικτικά > Δανικά:Fallos, Γερμανικά:Phallus, αγγλι-κά:Phallus, ισπανικά:Falo, γαλλικά:Phallus. Φαλλός αποκαλείται το πέος που βρίσκεται σε στύση, αλλά και τα ομοιώματά του. Η λέξη προέρχεται από τα αρχαία ελληνικά, αλλά σήμερα χρησιμοποιείται στις περισσότερες γλώσσες. Πρόκειται για ένα πανάρχαιο σύμβολο. Μια από τις πρώτες αναπαραστάσεις φαλλού, ηλικίας 28.000 ετών, βρέθηκε στη σπηλιά Χόλε Φελς (Hohle Fels) στη νοτιοδυτική Γερμανία, όπου εκτός από το γεγονός ότι αποτελούσε μια συμβολική αναπαράσταση των αρσενικών γεννητικών οργάνων, χρησιμοποιούνταν, επίσης ως εργαλείο για το σπάσιμο πετρωμάτων. Ο φαλλικός συμβολισμός χρησιμοποιείται, όχι για να 200

BABEL

Κατά την αφήγηση στη Γένεση, ο Πύργος της Βαβέλ ήταν ένα ψηλό κτίριο, προφανώς ένα πολιτικό κέντρο στη Μεσοποταμία, που κτιζόταν με σκοπό την αύξηση της φήμης και της εξου-σίας του λαού των κατασκευαστών του, και στόχο να φθάσει «μέχρι τον ουρανό». Όμως λόγω της βλασφημίας αυτής, ο θεος σύγχυσε τις γλώσσες των κατασκευαστών, με αποτέλεσμα να καταστεί αδύνατη η ολοκλήρωση του, και αυτοί να διασπαστούν σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο. Ο Πύργος της Βαβέλ είναι το θέμα τριών ελαιογραφιών από τον Pieter Bruegel. Διαθέτουν μια σειρά από σχολαστικές λεπτομέρειες, σχετικά με την κα-τασκευή του κτιρίου και περίπλοκες γνώσεις του Bruegel για τεχνικές του κτιρίου. 06

08 07

201

FACTORY CHIMNEY H πιο τρομοκρατική μορφή δεν είναι καθόλου η εκκλησία, ωστόσο τερατώδης, αλλά οι αρκετά μεγάλες καμινάδες εργοστασίων, αυτοί οι αληθινοί δίαυλοι επικοινωνίας μεταξύ του δυσοίωνα θαμπού, απειλητικού ουρανού και της λασπερής, βρώμικης γης. Πλέον, έχει εφευρεθεί η ποταπή ομορφιά του εργοστασίου, αυτή η δεινή βρωμιά των, εν λόγω, τεράστιων πλοκαμιών που φαίνεται όλο και πιο αποκρουστική. Η βροχή λακουβιάζει στις παρυφές τους, ο μαύρος καπνός τους, μισοχτυπημένος από τον άνεμο, οι σωροί των σκωριών είναι τα μόνα αληθινά χαρακτηριστικά αυτών των θεών του υπόνομου Ολύμπου. Φυσικά, δεν αγνοώ, ότι για τους περισσότερους ανθρώπους η καμινάδα του εργοστασίου είναι απλώς η ένδειξη της ανθρώπινης εργασίας και ποτέ δεν υπήρξε η τρομερή προβολή του εφιάλτη που αναπτύσσεται δυσνόητα, όπως ο καρκίνος, εντός του ανθρώπου.

Πύργου της Βαβέλ. Όπως και στο μύθο των Τιτάνων, βρίσκουμε και εδώ την προσπάθεια ανάβασης στον ουρανό, δηλαδή, την προσπάθεια εκθρόνισης του πατέρα και την κατοχή του ανδρισμού του, που ακολουθείται από την καταστροφή των ανταρτών: ο ευνουχισμός του γιου από τον πατέρα του, ο οποίος είναι και αντίπαλός του. Eπιπλέον, η σύζευξη αυτών των λέξεων, όσο απερίσκεπτη και αν ακούγεται, του ρήματος «ξύνω» τη μία πλευρά και, από την άλλη, του ουσιαστικού «ουρανός», προκαλεί αμέσως μια ερωτική εικόνα στην οποία το κτίριο, το οποίο ξύνει, είναι ένας φαλλός ακόμη πιο σαφής από τον Πύργο της Βαβέλ, και ο ουρανός που ξύνεται - το σημαίνον της επιθυμίας του φαλλού- είναι η επιθυμητή αιμομικτικά μητέρα, όπως είναι σε όλες τις προσπάθειες λεηλασίας της πατρικής αρρενωπότητας.

PHALLUS

«Ο μεγάλος σωλήνας συνδεόταν με κάποιον μυστηριώδη τρόπο με το εσχατολογικό σιντριβάνι. Ήταν λες και ο σωλήνας σοδόμιζε κρυφά κάποια απόκρυφη τεχνολογική οπή, κάνοντας ένα τερατώδες σεξουαλικό όργανο ( το σιντριβάνι) να φτάνει σε οργασμό. Ένας ψυχαναλυτής ίσως έλεγε ότι το τοπίο επιδείκνυε «ομοφυλοφιλικές τάσεις», εγώ, ωστόσο, δεν θα βγάλω ένα τόσο χονδροειδές ανθρωπομορφικό συμπέρασμα. Εγώ θα πω μόνο: «Ήταν εκεί».

THE SKYSCRAPER Πέρα από κάθε αμφιβολία, οι ουρανοξύστες, αυτά τα εξωτικά οικοδομήματα της Αμερικής, έχουν μετατραπεί σε σύγχρονους πύργους της Βαβέλ. Όμως, όσο τετριμμένη κι αν ακούγεται αυτή η σύγκριση, είναι, ωστόσο, ενδιαφέρουσα, για την επιβεβαίωση του ψυχαναλυτικού περιεχομένου της έκφρασης «ουρανοξύστης». Μία από τις αναρίθμητες εκδοχές της ιστορίας περί του αγώνα μεταξύ πατέρα και γιου ,είναι η βιβλική διήγηση σχετικά με την ανέγερση του

202

«The origin of architecture is sacred. The human need to build manifested itself at the first in the erection of structures with a sacred purpose, with a magical significance, of a sacred sexual nature… They have no material functions. They are pure architecture, purposeless». 07

203

PRIMAL FANTASIES

MISSING PHALLUS

Το να μιλάμε για αυτό το σχέδιο, ως ένα όραμα ενός μωρού στη μήτρα, απλώς επεκτείνει την πρόταση του Bellmer. Εδώ ο καλλιτέχνης φαντάζεται το σώμα μιας γιγαντιαίας γυναικας από τούβλο, βυθισμένη, από το λαιμό και κάτω, μέσα στη θάλασσα. Αυτή η μαζική μορφή, γίνεται ακόμα πιο μεγάλη, σε σύγκριση με τη μικρο-γραφία του πλοίου που επιπλέει εκεί κοντά, η οποία υποστηρίζεται από ιωνικούς κίονες, αντί για μηριαία οστά και περιέχει ωμές νευρώσεις, τη σπονδυλική στήλη, τα έντερα, και μια επένδυση από τούβλο για καρδιά. Δύο μικροσκοπικές ανδρικές μορφές χοροπηδούν στο εσωτερικό του αριστερού της στήθους, το προστατευτικό κύτταρο της εκτοπισμένης μήτρας. Ένα άλλο σκίτσο επα-ναλαμβάνει την εικόνα του μωσαϊκού γυναίκα, που πάλι βυθίζεται, έγκυος, με μία μεγάλη, όρθια κούκλα μωρό. Το μεγάλο γυναικείο σώμα προσεγγίζεται από φαλλικά ψάρια, και η φιγούρα αυτή εισάγει ένα χέρι μέσα στο ανοιχτό στόμα ενός καρχαρία που αγωνίζεται να αγκιστρωθεί σε ένα είδος υποβρύχιας συνουσίας. 01

03 02

04 204

BRICK CELL Ο τοίχος είναι μια αρχιτεκτονική δομή, που συνδέεται λιγότερο άμεσα με το σώμα, ωστόσο διατηρεί τον ίδιο συμβολικό σκοπό. «Υπάρχει μια ειδική μορφή άρνησης», γράφει ο ψυχαναλυτής Phyllis Greenacre, «που με αμυντικά σύνεργα, όπως η καταστολή, η απομόνωση, και ο εκτοπισμός, ενισχύεται ώστε να σχηματίσει ένα τείχος αυταπάτης ενώ κατασκευάζεται σαν μονιμότητα. Αυτό το τείχος είναι, συνήθως, χτισμένο σε στάδια από την πρώιμη παιδική ηλικία και ενίοτε χαρακτηρίζεται από καταστάσεις κρίσης. Οι αντιδράσεις σοκ σχετίζονται με, και μερικές φορές σε συνδυασμό με, την εμπειρία του δέους, αλλά συχνά έχουν προκύψει από τις πιο οδυνηρές εμπειρίες στις οποίες ο θυμός ήταν, πιο συγκεκριμένα, η ίδια η διέγερση. Η πρωταρχική σκηνή μπορεί να συσχετισθεί με μια αντίδραση σοκ, ή λιγότερο σοβαρές αντιδράσεις μπορεί, επίσης, να ταυτιστεί με σοβαρές απαντήσεις σε άλλα τραύματα.» 06

205

MISSING PHALLUS

REPRESSED ANXIETIES OF THE OEDIPAL SON Ο Bellmer απεικονίζει ένα παιδί, που ανοίγει το δέρμα του κορμού του για να αποκαλύψει ένα κλουβί και τα πεπτικά όργανα του. Εάν η λινογραφία του πανοράματος της κούκλας είναι μια αφηρημένη, απρόσωπη, πραγματοποιημένη αναπαράσταση του γυναικείου σώματος, αυτό το σχέδιο με μολύβι μετακομίζει το δίσκο του καλλιτέχνη σε μια αισθησιακή, κυριολεκτικά σπλαχνική σφαίρα. Χωρίς να εγκαταλείπει ποτέ τη αναζήτησή του για τον ελλείποντα θηλυκό φαλλό, ο Bellmer εκθέτει γραφικά τι ψάχνει σε μεταγενέστερα έργα από τη δεκαετία του 1960, όπως τα σχέδια «L’Aigle Mademoiselle» και «Undressing», στα οποία το πέος του κοριτσιού γίνεται ορατό. Σε όλες αυτές τις εικόνες, ο Bellmer επιδιώκει βαθιά γνώση του σώματος του παιδιού, που αποτελεί αντικείμενο της ακόρεστης ενασχόλησης του. 03

206

Ο Bellmer έκανε μια λινογραφία του προτεινόμενου μηχανισμού σε μια απο-κομμένη όψη του κορμού της κούκλας, το οποίο δημοσίευσε, μαζί με δέκα φω-τογραφίες και μια περιγραφή για το πώς το εκ περιτροπής «πανόραμα» ήταν να λειτουργήσει, σε ένα βιβλιαράκι με τίτλο «Die Puppe». Στο διάγραμμα παρουσιάζεται η ακέφαλη, χωρίς άκρα κούκλα, με το μάτι του θεατή να τοποθετείται διπλα σε μια κοιλιά εγκύου, η οποία προσομοιώνει την κίνηση μιας τεχνητής μήτρας, δείχνοντας ένα χέρι να σπρώχνει το στήθος. Είναι σαν ο Bellmer να ωθείται από τη σεξουαλική περιέργεια και χειρίζεται την κούκλα για να ελέγξει τα σημάδια της διαφοράς και τους μηχανισμούς της γέννησης. 04

207

TOPOLOGY

MOBIUS BELT Η τοπολογία (αρχ. analysis situs, Leibniz), αποτελεί κλάδο των μαθηματικών που ασχολείται με τις ιδιότητες των σχημάτων στον χώρο, που διατηρούνται παρά τις όποιες συνεχείς παραμορφώσεις.Οι ιδιότητες αυτές είναι εκείνες της συνέχειας, της συνάφειας και της οροθέτησης. Η έννοια του χώρου στην τοπολογία είναι εκείνη του τοπολογικού χώρου, που δεν περιορίζεται στον ευκλείδειο (δυσδιάστατο ή τρισδιάστατο) χώρο, ούτε καν σε χώρους που είναι δυνατόν να θεωρηθεί ότι διαθέτουν έστω και μία διάσταση. Ο τοπολογικός χώρος δεν εξαρτάται καθόλου από την απόσταση, το μέγεθος, την περιοχή και τη γωνία, αλλά βασίζεται αποκλειστικά σε μια έννοια της κλειστότητας ή της γειτνίασης. Ο Freud χρησιμοποιεί χωρικές μεταφορές για να περιγράψει τον ψυχισμό στην Ερμηνεία των ονείρων και ξεκαθαρίζει ότι η έννοια αυτή, είναι μια καθαρά τοπογραφική έννοια, και δεν θα πρέπει να συγχέεται με μια ψυχική τοπικότητα υπό την ανατομική έννοια. Στην πρώτη τοπική που εισάγει, διαχωρίζει τον ψυχισμό σε τρία στάδια: το συνειδητό,το προσυνειδητό και το ασυνείδητο. Στη δεύτερη τοπική, ο ψυχισμός χωρίζεται σε εγώ, υπερεγώ και αυτό. Ο Lacan θεωρεί ότι τα μοντέλα αυτά δεν είναι όσο θα έπρεπε τοπολογικά. Υποστηρίζει πως το διάγραμμα με το οποίο ο Freud επεξηγούσε τη δεύτερη τοπική του στο Εγώ και το αυτό οδήγησε την πλειονότητα των αναγνωστών του να ξεχάσουν την ανάλυση πάνω στην οποία βασιζόταν, εξαιτίας της ενορατικής ισχύος της εικόνας. Το ενδιαφέρον του Lacan για την τοπολογία ανακύπτει επομένως, επειδή αναγνωρίζει σε αυτήν ένα μέσο που προσφέρει μια μη ενορατική, καθαρά θεωρητική μέθοδο έκφρασης της έννοιας της ΔΟΜΗΣ, που είναι πολύ σημαντική για τη θεωρία της συμβολικής δομής. Επομένως σκοπός των τοπολογικών μοντέλων του Lacan είναι να απαγορεύσουν την φαντασιακή αιχμαλωσία. Εν αντιθέσει προς τις ενορατικές εικόνες,στις οποίεςη αντίληψη οδηγεί στην έκλειψη της δομής, στην τοπολογία του Lacan δεν υπάρχει απόκρυψη του συμβολικού. Ο Lacan ισχυρίζεται ότι η τοπολογία δεν είναι απλώς ένας μεταφορικός τρόπος έκφρασης της έννοιας της δομής. Είναι η ίδια η δομή. Επισημαίνει ότι η τοπολογία, αποδίδει προνομιακή σημασία στη λειτουργία της τομής (coupure),αφού η τομή είναι εκείνο που διακρίνει έναν ασυνεχή μετασχηματισμό από έναν συνεχή. Ως παράδειγμα ενός συνεχούς μετασχηματισμού, ο Lacan αναφέρει τη ΖΩΝΗ ΤΟΥ MOBIUS* : όπως περνά κανείς από τη μία πλευρά στην άλλη ακολουθώντας συνεχώς την κυκλική επιφάνεια της ζώνης, έτσι και το υποκείμενο είναι σε θέση να διασχίσει τη φαντασίωση χωρίς να προβεί

σε κάποιο μυθικό άλμα από το μέσα στο έξω. Ως παράδειγμα ασυνεχούς μετασχηματισμού, ο Lacan αναφέρεται επίσης στη ζώνη Mobius, η οποία όταν τέμνεται στο μέσον μετασχηματίζεται σε μια απλή καμπύλη με πολύ διαφορετικές τοπολογικές ιδιότητες: τώρα διαθέτει δύο πλευρές αντί για μία.Όπως ακριβώς η τομή επιφέρει έναν ασυνεχή μετασχηματισμό στη ζωνη του Mobius, έτσι και μια αποτελεσματική ερμηνεία που προφέρεται από τον αναλυτή μεταβάλλει ριζικά τη δομή του λόγου του αναλυόμενου. 01

**Η ζώνη του Möbius είναι ένα από τα σχήματα που εξετάζει ο Lacan, όταν χρησιμοποιεί την ΤΟΠΟΛΟΓΙΑ. Πρόκειται για ένα τρισδιάστατο σχήμα που σχηματίζεται αν πάρουμε ένα μακρύ τριγωνικό κομμάτι χαρτί και το στρίψουμε μία φορά (180 μοίρες) πριν ενώσουμε τις άκρες του. Αυτό που προκύπτει είναι ένα σχήμα που ανατρέπει τον κανονικό (ευκλείδειο) τρόπο αναπαράστασης του χώρου, αφού μοιάζει να διαθέτει δύο πλευρές ενώ στην πραγματικότητα έχει μόνο μία (και μόνο μια ακμή). Τοπικά, σε οποιοδήποτε σημείο, είναι δυνατόν να διακρίνουμε ξακάθαρα δύο πλευρές, αλλά όταν διατρέξουμε ολόκληρη τη ζώνη γίνεται προφανές ότι οι δύο αυτές πλευρές είναι συνεχόμενες. Οι δύο πελευρές διακρίνονται μόνο από τη διάσταση του χρόνου, του χρόνου που διαρκεί η διάνυση ολόκληρης τη ζώνης. Το σχήμα εικονογραφεί τον τρόπο με τον οποίο η ψυχανάλυση αμφισβητεί μια σειρά από δυ-αδικές αντιθέσεις, όπως μέσα/έξω, αγάπη/μίσος, σημαίνον/ σημαινόμενο, αλήθεια/φαινομενικότητα. Αν και οι δύο όροι σε τέτοιου είδους αντιπαραθέσεις παρουσιάζονται συχνά ως ριζικά διακριτοί, ο Lacan προτιμά να κατανοεί τις αντιθέσεις αυτές από τη σκοπιά της τοπολογίας της ζώνης του Möbius. Οι αντιπαραβαλλόμενοι όροι γίνονται επομένως αντιληπτοί όχι ως διακριτοί αλλά ως συνεχόμενοι. Παρομοίως, ο λόγος του κυρίου βρίσκεται σε συνέχεια με τον λόγο του αναλυτή. Η ζώνη του Möbius βοηθά επίσης να κατανοήσει κανείς πως είναι δυνατόν να διασχίσει τη φαντασίωση. Μόνο επειδή οι δύο πλευρές συνιστούν ένα συνεχές καθίσταται δυνατό το πέρασμα από το μέσα στο έξω. Πάντως, όταν κανείς διατρέχει με το δάκτυλό του την επιφάνεια της ζώνης του Möbius, είναι δυνατόν να εντοπίσει το ακριβές σημείο στο οποίο λαμβάνει χώρα το πέρασμα από το μέσα στο έξω. 208

Ο τόρος είναι ένα από τα σχήματα που αναλύει ο Lacan στη μελέτη της ΤΟΠΟΛΟΓΙΑΣ. Στην απλούστερη μορφή του αποτελείται από ένα δαχτυλίδι, ένα τρισδιάστατο αντικείμενο που προκύπτει αν πάρουμε έναν κύλινδρο και ενώ-σουμε τις δύο άκρες του. Η τοπολογία του τόρου παρουσιάζει ορισμένα χαρακτηριστικά της δομής του υποκειμένου. Σημαντικό χαρακτηριστικό του τόρου είναι ότι το κέντρο βάρους του εντοπίζεται εκτός του όγκου του, όπως ακριβώς και το κέντρο του υποκειμένου βρίσκεται εκτός του εαυτού του: είναι έκκεντρο, εκκέντρικό. Μια άλλη ιδιότητα του τόρου είναι ότι η περιφερειακή εξωτερικότητα και η κεντρική εξωτερικότητά του συνιστούν μια και μοναδική περιοχή. Έτσι γίνεται κατανοητό πως η ψυχανάλυση αμφισβητεί τη διάκριση ανάμεσα στο «εντός» και το «εκτός». 02

Inferno (=κόλαση) είναι το πρώτο μέρος του επικού ποιήματος του 14ου αιώνα του Dante Alighieri, «Θεία Κωμωδία». Ακολουθείται από το «Καθαρτήριο» και τον «Παράδεισο». Πρόκειται για μια αλληγορική αφήγηση του ταξιδιού του Δάντη στην Κόλαση, καθοδηγούμενη από τον Ρωμαίο ποιητή Βιργίλιο. Στο ποίημα, η κόλαση απεικονίζεται με εννέα κύκλους της ταλαιπωρίας που βρίσκονται στο εσωτερικό της Γης. Αλληγορικά, η Θεία Κωμωδία αντιπροσωπεύει το ταξίδι της ψυχής προς τον Θεό, με την Κόλαση περιγράφεται η αναγνώριση και η απόρριψη μέσω της αμαρτίας. 04

209

SCHIZO

SCHIZOΟι στρατιωτικοί και πολιτικοί επαγγελματίες έχουν από καιρό διατυπώσει ως αρχαιολογικό νόμο την ασυμμετρία μεταξύ της σύστασης του εδάφους των πορομηχανικών οντοτήτων ή της πορώδους γης: για κάθε επιφανειακή ασυνέχεια, υπάρχει μια υπόγεια συνοχή και συνέχεια. Ο νόμος των υπόγειων αιτιών στην αρχαιολογία φέρει μια εντυπωσιακή αναλογία με την πρόταση του Φρόυντ ότι για κάθε ψυχοσωματική ανάλυση, υπάρχει ένα σύμπλεγμα ( μια ανώμαλη συνεξέλιξη) κάτω από τη συνείδηση. Ο λόγος για αυτήν την ομοιότητα έγκειται στο γεγονός ότι σύμφωνα τόσο με την αρχαιολογία, όσο και με τη Φροϋδική ψυχανάλυση, η γραμμή της εμφάνισης (η νηματοειδής λειτουργία), κατευθύνεται σύμφωνα με την αντίσταση στην εμφάνιση (emergence), το δυναμισμό της και το βαθμό του πορώδους. Η πορεία της εμφάνισης (emergence) σε κάθε μέσο ανταποκρίνεται στο σχηματισμό αυτου του μέσου. Όσο πιο ταχώδης είναι η γραμμή της εμφάνισης, τόσο πιο μπερδεμένο και περίπλοκo είναι το μέσο που φιλοξενείται. Υπό όρους πορομηχανικής και ()hole complex, ο επιφανειακός προσανατολισμός της αρχαιολογίας και της Φροϋδικής ψυχανάλυσης, ομοίως, είναι πολύ μπερδεμένοι- βυθισμένοι σε πολλαπλές δυναμικές της επιφάνειας και της αλληλεπίδρασης τους με την εμφάνιση (emegence). Ο μύθος της επιπεδότητας/ ομαλότητας ή ο ολοκληρωτισμός που αποδίδεται στη Φροϋδική ψυχανάλυση από τους μεταμοντέρνους ανταγω-νιστές είναι στις περισσότερες περιπτώσεις τα συμπτώματα της παρανόησης τους προβlήματος περί επιφάνειας και εμφάνισης (emergence). Οι επιφανειακές οντότητες της θεωρίας του Φρόυντ έρχονται στην επιφάνεια μόνο ως τελικά προϊόντα αδέσμευτων δραστηριότητων που σχετίζονται με την εμφάνιση (emergence), αναβλύζοντας από υπόγεια συμπλέγματα των ένθετων τρυπών και επιφανειών. Για κάθε επιφανειακή ασυνέχεια, υπάρχει μια υπόγεια συνοχή και συνέχεια, υπάρχει μια επικάλυψη ανάμεσα σε δύο συνέχειες. Η μία είναι η συνέχεια, που ανήκει στη δυναμική της επιφάνειας του holey space ή απλώς κοιλοτήτων, και η άλλη είναι η συνέχεια ανάμεσα στις κοιλότητες, τις επιφάνειες(τρύπες) και τις περιμετρικές επιφάνειες του στερεού. Για κάθε δράση με κάθετη διανομή, υπάρχει μια αντίδραση που διανέμεται οριζόντια ή υπό κλίση και το αντίθετο. Το αποτέλεσμα παράγεται ταυτόχρονα από δύο δράσεις που διατηρούν διαφορετική λογική. Για να εγγραφούμε στην περιμετρική επιφάνεια ή στο έδαφος, η σχιζοειδής δομή ή η συνέχεια του ()hole complex, πρέπει να μεταδοθεί στο στερεό σώμα, όπου πρέπει να ενοποιηθεί. Ανωμαλίες στο επιφανειακό έδαφος ενυπάρχουν και στη σχιζοφρένεια και την παράνοια.

210

Σύμφωνα με τον νό-μο της αρχαιολογίας των σύγχρονων στρατιωτικών θεωριών και τη φροϋδική ψυχανάλυση, για κάθε ασυνέχεια ή ανωμαλία ορατή στην επιφάνεια, υπάρχει μια σχιζοειδής συνέχεια. Για να φτάσει κανείς στη σχιζοειδή συνέχεια, πρέπει πρώτα να διασχιστεί μια παρανοϊκή συνέχεια ή ένα παρανοϊκό επίπεδο. 01

ARTAUD’S SKIN Οι προσωπογραφίες και τα σκίτσα του Αρτώ είναι γεμάτα από τελείες (dots), συστάδες από dot-matrix, μικρογραφίες στομάτων, μοριακά πηγάδια και νοσούντες βλαστοπόρους που περιμένουν μια ευκαιρία να εξαπλωθούν. Η διάσπαρτη ασθένεια του δέρματος του Αρτώ αντιστοιχεί με τους πόρους των σύννεφων του φλοιού και του εδάφους της Γης, η οποία μπορεί να περιγραφεί καλύτερα ως μη ενοποιημένη κοκκώδη μάζα που σχηματίζει μια πορώδη δομή. Αυτά είναι λαβυρινθώδη τοπία υδρορροϊκής αγωγιμότητας (hydroleak conductivity). To σχιζοφρενικό δέρμα της Γης έχει να κάνει περισσότερο με ροές πετρελαίου και φυσικού αερίου από ότι με τον Ιερό χώρο (Holey space) των ορυχείων και των μεταλλουργικών ανιχνευτών. «Γίνε μηχανικός υδροροών! Κάνε τα πράγματα να διαρρέουν!» («Be a hydro-leak engineer; make things leak out!») 02

Η σχιζοφρένεια (ορθότερα σχιζοφρενία, -σύνθετη λέξη από τις αρχαίες ελληνικές λέξεις σχίζειν(=διαχωρισμός) και (=λογική, μυαλό) αποτελεί νευροψυχιατρική νόσο που ανήκει στην ομάδα των ψυχώσεων που παρατηρείται κυρίως σε έφηβους και νεαρούς ενήλικες. Πρόκειται για μια ψυχική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από διαταραχές της αντίληψης της πραγματικότητας. 04

Εκείνο που οι καλλιτέχνες της Pop Art μοιάζει να επεξεργάζονται στην επιφάνεια, οι υπόλοιποι το αναζητούν στο απόλυτο ψυχοσωματικό βάθος του σώματος. Περιορίζονται στο να παρατηρήσουν τη ψυχαναλυτική διάσταση της αναζήτησης του βάθους της ψυχικής ζωής (του «ανέφικτου βάθους», όπως το αποκαλεί ο Bataille), που χαρακτηρίζει τις περισσότερες σωματικές δράσεις αυτής της περιόδου. Ο Φρόυντ συμπεριέλαβε κάποτε στα συμπτώματα της σχιζοφρενικής παλινδρόμησης, την αντιμετώπιση του σώματος σαν μια διάτρητη επιφάνεια όπου μια σειρά μικρές οπές και πόροι το κάνουν να μοιάζει με ένα ανοιγμένο διάπλατα βάθος το οποίο απορροφά τα πάντα: «Καθώς δεν υπάρχει επιφάνεια, το εσωτερικό και το εξωτερικό, το περιέχον και το περιεχόμενο δεν διαθέτουν πλέον κανένα ακριβές όριο και βυθίζονται σ’ ένα καθολικό βάθος». 05

Και η «απώλεια της πραγματικότητας» — πώς μπορούμε να το λέμε αυτό για κάποιον που ζει σε μια σχεδόν αφόρητη εγγύτητα με το πραγματικό («αυτό το συναίσθημα,το οποίο επικοινωνεί στο μυαλό τον συνταρακτικό ήχο της ύλης», γράφει ο Artaud στο The Nerve Meter); Αντί να αντιλαμβανόμαστε την σχιζοφρένεια από την άποψη της αναστάτωσης την οποία προκαλεί σε ένα άτομο, ή από την άποψη των τρυπών και των κενών, τα οποία αποκαλύπτει σε μια δομή, πρέπει να συλλάβουμε την σχιζοφρένεια ως διαδικασία. 06

MEMORY HOLE Αν η σύνθεση της μνήμης είναι πάντα κυριαρχούμενη από το χρόνο, οι περισπασμοί και τα κενά μνήμης επωφελούνται από την αξιοποίηση του χρόνου έξω από χρονολογικούς προόδους. Τα κενά μνήμης πα-ρουσιάζουν τρύπες, ασυνεχές τούνελ και πορώδεις χώρους στη χρονολογική σφαίρα της μνήμης. Με αυτόν τον τρόπο γίνονται πιο επιρρεπείς σε χρονικά σφάλματα, σε απότομες σχιζοφρενικές καταβάσεις (προσωπικές σκοτοδίνες, καθόδους ελεύθερες από την ηγεμονία του κενού και του πλήρους) και σε απώλειες ολοκλήρωσης. Στο Ζοροαστρισμό, οι ασχολίες με μνήματα (τάφους) και μνήμες είναι απαγορευμένες. Όταν το ένα αξίζει μια φυσική τιμμωρία, το άλλο θα φέρει τον αιώνιο βασανισμό - γιατί το να παίζεις με τη μνήμη (το να επινοείς γραμμές προσέγγισης μέσα από τη μνήμη πέρα από απλή υπενθύμιση λειτουργιών) μαγικά ξανα ανακαλύπτει γεγονότα όχι εντοπίσημα όντα αλλά αθάνατα (με την έννοια δαιμονικών ανησυχιών) και ανεξάντλητες σκουλικότρυπες. Παίζοντας κανείς με τη μνήμη, πέρα από την έγκυρη δραστηριότητα της θύμισης, παράλληλα, τη μπερδεύει, σαν παιδική χαρά ανήσυχων δραστηριοτήτων του παρελθόντος που σπάνε την οργανωτική συνέπεια του παρελθόντος σε σχέση με το παρόν και το μέλλον. Το παρελθόν σαν ένας στατικός χρονολογικός ορίζοντας τείνει, εγγενώς, να ομαδοποιεί όλους τους τύπους των δραστηριοτητων στον εαυτό του ή να καθιστά τον εαυτό του το σταθερό έδαφος των γεγονότων του παρόντος και του μέλοντος. Το παρελθόν ανήκει στο Θείο και στην παράδοση. Η ανικανότητα να θυμηθούμε είναι συχνά συνδεδεμένη με το παραλυτικό σύμπτωμα των κενών μνήμης, στην περίπτωση αυτή το υποκείμενο δεν έχει πρόσβα-ση στη μνήμη. Αν οι τρύπες της μνήμης δημιουργούν τέτοια προβλήματα πρόσβασης στο υποκείμενο, είναι διότι έχουν σχεδιαστεί πολύ ειδικά για να έχεις πρόσβαση από την άλλη πλευρά στον εαυτό, αλλά στο σημείο που είναι εξωτερικό για το υποκείμενο και δεν έχει εαυτό (no-one). Αν το να θυμάσαι, είναι μη ρεαλιστικό και μάταιο σε σχέση με τα κενά μνήμης, τότε αντιθετικά τα κενά μνήμης αποτελούν εισόδους και σημεία πρόσβασης, διαμορφώνουν ενθυμήσεις και άλλους τρόπους πρόσβασης στη μνήμη που ανήκουν στο εξωτερικό. Αν τα κενά μνήμης είναι κανάλια για εντοπισμό και ανάκτηση δεδομένων από την άλλη πλευρά, τότε κάθε άτομο ή υποκείμενο που επιχειρεί να θυμηθεί σχετίζεται με μια επίκληση ή μια είσοδο στις αναμνήσεις ενός ξένου. Οι τρύπες στη συνέχεια της μνήμης, με τις χωρο-χρονικές συνθήκες, λειτουργούν σαν ένα ()hole complex μέσα από το οποίο καμία οντότητα δεν διέρχεται, ορμά μέσα στον κόσμο μας. τα κενά μνήμης είναι τα όργανα της επιστροφής. 07

211

CAVITIES

Η στοματική κοιλότητα από εμπρός αφορίζεται από τα χείλη και τον οδοντικό φραγμό, ενώ προς τα πίσω μεταπίπτει στον φάρυγγα.

Η στοματική κοιλότητα εξυπηρετεί τις παρακάτω λειτουργίες: Την μάσηση. Την κατάποση. Την γεύση. Την ομιλία. Την αναπνοή.

THE MOUTH Το στόμα είναι η αρχή ή, διαφορετικά, το ακρόπρωρο των ζώων. Στις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις, το στόμα, είναι το πιο ζωντανό κομμάτι του οργανισμού τους, με άλλα λόγια, το πιο τρομακτικό για τα υπόλοιπα ζώα. Αλλά, ο άνθρωπος δεν έχει μια απλή κοιλότητα, όπως τα θηρία, και δεν είναι ακόμη δυνατό να πει κανείς πού αρχίζει και που τελειώνει το στόμα του. Υπό μια αυστηρή έννοια, ξεκινά από την κορυφή του κρανίου, αλλά η κορυφή του κρανίου είναι ένα ασήμαντο μέρος, ανίκανο να προσελκύσει την προσοχή και είναι, σε αυτήν την περίπτωση, τα αυτιά ή το μέτωπο που παίζουν τον πιο σημαντικό ρόλο των σαγονιών ενός ζώου. Ωστόσο, η βίαιη έννοια του στόματος διατηρείται σε μια λανθάνουσα κατάσταση: ανακτά ξαφνικά το πάνω χέρι μέσα από κυριολεκτικά κανιβαλιστικές εκφράσεις όπως «το στόμα της φωτιάς», που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τα κανόνια που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι για να σκοτώσουν ο ένας τον άλλον. Και σε σημαντικές περιστάσεις τις ανθρώπινης ζωής το στόμα εξακολουθεί να χρησιμοποιείται κρύβοντας μέσα του την ύπαρξη του θηρίου: η οργή κάνει τους ανθρώπους να τρίζουν τα δόντια τους, ο τρόμος τους και η αποτρόπαια ταλαιπωρία τους μετατρέπει το

στόμα σε ένα όργανο που κατασπαράζει κραυγές. Υπό αυτό το θέμα, είναι εύκολο να παρατηρήσουμε ότι η συγκλονισμένοι άνθρωποι ρίχνουν πίσω το κεφάλι τους, ενώ ξέφρενα τεντώνουν το λαιμό τους, έτσι ώστε το στόμα να γίνει, στο μέτρο του δυνατού, μία προέκταση της σπονδυλικής στήλης, με άλλα λόγια, το στόμα αναλαμβάνει τη θέση που καταλαμβάνει, κανονικά, στην οργάνωση των θηρίων. Το γεγονός αυτό υπογραμμίζει, ταυτόχρονα, τη σημασία της στοματικής κοιλότητας στην φυσιολογία των ζώων ή ακόμα και την ψυχολογία, και τη γενικότερη σημασία του ανώτερου ή του κατώτερου άκρου του σώματος. Το στόμα που αποτελεί ριζική, φυσική παρόρμηση: έτσι, βλέπει κανείς ότι ένας άνθρωπος είναι ικανός να απελευθερώσει αυτές τις παρορμήσεις με τουλάχιστον δύο διαφορετικούς τρόπους, μέσω του εγκεφάλου ή μέσω του στόματος, αλλά μόλις αυτές οι παρορμήσεις γίνουν βίαιες, είναι υποχρεωμένος να καταφύγει στην κτηνώδη μέθοδο απελευθέρωσης. Λόγω αυτού, βλέπει κανείς τη στενή δυσκοιλιότητα που αφομοιώνεται στην αυστηρά ανθρώπινη συμπεριφορά, με την επιβλητική εμφάνιση του προσώπου με κλειστό στόμα, τόσο όμορφο όσο και ασφαλές.

212

THE EYE 1) Η εικόνα του ματιού. Στη μεταλλουργία τείνει να θεωρείται ως μια κοιλότητα, μια τρύπα: το μάτι ενός στροφαλοφόρου άξονα, ο κρίκος. 2) H κανιβαλιστική λιχουδιά. Φαίνεται αδύνατο, στην πραγματικότητα, να περιγράψει κανείς το μάτι χωρίς να χρησιμοποιήσει τη λέξη σαγηνευτικό, τίποτα δεν φαίνεται, να είναι πιο ελκυστικό στα σώματα των ζώων και των ανθρώπων. Αυτή είναι, προφανώς, μια παράξενη επιθυμία από την πλευρά των λευκών ανθρώπων, για τον οποίο τα μάτια της αγελάδας, των προβάτων, των χοίρων είναι μια λιχουδιά που την τρώει στα κρυφά. Το μάτι ωστόσο αποτελεί μια σπουδαία λιχουδιά για τους κανίβαλους, ενώ παράλληλα είναι για το ανθρώπινο είδος ένας παράγοντας μεγάλου άγχους, τόσο που δε θα το δαγκώναμε ποτέ. 3) Το κακό μάτι. Η πόρτα για

κα-κές επιρροές. Ο υπνωτισμός εί-ναι το επιστέγασμα ενός φαινο-μένου, το οποίο έχει πολλές δια-βαθμίσεις, όπως το βλέμμα της επιθυμίας, το περίεργο μάτι, ή απλά το αόριστο βλέμμα που δεν εγκαθίσταται σε τίποτα. Το να κοιτάς ένα αντικείμενο με επιθυμία, είναι σα να το σφετερίζεσαι, να το απολαμβάνεις.Το να επιθυμείς είναι σα να μολύνεις, το να επιθυμείς είναι το να παίρνεις, και οι πρωτόγονοι που παρατηρούσαν ένα βλέμμα κατοχής έκανε αμέσως να κάνουν ένα δώρο από αυτό το αντικείμενο, σα να ήταν επικίνδυνο για εκείνους να το κρατήσουν παραπάνω μετά από εκείνη τη στιγμή, σαν το βλέμμα να είχε καταθέσει στο αντικείμενο μια δύναμη έτοιμη να έρθει ενάντια σε κάθε ξένο.Η δύναμη του ματιού είναι τόσο δυνατή που είναι επικίνδυνη ακόμη κι όταν προκαλείται από απλή περιέργεια. 04

Ο οφθαλμικός κόγχος είναι μια κοιλότητα που σχηματίζουν τα οστά του κρανίου όπου βρίσκεται ο οφθαλμικός βολβός. 07

213

Ανοικείο είναι αυτό που προκαλεί τρόμο, φρίκη, φόβο. Δε χρησιμοποιείται πάντα με μια έννοια που μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια, κι έτσι καταλήγει συνήθως ταυτόσημη με τη λέξη «τρομακτικό». Μέσα από μια σύντομη έρευνα της γερμανικής γλώσσας σε ετυμολογικά πλαίσια, ο εννοιολογικός πυρήνας του ανοίκειου είναι ταυτόσημος με αυτόν του γερμανικού επιθέτου unheimlich. Ο θετικός πόλος του επιθέτου παραμένει κοινός και στις δύο γλώσσες: Heim είναι υπό ευρεία έννοια το σπίτι, ο οίκος. Στα ελληνικά, η λέξη οικείος φέρει την έννοια του γνώριμου και φιλικού, εκείνου που ταιριάζει, που αναλογεί σε κάτι. Ετυμολογικά, προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη οἶκος. Από την άλλη, η λέξη ανοίκειος είναι εκείνος που δεν ται-ριάζει, δεν αρμόζει στην περίσταση. Είναι ο μη οικείος, ο ασυνήθιστος, εκείνος που δεν ανήκει στην οικογένεια. Με αντίστοιχο τρόπο η λέξη Heimlich, περιγράφει αυτόν που ανήκει στο σπίτι, το μη ξένο, τον οικείο, που δημιουργεί μια αίσθηση θαλπωρής. Είναι εκείνος που δημιουργεί ένα ευχάριστο συναίσθημα σιωπηλής

ικανοποίησης, άνεσης και γαλήνης, όμοιο με εκείνο του σπιτιού. Η λέξη χρησιμοποιείται επίσης για εξημερωμένα, εξοικειωμένα με τον άνθρωπο ζώα. Περιέργως, η ίδια η λέξη Heimlich, φέρει επίσης την έννοια του κρυφού, που δε μπορεί κανείς να μάθει κάτι σχετικά με αυτό. Η γερμανική λέξη unheilich, αποτελώντας απλά και μόνο το αντίθετο του Heimlich, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι κάτι είναι τρομακτικό, ακριβώς επειδή δεν είναι οικείο και γνωστό. Βεβαίως, αξίζει να υπογραμμίσουμε ότι αυτή η σχέση δεν είναι αμφίδρομη, δηλαδή κάθε τι που είναι άγνωστο και ανοίκειο δεν είναι και κατ’ ανάγκη τρομακτικό. Όπως θα παρατηρήσει ο Σέλλινγκ: «Ανοίκειο είναι κάθε τι που αναδύεται στην επιφάνεια, ενώ όφειλε να παραμείνει κρυφό», δηλαδή μια μορφή του τρομακτικού, η οποία ανάγεται σε κάτι πα-λαιόθεν γνωστό και οικείο που έχει αποξενωθεί, ή αν μιλήσουμε με όρους ψυχαναλυτικούς, που έχει υποστεί τη διαδικασία της απώθησης και επανέρχεται στην επιφάνεια. Το πρόθεμα un- δεν είναι άλλο παρά το σημάδι της απώθησης, όπως αντίστοιχα και το στερητικό α- στη λέξη ανοίκειος.

UNCANNY

214

SANDMAN H Διασκεδαστική εμφάνιση της ταινίας του ανοίκειου, σαν την φανταστική ιστορία του Hoffman, καθιστά εύκολο να υποτιμάται η σοβαρή θεματική δομή που συνδέει το ανοίκειο με την οπτική αρχιτεκτονική διάσταση. ΕΜΕΙΣ πρέπει να «Κολλήσουμε σε ένα μονοπάτι» που οδηγεί από το μοτίβο στον κάνονα Η πρώτη διαδρομή δίνεται από τo πιο φαντα-στικό στοιχείο της ιστορίας του Hoffman, η έννοια των ματιών έξω από τις υποδοχές τους. Στην κυριολεκτική μορφή, αυτό είναι το τρομακτικό παραμύθι του «SandMan», που παίρνει τα μάτια των παιδιών για να θρέψει το μισοφέγγαρο του γένους. Μεταφορικά, το μάτι έξω από την υποδοχή του είναι το ματι που ονειρεύεται, το φανταστικό ταξίδι της ψυχής μετά το θάνατο, ή (λιγότερο θεαματικά) το μάτι του ακροατηρίου, του αναγνώστη, του θεατή της τέχνης, ο οποίος πρέπει να «αφήσει το σώμα πίσω», προκειμένου να εισέλθει στην ψευδαίσθηση της τέχνης. Στις μυθολογίες και τη λαογραφία του κάθε πο-

λιτισμού, ο λόγος για τον οποίο ο Φρόιντ ενδια-φερόταν τόσο για το ανοίκειο γίνεται σαφής: το απενσωματωμένο μάτι είναι η ψυχή. Ακριβέστερα, είναι η ψυχή «μεταξύ των δύο θανάτων». «Μεταξύ των δύο θανάτων» είναι το χρονικό διάστημα που θεσπίστηκε από όλους τους πολι-τισμούς για να διαχωριστούν ο φυσικό θάνατος του σώματος από το φανταστικό θάνατο, όπου η ψυχή αναπαύεται. Σε πολλές περιπτώσεις, η περίοδος ορίζεται από την αποσύνθεση του το σώματος, όπου συνήθως ένα ζώο (σκουλήκι, πουλί, σκύλος, κλπ)πυρκαγιά ή απλά πέτρα (σαρκοφάγος = “τρώει τη σάρκα») κάνει τη δουλειά του, της μείωσης του σώματος για ξηρά οστά. Το διάστημα μεταξύ των δύο θανάτων πάντοτε περιλαμβάνει την αβεβαιότητα που επιλύεται με τη μαγεία παρέμβασης, την προσευχή, ή την προσχολική εκπαίδευση της ψυχής να βρει το δρόμο της μέσα από το δαιδάλωδες παζλ του υποκόσμου και να απαντήσει στις ερωτήσεις των οι καταχθόνιων θεοτήτων.

215

τραύμα το [trávma] : 1α. κάθε βίαιη διακοπή της συνέχειας του δέρματος ή των ιστών του σώματος ανθρώπου ή ζώου: Εξωτερικό / εσωτερικό / διαμπερές / τυφλό / θανατηφόρο / σοβαρό / βαρύ / ελαφρό / βαθύ / επιπόλαιο ~. Ραφή / επίδεση / ουλή του τραύματος. Tο ~ αιμορραγεί / μολύνεται / διαπυείται / επουλώνεται / κλείνει, πληγή 1. Ο τραυματίας υπέκυψε στα τραύματά του. β. (ιατρ.) τομή που γίνεται από χειρούργο. 2. (πληθ., μτφ.) υλικές βλάβες, καταστροφές· πληγές 2: H χώρα έχει νωπά τα τραύματα του τελευταίου πολέμου. 3. (ψυχ.) ψυχικός κλονισμός που δημιουργείται από πολύ δυσάρεστα γεγονότα ή καταστάσεις και που αφήνει ίχνη στην προσωπικότητα του ατόμου· ψυχικό τραύμα: Tραύματα της παιδικής ηλικίας. Ο θάνατος αγαπημένου προσώπου δημιουργεί τραύματα που δύσκολα επουλώνονται.

H ίδια η ζωή γεννιέται από το τραύμα αν συμπεριλάβεις τον πόνο της γέννας, το σώμα είναι γεμάτο τραύματα, από την παιδική ηλικία ως την ωριμότητα. «Το ίδιο το πάθος», γράφει ο Bataille, «οδηγεί στην οδύνη, αφού κατά βάθος είναι η αναζήτηση μιας αδυνατότητας. Το αντικείμενο του πόθου με μια εσωτερική βία σε παρασύρει σε δαπάνες και στην καταστροφή. Στη βάση του ερωτισμού βιώνουμε μια θραύση, μια βία, τη στιγμή της έκρηξής της, που κρύβεται στη σάρκα και συγγενεύει με εκείνη της θυσίας. Αυτή η εκούσια απώλεια λειτουργεί σαν επίκληση σε κάποιο θεό, ώστε να προσεγγίσει το άτομο την ανέφικτη τελειότητα». 04

A COUNTRY DOCTOR «Το αγόρι είναι άρρωστο. Στο δεξί του πλευρό, προς το γοφό, είναι ανοιχτή μια πληγή, μεγάλη σαν την παλάμη του χεριού, ροδαλή, σε διάφορες αποχρώσεις, σκούρα στο βάθος, πιο ανοιχτόχρωμη στο χείλος, με κηλίδες πηχτού αίματος, ανοιχτή σαν στόμιο ορυχείου. Έτσι φαίνεται από μακριά. Μα από κοντά είναι χειρότερη. Και πως να την κοιτάζεις δίχως να σου κόβει κάπως την ανάσα; Σμάρια από μακριά σκουλήκια, χοντρά σαν το μικρό μου δάχτυλο είναι χωμένα μέσα στην πληγή, με τα λευκά τους κεφαλάκια και τ’ αναρίθμητα ποδαράκια τους να βγαίνουν προς το φως. Άμοιρο παιδί, κανείς δεν μπορεί να σε βοηθήσει. Ανακάλυψα την τρομερή σου πληγή, αυτός ο ανθός στο πλευρό σου θα σε οδηγήσει στο θάνατο». 02 05

TRAUMA

CRASH

Το μυθιστόρημα «Crash» του J. G. Ballard (και η ομότιτλη ταινία του σκηνοθέτη David Cronenberg), αφηγείται μια ιστορία σχετικά με τη συμφοροφιλία. Μια ομάδα ανθρώπων που διεγείρονται σεξουαλικά, καθώς αναπαριστούν διάφορα τροχαία ατυχήματα. Μια εμπειρία που ο αφηγητής αποκαλεί «a new sexuality, born from a perverse technology». Αυτό το νέο «crash-body», γεμάτο με σημάδια, που εξιστορεί το καθένα ένα διαφορετικό ατύχημα, δεν αποτελεί μια οργανική οντότητα αλλά μια επιφάνεια σώματος που καταγράφει γεγονότα, παύει να είναι ένας οργανισμός με τη παραδοσιακή έννοια του όρου. 06

216

GHOST LIMP Μέλος-φάντασμα ονομάζεται η αίσθηση ενός ακρωτηριασμένου άκρου (ή ενός οργάνου) που εξακολουθεί να συνδέεται με το σώμα και να κινείται με άλλα μέρη του σώματος. Περίπου 60-80% των ατόμων με εμπειρία ακρωτηριασμού έχουν την αίσθηση φαντάσματος στο ακρωτηριασμένο άκρο τους, και η πλειοψηφία των αισθήσεων αυτών εί-ναι επώδυνες. Η αίσθηση του άκρου-φάντασμα μπορεί επίσης να εμφανιστεί μετά την αφαίρεση τμημάτων του σώματος που δεν αποτελεί άκρο, π.χ. μετά τον ακρωτηριασμό του μαστού, ή εξαγωγή των δοντιών ή η αφαίρεση του ματιού (σύνδρομο μάτι-φάντασμα). Το μέλος που λείπει, συχνά , αισθάνεται μικρότερη ένταση και μπορεί να αισθάνεται σαν να βρίσκεται σε μια διαστρεβλωμένη και επώδυνη θέση. Μερικές φορές, ο πόνος μπορεί να επιδεινωθεί από το στρες, το άγχος, και καιρικές μεταβολές. Στην ιατρική, μια πρόσθεση, είναι η τεχνητή συσκευή που αντικαθιστά το χαμένο μέλος του σώματος, το οποίο μπορεί να έχει χαθεί από τραύμα, ασθένεια, ή συγγενείς συνθήκες. 07

Ο πόνος των άκρων φάντασμα είναι ένα ιδιαίτερα περίπλοκο φαινόμενο. Ο πόνος είναι όσο πραγματικός μπορεί να είναι ο πόνος, όμως η υποτιθέμενη πηγή του πόνου είναι η απουσία. 08

217

Καμία από τις αφηγήσεις, σχετικά με τον τρόπο που έχασε το άγαλμα της Αφροδίτης τα χέρια του δεν παραβλέπει το αίνιγμα του ακρωτηριασμού ενός αγάλματος που ενσαρκώνει το λιβιδικό μυθολογικό αρχέτυπο της ομορφιάς και του έρωτα. 10

«Τ’αγάλματα σε κυνηγούν, [...] με τα σπασμένα μέλη τους [...] Γιατί δεν είναι πια συντρίμμια, είμαστε εμείς.» 11

Στη καταστροφή (μιας χώρας ή του ανθρώπινου γένους) κεντρική θέση κατέχει η εικόνα του αφανισμού του ανθρωπίνου σώματος. Η σπουδαιότητα του σώματος είναι ιδιαίτερα εμφανής στην περίπτωση των τραυμάτων όπου η υλικότητα αυτη διαταράσσεται σο-βαρά, στον απόκοσμο και ανοίκειο χώρο του τραύματος και της καταστροφής.

TRAUMA

05 218

WOUND MAN Το «Wound Man» είναι μια εικόνα που εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε Ευρωπαϊκά χειρουργικά κείμενα. Αναφέρεται, σχηματικά, στα διάφορα τραύματα από τα οποία ένα άτομο μπορεί να υποφέρει στη μάχη ή σε ατυχήματα, συχνά, με συνοδευτικό κείμενο, που αναφέρει θεραπείες για τους διάφορους τραυματισμούς. Η πρώτη φορά που εμφανίστηκε σε έντυπη μορφή είναι του Johannes de Ketham’s, «Fasciculus Medicinae» (Venice, 1492) και χρησιμοποιήθηκε συχνά σε χειρουργικά κείμενα κατά τον δέκατο έκτο και δέκατο έβδομο αιώνα. 08

219

TRADEMARKS

PHYSICAL LANGUAGE

SJ: You’d long since left the page by this time, but in your piece Trademark you turn yourself into a printing

Στην πραγματικότητα, το σώμα έχει μια γλώσσα που είναι αργή, βίαιη και χυδαίη. Είναι αυθόρμητη και δεν επεξεργαζεται. Προτείνει την επιβεβαίωση της slang σε αντίθεση με την αποστηρομενη γλώσσα του πανεπιστημίου. H γλώσσα αυτη δεν έχει καταδικαστεί από τη φιλοσοφία, δεδομένου ότι είναι η πρωτόγονη και δυσάρεστη γλώσσα των λιγδομένων μαλλιών του πέους και του γυμνού. Η χρήση του σώματος και όλων των βιωματικών συνεπειών της περιλαμβάνει επίσης αξιολογήσεις που είναι ιδεολογικές και κοινωνικές. Κάθε δεδομένο είναι ένα δεδομένο της βιω-ματικής επικοινωνίας. Δεν υπάρχουν ψυχικές σχέσεις, μόνο φυσικές σχέσεις.

press. You’re biting yourself, you smear the bites with ink, printer’s ink, specifically, and then you print them on—what? VA: Anything. I could print them on a piece of paper, I could print them on the wall, I could print them on another person’s body… SJ: When I first heard about this project I didn’t realize you made prints. I thought you were just biting yourself and making marks that way—and the mouth is the place of speech, or language—so I thought of this project as the most self-referential writing loop, like you had taken your early interest in making writing refer only to itself about as far as it could go. But at the same time—

VA: At the same time there was this urge to publish! It’s like I wanted this ultimate privacy to then publish itself, then be public. SJ: You said once that the bite mark was like a wound, but a wound that you wanted to infect other people with. That’s a strong metaphor for writing. A complicated one, because there’s this self-inflicted violence, or maybe it’s sexual, you can’t really tell… Maybe it’s hungry! VA: Or maybe it’s very, very lonely, and there’s nothing else to do… An oral fixation seems to be operating in that piece. It’s not that you want to touch a part of your body, you want to ingest it. 01

TRAUMA

220

SHOOT! Ο Aμερικανός Cris Burden, στη διάρκεια μιας performance με τίτλο «Shoot», έβαλε ένα βοηθό του να τον πυροβολήσει από απόσταση πέντε μέτρων στο αριστερό του μπράτσο. Αυτό το κομμάτι παρουσιάζε τί ακριβώς συμβαίνει, όταν ένα άτομο πυροβολείται, έτσι ώστε το κοινό να μπορέσει να το βιώσει αυτοπροσώπως, και όχι παρακολουθώντας τηλεόραση, ενώ κάθεται άνετα στον καναπέ. Ο θεατής, μπορεί μόνο να οπισθοχωρήσει σε κατάσταση σοκ οταν συνειδητοποιεί ότι ένα πραγματικό πρόσωπο είχε μόλις πυροβοληθεί μπροστά του. Το έργο αυτό θέτει, επίσης, ερωτήματα σχετικά με τη φύση της εξουσίας και την υπακοή σε διαταγές. Σε ποιο βαθμό είμαστε υποχρεωμένοι να ακολουθούμε εντολές; Ποια είναι τα όρια μεταξύ των κανόνων και της ευθύνης για τον συνάνθρωπο; Το εργο αυτό ήταν επίσης ένας τρόπος ευαισθητοποίησης των ανθρώπων για τη βία που είχε γίνει όλο και λιγότερο συγκλονιστική λόγω της επικράτησης της στις ειδήσεις. 05

THE VULNERABILITY OF HUMAN BODY Η Gina Pane, μια Γάλλίδα καλλιτέχνης ιταλικής καταγωγής, ήταν μια από τους κύριους εκπροσώπους της ευρέως αναγνωρισμένης Body Art, της καλλιτεχνικής τάσης που χαρακτηρίζεται από την πρακτική του αυτοακρωτηριασμού και του σαδομαζοχισμού. Με τρομακτική μεθοδικότητα υποβάλει το σώμα της σε βασανιστήρια θέλοντας να σοκάρει με τη ρεαλιστική εικόνα του σακατεμένου της κορμιού. Εργαζεται με τη σάρκα και το αίμα της ως καλλιτεχνικά μέσα. Η Pane που αποκαπύπτει τις αδυναμίες του ανθρώπινου σώματος, γδύνει, χτυπάει, πληγώνει, λερώνει το σώμα της, είναι σε θέση να αποδείξει την αίσθηση του κινδύνου και τον πόνο. 07

08 221

AVULSION TRAUMA Εξελκυστικό ή αποσπαστικό τραύμα. Μηχανικό τραύμα. Μηχανικό τραύμα. Απόσπαση δερματικού κρημνού. (εργαλείο: δόντια, δάγκωμα)

SUPERFICIAL TRAUMA Εκδορά, γρατζουνιά. Επιφανειακό, επιδερμκό τραύμα. Μηχανικό τραύμα. (εργαλείο: νύχια)

PIN TRAUMA Νύσσον τραύμα. Μηχανικό τραύμα. Τραύμα κάθετο ή λοξό. (εργαλείο: βελόνα, μαχαίρι, καρφί)

ONE HOLE TRAUMA Τυφλό τραύμα. Μηχανικό τραύμα. (εργαλείο: ξύλο)

CUT WOUND Τέμνον τραύμα. Μηχανικό τραύμα. Τραύμα από οξύαιχμο όργανο. (εργαλείο: μαχαίρι, ξυράφι, γυαλί)

PRESSING TRAUMA Συνθλιπτικό τραύμα. Μηχανικό τραύμα. (εργαλείο: πέτρα)

THERMAL TRAUMA Έγκαυμα. Τραύμα από θερμή πηγή. (εργαλείο:τσιγάρο)

222

223

TR YPOLOG Y

AVULSION TRAUMA

224

225

TR YPOLO G Y

SUPERFICIAL TRAUMA

PIN TRAUMA

226

227

T R YPOLO G Y

ONE HOLE TRAUMA

CUT WOUND

228

229

T R YPOLO G Y

PRESSING TRAUMA

THERMAL TRAUMA

230

231

232

233

COLLECTION

234

235

DOCUMENTATION

236

237

DOCUMENTATION

238

Το Body of Trauma αποτελεί μια μελέτη των κοιλοτήτων του σώματος και συνηθισμένων τραυμάτων που πιθανών το αφορούν. Ένα σώμα-δοκίμιο που εξιστορεί μέσα από τις ασυνέχειες του, μέσα από τα σημάδια του, διαδικασίες, αναμνήσεις ή και την ίδια τη ζωή. Η είσοδος στην εσωτερική τοπογραφία του σώματος, από τις τρύπες και τα κενά, από τη στοματική κοιλότητα, το ανοιχτό στόμα που εισάγει την ύλη μέσα του, αποκαλύπτουν την εσωτερική δομή αλλά και την υλική υπόσταση του σώματος. Οι κοιλότητες αυτές, οι τρύπες, αποτελούν αρχέτυπες μορφές που προσκαλούν στο εσωτερικό τους. Το γυναικείο σώμα εδώ παρουσιάζεται σε μια διπλή συνθήκη, από τη μια το αντικείμενο της σεξουαλικής επιθυμίας και το σημείο εισόδου για ζευγάρωμα, από την άλλη πλευρά, στην έξοδο κατά τη γέννηση. Παρόμοια, λειτουργεί και η στοματική κοιλότητα, από τη μια έχουμε την εισαγωγή της τροφής και του νερού, για επιβίωση και τον στοχασμό, την ομιλία, το συναίσθημα, και σε πλήρη αντίθεση έχουμε το φτύσιμο (το σάλιο) και τον εμετό. Η εσωτερική σύνδεση κοιλοτήτων όπως, για παράδειγμα, το στόμα σε σχέση με τον πρωκτό, δημιουργούν μια διαδρομή κενών, καθιστώντας το σώμα μια κούφια ύλη όπου το εσωτερικό με το εξωτερικό εναλλάσσονται χωρίς όρια. Το σώμα εξακολουθεί να δημιουργεί ωθήσεις, ρήγματα και παρεκτροπές, ωστόσο, αποτελεί επίσης και την επιφάνεια εκείνη όπου δέχεται/απορροφά εξωγενείς διακορεύσεις. Όπως το δέρμα του Αρτώ αντιστοιχεί με τους πόρους του φλοιού και του εδάφους της Γης,

DOCUMENTATION

BODY OF TRAUMA (video)

έτσι και η συνολική δομή του σώματος μέσα από τις “ανωμαλίες”, ορατές ή μη στην επιφάνεια, ορίζουν τη σχιζοειδή του συνέχεια. Η λέξη τιτρώσκω σημαίνει αρχικώς «τραυματίζω, πληγώνω», και συνδέονται ετυμολογικά με το αρχ. τείρω «τρυπώ» και με ευρεία ετυμολογική οικογένεια, στην οποία ανήκουν οι λέξεις τρωτός, τραύμα, τρυπώ. Όταν ανοίγεις μια τρύπα στην ύλη, ανοίγεις μια τρύπα στο χρόνο. Έτσι, η εμφάνιση μιας πληγής αναδεικνύει πέρα από τη δραστηριότητα, μια αξεπέραστη χρονικότητα. Μέσα από το τραύμα, που συνδέεται άμεσα με τις κοιλότητες του σώματος, δημιουργείται ένα νέο άνοιγμα, για την είσοδο στα εσωτερικά βάθη του. Η λειτουργία της τομής επιφέρει έναν ασυνεχή μετασχηματισμό και αναδεικνύει νέες τοπολογίες. Χαρτογραφείται, έτσι, μια διαδικασία μέσα από τα ίχνη του πόνου, από τα ίχνη του αίματος, της πληγής, του ορίου και του εσωτερικού. H ζωή γεννιέται από το τραύμα, αν συμπεριλάβεις τον πόνο της γέννας. Tο σώμα είναι γεμάτο τραύματα, από την παιδική ηλικία ως την ωριμότητα. Το σώμα μέσα από τα τραύματα δεν αποτελεί μια οργανική οντότητα, αλλά μια επιφάνεια που καταγράφει γεγονότα. Όπως τα τραύματα της γης έχουν σχέση με την εσωτερικότητα και την εξωτερικότητα, έτσι και τα τραύματα του σώματος μπορεί να αναφέρονται σε εξωτερικά και εσωτερικά, καθώς όμως το σώμα δεν αποτελεί μια επιφάνεια, το εσωτερικό και το εξωτερικό, το περιέχον και το περιεχόμενο, δεν διαθέτουν πλέον κανένα ακριβές όριο και βυθίζονται σ’ ένα καθολικό βάθος.

239

TONGUE-BLADE Το «Tongue-blade» επιδιώκει να θίξει σε πρώτο επίπεδο την ίδια τη στοματική κοιλότητα, ως τρύπα του σώματος. Στις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις, το στόμα, είναι το πιο ζωντανό κομμάτι του οργανισμού μας και ίσως το πιο τρομακτικό. Η στοματική κοιλότητα αφορίζεται, εμποδίζεται και άλλοτε ενισχύεται από τη γλώσσα. Η χρήση του σώματος και όλων των βιωματικών συνεπειών της περιλαμβάνει αξιολογήσεις που είναι ιδεολογικές και κοινωνικές. Εμφανίζει, όμως, και κενά, κενά στο λόγο, που μπορεί να προκαλέσουν νέα γεγονότα. Κάθε δεδομένο είναι ένα δεδομένο της βιωματικής επικοινωνίας. Σε δεύτερο επίπεδο, διερευνούνται οι δραματουργίες που δημιουργούνται από τη επέκταση του σώματος, όπως το γνωρίζουμε. Η προσαρμογή νέων μελών, η εξέλιξη των υπαρχόντων, αλλά και η νέα χρήση που μπορεί να λάβει χώρα, χρησιμοποιώντας το σώμα ως εργαλείο, προκαλούν ιδιαίτερες συζεύξεις και παράγουν νέα πρότυπα σωμάτων. Το «Tongue-blade», βασίζεται στην ιδέα της χρήσης της γλώσσας ως ένα εργαλείο αισθητηριακό, αλλά ταυτόχρονα αισθησιακό. Σχολιάζει τη γλώσσα ως ένα όργανο ομιλίας, το οποίο μετατρέπεται από μαλακό, σε ένα θανατηφόρο εργαλείο. Μέσα από τη χρήση του γί-νεται πιθανή, τόσο η δημιουργία τραυμάτων στον ίδιο το χρήστη, όσο και σε εκείνον που απευθύνεται. Δαγκωνιές, γρατζουνιές, πληγές, γίνονται όλα ένας τρόπος διάτρησης που προκαλεί το σώμα να (αυτό)τραυματιστεί, να καταστραφεί, να αποκαλύψει το εσωτερικό του. Μέσα από αυτήν τη διαδικασία το σώμα ως ολότητα μπορεί να ειδωθεί παράλληλα ως ένα σάπιο παράγωγο μιας αρχικής μορφής, ενώ ταυτόχρονα το εσωτερικό και το εξωτερικό γίνονται ένα μέσα από τη φθορά. Η λεπίδα μπορεί να συνδεθεί με τη γλώσσα με διάφορους τρόπους, αλλά ο πιο αποτελεσματικός είναι μέσα από την διάτρηση. Το αντικείμενο καταλαμβάνει μια κοιλότητα του σώματος, μπλοκάρει την είσοδο, δυνητικά προκαλεί νέες, και μεταποιεί τις μέχρι τότε

240

καθημερινές δραστηριότητες σε βασανιστικές τελετουργίες. Αναδιατυπώνει διαδικασίες όπως η ομιλία, η τροφή, το φιλί και μετατρέπει το ίδιο το σώμα σε μηχανή που χρήζει νέο χειρισμό. Το «Tongue-blade» αποτελεί ένα αντικείμενο κατασκευασμένο από ευέλικτο υλικό το οποίο καλύπτει την ίδια τη γλώσσα και αγκυρώνει πάνω στους τραπεζίτες της στοματικής κοιλότητας. Στο ακραίο εξωτερικό σημείο του κι εκεί όπου η γλώσσα συναντά την οδοντοστοιχία προσαρμόζονται δύο κοφτερές λεπίδες σε αντίθετες κατευθύνσεις, με τον ίδιο τρόπο που λειτουργεί ένα ψαλίδι.

Λεπίδες

Θήκη για αλλαγή λεπίδων

Βάση γλώσσας

241

Κάλυμμα γλώσσας

PATENT

ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΛΛΥΜΑΤΟΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΜΕ ΛΕΠΙΔΕΣ

ΣΧΕΔΙΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ

Κάτοψη προσθήκης σε σχέση με την κάτω γνάθο

Κάτοψη αντικειμένου 242

PATENT Όψη προσθήκης σε σχέση με τις γνάθους

κλίμακα 1:1 243

244

245

PATENT

246

247

Οι φωτογραφίες έχουν υποστεί επεξεργασία.

HOLE σελ. 12-13 01 Κείμενο από την έκθεση “The Hole Argument” του Τάσου Βρεττού στην γκαλερί The Breeder, Αθήνα, 2010. 02 Φωτογραφία, Τάσος Βρετός, από την έκθεση “The Hole Argument”,στην γκαλερί The Breeder, Αθήνα, 2010. 03 Γ.Μπαμπινιώτης, Λεξικό τής Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας, 2008. 04 Φωτογραφία, Τάσος Βρετός, από την έκθεση “The Hole Argument”,στην γκαλερί The Breeder, Αθήνα, 2010. 05 Κείμενο από την έκθεση “The Hole Argument” του Τάσου Βρεττού στην γκαλερί The Breeder, Αθήνα, 2010. 06 Φωτογραφία, Τάσος Βρετός, από την έκθεση “The Hole Argument”,στην γκαλερί The Breeder, Αθήνα, 2010. 07 Κείμενο, Roberto Casati, Achille C. Varzi (1995) Holes and Other Superficialities. Bradford Books, σελ. 16. 08 Στιγμιότυπο ταινίας, Marcel Duchamp, Man Ray, Anemic Cinema, 1926. 09 Απόσμασμα, David Lewis, What’s in a Hole? Philosophical Papers : Volume I, Oxford University press, New York Oxford, 1983, σελ. 8. 10 Κείμενο, Roberto Casati, Achille C. Varzi (1995) Holes and Other Superficialities. Bradford Books, σελ. 19.

ELUSIVE ENTITIES σελ. 14-15 01 Απόσπασμα, Roberto Casati, Achille C. Varzi (1995) Holes and Other Superficialities. Bradford Books, σελ. 13. 02 Απόσπασμα, Roberto Casati, Achille C. Varzi (1995) Holes and Other Superficialities. Bradford Books, σελ.1. 03 Φωτογραφία, Roberto Casati, Achille C. Varzi (1995) Holes and Other Superficialities. Bradford Books, σελ.14.

HOL(E)Y SPACE

σελ. 16-17 01 Κείμενο, R.Negarestani, Cyclonopedia: Complicity with Anonymous Materials. Melbourne: Re.Press, 2008, 02 Κείμενο και διάγραμμα, R.Negarestani, Cyclonopedia: Complicity with Anonymous Materials. Melbourne: 2008. σελ.46. 03 Κείμενο, R.Negarestani, Cyclonopedia: Complicity with Anonymous Materials. Melbourne: Re.Press, 2008, 04 Κείμενο, R.Negarestani, Cyclonopedia: Complicity with Anonymous Materials. Melbourne: Re.Press, 2008, 05 Κείμενο, R.Negarestani, Cyclonopedia: Complicity with Anonymous Materials. Melbourne: Re.Press, 2008, 06 Κείμενο, J.F.Lyotard, The Inhuman: Reflections on Time. Redwood City: Stanford University Press, 1992, σελ. 18-19 01 The Funambulist, (http://thefunambulist.net/2010/12/17/gilles-deleuze-felix-guattaris-holey-space). 02 Ο όρος εισάγεται στο G.Deleuze & F.Guattari, A Thousand Plateaus: Capitalism and Schizophrenia. Minneapolis: of Minnesota Press, 1987. Σημειώσεις συζητήσεων RGS-IBG Annual International Conference, London, 2016. 03 Ιστοσελίδα, Wikipedia, the free encyclopedia. Poromechanics, (https://en.wikipedia.org/wiki/Poromechanics) 04 Κείμενο, R.Negarestani, Cyclonopedia: Complicity with Anonymous Materials. Melbourne: Re.Press, 2008, 05 Κείμενο, R.Negarestani, Cyclonopedia: Complicity with Anonymous Materials. Melbourne: Re.Press, 2008. 06 Κείμενο, R.Negarestani, Cyclonopedia: Complicity with Anonymous Materials. Melbourne: Re.Press, 2008,

σελ.43.

Re.Press, σελ.48. σελ.42 σελ.42. σελ.185.

University

σελ.47. σελ.43. σελ.45.

BACHELOR MACHINES

FOOTNOTES

σελ. 24-25 01 G.Deleuze & F.Guattari, A Thousand Plateaus: Capitalism and Schizophrenia. Minneapolis: University of Minnesota Press, 1987. σελ.29 02 Marcel Duchamp, The Bride Stripped Bare by Her Bachelors, LargeGlass. Philadelphia, 1915–23. 03 Ιστοσελίδα, Dada companion, the large glass, (http://www.dada-companion.com/duchamp/largeglass.php) 04 Ισοσελίδα, Christian Hubert Studio, (http://christianhubert.com/writings/index.htm). 05 Ιστοσελίδα, Christian Hubert, bachelor machine, (http://www.christianhubert.com/writings/index.htm) 06 Ισοσελίδα, Christian Hubert Studio, (http://christianhubert.com/writings/index.htm). 07 Εξώφυλλο, Michel Carrouges, Les Machines Célibataires, 1954. σελ. 26-27 01 John Ashbery, Illustration Locus Solus, Michel Foucault’s Death and the Labyrinth. French, 1914. 02 John Ashbery, Illustration Locus Solus, Michel Foucault’s Death and the Labyrinth. French, 1914. 03 Αφίσα, Raymond Roussel, Impressions d’ afrique, Paris, 1912. 04 Ιστοσελίδα, Maelstrom music, Raymond Roussel - Locus Solus (1914) (http://jesusruedacomposer.blogspot.gr/2013/04/ raymond-roussel-locus-solus-1914.html) 05 Machines for reading, Oulipo Compendium, σελ. 181–2 06 Philippe Halsman, Dali as a Mona Lisa, Munich, 1954. 07 Εξώφυλλο, The Future Eve, Auguste Villiers de l’Isle-Adam, France, 1886. 08 Rrose Sélavy (Marcel Duchamp). Photograph: Man Ray.1921. 09 Ιστοσελίδα, Jarry Alfred, (http://www.biblionet.gr/author/21979/Alfred_Jarry). 248

σελ.28-29 01 Unattributed, “Reconstruction of the machine from Franz Kafka’s ‘In the Penal Colony,’ 1914” exhibition “The Bachelor Machines,” 1975–77, Harald Szeemann, New York (not dated) 02 Άρθρο σε ιστοσελίδα, Thomas Micchelli, Single Point Perspective: Kafka’s Object and Its Objectives (http://hyperallergic. com/55959/single-point-perspective-kafkas-object-and-its-objectives/), 2012 03 Jan Švankmajer, masturbation machine, Cycle Masturbation Machines, 1972-1973 MUDAM Museum in Luxembourg,

APPARATUS

σελ. 30-31 01 Fernando Vincento Sanchéz, Anatomies Tuning, 2004. 02 Lewis Mumford, Myth of the Machine: Technics and Human Development, p.21. 03 Praxis medica, Baglivi, 1696, Canguilhem, p.47-55. 04 Ιστοσελίδα, Christian Hubert, cyborg, (http://christianhubert.com/writings/index.htm) 05 Οld engravings, pinterest, Machines-Engravings,1807 06 James Tilly Matthew, illustration of the Air Loom featured in John Haslam’s Illustrations of Madness, London, 1810. 07 Collection de l’art brut Lausanne, (http://www.artbrut.ch/en/21004/1036-5/authors/wolfli--adolf). 08 Illustrations of Madness: James Tilly Matthews and the Air Loom, (http://publicdomainreview.org/2014/11/12/illustrations-ofmadness-james-tilly-matthews-and-the-air-loom/) 09 Adolf Wölfli, “Der Amazohn Strom und Amazohn Hall”, Adolf Wölfli Foundation, Kunstmuseum Bern, 1911.

HOW TO MAKE A HOLE?

σελ. 32 01 Κείμενο, Roberto Casati, Achille C. Varzi (1995) Holes and Other Superficialities. Bradford Books, σελ.28. σελ. 34 01 Ισοσελίδα, Christian Hubert Studio, (http://christianhubert.com/writings/index.htm).

TOOL

σελ. 36-37 01 Ιστοσελίδα, Wikipedia, the free encyclopedia. Εργαλείο, (https://el.wikipedia.orgwiki/%CE%95%CF%81%CE%B3%CE%B1%CE%BB%CE%B5%CE%AF%CE%BF) 02 Man transForms, Hans Hollein, Cooper Hewitt Museums, New York, 1976. 03 Superstudio, Extra urban material culture. Tool Catalogue, Michele De Lucchi: Pitchforks, 1973-78. 04 Adolfo Natalini teaching a course on “Extra-Urban Material Culture” entitled “Objects. 05 Zeno Fiaschi, Extra-Urban Material Culture, Zeno Fiaschi, 1973-77. σελ. 38-39 01 Global Tools, (1973-1975), Milano (Via Susanna Legrenzi 02 M.De Landa. Χίλια χρόνια μη γραμμικής ιστορίας. μετάφραση Μάκης Βαϊνάς. Αθήνα: Κριτική, 2002. σελ.24 03 Global Tools, Archizoom, Associati: Vintage Graphics, Graphics Design Ilustr, Mag, 1974.

INVENTIONS

σελ. 40-41 01 Σχέδιο, Google Patents, Tool for cleaning drilled holes. (https://patents.google.com/patent/US751253A/en?q=fbbqq) 02 Περιγραφή, Google Patents, Tool for cleaning drilled holes. (https://patents.google.com/patent/US751253A/en?q=fbbqq) 03 Σχέδιο, Google Patents, Locating and drilling determinate assembly holes using a coordinate measuring device. (https:// patents.google.com/?q=drilling&q=determinate+assembly&q=holes) 04 Περιγραφή, Google Patents, Locating and drilling determinate assembly holes using a coordinate measuring device. (https:// patents.google.com/?q=drilling&q=determinate+assembly&q=holes) 05 Σχέδιο, Google Patents, Method for charging drill holes with explosive ,(https://patents.google.com/patent/US2883154A/ en?q=method&q=charging&q=drill&q=holes&q=explosive) 06 Περιγραφή, Google Patents, Method for charging drill holes with explosive ,(https://patents.google.com/patent/US2883154A/ en?q=method&q=charging&q=drill&q=holes&q=explosive) 07 Σχέδιο, Google Patents, Construction and use of subsea bore holes, (https://patents.google.com/patent/EP0201263A1/en?q=construction+use&q=subsea&q=bore&q=holes) 08 Περιγραφή, Google Patents, Construction and use of subsea bore holes, (https://patents.google.com/patent/EP0201263A1/ en?q=construction+use&q=subsea&q=bore&q=holes) σελ. 42-43 01 Σχέδιο, Google Patents, Method and apparatus for drilling large diameter holes, (https://patents.google.com/patent/ US3674100A/en?q=method+apparatus&q=drilling&q=large&q=diameter&q=holes) 02 Περιγραφή, Google Patents, Method and apparatus for drilling large diameter holes, (https://patents.google.com/patent/ US3674100A/en?q=method+apparatus&q=drilling&q=large&q=diameter&q=holes) 03 Σχέδιο, Google Patents, Apparatus for dry drilling of bore holes, (https://patents.google.com/patent/US3130798A/en?q=ppa249

ratus&q=dry&q=drilling&q=bore&q=holes) 04 Περιγραφή, Google Patents, Apparatus for dry drilling of bore holes, (https://patents.google.com/patent/US3130798A/en?q=pparatus&q=dry&q=drilling&q=bore&q=holes) 05 Σχέδιο, Google Patents, Device for drilling a square hole, (https://patents.google.com/patent/US5538370A/en?q=device&q=drilling&q=square+hole) 06 Περιγραφή, Google Patents, Device for drilling a square hole, (https://patents.google.com/patent/US5538370A/en?q=device&q=drilling&q=square+hole) 07 Σχέδιο, Google Patents, Method of making bore holes, (http://www.google.ch/patents/US1993641) 08 Περιγραφή, Google Patents, Method of making bore holes, (http://www.google.ch/patents/US1993641)

DRILLING MACHINES

σελ. 44-45 01 Κείμενο, R.Negarestani, Cyclonopedia: Complicity with Anonymous Materials. Melbourne: Re.Press, 2008. p.58 02 Metrostroyevskaya “topos”, (http://bashny.net/t/es/211136?page=2). 03 Εκσκαφείς γενικής χρήσεως, (http://diocles.civil.duth.gr/links/home/veltiomeno/nees/Domikes_Michanes/Ekskafeis_genikhs_Xrhshs.pdf). 04 Εxcavator with 100 kW cutterboom, Rock excavation engineering handbook, (http://www.metal.ntua.gr/uploads/3290/254/ Excavation_Engineering_Handbook_Tamrock.pdf). 05 Metrostroyevskaya “topos”, (http://bashny.net/t/es/211136?page=2).

HOLLOW EARTH

σελ. 64-65 01 Hollow Earth theory, A map of the Interior World, from The Goddess of Atvatabar (1892) 02 Ιστοσελίδα, Wikipedia, the free encyclopedia. Κοίλη Γη, (https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BF%CE%AF%CE%BB%CE%B7_%CE%93%CE%B7) 03 στοσελίδα, Wikipedia, the free encyclopedia. Κοίλη Γη, (https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BF%CE%AF%CE%BB%CE%B7_%CE%93%CE%B7) 04 John Cleves Symmes, Jr., πρώην λοχαγός πεζικού, Οχάιο, ΗΠΑ. 1818, (https://moonconspiracy.wordpress.com/hollow-earththeory/) 05 Edmond Halley, αστρονόμος, 1692, (https://moonconspiracy.wordpress.com/hollow-earth-theory/) 06 Hollow Earth theory, Leonhard Euler, 1892, (https://moonconspiracy.wordpress.com/hollow-earth-theory/).

MUNDUS SUBTERRANEUS σελ. 66-67 01 Athanasius Kircher, Mundus Subterraneus, Vesuvius, 1638 02 The public domain review, Athanasius, Underground, (http://publicdomainreview.org/2012/11/01/athanasius-underground/) 03 Mundus Subterraneus, XII, Alexandrum VII, Tomus I, σελ. 209 04 Athanasius Kircher, diagram showing the interconnectedness of fire inside the earth, Mundus Subterraneu, 1638. 05 Athanasius Kircher, diagram showing the interconnectedness of water inside the earth,Mundus Subterraneus, 1638.

GEOPHILOSHOPHY

FOOTNOTES

σελ. 68-69 01 Κείμενο, B.Woodard, On an Ungrounded Earth: Towards a New Geophilosophy. Santa Barbara: Punctum Books, 2013. p. 1-16. 02 Εκήβολος, (http://www.ekivolos.gr/To%20Xaos-xwros.htm). 03 Κείμενο, J.F.Lyotard, The Inhuman: Reflections on Time. Redwood City: Stanford University Press, 1992, σελ. 184. 04 Courbet & the modern landscape, ( http://d2aohiyo3d3idm.cloudfront.net/publications/virtuallibrary/0892368365.pdf). 05 Gustave Courbet, The Rock at Bayard, Dinant, Belgium,1856. 06 Gustave Courbet, The Source of the Loue, (La Tour-de-Peilz), Havemeyer Collection, 1864. 07 Gustave Courbet, Falaises d’Étretat, Musée d’Orsay, 1869.

STRATIGRAPHY σελ. 70-71 01 Encyclopædia Britannica. Stratigraphy. (http://www.britannica.com/science/stratigraphy-geology) 02 Britannica Encyclopedia: stratigraphy (http://www.britannica.com/science/stratigraphy-geology) 03 Pretty Teeth, (http://pretty-teeth.blogspot.gr/). 04 Excavated Veratic cave showing layers spanning nearly 10,000 years, Museum of Natural History; photograph, Lloyd Furniss05 Archaelogical Methods (http://condor.depaul.edu/sbucking/methods.htm). 05 Britannica Encyclopedia: stratigraphy (http://www.britannica.com/science/stratigraphy-geology). 06 Britannica Encyclopedia: stratigraphy (http://www.britannica.com/science/stratigraphy-geology). 250

σελ. 72-73 01 Rock excavation engineering handbook, (http://www.metal.ntua.gr/uploads/3290/254/Excavation_Engineering_Handbook_Tamrock.pdf). σελ. 74-75 01 Color Profiles of Representative Soils. Atlas of American Agriculture. - David Rumsey Historical Map Collection 02 Καρστική Γεωμορφολογία, Κεφάλαιο 14ο, (http://www.disigma.gr/media/blfa_files/chapter_FYSIKH_GEOGRAFIA.pdf). 03 Καρστική Γεωμορφολογία, Κεφάλαιο 14ο, (http://www.disigma.gr/media/blfa_files/chapter_FYSIKH_GEOGRAFIA.pdf). 04 Καρστική Γεωμορφολογία, Κεφάλαιο 14ο, (http://www.disigma.gr/media/blfa_files/chapter_FYSIKH_GEOGRAFIA.pdf). 05 Seth Denizen, Adams family series. Eighth approximation:Urban soil in athropocene. 06 Καρστική Γεωμορφολογία, Κεφάλαιο 14ο, (http://www.disigma.gr/media/blfa_files/chapter_FYSIKH_GEOGRAFIA.pdf). 07 Κείμενο, J.F.Lyotard, The Inhuman: Reflections on Time. Redwood City: Stanford University Press, 1992, σελ. 185.

SINKHOLE σελ. 78-79 01 Φωτογραφία, Sinkhole, Avon Park, Florida. 02 Καρστική Γεωμορφολογία, Κεφάλαιο 14ο, (http://www.disigma.gr/media/blfa_files/chapter_FYSIKH_GEOGRAFIA.pdf). 03 Καρστική Γεωμορφολογία, Κεφάλαιο 14ο, (http://www.disigma.gr/media/blfa_files/chapter_FYSIKH_GEOGRAFIA.pdf). 04 Ιστοσελίδα, Wikipedia, the free encyclopedia. Sinkhole, (https://en.wikipedia.org/wiki/Sinkhole). 05 National Geographic, Guatemala sinkhole, 2010. 06 Καρστική Γεωμορφολογία, Κεφάλαιο 14ο, (http://www.disigma.gr/media/blfa_files/chapter_FYSIKH_GEOGRAFIA.pdf). 07 Καρστική Γεωμορφολογία, Κεφάλαιο 14ο, (http://www.disigma.gr/media/blfa_files/chapter_FYSIKH_GEOGRAFIA.pdf) 08 Καρστική Γεωμορφολογία, Κεφάλαιο 14ο, (http://www.disigma.gr/media/blfa_files/chapter_FYSIKH_GEOGRAFIA.pdf) 09 The Siberian Times, Yamal crater,Taz, Antipayuta Russia. 2013. 10 Φωτογραφία, ‘Chiasms opening up around the drying Dead Sea’, Foeme 11 Philoshophy from a sinkhole, ( http://philosophyfromasinkhole.blogspot.gr/p/about.html).

DESTRUCTION

σελ. 80-81 01 Κείμενο, R.Negarestani, Cyclonopedia: Complicity with Anonymous Materials. Melbourne: Re.Press, 2008, σελ.43. 02 Ελεύθερη μετάφραση, R.Negarestani, Cyclonopedia: Complicity with Anonymous Materials. Melbourne: Re.Press, 2008. σελ.47 03 Ιστοσελίδα, Christian Hubert, Catastrophe, (http://www.christianhubert.com/writings/catastrophe.html) 04 Κείμενο, J.F.Lyotard, The Inhuman: Reflections on Time. Redwood City: Stanford University Press, 1992, σελ. 183. 05 Ιστοσελίδα, Wikipedia, the free encyclopedia. Σεισμός, (https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%B5%CE%B9) 06 Φωτογραφία, 5.9 ρίχτερ σεισμός, Αττική, Ελλάδα, 2001. 07 Ιστοσελίδα, Wikipedia, the free encyclopedia. Φυσική καταστροφή (https://el.wikipedia.orgwiki/%CE%A6%CF%)

LANDSLIDE

σελ. 82-83 01 Φωτογραφία, Μελέτη παράκτιας κατολίσθησης των Νικολέικων, Διατριβή διπλώματος ειδίκευσης, Πανεπιστήμιο Πατρών, τμήμα Βιολογίας. Γεοργοπούλου Χριστίνα. 2008, σελ. 6. 02 Ιστοσελίδα, Wikipedia, the free encyclopedia. Κατολίσθηση. (https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%BB%CE%AF%CF%83%CE%B8%CE%B7%CF%83%CE%B7). 03 Κείμενο, J.F.Lyotard, The Inhuman: Reflections on Time. Redwood City: Stanford University Press, 1992, σελ. 183. 04 Disaster Prevention and Management: An International Journal, (http://www.emeraldinsight.com/loi/dpm). 05 Φωτογραφία. Κατολίσθηση στη Μαλακάσα που εκδηλώθηκε με τις εργασίες διαπλάτυνσης. 06 Διάγραμμα, Μελέτη παράκτιας κατολίσθησης των Νικολέικων, Διατριβή διπλώματος ειδίκευσης, Πανεπιστήμιο Πατρών, τμήμα Βιολογίας. Γεοργοπούλου Χριστίνα. 2008 07 Δ. Ρόζος, Σημειώσεις Τεχνικής Γεωλογίας Ι, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, σχολή μηχανικών μεταλλείων-μεταλλουργών. 08 Δ. Ρόζος, Σημειώσεις Τεχνικής Γεωλογίας Ι, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, σχολή μηχανικών μεταλλείων-μεταλλουργών. σελ. 84 01 M.De Landa. Χίλια χρόνια μη γραμμικής ιστορίας. μετάφραση Μάκης Βαϊνάς. Αθήνα: Κριτική, 2002. p.82

GROUNDING

σελ. 86-87 01 Peter Cook, drawing, Archigram, Prepared landscape, A+U Extra Edition Dec 1989, 1974. 02 Peter Cook, drawing, Archigram, Prepared landscape, A+U Extra Edition Dec 1989, 1974. 03 Peter Cook, Manifest, Prepared landscape, 1974. 04 John Ross & Clare Romano, The Sacred Land Printmaking Works, 1972 251

05 Κείμενο, A.Vidler, Warped Space: Art, Architecture and Anxiety in Modern Culture.

CAVE

σελ. 88-89 01 Πολύδωρα Ηλιάνα, εσωterra, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, 2015, σελ. 9. 02 Φωτογραφία, Σπήλαιο Φράγχθι, (http://www.cityofnafplio.com/2013/09/30/sphlaio-fragxthi/) 03 Πολύδωρα Ηλιάνα, εσωterra, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, 2015, σελ. 23. 04 Φωτογραφία, Σπήλαιο-κατοικία στην Πέτρα 05 Φωτογραφία, Τεχνητοί σπηλαιώδεις χώροι λαξευμένοι σε βράχο,Μάταλα, Κρήτη. σελ. 90 01 Ισοσελίδα, Christian Hubert Studio, (http://christianhubert.com/writings/index.htm). 02 Ισοσελίδα, Christian Hubert Studio, (http://christianhubert.com/writings/index.htm). 03 The architecture of absence: building, landscape and the changing character of technology in the post-war era, C.P. Costa Cabral, σελ. 2-3.

STRUCTURES σελ. 130-131 01 Etienne-Louis Boullée, Cenotaph for Newton, Τζούλιο Κάρλο Αργκάν, Η μοντέρνα τέχνη, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης. 2012. 02 Τζούλιο Κάρλο Αργκάν, Η μοντέρνα τέχνη, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης. 2012. 03 Τζούλιο Κάρλο Αργκάν, Η μοντέρνα τέχνη, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης. 2012. 04 Τζούλιο Κάρλο Αργκάν, Η μοντέρνα τέχνη, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης. 2012. 05 Claude-Nicolas Ledoux, Maison des gardes agricole, 1770. Τζούλιο Κάρλο Αργκάν, Η μοντέρνα τέχνη, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης. 2012. 06 Claude-Nicolas Ledoux, Maison des gardes agricole, 1770. Τζούλιο Κάρλο Αργκάν, Η μοντέρνα τέχνη, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης. 2012. σελ. 132-133 01 Gordon Matta-Clark, Conical Intersect, New York, 1943. 02 Georges Bataille, I.Waldberg, I.White, Encyclopaedia Acephalica (Atlas Arkhive), σελ.42. 03 Gordon Matta-Clark, Conical Intersect, New York, 1943. 04 Bruce Jenkins, Gordon Matta-Clark Conical Intersect, The MIT press, 2011. 05 Georges Bataille, I.Waldberg, I.White, Encyclopaedia Acephalica (Atlas Arkhive), σελ.43. 06 Στιγμιότυπα, Gordon Matta-Clark, Splitting 1974.

FOOTNOTES

σελ. 134-135 01 Φωτογραφία, Pigeon Valley, Cappadocia. 02 Πολύδωρα Ηλιάνα, εσωterra, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, 03 Πολύδωρα Ηλιάνα, εσωterra, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, 04 Πολύδωρα Ηλιάνα, εσωterra, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, 05 Φωτογραφία, Uçhısar’s kale, fortress, towers over the valley, Cappadocia. 06 Φωτογραφία, Υστερομινωικός τάφος Αρμενίων, Ρέθυμνο, Κρήτη, 1350π.Χ - 1200π.Χ. 07 Φωτογραφία, Υπόγειες κατοικίες, Tungkwan, Κίνα. 08 Φωτογραφία, Ναός Αγίου Γεωργίου, Lalibella, Αιθιοπία. 09 Πολύδωρα Ηλιάνα, εσωterra, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, 10 Φωτογραφία, Υπόγειες κατοικίες, Tungkwan, Κίνα. 11 Φωτογραφία, Petra Dwellings, Jordan, rock-cut architecture.

2015, σελ. 28. 2015, σελ. 26. 2015, σελ. 26.

2015, σελ. 35.

σελ. 136-137 01 Mark Manders, Two Interconnected Houses, Slide projection loop with 80 slides Collection Hammer Museum, Los Angeles 2010-12. 02 Mark Manders, Two Interconnected Houses. 03 Mark Manders, Two Interconnected Houses. 04 Mark Manders, Two Interconnected Houses. 05 Mark Manders, Two Interconnected Houses. 06 Mark Manders, Two Interconnected Houses. 07 Mark Manders, Two Interconnected Houses. 08 Mark Manders, Two Interconnected Houses. 09 Mark Manders, Parallel Occurrences/Documented Assignments. 10 Mark Manders, Two Interconnected Houses. 11 Mark Manders, Two Interconnected Houses. 252

LANDSLIDE σελ. 138-139 01 Ιστοσελίδα, Wikipedia, the free encyclopedia. Pruitt–Igoe, (https://en.wikipedia.org/wiki/Pruitt%E2%80%93Igoe) 02 Φωτογραφία, Pruitt-Igoe. St.Louis, Missouri, 1971. 03 Θοδωρής Τράμπας, Πανγαία, (http://neon.org.gr/gr/video/thodoris-trampas-long-durational-performance-gr/)

RUINS σελ. 140-141 01 Toba Khedoori drawing, A.Vidler, Warped Space: Art, Architecture and Anxiety in Modern Culture, σελ. 156. 02 Smithson Robert, Tour of the monuments of passaic, New Jersey, 1967-1979. 03 S.Boym. Ruinophilia: Appreciation of Ruins. (http://monumenttotransformation.org/atlas-of-transformation/html/r/ruinophilia/ ruinophilia-appreciation-of-ruins-svetlana-boym.html) . 04 Robert Smithson. Monuments of Passaic. (http://www.robertsmithson.com/photoworks/monument-passaic_300.htm).

CARTOGRAPHY σελ. 142-143 01 Νάντια Καλαρά, Οι Χρονικές Στρατηγικές στο έργο του Robert Smithson, σελ.56. 02 Robert Smithson, Monolake Non-Site, New Jersey,1968. 03 Νάντια Καλαρά, Οι Χρονικές Στρατηγικές στο έργο του Robert Smithson, σελ.57. 04 Robert Smithson, Cartography, (http://www.robertsmithson.com/essays/palenque.htm). 05 Robert Smithson, A Provisional Theory of Non-Sites, 1968. 06 Robert Smithson, (http://www.robertsmithson.com/essays/palenque.htm). 07 Νάντια Καλαρά, Οι Χρονικές Στρατηγικές στο έργο του Robert Smithson, σελ.59. 08 Λιονουδάκη Χριστίνα, Ψυχογεωγραφία, το αστικό μέλλον μέσα από την ανάγνωση της Πολής Εμπειρίας, σελ.7.

EXCAVATIONS σελ. 144-145 01 Πύλη για την Ελληνική γλώσσα, ανασκαφή, (http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/search.html?lq=%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%83%CE%BA%CE%B1%CF%86%CE%AE&sin=all). 02 Ανασκαφές στη γειτονιά της Παναγίας Βλασσαρού, Στο βάθος η εκκλησία και το Θησείον. Αρχαία Αγορά 1934. 03 Φωτογραφία, Δυτική όψη αρχαίας Αγοράς, ανασκαφές Τομή Α, Αττική, 1931. 04 Ιστοσελίδα, Wikipedia, the free encyclopedia. Ανασκαφή (αρχαιολογία), (https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%C E%B1%CF%83%CE%BA%CE%B1%CF%86%CE%AE(%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%B9%CE%BF%CE%BB%CE%BF%C E%B3%CE%AF%CE%B1). 05 Ιστοσελίδα, Wikipedia, the free encyclopedia. Ανασκαφή (αρχαιολογία) 06 Φωτογραφία, Ανασκαφές του Γερμανικού Ινστιτούτου Αρχαιολογίας,(Ανάρτηση από Λένη Ράλλη),1896. 07 Το ημερολόγιο ενός αρχαιολόγου, σελ. 25. 08 Φωτογραφία, Κούρος της Μερέντας και Κόρη Φρασίκλεια, ανασκαφή, 1972 09 Φωτογραφία, Διαδούμενος του Πολυκλείτου, περίπου 420 π.Χ. Aνασκαφή, Δήλος, 1894. 10 Φωτογραφία, Αντίνοος Δελφών, ανασκαφή, 1892-93.

SEPULTURE σελ. 146-147 01 Φωτογραφία, Μυκηναϊκός θολωτός τάφος, Άγιος Ηλίας, Αιτωλοακαρνανία. 02 Φωτογραφία, Μυκηναϊκός θολωτός τάφος, Αιτωλοακαρνανία, (http://www.archaeology.wiki/wp-content/uploads/2014/01/ Siori_Ithoria_3-MARATHIAS.jpg). 03 Πύλη για την Ελληνική γλώσσα, κρύπτη, (http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/ search.html?lq=%CE%BA%CF%81%CF%8D%CF%80%CF%84%CE%B7&dq=%CE%A6). 04 Πολύδωρα Ηλιάνα, εσωterra, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, 2015. 05 Μαράθια, γενική κάτοψη, Μυκηναϊκός θολωτός τάφος. 06 Λυκιακοί τάφοι, Επαρχία Μούγλων, 1966 πρωτοξεκίνησαν οι ανασκαφές στην Καύνο. 07 Μανουρά Μαρία, Παπαθεοδώρου Ηρακλής, Υπο.γεω, Διάλεξη Ε.Μ.Π. τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, 2010. 08 Μανουρά Μαρία, Παπαθεοδώρου Ηρακλής, Υπο.γεω, Διάλεξη Ε.Μ.Π. τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, 2010. 09 Μανουρά Μαρία, Παπαθεοδώρου Ηρακλής, Υπο.γεω, Διάλεξη Ε.Μ.Π. τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, 2010, σελ. 20. σελ. 148-149 01 Ελέυθερη μετάφραση, R.Negarestani, Cyclonopedia: Complicity with Anonymous Materials. Melbourne: Re.Press, 2008. p.44. 02 Jakob Von Uexkull, Instinctive Behaviour, the development of a modern concept, Ιντερνατιοναλ Θνιωερσιτιεσ Πρεσσ, p.39. 03 Keith Arnatt. Self-Burial (Television Interference Project) 1969 (http://www.tate.org.uk/art/artworks/arnatt-self-burial-televisioninterference-project-t01747) 253

04 Keith Arnatt. Self-Burial (Television Interference Project) 1969 (http://www.tate.org.uk/art/artworks/arnatt-self-burial-televisioninterference-project-t01747) σελ. 150-151 01 Κείμενο, Δημήτρης Αληθεινός, Κατακρύψεις, (http://continuita.blogspot.gr/2013/04/blog-post.html) 02 Φωτογραφία, Δημήτρης Αληθεινός, Κατακρύψεις, (http://continuita.blogspot.gr/2013/04/blog-post.html) 03 Φωτογραφία, Δημήτρης Αληθεινός, Κατακρύψεις, (http://continuita.blogspot.gr/2013/04/blog-post.html) 04 Κείμενο, Δημήτρης Αληθεινός, Κατακρύψεις, (http://continuita.blogspot.gr/2013/04/blog-post.html) 05 Φωτογραφία, Δημήτρης Αληθεινός, Κατακρύψεις, (http://continuita.blogspot.gr/2013/04/blog-post.html). 06 Νάντια Καλαρά, Οι Χρονικές Στρατηγικές στο έργο του Robert Smithson, σελ. 123. 07 Robert Smithson, Hotel Palenque, (http://iasources.blogspot.gr/2011/10/robert-smithson.html). 08 Robert Smithson, Partially Buried Woodshed, 1970. 09 Θανάσης Αποστόλου, Πασχάλης Ζέρβας, Σοφία Κανάκη, Alloglotta, εκδόσεις & περιοδική θεματική έκδοση, σελ. 51. 10 Robert Smithson, Partially Buried Woodshed, 1970.

UNDERGROUND

σελ. 152-153 01 Φωτογραφία, Διανοιξη μετρό, Νίκαια, Αττική. 02 Φωτογραφία, Διανοιξη μετρό, Πειραιάς, Αττική. 03 Φωτογραφία, Διανοιξη μετρό, Μανιάτικα, Αττική. 04 Ιστοσελίδα, Wikipedia, the free encyclopedia. Μετρό (https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B5%CF%84%CF%81%CF%8C). 05 Κείμενο, Αττικό Μετρό, (http://www.ametro.gr/page/default.asp?la=1&id=6). 06 Κείμενο, Αττικό Μετρό, (http://www.ametro.gr/page/default.asp?la=1&id=6). 07 Φωτογραφία, Διανοιξη μετρό, Ελληνικό, Αττική. 08 R.Hutchison, Encyclopedia of Urban Studies, SAGE Publications, Inc., σελ.784-785. 09 Φωτογραφία, Διανοιξη μετρό, Αιγάλεο, Αττική.

MINES σελ. 154-155 01 Κείμενο, Lewis Mumford, Technics and Civilization, Chapter II Agents of Mechanization, 1934. σελ. 70. 02 Κείμενο, Γ.Μπαμπινιώτης, Λεξικό τής Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας, 2008. 03 Κείμενο, Ιστοσελίδα, Wikipedia, the free encyclopedia. Diavik Diamond Mine (https://en.wikipedia.org/wiki/Diavik_Diamond_Mine). 04 Κείμενο, J.F.Lyotard, The Inhuman: Reflections on Time. Redwood City: Stanford University Press, 1992, σελ. 183. σελ. 183. 05 Κείμενο, Λατομείο Διονύσου (http://www.dionyssomarble.com/gr/latomia/50,1) 06 Φωτογραφία, Serra Pelada (Naked Mountain),gold mine, Brazil 430 km,Amazon River. 07 Φωτογραφία, Diavik Diamond Mine,North Slave Regio, Canada, 2001

HIDEAWAY σελ. 156-157 01 Εικόνα, Γιαννόπουλος Θ. Ιωάννης, Μυστική Αθήνα και Αττική, σελ.223-224.

FOOTNOTES

σελ. 158-159 01 Κείμενο, Η υπόγεια Αθήνα, (http://www.istoria.gr/apr02/4.htm). 02 Φωτογραφία, στοές Αθήνα, Αρδηττός, (http://www.mixanitouxronou.gr/i-ipogia-athina-mistika-osteofilakia-ke-kriptes-katoapo-tin-poli/). 03 Φωτογραφία, στοές Αθήνα, Αδριάνειος Δεξαμενή στο Κολωνάκι, (http://www.mixanitouxronou.gr/i-ipogia-athina-mistikaosteofilakia-ke-kriptes-kato-apo-tin-poli/). 04 Κείμενο, Η υπόγεια Αθήνα. Μυστικά οστεοφυλάκια και κρύπτες κάτω από την πόλη...(http://www.mixanitouxronou. gr/i-ipogia-athina-mistika-osteofilakia-ke-kriptes-kato-apo-tin-poli/). 05 Υπόγεια Αθήνα: Μύθοι και αλήθειες για την πιο κρυφή πλευρά της πόλης, ( http://www.xorisorianews.gr/blog-post_729-5/ ). 06 Η υπόγεια Αθήνα. Μυστικά οστεοφυλάκια και κρύπτες κάτω από την πόλη...(http://www.mixanitouxronou.gr/i-ipogiaathina-mistika-osteofilakia-ke-kriptes-kato-apo-tin-poli/) 07 Εικόνα, (http://animalnewyork.com/2014/rat-complaints-spike-nyc/). 08 Ελεύθερη μετάφραση, R.Negarestani, Cyclonopedia: Complicity with Anonymous Materials. Melbourne: Re.Press, 2008. σελ.52.

TRAFFICKING HOLES

σελ. 160-161 01 Κείμενο, Eyal Weizman, Walking Through Walls (http://eipcp.net/transversal/0507/weizman/en) 02 Εικόνα, (http://bestimmung.blogspot.gr/2014/01/deleuze-guattari-debord.html) 03 Κείμενο, Eyal Weizman, Walking Through Walls (http://eipcp.net/transversal/0507/weizman/en) 04 Εικόνα, (http://bestimmung.blogspot.gr/2014/01/deleuze-guattari-debord.html) 254

05 06 07 08 09 10 11 12

Eyal Weizman, Walking Through Walls, (http://eipcp.net/transversal/0507/weizman/en) Eyal Weizman, Walking Through Walls ,(http://eipcp.net/transversal/0507/weizman/en) Eyal Weizman, Walking Through Walls, (http://eipcp.net/transversal/0507/weizman/en) Eyal Weizman, Walking Through Walls, (http://eipcp.net/transversal/0507/weizman/en) Eyal Weizman, Walking Through Walls (http://eipcp.net/transversal/0507/weizman/en) Eyal Weizman, Walking Through Walls (http://eipcp.net/transversal/0507/weizman/en) Στιγμιότυπο, Sergei M. Eisenstein, Strike, Soviet Union, 1925 Ελεύθερη μετάφραση, R.Negarestani, Cyclonopedia: Complicity with Anonymous Materials. Melbourne: Re.Press, 2008. σελ.56.

FOUNDATIONS

σελ. 162-163 01 Chris Burden’s Exposing the Foundation of the Museum at The Geffen Contemporary at MOCA,1986/2008 . 02 Ηλεκτρονικό περιοδικό Billion Journal, Historical Cases of the Subterranean Kind,6. https://basicspacedublin.files.wordpress.com/2011/11/historical-cases-of-the-subterranean-kind-basic-space-dublin3.pdf. 03 Ηλεκτρονικό περιοδικό Billion Journal, Historical Cases of the Subterranean Kind,6. 04 Ηλεκτρονικό περιοδικό Billion Journal, Historical Cases of the Subterranean Kind,6. https://basicspacedublin.files.wordpress.com/2011/11/historical-cases-of-the-subterranean-kind-basic-space-dublin3.pdf. 05Gordon Matta-Clark, Descending steps for Batan, 1977, Yvon Lambert Gallery. 06 Ηλεκτρονικό περιοδικό Billion Journal, Historical Cases of the Subterranean Kind,9. https://basicspacedublin.files.wordpress.com/2011/11/historical-cases-of-the-subterranean-kind-basic-space-dublin3.pdf. 07 Α.Ιωαννίδης, Θεμελίωση του σπιτιού και οι διαφορές στην αντίληψη του χώρου Αρχαιολογία.1982 σ. 8-9.

ANTHROPOCENE σελ. 192-193 01 Ιστοσελίδα, Wikipedia, the free encyclopedia. Anthropocene, (https://en.wikipedia.org/wiki/Anthropocene) 02 Ιστοσελίδα, Wikipedia, the free encyclopedia. Ολόκαινος εποχή, (https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9F%CE%B%CF%8C%CE%BA%CE %B1%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CF%82_%CE%B5%CF%80%CE%BF%CF%87%CE%AE) 03 The Last Whole Earth Catalog: Access To Tools, Stewart Brand, 1971 (http://www.e-flux.com/journal/conditions-of-visualityunder-the-anthropocene-and-images-of-the-anthropocene-to-come/). 04 The great acceleration, ( http://www.anthropocene.info/great-acceleration.php ). 05 ‘The Anthropocene’: The human epoch started with first atomic bomb test, scientists decide, ( http://www.independent.co.uk/ news/science/the-anthropocene-the-human-epoch-started-with-first-atomic-bomb-test-scientists-decide-9981119.html ). 06 Welcome to the Anthropocene, ( https://vimeo.com/39048998 ).

DEATH σελ. 194-195 01 Αγίου Ιωάννου Σιναϊτου, Κλίμαξ, Περί μνήμης θανάτου, σελ.134 02 Αγίου Ιωάννου Σιναϊτου, Κλίμαξ, Περί μνήμης θανάτου, σελ.137 03 Αγίου Ιωάννου Σιναϊτου, Κλίμαξ, Περί μνήμης θανάτου, σελ.138 04 Αγίου Ιωάννου Σιναϊτου, Κλίμαξ, Περί μνήμης θανάτου, σελ.139 05 Εξώφυλλο, Georges Bataille, Μαντάμ Εντουαρντά, 1992. 06 Georges Bataille, Μαντάμ Εντουαρντά, 1992. σελ.7 07 Georges Bataille, Μαντάμ Εντουαρντά, 1992. σελ.13 08 Georges Bataille, Μαντάμ Εντουαρντά, 1992. σελ.14

THILY σελ. 196-197 01 Αλφάβητο, (http://skrivigalfavito.blogspot.gr/p/blog-page.html). 02 Gustave Courbet, L’Origine du monde, The Origin of the World, Musée d’Orsay, Paris, 1819-1877. 03 Gustave Courbet The Origin of the World, (http://www.musee-orsay.fr/en/collections/works-in-focus/search/commentaire/commentaire_id/the-origin-of-the-world-3122.html). 04 Jane Rendell, Barbara Penner, Iain Borden, Gender Space Architecture: An Interdisciplinary Introduction, σελ. 205. 05 Έπαινος για τον άνδρα, Γιώργος Χειμωνάς, (http://freeblogos.blogspot.gr/2009/10/blog-post.html). 06 Ταο τε τσενγκ, (http://hallofpeople.com/gr/text/Tao_Te_Ching.pdf). σελ. 198-199 01 Plato’s Timaeus, ( http://plato.stanford.edu/entries/plato-timaeus/ ). 02 Κείμενο, J.F.Lyotard, The Inhuman: Reflections on Time. Redwood City: Stanford University Press, 1992, σελ. 189. 03 Jonathan Kemp, The Penetrated Male, Birbeck College, University of London, σελ. 50. 255

04 We are the future cunt, Cyber-feminism in the 90s, ( http://motherboard.vice.com/read/we-are-the-future-cunt-cyberfeminismin-the-90s ). 05 Geography of the Body (Willard Maas, 1943). 06 Tim Stüttgen, PostPornPolitics, Queer_Feminist Perspective on the Politics of Porn Performances and Sex_Work as Cultural Produktion, Β_Βooks, σελ. 53

PHALLUS σελ. 200-201 01 Ιστοσελίδα, Wikipedia, the free encyclopedia. Phallus, (https://en.wikipedia.org/wiki/Phallus). 02 Ιστοσελίδα, Wikipedia, the free encyclopedia. Phallus, (https://en.wikipedia.org/wiki/Phallus) 03 Η Πατρική λειτουργία και η Επιθυμία της μητέρας, ( http://e-psychotherapia.blogspot.gr/2010/09/blog-post_8648.html ) 04 Alberto Pérez-Gómez, Chora, volume 4 intervals in the philosophy of architecture. 2004. σελ.23. 05 Εικόνα, Pieter Bruegel the Elder, The Tower of Babel, Vienna, 1563 06 Gustave Dor, Confusion of tongues, 1865. 07 Alberto Pérez-Gómez, Chora, volume 4 intervals in the philosophy of architecture. 2004. σελ. 19. σελ. 202-203 01 Ελεύθερη μετάφραση, Georges Bataille, I.Waldberg, I.White, Encyclopaedia Acephalica (Atlas Arkhive), p.50. 02 Εικόνα, Georges Bataille, I.Waldberg, I.White, Encyclopaedia Acephalica (Atlas Arkhive), p.50. 03 Κείμενο, Georges Bataille, I.Waldberg, I.White, Encyclopaedia Acephalica (Atlas Arkhive), p.54. 04 Εικόνα, Georges Bataille, I.Waldberg, I.White, Encyclopaedia Acephalica (Atlas Arkhive), p.54. 05 Θανάσης Αποστόλου, Πασχάλης Ζέρβας, Σοφία Κανάκη, Alloglotta, Eκδόσεις & περιοδική θεματική έκδοση. 06 Hans Hollein, sketches of skyscrapers, 1958. 07 Hans Hollein’s Alles Ist Architektur (1968), ( http://socks-studio.com/2013/08/13/hans-holleins-alles-ist-architektur-1968/ ). 08 Hans Hollein, The Presence of the Past, Venice Arsenal, 1980. 09 Hans Hollein, Drawing of ‘The Presence of the Past’, 1980.

MISSING PHALLUS σελ. 204-205 01 Ελέυθερη μετάφραση, Sue Taylor, Hans Bellmer: The Anatomy of Anxiety, 2000 p.39. 02 Hans Bellmer, Peppermint Tower IV, graphite on paper, 1934. 03 Hans Bellmer, Interior of the Brick Doll, graphite on paper, 1934. 04 Hans bellmer, Untitled, graphite, gouache on paper, 1934. 05 Hans bellmer, drawing sketches, The Brick Cell, 1930 06 Ελέυθερη μετάφραση, Sue Taylor, Hans Bellmer: The Anatomy of Anxiety, 2000 p.40 L’ Aigle Mademoiselle, n. d. ,graphite, gouache on paper. Rose ouverte la nuit, 1935/36, graphite, gouache on paper. The Anatomy of Anxiety, by MIT Press (MA), 2000, p.28. The Anatomy of Anxiety, by MIT Press (MA), 2000, p.24. Untitled, 1934, linocut on pink paper. Undressing, 1968, ink on paper.

FOOTNOTES

σελ. 206-207 01 Hans Bellmer, 02 Hans Bellmer, 03 Hans Bellmer, 04 Hans Bellmer, 05 Hans Bellmer, 06 Hans Bellmer,

TOPOLOGY σελ. 208-209 01 Tοπολογία, (http://8apeiro.blogspot.gr/2011/08/blog-post_30.html). 02 Tοπολογία, (http://8apeiro.blogspot.gr/2011/08/blog-post_30.html). 03 Διάγραμμα που απεικονίζει τα επτά επίπεδα της Κόλασης, (συσ. Dante’s Hell, Antonio Manetti 1423). 04 Μετάφραση, Ιστοσελίδα, Wikipedia, the free encyclopedia. Inferno (Dante), (https://en.wikipedia.org/wiki/Inferno_(Dante)).

SCHIZOσελ. 210-211 01 Ελεύθερη μετάφραση, R.Negarestani, Cyclonopedia: Complicity with Anonymous Materials. Melbourne: Re.Press, 2008. p.54-56. 02 Ελεύθερη μετάφραση, R.Negarestani, Cyclonopedia: Complicity with Anonymous Materials. Melbourne: Re.Press, 2008. p.56. 03 Antonin Artaud, Poupou rabou, sketches, 1945. 04 Ιστοσελίδα, Wikipedia, the free encyclopedia. Σχιζοφρένεια, (https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%87%CE%B9%CE%B6%CE%BF%CF%86%CF%81%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CE%B9%CE%B1) 05 Ζιλ Ντελέζ-Σχιζοφρένεια και κοινωνία (από το Two Regimes of Madness) (http://bestimmung.blogspot.gr/2015/12/tworegimes-of-madness.html) 06 Ζιλ Ντελέζ-Σχιζοφρένεια και κοινωνία (από το Two Regimes of Madness) (http://bestimmung.blogspot.gr/2015/12/two256

regimes-of-madness.html) 07 Ελεύθερη μετάφραση, R.Negarestani, Cyclonopedia: Complicity with Anonymous Materials. Melbourne: Re.Press, 2008. p.56-68

CAVITY

σελ. 212-213 01 Georges Bataille, I.Waldberg, I.White, Encyclopaedia Acephalica (Atlas Arkhive), σελ.25 02 Στοματική κοιλότητα (http://www.gastrounit.gr/GRE/default.aspx?pg=a4f8eb01-a108-4c27-97fb-89af2889c71e) 03 Ελέυθερη μετάφραση, Georges Bataille, I.Waldberg, I.White, Encyclopaedia Acephalica (Atlas Arkhive), σελ.34 04 Ελέυθερη μετάφραση, Georges Bataille, I.Waldberg, I.White, Encyclopaedia Acephalica (Atlas Arkhive), σελ.33 05 Στιγμιότυπο, Luis Buñuel, Un Chien andalou, 1928. 06 Georges Bataille, I.Waldberg, I.White, Encyclopaedia Acephalica (Atlas Arkhive), σελ.13. 07 Kepler, J, Ad Vitellionem Paralipomena, Quibus Astronomiae Pars Optica Traditur. 1604. 08 Ο σκελετός της κεφαλής - Οστά κρανίου (http://beautyview.gr/aisthitiki-prosopou/%CE%BF-%CF%83%CE%BA%CE%B5%CE%)

UNCANNY

σελ. 214-215 01 Περίληψη, Anthony Vidler, The Architectural Uncanny, MIT Press, 1992. 02 Sigmund Freud, Το ανοίκειο, Πλέθρον, 2009. 03 Sigmund Freud, Το ανοίκειο, Πλέθρον, 2009. 04 E. T. A. Hoffmann. The Sandman (short story), 1817. 05 Alfred Hitchcock, The Birds, 1963.

TRAUMA

σελ. 216-217 01 Πύλη για την Ελληνική γλώσσα, Τραύμα, (http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/ search.html?lq=%CF%84%CF%81%CE%B1%CF%8D%CE%BC%CE%B1&dq=). 02 Franz Kafka, A Country Doctor, short story, 1917. 03 Στιγμιότυπο, Crash, David Cronenberg, J.G. Ballard (novel),1996. 04 Symposium, Metamorphoses of Corporeality: Art - Body - Technology, Ionian University, 2014 05 F.Kafka, In the Penal Colony. Berlin: Schocken Books, 1974. 06 Ιστοσελίδα, Wikipedia, the free encyclopedia. Crash (1996 film) (https://en.wikipedia.org/wiki/Crash_(1996_film)) 07 Ο πόνος του μέλους ‘φάντασμα’, (http://www.iatronet.gr/ygeia/pathologia/article/19854/o-ponos-toy-meloys-fantasma.html) 08 Γιώργος Τζιρτζιλάκης, Υπο-νεωτερικότητα και εργασία του πένθους, Η επήρεια της κρίσης στη σύγχρονη ελληνική κουλτούρα, 2014. σελ.29 09 Η Αφροδίτη της Μήλου, Αγήσανδρος ή Αλέξανδρος της Αντιοχείας, περ. το 100 π.Χ. 10 Γιώργος Τζιρτζιλάκης, Υπο-νεωτερικότητα και εργασία του πένθους, Η επήρεια της κρίσης στη σύγχρονη ελληνική κουλτούρα, 2014. σελ.30 11 Γιώργος Σεφέρης, Ο ηδονικός Ελπήνωρ, Κκίχλη, 1946 12 A Visit To the Artificial Limbs Factory, Queen Mary’s Hospital, Roehampton, 1941. σελ. 218-219 01 Wound man, Pseudo-Galen, Anathomia. 16th Century. 02 Hans von Gersdorff, Feldtbuch der Wundartzney, Strasburg, 1519. 03 Johannes de Ketham, Fasiculo de Medicina, Venice, 1495. 04 Κώστας Σπηλιώτης, Kρίση και μελαγχολία, (http://www.chronosmag.eu/index.php/spls-s-lgl.html) 05 Hannibal Lecter, Entrée, Wound Man, Printed Illustration 06 Ambroise Pare, Wounds Man, 16th Century. 07 Assassination of John F. Kennedy, autopsy back wound. 08 Ιστοσελίδα, Wikipedia, the free encyclopedia. Wound Man, (https://en.wikipedia.org/wiki/Wound_Man) 09 Blank autopsy diagram. σελ. 220-221 01 Shelley Jackson talks with Vito Acconci, (http://www.believermag.com/issues/200612/?read=interview_acconci). 02 Vito Acconci, self-inflicted incisions, from the pages of Domus 509, 1972. 03 The physical language of Vito Acconci, Domus, (http://www.domusweb.it/en/from-the-archive/2012/10/27/the-physical-languageof-vito-acconci.html). 04 Vito Acconci, marks left on the sand, from the pages of Domus 509, 1972. 05 Κείμενο, http://www.theartstory.org/artist-burden-chris.htm 06 Watch Chris Burden Get Shot for the Sake of Art (1971), ( http://www.openculture.com/2015/05/watch-chris-burden-getshot-for-the-sake-of-art-1971.html ). 07 Gina Pane | The Vulnerability of Human Body, ( http://www.theblogazine.com/2012/06/gina-pane-the-vulnerability-of-humanbody/ ) 08 Gina Pane | The Vulnerability of Human Body, ( http://www.theblogazine.com/2012/06/gina-pane-the-vulnerability-of-human-body/ ) 257

ΒΙΒΛΙΑ M.De Landa. Χίλια χρόνια μη γραμμικής ιστορίας. μετάφραση Μάκης Βαϊνάς. Αθήνα: Κριτική, 2002. Α.Ιωαννίδης, Θεμελίωση του σπιτιού και οι διαφορές στην αντίληψη του χώρου, Αρχαιολογία, 1982. Γ.Μπαμπινιώτης, Λεξικό τής Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας, 2008. Ζ.Κοτιώνης, Μορφοποιητική- σωματικά ενεργήματα στο τοπίο. Βόλος: Πανεπιστημιακές εκδόσεις Θεσσαλίας, 2007. G.Bataille, Μαντάμ Εντουαρντά. Αθήνα: Άγρα, 1992. M.Haidegger, Κτίζειν, κατοικείν, σκέπτεσθαι. μετάφραση Γ.Ξηροπαίδης, Αθήνα: Πλέθρον, 2008. Γ.Χειμωνάς, Έπαινος για τον άνδρα, Ποιόν φοβάται η Βιρτζίνια Γούλφ. Αθήνα: Καστανιώτης, 1995. Κ.Μανωλίδης & Θ.Καναρέλης (επιμ), Η διεκδίκηση της υπαίθρου. Φύση και κοινωνικές πρακτικές στη σύγχρονη Ελλάδα. Αθήνα: Ινδικτος, 2009. Α.Δάντης. Η Θεία Κωμωδία. Αθήνα: Καζαντζάκη, 2010. S.Freud, Το ανοίκειο. μετάφραση Έ.Βαϊκούση, Αθήνα: Πλέθρον, 2009. Γ.Τζιρτζιλάκης, Υπο-νεωτερικότητα και εργασία του πένθους.Η επήρεια της κρίσης στη σύγχρονη ελληνική κουλτούρα. Αθήνα: Καστανιώτης, 2014. Ου. Έκο, Ιστορία της ασχήμιας. Αθήνα: Καστανιώτης, 2007. Δ.Μακρυνιώτη (επιμ), Τα όρια του σώματος. Αθήνα: νήσος, 2004. ________________________

BIBLIOGRAPHY

I.Borden & B.Penner & J.Rendell, Gender Space Architecture: An Interdisciplinary Introduction. London: Routledge, 1999. J.F.Lyotard, The Inhuman: Reflections on Time. Redwood City: Stanford University Press, 1992. J.Pallasmaa, The Eyes of the Skin: Architecture and the Senses. NewYork: John Wiley and Sons, 2005. S.Beauvoir, The Second Sex. Singapore: Vintage, 1989. G.Deleuze, The fold: Leibniz and the Baroque. Minneapolis: University Of Minnesota Press, 1992. R.Hutchison, Encyclopedia of Urban Studies. SAGE Publications, Inc., 2010. J.G. Ballard, Crash. New York: Picador, 2001. F.Kafka, A Country Doctor. Prague: Twisted Spoon Press, 1997. G.Deleuze & F. Guattari Tran.B.Massumi, Nomadology The War Machine. Cambridge: The MIT Press, 1986. G.Agamben, What Is an Apparatus? and Other Essays. Redwood City: Stanford University Press, 2009 U.Conrads, Programs and Manifestoes on 20th-Century Architecture. Cambridge: The MIT Press, 1975. L.Irigaray, This Sex Which Is Not One. New York: Cornell University Press, 1985 E.T.A. Hoffmann, The Sandman. Penguin Classics,1982. G.Bataille & I.Waldberg & I.White, Encyclopaedia Acephalica (Atlas Arkhive). London: Atlas Press, 1995 H.Damascene, Christ the Eternal Tao. California: St. Herman Press, 2004 S.Taylor, Hans Bellmer - The Anatomy of Anxiety. Cambridge: The MIT Press, 2000. B.Rudofsky, Architecture without Architects: A Short Introduction to Non-pedigreed Architecture. London: Academy editions, 1981. R.Casati, A.C.Varzi, Holes and Other Superficialities. Cambridge: Bradford Books, 1995. R.Negarestani, Cyclonopedia: Complicity with Anonymous Materials. Melbourne: Re.Press, 2008. G.Deleuze & F.Guattari, A Thousand Plateaus: Capitalism and Schizophrenia. Minneapolis: University of Minnesota Press, 1987. A.Jarry, The Supermale. Exact Change, 2009. (first published 1902) L.Mumford, Myth of the Machine: Technics and Human Development. San Diego: Harvest/HBJ Book, 1971. (first published 1967). F.Kafka, In the Penal Colony. Berlin: Schocken Books, 1974. (first published 1919). B.Woodard, On an Ungrounded Earth: Towards a New Geophilosophy. Santa Barbara: Punctum Books, 2013. A.Vidler, Warped Space: Art, Architecture and Anxiety in Modern Culture. Cambridge: The MIT Press, 2000. B.Jenkins, Gordon Matta-Clark. Conical Intersect. London: Afteral, 1975. M.Foucault, The Order of Things. New York: Vintage Books, 1971.

ΑΡΘΡΑ Sarajevo, A Cyborg Manifesto - τριάντα χρόνια μετά. #02 - 02/2015 Ν.Καλαρά. Οι Χρονικές Στρατηγικές στο έργο του Robert Smithson. Πολυτεχνική σχολή, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Διδακτική διατριβή. Βόλος, 2013. Δ.Ρόζος, Σημειώσεις Τεχνικής Γεωλογίας. Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. ∆ρ.Ε.Λυκούδη, Καρστική διάβρωση - καρστικές µορφές. Αθήνα 2005 M.Foucault, Of Other Spaces: Utopias and Heterotopias, Des Espace Autres. Translated by J.Miskowiec. 1967 258

ΠΗΓΕΣ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ Google Patents (https://patents.google.com/), τελευταία πρόσβαση στις 19/1/2016. Wikipedia, the free encyclopedia. Poromechanics, (https://en.wikipedia.org/wiki/Poromechanics), τελευταία πρόσβαση στις 10/1/2016. Wikipedia, the free encyclopedia. Wound Man, (https://en.wikipedia.org/wiki/Wound_Man), τελευταία πρόσβαση στις 9/2/2016. Wikipedia, the free encyclopedia. Locus Solus, (https://en.wikipedia.org/wiki/Locus_Solus), τελευταία πρόσβαση στις 9/12/2015. Wikipedia, the free encyclopedia. Hollow Earth, (https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BF%CE%AF%CE%BB%C E%B7_%CE%93%CE%B7), τελευταία πρόσβαση στις 10/1/2016. Wikipedia, the free encyclopedia. Karst. (https://en.wikipedia.org/wiki/Karst) τελευταία πρόσβαση στις 10/4/2016 L.Lambert, Gilles Deleuze & Felix Guattari’s Holey Space, (http://thefunambulist.net/2010/12/17/gilles-deleuze-felixguattaris-holey-space/), τελευταία πρόσβαση στις 2/2/2016. C.Hubert, Bachelor machine, (http://christianhubert.com/writings/bachelor_machine.html), τελευταία πρόσβαση στις 14/2/2016. Εκήβολος, (http://www.ekivolos.gr/To%20Xaos-xwros.htm), τελευταία πρόσβαση στις 2/4/2016. T.Micchelli. Single Point Perspective: Kafka’s Object and Its Objectives, (http://hyperallergic.com/55959/single-pointperspective-kafkas-object-and-its-objectives/) τελευταία πρόσβαση στις 9/12/2015. H.Strang. Delusional Circuitry, (http://cultronix.eserver.org/hilary/), τελευταία πρόσβαση στις 18/11/2015. The Public Domain Review. Illustrations of Madness: James Tilly Matthews and the Air Loom, (http://publicdomainreview.org/2014/11/12/illustrations-of-madness-james-tilly-matthews-and-the-air-loom/), τελευταία πρόσβαση στις 11/2/2016. The Public Domain Review. Athanasius, Underground. (http://publicdomainreview.org/2012/11/01/athanasius-underground/), τελευταία πρόσβαση στις 18/12/2015. Encyclopædia Britannica. Stratigraphy. (http://www.britannica.com/science/stratigraphy-geology), τελευταία πρόσβαση στις 2/4/2016. The Anthony Petullo Collection of Self-Taught and Outsider Art. Adolf Wölfli, (http://www.artbrut.ch/en/21004/1036/ wolfli--adolf), τελευταία πρόσβαση στις 23/2/2016. Landscape Projects. (http://www.archigram.net/projects_pages/sprayplastichouse.html), τελευταία πρόσβαση στις 28/1/2016. Socks. The Sacred Land: Printmaking Works by John Ross and Clare Romano (1/2) (http://socks-studio.com/2015/10/27/ the-sacred-land-printmaking-works-by-john-ross-and-clare-romano-12/), τελευταία πρόσβαση στις 17/1/2016. Michelle Miller. Cenotaph for Newton / Etienne-Louis Boullée. (http://www.archdaily.com/544946/ad-classics-cenotaphfor-newton-etienne-louis-boullee), τελευταία πρόσβαση στις 17/1/2016. MAI. Thodoris Trampas Pangaia (http://www.mai-hudson.org/durational-performances/2016/3/1/thodoris-trampaspangaia), τελευταία πρόσβαση στις 17/5/2016. Christian Hubert. Catastrophe. (http://www.christianhubert.com/writings/catastrophe.html), τελευταία πρόσβαση στις 1/5/2016. Robert Smithson. Monuments of Passaic. (http://www.robertsmithson.com/photoworks/monument-passaic_300.htm) , τελευταία πρόσβαση στις 4/5/2016. American school of classical studies at Athens. Athenian Agora Excavations. (http://www.agathe.gr/), τελευταία πρόσβαση στις 4/5/2016. Lycian Tombs. (http://lycianturkey.com/lycian_tombs.htm) τελευταία πρόσβαση στις 1/3/2016 Keith Arnatt. Self-Burial (Television Interference Project) 1969 (http://www.tate.org.uk/art/artworks/arnatt-self-burialtelevision-interference-project-t01747), τελευταία πρόσβαση στις 15/4/2016. S.Boym. Ruinophilia: Appreciation of Ruins. (http://monumenttotransformation.org/atlas-of-transformation/html/r/ruinophilia/ruinophilia-appreciation-of-ruins-svetlana-boym.html), τελευταία πρόσβαση στις 12/5/2016. Continuita. Ο Δημήτρης Αληθεινός. Ένας «αντιεξουσιαστής» καλλιτέχνης (http://continuita.blogspot.gr/2013/04/ blog-post.html), τελευταία πρόσβαση στις 29/5/2016. Mark Manders. Two Interconnected Houses. (http://www.markmanders.org/exhibitions/two-interconnected-houses/) , τελευταία πρόσβαση στις 9/1/2016. Αττικό Μετρό. Φωτογραφίες. (http://www.ametro.gr/page/), τελευταία πρόσβαση στις 9/5/2016. Αστική σπηλαιολογία. (http://urbanspeleology.blogspot.gr/2013/04/blog-post_28.html), τελευταία πρόσβαση στις 19/5/2016. E.Weizman. Walking Through Walls. (http://eipcp.net/transversal/0507/weizman/en), τελευταία πρόσβαση στις 1/3/2016. MIT. Exposing the Foundation of the Museum. (https://dome.mit.edu/handle/1721.3/2454), τελευταία πρόσβαση 259

στις 1/12/2015. Subcommission on Quaternary Stratigraphy. Working group on the ‘Anthropocene’. (http://quaternary.stratigraphy. org/workinggroups/anthropocene/), τελευταία πρόσβαση στις 6/2/2016. Musée d’Orsay. L’Origine du monde. (http://www.musee-orsay.fr/fr/collections/oeuvres-commentees/recherche/commentaire_id/lorigine-du-monde-125.html), τελευταία πρόσβαση στις 18/11/2015. Αλφάβητο. (http://skrivigalfavito.blogspot.gr/p/blog-page.html), τελευταία πρόσβαση στις 25/11/2015. J.Amos. Ancient phallus unearthed in cave. (http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/4713323.stm), τελευταία πρόσβαση στις 29/11/2015. Απειρ8. η λογική του μη (ο)λου ή του “πορτοκαλιού” (Πλάτων). (http://8apeiro.blogspot.gr/2011/08/blog-post_30. html), τελευταία πρόσβαση στις 2/2/2016. C.Grammatikopoulou. Repetition, submission and menace in Vito Acconci’s work. (http://interartive.org/2013/02/vitoacconci/), τελευταία πρόσβαση στις 21/3/2016. Holes. Stanford Encyclopedia of Philosophy. (http://plato.stanford.edu/entries/holes/), τελευταία πρόσβαση στις 3/10/2015.

ΤΑΙΝΙΕΣ D.Cronenberg (Dir), J.G. Ballard (wri), Crash. Canada: The Movie Network, 1996. A.Hitchcock (Dir), D. Maurier (wri), The Birds. California: Universal Pictures, 1963

ΕΚΘΕΣΕΙΣ/ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ

BIBLIOGRAPHY

Τ.Βρεττός, The Hole Argument. Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου, Αθήνα, 2010. Θ.Τράμπας, Πανγαία. Μακράς Διάρκειας Performance, AS ONE | NEON + MAI, 2016, Μ. Μanders, Two interconnected houses, Kunsthaus Graz, Graz, 2010–2012. Gordon Matta-Clark, Day’s End, Courtesy of Electornic Arts Intermix (EAI), New York, 1875. Chris Burden, Exposing the Foundation of the Museum, The Geffen Contemporary at MOCA (formerly The Temporary Contemporary), 1986

260